C

Tres . rekte

!
1

XIVI
1

B 33

cC

Národní knihovna ČR

46B33
Národní knihovna

1002293221
‫هب‬
 DE

SACRAMENTIS

CUM

ANTIQUI ,

TUM

NO.VI F OE DERIS.

1
.
 INSTITUTIONES

THEOLOGICÆ
DE

SACRAMENTIS ,

PRIMUM IN VETERI, TUM IN NOVA LEGE

CONSTITUTIS ,
USUI, ET PROFECTUI ACADEMICO
COMMODATÆ
AB

BIE
IGNATIO FRANTZ
SOCIETATIS JESU PRESBYTERO ,
IN UNIVERSITATE PRAGENA PROFESSORE
THEOLOGO REGIO, PUBLICO , ORDINARIO ,
Colle ere teszi
gir onclovir
Catalogo

1264

ANNO DOMINI M. DCC. LXII.

PRAGÆ BOHEMORUM
E TYPOGRAPHEO ACADEMICO SOCIETATIS JESU , PER JOANNEM GEORGI
UM SCHNEIDER FACTOREM .
 Auktor Sacramentorum quis eft , nifi Dominus JESUS ?

de cælo iſta Sacramenta venerunt. Ambroſius L. 4. de Sa

cram , C. 4 .

Sacramentorum autem visinenarrabiliter valet plurimum ,

facit.
& ideo contempta , facrilegos Impie quippe contemni

tur , fine qua non poteſt perfici pietas. Auguſtinus L. 19. con

tra Fauſtum C.11.

Nempe :

Sacramenta Ecclefiæ non ficut Sacramentà Synagoge

medicinam tantum docent , & oftendunt ; ſed ipſa potius funt

medicina , & remiffio peccatorum . Euſebius Emiſſenus Ho

mil. in Sabbat. poft i . Dom . Quadrag. apud Bellarm . L. 2.

6.15. de effe &t. Sacram .

4
 Lux
Dibra
Veri

Clauber se.

AUCTOR LECTORI .

A Myſterio Incarnationis Dominicæ , ex qua in perditum

mortale genus gratia Liberatoris Divini affatim

promanavit , ad Quaftionem de SACRAMEN

TIS permagnam anne currente digrediar ; equidem

opportuniſime propterea , quod ad ampliorem cumprimis lucem

fingularia advenient DEI Hominis beneficia , in Eccleſiam fu

Am liberaliſime transfuſa. Quid enim facerrimą illa Religio.

)(3 mis
nis Orthodoxe myſteriafint aliud , atque totidem Sanguinis

Divini ſcaturigines, in ſalutem animarum perpetuam diduete ?

per quas omnis vera juſtitia vel incipit , vel augetur , vel

amiſſa reparatur ? ( a ) Huc confluant omnes , neceſſe eſt ,

quot quot five primigenio vulnere fauciati naſcuntur ; five ab

originaria labe mundati tabem animarum denuo contrahunt ;

five tandem uberrimam gratiæ acceſſionem opperiuntur. Quod

plane ipfum præfagientes Prophetæ. in umbra extatica ſignifica

runt : dã Ifaias quidem : haurietis , inquit, aquas in gau

dio de fontibus Salvatoris , ( b ) ad quas invitaturus , alibi

nervoſius exclamavit : omnes ſitientes venite ad aquas : &

qui non habetis argentum , properate , emite , & co

medite : venite , emite abſque argento , & absque ulla

commutatione vinum & lac . ( c ) Ejt nimirum , ut dóno

rum cæleftium opulentia , quàm in Novo Fædere SACRAMEN

TORUM efficacitas accurat , non terreno peculio , ſed pretioſo

Ob eam
Agni immaculati Sanguine largiſſime comparetur.

rem dilucide Auguſtinus : quod oſtium ( ait de Chriſto ) in

latere accepit , profecto illud vulnus eſt , quando latus

Chriſti lancea perforatum eſt : hac quippe ad illum veni

entes ingrediuntur ; quia inde Sacramenta manarunt ,

quibus credentes initiantur. ( d )

Ergo , quoniam ita eft , videbit facile omnis , quam utile ,

quamque neceſſarium Theologis , Eccleſiaſtici miniſterij Candie

da.

( a ) Concil . Trid . Sell. 7. in Proæm. ( b ) C. 12. V. 3. ( c ) C. 55. *. I.

( d ) L. 13 , de Civit. DEI. C. 26 ,
 datis , effe debeat , in Inſtitutionibus de SACRAMENTIS

peculiari non modo contentione , fed etiam dimicatione commu

niter elaborare ; illo enim Paulus collineavit

i quum Corinthiis
ſcriberet : fic nos exiſtimet homo , ut miniſtros Chrifti , &

Difpenfatores myſteriorum DEI ; ( e ) tales utique , quos

TORUM
plena SACRAMEN notitia imbutos effe oporteat.

Iftius quoque cauſa fideliter premonet Catechiſmus Romanus P.

II. C. 1. 2. 1. Cum omnis Chriftianæ do &rinæ pars ſci

entiam , diligentiamque deſiderat : tum Sacramentorum

diſciplina , quæ & DEI juſſu neceſſaria , & utilitate u

berrima eſt , Parochi facultatem & induftriam poftulat

ſingularem , ut ejus accurata , ac frequenti perceptione

fideles tales evadant , quibus præſtantiſſimæ , ac fan & illi

mæ res digne , & falutariter impertiri poſſint, & Sacer

dotes ab illa Divini interdi & ti regula non diſcedant : no

lite fan £ tum dare canibus , neque mittatis margaritas ante

porcos. Matth . 7. y . 6 .

Nec moror : ipfe pro mediocritate ingenii mei ſtudium im .

1 pendam omne , ut ne infignis hæc Diſputatio incaflum evagetur ;

at potius in definito rerumgenere confiftat ; unde primum Parti

uni generalem de SACRAMENTIS cum antiquæ , tum nova

Legis fermonem præftituò ; Parte altera figillatim in confpe

Eum venient Legis gratia myſteria numero terna , veluti ex ini

tio funt : BAPTISMUS , CONFIRMATIO , EUCHA

RISTIA : reſidua nempe Opufculum alterum complectitur.

Por

( e) s . ad Cor. 4.V. 2
 re
ar

fidelisperan
m er us

uberio
ram

Intege
Schol

ndet

quam
iam
um re Porro

tis
Ann

iæ
vitu

Ecclef
dogma
prehe

f
poſſit

,
:

toti
rumſubfeart
cætui

,
erato
.
,

er
is

fegnit
tempo

firmat
intem

haud
Erit vero doĉtrina illiusmodi , quam ex Antiquorum mo."

ree
,
M
ng

; ut veritas Orthodoxa adverſus recentes in primis , fed

proſtitutos, deploratosque hæreticorum errores victrix falva ma

neat , te & taque. Stylo denique utar ( qui in fuccum , quod a

junt , jam pertranfiit ) alias ufitato ; ut quisque , ejusdem fub

tegminis telam efle , haud gravatim fitjudicaturus. Cui Scrie

ptio mea , fugientibus pafim , velut etiamnum litteris corraſa ,

minus arridebit , non ſe exiſtimet Au £ tori incommodum fore ,

aut eumdem læfille , qui de latine loquitur ,

do fcribit.
 (IHS

7775

ΠΡΟ ΘΕΩΡΙ Α .

Multum nobis , atque etiam pedicis hæreticorum jam

inde a multa fæculorum ætate , quod nunc ordimur,
impeditum iter eſt adeo ; ut conatus Magiftri, nec
minus Diſcipulorum induſtria , facile poffent fuffla
minari . Sed tamen auſpice DEO , Superisque propitiis ſecure
gradiemur, ac continenter ; dum , quo pacto in doctrina Sacrae
mentorum ceſpitaverint præcoces , atque occæcati hæreſiarchæ
mox initio videamus.
Sunt iſtorum primi, qui fine verecundia omnem in Eccleſia
Sacramenti nomenclationem , remque ipſam , ſunt deteſtati , ve
lut de Aſcodrytis, live Aſcodrupetis memorar Theodoretus L. 1. hee
ret. fab. N. 13 ; dicebant nimirum , non oportere Divina myfteria ,

que funt inviſibilium figna ; per res , quæ videntur , peragi , nec incorpse
ria per ſenſibilia 5 corporea. His accenfe Fratricellos cum Beguinis ,
quod Sacramenta aſpernati funt, teſtante Joanne Papa XXII. in
Extravag. Sancta Romana. Atque demum Paulicianos, qui Euthy
mio 2.8. Panopl. Tit .21. narrante , facra Religionis inyfteria nu
A dis
 2 NOTATIONES

dis ſolisque verbis , ſubtra & a materia ſenſili , abſolvebant; ſicv.

g . Baptiſmum hæc eſſe verba dicebant: ego fum aqua viva ; ſed ha
Bent , cui reſpondeant in primis Chryfoftomum homil. 83. in
Matth. C. 5. friti , inquit , incorporalis ejſes ,unde ipſa donaincor
pored tradidiſſet tibi : quoniam vero conjunčta eft'unima tia , in fersfibilia
bus intelligenda tibi traduntur.
Alii porro depravati dogmatis Architectinon quidem om
nia , fed aliqua certè , de numero Sacramentorunt fuftulerunt.
Sic Archontici Baptifmum & Euchariſtiam excctabantur : Sclevciani
duntaxat Baptiſmum , iccirco Auguſtinus L. de hæret: N. 59. B4
prifmum in aqua ( Selevcianos-intelligit ) non accipiunt. Novatiani
( li quidem Theodoreto credimus 1. 3. beret .fab .N. 6. ) reſpue
bant. Confirmationem , & Pænitentianis pænitentiam ,ait, aſúto*conven :
tu drcent penitus, iisque , qui ab ipſis ting untur,facrum Chriſma non pre
bent. Vide Inſtit. de Panit. pag. 17. & fequ. Ulterius : Bogomili ad
verſus Euchariſtiam inſurrexere ; ſcribit enim de iisdem Ěuthymi
us in Panopl . P.R.C. 23. N. 17 - myfticum venerandtom Sacrificium
contemnunt, atque defpicimust, S. Corporis E5 fangreinis Domini com
munioncm , Dæmonum , qui in templis habitant , Sacrificium appellant.
Rurſum de Albigenfibus refert S. Antoninus, uti extremam Unitionem
fint deteftati , quo demum errore pariter implicabantur Flageltan ,
tes. Ad hxc : Sacramentum Matrimonii repudiabant Encratitæ , feu
Tacſani : nuptias (teſtis eſt Auguſtinus L. de hæret.N. 25. ) da
mmant , atque omnino pares eas fornicationibus , aliisque corruptionibusfa
ciunt : nec recipient in ſuorum numerum conjugio utentem , five marem ,
five feminam . Idem narrat de Manichæis eodem L. N.46 . Deni
m
que Sacramentu Ordinis inter ſcruta anilia repoſuit Tandemus , fi
ve Tanchelinus , ab S. Norberto Magdeburgenſi Præſule Sæculo
XH. feliciter debellatus ; ut inſuper Euchariſiiam ad animæ falutem
nihil idoneam judicaverit.
Veniant nunc reliqui Sacramentorum depravatores ; eos cogi
to , quos penes materiam , formam , & Sacramenti efficacitatem impu
denter lapſos hiſtoriæ teſtificantur. Marcofi baptizantes dice
bant : in nomine ignoti Patris , in veritatem matrem omnium , in JEfum ,
qui deſcendit, in unionem , & redemptionem Tc. Meminit iftius for
mulæ S. Irenæus L. 1. adverſus hæreſ. C. 18 ; atque etiam Theodo
retus L. 1. hæret.fab. N. 1 2. Ad hos proximi ſunt veterum Se &a
riorum illi, qui, cum luſtrali fonte parvulos abluerent, dicebant,
hoc fieri in nomine trium principio carentium ; vel in nomine trium filio
rum ;
 ENERALE S.

rum ; aut trium Paracletorum ., Nec minus in formula baptiſmatis

deerrabant Cataphryges , hoc eft Montaniſtæ ; tum Paulianiftæ , ut ni
hil magnopere mirum effe debeat , cur priores Synodus Laodi,
cena Canone 8 : poſteriores Nicæna Can . 19. ficubi ad Eccleſiam ac ,
ceſſerint , reperito voluerit baptiſmate initiari. De Melalianis
refert Theodoretus L. 4. heret . fab. N. 14. ſequentia : dicunt, in
quit , baptiſmum nihil juvare eos , qui ad eum accedunt ; inftar, enim nos
vacule ( ſicilli ) aufert priora peccata ; peccati autem radicem non exſcin
dit. Perpetua autem oratio peccati radicem radicitus evellit , o malum
damonem , qui ab initio forte datus eft , ab anima expellit. Eodem im .
pietatis genere Manichæos fædari, docet Auguſtinus L. de bær. N.
46. ubi fic habet : baptifmum in aqua nihil cuiquam perbibent ſalutisaf
ferre , nec quemquam eorum , quos decipiunt , baptizandum putant. Ad.
dam huic loco , qui fe Apoſtolicos eſſe mentiebantur , hæreticos
quod traderent , baptiſma nullo eſſe modo infantibus proficu
um ; quemadmodum Serm . 66. in Cant. retulit Bernardus. Novi
demum erroris alius damnantur Marcioniſtæ cum Donatiftis ; illi tea
fte Epiphanio hærefi 42. baptiſino non ſemel ; ſed iterum , atque
tertio homines ad peccatorum condonationem expiari pofle Ita
tuebant ; hi , neglecta Concilii Oecumenici ſanctione , quosvis
ad fe adventantes aqua baptiſmi denuo reſpergebant; quanquam
alioqui fuiſſent live apud hæreticos reliquos , live etiam Catholic
cos , debito ritu fervato baptizati .
Reliqua errorum portenta ftri& tim perſequar : Audiani poe
nitentes reos nulla fatisfa & ione in poſterum peragenda obliga,
bant : jubent ( ſcribit Theodoretus L. 4. hær. fab. N. 14. ) unum .,
quemque, quæ a fe peccata funt , confiteri. Deinde confefis donant res
mifſionem , non tempus ad pænitentiam , ut jubent leges Ecclefiafticæ
præfcribcntes. Pepuſiani Ordinibus facris donabant mulieres :
apud eosdem ( inquit Epiphanius in hæreſi 49. ) mulieres Epiſcopi
Junt, presbyteri, & ad ceterosgradus alleguntur , nullum ut Sexus di
fcrimen ſervetur. In Euchariſtico myfterio veram , realemque
Chriſti præfentiam abnuebant Sæculo decimo Berengarius Ande
gavenſis Archi-Diaconus ; tum Sæculo quarto decimo Wikleffus :
& ante iſtos primo jam Sæculo aliqui veteres , de quibus in epi
ſtola ad Smyrnæos Martyr Ignatius : ab Euchariftia ( ita ille ) & o
ratione recedunt , propter non confiteri Euchariſtiam carnem effe Salvato
ris noftri JEſu Chriſti , pro peccatis noftris paljam .
Atque hæc funt hodiernarum hærelum prototypa ; quoniam
A 2 ro ,
 NOTATIONES
4

recentes , noftræve ætati confines véteratores his atome affimi

tantur . Equidem a Sæculo ſexto decimo lugct potiflimum Ger
mania , tot fententiarum flagitiis depravata ,ut Viros invita per
tulerit, qui Sacramentis , in lege gratiæ conftitutis , modo energi
am omnem , modo numerum a Chriſto præſtitutum , fuccidere.
Lutherus certe vim fanctificandi , Sacramentis detractam , foli fidei
attribuit ; cum in Ajert. art. 1. fignificanter edixerit ; hærctica , ſed
ufitata ſententia eſt , Sacramenta nova la vis dare gratiam iis , qui non po
nunt obicem . Scriptura enim dicit : juftus ex fide ſua vivet ;non dixit : ex
Sacramentis vivet. Idem , quod loco non uno præſtitit ,male fi
bi confonans ,alibi duo : Baptiſmum & Euchariſtiam ; alibi tria ſolum
Sacramenta, Baptiſmum , Euchariftiam , Pænitentiam ,amplectitur. Men
lanchton , Eislebeni Doctoris Diſcipulus , nunc duo , nunc tria ,
alibi quatuor Sacramenta concedit ; quique demum iſtorum ſe
quaces ſunt, in numero Sacramentorum deſignando aura ipfa fiunt
mobiliores . Calvinus ultra ternarium non aſcendit , & Bapti.
forum , Euchariſtiam , Ordinationem duntaxat eſſe Sacramenta voluit.
Zwinglius pænitentiæ Sacramentum cum Calvino , & Beza repu
tria Sacramenta itidem retinet , puta Baptiſmum , Euchariſti
dians,
am , Matrimonium ; & quamquam Ordinationem non omnino deſpe
A
xerit, eam tamen e catalogo Sacramentorum expunxit. Deni
que Schwenkfeldius, cum ſolo ſpiritu vivendum eſſe definiat ,
omnia penitus Sacramenta Chriſtianorum impia abolitione delevit.
Finiam : 'ufque eo delirant Veteratores pſevdo -Evangelici ,
ut non modo Sacramentorum ſeriem detruncent, fed illa pariter,
quæ a umunt , multis foleant errorum ſordibus inquinare. lc
circo Anabaptifta parvulorum baptiſma nullius efle frugis, valoris
nullius deprædicant : malunt primis Chriſtianorum facris folos a
dultos initiare . Lutherus nulla certa verborum formula baptiſmi
ritum circumſcribit ; modo perficiatur in nomine Domini , quibus
demum cunque verbis utare. Idem tranfubftantiationem Euchariſti-.
cam exoſus , Corpus Chriſti cum pane remanente conſociat , &
Penitentiæ integram confeflionem , omnemque fatisfactionem
detrahit. Zwinglius cum Oecolampadio , & Calvino Chriftum
negant in Euchariftia ' realiter præſentem . Bucerus tunc primum
Chriſtum adducit , cum Cæna ſumi tur , ficque ſolam fumptio
nem evehit ad rationem Sacramenti . Multi tandem hoftes veri
tatis Orthodoxæ , fi quando Ordinationis Sacramentum recipiunt ,
nec veros Miniſtros, nec Ritum fincerum obfirmata pertinacia a
Hac
gnofcunt.
 GENERALES.

Hac errorum colluvie ut ne animi fidelium corriperentur ,

Eccleſia Chriſti perpetuo advigilavit , multoque remediis effica
ciſſimis uſa , diris devovit cum hærelum Primipilos , tuni iſto
rum ſententias æterno anathemate confepelivit ; quemadmodum
generatim videri poterit in conſecuturis.

Decreta Florentina.

Ex Decreto Eugenii IV . ad Armenos tria notationem iſthic meren .

tur figillatim commemoranda. Imo dicitur : Nova legis ſeptem ſunt
Sacramenta , quæ multum differunt a Sacramentis antiquæ legis. Ila ca
nim non cauſabant gratiam ; fed eam folum per paſſionem Chriſti dandam
efe figurabant ; hæc vero noftra , es continent gratiam , & ipfam digne
fuſcipientibus conferunt. Ildo . Omnia Sacramenta tribus perficiuntur
videlicet : rebus tanquam materia ; verbis tanquam forma, 5 perfona Mi
miftri conferentis Sacramentum cum intentione faciendi, quod facit Eccle
fia : quorum fi aliquid defit , non perficitur Sacramentum . Illio , Inter

Sacramenta tria funt, Baptiſmus , Confirmatio , & Ordo, que characterem

imprimimt ; unde in cadlem perſona non iterantur. Porro : ante Eu
genium Martinus V. in Concilio Conſtantienfi Conſtitutionem edi
dit , ex qua mandato cautum eſt , ut , qui de fe hæreſis ſuſpicio .
nem præberent, explicate rogentur : num credant, quod malus St
cer dos cum debitu materia & forma , & cum intentione faciendi , quod
facit Ecclefia - vere conficiat Sacramenta ? His revera ſubnectendi
ſunt Canones Tridentini , quibus tota de Sacramentis Diſſertatio .
num ſeries innitetur. Videamus quid Sef ] VII. Patres , legitime
in Spiritu Sancto congregati, fanciverint.

Dogmata Tridentina.

Imum . Si quis dixerit Sacramenta Nova Legis non fuiſe owuia a

JEfu Chrifto Domino noſtro inſtituta , aut efle pluria , vel pauciora , quan
ſeptem ; videlicet : Baptiſmum , Confirmationem , Euchariſtiam , Pæniten
tiam , Extremam Unctionem , Ordinem Matrimonium ; aut etiam ali
quod horum ſeptem non efle vere, & proprie Sacramentum ; anathemafit.
Ildum. Si quis dixerit ,ca ipſa n. L. Sacramenta a Sacramentis an
tiqua Legis non differre, nifi quia cerimoniæ funt aliæ , et alii ritus ex ,
terni ; anathemafit.
Ultium ,
 NOTATIONES

IIItium. Si quis dixerit , hæc ſeptem Sacramenta ita inter fe effc pa

ria, ut nulla ratione aliud fit alio dignius ; anathema fit.

IVtum . Si quis dixerit , Sacramenta N. L. non eſſe ad falutem necef

Saria , ſed ſuperflua ; fine eis , aut eorum voto , per folam fidem homines
a DEO gratiam juſtificationis adipiſci ; , licet omnia fingulis neceſaria non
fint; anathema ſit.

Vtum . Si quis dixerit, hæc Sacramenta propter folam fidem nutrien

dam inſtituta fuiſe ; anathema fit.

VItum . Si quis dixerit , Sacramenta N , L. non continere gratiam ,

quam ſignificant ; aut gratiam ipſam non ponentibus obicem non conferre ,
quali figna tantum externa fint accepte perfidem gratiæ , vel juſtitiæ , E
notæ quædam Chriftianæ profeſionis , quibus apud hominus difcernuntur
fideles ab infidelibus ; anathema fit.

VIImum. Si quis dixerit , non dari gratiam per bujusmodi Sacre.

menta femper , 8C omnibus, quantum eft ex parte DEI, ctiamfi.rite ea fum
fcipiant ; ſed aliquando, & aliquibus ; anathemafit .

VIIIvum. Si quis dixerit, per iſt. N. L. Sacramenta ex opere opera

to non conferri gratiam ; fed folum fidem Divina promiſionis ad gratiam
conſequendam Ji:ficere; anathema fit .

IXnum . Si quis dixerit, in tribus Sacramentis, Baptiſmo ſcilicet, Con .

firmatione , & Ordine non imprimi charaéterem in anima, hoc eft : fio
gnum quoddam ſpirituale , & indelebile , unde ea iterari non pofunt; a
nathema fit.

Xmum. Si quis dixerit Chriſtianos omnes in verbo , & omnibusSt

cramentis adminiſtrandis habere poteftatem ; anathema fit.

XImum . Si quis dixerit , in Miniſtris dum Sacramenta conficiunt,

Ele confer unt , non requiri intentionem , faltem faciendi , quod facit Ec
cleſia ; anathema fit.

XIImum . Si quis dixerit , Miniſtrum in peccato mortali exificnten ,

modo omnia effentialia , quæ ad Sacramentum conficiendum , aut confe
rendum pertinent ,fervaverit, non conficere , aut conferre Sacramentum ;
Anathema fit.

XIIItium . Si quis dixerit , receptos a approbatos Ecclefiæ Catholi

6 - situs in folemni Sacramentorum adminiftratione adhiberi conſuetos, auit.
 GENERALES
7
contemni , aut fine peccato a Miniſtris pro libito omitti , aut in novos alios
per quemcunque Ecclefiarum Paftorem mutari poffe ; anathemafit.
Sunt vero quædam ſententiæ præterea particulares, quas , ad
generalem Sacramenti materiam artinentes , primæ Sedis aucto
ritas Vaticano obelo caſtigavit; velut ab Innocentio XI , numero
prima : non eft illicitum in Sacramentis conferendis ſequiopinionem pro
bubilem de valore Sasramenti reli &ta tutiore ; niſi id vetet lex , conventio ,
aut periculum gravis damni incurrendi. Hinc ſententia probabili tantum
utendum non eft in collatione Baptiſmi, Ordinis Sacerdotalis , aut Epiſco
palis. Et viceſima nona : Urgens metus gravis eſt cauſa juſta Sacris
mentorum admirziftrationem famulandi.

Iftis jam in manifefto collocatis ( refidua nempe Sacramento

rum quodliber ſingulariter oftendet ) utcunque ſemitam compla
navimus, qua unusquisque fcopulos, & præcipitia poflit dogmatis
præpofteri devitare. Nunc ergo gra
dum urgeamus.

PARS
 memory

PARS I.

DE SACRAMENTIS GENERATIM .

Quod in nullum nomen Religionis , feu verum , fen fal

ſum coagulari homines poffunt, ficut Magnus Hip,
271 pone Præful Auguſtinus L. 19. contra Fauſtum C. II .
teftificatur , niſi aliqua fignaculorum , vel Sacra
mentorum viſibilium conſortione colligentur ; ideo neminem
Theologorum præterire debet , quin utraque Divina in lege,
Veteri ac Nova, ſenſiles ſacrorum myſteriorum ſpecies , harum
quc dotes inveftiget ; viſurus propterea , quantis præ antiquo
Teſtamentum novum prærogativis inclareſcat. Hoc agam .

DISSERTATIO I.

De notione , natura , extantia , nil

mero , ac neceſſitate Sacramentorum .

elle ſubinde per

,
laftice non minus , atque etiam dogmatice illuſtrandam , rei
tractandæ partitionem ; quando nemo omnium neſcius effc po
teſt, uti methodus doctrinæ fynthetica , a generalibus ad ſingu
lares doctrinas progreſſura , primum voces debeat , tum voci
bus rem ſubjectam ,naturam demum & extantiam , aut, fi qua fu
perant , generalia thematis adminicula , ne mox initio diſcentes
in falebra hæreant , copiofius explicare ; principio igitur , ait Cate
chiſinus Romanus , quoniam univerſe de roto genere Sacrarnentorum
agendum eft, ab ipfiusnominis vi , atque notione oportet inciperc, ejusque
ambiguani fignificationem explanare : ut , que hujus verbi ſententia boclo
co propria fit, facilius intelligatur. Pergam itaque ordine jam præſti
tuto
CA
2019
 DE EXTANTIA SACRAÅENTI .

CAPUT I.

ARTICULUS I.

Quid nomine Sacramenti veniat ? Ecquod in

ter Veteris ac Novæ Legis Sacramenta ſit diſcernicu
lum ? Quæ utrorumvis prærogativa ?

Notiones antegreſſa.

S. L L Atina vox Sacramentum , a profanis juxta ac facris Auctos

ribus uſitata , variam fignificandi vim complectitur ;
nam i mo. apud Varronem L. 4.de lingua latina denotat fignus pecuni
niarium , a litigantibus Pontifici ea conditione depoſitum , ut vie
&or cauilæ peculium reciperet ſuum ; fed qui cauſſa cecidiſſet ,
fuum amitteret ; hinc formula loquendi ex Cicerone epift. ad Vos
lumnium audiri ſolet : Sacramento contendere. : 2do. Sub eodem no
mine venit jusjurandum , a milite recens inaugurato depromen
dum ; legimus iccirco creberrime: Sacramentum militare. Ali

quando non militis modo , ſed alia quæ deinum cunque fides
jurando præſtita , titulum Sacramenti accipit ; propterea Horati
us : non ego perfidum dixi Sacramentum L. 2. Ode 17 Rurſus 3tio.
rem quamvis arcanam hoc etiam titulo inſignitam invenio ; quod
enim Græci uusýglov , id Latini Sacramentum appellant: tali fen
ſu ſcribitur in Apocalypfi C. 17.v.7 . de re profana,obſcurius la
tente : ego dicam tibi facramentum mulieris : & de ſacra : vobis datum
st , noje myſteria regni Cælorum Matth . 13. Nefcierunt Sacramenta
DEI Sap. 2. v. 22. ut , DEUS , notum faceret Sacramentum voluntatis,
fua. ad Epheſ. C. 1. v.9 . Secundum hanc notionem uſu veteri.
invaluit, ut prima Chriſtianorum ætate peculiaria fidei capita, ri
tus myſteriorum fingulares , ob diſciplinam arcani non omnibus
pervia , Sacramenti appellatione notarentur ; hæc Sacramenta , in
quit Cyrillus Jeroſol. Catech . 6. non patefacit Eccleſia ei , qui 6XC
techumenis excedit ;: nec moris eft Gentilibus exponere. Porto 4to :non
ipfa res tantum facra , occultaque ; fed fignum externum rei faz
cræ quodlibet Sacramentum erat ; unde Auguſtinus epift. 138. ad
B Mar
 RO Pars I. DISSERT. I. CAB. I.

Marcellinum : figna , cum ad res Divinas pertinent , Sacramenta appel

lantur . sto demum : ad Sacramenti ſignificationem attinet, ut ,
quum rem ſacram ſenſiliter indicat , Divino inſuper cultui homi
nem deputet, quin confecret, fandumque reddat , quæ poftre
ma ſignificatio ; fubdit Tournely , maxime prima eft, ac præſenti
inſtituto egregie accommodata ; quamobrem rurſum peridonee
Auguſt.L . 15.
de Civit . DEI. C. 26.inde, inquit de latere Chriſti ,
a
Sacrament manarunt, quibus credentes initiantur. Et Magifter in
Scholis Angelicus. I. 2. Q. 102 , art. 5.in O.Sacramenta , ait , pro
prie dici illa , quæ adhibebantur DEI cultoribus ad quamdam confecratio
niem , per quam fcilicet deputabantur quodammodo ad cultum DEÍ. Ata
que hoc fenſu ,obſervat laudatus Tournely Sorbonicus ; -unio conjuga
lis Viri , & mulieris dicitur ad Epheſ. 5.v . 32. magnum Sacramen
tum in Chriffo, & in Ecclefia ; non tantum ,quia fignum eft unionis
Chriſti & Ecclefiæ ; fed quia ſignum efficax gratiæ , quo donan
tur Conjuges , cum in Domino nubunt.
SCHOLION Imum . Non puto ſupervacaneum fore , ſiqui.
dem rei hactenus declaratæ fummam , ut puritas doctrinæ appare
at , verbis Catechiſmi Romani quamprimum ſubjecero ; ſic ha
bet Parte 2. de Sacramentis in genere : Sacramenti nomen , quod ad
propofitam rem attinet , aliter a profanis , quam a facris Scriptoribus ac
scptum eft. Nam alii auctores Sacramenti nomine obligationem illam figni
ficari voluerunt, cum jurati aliquo fervitutis vinculo obftringimur , ex quo
jus jurandum , quo fe milites fidelem operam Reipublicæ præftaturos polli
centur , Sacramentum militare dictum eft. Atquc hæc frequentiffima hu
jus vocabuli fignificatio apud illos videtur fuiſſe. Verum apud latinos Pa
tres , qui res Divinas ſcriptis tradiderunt , Sacramenti nomen aliquam
rem facram , quæ in occulto latet , declarat ; quemadmodum Græci ad eam
dem rem fignificandam myſterii vocabulo ufi funt. In eam vero fententi
4m Sacramenti vocem accipiendam elje, intelligimus , cum ad Ephefios I.
fcribitur : ut notum faceret nobis Sacramentum voluntatis ſuæ & c .
Quibus in locis, & aliis multis licet animadvertere, Sacramentum nihil ali
ud, nifrem facram , abditam , atque occultam fignificare. Mox dein
de , ſerie verborum continuata ,minutatim explanat Sacramenti
naturam , eamque in fignorum fenfilium numero curatiffime re
ponit.
SCHOLION IIdum . Quidnam vero fignum ; aut quanta ſit fic
gnorum varietas , definire fine mora oportebit , quod agam do
cente Auguſtino : fignum ( inquit ille L. 2.de doctr. Chriſt. C. 1. )
eft
 DE EXTANTIA SACRAMENTI.

ofres præter ſpeciem, quamingerit fenfibus, aliud aliquid ex fe faciens in

cogitationem venire : ficut ( verba funt Catechiſmi Romani) ex veftigio ,
quod terræ impreſſum intuemur , tranfiiffe aliquem , cujus vefti
gium apparet , facile cognoſcimus. Verbo dicam ſcholaſtico ,
fignum eft omne id , quod , ubi percipitur , mox rei cujusdam alterius notia
tiam ingenerat. Inde ad partitionem , ex qua fignorum diverſitas
elucet, nunc veniamus. Aliud igitur naturale dicitur ,dicitur a .
liud arbitrarium : illud ſuapte natura rem alteram manifeſtat , quo
modo fumus ignem : hoc nonniſi de libera aut hominum alic
DEI inftitutione ad fignificationem alterius affumitur. Suffici
am exemplum vulgare ab hedera , vinum , quod venum exponi
denotante. Nec ſatis : in ordine fignorum alia ſunt rememon
rativa : quia de re præterita ; alia demonſtrativa : quia de præſenti ;
& alia prognoſtica : quia de futura mentem admonent. Denique
ſunt quædam mere fignificantia , five ſpeculativa ; quædam pariter
practica; quod ſcilicet priora non efficiant id , cujus notitiam ex
hibent; pofteriora non ſignificent modo , ſed rem pariter figni.
ficatam vi effectrice producant. Atque ultima hæc cumprimis
Novi Fæderis Sacrainenta eſſe contendimus ; alia enim figna ( rur
fum doctrinam Catechiſmi Romani accerfo ) ob eam tantum rem a

DEO bominibus commendata funt , ut aliquid fignificarent , vel admonce

rent : cujusmodi fuerunt legis purificationes , panis azymus , & alia pers
multa , qua ad Mofaici cultus cærimonias pertinebant. Alia vero DEus
inftituit , que non ſignificandi modo , fed efficiendi etiam vim haberent.
Et in hoc pofteriorum fignorum genere Sacramenta N. L. numeranda effe
liquido apparet. P. 2. C. 1. Q. 5.:
Scholion IIItium . Duo iſthic Novatores impudenter gar
riunt; ac imo. tò Sacramentum vocem elle , quæ tota Ecclefia de
beat exulare ; cum nufquam in facris Litteris reperiatur ; aliunde
vero ( inquit Carolſtadius L. de imag .) non licet in rebus Divinis ufuri
pare nomina , qua DEus non juffcrit ufurpari. Hujus igitur vocabu .
li loco tò fignum , vel-ſymbolum duntaxat fufficiunt , ut ea vocum
permutatione facilius poflìnt energiam Sacramentorum fuccidere ;
que alii Sacramenta ( ait Melanchton in locis commun. C. de fix
gnif. ) nos figna appellamus ; quod fi figninomen difplicet , o @ payidas
hoc eft : figilla appelles. 2do. Alii cum Luthero vocem Sacrameni
tum non quidem abolere ſatagunt; ſed tamen orthodoxis impu .
tant , quod aliam iftius notionem comminiſcantur , quam velint
Divinæ paginæ ; in his yox Sacramentum rem facram is abditam
B 2 per
 PARSI. DISSERT. I. Cap. I.

per Catholicos fignum rei facræ declarat: Sacramentum ( fcribit Lu

therus L. de Captiv. Babylon. C. de Matrim . ) ubique in Scriptura
facra ſignificat., 11011 fignum rei ſacræ ; ſed rem Sacram , fecretam , & ab
fconditam . Sed vero : gratis ifta fabulantur, ac in puncto hoc ge +
mino aberrant longiflime ; præterquam enim , quod Scriptura
Sacramentum Apoc. C. 1. V. 20 ; tum ad Ephef. 5. frequenter nomi
nat , fiinul Patres eadem voce , parique nobiſcum fignificatione
utuntur ; quemadmodum Tertullianus L. de Baptiſ. Felix Sacra .
mentum aquæ noftra. Cyprianus epift . 77. ad Nemeſianum : Sacra
mentum ſálutis fuæ Chrifli ſervus agnovit. Et Auguſtinus epiſt. 54. ad
. Januar. Sacramentis numero pauciſſimis, obſervatione facillimis , ſignifica
tione præftantiffimis coadunatam docet fidelium Chriftianorum for
cietatem ; quibus fane Scripturæ & Patrum locis vox Sacramen
tum veluti fignum rei facræ afleveranter innuitur. Addo Cate:
chiſini Romani P. 2. C. 1. Q. 4. teftimonium : ex Scripturis ctiais
Aperte colligitur , Sacramentum NB. inter figna numer andum eſſe. Apo
ftolus enim de circumcifione , Veteris Legis Sacramento , que Abraham Pa
tri omnium credentium data crat , ita ad Romanos 4. fcribit : & fignum
accepit circumciſionis, fignaculum juſtitiæ fidei. • Et alio loco ad
Rom. 6. ( cum afirmat nos omnes, qui baptizati ſumus in Chrifto
JESU , in morte ipfius baptizatos eſſe ) licet cognofcere baptiſmum
bujus reifignificationem haberc. & c.
Quod li porro obfirmata fronte inſtare velint Novatores , ac
dicere : nomen Sacramenti a Latino interprete Divinis Litteris per
peram inſertum eſſe ; cum fola vox uushglov inveniatur ; dices
confeſtim , ut antea præmonui, vocem hanc græcam opportune ,
ac merito per Sacramentum redditam fuiffe : nunquid ( fic Ambro.
fius Catharinus in libro adverſus Corrivalem fuum ſingulariter
exarato ) Paulus græce fcribens potuit dicere Sacramentum , que eſt vox
latina ? dicens autem græce myſterium , id certe græce dixit , quod latine
fignificat Sacramentum . Immo vero : demus liberaliter, nullum ef
fe vocis iſtius uſum in Divino Codice ; quid porro ? ideone cul
pandus fit Orthodoxorum conventus , quod eam a Patribus, to .
to antecedentium fæculorum ordine edoctam , civitate donarit ?.
þæcne fit profana vocum novitas, jubente Paulo 1. ad Timoth. 6 .
C. devitanda ? Et niſi ita eſt, mox erit confequens,utvocabula :
Trinitas, eſſentia , perſona &c. in Scripturis , nullibi palam reperiun
da , debeant peræque ex omnibus doctrinarum paginis eradi.
Cætera ; non ait Paulus ( loquar cum Auguſtino ) verborum novita .
tes ;
 DE EXTANTIA SACRAMENTI 113

tes; ſed addidit profanas. Sunt enim & doctrine religionis congruentes
-verborum novitates , ficut ipfium nomen Chriſtianorum , quando dici cæpe
rit , fcriptum eft. In Airtiochia enim primum poft afcenfionem Domini ap
pellati funt Diſcipuli Chriſtiani. Adverfus impietatem quoque Aria ::o
rum hæreticorum novum nomen Patres ouodolov condiderunt : fed non
tem novam tali nomine fignaverunt. - Nam fi omnis novitas profana eſſet ,
nec a Domino diceretur : mandatum novum do vobis 5.
$ . II. Jam in proximo eſſe debet , ut notationibus præmillis
Sacramenti definitio ; hac enim una rerum naturæ folent minu
tatim explicari , conſequatur : quoniam vero potiſſimus anni la
bor Sacramenta novi fæderis continget , in iis propterea elabo
Tandum eft maxime, quod ita pertractaturum me recipio , ut pri
-mum generalis, paullo autem mox particulares definitiones perfici
antur.

Definitiones.

DEFINITIO Ima. Sacramentum , generatim ſpectatum , eſt res

quædam fenſilis , qua ſtabiliter ex perpetua DEI inſtitutione veram Sancti
tatem juſtitianz fignificat , & alicujus conferendæ vim habet. Conſo
-nat Romanus Catechiſmus P.2 . C. 1. Q.3. verbis fequentibus :
Sacramenta NB. ex genere earum rerum eſſe , quibus falus & juftitia come
paratur , dubitare nemo poteft. Videamus terminorum expofitio
-nem . I mo. dicitur res quadam ſenfilis ; quia non niſi hominum cauf
- fa Sacramentum eſt ; homines vero ex anima & corpore conflati
ope ſenſuum in notitiam rerum fpiritualium adducuntur, fignis
corporatis in Eccleſiam viſibilem coëunt , DEUMque non inter
- no ſolum ac intelligibili, fed externo etiam atque ſenſili debent
- religionis cultu adorare. Quare Auguſtinus de Sacramentis ſer
mocinans L. de catech. rud . C. 26. ea vocat fignacula rerum Divinarum
viſibilia . 2do. dicitur : ex perpetua DEI inftitutione , ut inde clareat,
quemadmodum Sacramenta non fint omnino fignum naturale , nec
arbitrarium ex beneplacito inſtituentis Angeli, vel hominis ; ſed
voluntate ſolius DEI ; is unus quippe cum princeps Auctor eft gra
ciæ & fan &titatis ; ſimul ad eum poteſtas attinebit, ex qua velit &
poflit fignum fenſile cum pollicitatione ſanctitatis ſtatuere , illam
que procurandam eidem cum efficacitate commodare. Hinc
præterea manat conſectarium , ut illiusmodi fignum ſacrum , fan
étumve debeat nuncupari. " Porro : perpetuitatis fimul memini.
mus 2
 14 PARS I. DISSERT. I. CAP. I.

mus , ut conſter tamdiu Sacramenta ex ſe ſe ſtabiliter inſtituta per

feverare , quamdiu Religionis forma , ad quam ceu fundamen
tum adducuntur , integra conſiſtit : ſic V. T. myſteria non citius
quam Synagoga , exoleverunt ; Novæ autem Légis uſque mundi
exitum indemnia permanebunt. 3tio dicitur : veram ſanctitatem
& juftitiam fignificat , & alicujus conferenda vim habet : quo facile pa
co Sacramentum quodlibet , five novi live antiqui fæderis , poterit
á cærimoniis aliis , velut quoque S. S. imaginibus oc. diſcerni
quibus vera Sacramenti , ac propria nomenclatio , quantumvis
rem ſacram denotent , jure ac merito detrahenda. Notanter ve
ro adjectum eſt : alicujus conferende Sc. ut eam intelligas , quæ
cuivis Eccleſiæ ſtatui eſt propria, cajus ſunt Sacramenta ;ac pro
inde verum qualecunque Sacramentum practicum ex ſe ſe erit fi
gnaculum , non mere ſpeculativum ; Veteris quidem Sacramenta te
itamenti ſanctitatem , live juſtitiam legalem ( in externa deputatio .
ne ad cultum Numinis , & aggregationem populi DEI ſitam )
procurabant ; at NovæLegis conferunt perfectani, ſupernaturalem ,
internamque > a gratia habituali , virtutibusque infulis repeten
dam . Verbo : Sacramentum veteris Inſtituti veram fanctitatem
de meritis Chriſti dandam fignificavit quidem ; non hanc tamen ,
ſed imperfectam hoc eft : legalem eificere potuit . At in lege gra
-tiæ non ſignificant modo ,fed etiam Sacramenta conferuntveram ,
-perfectamque interiorem animi fanctitatem .
SCHOL10n . Illa parte , qua fcripfimus Sacramentum , in ge .
nere ſumptum , elle fignum practicum alicujus fanctitatis conferen
dæ, alii nobis orthodoxi Doctores contradicunt ; quod fecundum
eos ratio figni in Sacramentis , generatim acceptis , mere fit ſpeculu
tiva ; atque adeo ad ſignificandam , fed non ex ſe ſe procuran
dam fanctitatem attineat. Verum non eft, cur a propoſito mul
to probabiliore aliorum gratia diſcedamus : ſequimur immo
Theologorum in Schola Principem D. Thomam , qui in 4. Sent.
Diſt. 1. &. 1. ad s . ait : Sacramentum fimpliciter eft , quod caulat ſan
Etitatem ; quod autem fignificat tantum , non eft Sacramentum , nifi ſecun
dum quid , & ideo NB. efje caufam poteft poni in definitione Sacramenti.
Et antea in dicendum , inquit , quod Sacramentum fecundum pro
prietatem vocabuli videtur importare ſanctitatem active , ut dicatur St
cramentum , quo aliquid facratur. Accedit inſuper e Scripturis
commemoranda Sacramentorum veterum , penes externam , at

que legalem inducendam ſanctitatem , vis & energia ; ut iccirco

man
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 15
mandatum fitExod . 28. v . 41. Cunctorum confecrabis manus , fanéti .
ficabisque illos , ut Sacerdotio fungantur mihi. Auguſtinus Q. 84. in Le.
vit. fúbrexit : Moyſes vifibiliter Sacerdotes fančtificabat. Alias vero
Paulus ad Hebr. 9.v.9. univerſe de omnibus in lege veteri myfte.
riis pronuntiavit , uti valuerint in cibis , in potibus , & variis bapti
fmatibu & juftitiis carnis. Tum mox v. 13. ligillatim :Sanguis birco
run taurorum , & cinis vitulæ afperfus inquinatos fanétificat ad emun
dationem carnis. ." .
Definir10 IIda naturam Sacramenti figillatim , cum in
Antiquo , tum Novo fædere ſanciti, in aperto conſtituet. Prior
fic habet : Sacramentum antiquæ legis eft fignum facrum fenfibile di,
vinitus inftitutum ad ſignificandam gratiam de mcritis Chrifti conferendam ;
ut tamen imperfeétam , videlicet legalem , ipſare contulerit. Altera ſe ,
quentibus proponitur : Sacramentum Novæ Legis eft fignum fenfia
bile facrum a
, Chrifto Auctore ſtabiliter inftitutum , ad fignificandani,ipſo
que opere infallibiliter conferendum gratiam habitualem , & quod eodem
cadit, perfectam , interioremque ſanctitatem . Utraque definitio jam
ex antegreilis firmitatem obtinet fuam, nihilque eorum præterit,
quæ ad utriusque Sacramenti naturam , hincque enatum ambo
rum diſcrimen , neceffario poftularentur ; atque hoc ipſum abun
de fatis eft , ad germanam rei definitionem conſtruendam , ut
clarere debet ex innumeris .
Scholion . Animadverſionem hoc loco merentur ſequen
tia . I mo. Sacramenta illiusmodi figna eſſe , ut cum re fignificata
quamdam ſimilitudinem ſortiantur , quanquam id fieri ad eſſenti
am Sacramenti haud quaquam neceſſario pertineat ; pertinet
vero utplurimum congrue ad celebrandam , ubi v.g. deNovaLege
diſſeritur , Chrifti inſtituentis fapientiam : exemplo ſit baptiſmus ,
cujus externa corporis per aquam lotio ad internam animæ emun
dationem opportune indigitandam adhibetur ; quocirca Auguſti
nus fcitiffime epiſt. 98. ad Bonif. Sacramenta , ait , quamdam fimilitu
dinem habent earum rerum, quarumfunt Sacramenta. 2do. In fingu
lis N. T. Sacramentis licet cognofcere , quemadmodum præter
fan & itatem , & perfectam juſtitiam , iſtius quoque Auctorem , at
que demum æternæ gloriæ beatitudinem , ſubinde obventuram , di
flin &te , quomodo Baptifmus, & Euchariſtia ; vel faltem implicite , ac
confuſe , quomodo reliqua , ſignificent. Ergo triplicem ſignifi
candi vim in uno quoque Sacramento Doctores facri definiunt :
tum , quia alicujus reipræterita memoriam affert ; tum , quia ali
am
 16 Pars I. DISSERT. I. Car . I.

am preſentem demonſtrat ; tum , quia futuram ' aliam prænunciat ;

dicamus proinde cum S. Thoma 3. P. 9. 60. art. 3. in Sacra
mentum effe Symbolum & fignum gratiæ præfentis demonſtrati
vim , præteritæ commemorativum , & fucuræ gloriæ prognoſticuni.
Utamur exemplo Catechiſmi Romani : cum Apoftolus ait ad Rom ,
6. quicunque baptizati fumus in Chrifio JEfu , in morte ipfius baptizati ſis
mus , planc oftendit , idcirco baptiſmum ſignum dicendum eſtě
Deinde cuin
quod Dominicæ paflionis & mortis nos admonet.
inquit : confepulti enim fumus cum illo per baptiſmum in mortem , ut qua
modo Chriſtus Jurrexit a mortuis per gloriam Patris , ita 5 nos in novie
tatc vitæ ambulemus : ex iis verbis conſpicuum eſt , Baptiſmum ſie
gnum eſſe , quo cæleſtis gratia in nos infufa declaratur.- Poſtre .
mo cum addit : fi enim complantati faćti fumus fimilitudini mortis ejus;
fimul & refurrectionis erimus : apparet , baptifmum vitæ etiam æter
ne , quam per illum conſecuturi fumus , non obfcuram dare fie
gnificationem . Nec minus: quiddam conſimile in Sacramento ve
teri reperias : circumciſio ſane DEUM inter & Abrahamum ini.
tam pactionem Geneſ . 17. in memoriam revocabat ; erat inſuper
juſtitiæ , & fidei fignaculum tefte Paulo ad Rom 4 ; denique præ
ſagiebat Chriſtum ex ſemine Abraham , veramque Evangelii gra
tiam aliquando orituram ; ut iterum Paulus habet ad Galat.: 3 .
V. 29 .
Ad extremum , ne quid definitionis, cujus in conſecuturis e
gebimus, prætereat , etiam Sacramentalium naturam brevi chara
ctere delineabimus. Sacramentalium nomine ( inquiunt Com
pend. Inſtit. Theologicæ , juſlu Pictavienſis Præfulis Claudii de
la Poype de Vertrieu editæ C. 7. Q. 2. ) quædam res veniunt , aist
actiones ab Eccleſia inſtitutæ , perquc Ecclefiæ preces Spiritualiter Janétifi
catæ , ac ad quosdam effectus Jpirituales producendas confecratæ. Di.
cuntur Sacramentalia ; quia figna ſunt ſenſilia , & aliquatenus facra ,
quamdam cum Sacramentis habentia fimilitudinem. Eorun ſex
genera numerantur,
Orans , Tinitus , Edens , Confeffies , Dans, Benedicens.
Imun . Denotat orationem in Eccleſia conſecrata factam .
2dum Aquam benedicam . 3tium. Panem benedictum , aut fru
ges terræ, aliaque bene multa. 4tum . Confeflionem generalem ,
qualis initio Millæ recitatur. stum . Eleemofynam , quæ tamen
non ſolam refpicit Ecclefiæ inſtitutionem ; dicitur enim Daniel ,
4. V. 24. peccata tua eleemofynis redime, 6tum . Varias benedictio .
nes 1
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 17

nes & conſecrationes, uti ſunt : prima tonfura , Sacerdotum , aut Rea
gum unctio , data ab Epiſcopo benedictio ; vel denique res ipfæ preci
bus Eccleſix ſacratæ v . g. Julbenedictum , Agni cerei, a ſummis Ponti
ficibus benedicti. Porro autem per ſacramentalia non fit gravium
peccatorum ulla relaxatio, nec gratiæ ſanctificantis immediata ; at un
nice mediata , hoc eſt : ex opere operantis procuratio ; quatenus ni.
mirum virtute precantis Ecclefiæ a DEO impetrant gratias actua
les , ſive ad eliciendos actus contritionis & charitatis, five ad di
gnam Sacramentorum ſuſceptionem accommodatas. Ad hæc ;
quum plerumque Theologi Sacramentalibus efficaciam tribuunt
peccata venialia remittendi ; ſimuldebent aſſerere , hanc potefta
tem ( etiam comparate ad alios effectus corporatos, & ſpiritua
les ) non ſemper effe infallibilem ; qualiter tamen Sacramentis con
tingit.

Differentia Sacramenti Veteris , ac

Novi ; tum hujus ſingularis prærogativa

S. III. Nullo negotio attendentibus palam erit , quodnam in

ter vetus , & novæ Legis myſterium diſcrimen fit : fitne nobilior
præ veteribus hodiernorum Sacramentorum prærogativa ? Enim
vero , cum in genere conveniant , veluti figna ſenfilia ad denotandan
efficiendam fanétitatem ; geminis tamen potiſſimum modis in fpex
cie diſſentiunt : nam imo. Novi fæderis Sacramenta DEum homi.
nem , five Chriſtum , cujus itidem nomine adminiſtrantur , Au
ctorem habent. 2do. Sacramenta noftra Sacramentis antiquæ le
gis plurimum præſtant ( ut habet Catech. Romanus P. 2. C.1.2.9. )
quod in illis adminiſtrandis nulla , quod quidem acceperimus, de
finica forma ſervaretur ; quo etiam fiebat, ut incerta admodum ,
& obfcura eſſent : noſtra vero formam verborum ita præſcriptam
habent , ut fi forte ab ea diſcedatur , Sacramenti ratio conſtare
non poflit, ob eamque rem clariſſima ſunt , ac nullum relinquunt
dubitandi locum . 3tio. San & itas veterum Sacramentorum , qua
lem olim conferebant , erat exterior , imperfecta ad immunditi
am legalem abluendam ; cum interim Sacramenta legis.gratiæ ve
rain interiorem fanctitatem fignificent, eamdemque ipſa re , vi
que fua inducant: illa ( de veteribus loquitur Decretum Eugenii
Iy , in Conc. Florent. ) non caufabantgratiam ; fed eam folum per pale
C from
 18 PARS I. DISSERT. I. CAP. I.

koncm Chrifi dandam efe figurabant : hæc vero noftra is gratiam conti
nent, & eam digne fufcipientibus conferunt. Quo ex loco neceſſe eſt,
fieri corollarium ad nobiliflimam myſteriorum Novæ Legis præ
rogativam digne celebrandam ; omnis quippe cauſſa , quo in ef.
fectum digniorem excurrere poteft , eo præftantior eſt altera :
effectus Sacramentoruin Novi fæderis tanto dignior eft , quanto
gratia habitualis juſtitiam legalem , live carnis emundationem exu .
perat; ac proinde &c . Sat erit cum Paulo dixiſſe ad Galat. 4.V.
9. in lege Moyſis erant infirma, & egena elementa : in lege Chriſti
Agna fanctiſima, atque efficacia gratiæſanctificantis, per quam , teſtante
Tridentino Seff. 7. in Proæm , omnis vera juſtitia vel incipit , vel cx
pta augetur , vel amilja reparatur.
SCHOLION. Illa inter Scholafticos controverſia , an Sacra .
menta veteris , & novi Teſtamenti fecum univoce , vel analogice conveni
ant , non debebat , quin faltem curſim inſinuaretur , plena obli
vione ſepeliri. Pars una univocam confenfionemi, analng am altera
tuetur cum S. Thoma in 4. Dif. 1. Q. 1. Art. 1. ad 5 tum dicente :
Sacramentum non dividitur per Sacramenta nova , co veteris Legis, fi ut
genus per ſpecies ; fed ficut analogum in fuas partes ; ut fanum in habens
Janitatem , & ſignificans eam . Sed , ait Tournely , cum fidem non
fpectet , vixque alia doctrinæ utilitas incumbat , tanti non vide
tur , ut in ea immorari diutius neceſſe ſit. Dicam tamen : eo con
ſpectu , quo utrumque Sacramentum fignum eſt gratia , licet ex im .
pari virtute , facile ſubſcriberem , ut ilto ſub nomine univoce le
cum conſpirent ; at fi per ſignum gratiæ intelligas fignum iſtius
conferendæ vere practicum , tenebo confeftim analogiam . Cæte.
rum ex antegrellis definitionibus , invicemque comparatis, nullo
quisque negotio præſentem poterit litem dirimere , dum ſuæ non
dum Philoſophiæ fuerit oblitus.

Hæreticorum molitiones.

S. IV. Hic labor , hoc iſtorum opus eſt , ut efficacitatem Sa

cramentis in lege gratiæ penitus abjudicent; quare novas illi defi
nitiones comminiſcuntur. Imo. Sint cum Luthero L. de Captiv. Ba
byl. C. ult. pſevdo Evangelici tribules, & nominatim Kemnitius ,
per quos Sacramentum eſt promiſio gratiæ figno externo expreſa ; &
Auguſtana Confeſſio , in Comitiis;4 . 1530. Carolo V. Imperatori
ex.
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 19

exhibita; pauxillum aliter : utendum , inquit , Sacramentis, est fides aca

ccdut , quæ credit promiffionibus , qua per Sacramenta exhibentur , o
ftenduntur ; damnat proinde illos, qui noſtra docentSacramenta cx om
pere operato homines juſtificare. Ildo. Zwingliani naturam Sacra
menti cum Magiſtro ſuo ſic exponunt : eft oppignoratio , qua fe homie
nes obligant Chriſto , ejusque militiæ dant nomen. Inter hanc igitur , &
priorem alteram definitionem hoc erit diſcerniculum : quod Lu
therus Sacramenti eſſentiam in fide , qua ſe DEus homini cum pol
licitatione gratiæ : Zwinglius contra in fide , qua fe homínes DEO
tenacius obftringunt , reponat. IIItio. Anabaptiſtæ volunt Sacra
menta aliud effe nihil , quam allegorias , feu figna quædam vita ſpiri.
tualis , morum atque bonorum operum , quibus fcilicet fignis admonemur ,
bonis operibus nos exercere. . IVto. Calvinus ex utraque Lutheri , ad
Zwinglii explicatione ſuam conſarcinat , quum L. 4. Inftit. C. 14 .
fcribit, Sacramentum eſſe Symbolum externum , fignum quoddam eje
figillum , divinitus inftitutum ad oblignandas in nobis & confirmandas Die
vinas promifiones , ad fidem noftram corroborandam , & ad pietatem no
ſtram erga DEum palamfignificandam & conteftandam . Vto. Denique
'Sociniani Sacramentum exiſtimantelle ſenſibilem ReligionisChri
ftianæ teſſeram ; & ut habet Socinus Diſp. de baptiſ. nudum ac fim
plex fignum , quo Chriſtianus a Judæo , vel Gentili diſtinguitur.
Atque hæ funt adverſantium hæreticorum in natura Sacramena
ti declaranda prolapſiones , toto jam alias Tridentini robore ca
ſtigatæ ; quod Catholicæ Ecclefia puritati & animarum faluti magnopere
officiant Sell 7 . in decret. de Sacram . Libeat vero fingulis fingulas
reſponſiones refutantes adnectere. Ad Imam Lutheri commen
titiam definitionem ajo , hanc , ſi in principiis hæretici penitius
confideretur in immenſum aberrare ; nam imo. qui fiéto corde Sa
cramenta adeunt , non utique promiſſiones gratiæ conſequuntur ,
tanquam ſacrilegi ; quinam igitur in his Sacramentum ( cætera
validum ) erit teſtimonium & figillum confirmativum Divinæ polli
citationis ? 2do. hoc etiam pacto fruftra infantes & amentes ba
priſino tingerentur , in quibus profe &to fides excitari nequit : di
cere vero , DEum prodigio illabi in mentem parvulorum , ad fi.
dem & dilectionem in iis procurandam , arbitrarium figmentum
eft , cui experientia plane contradicit ; quando non eft infrequens,
ut parvuli baptizandi toto corpore , non fine fletibus creberri
mis , renitantur : fi fidem excicavit DEUS , quorfum facrilega
hæc renitentia ? . 3tio. foret , ut fides folum Sacramentis evigi
C 20 let ,
 20 PARS I. DISSERT. I. CAP. I.

let, ad eam objective hæc folum moveant ; non item gratia de Sa

cramenti virtute conferatur, in quo fublatet erroris prodigium ,
propediem dogmatice confutandum . 4to . denium fubnititur
hæc deplorata definitio altero errore , quo Lutherani præcepto
res docent , homines per folam fidem Divinarum promillionum
Chriſti juſticiam conſequi , eamque hominibus nude imputari ;
id quod pro merito alibi caſtigatum reperias in Inflit. de Gratia.
pag . 498 .
Ad IIdam Zwinglianorum redde , nec minus hanc potiſſima
fui parte falfam elle ; quoniain principem Sacramenti virtutem

abnuit , & actionein ſacramentalem mere humanam atteſtatur ; quid

enim oppignoratio , velut fignum fidei nudiſfimum , fit aliud ? De
bet vero facramentalis eſſe actio Divinæ fimul efficacitati conjun
ata, quam neque vita miniſtrorum impia , dum cætera adfint,pof
fit ſufflaminare ; ideo de baptiſmate Auguſtinus : unde tanta vir
tus aqua , ut corpus tangat , & cor abluat ? Et per Scripturam Chri.
Aus dicitur mundans lavacro aquæ in verbo vite ad Ephef. 5. v . 25 .

Si, ait V.Bellarminus in Difp.Controw .fidei in Præf.mea tantum eft op

pignoratio ; non autem Chriſti a &tio ; quid eft, quod ait Joannes :
Hic eft , qui baptizat.
IIItia. Anabaptiſtarum peræque deteſtanda eft definitio ; ex
qua nihil vetat, quin numero Sacramentorum accenfeantur, Deca
logus, confilia Evangelica, dictiones facre, exempla Chriſti, Sanctorumve,
quibus profecto ad exercitationem bonorum operum nervoſius
admonemur.

IVta . Calvini propterea ſubruitur; quod ex Zwinglii , Luthe.

rique opinationibus fit conſarcinata. Tum hinc præterea cadit ,
quod Sacramenta nominet figilla gratiæ penes ſolos prædeſtinatos :
docemus ( inquit Veterator L. de conſenſ. inter Tigur. & Genev.
de re Sacram .) DEum , non promiſcue vim fuam exerccre in omnibus, qui
Sacramenta percipiunt ; fed tantum in electis ; ac propterea ( ut unius
tantum Sacramenti reminiſcar ) baptiſmus incalſum non prædeſti
natis conferretur ; predeſtinatis vero per omnia neceſſarius non ef
ſet , ut qui alioqui prædeſtinationiscitulo ſalvarentur ; contra, at
que docuerit Servator : nifi quis renatus fuerit ex aqua Spiritu San
Eto , non poteft introire in Regnum Cælorum . Joan. 3. V.5 .
Ultima demum Socinianorum affertio nullius pariter frugis
eſt : per eam fiquidem fignum crucis, externa fidei Confeffio, Sanctorum
cultus , alii ritus Chriſtianorum quicunque , titulum Sacramenti for . "
ti
 DE EXTANTIA SACRAMENTE, 21

tirentur , his enim pariformiter ab Judæis & Gentilibus apprime

fecernimur ; quod profecto immane quantum fallit.
SCHOLION. Compendio dicam : corralæ heterodoxorum
deſcriptiones iccirco vacillant; quod præcipuam Sacramenti No.
væ Legis differentiam , hoc eft : veram vim gratiæ effectricem
ftudioſe prætercant , velintque penitus eliminatam : hoc nifi ita
foret , datas iſthic definitiones, fàltem uti mancas , facile patere
mur; quando prorſus inficiari non poffumus,figillaDivinarum pro
millionum in Sacramentis eſſe repofita: damus eſſe adminicula ad
fidem excitandam , inflammandamque charitatem : ſunt teſſerx ,
quibus Chriſto devincimur : ſunt fymbola , queis a Judæo , &
Pagano diſcernimur , docente Catechiſmo Tridentino ,quum ait
P. 2. N. 13. magnam vim habent Sacramenta ad fidem in animis noftris
excitandam & c . Er antea : Chriſtus, cum peccatorum veniam , cæle

fem gratiam , Spiritus Sancti communionem nobis pollicitus eft , quadam

eum quafi pignoribus obed
figna oculis , ad fenfibusſubjecta inſtituit , quibus
ligatum haberemus , atque ita fidelem in promiſſis futurumdubitare nun
quum poffemus. Verum , neque ad electosiſta ſolum ( pectant, ne
quc in his princeps ratio , & finis Sacramenti præcipuus verſatur :
debet novi Teſtamenti myfteriis vera efficacitas adjici, interiorem
gratiam fan & ificantem procurandi : fine ifta ſanctificatione inviſibilis
gratia ( inquit Auguſtinus Q. 84. in Levit.) vifibilia Sacramenta quid
profunt ? Monet vero opportune Tournelyus Q. I. de Sacram . in.
genere , ut, fi quando in Novatorum libellis legi contigerit , Sacras
menta efle inſtrumenta DEI ad noftram ſanctificationem inftituta , hæc
per infignem dolum fcripta exiſtimentur ; non enim veram efficia
entiam , fed meram movendi & excitandi vim objectivam , & exter
nam ipſa re intelligunt ; ideo Calvinus impudenter : Schola Sophi
fticæ ( noſtras indicat ) magno confenfu tradiderunt : Sacramenta Nova
Legis juſtificare a conferregratiam , modo non ponamus obicem peccati
mortalis. Quæ fententia , dici non poteft , fubdit demum , quam fit exis
tialis , a peſtilens. L. 4: Inſtit. C. 14. S. 14 .
S. V.Reliqua objecta fimilibus nugantur. Imo. Creberrimum
eſſe conſtat , ut Patres Eccleſiæ nominent Sacramenta figna , & fi
gilla gratiæ ; tum etiam olim DEus pactiones fuas fignis (enſilibus
communire folebat ; fic Genef. 9. v. 12. arcus iridis lignum dicitur
fæderis initi DEUM inter & Noëmum ; Genef. autem 17. v . 10.
circumcifio ftatuitur in fignum pacti inter DEUM .& pofteros A
brahæ ; quid ni pariter in legeEvangelii
. præcipuam pollicitatio
nem
 PARS I. DISSERT. I. Cap . I.

nem ſuam de juſtificatione credentibus impartienda illiusmodi fio

gnis DEus conſtabiliverit ? Confirmat. Circumciſio antiquitus e.
rat juſtificationis ſignum , teftante Paulo ad Rom . 4. accepit Abra
ham fignaculum juſtitiæ fidei; par itaque ſit ratio Sacramentorum No
yi fæderis. lido. Officit præterea , ut neque Catholicorum defi
nitiones caſtigatæ ſint , velut ex conſequentibus diſtinguetur : ſic
I mo. Sacrificium Novæ Legis fignum audit rei facræ , feu ſancti
tatis ac juſtitiæ , quam impetrat & efficit. Sic 2do. cum in Vete
ri , tum in Novo Teſtamento figna rei ſacræ invenias , veluti
tranfitum maris rubri, manna Cælo depluum , aliosque ritus vete
rum Judæorum ; apud nos vero cærimonias in Sacramentis adhi.
bendas , conſecrationem aqua luftralis , cujus uſu dicuntur pelli dæ
monia , noxæque leves dimitti : ſignum crucis , martyrium parvulorum
ab Herode enectorum , quod plane ex opere operato iisdemmet pro
fuit: hæc , inquam , omnia , aliæque cærimonix Eccleſiaſticæ , live
actus quidam externi ad colendum DEum accommodati , quos
vulgo Sacramentalia dicimus , merito appellantur liyna rei Sacræ 9
quin tamen Sacramenti nomenclationem participent ; ac proinde & c.
B. Ad Imum . Gratis ifta effutiunt hæretici " ; Patribus quippe
Sacramenta Novi fæderis figilla funt, non tamen nuda ; ſed gratiæ
effe & ricia : non theorica folum ; ſed practica . Sed neque adductis
exemplis probatur aliud, quam olim fuiile lignacula, non quidem
confirmatoria ; at potius rememorativa ictæ pactionis ; qualia neque
a Sacramentis hodiernis univerſe amolimur ; quis enim ( pag . 16. ).
iftud neſciat ? Oportet tamen , ut inſuper vim exerant gratiæ fan >
& ificantis procurandæ peridoneam ; quantumvis Divinas polling
promifliones in memoriam fimul revocare. Ad Confirmat. B. Si
Origeni credimus, fuerit Circumciſio fignaculum juftitiæ fidei, qua
tenus figura dicitur Circumcifionis ſpiritualis , quæ aut ex baptiſmo
eft, aut fide viva in ſtatu juſtitiæ reponenda. Alii inquiunt : per
circumciſionem fuiſſe quidem confirmatam Abrahami , tanquam
Patris credentium , juſtitiam ; at nequaquam in pofteris ſecuritas
juſtitiæ per eam ſtabilita : tacet hanc dotem Paulus ad Rom . 3.cum
enim omnia circumciſionis privilegia , omnemque illius utilitatem
commemoraſſet , de eo , quaſi foret Divinæ promiflionis & jufti
tiæ figillum , in nepotibus Abrahæ confirmativum , ne verbum pro
loquitur,
Ad lIdum. Nego aſſertionem . Ad prob. Imam diſcrimen eſto : quia
Sacrificium , & Sacramentum , veluti fignum rei ſacræ , genere
con
 DE EXTANTIA SACRAMENTI.
conveniunt , ſpecie diſcrepant: Sacrificium quippe primario, ac imme
diate ad cultum DEIcollineat , eoque publicum fit teftimonium de
ſuprema DEI in res omnes dominatione , fupremaque Divinæ
Majeſtatis excellentia ; Sacramentum ex adverfus primario, ac imme
diate ad DEI cultores fanctificandos refpectat ; atque ideo in no
vo fædere interiorem juſtitiam fignificat, & fignificando procu
rat. Itern : de ratione Sacrificii non eft , ut integram communita
tem , quomodo tamen ratio Sacramenti expofcit , contingat : Saw
crificium prodeft defunctis , Sacramentum ex vi ſua non item . Ver
bo dicam cum Tournelyo : Sacrificium ex intrinſeca & formali ſua
ratione hoc unum exigit , ut directe , ac primario publica fit
pro
teftatio excellentiæ DEI , illiusque fupremi dominii ; ſecundario
autem , ut a DEO nova quædam beneficia inipetret ; Sacramenti ve
ro generalis natura eft , utprimario , ac direčte gratiam fignificet ,
quamdamque ſanctitatem operetur, Quandoquidem vero ex
facrifi ciis veteri bus aliqua ad fancti ficand os etiam Cultores DEI
ordinabantur , iccirco fub eo conſpectu rationem quoque Sacra
menti participare poterant : id quod ad naturam Sacrifici mate
rialiter , ut ajunt , non autem formaliter habebit fe.
Ad 2dam . prob. Negata Conſecutioni cauſſariam adnecto : quia
paullo fufius recenfita , in vera Sacramenti differentia, reliquisve
proprietatibus omnino deficiunt ; tranfitus maris , ſerpens æneus
manna cælicum , & alia bene multa , vel non erant cærimoniæ fta
biles a DEO conftitutæ ; vel figna erant ſterilia , mereque ſpecula
tiva , nullam , ne externam quidem conferentia ſanctitatem : cum
tamen præter ſignificationem rei facræ utrumque ad genuinam
Sacramenti naturam ( pag. 13. ) expoſcamus. Nec minor facile

ratio eorum eft , quæ de nova Legeobjiciens attexuit : omnia ni

mirum Sacramentalia neque infallibiliter , neque vi fua ; at ſolum
per modum ſufragii deprecante Eccleſia , atque adeo ex opere ope
rantis , & propter affectum pietatis in eorumdem uſu, ad aliquam
fan & itatem adducunt ; ut non dicam Sacramentalia inftituente Ec
cleſia confieri , quæ profecto auctoritatem non habet vera Sacra
menta condendi. Ergo fecundum ea, aquæ luftralis afperfio , fignum
crucis Sc. propriam Sacramenti rationem non habent ( Inſtit. de In
carnat. pag. 562.) Denique Martyrium Innocentum , quanquam
ex opere operato , ut ajunt Scholæ , ad vitam æternam profuerit ,
Sacramentum non eft , quod profecto Divina inſtitutione ritus eſ.
fe debet exterior , atque perpetuus in Eccleſia ad gratiam confen
ren
 24 PARS I. DISSERT. I. CAP. I.

rendam deſtinatus; cum interim martyrium neque ſignum ſit ſta

bile , neque auctorem DEum ; dæmonem potius , Tyrannos ob
fidentem , inſtitutorem agnoſcat.
Scholion. Quibusdam denuo argutiunculis , ut Tyroni
bus Theologis me commodem , juverit reſpondere. I mo . Qui

nam Sacramentum ſignum effe debeat ſenſibile , cum ex etymo

nominis quiddam occultum ſit ? 2 do . Res ſenlibiles non viden .
tur pertinere ad cultum DEI ; dicitur enim Joan. 4. DEUM in
fpiritu & veritate oportet adorare ; ac proinde , cum ad cultum DEI
Sacramenta attineant , eadem in ratione figni ſenſibilis minime po
terunt conſtitui ; ut etiam Auguſtinus L. 2. delib.arbitr. C. 19. alle
ruerit : res ſenſibiles funt minima bona , fine quibus homo rećte viverepo
teft. Et ztio. Doctor Angelicus ?. 3. 9. 60. Art. 2. in O Sacra
mentum generatim definiturus, ait , eſſe fignum rei facræ , quantum
eft homines fanétificans ; propterea idem de Sacramentis antiqui fæ
deris cogitabitur ; tum vero nullum facile aderit diſcerniculum
ex quo ab Sacramentis Novæ Legis diſtinguantur. 4to.Dictum
eſt nupere in Sacramento N. T. terna ut plurimum fignificari :
præterita , præfentia , futura ( pag. 16.) fic autem ſignum fieret am
biguum ; ut patet de nominibus æquivocis: multitudo fignificatio
nis notiones quadantenusconfundit. Revera &c.
Perparum his diſtinebimur R. ad I mum . Eft quiddam occul
tum penes id , quod fignificatur ; non autem penes rem fignificantem ,
quæ utique corporea , in fenfus incurrit fimul, fimul ex arbitratu
Divino ad fanctitatem indicandam aſſumpta eft. Ad 2 dum mu
tuabor Angelicum : res fenfibiles ( fcribit 3. P. Q. 6.0 . Art. 4. ad
2dum ) ut in ſua natura confiderantur , non pertinent ad cultum , vel Re
gnum DEI : ſed ſolum fecundum quod funt figna ſpiritualium rerum , in
quibus Regnum DEI confiftit. Habes igitur formulam diſtinctionis
feguentem : res fenfibiles (uapte natura ſpectatæ & c. Conc. Prout
figna rerum ſpiritualium ſunt ex inſtituto Divino. Nego. Demum
in enodandaAuguſtini ſententia iterum Angelici commentarium
amplectar ; ſic ait : ad 3tium dicendum , quod Augufiinus ibi loquitur
de rebus fenfibilibus , fecundum quod funt in ſua natura : non autem fecun
dum quod affumuntur ad fignificandum ſpiritualia ; que ſient maxima boa
a. Mox ad 3tium ſubdam , D. Thomam eo loci de Sacramentis
N. T.memoriam injeciſſe , quibus exacte omnino convenit recen
fita definitio , ut aljas nulli. Dabo tamen , ut generalem Sacra
menti naturam expreſſerit , atque etiam veriffime ; fi addas fora
mu
 DE İXTANTÍA SACRAMENTI, 23

mulam explanationis ; unde Sacra'nıentum omne tam vetus , quam

novum ſit in Ecclefia fua fignum fanctificans homines aliqua ſan
& itate , vel perfecta , vel imperfe & a . Conc. Utrumque fanctitate
duntaxat perfe & a . Nego. Ex nuperis ( pag. 13. ) inclareſcet di
ftin & io , qua meditato perpenſa ſufficiens amborum diſcrimen
manifeftabitur ( pag. 17 : $. III. ) Ad 4tum . Neque hoc puncto
ab Angelici verbis , ſenſuque digrediar ; nam cum ibidini Art. 3 .
iz o dixiſſet : Sacramentum eft figuum rememorativum cjus , quod præ
cifſit, ſcilicet Paffionis Chrifti ; • demonftrativum ejus, quod in nobis effi
citur per Chrifi paffionem , ſcilicet gratiæ ; & prognoſticum , id eft , pre
nunciativum future gloria ; paullo mox ad imum ſubtexuit : tunc eft
fignum ambiguum , præbens occafionem fallendi , quando fignificat multa ,
NB. quorum unum non ordinatur ad aliud ; fed quando fignificat multa ,
ſecundum quod ex eis quodam ordinc efficitur unum , tunc non eft fignum
ambiguum ; ſed certuni. Sicut hoc nomen homo fignificat animam & cor
pus, prout ex eis conftituitur bumana natura. Ex boc miodo Sacramentum
Significat tria pradiéta , fecundum quod quodam ordine ſunt unum . Ita
nempe : princeps ratio Novi Sacramenti eſt ſignificatio gratia ſan
Etificantis , quam confert :hæc autem , de Chrifti meritis concella ,
femen eſt futuræ glorix ; ac propterea trium una ad ſe invicem ha
bitudo , & connexio exhibetur .

ARTICULUS II.

1
Num aliqua , & quænam in ſtatu innocentiæ ,
Lege naturæ , aut Mofaicæ fuerint Sacramenta ?

Oeconomia Queſtionis
.

§. VI. TRiplicem humanæ gentis conditionem index Articuli de

ſignat ; quartam vero , in qua de gratia Chriſti Libera
toris mortales feliciſſimi jam vivimus, conſequente paginarum
loco propediem contingemus. Terni hic igitur ſtatus conſide
rentur , primo innocentia , ſeu juſtitiæ originaria , in quo Proto -Pa
rens Adamus , & Eva ante prolapſionem tempore plane breviffi
mo verſabantur ; deinde ftatus legis naturæ ab Adami peccato uf
que legem Moyſis ; tandem legis fcripta a Moyſe uſque ad Evan
ge
 PARS I. DISSERT . I. CAP. I. :

gelium . De his in præſentia fubitquæſtio, fuerintne aliqua vete

ri Religioni Sacramenta DEO inſtituente præſtituta ? quælt oni
trifariam reſpondebitur.
SCHOLION Imum . De variis naturæ humanæ ítatibus liberalio .
rem pemam exercui in Inſtit. de Gratia pag. 2. & ſequent.continue ; ut 1
jam nihil magnopere neceſſum fit , repetitis characteribus pagi.
nas infarcire. Hoc unum velim iſthic notari : ſtatum legis natu
re , altero loco memoratum , non eum , qui fit naturæ pure ( hunc
unice poſſibilem , at nunquam extantem conceílìmus in Inſtit. de
Gratia pag . 14. ) revera intelligi; ſed talem , cui a lapſu Parentum ,
non quidem gratia ſuperna ob erectionem hominis ad finem ſuper
naturalem ; bene vero Lex ſcripta adhucdum defuerit. Dixi pre
terea , iſtam hominum in natura lapſa conditionem ad tempora
Moyſis perduraſſe , quod comparate ad populum Ifraelis plane
verum eft; alii enim omnes diuturniore tempore eidem ftatui fi
ne lege exterius promulgata ſubdebantur , puta : a lapſu Adami
uſque ad Chriftum ; ac propterea uſque legem gratix a Chriſto
ſancitam .

SCHOLION Ildum . Quod facit ad ftatum innocentem juſti

tiæ originariæ, rurſus dicam : in eo , forſan diuturniore, ut eſſe po
tuerint Sacramenta , nullam contradictionem involvi ; nam pow .
terant profecto illiusmodi Religionis myfteria hominem , quan
tumvis nihil vitiatum , ſenſibili Symbolo in rerum fpiritualium ,
myſteriorumque ſupernaturalium cognitionem primum adduce
re'; tum pariter gratiam conferre , quæ priſtinam faltem foveret ,
aut certe iftius accellionem compararet : denique ad exprimen
dam interiorem fidem , ad uniendum homines ejusdem Religio
nis in cultu & officiis erga DEum exterioribus valere potuiffent,
quam quæ maxime. Addo , in ea hypotheſi futurum fuiſſe , ut
Sacramenta naturæ innocentis neque conferrent gratiam medicina.
lem , lapſis tantum hominibus neceſſariam ; neque , quam efi
cerent gratiam , de meritis Chriſti prollueret; ut quem Adamo
in innocentia perſeverante non omnino in carne venturum alibi
demonſtravimus in Inftit. de Incarn. pag. 163.83 484.

Se
 DE EXTANTIA SACRAMENTI . 27

Series Propofitionum .

$ . VIJ . PROPOSITIO Ima . Statusnaturæ innocentisnulla, quar

tum eſt , quod probe conftare poffit , continebat Sıcramenta . Sic Scho
larum fummus Magiſter 3.P.Q.61 . Art. 2. & in 4. Diſt. 1.2.1. Art.
1. qu. 2. Ac cum eodem Suarez Eximius Difp. 3. Sect . 3. Reliqui
pallim omnes ; pauci , quod ſciam , refragantur. Addo propoli
tionis adminicula : Imo. Ut quædam fuerint innocenti homini Sa
cramenta , oportet vel e Literis Divinis, vel Traditione , vel tan
dem ratione Theologica eruere . Sed id nullo horum loco pro
bari poteft : ſilent Scripturæ , & traditio ; ratio ipſa ſuper his 7
quæ ex mero DEI arbitrio ſuſpenduntur , nec ullo probabiliore
veſtigio indigitantur , filere ſatius debet , quam levibus conjectu
ris innixa ambiguum definire. Recte igitur, atque fobrie dicimus ,
nulla in ſtatu innocentix Sacramenta viguiſſe, de quibus nullibi
locorum memoria injicitur. 2do. Sacramentum fignum eft fen
ſibile , ſtabiliter præftitutum : conditio autem innocentis hominis
brevi admodum tempore durabat ; non ergo congruum videri
debet , ut permodici temporis gratia Sacramenta ſtatuantur, qui
bus vix , ac ne vix quidem primi homines uterentur , aut uti pof
fent. 3tio. In iis juſtitiæ originariæ circumftantiis erat , ut arbi.
trio libero undiquaque perfecto affulferit gratia , ſcientia rerum
fupernaturalium cæli usinfufa , plena appetitus fentientis ſubje
aio , nulla concupiſcentiæ rebellio , quies affectionum fecura ad
fuerit ; ac proinde poterat gratia cæleftis facile conſervari , at
que etiam augeri ; velut per liberum arbitrium fteterunt perfe
verantes boni Angeli,quin pro his neceffe fit, viſibilia gratiæ com
parandæ, vel augendæ præſidia advocare. Recitet nunc epipho
nema Theologorum Angelus 3.P.Q.61 . Art.2 . in O.dicendum . 7
inquit, quod in ftatu innocentie ante peccatum Sacramenta neceſaria non
fuerint. Cujus ratio accipi poteft ex rectitudine ftatuis illius, in quo fupe
riora inferioribus dominabantur , & nullo modo dependebant ab eis ; ficut
enim mens fuberat DEO ; ita menti fuberant inferiores anima vires ,
ipi animæ corpus. Contra hunc autem ordincm effèt , fianima perficere
tur vel quantum ad ſcicntiam , vel quantum ad gratiam per aliquid cor
porale , quod fit in Sacramentis. Et idco in ftatu innocentie bomo Sacra
mentis non indigebat , non folum , in quantum Sacramenta ordinantur ad
D 2 re
 28 PARS I. DISSERT. I. Cap. I

remedium peccati ; ſed etiam in quantum ipſu ordinantur ad animæ perfe

clionem .
SCHOLION . Cum in præſentia opem adverſariis nullam fuf
ficiat Scriptura, ex Auguſtino cumprimis objectiones mutuantur.
Imo In ftatu innocentiæ floruerit vera Religio : in unitatem Reli
gionis colligantur homines per Sacrainenta ; fcribit enim Ma
gnus liippone Præſul L. 19. contra Fantum C. II . In nullum NB.
nomen Religionis fer verum , ſeu fa!fum coagulari homines poffunt, nifiali
quo fignaculorum , vel Sacramentorum vifibilium confortio colligantur.
Quid ? quod IIdo lignum vitæ Sacramentum appellet , eo tempo
ris homini proficuum : nec fine myfteriis ( inquit L. 8. de Genel. ad
lit. C. 4. N.8.) rerum ſpiritualium corporaliter præſentatis voluit homi
nem DEus in paradiſo vivere. Erat ei crgo in fignis cæteris alimentum ;
in illo antem Sacramentuin . Immo tandem litio fignificanter de
eodem afleverat C. 5. N. 11. quemadmodum viſibile non modo
fuerit fignaculum ſapientiæ ; fed præterea immortalitatem primo
homini comparaverit ; eſt autem immortalitas donum gratiæ , &
non ipſa hominis innocentis nativa proprietas ( Inflit. de Angel.pag.
207. ) ac proinde gratiam contulerit; quod officium veri Sacra .
menti eſt proprium . IVto. Fuerint certe in eo ſtatu quædam Sa
crificia ; cur non itidem Sacramenta ? Vto. Inter Adamum & E
vam , adhuc innocentes, initum eft matrimonium , utique verum
Sacramentum ? de quo Paulus ad Epheſ . 5. C. Sacramentum hoc ma
gnum eft ; ego autem dico in Chrifto , & Ecclefia . Erat igitur fignum
rei facræ, prænotans unionem Chrifti cum Ecclefia .
Has dificultates fic poteris declinare. Ad Imam reſpondere
rat profecto religio vera , verus DEI cultus inter Adainum & E
vam : præter eos hominum erat nullus ; iftam vero tam interio
re , quam exteriore poterant ritu debite conteſtari , quin opus fit
Sacramentis , quæ alioqui tanquam figna fiabiliter permanentia non
ſat videntur tempori durantis innocentiæ breviſſimo opportune
præſtituenda. TextusAuguftiniiccirco non officit; quia vel loqui
tur de ritibus , & myſteriis extra Sacramenta aliis ; vel ad ſtatum
innocentiæ non reflectit ; utitur nempe vocibus disjunctivis : in
nullum nomen religionis NB. ſeu verum , ſeu falſum &c. nifi aliquo NB.
fignaculorum , vel Sacramentorum Jc . Ut non dicam , in eo ſtátu nul
los fuiſſe , niſi veros DEI cultores ; quorſum tunc igitur habue
rint Sacramenta , velut ſenſibiles teſſeras, quibus nunc ab gentili,
bus & hæreticis fecernimur ? Ad IIdam .Per Auguſtinum lignum
vie
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 29

vite appellatur Sucramentum laciſfime , quatenus ad rem quamdam

arcanam fignificandam fierat affumptum ; ſic vero nondum veri
Sacramenti naturam induit ( pag. 9. ) niſi & petram verum Sa
cramentum velis ; quod per eam Chriſtus indicetur : unde com
modum ſubdidit Doctor Hipponenſis : erat ergo ligmım vita
quemadmodum Petra Chriftus &c. Ad IIItiam Revera lignum vi ..
tæ , fignaculum fapientie appellatum , corporis firmitari perpetuo
conſervandæ non fine occulta falubritaiis inſpiratione ( ut loquitur
laudatus Pater Ecclefiæ ) omnino conducebat ( Inflit. de Angel. pag.
222. ☺ fequ . ) ſed quid hoc faciat ad veram Sacramenti nomen
clationem ? Atqui vero inmortalitas primorum hominum erat
gratia ? ita certe : fed non fanctificans, aut legalis quædam munditia ;
ſed ideo gratiæ nomen accepit, quod non de natura molis corpo
rex ; verum de liberali Numinis beneficio donata , deinceps quo
que a ligno vitæ adminicula habere potuerit. Niſi fic eft, facile
confequeretur , ut & panis Eliæ fubcinericeus , quadraginta die
rum itineri prodigiole ſubſerviens , in numerum Sacramento
rum veniret. Verbo dicam : illiusmodi fymbola , in Veteri Lege
occurrentia , ſignificabant rem facram v.g. ſanctitatem Chriſti ,
fecundum quod in ſeſanctus eft ; non item fanctitatem ejus , in quan
cum per eam homines ſanctificantur; ut habet D. Thomas 3. P.
Q. 60. Art. 2. ad 2 . Ad IVtam . Neque de hoc quiddam certi aut
Patres , aut Scriptura inſinuant; eft tamen longe diſpar ratio Sacri
ficii , & Sacramenti ; nam Sacrificium , inquit rurfum Tournely , non
ordinatur primario , & immediate ad ſanctificationem offerentis į
fed ad officium religionis , cultum DEI , teſtificationem ſupremi
ipfius dominii , & gratiarum actionem de perceptis beneficiis ,
eftque jure naturæ debitum ; unde S. Thomas 2. 2. Q. 85. Art .
1. in O diſerte ait : oblatio facrificii pertinet ad jus naturale. E con
trario Sacramentum non fundatur in jure naturæ, & alioqu defti
natur primario ad fan & ificationem hominis , aut primo efficient
dam , aut conſervandam . Inſuper homo innocens in ortu juſtitiam
originariam aDEO ilicet accepit; hac quoniam brevi poſt tempore
propter inobedientiam fpoliandus erat , nulla videntur in iis ad
junctis Sacramenta fuiſſe neceſſaria. Ad Vtam . Eo temporis ma
trimonium nondum erat , niſi latiſſimo ſenſu Sacramentum ; quate
nus Chriſti & Ecclefiæ futuram unitionem nude præſignabat ; eft
autem in lege Evangelii ſenſu. ftri&tiffimo - Sacramentum - verum ;
quod hic atque nunc non fit merum duntaxat; nudumque lignum
rei
 30 Pars I. DISSERT . I. Cap. I.

rei facræ ; fed præterea practicum gratix fanctificantis : fic Pauli

ſermo explanabitur . Perelcgans elt oratio D. Thomæ : ad zrium
dicendum ( fic ille 3. P. Q. 61.Art . 2. ad 3. ) quod matrimonium fuit
inſtitutum in ftatu innocentia , non fecundum quod efi Sacramentum , fed
fecundum quod eſt in officium naturæ . Ex confequenti tainen aliquid
Significabat futurum circa Chriftum , & Ecclefiam : fcut& omnia alia,quæ
in figura Chriſti præceſſerunt. Conſuli hic poterit pag. 187. ex Inſlit .
de Incarn . Addam demum : adducta Pauli fententia non poteft,
ſpectata littera , innocenti Adamo penitus applicari ; mox enim
fùbdidit : propter quod homo relinquet Patrem & Matresn T c.iftudne
de primo homine affirmabitur ? Brevibus : huc omnia recidunt,
ut dicas matrimonium in ftatu innocentiæ inftitutum fuiſſe , quo
homines multiplicarentur ; non vero , quo fanélificarentur .
Neque dicas : Scripturæ filentium efficacem hic probationem
minime facit ; quando communiter dicimus , in lege naturæ Sa
cramentum viguiſfe ; licet , qualenam fuerit , nihil divinæ litteræ
recenſeant. Iterum Ildo brevis duratio innocentiæ levi pariter ar
gumento ſubnititur ;hoc enim pacto impune negaremus lignum
vitæ in paradiſo poſitum ; quod immortalitatem primus homo
modico folum teinpore poſſederit : negaremus plurium Ange
lorum extantiam , qui , paullo deinceps lapli , primo ſuo decore x .
ternum miſeri exciderunt. IIItio. Quantumvis in eo ftatu pecca
tum non fuerit ; erat tamen infernus : & licet morbi abfuerint
erant nihilominus herbæ medicantes conditæ ; ipſe pariter Ada
mus babitu pænitentiæ cælitus donabatur , etiamſi ob juſtitiam ori
ginariam peccatum neſciverit. Denique : homo innocens a ſenſili
bus præterea cognitionem mutuabat; cur non item fenſilibus Sa
cramentis uteretur ?
B. ad Imum . Non eſt æqua utrinque ratio : nam de Sacram
mento Legis naturæ cum filet Scriptura , Patres faltem loquun
tur , & loquitur communis Scholarum confenfio ; in quo vides di
fcrepantiam , eamque propediem multis exhibendam . Ad IIdum .
Nego Ant. Impunitas negandi hic nulla eft ; quando verbis expli.
catiflimis teftatur DEUS : & lignum vitæ paradiſo inſertum , &
Angelos conditos , demumque in barathrum inferni detruſos ;
ut igitur conditio breviſſimi temporis argumentum faciat ,opor
tet, ut neque Scriptura , neque Patres , neque juſta ratio conſen
fionem evincant ; quod noſtro neutiquam themati incommodat.
Ad liſtium , Puncta omnia ſuis reſponſionibus communiam : primo
enim
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 31

enim infernus , atque herbarum varietas pertinebant ad ordinem

creationis : non item Sacramenta , quæ ad reparationem humanæ
gentis infinite collineant. Deinde : habitus penitentiæ eft pro
prietas gratiam conſequens in eo , qui capax peccati eft ; erat
vero Adamus peccandi capax , & gratiam fanctificantem a Con .
ditore DEO ( Inftit. de Incarn .48 ;, fequ .) obtinuit ; ac proinde
&c. Tandem : accipere ſpecies ſenſiles ad cognitionem forman
dam eſt homini, ex anima & corpore conflato ; connaturale ; non
vero ut gratiam a ſenſilibus indipiſcatur.
QUÆres: Fuiſſenine Sacramenta , fi quidem innocentie ſtatus in
Ade paſteris perdur asſet ? . divinatione hic opus eft , ubi nulla pe
ne ſuppetunt rei definiendæ veftigia : & quanquam rationes ex
congruentiis poffent cogitari aliqux ; tamen perparum probant ,
aut nihil; quando non ſemper DEus ſecundum ea operatur, quæ
ab homine confentanea judicantur : DEI judicia rimari quis po .
terit , niſi ſpecies revelationis ſuccurrat ? Itaque bifariam ſcin
duntur Scholæ : pars concedit, pars cum Thomiſtis negat Sacra
mentorum exiſtentiam in ftatu juftitiæ originarix futuram , dum
perduraflet diutius . Exaudiamus interim Tournelyum Q.2 . Art.
2. Concl. 3. nemo , inquit, fcire poteft, quid in alio rerum ordine
DEus fa & urus fuiſlet. Quanquam enim
ftitutio nihil habeat in fe , quod pugnet cum perfectione naturæ
innocentis ; inde tamen certo affirmari non poteft , futurum , ut
in eo ſtatu , li diutius perſeveraflet, DEus Sacramenta quædam in
ftituerct : neque enim DEus ſemper operatur , quod nobis infir

mis mortalibus congruum magis , ac conſentaneum apparet, quod

vel uno conſtat pravorum Angelorum exemplo , quos creavit
DEus , etſi brevi lapſuros , ac ſine ulla ſpe remediiæternum cru .
ciandos fore prævidiſſet. Sic igitur præſens quæſtio utramque
in partem ventilata ; quo libuerit , animum poteris ſine fidei di
fpendio applicare.
S. VUI . PROPOSITIO IIda. In filatu nature , illo nempe , in
quo ab Adami lapſu ad circumcifionem finelege a DEO promulgata , aut
fcripto tradita , vivebant homines , extitit' pro parvulis fenfile remediurn
contra peccatum originis , illudque ipſa re veri nominis Sacramentum di,
cetur multo probabili ſime.Probatur pars Ima ſuffragio Auguſtini L.
s . contra Julianum C. 1 1. dicentis : nec ideo credendum eft, ante datam
circumcifionem famulos DEI, quandoquidem in eis inerat Mediatoris fides
in carne venturi, nullo Sacramento ejus opitulatos parvulis fuis, quamvis
quid
 32 Pars I. DISSERT. I. CAP. I.

quid illud effet , aliqua neceffaria curſa Scriptura latere rolaterit ; probat
igitur adverſus Julianum , nequaquam fuifle , ut fai vuli ante cir
cumciſionem damnarentur originarii peccati cauſa ; quando &
iſtis remedio fingulari DEUM ſuccurrille credendum exiſtimat.
Eodem videtur collinealſe Innocentius III . Cap. Majores de baptiſ.
quod expanſa vocum ſignificatione generatin) , ut ad legem quo
que naturæ fermo attineat , ſcripſerit ſequentia : abfit , ut univerfi
parvuli pereant , quia T ipſis mifericors DEUS , qui neminem vult
perire , aliquod remedium procuraverit ad falutein. Addo Abbatein
Bonæ vallis ex fæculo tertio decimo , qui Tractatu de Oper, Cardi
nalibus fic habet in rem præſentem : Jane originale peccatum , quod a
primis parentibus in totam generis humani fucceffionem defluxit , omii NB.
tempore aliquibus remediis oportuit expiari - Et licet Sacramentorum ar
cana omnibus non paterent , virtus tamen , 3 effeétus .corum ignorari non
peterat. Et vero : nihil judicare eft pronius, atque ut Divina pro
videntia , in omnium falutem conſtanter intenta , parvulis tunce
tiam temporis labe originaria inquinatis de remedio expiationis
providerit, fine quo revera periiſſent. Recte propterea Illuſt.
Canus Rele &t. de Sacram , in genere P. 3. nulla , ait, ratio patitur , ut Di
vina providentia ullo tempore defuerit hominibus in ncceffariis ad ſalutem .
Non poffent autem filiis parvulis remedia parentes applicare , nifi per DEI
revelationem cognovifſent, ‫ نی‬parvulos originali peccato teneri , 5 aliquod
remedium adeos fervandos idoneum effe.
Ad fuftinendum partem alteram juverit Angelicum Docto
rem reminiſci; multus enim in eo eft, ut laudatum naturæ reme.
dium fignis ſenſilibus addicat, ex quo facile rationem Sacramen
ti intelligamus ; & ideo ( inquit 3. P. Q. 60. Art. 5. ad 3. ) ficut in
ftatu legis natura bomines nulla lege exterius data , fed folo interiori inftin .
Etu movebantur ad DEUM colendum ; ita etiam ex interiori inflinctu de.
terminabatur eis , quibus rebus ſenfilibus ad DEI cultum uterentur. Et
rurſum multo apertius Q. 70. Art. 4. ad 2dum : probabile tamen
eft, quod Parentes fideles ( ante inſtitutionem circumciſionis ) pro par.
pulis natis, & maxime in pericula exiftentibus , aliquas preces DEO fun .
derent , vel aliquam benedictionem eis adbiberent ( quod erat quoddam fie
gnaculum fidei) ficut adulti pro fe ipfos preces Sacrificia offerebant. De
nique alibiin 4.dift
. 1. Q. 1. Art. 4. in Refp. ad 3. qu. ad adum &
pud Tournelyum Art. 3. dicendum eft , quod ante legem fcriptam erant
quadam Sacramenta neceſitatis, ficut illud fidei Sacramentum, quod or.
hinabatur ad deletionem originalis peccatio. Et quamvis eodem facile
loe
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 33

loco 9.2. Art. 6.qu. 2. in oppoſitum abiiſſe videri poflit ; quod

inquiat , parvulis fuffeciſſe motum fidei Parentum erga falutem
filii, NB. fine omni exteriore ſigno ; tamen , cum in Summa, poiterius
fcripta , aliter demum opinatus fit , fecundum illuſtriores in A.
quinatem Commentarios dicetur , uti excluſerit Angelicus fignum
exterius omne , quod quidem legislativa poteſtate pro omnibus
( velut poftea circumciſio ) ſtatutum ſit ; minime autem omne fi
gnum pro arbitrio Parentum fenſiliter adhibendum . Vel certe ,
inquit Eminent. Gotti , excludit fignum exterius, quod effet ali
quod Sacrificium , vel oblatio victimæ , ficut admittit pro adul
tis. Conc. motum fidei parentum voce, vel alio figno exteriore
expreſſum . Nego. Ideo Q.4. de Malo . Art. 8. ad 12. ait :fides er .
go Antiquorum cum aliqua proteſtatione fidei valebat parvulis ad ſalutem ,
Hac igitur auctoritate fuffulti ( quam Auguſtinus antegreſſe com
muniverat L. 5. contra Julian . C. 11. ) fequentem rationem con
texamus : erat dubio procul in lege naturæ ad tollendum labem
originariam quoddam remedium ;quemadmodum DEI provi
dentiam , & generalem illam falvandi onines voluntatem non ad
decet modo , verum etiam circa parvulos neceſſarium erat ma
ximopere. Illud vero ſenſibilibus ſignis expreſſum fuiſſe pruden
ter cogitari debet ; tum , quod is hominum ſtatus multo tempo
re perduravit , ut ſigna ſtabilia rei ſacræ determinarentur ; tum ,
quod viſibilibus fignis ad DEUM , a quo per viſibilia perperam
receilimus , redeundum eft : quo caſu , ait M. Gregorius L. 26.
Moral . C. 8. anima venit ad infima , co gradu revertatur ad ſumma ;
atque iisdem , quibus corruit , pafſibus furgat. Ac proinde ac,
COROLLARIA. Imum . Hoc legis naturæ remedium cum
parvulis ,tum etiam feminis quibusvis deſtinabatur: eo ſubinde poſt
legem circumciſionis nihilominus in feminis ( ad quas non attine
bat circumciſio ) ſicut quoque in puerulis ante octavum diem de
celluris , utebantur , cujus ratio modice attendentibus dilucide
patebit. Ildum . Idem remedium erat cærimonia facra , & fenfi
lis ab hominum ſpeciatim arbitrio atome determinanda , fidem-.
que Parentum veram conteftans , ceu profeflio cultus religiofi ,
qua parvulus dicabatur DEO : quis enim neſciat , hunc elle ri
tum ſacerrimum , quo in amicitiam DEI, deterfo crimine origi
nario , palicorum dierum infantes adducuntur ? quis putet , non
opus eſſe figno viſibili , dum Ecclefiæ inviſibili ceu membra ſta
biliter aggregantur ? Erat quidem cærimonia a DEO generatim
E fo .
 34 PARS I. DISSERT . I. Cap. I.

folum determinata , quod nondum eſſet hominum conditio lezi

fcriptæ , & præceptispoſitivis ſubjecta : ſub hæc tamen interiore in
Itinetu Divino , quo ad religionem DEus, cultumque ſuum ho
mines eo temporis admoverat , affatim in ſpecie definiebatur.
IIItium . Proteſtatio fidei in Chriſtum Mediatorem venturum col
lineavit ; nam eadem fides ( tefte Auguſtino L. 2. de nuptiis & con
cup. C. 11. ) Mediatoris falvos juſtos faciebat antiquos , pufillos curs
magnis quia , ficut credimus nos Chriftum in carne veniſe, fic illi ven
turum ; ficut nos mortuum , fic illi moriturum. Et alibi epiſt. 190. a
lias 157. ad Optatum : illa eft , inquit , fides falva , qua credimus nul
lum hominem five majoris , five parvula quamlibet & recentis atatis , li
berari a contagione mortis antiqua , & obligatione peccati, quod prima
nativitate contraxit , nifi per unum Mediatorem DEI 5 hominum , hou
minem Chriſtum JEfum . Brevillime omnium de Chriſto Apoſto
lus : nec eft aliud ſub Cælo nomen datum hominibus , in quo oporteat nos
falvos fieri. Hujus ductu dicebat Angelicus : oportebat ante Chrifti
adventum effe quædam figna viſibilia , quibus homo fidem fuam protefiares
tur de futuro Salvatoris adventu .Et hujusmodi figna dicuntur Sacramen
ta. Q. 61. Art. 3. in O. Itum . Ex omnibus his ſponte con
fequitur : proteſtationem fidei tantummodo internam , non omni
no fufficientem videri pro ftatu hominum , in lege naturæ degen
tium ; aliter enim parvuli utero adhuc materno clauſi fide Paren
tum juſtificari potuiſſent : fides quippe , nifi figno fit fenfili ap
plicanda , tam ad natos , quam nondum natos referri poteſt :
atqui fallit antecedens de lege DEI ordinaria , qua non ante, quam
nafcamur , gratiæ renaſcimur. Exemplum vero Joannis Bapti
ftæ , intra viſcera materna peculiari prodigio fanctificati , huc
nequaquam attinet ; ergo. Infignite V. Bellarminus in Præf.
.
Diſp. de Controv . Tomo 2. Has ineptias, ait , jam olim in epift. ad
Dardanum riſt Auguſtinus , ad exemplum S. Joannis , qui fingulari
miraculo in utero exultavit , argute reſpondit : aliquando etiam afinam
Balaam ſapienter eſſc loquutam ; nec tanien ob id admonitos eſſe homines ,
in deliberationibus ſuis afinina expectare conſilia.
SCHOLION. Oportebit a difficultatibus objectis Propoſitio
nem liberam reddere. Itaque Imo dicitur : ſtatus innocentiæ nul
lis Sacramentis gaudebat ( pag. 27. ) valet autem par ratio pro
ftatu naturæ lapfæ ante legem fcriptam , propterea cumprimis ;
quod nihil ab Adamo innocente reliqui homines diſcrepare vi
deantur. Ildo. Neque conſtat , undenam origo remedii natura
fu
 DE EXTANTIA SACRAMENTS. 35
fumenda fit :nullum eſt iſtius adhibendi in Scriptura przceptum :
nulla pro eo ſtatu lex inftituentis DEI : ante Abraham , utrum ali
quo corporali & vifibili Sacramento juſti, vel eorum parvuli fignarentur ,
Scriptura non exprimit ; ita Auguſtinus L. de peccat. orig. C. 30. Ad
hæc : Illtio. in ftatu naturæ nullum erat præceptum cærimonia
le ; revera autem remedium ſenſibile pro parvulis , tanquam Sa
cramentum dici debebit præceptio cærimonialis ; atque ideo.
Wto. fuerit illiusmodi remedium fola fide interna parvulis applia
catum ; ut nomen , & dignitatem veri Sacramenti nequaquam
participet: quando Sacramentum , ficut propediem dicetur, re
bus conſtare debet , ac verbis ; in laudato tamen remedio nullus
verborum uſus determinate requirebatur. Eam ob rem Auguſti
nus L. 2. de nuptiis , & concup . fupcrioribus temporibus omnino la
tuit Sacramentum juftificationis ex fide. Vto, explicatiflìme S. Patres
folam illo temporis fidem , parvulis ad ſalutem profuiſſe, teftan .
tur ; legamus eorumdem fententias : Tertullianus de baptiſ.C .
13. inquit : fuerit ſalus retro per fidem NB. nudam ante Dominipaſio
nem , ó reſurrectionem . Gregorius Magnus L. 4. Moral.C. 3 .
quod vero apud nos valet aqua baptiſmatis, hoc egit apud veteres , vel pro
parvulis NB.ſola fides, vel pro majoribus virtus Sacrificii; vel pro iis , qui
ex Abrahæ ftirpe prodierant , myſterium circumcifionis. Iterum Bernar
dus epiſt.77. ad Hugonem Victorinum C. 1. N. 4. quis nefciat,
alia præter baptifmum contra originale peccatum antiquis non defuiffe tem
poribus : fic Abrahamo, ait, & feminiejus circumciſionis Sacramen
tum ; ſic parvulis NB .folam profuiſſe, immo Sreffeciſſe Parentum fidem crea
dimus. Denique accedit opinatione fua Scholarum Magiſter 3. P.
Q.70. Art. 4. ad 2dum , ubi hæc habet: ante inſtitutionem circumciſio
nis NB.{ola fides Chrifti futurijuftificabat , tam pueros, quamadultos ; ite
ctiam circumciſione data : féd antea non requircbatur aliquod fignum
proteſtativum hujus fidei ; quia nondum homines fideles feorfum ab infide.
libus cæperant adunari ad cultum unius DEI. Ex quibus nemo non ,
videt , quam perdifficilibus teftimoniis Propofitio impetatur.
Sed . ad Imum . Utriusque hominum conditionis difpar eſt
ratio j ex prioribus ( pag. 27. ) peræque mutuanda ; equidem
Imo. ſtatus innocens breviculo tempore viguit , quo Sacramentis
vix , ac ne vix quidem proto- parentes uterentur ; ut non dicam
ſtabilibus fignis, veluti Sacramenta fint , nihil opus effe in tan
ta temporis anguſtia. 2do. adjiciendum eft duplex ex S. Thoma
bic Q. 61. Art. 2.in Sed contra rei diſcrimen : medicina , inquit ;
E 2 non
 36 PARS I. DISSERT . I. Cap . I.

non eft neceſaria nifi agroto - fed Sacramenta funt quædam ſpirituales
medicina , que adhibentur contra vulnera peccati ; ergo non fucrunt ne
eslaria ante peccatum : hæc ratiocinatio magni valet , dum ad ho 1

diernum decretorum ordinem adjungitur. Porro : ait ibidem in

O. Dicendum , quod in ſtatu innocentiæ Sacramenta neceſſaria non fue
runt propter re & itudinem ſtatus iftius , in quo fuperiora inferiori
bus dominabantur . Et ideo in ftatu innocentiæ homo Sacramentis
non indigebat ; non folum in quantum Sacramenta ordinantur ad remc
dium peccati; ſed etiam in quantum ipſa ordinantur ad animæ perfcétio
2011. Contraria vides omnia in ſtatu naturæ lapfæ , ante legem
fcriptam perdurantis . Nec in eo multis diſtinebere ; quod ſub
exitum objectiunculæ dicitur ; nam homo lapſus idem eft cum
Adamo innocente penes fubftantiam ; non vero penes ſtatum : in alte
ro erat mentis & corporis felicitas : in altero congeries miſeria
rum ( in Inſtit. de Angel.pag. 203. & 349. ) Juverit quoque Præ
ceptorem Angelicum rogare , qui cit. loco ſequentibus refponde
bit : ad 2 dum dicendum , quod eadem eſt natura hominis ante peccatuni,
U poft peccatum : non tamen eft idem nature ſtatus ; nam poft peccatum
anima , etiam quantum ad ſuperiorem partem , indiget accipere aliquid a
corporalibus rebus ad fuiperfectionem . Venio ad IIdum , in quo mi
nutatim reſponde : Imo, originem a DEO eſſe repetendam , qui
falutare illiusmodi remedium , mox a lapſu , Adamo inſpiraverit;
ab hoc in pofteros derivatum . Iſtius veritatis veſtigium fufficit
locus Sap. 10. v. 1. ubi dicitur de primo homine : -hæc ( Sapientia
Divina ) illum , qui primus formatus eft - cuſtodivit, o eduxit illum
4 delicto fuo. Nimirum : originario vitio factum eſt, ut homines
gratia fpoliati , donis gratuitis exuti , vulnerati in naturalibus, in
libero arbitrio attenuati, atque in malum conftanter proclives na
fcerentur ; ac, niſi Divina providentia de remedio fupernaturali pro
vidiſſet , tota damnanda periillet hominum natio . 2do dici po
terit : eſto , non explicata, faltem occulta in Scripturis fit commemo
ratio cujusdam remedii , quotiescunque voluntas DEI ſalvandi
omnes manifeſto proponitur ; fic objecta Auguſtini oratio elu
cidabitur ; aliunde vero, ejusdem ipfius ſuffragio, credendum non
eſt , quaſi DEUSante circumciſioncm famulos ſuos Sacramento om
ni deſtituiſſet; quin s parvulis, ait Innocentius III, miſericors DE
us , qui neminem vult perire , aliquod remedium procuraverit ad falutem .
De adultorum penes actualia delicta reniedio ( quid ni magis
parvulorum aliena voluntate inquinatorum ) non uno loco me.
mis
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 37

minerunt Divinæ litteræ ; fic Fobi ult. C. remedium ad peccati la

bem abſtergendam præfcribitur : fumite ergo vobis , jubet DEUS ,
feptem tauros & arietes, & ite ad feruum meum fob, 65 offerte holocau
Jium pro vobis. Iccirco 3tio lex quædam inftituentis DEI utcun
que cognofci poterit , quanquam non ſcripta , ſed tamen cum
primis illapſu Divino animis Parentum , aliorumve , quibus par
vulorum cura incumbebat , infpirata. Ad IIItium . Diſparebit dif .
ficultas , modo dixeris : in eo itatu nullum fuiſſe præceptum cæ
rimoniale per legem exterius traditam ; fuiſſe vero interius inſpiratam ; +
non ſecus atque de cærimoniis Sacrificiorum in eadem hominum
conditione factum revera credimus. Aliud eft in lege Moyfis ,
aut Evangelii , in quibus palam , & aperta reperitur DEI inſtitu
tio , ſive Tabulis fæderis , live libris Apoftolicis , aut traditioni
bus comprehenfa. Neque tollitur eſſentialisratio Sacramenti per
hoc , quod vigente ſtatu naturæ poffent pro libitu homines fiden
ſuam proteftari fignaculo iſto , vel illo : determinatio enim figni ,
ut Suarezius Difp . 4. ſub finem Sect. 3. advertit, ad cauſſam extrin
fecam , Sacramentum efficientem , pertinet; non vero mutatnaturam ,
rationemque Sacramentorum ; ficut , proſequitur porro , fi Chriftus in
ftituiſet baptiſmum non folum in aqua naturali , fed ingenere , in quacun
que - vel in quocunque liquore , non propterea non eflet verum Sacramen
tum , quamvis in particulari determinatio aque , vel liquoris humano ar
bitrio fieret.
Sed dices : Sic erit corollarium , ut felicior ſit parvulorum e
jus temporis , quam noſtrorum conditio :noftrisfides Parentum
non fufficit, quia recens geniti baptiſmate tingendi funt. Rur .
fus: Veterum fides majoris foret efficacitatis, atque noſtra fit in Te
Itamento gratiæ . $ . Neutrum eſt conſequens : nam imo. par
vulorum hac noſtra ærate ſalus non pendet ex fide Parentum ,
aut Miniſtrorum ; fed virtute baptiſini, cujus materia obvium , &
perfacile eſt elementum a Chriſto determinatum ; atque ideo
Auguſtinus L. 19. contra Fauftum : Sacramenta Novæ Legis appel
lat virtute majora , utilitate meliora ; actu faciliora , numero pauciora.
2do. Fidei efficacitas ſemper. eodem vigore pollet ; quia eadem
fides Mediatoris , ut nupere ex Auguftino le &tum eft, Jalvos juſtos
faciebat antiquos , pufillos cum magnis &c. Inſuper finefide femper
impoffibile cſt placcre DEO ; fed aucta tamen eft temporis ſucceſſu
penes modum , & objecta credendi : acceſſit nempe Sacramentorum
N. L. neceflitas tanquam veſtimentum fidei , quæ retro eraț nuda ,
ut
 38 PARS I. DISSERT. I. Cap. I.

ut loquitur Tertullianus : accellit claritas ſignificandi, & gratia

uberior , non jam ex meritis Chrifti futuris , verum præſentibus
derivata. .Ad IVtum . Nego Ant . equiden , quod Eccleſia , ex ho
minibus conſtans , fit viſibilis ( mutuor Suarezium Diſp . 4. Q. 61 .
Art. 3. Sect. 2. ) valde conſentaneum illi eft , ut hoc remedium fo
ret ſenſibile; tum , ut conſtare poflet Ecclefiæ, tale remedium ef 1
fe applicatum ; ne oporteret.aut femper eſſe in dubio, aut inuti
liter repeti ; tum etiam , quia per hoc remedium fierent mem
bra Eccleſiæ , ficut nunc fiunt per baptiſmum , vel in Synagoga per
circuncifionem ; oportuit enim , ut conjunctio ad corpus viſibile
per acum ſenſibilem fieret. Porro : Sacramenta N. L. rebus ac
verbis ,notanter determinatis , revera perficiuntur ; ſed inde non
eſt conſequens argumentatio ad Sacramenta legis natura , utpote
obfcuriora , & perfecta minus ; dicam nihilominus : nullus ver
borum , aut rerum uſus in remedio nature parvulis applicando re
quirebatur ; puta , qui per legem DEI poſitivam , aut viva voce
fánciretur. Conc. quem neque interior DEI inſpiratio , faltem ge:
neratim , propofuiffet. Nego. Ad Auguſtinum quod fpectat , ad
verte ; utincquaquam dixerit, nullum penitus ea ætate fuifle sa
cramentum ; fed duntaxat latuiſſe ; quod nulla lege exterius pro
mulgata patuerit , nec hactenus per paginas Divinas fignifican
ter innotefcat. Vide , quæ fit explicata S. Patris ſententia , ſub
noſtræ Afertionis initium recitata. - Ad Vtum . Teſtimonia fateor
perardua , ad quæ tamen commodum emollienda dices imo. Pa
tres laudatos ſolam fidem innuere , ut excludatur neceffitas Sacrificii,
quo non parvulis , fed adultis propter peccata actualia mederi po
terant . Conc, ut fignum exterius , quo fides Parentum applicaba
tur infantibus, excludi debeat . Nego. Opportune Melch.Canus
in Relect. de Sacram . P. 3. Veteres , inquit , diſtinguunt fidem non afis
yno ,feu Sacramento ; ſed a Sacrificio , afferentes Sacrificium pro adulto
rum peccatis fuiffe neceffarium . Vel certe : folam fidem fuffeciſſe a
junt, ut fenfilem fimul fidei proteſtationem , quam utique fidem
appellamus , nihilominus intellexerint. Conc. fidem fimpliciter , eam
que ſolo interiore actu peractam . Nego. Unde Clar. Suarez loc.
cit. continenter fubdidit : Gregorius fubfide includit fidei profeffionem ,
Es applicationem , humano morefactam : differentia antem , quam confti.
tuit inter parvulos e adultos , hæc eft : quod , quia parvuli non habent
wifi originale peccatum , illis ſufficiebat Sacramentum fidei ad falutem ; a
dultis vero propter actualia peccata neceſaria crant Sacrificia , per que
DEO
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 39

DEO ſatisfacerent. Sed vero : una tamen eſt ſuper ,in qua hæ
remus , ſententia Angelici; ait namque : antea non requircbatur a
liquod NB. fignum proteſtativum hujus fidei &c . iccirco novilime re
fpondendum : non requirebatur fignum proteſtativum , lege exter
na præſcriptum . Conc, nec Divino interiore inſtinctu propoſitum ,
& in ſpecie ab hominum arbitrio determinandum . Nego. Paucis de
nuo laudatus Suarez : S. Thomas intelligi debet de ligno determi
nato , & fixo ; ftatim nempe ſubtexuit: probabile tamen eft, quod Paren
tes fideles proparvulisnatis,& maxime inpericulo exiſtentibus, aliquaspre
ces DEOfunderent ; vel aliquam benedictionem eis adhiberent , quod erat
quoddan fignaculum fidei. " Vide, quod nupere fcribebam pag. 34.
At oppones ex Suarczio Diſp. 4. Sect. 1. in 3. P. D. Thoma : Au
guſtinus L. de dono perfev. C. 1 2. & L. de nat. E grat. C. 8. aſſeve
ranter ait , aliquos eſſe parvulos , quos DEus ſalvare noluit , neque
de remedio illis providere , ad oftenfionem juſtitiæ ſuæ ; cum in
eis fufficiens caulla ſit damnationis , ſcilicet peccatum originale :
hoc ergo conſimiliter dici poffet de omnibus parvulis, in lege
naturæ demortuis , quia gentilitio crimine viciatis. Confirmatur:
Lex naturæ Chriſti merita anteceffit ; ac proinde nullis tunc fue
rit locus Sacramentis : Sacramenta quippe effe & us funt paflionis
Chrifti : effectus ſua cauffa prior non eft ; ac proinde &c.
B. Ab ea difficultate alias exivi in Inftit. de Grat . pag. 408 ,
468 , quibus addendx pag. 458. I 459. in Inſtit. de DEO. Nunc
dicam compendio : Auguſtinus de voluntate confequente , non au
tem antecedente , loqui cenfendus eft ; unde immerito putabitur ,
tanquam negaffet, omnibus etiam parvulis de remedio ad ſalu .
tem provideri: loquatur ipſe Præſul Hipponenſis : Nunquid boa
mines non funt ( ſcribit de parvulis contra Julian . L. 4. C. 8.) ut
non pertincant ad id , quod dictum eft : omnes homines vult DEUS falvos
fieri. Et amplius L. 2. de peccat. merit. & remiſl. C. 29. quis
eft, inquit , qui audeat dicere, Dominum JEfum Chriftum majoribus tan
tum , non etiam parvulis efe Felium ? Neque oggerendi ſunt par
vuli , in materno utero defuncti ; iſtis namque generali volunta
te Divina affatim proviſum eft ; tametſi caufæ naturales uſum re
medii impediant , ob quas non tenetur DEus prodigia operari.
Scitiſſime Suarez : DEus , quantum in ipſo eſt, omnibus parvulis
providit ;prævidens autem in quibusdam futurum eſſe impedimen
tum , ne illis poſſet remedium ad ſalutem applicari , id permita
rere voluit ; & hoc fenfu dixit Auguſtinus , quosdam fine remedio
 40 PARS I. DISSERT . I. Cap . I.

relinqui. Male demum recidit Conſecutio ad parvulos , in lege

naturæ conftitutos ; quando ſecundum probabiliorem fententiam
noftram ponitur voluntas DEI ſalvandi omnes , peccatum origi
nis non præcucurriſſe modo , ſed etiam continenter poſtea per
ſeveraſſe ( Inſtit. de DEO 459. ) atque ideo non poterant titulo
peccati originalis fine omni remedio in maſla perditionis relin
qui. Ergo , quanquam iſtud ex rigore juftitiæ fieri poffe gratis
concederem , illi minime conſentaneum foret generali vo .
luntati, qua DEus omnibus hominibus redemptionem obtulit ,
ac falutem .
Ad Confirmat. R. Lex naturæ anteceſſit Chriſti merita phyſice
extantia. Conc, etiam præviſa , quatenus abſolute futura. Nego. At
que hæc ob pretium , & infinitudinem fuam ad remedium par
vulis ſtatuendum Divinam poterant movere Majeſtatem ( Inſtit.
de Incar.pag.484 .) Quin proderit & altera quædam reſponlio ,
verbis Angelici depromenda : Paſſio Chriſti ( inquit 3. P.Q.61.
Art. 3. ad imum ad objectionem conſimilem ) eft caufa finalis vete
rum Sacramentorum , que ſcilicet ad ipfam fignificandam fint inſtituta ;
cauffa autem finalis non præcedit témpore ; fed folum in intentione agentis.
Et ideo non eft inconveniens , aliqua Sacramenta ante Chriſti pafionem
fuifle.
SCHOLION. Remedium naturæ , hoc eft : proteſtatio fidei
five pia quæcunque fenfilis actio ex fide promanans , parvulum
que DEO offerens , anne expiationem peccati originarii ex opere
operato, id eft: merito rei ; an vero ex opere operantis ,ſeu merito per
fona applicantis procurarit , quæri a quibusdam folet . At ego
tantifper filere conſtitui , dum fuper efficacia Sacramentoruin
quæſtio aderit. Interim aſſerere libeat : fidem illam vim habuiſ.
fe impetrandi gratiam , ac remiffionem peccatorum non preciſo
tanquam actus perfonæ credentis ; atpotius propter objectum creditum ,
quod erat Mellias venturus ; id quod ex Angelico deprompfi
mus , qui ſic habet L. 4. de malo. Art. 8. ad 1 2.fides ergo Antiquorum
cum aliqua protcftatione fidei valebat parvulis ad falutem ; non prout e
rat quidam aétus mcritorius credentium ; unde non requirebatur , quod
eſſet actusfidei formatæ ;fed ex parte rei creditæ , ſcilicet Mediatoris. Sic
enim & Sacramenta , quæ poftea funt inſtituta , valent , in quantum ſunt
quædam fidei proteſtutiones. Unde non fequitur , quod infidelitas Paren
tum filiis noceret , niſi per accidens , ficut removens remedium peccati.
Antea vero in 4. dift. 1. Q. 2. Art. 6. ad 2dum ait de fide vete
rum ,
 DE EXTANTIA SACRAMENTI 41

rum , cum quamdam habuiffe fimilitudinem cum noftris Sacramentis , in

quantum juſtificabat NB. quafi ex opere operato ; non autem ex opere operan
tis. Verum ſuper hoc mentem meam apertius in poſterum li
gnificabo.
QUÆRES : Euerintne eodem in ftatu quadam pro adultis Sacra
menta ? Hoc iterum in genere Scholaſticos video ancipites ; Sua
rez in 3. P. AngeliciDoctoris 2.61 . Art. 3. Dip. 4. Sect. 4. negan
tibus accedit; cum præter peccati remedium , parvulis applica
tum , omnes alias cærimonias abnuat , in quibus veri ac proprii
Sacramenti ratio reluceret : nam ſi quoddam fuiſſet nihilominus ,
id certe adultos reſpiceret : iſti autem , per remedium naturæ ab
originaria labe alias mundati, non niſi expiatione criminum a £tus
kium egebant , quam profecto poterant vera animi contritione
indipiſci. Sed alii tamen ex Theologis haud mediocres oppo .
fitum impune fequuntur ; quod alioquin Sacramentorum præſi
dia a lapſu hominis inſtituta cenſeantur, & æque par cauſſa in lege
natura , perinde ac in lege fcripta militare videatur ; addunt præter.
ea : quod eo in ſtatu , diutius perſeverante , Sacrificia fuerint 4
belis, Caini I c. fuerint Sacerdotes , veluti Madian , & Melchifedech ;
aliunde vero tam ad cultum DEI , quam hominum ſanctificatio
nem Sacrificia duplici fuo conſpectu commodari poffint ( pag.
23. ) Unde Auguftinus in JobiC. 1. commentans ſubdidit :nam ,
Sacrificia eorum legimus , quibus utique fanguis ille figurabatur , qui
folus tollit peccata mundi. Et epift. 95. ad Innoc. panem Melchife
dechi Sacramentum appellat menfa Dominica , utique Typum Eucha
riſtia , ut loquitur in Stromatis L. 4. Alexandrinus Clemens. At
que hæc, utramque in partem ventilata, judicium publici Interpre.
tis exæquabit.
S. IX . PROPOSITIO IIItia. In lege veteri , a Moyſe ad Chriftum ,
crant veri nominis Sacramenta . Erant nempe DEO inſtituenté fen
files cærimonix tanquam figna gratiæ ſanctificantis, per Chriſtum
obventuræ , erant figna fanctitatem legalem procurantia : quid hoc
autem ( per definit : pag. 13.) fit aliud , atque Sacramentum veri
bominis ; ergo &c. Sane : in omni mortalium conditione , quæ
quidem Adami lapfum eſt conſecuta , decebat hominem fenfilibus
Sacramentorum adminiculis ad fupernaturalia adduci , iisdemque
ceu medicamentis confanari, fidemque in Mediatorem conceita
ri. Status legis fcriptæ revera eſt hujuscemodi , eft a lapſu Adam
mi conſequens ; acproinde &c. Confirmatur Imo. Circumcilia
F le
 42 PARS I. DISSERT . I. Cap. I.

legis ſcriptæ Sacramentum dici debet ; quanquam enim jam A

brahamo præcepta ante , quam lex Moſaica, in monte Sinai digi
to DEI exarata , patuerit ; quia tamen inter ſacras legis ( cripta
cærimontas deinceps repofita perſeveravit , jure ac merito illius
quoque temporis Sacramentum vocabitur ; erat nempe ſignum Ô
fignaculum juſtitia , dicentePaulo ad Rom . 4. idque ſenſile , ut exigit
ratio Sacramenti : erat ſignum profecto facrum , ac ſtabiliter in .
ftitutum ,fæderis nempe inter Abraham & DEum initi: erit par
Glum nieum in carne veftra in fædus æternum Gen. 17. erat figura ba."
priſmi , in lege gratiæ definiendi : circumcifio ( ait Auguſtinus L.
de anima & ejus orig . C. 2. ) fuit illius temporis Sacramentum , quod
Præfigurabat noſtri temporis Baptifmum . Denique : gratiam de me
ritis Chriſti dandam non ſignificabat modo , ſed aliquam præter
ea ſanctitatem conferebat , ex qua cultui Divino , populoque
DEI homines addicebantur ; nec quisquam rituum legalium reli
quorum ,niſi circumciſus, capax videbatur. Confirmatur.IIdo. Ne
mini incognitum eſſe poteft, quemadmodum extra circumciſio
nem plures inſuper fuerint ſacræ cærimoniæ , atque fenſiles , ad
quaindam hominum fanctificationem ordinatæ : velut Exodum , ac
Leviticum legenti fiet manifeftum ; ſic vero titulus veri Sacramen
ti iisdem communicari debet ; ergo & c. Patres iccirco hanc
inter veteriora , & nova Sacramenta differentiam crebro cogi
tant: quod illa futuræ tantum gratiæ ; hæc vero gratiæ præfentis
figna fint omnino practica. Et vero : hanc eamdem Aſſertionem
certam eſſe ab Conciliorum decretis eruitur ; niſi enim ita fit ,
quomodo potuiſſent Patres Tridentini Canonem ſancire 2 dum
Sell 7 , ubi legitur : fi quis dixerit , ea ipſa N. L.Sacramenta NB. a Sa
cramentis antique Legis non differre , nifi quiacerimoniæ funt aliæ Sc. +
quomodo Florentinum decretum ? in quo de Sacramentis Mo
laicis deciſum eſt : Sacramenta vetera non caufabant gratiam . Reve
ra đc
SCHOLION Imum . A diluvio , cum rurſus hominum perver
fitas increviſſet , Abrahamum elegit DEus , cui , velut & poſte.
ris iplius , præceptum circumciſionis impoſuit; ut eo figno ſen
fili admonerentur , quoniam ex ſemine Abrahæ Chriſtus ortum ali
quando ſuum effet accepturus. Subinde,annis elapfis facile quadrin
gentis, quum ex Abrahami nepotibus multitudo populi augere
tur , per Moyſen Decalogum , ad legem naturæ fignificantius
manifeſtandam , edidit. Rurſus vero crimen idololatriæ , homi
nic
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 43

nibus iftius temporis multum familiare, profligandum erat : pro

fligavit DEus, & populum ex Adæ pofteris peculiariter dele & um
legibus cærimonialibus , & Judicialibus , hoc eft : Lege fcripta , in
fuper communivit. Adde : præceptis his duntaxat obligatum
fuiſſe populum Ifrael, ex Abraham per Ifaac & Jacob via genera
tionis deſcendentem : gentes omnes reliquæ tenebantur lege fi.
dei , & naturæ ſecundum tabulas Decalogi ; velut etiam alii ex
Cetura , & Abrahamo geniti , ut primum a familia illius fe ſe divi
debant , poterantque fálutem conſequi per fidem Mediatoris cha
ritate formatam : exemplum de Jobo referunt Divinæ paginæ .
Quamvis autem ( ait Suarez Q. 61. Sect. 2. ) circumcifio non omnibus ,
at ſoli Abrahæ , ejusque familia , tum iſtius pofteritati præcepta fuerit ;
tamen omnibus nationibus erat ad arbitrium propofita , dum vellent per
lam legi ſubjici ; fic habetur Exodi C. i 2. ubi nationibus exteris , circum
cifionem admiffuris, facultas conceditur deagno paſchali veſcendi.
ScholION TIdum . Dicente Paulo 1. ad Cor. 1o . In lege
veteri omnia in figura contingebant illis ; erant propterea legis iſtius
Sacramenta typus futurorum N. T. Sacramentorum ; id quod in
claſſes commodum diribebitur : quædam enim præter fignacu
lum circumciſionis ( denuo Suarezium repetam ) inſtituta fuerunt ad
confecrandos Sacerdotes, & Pontifices; alia ad quemdam uſum ,
& participationem rerum facrarum , feu recognitionem benefici
orum DEI , velut Agnus Paſchalis ; alia denique ad expiationes &
purificationes lcgalium irregularitatum , vel peccatorum . Ergo
circumcifio baptilinum , efus Agni Paſchalis Euchariſtiam , Sacerdoti
um legale Ordinem , luftrationes & expiationes pænitentiæ Sacramen
tum præſignabant. Præter ea nullam ( quod obfervat Angeli
cus 1.2 . 7. 102. Art.5 . ad 3. ) reperies figuram Confirmationi , Ex
tremæ unctioni & Matrimonio præparatam fuiffe, cujus ratio eſſe po
terit : quia legi Moſaicæ defuit gratiæ plenitudo , quam Confirma
tionis myfterium procurat ; nondum erat reſerata Cælorum Ja
nua , atque ideo Cælorum introitus præpeditus , ad quem tamen
Extrema unétio animam immediate præparat : Matrimonium vero le
gis ſcriptæ officium natura , non rationem Sacramenti præſetulit ;
quod nondum conjunctio haberetur Chriſti atque Eccleſiæ ; un
de , inquit Angelicus , in V. L. dabatur libellus repudii , quod eft contra
Sacramenti rationem , Cæterum , Suarezio teſte , vero ſimilius vide

bitur , illas purificationes reliquas , quæ circa veſtes , animalia ,

domos & c. peragebantur , non proprie Sacramenta , verum Sacra
F 2 men
 44 PARS I. DISSERT . I. Car. I.

mentalia fuille ; cum hominum fan &tificationi nihil immediate pró

a fuerint.
SCHOLION . IIItium . Iſthic obje & ationibus immorabimur.
fit Ima. Secundum Apoſtolum Sacramenta veteris inſtituti erant
VACUA , & egena elementa : talia vero propriam Sacramenti rationem
ſultinere non poffunt ; igitur & c . Ilda. Erant inſuper umbræ dun .
taxat, & figuræ Sacramentorunu legis gratiæ ; quis autem umbras
Sacramentorum ad veri Sacramenti dignitatem admittat ? quis
umbram hominis verum hominem compellaverit ? Illtia. De
ipfa tandem circumciſione > num veri nominis Sacramentum
fuerit, merito ambigitur ; funt nanque ante Auguſtinum Patres
frequentiſlimi , qui in ea remedium peccati, vim gratiæ confe
rendæ nequaquam agnofcunt: volunt ad diſtinctionem gentis Ju
dææ , ad deſignandum peculiarem DEI cultum unice pertinuille:
audianus poſt Juſtinum dial. cum Tryph. Irenæum L. 4. contra har
ref. C. 3.0 . ex Græcis duntaxat Chryfoftomnum homil. 40. in Gc
neſ. dicentem : nulla alia ex circumcifione fuit utilitas , quam hac fola ;
quod ex hoc hgno effent cognofcibiles , & abuliis gentibus fequeftrarentur
Judæi ; noftra autem circumciſo baptiſmatis gratiæ medicinam habet,
Tum aderit Tertullianus L. contra Jud. C. 3. accerfitus : data eft ,
inquit , circumciſio in fignum populo Iſrael, ut dignofcerctur ; non in fa
lutem . IVta. Fuit ante legem remedium naturæ , fides nimirum fi
gnis quibusdam ſenfiliter manifeſtata ; quorſum opus eft circum
ciſione tanquam Sacramento ? Confirmatur : Per ipſos 40 annos
non circumcidebatur populus Ifrael in deſerto ; ex quo facile e
ruas , uti circumciſio neutiquam fuerit Sacramentum in remedi
um originalis peccati ; alioqui tanto temporis fpatio , vel alias ad
octavum diem, differenda non fuiſſet. Vta demum : Ritus circum
ciſionis fpeciem idololatriæ præfefert ; fic enim L. 3. Reg . C. 18 .
idololatræ cultris incidebant fe , ad ſanguinem proliciendum
quam abominationem energice vetat DEus Deut. 14. his verbis
non vos incidetis , nec facietis calvitium ſuper mortuo ; quoniam populus
fanctus es Domino DEO tuo.
Bedebo ſingulis difficultatibus ſecundum ordinem commonſtra
tum . Ad Imam . Erant omnino vacua , & egena elementa , fiquidem
cum Sacramentis in lege gratiæ fancitis conferantur. Conc. ex ſe ſe
prorſus erant inania , & vacua. Nego. Utique a DEI inſtitutione
pendebant, fidem in Chriftum aliquando venturum excitabant
ipſumque præterea præfigurabant ; quod num per omnia inanis
fit
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 45

fit umbra , quisque nullo negotio diſpiciet ; hinc Auguſtinus no

Itri ævi Sacramenta virtute nobiliora teſtatus eſt; cum gratiam ab le
ſignificatam pariter contineant , efficiant pariter. Ad IIdam . Fe .
re in priora recidemus : itaque umbræ erant comparatæ ad Legis
Novæ Sacramenta ; non vero umbræ penitus , & nihilum ſuapte
natura , ac inſtituto Divino fpectata : profecto cærimoniæ ad defi
gnandum populum DEI, ad fanctificandos DEI cultores ordina
tæ , mera umbra eſſe non poterant. Nunquid enim populus Ju
daicus figura erat Chriſtianæ gentis 1. ad Cur. C. 10 , nec tamen
negaverim , verum populum Judæos fuiſſe : hoc demum pacto e,
vaneſcet comparatio de hominis umbra , quam objectiuncula atti.
git. Ad Illiiam . Extra orbitam currit objectio ; dabo enim inter
ea , ut circumcifione peccatum originis deletum non fit ; anne
Sacramentum veteris Inſtituti eſſe non poflit , modo fan & itatem
legalem contulerit ? ( pag. 15. ) Atqui nec in eo Patres comme
morati refragantur; ait enim Suarez in 3. P. Diſp. 5. Sect. I : con
veniunt omnes , circumcifionem fuiffe Sacramentum ; quia id fatis aperte
docet Paulus in epift, ad Rom . 4. differunt tamen in tradenda ratione inſti.
tutionis ejus, tum etiam inprimaria illius fignificatione declaranda. Cæ
terum , quod ad remedium peccati fpe &tat , non eft in eo eluci
dando difficultas mediocris, quam laudatus Suarez uberrime di
remit, teſtaturque explicatiſſimis, primum ex Patribus ( quanquam
id Bertius recentioribus argumentis inficietur L. 30. C. 4. Prop . 4.)
Auguſtinum fuiſſe , qui ad cxpurganduin originis maculam cir
cumciſionem uſurpatam afleverat ; ideo 3. L. contra Jul. C. 18. ſic
habet : refponde , ſa potes , cur ipſi Ifaac nifi baptiſmatis Chrifti figno
circumciſus octavo die fuiſſet, periiſſet anima ejus de populo ſuo ? Idem
reperit locis aliis compluribus ; nominatim L. 5. Hypognoſt. Cir
cumcifio illa octava diei gratiam baptiſmi geftabat , & parvulus , qui ea
fraudatus eft, deliéto , quod ex Adam traxit , non caruit. Hipponen
ſem Antiftitem ſecuti ſunt Gregorius L. 4. moral. C. 2. Proſper L.
de promifſ. DEI P. 1. C. 14. Iſidorus L. in Geneſ. C. 13. Beda 2. 2. in
Lucam . Bernardus Serm . 3. de circumciſ. Hugo Victorinus L. 2 . dc

Sacram . P. 6. C. 3 ; poft eos Scholaſtici omnes omni opnionum

varietate fublata ; intelligamus S. Thomæ Principis Scholaſtici
fuffragium 3. P. Q. 70. Art. 4. in dicendum , quod ab omnibus
communiter ponitur , quod in circumciſione peccatum originale remitteba
tur. Et paullo mox : in circumcifionc conferebatur gratia , quantum ad
omnes gratiæ effeétus; aliter tamen , quam in baptiſmo; nam in baptiſmo
cont
 46 Pars I. DISSERT . I. CAP. I.

confertur gratia ex virtute ipſius baptiſmi , quam habet , in quantum effe

inftrumentum paſſionis Chriſti jam perfectæ : in circumciſione autem con
ferebatur gratia non ex virtute circumcifionis ; fed ex virtute fidei paffionis
Chriſti- ita ſiilicet , quod homo , qui accipiebat circumcifionem , profite
batur fe talem fidem ſuſcipere, vel adultus pro fe , vel alius pro parvulis
& quiabaptiſmus operatur inſtrumentaliter in virtute paffionis Chriſti ; non
autem Circumciſio. Ex his omnibus ad majorem probabilitatem ,
communemque fententiam accedo , & Auguſtinum , reliquosque
amplector , ut tamen fcholafticam diſtinguendi formulam velim
fubtexere : circumciſio ad diſtinctionem Judææ gentis data; fed

pariter ad ſanctificandos DEI Cultores, ad peccati remedium fpe

& tabat. Conc, duntaxat Judæis ad folam diſtinctionem , ut ab aliis
fecernerentur , fuit præſcripta. Nego . Quodli libuerit Suarezi
um imitari, tum ad Patres in concordiam ciendos providentiſlime
dicetur : circumciſionem primaria quidem ſui inſtitutione congre
gando populo DEI, eoque a cæteris fecernendo ſub initium va
luiſſe : fecundum quod priores Patrum ſententiæ poterunt intel
ligi ; at ſecundaria ,eaque rurſus peculiari DEI inſtitutione, fuit re
medium , in quo peccatum originale parvulis remittebatur. Nem
pe ( recito noſtrum Theologum cit . loco diferentem ) voluit DEus , ut re
mediuin illud , quod in lege naturæ indifferens erat quoad cæri
moniam , & ritum externum , eſſet in populo Ifraelitico pro pue
ris, ſeu viris determinatum , quoad ritum circumciſionis; ita ut or
dinarie , ſeu quandocunque fieri poſſer fine gravi incommodo ,
proteſtatio fidei Parentum , & applicatio ejus ad remedium par
vulorum per circumciſionem fieret ; & hoc modo , ac non alio ,
um ,
parentes filios ſuos DEO dicarent , & offerrent ; ex quo fa &
ut fi Parentes vellent alio ritu , vel cærimonia uti , - Tecluſa fpe
ciali gratia , vel neceſſitate , nihil efficerent , quod ad ſalutem uti
le elle poſſet ; quia illa jain non cenſeretur cærimonia facra ; fed
ſuperſtitioſa . Atque fic facile intelligitur , quomodo tunc fue
rit circumciſio neceſſaria neceſitate præcepti reſpectu adultorum .
Hucufque Doctor Eximius. 1
Ad Itam . Nego Gonf. Etſi namque idem fuerat hominum ſta
tus penes fidem Chriſti venturi ; non tamen erat penes corru
prionem , peccatis frequentioribus inductam : ſenſim obſcuraba
tur naturæ lex , peccati dominatus increbeſcebat ; erat igitur fa
lutariter opportunum , ut carnali populo fignum corporeum
imprimeretur , veluti explicatior tellera fidei in Chriſtum ven
tu
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 47

turi, cujus non tam facile memoriam amitterent , ſeque ſcirent a

gentilibus avulſos , & in veri DEI ſervitium ſenſiliter conſecra
tos
Ad Confirm . Nihil neceſſe eſt , atque folum Angelici oraculum
excipere ; ſic ait Q. 70. Art. 4. ad 3.populus in deferto pratermittens
mandatum circumcifionis excufabatur :tum quia nefciebant , quando ca
ftra movenda erant : tum quia, ut Damafcenus L. 4. C. 6.dicit, non ne
ceffe erat , cos aliquodfignum diſtinctionis habere ; cum feorſim ab aliis pon,
pulis habitabant, Et tamen , ut Auguftinus dicit in L. Q. fuper Joſue C.
6. inobedientiam incurrebant , qui ex contemptu prætermittebant. Vide
tur tamen , quod nulli incircumciſi mortui fuerint in deferto : quia utin
pal. 104. dicitur , non erat in tribubus eorum infirmus : ſéd illi foli
videntur mortui in deferto , qui fuerant in Ægypto circumciſi. Si tamen
aliqui incircumciſi mortui funt , eadem ratio eft de his , ac de.iis , qui mo
riebantur ante circumcifionis inſtitutionem . Quod etiam intelligendum
eft de pueris , qui moriebantur ante octavum diem tempore legis. Sci.
licet : in his & fimilibuscafibus ( ſcribit Suarez ) poterant Judæi ſal.
vari , vel remiffionem originalis peccati conſequi, per aliud reme
dium ; quia non eft veroſimile r , elictos eſſe a DEO ſine remedio,
& fados eſſe deterioris conditionis , quam alios infantes in lege
naturæ .
Sed occurrit percontatio : Imo . Quomodo in Abraham Viro ju
Lo potuerit appellari circumcilio remedium peccati ? 2do. Eo
temporis nemo Cælum ingrediebatur , quantumvis circumciſio
ne lgnatus; qui igitur hæc peccatum abitulerit ? peccatum obex
Cæli eit R.ad imum . Abraham erat de lege naturæ , in qua a
vitio originario ante mundatus, quam circumciſio præciperetur ;
ac propterea in eo ſtaru duntaxat ad ſegregationem populi DEI
pertinebat : exivit Abraham de domo fua , de cognatione ſua ; ſecus
erat de lege ſcripta. Sed neque incongruum videtur , fi dica
mus : in Abraham gratiæ augmentum procuraſſe ; nam ſi dicen
te Aquinate Theologo Q. 70. Art. 4. ad 5. adulti, quando circumci.
debantur , confequebantur remifſionem non folum originalis peccati ;ſed c
tiam actualium peccatorum ; non tamen ita , quod liberarentur ab omni rea
tu pænæ ,ficut in baptifmo , in quo confertur copiofior gratia ; quid ni fa
cile aſſeruerimus, in Abraham quamdam gratiæ acceſſionem attu
liſle ? Ad 2 dum . Repetam Doâorem Angelicum ibidem ad 4tum :
dicendum , ait , quod in circumciſione auferebatur originale peccatum ex
parte perfonæ ; remanebat tamen impedimentum intrandi in regnum Calor
rum
 48 PARS I. DISSERT : I. CAP . I.

tum ex parte totius naturæ , quod fruitfublatum per paffionem Chriſti. Ex

quo jam in manibus eſt revicta objectio.
Ad Vtam . Nego Ant. Erat vero inciſio , ab idololatris pera &ta, ju
re vetita ; ſed altera Judæorum a DEO præſcripta : in priore cul
tus ſuperſtitioſus falſo Numini clepenſus ; in iſta fignum facrum
ad proteftationem fidei unius DEI , ad deſignandam fpiritualem
cordium circumciſionem , per Chriftum faciendam, relucebat :
brevillimerurſum Angelicus 1. 2. Q. 102. Art. 5.ad imum Domi
nus non prohibuit , nifi incifionem , quæ in cultum Idolorum fiebat , cui
non erat fimilis prædiéta Judæorum circumcifio.
Urgent porro : Saltem eſus agni Paſchalis , cum velociter abf
que reverentia fieret ; deinde purificatio ab immunditiis , quia
per cinerem de fe immundum vitulx rufæ combuſtæ confiebat 3
tandem Levitarum & Sacerdotum conſecratio ; quia humano ri
tu per aſperſionem fanguinis victimæ , aut in Aarone per unctio
nem olei peragebatur , Sacramenta V. L. dici non poterunt. R.
negative : funt equidem ( pag . 42. ) in ordine ſignorum ſacrorum ,
tanquam figuræ Sacramentorum gratiæ , reponenda. Cæterum :
feſtinatio eſus non ex levitate animi, aut neglecta Symboli reve.
rentia ; ſed providentillīme ob minas Ægyptiorum intentatas, ni
quantocyus Ifraelitæ diſcederent, primitus celebrata , atque eti
am reliquis demum temporibus in memoriam accepti beneficii
pari cærimonia inſtaurabatur: impellebant eos Ægyptii ( teſtatur An
gelicus ibidem ad 2dum ) ut exirent velociter , ut habetur Exodi C. 13 .
imminebatque ei periculum , qui non feſtinaret exire cum multitudine, ne
remanens occideretur ab Ægyptiis. Ad alterum , quod eſt de puri
ficatione , ſcito , duplicem fuiſſe immunditiem , vel per corru
ptionem mentis, vel corporis , atque hæc major erat : altera five
legalis contrahebatur per contactum rei immundæ , & hæc minor
dicebatur ; prima ( ſcribit D. Thomas in eadem Q. 102. Art. 5 .
ad stum ) expiabatur per Sacrificia propeccato - fecunda per ſolam aſper
fonem aque. Numerorum 19 . Is vero , qui colligebat cineres , qui
aquas illiusmodi ſpargebat, immundus reputabatur ; ab hac autem
immunditia purificabantur per folam veſtimentorum ablutionem , nec indi
gebant aqua afpergi - quia fic effet proceſſus in infinitum . Nihil igitur
eſt inconveniens, ut res corporata ex DEI inſtitutione fignum fa.
crum evadat expiationis, accedente fide in Chriſtum , cujus ama
ra paffio per vaccam rufam ætatis integra figurabatur. Ultimum
deinde nihil iccirco officit , quod nequaquam ritus eſſet mere bu .
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 49

manus ; fed omnino DEO jubente præſtitutus ad deſignandum

Chriſti Sacerdotium .

ARTICULUS III.

Sintne quædam , aut quot numero Sacramen

ta Legis gratiæ ?

§. X. Quanquam heretherma, quiafigillatim in fingulis Sacra .

pune pertranſiri ; erit tamen adverſus hæreticos generalis qui

dam locus contentionis , quo in communi tabula videamus, quan
tum conſtantiæ doctrinam Catholicam , quantum levitatis hære .
ticorum ſectas comitetur. Sunt videlicet, qui nulla cum Schwenck .
feldio : cum Luthero jam tria , jam duo : cum Melanchtone duo , aut
quatuor numero definiunt ( pag. 4. ) Orthodoxa ' veritas jam
inde ab ætate Apoftolorum feptenis Sacramentis fidem ſuam Au
& ore Chriſto inveſtit ; propterea ſit

Propoſitio Dogmatica.

S. XI . Sunt in Lege Evangelii vera Sacramen

ta , ceu ſigna practica gratiæ inviſibilis ſeptena :

Baptifinus, Confirmatio , Euchariſtia , Peniten

tiu , Extrema Un &tio , Ordo , & Matrimonium .

Pars Ima demonſtratur : cærimonias ſenſiles , fecundum Dia

vinam inſtitutionem gratiæ fanctificantis effe & rices, recte voca
mus Sacramenta ( pag. 15.) atqui in Lege Evangelii illiusmodi ef
fe cærimonias , nemini non incognitum eft ; velut patet ex parti
culari tractatione de Sacramentis fpeciatim acceptis ; nec nos in po
fterum fuper eo puncto argumenta deficient ; ergo & c. Perbela
le Tridentinus Catechiſmus P. 2. C. 1. Q. 5. de Sacramentis in no .
vo fædere fancitis ait: figna enim ſunt divinitus tradita, non ab homi
nibus inventa , que rei cujuspiam ſacræ , quam declarant , efficientiam in
fe continere certo credimus. Accedit conſtans, & perpetua Eccleſia
G tra
 Pars I. DISSERT. I. CAP. I.

traditio , Conciliorum generalium decreta , Patrum confenfio

unanimis : interim fatis fit Auguſtinum exaudiviffe L. 3. de doctra
Chriſt. C. 9. hoc vero tempore , inquit , pofteaquam refurrectione Domini
noftri JEfu Chrifti manifeſtiſimum indicium noftræ libertatis illuxit , nec
eorum quidem fignorum ( de veteri teſtamento ) que jam intelligimus ,
operatione gravi oneratiſumus : fed quadam pauca pro multis, eademque
factu facillima ,& intelicētu augufiiffima , & obfervatione caſtiſima, ipſe
Dominus & Apoſtolica tradidit diſciplina : ficuti eſt baptiſmi Sacramen
tum , & celebratio corporis o Sanguinis Domini.
Parte Fđa numerus Sacramentorum comprobandus eſt,idque
fequentibus efficiam : Imo. Numerum feptenarium , in Sacramen
2
tis legis Evangelicæ contentum , univerſa tenet Ecclefia , nec
hunc ullo tempore, quin ex auctoritate infallibili in adverſarios de
tonuerit , paffa eft diminui : fic enim Sæculo 3tio ob numerum
Sacramentorum ſucciſum Novatianos , Sæculo 4t0 Manichæos, quar ?
todeciino Wikleffiſtas , fexto decimo Lutheranos , aliosque Conger.
rones diris devovit ; quod profecto ſignum eſt traditionis per
petuæ , quam non nifi ad primæ ætatis Ecclefiam deduxeris ; alio
qui oporteret oſtendere , ubinam numerus ifte Sacramentorum ,
quove Concilio , aut humana qua auctoritate fit inſtitutus. Valet
igitur Auguſtini conſecutio : quod univerſa tenct Ecclefia , nec Conci
liis inftitutum , fed femper retentum eft , nonniſi authoritate Apoftolica tradi
tum rectiſſime creditur. L. 4. de Baptif. C. 24. Antiquam hanc, ger
manamque fidei doctrinam Apoftolico robore tuentur itidem
Concilia , velut Florentinum in Decreto Eugenii IVti , & Trie
dentinum Sef. 7. Can . 1. Priore loco dicitur : Novæ legis ſeptem ſunt
Sacramenta , videlicct Baptiſmus, & Confirmatio , Euchariſtia , Pæniten .
tia , Extrema un £tio Sc. Altero : fi quis dixerit Sacramenta Nove Lcm
gis non fuiſſe omnia a JEfu Chriſto Domino noftro inſtituta , aut efle plu
ris , velpauciora , quam feptem ., videlicet Baptiſmus & c. aut aliquod bo
rum ſeptem non effe vere , & proprie Sacramentum ; anathema fit. IIdo.
Præbet non mediocre argumentum pulcherrima illa utriusque Ec
cleſiæ Græcæ , ac Latinx conſenſio ; nihil enim habent Orienta
les antiquius , atque ut Ritualibus ſuis methodum definiant, recte
adminiſtrandi feptena numero Chriſti Sacramenta : Allatius pro
pterea : fi ; inquit , caci non funt hæretici , Græcorum Rituales libros
Menea , Triodia , Pentecoſtaria , Paracleticas , Euchologia fibicomparent,
procurent , examinent. Accedit fententia Hieremiæ C. P. Patriar
chæ , quam in Cenſura , Auguſtanæ Confeſſioni adjecta , prodidis
A.
 DE EXTANTIA SACRAMENTI.

A. 1576 , ubi C. 7. manifeſto confitetur, unam S. Catholicam & Apoa

ftolicam
Ecclefiam effe - - in ea - ſeptem Divina Sacramenta effe , bapa
tiſmum ſcilicet , S. unguenti unctionem , S. Communionem , ordinem , mide
trimonium , pænitentiam , extremæunctionis oleum . Eodem recidit
doctrina Gabrielis Philadelphini ; jubet nimirum in L. de Sacram .
Pænit. apud Morinum in Appendice ad Comment. de S. Ord . ut Prefa
byter ex pænitente ſciſcitetur num
: dubitet de ſeptem jam di&tis Eca
clefiæ Sacramentis? Rurfum ſub Doſitheo Patriarcha C.P. in Sya
nodo Hierofol. A. 1672. Cyrillus Lucari , Calvinum amplexus,
anathemate profternitur : Cyrillo dogmatizanti - non effe feptem Ec.
clefia Sacramenta - fed mentienti duo tantum - anathema . Denique
Confeffio fidei in Eccleſia Græca fic habet C. 15. Credimus efle in
Ecclefia Nova Legis Sacramenta , caque ſeptem , nec minorem, majoremve
Sacramentorum numerum admittimus. Ergo , inquit Sfortia Palla
vicini Hift. Trid.L. 9. C.4 ,quoniam Græca ſuper eo cum Roma
na Ecclefia confentit , fateri neceſſe eſt, id in utraqué a primo
fonte , a Chriſto videlicet , & ab Apoſtolis dimanaſſe. IIItio. Do
cumenta Patrum Ecclefiæ veritatem orthodoxam communient ;
& quanquam ex primævis ſæculis nullus facile fecundum ordi
nem Sacramenta ſeptena libris ſcriptis connumeret; quod rem alio
qui certam noverint, & ubivis inter fideles pervulgatam ; tamen,
ubi ferebat occafio , aut neceſſitas incumbebat , ſparſim fingulo
rum meminere. Sic baptiſmum Sacramentis accenſet Juſtinus L.

1. Pedagogi C.6. Origenes , alii : Confirmationem Cyprianus L. I.

epift. 12. TertullianusL. de reſurrect. carnis &c. Eucharifliam Augu
Ainus Epift. 118. C. 1. ac præter hunc paffim alii : Pænitentiam de
1
quo Auguſtinus in pfal. 146. Ambroſius de pænit . Cyrillus L. 12 ,
in Joannem & c. Iterum : Extremam unctionem Innocentius 1. epift. I.
ad Decentium Eugubinum C. 8. Auguftinus &c. Ordinem Dionyfius
Areopagites L. de Hierarch . Ecclef. C. 5. Auguſtinus L. 2. contra o
pijt. Parmen. Denique Matrimonium repetito Auguftinus L. de bond
Conjug. Leo I. epift. 1 2.ad Ruft. Chryſoſtomus Hom . 20.in epift. ad
Ephefios Oc. Et quid multis ? unus Auguftinus fuffecerit, qui fes
prena Chriſti Sacramenta diverſis locis minutatim recenſer. Di.
cam immo , vel in Divinis litteris non obſcura teſtimonia reperi
ri: Matth. ult. C. de Baptiſmate legitur : baptizantes eos in nomine Pa
tris & c. De Confirmatione Acorum 8. V. 21. Tunc imponebant
manus fuper illos , o accipicbant Spiritum Sanétum . De Euchariftia
Matth .26. 1. 26. accepit JEfus panem av accipite qe comedite , boc
G 2 ef
 52 PARS I. DISSERT. I. Cap . I.

eft corpus meum & c. De Pænitentia Joan. 20. accipite Spiritum Sana
Etum , quorum remiferitis peccata &c. De Unctione extrema epifta.
Jacobi Cath . C. 5. infirmatur quis in vobis ? inducat presbyteros Ecclefian
Sorent ſuper eum , ungentes eum oleo & c. De Ordine 1. ad Timoth.
C. 4. noli negligere gratiam , - que data eft tibi cum impofitione manu
um Presbyterii .' De Matrimonio denique ad Epheſ. C. 5. ait Pau .
ļus : Sacramentum hoc magnum eft ; ego autem dico in Chrifto , & Eccle+
fis. Atque his pluria documenta num aliquis poftulaverit ?
SCHOLION Imum . Quorſum Auctore Chriſto in numerum
Jęptenarium , nec ulterius, Sacramenta aſcenderint , congruis ras
tionibus , & conjecturis veroſimilibus oftendit penna Angelici 3 .
P. 2.75.art, I. in , ubi inſtitutionem hanc , ut privatæ homi
num , ſic totius pariter Chriſtianæ reipublicæ felicitati, & fpirie
tuali perfectioni idonee , ſapienterque accommodatam teftifica
tur ; non ſecus , atque parili quadam ratione mortalibus penes vi
tam corporatam naturaliter proviſum eſt ; itaque imo ad privaa
tam hominis perfectionem attinet , per Baptifmum ſpiritualiter na
fci : per Confirmationem creſcere, & roborari : per Euchariſtiam nu
griri , inque robore Confirmationis accepto conſervari: per Pæniteri
tiam , dum in peccati ægritudinem labitur , fanari: per Unctionem
extremam ad luctam cum dæmone ultimam ſolidari. 2 do autem
communi Chriſtianorum felicitati meclentur duo Sacramenta re.
liqua : Ordo , & Matrimonium ; priore ſiquidem obtinentur Paſto
res gregis Dominici ; pofteriore populi Chriſtiani multiplicatio .
Dixi vero : ſolum congruis rationibus numerum myſteriorum no
ſtræ Religionis oftendi ; quis enim Divinæ voluntatis fines , ta
cente Scriptura, intimius auſit perfcrutari ? Qui potuiſſet nulla
potuerit certe aut pluria , autnumero pauciora definire.
SCHOLION IIdum , Ordo Sacramentorum , ſecundum pagi-,
nas Catechiſmi initio Propofitionis noſtræ recenſitus,naturalis eit ;
quia naturæ curſum ( in quo naſcimur prius , quam corrobore
mur : & corroboramur ante , quam pane aliisque cibis conſer
vemur & c. ) aliquanto imitatur ; ſed eſt præterea ordo duplex ite
rum alius, videlicet : dignitatis , & neceffitatis: quod fi ad hunc prio
rem attentus Sacramenta velis diſponere, oportebit principe lo
ço Euchariftiam nominare ; cum in ea non tantum virtus quæpiam .
a Chriſto derivata , verum ipfe fimulAuctor gratiæ contineatur ,
& fere fit , ut huc cætera Religionis myfteria omnino collineent ;
fecundo loco recenſebitur Ordo ;tum Confirmatio ; dehinc Baptiſmusga
poſt
 DE EXÍ ANTIA SACRAMENTI.I 53

poft eum extrema Unctio , Pænitentia , Matrimonium . Hoc loco at

perte Lutherus revincitur, ſcribens ad Pragenum Senatum : nul
lum Sacramentum alio dignius eft ; quod omnia eodem DEI Verbo nituna
tur . Sed neque Tridentini Patres impunem hærefiarcham reli
querunt ; ſanctum nempe per eos eſt Sefs. 7. Can . 3. Si quis dixerit,
feptem Sacramenta ita efle inter fe paria , ut nulla ratione aliudfit alio di
gnius ; anathema fit. Quam fententiam , ait Pallavicinus L.9. C.77
Hift. Trident, deprehenderunt adverſari SS . Dionyſio, Ambroſio ,
Melchiadi, & Innocentio in C. Cum Martha, de celebr. Mifc. Nunc
ad ultimum ordinem , qui neceſſitatis eft , curſim veniamus :in hoc
ira progredi oportet , ut primum Baptiſmus, nulli non abſolute ne
ceffarius ; tum Penitentia neceſſaria laplis ; deinde Ordo, neceſſari
us toti Eccleſiæ ſtatuatur ; reliqua tandem Sacramenta ( duntaxat
fecundum quis, & adeffe melius neceſſaria ) ſua ſerie debent conſequi.

Objectiones Novatorum .

S. XII. Obtendunt initio filentium Scripturæ , in qua de

Septenario Sacramentorum nihil traditur ; niſi velis, ex Apocalypſeos C.
18. fignificationem exculpere , iis verbis, quibus Sacramenta din
cuntur feptem capita beſtia. Immo videtur , uti ſolum duo con
cellerit Codex Divinus ; nam ex Joannis C. 19. teftatum accepi-,
mus , ex latere Chriſti ſanguinem , & aquam profluxiſſe , quod Pa
tres communiter de Sacramentis interpretantur ; erunt itaque fo
lum duo , velut Baptifmus per aquam , & Euchariſtia per Sangui
nem figurata. Ildo. In vetere Eccleſia nullibi reperimus catalo
gum feptenis Sacramentis fignatum : quid ? quod Antiqui Patres id
ipſum in Operibus fuis per omnia reticeant; & tantum abeft, ut
feptena Sacramenta conceſſerint, ut potius duo , vel tria, aut lum
mum quaterna admittere videantur. " Unus inpofterum erat Pe
trus Lombardi Magiſter ſententiarum , qui Sæculo XII . ſeptenarium ,
ſcholaſtice conflaverit in 4. Diſt. 2. Sed etiam alius poftea hanc
denuo ſeriem decurtavit Durandus ; qui Matrimonium e catalogo
facrorum myſteriorum expunxit. Etvero IIItio Auguſtinum ſu
um hic eſſe claniat Calvinus L. 4. Inftit.C. 18. quaſi duorum tan
tum Sacramentorum fidem docuiffet epiſt. 118. nunc 54. ad fa
nuar, ubi fic habet : Sacramentis numero pauciſimis , obſervatione facila,
limis , fignificatione præftantifimis focietatem novi populi colligavit Choria
ftus.
 3

34 PARS I. DISSER . I. CAP. I.

T
ftris. Sicuti eſt Baptiſmus - & communicatio corporis & fanguinis Do
mini , & fi quid aliud in Scripturis Canonicis commendatur. Alibi
rurſus L. 3. de doctr. Chriſtiana C. 9. A reſurrectione Domini qua
dam pauca figna pro multis : ipfe Dominus , & Apoftolica tradidit diſci ki
plina :ficut eft Baprifmus, celebratio corporis o ſanguinis Domini. Ta
cuiſſetne pro libitu reliqua , fi tamen fuiſſent ſeptena ? IVto. Nec
Patres
jüverit , ad diſciplinam arcani confugere , ob quam vetufti
Sacramentorum feriem conticuiſſent; nam duo tantum occultata ;
ac proinde duo tantum effe Sacramenta , Auguſtinus aſſeverat :
quid eft, quærit in pſal. 103. N. 14. quod occultum eft, & non publis
cum in Ecclefia ? Sacramentum Baptiſmi, Sacramentum Euchariſtia . 0 -
pera enim noſtra vident o pagani ; Sacramenta vero occultantur illis. Vto . >
Fallimus præterea ( utidocetKemnitius Exam . P.2 . ) dum commu

nem utriusque Ecclefiæ confenfionem præteximus : Græci quip-.

pe , atque Armeni mille & amplius annis ſeptenarium Sacramento
rum ignorabant ; ideo prioribus incaſſum hic numerus oberude
batur ; etfi eum tandem pofteriores ſpontaneo annutu in Synodo
Florentina ſuſceperint. Vlto. demum e Conciliis Florentino , ac
Tridentino nemo iſthic ſolide argumentabitur ; quod utrumque re
centis ætatis eſt ; ut veterem non poflint Eccleſix doctrinam im
mutare .
R. Satis multa declamant hæretici , quibus confeſtim ex ad
verfus occurrendum . Ad Imum . Nihil revera de numero Sacra
mentorum Septenario colle & im , atque explicate tradunt divinæ pa
ginæ ; at ſparlim inſinuantur (pag.51. & c.) Cæterum in his,atque fi
milibus adjunctis ex Traditione inviolata robur argumenti mutua
mur ; docet enim multo ante Lutheruin c. Sæculo Vto Lerinen
fis Vincentius Commonit. C. 1. duplici modo muniendam effe fidem Da
mino adjuvante : primum ſcilicet Divina Legis auctoritate ; tum deinde
Ecclefiæ Catholicæ traditione. Porro : dicant in caput fuum effron
tes hæretici, quonam loco unum duntaxat , aut duo, vel tria illius
modi myfteria definiant paginæ Divini Codicis ? folum nunquid
Matrimonium titulo Sacramenti a Paulo honoratur ? hoćne uni
cum , nullumque præterea Sacramentum ſit ? Ecquis in Scriptu
ra numerum articulorum fidei , quem duodenario Apoſtoli con
ftrinxerant, reperiet ? ubi , amabo , fcriptum eft , quatuor eſſe E
vangelia , certos eſſe libros Canonicos ex afflatu Divino confi.
gnatos ? Ergo,
quemadmodum fimilia ex incorruptis traditioni
Dus definiente Eccleſia condiſcimus ; fic pariformiter de Sacra
men
 DE EXTANTIA SACRAMENTI . 55

mentorum numero cognitionem certiſſimam obtinemus. Erve.

TO : Scriptura, & Patres ( fcribitV. Bellarminus L. 2.C. 24. ) non ferie
Pferant Catechiſmum , ut modofacimus , propter hærelum multitudinem ;
fed tantum tradunt res ipfas variis in locis. - Scriptura refert Chriſti mi
racula , & nunquam numerat, quot fint : tradit articulos fidei , & nun ,
quamdicit , quoi fint ; idem eft de libris Canonicis : fed Conciliapoftea
ediderunt Ganonem , certum numerum , quem ex traditione didice,
rint . Quod autem ex Apocalypli precario dixit objectiuncula ,
non eft nifi Kemnitii impudentia , in jugulum ipfiusretundenda ;
nam ſic inter capita beſtiæ fuum quoque Baptifmum & Euchari,
ſtiam cogetur reponere . Ad bec: feptem illa capita ſeptem Rea
ges interprctabatur Evangeliſtes Apocalypticus; ut etiam illic
noluerit leprem , fed unum potius dicere Sacramentum , five quod,
dam myſterium ex feptenis capitibus confiatum . Ad Patres de
mum quod ſpectat, ex Græcis funt potiſlimi , qui per Songuinema
Euchariftiam , & Baptiſmum per aquam , de Chriſti latere pro
fluentem , indigitant ; cum hoc tamen cohæret , ut præcipua,ma-,
gisque communia enarrantes , reliqua nullatenus excluferint veræ
Religionis Sacramenta. Quod fi PatresLatinos, Græcis tantis ,
per præteritis , ſequimur , levi brachio difficultas fubmovebi
tur ; Hieronymus nem pe epift. 81. ad Oceanum in fanguine & aqua
duplex baptiſma fanguinis & aquæ adumbratum fuifle, auctor eit a
Ambrofius L. 10. in Lucam intelligit redemptionis pretium per
fanguinem , & baptiſmum per aquam : Auguftinus adificationem Eccle
fice , cui fanguis redemptionis , & aqua baptiſmatis neceſſarius :
in cruce , inquit L. 22. de Civit. DEI , pendentis latus lancea perfon
ratum eft ; atque ideofanguis & aqua profluit: que Sacramenta eljenovia
mus , quibus NB. ædificatur Ecclefia.
Ad Ildum . Atqui neque duobus tantum , aut tribus Sacramentis
definiente veteri Eccleſia ſignatum poſſunt catalogum exhibere
adverſantes hæretici; igitur neque tunc duo fuerint,aut tria. Tem
poris nimirum , & circumftantiarum habenda eſt ratio : ubi non
urger recens ſuborta hærefis, quid urgeat ad numerum definien
dum , omnibus alioqui notiflimum ? Immo , quis neſcire ſe fate
bitur , num provide invigilaverit Ecclefia , ne Sacramentorum
ſeries diminuatur ? quando vel Sæculo 3tio Novatianos , 4t0Ma
nichæos, 1400 Wikleffiftas (pag. 5o . ) Apoſtolico propterea gla
dio jugulavit . Venio rurſum ad Patres antiquos ; atque iſti qui
dem ſeptena cumulate Sacramenta recenfuiſſe non videntur ; at
ne
 36 1 PARSI: DISSERT. I Cap. 11.

neque alicubi negant , nec ullibi duntaxat duo alleveranter pro

nunciant ; quod id muneris de numero Sacramentorum in Ope
re confcribendo fibi nequaquam aſſumpſerint. Qui fcopum o ..
rationis indagat , facile vifurus eſt , cujus gratia modum Patres .
vetuſti adhibuerint. Sic Iuſtinus in Apologia adAntoninum Baptif
mi , & Euchariſtiæ meminit; quia calumniam duplicem frangere
conniſus eſt ; dicebant nimirum Gentiles , in regenerationis la
Vacro maleficam a Chriſtianis ſuperſtitionem exerceri, & in Cæ
na Euchariſtica trucidatas infantium carnes adferri. Cyrillus in
Catech, tum Ambrofius L. de Sacram . de tribus Sacramentis fermo
nem unice informant ; ſed neque plurium ad thema præſtitutum
éguere ; quia ( addit cauffariam Simonnet Tract. i 1. de Sacram . Diſp.
1. Art.1. ) tantum inſtruere volebant Catechumenos , de iis,quæ
fiebant, cum baptizabantur adulti , quibus eadem die confereban
tur cria Sacramenta : Baptifmus ; Confirmatio , Euchariſtia ; id quod
ex Amphilochio in vita S. Bafilii eruitur : baptizavit ( fic ille ) Epi
fcopus Maximinus Bafilium , & Eubulum , atque ungens eos S. Chryſmate
tradidit eis vivificam communionem . Conſimilia proferes de Areo
pagita Dionyfio , qui folemnes folum actiones Hierarcha , five
Epiſcopi voluit innuere , puta : Baptiſmum & Euchariſtiam , ce
lebri ritu epiſcopali adminiſtrata, conſecrationem olei , ordinatio
Aem Clericorum : alicubi tamen epift. ad Demophilum pænitentiæ
reminiſcitur. Ultimæ argutiæ M. fententiarum , ac Durandum
Meldenfem contingunt, nec tamen quoquo modo adverſarii pro
ficient ; falli fiquidem damnatur objectio , cum priorem numeri
feptenarii auctorem facit : an enim ad novitium dogma filuiſſent
in Ecclefia Doctores innumeri ? acerrima potius energia in eum
dem invecti errorem in cunis præfocaſſent, veluti contigit in e
jusdem Articulis fex ac viginti . Vide additionem ad 4. L.Sentent,
De Durando ( ait Eminent. Gotti Tract.4. 9.4.8.3 . ) nil aliud di
eam , niſi eum in illis , quæ de Matrimonio dicit , mentem Eccle
fiæ , & 'Traditionem non fuiſſe aſſecutum . Niſi hæc excuſatio
fatis eft , poterit diffuſior requiri ex Inftit. noftris de Punit. pag .
562 , 8563 .
i
Ad IIſtium. Etſi dignum eft, in utramque hic paginam All
guſtino ſcribere vindicias ; abunde tamen fuerit, fi paucula ob
je & is Calvinianis reſpondeamus. Itaque nihil fuppetiarum ha
bent ex Auguſtino hæretici ; locis fiquidem adductis duorum tan .
tum exempli gratia Sacramentorum meminit , nec cætera repu
dia
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 57

diavit ; alioqui minime dixiſſet : ficut eſt Baptifmus & c. fed potius :
quæ funt Baptiſmus &c. ut taceam præterea , quemadmodum alibi
pluria nihilominus , veluti Confirmationem & Ordinem L. 2. con
tra Petil. litteras C. 104. & L. 2. contra epiſt. Parmeniani C. 13. recen
fuerit ; ecce verba : utrumque Sacramentum eft ) ait priore loco de
Baptiſmo, & Ordine ) & quadam confecratione utrumque homini da
tur ; illud, cum baptizatur , iſtud, cum ordinatur ; & altero : in hoc un
guento Sacramentum Chryſmatis vultis fignificari ; quod quidem in gene
re viſibilium fignaculorum Sacro-fanétum eft. Alibi L. s . contra Do.
nat . C. 20 : quomodo , inquit , exaudit homicidam deprecantem , vel ſu
per oleum , velſuper Euchariſtiam , vel ſuper capita eorum , quibus manus
imponitur. Clariflime demum in pfàl . 103. Conc. 1. Reſpice , ait ,
ad inunera ipfius Ecclefia , munus Sacramentorum in Baptifmo , in Eucha
Quibus omnibus per
riſtia ,& NB. in cæteris ſanctis Sacramentis.
penfis ratio nulla eſt , ex qua Summus debuerit Ecclefiæ Do& or
ſeptenarium Sacramentorum , alioqui fidelibus cognitum , explica.
tius , ac unum ex altero junctim , commemorare. Addit Linda.

nus : iccirco Baptiſmum duntaxat , & Euchariftiam ab Auguſtino ci

tatis locis nominata fuiſſe ; quod non de numero , ſed natura , &
efficacitate iſtorum egerit , quibus præcipue Chriſtiani populi
focietas colligatar .
Ad IVtum . Et hæc diſciplina arcani providentiffima eft cauſſa
cur veterum Patres multa fidei myſteria ſilentio contexerint ,
ne derilioni gentilium fubfervirent : acclamant ca ( teſta
tur Chryſoſtomus hom. 18. in 2. epiſt. ad Cor. ) que nota habent
initiati ; neque enim fas eſt coram profanis cuncta detegere : inter hæc
exempli cauſſa recitat Auguftinus ( non tamen cæteris e catalogo
Sacramentorum expunctis ) Baptiſmum , & Euchariftiam , quæ qui
dem præcipue ad recondita pertinebant. Patet veritas ex eodem
S. Patris commentario , ubi N.9. antecedente : munus , inquit, S.1
cramentorum in Baptifmo , & Euchariſtia , in cæteris NB . Sacramentis.
Verbo dicam : inter arcana repoſuit Bafilius L. de Spir. S. C. 27.
Olei unctionem , & Chryſoſtomus, ilicet laudatus,facram Ordinationem ,
precesque, & cærimonias iſtius , quas non oporteat niſi initiatis
revelare. Habemus igitur in manifeſtis duo iterum alia Sacra
menta Ecclefiæ , objicientibus hoc loco hæreticis pluries ogge
renda .
Ad Vtum . V. Bellarminus obje & ionem Kemnitii mendaciffi.
mam appellat L. 2. C. 25. tum , quod commentum ſit , perinde ac
H Pa
 १४ PARS I. DISSERT. I. Cap. I.

Patres Tridentini ftuduiſſent feptenarium Græcis perſuadere,quan

quam irrito conatu ; tum , quod denuo hallucinerur in Armenis ,
quibus eumdem numerum fuiſſe obtrufum fine verecundia de
clamat. Equidem toto Concilii tempore nihil cum Græcis de
Sacramentorum numero interceflit , & Armenorum inſtructionem
Græci pariter ſua confenfione honorarunt. Quare ( ſubdit Emie
nent. Auctor ) non obtruſa fuit ; fed poft maturam difcuffionem ab Arme
nis acceptata , quam non tam facile accepiſſent , niſi vidiſſent conformem ef
fe antiquis libris , 5 ritibus Ecclefie fue.
Ad VItum . Ajo : ut veteriora , fic recentiora Ecclefiæ univer

{ a Concilia pari Divino Spiritu agi , parique in decidendis fidei

controverfiis infallibilitate gloriari ; quid igitur obfit Tridentino
Conventui , quod omnium poftremus fit ? Novum eft Concili
um ; at non eft nova Concilii doctrina , quam utique ex tota tra
ditionis ſerie per antiquos Patres edocemur ; ergo palmaris eft
injuria , dicere, quafi Tridentina Sanctio vetus Ecclefiæ dogma
corrupiſſet. Recole tantisper , uti primis jam fæculis ob dimi 2
nutam Sacramentorum ſupputationem hæreſes vapularint ( pag.
50. )
SCHOL10N. In reſiduis hæc inſuper revincenda ſunt. Imo.
Ab Adami lapſu ad ultimam ufque mundi conſummationem fi
des eadem eft ; eadem igitur Sacramenta debuiſſent perſeverare ;
aut certe , dum veritas pleno jam meridie affullit , dum Chriſti
pallio conſummata, omnes oporteret figuras, figna omnia evane
ſcere ; ſunt autem Sacramenta in ordine fignorum ; ac proinde & c.
Ildo. Quid itidem vetat , ut ſeptenis plane ſint pluria ? quando
Baptiſmus triplex : fuminis ,flaminis, fanguinis ; duplex pænitentia :
privata , & publica ; ſepteni præterea Ordines minores quatuor
terni Majores , folent definiri. Immo IIItio Hugo Victorinus ad
Sacramentorum numerum afperfionem aqua benediéta , acceptionem S.
Cinerum , bencdictionem palmarum , cereum Sabbathi ſancti &c. inſuper
adjecit ; quod hæc autem vera Sacramenta eſſe voluerit , patet
ex verbis ultimo omnium adjectis , nam P. 9. De Sacram . C. 10. con
feſtim ſubtexuit: funt alia quædam in Ecclefia facra , non tamen Sacra
merta ; priora igitur,puta : aqua benedictæ aſperſionem & c . veri Sacra
menti rationem habere omnino cogitaverit : quo pofito ultra
ſeptenarium numerus Sacramentorum eluctabitur. Et tandem IVto,
Şacramentis adneci poſſet Profeffio Religioſa ; quod eam Græci Sa
framenti loco habere foleant.
 DE EXTANTIA SACRÅMENTI. 59
B. ad Imum . Eadem fides eſt penes fubftantiam ; at alia quoad Naa
tum , & clariorem myſteriorum notitiam , uberioremque gratiæ
Divinæ acceilionem , Chriſti meritis partam : per incrementa tem•
porism ( ait Gregorius hom . 16.in Ezech .) crevit Divina cognitionis
augmentum ; quod ipſumn Thomæ Angelico argumento fuit , cur
3. P.Q.61. Art. 3. ad 2dum dixerit , oportuiſſe demum , ut præter
legis naturæ præcepta determinarentur præcepta legis fcriptæ ,
o cum his quædam fideiSacramenta ; quidniperæque in lege Evan
gelii ? Porro : facile advertimus , ut , fi objectio frugi foret ,
nec in Teftamento Veteri quædam fuiſſent Sacramenta præter naa
turæ remedium ; probar igitur adverſarius revera multum ; ac pro
inde , quid probet , omnis facile aſſequetur. Ultimum deinde ad
ditamentum fic elucida : præſente veritate , clariflime manifeſta
ta , evaneſcere debent figuræ , velut in loco nobis æternæ beati.
tudinis obținget. Conc. non penitus manifeſtata , ut hodiedum in
ænigmate accidit , ubi per ſenſilia ad fpiritualia eluctamur. Nego.
Confonat reſponſio D.Aquinati , qui eadem 2. Art. 4. ad imum ,
fententiam Dionyſii C. 5. Ecclef. Hierarch , amplexus , inquit : Statxi
nova legis medius eft inter ftatum veteris legis , cujus figuræ implentur in
nova lege : Ey inter ftatum gloria , in qua omnis nude , ac perfecte mani
feftabitur veritas ; & ideo tunc nulla erunt Sacramenta. Nunc autem
quamdiu per ſpeculum in ænigmate cognoſcimus oportet nos per aliqua
fenfibilia figna inſpiritualia devenire ; quod pertinet ad ratioriem Sacra
menti.
Ad IIdum . Leviuſcula objectio fic dejicietur. Nego Ant. dicen
dum fiquidem , flaminis & fanguinis baptiſma non eſſe Sacramen
tum , niſi per analogiam ; hinc votum complecti debent veri ba
priſmatis , ablutione corporata peragendi. Adde , quod ex Emi
nent. Gotti Tract. 4. Q.4 . 8. 3. deſcribam , nupereque de meo
( pag. 23. ) innui ,martyrium-non fuiſſe a Chriſto inſtitutum , tan.
quam aâionem facram ; cum ex parte inferentis gravillimum pec
catum ſit ; ex parte autem patientis actus fortitudinis , & maximæ
Charitatis. Iterum : pænitentia publica & ſecreta quodam ritu ,
& exteriore diſciplina , non itidem penes fubftantiam , differunt ;
ideoque ad idem Sacramentum reducuntur ( Inſtit. de Pænit. pag
195. ) Ad extremum ſubdam : omnes ſepteni Ordines unum et
ciunt Ordinationis Sacramentum ; Majores nempe , ac minores ad
Sacerdotium tanquam fui complementum collineant, Recole des
nuo memoratas Inftit. de Pænit. pag. 508 .
H 2 AL
 60 Pars I. DISSERT. I. CAP. I.

Ad IIItium . Senſus Hugonis Victorini latiflimus eft , ut per to

Sacramenta ſolum Sacramentalia intelligat , quæ profecto extra ca
talogum Sacramentorum ſita ſunt, quanquam his aliqua habitu
dine jungantur ; iccirco dixerat ibidem C. 1. funt quædam Sacramen
ta in Eccleſia , in quibus etfi NB. principaliter falus non conftet ; tamen ſa
lus ex co augetur , in quantum NB. devotio exercetur : & quod eodem
cadit : ſunt quædam ſacræ res fenfiles , quibus quidem ex opere o
perantis , hoc eft :precibus Ecclefiæ ; non tamen ex opere operato , five
ſuapte iſtorum vi falus refpondet ( pag .17. ) Quod vero lauda
tus Hugo in extremis adjecerit, alia effe in Ecclefia facra , quæ ta
men Sacramenta non fint , id intellige ſuper iis pronunciata , quæ
nec per ſe velut ſeptena Sacramenta , nec quadam virtutis exercita
tione ſanctitatem procurant , v . g . Templorum ornatus, Ecclefiarum
pofleſſiones, quæ aliquem fibi ſanctitatis titulum vendicant propter
ea , quod Divinis miniſteriis , & Clericorum fuftentationi com
modantur.
Ad IVtum . Eſto ! unus , alterve Græcorum hoc dixerit , accer:
te in ſignificatione latiſſima; Eccleſia tamen Græca nusquam Pro
feffioncm Religiofam in ordinem Sacramentorum repoſuit ; ecquidem
merito : cum nec Chriſti inſtitutio præfto fit , nec Religioſum
Profefio ſanctificet, niſi ratione pænitentis animi , & votorum DEO
oblatorum ; unde, cum novam vitam illiusmodi perſona ordia
tur , ſecundo quaſi baptiſmate dicitur renovari.

Parergon. >

De Lotione pedum ex ſententia Ambroſii, &

Bernardi.

S.XIII. Inter argutias quorumdam reperitur objectatio deLotio

ne pedum ,perinde atque dicenda fit in lege Evangelii veri nominis
Sacramentum ; dicere enim volunt cærimoniam elle ſenſilem a
Chriſto inſtitutam verbis apud Joan. C. 13. V. 15. fignatis : exem
Per
plum dedi vobis , ut qucmadmodum ego feci , ita & vos faciatis,
tractat hoc thema lll . Boucat Bituricenus ante alios liberalius , ex
quo paucula delibare conſtitui , ac primo lotionem pedum nul
lum effe N.L.Sacramentum breviflimis oſtendam ; tum maturri.
me
 DE EXTANTIA SACRAMEN T1. 61

me ad vindicias Ambrofii , ac Bernardi progrediar ; quod hi ex

fragmentis quarumdam orationum ſuarum videri pollent, eam
dem Sacramentis accenſuille.
Imo. Igitur nullam hic dignitatem veri Sacramenti eſſe re .
conditam , vel inde oftenditur; quod per Tridentinan Synodum
nec pluria ſint, nec pauciora myſteria Religionis noftræ , Auctori
Chrifto inſcribenda : & qui contrarium vellet effutire , præpara.
to alias anathemate confeftim pulſatur. Nempe : Sacramentum
in Lege Chriſti fymbolum practicum audit fanétificantis gratia : hoc
nullatenus ad lotionem pedum attinet , quæ duntaxat ad exem
plum , & exercitium demiilionis olim peracta, & nunc exercetur ;
ait fiquidem humilitatis Magiſter Joan. 1 3. V. 14.fi ego lavi pedes
veftros Dominus, & Magiſter , 3 vos debetis Sc. exemplum enim dedi ve
bis, ut quemadmodum ego feci vobis , ita & vos faciatis. · Quem in lo
cum commentans Cyrillus: ex his , inquit. docet , non debere quem .
quam contra aliorum bonorem inſolenter efferri , fed exiſtimare conſervum
ſuperiorem efle , & quavis in re præponendum . Et Auguſtinus epiſt.
55.C. 18. ad Januar. de lavandis pedibus , cum Dominus hoc propter
formam humilitatis , propter quam docendum venerat , commendaverit ,
ficut ipſe conſequcnter expoſuit , quæfitum eft , quonum tempore potiſſimum
res tanta etiam facto doceretur , & illud tempus ( quo cænam Domi,
nicam annue celebramus ) occurrit , quo ipfa commendatio religioſius
inhæret. Adde : nullam hoc in ritu formam eſſe præſcriptam ,nec
perpetuam inſtitutionem reperiri : jam in hac Eccleſia quando
que recipi , negligi in alia : alibi baptizatis , alibi nequaquam ad
hiberi ; unde videas in manifeſtis , veram iſthic Sacramenti nobili.
tatem defieri. Teſtes iccirco acciamus : Auguftinus denuo epift.55:
ſer bit ad Januarium : fed ne lotio pedum ad ipſum Sacramentum Bap
tiſmi videretur pertinere ; multi hanc in confuetudinem recipere noluerunt ;
nonnulli etiam de conſuetudine auferre non dubitarunt Sc. Ante hunc
Ambroſius L. 3. C. 1. de Sacram . fatetur : non ignoramus, quod Ro
mana Eccleſia , reliquarum certe Magiſtra , hanc confuetudmem non
babeat , cujus typum in omnibus fequimur & formam : hanc tamen con
fuetudinem non habet , Ittpedes lavet. Quod ſi vero objicias : in lo
tione pedum ritum externum , gratiæque pollicitationem repe
riri: fi non lavero te , non habebis partem mecum ; reperiri mandatum
DEI : & vos debetis alter alterius lavare pedes ; denique & ſufficien
tem myſterii rationem reperiri : quod ego facio , tu neſcis modo ; ſci,
6s autem poftea. Joan . C. 13. Si , inquam , illiusmodi fragmenta og
ger
 62 PARS I. DISSERT . I. CAP. I.
113
gefferis, ſine mora V. Bellarmini L. 2.C.2.4 . reſponſionem mutaa
Bor ; ait vero , lotionem illam pedum nihil cum Sacramenti pro
prietatibus commune habuiſſe , & ad fummum nomen Sacramenti
in largillimaſignificatione obtinere . Fuit namque fignum Chri
fti humilitatis , & charitatis ; item ſignum puritatis , qua oportet
ad menfam Euchariſticam acceſluros muniri . Porro : Prima Chri
fti fententia non promittit gratiain ; fed minatur pænam ob in .
obedientein Petri reluctantiam ; velut hoc loco exponit Chry.
foftomus, Cyrillus , & Baſilius L. 1. debaptiſ.C.2. Altera dernum ,
& tertia innuit præceptionem charitatis , & demitſionis ; non ve.
ro inſtitutionem quamdam perennem ritus illius in Ecclefia ftabi,
liter frequentandi; alioqui quot , quantique hactenus de negle
etu hujuſcemodi Sacramenti merito poſent redargui. Et licet
memorata cærimonia uſitata olim fuerit mox a baptiſmo in qui
busdam Ecclefiis ; tamen non ab omnibus recepta , nec ab Ro
mana Eccleſia , vel ipſo Ambrofio teftificante : in diem vero ho
diernam ſervatur quidem quot annis in Cæna Domini pietatis ti
tulo , & memoriæ Chrifti recolendæ ; verum ad lubitum Eccle
fiæ ; non autem de perpetua DEI inſtitutione,.
Ildo. Prima Parte quoniam defunctus ſum , ad alteram aggre
dior in caufla S. S. Ambrofii & Bernardi. Hi plerisque verbo.
rum ſententiis quamdam fufpicionem ingeſlere , tanquam fi pe
dum lotionem , a Cliriſto in Apoftolis exercitam , ad dignitatem
Sacramenti evexiſſent. Utriusque teſtimonia exaudiamus ; initio
autem Ambroſius adveniet , cujus hæ orationes ambiguitate labo
rant : L. 3. de Sacram . C. 1. quum Petrum Chriſto pedes loturo
renitentem , deinde vero cæteros Apoſtolos obaudientes deſcri
pſillet , confeſtim exclamat : vide omnem juftitiam , vide bumilitatem ,
vide gratiam , vide fanctificationem ; quid vero amplius importet ra
tio Sacramenti ? Addit fubinde huic ritui vim efficacillimam :
ideo lavas pedes , ut in ca parte , in qua infidiatus eſt ſerpens , majus ſub
fidium fanctificationis accedat , quo poftca te ſupplantare non poffit. Eo
pariter collineat L. de myſteriis C. 6. mundus , inquit , crat Petrus ;
primi hominis defuccefione pec
jed plantam lavare debebat; habebat enim
catum : quando eum fupplantavit ſerpens , perfuafit crrorem . Idco

planta ejus abluitur , ut hereditaria peccata tollantur ; noftra enim pro

pria per Baptiſmum relaxantur. Et ne quisquam in hocmyſterio
exemplum duntaxat vellet magnæ demillionis commendare , ſine
mora occurrit:funt , qui dicant, - quia hoc in miniſterio faciendum
eft,
 DE EXTANTIA SACRAMENTI. 63

eft , non in baptifmate , non in regeneratione;fed quaſi boſpiti pedes lavan.

di fint : aliud eft humilitatis , aliud fanctificationis. Denique audi , quia
myfterium eft, & ſanctificatio . Niſi lavero tibi pedes , non habebis partem
mecum . Tandem : cum alii Ambroſio objicerent , hanc pedes
abluendi exrimoniam in Eccleſia Romana inductam non eſle , ni.

hil hæſit propterea in propofito , ut magis Petro Apoftolorum

Principi adhæfurum fe teftificetur : non ignoramus, ait , quod Eccle
fa Romana banc confuetudinem non habeat . In omnibus cupio ſequi Ec
clefiam Romanam ; fed tamen & nos bomines fenfum habemus ; ideo quod
alibi rectius fervatur , & nos recte cuftodimus. Ipfum fequimurApoſtos
kum Petrum , ipfius inbæremus devotioni &c. Atque híc eft fcopus
Ambroſii , hæc illius ſententia , unde videri poflit, lotionem pedum
veris Sacramentis adjeciſſe , fixumque iſtorum numerum au
xiſle.
Nunc legamus S.Bernardipronunciata: is ĮSermone 1. de Cæna
Domini fuper gratia inviſibili per uſum viſibilium fignorum ob
tinenda fermocinans , ait : ad hæc inſtituta funt omnia Sacramenta ,
ad hæc Euchariſtiæ participatio, ad hæc NB. pedum ablutio ; ad hæc denie
que baptiſmus ipfe. Viden' , ut inter Sacramenta veri nominis pe
dum ablutionem repoſuerit ? Addit ſubinde : ut de remiſſione quoti
dianorum minime dubitemus , habemus ejus Sacramentum ., pedum ablutio
nem ; ecce ! verum Sacramenti effectum , ablutioni pedum expli
Cate attributum . Et ne quis eam lavationem denuo interpreta
retur exempli , & humilitatis gratia præſtitutam , nihil moratus
ſubtexuit : quæris forte , unde ſciam , quod Sacramentum ſit hujus rea
miſionis , maxime cum ipfe Dominus promiferit Petro dicens : quod ego
facio , tu neſcis modo , ſcies autem poſtea ; nihil autem de Sacramen
to locutus eſt ; fed tantum : exemplum inquit , dedi vobis , > ut &
vos ita faciatis. Verum multa babebat illis dicere, fed tunc portare non po
terant --- Vis autem noffe,quia pro Sacramento illud eft, non pro ſolo.excm
plo faétum ? illud attende , quod Petro dictum eft : ſi non lavero te ,
non habebis partem mecum . Aliquid igitur latet , quod ncayarium
eft ad ſalutem ; quando fine co nec ipfe Petrus partem baberet in regno
Chriſti , DEL Hucuſque Abbas Claravallenſis.
Sed vero : vigilantiore hic oculo utendum ; tunc erit , ut ab
erroris ſuſpicione laudati Patres explicentur. Ambroſius itaque
in parte priore omnem juſtitiam oc. Chriſto , ceu Auctori gratia
rum omnium ,recte attribuit ( de quo mox antegreſſe ſermoçina
tus ) non hominibus reliquis pedes ſubinde lavaturis ; tanquam
hoc
 64 PARS I. DISSERT. I. CAP. I.

hoc ritu indulgentiam deli &orum ex opere operato confequeren

tur. In altero , non qualemcunque , ſed a Chriſto peractam lo
tionem inſinuat ; atque hæc etiam ipſa ob exercitium humilitatis
quamdam procurabat Sanctitatem ex opere operantis ; nec poterat ,
à tanto virtutis Magiſtro collata , nifi ad falutem fufcipientium
proficere. In tertio ſenſuseſt, uti bæreditaria peccata , hoc eft : con
cupiſcentia, per quam in plures quotidie noxas urgemur , lotione
.
pedum , veluti exercitio demillionis frænetur ; nam quod eft de
gravibus delictis , atque etiam originario , hæc baptiſmo relaxari
docet locis quam plurimis ; unum adduxiſſe ſatis elt: in baptiſmo
ait Serm . 3. de Sacram .) omnis culpa diluitur. Demum in quarto
folum ſignificat , in lotione pedum quoddam latere myſterium a
licujus fanctificationis, neque meram eſſe cærimoniam humanitatis,
ſecundum morem advenis hofpitibus dependendam ; itaque eos
impugnat, qui hanc ipſam lavationem , ceu promiſcuum ritum
civilem arbitrabantur : quod autem de Petro adjectum eſt , id po.
terit ex nupera ( pag. 62. ) reſponſione dilui. Ultima deinde o .
ratio probat unice, quemadmodum illud antiquæ diſciplinæ ex
ercitium in fua voluerit Diæcefi Ambroſius retinere , atque po
terat impunilliine.
Reftat, qui paullo explicatu eſt difficilior , S. Bernardus ; at
ſumendus eft fecundum Eccleſiæ doctrinam , a qua nullibi vel ad
unguem diſceſſerat . Itaque lotionem pedum , ſive a Chriſto ce
lebratam , ſive in Eccleſiis principalibus annue fieri ſolitam , in
Sacramentis recenſet , quatenus Sacramentum latiſſima ſignificatio
ne rem facram indigitat, atque Sacramentalibus ( pag. 16. ) conveni
re poterit. Conc, ut ſignum lit prácticum juſtificationis ex opere ope
rato ; velut Baptiſinus , & Euchariſtia. Nego. Nec officit adjectio :
pro Sacramento illud eft , non pro ſolo exemplo factum ; etiam nos quip
pe non nudum exemplum in hac Chriſti actione , fed præterea
rem ſacram agnofcimus ; quin liceat dicere veri nominis fuiſſe
Sacramentum . Poftrema tandem orarioPetrum contingit, qui pro
fe & o partem in Regno Chriſti non fuiſfet habiturus NB.propter
renitentiam ; non autem Sacramenti cauſſa ab eo neglecti. Fini
am cum V. Bellarmino L. 2. de Sacram . C. 24. cujus epiphonema
ſummam referet omnis reſponſi , hactenus deprompti : Ambroſius,
lotionem pedum , vocat Sacramentum & myſterium , quia in ipſius Ec
clefia fervubatur ut facra cerimonia , & ut aliquid NB. facramentale : ta .
men non putabat ipfe , elle banc lotionem proprie dictum Sacramentum
 D'E EXTANTIA SACRAMENTI. 65

ut patet ,tum ex eo , quod fatetur, non remitti peccata lethalia per eam lo :
tionem ; ſed quasdam reliquias peccati originalis : tum etiam , quia dicit
ſe non reprehendere Eccleſiam Romanam , ubi bæc cærimonia non erat in
wfu : quod ccrte non diceret , ſiputaret elje verum Sacramentum . Porro,
inquit , Cyprianus * Bernardus , ſi attente legantur , non dicunt ipſam
lotionem pedum materialem effe Sacramentum , quo homines fanétificen
tur : fed folum dicunt illam unicam lotionem pedum Apoftolorum , a Chri
ftofactam , fuiffeSacramentum ; quiaper eam fignificabatur aliquidfacrum ,
quod in nobis quotidie fiiri debet, id eft : expiatio peccatorum venialium ,
qua fit in nobis quotidie a Chrifto per orationem , jejunia, humilitatem ,
exercitia pietatis erga proximos , quibus vacamus. Et ſane : fi pute
rent lotionem pedum eſc Sacramentum , oporteret nos quotidie cx eorum fen
tentia lavare invicem pedes : id enim ipfi dicunt , hoc Sacramentum effe
quotidianarum culparum expiationem .

CAPUT II .

De Materia , & Forma Sacramentorum .

§.XIV. quia cum Eccleſiæ , tum Patrum fuffragio commu ,

nitus modus eſt , ut, quum rei cujusdam naturam phyſice rimantur ,
eam claritatis gratia dicant conſtitui duplici quadam parte ; altera ,
qua cum pluribus convenit, & materiam vocant : altera , qua ab
omnibus atome fecernitur , inque ultima ſpecie minutatim po
nitur , & formam fueſcunt appellare. Hancmethodum in expla.
nanda Sacramentorum natura phyfica ob quamdam cum rebus nati
vis analogiam deligemus , manum ducente Romano Catech. P.
2. C. 1. &. 8. duo funt , inquit , ex quibus quodlibet Sacramentum
conficitur : quorum alterum rationem materia habet , atque elementum di
citur : alterum formæ vim habet , verbum communi vocabulo appella
tur ; fic enim a Patribus accepimus , qua in re notum , atque apud om
nes pervulgatum eft illud Auguſtini teftimonium Tract. 80. in Joan. de
trahe verbum , Ø quid aqua , nifi aqua ? accedit verbum ad elementum
& fit Sacramentum . Eft vero ex pag. 11. ) luculente præterea
manifeſtum , Sacramenta naturam figni cujusdam induere , fi
gnum eſſe rem fenfilem , quæ certa verborum formula ad ulti
mam debeat, veramque fan & ificationem abfque ſenſu ambiguo ,
I mul
 66 PARS I. DISSERT. I. Cap. II.
multaſque in partes verſatili , adduci ; iccirco informanda eft
quæſtio : quinam Sacramenta perficiantur ? quod jam definiet

ARTICULUS I.

Utrum Sacramenta N. L. perficiantur rebus

tanquam materia , & verbis tanquam forma ? 1

S.XV.
,
in materia & forma Sacramentorum concedenda non
hunc elle fenfum Ecclefiæ , perinde ſi utraque cum internis cor
porum principiis , materia & forma appellatis , minutatim , pro
prieque conveniat ; ſed talem potius , quo aliqua quidem utrin.
que habitudo , non tamen fimilitudo peræqua fignificetur. Id
nempe Florentina nos docet , atque Tridentina Synodus, quæ
peculiari vocum cautela materiam nominant & formam Sacramen
torum ; prima inquit : Sacramenta perficiuntur rebus NB.tanquam
materii, & verbis tanquam forma; altera confimiliter Seff. 14. Cap. 3 .
actus pænitentis quaſi matcriam , Sacramento reconciliationis de
ſtinatam , compellat. Parem -formulam ſermoniſuo intexuit An
gelicus , dum 3. P. Q. 60. Art. 7. in definite alleruit : in Sacra
mentis verba fe habent NB. per modum formæ ; res autem fenfibiles per
modum materie . IIdo. Sacramentum quoddam efle , ac dici com

poſitum , e rebus ſenſilibus ac verbis conflatum ; non phyſicum

tamen , at duntaxat morale , cui perficiendo fufficit, ut partes Sa
cramentorum , forma ſcilicet , atque materia , ſibi moraliter coexi
Itant ", moraliter uniantur , moraliter faltem evadant ſenſibiles ; ideo,
cum aliquod verba inter & res ipſas intervallum reperitur , de
Sacramenti integritate nihil continuo detrahitur : exemplum ſuf
ficient actus pænitentis , atque hos conſequens formula abſolutio
nis ; tum aſſenſus maris & feminæ verbis, nutibus , aliisque ſignis
corporatis ad ineundas nuptias manifeftatus. Ac propterea eti
am eſt , quod ifthic Sacramentum , materia & formanon tam pro
prie conſtitui , quam potius rebus tanquam materia & verbis tan
quam forma perfici dicatur.
Scholion. Paulus Sarpi ſub ementito nomine Petri Suavis
Polani cavillatur methodum explicandi naturam Sacramenti per
materiam & formam , inde , quod nulla Veteribus fuerit ambarum
no
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 67

notitia . Sed inſignis propterea mendacii a Sfortia Pallavicino

Hift. Concil. Trid. Č . 6. N. 8. damnatur ; eccum loquentem : equi
dem hominem percontarer : ignorabanturne id temporis vocabula máte.
riæ ac formæ , an ignorabatur præterea res ipfa , quam nos per ea voca
bula ſignificamus ? . Ši folum deerat hujus modi vocabulorum cognitio, quid
la confecutione turpius claudicans ? Quod fi exiftimaverit Suavis , per ea
prima tempora nondum in comperte fuiffe , quibus partibus conftaret v.g.
Baptifmi ratio , & quid illud effet, quod nunc Scholafticorum vocabulis ex
plicamus per voces materiæ ac formæ , næ ille nimis craffam commini,
fcitur tunc in Ecclefia ignorantiam etiam Evangelii , quo aperte docemur Euro
baptiſmi materiam , hoc eft aquam , & formam , qua baptiſmum confe
rimus , hoc eft : baptizantes in nomine Patris & c. Quinam unquam
acciderepotuit , ut in univerfa Chriſtianorum Republica tam cito evanue
rit traditio de iis , quibués conſtare debet Sacramentum maximè neceſſarsi
um , maxime univerſale , maximeque nominatum præ reliquis, que funt
in Ecclefia ? At vero, ubi etiam id accidiſſet , quid caufla erat , quod alia
gui baptiſmi ab hæreticis collati , ficut ipſe fatetur , fufficere credebantur ,
aliqui non fufficere ; adeoque illos tunc iterure mos crat ? Quænam alia
poterit excogitari ratio , nif , quod in illis , non bis cernebatur Sacramen
ti fubftantia ? ſic Scriptor , poftea Eminentiflimus , effrontem Cri
ticum depexuit,

Propoſitio Orthodoxa.

$ . XVI . In lege Evangelii perficiuntur Sacra

menta rebus tanquam materia , & verbis tan

quam forma.

Eft hæc Aſſertio eadem ipfa , quam in Inftitutione pro

nis contexuit Eugenius IVtus ; quum enim facra Religionis no
ftræ myſteria numero feptenario dogmatice clauſiſſet , line inora
ſubnexuit : hæc omnia Sacramenta tribus perficiuntur,videlicet rebus tana
quam materia , & verbis tanquam forma , & perfona Miniſtri conferentis
Sacramentum cum intentione faciendi, quod facit Eccleſia : quorum fi alie
quid defit , non perficitur Sacramentum . In idem confpirat Eccleſia
Orientalis, velut teſtem aceire poffumus Hieremiam Patriarchani
C.P. in fua Cenſura ad Wittenbergenſes Novatoreş ita fcribende
1 2 tem :
 6S PARS I. DISSER . I. CAP . II .
T

tem : que quidem omnia Sacramenta facra fanciuntur Scriptura, certam

que ac definitam materiam , & formam habent. Et vero : legentibus
divinas litteras in propatulo erit , uti Matth. 28.v. 19. Baptifinus
ablutione aquæ , & verbis baptizantium : Confirmatio Actor. 8 .
V. 15. impoſitione manuum , & oratione : Euchariſtia Matth. 26.
v . 26. pane , vino , & verbis confecrantibus : Extrema Unctio fa
cobi 5.V. 14. unctione, & precationeperficiantur ; quod quid ali
ud eft, atque materiam & formam Sacramentorum innuere ? Et
quanquam res ſenſilis fola inſtituentis auctoritate ad naturam fi
gni extolli poſſit; tamen , ubi fignum eſt practicum gratiæ fan & i
ficantis ( quod nobiliffima , clariflimaque fignificatione decuit how
norare ) multo fuit convenientiſſimum verba ſecernere , quibus
elementum ſenſile , ſuapte indifferens , ad effectum ſupernatura
lem fignificandum determinaretur : Accedit verbum ad elementum
( repeto Auguſtinum ) Et fit Sacramentum . Cæterum : fi ultima ,
ac princeps veritatis hujus ratio expoſcitur , aliam non offere
mus , atque voluntatem Chriſti libere fancientis, eamque Scriptu
ris & traditione manifeftatam ,
SCHOLION. Quod ad Sacramenta Fæderis antiqui attinet,
eadem paullo obſcuriora non niſi rebus fenfilibus conitabant : de
verbis , ſignificationem Sacramenti acuentibus , nulla facile veſti ,
gia reperiuntur. Equidem ritus Circumciſionis Geneſ. 17. Agni
Pafchalis Exodi 12. Conſecrationis Pontificum & Sacerdotum Le
vit. 8. absque ulla verborum ſolemnitate , ac forma perficieban .
tur. Id tamen non eo inficias , DEum in quibusdam cærimoniis
veteribus precationes aliquas juſliſſe fieri ; quemadmodum Levi
tici 4. 5.8 6.C. commemoratur :rogabit pro eo Sacerdos , o propec
cato ejus , & dimittetur ei. Sed alia nihilominus erant V.L. Sacra .
menta multo pluria , in quibus nulla verborum adhibendorum
mentio exhibetur ; cujus inſtitutionis peractæ cauſſam , non aliam
repetito dixeris , atque voluntatem facientis. Illud præterea ,
loquitur Bellarminus L. 1. C. 18. quod habetur Numerorum 5. C. de
verbis præſcriptis in cærimonia Zelotypiæ , non eft ad rem ; illa
enim cærimonia non erat Sacramentum ; cum non eſſet inſtituta
ad fan &tificandum , ſed ad inveſtigandum , & puniendum adulte
rium. Quid vero tandem ? hoc profecto unicum , ut illiusmo
di myfteriis Veterum , verbis deftitutorum , ipfa propemodum
Symboli fignificatio munus forma quadantenus obtinuerit. Ad.
dam huic præterea animadverſioni effatum noftri Simonneti
Tract.
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 69

Tract. 1 1. de Sacram . Diff. 2. Art. 1. Hac , ait , iņ Levitico recenfita

oratio non præfcribitur , ut ea tanquam forma perficiatur Sacramentum ;
fed ut ea , Sacrificio addita , facilius impetretur peccati remiſſio. · Nam
etiam eodem Capite inſtituitur Sacrificiumpro peccato Saccrdotis ; nec ta
men oratio aliqua in eo adhibendo præfcribitur. Unde nulla ficbat oratio
in hoc Sacrificio , & tamen tam erat Sacramentum , quam Sacrificium pro
peccato Principis inſtitutum .

Series Obječtionum .

S. XVII. Omnia N. L. Sacramenta rebus ac verbis perfici,

id fallit in Sacramento pænitentiæ , & matrimonii : Pænitentia me
ris verbis abſolvitur : loquitur pænitens peccata enarrando , lo
quitur Sacerdos abfolutionem impartiendo. Tum Matrimonium
condi poteft inter elingues marem & feminam , a quibus incaſ
fum verba extuderis. Ildo. Si neceſſum ſit in Sacramentis mate
riam & formam , quibus perficiantur , reperiri, quomodo Eucha.
riſtia , in poſterum conſervata , Sacramentum dicetur veri nomi
nis ; cum formula pronunciata mox deſinat , & deſinat plane ma
teria : panis & vinum ? Iterum IIItio. Materia & forma , unde to
tum quoddam exurgit , fibi coexiftere , ſibique uniri debent : 4
trumque defit in geminis Sacramentis Pænitentia & Matrimonio ; in
pænitentia fiquidem Confeſſio jam pertranſiit, quum Sacerdos for .
mulam reconciliationis orditur; & in Matrimonio , per Procu
ratores inito , unius confenfio confenfionem alterius multo tem
poris intervallo antecedit ; quin etiam utriusque conſenſio bene
dictionem Parochi nonnunquam antegreditur. IVto. Si res , &
verba Sacramentorum materia & forma appellantur ; cur non iti
dem perfona Miniſtri, illiusque intentio nam de his peræque loqui
tur Florentinum decretum ( pag.5 .) . Vto.Res & verba junctim
ſpectata ex ſe ſe ad rationem figni ſacri indifferentia ſunt , niſi per
inſtitutionem Divinam ad rationem Sacramenti erigantur ; ergo
utraque potius erunt inſtar materiæ ; inſtitutio autem Divina inſtar
forma. Denique V Ito .Inſtructio Florentina pro Armenis , ea que
dogmatica , cenfer res atque verba Matrimonii , quatenus Sacra
menti , non eſſe materiam & formam ; verum cauſſam efficientem ;
fic etenim ait : ſeptimum eft Sacramentum Matrimonii : cauffu NB. effi
ciens Matrimonii regulariter eft mutuus confenfus per verbi de preſenti
expreflus. Ac proinde, B.
 70 PARS I. DISSERT . I. CAP . II.

B. ad Imun . Neyo Ant. 'ad reſidua dicendum : pænitentiam non

meris , nudisque verbis abſolvi ; adeffe debet animicontritio ,
propofitum cum ſecutura ſatisfactione ;unde videas res facranicin
tales , eaſque adminiculo confeflionis ſenſibiles , ad Sacramentum
parandum concurrere. Nifi ita fit , plane verbalis peccatorum re
14
citatio hiſtorica , qua crebro ſolentimpoſtores Presbyteris im
ponere , proximafieret ejusdem Sacramenti materia , quod im
mane fallit. Ergo, ubi decretum Eugenii Florentinum re fenfi
li tanquam materia Sacramentum docet perfici, hoc eatenus intel
lige, ut omne id fub nomine rerum veniat, quod eſt indifferens ,
ac determinabile ad Sacramenti fignificationem , effectumque ſpiri
tualem ; cum igitur peccatorum verbalis & doloroſa enarratio ſua .
pte quaſi quædam materia indifferens fit ; poterit illi titulus rei,
àd Sacramentum pertinentis , revera obtingere . Quod jam eſt
de Matrimonio mutorum , in his omnino defiunt verba formali
ter talia , quæ pallim , ac regulariter prælto fint. Conc. verba mora
liter , & æquivalenter ſumpra. Nego. Mutua interior contrahenti
um conſenlio (per pag. 572. Inftit. de Pænit. Jc . ) perficitur, & com
pletur in ratione ligni ſenfilis per verba maris & feminæ , vel
certe lignis , aut nutibus aliis contrahentium . Nempe : pactio
Conjugum verus contractus eſt, eſt a Chriſto in dignitatem Sa
cramenti delectus : atqui verus, legitimusque contractus, ut expe.
rientia erudimur , modo verbis , modo (criptis , aut nutibus abo
ſolvi poteſt; proindeque Tc . Neque eft, quod ex aliis Sacra
mentis v.g. B.sprijino argutiunculam mutueris ; ifta quidem efſentia
liter verbis formalibus perficiuntur ; non item Matrimonium , ad
quod verba illiusmodi regul sriter ſolum , hoc eft : plerumque ( ut
habet declaratio Florentina) poſtulanda ſunt. Quod fi demum
Matrimonii Miniftrum non ipſos contrahentes , fed Parochum velis
(at ego alteram fententiam vero proximiorem amplexus fium in
Inftit. de Þænit. 5. pag. 597. ) tum poſterior hæc objectiuncula fa
cilius vi confeftim lua deſpoliaretur.
Ad II.dum . Tam in ſui paratione, quam deinceps , manet Eu
chariſtia fignum facrum , & practicum gratiæ inviſibilis ; atque ideo
veri nominis Sacramentum . Habet autem ante reliqua quiddam
ſingulare ; alia fiquidem Sacramenta tranſeuntia ſunt, foloqueu
fu abfolvuntur ; at ifta extra uſum quoque perſeverat , ut eſt de
fide per Selli 13. Can . 4. Tridentini Concilii. Quocirca folent or
thodoxorum Scholz in Euchariſtia diſtinguere ipfum fieri, & fo
Etum
 DE PARIIBUS SACRAMENT1. 71

&tum effe : cum fumitur in fieri fub ipſum confecrationis momentum ,

tum illius materia panis & vinum eft ; forma autem verba confecra
toria : fi vero in fačto efle conſideretur , ſpecies panis & vini agent
materiam , fed formam conſecratio moraliter perdurans. Ampli
or iftius elucidatio fub exitum Opuſculi redire poterit,
Ad IIItium . Debent materia , & forma fibi coëxiſtere, ſibique
uniri vel phyfice , vel moraliter , fecundum eam conditionem , qua
partes ſunt. Conc. duntaxat phyſice , ſecundum permanentem rea
lem extantiam . Nego. Dixi nupcre Sacramentum quoddam eſſe
totum morale ; ac propterea fatis eft, dum illiusmodi lit unitio,qua
ſecundum prudentem hominum æftimationem forma cenſeatur
pertinere ad materiam , illique ſic adjici , ut utrumque veram ra
tionem figni practici conficiat; id quod peræque in actionibus mo
ralibus humanis idoneum arbitramur, Nimirum : non eft dicente

Tournelyo moroſius , ac ſcrupulofius hic exigendum , ut eodem

puncto mathematico temporis matcria & forma ſimul conjungan
tur ; moraliter iſtud æſtimari debet ; non phyfice , aut mathematice.
Ergo confeſſione pænitentis phyfice finita manet illa adhucdum
moraliter , & in Matrimonio per Procuratores inito perinde eft.
Niſi hoc enim prudenter fupponi poffet , nec Sacerdos crimi
num indulgentiam concederet , nec Parochus novos conjuges
copularet.
Sed cafum fortuitum oggeres , quo fieret , ut homo Catholicus,
ſubitaneo morbo correptus , & vocis , & figni ſenſilis exhibendi
incapax , tamen ab accurrente Sacerdote abſolveretur : hoc enim
pacto præter formulam reconciliantem nulla foret materia ſenſi
lis , & foret nihilominus adminiftratio Sacramenti. R. dato caſu
Sacramentum confieri , etſi pænitens ſigna doloris ſenſilia ante
Sacerdotem aétu non ederet ; edidiſſet vero antegreſle ; tum e
nim ex teſtimonio præſentium moraliter ſenſibilia dicerentur.
Quod ſi autem ponas hypotheſim de homine repentinc ſenſibus
deſtituto , qui nec antea confeflionis defiderium manifeftaverit ;
tum , quæ fit iftius quæſtionis deciſio , oportebit ex Infiit. de Pænit.
Aljert. IV.pag. 380. ſequ. confilium implorare .
Ad IVtum . Ratio in manifeſtis eſt ; quia Miniſter, illiusque in
tentio ad munus cauffa extrinfecæ pertinent ; cum interim materia
& forma in intrinſecis reponantur : quocirca ait quidem Florenti
num , omnia Sacramenta tribus perfici , videlicet rebus tanquam materia,
verbis tanquam forma , 5. perfona Miniſtri conferentis cum intentionc.
&c.
 PARS I. DISSERT. I. CAP. II.

&c. fed non modo per omnia fimili; materia quippe & forma
perficitur Sacramentum tanquam internisfuis conftitutivis: perſona
Miniſtri perficitur tanquain cauſa agente. Opportune Angeli
cum acciam : quodlibet Sacramentum diftinguitur in materiam formani,
ficut NB. in partes effentia. 3. P. Q.go. art. 2. in O. An quisquam
Miniftrum , illiusque intentionem nominaverit partem effentia,par
tem Sacramenti ?
Ad Vtum . Sunt indifferentia ante inftitutionem Divinam.Conc,
poft eam , velut hanc in præſentia ponimus præceſſiſſe. Nego Ant.
ES Conf. Propterea dici utcunque poterit , res per verba ad ra
tionem Sacramenti proxime , per ipfam vero inſtitutionem dunta .
xat remote determinari,
Si dicas : Saltem verba , & res , communiter accepta ,materiam
Sacramento præbebunt ; formam vero aget facramentalis ſignifi
catio . B. Neque iftud facile fuftinetur ; æſtimo enim fignificatio
rem facramentalem effe & um efle potius , qui tum enafcitur , cum 1
verba rei fenfibili operante Sacramenti Miniſtro addicuntur .
Ad VItum Nego Ant. Hoc namque loco tò cauffa cfficiens emolli
ta fignificatione , velut improprie di& um , explicari debet ; alioqui
potius Miniſtrum rectius nominaffet Florentina Armenorum in
ſtructio ; erit igitur ut cauffa formaliter efficiens , live , ut in Scholis
loquinur , conſtitutiva , non vero effectrix penes vocis rigorem ſit
intelligenda. Inftit. de Pænit. EF c. pag. 573. Accedat D. Thomæ
ſuffragium : verba exprimentia conſenſum de præfenti ſunt forma hujus
Sacramenti - pro materia autem babet actuscontrahentium Matrimoni
um . In 4. fent. dift. 26. Q. un . art. 1. ad imum . Nemo materiam
& formam , ſiquidem ſcholaſticum caller idioma , inter effectrices
cauſas numerabit.

Ultimo, ne quidquam diſſimulem , petenda diſparitas, quorſum

N.L. Sacramenta folis non conſtent rebus, quemadmodum T. V.
myſteria ; quando iſtis priora , ficut veritas figuræ , fuccefferunt.
B. Hoc plane ipſo , quod obfcuris myſteriis clariſſima ſucceſſe.
rint , elucet amborum diſcerniculum ( pag . 17. ) Equidem in
verbis expreſſior cft rerum fignificatio , & quomodo Tridenti-.
num habet oraculum Seff. 14. Cap: 3. pracipue vis Sacramenti fita eſt ;
ac propterea clariorem verba rei ſacræ manifeſtationem inftau .
rant, funtque præ Veteribus ad Nova potius legis gratiæ Sacra
menta peropportune requiſita. Juverit Catechiſmi Romani o
rationem adnectere : addenda erantverba ( P. 2. C. 1. Q. 8.) ad mas ,
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 73
. Nam , ut in
teriam , ut apertior , clariorque rei - fignificatio fieret.
Baptiſmo licet videre , cum aqua non minus refrigerandi , quam abluendi
vim habeat , & utriusque rei Symbolum effe poffit , nifi verba addantur
utrum borum in baptiſmofignificet , aliqu
fortaſſe
is conjectura aliqua di
judicabit ; nemo autem de ea re quidpiamcertiaffirmare audebit : at
cum verba adhibentur , ftatim intelligimus,abluendi vim, &fignificatio
nem habere. Scitemur præterea ex Angelico veritatem ; Q. hic
60. Art. 6. ad imum res, inquit , viſibiles Sacramentorum N. L. di.
cuntur verba per quamdamfimilitudinem ; in quantum ſcilicet participant
quamdam vim ſignificandi, qua NB. principaliter eft in ipfis verbis. Ulte
rius ibidem ad 3tium : Sacramenta veteris legis prænuncia erant Chri
.fti venturi: & ideo non ita expreſſe ſignificabant Chriftum , ficut Sacra
menta Nova Legis, quæ ab ipſo Chrifto effluunt, & quamdam fimilitudinem
ipfius in fe habent. Et antea in O articuli : Sacramentum ei ( Verbo )
quodammodo conformatur in hoc , quod rei fenfili verbum adhibetur , jó
cut in myſterio Incarnationis carni ſenſibili eft Verbum DEIunitum .

ARTICULUS II.

Sintne verba , quibus Sacramentum perfici

tur , concionalia, promiſſoria , an con
ſecratoria ?

Preparatio Quaftionis
.

S. XVIII. Ebuit recentiorum hæreticorum cauffa præſens

D hæc percontatio inſtrui ; nam quod Sacramenta

per eos figna ſint duntaxat Divinarum promiſſionum ( pag. 19. )

iisque fides excitetur , fola hominem juſtificatura, facile illuder
Toris portentum comminiſci poterant, ut formam Baptiſmi ( in
de ad reliqua Sacramenta par eſt conſecutio ) perinde habere vel
lent , atque explanationem pollicitationis Divinæ ,Sacramento ad
nexam , quo coram proponatur Chrifti gratia , eadem promit.
tatur , prædeſtinatio confirmetur , hoc demum ipfo fides excite
tur. Ergo ( ait Calvinus L. 4. Inſtit. C. 14. S. 4. ) cum deverbo Sa
cramentali fieri mentionem audimus , promifionem intelligamus , qua, cla
TA VOCC a Miniſtro prædicata , plebem co manuducat , quo fignum tendit ,
K
 74 Pars I. DISSERT . I. Cap . II.

ac nos dirigit. E contrario docemur Catholici , formam Sacramen.

torum , verbis determinatis conſtantem , nullo pacto ad meram de
Divinis promiſfionibus doctrinam collineare ; potius eſſe hujus
modi, per quam ſenſilis Sacramentorum materia conſecretur, &
quod eodem cadit , ex profano ad uſum facrum non fine effica
citate gratiam fanctificantem producendi traducatur , velut infigni
te Auguftinus, alias pro merito recenfitus : accedit verbum ad ele
mentum , & fit Sacramentum . Hoc pofito , putem ſat, ſuperque
explicatas elle voces verborum concionalium , promifforiorum , &
confecrantium . Sed tamen claritatis gratia dicam preilius : Imo .
Verbum concionis, ſeu inſtructionis , ac doctrinæ eſt, quod audi
entibus fidem ingenerat , aut id minimum fuapte præſtare po
teſt ; Novatores iccirco verba facramentalia , ut adftantes intelli
gant, & voce ſonora , & idiomate vernaculo depromunt. 2do.
Verbum promifſionis , in quo Divinæ promiſfiones explicate con
tineri dicuntur , v.g. niſi quis renatus fuerit &c . nifi manducaveritis
carnem filii hominis & c. vel obſcure , aliquando factas, in memo
riam reducit , v.g. ego te baptizo in nomine Patris & c. 3tio . Verbum
confecrationis eſſe Tolet , quo enunciato res a vulgi non tantum u
ſu in religioſum abducitur , & in ſacram immutatur ; ſed inſuper
idonca redditur veræ ſanctitatis procurandæ .
SCHOLION Imum . Nihil hoc mirum fit , five quod hæretici
fingant Sacramenta veluti nuda Symbola Divinarum promiſſio
num ad fidem excitandam ( pag. 19. ) ſive quod formulam ad Sa.
cramentum perficiendum præparatam inſtar concionis , & inftru
Etionis eſſe judicent : ifta fiquidem mera funt illiuserroris damna
ta corollaria , quo ſola volunt fide homines juſtificari ( Inſtit. de
Grat. pag. 534. & fequ. ) Ajunt nempe , aliam eſſe fidem hiftori
cam , qua affentimur narrationibus Scripturæ Divinæ : aliam fi
dem miraculorum , hac creditur, ornnia DEO eſſe poſſibilia: aliam
fidem promiffionum , quæ ad credendas DEI pollicitationes ſuper
gratuita peccatorum per merita Chriſti relaxatione collineat . I.
Ita tandem poſterior duplex illis eſt : generalis altera , qua gene
ratim creditur , promiffam eſſe criminum remiffionem omnibus
in Chriſtum credentibus : fpecialis altera , qua quiſque ſeorſum
hanc fibi promiffionem applicat , firmiter credens , omnia fibi
peccata de meritis Chrifti elle dimiſſa ; unde ultima hæc demum
fides particularis hominem juſtificare dicitur , quatenus per eam
libi Servatoris juſtitiam adaptat. Ergo jam omnis videre debet,
quem
 DE PARTIBUS SACRAMENTI 75
quemadmodum Novatores , hoc præſenti errore pofito , in con .
fequentibus ſimiliter mentiri debeant.
SCHOLION IIdum . Ad providentiam Theologicam ſpectat
attendere , ut ne alicubi nobis imponant verſipelles hæretici: ſo
lent hic quippe verborum lufibus ad toxicum celandum creber
rime delectari; ideo legas alicubi, verba pariter conſecratoria ab
iisdem concedi velle ; tametſi ipſa re promifforia , & concionalia tu
eantur : ſic Calvinus L. 4. Inſtit. C. 4. N. 16. Sacramentum appel
lat conſecratum verbo DominiSymbolum ; quantumvis alibi ſcripſe.
rit : verbum quidem , Catholici , perſe habere ja &tant; ſed quod fit incan
tationis vice : quia illud lingua incognita demurmur ant - nulla inter e .
os myfterii explicatio adpopulum , qua NB. fola facit , ut mortuum ele
mentum incipiat efle Sacramentum . in Comment. in C. ad Epheſ, Tur
retinus Genevenſis Theologus Q. 6. N. 2. de Sacram . ſuam , fuo
rumque do & rinam fic explicat : admittimus verbum facramentale in ..
fitutionisprædicatum efle etiam confecratorium reſpectu fignorum , quate
nus per illud ab ufu profano transferuntur ad facrum. ' Et paullo mox
N. 3. hinc patet ſtatusquæftionis : non , an detur verbum ſacramentale con
fecratorium , quod non negamus ; ſed an ita fit confecratorium , utfit etiam
operativum : quod negamus. Addunt inſuper teftante Tournelyo
verbum , qua parte concionis , ac doctrinæ fpeciem habet , non per
tinere ad fubftantiam Sacramenti ; fed ad conditionem duntaxat ne
ceſſariam , ut cum fru & u ſacrum fufcipiatur myſterium . Sed
vero , qui mentem Novatorum intimius pervadunt orthodoxi
Theologi , vident vocabuli eſſe fucum ; quando aliquo tandem
loco verba confecratoria quidem nominant ; re tamen ipſa formu
las , non ad materiam proprie conſecrandam , ſed ad ſuſcipien
tem , ut DEI juſtitiam apprehendat , eamque applicet fibi , om
nino dirigunt. Quam ob rem Catholici e contrario docemus
non ex merito fidei excitatæ , verum ex opere operato , ſeu vi ipfius
aétionis facramentalis gratiam interiorem conferri , nec opus eſſe
antegreſſa concione , at unice verbis determinatis , & confecrantia
bus , quo elementum , five res ſenſibilis ad dignitatem Sacramen
ui , gratiam operaturi, erigatur. Brevibus dicam : pſevdo- Evan.
gelici Sacramento deferunt verba concionalia, promifforis, & , quod
fubinde dolo agunt , conſecratoria ; non autem operativa, id quod
efficacitatem Sacramentorum , in lege Evangelii ſancitorum , la
befactat.

K 2 Pro
 1
76 PARS I. DISSERT. I. Cap. II.

: Propoſitio Dogmatica.

S. XIX .Ad confectionem Sacramentorum va

aut
lidam nibil opus eſt verbis concionalibus ,

promifforiis.

Bipartito argumentationes dividam ; ſit pro parte Propoſis

tionis prima argumentum Imum. In Baptiſmo (id fi cvicero , in re
liquis peræque ftabit ratiocinatio ; & caufla cadent Novatores)
in baptiſmo valide miniſtrando nihil ad eſſcntiam opus eſt cateche
ſi , concione, inſtru & ione ſive baptizandi , ſive adftantium ; ergo.
Prob. Ant. Subſtantiam Baptiſmi præter fontis luftralis afperfionem
abſolvit formula in Divinis Litteris ſancita : ego te baptizo & c. Sed
non eſt hæc dictio concionis inftar , ut folum ſpiritualem anima
rum ablutionem denotet, nec adftantium cauſia , aut inftruendi
parvuli gratia pronunciatur ; ergo & c. Confirmatur : hoc plane RE
nequit ad ſubſtantiam Sacramenti attinere , quo pofito nos hx
reticorum , illi noftrum neceſſario baptiſma repudiarent ; fed ita
contingeret, fiquidem ad perficiendum Sacramentum verba con
cionis, & inſtructionis procul dubio poftulanda ſunt ; quis enim
neſciat, orthodoxam catecheſim, & prædicationem doctrinis hæ
reticis, ac etiam viciſſim , e diametro repugnare, nosque illorum ,
illos noftram concionem abjicere ; nec tamen baptiſma inter nos
& illos collatum repudiatur ; alioqui neceſſum foret , repetere
in iis , qui ad noſtram Ecclefiam ex iftorum Se & a accedunt ; ac
propterea & c. Ildum . Vel concio agit formam baptiſmi effentia
lem , vel certe velut prævia diſpoſitio ad verum Sacramenti uſum eft
neceſſaria : neutrum e vero dicitur ; non primum : aliter enim &
pluria eſſentbaptiſmata pro varietate concionum ; cum interim
Scriptura teſte unus fit Dominus , unum baptiſma ad Ephef. 4. &
officium baptiſmi cum munere concionandi in idem reciderent ,
contra , atque Paulus innuat 1. ad Cor. 1. non mifit me Chriſtus ba
ptizare ; ſed evangelizare. At neque alterum veritate nititur , alio
qui nullus foret verus baptiſmi uſus inter parvulos , expedita in
telligentia deſtitutos ; quo pacto Anabaptiſtis conſentiremus. His
accedit momentum ex Concilio Generali Conſtantinopol. I. in
quo
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 77

quo baptiſma Arianorum , Macedonianorum &c. quia formam a Chri.

ſto præftitutam adhibuere , validum pronunciatur ; idem de Mar
cionitarum baptiſmate hypothetice loquitur Auguſtinus L. 3. contra
Donatiſt. C. 15.ſi Evangelicis verbis : in nomine Patris Bc. Marcion
baptiſmum conſecrabat , integrum erat Sacramentum , qilamvis ejus fides
fub eisdem verbis - - non effet integra. Atqui hoc falieret majo
rem in modum >
ubi concio ad efentiam , aut rectum Sacra
menti uſum neceſſario exigeretur ; ac proinde & c. Stringam
compendio : non eft ad baptiſmum neceſſaria concio titulo Sacra.
menti ; quia & noftro & hæreticorum judicio valet baptiſmus fi
ne concione prolatus , velut crebro fit inter Catholicos. Non
titulo Miniſtri , cujus eft docere , non doceri , & inftrui. Non ti.
tulo adftantium , ad quos ritus baptiſmi nequaquam dirigitur ; ali
unde vero clam omnibus poteft ablutiofacramentalis conferri. Non
denique titulo baptizandi, quia hic parvulus eſſe poteft primarum
horarum ; quem nemo ad fidem promiſfionum lua inſtructione
excitaverit. Revera 5 c .
Pars Propofitionis altera ſic exhibebitur : Imo. Attentis ad lit.
teras Divinas clarebit , quomodo formula v.g. Baptiſmi non Divi.
næ promifliones , ſed ſpiritualis animæ lavatio , ope Sacramenti
peragenda , inſinuetur ; atque adeo penes explicationem ſenſus
hæretici inſigniter falſum eſt, ad Sacramentinaturam verba po
ſtulari promifforia: non promittitur gratia ; ſed jam datur. Quod
autem de baptiſmo hic dicitur , idem plane in Euchariſtia , reliquis
ve facris myſteriis reddi poteft exploratum . Ildo. Propterea
Divinarum promiflionum ligilla dicuntut ab hæreticis Sacramena
ta, quod iisdem fides excitetur ( pag. 19.) cui uni juſtificationem
adſcribent ; atqui vero contrarium in Scripturis Divinis docetur,
ubi charitati inſuper , atque Sacramentorum uſui gratia ſanctifi
cans appromittitur : fiquis diligit me ( ait Chriſtus Joan. 14. V. 23.)
· Ö Pater meus diliget eum , 85 ad cum veniemus &c. Niſi quis rena
tus fuerit ex aqua o Spiritu Sanéto , non poteſt introire in Regnum DEI,
Joan . 3.V.5 . Niſi manducaveritis carnem filii bominis - non habebitis vi
tam in vobis. Joan. 6. V.54 . Igitur & c. Huc denique parvuli denuo
acciantur, in quibus tantum abeft, ut conſopita adhucdum mente
fidem excites,autexcitet DEus (pag.19. & 34. ) ut potius ſuam va
gitibus , multoque corporis niſu reluctante ignorantiam aperi
ant : appoſite Auguſtinus L, 1. de peccat, merit. C. 36. illas , ait ,
te
 78 Pars I. DissERT . I. Cap. II.

ženebras conſideremus mentis rationalis, in quibus & DEum prorfus igno

rant , cujus Sacramentis , ctiam cum baptizantur , obfiftunt.

Formula Objicientium .

S. XX. Ad Scripturam Imo appellant , in qua a Præceptore

Divino mandatum fit: cuntes docete omnes gentes , baptizantes eos in
nomine Patris &c. Matth . 28. v . 19. debet igitur antegredi concio,
debent verba concionalia ad Sacramentum perficiendum adhiberi.
Unde perelegans eſt Ambrofii commentatio : aqua enim fine pra
dicatione Dominicæ crucisad nullos ufus futuræ falutis eſtfic
; habet L.
de Myſter. C. 3. N. 14. Idem IIdo teſtatur Paulus ad Ephef. 5. C.
Chriſtus dilexit Ecclefiam - mundans lavacro aqua in verbo vitæ ; quod
utique de prædicatione , Sacramentorum uſui adjicienda , intelli.
gitur ; quemadmodum Chriftus innuit Joan. 15. v. 3. jam vos
mundi eftis propter verbum , quod locutus ſum vobis ; & Hieronymus
per verbum vitæ verbum do &trinæ interpretatur. Eam pariter ob
cauffam diſſertiſſime Auguftinus Trac. 80. in Joan . Unde tanta
virtus Aque , ut corpus tangat , & cor abluat , niſi faciente verbo ; non

quia dicitur ; ſed quia creditur. Nam & in ipſo verbo aliud eſt ſonus tranf
iens , aliud virtus manens ; hoc eft verbum fidei, quod prædicamus - unde
in A &tibus Apoftolorum legitur : fide mundans corda eorum . Et in E

piſtola fua B.Petrus, fic & vos , inquit , Baptiſma falvos facit, non car
3
nis depoſitio fordium , ſed conſcientiæ bonæ interrogatio ,hoc eft ver
bum fidei , quod prædicamus. Quid hoc vero aliud fit , atque ver
bum concionis ad fidem excitandam in Sacramentorum miniſtratio . 1,
ne celebrari. IIItio. Si neque concione opus eſt ; quorſum Majo
præſtitiſſent ? IVto. Nec minore diffi
res tamen noſtri utrumque
cultate laborat commentarius Lutheri in epiſt. Petri C. 3. ubi
TO ŠTeguityua , non interrogationcm , ſed pactum exponit , addit
que : Baptiſmus ſalvos nos facit , non quatenus lavat corpus ; fed quate
nus obfignatpactum , quod habet anima cum DEO , dum fide accipit pro
miſiones ejus. Adde Calvini L. 4.Inftit.C. 14. corollarium : ergo,
inquit , cum de verbo Sucramentali fieri mentionem audimus , promifio
nem intelligamus, que clara voce a Miniſtro prædicata plebem co manudu
cat , quo fignum tendit , ac nos dirigit.
B. Ad Imum . Dift. Conf. atque id præcipitur , ut prædicatio bap
ciſmum antecedat in adultis , in catechumenis , quos luſtrali fon
 DE PARTIBUS SACRAMENT I. 79

te non tingit Eccleſia , nifi prævie ſuper neceſſariis fidei articu

lis erudiantur , quo Chriſto militent non inviti, Conc. ut prædica
tio ad valorem baptiſmi neceſſario requiratur , atque ideo fimiliter
adjicienda ſit baptiſmati parvulorum . Nego Conf. Tria cumpri
mis Apoftolos hic docet Divinus Magiſter : Imo . prædicationem :
docete omnes gentes & c . 2do. formulam baptiſmiconſecratoriam :
baptizantes cos in nomine Patris & c. 3tio Divinarum præceptionum
obedientiam : docentes cos ſervare omnia &c. Ergo , quemadmo
dum non verba poſtrema,hæreticis liberaliter fatentibus,fic neque
omnium priora ad naturam baptiſmi conferendi exiguntur. Ora
do præcipuus eft, commentatur in Matthæum Hieronymus , juſit A
poſtolis , ut primum docerent omnes gentes ; deinde fidei intingcrent Sacra
mento ; & poft fidem ac baptiſma , quæ effent obſervanda , præciperent.
Annon vides alterum munus ab altero diſtincte , ac de induſtria
diſlociari ?
Ad ſententiam Ambrofii elucidandam digito indice viam
reſpondendi ternam indigito. Sit prima: Ambrolius per tò prædi
cationem Dominicæ crucis ritum intelligit baptiſmatis, quo ceu Sym
bolo mors Diviniſſimi Servatoris opere ipſo annunciatur , de
cujus duntaxat meritis proficuum evadit reconciliationis lava
crum . Secunda : non innuit formulam baptiſmi , verum benedictio
nem fontis in Eccleſia uſitatam ; mox enim ſubdit : cum vero aqua
fuerit crucis myſterio confecrata , tunc ad ufum fpiritualis lavacri - tem
peratur ; ficut ergo in illum fontem Moyfes mifit lignum - ita & in hunc
fontem Sacerdosprædicationem Dominicæ crucismittit , & aquafit dul
cis ad gratiam ; atque hoc inſuper ait de uſu & confuetudine ordi
naria ; minime autem de jure , & validitate Sacramenti; quod uti
que , dum imminet neceſſicas, miniſtrari poteſt aqua elementari
quacunque. Tertia : quoniam prædicationem crucis ad aquam lu
ftralem dirigit , plane certum eft , uti fermone ſuo non verba con
cionis , inſtructionis, & doctrina commendaverit ; at potius verba con
ſecrationis , quibus elementum nativum ſupernam gratiæ procu
randæ virtutem indipiſcitur : prædicatio ad audientes ſpectat;
minime vero ad aquam , eruditionis capeffendæ incapacem . Et
vero : niſi aquæ verbis Evangelicis confecratæ vim juſtificandi
tribueret Ambroſius , at ſoli , quod vellent Novatores, fidei Di
vinarum promiſſionum , incaſſum N. 21. ſubtexuifſet : crede ergo ;
quia non ſunt vacue aqua ; & antea : credit autcm etiam Catechumenus
in crucem Domini JEſu - ſed niſi baptizatus fuerit in nomine Patris J 6.
re
 80 PARS I. DISSERT . I. Cap. II.

remifionem non poteft accipere peccatorum , nec ſpiritualis gratia munus

haurire. Denique initio laudati Capitis fic habet : quid vidifti ?
aquas utique ; fed nonfolas , Levitas illic miniftrantes ,fummum Sacerdo
tem interrogantem , & NB.confecrantem .
Ad IIdum . Paullo hic folidiore ariere impetimur ; ut tamen
de victoria dogmatis nihil fit deſperandum . Itaque ajo : Paulus
per Tò in verbo vitæ non prædicationem ſumit ; ſed verbum conſecrans,
five Diviniſſima Trinitatis invocationem ; quomodo exhibet ba
ptiſmi formula a primo Apoſtolorum ævo recitata. Ecce va
des noſtræ interpretationis : Chryfoftomus homil. 20. in C. 5. ad
Ephef.ajebat: τω λετρώ λέει αυτης την ακαθαρσίαν. εν ρήμα
τί φησι, ποία και εν ονόματι τα ΙΙατρος , και τα υίδ , και το
áyia IlveuuaTOS. lavacro lavat ejus immunditiam in verbo , inquit ,
quonam ? in nomine Patris & Filii, a Spiritus Sancti. Conſonat
Theodoretus in Comment. ejusdem C. illud, inquit , mundanslava
cro aquæ in verbo , pro eo , quod eft , in nomine Patris &c. Nec diffi
det Anſelmus in eumdem locum commentans ; ait enim : vcrbum
vocat invocationem divinitatis, quod a baptizante ſuper aquam profertur.
Itidem ejus labii Theophylactus eft Enarrat. in h. locum , quum
aſſerit : purgavit lavacro aqua , boc eſt : baptiſmate. In verbo, quali ?
In nomine Patris &c. Itaque verbum vita formula baptiſmatis eſt,
qua nativum elementum conſecratur , eoque abluti homines vi
tam gratiæ auſpicantur.
Verum , quid Chriſti ſententia Joan. 15. ſignata : quid Hiero
nymus ? R. prioris ſententiæ hic fenfus eft: jan mundieftis & c.ob
doctrinam non auribus tantum acceptam ; fed corde creditam ,
opereque ipfo fervatam; ſubjungitur dehinc : manete in meper fi
dem charitate formatam ; tum ego in vobis per gratiæ influxum
ſingulariter habitabo . Sic autem non video , cur nos dejectos
putent adverſarii. Hieronymus demum nihil nos vulnerat
quando , littera tantisper dimiſſa, myſticum , five tropologicum
fenſum exponit; illud proinde : mundans lavacro aquæ in verbo vita ,
interpretatur ad inſtrucndos conjuges de niundatione animæ , o
pera doctrinæ procuranda ; non enim penitus inficiamur , quin
pariter doctrinæ Chriſti perpurgatio fpiritualis tribui debeat ;
at huic ceu diſpoſitioni ; Sacramento autem tanquam caufje operan
ti. Exaudire libeat S. Patris orationem : quia vero ſecundum tro
pologiam viros animas , & uxores corpora dixeramus , fic' diligat anima
cor
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 81

corpus , quomodo Chriſtus Ecclefiam , ut femetipſum tradát pro ſalute ipfi

us , aut cam fanétificet verbo dočtrinæ.
Ad vindicias Auguſtini accedo , in quibus texendis multifa
riam laboratur , V. Bellarminus L. 1. C. 20. nulli operæ parcit , ut
Præſulem Hipponenſem ſcripfiſſe probet tam de verbo concionali,
quam conſecratorio, nec tamen hæreticis quo quo modo patrocina.
ri; equidem non concionale ad Sacramenta , ſed conſecratorium ver
bum adducit : accedit vcrbum ad elementum , a fit Sacramentum ; ite
rum : unde tanta virtusaquæ , ut corpus tangat , of cor abluat , niſi faci
ente verbo? Conſtat autem concionem non accedere ad elementum ,
fed præcedere , nec ad aquam dirigi , quo virtute fuperna done
tur ; ſed dirigi ad Auditores inſtruendos : conſtat infantes valide
baptizari, quibus in vanum prædicatur : conftat denique Augu
Itinum pariter dixiſſe : boc verbo, ut mundare poffit , NB. conſecratur
& baptiſmus ; ac proinde & c. Tournelyus ait , S. Doctorem de
omni verbo , quo fit cordis mundities , fermocinari ; ifta vero
ſemper oritur five a verbo Sacramenti , five a verbo predicationis ;
cum fides fit per auditum , auditus per verbum DEI. Bertius
Auguſtini do & rinam de verbis mere conſecratoriis interpretatur ,
quæ ex baptiſmi formula , univerſam fidei noſtræ Summam com
plexa , ad populum informandum prædicari ſolent,
Ego ( pace omniuni ) uni Bellarmino ſubſcribam , cujus du
& u fic porro dicendum : imo . Auguſtinus partim de verbo loqui
tur concionali , partim conſecratorio : utroque mundities animæ
quamquam ratione diverſa , procurari poteft. 2do. Nuſquam
alferit , Sacramenta verbis concionalibus confieri; ac propterea
cum ex occaſione hujus textus : jam vos mundi eſtis propter ſermonem ,
quem locutus fum vobis, fcitaretur, quarenam propter fermonem Chri
itus ‫ ܕ‬non vero propter Baptiſmum mundos Apoftolos edixerit ,
continenter oftendit ; quod omnis mundatio a verbo fidei ducat
originem , ſive intra , five extra Sacramentum : extra Sacramen
tum ( ſubdit Simonnet ) excitative , quatenus verbum fidei prædicatum
audientes ad fidem excitat , qua diſponuntur ad juſtificationis gra
tiam : effective vero , & ex opcre operato intra Sacramentum , in quo
aqua per verbum fidei ( quod alibi formulam ſequentem appellat :
ego te baptizo &c. ) confecrata , dum corpus tangit , cor abluit.
Quod fi dicas imo. Profecto verbum concionale in Sacramenti mi.
niſtratione intellexerit Auguſtinus ; ait namque : unde tanta virtus
aque niſi faciente verbo , NB, non quia dicitur , fed quia creditur ? vi
L den "
 82 PARS I. DISSERT. I. CAP. II.

den' fidei excitationem ? 2do. Adjecit præterea notanter : hoc eft

verbum fidei , quod prædicamus ; atque etiam illud fub exitum : totum
hoc fit per verbum , de quo DEus ait: jam vos mundi eftis propter ſermo
nem , quem locutus fum vobis : iſthic fane yerborum duntaxat concio
nalium meminit. R. Nullam hxc infolentem demirationem faci
unt ; quando fibi Auguſtinus præftituit , vim animas mundantemi
a verbo derivare ; debuit igitur & concionis & confecrationis memo
riam injicere. Cæterum : dicam , quod res eſt .' Ad I mum . quum
Auguſtinus ait : non quia dicitur , fed quia creditur , ſenfus eft: non
iccirco animas verbo perpnrgari, quatenus ſonus materialis , qui
objectum eſt ſenlile , percipitur ; ſed in quantum virtus Divina ſub
invocatione Trinitatis , quod creditur tanquam objectum fidei ,
baptizandis adhibetur ; mox etenim clariilime ſubdidit : nam in
ipſo verbo aliud eft fonus tranfiens , aliud virtus manens. Iterum vero
hæc fides neque ad baptizantem ,nec baptizatam eft neceſſaria : non
primum ; quia eodem Auguftino teſte cpift. 23. ad Bonifacium eti
am Gentilis baptizat , dum intendat facere , quod facit Eccleſia :
non ſecundum , alioquiparvulos a baptiſmate provide arceremus ;
& tamen in baptiſmo verbum fidci muundat infantem , quamvis non volon
tem corde credere : fic iterum M. Aurelius . Commentationem hanc
fua auctoritate communit Angelicus 3. P. Q. 60. Art . 7. ad I mum.
Auguſtinus dicit fuper Joannem , verbum operatur in Sacramentis, non quia
dicitur , fed quia creditur ; id eſt : non ſecundum exteriorcuiſonum vocis :
fed quia creditur , id eſt: ſecundum ſenſum verborum , qui fide tenetur.
Venio ad 2dum . Utique verbum fidei populo annunciamus ;
fed tamen inficior , hoc Auguſtinum de Sacramento ad mentem
hæreticorum commemorable ; patet ex antegreſſis illius fenten
tiæ fignificatio . Ad ultimam orationem fufficit reſponſum Bellar
minus : iſta verba Domini ab Auguſtino ita reftringuntur ad ſer
monem celebratum poſt ultimamCænam , ut verbum generaliter u
furpet, fiatque ſenſus: vos mundi eftis propter verbum mcum ,fivequod me
concionante audiſtis, credidiſtis ; five quo in baptiſmate eftis fanétificati.
Ad IIItium. Nufquam id de Majoribus noſtris dici poterit,per
inde ſi concionem præviam de neceſitate Sacramenti maluiſſent ;hanc
potius ad utilitatem Catechumenorum ſtatuebant. Nemo, quod fciam ,
in monumentis hiſtoricis reperiet, ſollicitius fuiſſe quæfitum : fue
ritne baptiſmo , ficubi dubius videbatur , præmiſſa catecheſis ?
de materia & verbis Evangelicis , feu baptiſmi formula , debite
inpenſis unice quærebatur, Immo vero hiſtoria nos erudit ,
pri.
 DE PARTIBUS SACRAMENTI : 83

prima illa ætate parvulis Baptiſmum & Euchariſtiam dempra omni

concione adminiſtrata fuifle; ac proinde &c .
Ad IVtum. Ecqui proficiat Lutherus ; enim vero Apoſtolo
rum Princeps non loquitur de pacto DEI, quod ad fe tutandum vel
le debet hæreſiarcha (pag. 18.) ſed , ut tantiſper gratis diſſimulem ,
de pacto conſcientia noftræ. Quin : non ait Petrus, baptiſmo Divi
num obſignari pactum ; ſed ſalvari animas, & effici juſtificationem ;
unde bona conſcientia interrogatio , five teſtimonium coram DEO -
naſcitur. Rem ulterius exploratam reddiderim ex articulo Cam
pitis tertii 2 Imo, ubi cum octo animas tempore Noëmi ſalvatas
antea dixiſſet, e veſtigio ſubdidit : quod & vos nunc fimilis formæ ſal
vos facit baptiſma : non carnis depoſitio & c. Ex quo hunc litteralem
ſenſum amplectere : ſicut olim arca vitam hominum corpora
tam ſervavit ; fic nunc Baptiſmus , figuræ refpondens ſuæ , ani
mas ſalvat in vita ſpirituali. Eleganter hunc in locum Bellarıni
nus L. 1. C. 17. vult , inquit , Apoftolus co modo nos ſalvari per aquas
baptiſmi , quomodo per aquas diluvii ſalvati ſunt , qui erant in arca Noë.
Porro : aqua diluvii non falvarunt arcam Noë teftificando , vel obfignan
do promiſiones; ſed re ipfa levando arcam in ſublime , ne obrueretur cum
cæteris ædificiis hujus mundi : fic igitur ö baptiſmus falvos nos facit, non
obfignando ; teſtificando, ſed re ipfa animas juſtificando; unde ſequitur ,
ut diximus , teftimonium , five-interrogatio bone conſcientiæ in DEUM .
Hoc etiam pacto dejicitur Calvini corollarium poftremo aſſu
tuni.
Inſtant vero : Pædobaptiſmus nihil urget ſolidi aut in Luthe
rum , aut Calvinum ; quia prior æſtimat parvulos prodigio illa
bentis DEI concionem intelligere : alter vero L. 4. Inftit. C. 16.9 .
20. dicit, a parvulis non quidem pro eo tempore Sacramentum
utiliter ; re ipſa tamen verum myſterium percipi, quod iis po
ſtea utile fit futurum . Sed reſpondeo priori, ( ut nupere ſecundum
Auguſtini ſententiam ex Bellarmino recitatam ( pag: 34. ) quo iti
dem peræque ſpectat ratio de parvulis ſub exitum ( pag . 19.) inſi,
muata . Nempe : aut hi uſum rationis habent , aut fecus ; fi pri
mum ? ſunt ſacrilegi, qui perſæpe baptiſmo reluctantur ; fi alte
rum ? ergo prædicationem non aſſequuntur. Alteri dicam : quor
ſum hæc commentitia utilitas , ſi concionem infantulus non intel
ligit ? poflitne fieri, at poſtea ad utilitatem in memoriam redeat,
quod nullo uſquam tempore eſt aſſecutus ? dabo autem , ut deine
ceps in adulta ætate aliis manuducentibus confirmet , quod ne
L 2 ſci
 84 PARS I. DISSERT. I. CAP. II.
1
fcius in infantia fuſcepit, ſaltem non iteratur illiusmodi baptif
ma , quanquam fine fide miniſtratus , ſuſceptusque. Immo : fi
ad eſſentiam baptiſni ſpectat concio , tum ſic foret neceſſaria
quemadmodum aqua luſtralis : aqua , niſi percipiatur in infantulo,
nullum eſt Sacramentum ; & nullum pariter , ſi concionem non
percipit, inſtructionem non intelligit; aut igitur , eſt Bellarmini
conſecutio , Calviniſta fiant Anabaptiſte ; aut definant concionem regui
rere ad eſſemiam Sacramenti. Affigam inſuper documentum Sapien
tis hoc eodem loco ad parvulos baptiſmo tingendos applican
dum : ubi non eft auditus , non effundas fermonem .Ecclef. 32. C. v. 6.

Corollarium

Verba igitur , ad perficiendam Sacramenti ſub

ftantiam neceſſaria, conſecratoria fint. Nam ſi per an
tegreſſam Propoſitionem neque concionalia ſunt, neque promifforia ,
in proclivifequitur , uti confecratoria eſſe debeant, quibus materia
ſenſilis ad ſignificationem Sacramentalem , effectumque ſupernatur a
lcm denotandum ,atque procurandum erigatur. Nec deſunt verita
ti orthodoxx probationes. Ima. Verba baptiſmatis conficiendi( hinc
ad aliorum Sacramentorum formulas erit conſecutio ) nullam præ
ferunt inftrućtionem ; ſed invocationem , & benedictionem ; non enim di
citur : docete nomen Patris , & Filii &c. fed baptizantes cos in nomine Pa
tris & c . ac proinde verba ſunt conſecratoria , quibus invocatio Trini
tatis præter aſperſionem aquæ palam innuitur ; non autem declara
tio myſterii,Auditoribus exponenda . Exemplum iſtius fufficitur
ex locis Scripturæ aliis , uti Marci ult. C. in nomine meo damonia ejici
ent. Actor. 3. in nomine JESU Chriſti ſurge; & alibipaflim . Ilda ver .
bis Bellarmini L. 1. C. 19. retexitur ope traditionis : Concilium ,
inquit , Nicænum Can. 19. jubet rebaptizari Paulianiſtas ; idem fta
tuit Laodicenum Can. 8. de Cataphrygibus ; cum interea Arela
tenſe Imum eodem tempore celebratum Can. 8. & Siricius epiſt 1 .
C. 1. Arianos nolint repetito ablui: cujus nulla eſt ratio alia , niſi,
quam reddit Innocentius Imus in Epift. 22. C. 5 ; quod nimirum
Paulianiftæ & Cataphryges non folum non crediderint Trinitatem ;
ſed neque cum invocatione ejuſdem baptiſma celebrarint ; Aris
ni vero licet non crederent Trinitatem unius effentiæ , tamen ba
ptizabant in nomine Patris, Tc. At certe , quantum ad inſtructio
nem ,
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 85

nem , non minus priores , quam pofteriores hæretici deerrabant ;

haud igitur inſtructio ; ſed invocatio , fed confecratio baptiſmum per
ficiet. Nimirum : ut Eccleſia de veritate collati baptiſmatis certa
& ſecura ſit , nunquam ad fidem , doctrinam , infiructionem Miniſtri,
bene vero ad formam , qua utitur , attendit ; hac rite poſita , quin
materia defiat, de valore Sacramenti nullum admittit locum du
bitationi. Ilitia, Patres Eccleſiæ in ſubſidium conferet. Diony
fius Areopagita L. de Ecclef. Hierarch. C. ult, vocat verba Sacramen .
torum Tag Teresinas & TINNens confecratorias invocationes. Ba
filius L. de Spiritu Sancto C. 15. Tribus , inquit , merfionibus
και ίσαρίθμοις ταϊς επικλήσεσι , το μέγα μυς ήριον τ8 βα
TTIOPATOS TENGZTOH ac totidem invocationibus , magnum baptiſmatis
myſteriun perficitur. Cyrillus Catech, 3. Aqua fimplex per S. Spiritus,
Chriſti , Patris invocationem ſanctitatem confequitur. Eodem reci
dit Cyprianus, aut fi quis alter auctor eſt ſermonis de Baptifmo Chri
fli , ubi mox initio , verborum , inquit , folemnitas , & facri invocatio
nominis viſibile celebrant Sacramentum : & Spiritus Sanétus • confe
crationibus vifibilibus inviſibiliter manum totius bonitatis apponit . Huc
uſque Græci ; verum ex Latinis ,ut reliquos tegam ſilentio , Au
guſtinus palam adveniat ; L. 3. de Baptiſmo contra Donatift. C. 10.
Non eft, inquit , aqua profana , & adultera , fuper quam nomen DEI in
vocatur , etiamſi aprofanis , & adulteris invocetur - Baptiſmus Chriſti
verbis Evangelicis NB. conſecratus , & per adulteros , I in adulterisſan
étus eft. - . quia Sacramento Divina virtus affiftit . Et rurſus L. 5.C.
20. fi ergo ad hoc valet , quod di&tum eft - DEUS peccatorem non
audit : ut per peccatorem Sacramienta non celebrentur ; quomodo audit ho
micidam deprecantem , vel ſuper aquam baptiſmi , vel ſuper olcum , vel
ſuper Euchariſtiam , vel ſuper capita eorum , quibus manus imponitur ?
que omnia tamen fiunt , T valent etiam per homicidas.
SCHOLION . Verba promiſſoria , & concionalia , ad fenſum hæ
reticorum commenfa , nullibi quidem , diſertis verbis , expref
foque anathemate Tridentini Patres perſtringunt ; quod forſan
non plane novum hic errorem diſtinctum ab eo , qui penes virtu .
temSacramentorum objectivam ſolum , & extraneam (pag.21.)labitur ,
revera invenerint ; ac propterea Self. 7.Cam . 6.ut minimum dicam ,
verba concionalia indire &te profligantur ; ſic enim habet :fiquis di
xerit Sacramenta N. L. efle quaſi figna tantum externa accepta
per fidem gratia , vel juſtitia , anathema fit; cui adjici poterit Canon 4 .
& stus ibidem . Utique vero concionis, & promiffionis formulæ ſe.
cun
 1
86 PARS I. DISSERT. I. CAP. II.

eundum Novatorum commentationes non ſunt, nifi figna ſenſi

tia gratiæ per fidem acceptæ , niſi figna ad excitandain , vel nutri
endam fidem inftituta ; atque idco &...
c ! :.
QUESTIO. Sinine Sacramentit ad filistemi ilecelia ?.R. Nihil
quæritur de neceſſitate inſtitutionis ; potuiflet fiquidem DEus aliis
plane adminiculis , vel mox per ſemetipfum fine medio , humanæ
genti conſulere ; certum quippe eſt, DEI virtutem ſignis exter
nis neceſſario alligatam non elle ; atque iccirco non eft niſi necef
fitas convenientie , & fapientis cujusdam economiæ , ex qua pro
pter hominum ſenſibus aſſuetorum imbecillitatem decebat , tam
alia venturi , quam ſigna alia nati Meſliæ ftatuere , eaque priori .
bus efficaciora ; & ut Auguſtinus L. 19. contra Fauftum fatetur,vir .
tute majora , utilitate meliora, altu faciliora , numero pauciora , quibus
fanaretur morbus amore ſenſibilium contractus , & homines fen
files per illiusmodi ligna ad DEUM idonee manuducerentur.
Quærimus duntaxat , ecqua fit , pofita Chriſtiinſtitutione , ne
cellitas . Sacramentorum comparate ad hominum ſalutem indipi
ſcendam . Cui quæftiunculæ Tridentino oraculo reſpondendum :
fi quis dixerit Sacramenta N. L. non ele ad ſaluteni neceſaria, ſed ſuper
fui , fine cis , aut eorum voto per folam fidem bomines a DEO gratiam
juſtificationis adipiſci , licet omnia fingulis neceſaria non ſint ;anathemafit.
Patet capropter , quemadmodum nec fola fides juftificet , nec Sa
cramenta fidem duntaxat excitent; at certe indica libivirtute perfe
ctam ſanctitatem efficiant , quodve conſectarium eft , ad falutem ,
licet non fingulis prorſus omnia , credi debeant eſſe neceſſaria :
aliqua quidem de neceſitate medii; alia neceſſitate præcepti. Triden
tinx ſanctioni opportune fubjiciam ubcriorem Catechiſmi Ro
mani ſententiam : illud ( inquit P. 2. C. 1. Q. 13. ) maxime animad
vertendum eft , quainvis omnis Sacramenta Divinam o admirabileni vir
tutem in fe contineant; tamen non parem omnia o equalem necefſitatem ,
aut dignitatem , aut unum , eamdemque ſignificandi vim habere. Atque
ex his tria fuliet, que tametſi non eleni ratione , tamen præcæteris necef
Jaria dicuntur' . Buptiorum enim unicuique fine ulla adjunétione neceſſari
um efle, S.ulvator his verbis declaravit : niſi quis renatus fuerit ex aqua
& Spiritu , non poteſt introire in Regnum DEI, Pænitentia illis
tantummodo eft neceffaria , qui ſe poft baptiſmum aliquo mortali peccato ob
ftrinxerunt · Ordo præteris ,etfi non fingulis fidelibus, toti tamen Eccle,
Jiæ neceſſarius eſt sc. Ad extremum fententiam haud diflimilem

clicet Aquinas Angelicus 3. P.Q.65 . Art. 4. in O. dicendum , ait ,

quod
 DE PARTIBUS SACRAMENTI. 87

quod necesſarium reſpectu finis, de quo nunc loquimur, dicitur aliquid du

pliciter . Uno modo , fine quo non poteft haberi finis : ficut cibuseſt necef
Jarius vitæ humana ; & hoc eſt ſimpliciter neceſſarium ad finem . Alio mo
do dicitur effe neceſſarium id , fine quo non habetur finisita convenienter ;
Jicut equus neceſſarius eft ad iter. Hoc autem non eft fimpliciter ncceſſariuin
ad fincm . Primo igitur modo neceſſitatis funttria Sacramenta neceſaria ;
d:40 quidem perfonæ fingulari ; Baptiſmus quidem fimpliciter abſolute ;
Pænitentia autem ſuppoſito peccato mortali poſt Baptiſmum . Sacramen
tum autem Ordinis eft neceſarium Ecclefiæ : quia ubinon eft Gubernator,
populus corruet , ut dicitur Proverb. 11. Sed ſecundo modo neceſſaria
funt alia Sacramenta : nam Confirmatio quodammodo perficit Baptiſ
muni , Extrema unctio Penitentiam : Matrimonium vero Ecclefiæ mul
titudincmper propagationem conſervat. Addit denique ibidcm ad 3tium :
quod licet oinnium Sacramentorum contemptus fit faluti contrarius : non
tamen eft contemptus Sacramenti ex hoc , quod aliquis non curat accipere
Sacramentum , quod non eſt de neceſitate falutis ; alioquin omnes, qui non
accipiunt Ordinem , & qui non contrahunt Matrimonium , contemnerent
hujusmodi Sacramenta.
Atque hæc fatis ſint frugi Theologo ; reviſere autem pote
rit Infiit. nofiras de Panit. pag.431. & fequ . Quod fi tamen roget
denuo : quarenam dictum fit Paulo : Jufficit tibi gratia mea. 2.ad
Cor. C. 12 ; & alioqui Pallio Servatoris abunde fufficiat ſaluti ho
minum procurandz' ; ſi nihilominus ad ſalutem neceſſaria dicun
tur novi Federis Sacramenta ? R. obfirmatus fum , ut rurſus no
lim , niſi verbis Angelici reſpondere : gratia DEI( inquit 3. P , Q.
61. Art. 1. ad 2dum ) eſt ſufficiens cauffa humanæ falutis ; fed DEus dat
bominibus gratiam fecundum modum eis convenientem : & ideo neceſaria
funt hominibus Sacramenta ad gratiam conſequendam . Mox vero ad
3tium ſubtexuit : paffio Chriſti eft fufficiens cauffa humanæ ſalutis ; nec
propter hoc fequitur , quod Sacramenta non fint neceſſaria ad humanam ſa
lutem ; quia operantur in virtute paſſionis Chrifti , & paßio Chrifli quo
dummodo applicatur hominibus per Sacramenta fecundum illud ad Rom .
6. quicunque baptizati ſumus in Chriſto JESU , in morte ejus
baptizati ſumus. Vide præterea V. Bellarmini L. 1 .
C. 22. per totum ,

DIS
 88 .: Pars I. DISSERT. II. Cap. I.

DISSERTATIO II .

De Auctore , & efficacitate Sacra

mentorum in Lege Evangelica.

Uo pun &ta præfert indiculus Diſſertationis : alterum , ut con

;
fintne hominis , an DEI ? alterum , ut eorumdem fignorum vir
tus efficax (hac enim ab egenis& infirmis elementis Veterum cu
ratillime fecernuntur ) in conſpectum veniat , ringentibus licet
hæreticis. Ergo thema partiamur.

CAPUT I.

De Sacramentorum Auctore Chriſto .

S.I.TN ea ſententia verfamur , ad quam mox initio ſcire atti

5. I.IN net , quid nomine Inſtitutionis veniat , quidve poteftas ſit,
ut ajunt Scholæ , authoritativa, & miniſterialis. Explico me fingu .
lis . ímo. inſtituere N.L. Sacramentum perinde eft, atque fignum
ſenſibile deligere aliquod , ad gratiam habitualem fignificandam ; 2
tum virtutem figno indere ad eamdemmet gratiam efficiendam . t
2do . Poteſtas iſthic authoritativa illiusmodi eft, quæ non adventitia ,
fed propria fit, & a nemine participata : miniſterialis vero , quam
aliunde affluentem videmus. Prior, quod ſoli DEO competat ,
nemini eſſe poteſt in incognitis : poſterior ( fic quondam fuit Au
ctorum aliquorum opinio ) v.g.Apoftolis aChriſto concella diceba
tur , faltem , ut quædam potuerint Sacramenta novi fæderis dc
cernere ; ideo per hos Auctores dicendum erat , non omnia Sa
cramenta immediate Chriſto deberi , ſed aliqua etiam mediate : illa
videlicet , qux per auctoritatem miniſterialem fibi communicatam
ad falutem humani generis Apoftoli decreverint. Videbimus
in conſecuturis , quantum ſit huic prætenfa veritati deferendum .
Adde : poteſtatem miniſterialem effe denuo fuppartiendam in po
teſtatem inftrumenti conjuncti ; & hanc dicunt poteſtatem excellentia ,
qua.
 DE AUCTOR E SACRAMENTORUM. 89

qualis in Chrifto , cujus humanitas Divinitati in unitatem perfonæ

jungebatur : & alteran inftranienti feparati, ut eft in homine fim
plici; atque iftam fimpliciter miniſterialen appellant.

ARTICULUS I.

Omniane Legis Novæ Sacramenta Chriſtum

habeant Inſtitutorem ?

Notationes Antegreffa.

§.I.A
gemina , five Baptiſmum & Euchariſtiam , a Chriſto im .
mediate inſtituta confiteri quidem haud renuunt; at cætera tamen ,
veluti Confirmationem , Unctionem extremam , & c. ( quod vel ab A
poſtolis tantum , aut Ecclefia , nullis ad id Chriſti juffibus commu
nita , nullaque ab eo poteftate accepta , ortum ducant ) vera sa
cramenti nomenclatione defpoliant; propterea Melanchthon in
loc. Commun . Confirmationem nuncupat otiofam cærimoniam ; &
multo impudentius loquitur in Antidoto g. 2. Calvinus , quum ait ,
ſe ne unias quidem ftercoris Chrifmafacere. Wickleffusante eos L. 4 .
Trialogi C. 14. Confirmationem a diabolo introductam ſacrilego men
dacio declamavit. Denuo Calvinus L.4. Inftit. C. 19.8. 17. Pe
nitentiam vocat mendaciun , 85 impofturam : Kemnitius ab Magi
ftro fententiarum excogitatam arbitrabatur. Undionem excremam
æftimar Lutherus L. de Captiv. Babyl. deliramentum : Philippus cem
rimoniam fuperftitiofam ; denique rurſus Calvinus ibidem $. 18. Sa
cramentum fiftitium . Sic abjecti furfuris hæretici Contribules :
fed longe aliter Orthodoxi , qui Sacramentorum feptenarium
( pag.49.) Chriſto duntaxat Auctori in acceptis referunt , dicente
Tridentino Seff. 7. Can. 1. Si quis dixerit, Sacramenta N. L. non fuif
fe omnia a JESU Chrifto Domino noſtro inftituta & c. anathema fit.
SCHOLION. Inter Catholicos erat ( ut jam innui ) olim fen
tentia nonnullorum aſſerentium , Sacramenta quidem omnia In
ſtitutori Chriſto deberi ; fed tamen aliqua Chriſto immediate,aliqua
folum mediate attribui tanquam fi Ecclelia, vel Apoftoli de potelta
te libi divinitus communicata quemdam Sacranientorum nume
M rum
 90 PARS I. DISSERT. II. CAP . I.

rum immediate inſtituiſſent, qui nihilominus in Chriſtum Aucto

rem ultimo tandem referatur. Ita ſenſille perhibentur Hugo
Victorinus L. 2. de Sacram . Magiſter Sententiarum in 4. diff. 23 .
Bonaventura in 4. Sent. dift. 23. art. 2.2.2 . æſtimabant nimirum
Extremam unctionem non immediate a Chriſto , ſed Jacobo Apoſto .
lo ortum fumpfiffe. Rurſus cum Bonaventura Alexander Alen
ſis Sacramentum Pænitentiæ attribuit inſtitutioni Apoſtolorum , vel
Ecclefiæ in prima Synodo Generali Nicæna ; Confirmationem vero
Concilio Meldenfi circa A, C. 845. Sic teftatum reliquit Bellar
minus L. 1. C. 23 , quibus tamen ſub exitum ita refpondet , ut
partim iſtorum fententiam pro merito deſerat, partim emolliat.
Verum , ut ut eft, relinquenda hæc qualis qualis Veterum opina
tio ; etiamſi neque ſit hærefeos multanda , quod faltem mediate
Chriftum horum Sacramentorum Parentem fecerint : non faci.
ant hæretici. Ample &tamur communiorem Theologorum , cer
tamque fententiam , quæ immediatam omnium Sacramentorum o
riginem a Chriſto repetit.
S. III. Poteftas auctoritatis , & minifterii , paullo mox ex
plicata , eo fcribentem manuducit , ut imo inter certiflima de
nuo reponamus , poteſtatem auctoritativam 7 ad Sacramento
rum inltitutionem collatam , ſoli DEO competere ; cumis u
nus fit , qui ſalutis remedia , vimque effe & ricis gratiæ poflit de
finire: quis, canit propterea Vates Regius pfalm .83. v. 12. da
bit gratiam & gloriam , nifi Dominus ? Et ad Rom . 2. DEUS eft, qui
juſtificat; cui adſentitur D. Thomas hic Q. 64. art. 2. in O. virtus
Sacramenti eft ab eo , qui inftituit Sacramentum ; cum igitur virtus Sa ra
menti fit a ſolo DEO , confequens eft, quod folus DEus ex authoritate
principe , & propria ,fit Sacramentorum Inſtitutor. 2do. Quoni
am duplici natura, Divina & humana , conſtantein Chriſtum con
1
fitemur per Inſtit. de Incarn. pag. 224. erit itidem locus dicendi , a
liquamne poteſtatem Sacramenta inſtituendi , quatenus homo
eſt , revera poſſederit ? Ajunt eapropter Scholaſtici, poteſta
tem Minifterii principalis , ſeu excellentia , in eo reſediſſe , quæ ta
metſi Divina ſít inferior , tanta eſt nihilofecius , quanta nulli crea
turæ alteri tribuebatur. Certe a Scripturis celebre ſuffragium
peti poterit Matth. C. 9. ubi peccatorum dedit indulgentiam , &
gratiam juſtificationis ipſe is, de quo loquimur , Filius hominis :
ut autem ſciatis ( ajebat Chriſtus ) quia NB. filius hominis habet potefta
c. Quod
tem in terra dimittendipeccata , tunc ait paralytico : furge & c.
fi
 DE- AUCTORE SACRAMENTORUM 91

fi, quatenushomo, gratiam potuit fančtificantem fine Sacramento do.

nare, eamdem per figna fenfibia quorſum dare non poifit ? dedit im
mo , quum Apoftolos allocutus Matth.28. v . 18.dixerat : data eft
pribi omnis poteftas in Calo & in terra : euntes ergodocete omnes gentes ,
baptizantes eos in nomine Patris & c. hac dein poteftate baptiſmum in
ftituit , quæ data eſt illi ; non eft autem data niſi quatenus homini ;
nam qua D Eus non adventitiam habuit,ſed effentialem ; ergo. Scitiſſime
D. Angelicus, cujus oportebit diffufam orationem intelligere :
Dicendum ( fcribir 3.P. Q. 64. art. 3. in O ) quod interiorem Sacram
mentorum effe &tum operatur Chriftus , & ſecundum quod eft DEus , ‫یع‬
fecundum quod eft homo ; aliter tamen & aliter. - Diétum eft enim , quod
paffio Chriſti , qua competit ci fecundum humanam naturam , cauffa eft
noftræ juftificationis , & meritorie effective ; non quidem per modum
principalis agentis , five per auctoritatem : fed per modum inftrumenti ,
in quantum humanitas eft inftrumentum Divinitatis ejus : ut fupra dictum
eft . Sed tamen , quiu eſt inſtrumentum conjunctum Divinitati in perfona,
babet quamdam principalitatem , & caufalitatem refpectu inſtrumento
rum extrinſecorum , qui funt miniſtri Ecclefia - ideo ficut Chriſtus, in
quantum Deus , babetpoteftatem auctoritatis in Sacramentis ; ita in quan
tum bomo , habet poteftatem miniſterii principalis , five poteftatem excellen
tie . Qua quidem confiftit in quatuor. Primo quidem in hoc , quod me
ritum , & virtus paffionis ejus operatur in Sacramentis - & quia virtus
paffionis copulatur nobis per fidem quam fidem per invocationem nomi
nis Chriſtiproteftamur ; ideo fecundo NB. ad poteftatem excellentia , quam
Chriſtus babet in Sacramentis , pertinct , quod in ejus nomine Sacramenta
fanctificantur. Et quia ex ejus NB. inſtitutione Sacramenta virtutem ob
tinent , inde eft , quod tertio ad excellentiam poteftatis Chrifti pertinet ,
quod ipfe , qui dedit virtutem Sacramentis, potuit inftituere Sacramenta.
Et quia cauffa non dependet ab effe£ tu ; fed potius e converſo ; ideo quarto
ad excellentiam poteftatis Chrifti pertinet , quod ipſe potuiteffectum Sacra
mentorum fine exteriore Sacramento conferre. Hactenus in Summa
Magiſter Angelicus.

Propoſitio Ima
.

S. IV. Sacramenta Evangelii numero omnia

M2 Cbri.
 Pars I. DISSERT. II. Cap. I.

Chriſtus per
ſemetipfum inftituit ; ſingulorum i .
taque immediatus Au &tor eft.
Hanc veritatem certiſſimam evincent rationes conſecutura .
Ima e Divinis paginis proferetur : nifi Chriſtus omnium fit my
ſteriorum immediatus Inſtitutor, eſſent quorumdam Apoftoli, aut
Eccleſia : neutrum veritate fulciri poteft; non primum : quod in
Scriptura nullibi legas Apoſtolos autores , bene vero miniſtros.
duntaxat Chrifti , & myiteriorum DEI difpenfatores; ideo I.ad
?
Cor. C. 3. fcribebat Paulus : quid eſt Apollo ? quid vero Paulus Mini
ſtri ejus , cui credidiftis ; & mox C. 4. paullo lignificantius : fic nos
inquit, exiſtimet homo ut Miniftros Chrifti , & difpenfatores myſteriorum
DEI. Non etiam alterum : alioqui hactenus Ecclefia poſſet quo
rumdam Sacramentorum ſuorum fubftantiam immutare ; non ſe
cus atque poſſit ritus, & cærimonias Eccleſiaſtica deciſione lanci:
tas. Provide iccirco Patres Tridentini Seff. 21. Cap. 2. Præterea
declarat ( inquiunt de S. Synodo ) hancpoteftatem perpetuo in Ecclefia
fuiffe , ut in Sacramentorum difpenfatione , falva NB.illorum fubftantia , ca
ftatueret , vel mutaret , qua fuſcipientiuniutilitati, feu ipſorum Sacramen
torum venerationi pro rerum , temporum , locorum varietate magis expe.
1 dire judicaret. Non ergo alia pollet facultate Eccleſia , nili,quod
ritus accidentarios penes Sacramentorum difpenfationem pro op
portunitate ftatuere poſſit , eosdemque poflit variare : fi ſubftanti
am non poteft ; nec in hanc ei poteſtas ulla eft, & , quod in idem
recidit , nullius Sacramenti immcdiata origo in Ecclefiam refundi
poterit. Confirmatur : Legenti libros Geneſis, Exodi, Levitici, Nume
rorum luce & palam clarebit , utiSacramenta Legis Veteris tan
quam figuræ futurorum a DEO immediate inftituta ſint, a Moyſe
fint folum promulgata ; quis enim hominum certam habeat re
rum futurarum præfenfionem ? par igitur erat , & multo magis ,
ut novi federis myfteria a Chriſto immediate definirentur. lldam
ex Patribus mutuabimur. Ambroſius L. 4. de Sacram. C. 4. Au
Etor , ait Sacramentorum quis , nifi Dominus JEfus ? de cælo iſta Sacra
menta venerunt. Et Auguſtinus L. 3. de doet. Chriſtiana C. 9. aſſe
veranter , ipſum Dominum primo , ec dehinc Apoftolicam di
ſciplinam Sacramenta tradidiffe teftificatur ; quod tanto
ſecurius de immcdiata Chriſti inſtitutione fumetur quanto
certius conſtat , eo loco a S. Præſule Baptifmum , & Euchariſti
am , quæ immediate Auctori Chriſto vel ipfi deferunt hæretici, ex
6
pli
 DE AUCTORE SACRAMENTORUM . 93

plicate nominari. Rurſum epiſt. 54. alias 118. ad Januarium

fcribit : tenere te volo , Dominum noſtrum JEfum Chriftum · leni jugo
nos fubdidiffe : unde Sacramentis numero pauciffimis : - ſocietatem novi
populi colligavit : opponit fubinde Sacramentis ritus alios , v.g. an
niverſariam Paffionis Dominicæ memoriam , eamque Apoftolis , aut
Conciliis inftituentibus adſcribit , quæ profecto nullo ſecum pa
ato cohærerent , fi quædam Sacramenta mediate folum ad Chri
ftum Auctorem retuliſſet; quando vel ipſos ritus Eccleſiæ media .
ti a Chrifto inſtitutos cogimur profiteri. Conſimilis eſt Ejus
dein oratio L. de vera Relig. 617. N. 3. Et vero : cum Patres imme
diatam Baptiſmi, & Euchariſtiæ inftitutionem Chrifto adjudicent,
nullumque ad reliqua difcrimen affigant ; ſed æquali potius lo
quendi formula utantur , facile eft corollarium , ut peræque de
cæterorum Sacramentorum inſtitutione immediata mox conſenſe .
rint ; quando cumprimis hæ voces ; mediata , & immediata non
Patribus , at Scholaſticæ Theologiæ pofterius concinnatæ or
tum debent. Inftit. de Pænit. pag. 405. IIItiam ex Tridentino de
promere liceat; fic habet Séfionis 7ma Canon I mus : Siquis dixerit,
Sacramenta N. L. non fuiffe omnis a JEfu Chrifto Domino noftro inſtituta
& co anathema fit. Ex quo ſequens fluat ratiocinatio : qui mediatus
tantum rei cujusdam Auctor eft ; non is proprie inftituit rem : Sam
cramenta omnia proprie inſtituit Chriſtus ; ac proinde & c. Por .
ro : Immediatam ifthic Sacramentorum inſtitutionem opportune
colligi, duæ Tridentinæ orationes declarabunt: altera, qua Chri
fti inſtitutionem ab officio Apoſtoli diſtinguit, dum Sel. 14. Can .
1. extremám Unctionem a Chriſto inftitutami , fed ab Jacobo As
poftolo promulgatam , definit : altera, qua Seff. 21. Cap. 2. Colam Ec
cleſiæ poteftatem circa ritus accidentarios, non item Sacramenti ſub
ftantiam permutandi confitetur. Niſi immediatus Sacramentorum ,
au & tor fit Chriſtus , quarenam Extremam unctionem , de qua pluri
mum adverſarii litigant , promulgationi folum Apoſtolicæ detu
lit ? Quorfum non ipfam poſſit ſubſtantiam myſterii variare Ec ,
cleſia, ut poteſt ritus diverlos,quorum Auctor eft ? Eam ob rem
ait Suarez Difp . 12. Sect. 1. quæ Chriſtus immediate non præce
pit , etiamſi ab Eccleſia præcipiantur per poteſtatem ab ipſo ac
ceptam , non dicuntur elle præcepta a Chriſto , fed ab Eccleſia
ergo eadem ratione , fi non Chriſtus immediate , ſed Eccleſia per
poteſtatem ab ipſo acceptam inftituiffet , vel omnia , vel aliqua
Sacramenta , non poílet proprie, ac vere ſimpliciter dici , omnia
Sa
 94 PARS I. DISSERT . II. CAP: 1. " I

Sacramienta a Chrifto efle inſtituita ; 'cum'ergo Concilium hoc

abſolute dicat , plane loquitur de immediata inſtitutione, Verbo di :
cam : quemadmodum ncc Apoſtoli, nec Ecclefia novos fidei ar : 2
ticulos condere , bene vero divulgare , eorumdemque germa
num ſenſum interpretari poteft ; ita poteſt facra myſteria , effi
cacia ſalutis remedia diſpenſare , explanare ; at nequaquam inſti
tuere ; quo fine dubio futurum , ut in ſolo Chriſto , non autem
hominibus , fpes fecuriſſima collocetur: propterea , inquit An
gelicus , neque redemptionem fteri voluit per alium , quam per fe ipfum .
Itaque in exploratis jam eſt, certam effe , eſſe communem , con
formemque Patribus , & Eccleſiæ ſententiam , hoc præfenti ra
rionum ordine propugnatam ; ut nunc , a Tridentini fanctione
pofita , vix ac ne vix quidem temeritatis notam effugeret, qui op
politum amplecteretur.

1
Propofitio Ilda.

$ . V. Certifima bæc præcedens Affertio pro

ximius ad fidem accedit ; nondum tamen videtur

dogmatis fidei revera inferi polje.

Pars prior ſuis jam fulta præſidiis repetita probatione non

eget : cum ex anteqreſfis fponte conſequatur ; alteram oporte
bit minutatim declarare ; ac Imo quidem : nec Scriptura, nec
Traditio palam fignificat immediatam Sacramentorum inſtitutio
nem upi Chriſto eſſe deferendam , quamve Theologi rationi
bus conquilicis folent eruere , eas alii, atque etiam Orthodoxi,
pauci licet, invictas non arbitrantur : manet eapropter quodam
in ambiguo , ſirne comuniorhæc Theologorum Propofitio de fide ,
an fecus ? Nempe : immediata Chriſti inſtitutio nequeformaliter
explicite ,neque formaliter implicite ullibi revelata videtur ; ac pro
pterea infallibilem fidei auctoritatem nondum acceperit Inftit.de
Fide pag. 123. ' Ildo. Ex momentis efficaciſſimis Canon I mus Seff. 7.
Tridenti coactx præprimis cauſſam adverſariorum ageret ; atqui
fallit Antecedens ; nam Patres , in Spiritu Divino adunati , de indu
ftria vocabulis abſtinent , quibus immediata inſtitutio exprimere
tur ; quanquam enim non eſſent quorumdam Veterum Schola
fticorum nefcii , queis aliquorum Sacramentorum mediata inſti
tile
 DE AUCTORE SACRAMENTORUM . 95

tutio probabatur ; tamen neque hós , at hæreticos potius , cenſu

ra volebant Apoftolica perftringere; ergo & c. IIItio.Accedit quo
rumdam auctoritas, quos in fidei puncto lapſos fuiſſe nemo ullus
aſſeverabit: Ruardus Tapperus , infignisLovanii Theologus ,
Baji caſtigator egregius , a Synodo Tridentina redux explana
tionem articulorum confecit , in qua manifeſte fic fcribit : inquiri
poffet , fi hæc poteftas inftituendi Sacramenta fuerit apud Apoftulos ; an
fucrit folum Apoftolica ; an in Ecclefia manferit apud eorum fucceffores ;
fed NB. nihil horum , requirit articulus , qui folum habet , quod omnia Sa
cramenta funt a Chrifto inſtituta ; non autemquod ab eo ſunt inſtituta NB.
immediate. Ecce Viri do &tiffimi , nec non Tridentino coævi ſuf
fragium ! Dominicus Soto in 4. dift. 1. l. 5. Art. 2. Conch . 3. ait :
non ufque adeo conftat hæreticum effe , negare Sacramenta Confirmationis,
& Extreme unctionis fuiſſe ore Chriſti proprio inftituta : effct tanien te
merarium negare & & c.
c. Succedet Eltius: cum ( inquit in 4. diſt. 1 .
S. 16.) non fit a Synodo definitum , Sacramenta N. L. omnia immediate
& Chrifto inftituta eſſe, diſputatur adhuc interCatholicos , utrum omnia fe
ptem Chriſtus immediate , & perfe ipſum inftituerit ; an vero quorumdam
inſtituendorum miniſterium Apoftolis , vel Ecclefice commiferit Tum
mox : bac opinio ( de mediata inſtitutione ) ut ut aliquid probabilita
tis habeat , majoritamen probabilitate ( immo certitudine clariflima )
diverfæ fententiæ ſuperatur. Denique Suarez Diſp . 12. in 3. P. Sec ,
1. providentiſſime : prætermifit ( inquit) Concilium illam particulam
immediate, & per ſe ipſum ; idco non dixit abfolute, conclufionem
NB . effe de fide ; tamen hanc fuiſſe mentem Concilii vix poteft dubitari.
Addam quoque ex Recentioribus Eminent. Gotti , cujus ſermo
nem mutuor ex 2.6. de Auct. Sacram . Dub.un. J. 2. N. 8. atque fic
habet : Veteres Scholaftici quidam Sacramenta Confirmationis, & Extre
ma unctionis mediate tantum a Chriſto , nimirum per Apoftolos , fuiſſe ina
ftituta docuerunt , quam opinionem expreſſe Ecclefia non damnavit ; qua
propter Tridentini Patres, dum ftatuerunt, omnia Sacramenta fuiſſe a Chri
ſto inſtituta , a voce per fe , ſeu immediate , conſulto abſtinuerunt
Cavit enim S. Synodus, ne opiniones inter Catholicos agitari ſolitas proſori
beret ; qualis erat opinio Hugonis a S. Victore , & Magiftri fententiarum
Tc. - ſed unice intenta fuit, ut Lutheranos , ac Sectarios damnaret , qui
negabant , aliqua Sacramenta eſſe Divino jure inſtituta. Quibus omni
bus in unum coacti s nemin i mirum videbi tur , cur immediatam Sa.
cramentorum inſtitutionem fignaculo fidei communitam tantiſper
inficiemur ; profecto : aliud eſt propoſitionem eſſe certam , cu
jus
 96 :: Pars I. DISSE Â T. II . CAK. I. *

jus oppoſitum audiat temerarium , aut erroneum ; & aliud fide Dis
vina credendam , cujus oppofito itigma hærefeos fit inurendum .
Fuverit Inſtir. de Fide pag .271. & fequ. confulere.
SCHOLION. Quibusdam rationibus adverſariis non fine
verborum comitate obfiftendum eft. Imo ajunt ex V. Bellarmino
L. 1. C. 23 : Canon Tridentinus non poteft , niſi de immediata
Chrifti inſtitutione intelligi; nam alioqui Concilium fruftra Ca
nonem iftum poſuiflet ; cum nemo unquam dubitaverit , quin
faltem mediate Sacramenta a DEO ſintinſtituta. Ildo. Idem Con
eilium Seff. 14. Can. I. mentem fuam apertius declaravit ; quan
do Extremæ un & ionis inſtitutioncm Chriſto ; at Jacobo Apofto
lo folum promulgationem attribuit. Denique IIItio. conſequente
Seff.21. Cap. 2. aliter de Sacramentis , atque aliter de ritibus Ec
clefiafticis Patres congregati fermocinantur ; Ecclefiæ nimirum
poteſtatem adftruunt folum immutandi ritus Sacramentorum ,
fulva corum fubſtantia ; quod fane non leve indicium eft , uti omni
om Sacramentorum inſtitutionem Chrifto immediato. Auctori om
ñino detulerint.
B. generatim , has ipſas eſſe rationum formulas, quibus fubni
xi lubenter conceflimus fententiam certiffimam , eamque pro
pterea fidei proximius accedentem ; ut tamen opinionem con
trariam mox clavo dictatorio velut hærericam configamus ,non
dum adducimur. Itaque ad Imum reddi poterit : neque fic fidei
definitionem ſuper immediata inſtitutione evolvi ; licet enim de
mediată inſtitutione nemo orthodoxorum ambigue hæferit; hæ
retici tamen , quorum jugulum peti batur , omnem prorſus me
diatain five , five immediatam Divinam inſtitutionem , dempta Bao
ptifmi & Euchariſtie , pertinaciter abnuebant ; id quod ex eorum .
dem dicacitate ( pag. 89. ) intelliges ; hic igitur Tridentinæ erat
Synodo ſcopus præfixus, ut adverſus Novatorum calumnias de
cerneret , omnia Sacramenta juris effe Divini , nullum iſtorum
impoſturam , aut ritum poſſe ſuperſticiofum nominari. Ad Ildum ,
ac Tiltium ajo , omnia plane elle veriffima, nobisque ad priorem
Propofitionem tutandam ut maxime peropportuna ; at nondum
illiusmodi , ut fidei certitudinem , ad præſens thema {pe & antem ,
plane pleneque ingenerent: nam poffet hic aliquis objectum , aut
cxplicite , aut formaliter implicite eſſe revelatum abnuere ; pollet
Canonem primum jure teltari, duntaxat effe particularem ; alterum
vero Tridentini documentum inter Capita, non vero inter Cano
nes
 DE AUCTORE - SACRAMENTORUM . 97

nes connumerari. Vide Inſtit. de DEO pag. 23. & fequ .

Tum Inftit.
de Pænit.pag. 141. ubi , alio quidem themate occupatus, ſcripſi
ſimilia , quæ immodicam in præſentia lucem accendent , cum
primis adnotatio ſub exitum pag. 143. repofita. Sed adhuc ſu
perat Propofitionem ordine primam ab Adverſariorum telis eliberare.

Interceſſiones elidenda.

S. VI. Qua Apoſtoli a Chriſto poteſtate donati funt , non

plane inanis erat , & otiofa ; ut perſonam quandoque Chriſti eti
am ſuſtinuerint ; ac proinde quædam erit immediata Sacramento .
rum inſtitutio Chriſto, quædam Apoſtolis attribuenda. Ad quod
oftendendum perbelle facient articuli Scripturæ fequentes : fi
cut me mifit Pater, & ego mitto vos . Joan . 20. Et Paulus 2 , ad Cor. 2 .
C.v. 10 nam & ego , quod donavi , fi quid donavi propter vos in perfo
na Chriſti; denique & illud 1. ad Cor. 11. cætera autem , cum venero,
diſponam. Ildo. Id quoque cenſeantur Patres Eccleſiæ teſtificari;
velut S. Cyprianus ferm . de lotione pedum : ipſe , inquit , Jum
mus Sacerdos fui eſt Sacramenti Inſtitutor , & Auctor : in cæteris homines
Spiritum Sanctum habuere doctorem . Quorſum ifta ? niſi, ut Eucha
riſtia , quam proprie fuum poterat Sacramentum Chriftus nomina
re , eidem immediate ; reliqua vero docente Spiritu San& o adſcri
bantur Apoſtolis , vel Eccleſiæ , per Oecumenicas Synodos con
Paris videtur elle conſilii Auguſtinus ; ait fiquidem
gregata .
L. 3. de doctr. Chriſtiana C. 9. Sacramenta N. L. Dominus ipfe, & A
poftolica nobis tradidit diſciplina ; itaque ad conſortionem cum Chri
fto , Sacramenta inftituente , pariter venerunt olim Apoftoli .
IIItio. Ut minimum dixeris : duo folum novi fæderis Sacramena
ta Chriſto Auctori Divinæ tribuunt Litteræ , reliquorum inſtitu .
tio nullibi fcripta reperitur ; erit eapropter duntaxat tradita :
illa autem ( ſic Auguſtinus interfatur ) que non ſcripta , ſed tradita cu
ftodimus , qua quidem toto terrarum orbe obſervantur ; datur intelligi, vel
ab ipfis Apoftolis, vel plenariis Conciliis • commendata , atque ftatuta re
tineri ; ac proinde & c. IV to. Erant e Veteribus Doctores Or
thodoxi , ut ipfi nupere teſtabamur, qui immediatam Confirmatio
nis , & Unctionis extrema inſtitutionem Chriſto abjudicant, quo
rum fane non eſt contemnenda auctoritas. Ergo & c. Vto. Sibi .
mer objicit Suarezius Q.64. Art. 4.in 3. P. D. Thomæ : fi ea , quæ
N tra
 98 Pars I. DISSERT . II. CAP. I.

traditione habentur , creduntur manaſſe immediate a Chriſto , in

terdum vero ab Apoſtolis , vel Eccleſia ; quomodo judicare pof
ſumus , quænam traditio prioris, quænam pofterioris ſit generis ?
nam ex fola antiquitate diſcerni fimilia non poſſunt. VIto dia
mum : Sacramentum Legis naturæ non fuit a Domino immediate
deſtinatum , fed ab hominibus ; quidni de quibusdam noftri Te
ſtamenti Sacramentis paria dicamus ? Tum enim poterit nihilo
minus vocari Chriſtus Sacramentorum Inſtitutor ; ficut miracu
lorum effector dicitur , etſi non minus de accepta divinitus po
teſtate prodigiis Apoftoli inclaruerint. Poterit tandem & illud
comparationis gratia adduci , quod nihil fit in Scripturis inſòs
lens , quum ajunt : DEum adparuiſle, & hominibus locutum fuif
ſe ; tametfi hoc mediis Angelis ſit præſtitum ; quocirca a pari.
Accedamus ad obje & iones dejiciendas. R. Ad Imum . Ex hy .
potheſi , dum poteſtatem Sacramentorum inftituendorum acce .
perint. Conc. dum eam accepiſſe omnino inficiabimur. Nego Couli
Propterea articuli Scripturæ commemorati meliore ſenſu dona
buntur : mittit igitur Servator Apoſtolos , ficut eumdem miſit
Pater , ut quædam poteſtatis fimilitudo , & analogia indicetur.
Conc. ut æqualitas millionis , & poteftatis utrinque fit eadem . Nego.
Nifi hoc e vero dictum fit , conficiam facile , ut peræque Apofto
li fint Agni-occifi ab origine mundi , fint Capita Eccleſia , fint Vades, &
Sponſores pro peccato originis abolendo, habeantque actiones DEI
viriles ; quod nullus certe omnium afleverabit. Alter Scripturæ
locus hoc unum præfert, quomodo Apoftolus in perſona ,hoc eſt :
nomine Chriſti donationes fecerit ; unde videas , Affertionis noſtru
veritatem ne per umbram quidem vitiari. Nec multo alia erit
elucidatio textus ultimi , in quo pleraque diſpoſiturum ſe annun
ciat Paulus ;quin id de Sacramentorum determinanda ſubſtantia ſu
mi debeat ; aut poflit.
Ad IIdum . Pari confidentia , Patres nobis eſſe adverſarios,
negamus. Primus quidem locus Cyprianum Auctorem non ha
bet ; quia recitatur in Tractatu de Card Chriſti operibus Tom . 3 : in
hoc autem juxta Pamclii Notationes dubii tantum , & fuppofititii li
bri ejusdem S. Patris continentur ; immo, quod ad Tractatum me
moratum attinet , Eruditi omnes conſonant , eum efle fætum
Arnoldi Bonæ Vallis ex Seculo 12. Abbatis Galliæ. Verum diflic

mulata paullulum hac criſi Suarezium auſcultemus : licet , inquit,

in primis verbis : fui Sacramenti & c. in fingulari de Sacramento
lo
 DË AU CIORE SACRÁ 24ENTORUM . ( 99
loquatur ; non tamen de uno definito , fed de quolibet , atque
adeo de omnibus N. L. Sacramentis intelligendus eft ; nam ibi
dem plane docet , Baptiſmum , Pænitentiam , aliaque a Chriſto eſſe
inſtituta. Cum ergo ſubdit : reliqua tradita effe ab hominibus Spiri.
tu Sancto dictante , non de Sacramentis , fed cærimoniis , ac ritibus a .
liis , ab Eccleſiaſtica auctoritate fancitis , explanabitur ; tum , fi

qua inter Euchariftiam , & reliqua Religionis myfteria differen

tia eſt conſtituenda , non ifta penes inſtitutionem ; ſed promulga
tionem , & ufum definietur.
Porro : Auguſtini fenfus eft, ut Sacramenta Dominusipſe , &
Apoſtolica diſciplina tradiderit , modo per omnia pari, & aucto
ritate. Nego. Dislimili prorſus, & inferiore : Chriſtus inftituendo,
Apoſtoli autem promulgando , & miniſtrando. Conc. Non erat tan
to Ecclefiæ Lumini obſcura Pauli oratio , qua Apoſtoli Diſpenſar
tores tantum myſteriorum DEI diſertiſſime pronunciantur ; ac propter
easc. Dicam breviffimis Suarezii verbis : intelligit Auguftinus,
Dominum tradidiffe , ut Sacramentorum Auctorem : Apoftolos vero
ut promulgatores ; hinc vides, quamnam in Chriſti conſortionem
ſint admiili ejuſdem Apoftoli, : ; )
Ad IIItium Nego Ant.Reliquorum enim inſtitutionem nullibi qui.
dem Scriptura explicate deſcribit ; ſed tamen fubobfcure infinu.
at (pag.52.9.92.) Sunt nempe ( ut Diſcipulorum dilectiſſimus fate
tur) alia multa, quæ fecitJEfus : qua, fcribantur per fingula ,nec ipſum
arbitror mundum capere poſſe eos , qui fcribendi funt, libros. Joan .C. 21 .
V.25.Amabo : cur parvuli ſalubri lavacro tinguntur,de quo ubivis
in Scriptura ſilentium ? Traditio nimirum fuccurrit, quæ præter
Scripturarn non minus eft Verbum DEI irrefragabile. Inftit. de
Fide pag. 313. Recte Theologorum Angelus in 4. Dift. 23.Q. 1.
Art. 1. qu .3. ad 1. & 2 dum , in Scriptura, ait , explicatius tradita
eile quædam Sacramenta , quæ funt NB. præcipua , & magis ne
ceſſaria ; alia vero per Apoſtolos fuiſſe tradita , quamvis a Chris
fto fuerint inſtituta. Ad Auguſtini teftimonium , quod eſt reli
quum , deinceps reſponde : quæ tradita cuftodimus, ea per Apo.
ftolos , vel plenaria Concilia credimus ſtatuta , fi quidem diſciplię
nam Ecclefiæ contingant. Conc. ſi ad ſubftantiam fidei , ad Sacra
mentorum naturam attineant. Nego. Ipfe Auguſtinus eodem lo .
co ponit exemplum de celebratione Pafchatis præſtituta . Porro : non
eft , tefte Suarezio, univerſaliter intelligendum , omnia, quæ in Scris
pturis non continentur , effe ab honinibusinſtituta, & non ima
N2 mc
 100 Pars I. DISSERT. II. Cai. I.'

mediate a Chriſto ; nam aliqua potuerint Apoftoli ex ipſius Chri

ſti ore ſuſcipere , tum Ecclefiæ tradere , etiamſi ſcripta non ſint:
eum ad ſenſum dicebat Angelicus hic Q. 64. Art. 2. ad imum :
illa , quæ aguntur in Sacramentis per homines inſtituta ,non funt d ' necef
fitatc Sacramenti ; ſed ad quamdam folemnitatem - ad excitandam devo
tioncm , reverentiam . - Ea vero , quæ funt de neceſſitate Sacramenti ,
ab ipſo Chrifto inſtituta funt - Et Icet nonfint omnia tradita in Scriptu
-ris ; babet tamen ea Ecclefia ex familiari Apoſtolorum traditione.
Ad IVtum. Poterit paucorum auctoritas præteriri ; aut ma
gna certe temperantia opinatio hæc Veterum emolliri , tanquam
Tò inſtitutionem ampliata lignificatione loco promulgationis , nec alio
ſenſu acceperint : fic vetus DEI Lex Mofaica nominatur , etfi eam
Domino inſtituente folum Moyſes divulgaverit : fic D. Tho
mas dicit Unctionis extremæ Sacramentum ab Apoſtolis inftitutum ;
quia per doctrinam Apoftolorum nobis NB. promulgata eſt ejus inſtitutio.
Et quid multis ? Alexander , & Bonaventura ( loquar Bellarmim.m
C. 22. L. 1. ) de Sacramento Confirmationis defendi non poteſt ;
conftat enim teſtimonio Fabiani Papæ epiſt. ad Orient . Dionyſui
Areopagitæ , de Ecclef. Hierarch. C. de baptifmo Cypriani L. 2 .
epift. 1. Tertulliani 1. de réſurrect, curnis, aliorumque Veterum ,
Sacramentum Confirmationis diu ante Concilii Meldenſis tempo
ra fuiſſe. Sed neque hoc idem Concilium aliud ftatuerat , niſi ,
ut Sacramentum Confirmationis conferentes Epiſcopi ſint jeju .
ni ; velut patet ex Gratiano Can. ut Epiſcopi de conſecrat. dift. 5.
Ad Vtum . Nihil morabor , quin libimet reſpondentem Sua .
rezium fufficiam ; ait namque : primo obſervanda eſt materia tra
ditionis ; fi enim pertineat ad fubftantialiafidei , ſeu Ecclefia , fignum
eſt, ab ipſo Chriſto immediate manaſſe ; quia folus eſt Auctor fi
dei , & Eccleſiæ . Secundo: ipfamet traditio conſulenda, quæ ſu
am folet originem indicare. Tertio : Eccleſiæ auctoritas , & de .
finitio , vel communis conſenſus de origine cujusvis traditionis
opportune judicabit. Itaque ad præſens inquiam : immediata in
ftitutio Sacramentorum , Chriſto adjudicata , ex traditione ut
plurimum conftabit , cujus thema ſubſtantialia fidei fundamenta
contingit , & Auctoritas definientis Ecclefiæ ut plurimum fave
re videbitur ( pag. 89.0 92. )
Ad Vltum . Initio dicam : Nego Ant. Nullus quippe hominum
potens eft, cuidam figno fenſili vim delendi maculam originari
am conferre , nifi DEus , de cujus poteftate dona gratiarum ad
ve
 DE AUCTORE SACRAMENTORUM. IOI

veniunt ; unde Suarez : ſi hoc in lege veteri, & nova factum non eſt,
nec fieri etiam decuit ; multo minus in lege natura fieri oporte
bat. Et quamquam hominibus illius ætatis liberum eſſet, ut hoc,
vel illo ſigno uterentur ad ſignandam fidei proteſtationem ( pag.
37. ) cum eo tamen cohæret, ut ſolum aroma figni determina
tio ex hominum voluntate privata , vel publica ; non vero ipfa
Sacramenti inſtitutio proceſſerit. Scilicet : remedium adverſus
peccatum originis nequit eſſe inventum mere humanum . Ad
alterum venio , in quo ſubita erit difcrepantia : quod Tò miraculo
rum effe & tor non continue indicet principem miraculi cauſſam , ut
etiam alius effe poflit de prioris poteftate fibi liberaliter donata.
Verum tò Inſtitutor ex primigenio vocis uſu non niſi immediatam
videtur indicare operam , fine alterius adminiculo proxime colla
tam . Hoc pacto nemo facile dixerit : Ritus ab Eccleſia inſtitu
tos , perque eam pro rerum adjunctis mutandos , Chriſtum inſti
tuiſſe ; quanquam noverimus , id confieri facta divinitus poteſta
te : ſemper enim audivi hactenus : bas cærimonias Ecclefia inſtituit
& nunquam : Chriſtus inftituit ; ac proinde . Sc. Ad ultimum de
nique probe digerendum juverit Inſtitutiones de Angel. pag . 115 .
recenti memoria compleai . Cæterum : £ o @ avial V. T.per
Angelos peractæ ipſis litteris Divinis indicantur ; nam Exodi 3. le
gitur DEum Moyſi apparuiſſe ; quem tamen Stephanus Act. 7 .
Angelum nominat , vices DEI gerentem . An quiddam ſimile
habet Divinus Codex , quod præſenti materiæ poflit accommoda
ri? Si autem regeris : poterat DEus perſonas ſui vicarias in appa ,
ritionibus ſtatuere ; cur non poffit in Sacramentis immediate con
ftituendis ? R. tum ad quæſtionem poſſibilitatis delabetur dimica
tio ; quamque nunc recipio componendam .

QUESTIO Ima . Anne poteftas inflituendi

Sacramenta nudis pofſit creaturis comniunicari ?

Ilda . Ecqua fit ratio , cur inſtitutionem Sacra .

mentorum fibi foli Chriſtus reſervařit ?

Hoc loco Cl.Berti 1. 30. C. 8. vagum Scholafticorum inge
nium appellat , quod ad concertationum acervos fuam traxerint
quæſtionem de poſibili ; quanquam ſub exitum capitis pari nobiſ
cum ſententia quæfitum ſcholaſtice abſolvere non ſit tergiverſatus,
Ergo
 TO2 PARS I. DISSERT. II. CAP. I.

Ergo pennam meam , & fi quod eft ingenium ,Angelico Docto

ri, tum Suarezio, nihil evagantibus, committam , quibuscum R. ad
Imam , & quidem verbis Angelici Magiſtri 3. P. Q. 64. Art. 4. in
O. Dicendum , quod ficut dictum eft, Chriſtus in Sacramentis duplicem
habuit poteftatem : unam auctoritatis, que competit ei , fecundum quod
DEus : 85 talis poteftas nulli potuit crcaturæ communicari : ficut nec Divi
na effentia. Aliam poteſtatem habuit Excellentiæ , qua competit ei , fe
cundum quod homo : & talem poteftatem potuit Miniſtris communicare ,
dando ſcilicet eis tantam gratiaplenitudinem , ut corum meritum opera
retur ad Sacramentorum effectus ; ut ad invocationem nominum ipſorum
fanétificarentur Sacramenta , & ut ipſi NB. poſſent.Sacramenta inſtituere,
E fine ritu Sacramentorum , effectum Sacramentorum conferre folo impe
rio. Poteft enim inſtrumentum conjunctum ( velut erat humanitas Di.
vinitati ) quanto fuerit fortius , tanto magis virtutem ſuam inftrumento
feparato tribuere ;ficut manus baculo.
2
Ad lIdam mei rurſus loco , fic quidem conſulto præftitui, Sua
rezius loquetur : poffumus ( inquit Q. 64.Art. 4. Diſp. 7. Sect. 1. )
rationes , & congruentias afferre , ob quas Chriſtus hanc inſtitutionem Sa
cramentorum fibi foli reſervarit. imo. Quia hæc inſtitutio pertinet ad
quamdam Excellentiæ poteftatem , quam decuit, foli humanitati Chriſti com
municari propter fingularem ejus dignitatem , is excellens meritums
2do . Indicat D. Thomas hic Art. 4.ad imum , videmus , Chriſtum per
fe folum inſtituiſſe Sacramenta propter fidelium utilitatem , ne in humine
Spem ponerent ; unde ficutfides Chriſti DEI hominis eft neceſſaria ad ſalu
tem - ita etiam decuit, ipſum effe Auctorem Sacramentorum , in quibus
fit hujus
fideiprofeſſio, & per queapplicatur hominibusgratia, & juftitia
propter perita Chriſti. , ztio. Addit eodem loco Aquinas, Theologus
in Scholis maximus, hoc propterea contigiffe , ne varia Sacramen
ta multiplicarentur , ex quo facile naſci poterant disſenſiones , & ſchilma
ta in Ecclefia. 4to. Subdit denique laudatus Suarez : quia folus Chri
ftus eſt Caput Ecclefiæ , ejusque Inſtitutor, 5 Auctor ; idco ad Eum per
tinet , illius jacere fundamenta , & dare ſenſibilia figna , quibus homines
in ſua Ecclefia congregarentur , & ab aliis congregationibus fecernerentur ;
nam licet Sacramenta ſola non fufficiant ad difcernendam Ecclefiam , niſiſke
mul alia concurrant , præfertim conjunétio cum Chrifti Vicario in terris per
fidem , ở obedientiam ; ſunt tamen unum ex præcipuis fignis, maxime
neceſſariis ad fideles in uno corporc Ecclefia congregandos ; ut Auguſtinus
dixit L. 19. contra Fauftum C. 11 ; & ideo fuit valde convcniens , eadem
per Chriſtum immediate tradi. Sic habet Salmanticenſis Academia
Do
 DE AUCTORE SACRAMENTORUM.. 103

Do & or præcipuus , cujus fi ingenio uti placuerit, fane poteris

impuniffime , vel propterea ; quod in Auguſtino ejusdem fen
tentiæ firmamentum invenias : potuit Dominus JEſus Chriſtus ( ita
Præſul Hipponenſis Tract. 5. in Joan. N.7 . ).ſi vellet , dare potefta *
tem alicui ſervo fuo , ut darct baptiſmumſuum tanquam vice fua , transa
ferre a ſe baptizandi poteftatem , & conftituere in aliquo fervo fuo, a tan
tam vim dare baptiſmo translato in fervum , quantam vim haberet baptiſ
mus a Domino. Hoc noluit ideo , ut inillo ſpes effet baptizatorum , a quo
ſe baptizatos agnofcerent. Noluit ergo fervum ponere ſpem in fervo :ideo
que clamabat Apoſtolus, cum videret homines volentes ponere ſpem in ſe i
plo : nunquid Paulus pro vobis crucifixus eft ; aut nomine Pauli baptizati
etis ?
A T I CU L US II .

Quinam Sacramentorum N.L. Inſtitutor Chri

ſtus materiam & formam determinaverit ? Et : num
eas adeo defixerit, ut quælibet rerum , ac verbo

rum mutatio perimat Sacramentum ?

S. VII. J N unum Articuli indicem duo congeffi : alterum de mai

de iſtarum immutatione : utrumque ex antegreſſo debebat Articulo

in controverſiam Theologice vocari; iſta vero cum pariter ordi
ne præparato abſolvenda lit, opus eſſe video , decertaturos no
tationibus opportunis ante inſtruere , quam cominus dimicent.
NOTATIO Ima. Hoc plane loco , quum conſtat immedia
tum Sacramentorum Auctorem eſſe Chriſtum (pag. 92.) & Sacra
mentum omne materia, ac forma perfici( pag. 67. )fuapte fit con
ſectarium , ut ſcitemur , quinam hæ Sacramentorum partes ab In
ftitutore Divino determinatæ ſint ? Eum modum priusquam de
finio , noſſe convenit , determinationem triplicem effe, videlicet :
determinationem primam in genere, quando generatim quiddam
pro materia , aut forma decernitur , nec , cujus ſpeciei eſſe debeat ,
manifeftatur : alteram in fpecie , cum fpeciatim exponitur, qua
lemnam adhiberi oporteat: tertiam in individuo ; fi non fola ma
teriæ & formæ ſpecies ; fed hæc plane , aut illa numerice deſignatur.
Exemplum ſufficiam vulgare : jubeo iconem a pictore confieri ,
erit determinatio generica; li addo : volam effigiem S. Trinitatis ,
euin
 104 Pars I. DISSERT . II. CAP. I.

eamque non coloribus aqua , ſed oleo ſubactis , atque etiam in

lamina cuprea , figuram parallelogrammi referente , effigiari, e
rit determinatio ſpecifica : dum plane hos numero colores , hanc
numero tabulam , hunc perſonarum litum definirem , foret den
terminatio numerica.
SCHOLION. Extra dubitationem ponitur , Imo nec eſſe for
mam'a Chriſto , nec mater iam Sacramentorum in individuo deter
minatam : perparum enim Ecclefiæ , ſuisque fidelibus, ad conſum
mationem fæculi perſeveraturis, profuiſſet, fiquidem hanc nume
ro aquam pro falutari lavacro , hunc numero panem , & vinum
pro Euchariſtico myfterio præcepiſſet. 2 do. Quantum eſt ad
Baptiſmi, & Euchariſtiæ Sacramentum , nemo ambigit , in utro
que factam elle a Chriſto ſpecificam determinationem , cum penes
materiam , tum formam : baptiſmi materia indicatur Foan. 3. v .
5. nifi quis renatus fuerit ex aqua & c. Forma autem Mattb . ult. v.
19. baptizantes cos in nomine Patris & c . Itidem eft de materia , &
forma Euchariſtica Matth. 26. Marci 14. Lucæ 2 2. fignificanter de
claratis , nec fine præceptione adjecta : hoc facite in meam comme
morationem . Nunc ſequitur , in eo verfari Scholarum diſcordi
am : anne Chriſtus materias , & formas Sacramentorum omnes
in genere ; an etiam in ſpecie atoma defixerit : pars ſpecificam omni
um , velut in Euchariſtia & Baptifmo , determinationem concedit :
pars altera celebrior, quorumdam , cumprimis in Confirmatione ,
& Ordine, determinationem genericam tuetur , cum S. Bonaventura ,
Bellarmino , Morino , aliis.
· Notario Ilda. Mutare materiam , & formam Sacramenti
perinde eſt, atque aliam , & aliam hinc illinc variatam Sacramento
parando ſubſtituere ; id quod bifariam poteſt evenire:nunc,utmu
tatio fubftantialis ; alias , ut accidentalis contingat ; at non prorſus il
la methodo , quam in corporatis rerum mutationibus ( Sacramen
tum quippe totum quoddam morale eſt pag. 66. ) quotidie licet
contueri . Erit mutatio theologice ſubſtantialis, ficubimateriæ præ
ſtitutæ ſubſtancia , aut formæ lignificatio tollatur , fi iſtius ſenſus
per omnia vitietur ; ut adeo fecundum communem prudentum
æftimationem verba fint penes ſenſum omnino alia , quam Chri
ſtus voluerit , & adhibeat Eccleſia . Erit e contrario mutatio co
lum accidentaria , ubi neutrum quidem acciderit ; ſed tamen mo
dica quædam fuerit , aut materiæ aut formulz variatio : exempli
caula inquiam : fi aquæ loco adhibeas vinum in baptiſmate con
fe
 DE AUCTORE SACRAMENTORUM . 105

ferendo , mutatio fubftantialis ; fi præ frigida calentem , duntaxat

accidentaria dicetur ; velut quoque accidentalis eſſe poteft fecun
dum modum materiam applicandi utcunque diverſum : fic foret
in baptiſmate per trinam immerfionem , quod olim : afperfionem , ut
quandoque factum creditur: affufionem aquæ impartito; ſicuti nunc
in Ecclelia Latina obſervatur ,
SCHOLION. Uſui , præfentique themati facilius intelligen .
do ſervient Canones ſequentes : alter ad materiam , alter ad formam ,
tertius ad utramque dirigetur. Sit Imus. Subftantialis materia
permutatio ſuborietur , fi ab ea , quam Chriſtus ſanxit, alia di
Itincta ſpecie morali fufficiatur : accidentaria vero , quum differen
tia illiusmodi non intervenit ; id quod ad prudentum judicia me
tiendum ; ac propterea minimum huc faciet rerum phyfica diver :
ſiras ; at moralis potius, & Theologica ; unde , quantumvis forte pa
nis fpecie pbyfca non alius ſit a farina crude fubaéta ; tamen Sacra
mentum non conficit, qui hujuscemodi maſſam confecrationi ſub
deret ; eo quod ſecundum communem uſum haudquaquam ſub
nomine panis uſualis venire foleat : aliter eſt de pane azymo, & fer
mentato , qui profecto panes ſunt, & in prudentum opinione me-,
rito panes vocantur. Perinde eſt de vino albo , & rubeo, genero
fo , & debili , modo ſit de vite , nec Propolarum artibus immo .
dice transfiguratum . Canon IIdus. Peribit formx.fubftantia , dum
fenfum amiſerit, a Chrifto Inſtitutore præfixum ; non enim lono,
aut numero fyllabarum ; ſed ſignificatione vim ſuam Sacramenta
exerunt : & ut habet effatum Angelici Q. 60. Art: 8. in O verba
operantur in Sacramentis quantum ad fenfum , quem faciunt. lccirco
Bellarminus L. I. de Sucrum . C. 21. utcunque , ait , varientur ver
ba addendo , detrahendo , mutando, transponendo, corrumpendo , in
terrumpendo , femper manet integritas fübftantịalis , dum manet in ,
dem fenfus : & contra , minima etiam variatio deſtruit integrita
tem fubftantialcm ; fi pereat ſenſus, Canon Illtius. Judicium de
his mutationibus ( denuo Bellarminum accerfam ) ſintne ſubſtantiales ,
an accidentales , non debet effe mathematicum , fed morale ; ita , ut
tunc judicandum ſit , ſenſum verborum conſervari , quando au-.
dientes intelligunt, & judicant illud , quod per integram verbo- ,,
rum enunciationem folet ſignificari ; etiamſi alioqui verba cor
rupte pronunciarentur.
COROLLARI A. Exinde deducitur Imo. Si formulam Sacra
menti ex uno idiomate in alterum transferas , fi vocabulo uni
0 aliud
 106 Pars I. DISSERT. II. Cap. I.

aliud paris plane, ac diftinétæ fignificationis ſubſtituas , fore mu

tationem nonniſi accidentariam . Dixi vigilanter : diflinétæ figni
ficationis ; : ut noveris , formam v. g . baptilini non eſſe validam ,
dum diceres : baptizo te in nomine Trinitatis ; vox fiquidem Trini
tatis non exprimit diſtincte nomen Patris , Filii , & Spiritus ſancti ;
velut tamen neceffe eft ob Chrifti inſtituentis præceptionem .
Aliud eft : ubi loco baptizo utereris : abluo te & c. Ildo . Non eſt
fubftantialis mutatio , dum Miniſter baptizans inquit: in nomine Pa
tris omnipotentis , & Filii, & Spiritus S. te baptizo ; equidem omillio
pronominisego , adjectio vocis omnipotentis, & translocatio verbi
baptizo, ſenſum integrum non peſſumdant. Illtio. Cum formula,
ex imperitia , aut linguæ lapfu corrupte enunciata , ſenſum ger
manum retinet, non eft de validitate Sacramenti dubitandum ;
quamvis enim ( adjuvat fcribentem Angelicus bic Q. 60. Art. 7.
ad 3tium ) bujusmodi verba corrupte prolata nibil fignificent ex virtute.
impofitionis ; accipiuntur tamen ut ſignificantia ex accommodatione ufies.
Et ideo , licet mutetur fonusfenfibilis,remanet tamen idem fenfus. IVto.
Quandoque in proferendis formulis accidit ; eas interrumpi ;
erit igitur accidentaria mutatio , fi intervallum fit modicum , ut .
communi adhuc judicio una moraliter propofitio , & actio facra
1
mentalis elle cenſeatur : erit fubftantialis, fi ſecus contingat. 1

Series Aſſertionum .

$ . VIII. ASSERTIO Ima . Chriſtus materi.

am , & formam Sacramentorum ea ratione conſti

tuit , ut aliquorum in fpecie infima, aliquorum in

genere tantum determinaverit. Equidem ad partem
pri ore m cum pri mis att ine nt Sac ram ent a Baptiſmi , & Euchariſtie ,
de quibus Matth . 26. & 28. diferta fit, expreffaque commemo
ratio : accepit panem & c. hoc eft corpus mcum ; tum : baptizantes cos
in nomine Patris &c. Ad partem alteram fpectant potiſſimum ,
Matrimonium , Confirmatio , Ordo & c . quorum non adeo eſt diſtin
&ta in Scripturis mentio circa formam & materiam atome defixam o;
ut propterea ad perpetuam Ecclefiæ traditionem recurrere opor
teat. Veritati priori etiam Patres adftipulantur : Tertullianus
L. de baptiſmo ſcribit : lex tingendi impofita eft, & forma præſcripta :
ite, inquit , Chriſtus , ad omnes gentes , tingentes cos in nomine Patris
& c.
 DE AUCTORÉ SACRAMENTORUM . 107
&c. Et Auguſtinus L. 6. contra Donat. C. 25. certa , ait , fum
verba Evangelica ,fine quibus non poteft conſecrari baptiſmus. Ulterius
de Euchariſtia hæc docet Epiſt. 19. contra Fauftum C. 16, Nifi illæ
Syllaba celeriter fonantes,& tranfeuntes dicantur, non conſecratur ; de
nique L. 20. C. 13. Nofter calix & panis certa confecratione myfticus
fit nobis. Et vero : nili res , verbaque Sacramentorum quorum
dam iv genere ſolum Chriſtus determinaſſet ; quorſum a Triden
tina Synodo clandeſtinus maris, & feminæ contractus non jam
ubivis valeat ad Matrimonii Sacramentum ? Quid eſt ? quod in
Eccleſia Græca facerdotio inaugurentur Diaconi ſola manuum
iinpofitione ; cui tamen inter Latinos fimul adjungitur calicis
cum vino , & patenæ cum pane porre & io ? Nimirum : quod in ge
nere ſtatutum fuit , id de poteſtate divinitus accepta potuit ad
fpeciem atomam Ecclefia determinare. Audiatur Simonnetus Tract,
11. de Sacram . Diſp. 2. art . 4. Chriſtus, ait , inftituendo Sacramen
tum Ordinis non determinavit ejus materiam , & formam ufque
ad fpeciem infimam ; ſed ſolum in genere, ſtatuendo fcilicet, ut hoc
Sacramentum conferretur per aliquam actionem externam , & fen :
fibilem ordinantis, ac fignificativam poteftatis , quam quis , dum or
dinatur , accipit : & per aliqua verba, ejuſdem poteftatis deter
minatius, & clarius demonftrativa. Illius autem a & ionis , & ver
borum in fpecie infima deter minat ionem reliquit Eçclefiæ , quæ pro
materia hujus Sacramenti olim adhibuit folam manuum impofitio
nem : hunc ritum rerinuit Ecclefia Græca ; Latina vero a multis
retro fæculis utitur partim manuum impofitione , partim alia a .
cione fenſili, qua magis ſignificatur poteftas , quæ per Ordina
tionem traditur, ut patet in Ordinatione presbyteri.
Sed Contra : Si Chriſtus non omnium Sacramentorum materiam
& formam in ſpecie deſignaſſet; at quorumdam folum in genere; tune
confe &tarium eft , ut hanc in ſpecie defignandi poteftatem Eccleſia
concefliſſet : atqui falſum eſt conſequens ; nam fic Eccleſia mutare
poſſet in ſpecie materiam , & formam quorumdam myſteriorum ;
quæ enim conſtituit Eccleſia ,ea poteſt ſimul reſcindere: non ve
ro poteft immutare, ipſo Tridentino confitente Sef: 21. Cap. 2.Ac
proinde & c. . hæc brevicula argumentatio in eo fallitur ;
quod noftris e præmillis corollarium fecerit , quafi iccirco Eccle
ſia poflit fubftantiam Sacramenti immutare : revera non poteſt; nec
fi ad fpeciem atomam res, & verba adftringat , ſpeciein Sacramen
ti immutaſſe cenſebitur ; tunc etenim immutaretur & fpecies , &
02 con
 108 PARS I. DISSERT . II. CAP . I.

continenter fubftantia,dum Sacramenti materiam , & formam Chri

Ltus in fpecie infima conſtituiſſet, eamque in pofterum Eccleſia de
muraflet : non vero conftituit per datam Propofitionem ; ac pro
pterca & c. Niridius adhuc in conſecuturis præſens reſponſio e
lucebit.

S. IX . ASSERTIO IIda. Non omnis forma ,

& materiæ immutatio , niſi ſubſtantiva fit , peri
mit rationem Sacramenti. Hæc fiquidem eo uſque ma
ket , quousque ritus a Chriſto determinatus cum debita fignifi
catione perſeverat ; porro niſi mutario fiat fubftantialis , perſe
verat hic ritus ; perſeverat fignum ſenſibile ſignificans, & procu
rans gratiam ; ac propterea nianet illimis ratio Sacramenti. Ite
rum : pofita accidentali mutatione manent nihilominus materia, &
forma, quales Chriſtus inſtituit : non cnim hæc immutatio Chri
fti inſtitutioni, fed uſui potius Ecclefiæ opponeretur ; quæ v.g.
confecrationem perficit in azymo , non autem fermentato ; manet
igitur eo pacto tota Sacramenti eſſentia.
ADMONIT10 Bellarmini. Non eft tamen licitum ullo modo
verborum formam inmutare , five per eam immutationem tolla
tur fubßantialesforme integritas, five folum accidentalis. Sed hoc
intereft, quod , cuin forma mutatur ſubſtantialiter , Sacramentum
non perficiatur : & ideo ea integritas dicitur neceſſaria neceffitate
Sacramenti , cum autem mutatur folum accidentaliter , Sacramen
tum perficitur ; etfi peccet omnino , qui mutat voluntarie ; & i
deo dicitur hæc integritas neceſſaria ſolum neceffitate præcepti.
COROLLARIUM . Eccleſia poteſtatem non habet immutan
di Sacramentorum ſubſtantiam ; quomodo claret ex Trident. Selle
21. Cap. 2. paullo ſuperius inſinuata, in qua dicitur : præterca decla
r athanc poteftatem perpetuo in Ecclefia fuifè , ut in Sacramentorum di
Spenfatione , NB. falva illorum fubftantia ea ftatueret , & immutaret, que
fufcipientium utilitati , feu ipſorum Sacramentorum venerationi prorerum ,
temporum , locorum varietate magis expedire judicaret. Conformiter
eſt , quod aſſeverat D. Thomas hic Q. 60. art. 5. in O. Non per
tinet ad aliquem determinare illud , quod eft in poteftate alterius ; fed ſo
lum id , quod eft in fua poteftate ; quia ergo fančtificatio hominiseſt in
poteftate DEl ſanctificantis,non pertinet ad hominem Jun judicio aſſumere
res ( atque adeo nec verba ) quibus ſanctificetur ; ſed hoc debet elle ex
Divina inſtitutione determinatum . ( pag. 107.)
Scbo
 DE AUCTORE SACRAMENTORUM. 109

Scholion Adverſariorum .

S. X. Poſtulant , fibi enodentur fequentia. Imo. Si Eccle

ſia in quibusdam Sacramentis ſpeciem atomam materiæ , & forma
definivit; cur non poflit ſpeciem eamdem
; ac proinde ſubſtantiam
Sacramenti pro arbitrio variare ? Ildo. Quomodo Aſſertiones , &
Corollarium cohæreant cum Tridentina fan & ione , ex qua clandes
Itinus contractus , olim fufficiens, nunc üis in locis , ubi promul
gatum , ac receptum eft, Matrimonii Sacramentum valore deſti
tuit ? Illtio. Quorſum alia fit materia , & forma ordinationis in
ter Græcos , alia apud Latinos : Græci XELDO Jeolav, folam ma
nuum impofitionem , Presbyteris conſecrandis adhibent: Latini ſimul
porrectionem inftrumentorum adjiciunt : tum priorum formulam re

citat Arcudius Lib. 6. de Concord. C. 2. j Selo zápis , Y TÚVTOTE

τα αθενή θεραπεύεσα , και τα ελλείποντα αναπληρέσα , προ

χαρίζεται τόνδε τον ευλαβέςατον διάκονον εις πρεσβύτερον .

ευξώμεθα εν υπέρ αυτά , ίνα έλθη επ' αυτόν ή χάρις τα
Tavayi TVEÚP CTOS. Latinorum autem alia eſt : accipe poteftas
tem offerendiſacrificium & c. accipe Spiritum ſanctum , quorum remiſeris
peccata & c. Conſequitur ergo , ritus hos utriusque Eccleſia ſe
cum invicem vera ſpecie dillidere ; ubi jam unitas fidei, & Sacra
menti ? atque in primis iccirco ; quod Latinorum plane Eccleſia
Græcorum ritus non deteſtetur , non jubeat iſtorum Presbyte
ros nova Ordinatione inſigniri. IVto. Ecqua fit mutatio : ſub
ftantiva, an accidentaria in formulis ſequentibus : baptizo te in no
mine Patris majoris, & Filii minoris &c. ita Veteres Ariani : baptizo
te in nomine Patria , Filia , & Spiritua fancta ; hanc recenſet Za
charias Papa Cap. Retulerunt. de Conſecrat. dift. 4. : Ego te baptizo in
nomine Patris, & Filii, & Spiritusfanéti , & B. Virginis , quam ex S.
Thoma commemorat Simonnet: denique ego de poteſtate per Cal
vinum mihi facta baptizo te &c. Atque fic de reliquisharum fimi
libus . Tandem : Quid futurum fit , ubi formulæ Sacramento
rum non ore ; ſed ſcripto , aut nutibus edicerentur ? Vto. Si vi
num glaciatum confecres, an valide ? ſi Miniſter omnia quidem
fecundum Chriſti inſtitutionem exponat ; re tamen ipfa arbitra
tur, quiddam non effe de ſubſtantia facramenti; ut ut revera fit.
Si
 I10 PARS I. DISSERT. II. CAP. I.

Si demum formam variet , ex intentione novum in Ecclefiam ri

tum inducendi : tumne paraverit veri nominis Sacramentum ?
R. Non exibimus hoc loco , niſi omnibus explicemur. Ita
que ad Imum ratio eſt : quoniam Sacramenti Evangelici ſubſtantia
ex illius , qui Auctor eft gratiæ , poteftate depender: non eft au
thor gratiæ Eccleſia , nec hanc fibi poteſtatem uſpiam conceſſam
arrogavit; Revera & c. Cæterum : quod ad ſpeciem atomam res ,
aut verba quorumdam Sacramentorum ipfa deduxerit , inde fo
tum eſt conſequens, ut eas pofſit variationes inducere , quæ in
ftitucioni Chriſti minime repugnant ; repugnaret vero quoad ſub
ftantiam facta permutatio ; alioqui pluria itidem poffet Sacramen .
ta præcipere ; ac proinde & c. Verbo dicam : quod Eccleſia inſti,
tuit, hoc itidem mutare poteft, dum fimpliciter inftituerit , perti
neatque ad Eccleſiæ diſciplinam Conc . dum tantum ad fpeciem in
fimam partim adduxerit , fitque fidei fundamentum , & Religio
nis articulus Nego.
Ad IIdum . Équidem aprillime cohærent; cum iccirco fubftann
tialis mutatio facta fit nulla. Nempe : Chriftus pro fubftantia , vel
caufa efficiente , Sacramenti Matrimonii non deſtinavit in ſpecie con
tractum clandeſtinum ; ſed generatim quemlibet legitimum ; ficut
igitur ante Tridentini decretum etiam clandeſtina patio erat le
gitima; ſic æque fuerat Sacramentum : ſubinde vero pactio nuptia
Tis jubebatur coram Parocho , & duobus , aut tribus teftibus pa.
rari; atque ita clancularia conjugum pollicitatio illegitimus contra
ctus evaſit , & quod eodem recidit , invalidum Sacramentum . Nun
quid Toparcha ſtatuere poteft, ut in locis fibi ſubje &tis contractus
non ſintlegitimi , nifi unus , aut alter de Senioribus populi præ
Ito fit : & non poffit quiddam confimile ftatuere Eccleſia ? Vides
igitur , ut nulla intercefferit ſubftantiæ mutatio , quæ tamen acci
diſſet, dum loco contractus legitimi , alius illegitimus fuffe & us fuif
ſet. Inſtit. de Pænit. pag. 292:
Ad Illtium. Neque hic ſublatet mutatio fubftantialis; nam diffe .
rentia Græcos inter & ritus Latinos de perficienda Ordinatione
non diſfonat inſtitutioni Chriſti , qui unum hoc præcepit , ut Or
dinis Sacramentum per externam , & fenfilem adtionem Ordinantis
( qua inaugurato poteſtas ſacra ad miniſterium altaris concefla fi.
gnificetur ) tum per verba quædam , eamdem poteftatem diftin
dius fignificantia , perſolvatur: utrumque fit , five apud Grajos
per folam impofitionem manuum , adjecta formula profufiore ; five
apud
 DE ACCTORE SACRAMENTORUM . III

apud Latinos per eamdem impofitionem , & additam vaforum por

re&tionem ( quomodo declarat Florentinum in Inſtruct. pro Armenis)
cum formula multo ante cæteras Græcorum clariore ; crgo & c.
Neque repetas : In Presbyteratu ritus Ecclefiæ Latina ſpecie differt
a ritu Græcorum . B. enim : differt ſpecie quadam phyſica. Conc.
morali Nego . Ambo , mutuor Simonnetum , apti ſunt ad fignifican
dam rem eamdem , nempe poteſtatem illam , quæ in Ordinatione
confertur presbyteris ſecundum Chriſti inſtitutionem ; quo pro
fe & o nihil turbatur identitas Sacramenti pro omnibus Eccleſiis.
Ad IVtum . Uſui proderunt reſponſiones minutatim ponendæ ;
quocirca prima numero formula mutationem ſubſtantialcm inducit ;
cum in ea debitus verborum ſenſus , a Chriſto deſignatus , ſucci
datur : ubi fenfus perit (pag. 105.) mutatio fubftantialis evadit ;
proindeque & c. In altera , alioqui per ignorationem idiomatis
corrupta , mutationem accidentalem duntaxat confieri aſſevero ;
id quod ex declaratione Zachariæ Pontificis cit. Cap. Retulerunt.
De Confecr. dift. 4. dilucide clarebit ; eo enim loco baptiſmum
hac nóminata formula miniftratum , æſtimat omnino validum :
fi ille ( inquit ) qui baptizavit , non errorem introducens , aut bærefim ;
ſed pro fola ignorantia Romanæ locutionis infringens linguam , baptizans
dixiffet ; non polumus confentire, ut denuo baptizentur. Nunc , quod
eft ad formulam Tertiam , innitemur fuffragio Angelici dicentis
3. P. Q. 60. art. 8. in O. Si ſit talis additio ,quæ non tollit debitum
fenfum , non tollitur Sacramenti veritas. Nec refert, utrum talis additio
fiat in principio , mcdio , vel fine : ut fi aliquis dicat : ego te baptizo
in nomine DEI Patris omnipotentis , & Filii ejus Unigeniti , &
Spiritus fan &i Paracleti : crit verum baptiſma. Et fimiliter , fi quis
dicat : ego te baptizo in nomine Patris & Filii, & Spiritus fan & i, &
B. Virgo te adjuvet : erit verum baptiſma. Forte autem , fidiceret : ego
te baptizo in nomtne Patris Jc. & beatæ Virginis Mariæ , non effet
baptiſmus - - fed hoc verum eft , fi fic intelligatur in nomine B. Virginis
baptizari, ficut in nomine Trinitatis, quo baptiſmus confecratur : talis enim
ſenfus eſſet contrarius veræ fidei, & per conſequens tolleret veritatem Sacra
menti. Si vero fic intelligatur - non quafi nomen B. Virginis aliquid operetur
in baptifmo ; ſed ut ejus interceffioprofit baptizato ad confervandamgratiam
baptiſmalem : non tollitur perfectio Sacramenti. Ulterius : formulaQuarta
non vitiat rationem Sacramenti propterea ; quod vitiofa hæc adje
Gio non formam afficit; fed baptizantis poteftatem , quam ab Calvi
no , qualí legitimoEccleſiæ paftore , fibi communicatam erronee
ar
 112 PARS I. DISSERT. II. Cari 1. -

arbitratur ; error hic particularis adhuc poteft cum generali intena

tione faciendi, quod facit vera Eccleſia , omnino conſiſtere ; igitur
&c. Ultimo tandem : non parabitur ( dempto nuptiali contractu )
Sacramentum ullum, nifi formulæ vocaliter enuncientur ( pag. 70. )
Ad Vtum. Terna oportebit fuis iterum reſponſionibus digna
ri. I mo . ut habet Suarez , vinum glaciatum videtur probabilius con
fecrationi ſubuti poffe ; non fecus, atque oleum congelatum be .
nedici : tum , quod retinet ſubſtantiam , & nomenclationem vi
ni , tum quia Chriſtus ſub eo antea conſecraco perſeverat. Aliter
tamen fe habent omnia in baptiſmare, cujus quod materia proxima
fit ablutio , quisque de facili agnoſcet , aquam glaciatam non elle
aptam conferendo baptiſmati. Et quid multis ? baptiſma conſi
ftit in ufu ; ac proinde materia iftius ačtu apta effe debet ablutio
ni parandæ : Eachariſtia vero ante itſum plenariam habet Sacra
menti rarionem , ut de hujus eſſentia non lit , actu eſſe potabilem ;
dummodo talis fit , ubi imminet fumprio. Brevius dicam : bapti 1

finus conſiſtit in ablutione : fed Euchariftia non confiftit in fum

ptione ; atque adeo & c. 2do . Talis Miniſter , dum tantum nihil
omiſerit, conficit Sacramentum , quanquam opinione ſua parti
culari aberret : adeft quippe debita nihilominus materia & forma,
adeft , quod ſuppon ) , debita intentio ; & quid ultra ad fubftantiam
Sacramenti deſideremus ? 3tio. Inquiam cum Simonnet bic Art .
5. Refp. 2. VelMiniſter formam fubftantialiter variat , vel fecus ?
À primum , nullum eſt Sacramentum - fi fecundum , tum magis
perquirendum , adhucne habeat generalem id faciendi intentionem ,
quod Chriſtus conſtituit; vel e contrario :ſi primum , Sacramen
tum verè explebitur ; ſi pofterius ; deſinet ratio Sacramenti ob
defectum debitæ intentionis ; ea de cauffa D. Angelicus : fi inten
2
dat ( 3. P. Q. 60. art. 8. in O ) per hujusmodi additionem , vel dimi
nutionem alium ritum inducere , qui non fit ab Eccleſa receptus , non vi
detur perfici Sacramentum ; quianon videtur , quod intendat id , quod
facit Eccleſia . V. Bellarminus L. 1. C. 21. acutiore iſthic animad.
verſione uti videtur : audiamus doctrinæ cauſſa Eminentiſſimam
locutionem : animadvertendum , inquit , utrum is , qui intendit intro
ducere novum ritum , intendat novum eſſentialem reſpectu totius Ecclefia
Chriſti , in qua nunquam hic antea fuerit ; an intendat novum ri
tum inducere refpectu alicujus Ecclefia , quam ipfe putat faljam . Si in
tendit abſolute novum , tunc non perficitur Sacramentum ; non quod defit
forma; ſed quia deeſt intentio : convincitur enim ille ; non velle facere ;
quod
 DË AUCTORE SACRAMENTORUM . 1113

quod facitEcclefia ; quandoquidem vult introducere ritum , qui nunquam

fuit in Ecclefia univerſali , & vera - Si vero intendit introducere novum
ritum , non abſolute ; fed folum refpeétu alicujus Ecclefiæ , quam ipfe pu
tat falfum : & interim intendat facere, quod facit vera Ecclefia ; tunc per
ficitur Sacramentum , etiamfi ille fallotur in vera Ecclefia internofcenda -
Nam in eo cafu invenitur formafubftantialis , & intentio veræ Ecclefia in
genere , qua omnium confenfu fufficit. - Non enim tenetur Miniſter Sacra
menti intendere id facere, quod facit Ecclefia Romana ; alioqui nullus ha
reticus vere baptizarct ; fed folum id , quod facit Eccleſia Chriſti vera ; in
qua tamen intentione virtualiter includitur , ut intendat id , quod Roma
na Ecclefia intendit ; quia illæ fola eft vera Ecclefia.

Parergon.

De Materia Sacramenti dubia , & forma

conditionata.

§ . XI. Quanquam recte ſentientibus exploratum eſſe debet,

quomodo non perinde fit res dubia , & res probabilis per Inſtit. de
Angel. & Hom.pag . 440. SG 456 ; hic tamen loci comparate ad
Sacramenti valorem procurandum perinde ſe habent ; ut adeo ne
que liceat materiam, aut formam dubiam , neque probabilem relica
tutiore adhiberi ; quid ? quod , ubi certa præſto eſt, neque proba
bilifimam . Id nimirum & falus proximi , & Sacramenti reveren
tia accuranda poſtulant , quam nemo poteft ope Sacramentorum
reficere , niſi valide adminiſtrentur : validitas materia , & formænul.
latenus a bona fide mea , aut innocenti quocunque dictamine, ſed
a re ipſa , dependet ; ac propterea. Provide iccirco Innocenti
us XI. Vaticano fulmine protritam affertionem depulit , quam
pay. 7 per anteoccupationem recenſui, alibique in Inffit. de Angel.
U c. pag.500. declaratam commemoravi. Ut ut vero hæc pro
cul omni dubio fint veriſſima ; tamen fi extrema quædam necef
ſitas immineat , licebit Sacramentum in materia & formadubia ,
multoque magis probabili , conficere propterea , quod Inſtitutor
Sacramentorum , & humanæ falutis Auctor Chriſtus , qua eſt in
humanum genus charitate , non homineni voluerit propter Sacra.

menta ; ſed elle Sacramenta propter hominem ,cui penes animæ fa.
P .. lua
 114 Pars I. DISSERT. II . CAP. I.

lütem periclitanti remediis , quum defunt efficaciſfima , faltem

congruis oporteat ſuccurrere. Hoc principio nixus Auguſti.
nus L. 1. deadult. Conjug. G. 28. docet , Baptiſmum , & Pæniten
tiæ reconciliationem impendendam eſſe illi , qui jam jam mori
turus pro fe non poſſet reſpondere, tametſi ob vitam , antea im
pie tranſactam , dubium de bona animi diſpoſitione relinqueret ;
nec ipfos enim , ait, fine arrhafuæ pacis exire velle debet Mater Ecclefia.
Provide tamen juverit advertere, quemadmodum reſponſionis
locus in ea ſolum circumftantia figi debeat , ubi de Sacramentis
neceffitate medii neceſſariis , hoc eft : Baptiſmo & Pænitentia, minie
ſtrandis agitur ; tum enim diſcrimen æternæ damnationis in
cumberet , cui avertendo potius Sacramentum nullitati , quam a .
nimæ falus exponi deberet ; id quod Divinæ charitati , & miſeri
cordiæ ut maxime accommodatum cenſebitur. In reliquis vero
Sacramentis , quoniam iftorum non eft tanta neceſſitas, nec ani 1
mapericulo æterni interitus quamprimum fubjicitur , minime
foret integrum , ut in materia, & forma dubia peragantur. Unde
conſequens eft, non licere Presbytero panem (de quo , num ve
rus fit , prudenter dubitat ) etiam moriturientis gratia confecra
re ; aut cum extremis luctantem oleagineo liquore dubio inune
gere,
Quod jam eſt de forma conditionata ( cujus oppoſita dicitur ,
forma abſoluta , ut patebit a duplici exemplo : baptizo te, & : fi non
es baptizatus, ego te baptizo &c . ) illud cumprimis notationem me
retur ; Imo.quod ſæculis mox prioribus feptenis,ficut immodici au
tumant , nullum iftius uſum per omnia hiſtoriarum monumentą
ſit reperire ; tametſi creberrime fuerit occaſio , formulam illius
modi conditionatam explicate inſinuandi. Sane : inter Stepha
num Papam , & Cyprianum de hæreticis denuo baptizandis ex 1
orta diſceptatio ut maxime conſimilis formule recordationem ex
egiſſet ; nec tamen alteruter meminit ; idem eft , quod Magno
epift. 76. reſpondit Cyprianusfuper quafito : valeretne baptilinus
non immerſione, ſed aſperſione Clinicis, hoc eft : in lectulo de
cumbentibus, impartita ; ajebat enim : fi aliquis exiſtimat , eos nihil
confecutos, eo quod aqua ſalutari tantum perfuſi ſunt', non decipian 1
Iur , ut fi incommodum languoris evaſerint, convaluerint , baptizentur,
Par quoque Cæciliani Carthaginienſis Archi-Præſulis fa &tuin o
pinionem ſuſceptam comprobat, qui , quod toties ſua a Dona
tiſtis facra ordinatio culparetur , paratiffimum fe fe oftendit
ut
 DI AUCTORE SACRAMENTORUM . ins

ut denuo S. Ordinibus initiaretur. Et S. Gregorius alias epift.

32. ad Felicem Mellanenfem Epiſcopum , nunc Lib. 4. epift . 17 .
de Baptilinare, Confirmatione, & dedicatione Ecclefiæ dubia
fic relpondet , ut baptizentur tales , ac confirmentur , atque Ecclefia,
Canoni dedicentur , ne talis dubitatio ruina fidelibus fiat ; quoniam non .
monftratur iteratum , quod non certis indiciis oftenditur rite pera &tum ;
ubi vides nullum conditionata formulæ veſtigium . IIdo. O & avo
dein vertente fæculo in Capitularibus Caroli Magni A. 807. colle
& is reperitur , uti a quibusdam fuerit formæ hypotheticæ ufus
adhibitus ; fic enim L. 6. C. 181. præſcribitur : de quibus dubium
et, utrum fint baptizati , an non ? omnimodis absque omni ſcrupulo baptia
zentur ; bis tamen verbis præmiffis : non te rebaptizo ; fed , fi nondum ba
ptizatus es , baptizo te in nomine Patris , & Filii c. Eumdem Cani
nonem totidem verbis deſcribit Ifaac Lingonenſis Epifcopus
Tit. 1 1. C. 17. Subinde Alexander III. cujus obitus ad A. 1181 .
probe refertur, diſercis verbis formam conditionalem adprobat ; ve
lut invenies Cap. de quibus. Extra. de baptiſmo. his verbis fignifica.
tam : fi baptizatus es , non te baptizo :ſed fi non es baptizatus, ego
te bapti
zo &c. At vero : nondum id videbatur fufficere , ut communi
calculo modus hypotheticus muniretur , donec Sæculo XIII. Anno
1227. Gregorii IX .auctoritate Decretalis Alexandri III. Juri Pons
tificio inſerta , ipſumque hoc Canonicum Jus ſolemniritu pro
mulgatum fuiſſet ; tum enim vero ( quantum eſt, quod Eminen
tiffimus Gotti docuerit ) apud omnes Latinorum Eccleſias obti
nuit. Facit illius præterea mentionem D. Thomas 3. P. Q. 68 .
Art. 7. ad 2dum , quod fi ( ait ) in adulto deeffet intentio fuſcipiendi Sa
cramentum , eſſet rebaptizandus ; fi tamen hoc non conftaret , effet dicen
dum : fi non es baptizatus , ego te baptizo. Addam nunc Benedicti

XIV . L.7. de Synodo diece . C. 6. obſervationes , providenti fapi

entia refertiffimas, ad quas præ antegreſſis opinationibus multo
firmius eft adhærendum . Imo ait : licet ante Sæculum 8vum conditio
natæ formula expreſſam mentionem in Conciliis , & Patribus non invenia
mus - non re &te tamen intulit Natalis Alexander Hiſt. Eccl. Sæcul. 4 .
C.4. Art. 12. illam non fuiſſe in uſu ' quin immo ex antiqua , & c011-
ftanti Ecclefia praxi oppofitum colligi putamus ; quod bac ratiocinatione
oftendimus : perpetuum Ecclefia dogmafuit , unicum effe baptifma - quod
præterea femel rite collatum finegravi piaculo iterari poffe, ſemper Ecclefia
negavit - Mt Ecclefia , quæ ita docuit, cos nihilominus , de quibus dubi- ;
tabatur , an ellent in Chrifto regenerati , incunctantcr baptizandos præce
P 2 pit ;
1
 116 Pars I. DISSERT. II. CAP. I.

pit ; - - ne igitur dicamus , Ecclefiam in eumdem incidiffe errorem ,

quem toties deteftata erat , & damnaverat , neceffe eft exiftimare , non
liter in ea dubietate baptiſmum conferri voluiffe , quam ſub tacita , & men
te concepta conditione : fi nondum es legitime baptizatus. Hæc au
tem conditio , quæ prius mente tantum concipiebatur , cæpit Sæculo 8vo in
ipſa baptiſmi forma exprimi , & pronunciari. Dein Iide addit cautio
nem , utne paſſim , & temere formula conditionali utamur , Cate

chiſino Romano obtemperetur , qui ſic habet P. 2. C. 2.Q.43 .

Es baptiſmi forma ex Alexandri Papæ auctoritate in illis tantum permit
titur ,
de quibus, re diligenter perquifita , dubium rclinquitur , an baptif
mum rite ſuſceperint ; aliter vero nunquam fas eft, etiam cum adjunélio !
ne , baptiſmum alicui iterum adminiſtrare. Ideo IIItio ad uſum ſub
nectit , uti cum Cardinali Albitio de inconſtantia fidei C. 33. im
probanda fint Synodi , in quibus generatim , atque indiſtincte
iterum fub conditione in Eccleſia baptizari jubentur , qui per ob
ftetrices privato lavacro fuiſſent emundati : ponit autem eas re.
vera fuiſſe illiusmodi , quas noverit Parochus debite inſtructas ,
quasve interrogaverit, num omnia rite confeciſſent. Aliud eft 1
(pergit deinceps N. 5. ) cum collati baptiſmi teftimonium præbetur
à perſona incerta ; tum fiquidem non debemus rem adco gravem
Gommittere fidei perſonæ ignotæ , cujus qualitates' - explorare.
non poſſumus. Propterea S. Congregatio Concilii interroga.
ta ,an iterum baptizandi eſſent infantes , vulgo cxpofiti , ad Hoſpi
tale S. Spiritus in Saxia de Urbe delati , etiamli habeant collo ap
penſam ſchedulam atteſtantem , eos fuiffe baptiſmate ablutos ,
die 15. Januarii A. 1724. reſpondit: eſſe baptizandos fub conditionc in
omnibus cafibus expofitis juxta inſtructionem . Inſtructio eft, quod excipia
tur a baptiſmo fub conditione caſus ſchedule , qua habeat certitudinem .
Et antea A. 1682. 19. Decembris redditum eft quærenti Cardinali
Mareſcotto, Tiburtinæ Ecclefiæ Præfidi : infantes ab obſtetricibus ba
ptizatos poffe rebaptizari ſub conditione in cafibus particularibus, ubi ra
tionabile dubium oritur circa validitatem baptiſmi, prima vice collati.
SCHOLION . Major habenda fèmper eft ratio Sacramento
rum , quibus character inditur, quam reliquorum , quæ denuo pof
ſunt iterari. Iccirco Dominicus Soto apud Eminent. Gotti Tract. 4.
de Sacram .Q. 2. Dub. 4. 9.2 . commonefacit, in Sacramentis , quæ
characterem non imprimunt , haud opus eſſe tanto examine , ut
forma conditionalis adhibeatur , quanto in iis , quæ ex vi characte .
ris .
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 117

ris iterari nequeunt : nam in pænitentia minus dubium , dummoa

do fit fundatum , fufficit, ut ſub conditione forma poflit iterari.

CAPUT II .

De virtute , & efficacia Sacramentorum .

B efficacitate principem ſuam Novæ Legis Sacramentum di

A gnitatem indipiſcitur ; ut ab his iccirco egena Veterum ele.
menta longo intervallo diffideant ( pag. 17. ) Eit vero efficacitas
adeffectum producendum comparata ; hunc geminum in præſen
tia fpe &tamus : gratiam videlicet , ac characterem ; de quibus ea
propter Quæftio informanda,

ARTICULUS I.

Anne gratiam ſanctificantem ex opere opera

to Sacramenta Evangelii producant ?

Notationes Prævia .

D figendos adverſarios, ne Grammaticuli argutiuncu

§. XII. A lis ſuis evagentur , confeftim in aperto voces ſtatuen
dæ funt , ad amuflim Catholicam commenfa . Primum occur

rit gratia fanétificans ; deinde: opus operatum . Ordiamur a priore :

Gratia ſanctificans explanatione Tridentina Sepp: 6. Cap.7 .fequenti
bus exhibetur : eſt juſtificationis unica formalis cauffa , eſt juſtitia DEI,
non qua ipfe juftus eft ;fed qua nos juſtos facit ; qua videlicet ab co donati,
renovamur ſpiritumentis noſtre ; & non modo reputamur ; ſed vere juſti
nominamur , & fumus , juſtitiam in nobis recipientes , unusquisque fuanı,
fecundum menſuram , quam Spiritus S.partiturfingulis , prout vult,ſecun
dum propriam cujusque diſpoſitionem , & cooperationem . Ex hoc fub
inde ad hæreticos debellandos fulmen Vaticanum proculum eſt :
fi quis ( dicitur Can . 1 :1 .) dixerit , homines juſtificari vel ſola imputatio-,
nejuſtitiæ Chrifti , velſola peccatorum remiffione, excluſa gratia, & chari.
illis in
tate , quæ in cordibus corum per Spiritum S. diffundatur , atque
bao
 118 PARS I. DISSERT. II. Car . II. I

hæreat ; aut etiam gratiam , qua juſtificamur , eſſe tantum favorem DET ;
anathema fit. Conſtatigitur , gratiam fanétificantem donum efle fu .
pernum , idque animabus interne inherens ad intimam fan & ifica
tionem , & nomenclationem filii DEI adoptivi conſtituendam ;
quo certe pacto fit conſequens, ut non fit juſtitia Chriſti per fa
vorem DEI mere externum hominibus imputata. Atque hoc in
terim noſſe abunde fatis fit ; ſignificantiora poteris ex Inſtit. de Gra
tis pag. 498.5ſequcntibus ; tum pag. 506. fub initium repetere. Al
terum , quod eft de vocibus ex opere operato , nunc declarationem
fübibit : dicuntur itaque Sacramentis juſtificari homines ex opcre
perato , non autem opere operantis propterea ; quod ipfummet opus
facramentale ex meritis, atque Chrifti inſtitutione gratiam largitur
extra meritum , aut miniſtrantis, aut ſuſcipientis , dummodo debi
te applicatum nihil pravæ voluntatis in homine reperiat , qua ef.
ficacitas fanétificandi prxpediretur. Si namque ex opere operantis
ſanctitas illic animarum adteniret ; tum ea miniſtrorum potius
probitati, vel certe ſuſcipiencium fidei ;non autem Symbolis ſen
ſilibus , a Chriſto inſtitutis , foret adfcribenda. Verbo dicam : opus
operans meritum eſt hominis ; opus operatum eſt res ipfà , ſive ſen
filis , & facra actio , cui DEus intuitu meritorum Chrifti, & vi
promiſſionis factæ energiam producendæ gratiæ attribuit , five
probus fit, five improbus myſteriorum diſpenſator. Dixi ta
men vigilantibus verbis ufus : dummodo debite applicatum nullo obi
cepræpediatur ,quod in primis adultos reſpicit, quos oportet præ
vias fidei, & pietatis difpofitiones præmittere ; quomodo Tri
dentino erudimur : per Sacramenta ( inquit Seſs. 6. Cap. 7. ) unus
quisque juſtitiam recipit fecundum menfuram , quam Spiritus S. partitur
fingulis , prout vult , & NB. fecundumpropriam uniuscujusque diſpoſitio
nim , & cooperationem . Nempe : qui de prava cupiditate peccatis
inhæret libere , libero pariter arbitrii motu , per gratiam exci
tato , ad juſtitiam accedat , eſt neceſſe : nemo invitus ad falutem
cogitur. ( Inſtit. de Grat.pag . 530 ) Sunt vero difpofitiones illiusmo
di,ut quidem obſtacula removeant, minime tamen cauffas gratiæ
effectrices agant , minime vim , & energiam Sacramentis indant.
Videamus exemplum vulgare : ignis nativa cauffa eft , cur lignum in
flammas abeat : difpofitio eft ficcitas partium : approximatio dicitur
conditio requiſita ; quin vel iſta , vel illa vim urendi quampiam .
igni attulerint ; quod eam alioqui ex nativo celeri, ac perturba
to motu fit fortitus,
SCHO
 DI SACRAMENTORUM EFFICACIA. 119

SCHOLION Imum . Juverit ad dogma perappoſite tutan

dum caufas juſtificationis omnes hoc itidem loco ex Patribus Tri
dentinis laudata Sef.6. commemorare ; prima ſit caufa princeps , &
eficiens DEus , a quo cum gratia fan & ificante indulgentia crimi.
num procedit : cauffa meritoria Chriſtus, qui meritorum ſuorum ,
atque nunc per Sacramenta hominibus applicatorum , infinitate
juſtificationem nobis abundanter commeruit : caufa finalis eſt glo
ria DEI , Chriſti Servatoris , atque demum beatitudo : cauſſa So
cia , ſive inftrumentalis ſunt ritus ſacramentales a Chriſto inſtituti,
perque miniftrum debite applicati ; Miniſter iccirco cauſa inftru
mentalis erit mediata ; at Sacramentum caufa inftrumentalis immedia
ta , & proxima appellabitur. Porro : caufam formalem agit Juftitia
DEI , non qua ipſe juftus eft ; fed qua nos juſtos facit hanc
; Or
thodoxi ſolent gratiam inbarentem & , habitualem nominare. Iftis
adde rectam Miniſtri intentionem , inque adultis difpofitiones animi
antegreſſas ; velut eſt actus fidei , aliarumque virtutum exercitatio .
nes. Inftit. de Grat. pag . 531. & fequ.
SCHOLION İldum . De hæreticis recentioribus nunc quæ
dam paginis inferenda funt ; veluti , quod impoſturas huic quo
que themati admiſcere non vereantur , dum tantum poſſint e
mentita ſpecie pedicas declinare. Ergo Lutherus , Calvinus
amborumque tribules alicubi energiamSacramentis addicuntgra
tiæ procurandæ : non poteft non id operari baptiſmus ( inquit homil.
2. de baptiſmo Doctor Eislebenus , ad quod inftitutus eſt , videlicet
regenerationem , & renovationem . Spiritus Sancti. Tum paullo infe
rius : tantam virtutem , & energiam habet baptiſmus , uthomo , qui in
peccatis conceptus . jam fit Filius DEI. Kemnitius Lutheri aſſecla
eumdem loquendimodum imitatur 2. P. Examinis pag. 101. Sa
cramenta ( ſic ille ) ſunt cauffa inftrumentales ; ita quod per illa media ,
ſeu organa Pater vult gratiam ſuam exhibere, - Eilius meritumſuum com
municare NB . credentibus ; Spiritus S. efficaciam ſuam exercere ad falu
tem omni NB. credenti. Calvinus in Antidoto Concil. Trid . Sefl.

7. Can. 5. pari fuffragio edicit , ſemper memoria repetendum effe, Sa

cramenia nihil, quam inſtrumentales eſſe confcrenda nobis gratia cauſas.
Et Can . 6. Siqui fint, qui negent, Sacramentis contineri gratiam , quam
figurant , illos improbamus. Sane : ni ſubleftam fidem hærcticorum
nofceremus , arbitraremur his locis innocuam , Orthodoxamque
doctrinam contineri ; verum aliter funt omnia , cum verba ver
bis , & fententiam principiis ex æquo comparaveris. Quidie
nim
 I 20 PARS I DISSERT. II. Cap. II.: I

nim Lutherus alibi ? baptiſmiis ( inquit L. de captiv. Babyl. C. de

baptiſ. ) neminem juſtificat , nec ulli prodeft ; ſed verbum promiffionis ,
cui additur baptiſmus : hec enim juſtificat . Et rurſum : nec verum effe
poteſt , Sacramentis ineffe vim efficacem juſtificationis , feu elſe ſigna efica
cia gratie : hæc enim omnia dicuntur in jaéturam fidei. Denique in
Affert. 1. articuli aſſeveranter : nos dicimus, nec novi , nec veteris Te
ftamenti Sacramenta ; fed folam fidem juſtificaljé. Eodem recidit Me .
lanchthon in locis editis A.1522. C. de figuis, iterumque in Apologia , .
A.1530. edita, & ab Kemnitio ambabus ulnis ſuſcepta, prodeft,in
quit , hoc moncri, Sacramenta non juſtificare. Hos ſecuti ſunt Sa
cramentarii , atque ex his Calvinus L. 4. Inſtit. C. 14. S. 17.fixum ,
ait , maneat , non effe alias Sacramentorum , quum verbi DEI partes. Et
infra : cavendum præterea, nc in crrorcm nos abducant . ut ſcilicet arbia
treniur ., latentem aliquam virtutem Sacramentis annexam , affixamque
cffe , qiio ipfa per le Spiritus fanéti gratiam nobis conferant ; cum hoc NB.
tantum illis divinitus injunétum ſit munus , teſtificari nobis , ac ſancire
DEI in nos benevolentiam . Hæc profecto , ſi cum prioribus com
ponas , aut contradictionem inducunt , aut calliditatem præſen
tant ; utrumque vitium hærefiarchis familiare. Quocirca , Bel
larmino ſuffragante , fucum iſthic reperio , quum Orthodoxo
rum verbis fuos volunt errores hæretici incruſtare ; fenſus enim
omnis eo duntaxat contendit, ut folam per fidem homines velint
juſtificari: huic principio ſubnixi, in reliquis , quæ quæ demum
vocabula noſtrorum adhibuerint, non niſi larvam obducunt ( pag.
21. ) Nam , cum dicunt (teſtatur laudatus Princeps Polemicus L.2 .
C. 2 , de Sacram .) Sacramenta eſſe cauffas inſtrumentales , & confer
re gratiam , & eſſe efficacia , femper intelligunt, mediante fide ; ita, ut
iplå nihil agant aliud , quam excitare, vel nutrire fidem , quæ ſo
la juſtificet. Ergo ( claudit demum orationem ) quibuscunque verbis
Catholicorum utantur Lutherani , non poflunt tamen ullo modo ſentire.,
quod nos ſentimus , Sacramenta effe veras , as immediatas cauſas juſtifi
cationis , nifi rccedant a primo illo fuo principio : fola fides juſtificat;
quod hactenus non fecerunt. Addam ego , quod ſcripturienti ſuc
currit : ſi N. L. Sacramenta fatentibus hæreticis nuda Symbola
ſunt Divinarum promiffionum ad fidem excitandam ( pag. 19. )
fi fides ſola hominem juftificat ( pag. 74. ) ſi denique in parandis
myſteriis verba duntaxat concionalia funt ( pag: 73.8 75. ) quis
non aſſequatur percommode, quam viribus omnibus contendant,
efficacitatem Sacramentis Evangelicis omnino ſubtrahere ?
SCHO
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA . 121

SCHOLION IIIeiun . Ex vaferrima interpretatione ( teſtis

eſt Vaſquez Q. 62. Art . 4. Diſp.131. C. 1. ) multa Catholicis im .
ponunt hæretici fuper explicatione operis operati ; id quod in prx
ſentia ſubricere non poteram . I mo . Affingunt nobis Orthodoxis,
tanquam Sacramenta inter caufas gratiæ principes collocemus
cum tamen efficaciam velimus non niſi fociam , & inftrumentalem ,
Divinæ virtuti ſubordinatam . 2do . Alii putant , vim Sacramen
torum effe & ricem per nos nativam concedi; at iſti perfidemen .
tiuntur ; quia nihil antiquius habemus ( pag. 13. ) atque cum Ba
filio aſſerere identidem , quod fi que fit in aqua gratia , non ex aque
natura fit , fed ex præſentia Spiritus L. de Spir. S. C. 15. Rurſum
3tio cavillantur alii, quod ex opere operato effectum condere, idem
plane fit , ac per qualitatem ſtabilem , inhærentem operari ; aut
certe agere per actionem phyficam effectricem : ſed ignorant Scioli,
in utroque litem eſſe Scholaſticam , falva fide pro arbitrio diri
mendam. Denique 4to comminiſcuntur , quafi per opus operatum
jam omnes fidei motus, omnemque motum boni arbitrii exclu
deremus ; quod Sacramenta ex fe ipfis, cuicunque miniſtrata, fan &ti.
tatem adferant ; unde Calvinus L. 4. Inftit. C. 14. S. 14. clama
bat : quid eft Sacramentum fine fide fumptum , nifi certisſimum Ecclefiæ exi
tium ? & Melanchthon in Confef.Auguft.A . 1540. reformata, Art. 13.
damnat phariſaicam opinionem , qua obruit doctrinam de fide , nec docetfi
dem in Sacramentis requiri - ſed fingit honnines juſtos efi propter ufum
Sacramentorum cx opere operato , quidem fine bono motu utentium .
Verum ſi de adultis, ut eſſe debet , fermo eſt , immane convitium
nobis impingunt ; quando per Tridentinum oraculum ScD: 7. Cap.
6. nemo neſcit , quam curatiſlime præcipiantur,non fides modo,
ſed aliarum quoque virtutum exercitationes prævix ; immo eam
dem calumniam ipfi Patres Tridentini depulerunt , inquientes
Seff. 14. Cap. 4. falſo quidam calumniantur Catholicos Scriptores , quafi
tradiderint,Sacramentum Pænitentia absque bono motu fufcipientium gra
tiam conferte , quod nunquam Ecclefia DEI docuit, nec fenfit. Aliter
tamen in parvulis eſt , ætatis defectu incapacibus ( pag. 19. & 34. )
& quanquam ex Chriſtianis progenitos, Auguſtinus fideles appel
let , quoniam fidem per verba geſtantiuni quosd.ummodo profitentur L. I.
de peccat. merit. C. 24. non ea tamen fide , alioquinon ſua ; fed
applicatione Sacramenti juſtitia originaria donantur ; demus præter
ea , ut parvulus infidelium ab Ethnico ( qui tamen intendat face
re , quod facit Eccleſia ) aquis tingatur ; ubi tunc fides ? & tamen
( pag .
 122 PARS I. DISSERT. II. Cap. II.

( pag. 77. ) vi Sacramenti non aberit juſtificatio. 5to demum ver

borum aucupes tò opus operatum cavillantur iccirco , quod no
vä hæ voces, ſunt etiam barbarx, adeoque debeant ferula Gram
matices caſtigari : Operor verbum deponens audit ; ac propterea u
ſu paſiva vocis deftitutum . Verum explodamus nugacem argu
tiunculam ; Imo enim non penitus nova locutio eft quain
, urique
ante Tridentinum in 4. Dift. 1. Q. 1. Art. 5. Theologorum Ange
lus, & ante hunc annis facile quinquaginta prægrellis Innocenti
us III . L. 3. de myſter. Miſſa C. 5. uſurparunt : immo concedamus
dictionem heri natam ; ſenſus tamen , & res fignificata fuam cum
Eccleſia habet originem . Legatur oratio Auguſtini L. 4. contra
Creſcon : C. 16. Baptifmus , ait , non eorum meritis , a quibus miniſtra
tur , conftat ; fed propria NB.ſanctitate, o veritate , propter eum , a quo
inſtitutus eft ; quod, quid aliud eft , quam ex opere operato fore effi
cacem ? 2do. Perparum refert, num ad limam grammaticam vo
ces fatis exactæ ſint, dummodo proficiant ad errores hæreticos
ſignificantius debellandos ; profe& o : fatius eft , ut reprehendant
Grammatici ( inquit Auguſtinus in pfal. 138. ubi ad tollendam am
biguitatem maluit , dicere : offum olli,quam : os offis ) quam ut non
intelligant populi.

Propoſitio. Dogmatica .

S. XIII . Sacramenta Novi Federis gratiam

Sanétificantem ex opere operato producunt . Qua

terna fé ſe argumentorum ſeries dogmati commodabit, quo fe
curius ſua ex arce , male cæteroquin compaginata , hæretici de
jiciantur. V. Bellarminus Ducem aget , nunquam non adverſari
is infeftum L. 2. C. 3. de Sacram , ſequar præeunten . Argumen
tum Imum ex Litteris Novi Teſtamenti coordinabitur ; unde pa
teat, quomodo baptiſmus, primus in ordine Sacramentorum , gra
tiam ſanctificantem virtute operis externi a Chriſto inſtituti, de
biteque applicati procuret ; non procuret autem five merito
miniſtrantis , ſive Sacramentum ſuſcipientis. En articulos Scri
pturæ : Joan . 3. v. 5. habetur : niſiquis renatus fuerit ex aqua & Spi
ritu S. non poteſt introire in regnum DEI ;itaquefpiritualis per gra
tiam nativitas , ipſumque jus, filii DEI adoptivi ad hæreditatem
Cæ- ,
 DE SACRAMENTORUM EFFICACI A. 123

Cæleftem Spiritui Sancto tanquam cauffa principali , baptiſmo tan

quam caufje jocia duntaxat adſcribitur; & quod perinde: in Spiri
tu nafcimur verbo, CJ Sacramento ; ſic commentatur Auguſtinus Tract.
12. in Joan. Similiter eft in fecuturis textibus formanda argumen
tatio ; veluti quod Paulus fcripſerit ad Titum C. 3. v. 5. non ex o
peribus juſtitiæ , qua fecimus ; fed fecundum miſericordiam ſuam falvos
nos fecit per lavacrum regenerationis. Rurſum ad Ephef. Č. 5. v. 26 .
dicitur Chriftus fanctificare Eccleſiam , mundans eam lavacro aque
in verbo vita . Alibi vero ajebat Ananias ad Paulum Act. 22. v,
16. & nunc quid moraris ? baptizare, & ablue peccata tua . Demum
antegreſſe apud Marcum C. 1. dicebat Joannes v . 8. ego baptiza
vi vos aqua ; ille vero (Chriſtus ) baptizabit vos Spiritu Sancto ; quocir
ca , niſi baptiſma Joannis : ex opere operantis , Chriſti autem ex ope
re operato,fanctificaret, perperam aliquod diſcrimen fixiſſer Scri
ba Evangelicus ; non enim
minus Joannis , quam Chriſti bapti
ſma ad fidem alendam , vel excitandam efficax cenſebitur ; quan.
do externæ ſuæ ablutioni prædicationem Joannes adjunxit pæni.
tentiæ Lucæ 3. & fidem fimul Mediatoris nervoſius commendavit,
Nifi hoc ita fit , immerito eos , quibus Joannes baptiſmum im
pertiit, denuo baptizaffent Apoftoli Actor. 19. De reliquis Sacra
mentis par erit tèxenda argumentatio ; cum de Confirmatione
fcriptum fit Actor. 8.v. 17. tunc imponebant illis manus , & accipiebant
Spiritum San & tum .. De Euchariſtia Joan.6.v.55. qui manducat meam
carnem , Eg bibit meum fanguinem , in me manet , es ego in eo. De Pæ.

nitentia Joan . 20. V. 23. quorum remiferitis peccata , remittuntur eis

&c. De Unaione extrema Jacobi 3.4. 15.fi in peccatis fit , remit ,
tentur ei . De Ordine 1. ad Timoth . C.4. V 14. nolinegligere gra
tiam , quæ eſt in te & c. De Matrimonio tandem , quod teftante A
poftolo magnum eft Sacramentum in Chriſto & Eccleſia , nulla prudens
cuiquam poteft dubitatio oboriri. Sed enim ! ſuper reliquis his
Sacramentis plenior alibi demonftratio perquiretur.
SCHOLION Imum . Verbis Bellarmini percommode ani
madverſio ſubdenda : duo , inquit L. 2. C. 4. ad loca Scripturæ no
tanda funt : primum , quod , cum tam fæpe Scriptura - expreffis verbis
loquatur de Sacramentis , tamen ne ſemel quidem dicat , vim Sacramento
rum confiftere in excitanda , vel alenda fide ; ſedſemper explicet confiftere
in purgandis peccatis, & emundanda anima; ex quo revera , fi res ferio
perpendatur , evidenter colligitur , falfifimam eſſe bæreticorum ſententiam
• ſecundo , quod , fi licet negare Sacramenta vere ,& immediate fancti.
a 2 fi
 124 Pars I. DISSERT . II. CAP. II.

ficare , cnm tam aperte Scripturæ hoc doceant ; eadem ratione negari po
terit , fidem juſtificare ; quod tamen adverſarii paffim negant. Nam ni .
kil Scriptura tribuunt fidei , quod non tribuant ctiam Sacramentis ; v.g.
Luca 7. dicitur : fides tua te falvam fecit : & in epift. PetriC. 3. vos
falvos facit baptiſma. Item de fide Joan. 5. Qui credit ei, qui me
miſit , habet vitam æternamn : de Sacramentis Joan. 6. Qui mandu.
cat hunc panem , habet vitam æternam . De fide Aetor . 15. Fide pu
rificans corda eorum : de Sacramentis ad Ephef. 5. mundans eam
lavacro aquæ in verbo vitæ. De fide ad Rom . 3. arbitramur homi
nem juſtificari per fidem : de Sacramentis ad Titum 3. falvos nos fe
cit per lavacrum regenerationis & c .
SCHOLION Idum . Ut liis ex nodis extricentur hæretici, va
riis argutiunculis , verſatili ingenio arbitrarie conficis , occupan
tur. Imo ajunt : Joannis textus : niſi quis renatus &c. fenfum ha
bere debet : nifi quis renufcatur ex fide , quam excitat aqua & c . Iti
dem Calvinus , & ante hunc Bucerus , acZwinglius negant hoc
loco baptiſmum commemorari; unde per aquam Spiritum S. in
telligunt , qui aquæ inftar animas emundet. Addit præterea

exemplum ex Matth . C. 3. depromptum , ubi ita : ille vos baptiza 4

vit in Spiritu Sancto , igni ; qua voce : igni, conſimiliter Spiritum
San & um juber ſignificari. Ildo. Quod in Actis Apoftolicis dici
id
tur C. 22. abhiere peccata baptiſmo ; vel in remifſionem peccatorum ,
nihil eſt aliud , quam obtinere teſtimonium accepta juſtificatio :
nis ad fidem roborandam , & confirmandam : ita denuo Calvinus
L. 4. Inſtit. C. 16.§ . 18 . IIItio, Rurſum in C. 3. Matth. fuper Jo
annis baptiſmate nugatur ; ait fiquidem , cum in hoc , tum in
Chriſti lavacro eamdem fuifle efficaciam ; hoc folo diſcrimine :
quod Joannes eſſet miniſter externi ritus ; interna autem fanctifi
cationis auctor fuerit Chriſtus. Quod vero ex Actor . 19. C. ſuf
fragium petitur , leviuſculum , immo nullum exiſtimat ; nam
negat, ibi locorum aliquos denuo baptizatos , folumque donis
Spiritus San & i viſibiliter cumulatos fuifle aſſeverat : his auditis ( ſic
habet laudatus Scripturæ locus ) baptizati ſunt in nomine Domini JE
fu , & cum impofuilſēt illis manus Paulus , venit Spiritus Sanétus.
Sed vero : dicteria illiusmodi non funt impune prætereun
da ; unde B. ad Imum . Eft hæc commentatio & violenta, & omni
no falliſſima ; nam ſic potius e vero dicendum fuiſſet Chriſto , ni
fiquis renatus fuerit ex verbo , & Spiritu Sancto ; cum fidem unicam ,
& principem cauſſam hæretici allerant noftræ juſtificationis. Tum
de
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 125
deinde ratio convincens foret nulla, cur omiſſo etiam lavacro fo
lum potius verbum Evangelii non adhibeatur , aut certe vinum ,
aliusve liquor verbis concionalibus inſtructus ? ( pag. 76. ) Dicere
vero : nullam hic de baptiſmate mentionem fieri, & per tò aquam
eundem Spiritum Sanctum repetito indicari, tam eſt Scripturæ
repugnans ,qıram vitium virtuti eſſe poſtīt. Patres , quod ſci
am omnes, Juſtinus Apolog. 2. Tertullianus L. de baptiſmo, Cypria
nus L. 3. ad Quirinum C. 25 , Ambroſius L. 3. de Spiritu S. C.11,
Hieronymus in C. 16. Ezechiel. & quis reliquos minutatim nume
ret ? hunc Joannis articulum de baptifmo fecundum litteram ,
germanamque ſignificationem interpretantur. Et vero : ſi fic
nugari licet, omne penitus baptiſmatis Sacramentum abnuam facil
lime, quique obtrudetur Scripturæ locus, fubito in vanum reci
det; quod ubivis per tò aquam Spiritum Sanctum ſignificaricon
tendam . Nec valet adje&um Calvini exemplum ; nam per ignem
poteft intelligi ignis exterior ſuper Apoſtolos viſibiliter defluens
die Pentecoſtes ; aut certe ignis Divina charitatis , dona Spiritus
Sancti , ut commentatur Hieronymus, Erahymius , Patres alii. Ad
IIdum . Nego affertum . Quis non videat funeſtam commentationem ,
& latino ſermoni, & Scripturæ puritati adverſariam ? ut non re
petam ( pag. 22.) falſum eſſe , quod Sacramenta nudla ſint Divi.
narum promiſfionum ſigilla ; aut certe facrilegi halucinamur ,cum
ſigilla Divina hominibus applicamus , quos conſtat v.g. peccato
originario vitiatos ; vel omnino neſcitur , fintne antegrelle jufti
ficati : quin & DEum non raro mendacem , & miniſtros facit
Calvinus facrilegos . Ad IIItium . Nugæ ! quandoquidem , fi ita
eft , fallit Evangeliftes , quum inquit : ego baptizo - ille baptizabit ;
potius dicendum erat : ego baptizo , & ille baptizatvos . Præterea :
fi parem utrinque ponimus efficaciam ; quorſum Actor. 19. juſſit
Paulus eos baptiſmate Chriſti initiari, quos audivit ab Joanne
ablutos fuiſſe ? Atqui vero iteratum hic loci baptiſmum negat
Calvinus ? neget, etiam ad ravim ufque; ipſis pollumus Scripru .
ræ verbis os impudens oppilare : legatur integra verbi Divini
narratio , & videbit omnis, uti nomen baptiſmi baptiſmum aquæ ,
Chriſto Au & ore præſtitutum , fignificare debeat ; & debeant duæ
hoc verſu actiones , una ablutionis,altera impoſitionis manuum , prio
rem conſequens, revera indicari. Ad hæc : conferatur præſens
locus cum articulo 1 6. 17. Capitis 8. Actor . & erit luce clarius, per
baptiſmum veran Sacramentalem ablutionem intelligi.
Ar
 126 PARS I. DissERT . II. CAP . II.

Argumentum IIdum ex Conciliis, & Patribus depromanius

. Imo.
Nicæna Synodus : Baptiſma , inquit , noſtrum yucov š tos aiona
τοίς οφθαλμοίς κατανοητέον , αλλα τοϊς νοερούς . ύδωρ
δράς, νόησαν την εν τοίς ύδασι κρυπτομένην τε Θέα δύναμιν ,
non oculis corporis conſiderandum eft ; ſed mentis oculis ; aquam vides ?
conſidera virtutem DEI, in aquis abſconditam . L. 2. de Actis Concilii Ni
ceni C. 30. TEQI TCV DATUTWOSCUV. Concilium Generale Con
ftantinopolitanum confretur unum baptifima in άφεσιν αμαρτι
w . Milevitanum II. Can . 2. parvulos docet , qui nihil peccatorum
in ſemetipſis adhuc committere potuerunt , ideo in peccatorum remiffionem
veraciter baptizari , ut in eis regeneratione mundetur , quod generatione
contraxerunt . Confonat Araulicanum II. Can. 25. & multo ex
plicatius Florentinum Decretum Eugenii S. 4 ; tum noviſſime
Pacres Tridentini Sef : 7 ..Can. 5. In priore ſic legitur : illa ( Sacra
menta V. T.) non caufabant gratiam ; ſed eam ſolum , per paſſionem Chri
fti dandam effe , figurabant ; hæc vero noftra es continent gratiam , &
ipfam digne ſuſcipientibusconferunt. In altero ſubjiciuntur anathema
qui Sacramenta propter folam fidem nutriendam inſtituta tuerentur.
Iterum Can . 6. qui dicunt, Sacramenta N. L. non continere gratiam ,
quam fignificant ,aut gratiam ipfam non ponentibus obicem non conferre ,
& Can ; 7. qui dixerint , non dari gratiam per hujusmodi Sacramenta
femper , & omnibus , quantum eft ex parte DEI ; denique Can . 8. qui
auſint aſſerere, per ipfa N. L. Sacramenta ex opere operato non conferri
gratiam ; fed folum fidem Divina promiſionis ad gratiam conſequendam
Jufficere, diris Eccleſiaſticis pariter devoventur. Patet itaque ju
dicio Eccleſiæ infallibili , quemadmodum virtus DEI , in Sacra
mentis abſcondita ſanctificantem gratiam ex.opere operato inducat.
IIdo, Ab oraculis Ecclefiæ in Patrum ſuffragia deſcendamus, quo
rum calculum uberrime inivit Bellarminus L. 2. C. 6. de effect. Sa
crament. nos præcipua fupputabimus ; Patres igitur , primorum
etiam fæculorum , docent imo fignis ſenſibilibus, in Novo fæde
re fancitis , vim fanctificandi inditam efle ; fic Tertullianus L. de
Baptiſ. C. 4.ait : aquæ ſanctificatæ vim fanétificandi combibunt. Et mi
nutatim L. de reſurrect. Carnis. C. 8. Caro abluitur , ut anima emacy
letur : caro ungitur , ut anima confecretur : caro ſignatur , ut & anima
muniatur : caro manus impofitione adumbratur , ut anima Spiritu illumi
netur : caro Corpore , 5. Sanguine Chriſti vefçitur, ut I anima de DEO
Saginetur. Nýſlenus Gregorius L. de baptiſ. Baptifma , inquit ,
τοί .
 2
DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 127

τοίνυν εςιν αμαρτιών κάθαρσις , άφεσις πλημμελημάτων ,

ανακαινισμό , και αναγεννήσεως αιτία ύδωρ ευλογέμε
νον καθαίρει και να φωτίζει τον άνθρωπον peccatorum expiatio
eft , remiſſo delictorum , renovationis , & regenerationis cauffa. aqua ,
qua benedicitur , purgat , & illuminat hominem . Tradunt 2do. vim
fanctificandi ex opere operato Sacramentis competere , quod eam
ex ſe ipfis , vi Divinæ inſtitutionis ; non autem ex merito miniſtri,
aut ſuſcipientium exerant: ſic paffim contra Donatiſtas Auguſtinus,
& ſigillatim , ut jam alias recenſui, L. 4. contra Creſcon. C. 16. Non
eorum , ait, meritis , a quibus miniſtratur , nec eorum , quibus miniſtra
tur , conftat baptiſmus ; fed propria ſanétitate , atque veritate propter 6
um , a quo inſtitutus eft ; male utentibus ad perniciem ; bene utentibus ad
ſalutem . Denique Ztiv. efficaciam Sacramentorum adeo eximi
am , ut vix ac ne vix quidem diſerte enarrari poflit, teſtantur :
Sacramentorum vis ( verba ſunt M. Aurelii Hipponenſis ) inenarrabi
liter valet plurimum ; & ideo contempta facrilegos facit ; impic quippe
contemnitur , finequa non poteſt perfici pietas. L. 19. contra Fauft. C.II,
Alibi vero Tract. 80. in Joan. ftupore quodam facerrimo defixus
exclamat : unde tanta virtus aquæ , ut corpus tangat , & cor abluat ?
Quid autem conſecutionis loco nunc proferam ? iſtud certe : fi
Novæ Legis myſteria vim habent fanétificandi, hanc fi non pre
cario ex meritis miniſtrorum , aut ſuſcipientium ( quibus creden .
tibus collatum gratiæ donum in acceptis referatur ) participant;'li
denique iftorum efficacitas maximo eſt opere ſtupenda , itidem
que gratiam , quam fignificant ( docente Catechis. Rom. P. 2. C. 1 .
Q.18 .) Chrifti fanguinis virtute operantur ; revera aliam in iis
dem , quam pure externam 5 obječtivam energiam , comparate ad
excitandum fidem ; aut inftar ſigilli nude gratiam obfignantis ve .
neremur , eſt neceflc.
SCHOL10n. Etfi Melanchthon Philippusin Apol. Art. 1 3. nul
lam velit litteram ex veteribus Scriptoribus , quæ dogmati no
ftro patrocinetur , proferri poffe , in quo cum ofcitantia grandis
eſt cæcitas ; Lutherus tamen , & Calvinus , paullo hic vigilantio
res , authoritate Patrum premi ſe lubenter agnoſcunt; ut nihilo
fecius non fine deridiculo impudenter eofdem abjiciant : ifte L.
contra Cocblæum homines appellat ſibi ipſis fæpius repugnantes ,
& pleraque humano ſenſu extra Scripturam docentes ; ille vero L. 4 . In
ftit.C. 14. Patres hyperbolice locutos aſſerit , ac inprimis Auguſti
numn
 128 Pars I. DISSERT. II. CAP. II.

num dicentem , quod veteris legis Sacramenta Salvatorem tantion pro

mittebant ; noſtra vcro dent falutem . At eniin ! quis non impuden .
tem audaciam utriusque defpexerit , quaſi vero iu Scripturis Di
vinis tanti Ecclefiæ Doctores cæcutiiſent, unusque , ac ſolus an
te univerſos oculatior fit Apoftata Eislebenus ? quaſi omnes ut
Græci , fic Patres Latini ubivis hyperbole continua in dictionibus ,
in libris dogmaticis , in epiſtolis, in Commentariis Scripturæ po
pulum deluliſſent ? Equidem , fi laudatos Sacramentorum effe .
etus ad omnipotentiam Numinis ultimo Patres referunt , fi Au
guſtinus epift. 23. ad cxitum infideles appellat , qui non crederent ,
parvulos finc fide actuali per ipſum Sacramentum ſalvari poſſe ;
quomodo hyperbolicas locutiones appellemus ?
Argumentum Illtiuin ex Rationc brevifſimis abſolvitur. Alteru
trum , oportet , concedatur ; aut , quod Sacramenta ad fidem
duntaxat excitandam confirmandamque valeant , quæ deinde
juſtificet ; aut , quod ipſa per fe fe , virtute a Chriſto accepta ,
hoc eſt: opere operato,gratiam habitualem conferant: fallit primum ;
ac proinde alterum ſola nititur veritate. Min.prob. niſi ita ſit , tum
parvuli ( pag.77 .) quin & adulti amentes , morboque penitus de
jeci invalide baprizarentur ; quis etenim in his , horumque fimi
libus fidem exciter ? Fides autem ipfius Ecclefiæ , qua forte al .
tera hominum rationis incapacium ſuppleretur , incaſſum præ
tenditur ; quando per adverſarios non illa generalis , & communis ;
ſed ſpecialis ( pag .74. ) perſonalis , & ſubjectiva juſtitiam progignit ;
ergo & c . Adde : quod neglecto Orthodoxorum dogmate per
ſententiam hæreticam conſequeretur , imo Scripturam , verbi.
que Divini explanationem ( pag. 20. ) non minore præ Sacramen
tis efficacia pollere: non minus enim fidem excitant, & Divinas
pollicitationes confirmant. 2do. Baptiſmum peræque ſuſcipien
ti , ac ſpectanti ; vel miniſtranti profuturum . 3tio. Invalidum
reddi baptiſma , quod coram rudi plebecula idiomate latinoper
ficeretur. 4to. Parem eſſe efficaciam baptiſmati Joannis, ac Chri
ſti, parem veteribus , ac novis Sacramentis adſtruendam ; cum u
traque ad fidem excitandam idonee poſſint accommodari.
COROLLARIUM : Proinde Sacramenta . Evangelii grati
am conferunt, veluti cauſae inftrumentales proxime , ae immediatæ ; il
lud enim ( fuccurrit fua ratiocinatione Simonnct ) eſt cauſſa proxima ,
& immediata gratiæ fanctificantis, quod eft cauffa proxima, & im
mediata remiſlionis peccatorum,, & regenerationis fpiritualis,
At
 de SACRAMENTORUM EFFICACIA . 129

Atqui ex Scriptura , Patribus ' , Conciliis baptiſmus eſt illiusmo

di cauſſa ; reliqua pariter Sacramenta ſecundum inditam fibi cx
litus virtutem omnino congruunt ; ergo &c. Gratis vero dici
tur, per mediatam , & remotam efficientiam , Sacramentis adfcriben
dam , negotium poſſe confici , ut fola fides immediate juſtificet ;
fic enim vero improprie ſolum , ſolum objective , & excitative grati
am Sacramenta adferrent , veluti egena Symbola , & fignamere
theorica. Quod fi fubdus : tantine eſt, ut cum heterodoxis digla
diemur propterea? nunquid neceſſariam fidem ad Sacramentum
cum fructu percipiendum & illi , nosque ipſi concedimus ? Ita
certe : at nos fidem NB . in adultis , ceupræviam difpofitionem ; ipfi
vero , ceu cauffam juſtificationis unicam propugnant ; ex quo er
rore naſcitur conſecutio , ut Sacramentum ex ſe ſe revera poſſit
nihil , poflit duntaxat per modum figni cujusdam inertis fidem
excitare , deque accepta per fidem gratia nude teftificari ; non
ſecus atque trophæa , Principi erecta , victoriam non faciunt ;
fed factam oſtendunt, memoriamque rei præteritæ , famæque
præſentis ſoient excitare .

Objectiones Cumulata,

S. XIV. Initio e Scripturis emendicant fuffragium , perinde

ſi Divinæ litteræ nullam Sacramentis vim gratiæ procurandæ, ni
fi mediatam folum , ac remotam tribuerent propterea ; quod fides,
quam in nobis Sacramenta excitant, unica eſt,ut repetito oggan ,
niunt , cauſſa juſtificationis. Ecce verſiculos Divini Codicis ;
quos fublegunt. Imo. Paulus ad Rom . 1. v . 17. inquit : juftus ex fide
vivit ; non igitur vitam gratiæ Sacramenta , ceu cauſſe immediata
ſufficiunt ; alioqui dixiffet : juftus ex Sacramentis vivit. Eo pariter
valet alterum conſimile effatum C. 3. v . 28. arbitramur juftificari
kominem per fidem . IIdo. Marci ult. C. ait Veritas : qui crediderit ,
Ở baptizatus fuerit , ſalvus erit ; qui veronon crediderit, condemnabią
tur ; ergo (ſubdit Lutherus in Babyl.C. de baptiſ:) fides ſalvat ; non ve
ro baptiſmus. IIItio. Zwinglius L. de vera , & falfa Relig. Phari
lai, inquit, intellexerunt , folum DEum , non autem Sacramenta, juſtifica
re ; ideo Luca 5. percunctantur : quis poteſt dimittere peccata , nifi
ſolus DEus ? IVto. Kemnitius inde", quod Apoftolus 5. ad Epheſ.
inquiat : mundans eam lavacro aquæ in verbo vitæ, confeſtim deducit,
R quem
 130 PARS I. DISSERT, II. CAP. II.

quemadmodum totam vim baptiſmi a verbo , fidem excitante

repetat ; fides enim ex auditu ; auditus autem per verbum Chrifti. ad
Rom . Io . Addit demum fententiam Petri epift. 1. C. 3. vos ſalvos -
facit baptifma , non carnis depoſitio ſordium ; ſed conſcientiæ bona inter
rogatio in DEum per reſurrectionem JEfu Chrifti ; five commentante
Kemnitio : baptiſma jálvos nos facit, non ex opere operato ; fed per fidem
reſurrectionis.
- B. Affatim hoc erroris portentum caſtigatur in Inſtit. de Gratis
pag . 534. O fequ. Nunc puto fatis profečturum me , dum ſub
truſos Scripturæ verſiculos e manibus iniquorum vindicem ; ita-
que ad Imum . Nego Confecutionem , quæ tibia vitiata claudicat ; non
minus, atque ſi iltas e olverem : ergo non vivit ex DEO : non ex me
ritis Chrifti : quemadmodum igitur non DEus debet tanquam cauf
fa princeps effectrix , non Chriſtus merens tanquam cauffi moralis ; fic
neque Sacramenta tanquam cardíe focie , feu inftrumentales & proxie
me excludi debent. Ninirum :juftus ex fide vivit ; at non fola ;
alioqui perperam ſcripfiffet alibiDoctor Gentium :factores Legis
juſtificabuntur ad Rom . 2. v . 13. perperam in Joannis Č . 3. diceren
tur homines baptiſmo ad vitam æternam renaſci ; perperam fa
cobus 2. C. v . 20. teſtaretur : fides fine operibus mortua eft , & rur
fum : V. 24. ex operibus juſtificatur homo , non ex fide tantum ; de
nique & fallaciter Chriſtus : qui crediderit , & NB. baptizatus fue
rit & c. Immò dicam : hæc poterit oratio Scripturæ de confiden
tia explicari , qua fidelis Divinarum promiſſionum exitum con
ftanter , quin animo deficiat, præſtolatur; ut patebit contextum
meditaro relegenti : atque fic telum adverſarii plumbeum eva
det. Cætera tamen abnui nequit ; quin Scriptura juſtificationem
præſertim fidei ex cæteris præparationibus fæpe numero attribu
at ; cum accedentem ad DEum oporteat credere , ac dicente Triden
tino Sel. 6. Cap. 8. humanæ falutis fit initium ,fundamentum ,& radix
omnis juſtificationis , finequa impoſſibile eft placere DEO ; quod quam ad
adultos unice attineat , nemo unus inficiabitur. Altera itidem

Pauli oratio pari commentatione abſolvi poterit ; niſi verius al

feveres , per Apoſtolum hoc loco excludi duntaxat opera legis Mo
faicæ ; non Sacramenta , non alia virtutum merita ; continenter
enim adjecit : ſine operibus legis , ſecundum quod antehac v. 20.
fcribebat: ex operibus legis non juſtificabitur omnis caro .
Ad IIdum . Miſerum denuo Lutheri corollarium , quod e .
mendatum offeres : ergo non folum baptifmus adultum falvat ; in quo
ni
 DE SACRAMENIORUM EFFICACIA. 131

'nihil refragabimut Regeram quoque enthymema confimile

cum V. Bellarmino :Paulus ait 1. ad Cor. C. 13. fidem nihil pron
deffe fine charitate ; ergo fides omnino nihil prodeft : voletne
hanc conſecutionem Lutherus ample &ti ? Et quanquam hic lo
ci non exprimat Dominus : qui non fuerit baptizatus , condemnabitur ;
id tamen non fuit magnopere neceffarium ; tum , quod facile ex
his, qui non crediderit,condemnabitur, propter paritatem rationis
debeat intelligi; tum , quod alibi Joan. 3. explicate teftetur : ni
fi quisrenatus fuerit ex aqua , Ś Spiritu Sancto non poteft & c. Ad

falutem ergo adulci ( opportune reſpondet Eminent. Gotti , Tract. 4 .

de Sacram . Q. 4. Dub. I. $. 3. ) utrumque requiritur , & fides &
baptiſma : quia bonum ex integra cauffa ; ad damnationem alterutri
us defectus fufficit : quia malum ex quocunque defectu. Scriptura au
tem potius meminit defeétusfidei, quam Sacramenti : quia, ſi adul,
tus fide careat , etſi Sacramentum ſuſcipiat, damnabitur :fi vero
habeat fidem , nec tamen queat in re ſuſcipere Sacramentum
dummodo illud in voto ſuſcipiat, ſalvabitur. Adverte præterea :
fidem hic antegreffam commemorari ; cum nihilominus velint hæs
retici confequentem , a Sacramentis utique excitandam .,
Ad Iltium . Miram hæretici cæcitatem ! ut in fe ipfum incur,
rat ; ſi namque folus DEus juſtificat , cæteris omnibus adminicu
lis exclufis ; quo igitur pacto fides poterit ſola juſtificare ? mavult
Pharifæis credere , quam Chriſto ibidem dicenti : filius hominis
habet poteſtatem in terra dimittendi peccata. Interea vero , cum ver
bis Jaia C. 43. dixerit DEus : ego ſum ,qui deleo iniquitates , & Jobús
C. 14. quis poteft facere mundum de immundo conceptum fenrine ? non
ne tu quifolus es ? ifta eo fenfu donanda funt : quod DEus princi
palis fit caufa remiffionis peccatorum pag. 90. ) pro qua præftan .
da , & minifterium hominis , & Sacramenta velut cauffas inftru
mentales, forteque morales, in conſortionem admittit. Strictim An,
gelicus 3. P. Q. 62. Art. 1. ad 3tium . ratio , inquit , illa procedit de
co , quod eft cauſa gratiæ per modum principalis agentis ; hoc enim eſt pro
prium DEI.
Ad IVtum . Secundum Apoſtolum mundat Eccleſiam DEus
in verbo vita confecratorio. Conc. mere concionali ( pag. 80.) ad fi
dem excitandam . Nego. Quæ eft demum altera Principis Apo.
ſtolorum ſententia , hanc ( pag.83 .) explicatam reperies; hic ad
do : ſenſum laudatæ orationis & hunc eſſe planiflimum , quod ſci
licet non eatenus ſalvet homineto, quatemus luvatione materiali for
R 2 des
 132 Pars I. DISSERT. II. Cap. II.

des carnis deponit ; ſed quod aqua, per formulam conſecrata,dire '
tute ſupernaturali ſibi indita animas emundet ; unde futurum, ut
hæ non vereantur fifti Divino Tribunali, atque interrogari a ſu
premo Judice DEO . Porro : S. Petrus ( recito V. Bellarminum )
non dicit baptiſma ſalvare per fidem reſurrectionis ; fed per reſur
reétionem , quod idem eſt, atque fi dixiſſet : ob Chriſti paflionem ,
nobis uſu Sacramentorum applicatam , morimur peccato ; at per
Chrifti reſurrectionem juftitiæ vivere incipimus : ubi line du
bio præpofitio Per non ſignificat cauffam merentem , fed exempla
rem ; cuin eo temporis extra viam , & ftatum merendi jam fuerit
Servator.

At reddit Kemnitius : Evangelium dicitur ad Rom . 1. v. 12.

Virtus DEI in ſalutem omni credenti ; nec tamen niſi excitando fi
dem , hoc eft : mediate , falutem promovet ; ergo pariter Sacramen ,
ta , etſi dicantur cauſlæ falutis , & gratiæ . R. N. Conf. diſpar eſt
ratio : quod Evangelium non proficiat, niſi intelligenti, & cre
denti: nemo ſurdis, & amentibusprædicat. Baptiſmus infantibus
confertur , atque etiam amentibus miniſtrari poteft. Revera &c.
§. XV. In pofterum ſibi Patres profuturos autumant ; or
dientur ab Tertulliano dicente : lavacrum illud obfignatio eſt fidei -
non ideo abluimur , ut delinquere definamus ; ſed quia defiimus ; quoniam
jam corde loti fumus L. de pænit. C. 6. Viden ” , ut non immediate
baptiſmus ſanctificet ? Ab hoc ad Auguſtinum delabuntur, cu
jus teftimonia fequentibus oggerunt. 1. 19. contra Fauſtum C.16.
ait, quid funt - corporalia Sacramenta , nifi quædam figna quafi verba
vifibilia , ſacro fancta quidem ; verum tamenmutabilia , temporalia ?
non ergo vim gratiæ procurandæ conftanter retinent. Idem a
libi L. 15. de Trinit. C. 26. Miniſtros Sacramentorum , quidni pa
riter Sacramenta , a poteſtate gratiam conferendi excludit, inqui
ens : neque enim aliquis Diſcipulorum Chriſti dedit Spiritum Sanctum ;
orabant quippe , ut veniret in eos , quibus manus imponebant ; non ipfi eum
dabant. Rurſus L. 21. de civit. DEI C. 25. illos reprehendit ,
qui arbitrabantur , non poſſe damnari eos , quos baptiſmus ab
luerit : tales vero ſenſiſſe videntur , Sacramenta juſtificare ex ope
re operato. Denique L. Quæſtionum V.& N. Teſt. Q. 59. ſcribit:
qui baptiſmum putat carnali ratione confiftere , hic non eſt ſpiritualis : nec
donum celeſte poterit confequi , qui ſe per aquam , non per fidem commu
tari credit. Quid? quod Tract . 26. in Joannem Veterum Sacra
menta cum noftris comparet ; Sacramenta V.L. in fignis a noftris di
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA . 133

Derſa quidem funt ; at in re , que fanctificatur , paris. Re ipſaigitur

Sacramenta nova more antiquorum ex opere operantis ſanctitatem
animabus conciliant. Auguſtino deinceps Hieronymum aſſoci .
ant , ait nempe : homo aquam præbet : DEus autem Spiritum Sanctum
in C. 4. Iſaia ; ac proinde baptiſmus gratiam non præbet , præbec
unice DEUS. His omnibus Bernardum tandem adjiciunt, quo
niam dixerit : ficut inveftitur Canonicus per Librum , Abbas per bacus
lum , Epiſcopus per annulum , fic divifiones gratiarum diverfis ſunt tradi
is Sacramentis. Serm . de Cæna Domini. Iterum : Tract. de baptif. C.
2. aſſerit, parvulos baptizatos non fua,fed aliena fide ſalvari ; fides
igitur , non Sacramenta , ex opere operato juſtificat.
k . Tertullianus de Catechumenis eo loco ſermonem informat
quos oporteat diuturne periclitari , num credant ; tandemque ,
ubi hoc conſtiterit , iisdem baptiſmum conferri vult in obſigna
tionem , & approbationem fidei; huic vero præmittendam eſſe
cordis lotionem jubet , ceu diſpoſitionem baptiſmati parando præmit
tendam ; in quo nemo non videt doctrinam ſanam , immediate
Sacramentorum efficacitati nihil injuriam . Ancrgo ignis imme
diate non urat , quod prius debeat lignum ficcari ? Verbo : Ter
tullianus obfignationem fidei nominat, non : quod fidem excitat, qua
baptizandus,juftificetur ; fed , quod in uſu hujus Sacramenti fi,
dem ſuam , ſuamque Eccleſia publice proteſtatur : in reliquis ad
monet adultos , non niſi emendata vita ad fontem luſtralem ut
aggrediantur ; immo lotionem cordis , hoc eſt : deteftationem peccati ,
& vitæ melioris propoſitum adhibeant.
Porro : ut fua fit Auguſtino innocentia , opus arbitror, mi.
nutatim ad ſingulas illius orationes reſpondere. Ad imam . Nego
Conf. aberrant a ſcopo ſcribentis Auguſtini , qui Manichæos , ob
demutata per Chriſtum Mofaicæ legis Sacramenta legem vete
rem damnantes , impugnat , impuneque , quin providentiſſime
fa & um afferit., quod alia ſint Chriſti venturi, alia jam nati, pal
fi, mortui determinata Symbola : fi enim ( ſic rurſusibidem Præ
ful facerrimus ) foni verborum , quibus loquimur , pro tempore commu
tantur ; eademque res aliter enunciaturfacienda, aliter fakta - quid mi
rum , fi aliis myſteriorum fignaculis Pafío, & Reſurrectio Chriffi futura
promiſſa eſt , aliis jam fačta annunciatur ? ergo ſecundum varium
humanæ gentis ſtátum variata concedit religionis fignacula ; quin
illiusmodi fignorum inconſtantiam Sacramentis Evangelicis , ad
exitum mundi duraturis , addixcrit; minus, ut iſtorum efficacita
tem
 .PARS I. DISSERT. II . Cap. II . :
134

tem crebro diminutam , aut remoto quantumvis obice penitus

intercifam ; exiſtimarit : propterea enim e veſtigio fuggeflit : mu
tabilia ſunt ; virtus tamen, que per iſta ( Sacramenta ) operatur , jugi
ter manet , & donum ſpirituale , quod per iſta infinuatur , æternum eſt.
Nunc B. ad 2 dam . Præſtituit fibi hoc loco Auguftinus cum Divi.
nitatem Filii , tum Spiritus S. demonſtrare, inde, quod Divinus
.
Spiritus a Filio , nec a Filio folum ; fed etiam a Patre procedat :
non poteſt mitti, five procedere DEus , niſia DEO . " Negat i.
gitur S. Doctor, ab Apoftolis datum fuiſſe Spiritum eo nimirum .
modo , quo aPatre datur, ac Filio,vi fempiterne proceſſionis ; id quod,
objectionem hæreticam prævidens ( quomodo ergo DEus non eft, qui
dant SpiritumSanctum ) per anteoccupationem diluit. Itaque jam in
manibus eſt gemina comentatio : non dabant Apoſtoli Spiritum San .
étum auctoritate independente , ac poteftate principali , eaque
phyſica. Conc. miniſteriali , aut morali , eaque a Chriſto participata.
Nego. Tum enim Sacramenti miniſtratione difpenfatores ſunt
myſteriorum DEI ad infundendam gratiam {plane efficacium ;
quod ipſum hic manifeſte prodidit idem Hipponenſis Præſul,
teftimonium ex Aétis Apoftolicis C. 8. e veſtigio ſubnectens : cum
vidifſet autem Simon ( magus ) quia per impoſitionem manus Apofio
lorum daretur Spiritus Sanctus , obtulit & c . Conſule Inftit. de
Pænit. pag . 281.5 283. Deſcendo ad 3tiam S. Doctoris oratio .
nem , qua eos , qui liberationem ab æterno igne promittunt eis , qui Chri
Ai baptiſmate abluti , corporis ejus & fanguinis participes faćti funt ,
quomodolibet vixerint , in quacunque hærefi , vel impietate fuerint , acer.
rime refellit; non quidem , quod baptiſmi, & Euchariſtix ener
giam ( ut vellent hæretici ) ex opere operato tuerentur ; verum
quia per inſigne mendacium docebant, gratiam Sacramento pro
curatam nullis poffe facinoribus aliquando deperdi ; eam ob cauf
fam fulmen Doctoris Gentium in eofdem demum evibrat : mani
fefta ſunt opcra carnis, quæ ſunt fornicatio & c. quæ prædico vobis; ficut
prædixi ; quoniam , qui tulia agunt , regnum DEI non poffidebunt. epiſt.
ad Gal. C. 5. Ulterius : quarta ſententia perperam Auguſtino in
fcribitur : quia memoratus liber Quæſtionum non Auguſtini , ſed
hæretici cujuſdam fetus eft , qui tefte Bellarmino , multa docet &
contra fidem , & contra Auguſtinum ; veluti Q. 21. quod Eva ad
imaginem DEI creata non fit :Q. 190. quod Melchiſedech fucrit Spiritus
Sanctus : Q. 123. quod Adam non habuerit Spiritum Sanctum . Sed
eſto ! poterit utcunque aſſertio recenfita emolliri , fi fidem intel
ligas charitate formatam , quæ revera juſtificat formaliter ob con
ſor
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA . 135

fortionem gratix juſtificantis : at nobis de cauffa effectrice ſermo

eſt. Iterum : probe dicetur , baptiſina vi externæ lavationis non
carnem , ſed animam abluere , quæ per fidem commutetur, qua-,
tenus adulti fru & um fpiritualis lavacri nequaquam recipiunt , ſe
niſi fide prævia ad digne fuſcipiendum baptiſma diſpoſuerint.
Ad ultimum tandem teftimonium Nego Conf. Id duntaxat ex Augu.
ftino eſt conſequens , Sacramenta generatim convenire in ratione
figni ; differre plurimum in ratione fignificandi , & operandi ( pag. 1
17. ) omnia veri nominis Sacramenta gratiam , falutem , Chriftum
fignificant ( pag. 16. ) at noſtra gratiam conferunt , veteriora pro
mittebant : hæc venturum Meiliam adumbrarunt ; illa præſentem
exhibent; ac proinde & c.
Quod jam eſt ad Hieronymum B. Senſus eft : uti Miniſter fua
virtute nativa aquam minime fanctificet ; fed verbo DEI ſancti ,
ficatam miniſtret , hacque miniſteriali a £tione a peccatis bapti
zandos repurget ; hanc effe fanáti Patris mentem unicam colli
gitur ex Comment. in C. 1. Iſaie , nbi ad ea verba : lavamini , go
mundi eftote , ore DEI proloquitur : Evangelii mihi placet religio, ut
baptizemini in ſanguine meo per lavacrum regenerationis , quod folum
poteft NB. peccata dimittere.
Denique : Bernardus non iſta cum Sacramentis comparat pes
nes efficaciam ; fed penes multijugam amborum diverfitatem ; alioqui
nuda eſſent ſigna, eſſent egena elementa , quæ Chriſtus inftitu.
it religionis ſuæ myfteria ; quod tantum abeft, ut fuaviſſimus Aba
bas afferuerit , ut potius diſerte efficaciam Evangelicis Sacramen
tis attribuat ; eodem enim loco dicentem audio : duo , inquit , in ,
nobis operatur Sacramentum Dominici corporis , ut videlicet , & fenfum
minuat in minimis , ac in gravioribus peccatis tollat omnino confenfum .
Si quis veſtrum non tum fape modo, nuntam acerbos fentit iracundia mos
tus, invidiæ , luxurie, aut cæterorum hujusmodi , gratias agat Corpori &
Sanguini Domini ; quoniam NB. virtus Sacramenti operatur in eo. Tan
dem : revera parvuli non fua , quod eſt adverſus Lutherum ( pag.
19. ) ſed aliena fide, hoc eſt : cooperantibus v.g. Miniſtris,autPa
rentibus fidelibus falvantur ; iſti namque folicitius accurant , ut
puerulis baptiſma in regenerationem fpiritualem quamprimum
adhibeatur : poſlıntne aliena fide apprehendere Chriſti juſtitiam ?
ut tamen foret neceſſum ex ſyſtemate erroris hæretici .
SCHOLION Imum . Clementis V. decretum Clement. un . de
Sum . Trinit. & Fide Cathol. 8. ad hoc baptiſma, hæreticis occaſionem
pre
 136 Pars I. DISSERT. II. CAP . II.

præbuit aſſeverandi : ante Florentinum , & Tridentinum non

fuiſſe dogma Eccleſiæ , quod Sacramenta N.L. gratiam contine
Sant , eamque ex operc operato recte diſpoſitis elargiantur . Intelli
gamus verba Decreti : quantum ad effectum baptiſmi in parvulis repe
riuntur Doctores quidam Theologi, opiniones contrarias habuiſſe , quibus
dam ex ipfis dicentibus , per virtutem baptiſmi parvu'is quidem culpam
remitti ; ſed gratiam non conferri : aliis e contra afferentibus, quod & cul
pa eiſdem in baptiſmoremittitur , & virtutes , informans gratia in
funduntur quoad habitum , etſi non pro illo tempore quoad ufum. Nos
autem attendentes generalem efficaciam mortis Chrifti, quæ per baptiſma
dicit :
Applicatur , pariter omnibus baptizatis opinionem ſecundam : qua
tam parvulis , quam adultis conferri in baptiſmoinformantemgratiam , 85 ,
virtutes, tanquam NB. probabiliorem , & diftis Sanctorum , & Do &to
rum modernorum Theologie magis confonam , & concordem facro appro
bante Concilio duximus eligendam . Inde proferunt Corollarium :
ergo folum probabilior ea fuit ætate Scholarum opinatio ſuper
energia Sacramentorum , ut fidei decretum eſſe non poflit , niſi
Florentina & Tridentina arte recenter compilatum . B. perpe
ram iſtud concludi ; enim vero nulla fuit inter Doctores Ortho

doxos de gratia fimpliciter infundenda contentio ; ſed num para

vulis fimul habitusvirtutum , ipſaque gratia inftar habitus , & quali.
tatis concedi debeat : his negantibus , aliis affirmantibus ; tum
vero in probabiliorem omnino fententiam conceffit Pontifex . Ex
audire libeat Antonium Hiquæum in Comment. ad Scot. L. 4. Sent.
Dift. 4. Q.2. N. 16. diſſerentem : Qui negabant , inquit , infufioncm
gratiæ in infantibus, ideo id negabant (putaſecundum ideam habitus ,
& qualitatis ) non , quod de efficacia baptiſmi , quantum eft ex parte
Sacramenti dubitaverint ; ſed, quia putabant ,nihil otiofe conferri, ubi nul
bus ejus ufus effet , & infantes ob defectum ætatis effe incapaces habituum ,
ficut & uſus. Confirmatur reſponſio ex Innocentio III. Extra.
Decret. Conſt . L. 3. Conft. 13. de baptiſ. Aliis afferentibus ,per virtutem
baptiſmi parvulis quidem culpam remitti , fed gratiam non conferri , non
nullis dicentibus , dimitti peccatum , & virtutes infundi, babentibus illas
NB. quoad habitum , non quoad ufum , donec perveniant ad adultam ata
tem .
SCHOLION IIdum . Objectationes reſiduas, quas Ratio confice
ret , elimatas nunc accipe, fidelique memoria complectere. Imo.
Quod Sacramenta ſint ſigna efficacia gratiæ , non nativa , ſed ar
bitraria ( pag. 11. & 13. ) iccirco fub tempus inſtitutionis adeffe
de
 DE . A'CR2 MONTOROLA EFICACIA. 137

debuit Divina promiffio desgraciayope Sacramentoram confe

renda : at nihil opus: ett1 ut verbum promiffionis in uſum Sacra
menci adhibeatur ; nam qui baptizant , non dicunt : qui crediderit,
i baptizatusfuerit , falvus erit , quæ foret Divina pollicitatio ; ſedí
ego te baptizo Eco ? Qui confecrant hoftiam , non dicunt : qui mana
dicat hinc panem ,'vivet in kternum ; fed : hoc eft corpus meum.i. Qui
denique Judices facri reos pænitentes- abfolvunti, non dicunt ;
qurum remiferitis peccata:& c: fed ega tel abſolvo:& c. Demus aux
tem ſolito liberalius, quod ſemper promifſio, atque ideo fides,in u .
ſu Sacramenti cujusvis..poftuletur ; hinc tamën minine eſt con
ſequens , quaſi Cola inftar: Tauffe juſtificet ; verum potius conditio
nisi, aut difpofitionis munus implebit, fine qua Sacramentum
adultis conferre gratiam , ceuindiſpoſitis, omnino neguir, Vulga
rem fimilitudinem offert Bellarminus . in Aichiatro pharmacum
porrigente , & ſanitatem futuram pollicente , cuidum fidem ad .
hibet ægriens , medicinam fumpturus , convaleſcit , non virtute
fidei, ſed pharmaci. Ildo. Inde , quod Sacramenta ex opere.opera
to gratiam procurent , nemo inferat , DEum Sacramentis effe ali
ligatum ; hæc potius DEO ,, virtutem ſupernam tribuenti , allie
gantur ; tum , quod abfque Sacramentis infundere gratiam poft
lit; tum , quod circa effectum Sacramentalem principem cauffum
agat ; & quanquam iis , qui debite difpofiti fecundum Chrifti
inſtitutionem Sacramentis utuntur , gratiam denegare non poffit;
hoc tamen non aliunde reperitur , quam , quod in promiffioni
bus infidelis effe nequeat. IIItio. Qui ex hæreticis peterentfi,
bi enucleatius refponderi : quidnam inter Catholicos illa fit Sa:
cramentorum virtus , an qualitus divinitus adjecta , eaque aut cor ,
porata ', aut ſpiritualis ? quomodo vim exerant Sacramenta, an phya
fice , an moralitcr ? iiſdem poffumus noftram hac in re ignoranti,
am impune fateri , & nihilominus ora pervicacium obftruere i
quoniam aliud fit dogma inconcuffum , aliud in myſteriis ato
& paulo curatius explicandis Scholarum .orthodoxarum
contentio. Nam ( mutuor Bellarminum L. 2.C.11. ) tenemur qui
dem rationem reddere ejus, quæ in nobis eſt, fpei 1. Petri C 3
fed id facere tenemur ex principiisfidei , non ex Metap bylica. Ipſe
Auguſtinus cum de modo derivationis peccati originarii in por
ſteros rogaretur ,Epift. 29. ad Hieronymum fcribere nihil eft ve
ritus : hoc , ut alia mulia , me ignorare confiteor ; , & rurſus L. 3. de
peccat. merito ac remiff. C. 4 .: Ego , inquit ,ctianift iftorum argumentu
S
ſolo
 138 ... PARS I DISSERTVII. Capa II.a a

folvere non valeam ; video tamen inbærendum elſe Divinis litteris c.

quibus porro , atque etiam Ecclefiæ traditione fubnixus indefi
nenter pro extantia genitalis vitii glorioſe depugnavit. At di
cendum eſt nihilominus aliquid ; & Imo, quidem : acies eſſe in
Scholisgeminas : alteraadtionem pbyficam, altera moralem Sacra
mentis , ceu cauffis inftrumentalibus adſcribit, cui poftremæ opina
tioni quoniam chara tere compendiario litabimus, mox 2 do in
exploratis erit., nullam hic qualitatem adfcititiam exquirendam
effe : fcitiſſime Bellarminus laudatus : qui fentiunt, non efle necef +
fariam ejuſmodi qualitatem, nullas in bac re patiuntur
. anguftias . Quid ?
quod ( teftante Tournelyo 2..3. Art. 1. fub exitum ) propoſitam
quæſtioneni nullo negotio etiam illi diſſolvant , qui {tant pro
caufalitate phyſica ; dicunt enim virtutem , divinitus Sacramentis
inditam ,non eſſe aliquam qualitatem ſpiritualem , vel corpoream , Sa
cramento inhærentem ; ſed eſſe ipſam motionem DEI, qui, ut
caufa principalis , applicat actionem Sacramenti ad producendam
gratiam , quomodo. piator applicat penicillum ad pingendum ;
DEO faciente , Sacramentum attingat effectum fupernatus
ralem , quem attingere non poflet , a quocunque tandem alio
moveretur . In ) .‫ام را‬
I Sed contra : quomodo fibi non repugnent Scholæ Pontificiæ ?
ajunt , per Sacramenta gratiam juſtificantem concedi ex opere om
perato ; & prævias tamen virtutum actiones , velut difpofitiones,
exigunt:? illæne movtuæ fint , fteriles , ac ociofæ , ut nihil effici
ant ? Iterum : pro majore , vel minore ſuſcipientium diſpoſitio
ne majorem , vel minorem gratiam a Sacramentis condendami
comminifcuntur ; quorſum iſta doctrinarum contradictio ? B,
nullam iſthic idearum pugnam reperiri , quando in magno jue

{ tificationis opere penes adultos præcurrere debent ſalutares mo.

tus arbitrii , ſecundum quod definiit Sacro - Sancta Synodus Tric
dentina Sef. 6. Cap. 7.8 . Can . 4. 8. 9. de Juſtif. antea vero. Augu
ftinus Serm . 15. de verb. Apoft. qui fecit te finete , non te juſtificat fine
te - fecit neſcientem , juſtificat volentem . Et vero : ut nativis exem ,
plis cauffam præſentem illuſtremus: ignis lignum non corripit ,
niſi obice remoto diſpoſitum , tantoque urit magis , quanto major
diſpoſitio adfuerit ; ſol abundantioribus radiis cubile undequa
que apertum , quam aliqua fui parte obvelatum , illuminat ; quin
aut cellæ apertura,aut ligni ficcitasvim in uberius lumen,vel Hamas
concitandas expedierit . Cæterum : ſunt illiusmodi prægreſſæ
dil.
 DETS ACRAMENTOROM EFICACIA. 839

difpofitiones , & ſanctz , animarum præparationes non penitus

oriolæ ; iis nimirum aliqua gratia ex opere-folum
operantis ; at Sacraz
menco ,agenti ex opere oparata ,multo amplior condigne reſponder
bit. Inftit. de grát.pag. 365185 580. Sed vero , redibit hujus puni
& i denuo quædam irecordatio in conſecuturis,

ARTICUL US .11.
9.1

Plurane Documenta ſuperent de Sacramen

torum efficacitate amplius declaranda ?

labor; hoc Scholarum opus eft minime improban .

§. XVI. Hic
doque immineat , eam , diſoeptandi modeftią utentes, in amplios
rem lucem ftudeant advocare ; tum, quod veritas nitidius elucens
majorem fui æſtimationem , & pretium acquirat ; tum , ut 'infa
nientibus hæreticorum Criticis exploratum reddatur , quomodo
cadem fidei veritas multifariam , diverfaque paullulum commen
tandi ratione defendi poffit. Id nunc acturi; videbimus plera
que probabilia , aut probabilior a j alia demum communi affenfione
certiſſima, quibus & dignitas Sacramenti, & fidelium utilitas ma
jorem in modum folet promoveri ; funt vero fequentia : Imo.
Celebris eſt controverſia fuper modo efficiendæ gratiæ admini
culo Sacramentorum ; anne banc moraliter , an phyſice efficiant ? fpe
&at niinirum ad genus effectricis cauffæ & illa quæ phyfice , & al
tera quæ moraliter agit: priore , ceu immediato ačtionis principio ,
effectus 'extantiam accipit' ; pofterioreomovetur cauffa phyſica ad
ponendam actionein , qua luam effectus extantiam ſortiatur : u
traque agit , quia eft ; non , ut fit : hic enim agendi modus caufſæ :
finalis eſt proprius. Schola Thomiſtica pro phyſica Sacramento
rum caufalitate : Scotiſtica vero pro morali depugnat : e Doctoribus
Societatis alii primam cum Suarez , Bellarmino & c alii fecuné
dam prout Vaſquez , atque itidemr celebris Epiſcopus Melchior
Canus, ſententiam amplectuntur . Ildo. Alterum litigium fubnia
titur quæſtiuncula : quandonam Sacramenta gratiam operentur ? an
mox , ubi Miniſter actionem inchoat ; an cum integre Sacramenti mini,
ftratio'abſolvitur ? an tandem cum obice "fufcepta.poffint reviviſcere ? Adi
vertendum hic ad geminum obicem Sacramenti videlicet , ac
S 2 gra
3

140 .. Pars I. DISSERT. II. CAP. II. I

gratiæ : obex Sacramenti impedit iftius valorem , ut Sacramentum

fit nullum ; obex gratiæ præpedir effectum Sacramenti , quantum
vis cxtera validi , ut tamen fiar informe; & fructum non pariar ;
id quod accidere poteſt, ſive , quoniain adultus ad gratiam ſuſci.
piendam præparationes omiſerit ; five , quod in iplo Sacramenti
. Ad hæc obſervandum
uſu actuali peccato graviter ſe vitiarit
præterea : in Sacramentis ( quæ in re tranfeunte conſiſtunt, quali
ter præter Euchariſtiam reliqua fe habent omnia ) idem eſſe eorum .
dem effeétionem , & applicationem . Contra : Euchariſtia tanquam S.
cramentum permanens'non Koc ipfd, quod perficiatur , fimuldebia
te applicatum eft , niſi cum fpecies Eucharifticæ , quantum ad
comeftionem , vel potionem requiritur , ſufficienter ſumuntur,
JlItió. In quæftionem porro venit : num omnia N. L. Sacramenta con
furant gratiam primam ? num æqualem , 41 inæqualem ? Vocatur gra
tia prima fanétificanis, quam in fubjecto nullus anteceſſit gradus gra,
tiæ , velut in peccatoribus, ad fui juſtificationem adoptatis ; atque
huc fpectant Sacramenta mortiorwn : vocatur fecunda; quæ eftprio
ris augmentum , quo pertinent Sacramenta vivorum . Iterum :
quod univerſa hæc Ecclefiæ myfteria docente Tridentino Sef .
7ide Sacram : in genere:Can.z.inæqualis virtucis ſint; ac dignitatis (pag .
$2. ) ideospeculiares inſtitutionis fines in memoriam revocentur :
Baptifmus primario ad regenerationem fpiritualem ; Confirmatio
ad corroborandum hominem in fide , vitaquefpirituali : Pæniten
tis ad recuperandam gratiam , peccatis a baptiſmate commillis
perditam : Euchariſtia ad fpiritualem animæ juftificatæ nutritio
nem : Extrema Unctio ad levamentum corporis, ad tollendas crimi-,
num reliquias , ad confirmandum ægrotum in extrema vitæ lu
& a : Ordo ad dandam poteftatein valide, ſancteque exercendiof-,
ficia facri minifterii: Matrimonium denique ad convenientem hom
minum in Eccleſia propagationem , ad vitam inter conjuges ſan
&e agendam , & onera patienter , fideliterque toleranda , Chri
Ito auctore delecta ſunt. Nec fatis : cum de gratia inaquali, a
Sacramentis diverſis procurata , fermo adveniet , ſcito , certum
eſſe , Sacramenta diverſæ fpeciei, velut e. g . Baptiſmius eſt, & Eu
chariſtia , gratiam , ſubjectis licet aqualiter dilpolitis, inæqualem pro,
curare ; quomodo ex antegrellis patere debet; verum ; ſi ponas
Sacramentafpecici ejusdem in ſubjectis æqualiter diſpoſitis, puta ba
ptiſmum.v.g. in Paulo , & baptiſmum in Joanne , tum Duce Ange
lico pars potiffima Theologorum æqualem effici gratiam conce :
dunt ;
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 141
dunt ; at Scotus in dubio relinquit ; negant plane Alenſis , & Pa-,
ludanus. 4 IVto, Percunctamur : omnia ne Novi fæderis Sacramenta
præter gratiam habitualem gratias pariter aétuales conferant ? in quo
communis eft Doctorum aflenfio , fecundum quam D.Thomas
ajebat : grátia Sacramentalis addit ſuper gratiam communiter dictam ,
& fuper virtutes , & dona , quoddam Divinum auxilium ad conſequena
dum Sacramenti finem , Non eft vero , quod confeftim ab uſu Sa
cramenti gratiæ illiusmodi advenire debeant , dum tantum po
Itea fuo loco , ac tempore ad finem Sacramenti conſequendum
præfto fint; ac propterea Sacramento jam miniſtraro , obtenta
que habituali gratia- jus ſolum ad gratias actuales cuivis Sacramento
accommodatas obtinetur , quas quidem mifericors DEus certif.
fime porriget , niſi , aut gravi delicto , aut aliter etiam noxis le
vibus, deliberatis , frequentioribus, nimioque rerum tempora
lium amore , gratiarum hujuſcemodi ſingularium illapſus præ
pediatur.
SCHOLION. Character ſpiritualis ad effectus Sacramentorum
pariter fpectat ; eller propterea hic locus , ad naturam , ejusque
dotes explanandas idonee præparatus , ni dogma ſingularem Ar
ticulum expofceret ; quocirca in ulteriores paginas thema tanti
fper rejicio : nunc folum admoneor , præcedentibus quæfitis ut
faciam fatis. Nec moror ,

Series Aſertionum .

S. XVII. ASSERTIO Ima . Sacramenta N.

L. non phyſice , at moraliter potius , gratiam fan ,

&tificantem efficiunt. Ratio eſt: quod Scriptura ,& Patres

ut Paffioni, ac meritis Chriſti ; fic Sacramentis vim fanctificandi
attribuant facile conſimilem ; cum itaque priora fan & ificationem
moraliter efficiant , etiam Sacramenta velut inftrumenta , quibus me
rita Chrifti hominibus applicantur , moraliter duntaxat in procu
randa fanatificatione operabuntur. Juverit rimari fententiam 2 .
Joan. C. 1. fignatam : Sanguis JEfu Chriſti emundat nos ab omni pecca
to , quodque Tridentini Patres ( quum Sefl. 6. Cap.7. cauſſam meri
toriam noftræ juſtificationis Chriſtum appellant ) .e veſtigio fubia
di
1
 142 PARS I. DISSERT. II. CAP. II. : 1

diderunt, videlicet : baptiſmum eſſe juſtificationis caufam inftru

mentalem ; atque ideo velut cauflà móralis , & meritoria Chrittusi
eft; fic etiam inftrumenta illius vim moralem in perficiendo juſtifia
cationis opere exequentur. Accedit ; quod caufla phyfice ope
ratura fecun dum entita tem fuam exiftere debeat : Sacramenta
2
interim , quæ in uſu conſiſtunt, multa parte præterierint, ubiper
fecta dicuntur , & dicuntur gratiam procurare ; ' ac proinde fe
eundum moralem extantiam agunt , & agunt duntaxat moraliter . 1

Addam exempla ex communi Theologorum do & rina : Bapti

ſmus ficte , hoc eft : in conſcientia peccati lethalis valide ſuſceptus,
recedente per pænitentiam fidione reviviſcit , effectumque fu
1
um ex opere operato procurat : fic autem phyficam actionem non ex
erit ,, utpote pridem præteritus ; erit igitur actio iſtius unice
moralis ; & quod in caſu particuluri Sacramenti naturæ nihil re
pugnat , cur generatim in omnibus dici prohibeatur Quid o
2
pus eſt præter moralem alicubi , alibi phyficam caufalitatem Sacra.
mentis adftruere ? quando ipſam gratiæ efficientiam non phyſice
attingunt , folumque DEum movent ad iftius productionem ,
teſtante Auguſtino epift. 23. ad Bonifac.eſt aqua intrinfecus exhibens
Sacramentum gratiæ , & Spiritus Sanctus operans intrinſecus beneficium
C 10 bis
gratia .
SCHOLION. Pluria fere funt , quæ Affertioni noftræ moram
ſolent injicere ; at dabimus operam , ut e tramite fummoveantur .
Imo. Tametſi in Scripturis legamus : ſalvos nos fecit per lavacrum ;
alibi vero dicamur baptiſinate fanctificari, & mundari , nondum e
victa eſt Sacramentorum cauſalitas phyfica ; quomodo nec inde >
quod per Florentinum ,& Tridentinum Sacrámenta N.L. çonti
neant gratiam , eamquedigne ſuſcipientibus conferant : enim ve
ro , quod ad primam fpe &tat , 'utique & paffione Chriſti, amplius
1
non exiſtente , revera fanctificámur, quatenus benignum Numen
iſtius intuitu gratiam infundit babitualem , quod profe &to cauſſam
moralem indigitat ; ac proinde nihil vetat , quin peræque de Sar
cramentis velut cauffis inftrumentalibres ſermocinemur : vere ac
proprie emundat homines Chriſti paffio ; licet inftar moralis cauffe
operetur ; nec minus igitur Sacramenta vere , ac proprie morta
lium animas a delicis per gratiam interiorem expurgabunt, ta
metſi munus moralis cauſa duntaxat impleverint. Explicate Catech .
Romanus P. 2. C. 1. 2. 18. eam gratiam , quam fignificant., NB. Chris
fi Sanguinis virtute operantur. Porro : Conciliorum non eſt in
ten
 DE SACRAMENTORUM EFIICAÇTA.

tentio alia , atque utveram , & proprie dictam , hancque effica

cem Sacramentis energiamattribuamus ; illam vero habebunt oni.
nino , licet morales caufle appellentur ; an enim neſciam , quod
Sanguis Chriſti veram redeinptionem contineat fub nomine cauf
{ z merentis ? & aliud fit ex opere operato ; aliud pbyfice virtutem
exerere : ut Sacramentum dicatur ( ait Suarez ) conferre aliquid ex op
pero operato, fufficit caufalitasmoralis, utpatet de remiſione totius peng
in Baptiſmo ; ac proinde & c. Eadem reſponſio objectis Patrum ter
ftimoniis, ad Ipeciem ſimilibus , affatim ſatisfaciet; & quanquam
iſti operationem Sacramentorum noftrorum ( ait Simonnet ) com,
parent operationi pkyluca ; hæc tamen comparatio, certe analoga ,
non ad modum influendi , led veritatem effectus unice collineabit :
quandoque moralicaufe magis effectus tribuitur , quam phyficé ;
ut patet in Domino homicidium ſervo præcipiente. Quod fi og
geras : a ſanctis Patribus vim Sacramentorum legis gratiæ mirifi
ce extolli ; unde pollit titulus caufa phyfice eisdemmet merito at
tribui ; dicam , falli conſequens propterea , quod fimiliter miran
dum in modum efferri debeant , etiamſi moraliter operentur ;
prorſus enim ſingulari , juftaque dignum eſt admiratione; quod
DEus rebus corporatis, ſuapte infirmis, uti velit ad condendos
effectus , totam naturæ poteſtatem exuperantes; non ſecus atque
prodigium erat toti orbi ftupendum , quod Apoftolorum præ
dicatione tot, tantæque gentes in obſequium religionis redactæ
lint. llda. Quæritur: an juſte per Eccleſiam damnentur Luthe
ri , & Calvini aſſeclæ , qui profecto moralem Sacramentis caufali,
tatem adftruere non verentur, Bi Neque hic phyficam illi , ne.

que moralem refpe&tu gratiæ efficaciam concedent, quousque ſo

li fidei , ceu cauffa , juſtificationem in acceptisſunt relaturi ; hoc
namque pacto ſolam de accepta NB. aliunde gratia perſuaſio
nem confirmant. IIItio. Penes efficientiam a noftris valde diffé.
runt Sacramenta veterum ( pag. 17. ) ira profecto : hæc quippe
gratiam interiorem ſolum ſignificant , illa fimul ex opere operato
adducunt ; ſunt nempe moraliter actiones Chriſti , cujus nomine
miniſtrantur , quæque infallibiliter DEum movent ad ſanctitatem
perfectam , homini rite diſpoſito infundendam ; id quod de my
ſteriis Moſaicis affirmari non licet ; ac propterea non eft ea u
trinque figenda diſtinctio ; quod V. L. Sacramenta moraliter, no
ſtra phyfice gratiam procurent. Opinio : fiquidem illa ( notatio
éft Suarezii. D: 72 . Art. 6. Diſp. 10. Sečt 2. ) de caufalitate phyfica eſt
val
 144 PARS I. DISSERTI II. CARAH . 10
valde incerta , & ad hominium fàn & ificationem non multum rez

ferens ; dummodo illis detur gratia ad præfentiam Sacramento2

rum ; unde non videtur credibile ,ex ea pendere doctrinam de in :
efficacia Sacramentorum V. L. ad dandum gratiam ; nec folum ea
de caufa dicta eſſe egena & infirma , quia illam phyfree non darent.
IV ro . Eft quidem Sacramentorum applicatio phyſica ; non tamen
continenter iftorum actio ; alioqui & merira Chriſtie phyfice age
rent , qux itidem phyſica Sacramentorum miniftratione homini
Vro. Immodice in nos pugnatur
bus juſtificandis applicantur.
ex authoritate D.Angelici, qui , licet plurimum faviſte contra
riæ opinatióni cenferi poffit , tamen & moralem caufalitatem Sacra
mencorum quandoque fàltem infinuat ; velur hic Q. 62. Art. 5. it
O manifeftum , ait , eft, quod Sacramenta Ecclefia fpecialiterhabeunt vir
tuten ex paflione Chriſti-, cujus virtrit quodänimodo nobis copulatur per
fufceptionem Sacramentorum . -Imino potius nullibi', quod quidem
fciam , verbis plane explicatis , expreſlisque phyficam energiam tue
tur , utcunque igitur ambiguam hoc loco arbitrabimur ſummi
Scholarum Præfidis fententiam , quæ commoda demum pollit di
Itinctione noftro quoque themati patrocinali... Oz.30
č 970.210 OT 21 ! !

S. XVIII . ASSERTIO IIda . Secundum Chri

fti inſtitutionem revera eo dicentur momento gra

'tiam Sacramenta conferre, quo verum , perfe

Eumque Sacramentum fuerit , fueritque ſuſcipi.

entibus dempto jam obice -miniſtratum . Ratio eft
quoniam omnis cauſa, neceffaria tunc fuam exerit a & ionem , quum
fuis partibus conſtans integre perfecta eſt, debiteque ſubjeđo ap
plicata : porro Sacramenta caufa ſunt neceffaria ; ac proinde effe,
4
& um producunt , ubi effentialiter perfe & a fuſcipientibus mini
ſtrantur; non funt vero hactenus perfecta , dum Miniſter formu
lam , & actionem facramentalem inchoat ; igitur & c .; Nempe ;
Legis Chriſti Sacramenta ſignificando cauſant, & caufando fignificant
id quod eo inſtanti abfolvitur , quo eorumdem ſignificatio com
pletur : non completur niſi inftanti ultimo ; quemadmodum de
confecrationis formula diſſerit Angelicus , cujus ſignificationem ,
in ordine tamen ad præcedentia , compleri teſtatur in ultimo inftanti
prolationis verborum . L. in 4.Dif.11.2.1.Art.1. ad 3. Et 3.P.Q.78 .
Art.
 D65.A CRAMENTORUM EFFCACIA. 1451

Art: 4. ad žtiint. Redire nihilomings in recordationem nupera

hic debet animadverfio ( pug.70. 6. II.) de quodam Sacramento
rum ad Euchariſtiam coniparatorun diſcrimine.

F. XIX . ASSERTIO Iſtia. Non prorfus om

pia Evangelii Sacramienta citu obice gratiæ vit

lide fuſcepta, hoc deinceps reinoto , reviviſcunt ad

gratim . Per ordinem recenfebo Simonneti compendium .

Imo. Communis eft poft S. Auguſtinum Doctorum fententia ,
quod Baptiſmus cum obice gratiæ fufceptus , poſtea reviviſcat
obice fublato . Nam ( inquit ille Tract. II . de Susrám . Diff. 3. Art.
3. Refp. 3. ) Chriftus , nolens baptifinum femel valide ſuſceptum i
terari poffe , noluit quoque eos qui hoc Sacramentum cum o
bice fuſcipiunt, fructu iſtius in perpetuum privari ; (i modo o
bicem a ſe poſitum removeant. enim agat homo illius
Quid enim
Quid
modi ', ur ſpirituali regeneratione a labe originaria liberetur
juxta præceptionem Divinamy: nifi quis renatus fuerit ex aqua & c ?
An denuo baptiſmum fuſcipiat? atqui validus quod fuerit , repeti
non poteft : an voto baptiſmiſalvetur , quod alias- in contritione per
feéta reponitur ? atqui illa dato cafu fimile votum non continet
atpote votum rei per omnia illicitæ ; ac proinde &c . Duo iti,
demr teſtimonia fuggeram : Auguſtinus L.1. de baptiſ. C. 1 2. mul
to depromit clarillimum : in illo , qui fi &tus acceſſerat , fit , ut non
denuo baptizetur ; fed ipfa pia correctione , T vera confeffione purgetur ,
quod non poffet fine baptiſmo : fed , ut quod ante datum eft , tunc valere
incipiat ad falutem , cum illa fictio veraci confeffione recefferit. Alterum
fufficit D. Angelicus 3. P. Q. 69. Art. 1o ,in quando aliquis
baptizatur , accipit characterom quafi formami , & confequitur proprium
effectum , qui eft gratia remittens omnia peccata . Impeditur autem quan
doque per fiétionem ; unde oportet: quod ,remota ea per pænitentiam , fta
tim baptiſmus conſequatur fuum effectum . Et mox ad 2dum : fictio
non removetur per baptiſmum ; fed
per pænitentiamfubfequentem : quares
mota baptifmus aufert culpam , & reatum omnium peccatorum preceden
tium baptiſmum , fimul & etiam exiſtentiun cum baptiſmo itaque
ſubdit : baptiſmus ad effectum præſentem concurrit ficut cauffa per
ſe agens ; pænitentia , ficut caiefla per accidens , id eft : removens, probi
bens. Tido. De Confirmatione , & Ordine, utpote non iter abili
bus , idem opportune ſentiendum ; ne videlicet ea cum obice ſur
T cis
 146 PARS I. DISSERT. II. Cap.II.

cipientes in perpetuum horum fru & u deſtituantur ; id quod

cumprimis in ordine congruum videtur ; Ordinatis nempe haud
mediocres imminent obligationes , pro quibus rite-implendis u
beriorum auxiliorum egent , ad quæ gratia Sacramentalis, S. Ordi
nationi reſpondens , jus præbet." IIItio. Vero ſimiliter idem de
Extrema un & ione , & Matrimonio poterit pronunciari; quando,
credibile non eft , Chriſtum voluiffe , ut Conjuges toto conjugii
tempore , & infirmi toto diuturno ægritudinis Ipatio, effectu Sam
cramenti , cum obice ſuſcepti, deſpolientur ; nec enim Matri
monji vinculum , niſi morte unius, folvi ( Inſtit. de Pænit.pag 624. )
& Unctio infirmorum eadem infirmitate durante repeti poteft
( ibidcm pag.434. ) IVto, Euchariſtia ,velut quoque Pænitentia
( çit. Inſtit. pag. 83. ) non videntur ſemoto obice ad gratiam re
viviſcere. ' Nam primo reſpectu Pænitentia obex gratia eſt itidem
obex Sacramenti ; quod ubi pænitens accedit cum obice , tunc ex
parte materie deelt quiddam efſentiale , dolor ſcilicet univerſalis
line quo propterea Sacramentum nullum eft : immo , fi neque
hoc eſſet, jam ſatis eſt, quod indies repeti pošlit pænitentia . Secun
do : cum pariter Euchariſtiam crebrius ſumere liceat , necefle non
fuit, Chriſtum eam ſic inſtituere , ut cum obice gratiæ fuſcepta ,
ablato in poſterum obice , reviviſceret.
SCHOLION. Sacramentum valide, poſito tamen obice, ſuf
2
ceptuin audit in Scholis validum ; fed informe , & infructuoſum de
fe& u gratiæ habitualis : ſuſceptum vero ſine obice dicitur vali
dum , formatum , & fructuoſum ; quod gratia adfit tanquam fructus
Sacramenti, & fupernaturalis animæ forma. Dixi Sacramentum in
fictione ſuſceptum ; non , quod ſimulatus fuerit ufus Sacramenti ; fic
enim foretinvalidum ; ſed , quod præſente impedimento, nondum
remoto , diſpoſitio neceſſaria defiat ad fructum Sacramentalem ob.
tinendum .

Sed dices : Sacramenta cum obice ſuſcepta debent inter ope

ra mortua reponi ; haud fecus , atque opera bona a peccatore e
licita ( per Inſtit . de Pænit . pag. 325. & ſequ . ) quæ nequaquam re
viviſcunt. R. ſunt opera mortua, quatenus hominis ficte ſuſcipien

tis . Conc. quatenus ſunt moraliter actiones Chriſti. Nego.

F. XX . ASSERTIO IVta . Sacramenta vor

tuorum : Baptiſmus ſcilicet , ac Pænitentia , per

fe
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 147

fe fe conferunt gratiam primam ; at per accidens

crebro Tecundain . Primum inde clareſcet ; quod Sacra
mentum utrumque de Chriſti inſtitutione primario ordinetur ad
delendum lethale peccatum , quod utique per infuſionem pri
mæ gratiæ perimitur ; ideo facramenta mortuorum di& a funt; quo.
niam in fubje & o non ponunt vitam ſpiritualem per gratiam ſan
Ctificantem præcellille. Alteram continenterhinc eruitur ; quod
nihil eft inſolens , ùt tam Catechumenus , quam pænitens reus :
ille ante baptifma , hic ante confeffonem '; gratia jam ſanctificante,
donati fint; ut fiv.g. baptizandus adultus antegreſſe DEum per ,
fe &te diligat; aut , li peccati gravioris eſt conſcius,perfecta animi
contritione labem eluat : pænitens vero itidem perfecte antehac
conteratur, vel noxas duntaxat leves , vel graves dudum remife
fas ad tribunal adferat : quo certe pacto prægrediсtur fanétificans
gratia , & Sacramentum deinceps ſuſceptum nullo eft obice præ
peditum , quin efficaciam fuam ex opere operato poflit exerere ; ſiç
autem non prima ; fed gratia fecunda ; fed acceſſio gratiæ procu
rabitur ; ac proptcrea & c.
Quod jam ad cætera, quæ vivorum Sacramenta appellantur ;
( pectat , ea de ſui principe inftitutione ad dandam gratiam fecuns
dam contendunt ; velut meditanti , & fines horum Sacramento :
rum ( pag. 140. ) relegenti non effe poterit incognitum ; nimi
rum : extra baptiſmum ,& pænitentiam oportet, ut in uſu reliquo
rum jam ponatur in homine rite diſpoſito ſtatus gratiæ præexi
ftens. Revera & c. Num autem gratiam quoque primam in qui:
busdam adjun & is per accidens adferre poffint , multa eſt inter
Scholafticos diſceptatio : negant alii , alii adfirmant ; nos is acce
dere volumus , quipartem affirmantem tuentur , veluti Divinæ boe
nitati, & Sacramentorum efficacitati præprimis accommodatam :
ecce ſuffragium Angelici in 4. Dift. 9. Q. 1. Art. 3. qu. 2.fi aliquis
inquit , - facta diligenti diſcuſione fua confcientia, quamvis forte non
fufficienti , ad corpus Chriſti devote accedat , aliquo peccato mortali: in
ipſo manente , quod ejus cognitionem præterfugiat : non peccato immbma
Auguftinus di
gis ex vi Sacramenti peccatiremiffionem confequitur ; unde
cit in quodam Sermont, quod , quando Chrifti corpus manducatur, vivi
ficat mortuns. Et rurſum 3. P.Q. 19. Art. 3. in hoc Sacrames
tum ( loquitur de Euchariſtia ) in eo , qui ipfum recipit in conſcientia
peccati mortulis,non operatur remiffioncni peccati a Potest samien So
T 2 CHA
 148 Pars I. DISSERT . II. CAP. II.

cramentum operari remiffionem peccati dupliciter : uno modo nonperce

ptuin actu ; ſed voto : ficut cum quis primojuſtificatur a peccato. Alio
modo etiam perceptum ab eo , qui eft in peccato mortali , cujus conſcienti
am , & affectum non habet. Forte enim primo non fuit fufficienter.con
tritus: fed devote , & reverenter accedens conſequetur per boc Sacramen
tum gratiam charitatis, que contritionem perficiet , & remifionem peccaa
torum .

& XXI. ASSERTIO Vta . Sacramenta N. L.

ſecum invicem collata, inæqualem gratiam produ

cunt ; quid ? qued immo majorem fubje &to melius

diſpoſito ; adeoque inæqualem inequaliter diſpo

ſitis conferant. Nam amo. Cum ( pag . 52. )hæc efficacia
ſancticatis fymbola pari fecum dignitate non confonentz ſed al
terum altero fit excellentius , congruum eft exiſtimare ; utneque
parem efficacitatem exerant ; potius alterum virtute gratiam
producendi alteruin exuperabit; ac propterea cæteris paribus ma
jorem ex parte ſubjecti gratiam adducet, quod majore nobilita
te præftabit, & in præſtantiorem finem , inſtituente Domino , or
dinatur : Euchariſtia certe longe ſuperat reliquorum Sacramen
torum dignitatem , inde , quod Auctorem gratiæ fibi fubſtantive ,
Phyficeque præſentem comple & itur. 2do. Sacramenta operantur
more caufarum naturalium , & neceſſariarum : at iſtæ plus ,minus
ve agunt ſecundum majorem , vel minorem fubje & i diſpoſitio
nem ; igitur & c. Sic eniin futurum eft, ut ea conſideratione ho
mines admoniti majorem Sacramentis reverentiam debeant , &
. præparatione ad eorumdem uſum aggrediantur.
curatiore animi
Adſtipulatur fuo nobis fuffragio Tridentinum Sil. 6. Cap.7.ubi
dicitur , juftitiam recipi fecundum menfuram , quam Spiritus Sanctus
partitur fingulis , prout vult ,& fecundum NB. propriam cujusque diſpo
fitionem , & cooperationem : hæc proinde , ubi ferventior eſt, ma
jor profecto gracia , ope Sacramenti condenda , obtinebitur.
Adde momentum ex Thoma Angelico 3. P. Q. 69. Art. 8. in
O. quia omnes , inquit, pueri æqualiter fe habent ad baptiſmum ( quia
non in fidepropria ; ſed in fide Ecclefie baptizantur ) omnes æqualem effe
& tum percipiunt in baptifmo. Adulti vero , qui per propriam fidem ad
baptiſmumaccedunt , non equaliter fe habentad baptiſmum : quidam enim
- cumi majori, quidam cum minori devotione ad baptifmum accedunt ; &
ideo
 DE SACRAMENTO:RUM EFFICACIA . 1-49

ideo quidam plus , quidam minus de gratia novitatis accipiant. Sicut

etiam ab eodem igne accipit plus caloris, qui magis.ei appropin
quat: licet ignis , quantum elt de ſe , æqualitar ad omnes calorem
effuderit.
Sed contra : fi major gratiæ acceſſus ex majore ſuſcipienti
um difpofitione pendet ; tum hic exceffres gratiæ non reſponde
bir Sacramento agenti ex opere operato : eſſet potiusex opere -operan
dis duntaxat comparatus. 2do . Siquidem Sacramenta inftar nga
turalium , & neceſariarum cauſſarum energiam impendunt; tum
equalem conſtanter gratiam proferent: caulſą nimirum illiusmodi
omnes operantur, quantum poſſunt.:R .ad I muim . Nego Ant. quando
melior diſpofitio in ordineNB . ad .tetalem gratiæ cumulum non offi
cium cauliæ , non meriti , fed manus conditionis explet , fine qua
non totam quidem , at minorem aliquam nihilominus gratiam
Sacramenta compararent : fuccurret hic denuo paritas ab igne
mutuata , qui., cum in ligno aptius difpofito , & ficco magis
majorem flammam progignit , certe vi lua ex fe fe , non vero die
Spofitionis quadam energie accedente , operatur. ( pag. 138. ) Dixi
de induſtria : in ordinc ad totalem gratiæ cumulum , qui duntaxatex on
pere operantis dimanet ; non enim negaverim , quin actibus faluta
ribus ceu meritis , & tanquam antegrellis animæ difpofitionibus,
quidam reſpondeat gradus gratiæ , live de congruo., live de.condi
gno . Ad 2 dum ajo : operantur Sacramenta utcauſe naturales , ac
more iſtarum quantum poſſunt , relate ad ſubje & um , in quo vim
fuam expediunt . Gonco-quantum pollunt fimpliciter . Nego. Semper
eft actio expeditior , ac vehementior , cum omnia complanata
funt, riteque diſpoſita ; quoquemelior eft præparatío , eo ube
rior efficiendi virtus diffunditur.

S. XXII. ASSERTIO VIta . Ultra habitualers

gratiam , ex ufu præterea cujuslibet Sacramenti,

confertur jus ad gratiasactuales , fuo loco & tenim

pore obventuras , ad obtinendum finem proprium

Sacramento . Ita habet comnunis Do & orum conſenſio præ
eunte Angelico Thoma 3. P. 2. 62. Art. 2. in 0. ubi fic habet:
gratia Sacramentalis addit (aper gratiam communiter di&tam ( videlicet
extra uſum Sacramenti collatam ) Super virtutes , & dena quocl
dam Divinum auxilium , id eſt : gratiam actualem , ad confequendum
SA
 150 -PARS 1. DM SER T. II. CAP. I. I

Sacramenti finem . Eft nempe quodvis numero Sacramentum Evana

gelii ad proprios , diſtinctosque fines frepernaturales ordinatum "}
quem cum nemo viribus paturæ poffit confequi,fit conſequens,
ur gratia actuali juvetur ; hanc vero, itidem ad Sacramentum fpes
Atantem , Sacramentum comparat ex opere opérato ; lit adeo gratia
Sacramentális nihil effe cenfeatur aliud , quam complexuin quod
dam ex gratia habituali, & jure ännexo ad confequendasdata oppor
cunicare gratias apieálos i , fini cujuslibet Sacramenti conſequendo
idonee commodatas.
11. SCHOLION. Quaterna objectantur , e quibus extricemur.
Imo . Quid de baptizatis parvulis, ante ætatem adultam deceden
tibus, cogitandum, qui hoc certe pacto totum Sacramenti effectum
minime conſequerentur ? 2do. Cur non fufficiat fini proprio
Cujusque Sacramenti obtinendo ſola gratia fanctificans cum virtu :
tibus fupernaturaliter infuſis, absque eo-jure, absque
gratiis a &tuali
bus , peculiariter fubinde adjiciendis ? Ztio. Utiqueline Sacramen
to præſto ' ſunti actuales gratice , cætera ad finem alicujus Sacra
menti conſequendum idoneæ ; ficuti pater in eo ' , qui nedum con
firmatus , veram nihilominus fidem profuſo ſanguine teſtaretur.
410. Nec dici poteft, quorfum laudatuhi jus contendata anne ad
-

gratias ſuffictentes, an efficaces ?non primum : quia per 'Inſtit.-de Gro

tia pag. 419. nemini denégantur : non ſecundum ; alioquin finis
Sacramenti conſtanter obtineretur , cui profecto experientia de
beat refragari. Ergo.
R. ad imum . Hi omnino parvuli totum , qua late patet , ef.
fe & um Sacramenti baptiſmatis non conſequuntur ; quia, data hy
pothefi,gratiarum actualium revera incapaces funt ; etfi non liceat
ambigere , quin ad eaſdem jus acquirant , quod equidem non Sa
pramenti , fed ætatis vitio , ad effectum nunquam pertinget : in
hoc autem nihil eft , quod aures Chriftianæ abhorreant . Ad
2dum . Ratio eft : quia neque fides , neque iſtius initium ,neque o.
pus quodcunque aliud, ad ſalutem procurandam idoneum , habe
ri poteft fine gratia DEI interius illuſtrante , & -inſpirante ( per
Inſtit. de Grat. pag. 194.) abſque ea incitante virtutes fupernaturales
in actum exire non poſſunt, otiofæque quieſcerent; ac propter
ea non iftæ ſufficiunt , niſi actualis gratia cælitus immineat. Ad
3tium . Dantur equidem , nec diffiteor, ſed regulariter, five ple
rumque , minus abundantes , minusque ſpeciales; de quibus ta
men hoc loco nequaquam fermocinamur. Adatum ajo, jus lau
da
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 151

datum collineare ad grátias ( quæ extra Sacramentum ordinarie .

non affluunt ) ſingulariter abundantiores , ac ſpecialiores infalli
biliter , niſi obicem pofueris , intuitu Sacramenti obtinendas ; ut
tamen voluntati nullam neceſſitatem antegreſſam injiciant ; cum
cætera vitio hominis nihilominus repudiari , atque adeo pollit fi
nis Sacramenti obtinendus præpediri.
SCHOLION. Hic opportune ſubjiciam ex S. Thoma 3. P.
Q. 87. art. 3.in . Per Euchariſtiam , Extremam unctionem ,
verſaliter per omnia Sacramenta N. L. in quibus confertur gratia , peccata
venialia remittuntur. Ut enim animæ ſanctificentur , inſtitutio Sa
cramentorum peracta eſt: obſunt vero fanctitati perficiendæ pec.
cata etiam levia ; ac propterea & c. Porro tamen , ut hoc eveni.
at , peculiaris quidam in DEum motus , quo ad noxas veniales
affectus excludatur, veluti quædam virtualis penitentia ,requiri vi
detur ; etli judicet Suarez , fufficere, dum affectus in culpas ve
niales abſit , habeaturque deſiderium recipiendi Sacranientum
cum ſuis effectibus.

Quaftio Confe &taria

.

Quæ fit veterum Sacramentorum 9 ac potiffi

mum Circumciſionis , comparate ad gratiam , vis ,

& energia ?

Refpondebit I mo Lutherus L. de capt. Babyl.C.de baptiſ. Error eft,

Sacramenta N. L. differre a Sacramentis V. L. penes efficaciam fignificatio
nis , id eft q
, uod noftra efficaciter ſignificent , faciendo, quodfigurant; non
illa . Ét Calvinus L. 4. Inſtit. S. 23. Scholafticum autem illud dogma
quo tam longum diſcrimen inter Veteris , ac novæ Legis Sacramenta
notatur , perinde , ac fi illa non aliud , quam DEJ gratiam adumbrarint;
hæc vero præfentem conferant , penitus explodendum eft : fi quidem nihilo
foret cons
Splendidius de illis Apoſtolus , quam de his loquitur. Ex quo
ſectarium perfacile , uti Sacramenta Evangelii ab Sacramentis, per
Moyſem promulgatis, non differant, niſi penes ritus , fenfilesque
cærimonias alias , atquealias ; & quemadmodum hæc excitanda
ſolum fidei, fic pariter illa unice commodarentur. Sed enim , la
mini )
 153 . PARS I. DISSÉ Ř T. II. CAP. I. O

milia errorum -portenta' Tridentinofulmine pridem dejecta ſunt

(p.ag : 5.0596. )
Jam 2 donos R. Legis Veteris Sacramentaſ demptisremedio nature, ac
circumcifione , de quibus poftea) gratiam fanétific antem ex opere operantis
duntaxut promovebant. Erat nempe uſus Sacramentorum Veterum ,
opus bonum fupernaturale, ad Religionem fpectans, & obedientiam ,
erat proteſtatio fidei in Chriſtum venturum : opusautem bonums
*HO
ac fupernatur ale gratiæ ſanctificantis eft meritoriuniſive ck congru
five de condignoi ( ut habent Inftit. de Gratia pag. 562. & fequ ..continue )
ac propterea & c . Quid hoc vero fit aliud , atque gratiam -accer:
fere ex opere operantis ? fecundum quod ait Scriptura : factores legis
juſtificabuntur ad Rom . 2. I quifecerit ea ,vivet in illis. Gol.z.Legis dein
de 1pars erantSacramenta Veterum ;his itaque poterant utentes ju .
ftificari ; non merito rei tanquam egeni elementi"; fed merito per
fonæ: Rede Suarez: Q. 72. Difp. To. Sećti 3. hæc opera , inquit
ex objecto erant bona, & DEO grata ; quandoquidem ab ipfo
præcepta , & ad cultum illius , & religionem pertinentia ; deni
que fieri porerant ex vera fide , & charitate ; ergo ex parte ope 1
Fantium , & operum ,nihil deerat ad mefiium de condigno ; neque ex
parte DET aliquid deeſſe poterat ; nam femper , atque omnitem
pore paratus fuit mercedem tribuere bene operantibus. Et D.
Thomas multo clariffime 3. P.Q. 62. Art. 6. in O..dicondurn,ait,

quod non poteft dici , quod Sacramenta V. L. conferrent gratiam juſtifi:

Cantem per fe ipfa , id eft , propria virtuste: quiafic non fuiffet neceſſaria
palio Chriſti ,ſecundum illud ad Galat . 2. C. ſi ex lege elt juftitia ,
Chriſtus gratis mortuus eft. - fic ergo manifeftum eft ; quod a paſio
ne Cbrifti , que 'eft caufa humana juftificationis conucnicnter derivatur
virtus juſtificativa ad Sacramenta N. L. non autem ad Sacramenta V. L.
tumen per fidem paffionis Chrifti juſtificabantur antiqui Patres ; ficut
31LOS. Sacramenta autem V. L. crant quadam illitos fidei proteſtatio
ner , in quantum fignificabantpaffionem Chriſti , & effeétus ejus. Sic
ergo patet, quod Sacramenta V. L. non habebant in ſe aliquam virtutem ,
qua operarentur ad conferendam gratiam juſtificantem ; fed folum figni
ficabant fidem , per quam NB . juſtificabantur.
i COROLLARIU M.Abejt igitur a Sacramentis Veteribus efficacia
operis operati. Quorſum valent Divini Codicis effata fequen
tia : reprobatio quidem fit pracedentis mandati ( intellige Legem Mo
ſaicam ) propter infirmitatem ejus ; ſive ob impotentiam conferendi
fan & itatem gratiæ interiorem ; velut igitur lex ipfa non habebat
vim
 DE. SACRAMENTORUM EFFICACIA. 153

vim expiandi peccatum ; fic neque pars legis Moſaicæ, five iſtius
Sacramenca , eamdem ſibi vim inditam continebat. Alibi, quod
infenfati Galatæ ad legem Moyfis redire vellent, urget Paulus C.
4. Cum eſſemus parvuli ,fub elementis mundi hujus eramus fervientes -
quomodo convertimini itorum ad infirma, & cgena elementa ? infirma
vocat ; quoniam ex fe fe non erant myſteria gratiam procuratura.
Et rurſum ad Hebr . 10.v.4. ait : impoſſibile eft.Janguine taurorum , o
bircorum auferri peccata. Ex Patribus itidem veritas oftenditur
& Auguftinus quidem uous extra omnes recitandus , cum Tract.
41. in Joan.fcribit : in illis Sacrificiis ( nempe Veterum , de quibus
multa in numerum quoque Sacramentorum veniebant ) non erat
expiatio peccatorum ; fed umbra futurorum ; & rurſus Enarrar. in pfal.
73. Alia , inquit, funt Sacramenta dantia falutem ( conferendo grati
am ) alia promittentia Salvatorem – mutata funt Sacramenta ( in Lege
gratiæ ) facta funtfaciliora , paruciora ,.fululriora , feliciora. Tum e
pift. 19.ad Hieronym . Cur , ait , non dicam pracepta illa veterum Sa
cramentorum ncc bona effe ; quia eis bomines non jufiificantur ; umbræ e
nim ſunt prænuntiantes gratiam , qua juſtificamur ; nec tamen mala ; quia
divinitus præcepta funt , temporibus, perfonisque congruentia ? cum me ad
juvet ctiam prophetica ſententia, qua dicit DĚus , dediſe ſe illipopulo pre
tepla non bona ;forte enim propterea non dixit mala ; ſed tantum non bo
na , id eft : non talia , ut illis homines boni fiant ; aut fine illis boni non fi
ant. Denique planius Q.25. in L.Numeror. Ši per ſe attendantur
( myfteria Veterum ) nullo pacto poſſunt mederi ; ſi autem res ipſa ,
quarum bæc Sacramenta ſunt,inquirantur, in eis inveniri poterit purga
tio peccatorum . Huic accenſeo Aquinatem Angelicum 3.P.Q.61 .
Art. 4. ad 2. dicentem , quod Sacramenta veteris legis Apoftolus vocat
egend , I infirma elementa :quia gratiam nec continebant, nec cauſabant.
Et ideo utentes illis Sucramentis, dicit Apoftolus ſub elementis mundi DEO
ferviiſſe : quia fcilicet nihil aliud erant , quam elementa hujus mundi ; no
fira autem Sacramenta gratiam continent, & cauffant; & ideo non eſt de
eis fimilis ratio. Et breviſſime ad ztium ibidem : Sacramenta tem
pore legis fuerunt congrua gratiæ præfiguranda : bæc autem N. L.Sunt
congrua gratia præfentialiter demonſtranda . Tandem difertiffime1;
2. . 103. Art. 2. in O. poterat , inquit , mens fidelium tempore Legis
per fidem conjungi cum Chrifto - ita ex fideChriſtijuſtificabantur : cu
jus fidei proteſtatio erat hujusmodi cærimoniarum obſervatio ,in quantum
erant figura Chriſti ; & ideo pro peccatis offerebantur Sacrificia quædam
in Vetcri lege : non, quia ipfa Sacrificia a peccato emundarent ; fed, quia 6 :
. f'ant

1
 154 PARS L DISSERT. II. CAP. II.

Tant quadam proteftationes fidei, quæ a peccato mundabant : & hoc etiam
ipfa lex innuit ex modo loquendi. Dicitur enim Levit. 4. & 5. quodis
oblatione hoftiarum pro peccato orabit pro eo Sacerdos , & dimittentur ei :
quafi peccatum dimittatur non vi Sacrificiorum ; fed ex fide , & devotio
ne offerentium. Unde merito Florentinum in Decreto pro Armenis
hanc antiqua inter & nova temporum noſtrorum Sacramenta dif
ferentiam ſtatuit , quod illa non cauſabant gratiam ; fed eam ſolum per
paffionem Chriſti dandam figurabant : hæc auten I continentgratiam ,
ipſam dignefuſcipientibus conferunt. Nempe : aliter juſtificat Chriſtus
futurus , aliter præfens: ille quatenus per fidem vivam apprehen
fus; hic quatenus vim juſtificandi , in Sacramenta derivans , quibus
tanquam cauflis fociis hominuın ſanctitas , æternaque falus pro
movetur .
Sed contra eft. Inso . Sacrificiis legis Moſaicæ , quorum immo
dica ſimul Sacramenti rationem gerebant, adje & a fuit promif
fio de peccatorum indulgentia, & quod conſequitur: degratia fanctif
cante ; fine qua nunquam contingit plenaria criminum expiatio .
Vide propterea C. 4.5.6.17. Levitici ; ubi legitur : orabit pro co Sa
cerdos, a dimittetur ci, 5 propitius erit Dominus. Et ſanguispro anime
piaculo eft. Erant propterea variæ impoſitiones manuum : erat
1. 2. Machab. G. 12. jubente Juda Sacrificium pro mortuis offe
rendum , ut nempe a peccatisfolverentur. Revera & c. Ildo. Paulus
1. ad Cor.G. 10. declarat , eumdem cibum , & porum fpiritualem
Judæis fuiſſe, qualem nobis præbet Euchariſtia ; erit igitur idem
quoque effectus : omnes ( ſcribit Apoftolus ) eamdem eſcam mandu
caverunt , omnes eumdem potum fpiritalem biberunt : bibebant au
tem de ſpiritali conſequente cospetra ; petra autem erat Chriſtus. IIItio.
Patres, ut Auguſtinus in pfal.77 , & Q. 84. in Levit, Ambroſius L.
7. in Lucam . Leo Serm . 2. in die Pentec. teftificantur, communem
viguiſſe gratiam in veteri, ac nova lege : viſibilibus fuiſfe Sacra
mentis aMoyfe homines ſanctificatos : ejusdem Spiritusſancti ſan
& ificatione vegetatos , nec fine gratia uſquam celebrata myſte
ria ; ut eadem femper fucrit virtus Charifmatum : quibus profe & o fen
tentiis poteſtatem ex opere operato agendi videntur Sacramentis
Veterum adſtruxiſſe. IVto. Paris elle virtutis cenfenda ſunt anti
quorum, atque noftrorum temporum Sacramenta; quod hæc ad
fanguinem effufum , illa ad eumdem effundendum pertinebant.
Et vero : fi quis fub lege Moſaica ad profitendam Meſliæ fidem
aliis fuiſſet lignis ulus ? ex ſuo arbitrio determinatis , profecto
non
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. i55

non eum , quem per ſigna a DEO ſancita , effe & um obtinuiffet;
ac proinde inerat Sacramentis veteribus vis quædam , & efficacia
extra meritum operantis.
Bo ad imum . Čærimoniis legalibus promiſfa fuit remiffio pec
cati externa, legalis ; ut non amplius peccatum homini imputare
tur ad pænas , & maledictiones, Deuteron . 28. fignatas , eſſerque
liber ab immunditia legali ; qua a Divinis obeundis arcebantur Ju
dæi. Cons, vera , ac interna peccati dimiſlio per gratiam fanctifi
cantem , quantum ad culpam & pænam æternam abolendam . Ne
go. Urique in Leviticonon omnium , nec item graviſlimorum v . g.
adulterii, komicidii , idololatriæ ; fed quorumdam duntaxat determi
natorum criminum venia offertur ; quod fieri nequit , fiquidem
gratiam operarentur fanctificantem , nulli prorfus peccato letha
li fociandam . Opportune Paulum reminiſcar ad Hebr . 9. fcri
bentem : non poterant ( egena illa elementa ) NB. juxta conſcientiam
perfectum facere fervicntem ;fed inquinatos ſolummodo juſtificabant ad c
mindationem carnis . Deinde : impoſitionesmanuum , Judæis fre
quentiflimæ, nihil indicabant aliud , atque fingularem perfonam
fingulari Divinæ
protectioni eſſe devotam ; cum interim in lege
gratiæ per impofitionem manuum Actor.8. dederint Apoftoli Spi
ritum Sanctum , intimius corda fidelium inhabitantem . Tandem
Judæ Machabæi ſacrificium a peccatis, hoc eſt: pæna temporali
ab obitu luenda, ſolvebat. Ad Ildum .Dimiſſa, quæ perperam og.
geritur , commentatione , germanam ſufficio ; ut ſenſus fit, Judæ
os inter fe , non nobiſcum , comparatos idem manna Cælo de
pluum , & aquam ex eadem perculfa rupe promanantem , guſtar
fe , quæ veluti figura cibum Eucharifticum adumbrarint. Vocat
autem cibum , & potum fpiritalem , non propter quamdam effica
cian , ſed nadam ſignificationem : omnia enim illis in figura contingebant.
ibidem v. 11. Iccirco Auguſtinus Enarrat. in pfal. 77. omnes qui
dem ( inquit ) cumdem cibum ſpiritualem manducaverunt , & eumdemi
potum fpiritualem biberunt , id eft :Spirituale aliquid fignificantem : ſigni
ficatione eumdem , non ſpecie. Cæterum : quam infirma fit hæc
argutiuncula , ex eo tralucet, quod neque manna , neque aqua de
petra profiliens , neque tandem tranfitus maris rubri ( pag. 23. ) ve
ri nominis erant Sacramenta ; quin immo , dicente Bellarmino L. 2 .
C. 17. de effectu Sacram . erant communia etiam beſtiis ; nam etiam
beſtiæ biberunt ex aqua fcaturiente , & tranfierunt mare rubrum , &
manna in cibum ſumpſerunt animalia domeſtica , idque non caſu
U 2 ali
 156 PARS I. DISSERT . II. CAP. II.

aliquo , aut malitia alicujus , - ſed ex inſtituto , & voluntate DEI ;

incaflum ergo , atque ludicre inducta eſt comparatio ; ut fum
mum in eo lit reponenda , quod Judæi quidem omnes mare ru
brum tranſierint , omnesque manna , & aqua refecti; nec tamen
omnes Numini Divino placuerint. Ad flitium . Necquidquam
laborant in Patribus accerfendis ; Auguftinus quippe gratiam
virtuti Sacramentorum quorumvis adfcribit , velſignificatione ſo
la , vel fimul efficacia denotandam ; quantum eft, quod varius ho
minum ſtatus obſcurior , & clarior , perfe & iorve requireret. Al .,
tero loco in Levit, tribuit ſanctificationem Moſaicis myfteriis ex
ternam duntaxat, & legalem , quam propterea mox opponit gratiæ , -
a DEO per Spiritum Sanctum in cordibus diffufæ . Eadem eſt
mens ſcribentis Ambrofii, qui, tametſi gratiam Veteribus non ab
nuat ; parem tamen nobiſcum gratiam comparandi modum ne
quaquam concedit. Denique
Denique S.S. Leo
Leonis ſententia hoc unum pro
nunciat ; quod fides in Chriſtum Mediatorem omni fuerit tem
pore ad falutem neceſſaria ; de quo nullus omnium ambigit. Ad
IV tum .Immo vero vel exinde, paris non fuiſſe efficacitatis, colli
gere poſſumus ;,quando teſte D. Thoma hic Q.70 . Art . 7. in O.
major eft effectus rei jam præfentis ; quam ſpei ; aliunde vero DEus le
cundum imperfectiorem teftamenti veteris conditionem noluit
cficacia , ſed egena elementa ſtatuere , quo ( commentan e Auguſti
no L. 3. contra duas epiſt. Pelag. C. 4. apud Suarezium Q.72. Art. 6 .
Diſp. 10. Sect. 3 ) doceret ,hanc fuifle providentiæ fuæ rationem
ut priushomines præceptis oneraret, & Sacramentis, quæ per ſe
gratiam non conferrent ; ut homines fuam infirmitatem cogno
ſcerent , & gratioribus animis Auctorem juſtitiæ , & legem gra
tiæ amplecterentur. Ad ultimo adjectum Nego Conf. Hoc enimca
ſu ſolum proficeret meritum fidei : in altero accederet præterea
meritum obedientiæ : ex ſignis ipfis , five proprio motu , ſive Divia
na inſtitutione præſtitutis, nullus fperandus effectus fpiritualis.
Quod fi dicas: Veteres Patriarchæ ex meritis Chriſti futuris gra
tiam accepere ; cur non itidem Sacramenta V. L. vim conferen
dæ gratiæ? R. acceperunt gratiam, non adnexam ſignis ſenſilibus ,
atque ex opere operato efficacibus ; ac proinde &c . Cæterum : diſpar
certe aliqua eſſe debet meritorum Chriſti futurorum , & præſenti
um ratio ;alioqui dicerem, Cælorum Januas jam ante Paffionem re
ſeratas fuiſſe : quorſum itaque limbus Patrum ?
B. 3tio. Sententia , tribuens Circumciſioni , & Sacramento legis na
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 157

turi vim ad producendum in parvulis gratiam ex opere operato ; non eft

illiusmodi, qua omni penitus fundamento deftituatur. Nam, quod ad
auctoritatem Virorum in Theologicis illuftrium attinet , pugnant
pro ea Scotus in 4.Diſt. 1. l. 7. Durandus in 4. Dift. 1. 2. 5.7 . ET
8. Paludanus in 4. D.1.2.5 . Art.4. Eftius in 4. Diſt. 1. f . 13. alii ;
tamerſi hinc, atque illinc varia opinionis explanatione pauxillum
diilideant, quomodo minutatim refert Suarez cit. loc. Sect. 2. Re
fert is præterea rationes iſtorum reliquas ; veluti , quod Divinæ
litteræ , non aliter de Circumcifione , quam Baptiſmo loquantur: de
hoc ajunt : nifi quis renatus fuerit ; de illa vero conſimiliter : man ,
ſculus , cujus præputii caro circumcifa non fuerit Jc. qui utique lo
quendi modus ( ut-ajunt) eumdem fenfum , eamdemque promif
fonem continere videtur . Confirmant Imo. Remedium naturæ ,
& Sacramentum circumciſionis ( pag. 45. ) ad delendam labem o
riyinariain deſtinabantur : hoc vero in parvulis ex opereoperantis
præſtare non poterant ; quis enim infantulos meriti capaces aſſe
ruerit ? manet igitur , ut ex opere operato imunus illiusmodi exple
verint. 2do. Nec Patres videbuntur ab ea prorſus ſententia ab
horruiſſe : Auguſtinus enim L. 1. contra Creſc. C. 31. æquiparat
circumcifionem baptifmo penes abolitionem peccati originarii ;
ex quo M. Gregorius L. 4. Moral, id valuiffe myſterium circumci
foonis, ait , quod apud nos valet aqua baptiſmi; valet ifta ex opere opera
to ; ac proinde Is. Ambrofius ſimiliter L.7. in Lucam diſtincte
afferit : circumcifio purificavit. Ab utroque non diffonat Angeli
cus in 4. Sent. Dif . 2. 2.9.verbis fequentibus : oportuit aliquod re
medium dari , quod NB. ex opere operato peccatum aboleret; & tale re
medium fuit circumcifio . Rurſum : Auguſtinus loco mox memorato cir
cumcifionem ,a Samaritanis collatam , validam pronunciat ; quo ca
fu fruſtra accerſitur opus operantis : qualenam etenim ? nonparvuli,
aliunde merendi incapacis ; non miniſtri: alioqui Samaritani, quo
rum Secta vaccis aureis cultum deferebat , teſtante eodem S.Præ
ſule 2.64 . inter 83.N. 4 ; ac propterea nihil fuperat, quam opus
operatum, ex quo ad juftitiam , parvulo procurandam , ipſum per ſe je
phum Sacramentum valebat L.4. contra Donat. C.24.Denique 3tio. Ne.
mo omnium ignorabit,circumciſionem figuram fuiſſe noſtri baptiſma
tis ; erit eapropter utriuſque par virtus agendi , & efficacitas. At
que hæc funt,quibus præſens opinatio fulciri poſſet;cui,dum obje .
cerisConcilii Tridentini Sell: 7. Can . 2. & Florentinam pro Armes
no
 178 Pars I. DISSERT. II. CAP. II.

norum inſtructione fententiam ; mox parato animo reſpondebi.

tur, imo. Tridentinis Patribus ſufficere, dummodo fatcamur , u
beriorem gratiam e Sacramentis Novi Teftamenti enaſci , parci
orem ex Veteribus ; tametſi utrinque opus operatum concurrat :
ideo baptiſmo remittitur culpa , & pæna ; non tamen omnis fuit
pæna per Circumcifionem ex Aquinatis teſtimonio abolita ; ac pro
inde amplior fiet diſtinctio amborum , quam quæ a diſtincto u 3
trinque ritu externo peteretur , 2do. Florentinam Eugenii fan
ctionem illimem nihilominus futuranı dicunt ; fi modo circum
ciſio , quatenus cærimonia tegis veteris , non habuiſſe virtutem con
ferendæ gratiæ afferatur , etſi habuerit iftam , quatenus ob conveni
entiam cum Sacramento Legis naturæ idem munus cum propria inſti
tutione ſortiebatur. Nam ( fic ait in gratiam adverſariorum lau
datus Suarez , hactenus objectiones colligens ) Concilium non negat
virtutem conferendi gratiam omnibus Sacramentis ante Incarnationem
Chriſti vigentibus ; ergo hæc definitio non obftat, quo minus Sacramentum
legis nature hanc virtutem habuerit , & confequenter ctiam circumciſio ,
prout eam rationem participavit ; erat quippe in remedium peccati
originarii delecta : non erant Sacramenta reliqua Legis fcripte
(pag , noftra 43.) ergo faltem excipienda eft Circumciſio , quatenus habebat
vim Sacramenti Legis naturæ ; ergofi dicamus ſub hae rationedediſegra
tiam ex opere operato , non erit contra definitionem Concilii. Nec pige
at quoque Tournelyum relegere 2. 3. Art. 3. de Sacram.gener . Si
Novatores , inquit , non aliud hic contendant, quam Sacramenta Moſaic
ca , & in primis præter naturæ remedium ipſam circumcifionem ,
perinde ac Evangelica ex pacto ,& promiffione DEI virtutis aliquid habuif
ſe ad juſtitiam conferendam ; cum multis Scholaſticis D. D. ſentiunt , nec
a fide bac in parte aberrare videntur ; tum , quod Synodus Tridenti
na ( fic ille ) obfcurius & brevius ilļud definiat Sell. 7. Can. 2 ; tum ,
quod Eugenius IV. communiorem Theologorum fententiam ,
non dogma fidei neceſſario credendum , Armenis propofuerit;
aliunde vero in nonnullis Capitibus , quæ materiam præſertim , &
formam quorumdam Sacramentorum ſpectant, uſus & conſuetudo
Ecclefiæ Romanæ , non fidei fanctiones , præfcribantur.
B. 4to . cum S. Thoma : Circumcifio , velut itidem Sacramentum le
gis naturæ , rton conferebat gratiam ex opere operato , vi ſua ;ſed dunta
xat ratione fidei. Oraculum Angelici ſic habet : dicendum , quod
ab omnibus communiter ponitur ( 3. Parte Q. 70. Art.4. in ) quodin
circumciſione peccatum originale remittebatur ; quidam tamen dixerunt
quod
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA . 159

quod non conferebatur gratia ; fed folum aufcrebatur peccatum , ita M.

ſententiarum in 4. Dift. 1. fed hoc non poteft efle, quia culpa non remit
titur , nifipergratiam - Alii dixerunt, quod conferebatur gratia ,quan
tum ad effe &tus remotivos culpæ ; ſed non quantum ad effectuspoſitivos V.
g . vitam æternam ; fed bac etiam pofitio ftare non poteft- quia per circun
cifionem dabatur pueris facultas fuo tempore perveniendiad gloriam , que
eft ultimus effectuspoſitivus gratiæ. Aliidixerunt , quod in circumci
fione conferebatur gratia ctiam quantum ad aliquem effectum pofitivum ,
qui eſtfacere dignum vita æterna; fed non quantum ad omncs ; quia non
fufficiebat reprimere concupiſcentiam fomitis, nec adimplendum mandata
Legis ; quod etiam aliquando mibi viſum eft ; fed diligenter confideranti
apparet , boc non effe vertum : quia minima gratia poteft refifteré cuilibet
concupifcentia , & vitare emne peccatum mortale , quod committitur in
tranfgreffione mandatorum Legis - Et ideo diccndum eft, quod in circum
cifione conferebaturgratia , quantum adomnes gratia cffc tus : aliter ta
men , quam in baptiſmo . Nane in baptifmo confertur gratia NB. ex vir
tute ipſius baptifmi, quam babet ; in quantam eſt inſtrumentum paffionis
Chriſti jam perfeétæ. In circumcifione autem conferebatur gratia, non ex
virtute circumcifionis ; ſed ex virtute NB . fidei paffionis Chrifti futuræ -
ita fcilicet , quod homo , qui accipiebat circumcifionem , profitebatur fe fuf
cipere talem fidem , vel adultuspro fe , vel alius pro parvulis. Nec de
ſunt ſua Aſertiuncula firmamenta ; velut illud eft, ex Apoftolo ad
Rom . 3 ex operibuslegis non juſtificabitu omnis caro ; opus autem le
gis eſt Circumciſio ; igitur &c. Et ibidem v. 30. Uruseft DEus ,
qui juſtificat circumcifionem ex fide , & præputium per fidem ; denique
ad Galat. 5. v. 6. neque circumcifio aliquid valet ,neque preputium ;ſed
fides , que per charitatem operatur. Accedit Confirmatio ex Flo
rentino , & Tridentino Concilio , nupere laudatis , iterumque ra
tio ex Angelico mutuanda: in circumciſione Chriſtus venturus ope
rabatur : res autem futura non operatur , communicando rebus
ſenſilibus virtutem ; fed operatur quatenus apprebenſa per actum
internum animæ ; itaque non erat virtus gratiæ procurandæ ad
jecta circumciſioni , qux
quæ unice juſtificabat per Chriſtum , ut fide
apprehenfum .
R. Sto. multo probabiliflime cum Suarezio Q. 72. Art. 6. Diff.
10. Sečt. 2. ubi ſic habet : hic modus loquendi magis probunduseft , ut
non fimpliciter afferamus, circumcifionem , vel Sacramentum Legis. natu
ra , contuliſe gratiam ex opere operato : fed interdum in eis datam effe
prater opus operantis, folum ob fpecialem ncceffitatem , cui Divina pruvi
den
 160 PARS I, DISSERT. II. CAP. I. I

dentia non ftatuit aliter ſubvenire: quæ neceffitas in parvulis tantum acci
debat. Probatur imo. Quia hic modus.Loquendi eft niagis.confentunc
us modo loquendi Pauli ; nunquam enim dixit , circumcifionens mundaf
ferunimam ; ficut de baptifmo fæpe loquitur ; cui al conſentence ſunt aliæ
Locutiones Patili - 'ado . Hic modus laquendi in rigore phyfico eft nagis
proprius; quiailla Sacramenta non fuerunt caufæ phyficæ gratia - Loquen
do item de caufalitate morali , babet majoremproprictatem . Quod ita
1
explico: nunc enim baptifmus iv , g. recte dicitur maraliter continere grati
am Chrifti ; quia jam Chriſtus illam promeruit , & pretium illius perfol 42
vit , atque eam in tali Sacramento moraliter reliquit : at vero de Sacra 1
mento Legis naturæ , vel circumciſione non poteft proprie dici gratia fuiſe
in eis moraliter contents ; quia non erat pretium illius gratiæ perfolutum :
unde cum ills Sacramenta tantum effent figna Chriſti, ū meriti futuri, ex
fe non habebant , unde moraliter gratiam continerent ; ergo nec pofunt
proprie dici moraliter dediffe gratiam ex opere operato. - - Poteft hæcra
$ 10 alio exemplo declarari; nam fi conftituamus hominem , qui ad obtinen
dansmercedem offerat teftimonia earum rorum , vel actionum , quas jam
operatus eft : alium vero, qui oftendat fcripturam , continentem promiſio
nem futurorum laborum , merito dicemus , prius inftrumentunrjam ipſum
continere pretium , & moraliter effe efficax ad dandum illud : pofterius ve
to efle de fe inefficax ; quamvis interdum ex aliqua fpeciali conceſſione pof
fit pretium obtineri, feu anticipari ; ergo ad eumdem modum pbiloſophan
dum eſt de circumciſione ; de baptiſmo inter ſe collatis. Et in hoc

fenfu reéteaccommodatur ratio D. Thomæ , etiam ad cauffas morales : quia

meritum Chriſti , antequam effet , folum poterat movere utpræviſum , og
quafi per modum intentionis ; Sacramentum autem caufat ſecundum vir
tutem , quam in re habet. Demum fub exitum notat peculiariter
modum operandi gratiam ex opereoperantis, J opere aperato ,proprie as
in rigore loquendo, non effe immediate oppofita ; aliusenim modus efle po
teſt ex fpeciali privilegio, ut infra dicemus , agentes de martyrio ; & ita
in præfenti dici poteft gratia data parvulis - deſpeciali DEI providen
tia, ac promiſſione ob neceffitatem parvulorum , qui modus, fi dicatur ef
fe ex opere operato , vel ad modum operis operati ,folum propterea ; quod
non fuit ex proprio merito , vel diſpoſitione operantis , non multum refert ;
dummodo effectus non tribuatur propria virtuti , & caufalitati ipfius
Sacramenti.
SCHOLION. Duplicis refponfionis poftremæ gratia necef
, acere ſatis;
farium duxi, iis , quæ ztia Refponfione memorabantur f
quocirca imo modus Scripturx de baptiſmi , ac circumciſionis
ne
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA . 161

neceſſitate loquentis facile par eſt ; fed non continuo fequitur ,

ut par lit utrinque virtus concedenda : circumciſio, delebat pec
catum originis : delet quoque baptiſmus ; illa ex merito fidei , aut
certe conditionis inftar : hic ex merito rei , virtutisque fibi divinitus
inditæ , Ad Confirm . I mam dico : deletionem peccati non poterat
circumciſio præſtare ex opere operantis parvulorum , Conc. Paren
tum , miniſtroruin. Nego. In circumciſione ( redit ſermo Aquinatis)
conferebatur gratia non ex virtute circumcifionis ; fed ex virtute fidei palic
nis Chriſti - ita fcilicet , quod homo - profitebatur ſefuſcipere talen
fidem , vel adultus pro fe ; vel álius pro parvulis . Quid quod etiam
non eft invicta argumentatio , fi dicas : non procuratur gratia ex
opere operantis ; ergo neceſſario cx opere operato ; conſecutionem
quippe negavit Suarezius , quem relege. Ad adam ajo , Patres
& fi qui rurfus aliiopponerentur, hoc unum intende
recenſitos ,
1 re , quod Sacramentum fuerit in remedium peccati fuſceptum ; de
modo operandi nihil ſignificant ; minus eum volunt , qui cum
Sacramentorum N. L. efficacitate conveniret ; quando alios pof
fumus Eccleſiæ Patres in occurſum advocare ; in primis Gre
gorium Nyſlenum Tract. de Trinit. contra Juda, dicentem : nemia
nem circumcifio juſtificat. Vide pag. 44. 8.46 . Dabo igitur com
parationem baptiſmi , & circumciſionis penes abolitionem peccati ;
non tamen penes modum juſtificationis efficienda, commodum attexi.
Quod porro facit ad fententiam Thomæ Angelici, eam illiusmo
di aſſeveraverim , quam in Summa ſerius conſcripta recantave
rit ; dum l.70 . Art. 4.ait : in circumcifione confercbatur gratia , non
ex virtute circumcifionis ; aliter nimirum , quam in baptiſmo. Rurſus
Auguſtini fubje & um oraculum nihil nos vulnerat ; fiquidem di
cemus ore Suarezii , circumcifionem de ſpeciali privilegio ob ne
ceſſitatem parvulorum , per modum operis operati , gratiam attulif
fe. Cæterum : fingulariter attentis clarebit , in hoc uno verſari
Auguſtinum , ut circumciſionem cum baptiſmo aliquatenus con
ferat fecundum notam utrinque imprimendam , circumciſione
quidem corporcam , baptiſmo ſpiritualem ; unde Sacramentum neu
.C
trum iterari poſſe concludit . Quod vero ( ait Bertius L.30
19.) S.P. ait , in parvul is myſte rium circumcifion is valuiſſe per le
ipſum , id extra controverſiam pofitum eft ; nam in parvulis ne
quit haberi interior fidei diſpoſitio ; fed eam tamen ſupplere
poterant aut Parentes , aut miniſtrantes : unde quidam Thomiſta
rum ſcripſere , circumcifionem in parvulis contuliffe gratiam ex
X ope
 162 Pars I. Dissert. II. CAP. II.

opere operato paffive ; non autem aftive , ut Ill. Gonet 'Diſp. š . de

Sacram . art. 2. Ad 3tiam ut reſpondeas, adverte , aliam eſſe figu
ra , aliam veritatis conditionem ; non debet in ambabus par efle
dignitas , nec efficacitas æqualis; alioqui & mare rubrum , ceu ty .
pus baptiſmatis , parem vim Sacramenti æmularetur. Ad ulti

mum. denuo ex Suarezio quæram fuppetias : imo. Non congruit .

explicatio menti Tridentinæ , quæ quod Self . 7.Can. 6.6 8. aſſe
veranter definierit , gratiam in Sacramentis Evangelii revera
contineri , eamque ex opere operato procurari ; tum vero , nolit i
ſta ab veteribus myfteriis per alios folum externos ritus diſtingui,
facile conſequitur , differentiam non efle ab inæquali gratiæ men
fura repetendam . Opportuna videbitur Pallavicini declaratio
hiſtoria Concil. Trident. L. 9. C. 4. intexta , atque fic habet : inter Sa
cramenta Mofaica , & Chriſtiana illud diſcrimen eft ; quod alte.
ra gratiam præſignificabant per futura Sacramenta N. L. inferen
dam : altera vero tanquam conferendan a fe ipfis ; eo fere pa
eto , quo pluviam ſignificant, cum ranæ in paludibus coaxantes ,
tum nubes in aëre conſtrictæ : illæ fignificant pluviam a venturis
nubibus effundendam ; hæ vero pluviam , qua ipfæ gravidæ ſunt,
& quam ipfæ profundent. 2do. Explicatio hæc Decreti Fio
rentinipariter probanda non eft: quia Pontifex ( recito Suarezi
um ) ibi locutus eſt cofenfu , quo Sancti, & Patres communiter loquun
tur de Sacramentis V. L. quandocunque autem Scriptura , vel Sanéti ge
neratim loquuntur de illis Sacramentis , comprehendunt circumcifionem ,
quia crat profeffio illius Legis , & veluti janua ad alia Sacramenta ; &
quamvis unte Legem paullo ante fuerit inſituta , fuit tamen quædam illi
us inchoatio , Ő quaſi preparatio ad illam ; unde cum illa duravit, &
cum illa ctiam cefavit. Addo demum : ex Florentino palam con
ſta re , uti Sa cr am en ta ve terum non parciorem , ſed plane nullam ,
contulerint juſtificantem gratiam ; quam quidem velutcauſa fociæ
agentis DEI continerent. Finiat denique idem Doctor Salman
ticenus', unde , inquit , quod Paulus ubique negat legem juſtificaffe ;
quia , fi exlege eſſet juſtitia , gratis Cbriftus mortuus effet ; non folum habet
verum in lege feripta ;ſed etiam in lege naturæ ; quia etiam gratis Chri
ftus mortuus effet fi
, lex illa vi ſua poſſet juſtificare ; ideo , fi in utraque
illarum legum aliqua gratia data fuit ,femper fuit data intuitu Chriſti ven
turi , & ex fide, & promiffione ejus , - ergo ficut in hoc eft eadem ratio utri
usquelegis ;ita & in inefficacia Sacramentorum earumdem legum ad jufti
ficandum .
AR
 DE SACRAMENTORUM EFICACIA 163

ARTI CU L U S III.

Num quædam N. L. Sacramenta characterem

indelebilem imprimant ?

S. XXIII. Nte omnia Xaponticos natura , illiusque proprie

A
tates in propatulum adducendæ . Generatim dico ,
characterem eſle nihil aliud , atque ſignum , figillum , notam quam
piam , veluti inſculptam , ex qua unum ab altero diſcerni; vel in
pretio res aliqua haberi; vel denique ad munus quodpiam depu
tari poflit ; ſic ſubdita dominis animalia ſignantur ad diſcernicu
lum ; fic metallum ad numi valorem ; fic milites ad certa caſtro .
rum ſtipendia characteribus infigniuntur. Hoc loco characteris
titulo non fignum fenfile & corporatum , ſed inſenſile , & fpirituale
fpeciatim venire debet ; quodque Sacramentorum energia ani
mabus inditur , iccirco character præterea Sacramentalis ſuevit ap
pellari. Sunt autem iſtius proprietates potiffimum fequentes.
imo. Anima peculiariter ob impreffam notam hanc fpiritualem
DEO conſecratur. 2do. Eadem habilis redditur , five ad ali
quid ſacri ſuſcipiendum , five agendum . 3tio . Fideles ab infide
libus , interque ſe invicem , diſcernuntur. 4to. Demum , ipſa ,
que characterem imprimunt, Sacramenta vel ideo iterari non
poſſunt.
SCHOLION Imum . Singulariorem thematis notitiam ſugge.
ret ſenſus Eccleſiæ , quem offero : Tridentinum Seff: 7. Can. 9 . il
liusmodi definitionem conſignat : character eft fignum quoddam ſpi
rituale , 5 indelebile ; unde ea Sacramenta iterari non poſſunt. Et ite
rum figillatim Sefs. 23. Cap. 4. in Baptiſmo, Confirmatione , &
Ordine, ait , character imprimitur , qui nec deleri, nec auferri poteſt.
Profufior eſt Catechiſmi Romani oratio : eſt character ( inquit P.
2.C. 1. Q. 19. ) veluti infigne quoddam anime impreſſum , quod dele
ri nunquam poteft , eique perpetuoinhæret ; - - Sic militi ad militiam ;
quam deferuiſſet , revertenti, non nova imprimitur nota ; ſed antiqua co
gnoſcitur , & approbatur. Jam vero character hoc praſtat , tum , ut
apti ad aliquid facri ſuſcipiendum, vel peragendum efficiamur ; tum , ut
aliqua nota alter ab altero internoſcatur. Ac baptiſmi quidem charactere
utrumque conſequimur, ut ad alia Sacramenta ſuſcipienda reddamur ido
nei, & co præterea fidelis populus a Gentibus- diftinguatur. Idem autem
X 2 in
 164 PARS I. DISSERT. II . CAP. II . : ;

in charactere Confirmationis , & facri Ordinis licet agnofcere : quorum

altero veluti Chriſti milites ad ejus nominis publicam confefionem , ES, pro
pugnationem armamur , Tinftruimur
& , fimulque ab iis , qui nuper ba
prizati - diſcernimur : alter vero tum poteftatem Sacramenta confici
endi, & miniftrandi conjunctam habet ; tum corum , qui hujusmodipo
teftate præditi ſunt , a reliquo fidelium cætu diſtinctionem oſtendit. Te
penda igitur eft Catholicæ Ecclefia regula , qua docemur , nec tria Sacra
menta characterem imprimere , ncque ullo unquam tempore iteranda eſſe.
Ab utroque non diſſonat Theologorum Angelus ; ſcribit enim
3. P. Q. 63. Art. 4. in 0. Character eft quoddam fignaculum , quo ani
ma inſignitur ad ſuſcipiendum , vel aliis tradendum ea , quæ Juni Divini
cultus.

SCHOLION IIdum . Sitne quædam hoc in negotio multifor

mis Scholarum ſententia , nunc dicam : de extantia quidem lic
gnaculi iſtius ſpiritualis nemo, qui Scholarum ſectam ex ortho
doxis qualemcunque profeſſus , litem poterat plane intentare ;
at quum de illius natura , de modo explicationis texendæ, recordatio
ſubiit ; tunc quaquaverſum ingenia acuebantur , & multi de pro
prio filice fulgurare cæperunt. Biel A. 1494. ait in 4. Dift. 6. Q.
2. Art. 1. Concl . 1. characterem effe qualitatem abſolutam anima in
preſſam , nec ratio neceſſaria demonſtrat , nec evidens auctoritas probat.
Durandus in 4. Dift. 4. l . 1. docet elle relationem rationis , veluti
denominationem externam , ad facras functiones deputantem ;
non fecus atque monetæ ab externo Principis ſancito procul om
ni entitate rcali adjecta live , five fubtracta , valorem & pretium
indipiſcuntur. Scotus in 4. Dift. 6. 9. 10. vocat relationem realem ,
extrinfecus animæ adventitiam. Dominicus Soto in 4. Diſt. 1. l .
4. Art. 2. quamvis , inquit, quiſpiam non cenfeat , characterem rem ef
ſe ab intellectu diſtinctam ; non tamen ſubinde negandum eſt Sacramen
tum characterem imprimere: imprimitur nempe figura nonnunquam
maſſæ ductili , etſi iſta non fit , niſi certa quæpiam dimenſio , &
partium externarum fitus. Sunt porro , qui characterem acci
dentibus abſolutis inſuper accenſent, ut D. Thomas , Suarez , Vaf
quez , Bellarminus Esc. Sed ad quam qualitatis ſpeciem ſit referen
dus , diſputant denuo : ad fpeciem figure revocat Marſilius in 4.
2.4 . Concl. 7. Ad qualitatem patibilem Altiſliodorenſis L. 4. Tract.
3.C.2. Ad habitum , five diſpoſitionen partim activam , partim pal
fivam Suarez , Vaſquez &c. Ad potentiam vel phyſicam , velmoralem
alii cum S. Thoma 3 , P. 2. 63. Art, 2. in Sed contra, Iterum :
du
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA 165

duđu Recentiorum characterem, ceu modificationcm fupernam ani

mæ , nihil ab ea realiter & entitative ſecretam , tueritur multi, Nec :
fatis adhuc litigii: præterea ſub judice. lis eſt : ſitne character in
intellcctu ; an voluntate ; an in utroque ; an denique in ſubſtantia
animæ repoſitus. Quis hic Catonem agat , & ex folio meta
phyſico controverſiam dirimat ? in hujusmodi rebus ( ait Pallavi
cini L. 9. C. 5. Hift.) ad fidei magiſterium ſpectat , docere, an ſint;
ad ingeniorum palæſtram , indagare', quid fint - Ubi res agitur
de dogmatis ftatuendis - oporter Auguftinum imitari, cui, cum
ex S. Litteris exploratum eſſet , malos dæmones igne torqueri,
animadverſa explicandæ rei difficultate , fatis eft , inquit , ſcire , id
fieri miris , ſed veris modis. Itaque hic ego putem latius eſſe , illi
usinodi jurgia ſpectare eminus , & ,Philoſophicis tricis pauxillum
dimillis , cum Patribus Tridentinis dogma confiteri , illudque
verlo in jugulum hæreticorum gladio Apoftolico vindicare ;
quod unice facturum me jam recipio , dum etiam veritatis or
thodoxæ adverſarii in arenam aliquam inducantur.
SCHOLION TIdum . Communi pertinacia conſpiranthære
tici , ut nullum velint quibus quibus Evangelii Sacramentis cha
racerem imprimi; imprimis propterea, quod de eo Scripturæ
fileant , fileant itidem Patres , & Scholaruiu rixæ , ad ravim de
clamatæ, quaquaverſum variis opinationibus exerrent ſuis. Prix
mus ( fi Thomæ Waldenſi Tom. 2. deSacram . C. 109. de baptiſ. cre
ditur ) doctrinam de charactere Sacramentali commentum ſcholaſti
cum , ab Innocentio III. perperam exco & um , appellavit Wickleff
L. 4. Trialogi C. 15 , quem citato greſſu Lutherus , Calvinus, Ke.
mnitius, Tilmannus , Heshuſius , ſuorum tribulium agmine fti
pati , Ducem fequuntur. Lutherus L. de captiv. Babyl
. C. de
Ord. inquit : commentum illud characteris jam olim irrifum eft. Cal
vinus : quod de charactere indelebilifabulantur , Veteribus ignotum fus
it , & magis confentaneum eft incantationibus magicis , quam & . Doctrina
Evangelica.

Propoſitio Dogmatica.

$ . XXIV. Datur character Sacramentalis

isque Sacramentis , quæ iterari non poſsunt, Ba

pti
 166 Pars I. DissERT. II. CAP. II.

ptiſmo videlicet , Confirmatione , & Ordine , im .

5
primitur animce , ceu nota ſpiritualis , ac indele
bilis.

In ternos ordines Seriem Argumentorum diſpertiar ; primus ex

tantiam characteris ; alter proximam illius originem ; tertius ejus
demmet perpetuitatem demonſtrabit.
Series Ima a Scripturis Divinis inchoat , in quibus etfi non
adeo aperta ( velut pro comprobanda gratia ſanctificante , cujus no
titia multo elt neceſſaria amplius ) promicent teſtimonia ; tamen
ejusmodi offeruntur , unde charačteris extantia colligi poſſit ;
præſertim addita Patrum & Ecclefiæ auctoritate , ſine qua immo. '
dici articuli, traditione commonſtrandi, labaſcerent. Ait igitur
2
Paulus 2. ad Cor.C. 1. Quiautem confirmat nos vobiſcum in Chrifto, o
quiunxit nos DEus, qui 5 fignavit nos, @ dedit pignus Spiritus in cordi
bus noftris v. 21.0 22. Græcus legit : o di Beßaicīvjuās ouv

υμίν εις Χριςόν, να χρίσας ημάς , Θεός ο και σφραγισά

μενος ημάς , και δες τον αρραβώνα τα πνεύματος εν ταϊς
καρδίαις ημών . Ubi profeto σφραγίζειν sdem eft , ac notam
impreſſo quali ſigillo formatam exhibere ; non fecus atque alibi
ad Romanos C.4. v. 1 1. fignum circumcifionis , carnique impref
fum , indelebilem characterem , σφραγίδα της δικαιοσύνης
TĀS TIGEWS, idem Apoftolus nuncupavit. Conſimilia præeun
te Bellarmino L. 2.C.20 . fumi poterunt ex C. 1. ad Epheſ. v. 13 .
iterumque C. 4.v. 30. Et quanquam hi verficuli pollint omnes
de gratie unétione , & fanctificatione præterea intelligi ; tamen ,
quod repetita locurione varios hic Sacramenti effectus Paulus
ádnotet, eademque phraſi Patres loquantur , opportune , impu
neque dici poterit, primo : per tò unxit fignificari gratiam fanati
ficantem ; dein per tò fignavit characterem , five obſignationem ,
qua confecramur DEO , adque ejus cultum deputamur; tertio
per rò pignus , teſtimonium bonæ confcientiæ , confequens juſtifi
cationem , veluti arrhabonem futuræ gloriæ . Confirmatur traditione
Patrum , qui modo explicate characteris reminiſcuntur ; modo voa
cibus peræque ſignificantibus eumdem indicant ; modo denique
opportunis comparationibus ejusdem dotes , ac dignitatem præ
monſtrant. Exaudiantur locuturi : ex Græcis fit Balilius bomil.
13. in qua ad baptiſīnum amplectendum exhortans minatur iis ,
qui
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 167

qui nondum luſtrali fonte eſſent mandati : charactere facro ca

rentibus , os , aciemque intcnt it Divinus gladius. Et infra :

πώς αντιποιηθή σε δάγγελος , - εάν μη επιγνώ την σφρα

γίδα. πως δε συ έράς , το Θεώ είμι, μη επιφερόμενος τα γνω

ρίσματα. ή αγνοείς , ότι τας εσφραγισμένας οικίας και όλο

DOSUTVS UTERÉBalvey. nifi characterem in te agnofcat Angelus , quonam
modo pro te pugnabit - quomodo dices : DEI ſum , figna non oftendens?
an ignorus , quemadmodum fignatas domos in Ægypto exterminator pre
teriit Latinis Patribus prælit Auguſtinus L. 2. contra epift. Para
min. C. 13. an forte , inquit , minus barent Sacramenta Chriſtiana
( Baptiſmus, & Ordo ) quam corporalis hæc.nota ? ( character mili,
tum) cum videamus nec apoſtatas carere baptiſmate , quibus utique per
pænitentiam redeuntibus non reftituitur , & ideo amitti non poffe judica
tur. Alibi vero fignificantius : ovem , quæ foris errabat ( L. 6 .
contra Donat. C. 1. ) Dominicum characterem a fallacibus depre
datoribus fuis foris acceperat , venientem ad Chriſtiana unitatis falutem
ab errore corrigi , a captivitate liberari, a vulnere Janari ; characterem
tamen Dominicum in ea agnoſci potius , quam improbari : quandoquidem
ipſum characterem multi 5 lupi E lupis infigunt ; quo dupli
ci fuffragio communiti facile fic argumentabimur in rem no
ftram : imo docet Auguftinus, baptiſmum ne quidem a fideide
ſertoribus unquam amitti ; atque ideo manet ſtabiliter, vel in fe ipfo,
vel certe in cffe &tu fuo : non primum ; quia nemo non videt, quod
actione tranſeunte baptiſma abſolvatur , & ablutio impartita deſi
nat , nec aliquod lenſile fignum .corpori permanenter imprima
tur : alterum itaque reftat ; ſic vero iterum vel gratiaerit, vel cha
racter , tanquam duplex effectus Sacramentalis animæ inditus :
atqui gratia ſanctificans eſſe non poteſt ; quod ea flagitio deper-.
di pollit, fitque ab apoftatis omnino deperdita ; erititaque cha
racter , in quo moraliter baptiſmus teftante Auguftino in apoftatis
perſeverat . 2do. Secundum alteram S. Doctoris ſententiam rice
ab hæreticis baptizati characterem obtinent , eumque hi baptiſma
valide ininiftrantes infigunt adeo , ut , five oviculæ foris exerrent,
five ad Chriſtianæ unitatis falutem redeant , indelebilis perſiſtat;
ac proinde Dominicus character, quo Domino, ac Servatori noftro
configuramur, manet in animabaptizati , quantumvis extra ſta
tum Divinæ amicitiæ per devia hæreticorum diſcurrat. Alii Pa
tres æque valentibus titulis utuntur , ad præſens dogma decla
ran- . ,
 168 PARS I. DISSERT. II. Car II. : ?

randum idoneis. Ambrofius L. 1. de Spiritu S. C. 6. fpiritu, in

quit , fignamur , ut ſplendorem , atque imaginem ejus , & gratiam tenere
poffimus : quod eft utiqueſpirituale fignaculum . Cyrillus in præf. de
Catech . σφραγίδα αγίαν ακαταλύτην Jigillum dixit fanξtum inde
lebile, quod profecto non gratiam fanétificantem , ſed, pro quo nunc
pugnamus characterem Sacramentalem luculenter infinuat. Deni
que : comparationes , & fimilitudines , quibus characterem Patres
declarant , fumt illiusmodi : Nazianzenus Gregorius baptizato
rum animas cum aviculis fignatis confert : próbatoy yap co@ ga
γισμένος με ραδίως επιβουλεύεται, ουίς εnim , que igillo infgnita
eft, non facile patet infidiis. Cyrillus iterum Catech. 3. Catechumenos
militibus, olim ſenſibili nota figillatis, comparans hortatur : Spiri
tus S. obfignabit animas veftras; deligendi eſtis in militiam magno Regi ;
itaque parate vos &c. Tandem Chryſoſtomus bomil. 2. in Epiſt.
adEphef . fignati ſunt etiam Ifraelitæ , fed circumciſionis nota rit pecora ;
nos autem ut filiifignati fumus. Ex his eapropter , ac conſimilibus
Patrum di& is collige , fignaculum quoddam animabus , velut o
lim Ifraelitis , militibus, atque hodienum gregibus , quanquam
ritu nobiliore , revera imprimi. Hujus præterea dogmatis do
cumenta colligi poffunt ex Innocentio III. Cap. Majores , Conci ,
lio Florentino in Decretopro Armenis S. 5. Tridentino Sefl: 7. Care.
9. ubi manifeſta characteris mentio , firmaque illius decilio , ut
neminein auſit dubitatio inceſlere , invenitur. Finiam verbis
Angelici 3. P. Q.73 . Art. 1. in dicendum , quod ficut - Sacramen
14 N. L. ad duo ordinantur , videlicet ad remedium contra peccatum ,
ad perficiendum animam in bis , quæ pertinent ad cultum DEI fecundum
ritum Chriſtiana vita . Quicunque autem ad aliquid certum deputatur ,
confuevit ad illud confignari : ficutmilites, qui adſcribebantur ad militiam
Antiquitus , folebant quibusdam characteribus corporalibus inſigniri - Et
ideo, cum homines per Sacramenta deputentur ad aliquid fpirituale , per
tinens ad cultum DEI, confequens eft , quod per ea fidelesaliquo fpiritua
fi charactere infigniantur. Et rurſus Art. 3. ad 2dum : ficut milites ,
qui diputantur ad pugnam , infigniuntur figno Ducis : quo quodammodo
ei configurantur . Et hoc modo illi , qui deputantur ad cultum Chriftia
num , cujus Auctor eft Chriſtus, characterem accipiunt , quo Chrifto confi
gurantur. Unde proprie eft character Chriſti.
SERLE S argumentorum IIda Characterem e tribus tantum Sa
cramentis Baptifmo , Confirmatione, Ordine ſuboriri commonftrabit.
Ac Imo. Dogmatica Tridentini Sanctione Sel: 7. C. 9. veritas ſuf.
ful
 de . SACRAMENTORUM EFFICACIA. 169

fulcitur : fi quis dixerit tribus Sacramentis ; Baptiſmoſcilicet , Confira

matione & ordine non imprimi characterem in anima , hoc eft , fignum
quoddam ſpirituale , 8 indelebile , unde ea iterari non poſſunt ; anathe
ma fit. Tridentino præivit Florentinum in Decreto Eugenii S s .
ubi dicitur : inter hæc Sacramenta N. L. tria funt, Baptiſmus, Confir :
matio , o Ordo , qua characterem , id eft : fpirituale quoddam fignum , &
ceteris diſtinctivum , imprimunt in anima indelebile : unde in eadem per
fona non reiterantur . Reliqua vero quatuor characterem non impri
munt , reiterationem admittunt. Quæ doctrina fidei non novis
revelationibus combibita, non humano ex arbitratu recenter con
texta , fed antiqua Eccleſix traditione ſubnititur ; acciantur te
ftes : Baptiſma Cyrillus in præf. Catech, nominat veſtimention candi
dum , fignaculum fanétum , indelebile ; non utique in ſe ipſo, nec
gratia ſanctificante ; igitur in charactere redditur indelebile . Et
Auguſtinus Tract. s. * 6. in Foan . fi baptizatus, inquit , charitatem
non habet , characterem quidem impoſitumhabet ; fed defertor vagatur ;
tum epiſt. 23. non facio injuriam charactcri Imperatoris , cum crrorem
corrigo deſertoris. Idem L. 2. contra litt. Petil. C. 13. præter Bapti
ſmi characterem fimul alterius, quem Ordinatio imprimit, remi
niſcitur, aitque L. de bono Conjug. C. 24. Sacramentum Ordinationis
permanere , tametfi quis ſua culpa ab officio removeatur. De
nique cit .L. contra Petil.C. 104. aſſeverat: Sacramentum Chrifmatis,
five Confirmationis , femel datum permanet , etiam in peſſimis . Et
vero : ſi quiddam hic poteſt ratio Theologica, ea non neceſſitatem
quidem abſolutam , fed liberam Chriſti inſtituentis voluntatem conve
nienti ratiocinio exculperet, dicendo : Baptiſmo , Confirmatione , &
Ordine, non item Sacramentis cæteris, ponitur homo in novo ſta
tu , novoque miniſterio deputatur , eique de ſe conſtanti , ac per
tuo : fic autem ut maxime est congruum , per eadem Sacramenta
imprimi characterem , quo fiat hominis ad ſtatum perpetuum
conſignatio ; igitur & c. Inclareſcat veritas amplius: baptifmo ho
mines efficiuntur membra Éccleſiæ Chrifti , ad uſum reliquorum
Sacramentorum tanquam per januam inducendi : Confirmatione de- ,
liguntur in Chriſti militiam , contra fidei adverſarios , ipſasque
dæmonum inſidias , inftar Pugilum roborati : Ordinatione confe- .
crantur Miniſtri Ecclefiæ , velur diſpenſatores myſteriorum ; in
quo nemo non videt novitatem ſtatus , ac perpetuitatem , nulli
reliquorum Sacramentorum competentem : Euchariſtia fiquidem
ſolum nutrit animam : Pænitentia fanat vulnera : Extrema Unctio
Y pre
 170 Pars I. DISSERT. II . Cap. II.

præbet antidotum contra peccatorum reliquias, ultimoque in a

gone luctantem folidat : Matrimonium denique remedium adfert
adverſus concupiſcentiam , oneraque conjugii lenit auxiliis ; ac
Propterea & c. Et quanquam nubentes ftabilem vitæ focietatem
ineant , ea nihilominus non eſt de ſe perpetua ; quod uno conjuge
mortuo alter plenam libertatem mox confequatur.
Series IIItia præterquam quod robore Tridentino munire
ſe poſſit , tamen aliqua Sanctorum auctoritate ſtabilietur : Cyril
lus baptiſmatis efficacitate figillum fanétum , ac indelebile conferri
docet in præf. de Catech. nec reliqui Patres ab eo diſſident, quoti .
es characterem , ſemel animæ impreſſum , nullo ajunt facinore
ut etiam in Apoftatis inhæreat , abftergi poſle ; ſic Auguſtinus
Tract. 5. in Joan. characterem , inquit , quidem impoſitum habet ; fed
defertor vagatur , in quo bærere , ſeu perſeverare baptiſmum dicit
L. 2. C. 13. contra Epift. Parmen. neque cum redierit , per pæni .
tentiam omnino reſtitui; quoniam amitti non poſſe judicatur : hoc
ne vero de Sacramento , aut gratia dicere potuiſſet , quorum u.
illud tanquam actio tranfens præterit; hæc , ceu donum
trumque :
fan & ificans, peccato perditur ? ac propterea de charactere immu
tabili ſermonem informavit. Addit fuffragium fuum Magifter
Angelicus 3. P.Q. 53. Art. 5. in character indelebiliter manet in a
nima; & mox ad 3tium plane docet , poft hanc vitam remanere cha
racterem , & * in bonis ad eorum gloriam , & in malis ad eorum ignominiam :
ficut etiam militaris character remanet in militibus poft adeptam victori
am , ET in his, qui vicerunt , ad gloriam : & in his , qui ſunt victi , ad
pænam . Nempe : omnis conſecratio ( commentatur in h. l. Suarez )
de ſe perpetua eft, fi fubje & um duret , & caufa efficiens perpetua,
& fufficiens fit ( velut dicente Angelico manet Ecclefiæ,vel altaris con
fecratio femper ,nifi deſtrutur) ergo etiam confecratio , quæ fit per
characterem , eft perpetua de ſe '; - quia cauffa efficiens illius , quæ
eſt Sacerdotium Chriſti perpetuum eft , & efficax : non debet vero
intelligi conſecratio per gratiam , fed illiusmodi , qua ſingulariter
homines ad cultum DEI deputantur. Dicam extremo per ratio
cinationem : etiam inter hodiernos hæreticos ( niſi Donatiftas
quoque ſe velint, aut Anabaptiſtas ) certum eft , v.g. baptiſmum ,
rite collatum , a fide miniſtrantium non dependere , nec ullo caſu
repeti pofle ; repetatur autem v.g. cæna Euchariſtica : fed alia hu
jus cauſſa affignari nequit , atque character indelebilis , quem tria
laudata Evangelii Sacramenta , non item reliqua , animabus im
pri
 DE SACRÀ MENTORUM EFFICACIA 171

primunt; ergo. Quid enim iterationem præpediret ? nifi effectus

Sacramenti in poſterum perſeverans , isque non gratia , nec fides ,
in Apoftatis penitus amilla ; igitur character. Communis eſt ideó
Theologorum fententia ,quemadmodum characteri nullum uſquam
contrarium , quod eumdem deleat, opponatur ; peccatum quip
pe adverſatur ſoli gratiæ , fides infidelitati, & chara & er in quoli
bet , etiam in apoftaticam ruinam , ut inquit Auguſtinus , delabenti
fixus perdurat.
SCHOLION. Tria ( ſic apud animum meum conſtitui ) ante
definiam , quam molitiones hæreticæ in arenam diſtorta acie con
veniant ſua. Imum . Characteris ſubjećtum idoneum fola eft rationa
lis creatura , quæ fcilicet miniſterii capax poteſtatem quamdam
fpiritualem ſuſtinere poteſt: & propter hoc, ſubdit S. Thomas hic
Q.63 . art. 5. in 0 , Chriſto non competit habere characterem ; fed pote
flas ejus Sacerdotii comparatur ad characterem , ficut id , quod eft plenum ,
& perfe &tum ad aliquam fui participationem . Et Suarezius in D.Tho
mam commentans bic Sect. 4. ait : Chriſtus non indiget charactere ;
quia rationc fuæ dignitatis excellentiore modo eft defignatus in fupremum
Ducem , Principem , Sacerdotem ; & ideo non indiget charactere ,qui off 1
veluti participatio fupremi Sacerdotii Chriſti , & fupponit imperfectionem
in fubjecto , quod afficit; ſcilicet , quod fitmembrum , miles , aut minifter
alterius fuperioris Capitis. lldum Character inſeritur anima ; id quod
Tridentinorum Patrum do & rina diſertiſſimis exponit, & ipfa ra
tio teſtificabitur ; cum fignum ſpirituale non corpori , ſed animæ fi
gnandæ conveniat. Cæterum : non tricabor ulterius : anne men

tem afficiat porius intelligentem , quam volentem : cuïtamen placue

rit atoma deciſio , is antea rixetur de diſtin & ione potentiarum ab
anima. IIItium . In Sacramentis naturæ , aut veteris Legis nullus
animæ character ſpiritualis imprimebatur ; equidem in illis (mutu .
or Suarezium Diſp. II . Sect . 1. ) Sacramentis per fe nullus fpiritualis
effectus conferebatur per modum operis operati , præterea characte

ris officium eſt deputare homines ad cultum DEI ; in lege autem na

tura bic cultus non erat determinatus etiam quoad cerimonias externas ;
fed arbitrio hominum determinabatur , 5 ideo non oportebat aliquo cha
ractere ſpirituali divinitus infufo defignari bomines ad hujusmodi cultum.
In lege autem veteri , quamvis cultus effet determinatus quoad externas
cærimonias ; tamen nullam babebat ſpiritualem virtutem ; & ideo non o
portebat imprimi characterem - nam ad deputandum illam populum ad #
fum • Sacramentorum illius legis , fufficiebat corporalis character circuma
Y 2 cie
 172 PARS I. DISSERT. II. CAP. II.

cifionis , ut Chryſoſtomus dixit Homil. 2. in Epiſt. ad Ephef. obfignar

ti funt & Ifraclitæ ; ſed circumcifione , quemadmodum pecudes. His po
Litis dogma impugnandum tutabimur,

Series Obje &tionum .

$. XXV. Oppugnaturi cumprimis quærunt : quinam chara

& teris extantia ad fidei doctrinam attineat , cum de eo in Divinis
litteris veſtigium ſit nullum ? Sed neque firma fit ex Patribus, ve
lut teſtibustraditionum , compilata argumentatio ; obſcuræ ſunt,
ac incertæ eorumdem de charactere Sacramentali divulgatæ ſenten
tiæ , quas ne quidem illuſtres Magiftri fuerint ante Seculum 13 .
aſſecuti. Silet de eo Victorinus Hugo , filet Petrus Lombardi ,
quanquam de induſtria do& rinam Sacramentorum explanarint..
Ideo providentius agunt, qui, characteris extantiam defenſuri,Au
ctorem Innocentium IIItium nominant, de cujus auctoritate fuerit in
Scholas , & Eccleſiam character introductus. Nec juvat ſermo
nem retorquere ; quafi omnium clariſlime Auguſtinus , jam ante
Innocentium , characteris meminerit ; is namque , ajunt , ſenſu
longe diverſiflimo revera aliud , quam hodie Eccleſia, ſub nomi
ne characteris intellexit; nam imo in Sermone ad plebem Cæfareen
ſem teſtatur, characterem agnoſci exterius , & agnitum approbari ; quod
utique non indicat fignum ſpirituale. 2do. rurſus baptiſmi chara
cerem vocat invocationem S. S. Trinitatis : quando , inquit , col
ligo errantem fratrem meum , attendo fidem in nomine Patris &c. iſtc eft
character Imperatoris mei : de ifto charactere militibusfuis , vel potius co
mitibus fuis - præcepit diccxs : ite , baptizate Gentes in nomine Patris &c.
Tum 3tio in eodem Sermone itcrun cenſuit, characterem eſſe quid
dam externum , dum ait : ſi Donatus in nomine Donati baptizaret, de
fertoris characterem infigeret ; hicne fit character Sacramentalis, &
indelebilis, quem nunc mavult Eccleſia ? Denique Patres reſidui ,
alioquin ſuper eo themate obſcuriores , per obſignationem , vel fl
gnaculum & c. intelligunt aut gratiain ſanctificantem , aut Spiritum
Sanctum , aut fidem ,aut ipſummet Sacramentum valide ſuſceptum .
Ergo & c.
B. Ad Imum . Dabimus non repugnanter quoddam Scripturæ
- filentium ; an ideo dogma labaſcet ?Tolane Scriptura fit regula fi
dei ? ( Inftit, de fide pag.294.)ubi Traditio,qua fuis in definitionibus
for
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 173

formandis crebro utitur Eccleſia ? quis baptiſmum parvulorum ,

niſi ad traditionem confugiat , e Scripturis Divinis aperte com
monſtrabit ? Hunc in locum belle cadet admonitio Lerinenſis
( pag. 54.) Sed addam nihilominus ſchema diſtinctionis Schola
fticx : nullum eſt in Scripturis veftigium plane apertum . Conc.
nec tale , unde do & rina præſens evolvi , quæque Patrum teſti
moniis , ac traditione fulciri poffit. Nego. Redi pauxillum in par
ginam 169 viſurus profecto , quali quorumdam Sacramentorum
conſecratione homines ad cultum DEI deputentur ; eadem ve
ro confecratio non gratiam duntaxat ; ſed præterea characterem
luculenter manifeftabit ( pag. 167.)
Ad Ildum . Vel unus Auguſtinus « Seculo V. Eccleſiæ Do&or
( pag. 169. ) præſentem Kemnitii impudentiam deridiculo expo
net; reliquorum autem nulla erit obſcuritas ; ſiquidem per tò
confecrationem , vel figillum & c. illud ſumpſeris , quo fit, ut quæ
dam Sacramenta iterari fit nefas. Scholaftici demum Veteres de
extantia characteris non ambigebant; de natura iſtius , aut hujus pro
bandi modo altercabantur; & quanquam dedero , nomen characte
ris Veteres latuiſſe, non latuit res ipſa, de qua una dimicamus.
Certe Sententiarum Magiſter characterem Scriptis prodidit ;dum
L. 4. Dift. 7. Baptiſmum , Confirmationem , Ordinem título peculiaris
conſecrationis nullatenus repeti poffe affirmavit ; & antea Diſt. 2 .
ait : character crgo ſpiritualis . Ordo vocatur , eumdemque ſacrum
quoddam fignaculum eſſe docuit . Immo Petrus PictavinusMagi
ſtri diſcipulus , ejusdem in Cathedra Pariſina , & Succeſſor , 80
primus Commentator , explicata nomenclatione charakterem Sa
cramentalem Dift. 24. protenſe aduxit. Sed nec minus calu
mnia eft, quod Auctorem characteris Innocentium clament Extra
vag. de baptiſ. Cap. Majores . Equidem hoc loco per Arelatenfem
Præſulem ſolum quæſtio deponitur , anne dormientibus & amen
tibus , tum etiam invitis , & contradicentibus per baptiſmum chara
Eter imprimatur ? ac propterea jam in manibus eſt , pervulga
tam hac ætate fuiſſe de charactere do & rinam , alioqui dubitatio
nes nullæ ( velut tamen aliquas judicio Sedis Apoftolicæ dirimen
das optabant ) ſuper illo increbuiſſent ; reſpondit ergo Innocen
tius : dormientes autem , & amentes, fi priusquam amentiam incurrerent,
aut dormirent , in contradictione perfifterent ; quia in iis intelligitur con
tradictionis propoſitum perdurare, fi fuerint fic immerſi, charačterem non
fufcipiunt Sacramenti. Secus autem , fi prius catechumeni exftitiffent, eg,
her
 174 PARS I. DISSERT. II. CAP. II.

habuifſent baptiſmi propofitum ; unde tales in neceſitatis articulo confue

vit Ecclefia baptizare ; tunc ergo characterem Sacramentalis imprimit ope
ratio ,‫ و‬cum obicem voluntatis contrariæ non invenit obfiftentem . Verſet
jam aliquis , & reverſet, non fyllabas dico , ſed litteras plane to
tius orationis omnes , & infantilſimus appeller , fi hinc poteft ex
tundi , ab Innocentio extantiam characteris , ceu primo Au & ore ,
excogitatam fuiffe .
Åd IIItium . Vindicandus eſt Auguſtinus, qui non alio , atque
noſtro ſenſu characterem , animabus inhærentem ,pugnacillime de
fenderat ; quocirca textuum adductorum habenda eft ratio. Ad
Imum . teſtatur characterem agnofci exterius in ſua cauſſa ſenſibili ,
five Sacramento imprimente. Conc, in fe ipfo Nego fenfum . Eo col
lineat Angelicus , cum 3. P. Q. 63. art . 1. ad 2dum inquit : chara
éter , anima impreffus , habet veram rationem figni , in quantum per fen
fibile Sacramentum imprimitur; per hoc enim ſcitur aliquis baptiſmali
!
charactere infignitus, quod eſt ablutus aqua ſenſibili. Ulterius ad textum
2dum confimilis fubeat explanatio : invocationem S.S. Trinitatis
vocat Auguſtinus characterem imprimentem , Conc, impreffum .
Nego. Adjuvet fcribentem V. Bellarminus L. 2. C. 21. ficut ea .
dem imago eſt in ſigillo , & in cera : fed imago ſigilli eſt cbara
& tcr imprimens , in cera character impreſus; ita Sacramentum exter
num , ac præprimis forma illius , eſt character imprimens ; cum ad
ejus collationem mox fequatur character in anima imprefus. Quam
vero hæc commentatio mentem Auguſtini intimius contingat ,
vel inde clarum fit , quod Sacramentum , illiusque formula reci
tata , confeftim prætereat ; illo autem dicente , remaneat chara .

&ter etiam in Apoftatis ( pag. 167. ) Dicetne aliquis fidem Tri

nitatis manere in baptizato , qui ad idola ſectanda converteretur ?
Ad 3tium . Hoc loco fibipræſtituit S. Do &or demonſtrare, Sacra
menti efficaciam non elle aMiniſtri fide , ac probitate ſuſpenſam ;
propterea laudatis verbis non aljertive loquitur ; fed bypothetica
more diſputantium ; quaſi diceret : ſi Donatus in nomine pollet
fuo Sacramenta miniſtrare , characterem revera fuum imprime
ret : atqui Donatus non baptizavit in nomine Donati; ergo characterem
fuum non infixit ; at potius defertor ipſe characterem infixit Imperatoris
fui. Cætera : nequaquam erat neſcius, uti baptiſmus in nomine
Donati collatus non modo non indat characterem ; ſed neque Sa
cramentum ſit veri nominis .

Ad IVtum . Nego Ant. Et fallit, & fallitur in fingulis objecatio :

non
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 175

non enim ſuſtineri poteft primum : quia gratia peccato aboletur ,

minime vero chara&er ; eadem peræque eft ratio de Spiritu San
Eto, divinaque charitate , cujus peculiaris in homine præfentia gra
vi commiſſo facinore fugatur ; nec minus de fide argumentabi.
mur , per infidelitatem expulla ; cum interim fignaculum illud
ſpirituale lituram patiatur nullam , nec ex anima evelli poſſit ,
quanquam in voragine peccatorum , velut phraſis eſt Auguſtini, ho
mines deliteſcerent. Denique : nec ultimum dixeris : tum , quod
applicatio Sacramenti corpus tangat, fed character afficiat animam ,
teſtante Cyrillo , & Ambrofio ; tum , quod actio Sacramentalis per
tranſeat remanente effectu indelebili.
S. XXV1. Nunc latus fica pertentant , quando Doctores no .
ſtros mere Scholaſticos , hinc illinc de charactere ambigentes
objiciunt . Gabriel Biel in 4. Diff. 6. Q.2. art. 1. Concl. 1. fcribebat:
patet , quod neque auctoritas Scriptura , neque S.Patrum originaria di
Eta cogunt , ponere characterem . Scotus in 4. Diſt, 6. Q. 9.propter fo
lam Ecclefiæ auctoritatem affirmat admittendum eſſe characterem . Du
randus in 4. Dijt. 4. Q. 1. fatetur quidem characteris extantiam
fed ideo ſolum , quia omnes moderni profitentur, illum imprimi in ali
quibus Sacramentis. Cajetanus in 3. P. S. Thomæ 2.63. art. I. con
cedit , ex fola Ecclefiæ auctoritate, & quidem non multum antiqua , Col

ligi pofle, characterem per aliqua Sacramenta imprimi ; quod patet ex Sar
cris Canonibus, inquit , & priſcis quæftionibus Patrum de iteratione ba
ptiſmi , quæ locum non habuifſent, fi Ecclefia jam determinaſſet, imprimi in
anima characterem per baptiſmum . Denique : vel in Concilio adhuc
Tridentino oportuit Seripandum Card. Legatum acriter con
tendere , ut præſens articulus non tanquam probabilior , pro eo,
ac aliqui fentiebant ( ſic teſtatur Hiſtoriographus Concilii Palla
vicinus L.9. C. 5.)fed tanquam certus reciperetur. Hæc quoni
am ita funt, miriſfimum ajunt adverſarii , quorſum extantia char
racteris in dogmatis, inviolata traditione firmaris, recenſeatur.
R. I mo. Poteris hæc Scholaſticorum , fi qua ſunt præcipitia
uno palſu declinare ; dum generale reſponſum e Tournelyo
mutuum ſumas ; foc habet Q. 4. art. 2. non omnino negant illi, per
aliqua Sacramenta chara & erem imprimi ; fed tantum dubitant,
an iſtud de fide fit , cum in Scripturis, & Patribus nulla , ut ipfis
videtur , de charactere illo mentio occurrat : - aliunde vero res il
la eo temporis, quo ſcribebant , nondum clare, & expreſſe ab
Eccleſia definita fuit ; ut tamen poftea fa & um eft in Concilio Tri
den
 176 PARS I. DISSERT. II. Cap. II. :

dentino. Et paullo inferius: etſi apud aliquos ex Antiquis Scho

la Magiſtris ante definitionem Ecclefiæ incerta , & dubia fuillet
characteris veritas, quid deinde ? non enim fides noftra , ex pri
vata nonnullorum doctrina debet æſtimari ; ſed ex publicis con
feſſionibus, & decretis Ecclefiæ . R. nihilominus 2do, ac figilla
tim : Gabriel Bicl non eft extantiam characteris inficiatus , quan ,
quam de methodo eumdem demonftrandi dubium injecerit; mox
quippe Concl. 2.per rationes , inquit , perfuafivas , & Ecclefiæ auctori
tatem oftendi poteft probabiliter ponendum ejé charačierem . Nec hære
bo in voce probabiliter ; tum , quod Vir ifte Theologus ( ut eum
nonnulli benignius excufant ) etſi quadraginta poft annos a con
dito Decreto Florentino ſcripſerit, ſufficientem decrcti hujus evulga
tionem fortaſſis ignoraverit; tum , quod decretum Eugeniiporue
Deinde :
rit , hoc in themate non eſſe dogmaticum , opinari.
fubtilis Scotus fententiam fuam ab auctoritate infallibilis Eccleſiæ
repetit; quod utique fatis eft ad dogma propugnandum . Por
ro : ad Durandum venio , is per tò moderni , aut omnes fideles ſuæ
ætatis intellexit , aut Scholæ Theologos , qui characteris extan
tiam traditione Apoftolica firmaverint : utrinque ſalva res eft.
Ad hæc : Cajetani opinatio iccirco vacillat : quod ex veteri con
troverſia de iteratione baptiſmatis, ab hæretico collati , intulerit ,
incognitum fuiſle ea ætate Sacramenti characterem ; equidem Ve
teres nonnulli minime iverunt inficias , baptiſmo valido characte
rem conferri ; fed erronee dicebant, baptifma , ab hæretico mi.
niftratum , univerſe invalidum efle , ac irritum . Tandem per TÒ
auctoritate Ecclefiæ non multum antiqua Tridentinam ſanctionem in
tellexerit, quæ profe &to characteris extantiam dogmatice confitc
tur , quin id ex nova revelatione ſuborta factum pronunciem ;
ac proinde via traditionis ( pag. 58 ad Vltum . ) proceilit, quam
in Patribus , communique Doctorum ſententia deſignatam invę
nerat. Ultima adjectio hiſtorica nihil præpedit ; quando in con
tentionibus præviis quorumdam poteſt intercurrere obje &tatio ,
ut veritas demum triumphet ; ipfis etiam dogmati firmiter in po
Iterum ſubſcribentibus', qui antea titubare videbantur.
S. XXVII . Tametfi in re obſcura ut plurimum eft auctoritati
litandum ; aliquæ hic nihilominus nativi ingenii reflexiones col
liguntur. Imo. Nunquid omni Sacramento homines ad cultum DEI
deputantur, fiuntque participes Sacerdotii Chriſti ? quid igitur
eft , quod non omnia imprimant characterem ? vel etiam pro
pter
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA . 177

pterea , quod Sacramentis numero omnibus quædam peragatur

confecratio , Ndo. Characteris natura immane quantum obſcu
ra eſt , ut patebit Scholaſticoruin definitioncs ( pag. 164. ) rele.
genti ; quid vero opus , thema tantopere obſcurum definitione
Decumenica dignari , hominesque ad aſſenſum rei ignotæ ad
ſtringere ? Iltio. Florentinum & Tridentinum characterem
{ piritualc fignum anime impreſſion definivit ; erit itaque de numero
realium entirem . Et fiquidem hoc poflit impune , procul omni
hærefeos fulpicione , tamen negari ; poterit itidem penitus illius
negari extantia. Aliunde vero IVto. in circulum vitioſum temu
lente gyrantur Catholici ; quando ea propter characterem im
primi docent; quod quædam Sacramenta iterari non liceat : &
mox : cur iterari non poflint, characterem impreſſum pro cauf.
faria adſtruunt. Vto. Ex eadem opinatione fimul conficiam , uti
Matrimonio reſpondere debeat character ; quia cum eadem perſo
na fæpius repeti nequit. Iterum Tonſura character Clerici voca
tur , nec uſquam reperitur. VIto. Deficit ratio ſufficiens ob
quam animabus inſit character , ceu nota diſtinctionis : cui enim
pro formando hominum diſcrimine fubferviet ? non DEO , qui
omnium ex lè ſe confcius eft , rerumque naturas abſque figno ad
ventitio immediate diſcernit ; non beatis , omnia in Verbo clariſſime
pernofcentibus : non homini , qui folum externa , fubjectaque fen
libus intuetur ; ut non dicam diſtinctionem membrorum Chriſti
per æternam prædeſtinationem potius confieri. Vilmo. Ut miles
ad belli ſtipendia deputetur , non opus eft peculiari charactere ;
cur opus fit in hominibus militiæ Chriſti deputatis?
B. Torquet ſe mirifice imbecilla ratio , ut dogmatis vim a ſe
detorqueat. Ad Imum diſtinctione Angelici utemur 3. P. Q. 63 .
art. 6. deputantur ad cultum DEI , fiuntque Sacerdotii Chriſti
quodammodo participes per gratiam ; nec tamen per omnia Sacra.,
menta deputantur ad agendum ,vel recipiendum , quod pertinet ad cultum
Sacerdotii Chriſti. Conc. Et ita deputantur , fiuntque participes
tanquam charactere fignati. Nego. Loquatur tota fua deinceps
diffufa oratione Scholarum Præſes: eft omnibus Sacramentis commu-:
ne , quod per ea exhibeatur aliquod remedium contra peccatum , per hoc ,
quod grátiam conferunt ; non autem omnia Sacramenta ordinantur directe
ad cultum Divinum : ficut patet de pænitentia , per quam honio liberatur
a peccato : non autem per hoc Sacramentum exhibetur homini aliquid de non
20, pertinensad Divinum cultum ; ſed reftituitur in ftatum priftinum . Per .
Z ti
 178 Pars I. DISSERT. II. CAR . II.

tinet autem aliquod Sacramentum ad Divinum cultum tripliciter : uno

modo per modum ipfius a tionis ; alio modo per modum agentis ; tertio
modo per modum recipientis. Per modum quidem ipſius a £ tionis perti
net ad Divinum cultum Euchariſtia : in qua principaliter Divinus cultus
confiftit , in quantum eſt Ecclefiæ Sacrificium . Et per boc idem Sacramen
tum non imprimitur homini chara &ter ; quia per hoc non ordinatur homo
ad aliquid aliud ulterius agendum , vel recipiendum in Sacramentis ; cum
potius fit finis , o confummatio omnium Sacramentorum , ut ait Dionyſius
3. C. Ecclef. Hierarch. Et mox poft paucula : Ad agentes in Sacra
mentis pertinet Sacramentum Ordinis : quia per hoc deputantur homines
ad Sacraments aliis tradenda. Sed ad recipientes pertinct Sacramentum
baptiſmi; quia per ipfum homo accipit poteſtatem recipiendi alia Ecclefia
Sacramenta , unde dicitur Fanna Sacramentorum . Adidcm etiam ordi
natur quodammodo Confirmatio , qua Chriſti militiæ adſcriptus ad
pugnandum roboratur. Et ides per hec tria Sacramenta character
imprimitur. · Dicam denique : omnibus Sacramentis fit quædam
confecratio , & ſanctificatio ,fecundum quod fan &titas importat mun.
ditiain a peccato. Conc. ſecundum quod ſpecialis per characterem
deputatio importatur. Nego. Juverit rem analogia ex Eminent.
Gotti Q.5 . Dub. 1. 8. 1. concludere: illi nempe, inquit, ſoli a Re
gibus charactere inſigniuntur , qui poteſtatem naćti funt, vel ſu
{ cipiendi, vel exercendi quoddam munus publicum in Provin
cia ; non vero omnes reliqui , ut ut Regiæ menſæ adhibiti , vel
Regi reconciliati, aut populum in Regno multiplicantes.
Ad IIdum . Eft natura characteris omnino incerta , dum philofo
phice: eſt certa , dum theologice expenditur ; ut quam ex oraculo
Tridentino novimus appellari , atque elle , fignum ſpirituale Jc.
Et vero : quis neſciat, quam in varias partes abeant Scholaſtici ,
quum libertas DEIexplicanda proponitur ; anne iccirco creden
da non fit ? Obaudiendum eft, Magiſtræ veritatis, Eccleſiæ , quæ
dum characteris extantiam fide credendam proponit , placide in
tuetur varias Doctorum explanationes, in natura hujus fignaculi in
timius perſcrutanda contextas ; nec tamen ad fyftema quodpiam
amplectendum quempiam obligat, neminem cogit dicere Scho
lis Sacramentum .
Ad IIItium . Anathema Tridentinum eos folum perſtringit ,
qui characteris extantiam inficiarentur ; quod eam hæretici expun
tam vellent : in Scholarum altercationes nullum fulmen vibra
tum
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIAO 179
tum eſt ; ac proinde neque Scotus cum relatione, nec alii cum mo
dificatione , aut etiam entitate fua reali huc ſpectant.
Ad IVtum . Nego Ant. Alioqui infignes Dialectici omnes in gy
rum agerentur vitiofum , quoties ab effectu cauſſam , & denuo
cauſſam ab effectu commonftrandam ſuſcipiunt. Certum eſt ,
fatentibus quoque , extra Anabaptiſtas , reliquis hæreticis , v. ba
ptiſmum iterari non poſſe, ac remanere propterea ſuo in effectu
aliquo : qui profecto non eft , niſi gratia, aut character ; gratia
eſſe non poteſt; ( pag. 167. ) igitur quoddam fignaculum ſpiritua
k , cui nomen characteris perappoſite inditum .
Ad Vtum . Neque Matrimonio poteft , minus Tonſure , chara
& er facramentalis attribui ; non primum dicetur : quia utique ad
fecundos thalamos tranſire licet mortua conjuge : hac autem vi
vente nefas quidem eſt, celebrare nuptias; at non characteris; ſed
vinculi cauffa , quo mas , & femina duo ſunt in carne una . Non
itidem alterum : quia Tonſura ( præterquam quod verus Ordo
non fit per Inſtit. de pænit . Jc.pag. 489. ) ſuapte repeti poflet, niſi
Eccleſiæ conſuetudo obſiſteret; cum teſte Morino P. 3. Sacram .
Ord. Exercit. 15. olim tonſuram Veteres nonnunquam in eadem
perſona repetere ſint foliti; quare chara-terem Tonfuræ fi quando
nominari audieris , cogita notam ſenſibilem , quam Clerici atton
lis crinibus in modum fphærulæ capiti impoſitam geſtare ſueſcunt.
Ad VItum . Non altercamur de eo , quid fieri potuiſſet ; fed
quid factum ſit tęſtante Eccleſia: poteſt profecto DEus , fan & ive
alia quadam ratione diſcrimen hominum , peculiariter conſecra
torum , determinare ; non fecus , atque Omnipotens potuerit a .
liter, quam per uſum Sacramenti, gratiam ſanctificantem anima
bus infundere: neutrum cur fecerit, ratio fuppetit nulla , niſi vo .
luntas facientis. Cæterum : ex illiusmodi fignaculo Angeli faci
ent diſcerniculum : Beati teſſeram Sacramentorum præfeferent :
damnati æterna confuſione cruciabuntur ( pag. 170. ) Et quan
quam damnatorum animæ omni fupernatural dono deſpolientur ;
in hoc tamen uno eſſe conſervandos, ex doctrina Angelici red .
ditur probabile propterca , quod character ex fe fe nullatenus ho.
minem DEO acceptum reddit , eftque in ea miſerorum circum .
Ad ultimo ad
( tantia non beneficium , fed perenne ſupplicium .
jectum recitabo verba D. A quinatis ; ſic haber ad I mum hic Q.63 ,
art. 1. Fideles Chriſti NB . ad præmium quidem futuræ gloriæ depretantur
fignaculo prædeſtinutionis Divina. Sed NB. ad actus convenientespræfen
Z 2
 ISO PARS I. DISSERT . II. CAP. II. : 1

ti Ecclefiæ deputantur quodam fpirituali fignaculo eis inſignito , qui chara

Eter nuncupatur..
Ad VIlmum . Difſimulato Ant. Nego Conf.Ratio eft : quod major ſit
Divinæ voluntatis , quam hominum efficacitas : homo habilem
diligit : DEus eligendo habilem facit : amant homines , nec ama
to decorem propterea adjiciunt : amat DEus , & amatum gratia,
donisque ſupernis cumulate exornat , quemque peculiariter ad
cultum ſuum deputatum habet , charactere impreſſo idoneum
reddit. Dixi : T. A. quia & olim nota ſenſibili, & nunc bella
turimilites fignaculis fuis affatim diſcernuntur ; ut nequaquam
fefellcrit, qui charactcrem militarem nominavit.
! SCHOLION. Adhuc Kemnitii argutiunculæ ex Bellarmino re
vinci debent. Ait igitur : non ideo baptiſma iterare crimen eft,
quia characterem imprimit ; ſed iccirco : quia imo. DEIeft infti
tutio , ut repeti nequeat. 2do. Quia baptiſmate mors Chriſti
denotatur , qui femel duntaxat eſt mortuus. 3tio.Quia fidci Sa
cramentum dicitur ; eft autem fides una. 4to. Quia fædus cum
baptizatis init DEus , quod eft perpetuum , nullique obnoxium
mutationi. 5 to. Quia baptiſinus audit fpiritualis regeneratio ; ne
mo vero niſi ſemel generatur ; unde Nicodemus Joan. 3. quomo
do poteſt homo nafci, cum fit fenex ? 6to. Valet huc Pauli oratio ad
Hebr. 6. impoffibile eft cos , qui femel funt illuminati , renovari iterum ad
pænitentiam ; ubi per illuminationem intelligetur baptiſma. 7mo .
Quia baptiſmus eft janua Ecclefiæ , quæ femel aperta non iterum
aperitur. Denique 8vo. Baptiſinus ad delendum crimen origi
narium adhibetur , quod utique eſt unicum ; ac proinde & c.
- R. Non funt hx animadverliones multæ frugis,ſuntminus effica
CCS ; & quidem primá ratio perparum valet; non enim ( inquit
Bellarminus ) fine magna ratione DEus rem adeo utilem denuo re
petendam inhiberet, niſi adjectum credamus baptiſmo adeo uti
li, & de ſe frequentius expetendo , figillum indelebile ; quod utique
Patrum , & Conciliorum docet traditio . 2da itidem inanis eſt ;
quia pariter Euchariſtia mortem fignificat : quotiescunque ( ſcribit
Paulus 1 , ad Cor. 11. ) manducabitis panem hunc - mortem Domini
annunciabitis. Et nunquid Cænain Euchariſticam vel hæretici re
petunt ? 3tia. Pariter minus nihilo valet ;fides fiquidem eft una ,
ut Sectæ reliquæ excludantur ; non quod repeti non poſſit : repe
titur crebro fidei confeſſio , & ubi quis fidem amiſerit , poteft, e
amque debet rurſus acquirere ; nec tamen fas eft, baptiſma ite
rum
 DE SACRAMENTORUM EFFICACIA. 181

rum renovari. Quid ? quod etiam Euchariſtia 1. ad Cor.- 10

dicatur senus panis ? 4ta Ideo labitur : quod non minus in aliis Sar
cramentis pactum fit Divinum , & peradverſarios hæreticos om .
nia plane Divinæ promiflionis figilla eſſe debeant. Denique : pa
um DEI perpetuo viget , dum homo conditionem expleat ;in
tercedit quippe pa &tio conditionata. Quod autem Kemnitius ex
Rom. 3. adducit : nunquid infidelitas eorum fidem DEI evacuavit ? in
telligitur de promiſionibus abſolutis , qualis erat de Meſlia micu
tendo. Ad stam ajo : qui indigne baptiſmum ſuſcipit , non re
generatur ſpiritualiter ; unde in hoc faltem ( quod tamen falliſli
mum ) luftralis ablutio repeteretur; immo, quiante baptiſma per
fidem ,veramquecontritionem , & deſiderium baptiſmi gratiam
indipiſcuntur , nihilominus debent aquis falutaribus ſubjici ; : ac
proinde &c. Nempe : ſemel morimur corpore , & pluries mor
tem animæ ſubire poſſumus. bta. Communis eſt İnterpretum
explanatio , Pauli fenfum hunc eſſe : impoſibile , five difficillimum
eft , aut : non poteſt homo ea facilitate redire ad amicitiam DEI
& remiſſionem totius culpæ & pænæ , ut quondam in baptiſmo ;
ſed eget jam pænitentia laborioſa, jejuniis, lacrymis c ." Dabo
interim per illuminationem baptiſmum fignificari ;ac vero -tunc fiet
corollarium abnorine, ut ſcilicet peccata poft Baptiſmum com
milla nullo pacto remitti poſlint. 7ma. Peræque fallit, quia ja
nua Ecclefiæ baptizatis referata , isdem apoftatis , fi redire ve
lint , aperitur iterum ; non quidem baptiſmo ; fed pænitentiai
8va demum , nec hilo mclior eſt; qui etenim fiétus accedit lava
crum regenerationis , non omnino a labe purgatur originaria ;
& tamen , quum reſipiſcit, rurſus baptizari non poteſt. Revera & c.

De Miniſtro , & fubjecto Sacra

mentorum.

Eminis Capitibus præfixum indicem abfolvam ; priore quidem ,

ut perſonam , ſic Miniſtri dotes ; altero illius, qui ad uſum
Sacramenti accedit , conditiones , animique præparationes neceſa,
ſarias ſecundum amuffin Theologicam commetiar. Eft autem
re .
 182 - PARS I. DISSERT. III. CAP. I. 4

repetenda notatio ſuper duplici poteftate miniſteriali ( pag. 88.85

102. ) quam excellentia unam , alteram fimpliciter miniſterialem libuit
compellare ; non de prima, fed altera quæſtionem ſumus infor
maturi : in hac denique Miniſtri officium bifariam fecernetur, ut
alius fit Miniſter Ordinarius , qui de Chrifti inſtitutione , penes
ftatum hujus providentiæ communem ,myſteria N.L. diſpenſat:
& extraordinarium , qui præter legem , & inſtitutionem ordinariam
de peculiari poteſtate, divinitus obtenta, Sacramentum conficeret,

CAPUT I. 2

De Miniſtro Sacramentorum .

Elut certiſſime concedenda poftulo imo. in omnibus Sacra

VE mentis ( Euchariſtiam ,& fecundum communiorem fententi
àm Matrimonium excipe ) alium eſſe neceſſario Miniſtrum , alium
fuſcipientem : an enim fe ipſum poterit baptizare aliquis, aut confirma
re , ordinare , aut ritu facramentali peccatorum fibi veniam impar
tiri ? Sacerdos tamen ab ſe confecratam hoftiam fibimet valide
porrigit , & Conjuges ſibi invicem Sacramentum miniſtrant, re
cipiuntque. , 2do. Plures quandoque Miniſtros ad idem Sacra
mentum parandum concurrere , modo ut cauffas partiales , velut
in Matrimonio ; modo tanquam totales , ſicut recentes Presbyte
ri cum Epiſcopo Euchariſtiam perficiunt ; quisque enim iſtorum ,
ſegregatim ſpectatus , conſecrationis myſterium poſſet abſolve
re . 3tio. Miniſtrum Sacramenti eſſe præterea cauſſam gratiæ ,
aliorumve effectuum facramentalium ; non tamen proximam , &
immediatam ; fed remotam tantum , ac mediatam , medio ſcilicet Sa
cramento , cujus eſt cauſſa effe & rix , puta : inſtrumentalis , & mini
fterialis ( pag. 119. )

ARTICULUS I.

Ecquis Sacramentorum in Lege Evangelii Mi.

niſter fit Ordinarius , quis Extraordinarius ?

Vos Novatorum primipilos , quibus dehinc ora oppi

S.1.
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 183

de abrog. Miſſa docet, verbi minifterium eſſe commune omnibus, ficutes

Sacerdotium , & Sacrificium ; quocirca nec feminæ eximerentur. 1
In Libro autem Pragenſibus inſcripto aſſerit : Sacerdos , in novo,
i
præfertim teſtamento , non fit ; ſed nafcitur : non ordinatur ; fed creatur :
naſcitur autem in baptifmo , funtque prorfus umnes Chriftiani Sacerdotes.
Hem ! quantus Sacerdotum numerus ! in quo tamen cautelam ad
hibet, ut omnes quidem baptizatos inſtructos eſle velit poteftate
miniſtrandi Sacramenta omnia ; at non omnes hac eadem uti pofa
ſe , niſi legitime vocatos , aut extra cafum neceffitatis omni alio
abſente. Paullo deinceps Anno 1534. L. de Milla priv . ſcribit : Ego 1
non dicam , quod Pupijia dicunt , nullum Angelum , nec Mariam quidem
ipfam confecrare poflc ; fed contra dico , fi diabolus ipfe veniret , & ego po
ftea reſciſcerem , diabolumfic irrepfiffe in officium paftoris Ecclefiæ , inſpec
cie bominis vocatum ad prædicandum , & publice in Ecclefia docuiſſe >
baptizaſſe , celebraffe Mijam , & abfolviffe a peccatis , & tali munere fund
Etum eſſe juxta inſtitutionem Chrifti ; tunc cogeremur fateri, Sacramenta
ideo non effe inefficacia ; ſed verum baptiſmum , verum Evangelium , veram
abfolutioncm , verum Sacramentum Corporis, & Sanguinis Chriſti nos ata
cepiſſe. Ecce ! quantis honoribus dæmonem malum dignetur ,
quafi poffit ex arbitrio fuo in officium Paftoris Ecclefiæ irrepe 1
re , idque fufficiat ad validitatem minifterii; quod tamen a Scholis
Catholicis abeft longiſfime. Sed Luthero alter Veterator Cal.
vinus adverfatur , quando in Antid. Concil. Trid. Can. 10. Seff. 76
poteftatem Sacramenta conficiendi non nifi legitime ordinatis con .
cedit ,, atque ita concedit, ut etiam feminis nullam , ne quidem in

caſu necellitatis, baptizandi poteftatem faveat ; verum de hoc er:

rore poftremo pluria alibi in conſpectuni ventura ſunt ; nuncLu
thero dica impingetur.

Propoſitio Scholaftico - Dogmatica.

$. II . Ordinarius Sacramentorum Miniſter

ſolus homo viator effe poteft , isque ratione utens ,

etfi non quivis quorumlibet.

Accingor ad commonftrandam partem Imam , quæ Scholis de

betur , quod fecundum Scoti opinationem etiam poffint Angeli
in
 184 . PARSTI. DISSERT.CHE CAP. Ing

in corpore affumpto Miniſtros agere Sacramentorum ordinarios.

Poteft fecundum poteftatem ordinaria'n Chriſti miniſterio fungi,
qui ab eo hac in providentia Miniſter delectus eft ; velut Lega
tum agit duntaxat ille, quem Princeps conſtituerit , extra hunc
nemo alius : ſed hominibus folis , non item Angelis, five bonis ,
five malis , impertiit Chriſtus , quod conftat ,minifterium Sacra
mentorun ; ilti igitur foli ordinario miniſterio fungi poterunt ;
är etiam Sacramenta fint nulla , cum a quacunque alia rationali
creatura præpararentur ; quomodo verba ( inquit Bellarminus L. I.
€ .24.) quibus miracula faciebant Chriſtus , & Apoſtoli, a quo
cunque prolata , non continuo vim prodigioſam ſortiebantur :
nam fi quis dicat claudo : ſurge & ambula , nihil efficiet , niſi a DEO
ad id muneris determinetur. Hanc veritatem confirmabunt Di.
vinæ litterx , ſignificantius declarantes , quomodo folis duntaxat
hominibus dictum fit Matth. 28. V. 19. cuntes docete omnes gentes ,
baptizantes cos 05 Co Itidem Lucæ 22.Apoſtolis: hoc facite in meam
commemorationem . Tum Joan. 20. folis hominibus : quorum remi
feritis peccata, remittuntisr eis, &c. Ad hæc : Ephef. 4. Chriſtus aſcen
dens in altun - dedit dona hominibus , ubi per dona , varia ab homini .
bus peragenda Ecclefiæ miniſteria , intelligit Paulus , videlicet :
ab Apoftolis, Prophetis, Evangeliſtis, Paſtoribus, & Doctoribus
ad confummationem Sanctorumi in opus minifterii. Ad.Patreshoc
loco refugere , veritas alioquin obvia non exigit; ex omnibus
tamen Chryfoftomum deligain , qui L. 3. de Sacerdotio fine ver
borum ambiguitate fic ait :his , qui terram incolunt, commifum cft ,
itrea , que 'in cælis fimt', diſpenſent ; iis datum eft , 1st & Erolov ŽAC

βον , εν έτε αγγέλοις , ότε αρχαγγέλους έδωκεν ο Θεός.

γαρ προς εκείνες είρηται· όσα αν δήσητε , potetatem habeant
quam DEus neque Angelis datam eſſe voluit ; neque enim ad illos dictum
eft : quècunque ligaveritis & c. Scilicet : congruebat in viſibili Ec
clefia , non nifi ab hominibus fenſilia Sacramenta , DEO hoinine
inſtiruente conceſla , miniſtrari : tota virtus ( commentatur An
gelicus z. R. Q.64. art.7. in O ) Sacranıentorum a paſſioneChriſti de
rivatur , quæ eft Chrifti fecundum quod eft homo , cui in natura conforman
sur homines ; non autem Angeli , - & ideo ad homines pertinet difpenfarë
Sacramenta , I in eis miniſtrare ; non autem ad Angelos.
Nunc ParsIIda omnino dogmatica fuffulcietur ; ac imo, Ver
bi Divini auctoritate ; unde cognoſcimus officia , & Ecclefiæ mi
niſteria non omnibus indiſcriminatim fidelibus effe communia ,
nec
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 185 :
nec ad eadem diſpenſanda omnes a DEO yocari , ac deligi : Sic
equidem Paulus ad Roin . I 2. ficutin uno corpore multa membr.2 habe
mus ; omnia autem membra non eumdem a tum habent : ita multi unum
corpus {unus in Chrifto. - - bubentes autem donationes ſecundum grati
differentes - five miniſteriuin in miniſtrando , five qui docet in do
ctrina : peræqua ſane paritas a corpore phyfico , ad morale corpus
Chriſti ; quod eſt Eccleſia. Iterum 1. ad Cor. C. 12. v. 5. aje
bat : divifiones miniſtrationum funt ; idem autem Dominus , T diviſiones
operationum frint ; idem vero DEus , qui operatur omnia in omnibus.
Tum v. 28. ac 29. Et quosdam quidem poſuit DEus in Ecclefia primum
Apoſtolos , fecundo Prophetas , tertio Doctores & c. Nunquid omnes A
poftoli ? nunquid omnes Prophetæ ? nunquid omnes Doétores ? nunquid,
omnes virtutes ? nunquid omnes gratiam habent curationum ? & c. Ád .
dere liceat : nunquid omnes quorumlibet Sacramentorum fint
Miniſtri ? quando nemo affumit fibi honorem ; fed qui vocatur a DEO
tanquam Aaron. ad Hebr. 5. C. ac proinde , quemadmodum in Le
ge Veteri, quanquam imperfecta , nemo ſe impune poterat Sa
cris immiſcere, niſi de ſtirpe Aaron ſumpliſſet originem , ut ex
emplum punitionis præbuit Ozias Rex.2 . Paralip. C. 26. munia
Sacerdotum uſurpans ; ita magis in lege Chrifti perfectiſſima , a
Sacramentorum quorumvis paratione arcendi , qui non fuerint
peculiari conſecratione advocati. Et vero : 2 do. vel ipfi Apo
ftoli poteſtatem Sacramenta conficiendi non mox quidem ; at pe
detentim per vices interpolatas acceperunt : in Cæna ultima po
teſtatem conſecrandi : hoc facitc in meam commemorationem : a mor
te Chriſti jam confummata ( Inſtit. de pænit. pag. 58.) poteſtatem
abſolvendi : accipite Spiritum Sanctum , quorum remiferitis. sc. Joan.
20. C. ac propterea major non eſt reliquorum fidelium habenda
ratio , quali jam a baptiſmate velut Sacerdotes inaugurarentur ,
ſacri miniſterii capaces. Denique 3tio. perpetua utriusque Ec
cleſiæ conſenſio pondus adjicit , ex qua ,per Scriptores Eccleſia.
ſticos docemur ,nunquam non penes Græcos , & Latinos viguif
ſe ufum S. Ordinationis, fine qua utprimum fe fe rebus Divinis
homines paullo audaciores ingerebant, continuo temerarii erro
ris condemnabantur ; ſic Colluthus Presbyter, Epiſcopum menti
tus ; fic Ischyras laicus Sacerdotem ſe ſimulans , in Concilio Ale
xandrino, præſidente Ofio, multati ſunt , tefte S.Athanaſio Apol. 2 .
Ultimam denique auctoritatem fufficit Synodus Tridentina Sej).7.
Аа Сан ..
 186 Pars I. DISSERT. III . CAP . I.

Can. 1o . verbis ſequentibus : fi quis dixerit , Chriftianos omnes in ver .

bo, & omnibus Sacramentis adminiſtrandis haberepoteftatem ; anathema fit.

Aſſertio Congrua.

S. III. De Lege DEI, * providentia extra

ordinaria non eſt cur dubitemus , quin Angeli

Beatorumve animæ miniſterio Sacramentorum

fungi poffint. Enim vero : fi potuitDEus conferre gratiam ,

quin virtutem iſtius producendæ Sacramentis duntaxat alligaret ;
poterit itidem , præter legem a Chriſto hactenus præſcriptam ,
Sacramentorum miniſtrationem extraordinariam , five confectio
nem v. g. Angelis deſtinare ; quin eam unice meris hominibus
miniſtris depuratam velit ; ſic vero tanquam Miniſtri extraordinarii
habebuntur in corpore aſſumpto ; ac proinde & c. Id ipſum do
cet Angelicus hic Q. 64. Art. 7. cit. his verbis : fciendum , quod
ficut DEus virtutem ſuam non alligavit Sacramentis ; quin poffit fine Sa
effectum Sacramentorum conferre : ita etiam virtutem ſuam non
cramentis
alligavit Ecclefia miniftris , quin etiamAngelis poſat virtutem tribuere mi
niſtrandi in Sacramentis. Accedat a ratione ulterius argumentum :
Sacramenta N.L. data funt ad ſubſidium falutis pro Ecclefia mi
litante ; ergo congruum erat , ut ex hominum congregatione
Miniſter ordinarius pararetur : non Angeli, non beati; niſi extra
ordinaria DEI auctoritas acceſſerit , velut municipibus Eccleſiæ
jam triumphantis. Equidem : fi bonos Angelos dixeris ordinarios
Sacramentorum Miniſtros , quin peculiaris diſpenſatio Divina
adveniat, quis credat vel femel futurum , ut parvuli ſine baptiſina
te diem obeant ? facile perſuadebimur , hos a ſolicitis Cuſtodi.
bus ſuis lavacro falutis communitum iri,

Impugnatur pars Propoſitionis

gemina.

S. IV . Siquidem omnis homo Viator Sacramentorum , ſal

tem quorumdam , Miniſter ordinarius effe poteft; hæc etiam pote
Itas
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 187

ftas competeret amentibus, infantibus , quos nemo non viatores ho

mines appellaverit : falfum eit Conſequens ; igitur & Antecedens,
Ildo. Quid vetat , ut beati, vitæ jam æternx comprehenſores, Mi
niftri elle pollint Sacramentorum ordinarii ; cum in iisdem v.g.
character Sacerdotii , in hac vita obtentus , revera perſeveret? non
ergo foli viatores dicantur Miniſtri. IIItio. Iinmo nec Angelis
tanquam adminiſtratoriis Spiritibus in miniſterium miffis propter bare
ditatem falutis humanæ ad Hebr . I. 2 % 14. ea eſt ordinaria poteſtas
abneganda, quos utique Dionyſius de Cæl. Hierarch. C. 6. Miniſtros
hominibus ſuperiores compellavit, & Auguftinus diſertiflime L.
2. contra epift. Parmen . C. 15. ad baptiſmi fanétitatem , inquit , adeſt
DEX , qui det , & bomo , qui accipit, fiveper fe ipfum donante DEO ,
five per Angelum , five per hominem . Ulterius confirmatur : in hiſtori
is fcribente Nicephoro Hift. Ecclef. L. II . C. 22. habetur narratio
de S. Amphilochio , deſertum incolente , quem Angeli Epiſco
pum confecraverint , idque ratum habuere cæteriPræfules, ut
Pontificem DEI • cumſolita ſalutatione , atque oſculo ei impartito ,ea ,
qua Epiſcopalis functionis ſunt , adminiſtrare, & exequipermifere. IVto.
Judas Iſcarioth , membrum diaboli , confecit Sacramenta ; cur
non itidem diabolus ? Hic profecto innocenter vapulat Lutherus
( pag . 183. ) quando Scotus ipfe Orthodoxus in 4. Diſt. 6. Q. 1.
docuiffe traditur , malis , ac bonis fpiritibus poffe concedi a DEO
poteſtatem Sacramenta miniſtrandi ; unde validum fore baptiſmum
exiſtimat, ſi diabolus illum ex DEIpræcepto conferret ; aliunde vero di
gnitas , & efficacia Sacramentorum non pendet a qualitate perſo
næ ; fed fola Chriſti inſtitutione : hic eft , quibaptizat.
B. Ad Imum : vigilanter dixi : bomo viator rationc utens ; quales
neque amentes funt, neque parvuli, uſu rationis deftituti; ut eti
am fruftra in iis veram intentionem , ad Sacramentum parandum
neceſſariam , præſtoleris. Verbo : nullam in his videas a & ionem
humanam ; fed hominis duntaxat ( Inftit. de Angel.pag .226.
Ad JIdum . Hæc vetant ut plurimum ; tum , quod relictus cha
ra & er non ad ufum , fed diftin &tionem , & oriramentum in beatis reli
deat ; tum , quod Paulus inter conditiones Miniſtrorum Ecclefiæ
ftatum viatoris eſſe velit , omnis Pontifex ex bominibus aſſumptus qui
condolere poffit iis , qui ignorant , Ô errant ; quoniam & ipfe circum
datus eft infirmitate ; a propterea debet , quemadmodum pro populo , ita
etiam & pro ſemetipſo offerre pro peccatis. ad Hebr . 5. v. 2 ; tum de
nique , quod Sacramenta Ecclefiæ militanti præparata fint; ideoque
Aa 2 a mia
 198 Pars I. DISSERT. III. CAP. I.

a militantibus conformiter adminiſtranda. Aliud forte cogitabi

tùr , ubi de ſingulari DEI imperio rediretbeatorum aliquis ad vi
tam priſtinam ; tunc quippe procul omni nova commiffione ob
permanentem v. g. Ordinis charactercm Sacramentum verum de
poteftate ordinaria poſſet conficere ; quorſum adduci folent verba
Angelici bac Q. art. 7. ad 2dum . Sanéti , qui funt in Cælo , funt fimi
les Angelis quantum ad participationem glorie ; non autem quantum ad
conditionem naturæ ; & per confequens neque quantum ad Sacramenta ,
quæ ab Angelis , nullo unquam tempore charactere facramentali in
lignitis, de poteſtate folum extraordinaria poterunt miniſtrari.
Sed poftulubis : quænam fit ratio , cur exPontificibus mortuis
redivivus, non effet habendus ut Pontifex , eſſer vero beatus ad vi
tam rediens ad exercitium Ordinis expeditus? Deinde : quomodo
Angeli de poteſtate extraordinaria conficere poflint Sacramenta ,
qux verbis & rebus conſtant ; quod illi etiam in corpore affumpto
proprie verba proferre ncqueant ? R. ad imum , quia dignitas
Pontificia poteſtatem præfert jurisdictionis , quæ morte expirat ;
contra eft in poteſtate Ordinis , cujus character non aboletur.
Ad 2dum dico : fi per tò proprie vitalem verborum enunciationem .
velis , conſentiam ; non item , fi verba fignificantia fpectentur ;
tum enim v . g. veram ablutionem fpiritualem demonftrabunt
verba : ego te baptizo & c. five ab homine, ſive Angelo proferantur.
Ad Intium . Quod attinet ad noftri cuftodiam , aliaque præ
ftanda DEO obſequia , funt revera Angeli fpiritus adminiſtratorii ;
minime vero , quum de Sacramentis , alioquiſenfiliter perficien
dis , res agitur. Compellavit autem DionyſiusAngelos Miniſtros
hominibus ſuperiores penes naturam , aliasque functiones jubente
DEO nobiliffimas peragendas. Conc. penes poteſtatem conficien
di Sacramenta ordinariam . Nego. Et Auguftinus baptiſmi colla
tam fan &titatem etiam Angelis adfcribit , fiquidem in aſſumpto
corpore de poteftatc extraordinaria lavationem Sacramentalem con
tulerint. Conc. ut poteftate ordinaria polleant. Nego. Cæterum ,ad D.
Thomæ commentarium attentis, licebit dicere,abAngelis ſanctita
tem baptiſmatis, duntaxat per inſpirationes fanctas illuminando ?
non autem Sacramentum applicando confieri; exaudiamus laudati
Doctoris fententiam , eadem Q. art. 7. ad I mum conſignatam :il
lud , inquit , quod faciunt homines inferiori modo , fcilicet per fenfibilia
Sacramenta ,faciunt Angeli , tanquarn ſuperiores Miniſtri, ſuperiori modo,
fcilicet inviſibiliter purgando , illuminando , & perficiendo.
Ad
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 189

Ad Confirmat. Hæc hiſtorica commemoratio nondum probat

ordinarios Sacramentorum Miniſtros fuiffe Angelos ; unde fi dixe
ro, conſecrationem Præſulis per Angelum de poteſtate extraordi
naria factam , fuus manebit locus veritati.
Ad IVtum . Ratio eft: quia ut Judas , fic alii homines , mini
ftri facrilegi, non malum dæmonem , de cujus virtute poteſta
tem accepiſſent , in conferendo v.g. baptifmate præſentant; ſed
Chriſtum , de cujus meritis Sacramenta vim exerunt ex opere opera
to ( pag. 122. ) D. Thomas confimili objectioni fimiliter fatisfacit
ibidem art. 7. ad 3tium : mali homines , inquit , non habent , quod poffint
miniſtrare in Sacramentis , ex-hoc -s quod per malitiam ſunt membra diam
boli ; & ideo non fequitur , quod diabolus , qui eft eorum Capat , magis
boc pofſit. Verbo dicam : Judas , ceu miniſter Chrifti , & verus
homo , a Chrifto acceperar poteſtatem baptizandi, quorum neu
trum diabolo convenit. Et quantumvis cum dignitate efficaci
tas Sacramentorum non pendeat a qualitate perſonæ accidentali ,
velut eſt fides , fan & itas ; pendet nihilominus , ſpectata Lege
DEI ordinaria , a qualitate perſonæ effentiali, ut nimirum homo
fit rationis uſu pollens , ſine quo , dempta difpenfatione , & de
putatione extraordinaria, non fervaretur Chriftiinftitutio, neciti
dem Sacramentum verum celebraretur. Scitiffime Catechiſmus

Romanus P. 2. C. 1. Q. 15. quamvis DEus Sacramentorum uu ?tor

& diſpenſator fit ,ea tamen non per Angelos, verum per homines mini
ftrari in Ecclefia voluit. Porro : uti meretur , nervoſius vapulare
debet Lutherus , quod Catholicam fententiam perverſe recitet,
dolofeque confundat , quaſi in Scholis Orthodoxis nemo mini
ftrum inter ordinarium , & extraordinarium diftingueret , nec un
quam cautio adhiberetur , quum de malo dæmone injicitur per
contatio ; monet nimirum Subtilis Doctor , non effe in ejuſcemo
di adjunctis ratum habendum Sacramentum , a Spiritu mendacii
collatum , niſi Divina revelatio illuceſcat , ex qua manifeſtum fit ,
creaturam DEO fubditam , perverſam licet , ad exercitium lau
datæ actionis coactam fuiſſe . Aquinas Theologus cit. loc. pari
regula deciſionem communit : quia boni Angeli ( lic ille art. 7. in
O ) ſunt nuntii veritatis , fi aliquod ſacramentale miniſterium a bonis An
gelis perficeretur , effet ratum habendum : quia deberet conftare , hoc fieri
voluntate Divina : - ſi vero dæmones, qui ſunt ſpiritus mendacii , aliquod
facramentale miniſterium exhiberent , non eſſet ratum habendum . Iccir
co Firmilianus Cæfareæ Præful in Cappadocia epiſt. ad S. Gypria
num
 190 Pars I DISSERT . III. Cap. I. ,

num 75. nullum baptiſma valide impartitum dixit , quod mulier a

dæmone obfeſſa miniſtraverat , eo , quod a damnato fpiritu po .
tius collatuin exiſtimaret.
$. V. Nunc imminet Propoſitionis parte ſui altera defenſio
colligam propterea Lutheri argutiunculas in Diſp. Polem . Ven . Bela fr
larmini L. 1. C.25 .reperiundas, cujus adminiculo eaſdem pariter
refellam , Imo. Ubi non eſt Sacerdos, æque poteft quilibet Chri
ftianus niiniſtrare Sacramenta , etiamſi mulier, aut puer eflet.
Qui enim baptizatus eſt , Spiritum Chriſti habet : ubi autem Spi
fitus Chriſti, ibi omnium poteftas , & libertas. Eapropter IIdo. li
hominum quiscunque, etiam gentilis, etiam mulieres Sacramen
tum baptiſmi adminiſtrare pollent ; cur non itidem Sacramenta
reliqua , & cumprimis quidem Chriſtiani , qui omnes in baptiſina
te Sacerdotes inaugurantur; cui probando textus conſequentes po
terunt commodari: vos gemusele £tum , regale Sacerdotium . I. Petri 2 .
C.feciſti nos DEO noftro regnum,& Sacerdotium .Apoc.C.5. Qui idoneos
nos fecit miniſtros N. T. 2. ad Cor. C. 3. .Confirm. Imo. Si qua ſunt Sa
cerdotum munia, ea omnia impleri poſſunta Chriſtianis omnibus,
teſtante Scriptura ; nam poſſunt omnes prædicare verbum DEI :
quotiescunquemanducabitis panem hunc , mortem Domini annunciabitis,
j.ad Cor . 11. Et C. 14. unusquisque veſtrum pſalmum habet , doctri
nam habet , Apocalypſim habet , interpretationem habet. V. 26 poteftis e
nim omnes per fingulos prophetare v . 31. Nominatim vel iplis etiam
mulieribus prædicatio permittitur: erant Philippo quatuor filiæ vir
gines prophetantes Actor . 21 . Iterum : omnes poflunt Eucharifti,
am conficere ; omnibus quippe dictum eſt : boc facite in meam com
2
memarationem Lucæ 22. Et Paulus toti Ecclefiæ dicebat : ego enim
accepi a Domino , quod tradidi vobis. I. ad Cor. 11. v. 23. Ulte
rius reis pænitentibus criminum indulgentiam largiri poſſunt om .
nes :quæcunque alligaveritis. & c. Matth . 18. Nec minus omnes Sa
crificium confummare ; quod alioqui nullum eſt in Eccleſia , ni
fi, quo fecundum Paulum ad Rom . 12. ſacrificamus corpora nos
ftra per mortificationem vitiorum : hoc autem commune fit omn
nibus. Itidem omnes orare poſſunt pro aliis ; cum precatio Do
minica nemini non fit communis. Denique : omnes de do &ri
na judícare poffunt , & dogmata diſcernere : quomodo dicitur
Joan . 1o . oves mee vocem mcam audiunt ,vocem alienorum non audiunt ;
& Matth . C. 7. attendite a falfis prophetis , atque alibi Paulus i , ad
Cor. 14. quod fi alii revelatum fuerit fedenti ,prior taceat. v. 30. Con .
fir
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM.
191
formatur IIdo, Chriſtus eſt Sacerdos in æternum , cujus fratres ſunt
ü omnes , qui baptiſmo initiantur ; ficur igitur fratres Aaronis
erant Sacerdotes ; fic omnes erunt fratres Chriſti. Ad hæc : Ul.
timo : deſtinati Ecclefiæ miniſtri non differunt a cæteris Laicis po
teftate ; fed folo uſu poteftatis ; non enim ad vitandam confuſionem
unicuique licet hoc uti jure ſuo , niſi in neceſſitate ; nimirum :
expectanda eft vocatio , & ele &tio multitudinis.
B, ad Imum . Hæc plane omnia Lutheri verba ſunt ex Art. 13 .
quem cum cæteris perpetuo anathemate Leo X. propulſavit
ipſumque Tridentinum Sel. 7. Can . 10. repetito fulmine contri
vit ; quantis: vero erroribus ſcateat profligata aſſertio , conftabit
verbis Bellarmini : quia Imo. multi baptizantur , qui non recipi
unt Spiritum Chriſti ; quod ſine fide , aut pænitentia lavacrum
acceſſerint : multi demum recipiunt ; fed poftea peccato amit
tunt; & tamen neque hi , nec illi baptiſmum amittunt. 2 do. Plu
rimi ex baptiſmoʻobtinent Spiritum Chriſti ; at neque propter
ea omnium rerumpoteftatem obtinent ; cum nec poflint loqui
variis linguis , nec futura prædicere, nec morbos depellere , aut
mortuos ſuſcitare ; ergo & c.
Ad IIdum . Mulieres inter nos revera baptizant in cafu necef
fitatis ex permiſſione,non communiter ex officio ; quemadmodum id x
que permittitur Judæis ,ac Turcis, modo neceſſaria adhibeant, ob
ſummam ejusdem Sacramenti neceſſitatem ; ſicut igitur baptizan
te Turca , perperam infero : ergo eft Sacerdos ; ergo omniapoteſt Sa
cramenta miniſtrare ; fic perinde dicetur de feminis. Nec minus
in conſecuturis turpiter Lutherus halucinatur, dum Sacerdotium in
omnes Chriſtianos derivat ; ſententias autem Scripturæ inconſul
to ſublegit : nam priores duo indicant Sacerdotium duntaxat fpi.
rituale ; antea enim dictum eft : offerentes boftias fpirituales , id
eſt : laudes DEI, & gratiarum actionis Sacrificium ; quale itidem ad
beatos attinet, ut habet alter locus ex Apocalypfi depromptus; quid ?
quod ifthic regnum cum Sacerdotio conjungatur ; ſic igitur finguli
Chriſtiani Sacerdotes erunt , quomodo omnes funt Reges . Et :
nunquid Hebræis Exod . 19.v.6. per Moyſem , vices DEI geren
tem , dictum eſt : vos eritis mihi in regnum Sacerdotale ; quin tamen
iſtorum omnes aut Reges fuerint , aut Sacerdotes ? alioquiOzias
Rex , quia munere Sacerdotum fungi voluit , injufte fuillet lepra
percuſſus. Denique : orationes Scripturarum recitatæ ad San ,
dos , ac probos ſpectant ; cum interim miniſterium externum
eti,
 192 PARS I. DISSERT. III. CAP. I.

etiam peccatoribus convenire poffit , quantum eft , quod validitás

Sacramenti conſideratur. Tertio textu non de omnibus ; fed de
ſemetipfo ,, atque
atque cæteris Collegis Apoftolis fermonem Paulus in
ftruxit; proinde huc loci non fpectat.
Ad Confirm . Imam . Nego Ant. In reliquis fecundum ordinem 2
minutatim refpondebo : Imo. illud Pauli m
: ortem Domini annuncia
bitis , ſignificat paffionis Dominicæ commemorationem , quam u.
tique non concionando, fed Euchariſtia veſcendo, annunciamus ;
par illic fenſus eſt , atque cum dico : modeſtia in publico tacita eft con
cio. Locus alter : unusquisque veſtrum pſalmum habet, Jc. intelligi.
tur tantum de iis , quibus eo temporis dona linguarum , & prophetia
conceſſa ſunt; quafi diceret, ait Bellarminus, unusquisque veſtrum ,
qui gloriamini ob ejuſmodi dona , utatur iiſdem ordinate , & ad
ædificationem populi. Quod demum ad mulieres facit, adver,
aliud effe res futuras prædicere ; aliud verbum DEI palam
prædicare, Scripturasque interpretari ; primum non eſt propri
um Sacerdotis officium , eft gratia gratis data : alterum ad Sacer
dotes , nequaquam ad feminas , attinet ; ideo Paulus 1. ad Cor . 14 .
V. 34. Mulieresin Ecclefis taceant ; non enim permittitur eis loqui. Ilds.
Hæc præceptio : hoc facite & c. non omnibus ; fed folis Apoftolis,
& Sacerdotibus dicta fuit; niſi velis , ut pueri debeant, ac mulie
res Euchariſtiam conficere. Reliquo , quod tradidit Apoftolus ,
non innuitur poteftas confecrandi ; ſed traditio ; fèd explicatio factæ
inftitutionis Eucharifticæ a Domino. IIItio, Ridenda non minus

hæc animadverfio ; illa fiquidem verba : quacunque alligaveritis & c.

dicta ſunt Ecclefiæ , quæ ligat , & folvit , non adhibito quorum .
vis , fed Præſulum fuorum & Sacerdotum miniſterio : ſicut cor
pus (eft Bellarmini fimilitudo ) loquitur ; fed per linguam , non per
manum ; & Academia determinat propoſitiones , non per Scho
laſticos ; ſed Doctores. IVto . Falſum eſt , in Eccleſia Sacrificium
eſſe nullum , atque carnis afflictationem voluntariam . Nam ad
hoc Sacrificium ( loquar denuo cum Illuftri Polemico ) non requiri
tur altare ; in Ecclefia autem habemus altare , de quo edere non habent
poteſtatem , qui tabernaculo deſerviunt ad Hebr. 13. v. 10. Vto. Sa
cerdos , céu Miniſter publicus , non qualicunque precatione ;
verum publica , ac ſolemniorare debet pro populo. VIto. Om
nium quidem eít, de doctrina quadam , recenter audita , ferreju
dicium , anne cuin illa conveniat , quam a veris Paſtoribus fuis
traditam accepere ; minime vero , ut doctrinas ad regulam Scri
ptu
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM
193
pturæ more hæreticorum ex fpiritu privato dijudicent ; alioqui
periret Hierarchia Eccleſiæ, in qua non omnia corporis membru eumi
dem aétum babent. ad Rom . 12. V. 4. Illud autem : fi alii revelatum
fuerit & c. non intelligitur , niſi deprivatis collocutionibus, de quibus
eo loco Paulus ſermocinatur ; adde, quod Juſtinus in 2. Apolog.
interpretatus morem primæ Ecclefiæ , diſtinguat concionem , quam
foli Præpofito tribuit , a collatione ſpirituali, quam ibidem poft com
cionem , & Sacramenta inter ſe fideles habere foliti erant.
Ad Confirmat. Ildam . R. cum eodem Bellarmino : nihil hoc ar
gumentum concludit : quia Chriſtus non eſt Sacerdos fecundum
Aaronem , ſed ordinem Melchiſedecb : in priore fratres habebant lo.
cum Sacerdotii : in altero tantum primogenitus , veluti Chriſtus
eſt primogenitus ex multis fratribus. Iterum : in Sacerdotio Aaro.
nis fratres nativi, non autem adoptivi, munus Sacerdotale gerebant ;
porro : Chriftiani non naturales funt; fed adoptivi fratres Chriſti
Servatoris ; ac denique : ſi nobis omnia , quæ Chriſto , compe
terent, quorſum non omnes prodigiis inclareſcimus , aut futura
præcinimus , aut abditas hominum cogitationes pervidemus?
Ad ultimum . Nego Ant. arbitraria hæc eft Lutheri , atque in.
firma diſtinctio ; nam ſi ſic eſt, nemo , fuppofita poteftate , uſu iſti
us , nifi in pænam mali facinoris , pollet defpoliari. Nec ob
ſtat metuenda confuſio ; poſſent nimirum per vices fungi hoc
miniſterio omnes ; aut certe repellendus non eſſet, qui vellet mi
niſtrare, quando Miniſtri perpauci forent; quanquam a Magiſtra
tu non deligeretur.

ARTICULUS II.

Ad validitatem Sacramenti num quædam Mi

niſtri intentio requiratur ?

Explanationes vocum .

S.VI. Rinceps conditio , quæ Miniſtrum , Sacramenta confe

PRE
&urum , circumſtat , eſt intentio , cujus ideam , ac partie
tionem , inter Theologos uſitatam , ſub ingreſſum Articuli expla
natius proferre debeo. Eft illa , generatim fpectata , a &tus Yo.
Вь lun
 194 PARS I. DISSERT. III. Cap. I.

luntatis, quo in finem præſtitutum per media contenditur : fub .

inde actualis ; aliquando virtualis ; modo etiam habitualis ,aut inter
pretativa , vel præfumpta Scholarum more folet appellari. Actua
lis dicitur , quando miniſter eo plane temporis , quo parat Sacra
mentum , actu de Sacramento parando cogitat , a &tu vult, adver
titque ſe velle , quantumvis neceſſe non fit , formalia intentionis ver
ba aut ore , aut corde effari. Virtualis autem , quæ quidem eſt
ipſa intentio præterita , nec revocata ; fed tamen continuatur in
actu ex illa conſécuto , licet fine actwali ob mentis evagationem
advertentia ; id quod Cardinalis de Lugo per actus intellectus ,
& voluntatis valde tenues, atque imperceptibiliter ex vi præteritæ in
tentionis relictos explanat , qui continuo motiones externarum
facultatum dirigant , excitentque. Habitualis demum , quæ extas
bat aliquando , nec per contrarium actum recantatur , nec facile
in aliquo luo effectu perſeverare cenſetur; quoniam per tempus
immodicum interrupta. Alii merito illiusmodi vocant , quæ fit
facilitas quarumdam a & ionum ex actibus frequentatis ſuborta ,
qualem vel in dormientibus remanſuram novimus. Interpreta
tiva , aliter indirecta , porro illa eft , qua quis rem vult non in ſe ;
at in fua cauffa. Præfumpta denique dici poterit , quam cum nuſ
quam aliquis elícuit , adeo tamen comparatus eſt,ut, fi menti oc
curreret , eamdem illico eflet operi præfixurus.. Exempla , ve
lut in fpeculo , thema declarabunt : cum baptizas, dic tecum ta
citus : volo baptizare fecundum intentionem Ecclefia , & erit intentio
actualis, & formalis. Hoc ſi antea dixiſti, ideoque ad baptifteri
um confeftim progrediare; nec tamen, cum baptizas, ob aberra
tionem animi ad ačtionem facramentalem advertis, erir intentio vir
tualis. Si heri , aut nudius tertius intentionem falutariter abluen
di habebas , nec revocas ; & hodie ſine novo animi propoſito
baptiſmum peragis , erit intentio habitualis. Și nunquam feriam
habuiſti baptizandi voluntatein ; nunc tamen baptizaturus, fiqui.
dem occurreret, eam proferres, erit præfumpta intentio : denique
interpretativa erit , & indirecta in eo , qui v. g. infantem Chriftia
no ritu abluit, fciens per baptiſma juſtificationem procurari , li
cet eam conferre non intendat ,ponit nihilofecius cauſſam , ex qua
novit hujuſcemodi effectum conſequi, ideo indirecte , & interpre
tative eumdem velle merito judicatur.
S. VII. Præfenti argumento curatius definiendo juverit adje
ciffememoriam intentionis fecundum objectum ſpectatæ ; prior enim
par
 DE MINISTRO - SACRAMENTORUM . 195

particio modrini attigit. Eft illa numero triplex ; ad Miniſtrumi

Sacramenti applicata ; vel enim intendit ritum exteriorem , live
applicationem formæ ad materiam ; vel id fimul ; quod inde exur]
git, & eft ipſummet Sacramentum ; vel deniqueeffećtum , a Sacramen
to procuratum . Porro : quum dicitur adeſſe intentio conficien ...
di Sacramentum , illa denuo fuppartienda venit , ut altera fit par
ticularis , & diftinéta ; altera generalis, & confufa : prior erit , fi inten .
das v.g. Baptifmum , vel quodvis Sacramentum , diſtincte , & hgills
tim nominatum conferre fecundum Chrifti inſtitutionem ; pofte.
rior, ubi miniftrans duntaxat intendit facere id, quod facitEccleſia,
quod Chriftiani,aut quod Chriftus inſtituit; qualiseſſe poteft, etiam
in eo , quiReligionis Chriſtianæ myfteria ignoraret. Nec fatis :
funt , qui intentionem aliam nominant externam ( quanquam effe.
ctus intentionis nominanda fit potius ) aliam internam ; illam ajunt,
per quam Miniſter exterius, & ſerio equidem ,quantum eſt, quod.
ſenſibus patet , actionem facramentalem rite abſolvit ; quanquam
in animo renueret Sacramentum perficere : hanc ex adverſus,
dum externa cærimonia ſenſilis abſolvitur cum animo perficien
di functionem Chriftianam . Hic velim advertas : quemadmo

dum externa intentio nunquam non fit fimulationi conjuncta : ea

ficubi in confpectum eruperit , mimica erit , & jocularis miniſtra
tio ; ſi occulta latuerit , hypocritica evadet.

Doctrinarum Recenſio .

$ . VIII. Alia hæreticorum , eſt ,alia hic Orthodoxorum ſen

tentia : Lutherus L. de captiv. Babyl. C. de baptif. haud obfcure infi
nuat , intentionem ad validitatem Sacramenti in Miniſtro.confici
ente nullam facile requiri ; quod ratum eſſe, ac validum velit my
fterium , tametfi palam more mimico , joculariter , fideque , ac
in deriſionem materia , & forma applicentur ; ait fiquidem : non
dubitem , fi quis in nomine Domini ſuſcipiat , etiamfi impius Miniſter, non
det in nomine Domini , vere baptizatum effc in nomine Domini - ficut le
gitur exemplum quoddam de quodam Mimo per jocum baptizato. Et rur
lum Art. 12. inter eos , quos Apoftolica litura caſtigavit Leo X.
S. P. ſic habet apertius : fi per impoſſibile confeſſus non effet contritus ;
aut Sacerdos non ferio ; fed joco abſolveret ; fi tamen credat fe effe abſolu
tum , veriffime eft abfolutus.Nempe : hunc errorem alteri innixum
B b 2 pu
 196 Pars I. DISSERT . III. CAP . I.

puto , quo volunt hæretici , per Sacramenta folum excitari fi

dem , ſuapte juſtificantem : excitabitur vero, etiamſi joco peraga
tur miniſterium ; proindeque. Conſequens Lutherum Calvinus in
Anțid. Concil. Trident. Sell. 7. Can. 1 1. quod , inquit.de intentionecon
fecrandi garriunt , a Sophiſtis nullaprobabili ratione fuitproditum . Sub
inde cænam Euchariſticam , ab Epicureo , qui totam intus a £tionem
ſubſannaret, adininiſtratam , verum , legitimumque Sacramentum
arbitrarur. Kemnitius 2. P. Examinis non diflider a Luthero , ni
fi , quod uno loco mimicam Sacramenti miniſtrationem repudi.
et ; alio libenter accepter : legamus propterea geminam illius af
ſertionem : non hoc vult inftitutio baptiſmi , ut fiat vulgaris aliqua los
tio , velquæ ex profeffo nihil aliud fit , quam ridiculus luſus, vel mimica.
ſubfannatio , vel profanatio inſtitutionis cum recitatione verborum ; fed re
quirit , ut pcculiaris inſtituatur actio, & quidem illa , quam Chriftus in
ftituit; Os hoc ſufficit ad fervandam inſtitutionem . Quid vero in corde
de illa actione fentiat is , qui adminiſtrat baptifmum boc
, :ad veritatem ,
ſeu integritatem baptiſmi non pertinet. Mox demum in corollario ad
jecto : ex quo intelligitur , quod , quemadmodum verbum Evangelii pre
dicatum fine ulla intentione , verbum Evangelii cle non definit , & qui
affentitur, juſtificatur , quantumvis perverfam tam interiorem , quam exte
riorem , veletiam nullam babeat miniſter ; ita neque definit effc Sacramen
tum , modo, applicetur forma materiæ , etiamfi absque intentione rečta ap
plicetur ; ſed e contra cum perverſa interiori, vel exteriori , vel etiam nul
la.
Poſtea : infidelis etiam hiſtorici partes agit , quum de Scho
lis Catholicis narrat , ab Iris non modo intentionem refpcctu ačtus
baptizandi ut obječti ; ſed etiam refpectu effe £ tus baptiſmi , qui eſt ejusfi
nis, terminus, poftulari , quod plane pleneque eſſe falfiffimum ,
ac per ignominiam nobis affingi, conftabit in pofterum .
Atque his di & is, ecquidnam in Academiis doceantOrthodoxi,
videamus. Imo. Ajunt omnes, aliquam in Miniſtro intentionemlo
quæque ſeria appareat , ad validitatem Sacramento procurandam
requiri. 2do. Generalem illam ſufficere , ex qua id peragere vult,
quod facit Ecclefia , vel Chriſtus inſtituit Sc. 3tio. Habitualem
non eſſe congruam parando myſterio ; ſed a & ualem , vel virtua
lem . 4to . Eum , qui jocoſe , ac fcurriliter Sacramenti ritum ce

lebraret , Sacramentum nequaquam perficere , nequevalide , ri

teque adminiſtrare. Hucuſque pax, & potiſſima doctrinæ con
cordia ; verum , ubi de obječto hujus intentionis quæritur ; tum
mox feruntur litigia. Ambroſius Catharinus e Familia S. Domi
nic
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 197

nici Præful Minorenſis , & Archi Epiſcopus Complanus in Opuſc.

de intent. Minijt. contendit ad Sacramentum valide miniſtranduin
( fic teftatur Benedictus XIV. in L. 7. de Synod. Diæcef. C.4. ) fatis ef
lé , ut Miniſter intentionem habeat ferio perficiendi ritum exter,
num , qui ab Eccleſia adhibetur : atque ideo , etiamſi ſuam inten
tionem retineat , aut interius dicat , le nolle facere, quod facit Eccle
fía ; dummodo exterius ferio agat , nulloque ligno pravam ſuam
voluntatem prodat , ratum , perfe & umque Sacramentum ab eo
perfici propugnavit. Catharino præiverant Petrus Cantor , Ro
bertus Cardinalis Pullus, Paludanus, Sylveſter , aliique , licet impares
numero , Recentiores : Contenfonius, Juenin & c. quorum ſententi
am ex Simonneto hac deſcriptione adumbramus : Sacerdos dum ſe
Ecclefia Miniſtrum exterius gerit ( gerit autem ,fiquidem in cætu pu.
blico , aut privatim , fed tunc poftulatus , formam materiæ ſerio
conjungit) verum conficit Sacramentum ; quamvis interius nolit agere
tanquam Ecclefia Miniſter , ac intra fe ipfum , vel ex malitia , vel ex im
pietate dicat : hoc in ritu nec megero , nec me volo gerere tanquam Ecclefia
Miniftrum : immo cærimoniam hanc externam , v . g . Catechumeni ablu .
tionem , cum expreſſa Trinitatis invocatione conjunctam , modo tantum
profano intendo celebrare. Quodfi non gerat fe exterius velut Mi.
niſtrum Eccleſiæ ( id autem volunt contingere, ubi clam , necro ,
gatus Sacramentis operaretur ) juxta eofdem verum Sacramen,
tum minime perageret , niſi virtuali , aut actuali intentione præ
muniatur ; quia tunc ritus externus ad fignificationem Sacramen.
talem ab nulla poſſet circumfi antia extrinfeca determinari. Sed

vero .:. multis hæc deinceps opinatio cum Lutheri , Calvinique

do & rina conſpirare viſa eſt; ac proinde in communem , decretis
que Ecclefiæ Canonicis conformiorem fententiam abeunt line
numero paffim omnes , ac reliqui Magiſtri Orthodoxi , docen
tes , nunquam haberi veritatem Sacramenti, Miniſter folam

profert intentionem exequendi fimpliciter ritum externum , niſi

& facramentalem velit , quatenus Chriſtus inſtituit , aut facit Eccle .
fia , vel intendunt Chriſtiani Jc. ac minus demum , fi plane in a
nimo conftitutum haberet , nullatenus velle ſe facere Sacramen
tum , nec agcre Miniſtrum Ecclefiæ , quantumlibet nihil iftius
malitiæ exteriore ſigno proderet , totamque a & ionem abfque jo,
ci , deriſionis , aut fictionis nora conſummaret ; idque ſive clam ,
five palam in publico cætu officio fungatur.
SCHOLION ilmum . Revera , quam Catharinus, aut invenit ,
aut
 198 . : Pars I. DissERT. III. Cap. I. -

aut certe antiquatam refufcitavit opinionem , eam immodići Aů :

cores , ſicut periculo erroris proximam , declararunt. Exau
diamus ex ordine quorumdam Criſes. Cardinalis de Lugo Difp.
8. de Sacram . Sect. 2. non quidem Catharini præſentem do & rinam
anathemate Tridentino tentatam arbitratur ; æſtimat tamen , me
rito e um cenferi ab errore non multum diftare, & idco meritiffime ab om
nibus Theologis vejećtam fuiſſe. Franciſcus Sylvius in 3. P. Q. 64 .
art. 8. hoc effatum Theologicum : non fufficit intentio operis externi
( quam Catharinus affatim ſufficientem contendit ) etiam ad fidem
pertinere luculenter afleveravit. Ipſe Tournelyus Q.7. art. I.
de Sacram . plane confidenter : fi qui , ait, fint inter nofros Theologos,
qui"- exiſtimant ; fatis effe ad veritatcm Sacramenti , quod Miniſter fo
rio exterius ritum Eccleſia obfervet , tametfi interius nolit illum re ipfa fa
cere ; fed tantum fimulare, acfingere, eos rejicimus, corumque fententi
am ab crrore Novatorum damnato vix diftare arbitramur. " At liceat
paullo nobis eſſe mitioribus , faltem ne noſtram mere dogmati
cam , Catharini vero fententiam ex adverſus aut Conciliorum
Canonibus damnatam , aut hæreſi intimius affinem , dum nulla Ec
clefiæ aperta deciſio hactenus incumbit , pronunciemus. Se .
quimur hac reſpondendi modeſtia Sapientiflimum Benedicti XIV.
nupere commemorati judicium : hæc , inquit , opinio ( Catharini )
vifa eft aliis coincidere cum Lutheri , & Calvini doctrina , a Concilio Tri
dentino NB. expreſſe damitata ; ac propterea non dubitarunt hæreſis notam
ridem inurere. Verum illiusmodi Cenfores , admodum rigidos ,
& prioribus recenfitis etiam multo acerbiores , mentem Triden
tini vix , ac ne vix quidem aſſecutos , e vero arbitratur::etenim
( ait porro ) Seſſio 7. ubi primo impium hærcticorum dogma anathemate
conforſum , habita eft die 3. Maji 1547. & laudatum Catharini Opuſcu
bum Romæ typis impreffum prodiit A. 1552 ; quin Opuſculi Auctor ea oca
cafione in aliquam erroris fufpicionem vencrit : quapropter Cardinalis Pala
lavicinus , cui Tridentini Canones , Decreta , eorumque communis
fenfus , ignota profeéto non erant , in ejusdem Concilii Hiſtoria L. 9. C. 6.
N. 2. loquens de hac fententia fic habet: equidem exiſtimo , Cathari
ni fententiam falfam eſſe ; ſed non ideo per Tridentinos Canones
diſerte damnatam : quapropter fas illi fuit affirmare , ean Con
cilio non contradicere ; L. 12.C. 10. exponens decreta , Pæniten
tiæ Sacramentum ſpectantia , a Concilii Patribus formata N. 34. ait :
ex hiſce poſtremis verbis conjicere poteft , quis quis ea legerit,
haud effe expunctam fententiam Catharini, aliorumque Theo
lo
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 199

logorum opinantium , Sacramento , quo ratum fit , fufficere in

Miniſtro voluntatem ſerio agendi , & obelle tantummodo jo
cum , quem Sacramentum ſuſcipiens cognofcere poſſit. Hucuf
que apologia laudati Pontificis. Sub hæc: alii præterea ab omni No.
vatorum erroris communione Catharinum vel ideo abſolvunt ;
quod faltem intentionem ritum externum perficiendi poftulave
rit eſſe neceſſariam ; at hæretici , negotium juſtificationis uni fi:
dei attribuentes , reapſe nullam ; ut itidem velint Sacramentum
fieri validum , tametfi palam more jocantium mimice adminiſtre
tur ; id quod Catharinus heroice deteftatur. Quapropter etiam
manifeſte videtur Ludovici le Blanc in Theſibus Sedanenfibus impor

tuna dicacitas , quum ait : manifeftum eft , fententiam Proteſtantium do

Catharini ſententia in bac quæſtione ( de intentione loquitur) nihil quo
ad rem ipfam differre; acproinde defendi poffe , eorum hac in parte dow7
Etrinam in ipfo Concilio Tridentino non eſſe damnatam .
SCHOLION. IIdum . Hæc autem quomodo demum cunque
funt omnia , reor communipotiùs , tutioreque ſemita Theologo
progrediendum eſſe , dicendumque cum Ill. Bertio L. 30. C. 16
de Sacram . Etſi ab omni animadverſione, judiciique cenſura abftir
nemus ; indubitatum tamen eſt , Catharini fententiam , ut propu ,
gnatur a laudatis Scriptoribus ( Contenfonium , Farvacquem , Serryums.»
Fueninum , Lc-Druinum intelligit) male hac ætate audire , adverſam
communi approbatione teneri , theſes, folam intentionem exter
ni ritus adftruentes , non folum per Ordinarios locorum , verum
etiam per RomanosCenfores , ac Præſules diſpungi; & cum hoc
labente Anno 1741. die- 7. Aprilis , quidam in Archi- Gymnaſio
Romano in folutione objectorum ad Art. 8. Q : 64. 3. P. D. Thoe
ma eadem opinatione uteretur , commotis Præfidibus coactum
in ipfo Adu Doctoralis laurez capeſſendæ ad communem , rece .
ptamque confugere. Affentiamur Viro Clariſſimo , qui in rem
noftram ex medio ævo Duces commemorat V. Bellarminum , de Lue
go , Vaſquezium , Suarezium , Gonetum , Salmanticenfes , Merbeſium ,
Fridericum Gavardi ; tum ex proximioribus ætati noftræ Claudium
Fraſſen , Antonium Boucat , Ludovicum Habert , Cardinalem Gotti , Leo
nardum Vanroy, & c. Sic vero ad opus aggrediar , ut antegreſſe
velim cum Novatoribus conflictari.

Po
 200 PARS I. DissERT. III. CAP. I. !

Poſtulata. 3

S. IX . Quæ admodum certa funt, an renuet aliquis libenter con

cedere , li poſtulo ? atque in primis , cum poftulata ſuis plane
rationibus ftri& im communiero ? funt autem ſequentia : Imum .
Aliqua in Miniſtro Sacramenti intcntio eft neceſſaria ; nam fi nulla opus
eft , homo fatuus , dormiens, ebrius, poterit verinominis Sacra
mentum conficere; quod qui ex animo defenderit , næ is e ftatu
fanæ mentis revera excidit . Et vero : Chriſtus voluit Sacramen
ta humano , liberoque modo miniſtrari; non eft liber,atque hu
manus , niſi cognitio , intentio , deliberatio præfto fit , quam no
vimus in actionibus neceſſariis defieri. Ergo. Ipfi Majores noſtri
baptiſmum repetebant , irritosque Ordines volebant, ſicubi ab
Energumenis furore ſuo percitis , aut temulentis , collati fuiffent.
VideFirmiliani epiſtolam ad Cyprianum , & Eufebii Hiftoriam L. 6.
C. 33. Addam Angelici fuffragium 3.P.Q.64. art. 8. in Sed con
tra : ea , quæ funt præter intentionem , ſunt caſualia ; quod non eft dicen
dum de operatione Sacramentorum ; ergo Sacramenta requirunt intentio
nem Miniftri. IIdum . Non rcquitur ad valorem Sacramenti intentio con
ferendi effectum illius ; nec , quisquam ut credat , ritum ab fepofitum effe
facrum , eoque effectus ſupernaturales ex opere operato ſuboriri. Nam
Lutheri, Calvinique Sectatores , quum baptizant , nihil eorum
intendunt , ut tamen baptizent valide, nec repetatur in quoquam,
dum noftro fe cætui in poſterum adjungit,facramentalis ablutio.
IIItium , Unanimi conſenſione tradunt Doétores , partialem , diftinctam
que intentionem parandi Sacramenti non effe unice neceſariam ;ac proin
de intentionem generalem , & confufamfaciendi, quod facit Ecclefia , om
nino fufficere. Florentinum videlicet, & Tridentinum decretum
Sef: 7. Can. 11. Sacramenta tribus perfici aſſeverat, materia nem
pe , ac formą , tum intentione ſaltem faciendi , quod facit Ecclefia.
İVtum . Nihil magnopere ſpectata Sacramenti validitate opus eft, ut Mini
fter intendat facere, quod facit Ecclefia Romana. Exemplum redit in
Lutheranis, aliisque ſimilibus repoſitum , quorum utique baptif
ma ratihabetur, tametſi nihil horum cogitent Miniſtelli; ac pro
pterea fufficit intendere , quod facit vera Eccleſia , quæ demum
cunque illa ſit: vel, quod Chriſtus inſtituit; aut faciunt Chriſtia
ni : nam fimilia eodem recidunt. Inde arguam cum V. Bellar
mi

!
 DE MINT:S TRO, SACRAMENTORUM . 201

mino , vàlidum effe v. g. baprifmum , quem Miniſter heterodoxus

conferret ſub intencione faciendi , quod facit Ecclefia particula
ris , & falla ; 6. 9. Genevenfis, quam tamen fub errore fuo particu ,
lari verum putat effe membrum univerfalis Ecclefiæ : equidem
error circa Eccleſiain non tollit efficaciam Sacramenti, niſi ſimul &
veram intentionem pariter fubruat , quæ dato caſu obgeneralem il
lam voluntatem nihilominus illimis perſeveraret: generalis intentio
prævalet intentioni particulari provenienti ex errore privato.
Vtum . Ut Sacramentum perficiatur, non fufficit intentio babitualis ; aut in
terpretativa, ES indirecta. Quod enim ad primam attinet ex ea inten
tione non conſequitur a & io proprie humana , ac libera ; cum in
dormiente , aut ebrio , qui alias Sacramenta adminiſtrare conſue
viſſent, haberi pollit; quid ? quod memorata intentio ( tefte Sua
rez Diſp. 13. Scët. 3.) nullo eſt modo cauſſa actionis conſecutæ ; fed
unice concomitunter fe habet , eo plane modo , quo cenfetur har
bitu permanere. De altera vero conſimiliter dicendum , niſi ite.
rum ebrio concedas veram Sacramenti confe &tionem , quæ tamen
moraliter eſſe debet adio Chriſti. Finge ( inquit denuo laudatus Theo
logus Salmanticenus ) Sacerdotem , qui inebriari ſolet , codemque,
quo eft ebrius, tempore, finge, verba confecrationis fuper panem ab
eodem enunciari ; hic profecto , licet voluntarie inebrietur , vel
leque cenfeatur effectum alterum indirecte ; quin fi etiain ante.
greſſe aliquam prævidiſſet directam voluntarem conficiendi Sa
cramentum deinceps habiturum fe , aut certe antea haberet pro
caſu futuro , nullum tamen parabit Sacramentum ; tum , quod
voluntas, tempore ebrietatis occurrens, non effet proprie humana,
& rationalis ; tum , quod altera antecedens nequaquam foret prin
cipium operationis illius; ſed tantum imputaretur, tanquam fi ef
fet : cum ab eo proficiſcatur , qui nunc ratione uti non poteft.
Paucis dicam : ad valorem Sacramenti ea ſaltem intentio poftula
tur, quam oportebit adeſſe contractibus , & pa&ionibus conden.
dis: ad has vero nunquam fufficit indirecta intentio , vel præfum
pta ; ac proinde Jc. Vitum . Quamvis actualis intentio perfectijima
fit omnium ; tamen virtualis plane fufficit Miniſtro , Sacramentis operati
10 . Id quod ex uſu , atque etiam Ecclefiæ univerſæ conſenſu ne
gotio facili demonſtrabitur ; cui adde : nemini non eſſe incogni
tum , quomodo virtualis intentio abunde fufficiat ad operandum
moraliter humano modo , aliaque inſignia vitæ humanæ tranfi
genda negotia ; fufficiet itaque confimiliter ad actionem Sacrameni
Сс
 202 PARS I. DISSERT. III. Caf. I.

Balem rite perficiendam ; ut non dicam , humana diligentia, & mo

rali poteſtate eſſe fuperius, continue aétuali intentionc Miniſtrum
occupari: cum homo, inquit S. Thomas , vult multum intendere ,incs
pit alia cogitare ,fecundum illud pſalmi 39. Cor meum dereliquit me.
VIlmum , Sacrilegio ſe contaminat , qui miniftrationem Sacramenti ,
quantumvis metu graviſſimo adactus , fimularet. Claret veritas ob da.
minatam ab Innocentio XI . propoſitionem N. 29. qua dicitur :
urgens metusgravis eft caufa juſta Sacramentorum adminiſtrationemfimu
landi; hoc fiquidem pačo immodica infertur Auctori Chriſto , il
liusque facris myfteriis , irreverentia. Unde jam Innocentius III.

Cap. de homine de celeb .Mil . acerrime culpat Presbyterum , Sacri

ficium Miſſæ fimulantem propterea ; quod gravis fibi peccati
fuiſſet conſcius : licet is , inquit, qui pro ſui conſcientia reputat ſeindi:
gnum , peccet graviter , fi fe ingerit irreverenter ad illud ; gravius tamen
videtur offendere , qui fic fraudulenter illud præſumpſerit fimulare: cum
ille in folius miſericordis DEI manus incidat ; iſte vero non folum DEO
( cui non veretur illudere)ſed populo , quem decipit , fe adftringat.
SCHOLION . Ab his proximis articulis removenda ſunt ob
ſtacula , ut tanto ſimus in hæreſim , mox debellandam , expeditio
res. Imo. Nullam in Sacramentis parandis intentionem requiri in
de probare audent hæretici; quia Nicolaus Imus ad conſulta Bul
garorum , velut extat in Cap. A quodam . dift. 4. de Confecr. reſpon
dit , validum eſſe baptiſina a Judæo rite collatum , quin aliquid
intentionis præficiendæ Pontifex ibidem meminerit . Iterum : Sa

cramenta ſigna funt gratiæ ad placitum Chrifti inſtituentis , quæ

profecto ab intentione Miniſtri ſuſpendi non debent. Non ſecus :
atque verbum DEI revera verum eſt , ſuumque audientibus fru
& tum conciliat ; etſi Miniſter prædicans nulla intentione præmuni
atur. Ac denique : Sacramenta medicinæ ſpirituales ſunt; ideoque
more aliorum medicamentorum , independenter ab intentione præ
parantis Miniſtri, ſua conſtabunt efficacitate. IIdo. Auguſtinus
Tract. 5. in Joan. validum teſtatur baptiſmum , quem ebrioſus con
tulerit. Et Novatianus Anti-Papa a tribus fuit olim Epiſcopis ,
vino temulentis, ordinatus ; & nihilominus valida putabatur ejus
ordinatio. Additur IIItio teſtimonium Angelici 3. 2.Q.64. art . 8 .
ad 3. Ille , ait , qui aliud cogitat , licet non habeat actualem intentionem ;
babet tamen intentionem NB. habitualem , qua fufficit ad perfectionem
Sacramenti. Confirmatur imo. Quid ni dicatur, præviam inten
tionem etiam in ebrio perfeverare , fere , ut perſeverat in eo , qui
ob
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 203

ob'nientis evagationem aliorſum diftra & us Sacramentum perfice

rec ? 2do. Vere peccat , qui in ebrietate delinquit ; duin antea
peccaturum -ſe prævidit, nec hujuscauſſam deſeruit , cum pote
rat ,& debebat ; igitur & vere Sacramentum miniſtrare poteft. & c.
3tio. Intentio mere habitualis ſufficit ad Sacramentum valide fuſci
piendum ; pariter ergo ad miniſtrandum fufficiet. 4to. Si quis
hodie intentionem eliciat craſtina die Sacrificium offerendi pro
anima v.g. Petri , manet illud Petro applicatum , quantumvis hæc
intentio nec in fe , nec in aliquo effe & u fuo die altera judicetur
perſeveraſſe ; ac proinde.
Sed B. ad Imum Pontifex Nicolaus I. revera intentionis necef
fariæ verbis explicatis non meminit; quod folum eſſet dirimenda
quæſtio ſuper conditione Miniſtri ; non autem iſtius intentione. Tum
nempe ratum eſſe ajebat baptiſma , quum in nomine Trinitatis
imcunque miniſtratur ; atque hoc quidem propterea,
a quo demumcunque
quod veritas baptiſminon pendet ex privata Miniſtri ſententia
vel errore ; fed virtute Chriſti : nec fit eapropter illiusmodi fun
&io , quam oporteat deinceps repetere. Porro : ſigna ſpeculati ,
va , quorum tota vis in ſignificatione reponitur , non omnino iz
tentionem adhibentis poftulant; at poſtulant ſigna praćtica ( pag.68 .)
qualia novimus Sacramenta Evangelii : nunquam vero futurum
eſt , ut hiſce ſymbolis gratia , & juſtificatio procuretur , niſi, qui
illis impendit ſe , poteſtatem habeat, & feriam intentionem , ve
lut ad Miniſtrum , nomine Chriſti operaturum , cumprimis atti
net. Fatemur autem , gratiam cx operc operato ab Sacramentis re
vera derivari ; ſed tamen negamus continenter , hujuſcemodio
pus confieri neglecta Miniſtri intentione, qui de poteſtate Chri
Iti materiam debeat , & formam ad dignitatem Sacramenti con
dendam debite , ac deliberato applicare. Finge ſubditum , inan
data ſua recitantem ; & nihil efficiet defectu poteftatis : finge Regem ,
in ſomno jubentem ; & nemo urgebitur defectu firie yoluntatis :
atqui vero pertinet intentio ad voluntatem ; ac propterea. Quan
tum deinde comparationibus additis deferri debeat , ex duplici
rationis difcrimine clarefcet : imo. Quia verbum DEI prædicatum .
in ſola fignificatione conſiſtit ; unde ad fidem , reliquasque virtu
tes excitentur populi ; id quod ſolo ex auditu , & afpirante inti
mius gratia , futurum eſt, quæcunque tandem fit S. Oratoris in.
tentio , & voluntas . At funt N. L.myſteria Symbola practica ſan .
Airatis internæ, quam virtutem non poſſunt exerere , niſi valide
Сс 2
pa
 204 PARS I. DISSERT. III. CAP . I.

parentur ; non autem valide parabuntur , niſi dependenter ab Mini.

îtri intentione , qui ferio debeat Chriſti perſonam fuftinere, hu
manoque modo munus ſuſceptum miniſtrare. Dicat epiphonema An
gelicus bic Q. 64. Art. in fed contra : ca , quæ funtpræter intentionem ,
ſunt caſualia ; quod non eft dicendum de operationc Sacramentorum ; ergo
Sacramenta requirunt intentionem Miniftri . 2do. Lubenter concedi
mus , non tamen peræquam prorſus , inter naturales , & ſuperna iL
turales medicinas ſimilitudinein ; illæ ex dote nativa morbos cor
poris ; hæ ex inftitutione Chriſti morbos animæ depellunt, cum
que ſpectata entitate phyſica ad confimilem effectum indifferentes
fint , oporter eas Divina voluntate, & intentione Miniſtri ad eum
dem procurandum determinari. Scilicet: medicamenta corpo
rea non exiftunt effentialiter in actione humana: conſiſtunt vero Sa
cramenta , Nec difficilior erit ratio , ſi dixerint , Miniftrum ef
fe inftrumentuni , cui intentio non competat ; cum intentio caullæ
principalis iſthic fufficere videatur ; nam id eatenus verum eſt
quatenus, inſtrumenta,inanimata , non autem animata , rationalia ,
& libera cogitaveris ; ideo D. Angelicus 3. P.Q.64 . Art. 8. ad
imum : inſtrumentum inanimatum non habet aliquam intentionem refpe
Etu effectus ; - - fedinftrumentum animátum (ficut eft Miniſter ) non folum
movetur ; ſed etiam quoddammodo movet ſe ipſum Et ideo requiritur
ejus intentio, qua fe fubjiciat principali agenti ; ut fcilicet intendat facere,
quod facit Chriſtus, Ecclefia.
Ad IIdum . Si advertis , quantum ab ebrio ebriofus diſſideat ,
folvetur argumentum ex Auguſtino fuble & um : ebrius vino actú
madet , nec ſui compos eſt; at ebriofusdicitur , qui folet inebria
Fi , quantumvis nunc forer ſobrius. Gloſſa addit: confuetudinem no
tat hoc nomen ; non aétum ; ita ergo dicit Auguſtinus ( Suarezium
mutuor Diſp . 13. Sect. 3. ) eſſe valídum baptiſmum ab ebriofo , fi
cut dicit validum , datuin ab homicida , vel quocunque alio iniquo
Miniſtro , cujus malitia non præpedit fan & itatem Sacramenti ;
dummodo in neceſſariis adhibendis nequaquam deficiat : fic ergº
( verba funt Auguſtini) quos baptizavit ebriofus, quos baptizavit homi
cida , quos baptizavit adulter , ſi baptiſmus Chriſti erat , Chriftus baptiza
vit . Non timeo adulterum , non ebrioſum , non homicidam , quia colum
bam attendo , per quam mihi dicitur : hic eft , qui baptizat. De No
Vatiano quod eſt, efficaciter pernego , iſtius Ordinationem ceu
validam fuiſſe exiſtimatam : quippe Cornelius Papa ad Fabium An
tiochenum nullam effe teftatur , additque , ab Novatianis nullo fibi
jure
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 205

jure competentem Epiſcopatum per frauden , atque infidias vindicatum .

Sic Euſebius L. 6. Hift. C. 43 .
Ad IIItium . Ex reliqua orationis ſerie colligi debet ,quemad.
modum Magiſter Angelicus habitualem intentionem ab actuali
non autem virtuali ſecreverit; ſubtexuit nempe : puta, cum Sacer
dos accedens ad baptizandum intendit facere circa baptizandum , quod fu
cit Ecclefia ; unde fi poftea in ipfo exercitio actus cogitatio ejus ad alia ra
piatur, NB. ex virtute prime intentionis perficitur Sacramentum . Non
ne fic virtualcm intentionem e vero explicavimus ( pag. 194: )
Opportune Bellarminus L. 1. C. 27. S. Thomas folum meminitin
tentionis actualis, & habitualis , per quam virtualem intelligit ; Scotus
autem , & Gabriel, & alii pofteriores claritatis gratia trimembrem
fecerunt diſtinctionem , & virtualem appellarunt, quam S. Thomas
vocat habitualem , & addiderunt aliam habitualem , quam ille omifit.
Sed dices : Saltem requirit Angelicus intentionem conferendi
gratiam , quod tamen nupere inficias ivimus ; ait enim : oportet ,
quod ablutio determinetur ad unum , id eft : ad Sacramcntalem effe&tum
per intentionem abluentis. 3. P.Q.64. art. 8. in O. Eadem videtur
effe Alexandri , & Gabrielis ſententia. R. Nego Ant. quia per to
facramentalem effectum non fumit hic loci gratiam fanétificantem ; ſed
ritum externum , ex quo per intentionem Miniſtri contendentis
facere , quod facit Eccleſia , ratio Sacramenti tanquam effectus qui
dam ilicet fuboritur. Vide cit. I. Bellarminum , in quo Alexan
dro fimul & Gabrieli ſcribit vindicias.
Ad Confirmat. Imam . Repugnat propterea : quod , qui mente
evagatur , compos tamen rationis fit ; non fit vero ebrius ; pri
or fun & ionem peragit modo humano , eamque connexam cum
Sacramento parando : pofterior nihil corum operatur; equidem
verba ebrii , ut habet Pallavicinus , nec ex ufu , nec ex hominum par
& o figna ſunt animi interioris. Ad 2 dam . Nego Conf. Ratio eft:
quia alter jam per voluntatem antegreſſam peccavit , & conſe
quens in ebrietate actus eidem ſolum imputatur voluntarius :
non hoc autem re ipſa peccat: at Miniſter , perſonam Chriſti re
ferens , actu comparatus effe deber, ut illius functio fit humana

ſit voluntaria. Denique : peccatum quoque committitur , etfi

hoc non cupiam per modum actionis, at unice per modum objecti ,
a quo malitia in voluntatem huic objecto faventem refunditur :
proderit danda comparatio ab homine , canem furentem incitan
te in necem alterius. At deber Sacramenti miniſtratio fpectari
per
 -
206 .* PARS I, DISSERT. " III. CAP. I. a

per modum actionis humanæ , & Eccleſiaſticæ , quæ profe& o ex in

tentione folum interpretativa nequaquam enaſcitur. Ad ztiam .
Nego Conf. mutuorque ab Suarezio diſparitatem : ſuſcipiens, inquit,
non eſt principium efficiens Sacramentum , ſed ſubjectum tantum ; &
ideo in illo non requiritur intentio , quæ fit principium humanæ
actionis; fed quæ ſit tantum diſpoſitio , ut ſubjectum fit capax, ſeu
" non repugnans Sacramento : at vero in Miniſtro requiritur in
tentio , ut principium , & veluti forma exterioris actionis, quæ hu
mano modo fieri debet. Idem facile dicetur fuper eo, qui præ
videns fe fidei cauſa in ſomno occiſum iri , foreque Martyrem :
ad quod fatis eſt intentio indirecta ; quoniam paffive fe habet , ut
Scholæ loquuntur , non active is ipſe PugilEcclefiæ . Ad 4tam ,
Diſcrimen eſt : quia prima voluntas cenſetur eſſe actualis applica
tio , & non nudum duntaxatpropofitum applicandi fructum Sacrifi
cii : fecus enim par eſſet utrinque ratio conferenda. At volun
tas craſtino v.g. die baptizandi , non eſt actualis applicatio baptif.
'mi; ſed merum illius conferendi propofitum ; ac proinde. Ad
dit Suarez , toties pro merito laudatus : voluntas, qua offertur
Sacrificium , non oportet , ut fit operativa Sacrificii; fed folum
applicativa fructus ejus At vero intentio Sacramenti effe debet
voluntas operativa iplius Sacramenti ; atque ideo niſi velatualiter
vel virtualiter prælto ſit, efficax non erit.
Sed adhuc poſtremo ediſſere, ecquidnam de abſoluta, & hypotheti 1
са , ſive conditionata intentione fit decernendum ? Hoc equidem
unice : quod efficiendo Sacramento neceſſe ſit abfolutam intentio
nem , aut faltem huic equivalentem præficere : enim vero non eft
'efficax intentio , niſi abſoluta : conditionata ex adverſus confenfio
nem , atque etiam Sacramenti effectum fufpendit. Quid vero 1
de æquivalente cogitabitur ? ajo : eft illa quidem conditionata ; fed
quæ mox in abſolutam abierit , conditione penitus jam impleta ;
atque talem æſtimo ſufficientem , ubi fuerit de praterito , aut præſen
ti ; non item fi de futuro. Conſuli poterit SuarezEximius Diſp.13.2,
64. art. 10. Sc &t. 3. atque fic habet : conditio appoſita intentioni po
teſt ole , aut de præterito , aut præfenti , aut de futuro. Si ſit primo ,
vel ſecundo modo , neceffe eft , ut vel omnino deftruat intentionem‫ ܪ; ܐ‬vel ut
illam abfolutam , c eficacem relinquat : nam , vel illa conditio re ipfa fu
it , aut cft jam poſita , vel non ? fi non : deftruitur intentio ; quia volun
tas fub conditione, nondum poſita , omnino nulla eft : fi vero conditio eſt
pofita , intentio tranſit in abſolutam - Ø ita hæc intentio eft fufficiens ad
fa
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 207

faciendum Sacramentum ; nam hoc fæpe modo Jura conſulunt baptizarea

fub conditione de preſenti , vel preterito , ſcilicet : fi non es v.g. baptia
zatus &c. Quaconditio interdum poteft exterius exprimi , interdum fo
ka mente , intentione concipi ; neutro autem modo adhibenda eft facile
fine caula. Eamdem cautionem reminiſcebar alias ( pag. 116.) Pro
ſequitur deinde orationem Illuſtris Auctor : fi vero conditio pofita
fit de futuro, bec ſemper eft contraria ſubſtantia Sacramenti, ut fi quisdi
cat : ſi reſtitueris , ego te abſolvo. Quia conditio de futurofufpendit
præfentem intentionem , & facit , ut Miniſter bic , & nunc abſolute non
babeat voluntatem faciendi Sacramentum . Forſan di& urus es : utique
conditio illiusmodi deinceps implebitur, atque ideo deinceps Sa
cramentum ſuborietur ; ita profecto: modo antea fuiſſet validum :
an enim reviviſcat illud , quod antegreſſe vixit nunquam ? .
Sed vero diffuſis admodum notis præfentis Quaftionis æconomi.
am diſpoſui; ad Propoſitiones tandem figendas manum apparabo,
Sit

Propoſitio Ima , & Dogmatica.

8. X. Ut Sacramentum valide perficiatur

opus eſt intentione Miniſtri ſeria , qua non mimi.

ce , & joculariter ritum exteriorem velit per

agere : fed velit ex animo facere , quod facitEc

clefia.
Ordo probationum is erit. Imo. Secundum Apoſtolum 1. ad
Cor. C. 4. univerſim omnes Eccleſia Miniſtri , funt Miniſtri Chriſti,
o Diſpenſatores myſteriorum DEI : non eſſent vero , fi citra inten
tionem feriam illuderent Sacramento , & mimicos agerent Vica
rios : id namque in fuis negotiorum vicariis neque homines to
lerarent. Et vero : Sacramentorum Inſtitutor quoniam Chriſtus
eſt, debcnt Ecclefiæ Miniſtri intentionem , ac voluntatem Ejus
dein curatiſſime explere : non explent , qui fine ratione , & vo
luntate deliberata : minus , qui more hiſtrionum Sacramentis o
perantur ; an enim vere baptizaſſe,conſecrafie , abſolviſſe Tc.cenſen
dus eft , qui neglecta intentione feria formulam baptiſmi, Eu
chariſtiæ , ac pænitentiæ per ſubfannationem exterius, manifeſta
tam , pronunciaverit ? Nemo fane ratam æſtimabit Judicis ſen .
ten .
 203 PARS I. DISSERT. III. CAP. I.

tentiam , nemo ſua functum poteftate e vero arbitrabitur , quite

mere , ebrius, dormitans, aut pacula irrilione cauſſam decidiſſet.
Nempe: Miniſter Chriſti eft fidelis feruus , & prudens , quem conftituit
Dominus Matth . 24 ; quod profecto in mimum , aut fine intentio
ne operantem , non cadit. - IIdo. Accedunt declarationes Eccle
fiæ , quibus fan & um eſt , nullam fore Sacramentis validitatem ,
niſi cum , materia , & forma debite applicatis , intentio adfuerit
Miniſtri agentis , quod facit Eccleſia : non facit Ecclefia luduin mi
micum , non hunc Chriſtus inſtituit ; ac propterea. Claritatem
argumento fufficient ſequentia : Martinus V. in Concilio Conſtan
tincnfi A. 1418. Conftitutionem divulgat , in qua præcipitur iis for
manda quæltio , qui fufpicionem hæreſeos Wikleffianæ ingeſfil
ſent: an credant , quod malus Sacerdos cum debita materia , & forma ,
& cum intentione , quod facit Ecclefia , vere baptizet , vere abfolvat , ET
vere conficiat alia Sacramenta ? In DecretoEugenius IV . ex A. 1439 ,
ut veterem communemque ſententiam , traditionis figillo obinu .
nitam , traderet , dixit : omnia Sacramenta tribus perfici , rebus tan
quam materia , & verbis tanquam forma , & perfona Miniftriconferentis
Sacramenta cum intentione faciendi, quod facit Ecclefia ; addit demum :
quorum fi aliquid deft , non perficitur Sacramentum . Renovat ſtaru
tum illiusmodi Tridentina Synodus A. 1547. Sef: 7 : Can. II , in
quo in illos fulmen Apoftolicum evibrat, qui dixerint, in Mini
firis , dum Sacramentum conficiunt , a conferunt , non requiri intentio
nem NB. ſaltem faciendi , quod facit Ecclefia. Adde : ab Leone X, ar .
ticulum Lutheri duodecimum alioqui proſcriptum , quo docuit hæ
reſiarcha , veriſime abſolutum effe pænitentem , dum credat abſolu
tum ſe , quantumvis Sacerdos non ſerio ; fed joco abfolveret. IIItio.
Conſulenda eſt Ratio Theologica : hac illuſtrati dicimus imo. fi
cut indifferentia materiæ per formam , fic formæ fenſus indifferens
v.g. baptizo te & c. per intentionem Miniftri ad functionem Sacra
mentalem determinari debet : quis vero credat , id per jocum fie
ri poffe , & deriſionem expuneta intentione ſeria ? ergo. Neque
dic : determinationem fieri poffe per intentionem fufcipientis
autcerte Chriſti inſtitutionem ; nam actionem unius ab intentio
ne alterius libere agentis determinari abſonum eft ; & fiquidem
Chriſti inſtitutio fufficiat , jam verum foret Sacramentum , dum
pſittacus verba deblateraret. 2do. Sacramenta N. L. ſigna ſunt
practica gratiæ ( pag. 122. ) quæ fignificationem efficacem non ex
erunt, à quocunque demum , modoque quocunque proferan
tur ,
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 209

tur , veluti accidit fignis fpcculativis , quæ etiam ab ebriis , aut hi

frionibus declamata lignificationem retinent ; debet igitur vo
luntas, jis accedere ,,caque ſeria ad mentem inſtituentis Auctoris ;
hanc nemo adelle: prudentum judicabit, ſi quando per rilum nu
gator illuferit ; ergo. 3tio: Ex hoc Novatorum errore abſurda
manant corollaria , velut ex Hugone Victorino L. 2. de.Sacram .
2.6 . C. 13. Bellarminus recenſuit ; nam confequens eflet , ut Pa:
, aliquis filium ad balneas ducens , puerumque inmergens,
rens
& adjecta baptiſmi formula DEum invocans, quo lavatio ad cor
poris tantum integritatem proficiat , vere Sacramentali ritu ba.
ptizaret ; idemque poſſet contingere , fi amens in prætereuntes
aquam joco profunderet , aut hiſtrio ad illudendum Chriſtianis
affuſa Catechumeno aqua formulam baptiſmi inter cachinnos ef.
ferret. Iterum : qui Sacerdos, in triclinio hiftoriam Evangeliire.
citans , verba proferret : hoc eft corpus meum , panem omnem , & vi.
num edentibus apparatum re ipſa conſecraret ; denique : niſi ſe
ria intentio requireretur , mox Herus , ancillam in fervitium ad
optans , eidem vero matrimonii vinculo foret illigatus , fiqui
dem diceret : accipio te in meam , intelligens ancillam ; & ifta reda
deret : accipio te in meum , intelligens herum .

Objecta Novatorum .

S. XI. Teſtimonium ex Hiftoria Ecclefiaftica oſtiatim corro

gant. Imo. recenſent Alexandrum Præſulem Alexandrinum , qui ra
ti habuerit baptiſma, quod Athanafius , tunc puer , catechumenis
parvulis ludendo , jocandoque contuliflèt , ut referunt Ruffinus.La
1. Hift. C. 14. Socrates L. 1. C. 15 : Sozomenus. L.2. C. 17. Con
fimile quiddam narrat Nicephorus L. 3. C. ult. de Judæo a ſociis ,
in littore maris colludentibus, baptizato. Quid? quod Ado in
Martyrolog. ad diem 25. Auguſti, & Ruinartius in A & tis Martyr. com
memoret, S.Geneſium ,circa 4. 286. in proſcenio Chriſtianorum
myſteria ludicre cavillantem , at fubito ad fidem converſum , a
mimo altero ; durante ſcena mimica , validè baptizatum fuiffe . I
dem de Dioſcoro quodam Architheatro teſtatur Auguftinus epift:
221 . Accedit Ildo Auguſtini. auctoritas altera : fi autem ( inquit
L. 7. contra Donat. C. 53.) totum ludicre, . mimice , & joculariter az
geretur , utrum approbandus effet.baptiſmus , qui fic daretur. , Divinum
Dº đ ju
 210 PARS I. DISSERT . III. CAP. I.

judicium per alicujus revelationis articulum concordi oratione , & impen '
Jis fupplici devotione gemitibus implorandum effe cenferem ; itaque non
plane reprobat Sacramentorum confectionem , quæ joco paran
tur. IIItio, ſubdit Kemnitius 2. P. Exam . fi ab intentione pende
ret efficacia Sacramenti, periret certitudo , quam homo habere
debet de effectu Sacramenti: periret confolatio fpiritualis ;cum de
alterius intentione certitudinein habeat omnino nullus. Il'to . An
te Martinum V. Papam Eugenium IVtum , & Tridentinam Syno
dum de intentione Miniſtri neceſſaria nemo quiddam innuit ; ne
mo in Scripturis quidquam pro ea ſuſtinenda reperit ; non eft
igitur niſi recens fententia ; a dogmate veteri aliena.
B. ad Imum . Terna punca in unum congeſta ſunt : partito
fingulis ſatisfaciam ; ac, quod attinet ad Athanafium , multi hifto 1
riam in dubium revocant , alii falſam ajunt ; inde , quod ex an
norum fupputatione veritas labaſcat: Alexander (fic illi )' noneft
Epiſcopus renunciatus ante 1.322 ; Athanafius vero A. 325. tan
quam Diaconus jam Nicænæ Synodo intererat , & annomox con
fequente in ſucceſſorem Cathedræ Alexandrinæ aſſumptus fuiſſe
legitur ; qui poterat itaque tanquam impubes fub Alexandro ha
beri ? At Pagius , ipliqueMauriniEditores ad annum 313. A
lexandri inaugurationem reponunt ; ex quo fieret, ut eo tempo
ris Athanaſius puer , ac impubes ætatis fux 18. utcunque potuerit
nominari.
Ditlimulata tamen criſi , tantiſper veram hiſtoriam
cogitemus , · eritque baptiſmus nominatus . omnino, validus pro
pterea ; quod inſtituto puerorum examine comperit Alexander
Epiſcopus, omnia fecundum rcligionis noftræ ritum , adhibita intentio
ne ſeria faciendi, que per Epiſcopum in Ecclefia geri mos erat , conſum
mata fuiſſe ; ac proinde dicitur per ludum baptizaſſe Athanaſius
quantum eft , quod oblectationis cauffa fe finxerit Epifcopum .
Conc. quod omnia ficte peregiſſet , abſque intentione ſeria faci
endi , quod viderat ab Alexandro nonnunquam fieri in Eccleſia . .
Nego. In facto S. Athanaſii ( obfervat Eminent.Gotti Tract.4. Q.7.
Dub. 2.8. 3. ) duo mihi videntur diſtinguenda : & actio , qua ſe
fimulabat Epiſcopum ; & actio , qua baptizabat: in prima jocoſe ,
& ludens ſe gerebat ; non vero in ſecunda. Nempe : puerorum
hic mos eſſe ſolet, ut fecum concurrentes alterum v.g. Regem ſta
tuant, alterum Belliducem , reliquos velint fubditos : qui Rex eſt ,
vere intendit jubere , Bellidux ſerio pugnare, & his ſubjecti ve
re obedire; quantumvis hæc ludicra putentur , quod a pueris ad :
fe
 DE -MINISTRO SACRAMENTORUM. 211

fe fe oble & andos ſuſcepta fint. Juverit quoque ex Angelico ar ,

gumentum firmare : dicitur ( inquit in 4. Diſt. 6. in fine in expof.
textus ) quod pucr Athanafius , ludendo fimulans ſe Epifcopum , baptizavit
quosdam , * judicatum eft ab Alexandro Epiſcopo , ut non rebaptizaren
tur ; quia invcntum eft , quod ipſe intentionem baptizandi babuit. Quod
etiam patet ex hoc , quod non baptizabat , niſi NB. Catechumenos . Bre
vibus dicain : aliud eft rem facram parare ex animo ; fed tamen ad
aliquam animi oblectationem dirigere , qui jocus, tanquam moti ,
vum extrinfecum , non præpedit veritatem Sacramenti : & aliud ,
rem facram non ſerio , ſed animo jocandi, illudendi , peragere ,
ubi motivum intrinfecum agit ipſa jocatio , omnem excludens feri
am intentionem faciendi Sacramentum : prior modus, non alter
poſterior , ad fa & um Athanaſii poterit applicari. Porro : nar
rationem Nicephori adjeétam confimili declaratione illuſtrabis
itidem enim ritum omnem obſervabant pueri , quem toties in
Eccleſia celebrari videbant ; ut etiam , confenfum illius , qucm
baptizabant, prius requiſitum eſſe, narretur. Demum : de hiſtoria
Geneſii,quam nonnulli ,ob Scriptorum diſſonantiam ad fabulas re .
legant , opportune ſentiendum , eum initio hiſtrionem egiffe ;
ſed iplo poftea actu divinitus commotum ex animo baptiſmum
poſtulafle ; alterum vero baptizantem non minus ea intentione
abluille , ut id celebraret , quod a Chriſtianis actitatum crebro
viderat ; tametſi ad jocum , ceu finem extrinfecum , totam functio
nem retuliſſet. Immo vero : ſiquidem velis , ab accurrente in ſce
nam pſeudo -presbytero , & Exorciſta Genefium mimice , nec fe
rio , baptizatum fuiffe , nondum in præſentia dogma labafcct ; di
cam fiquidem , baptiſmum fluminis fuiſſe invalidum ; ſed tamen
baptiſmo flaminis, ac tandem fanguinis per omnia expiatum ; quod
fidem veram amplexus illuſtris Chriſto victima ceciderit, a Plau,
tiniano Præfecto decollatus. Provide propterea Martyrologium

Romanum Miniſtrorum baptiſmi nihil hic meminit ; ait namque :

cum in theatro , fpeétante Diocletiano Imperatore, myſteriis Chriſtianorum
illuderet Geneſius , a DEO inſpiratus ; repente converſus ad fidem , & ba
ptizatus eft. Ultimum tandem quod eft pundum objectionis
non Architheatrum nominare debet ; fed Archiatrum , five proto ,
Medicum , velut ex probatioribus M. S. collegerunt Maurini E
ditores Clariſſimi
. - Idem hic Archiater Diofcorus non mimice
ablurus eſt ; fed votum , quo fe Chriſtianun fore fpoponderat,
Dd 2 ſi
 212 Pars I. DISSERT. III. CAP. I.

li falva redderetur filia ægrotans, a die in diem fubinde differens,

tandem & ipſe paralyfi percuſſus ſerio exolvit. 7
Ad IIdum . R. fi qua , tum ifta cumprimis Auguſtini fententia ,
toti antegreſſæ , ac ſubſequenti orationi adjungenda, obſcurita
tem fenfus ingenerat ;'hanc depellere conatur Tournelyus Q.7
Art. 1. in Obječtis, ex Auguftino depromptis ; quod vero paullo ſit
diffuſior, eo tantifper miſfo fequar compendia , & inquiam : to
tam Auguſtini contentionem in eo verfàri , ut adverfum Dona
tiſtas comprobet , baptiſmum ,fine fide , & Miniftri fanétitate col
larum , revera validum efTe , ratumque haberi ; de intentione ni 1
hil invicem altercabantur. Unde , quum Auguſtinum ibidem
præterea fcripfiſſe , baptiſma fallaciter datum non repeti , aliquis
oggeſſerit , dicemus: per tò fallaciter non intelligi abfentiam in
tentionis, ſed fidei, atque illius tamen , qua neque Miniſter crede
ret Sacramentis gratiam procurari, nequehanc ſuo minifterio in
tenderet :neutrum vero adSacramenti fubftantiam neceffarium eft

( pag. 200. ) . Cæterum : ex nupero adducto S. Patris textu non

allequor, quid ab hæreticis in nos valide torqueripoffit ; non e
nim quiddam hoc loco aſſeveranter definit ', ſed dubitat , eſſe
que implorandum Divinæ revelationis judicium arbitratur ; hoc
vero per Eccleſiæ Orthodoxæ definitionem geminam jam om
nino pateſcit ; ut fine dubio , ſi viveret Hipponenſis Præful, con
feftim fubfcriberet ; velut facile poffumus præſagire in eo , qui b
cit. loco ibidem ſcripſerat: nobis tutum cſt, in ea non progredi aliqua te
nullo
meritate ſententiæ , qua nullo in Catholico regionali Concilio cæpta ,
plenario Concilio terminata ſunt. Id autem ſit cura ſecuræ vocis, aſſere 4
re, quod in gubernatione Domini DEInoſtri , & Salvatoris JEfu Chriſti
univerſalis Ecclefiæ conſenſione roboratum eft . Suffragatur explicatio
de
ni de Lugo Cardinalis : ego fane fateor (ſcribit Diſp .8. Sect. 3 .
Sacram . ) Auguſtinum in co capite de multis dubitaſſe, de quibusmodo pro
pter clariorem Conciliorum lucem , nobis exhibitam , amplius non dubita
mus .
Nec refert ( loquor Bellarminum , quod non recipiantur á
Lutheranis Florentinus , & Tridentinus Patrum Convertus ; nam
neque Nicænus recipiebatur a Donatiſtis in cauſſa anabaptiſmi ;
& tamen Auguſtinus ubique affirmat, rem eſſe certam , & defi
nitam ob illius Concilii auctoritatem .

Ad IIItium . Nititur Kemnitius erroneo principio , quo fomni

at , juſtum hac in vita certitudinem de ftatu Divinæ amicitiæ infal
libilem fortiri, id quod in Inſtit. de Gratia pag. 511. revictum leges.
Ita
 DE MINISTRO SACRAMENTOROM , 213

Itaque non vacat nobis , confilia Divina introſpicere, niſi pecu

liaris revelatio affulgeat , eritque abunde fufficiens, dum ex con
fpe & u Divinæ Miſericordiæ , noftraque identidem cooperatione
certitudinem moralemn de ftatu gratiæ nanciſcamur, cum timore egen
tremorc falutem noftram operaturi ad Philipp. 2. Et vero : quis non
animo prudenter quieſcat penes fructum Sacramenti acquiſitum ,
ubi noverit, facillimum eſſe , ut re & am intentionom Miniſter præ
figat, nec adeſſe veſtigium , ex quo de præſtituta quiſquam in
tentione queat ambigere. ' Sacramenta hominum gratia inſtitu
ta ſunt; adeoque fatiseft , quum humano--Prodo miniſtrantur , &
humana prudentum certitudo affulget. Quæram porro : unde.
nam hæretici de baptiſmate fuo , in infantia ſuſcepto , certitudi
nem repetant ? nunquid a Parentum , vel amicorum teftimonio ?
atque fi hoc ad animi quietem abunde proficit ; cur amabo ex
adultis pacatus effe non debeat , qui & baptizari fe videt , & ver
ba intelligit, & nullam habet de Miniſtro conjecturam contrariæ
intentionis ? Sed demum percontabere : an non officiat nobis faltem
Chryſoſtomus , qui Sacerdotem mira ſimilitudine Hom . in Joan.
Aſinæ Balaam comparavit ; quo dicto facile eft , ut intentionem
in Miniſtro nullam poftulaſſe cenſeri poflit ; addit inſuper : Pa
ter , Filius, & Spiritus Sanctus omniafacit. ' Sacerdos & linguam , & ma
nus præbet: neque enim juftum eft propter alterius malitiamad falutisnow
ftræ Symbola accedentes offendi. B. tantum abeft , ut nobis Græciæ
Pater officiat , ut immo fe commodet ; quando in tribunali pe
nitentiæ veram poteſtatem peccata dimittendi Sacerdotibus at
tribuit , eosque Regibus comparat , quorum certe facta , di& a
ve in fomno, autjoco prolata, nemo ullus rata judicaverit : Sacer
1 doti ( verba funt laudati Patris Humil. 4. de verb. Iſaia ) jus fuperius
eft pofitum - Regi ergo corpora commiſſa ſunt , Sacerdoti animé. Rex

pecuniarum reliqua dimittit ; Sacerdos reliqua peccatorum . Cæterum :

a rigore comparationis datæ ( ut videbit omnis ) omnino remit
tendum eft , niſi velis , Miniſtrum , etiam rationis uſu deſtitutum ,
ad perficiendum Sacramentum acciri poſſe ; erit itaque is dunta
xat germanus ſenſus Chryſoſtomi ,quo Sacramenta , horumque
effectus dona eſfe Divini Numinis oftendat , nec ulla Miniſtrorum
improbitate , modo vera intentio præſto fit, aliquando ſuccidi.
-Accommodate Vaſquezium imitabor Q. 64. Art. 1o . Diſp. 138. C.
8. inquit: oratio Chryſoſtomi non intelligit malitiam , quæ fit.ir
defectu intentionis meceffariaad Sacramentum . fed de malitia morum :
&
 214 PARS I. DISSERT. III. Cap. . 1

& licet in adminiſtratione Sacramenti linguam , & manus Sacerdos

præbeat , dicente Chryſoſtomo, nullatenus tamen afferit excluſio
nem intentionis faciendi, quod facit Ecclefia ; eo quod hæc etiam
in pravis Miniſtris & adeſſe poteft, & ſemper adeſſe prudenter
credendum eſt , nil ſigno exteriore pateat oppofitum ; aliunde
vero non inanime fit inſtrumentum Miniſter Ecclefiæ , fed ani.

matum , rationeque præditum .

Propoſiito. Ilda , & Scholarum

communis .

S. XII. Non fufficit Miniſtri intentio , ex quà 7

duntaxat externum Sacramenti ritum , procul

omni joco ſenſibili , peragat ; in animo autem bu

beat conſtitutum , nullatenus velle , ab fe Sacra
mentum confieri, dicatque fecum tacitus: nolo Ec

cleſiæ nomine ſincere , ac reipfa externum Sacra .

menti ritum celebrare.

Ad doctrinam hanc ſolide tutandani , & auctoritas , & ratio

multiplex largiſſime fuccurrent. Imo. Per doctrinam Florentini
Concilii in Decreto Eugenii omnia Sacramenta tribus perficiuntur :
materia , forma, perſona Miniſtri cum intentione faciendi , quod fa
cit Ecclefia : Miniſter vero , qui folum cxterne formam materix ap
plicat , animo non parandi Sacramentum , quique intra animum
ſuum diceret : nolo Ecclefiæ nomine externum Sacramenti ritum celebrar
re , nequaquam cenferi poteſt , tanquam ſerio intendat facere
quod facit Ecclefia; an enim v.g. ablutionem corporis, & verbo
rum mudam enunciationem phyfice , & materialiter , & non potius
moraliter , penes rationem figni facramentalis , peragit Eccleſia? ac
proinde &c. Declaratur amplius mens Synodi , quæ in pofterum
amuliere, a pagano , aut hæretico collatum baptiſma ratihabet ,
modo, quum aquam adhibet, formam ſervet Ecclefiæ , & facerein
tendat , quod facit Ecclefia : duo igitur manifeſte diſtinguit,ut præ
ter voluntatem ferio ponendi ritum externum 2 feu applicationem
materiæ & formæ , inſuper exigat intentionem faciendi , quod facit
Ec
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 215

Ecclefia ,quodque eodem recidit, faciendi Sacramentum . Equia

dem : fi voluntas debite ponendi ritum externum eft alia , quam
fit voluntas faciendi, quod facit Ecclefia , irritum profecto evadet
Sacramentum , dum Miniſter ex animo nolit cærimoniam , qua
tenus facramentalem , peragere . Ejusdem labii Tridentinum e
rat oraculum Seff. 7. Can. 11. definiens : fi quis dixerit , in Miniſtris ,
dum Sacramenta conficiunt , & conferunt , non requiri intentionem faltem
faciendi quod facitEcclefia ; anathema fit : ecce ! præter cærimoniam
externam , a Miniſtro voluntarie paratam , altera præfigi debet in
tentio , nec fane alia , quam conficiendi Sacramentum . Id por
ro explicatius cognofcetur ex Seff. 14. Cap. 6. ubi fignificanter a
junt Proceres Tridentini, non perfici Sacramentum penitentiæ ,
fi Sacerdoti animus defit ferioagendi , & veri abſolvendi ; quidnam vero
per animum ſerioagendi intelligas, nifi adionem externam , & vo
luntatem ferio ritum externum ponendi ? per tò autem vere ab
ſolvendi intentionem a priore penitus diverſam : diverſa non erit,
nifi fuerit intentio celebrandi Sacramentum , alioqui dixiſſent por
tius : ferio agendi , ſeu vere abſolvendi ; ergo. Accedit : quemad
modum , cum de poteſtate collata Miniſter operatur nomine
Chriſti , ſubjectam materiam conſecret , actum judicialem , non
nudum miniſterium velut nuntius exerceat ; pro quo revera quid,
dam amplius poftulatur ; atque nuda intentio ritus externi , qui
eo adhuc pacto foret indifferens , ut vel nomine Chriſti, vel alterius
nomine ( præſertim , ubi ne verbum quidem de Chriſto , aut DEO
in formula facramentali occurreret ) perficiatur ; indifferens: ut opus
ſit facrum , vel profanum ; indifferens demum : ut actus exerci,
tus fit judicialis pro foro interno , vel externo ; ac proinde & c.
Ex his licebit continenter argumentari : fecundum Catharinun
intentio ponendi ritum externum eſt inſeparabilis ab ejusdem ritus
voluntaria confectione ; cum igitur Concilia ,præter cærimoniam
externam , nominatim intentionem faciendi, quod facit Eccleſia ,
poſtulent, omnino a priore cxterna intentionem longe aliam re
quiſierint. Ildo. E triplici Pontificum fan & tione ulterius veritas
explicabitur, ut videas primum , Adverſariorum intentionem non
eamdem eſſe cum illa , qua facere , quod facit Eccleſia , contendi.
mus ; ac deinde iſtorum præfentem doctrinam in uſum nullate
nus eſſe redigendam . Alexander VIIL. Anno 1690.7. Decemb. in .
ter alias hanc quoque aſſertionem N. 28. confixit : valet baptiſmus
collatus a Miniftro, qui NB . omnem ritum cxternum ,formamque bapti.
Zan
 216 PARS I. DissERT. UL Car I.

Zandi obſervat ; -NB: intus vero in.corda foso , apud fe refoluit : non intens
do facere, quod fucit Ecclefia. An quidquam in adverſarios ſecun ,
eum litteram , planumque orationis ſenſum clarius elle poflit, ni.
fit, ut nobis multo probabiliffimevideri debet , violenta quaſi.com
mentatione aliorſum deflectatur ? Innocentius IV . commentans
in L. 3. Deonet: de baptiſmo: Cap.Si quis.puerum , vigilanter admonet
N. 8. quod ad boo , quod aliquis baptizatus fit , necefarium eft , quod ba
ptizans intendat baptizare ; non tantum balneare , vel carnes lavare ; er
go neceſſe eſt , intentionem adelle fuper conficiendo ritu , qua
tenus ſacramentali : alioqui intendens ex animo duntaxat balneare ,
aut carnes lavare , verum confeciller baptiſmum ; quod tamen a
deo renuit $ . Pontifex , ut plane etiam enodatius alſeruerit, nullo
pacto baptizatum cenſeri eum , in quo veram formam dixerit
Miniſter , fed hanc non veram crediderit ; at aliam potius : 83
bor ideo ; quia non intendit baptizare ; quod ex co apparet ; quiaformam
veram dicere non intendit. Demum Innocentius XI. A. 1679. 2 .

Martii hanc propofitionem non eft illicitum in Sacramentis conferen

dis- ſequi opinionemprobabilem , de valore Sacramenti ,, reli ta tutiore , V4
ticana litúra abolevit; quis vero diffidat , quafi tutior non ſir ſen
tentia noftra , quæ ad validitatem Sacramenti internam intention
nem pro parando ritu Sacramentali poſtulat , & externam ut in ,
fufficientem repudiat ? Ergo & c. His fingulis demum adjicio Sa
pientiſſimi Benedicti XIV. fuffragium : negari haud poteft (L. 7. de
Synodo Diæcef. C. 4. ) grave vulnus præfatæ opinioni infli£tum ab Ale
sandro VIII. a quo hæc inter alias propoſitio damnata fuit : valet
baptiſmus & c . fed nihilominus a damnationis telo illam defendere NB.
conantur. Fuenini, Serry Jc. alii - Eft igitur communior ſententia exi
gens inMiniſtro intentionem , vel actualem , velvirtualem faciendi non
Jolum ritum externum; fed id , quod Chriftus inſtituit , feu , quodfacit
Ecclefia , & hæc , veluti tutior , eft omnino fervandu , in praxi . Cave
re demum jubet Epiſcopos , ne priorem nibilofecius opination
nem Synodali Decreto reprobent ; tum , quod expreſſum non
dum de ea emanaverit Apoftolicæ Sedis oraculum ; tum , quod
illiusmodi cauffas majores , difficilioresque quæſtiones ad Apo
ftolicam Sedem deferendas,velit perpetua Ecclefiæ conſuetudo.
Quare ( proſequitur deinceps ) fi conſtet , quempiam aut baptiſmum
contuliſſe , aut aliud Sacramentum ex iis, que iterari nequeunt, admini
Straffe , omniadbibito externo ritu ; ſed intentione retenta ; aut cum deli
berata voluntate N.B. non faciendi , quod facit Ecclefia , urgente quidem
ne
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM; 217

mecofitate orit Sacramentum fub conditione perficiendum ; fe tamen res moe

patiatur , SedisApoftolicæ Oraçulumerit exquirendum .
ram In has
anguſtias nemo noſtrum conjicitur, IIItio. Attentis ad Rubricas
Mifjalis Romani clarebit ulterior veritatis expofitio ; dicitur ibidem
$ . 7. fi quis babeat coram ſe undecim hoftias , & intendat confecrare fos
lum decem , 202, determinans, quas decem intendat : in his caſibus non
canfecrat ; quia requiritur intentio. Nunquid vero hanc hypothe
ſim comitatur nihilominus ritus externus , atque etiam præfto eſt
illa intentio , quam a forma , deliberate recitata , inſeparabilem a .
junt adverſarii & tamen verum non conficitur Sacramentum ;
ac proinde &c. Immo : fi decem hoſtias ab fe confecrandas certo

Presbyter determinet, ut undecimam aliquam deſignet non con

ſecrandam ; priores illæ ; non autem iſta conſecrabitur ; etli co,
ram poſita fit, rirusque exterior ad fenſum debite penes omnes
peragatur. Atque ideo & c. IVto. In ſuppetias acciripoteritDoctor
Angelicus: quanquam eum nobis eripere velint CathariniSecta.
tores : Is igitur 3. P.Q. 64. Art. 8. ad imum meditato exigit illius
modi intentionem , a Miniſtro præfigendam , qua fe fubjiciat prina
cipali agenti, ut fcilicet intendat facere , quod facit Chriftus , & Ecclefia :
qui vero fubje & us erit Miniſter principali ugenti , fi aliud quam
princeps cauſſa animo meditetur , aliud intendat facere , quam
Chriſtus, & Eccleſia ? Chriſtus & Eccleſia ritum facrum : Mini.
fter cærimoniam profanam ? Ulterius Art. ibidem 10. dum ſcita
tur : utrum intentio recta Miniſtri requiratur adperfectionem Sacramena
ti , mox in reſpondet : intentio Miniftri poteft pervertidupliciter :
wno modo reſpectu ipfius Sacramenti : puta , cum aliquis NB. non intena
dit Sacramentum conferre ; ſed deriforic aliquid agere. Et talis perverſin
tas tollit veritatem Sacramenti ; præcipue , quando fuam intentionem ex
terius manifeſtat. Quo in loco oportebit oculatiorem eſſe , ut vin
deas , teſte Angelico , Sacramentum eſſe nullum , ubi Minifter non
ixtendit Sacramentum conferre : fed deriforie agere; id quod per fy
ſtema adverſariorum revera contingeret ; quos præterea nihil
adjuverit explicatio de externa derifionc ; quando Angelicus fub
nexuit tò præcipuc ,fiatque ſenſus verborun nativys , & proniſfi
mus : veritatem Sacramenti fimpliciter quidem perimi , five exterius ,
five nullatenus intentio jocularis manifeftetur ; quanquam peri
matur præcipue , quum in externum perverſa intentio prodierit j
addit propterea c. 1. ad 2 dum . Sacramentum prorſus vitiari per iran
tantionem ludicram ; id quod vigilanter di& um eft ; cum intentio ls
Ee di
 1
218 PARS I. DISSERT. II. Cap. I.
dicra ſit , licet in animo recondatur. Vto. Locus advenit Rationi
Theologicæ , quam ita perficio . Imo. velut materiam determinat
forma ad fignificationem facramentalem ; ſic iſtam , ex lua pronun
ciatione adhuc indifferentem , intentio Miniſtri determinare de.
bet ; ut vel habeat , vel non habeat ſignificationem Sacramenti ;
id autem , quonam pacto accidet , fiquidem Miniſter , externa

cærimonia occupatus , in animo dixerit : nolo Sacramentum confice

re , nolo Sacramentaliter abfolvere , nolo conſecrare , baptizare noto ; im
mo : vilo in nomine diaboli cærimoniam explere & c . 2do. Miniſter
poteftatem debet miniſterialcm exerere , agereque nomine Chri
fti ; fed non exerit hanc poteftatem , non agit nomine Chriſti
qui ca poteſtate uti non vult , nec vult nomine Chriſti operari
Sacranientum ; quanquam exterius omnia fimulet; ergo & c. 3tio.
Intentio faciendi, quod facit Eccleſia, non eſt illiusmodi, ut quis
intendat actionem profanam , vulgarem , aut deriſoriam ; immo
vero hanc , fi conftiterit, caſtigarent jura Ecclefiæ ; igitur &c . 4to.
Intentio jocularis , fenſiliter manifeſtata , reddit Sacramentum in
validum coram DEO , & Judicio Eccleſiæ ; ea igitur no n mánife
ſtata nullum pariter reddet Sacramentum intrinſece , & in ſe ſpe
& atum , inque faltem oculis Divinis . 5to. Siquidem in hypo
theſi adverſaria verum foret nihilominusSacramentum ; tum ideo,
quod dato caſu Miniſter faceret, quod facit Ecclefia ; falſum eſt Con
fequens; igitur & Antecedens. Eccleſia quippe nec facit, nec in
tendit functionem profanam , quam tamen vellet ex animo Mini
1

fter , nolens Eccleſiæ nomine , quin fortaffis nomine diaboli, cæri

monias conſummare. Profecto : ut quis fe præftet Ecclefix Mi
niſtrum , debet ſuam , Chriſti & Ecclefiæ intentioni conformare,
quodque eodem cadit , debet a & ionem velle , eamdemque po
nere ut facram , & facramentalem . 6to. Eo , quod Miniſter apad le
ſtatuat : v.g. nolo baptizare &c. revera peræque ſtatuit , duntaxat ſi
mulare , quod facit Ecclefia : nunquid vero cum ſimulatione conve
nire poterit ſeria intentio agendi , quod agit Eccleſia, & Chriſtus
inſtituit ? Verbo dicam : nemo operatur ultra intentionem : non
intendit ejusmodi MiniſterSacramentum ; nec itaque perficier Sa
cramentum
SCHOL10n. Non hoc noſtra volumus Propofitionc tutari >
tanquam opus ſit actuali , velparticulari , & figillatim explicata in
tentione Sacramentum conficiendi ; nam fic irritus redderetur
baptiſinus omnis ab hæretico , paganove collatus ; fed iftud pro
pu
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 219
pugnare eft animus , uti neceffaria fit quædam generalis , aut con
fuſa faltem , attamen vera , ac ſincera intentio interna faciendi,quod
facit Eccleſia , quod Chriſtus inſtituit, aut quod celebrant Chri-,
ſtiani ; hac abſente, aliave prorſus oppofita cumprimis præſente ,
etiamſi exterius nihil manifeſtata , invalidum reddi Sacramentum ,
ſemel atque iterum defendemus , 'maxime, cum præparata jam ſit
arena oppugnantium . Interim tamen mihi temperare non pof
fum, quin adhuc firmamenti gratia Pallavicinum noſtrum adver
ſus Suavem Polanum in Hift . Concil. Trident. depugnantem ſub
exitum inducam : ex ipſa natura (ait ille ) omnium humanarum dona
tionum , & conceſſionum , quibus fine hac interiori voluntate nullus eft vi
gor ex communiore fententia ;præfertim cum byjusmodi voluntatis defectus
natura fua patet illi, ad quem ſpectat eas exequi ; quemadmodum in re,
propofita contingit , in qua executor promiffæ gratiæ , promiſique characte
ris DEus eft , qui cordis intima pervadit. Iterum : S. Litterarum teſti
moniis id confirmatur de quibusdam Sacramentis , ex quibus ad reliqua de
ducitur argumentum , cum eadem urgeat ratio. Profecto : peccatorum
arbitris dictum eft : quorum remiſeritis peccata Sc. Nec cenſetur
is remittere , qui verba fine rcmittendi voluntate pronunciat. Clarius

quoque Jacobus Apoftolus in Extrema Unctime requirit Saccrdotis pre

ces , quæ fine dubio interiorem intentionem includunt : etenim precari non
diceretur , qui preces Ecclefia proferret ; ſed non animo DEum ulloquendi.

Adverfariorum Momenta .

S. XIII. Quod Conciliis primum , ac deinde Pontificum fan

citis dogmanoftrum ſuffulſimus ; hæc ſibi pariter fumunt Secta
tores Catharini. Ajunt enim Imo. Concilia nihil exigunt , niſi
intentionem faciendi , quod facit Eccleſia ; ſed Miniſter peragens ri
tum externum , quamvis occulta cum intentione celebrandi ri
tum profanum , aut mimicum , omnino intendit facere, quof d a.
cit Eccleſia , videlicet : ad materiam debitam formæ applicatio
nem ; igitur &c . Aliud nimirum eſt : facere , quod facit Ecclefia ;
& aliud , quod intendit Ecclefia : ac propterea , qui externo ritu debi
te fungitur , intendit facere , quod facit Ecclefia ; alioqui ad valo
rem Sacramenti neceſſaria foret intentio conferendi gratiam fan
& ificantem , quam ex uſu Sacramentorum Eccleſia nunquam non
ſerio cupit . Præterea : Tridentinum non Catholicos corripit ;
Ee 2 fed
-
 Pars I. DISSERÍ. III. CAė, I.

fed Lutheranos , eorumque Tribules , per quos valet Baptiſmus

duntaxat ad fidem excitandam , & valet , ut ſi exterius etiam mi
mice peragatur ; cætera nihil a Synodo præcipitur aliud , quam

0. g. in Sacramento pænitentiæ recta formæ abfolutionis enuncia

tio : ob quam itidem cauſſam provide ſubjiciunt Patres Concilii :
is eljetfalutisfua negligenti
ſimus, qui Sacerdotem jocoſe abſolventem cogno
ſceret , utique ex lignis manifeſtatis ? ego non alium ſerio agentem re
quireret. Fruftra eſt igitur argumentum , quod ab Conciliis pe
titur in adverſarios. Confirmatur : Miniſter , de quo agitur, ſal
tem profert intentionem partialem Eccleſiæ ; non enim totalis exi
gitur ; ad quam ſpectat intentio conferendæ gratiæ. Immo: idem
ipſe, qui fe gerensexterius tanquam Eccleſix Miniftrum ferio for
mam cum materia conjungit , femper quidem non vult directe
conficere Sacramentum ; ſed id ſemper vult indirecte ; quod ab
unde ſatis eſt ad veritatem Sacramenti . Ildo. Nec vulnus ullum
adverſariis infligere videtur definitio Alexandri gvi ; tum quod
ad Lutheri dogma peftilens in ſenſu obvio , quem præferunt ver
ba , attineat ; pronunciatur ſiquidem indefinite de quocunque ritu
externo , live
ſerio , ſive joculariter peracto ; tum , quod a lata jam
damnatione nihilominus a Viris Catholicis hodiedum opinatio
laudata defendatur, nihil contradicente Ecclefia . Quid quod
horum aliqui ſubita facilitate adverſus damnatam hanc propo
fitionem e veſtigio illud offerant : Gallos Canoniſtas , multosque alios
3 in Chriſtianis Provinciis , non habere tanquam ratum Decretum ullum
Tranſalpinum , nifi ab ipſo Papa emanaverit; judicia autem a Romana In
quifitione lata per fe , etiam quoad
forum internum, Gallos non obligare.
ÍIltio. Mirillimam ajunt confidentiam , ex qua Innocentium IĎtum
adduximus ; cum revera ſignificanter adverſetur ;ait etenim : non
facit Ecclefia ;
eft neceffe , quod baptizans - gerat in mentefacere , quod
immo , fi contrarium gereret in mente , fcilicet : non facere, quod facit
Ecclefia ; fed tamen facit, quia formam ſervat , nihilominus baptizatus eſt,
dummodo baptizare miniſter intendat. IVto. Sibi quoque, plau
dunt de Innocentio XI. inde , quod doctrina hæc noſtra tuta ſit
minus , minus probabilis ; illorum vero ſubnicatur Auguſtino ,
Thoma Aquinate , Innocentio IV .aliisque haud paucis .
R. Imo generatim : Scholarum mos eft ad veritatem enodatius
detegendam , ut altera alteri Conciliorum Decreta obtrudat ;
non , quod fe invicem Ecclefiæ anathematiſmis implicare velint ;
verum , ut live pericula opinionis oftendant , live, ut , quæ ab
ful
 DE MINISTRO SACRAMENTOROM . 221

fulmine Romano lit remotior , & veritati definitæ proximior ,

nervofius comprobent : hac igitur methodo & nos pugnavi
mus; neque iccirco cuiquam vulnus fidei inferre medicamur ,quid
quid in conſecuturis ad tutelam veriffimæ fententiæ ſumus allaturi.
B. 2 do. ad Imum . Nego min . Ecquis erit , qui credat ,tum Mini
fruin exteriore ritu velle facere , quod facit Eccleſia ; quando
fecum tacitus ait : non volo facere, quod facit Ecclefia, quod Chriſtus in
ftituit: nolo nomine Chriſti * Ecclefiæ ritum externum peragere : volo no
mine diaboli exteriorc cerimonia me occupare. Equidem , quod fa
cit Eccleſia , non id facit mere materialiter v . g. functionem mere
nativam , indifferentem , aut profanam ; ſed formaliter , cærimoniam
videlicet quatenus facramentalem ; ac proinde Miniſter illius
per
æque faciat ritum quatenus facramentalem . Eft quidem aliud :
intendere , quod intendit, & aliud : facere , quod facit Ecclefia ; fed &
mabo , an hoc illi conveniat, qui ritum externum voluntarie ap
parat, nec tamen ex animo vult facere Sacramentum , quod facit
Ecclefia ? Si ita eft , facile crediderim , & illum quoque validitatem
1 Sacramento procuraſſe , qui ritum externum conficiens nullam
fimpliciter intentionem præfixiſſet. An enim magis repugnet Sa.
cramento nulla intentio , quam intentio e diametro oppofita ?
malim potius , ut nihil intendat alter, atque ut intendat votis me
is plane contrariari. Ergo , qui animo , per adverſarios expli
cato , reſolutus eſt, nec intendit , nec facit, quod facit, aut intendit
Ecclefia. Cum hoc nihilominus belliffime cohæret, ne , licet Mi.
niſter velle debeat Sacramentum conficere , opus fit , ut NB. gra
tiam fua miniſtratione conferre velit : hoc namque Concilia re
quirunt nullibi : gratia , autcharacter funt effectus Sacramenti : in
tentio effectus non eft , ſed ad ipfam Sacramenti pertinet ſubſtanti
am , quæ tribus perficitur : materia , forma, intentione Miniſtri ; ni
hil autem neceffe eft effe &tum explicate velle , qui a cauffa neceſſaria
profluit : cauſſam pone, & effectus etiam nolente te mox con
fequetur. Sed nunquid vero ritus externus gratia cauſa eſt ? ita lane:
at non utcunque acceptus , verum ut facer eſt ; facer non erit ,
quem alioqui ſacrum eſſe noluiſti , nec voluiſti in nomine Chri
ſti, & Eccleſiæ celebrare. Summum dicam : in fyſtemate adver
fario facer ritus apparebit : reapfe , ac vere non erit. Deinde :

quanquam fateor , Concilii mentem in hæreticos armari, ut pro

pterea adverſarios nolim damnare hærefeos ; eo tamen nondum
vi & ores evadunt ; quod non continuo fententia vera ſit , fi da
mna
 222 : -PARS I. DisseRT; HI. CAP. I.

mnata non fit: quis enim nefciat, tot erroribus ſcatere ingénia ,
in quos nondum Ecclefia fulmen expedivit. Frugi Theologo
advertendum ad doctrinani communem , in praxi tutam ,menti
que Conciliorum , ac Parruin conformiorem , maxime, ſi de iſto ,
rum cætu elle velit , qui probabilifnum velut carbonibus dignum
generoſius fomniarunt. Ajo itaque , & propugno, ſententiam
noftram honorari veluti communem , in praxi tutam , Conciliorum

fancitis conformiorem ( pag. 199.8 215. Fallitur ergo, quisquis Sa

cramentum pænitentiæ valide parari arbitratur, duin formulam re
citaverit Miniſter ; interiore tamen animo non abfolvendi detentus :
duo fiquidem præſtituta habes ab Conventu Tridentino : animum
Sacerdotis ſerio agentis ; hinc excluditur externa ſubſannatio : tum
animum vere abſolvendi; inde excluditur fubfannatio interna , quam
nihilominus Sacramento nihil obfuturam Vindices adverſarii o
pinantur. Ego quidem autumo : non minus apud DEum ſubſanna
torem efle Sacramenti , qui in corde fuo irridet myfterium ,quam ,
qui externa cum derifione ritum facit ; ac propterca non affequor
quonam pacto vere exerceat in foro polipoteſtatem judicialem Preſ.
byter , fi externe formulamı ſine riſu proferat ; fed tamen interne
nolit, aut velit in nomine diaboli abfolvere pænitentem . Aver
runcent boni Superi, ut ne fimili unquam formula abſolutus æter
nitatem ingrediar: faltem iſta mihi timor meus tacite, & religio
fe ingenerat ; alios ex cathedra mea non damno , qui viderint
quonam in ſenſu ſuo poflint abundare, Quæ tandem eſt ex Tri
dentino ultimum adjecta fententia , gratis ab Objiciente accerfi
tur; equidem ſalutis negligentiſfimum omnino dicimus , qui a mimo
velier , & joculatore indulgentiam criminum præſtolari; revera
alterum ferio agentem Miniftrum inquirat , neceſſe eſt. Forte vero
per tò ſerio agentem fuam vindicari fententiam rentur adverſarii ?
Ohe ! præclariſime: nam fic per Tridentinum juberemur , eum in
veſtigare Presbyterum , qui exteriorem ritum fine deridiculo
peragit ; fed interea apud animum conſtituit , nullatenus Sacra.
mentum perficere , nec facere , quod facit Eccleſia .
Ad Confirmat. Verba , & verba ! intentio , qua perficitur Sa
cramenti ſubſtantia non debet elle mutila ,manca , partialis : integra
ſit , dum integritas Sacramenti ſpectatur ; alteram vero intencio
nem Ecclefiæ , quæ ad effectus Sacramentorum porrigitur , neque
nos poftulamus ( pag . 200. ) quod ſubſtantiam Sacri Myſterii pe
nitus jam perfectam lupponat. Tam ingenii lum miſéri, ut non
in
 DE MINISTRO. SACRAMENTORUM. 223

intelligam , quomodo partialis Ecclefiæ intentio , aut indirecta, in

eo recondatur , qui directe , abſoluteque , tacitus fecum , non vult
Sacramentum peragere , non vult nomine Chriſti operari, nec
facere, quod facit Eccleſia. Si nuda voluntas exterioris ritus jam
efficax eft, ut nomine Chriſti cenſear agere : jam Presbyter navi
cula voluntarie ve & us , vehetur nomine Chriſti , quem pariter tran
fretaffe legimus. Nec officit, dato hoc in exemplo defieri inſti
tutionem Divinam ; nam eft ifta penes Sacramentum hujuscemo.
di , ut Miniſtri intentio intentioni Eccleſiæ fit conformanda ; qui
vero conformabitur ? fi eam nolit , aut velit dæmoni potius pa
raturus Sacramentum conformare ? Denique : indirectam inten
tionem alibi( pag.201.) velut infirmam , & infufficientem , magna
contentione rejecimus.

Sed dicunt : qui exterius ſe gerit tanquam Ecclefiæ Miniſtrum ,

& ferio formam materiæ applicat , etſi intus apud ſe reſolvat : non
intendo , quod facit Eccleſia , omnia jam parat ad integritatem Sacra
menti. R. Nego : deficit intentio neceſſaria; atque ideo totum ſub
ruitur ; ut non dicam , exteriorem hic intentionem , in nudo ritu
!
exteriore repofitam , adferri, quæ non niſi improprie dicitur inten
tio , contra ſanctionem Tridentini , veram intentionem poftus
lantis , nec metaphorice , ſeu improprie loquentis. Atqui regerent :
intentionem externam revera impropriam eſſe , nec in præſentia
ceu principium actionis eamdemmet conſtitui ; potius velut obje
ctum intentionis mentalis adhiberi . At , amabo , cujusnam ? illi
us ajunt , qua vult materiæ , & formæ applicationem Miniſter,
Præclare! vult ſubfannans tanquam ludum , libi licet foli mani.
feſtum ; iſtudne ſatis fit ? Et nonne præter dicam applicatio
nem amplius quiddam exigit Ecclefia ? ( pag. 215. ) quando ma
teriam , & formam , prætereaque intentionem explicate nomina .
vit : quid vero opus fuiſfet , hanc fignificanter nominare
quæ alioqui fatentibus adverſariis abelle non poteft ab externa
ritus miniftratione deliberata : nemo vigilans facit , ajebat Cathari
nus , quod facere non intendit ; alia igitur intentio , ſcilicet Sacra
mentum vere perficiendi , poftulabitur. Porro: neque ſe difficul
tate expediunt , quum internam intentionem contrariam v. g. nolo
fincere operari conjunctionem forma cum materia : nolo Sacramentum per
ficere & c. meram effe velleitatem teſtificantur. Equidem velleitas
non eft , qua abſolute dicimus : nolo Sacramentis operari; ficut vellei
tas non eft , qua ajo i volo externum ritum perficere ; aliter foret ,
dum
 224 PARS I. DISSERT. III. CAY. I.

dum una intentio effet abfoluta, & altera conditionata , qualis in'mer
catore occurrit , qui metu mortis mercimonia fua in mare præci.
pirat : hujus quippe animus fic explicari debet : vellem fervure mer
ces, nis inftaret periculum vitam amittendi : confimilem fenfum non
fert fyftema adverſarium ; ac proinde. Ad hæc : in Mercatore duæ 1
voluntates in eodem objeéto verfantur: fervandi merces , & non fervan ,
di merces ; una igitur alteram fubigit : fubacta vocetur velleitas; at
in laudaró Miniſtro duplex voluntas diverfo objecto occupatur : al
tera faciendi ritum extcrnum ; altera non faciendi Sacramentum ; non
poteft igitur earum una titulum velleitatis fortiri ; nifi accidat, ut
animus comparatus vellet Sacramentum , & etiam nollet Sacramentum :
illud abfolute ,hoc conditionate ; verum lic altercaremur aliter, atque
patiatur hypotheſis.
Ad Ildum . Terna animadverfio non multo feliciorem exitum
cauſfæ procurat ; nam imo efficaciter pernego , propofitionem
effe indefinitam , quo Lutheri quoque errorem continere videa
tur ; ait nempe de externo ritu debite obfervato ; ſed tamen in
tentioni contrariæ conjuncto ; alioqui non ponendum fuiſſet, intus 51
Ūero &c . fed potius : qui omnem ritum obfervat ,aut intus & c . Id quod
adeo diſtincte innuitur , ut non femel, fed iterum , atque tertio 1
obluctatio interna , repugnans Sacramento , proferatur ; videli
cet : intus : in corde fuo : apud fe. Et vero : quorſum damnatio ver ,
bis , ut volunt adverfàrii, ambiguis innitatur , ac repetatur de
nuo , quando a Leone X , a Tridentina Synodo , palam atque clariſli
me portentum erroris Lutherani jam antehac convulſum nemo
Ómnium ignoraverat ? Itaque veritate eft verius, non hac damna
tione veterem ; ſed novam in Belgio opinationem convulſam
fuiffe. 2do. Viros hos Catholicos ( ipfi videant ) fane perpau
cos non imitor ; nec tamen ſtigma illis hæreticum inuro , teneo
que Theologorummaximi fubfellii doctrinam , ſancitis Eccleſiæ
conformiorem . Hoc cætera fidenter pronunciaverim , vel ipſos
Lovanii Doctores, cum antea Catharini fundamento incumbe .
rent , poft Alexandri 8vi Decretum penitus ad viam communem ,
tutioremque redüiffe , alteramque fùam priorem ſententiam , vel
uti Pontificio oraculo jam eliminatam , omnino recantaſſe. 3tio.
quod eft de quibusdam Gallis Canoniftis , mirari ſubit , quo pacto
accidat , ut Decreta Romana , quum fibi favent, ambabus mox ulnis
amplectantur , atque etiam ampliffima oratione palam commen
dent; quum vero adverſari videntur , fine mora inofficiofe di
mit
 DE MINISTRO , SACRANENTORUM.

mittant ? Nobis certe major Romanarum decifionum veneratio infi

det, cumprimis proprerea ; quod in hujufcemodiSenatu Dodic
firmi quique, ac Sapientiifimi conveniunt fummo præfidente Pon
tifice qui
, inſuper præſentiin negotio colle & is , auditisque E
ruditiſſimorum fuffragiis ipfemetprædictas propofitiones profcripfe
rit. Horum auctoritas qualem qualem privati Scriptoris digni
tatem elumbar.

Ad Hitium . Cap. Si quis puerum non Innocentii IVti ; ſed Ale

xandri Illtii verba comple & itur ; quod vero ad commentationem
prioris Pontificis attinet, ea nihil ferimur, modo contextus ora
tionis non fparfim , ſed continenter, ac meditato legatur ; ait e
quidem N. 2. qui non intendit baptizare , ab eo baptiſmi Sacramen
tum non perfici ; ecce primum fulmen in adverſarios ! tum loco ,
qui objicitur, eodem provide adjecit : baptizatus eft , dummodo NB,
baptizare miniſter intendat ; ecce alterum ! denique: inter baptizare ,
1
& lavare corpus diſcrimen adnotat , ut ſine intentione interna vera
poſlit eſſe lavatio ; non tamen baptiſmus , quatenus Sacramen
tum : fi infidelis baptizat fecundum intentionem petentis , intendens face
96 , quod alii baptizantes faciunt, effet baptifmús; fecus fi intenderet folum
lavare ; ecce tertium telum , quo fententia oppoſita configetur.
Manet eapropter reliquum , ut objecta Pontificis oratio : non
neceſſe , quod baptizans gerat in mente & c. non quidem neceſſario exi
gat intentionem faciendi , quod facit Ecclefia, quantum ad effe
Etum Sacramenti , ſive juſtificationem ex opere operato condendam .
Conc. quantum ad fubftantiam , & validitatem Sacramenti. Nego . Hu
jus veritatis graria notari poterunt textusconſequentes , ab eo
dem S. Pontifice ibidem recitati : valet , inquit , baptiſmus , licet
baptizans non intenderet baptizare fecundum intentioncm petentis
baptiſmum , id eft: ut baptiſmus operetur , quidquid NB. operari poteft.
Et mox : fi baptizans confert , quod alii baptizantes conferunt, licet
non credut ipſum poffe aliquid operari , vere baptizatus eft. Sed fi boc non
intenditur , non baptizaret ; nec eft nccelle , quod aliquis ſciat , quid in bis
Ecclefia intelligat.
'Ad IVtum . Riſum teneamus amici , tum propterea , quod In
nocentium , & Auguftinum jam vindicavimus ; Angelicum vero proxi
me vindicaturi ; tum , quod nemo eſt, etiam adverſantium , qui non
validum diceret Sacramentum interiore intentione miniftratum , ut
tamen exadverſus Theologorum plurimi invalidum afferant , cui
exterior folum intentio fecundum datam explanationem adfuerit.
Ff Non
 226 PARS I. DISSERT. III. 2
Cap. I.

Non eſt igitur , quod fuam præ noſtra velle poffint fententiam
tutiorem ( pag. 199. ) . Audiant infuper Suarezium Q.64. art. 10 .
Difput. 13. Sect. 2. qui cum Tridentinum Can. 11. Sell. 7. & rur
fim Can . 9. Sel 14. invicem commetitur , aſſerere veritus non
eft : hæc definitio Can . 9. fatis explicat univerſalem definitionem , Can.
11. prius datam , propter quam exiftimo , contrariam fententiam non pof
ſe jam tuto defendi, nec fine errore. Denique Natalem Alexandrum
audiant, quem Vindicem ſuam perſæpe nominarunt: cum tamen ,
inquit , alii fententiam Catharini rejiciant , in eaque bypotheft, quam exe.
primit regula , cujus in explicatione verjamur , iterandum cenfeant Sacre
mentum , faltem fub conditione , quod id tutius fit , nullique periculo obno
xium videatur , conſultines effe exiftimo , fi quando cafus emerſerit, in re
gula expreſſus, ut Sacerdotes in hac ambiguitate queſtionis Epiſcopum ro
gent , quid facto opusfit; Epifcopus vero fi
, res moram patiatur, & necef
Je judicet , Sedem Apoſtolicam confulat. Profecto : fi noftra non eft ,
fed illorum opinario tutior , ac probabilior ; quorſum tanta cira,
cumfpectio , & cautela ?
S. XIV. Nunc ad alia digrediuntur., ajuntque Imo. Quæ erat,
ex Rubricis ( pag . 217. ) Miſális Romani fublecta auctoritas,admo
dum infirma eſt; non enim Rubricæ Legum Ecclefiafticarum vim
habent, utpote ex Scholarum opinationibus conſarcinatæ . Quid ?
quod plane erroribus ſcateant , uno : quo panis ſolum triticcus,
idonea Euchariſtiä materia definitur ; & tamen Cajetanus panem
cujuscungue frumenti determinavit ; altero : quo idem Sacramen .
tum irritum volunt fi , quis aliquid diminueret , vel immutaret de for
ma Confecrationis ; & Orientales nihilominus fingula verba conſe
crationis Calicis non enunciant. Ildo. Etſi Auguſtinum nupere
(pag. 212. ) noftrum eſſe breviſſime reſpondimus,nondum tamen
acquieſcunt adverſarii; ſed ad incudem denuo revocant commen .
tationem noftram ,quafi fummus Ecclefiæ Doctor c. L.7 . debapt. C.
53. manifeſte negaverit, ad valorem Sacramenti fore neceſſariam
intentionein , quam adeo irremiffe coram defendimus. IIItio.
Sententiis S. Thomæ plane nos tentant obruere ; aut minimum
captivos tenere ; ecce illas : in 4. ſent.dift.6.Q. 1.art. 2. qu. I. ad
2. ſcribit commentans Angelicus: in baptifmo, & in aliis Sacrumeir
tis , qua habent in forma aétum exercitum , non requiritur mentalis inten
tio ; fed fufficit expreſio intentionis per verba , ab Eccleſia inſtituta: *
ideo , le forma ſervatur , nec exterius aliquid dicitur , quod intentionem
.contrariam exprimat , baptizatus eft. Duo hic admonet Theologo
rum
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 227

rum Angelus ; alterum : non eleneceſariam intentionem mentalem ,

ſive internam ;alterum : faris effe ad integritatem baptiſmatis
dum ferio ritus externu perficiatur : utrumque adverſariis patro.
cinari videtur. Ulterius: 3. P. & 64. Art. 8. ad 2dum inquit :
circa hoc eft duplex opinio ; quidam enim dicunt , quod requiraturmen
talis intentio in Miniſtro , quæ fi defit , non perficitur Sacramentum : fed
bunc defectum in pueris ( qui non habent intentionem accedendi ad Sacra
mentuin ) fupplet Chriſtus, qui interius baptizat ; in adultis tamen , qui
intendunt Sacramentum frifcipere, ſupplet illym defectum fides , & de
votio. Sed boc fatis poſjet dici , quantum ad ultimum effectum , qui eſt
juſtificatio a peccatis ; fed quantumad effectum , qui eſt res, & Sacramen
tum , ſcilicet quantum ad characterem ,non videtur , quod per devotionem
accedentis pofſit fuppleri ; quia character nunquam imprimitur , niſi per
Sacramentum . Et ideo alii melius dicunt , quod Miniſter Sacramenti a .
git in perfona totius Ecclefia , cujus eſt Miniſter.. In verbis autem , quæ
profert , exprimitur intentio Ecclefia , qua fufficit ad perfectionem Sacrae
menti , niſi contrarium exterius exprimatur ex parte Miniſtri , vel reci
pientis Sacramentum . Denique ibidem Art. 9. ad inium : poteft
inquit ,contingere, quod aliquis patiaturdefectum fidei circa aliquid,is
non circa veritatem Sacramenti , quod exhibet - & fic talis infidelitas non
impedit intentionem conferendi Sacramentum . Si vero patiatur fidei de
fećtum circa ipfum Sacramentum , quod exhibet, licet credat per id , quod
agitur exterius , nullum ſequi interiorcm effectum ; non tamen ignorat ,
quod Ecclefia Catholica intendit per hujusmodi , qua exterius aguntur,pre
bere Sacramentum . Unde non obſtante infidelitatepoteft intendere face
re id , quodfacit Ecclefia, licet æftimet, id nibil eſſe. * Et talis intentiofuf
ficit ad Sacramentum : quia - Miniſter Sacramenti agit inperfona totiusEc
clefia , ex cujus fide fuppletur id , quod deeſt fidei Minifri.. Videtur hic
etiam locoruin intentionem internam , ceu neceſſariam , exclude
re fummus Scholaſticorum Præſes.
B , Verbofiores hic eſſe adverſarios video ; quare nobis par
ciſimis efle haud licebit. Ergo Ad Imum . Nego Ant. & quanquam

gratis darem , nullam in Rubricis præceptionem contineri Eccle

fiafticam ; tamen vel ex ore adverſariorum conſtare debebit ,
noftram illic do & rinam , ceu communiorem , verioremque , in
Scholis commendari ; quin etiam ab iis, qui de poteſtate , & ad
probatione ſummorum Pontificum eaſdem condidere , non ſine
impenſa ſolicitudine , & accuratiſſima diligentia. Alterum dein
de omniprocul deliberatione efficaciter abnuo ; cum panem triti
Ff 2 ceum
 PARS I. DISSIRI. III. CAP. I.

ecum explicate nominet Florentinum Decretum ; & Romanus Car

techiſmus inquiat : quemadmodum nullus panis , nifi triticeus, apta ad
Sacramentum Euchariftia materia putandus & c. Quod autem de

Cajetano eft, ipfi ,aut fi quos Aleclas habuerit , incumbet, Floren

tini , & Catechiſmi doctrinam ab errore prætenſo vindicare.
Poftremum plane fallit ; non enimquamcunque hic formæ va
riationem Rubrice intelligunt; ſed fubftantivam jure ac merito dam
nant ; id quod ex verbis continue adje & is , & ftudiofe ab advers
fario objiciente præteritis conücietur ; fic vero habent : fi in ipfa
verborum immutatione verba NB.idem non fignificarent. Conſule pagin
nam 108. Orientalium variatio non eft fubftantiva.
Ad IIdum . Eadem denuo lyra oberrant adverſarii ; hinc, ut ve
ritas noſtra clarins perſoner ,diffufa oratione Auguſtinum repe.
rito interpretabimur , totum difficultatis nodum fic explicaturi:
prima S. Præſulis quæſtio eft de baptifmo , dato ab eo , qui non accepit ;.
ſed curioſitate aliqua didicit ,quemadmodum dandus fir ; atque is Paga
nus eſt , a Chriſtiano de Sacramentis Ecclefiæ , modoque confe
rendi myfteria edoctus ſimul , fimul deinde baptizans: in quo pe
nitus defieri intentionem faciendi rem facram omnino inficia
mur ; ut adeo redte Auguſtinus refponderit, ratum elle baptifmum ,
ubicunque , & a quibuscunque accipiatur. Altera quæftio eft de ba
ptifmo ejus , qui accipit cum fimulatione , five fallons in Ecclefia , five jo
cans ; ficut in mimo, fi inter agendum repentina pietate moveatur ; illic
autem res agitur de fallacia Sacramentunifufcipicntis , quanquant
fubitaneo inſtinctu divinitus ad converfionem permoti; ex quo

nullum opinationis fuæ habent compendium adverfarii, de Mi

niftro cluntaxat litigantes. Recte igicur huic percunctationi red
didit Auguſtinus : ficutjam præteritis Majorum ftatutis non dubito, illos
babere baptiſmum , qui quamvis fallaciter id accipiunt ; in Ecclefia tamen
accipiunt
; vel ubi putatur eſe Ecclefia ab eis , in quorum focietate id acci
pitur. Nimirum: five baptizans veræ fit fidei, five falſæ , modo
omnia ex animo præſtet , baptiſmatis Sacramentum perficit , eti
am in illo , qui , ut ut fimulate accedens , fubitanea tainen cælica
motione ſapere occæpit. Tertiam quæftionem fuper eo infor
mat : num validum baptiſma fit , ubi nulla effet focietas credentium ;
fed totum ludicre , mimice, & joculariter ageretur ; quo in puncto Die
vinum judicium per alicujus revelationis oraculum implorandum effe de
finit. Jam vero , quod Auguſtinus optabat , duorum Concilio
rum Generalium definitione fancitum plane confpicimus ; quid

igi
 DË MINISTRO SACRAMENTORUM. 229

igitur ultra requiramus ? Ut non dicam , hanc orationem præ

fentem ab fancto Patre forinatam fuiſſe in hypotheſi , quam ibi
dem ſemel, atque iterum fignificanter inſperlit : fi quis exiftat, qui
NB. fideliterſubito commotus accipiat,
Ad IIItium . In his tenebris , ut lumen prehenderem , ſenos
Auctores , non curſim , ac tumultuarie lectos, conſului: inter eos
Vaſquez L. 64. Art. 1o . Difp. 138. C. 4. etſi,difficultatem explica
tionis in præſentia cauſatus, diceret: fi aliqua eljet non incongrua ex
plicatio , bane ego ab aliis libenter acciperem ;eo quod , ut verum fatear ,
nulla mibi occurrat ; tamen cumprimis Cajetani commentarium , an
te reliqua efficaciflimum , & præſenti negocio ut maxime idone
dilaudar. Cajetano itidem nobiliores Thomiſtæ adftipulan
tur , quibuscum reſpondere eft animus ; atque ſic propterea in
quiam : locis his objectis tantum abeft, ut Angelicus intentionem
interiorem abfolute repudiet ; ut potius ad totam orationis feriem
attentis, collatisque cexribus aliis, multo fignificantius expreſſis ,
contrarium docuiffe videatur. Cui enim ſobrię perſuaſerim
Aquinatem adverſariis opitulari , qui creberrime rectam inten
tionem Miniſtri, eamque internam , ad tollendam in formuliş
yerborum indifferentiam requiſivit ? Requiſivit in 4. Sent. ibidem
qu. I. quum ait , ad Sacramentum concurrere Miniſtrum ,forman
verborum , & materiam : hæc autem non poffunt colligari ad invicem , ut
fint una cauffa , nifi per intentionem baptizantis ; qui ſcilicet formam ad
materiam applicat , ſuum vero minifterium ad utrumque , toțum hoc
NB. ad Sacramenti collationem ; wideo requiritur intentio baptizantis,
Requiſivit in 3. P. Q. 64. Art. 8. nupere nominato ad imum : Mi
niſter fe fubjiciatprincipali agenti , ut ſcilicet intendat facere, quod facit
Chriftus , & Ecclefia ; eſt quippe inſtrumentum animatum , quod ex
animo operari debet , fuamque intentionem principali agenti cone
formare. Requiſivit art. 19. dum intentionem non conferendi Sa
cramentum perverſam , & Sacramento condendo inſufficientem 2

appellat : talis , inquit , perverfitas tollit virtutem Sacramenti , præci:

pue, quando fuam Miniſter intentionem exterius manifeſtat ; quibus ver
bis omnium poftremis aperte monet , Sacramentum eſſe nullum ,
ficubi intentio jocandi, aut fuerit abſcondita , aut exterius quo
que manifeftata. Mox vero ibidem ad I mum . Ecclefiæ intentio re
Eta eft , quantum ad Sacramenti perfectionem , E quantum ad Sucre ,
menti ufum - Et ideo minifter , qui NB. conformat intentionem fuam Ec
slefia quantum ad primam rectitudinem - perficit Sacramentum . Re.
qui
 230 Pars I. DISSERT . III. CAP. I. "

quiſivit denique Opufculo ſuo 5to : ſi Mirifter Sacramenti non ina

tendit Sacramentum conficere , non perficitur Sacramentum . Ecquid
jam expreſſius poterat fcribere penna Angelici ? Sed in femitam
redeamus tantifper : priores geminæ orationes S. Thomæ , quas
Adverſarii accumularunt, quarumve idem fcopus eft , comme
tiendæ ſunt cum ea , quam ſibi ibidem poſuit, obje&ione ; in hac
vero de certitudine agitur ſuſcepti Sacramenti: non poteft homini
elle nota ( inquit objiciens ) intentio alterius ; fi igitur intentio Miniſtri
requiratur ad perfectionem Sacramenti, non poflet bomini, ad Sacramen E
tum accedenti, elle notum , quod Sacramentum fufcepiſſet , & ita non pof
ſet babere certitudinem falutis & c. Cui mox ad 2dum refpondit
conformiter : ad quietem confcientiæ procurandam ſatis eſſe mo
ralem certitudinem , qux tum effulget, cum Miniſter omnem exte
rius ritum curatiſſime perſolvit, quantumvis de interiore intentio
ne nihil conftaret : ponendum fiquidem eft , uti eadem non ab
fuerit , quando nullo ex figno id conjectare poſſumus. Ac propter
ea ſenſus verborum ( ut reſponſio ab obje&ione penitus aliena
non fit ) talis exurget : non requiritur intentio mentalis in ordine ad
certitudinem procurandam de vero Sacramento, quandoque ſuf
cepto. Conc, non requiritur in ordine ad ſubſtantiam Sacramenti.
Nege. Quotieſcunque ( addit Eminent. Gotti.) per verbaMiniſtri,
ſerio prolata , exprimitur intentio Ecclefiæ , & contrarium exte
rius non exprimitur; ſumus moraliter certi, in Miniſtro intentio .
nem non deeſſe, & verum nobis conferri Sacramentum . Sicut,
qui videt hoſtiam publicæ adorationi expofitam , eft moraliter
certus , eam eſſe conſecratam . Nempe : de quolibet praſumendum
eft bonum ( inquit alibi S. Doctor in Supplem . 3. P.Q.45. Art. 4.
ad 2 .. ) niſi probetur contrarium . Præter hæc : alii ad vindicandam
ſententiam ajunt, ab Angelico Doctore non ſimpliciter intentionem
mentalcm excludi; fed tantum eatenus , quatenus ,utinquit, quidam
vellent , intentionis iſtius defectum ſuppleri a Chriſto in parvu
lis , aut fide, ac devotione in adultis : alii per mentalem interpre
tantur actualem , vel certe ſpecialem , eamque notanter ad effectum
Sacramenti collineantem ; id quod nemo Orthodoxorum hacte
nus poftulavit ( pag.200.5201. ) Quid quid autem fit, jure tenen
da eft prior omnium reſponſio , quam alioquiCelebres D. Tho.
mæ Diſcipuli jam civitate donarunt. Ultimum deinde teſtimo
nium extra orbitam adjectum eft ; equidem cum Angelico doce
mus omnes , fidem Miniſtri non eſſe neceſſariam pro Sacramenti
in
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 231

integritate , & affatim fufficere credimus , dum ex animo ſe ge

rat Miniſtrum Ecclefiæ , ex animo intendat facere , quod faciunt
Chriſtiani , aut horum Ecclefia facit, vel Chriſtus inſtituit; ideo
provide adducto loco inſperſerat : non tamen ignorat , quod Ecclefia
Catholica intendit per bujusmodi, qua exterius aguntur , præbere Sacra.
mentum ; & quorſum hanc ſcientiam poftularet , niſi eadem Mini.
ftrum operantem dirigere debeat in paratione myſteriorum ?
Finiam tandem ultimo S. Doctoris documento , ne de ſincera il.
liius mente quempiam ultra dubitatio inceſſat : requiritur ( ait O
puſc. 8. de Ecclel. Sacram . ) etiam in quolibet Sacramento perſonaMi
niſtri conferentis Sacramentum cum intentione conferendi , & faciendi
quodfacit Ecclefia ; quorum triumfi aliquid defit , id eft ,fi non fit debita
forma verborum , fi non fit debita materia , & fi Miniſter Sacramenti
non intendit NB. Sacramentum conficere, non perficitur Sacramentum .
S. XV . Hoc ultimo loco ex Rationibus congeſtis argutantur.
Imo. Si quis Miniſtrorum cærimoniam externam peragat, etiam
animo interius obluctante, & contradicente , is nihilominus inten.
tionem habet faciendi, quod facit Ecclefia : tametſi, quod minime
opus eſt, non intendat facere , quod intendit Eccleſia ;prior requi
ritur ad perfectionem Sacramenti , altera ad iſtius effectum . Et vero
Ildo. Ritus Sacramentorum externi , quod facri ſint , & facramen
tales , hoc utique non a Miniſtrorum propofito , fed Chriſti in
ftitutione fortiuntur ; nihil igitur officiet interna Miniſtri reluctan
tia ; dum tantum ferio , quod agit , exequatur. Exemplum ſuffi
citur geminum : fententiam Judicis, pro tribunali ſedentis, ſerio
prolatam nemo non validam dicet , ratamque; ut ſi etiam in ani
mo vellet oppofitum : Qui ftuppam igni admovet , aut ſemen
terræ injicit ,quid quid interius moliatur, dicatve : nolo Stuppam
comburi : nolo, ut femen pubefcat ; tamen deſideratus utrinque effe & us
conſequetur ; ac propterea & c. IIItio. Addunt , ritum hunc exter
num ad actionem facram in data hypotheſi omnino determinari per
circumftantias exteriores , veluti , quod v. g. fiat lavatio parvuli pa
lam ad baptiſterium , a Miniſtro ad illiusmodi functionem accer
ſito , præfentibus Patrinis Bc. Omnis certe , vel modice atten
tus, cum ifta viderit , Sacramentum conferri merito exiſtimabit.
Aliter eſt , fi privatim ejusmodiritus perficiatur v.g. a muliercula
infantem abluente , & interius Sacramento contradicente. IVto.
Secundum Hiftoriam Ecclefiæ legimus , perſæpe Sacramenta inva
lida declarata fuiffe ob defe & um materiæ , vel formæ ;nufquam
ve
 232 PARS I. DISSERT. III. Cap. 1.: 1

vero ob intentionem internam , facramentali ritmi " reli& antem .

Čauſſariam contra Donatiſtas additam fuiſſe conſtat ; quoniam , fi
verbis Evangelicis conſecrentur cærimoniæ , eafdem miniſtrantium
perverſitas vitiare non poffit. Id quod Vto. ex factis iterum hi
ftoricis eluceſcét : ſic Ludovicus Gaufredus, Curio Maffilienfis ,
fibi oblatós baptizabát ex intentione diabolo parvulos devovendi: Pe
trus Lávardinus Cænomanenſis Præſul, ſubinde conſcientia fti.
mulatus, teſtabatur , nunquam habuiſſe ſe intentionem Epiſcopatum
ſuſcipiendi ,nec intentionem alios ordinandi: & nihilominus Sorbo
næ Theologi utriusque functiones ceu validas , & facramentales
declararunt ; igitur &c. VIto. Valer baptiſmus ab Atheo , aut Pa
gano collatus , qui profecto DEum , Ecclefiam , Sacramenta animo
facrilego deſpiciunt ; quæ itaque hujus ratio ſuberit alia , atque,
quod ritum ſaltein cxternum , non mimice ; at ſerio adminiſtrent.
Vilmo. Ea hic opinio tenenda non eft , ex qua conſequitur , ut
Eccleſia poſſit univerſa deficere: hoc plane periculum imminet
opinationi noftræ. Demus enim , Epiſcopum non habere inten
tionem confecrandi Clericos; externa tainen faciat omnia ; iſti dein
de facris operentur, pro tribunali conſcientiæ Judices conſide
ant ; ſubinde Curiones facti in Paræciis non ex animo intendant
conferre baptiſmum , erit ſane, ut fenfim atque ſenſim cætus fi
delium penitus diſpareat, nec perſeveret uſque ad conſummatio .
nem ſæculi. Vilivo. Epiſcopus, ut habent Ritualia, antequam Or .
dines conferat , palam proteſtatur , le non habere intentionem or
dinandi eos , qui debitis requifitis caruerint : & nihilominus , ſiiſti.
usmodi adeſſet aliquis , vere ordinaretur , quanquam ab exercitio
Ordinis ſui eſſet fufpenſus. Manet igitur inviolata adverſário .
rum ſententia, ad validitatem Sacramenti non niſi ſeriam poftu
lans exterioris cærimoniæ miniftrationem , qua demum cunque
yitiata intentione Miniſter laboret . Denique IXno. Repugnat ,
non fieri artefa & tum , fi quando artifex materiam debite apparet ;
velit etiam , aut ex animo nolit , artefactum reſultare. Sic per
æque de Miniſtro Sacramentorum diſcurrendum eft.
B. Minus iſta , fi in antegreſſis perſiſtimus, mencem ab inſti
tuto poterunt divellere. Quocirca ad Imum . Nego Ant. Non enim
Eccleſia cærimoniam profanam peragit, peragit facram , & Divi
nam : Miniſter illius agit nomine Chriſti, & Eccleſiæ ; utrique
igitur ſua deliberatione conformetur, eſt neceſſe ; neque præter
ea nuntius eſt : eſt Miniſter, & Judex cum poteftate in foro con
fci .
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 33
ſeientiæ interno ( pag . 218. ) Porro : non quidem opus eſt , ut
intendat , quod intendit Eccleſia , penes onwem Sacramenti effectum
qui utique cauſia pofita non relinquitur inMiniſtripoteftate. Conci
.
penes fubftantiam Sacramenti condendam . Nege.
Ad Ildum . Nego Ant. Ex utroque, etſi diſpari ratione, enaſci de
bet cærimonia Divina , opere ipſo exercita : a Chriſto quidem
tanquam Auctore , a Miniſtro tanquam vicario adminifiratore , non
qualicunque , ſed poteſtate prædito , ſeque principali agenti fubji
ciente , qui fi nolit Sacramentum perficere , Sacramentum erit
omnino nullum : non ſecus , atque mortuum neutiquam virtute
Chriſti fuſcitaret , qui , hac prodigiofa poteſtate præditus, exte.
rius diceret : furgite mortui ; interius vero : nullo paéto volim , ut re
furgatis. Itaque facramentalisfignificatio Chrifto quidem inſtituen
ti debetur ; at niſi functionesfpectentur moraliter , facræ non e
runt, non erunt fignificatione facramentali præditæ : nam ratio Sacra
menti ( verba Suarezii mutuor ) non eft neceſſario connexa cum ex
teriore actione , feu cærimonia ; ſed pendet ex miniſtro , cui data
eſt poteſtas faciendi , vel non faciendi Sacramentum - & ad hoc
eft neceſſaria intentio interna ; nam ſub hac ratione morali allur
muntur Miniſtriaciones ad fignificationem facramentalem . Denique :
fi ſolaChrifti inſtitutio facramentalem fignificationem procurat, quid eft
quod poſita a joculatore, a mimo cærimonia neutiquam ſacra fit?
aut itidem baptiſmus, in hypotheſi adverſaria privatim celebra,
tus , Sacramentum ninimedicatur ? Tandem : obtrufum exemplum
geminum levioris eft armaturæ ; primo quippe Miniſter reipu
blicæ itidem voluntate , & prudentia uti debet; non enim eft me,
rus Principis nuncius ; fed præmiorum , ac pænarum æquus diri
bitor ; quod autem valida ſit iſtius ſententia, modo externe ſerio,
quantumvis animo obluctante, recitetur, hoc eſticcirco, quia mu.
nere tantum publico defungitur ad externam Civium felicitatem
procurandam ; aliter fe habere debent omnia in foro interno , u
bi ſalus animarum ſpectatur : ibi illufto interna non præpedit ſalu ,
tem reipublicæ : hic præpedit falutis remedia : Judex politicụs a
nimum præferre debet ferio agendi : Judex ſpiritualis animum præ+ .
terea vere abſolvendi ( pag. 215. ) Immo : ſi Judicis prioris intentio
demum pateret , fententia, eo modo pronunciata , irrita fine du
bio diceretur : patet autem DEO intentio Miniſtri perverſa ; ac
proinde irritum reddet Sacramentụm . Secundo : fi uftio , & fe
minis evolutio quiddam effet morale , ab operantis propoſito de
GS
pen
 234 PARS I. DISSERT . III. Cap. I.

pendens , revera dato caſu net ignis ſtuppam corriperet,necter

ræ calor rudimenta plantæ explicaret; atque ita in caput fuum ar
ma fuffecere adverſarii ; ut non dicam , illiusmodi exemplum op
portune hæreticis patrocinari ; inquient nimirum : Ituppa flammis ,
etiam mimice immiffa ; aut ſemen joculariter terræ concreditum ,
nihilominus mox illa conſumitur , & hocin poſterum germinabit ;
fic igitur parabit quoque Sacramentum Miniſter , etiamſi for
mam materiæ externa cum deriſione , & mimica fubfannatione
applicuerit. Ecce ! ut fidei adverſariis telum offerant.
Ad IIItium . Nondum dimittamus prehenſos adverſarios; nec
enim eliberant ſe miſerabili hoc effugio ſuo. Nam i mo circum

ftantiæ loci , temporis , perſonarum , neutiqnam illud ſunt , qui

bus docente Concilio Sacramenta perficiuntur ; (Pag: 67. ) ma
teria debita , debita forma, & intentio debita adeffe debet. 2 do.
Intentionis determinatio ad eum fpectare dicitur , qui modo huna
no cærimoniam perficit ad mentem Ecclefiæ, qui functionem per
agit facramentalem : is autem folus Miniſter eſt ; non adftantes ,
non rerum adjuncta ; alioqui iſta veluti caufjá partiales ad integri
tatem Sacramenti concurrerent ; quod per omnia failiflimum .
3tio. Sacramentum non eſt ritus externus ſimpliciter ; ſed elevatus
ad fignificationem facramentalem ; atque adeo unus ille Sacramentum
facit, qui ritum externum ad eamdem fignificationem erigit ;
erigit ſolus Miniſter ; ac proinde &c . 4to. Repugnat fieri Sacra
mentum , niſi de poteſtate miniſteriali; hanc non determinant circum
ftantiæ , dum ea Miniſter uti renuit . Denique: adjuncta illiusmo
di fundant duntaxat præfumptionem veri Sacramenti , ut intuenti
bus ritus facer eſſe appareat; non tamen veritatem Sacramenti pof
1 funt efficere , nec poflunt ſupplere id , quod ex parte Miniſtri
defuerit. Verbo : circumftantiæ loci, aut perſonarum , ad celebri
tatem ſpectant, non integritatem facri myſterii. Et vero : in ad
verfarios itidem arma vertamus ; quæro : quid eſt , quod Sacer
dos non poftulatus , idemque privatim baptizans fine animo Sacra
mentum conficiendi, revera per adverſarios ritum ſacramentalcm
niinime exerceat ? Terna poterunt reſpondere : imo. Quia dato
caſu nihil eſt, quod cærimoniam externam ad fignificationem facra
mentalem determinet. 2do. Quia non ageretMiniſtrum Ecclefiæ .
3tio. Quia fortaſſis non ſerio munus ſuum obiret. At falluntur
in omnibus ; quod oſtendo : tunc per adverſarios perficitur Sa
cramentum , quum ſerio exercetur ritus externus , eodemque pa
cto
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 235

eto habet intentionem faciendi quod facit Eccleſia : ſed laudatus

Presbyterferio exerceret ritum baptiſmatis ; ac propterea ſecun
dum doctrinam adverſariam haberet intentionem faciendi , quod
facit Eccleſia ; igitur W c. Ageret inſuper Miniſtrum Ecclefiæ ; ad
hoc fiquidem nihil aliud exigunt, atque ſeriam miniftrationem cum
intentione faciendi , quod facit Ecclefia ; id autem fore oftenfum
eſt; ac proinde & c. Denique : ageret.ſerio ; nam in eorumdem
fententia is ſerio agit , qui nec joculariter , nec repræfentative ponit
materjam , & formam Sacramenti ; fic vero ageret Sacerdos ;
ergo & c.
Ad IVtum . Nego. Ant. Iftud quippe demonftrare conniſi ſu
mus ex definitione Florentina , Tridentina , & Alexandri Svi damna
tione , ubi de interiore intentione præficienda fufficienter cautum
eft. Hoc autem ipfo , quod contra Donatiſtas pugnans Eccle
ſia dixerit, opus efle verbis Evangelicis, jam in manibus eſſe poterit,
intentionem internam poftulari ; non enim confecratur baptiſmus
verbis ejuſcemodi , niſi ablutionem conſecrare velit baptizans
Miniſter ; hac voluntate abſente indiffcrens eft lavatio , ut vel fa
cra fit , vel profana. Quod demum ajunt : facros ritus perverſitate
Miniſtrantium non perimi; id quidem ad perverfitatem fidei , vel mo-,
rum , in quo uno deerrabant Donatiftæ ; non vero perverfitatem in
tentionis attinere debet.
Ad Vtum . Super hiſtoriis recenfitis affirmo : fuerit a priore
miniſtratus baptiſmus revera validus ; id nimirum iccirco accidere
poterat , quod perditiſlima Gaufredi intentio ad ufum Sacramenti ,
non integritatem facri myfterii fortaffe fpectaverit; altera autem
præeſſe debuit alia, ex qua functionem facram perficere,quomodo
in Eccleſia uſurpatur ,omnino contenderit : nifi ita fit , nihil ve
rerer , invalidum ,irritumque teftificari. Quod deinde ad Lavar
dinum facit ; primum huc locorum nihil pertinet, quia alibi inten
tio Sacramenta ſuſcipientium diſquiretur ; alterum vero fic expedi
am : ſi Præſul Cænomanenſis in Ordinationibus præftituit intentio .
nem non peragendi rem ſacram : non operandi nomine Chrifti &c. Or
dines collati in irritum cecidere ; ſecus fuerit, dum perverſam
folum finis alicujusintentionem adjeciſſet..
Ad V Itum .Deteſtatur hæc Atheus , aut paganus re ipſa ; ſed
tamen in functione baptiſmatis generalem gerit voluntatem fa
ciendi, quod novit fieri a cætu Chriſtianorum , penes quos ce
lebrari novit ritum religioſum . Conc. non habet eam generalem vo
Gg2 fun
 236 PARS I. DISSERT. III. CAP. I.

luntatem . Nego. Etli per id ( audio Angelici oraculum ) quod agi

tur exterius , nullum credat ſequiinteriorem effectum ; tamen non obftan
te infidelitate intendit facere id , quod facit Ecclefia , licet ex errore par
ticulari veftimet id nihil efle. Immo dicam continenter: ſi infide.
lis quispiam , aut Atheus , ad baptiſmum conferendum ex necef
fitate rogatus, revera in animo diceret : nolo ritum facramentalem , ut
judicant Chriſtiani, conferre; nolo baptizare ; fed tantum fordes ablucre ;
tum enim vero validitatem Sacramenti pariter inficiarer.
: . Ad VIImum . Conc. M.Nego min . Atque fubjunctam hypothe.
ſim ſatis pro merito demirari non poſſum ; quafi vcro conſimi.
te periculum non itidem adverſariorum fententiæ incumberet ;
nili , quod nos dicinius , illi peræque dixerint , Divinam promiſ.
fionem effe infailibilem , ideoque pro perpetuitate fidelis Eccle
fix , ne prorſus intereat , DEum providentiffimum efficaciter vi.
gilare. Quo enim temonem convertent adverſarii , fi alleru
ero : demus Epiſcopum unum aliquem , qui in Clericorum inau
gurationibus , ritum externum peragens, aut formam vitiet, aut
materiam ineptam clanculum fufficiat; demus Presbyterum , abſque
formula debite pronunciata , penitentem fuum dimififfe ; aut
baptizaſſe Paræcianos ſuos fuffecta formula penitus irrita , aut
certe ſubſtantive mutilata : anne id fieri ſie impoflibile ? Qui vero
tum objectationem ſuam e pedicis eliberabunt ? profecto : illuc
nobiſcum , fi catholice fapiunt , refugient , dicentque : fieri qui
dem poffe , ut permittat Deus , unum , aut alterum Sacerdotem
invalide ordinari ; 5'c. non autem hoc admiſſurus eſt in tota Ec
clefia , in Sacerdotibus omnibus , ne promiſſio fua infallibilis ali
quando in vanum abeat. Recte Habertus Socius Sorbonicus de

Sacram . in genere C. 13. longe facilius contingere poteft , Mini

ftrum non proferre debitam formam , quam carere voluntate fa
ciendi , quod ſub oculis noftris libere & ferio facit , plusque ti
mendum a perdito Miniſtro - ne in ritu externo quid eſſentiale de
induſtria omittat , quam , ne intentionem , veritati Sacramenti
contrariam , concipiat. Cæterum cum Eminent. Gotti opportune
etiam dicendum eit , per nos invicte nihilominus demonftrari
poſſe viſibilitatem Ecclefiæ ; eſto enim non niſi morali cum certitudi
ne poflimus ſtatuere de hujus , vel illius Sacerdotis ordinatione ; cer
tiſſimi tamen ſumus de colle &tione Sacerdotum omnium , quantum
eft , quod noſtra verſantur in Eccleſia , in qua veros eſſe Sacer
dotes , nec unquam defuturos, fine diffidentia tenemus,
Ad
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 237

Ad VIII. Nego Conf. Et ratio iſtius eft patula ; quia illiusmodi

prævia adhortatio ad terrorem incutiendum provide dirigitur ,
qua pofita , cum nullum indignum reperit , generalem hanc
comininationem fimul deferit , fimul abſolute , ac efficaciter ſingu
los quosque præſentatos Ordinibus initiari proponit ; ac propter
ea valida eft omnium ordinatio vi intentionis internæ ; non vi ſo .
lius ricus exterioris ; aliud foret , fi generalis illa intentio Epi
ſcopi in fingulorum ordinationeperſeveraret, identidem renovata.
Ad IXnum. Quod fequitur, jam ex nupera refponfione ad IIduni
poterit elumbari ; equidem ſi artefactum opus eſſet cumprimis
morale , ſi forma artefacti maneret
indifferens ; velut in Sacramen
tis , ab intentione Miniſtrorum ſuſpeníis ; contingit, alia deberet
via reſpondendi deligi, & confeftim Antecedens negari. Breviſſi
me : arrefactum reſultat naturaliter ; non item Sacramentum , cui
neque nativa , neque profana , fed facra inditur ſignificatio , ab
Miniſtri intentione proxime determinanda : Adde : quam miſe
ra fit , & infirma paritas, vel inde fit manifeftum ; quod ex confi
mili argutiuncula ſit conſequens , etiam Sacramentum fieri, dum
joculariter cærimonia perageretur ; haud ſecus arque artefactum
exurgat', quamvis mimice artifex , & ſubſannando laboret,
SCHOLION. Tædet jam pluribus immorari fecundum ordi .
nem ; ſparſim itaque reſidua objectationum momenta refellam .
Imo. In Evangelico ritu peragendo non eſt Ecclefiæ a Chrifto nu
dum minifterium , fed poteftas eficax commiſſa ; cujus Miniſtri non
ſint inſtrumenta mortua , fed viva , & ex propoſito libere opera
tura ; non igitur fufficit intentio folius Chrilti, niſi eriam Mini
ſtri intentio accefferit. IIdo, Bonitas , & fan & itas Miniſtri, quæ
magis dubia ſunt inter homines, ad malum alioqui pronos, non
requiruntur ad ſubſtantiam Sacramenti ; tum , quod iccirco nec
metaphyſicam , nec moralem de veritate ſuſcepti Sacramenti certitu
dinem nanciſceremur ; tum ,quod bonitas per ſe ſe ad operan
humano modo,aut applicationem minifterialis poteftatis neceſſa
ria non fit ; fit vero intentio . IIItio . Sacramentum ab hæretico
collatum ex conditione talis perſonealiquanto ſuſpectum eſſe pote
rit ; ac proinde,quoad fieri valet ,ſuſcipi non debet ab illiusmodi
hominibus promiſcue , niſi neceſſitas ingruat ; interea vero fim
pliciter dubium minime diceretur , fi ferio peragantur externe qm
nia ; cum hæreſis ſuapte non excludat intentionem requiſitam ,
Quod fi oggeras Auguſtinum in pfal. 31. intentionem rectam non fa
cit ,
 238 PARS I. DISSERT . III , Car. I.

cit , niſi recta fides , refponde cum Suarezio : Auguſtinus intelligen

dus eſt de rectitudine honeſtatis mcritoria , quæ ad vitam æternam
conducat. IVto. Fieri quidem poteſt, ut damnetur aliquis pro
pter malitiam Miniſtri, intentionem congruam negligentis ; ſed
hoc in DEum refundere nefas audiet ; quia ſufficienter providit
hominibus , quantumlibet modo eisdem accommodato , ut nen .
pe in manibus hominum remedia falutis eſſent repoſita ; ergo,
ait Suarez , licet juſtum non fit , hominem privari ſpirituali re
medio abfque culpa ; tamen hæc injuftitia non eſt DEI, ſed ini.
qui miniſtri: & is , qui eam patitur , proprie , ac per fe , non pro
pter alterius culpam damnatur ; fed propter proprium pecca
tum , vel originale , vel actuale. Denique : conſimile periculum
etiam adverſarios poteſt contingere , nec fua fententia omnem
faciunt fecuritatem . Vto. Quod fi quæſtio occurrat , an matri
monium , inter baptizatos cum intentione Sacramento oppoſita
contractum , fit validum , five in ratione contractus Civilis, ſive
Sacramentalis; hæc poterit ex Inftit. de Pænit.pag: 569. nullo nego
tio dirimi. V Ito . Miniſter , qui abfque intentione faciendi rem
facram , ritum externum abfolveret, Sacramenti imaginem quam
dam exhiberet , nullam vero Sacramenti virtutem , & veritatem .
VIImo. Semper ante oculos promineat diſtinctio inter núncium ,
mandata Domini nude proferentem , & Miniſtrum Ecclefiæ prædi
tum poteftáte, aut jurisdictione : in priore attenditur ad civilem po
litiam , & humanum commercium ; in altcro regimen , & fpiritua
le bonum animarum , ille oculis hominum , fi recte pateat , affa
tim complet veram executionem officii; hic oculis etiam Divi .
nis patere debet. Vilvo. Offerenda eft ratio , cur Synodus Tri
dentina baptiſmum v.g.Lutheranorum non omnino proſcripſerit;
cum tamen eorumdem Doctores neceſſitatem mentalis intentionis
inficientur ? Ecce illam ! quia materiam , & formam debitam ſer
vant , creduntque baptiſma verum eſſe Sacramentum , nec eos
ad retinendam intentionem prudens cauſſa poteſt adducere ; ut
itidem in ſuſpicionem illiusmodi perverſitatis non facile venire
pollint. Sed negant iſtorum Theologi neceflìtatem laudatæ in
tentionis ? quid deinde ? etiam enim vero baptiſmum mimice col
latum valere docent ; nec tamen videmus a Lutheranis parvulos
mimice baptizari; ac propterea & c. .

AR
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 239

ARTICULUS III .

Sitne Fides , aut Sanctitas Miniſtri neceſſaria

ad Sacramentum valide perficiendum ?

Notationes Hiſtorice..

S. XVI. Rat jam adoleſcente Sæculo IUtio Agrippinus Cartha

ERE
ginienfis Antiſtes , qui, quod , teļiante Auguſtino L. 2 .
de Bapt. C. 7. nemo antehac in Eccleſia fecerat , fidem in Miniſtro
baptiſmi neceſſariam requirebat; propterea coacta Synodo ma
turrime ſtatuit , ut ab hæreticis baptizati , fubinde ad Orthodo
xam Eccleſiam advenientes , repetito lavacro tingerentur :prin
mus omnium ( ait de eodem Præſule Lerinenſis Vincentius in Com
monit. L. 1. C. 9. ) contra univerſalis Ecclefiæ regulam baptizandum
efje cenſuit. Agrippinum deceſſorem ſuum Cyprianus , Firmilia
nus Cæſareenſis ,multique Africani Epiſcopi in errore propu
gnando ſecuti ſunt ; hinc Cyprianum inter & Stephanum R. P.
acerrima illa , & folemnis altercatio apud Hiſtoricos reperiunda ;
dabo unius Euſebii teſtiinonium ; ſic habet L. 7. Hift. Ecclef.
Cap. 2. In urbe Roma Stephano ( male Rufinus Interpres Cornelium
poſuit ) epiſcopatum gerente, o apud Carthaginem Cypriano: ambobus
file , virtute , piitate , præftantibus , quxſtio orta eft in Africa magnis par .
tibus , fi oportet hæreticos rebaptizari. Cumque id a Cypriano , a ce
teris pene omnibus per Africam Sacerdotibus oportere fieri decerneretur ,
Stephanus S. P. 3 cæteri omnes per Italian Sacerdotes , hujus
modi decretum , manente Sacerdotali concordia , refutarunt , ſtatuentes ,
antiquitus a Patribus ſuper hoc traditam regulam debere fervari, que con
tinebat : poſt abjeétioncm pravi, o confeffionem rečti dogmatis, fola eos ma
nus impofitione purgandos. Subinde Sæculo IVto circa Annum 37 3 .
Donatiftx, a Donato in Numidia a Cafis nigris Epiſcopo ſic appel
lati, in eamdem ſcyllam , aliis inſuper erroribus alioqui hæreti
ce gravati , iverunt præcipites ; ilti adeo fingulos , & omnes ,
quot quot extra Ecclefiam fuam ( alibi enim fidem penitus inter
emptam arbitrati ) baptizatos noverant , repetito luſtrali fonte
lavabant. Crevit amplius deinceps error ; dum quidam iſtius
gregis pſeudo - Paftores , non hæreticos ſolum , aut Schifmaticos ;
ſed
 2:40 PAR $ I , DISSERT, III. Cap. I. :
fed etiam peccatores manifeſtos , a valida Sacramentorum admini
ftratione excluſos voluere. Iltis accenfebant fe Parmenianus ,
Creſconius Grammaticusutrumque
; caſtigat Auguſtinus. Sed non
duni eirrandi fịnis ; etſi enim Donatiltæ poltra dudum exulave
rint, tamen Seculo XII, Waldenſes, aliter paupcresde Lugduno, tum
Albigenſes ,atque deinum Sæculo XIV , Wickleff Anglus, deplo .
ratum erroris prodigium reſuſcitarunt.; patet ex Sej: 8. Concilii
Conſtantienfis , in qua Wickleffi propofitio N. 4. 1 Épifcopus , vel
Sacerdos eft in peccato mortali, non ordinat , non conficit , non confecrat,
non baptizat, Apoſtolico fulmine proteritur ; quod quid aliud eft ,
atque Sacramenti valorem à probitate Miniſtri repetere ; addi.
dit quoque hæreſiarcha , nec jurisdictionem in Prælatis Ecclefiæ re
periri, fiquidem non fuerint ex cenfu prædeſtinatorum ; quem
admodum depravata habet ejusdem affertio N. 8. Si Papa , in ,
quit , fit prafiitus etmalus , o per confequens membrum diaboli,non ha
bet potcfatum fiuper fideles ab aliquo fibi datam , nifi forte a Cafare ; at
que adeo folum temporaneam . Idem venenum oriente Saculo
XV. Böhemiam corripuit', Joanne Huls erroris diſpenſatore ;
ajebat enim : quid crgo miri, fi ad.bonum fenfum conceditur, quod nul
lus exijiens in peccato mortali eft Epifcopis, Sacerdos, vel Chriſtianus ? pa
tet verum efle articulum : fi Epiſcopus , vel Sacerdos exiſtat in peccato mor
tali, non ordinat , non conficit , non baptizat.
SCHOLION Imum . Quantum fit Donatiſtas inter , & S. Cy
prianum in præfenti controverſia diſcrimen , juverit paucis in
nuere. Imo. Donatiſtæ vel ipſos Catholicos in ordinem hæreti.
corum redigebant ,novoque baptiſmate lavabant : audent ( tefta.
tur Auguſtinus L de hæref . N. 69. ) etiain relaptizare Catholicos ,
abi ſe amplius hæreticos ele firmarunt ; cum Ecclifiae Catholicæ univerſa
placuerit , nec in ipfis hareticis baptiſma commune 1 ejeindere. At Cy.
prianus nuſquam hærefeos damnavit, qui eidem hoc loco Catho
lici contrariabantur ; ait namque in quodam Carthaginienfi Con
cilio : fupereft, ut de hac ipfa refinguli, quid fentimus , proferamus, ne
minem judicantes , aut a jure communionis aliquem , fi diverfim fenferit ,
removentes. 2do . Cyprianuni huic ſententix bonus zclus adjunxit,
quod eam cogitaret quadam verillima Ecclefiæ Carthaginienfis
traditionc fubniti , veluti teftatur epift. ad Jubajanum ; Donatiſtas
autem odium excitavit, quo in Cæcilianum Epiſcopum Cartha
ginienſem , urgente Lucilla muliere feditiofa | Inftit. de Fide pag.
356. ) exarſerunt. ' ztio . Errorem iſti pertinaciter tenuerunt
fa
 DE MINSTRO SACRAMENTORÚM . 241
facta jam univerſalis Ecclefiæ infallibili deciſione ; at ætate Cya
priani nondum quidquam ex oppofito Ecclefia fànxit .: illis temo
poribus ( ſuccurrit auétoritas Auguſtini L. 1. de bapt. C. 1-8 .) an
tequam plenarit Concilii ſententia , quid in hac re fentiendum eſſet, totius
Ecclefiæ confenfio confirmaſſet , vifum eft-ci ( Cypriano ) : omnem ho
minem , qui extra Ecclefiæ Catholicæ communionem baptizatus fuiſſet, o
partere ad Ecclefiam vcnientem denuo baptizari: Et rurſus L.2. de
baptiſ. C.9. non ſolum , inquit , inventa eft ( veritas ) ſed etiam ad ple
narii Concilii auctoritatem , roburque producta, poft NB. Cypriani quidem
pafionem ; ſed antequam nos nati effemus. 4to. Donatiftæ hæretici ſen
tentia finul , ſimul & voluntate ab Eccleſia Romana divellebant
fe ; non item Ecclefiæ Pater Cyprianus : nos ( ſcribebat epiſt. 73
ad Jubaj.) quantum in nobis eft , propter hærcticos cum Collegis, & Coca
piſcopis noftris non contendimus , cum quibus Divinam concordiam , ige
Dominicam pacem tenemus - fervatur a nobis patienter, at firmiter chari.
tas animi - vinculum fidei , & concordia Sacerdotii. Inde pariter eft,
quod Auguſtinus , egregius hæreticorum debellator , Donatiſtis
nervofius exprobret : vos, inquit L. 2. C. 3. nobis objicere foletis Cy
priani literas , Cypriani fententiam , Cypriani Concilium : cur authoritaa
tem Cypriani pro veſtroſchiſmate affumitis , & cjus exemplum pro Eccle
fiæ pace reſpuitis ? Ex his itaque exploratum redditur , immodi
cam eſfe Cyprianum inter , & pervicaces Donatiſtas penes chea
ma hic loci præftitutum diſcrepantiam .
Scholion IIdum. Quod æcumenicæ deciſionis , non Cya
prianum , ſed Donatiſtas percellentis N. 3. meminerim , opora
tebit etiam fignificare , ecquod illud fuerit Concilium Eccleſiz
, ix Arelatenſe Imum , ſed fuiffe poti .
plenarium ? inquiam . vero v
us Nicænum Imum ; nam ſi NB. plenaria erat orbis Chriftiani Sy
nodus ( quomodo Auguſtinus ait ) revera Arelatenfis Conven
tus eſſe haud poterat , in quo duntaxat Occidentis Præſules, quan
quam numero ducenti , convocante Conſtantino M. fententiam
Anno 314. dixere ; manet eapropter Nicæna Synodus Ima ex ana
no 325. cum Cyprianus floreret A.250. & Donatiftarum hære ?
fis fub incudem vocaretur A. 310. Cæterum : hac in caufa non

tiicabor acerrime , quod alii Arelatenſe Imum velint intelligi ;

mihi meâ cum Simonneto videtur opinatio probabilior ; ut ta
men iccirco pronus concedam , Donatiftarum flagitia in Arela
tenſi Concilio jam antegreſſe , fimulque clariflime omnino con
Hh ) ide
 242 PARS I. DISSERT. III. Cap. I.

demnata fuiſſe ; ſed mentem Auguſtini hoc tantum loco ſubodo

ratus ſum . Tournelyus controverſiam in ambiguo relinquit.

Propoſitio Dogmatica Ima.

8. XVII . Ad valide perficiendum Sacramen

tum non eft fides Miniſtri neceſſaria .

Hoc fidei dogma potiſſimum Verbo DEI tradito , unde ſuam

hic firmitatem deciſiones Ecclefiæ mutuabantur, juverit commonę
Itrare. Imo. Perpetuo uſu Eccleſiæ tenemus , uti nequaquam re .
baptizentur ii , quos hæretici , omnibus cætera debite fervatis
ſalubri lavacro emundaſſent; is vero uſus non ab hominum ar
bitrio , non Decreto Pontificum , nec Conciliorum ſancito ; ſed
ante omnem Canonem a prima mox Apoftolorum ætate invalu
it ; & quanquam Sæculi Illtii initio filum traditionis reipſa ſucci
dere Agrippinus , ac demum Cyprianus , hujusque Commili
tones Epiſcopi conniterentur ; nihil tamen cum efficacitate egea
runt; quod omnes Ecclefiæ reliquæ , Romanæ tanquam Principi
adſentientes, Apoſtolico fpiritu reftiterint. Ideo Stephanus S.
P. adverſus Cyprianum non aliis , quam ex Traditione petitis
argumentis depugnabat : fi quis ergo , inquit , a quacunque bareſi ve
perit , nihil innovetur , nifi quod traditum eſt, ut manus illi imponatur in
pænitentiam . Intelligebat nempe ( fubdit Commentator Lerinenſis
in Commonit. C. 9. ) Vir ſanctus , as prudens, nihil aliud rationem
pictatis admittere , nili, ut omnia , qua fide a Patribus fufcepta forent, ea
dem fidefiliis confignarentur , nosque Religionem , non qua velleinus, duce
re ; fed potius , qua illa duceret , ſequi oportere ; idque efle proprium Chri
ftiana modeftia, c gravitatis , noii fua pofteris tradere; ſed a Majoribus
Accepta fervare. Advenit IIdo traditione, & perpetua conſuetu
dine fubnixus Eccleſiæ Doctor Auguſtinus , quam L. 2. de bapt.
C. 7. aſſerit : faluberrimam confuetudinem tenebat Ecclefia , in ipfis quo
que fchifmaticis , & bærcticis corrigere, quod pravum eft , non iterare ,
quod datum eft ; fanare, quod vulneratum eft , non curare, quod fanum
eft. Quam confuetudinem credo ex Apoftolica traditione venientem ; ficut
multa non inveniuntur in literis eorum , neque in Conciliis pofteriorum ;
quia per univerfam cuftodiuntur Ecclefiam , non niſi ab ipfis
trt
 DE. MINISTRO. SACRAMENTORUM. 243
tradita , & commendata creduntur. Et paullo mox C. 9. confuetudi
nis robyre tencbatur orbis terrarum , & hæc fola opponebatur inducere
volentibus novitatem ; quia non poterant apprehendere veritatem . Ac
omnino una demum traditione cauſſa rebaptizantium in Conci
lio plenario revi & a eft : hac perſuaſus M. Aurelius iterum dicee
bat : Quid ad Jubajarum fcripferit Cyprianus,jam legi , o profecto ivifa
fem in camdem fententiam , niſi me ad diligentiorem confiderationem revos
caret tanta aućtoritas Ecclefia . L. 3. de Bapt.C. 4. Ildo. Concilio .
rum auctoritas , explicate detegenda , negotium fidei promove:
bit ; nihil enim ab exortu Donatiftarum fingularius , atque perpe
tuam Ecclefiæ traditionem , Patres urgebant; ut adeo baptiſma
hæreticorun , niſi quiddam effentiale defieret, validum omnino fit,
ratumque, nec poſlì impune iteratio baptifmatis celebrari ; fed
plane fatis fit, dum reduces facta manuum impofitione , vel un
& ione, aut pænitentia, cætui recte credentium aggregentur. L
taque initio Synodus Arelatenſis Ima commemoretur , quæ Cao
nonem 8vum ſic informat : de Afris , qui propria lege fus utuntur , ut
rebaptizent ; placuit , ut fi ad Ecclefiam aliquisde hærefivenerit, intcrro
gent eum Symbolum : & fiperviderint eum in Patre , & Filio & Spiritu
Sancto elje baptizatum , manus ei tantum imponatur , ut accipiat Spiritum
Sanétum . Quod fi interrogatus , non reſponderit banc Trinitatem ( ita
nempe fignum foret , non eſſe baptizatum in nomine Patris & c.)
baptizetur . Paullo deinceps Nicænum Concilium Imum Can . 8vá
de Catharis, hoc eft : Novatianis ad Eccleſiam redeuntibus : placu
it , . • ut impofitionem manus accipientes , fic in Clero permaneant. Nec
officit, quod de Paulianiſtis ad fidem converſis (fi quis confugit ad
Ecclefiam Catholicam de Paulianiſtis , ftatutum eft rebaptizari eos omnino
debere. Can. 19. ) contrariun fanxerit ; eſt fiquidem hos inter , &
priores hæreticos ratio diſcriminis , ab Innocentio I. in epiſt. ad
Epiſcopos Macedoniæ declarata : quia , inquit , Paulianiſte in no
mine Patris,& Filii , & Spiritus Sancti minime baptizabant c . Ejus,
dem labii eſt Auguſtinus L. de bæref . C. 44. credendum eft , ait, cos ;
Paulianiſtas , regulam baptifmatis non tenere. Rurſus ex Anno 381.
Oecumenicus Conventus Conſtantinopolitanus I. Can. 7. defini
vit, ut Ariani , Macedoniani , Novatiani c. novo baptiſmati
nullatenus ſubjicerentur ; ſed ſola unctione delibuti intimos inter
Ecclefiæ filios connumerarentur. Idem odto annis dehinc po
ſterius in Capuenſi Synodo A. 389. reperitur :veluti profert Cou
dex Canonum Ecclef. Africana , in quo Can . 48. legitur : illud autem
Hh 2
ſug
 244 Pars I. DISSERT . III. CAP. I.::

Suggerimus mandatum nobis , quod etiam in Capucnfiplenaria Synodo videtur

ftatutum , ut non liceat fieri rebaptizationes , & reordinationes. Ulteri
us : Arelatenſe II. Anno 452. enodatius præterea Can . 16.8T 17.
decrevit : Photinianos , five Paulianiſtas fecundum Patrum ſtatuta bapti
zari oportere : Bonoziacos autem ex eodem errore venientes , quos , ficut
Arianos baptizari in Trinitate manifeſtum eft , fi interrogati fidem noftram
ex toto corde confeffi fuerint , cum chrifmate , & manus impofitione in Ec
clefia recipi fufficit.” Vides jam quinque priorum Ecclefiæ fæculo
fum inconcuſſain traditionem , a gua ne latum unguem receſſe
funt reliqua his poſteriora ; ut propterea Eugenius IVtus in
Concil. Florent. § . primum ex auctoritate Sedis Apoltolicæ declara
verit , tam paganum , quam hæreticum valide baprizare, dummo
do formam ſervet Ecclefiae , & faccreintendat , quod facit Ecclefia. Cui
denique Tridentinum conformiter Sefl: 7. Can. 4. ftatuit : fi quis di
xerit, baptiſmum , qui etiam datur ab bereticis in nomine Patris FC.
cum intentione faciendi , quod facit Ecclefia , non efje verum Bapti
fmum ; anathema fit. Quanquam vero ſolius baptiſmi Proceres Tri
dentini reminiſcantur , illud tamen in reliquis peræque conſen
tiet ; quum par ſit ratio omnium Sacramentorum , nec uni ma
gis , alteri minus fides Miniſtrantium , ſpectato Sacramenti valore,
patrocinetur. IIItio. Compendiaria ratio Theologica fufficiatur ;
ac imo. Uſque eo valide miniſtratur Sacramentum, quoufque po
teſtate miniſteriali non deftituitur is , qui miniſtrat : hac vero per
infidelitatem non deftituitur ; eft nempe minifterii poteſtas gratia
gratis grata , quæ etiam in infidelibus , improbisve hominibuspo .
teft reperiri; ut novimus ex Caipha Joan. 1 1. & Balaam Num . 24 .
Igitur & c. Confirmat. Jurisdictionem , & poteftatem non amit
tunt terreni Principes , etiam infideles , aut impii, ne Reipublicæ
ſtatus perimatur ; licneque Miniſtri Eccleſiæ ; in primis propter
> quod poteſtas Sacramentum parandi non datur in utilitatem
habentis ; fed aliorum fufcipientium . 2do. Auctoritas confe
rendi aliqua Sacramenta v.g. pænitentiam &c obtinetur per confe
crationem ,& characterem : quæ perpetuo remanent ( pag. 163. ) ac
proinde &c . 3tio. Baptiſma , dicente Auguſtino Tra&t. 5. in Joan.
tale eft, qualis eſt ille , in cujus poteftate datur. Quid tibi facit Miniſter
malus , ubi bonus eft Dominus ? atqui datur nomine , & poteftate
Chriſti; erit igitur baptiſma validum , quantumvis a malo , ab in
fideli Miniſtro conferatur,

Mo
 DE MINISTRO SACRAÑENTORUM . 245

Momenta Rebaptizantium .

8. XVIII. A Scripturis Divinis cum Veteris , tum Novi Te

ſtamenti colligunt ſuppetias , quaſi Verbum DEI ſcriptum , Ver
bo DEI tradito poflit adverſari. Imo. Eccleſiaſtici 34. C. v. 4. di.
citur : ab immundo quid inundabitur ? & v . 30. qui baptizatur amor
tro , & iterum tangit cum , quid proficit lavatio ejus ?, quorſum & iſta
congerunt : omnia quæcunque tetigerit immundus , immunda erunt
Num . 19. DEus peccatores non audit. Joan. 9. Nolite jugum ducere
cum infidelibus : - que conventio Chriſti ad Belial? aut quæ pars fidelá
cum infideli ? 2. ad Cor. 6. Arbor mala non poteft fructus bonos facere.
Matth.7. Atque his fimilia ; unde conficiant , nunquam haberi
Sacramenti fubftantiam , fi fide careat Miniſter , hujuſque defectu
immundus audiat. Addunt IIdo reliqua N. fæderis teſtimonia ;
videlicet : quod folis Eccleſiæ membris , qualia non funtpagani,
aut hæretici notorii , collara fit a Chriſto poteſtas clavium ; ut ve
rum eſſe debeat ; infideles aut hæreticos , fide utique vera deſti,
tutos , deftitui (poteftate miniſteriali : ficut miſit me Pater , ‫ يع‬cgo
mitto vos ; hoc cum dixiffet, infufflavit , & dixit eis : accipite Spiritum
Sanétum , quorum remiferitis peccata & c. Joan. 20. Nempe : cum
poteftate miniſteriali datus eſt Spiritus San & us ; ac propterea ,
qui eodem caruerit , careat ſinul poteftate , eſt neceſle . Ilftio.
Inde , quod ad Ephef. 4. legitur : unus Dominus , una fides , unum
baptiſma, utnus . DEus, & Pater omnium , ſcitiſſime intulitCyprianus
in una ac fola Catholica Ecclefia verum effe baptiſma , veram
que omnium Sacramentorum miniſtrationem .
R. Sive DEO intimius inſpirante ſermo ſcribatur , five reli
gionis capira Apoftolorum ore excepta , & ad pofteros trans
miffa fint , peræque ftabit utrinque veritas ab errore , & fallendi
periculo aliena . Sed ad Imum . Verba Eccleſiaſtici fecundum eam
commentationem intellige , qua immundus mundare nequeat, fi
quidem virtiste propria munditiem conferre velit . Conc , lí virtute
alterius , nempe Chrifti ; hic enim eft , qui baptizat. Nego. Altera
deinde oratio agit de munditia legali ; non vero lavatione Chriſtian
na. Erat nimirum in lege veteri , qui cadaver tangebat, im
mundus ; quod fi ab hac labe per lavationem liberatus , denuo
contingebat mortuum , denuo fædabatur ; atque ita nihil omni
no
 PARS I. DISSER 1. II . Cap . I.
246
no profuit antegreſſa layatio , ficut revera proficuum non eſt, a
peccatis ablui , & rurſum peccatis voluntarie infici. Reliqui
textus , ad præfentem normam explicandi, emollientur “; quod
vero.2 . ad Cor. veritum perhibetur , attinet folum ad confenſionem
doctrine , ac morum ; non item ad Sacramentorum validam mini
ftrationem , in qua principalis Miniſter Chriftus per infrwnenta ope
ratur: --Sicit itaquefanitatem procurandam non præpedit core
pusMediciinfirmam , autmanus vitiata , dum rite medicina para
ta fit; ſic neque daro caſu Miniſterimpius, autinfidelis , dum rite
materiarn & formamSacramenti applicuerit. Stridim Angelicus:
infidelis poteft verum Sacramentum prebere , dummodo cetera adfint, quæ
ti
funt de neceffitaté Sacramenti. 3., P. Q.64. art.9 . in Q. : Et Auguſ
mus in præfenti themate adverfus Donatiftas exercitatiflimus ;
hon ideo non facirt Sacramenta Chrifti., & Ecclefiæ ; quia cis illicite mtun
tur non hæretici ſulum ; fed etiam omnes iniqui, & impii ; fed tamen illi
corrigendi, aut prendendi : illa vero agnofcenda's T veneranda.L. 3. con
tra Donat. c . 1o .
Ad Idum. Neque hic nodus gordius, ut fcindi nequeat , im
plexus eſt ; loquar enim depoteftate clavium in iis reperiunda , quos
antea legitime ordinatos , deinde vero spoſtatas novimus ; atque ab
his pariter ( quin obftet infidelitas....cum iftius caulla nec pote
ftas, nec character prorfus deleatur ) validum perfici Sacramen .
tum tuemur. Ad adje & um Nego Conj. non enim omnia dona Spi
ritus Sancti v.g. character , aut poteftas miniſterialis peccato , ficut

gratia fan & ificans, depelluntur:( pag. 167.) alioqui nec gratiagra
tis data , veluti dono prophetiæ , impii donarentur. Cæterum :
ēd cumprimis laudata Scripturæ oracula collineant, ut , qui foris
ſunt extra Eccleſiam , revera licite , ac legitime non poflint ; pof
fint tamen valide myſteria religionis celebrare ; quum nihil ad
Sacramentum neceſſarii omiſerint. Appoſite Auguſtinus L. 5 .
de bapt. C. 7. nos , inquit, baptiſmum eos (hæreticos 3c.) non juſte ,
tento legitime poffidere concedimus ; non poffidere autem , non pofumus di
cere ; cum Sacramentum Dominicum in Evangelicis verbis cognofcimus ;
Baptiſmum ergo legitimum babent ; fed non babent legitime.
Ad IIItium . Nego affertum . Unum etenim baptiſma, corpus unum
& una fides dicitur ; quod alia ab his, quam Chriſtus inſtituit, nul.

1 la fint ad falutem proficua ; etli namque demus hæreticorum ba

priſma validum ; eo tamen , rationis uſu pollentes, non pertingent
ad beatitudinem , niſi vera fide Ecclefiæ focientur. Ad bec : ea .
dem
 DE MINISTRÓ SACRAMENTORUM 247
dem ipfa Sacramenta , ab extraneis debite miniſtrata , ad Ecclefi
am fpectant Catholicam , hujus graria inſtituta funt , extra eam
pofitis efficaciter non proderunt ; quique vero per Sacramenta,
ab hæreticis collata , in ſpiritu naſcuntur , hoc debent Eccleſiæ ,
non Sectæ ſuæ . Verbo : unum eft baptiſma; quoniam noftrum ab
illo , quod hæretici rite conferunt, nulla facramentali ſpecie diſtin
guitur.
§. XIX . Modo Traditionem inyolant , cujus filum conantur
abrumpere. Imo. Eſſerevera in hæreticis baptiſma innovandum ,
atque ideo fidem requiri in miniſterio Sacramentorum , docet
Tradicio, reſtante Cypriano Epift- 73. ad Jubajanum : apud nos,ſcri
bit , non nova , aut repentina res eft, ut, baptizandos cenfeamus eos , qui ab
hæreticis ad Ecclefiam veniunt. Et Firmilianus epift. ad Cypr . con.
fuetudinem veritatis appellat , quam a Chrifto & Apoftolis tra
ditam contendit, nec , inquit , meminimus, hoc apud nos aliquanda cæ
pille ; cum femper ifthic obfervatum fit. Confirmatur Imo. É Canoni
bus Apoftolicis , quorum quintus , & quadrageſimus fic habet :
Epiſcopum , vel Presbyterum , qui hæreticorum baptiſma , vel facrificium
admiferit, deponi jubemus. Et Canon . 46. plane rurſum baptizari ju
bet eum , qui ab impiis pollutus fit. En ! argumentum traditionem ,
a nobis defenfam , omnino reſcindens . Ildo. Teſtes traditionis
accerfuntur multi , præter Cyprianum , Africæ Præſules , inter
quos immodici Martyres pro fide occubuerunt; his quoque ac
cenfent Dionyfium Alexandrinum , quem Hieronymus in Cypriani,
& Africanarum Synodorum dogma confenfije perhibuerit . Illtio. Iți
1 dem a peracto Nicæno Concilio alii præterea Ecclefiæ Patres in
tutelam adverfariorum venere . Sic Athanaſius Serm . 3. contra
Arian. eorumdem baptifma ceu fpeciem , & inane fimulacrum repu.
diat : Optarus Milevitanus L. 1. contra Parmen . pro rato habet
Schiſmaticorum , non autem hæreticorum baptiſma :vides inquit,
bæreticos habere varia , & falfa baptifmata. 8 C. Baſilius Epift. 2. Can ,
47. diſerte ait: Encratitas, & Saccophoros , & Apotacitas - nos
una rationerebaptizamus. Si autem prohibita eft apudvos hæc rebaptiza
tio , ficut Du Romanis alicujus æconomie gratia; noftra tamen ratio vi
res obtineat ; quandoquidem eft veluti Marcioniftarum germen eorum ho
reſis • eos in Ecclefiam non admittimus ,nifi in noftrum baptifma bapriza.
ti fuerint. Ne dicant enim : in Patrem , & Filium , ó Spiritum San
Etum baptizati fumus , qui quidem DEum effe malorum effectorem exifii
mant. Cyrillus Hierofolymitanus in præf . Carech . foli, ait, hare
ti:
 248 PARS. I. Dissert. III. Car I.

tici rebaptizantur ; fiquidem prius illud non örat baptifma ; ac proinde

nullanı, acirritam declarat quorumlibet hæreticorum baptiſma,
tis miniftrationein . S. Leo in epiftolis fcribit aſſeveranter, per im
pietatem Diofcori hæretici omne Sacramentorum lumen in Eccleſia
Alexandrina extinctum eſſe. Gregorias , Cauffa I. l. I. Cap .Su
perveniente relatus, Euchariſtiam ab ArianoPræſile paratamappel
lat facrilegam confecrationem . Urbanus Ildus, & Damaſus Ordina
tiones, ab hæreticis impenfas , irritas dixerè , casque de integro
inſtaurarunt. S. Bernardus Serm . 66.in Cast. poteſtatem Corpo:
ris Dominici conficiendi hæreticis denegat. S. Thomas in Suppleni,
2. 38. art. 2. ad imum . Sacerdotem hærefi fuccumbentem invalide
pænitentes abſolvere teftatur. Denique: in Jure Pontificio Caufi
Ja 24. 1. Cap. Schiſma. aſſeritur : non eſt Chriſti corpus, quod
Schifmaticus conficit. Et Cap. Audivimus : quicunque ab unitate
Ecclefiæ fuerit alienus , execrare poteft , conſecrare non poteft,
Hæc admodum copioſa pro adverſariis dimicant, & doctrinam
videntur noftrain immodice labefactare.
B. tamen Ad Imum . In hac caulla neque Cyprianus, neque Firni
Tianus, nec quem Ducem fuuin appellant Agrippinum, Judices con
fidere poffunt; quod ipfimet rei agantur erroris coinmilli ; fru
ftra eft vero , cuin ad traditionem Apoftolicam provocant ;non
enim altius repetere originem poffunt , quam ab Agrippino ?
annis 39. vel 41. antecedente ; ideo veriſſime Auguſtinus L. 4
contra Donat. C. 6. conſuetudinem iftorum vocat paucis ante annis
in Africa exortam. Et vero : fi certà fuit pro partibus Cypria
ni traditio , quorſum ratione potiffimum pugnavit: non eft, ajebat
epiſt. -71. ad Quintum de confuetudine præſcribendum ; fed ratione
vincendum. Cur traditionis iftius Apoftolicæ veſtigia totus Occi
dens ignoravit , & plurimi etiam in Africa Præfules ignorarunt ?
Quid eft , quod eamdemmet doctrinam paullo mox Oecumeni
cæ Synodi , & in his Patres Orientis, & Occidentis velut errone
am , fimulque dogmati adverfam repudiarint? Verillime Augu
ftinus L. 3. contra Creſcon. Grammat. C. 3. fiomnino , inquit, jam cre
dendum eft , quinquaginta Epiſcopis Orientalium id effe vifum , quod ſe
ptuaginta Afris, vel aliquanto etiam pluribus contra tot millia Epiſcoporum ,
quibus hic errorin toto Orbe diſplicuit ; cur non etiam o C.
Ad Confirmat. Imam Revera, ſi Canones laudati Apoſtolos Au
ctores haberent , labaſceretdogma in præſentia defenſum ; cui
Apoſtolica traditio , Canonibus iftis comprehenſa, refragaretur ; in
ter
 DE MINÍSTRO SACRAMENTORUM. 249
terea vero noverint Eruditi , non eſſe niſi apocryphos teſte Gea
lafio Pontifice , nec penitus ab erroribus immiſtis alienos. Sum
mum dicam : eos quincum ante Sæculum ab homine Græco , erro .
ri rebaptizantium addido , fabricatos. Equidem : fi tanta pol-,
lerent auctoritate , nonne Cyprianus , aliique in Stephanum pu
gnantes , femel atque iterum illiusmodi Canones , veluti firmilli.
mum caullæ ſuæ præſidium , objeciſſent ? objecerunt nunquam ;
ac proinde nihil minus continent, atque Apoftolicam traditionem .
Silet de iisdem Euſebius , ac Hieronymus , quanquam Apofto
lorum Scripta curatiffime recenſuerint. Vide Dupinium Tom . I.
Nov. Biblict. Alexandrum Natalem , Cabaſutium Notit. Concil. Tom ,
I. C. 4.
Ad Idam . Paucioribus iſtis milleni alii opponuntur , & tota
Occidentis Eccleſia , quin alii quoque Patres Africæ opponun
; errarunt omnino priores ; at non hæretice , quod ea non
dum ætate haberetur Eccleſiæ definitio , cui demum cedere de
buerunt privatorum quæcunque ſenſa. Quod vero ad Dionyfium
facit ; alii Cypriano conſentientem dicunt ;negant alii,ipſumque
propterea Hieronymum errore fa £ ti deerraſſe arbitrantur : affen
tiamur negantibus, tum propterea ; quod a Baſilio tanquam Vir
Canonicus, hoc eft : regularum Ecclefia peritiſſimus,honoretur ; tum ,
quod rebaptizantium duntaxat patrocinium quoddam , adeoque
non ſui , fed alienæ cauſIx tutelam , apud Xiſtum Pontificem ,
Stephani demortui Succeſſorem , quo mitius , & maturiore exa
mine controverſia diſcuteretur , fufceperit ; tum denique , quod
affirmare ſcripſeritepift. 3. ad Philemonem , Heraclam deceſſorem ſu
um cenſuiſſe , ab hæreticis venientes nequaquam iterato baptiſma
te tingendos .
Ad Illtiam . Id quidem inter miriſſima reponi debet, tantos
Patres a peracto jam Concilio prolapſos fuiſſe , niſi in partem ex.
cuſationis quædam veniat Canonum Nicænorum ignoratio ; aut vi
tium intrufum ab hæreticis , omni ſtudio eos occultare laboranti
bus Quid quid iftorum ſit , perpauci tamen funt, nec ad tradi
tionem penitus amoliendam fufficientes ; hinc ad idem thema
Lerinenſis Vincentius admodum appoſite in Commonit. C. 39. hac
lege , inquit , credendum eft , ut, quid quid vel omnes , vel plures uno , ec
demque confenfu manifefte , frequenter , perfez eranter , velut quodam fiu
bi confentiente Magiftrorum confilio , accipiendo , tenendo , tradendofir.
maverunt , id pro indubitato , certo , ratoque babcatur ; quidquid vero ,
li quam
 250 PARS I. DISSERT. III. CAP. I.

quamvis ille fanétus, & doétus , quamvis Epifcopus , quamvis Confeſor ,

& Martyr , præter omnes , autetiam contra omnes fenferit , id inter
proprias , o privatas, & occultas opiniunculas a communis, & publica
generalis ſententiæ auctoritate fecretum fit. Atque hocjam congrue
ret univerfæ reſponſioni Patribus adjiciendæ , niſi commodo di
fcentium clarior effe vellem ; ac propterea cuivis minutatim ad.
jiciam commentationem opportunam .
Itaque Athanafius , qui manifeſtæ fan & ionis Arelatenſis nefci
us eſſe non poterat, inanefimulacrum , & inanem aquam Arianorum
nuncupavit ſpectato effectu , five fanctificatione adultorum , ab his
baptizatorum , nec Arianiſmo diſſentientium . Conc. ſpectata Sacra
menti ſubſtantia. Nego. Forte vero, etiam prudenter ſubmetue.
re voluit, ne quandoque hæreſim fuam formulæ baptiſmi admi
ſcerent, dicerentque : ego te baptizo in Nomine Patris majoris &c. ( pag.
III . ) Deinde Optatus Milevitanus recipit baptiſma puerorum
Schiſmaticorum , qui lavationem luftralem eodem ritu , rejicir au
tem illorum hæreticorum , qui alio plane ritu ,quam quoCatholica
Ecclefia , baptizandis impendebant . De Baſilio non dicam , niſi
erronec ductuFirmiliani,ejusdemEccleſiæ quondamEpiſcopi,pro
lapſum fuiſſe; quando eos hæreticos rebaptizandos nominat, qui in
fide Trinitatis non omnino aberrabant , totamque baptifino con
ferendo Trinitatis invocationem adjiciebant : errabat præterea ,
quum diceret , iterationem baptiſmatis a Stephano vetitam ſolum
economia cauffa , & pari ratione Nicænam Synodum penes Novatia
nos fubnixam fuiffe ; quafi vero non ſit fünıma baptiſmi ſuſcipi
endi neceſſitas ; fed poflit aliquando æconomic gratia præteriri.
Cætera vero mitius de Schifmaticis , & Paraſynagogiſtis doce
. 1. ) ab initio bereticos quidem omnino
bat : viſum eft ( ſcribir epiſt
abolere ; qui ſe autem abfciderunt', qui Schiſmatici dicuntur , ut qui
adhuc fint Ecclefiæ , admittere : cos autem , qui funt in Paraſynagogis,
convenienti pænitentia - correctos Ecclefiæ conjungere. Iterum : Cy
rillus aut de omnibus non loquitur hæreticis ; ſed iis tantum
qui ritum Sacramenti vitiabant ; aut Eccleſia Hieroſolymita
na , cui præfuit , nondum Nicænum Canonem 8. junctum 19 .
intellexerat. Ad hæc : S. Lco hoc unum contendit aſſerere ,
quemadmodum Diofcori, & hæreticorum ſævitia, fuerit Sacramen
torum uſus in Eccleſia Alexandrina præpeditus; non vero Sacra
menti ſubſtantiam eſſe nullam , fiquidem Miniſter hæreticus eam
dem præparet. Gregorii autem ſenſus is eſt: Euchariſtiam ab A
ria
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 251

riano , alias rite conſecrato , non niſi ſacrilege confici; etfi non ab.
nuat , in ea Chriſtum contineri , dum requiſitorum reliquorum
nihil abfuerit . Ideo S. Hermenegildus eam provide recuſavit,
ne fic cum Arianis hæreticis communicaret. Porro : Urbanus ,
& Dumalus Pontifices collineant in eas Ordinationes , quas imper
tiiflent hæretici, nulla pollentes ordinandi poteftate , ſive quod
ipli rite non obtinuerint Ordines, quomodo de hodiernis Angliæ
Præfulibus fcribebam in Inftit. de Pænit .pag . 471. ſive, quod antea
rite baptizati non forent , veluti erant Paulianiftarum baptiſmate
quondam initiati. Nec aliter Bernardi ſententia intelligetur ,
quam , ut iis conſecrationis poteftatem abnuerit, qui nunquam antea
Sacerdotio erant in Eccleſia Catholica debite inaugurati. Venio
ad Angelicum Doétorem , quem explano : invalide abſolvit titulo ju
risdictionis amiſlæ , idque extra articulum neceſſitatis , Conc. titulo
fidei deperditæ. Nego. Pluria in rem præſentem docere poterunt
Inſtit. de Pænit. pag . 355 : Tandem ab ultimis duobus punais ,
e Jure Pontificio mutuatis, ſic expedio me. Imo. In Cap. Schiſma
dicitur , non eſſe verum Chriſti corpus , a Schiſmatico confe
& um , ſpectata veritate fructus. Conc , veritate Sacramenti. Nego.
Hanc diftinctionis formulam Angelicus præparavit 3. P. Q. 82 .
art. 7. ad I mum , ubi hæc habet : extra Ecclefiam non poteft efleSpiri
tualefacrificium , quod eft verum veritate fructus; licet fit verumverita
te Sacramenti : ficut etiam dictum eft Q. 80. art. 3. quod peccator ſumit
corpus Chriſti ſacramentaliter ;ſed non ſpiritualiter . Alii obſervant,
boc loco non intelligi Euchariſtiam , fed Ecclefiam ; ideo ſubditur ibi
1
dem : unam . quia Chriſti Corpus eft , conftat effe Ecclefiam ,quæ in duo,
vel plura dividi non poteft. Ildo. Cap. Audivimus denegat licitam con
fecrationem , non autem validam ; quamvis enim illiusmodi homi
ab Ecclefiæ unitate alieni , licentiam deperdant utendi po
teſtate , ipfam nihilominus poteftatem non amittunt. Quod fi
vero actus Ordinis jurisdictionem requirit , tum neque licite , ne.
que valide miniſterium perficietur :
Addam univerſe Aquinatis epiphonema ſub exitum : quidam
( ait de hæreticis 3. P. Q.65. art. 9. ad 2dum ) in collatione Sacra
mentorum formam Ecclefia non fervant; & tales neque Sacramentum con
ferunt , neque rem Sacramenti. Quidam vero fervant Ecclefiæ formam ;
& tales c infcrunt quidem Sacramentum ; ſed non conferunt rem Sacraa
menti, Et boc dico , fifint manifeſte ab Ecclefia præciſi: quia ex hobipfo
li2 w - quod !
 2:52 Pars I. DissERT. III. CAP . I.

quod aliquis accipit Sacramenta ab cis , peccat , & per hoc impeditur , ne
effectum Sacramenti conſequatur.
Scholion . Quas ratio confingeret argumentationes , eas
compendio perſequar. Imo. Miniſter gerit perſonam Eccleſiæ ,
cui t /peétato Sacramenti valore ) ſi poſita intentione jungatur per
functionem facramentalem , atque adeo non fide propria , ſed fi
de Eccleſix , abunde fatis eft: per fidem Eccleſia ( docet de infide
libus Miniſtris S.Thomas Q. 38. Supplem . art . 2. ad 4. ) conti
nuantur paſioni Chriſti; quia , quamvis in ea non fint fecundum ſe , ſeu
per fidem propriam ; funt tamen in ea ſecundum formam Ecclefia , quam
Jervant. Ildo. Minilfro fufficit , ut lit cauffæ ſuæ principali conjun
&us , quatenus ab ea virtutem , ac motionem recipit ; licet mem
brum vivum Capiti ſuo junctum non foret ; eapropter Angeli
cus : poteft aliquis operari ( 3. P. Q.64. art. 5 ad 2. ) per inſtrumen
tum carens vita , da ſe ſeparatum , quantum ad corporis unitionem : --
liter evrim artifex operatur per manum , aliter per ſecurim . Sic igitur
Chriſtus operatur in Sacramentis, per bonos , tanquam per membra vi
ventia, 5 per malos , tanquam per inſtrumenta carentia vita. IIItio .
Quod ſi hæretici 56. in Sacramenta fidei Catholicæ jus nullum ,
aut certe præpeditum habent , inde conſequitur, illicite per eos ,
non tamen invalide, ſacros ritus exerceri. IVto. Neque baptiſmus ,
neque mors per hæreticos pro Chrifto tolerata , quidquam in a
dultis ad falutem operatur , niſi erroribus valedicant ; nam ſic
obex continuus aderit , quo fanctificatio repreſſa manet : qui non
habct ( ſubdam Auguſtinum L. 4. contra Donat. C. 17. ) eft baptizan .
dus, ut habeat : qui autem non utiliter habet , ut utiliter babeat, corrigen
dus. Vto. Wapo feria , quæ olim in hæreticis, ad Eccleſiam re .
deuntibus, adhibebatur, non erat ordinatio repetita, aut Sacramen
ti cujuscunque renovatio ; fed vel Sacramentum Confirmationis ,
quod nondum receperant ; vel Pænitentiæ , quo peccata , poſt ba
ptiſmum commiſla , rite confelli, DEO reconciliabantur ; vel de
nique cærimonia, qua Ecclefiæ reftituebantur , vinculo excommu
nicationis ſoluti..
COROLLARIUM . Scatet igitur dan ,nato etiam errore do
&trina Wikleffi, & Huſſi aſſerentium , veritatem Sacramenti , a fide ,
fanctitate , ac prædeſtinatione Miniſtri dependere. Quanta enim
in Eccleſiam manarent pericula, quanta falutis incertitudo ?quum
nemo moraliter certus elle poffit, fueritne Miniſter, v.g. baptizans ,
e numero prædeſtinatorum ; & quoniam ſoli DEO cognitus eft
ele
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM. 233

electorum numerus : non Eccleſia , fed ille unus feriem Mini

ſtrorum hactenus ſtatuere deberet. Quod fi dicas : Prælatus Ec
cleſiæ , vel Miniſter improbus , & a DEO reprobatus , non eft pa
ſtor , fed mercenarius, llicet refpondebo : non eft Paſtor titulo fan
& itatis, & meriti . Conc, ordinis, & jurisdictionis. Nego. Ex Patris

bus Auguftinum rogemus : pofſint, inquit, efle populi boni , ubi fue
rint Epiſcopi mali ; ficut potuit elje populus malus, ubi fuit Moyfes Prin
ceps, & Rector bonus. L. 2. C. 4. in epiſt. ad Parmen. Veritas reſpon
ſi patebit in Juda Iſcarioth , & Regibus infidelibus ( pag. 244.)
Finiat Bernardus mellifluus Hom . 66 , in Cant. verba Chriſti inter
pretans : nonne vos , inquit Servator , duodecim clegi, & unusex vo
bis diabolus eft ? audis ele &tum eumdem Apoftolum , & exſtitiſſe diabolum ;
negas polle effe Epiſcopum , qui peccator eft ?

Propoſitio Ilda, itidem Dogmatica.

S. XX . Neque improbitas Miniſtri poteft in

tegritati Sacramenti officere.

Probationes a Patribus ordiamur. Nazianzenus Gregorius O

rat. 40. de Bapt. egregia ſimilitudine thema illuſtrat : ficut duo, in
quit , annuli , eth unus aureus fit,altcr ferreus s.fi tamen ambo eamdem
Imperatoris imaginem inſculptam habeant , eamdem impreſſionem in cera
relinquent. - fic etiamfi ex Miniſtris aliusalium vite probitare antecel
lat ; eadem tamen baptiſmi vis eft. Chryſoſtomus bom . 8. in epift.
1. ad Cor. nunc autem per indignos, ait , DEUS operari confuevit ; ni
bil propter Sacerdotis vitam baptiſmatisgratia læditur propterea ; quod
id omne Divina virtutis opus eft . Et homil. 85. in Joan. etiamfi fint
pravi Sacerdotes , DEus omnia per eos perficiet , mittetque Spiritum San
étum. Theophylactus, in Cap. 20. Joan. commentans, ſcribit de
Sacerdotibus, quilicet indigniſint , - Divinorum donorum miniſtri ſunt :
gratia operatur per eos ;ficut 85 per Afinam Balaam DEus locutus eſt. Čon
formiter Ambroſius loquitur L. I. de Spiritu S. non mundavit Da
mafus , non Ambrofius , non · Gregorius ; noftra enim ſunt ſervitia ;
fed tua ſunt Sacramenta. At omnium potentior , atque diffuſior
eft Auguſtini ſermo, Donatiſtis hoftibus omnino fuperior :Tract .
5. in Foan. fcribit : quos baptizavit Judas, Chriſtus baptizavit ; fic,quos
ba
 254 Pars I. DISSERT. III. CAP. I.

baptizavit ebriofus , quos baptizavit homicida, fé baptiſma Chrifti erat ,

Chriſtus baptizavit. Et iterum : dedit Judas , non baptizatum eft
poft Judam : dedit Joannes , & baptizatum eft poft Founnem ; quia fida .
tus cft a Juda Baptiſmus , Chriſti erat ; qui autem a founne datus, Juan
nis erat. Non.Judam Joanni ; fed baptiſmum Chrifti , etiam per Juda
manus datum , baptiſmo Joannis , etiam per manus Joannis dato , recte
præponimus. Alibi L. 2. contra Creſcon. C. 28. ex illo Joannis r .
epiſt. C. 1. Si dixerimus , quoniam peccatum non habemus ; ipfi nos ſedu-,
cimus. sc. confeſtim in Donatiftam invectus ait : ut omnino non in
venias hominem , a quo baptizeris , fiomnem peccatorem devitare volueris.
Si ergo jam baptizatus es , vcllem fcire, quem repcrias , qui contra fo
Annem Apoſtolum diceret : peccatum non habeo ; fi etiam talcm reperi.,
fi ; quomodo baptizatus es ab eo , qui fe ipfum decipiebat Jc. Ji autem þu
militatis non inmemor , peccatorem ſe elle dicebat : quomodo fibi jus ba
ptifinatis ufurpabat? tu enim dixiſti : ut peccator jusfibi baptifmatis nou u
ſurpet. Si autem nondum baptizatus es , aut hanc vaniſimam ſententia
am corrige ; aut , a quibus baptizeris , Angelos quære. His accenſeo
Nicolaui I. ad Conſulta Bulgar. C.71.. ſcribentem : qualiscunque Sa
cerdos fit, que fanéta funt, coinquinare non poteft - Quoniam mali, bo
na miniſtrando, ſe tantummodo ladunt , cerea fax accenſa ſibiquidem ;
detrimentum præftat ; aliis vero lumen in tenebris adminiſtrat; 3 unde
aliis commodum exhibet , inde fibi difpendium præbet. Finiet verita
tem recentiilima Synodus Tridentina Sej: 7. Can. 1 2. Si quis dixe
rit, Miniſtrum inpeccato mortali exiftentemmodo
, omnia effentialia, quæ
ad Sacramentum conficiendum , aut conferendum pertinent, fervaverit,non
conficere,aut conferreSacramentum ; anathemafit; huic deciſioni præive
rat Martinus V. in Concilio Conſtantienſi (p.208 . ) Nec fatis : ipfa.
quoque ratio Theologica, prioribus momentis fuffulta, ſic poterit
argumentari; imo. Peccatum , & improbitas maxima , ex infideli
tate reperitur : hæc autem per Propoj. Imam non præpedit verum
miniſterium , nec officitſubſtantiæ Sacramenti ; ergo minus alia po
terit officere , qua peccator laborat , quaque nihilominus mane.
rét membrum Eccleſiæ. 2do. Poteſtas miniſteriali s; aut character
Ordinis non expellitur peccato ; cum ſit gratia gratis data , ad alio.
rum utilitatem , & falutem ordinata ; quocirca etiam in peccatore
perſeverat, & quod eſt conſequens, Miniſter improbus verusMi
niſter eſt: a vero Miniſtro quis neget validum parari poſle Sacra
mentum ? Nempe : Sacramenta efficacitatem ſuam non mutuantur
a Miniſtri probitate ; ſed ameritis Chrifti, cujus ſemper nomine,
ac
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 255

ac poteftate conferuntur : hic eft , qui baptizat in Spiritu Sancto. Jo

an. I. Et vero : cum nemo noverit , ſitne amore dignus, an o
dio ? poſita hæreficorum theſi fieret continenter , ut hominum
quisque dubius , atque perpetuo anxius eflet deberet de valore ba
ptifmatis fui , nec prudenti, feu morali certitudine ab hac poſſet ani
mi turbatione eliberari ; idque potiflimum , ſi per Wikleffum plane
neceſſaria foret Miniſtri prædeſtinatio , & alioqui nullus omni
um ab omni penitus noxa immunis eſſe conſtanter poſſit. Ele
ganter Angelicus in 4. contra Gent. C. 77. de bonitate, vel malitia al
terius hominis homo judicare, non poteft; hoc enim folius DEIeft , qui oc
culta cordis rimatur. Et rurſum : inconvcniens videtur , quod ſpem
ſua ſalutis in bonitate puri hominis ponat; dicitur enim Ferem . 17. male
dictus homo , qui confidit in homine ; ſed ſi homo ſalutem confequi
per Sacramenta non ſperaret , niſi a bono Miniſtro diſpenſata, videretur
fuæ falutis aliqualiter etiam in homine ponere ; ut ergo fpem noftra
ſalutis in Chriſto ponamus,qui eſt DEUS, & homo , confitendum eſt, quod
Sacramenta fintfalutaria ex virtute Chriſti , five per bonos , fivc per malos
Miniſtros diſpenſentur. Finiat negotium Catechiſmus Romanus :
Miniſtri, dicitur P. 2. C. 1. Q. 16. quoniam in fuerailla functione non
fuam , fed Chriſti perſonamgerunt , ea refit , ut , fiveboni, five mali fint ,
modo ea forma ,& materia utantur , quam ex Chrifti inſtituto ſemper Ec
cleſia Catholica fervavit , idque facere proponant, quod Ecclefia in ea ad
miniſtratione facit, vere Sacramentum conficiant , & conferant : ita , ut
gratiæ fructum nulla res impedire poffit , nifi , qui ea ſuſcipiunt , ſeipſos
bono fraudare ,
tanto Spiritui Sancto velint obfiftere .
COROLLARIUM .Quomodo fides , & probitas Miniſtri ad
valorem Sacramenti non attinet ; fic neque ad effe &tum Sacramenti at
tinebit. Eft hæc dogmatica conſecutio omnino veriſſima, & ab
Auguſtino pariter declarata L. 2. contra epift. Parmen. C. 10. ubi
ait: omnia Sacramenta cum obfint indigne tractantibus ; profunt tamen
per eos digne fumentibus. Stri&tim dicam: omne Sacramentum va
lidum , niſi obicem in ſuſcipiente reperiat , gratiam confert exo
pere operato : gratia eſt effe& us Sacramenti ; igitur omne validum
Sacramentum effectum confert Sacramenti : eft vero validum
licet Miniſter ſit improbus , aut infidelis per Prop . I.& II. Revera
& c. Et profe & o : G Sacramentorum valor , vel itidem effectus a
fanctitate, vel fide Miniſtrorum dependeret , nimis incerta falus
noſtra redderetur , turbaretur Eccleſiæ regimen , multaque par
VU

.
 256 Pars I. DISSERT . III . CAP . I. 1
vulorum feries , ante ætatem adultam demortua , æternæ fubjice
retur damnationi.

Difficultates hæretice.

S. XXI. Oggerunt Scripturam , in qua Levit. 21. V. 17. præ

ſcribitur : bomo , qui habuerit maculam non offeret panes DEO fuo,
nec accedet ad miniſterium ; igitur miniſterialis poteſtas improbitate
amittitur. Iterum : Jerem . 3.v.15. dicebat DEUS : Dabo vobis Pa
ſtores juxta cor meum , & paſcentvos ; indecolligas: probitatem Mi
niſtró eſſe neceſſariam ;non enim improbusPaftor dici poteft ſe
cundum cór DEI. Deinde : repetunt verba Eccleſiaſtici C: 34 .
ab immundo quid mundabitur ? & rurfum Pſaltis carmen 140. Oleum
peccatoris non impinguet caput tuum : ſic vero claret, vetitam effe im. "
probis Miniſtris adminiftrationem Sacramenti. Ildo. Mox dein
de ad Patres digrediuntur Donatiftæ ; ac primo ad S. Cyprianum
provocant , cujus auctoritati penitius adftipulantur ; tum Ambro
fium , Hieronymum , quid ? quod plane Auguflinum , fuos elle vo
lunt ; ideoque fecundum ordinem ſententias iſtorum accumu
lant : in aliquibus ( Ambroſius L. de Myſt. C. 14.) dicit aquam effc
mendacem ,ac baptiſmum perfidorum non mundare ; fed polluere. Hie
ronymus erroris damnat eum , qui Euchariſtiam confieri poffe
arbitraretur verbis Sacerdotis , non vita : ſolemni oratione , non me
ritis. Commerit, in C. 3. Sophon. Auguſtinus denique L. 3. contra
Donat. C. 18. velut quoque L. 5. C. 22. atque etiam L. 6. C. 4 .
fæpe numero inculcat , malos non dare rcmiffam peccatorum , eos .
demque baptiſmum perniciofe tradere. Hæc vero teſtimonia om , .
nia nonne eo collineant , ut pro Sacramenti integritate neceſſa
riam velint Miniſtri fanctitatem ? IItio. Ex Hiſtoria erudimur,
quomodo ex Sæculo 8vo, atque deinceps, irritæ fint Ordinationes,
non ab hæreticis modo , aut Schiſmaticis ; fed etiam a Simoniacis , vel
ob gravia facinora fufpenfis , degradatis , excommunicatis collatæ.
Sic Stephanus IVtus in Concil. Romano A. 769. nullas declaravit
Ordinationes , a Conftantino , Sedis Apoftolicæ damnato invaſore ,
exercitas . Hincmarus Rhenenſis repudiavit ordinatos ab Ebbon
ne deceſſore ſuo , ipſumque hoc fa &tum probavit Synodus Suef
Lionenſis IIda, ſub Leone IVto A.853 . celebrata : Decretum eft ( di
citur A & . 5. ) a Synodo , est quidquid in Ordinationibus Ebbo poft damnai
tio
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 257

tionem ſuam egerat , irritum , vacuum habeatur. Denique : atte

ſtante Petro Damiani Opufc. 5. fub medium , Leo gnus Anno 1049
Ordinationes Simoniacorum , quod immane hoc vitium vehemen
ter augeri perſentiſceret , irritas habuit , easdemque repetendas
decrevit: id etiam nos ( loquitur laudatus Damiani) non præteriit ,
quod noftræ memoriæ Leo nonus Papa plerosque Simoniacos , & male pro
motos , tanquam noviter ordinavit ; tum Opuſc. 6. C. 35. rurſus te
ftatur , eumdem Pontificem Synodalis vigore auctoritatis omnes Si
moniacorum Ordinationes cafjale. Ac proinde , ſi de Veterum fan
citis oportet fa nctitatem , aut fidem in Miniſtro requirere penes
ſanctitatem
conferendum Sacramentum Ordinis , nulla eft convincens ratio
quæ ſuadeat oppoſitum in miniftratione reliquorum Sacramen
torum ,
§ . *Denuo dicam : Verbum DEI traditum nequit Verbo DEI
fcripto refragari ; quare quærenda eft in adductis textibus germa
na lignificatio. Prior ſententia inepte adducitur ; quod eo loco
ſermo ſit de macula corporis , continenter enim dicitur : fi cæcus
fuerit , fi claudus , fiparvo , vel grandi, vel torto naſo , ſi fractopode , vel
manu , fi gibbus , aut lippus , fi albuginem habens in oculo , fi jugem ſcabiem
& c. non accedat offerre hoftias Domino. Quod fi a macula corporis
ad maculam animæ libuerit argumentari ; reddam facillime : re
vera Miniſtros , ſervientes Legi gratiæ , ab omni fcelere puriffi
mos eſſe oportere ; non tamen continuo invalide , at folum illicite ,
impii miniſtrant; quoniam non virtute, ac nomine ſuo ; ſed Chri.
ſti Sacris operantur. Unde mox altera Scripturæ oratio fenſum
referet , ut fint juxta cor Divinum , ſpectata lege , & ačtionis decentia,
ut mundi ſint, ferentes vaſa Domini. Conc. ſpectata neceffitate Sacra
menti , quaſi hujus integritas nulla fit, fi nulla ſit in Miniſtro gra
tia ſanctificans. Nego. Intelligamus Auguſtini rationem , L. 3. C.
8. contra Creſcon. recenſitam :
quia , inquit , & per Paftores bonos, &
per - malos , cum verbum ſuum ,Sacramentumque diſpenſat , ipfe ( DE
US ) paſcit. Clarior eſt Angelici oratio , quod ex ea diſtinctio
nem fimusmutuati : dicendum , inquit 3. P. Q.64 . Art. 5. ad 3. quod
aliquid eft debitum effe in Sacramento duplicitcr: unomodo ficut exiſtens de
neceffitate Sacramenti , quod quidem ſi defit , non perficitur Sacramen
tum ; ficut fi deſit debita forma , vel debita materia . Alio modo eft ali
quid debitum efle in Sacramento ſecundum quamdam decentiam : & hoc
modo debitum eft, ut Miniſtri Sacramentorum fint boni. Reliquæ Scri
pturarum fententiæ , vel fpe & ant licentiam actionis, non vero fubftan
Kk
 258 Pars I. DISSERT. III. CAP. I.

tiam Sacramenti ; vel fumendæ ſunt ſub ea hypotheſi, in qua pec.

cator nomine , ac virtute propria ageret ; agit vero nomine Chri
fti , nec tam ſuam , quam Chriſti operationem exequitur. At
enim ! voles fingularem commentationem ? ecce illam ! articulus
Ecclefiaftici loquitur deinanitate fomniorum , & auguriorum , quo
rum auctor eft malus dæmon ; ideo fubdidit ab immundo &c. o a
mendace quid verum dicctur ? Carmen vero Pſalmiſta , ut commen
tatur Auguſtinus, folum oftendit : facius elle a juſto objurgari ,
quam peccatoris adulatione deliniri ; legatur integra oratio : cor
ripiet me
juſtus in miſericordia , & increpabit me ; oleum autem peccato
ris &c. Viden ', ut improſpere cadat ex Scripturis argumentum ?
Ad IIdum . Libenter Gyprianum iiſdem concedimus, quem ne
mo non videt in præſentia aberraſſe ( pag. 239. ) Hujus erroria
lios adjecerunt Donatifte , & hæretica pervicacitate propugna
runt , nec par eſt iſtorum , & Cypriani errandi cauffa , aut erro
ris conditio ( pag. 240. ) Propterea Creſconium , eidem S. Cy
priano innitentem , retudit Auguftinus L. 2. C. 31. contra eum
dem : quid ? quod etiam Cypriani mentionem facere audetis ? velut ille
auctor ſit veftræ diviſionis tantus defenſor Cutholica unitatis , & pacis ?
primo eſto in Ecclefia , Creſconi , quam conſtat tenuiſſe , ac prædicalle
Cyprianum : & tunc ande velut auctorem fententiæ tuæ nominare Cypria
num : primo imitare pietatem , S humilitatem Cypriani : tunc profer
Concilium Cypriani 3c. Demum : reliqui Patres, in objectione com
memorati , noftri funt , ut longe abſint ab hoc erroris porten
to ; & Ambroſius quidem non de Miniſtro loquitur ; ſed loquitur
de ſuſcipiente baptiſmum , prout ex tractatione totius libri eluce
fcet : nullus vero ambigit , quin adultus ,fide deftitutus , lavacro
bapriſmatis non omnino emundetur , ut etiam polluatur amplius
propter ſacrilegam perfidiam . Hieronymum elucidat Angeli
cus 3. P.Q. 82. Art. 5.ad 1. inquiens : per illa verba ( Hieronymus.)
"improbat crrorem Sacerdotum , qui credebant, ſe NB . digne poſle Euchari
ftiam confecrare , ex hoc folo , quod funt Sacerdotes , etiamſi fint peccato
res . Quod improbat Hieronymus per hoc , quod maculofiad altare ac
cedere prohibeantur. Non tamen removetur , quin , fi acceſjerint ,fit ve
" rum Sacrificium , quod offerunt. Quod tandem Auguftinum in ſup
petias vocare aufint , " cumprimis mirum eſt ; quia neminem fu
git , quam acerrime Donatiſtas fit inſectatus ; ac propterea, ſicubi
verbis ad fpeciem videretur adverſari , hæc non ad mentem ſu
am ,
ſed Donatiftarum prodiderit ; quatenus ab hæreticis, & public
cis
 de MINISTRO SACRAMENTORUM . 259
cis peccatoribus ad occultos , a quibus poftremis verum confici Sa
cramentum purabant , revincendorum adverſariorum cauffa ar
gumentabatur : ecce ( occurrit Creſconio L. 3. C. 5. ) cum Miniſter
iniquus occultus eft ; a quo tamen datum baptiſmum non reſcindis; nonne
omnia tibi verbia tua ifta replicari poſſunt : quia & purificat maculoſus, ET
abluit fordidus , & mundat immundus, dat infidelis fidem , & crimi.
nofos efficit innocentem . Repoſuit porro Creſconius : non ipfe ;fed
fama ejus bona, quamvis inanis, & falfa. Tum Auguftinus : Ob fcelus,
portentum ! itane ad mundandum hominem , quando boni Mini
Atri defuerit vera vita , tunc mali Miniftri falfa ſuficit fama, qua hoc
officiat, quod efficeret bona vita ? . Hoc totum ideo , ne dicatis, quod di
cimus : five a fideli , five aperfido difpenfatore Sacramentum quisque per
cipiat , non ſanctificat , niß DEus. Verum rogabis : quinam obje
cos textus nominatim explanare oporteat Ž B. hoc plane ſen
lu : ut a malo Miniſtro perniciofe tradi baptiſmum , & gratiam , ac pec
cati remiffionem non dari velit Auguftinus , fiquidem adultus Mini
ftro improbo vita & moribus confentiat ; propterea L. 6. C. 4.
afleveranter dicebat: cur non poffit etiam malus tradere baptiſmum , qui
poteſt habere , & ficut perniciofe habet , ita etiam perniciofe tradere ? non
quia talis tradit, ſed quia NB . tali tradit : nam , cum malus tradit bono ,
inter bonum Sacramentum , quod traditur , & bonum fidelem , cui tradi.
tur , tradentis malitia non ſeparat.
Ad IIItium . § . Imo. & generatim dico : Ordinationes illiusmo
di rejectas fuiffe penes exercitium Ordinis. Conc. penes ſubſtantiam
Sacramenti , quaſi omnes forent invalida , ob malitiam , aut perfi
diam ordinantis Epiſcopi. Nego . Unde afſentiri nolim Moring
de Sacram . Ord. P. 3. Exercit. 5. & Cabaſutio in Notit. Concil. Tome
2. C. 80 allerentibus , omnes penitus Ordinationes , a Simoniacis
fufpenfis , excommunicatis celebratas , ſemper olim innovatas
fuiſſe ; interea vero non negaverim , quofdam Seculo XI. & XII.
de validitate ſimilium Ordinationum aliquando dubitaſſe , & in dubio
itidem Ordinis Sacramentum repetiviſſe ; verum hæc paucorum
privata , aut etiam ſingularis particularium Synodorum qualis
qualis opinatio contra ſupremam Ecclefiæ totius auctoritatem
prævalere non debet ; vida Papebrochii noftri peculiarem Differtation
nem in Conatu Cbronico- Hiſtorico ad Gatal Pontif. in Felice Ildo. S. P.
Ipſe hoc thema paullo curatius retexui in Inftit, de Pænit .pag. 468 ,
o fequ. ubi objectationes præterea incurrentes diſſolvere adni,
ſus ſum ; ex quibus præſenti loco compendium poterit advenire,
Kk 2 R.
 260 Pars I. DISSERT . III. CAP. I.

R. tandem 2 do fyzillatim . Stephanus , Romani Concilii Præſes, non

quoad {ubftantiam ; ſed ufum myſterii, & honorem Eccleſiaſticæ di
gnitatis Ordinationes Conſtantini irritas declaravit ; alioqui ratio
ſuppeteret nulla , cur iterari Confirmationis Sacramentum , ab eodem
Conſtantino collatum , revera vetuerit. Par deinde interpretatio
ad Hincmari , & Sueſſionenfis Concilii ſententiam applicabitur ; id
quod clariſſime detegent ſupplicationes Clericorum , ab Ebbone
ordinatorum ; ſic ajebant A & t. I. ejuſdem Synodi : mifericordiam pe
timus nobis impendi NB. de miniſtratione Ordinum Ecclefiafticorum , ad
quos a D.Ebbone quondam proveéti , e vibra autem authoritate ſuſpenſi
fumus. Et tandem : quid multis ? utique Hincmari , & Concilii
memorati opinationem nec Leo IV. nec hujus ſucceſſor Benedi.
ctus approbarunt ; ut immo Nicolaus I , cauſſa tota per Concili
um Sueſſionenfe III . Anno 866. examinata , laudatos Clericos juſo
ferit ſuis gradibus fine mora reſtitui. Quod demum eſt ad ef
fatum Leonis IXni, illud licet multorum judicio ambiguum judi
cetur ; tamen vero proximius eſt, non aliam illi mentem , ac prio
ribus Stephano IVto, & Leoni IVto inſediſſe ; quemadmodum e
ruere poſſumus ex verbis Damiani recenfitis , ait enim : Leo NB.
plerosque Simoniacos & c . NB. tanquam noviter ordinavit , quæ vox
tanquam ſenfum mitigat , & tò plerosque datæ explicationi noſtræ
conſonare videtur : equidem , fi fubftantiam Sacramenti irritam vo
luit , cur duntaxat plerosque , & non potius omnes Ordinationi re
petitæ ſubjecit ? Nec officit altera dictio : omnes Simoniacorum Or
dinationes callavit; nam & hoc de impedita ordinis functione, non
autem Sacramenti ſuſcepti valore poterit intelligi; quando eo.
dem Damiano teſte , cum Romanorum querelas de penuria Sacer
dotalium officiorum Pontifex exaudiret , continuo , Clementis II.
Anteceſſoris ſui amplexus ſententiam , jubebat , ist quicunque a Si
moniaco confecratus eſſet , in ipfo Ordinationis (ue tempore non ignorans
Simoniacum - quadraginta dierum pænitentiam ageret , & fic in accepti
Ordinis officio miniſtraret.
Scholion Imum . Quia alicubi legitur , initiatos a Schiſma
ticis , vel ſuſpenſis Præſulibus denuo ordinatos fuiſſe; ideo claritatis
cauſfa adhuc ſubnectam , quonam id ſenſu inſuper ſumi debeat ;
illo nimirum , ut per tò ordinatio hic folum quædam reconciliationis
cærimonia ,non autem Sacramenti iteratio, indigitetur propterea ;
quod ritus ejusmodi quamdam ordinationis fpeciem repræſenta
bat ; & ideo admodum mirari non deceat, quarenam Ordinatio
VO
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 261

vocaretur . Hoc plane verbis Concilii Toletani IV. ex A. 633.

edocebimur : Epiſcopus , aut Diaconus ( ſic habet Canon 28. ) ka
gradu injufte deje tus inſecunda Synodo innocens reperitur, non poteſt eſſe 1
quod fucrat, niſi gradusamiſſos recipiat coram altari de manuEpiſcopio
rarium , annulum , baculum ; ſi Presbyter , orarium is planetam ; ſi
Diaconus, orarium , este albam ; fi Subdiaconus , patenam & calicem : fic
&g* rcliqui gradusea in reparationem fui recipiant, que, cum ordinarentur ,
perceperunt. Sane : quam affinis hæc fit cærimonia reconciliatio
nis ipſi functioni facramentali , in Ordinationibus obſervatæ , om
nis facili negotio perſpiciet. Eodem recidit Baronii ſententia
ad Annum 769. ſuper SynodoRomana Stephani IV , ait enim : quod
ad Epiſcopos ſpectat ,ne eos exiſtimes iterum confecratos; ſed accepiſſe dun
taxat more Majorum benediétionis myſterium , quod Author ( Anaſtaſi
um innuit ) nominet benedi & tionis Sacramentum , ritus illos ſolemnes ad
hiberi ſolitos in reconciliatione Schiſmatici , vel hæretici.
SCHOLION IIdum . Narrant Hiftoriæ , Stephanum VII. An
no 897. Ordinationes Formoſi præceſſoris ſui invalidas , atque adeo
repetendas declarafle. Verum : hoc facto recenſito nihilmagno
pere urgemur : furore percitus homo ( ita Baronius ad Annum 897 .
in Stephanum invehitur ) non quod jure liceret ; ſed quod exæftuans
rabies Juafit, implevit. Et quanquam ſui facti haberet Stephanus
aſſentatores aliquos ; alii tamen , quin & Joannes IX. in Conciliis
Ravennatenſi , ac Romano A 904. præcipitem hunc auſum da
mnarunt. Immo : Stephanus ipfe quondam a Formofo S. Or
dinibus eſt initiatus ; & cur , amabo , non ſuam voluit Ordinatio
nem pariter iterari ? Neque dicas velim : omnia Joannis IX . Acta re
ſcidit Sergius III. S.P. ' Et Stephani in Formofum decreta novo
robore communivit. Nam , quanta fuerit Sergii invidentia, &
judicii iniquitas , teftabitur Parens Annalium ad 4.908. Ab omnia
bus, inquit, Sergius ille non legitimus Pontifex ; fed conclamatur invaſor:
quem quidem conſtat , poſt malum ingreſſum , deterioremque progreſſum
peffimum demum confecrctum elle egreſſum . Vide Bellarminum Tom . I ,
Controv. L. 4. de Rom . Pontif. quo loco geminos illos Pontifices, de
monftrat , tantum erraſſe in quæſtione facti; non juris :& malo exen .
plo , non falfa doctrina fuiſſe halucinatos.
SCHOLION IIItium . Creberrime ratiociunculis folent hære
tici dimicare; eas proinde infirmatas offeram . Imo. Nec in Mi
niſtro abſolutionis requiritur fan &titas ſpectato Sacramenti confe
rendi valore ; ex eo namque , quod dicitur ; accipite Spiritum San .
Etum
 2622 PARs. 1. DISSERT . III. CAP. S.
1
Etum 1 c. eumdem omnino Sacramenta paraturus habere debet ,
ſed tanquam ope inftrumenti agentem ; non vero quatenus gratia
fanatificante inhabitantem . Spiritus Sanétus ( inquit AuguftinusL.
2. contra epift. Parmen . C. 11. ) in Ecclefia Præpofito , vel Miniſtra
fic ineft , ut fi fitus non eft , operetur per eum Spiritus . . Ja autem filtras.
eft . deeſt quidem faluti ejus • Miniſterium tamen ejus non deferit , qua
per eum falutem operatur aliorum . Ildo. Miniſter improbus funcio .
nem exercet facrilegam , in quantum mere bumana eftactio , ab eo
tanquam cauſla principali morali proveniens . Conc, ut eft adio facra .
mentalis , & applicans formam materiæ cum intentione , quod fa
cit Ecclefia. Nego. Utique fru & uofa eſt eleemofyna , quam he .
rus probiſfimus per manus ſervi, licet impii, diſtribuerit ? II ] tio.
Defectus probitatis non eft defectus effentialis ; at folum congruitatis
& decentia ; præterea : Miniſtri probitas eſt deneceffitate pracepti;
non autem neceffitate Sacramenti : illius miniſtratio eft mala in genere
moris ; non vero in gencrc entis, five Sacramenti. Aliud foret , ſiv.

& Euchariſtiam conficeret Miniſter non conſecratus ; aut recta

intentione deftitueretur. IVto . Actio peccaminoſa , qua efttalis ,
movere DEUM non poteft ad gratiam elargiendam ; poteſt ve
ro , qua eft actio Chrifti , veluti caufa principulis ; , licet per impro
bum inftrumentum exercita. Quocirca dare gratiam non po
teft peccator virtute , & poteftate fua ; poteft nihilominus virtu .
te , & poteftate Chriſti, cujus miniſterio fungitur in Sacramentis,
gratiam ex opere operato collaturis. Nonne incendiarius ædes in
Hammam agit , quanquam ipſe non ardeat : & medicus ægritu
dinem pharmaco efficaci depellit , licet ipſe ſanitatis vitio labo
ret. Vro. Etiam improbus intendit facere, quod facit Ecclefia ,
quantum eſt, quod attinet ad fubftantiam aétionis ; quanquam non
penitus ſpectato modo actionis: ex quo Chriſtus, & Eccleſia impe
rant, ut fancta fancte tractentur. Vlto. Si ( ut nupere pag . 252. )
mali Miniſtri jus ad Sacramentorum miniſtrationem impeditum
oggerant ; dicendum cum Auguſtino : multa contra jus dantur, nec
tamen ideo vel nulla, vel non data dicuntur. Neque cnim ille , qui fer
culo folis verbis, & non factis renunciat , jure accipit baptiſmum , & ta
men accipit. L. s . contra Donat. C. 15 . VIlmö. Satius quidem eft,
atque utilius , a probisMiniſtris Sacramenta fuſcipere , quantum
eft , quod accefforium quiddam , & Sacramento extrinfccum ; non
autem quantum ſubſtantiu Sacramenticonſideratur. Nempe : pie
ras Miniſtri poteft aliquid gratiæ fpiritualis impetrare ei, cui
Sa
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 263
Sacramentum miniftrat. VIIIvo. Miniſtri pravi Sacramenta pro

fanant ex parte fua ; non ex parte Sacramenti: vitiantur illi ; non vi

ciatur Sacramentum , & virtusChriſti Sacramentis applicata : non
eft , repeto Auguſtinum , aqua profana , c5 adultera , fuper quan no
men DEI invocatur , etiamfi a profanis , o adulteris invocetur : Sa
cramento Divina virtus affiftit , five ad falutem bene utentium , five ad
perniciem male utentium . IXne. Notari poterunt fequentes oratio
nes D. Angelici, quas 3. P. Q.82 . Art. 5. de malo Sacerdote ſacri
ficante attexuit : Gelaſius Papain Decret. 1. Q. 1. Cap. Sacro- Saneta
intelligendus,quod peccator Sacerdos non debeat ad hoc Sacramentum ac •
cedere ; unde per hoc,quod fubdit,quomodo cæleſtisSpiritus invocatus
adveniet ? intelligi oportet , quod non advenit ex merito Sacerdotis ; fed
ex virtute Chriſti , cujus verba profert Sacerdos. Et mox ibidem ad
3tium : ficut eadem actio , in quantum fit ex prava intentione Ministri,
poteft effe mala ; bona autem , in quantum fit ex buna intentione Domini ;
ita benedictio Sacerdotis peccatoris , in quantum ab ipſo indigne fit., eft
maledictione digna , & quafiinfamia , five blafphemia, non oratio re
putatur: in quantum autem profertur experfona Chriſti , eft fanéta , og ef
ficax ad ſanctificandum ; unde fignanter dicitur : maledicam benediction
nibus NB. veftris. Atque 'hæc in fubfidium antecedentium felici
ter advenerint.
SCHOLION IVtum . Toties oportuit S. Cyprianimeminiſſe ;
ecquidnam vero Critici porro fentiant ſuper hiſtoria rebaptizan
tium , identidem laudata , etfi paginas implere poffem ; mihi ta
men compendiario charactere utendum video , ut profuſiora e
Tournelyo 2.7. Art. 2. deSacram.condiſcantur. Ac Imo quidem
liceat afferere : S. Cyprianum cum Firmiliano , aliisque Aleclis
æftimafle , fententiam de rebaptizandis hæreticis ad fidem reve
ra , more dogmatis, pertinere, nec meram eflè Eccleſiæ diſcipli
nam . Ideo Traditionem oggerebant toties, alteramque S.Ste
phạni ſententiam , ceu errorem Evangelicæ auctoritati , & Apoftolice
traditioni contrarium repudiabant. Peculiaris in epiftolis Cypriani
locus eſt , ubi ait : tam certum eft , quod debeant, redeuntes ab hæref .,
baptizari, quam certum eſt oraculum Cbrifti : niſi quis renatus fuerit
& c. Interea vero , non id volumus, quaſi Cyprianus exiſtimaſ
fet , do&rinam hanc ſuam elle veritatem fcripto , veltradito ver
bo explicate revelatam , ab Eccleſia univerſali definitam , ad
credendum omnibus fufficienter propofitam : fciebat quippe -Or
thodoxorum litigia. Sed unum id contendimus , uti cenſuerit ,
AG
 264 PARS I. DISSERT . III. CAP . I.

Aſſertionem ſuam e Scripturis , ac Traditione , velut materiam fi

dei conſectariam , deduci ; nec tamen quemquam ex oppoſito opi
nantem ajure communionis poffe removeri . Conſequitur pro
pterea, Cyprianum , reliquosque Sectatores., ut ſummun dicam ,
in hæreſim quandam materialem prolapſum videri ; quare Augu
ftinus L. 2. de Bapt. C. 4. dicebat : ipſe ( Cyprianus ) fine dubio cre
deret , fi jam illo tempore quaſtionis bujus veritas eliquata , & declarata
per plenarium Concilium ſolidaretur &c . Cæterum : fi quid labis ni
hilominus contraxerat, hanc Apoftolica vivendi ratione, & ſan
guine pro fide Chriſti fuſo penitus eluit , ac , ut iterum Augu
ftinus L. I.contra Donat. C. 18. teftatur , cbaritatis ubertatc compen
Javit , & pafſionis falce purgavit. Ildo. S. Stephanus S. P. quæftio:
nem de baptiſmate hæreticorum ad fidem pertinere omnino cen.
fuit , eamque videtur implicite definiille ; nec tamen Cyprianum
cum fuis communione re ipſa privavit ; ſolum anathema com
minatus eſt. Primum claret : quod epiſt. ad Cyprianum ſcripſe
rit : fi quis a quacunque hærefi venerit ad vos , nibil innovetur, nifi, quod
traditum eft, ut manus illi imponatur ad pænitentiam . Alterum erui
tur ex verbis Auguſtini L. 6. C. 1. de Bapt. Iſta quaſtio , inquit , con
tra veterem conſuetudinem diſputationibus Jalva charitate , atque unita
te altercantibus diſcutiebatur , & alibi L. 5. C. 25. vicit pax Chriſti ir
cordibus eorum , ut nullum inter eos Schifmatis malum oriretur. IIItio .
Stephanus Cyprianum impugnans non aliud hæreticorum ba
ptilma rati habuit , quam , quod verbis Evangelicis in nomine Pa
tris &c . fuiſſet conſecratum . Equidem in ea controverſia dun
taxat de fide Miniſtri ; non vero baptiſmi formula altercabantur ;
quemadmodum fatetur Firmilianus ipfe in cpift. ad Cyprianum
data : illud quoque ( fcribit ) abſurdum eft , quod non putant quæren
dum ele , quis fit ille , qui baptizaverit ; eo quod , qui baptizatus fit,
gratiam conſequi potuerit invocata Trinitate nominum Patris , & Filii ,
& SpiritusSanéti.

Series Quaſitorum .

Imum : Dum in conſcientia lethalis peccati

Sacramentum Miniſter conficit , an , & qui de

lin
 DI MINISTRO SACRAMENTORUM. 265

linquat ? : IIdum : Liceatne Sacramentum in .

dignis diſpenſare ? IIItium : Ecqua fit obliga

tio Sacramenta miniſtrandi ?

B. ad Imum . Advertendum eft , in functione Sacramentali alium

fore Miniſtrum folemnitatis , aut ex officio ; alium neceſitatis. Ille de
peculiari confecratione poteſtatem fortitur, veluti Presbyter ad pa .
randum Sacrificium 36. hic absque fpeciali confecratione , aut ex
traordinaria deputatione titulo neceſitatis miniftrat ; ut accidit in
baptiſmate privatim conferendo , ab homine , dum ratione uti
poslit , ac velit, quo demum cunque. Hoc jam pofito , princi.
pem ſententiam amplexuri , dicemus : illicite Sacramentum conficit ,
Atque etiam graviter peccat Miniſter ſolemnitatis , qui in conſcientia
lethalis noxe Sacramentis operatur. Fundatur hæc veritas in Divi
nis Litteris , ubi Sacerdotes efficaciter commonefiunt Levit. 21 .
Sancti erunt DEO fuo , non polluent nomen ejus ; incenſum enim Do
mini , 85 panes DEI ſui offerent ; & ideo ſancti erunt ; id quod potio
ri jure ad N.T. Miniſtros ſpectare debet ; unde vel de iplis Dia
conis, quid niverius Presbyteris ? ſcribebat Paulus 1. ad Tim . 3 .
C.biautem prabentur primum , 5 fic miniſtrent , nullum crimen habentes,
Adfonant Patres ; & Auguftinus ante cæteros : ego dico ( inquit
Tract . 5. in Joan . ) & omnes dicimus , quod juſtos oportet elle tanti Jum
dicis Miniftros. Nec alia ſenſit Angelicus 3. P. Q. 64. art.6. in o
non eft dubium , quin mali exbibentes ſe Miniſtros DEI, & Ecclefia , in
diſpenſatione Sacramentorum peccent. Et quia hoc peccatum pertinet ad
irreverentiam DEI, contaminationem Sacramentorum , quantum eft ex
parte ipfius peccatoris ( licet Sacramenta ſecundum fe ipfa incontaminabi
lia fint) confequens eft, quod tale peccatum ex genere ſuo fit mortale. Ni,
mirum : Miniftri folemnitatis cumprimis agunt perſonam Chrifti ,
& in fui conſecratione , aut etiam peculiari deputatione ſingularibu
gratiis ad rite obeunda myſteria donantur , quæ utique fanda
fande tractanda funt. Iccirco Catech . Rom . P. 2. C.1 . Q. 17 .
Viderint Sacramentorum Miniſtri , cum bac audiunt , ne fatis fibi effe ar .
bitrentur , fi pofthabita morum integritatc , ac conſcientiæ munditia , illud
tantum cogitent , quomodo Sacramenta ab illis rite miniftrentur - - Me
miniffe femper debent , Sacramenta Divinam quidem virtutem , quæ illis
ineft, nunquam amittere ; at vero impure ea miniftrantibus aternam per
niciem , 5 mortem affcrre.
L1 SCHO
 266 ; PARS . I. DISSERT . III. CAP . I.

Scholion. Nominavi học loco Miniftrum folemnitatis , cui

peculiaris conſecratio , aut deputatio acceſſerit ;quia, quod eft de eo ,
quem nulla ejuſmodi peculiaris confecratio , aut deputatio affecerit,
plerumque conſentiunt Theologi , talem a gravi noxa excufari
poffe propterea , quod ex officio nonagat publicum Chrifti, & Ec
cleſiæ Miniftrum , nec fingularioribus gratiis eum in finem com
muniatur : fic autem tanta non eft , atque ſit prioris , inordinatio ,
ac irreverentia ; nec par proinde obligatio , ad peccati mortalis
malitiam pertingens . Nec oggere: iccirco futurum eſſe , ut Sacra
mento Confirmationis initiatus dum coram tyranno, libi peccati con
fcius, fidem veram proteſtaretur : & vir ,mulieridebitúm reddens
in ftatu peccati, novo fe crimine polluerent ; quod utroque in ca
ſu peculiaris haberi videatur amborum deputatio , itidemque
{ ingulares gratiæ utrique Sacramento , Confirmationi & Matrimon
vio , adnectantur. Hoc enim vero continenter abnuam , Caje.
tani reſponſionem ex Eminent. Gotti mutuaturus : utpeccet ( Tract.
4 . Q.7. Dub . 7. . 2. ) mortaliter Miniſter , & abutatur gratia , aut pó
teſtate ſibi tradita ſpecialiter , requiritur , ut eam habuerit per fpecialem
confecrationem , & ea male utatur in ordine ad aétionem , quæ velfitfan
& tiva Sacramenti, vel faltem facramentalis , id eft : vel ordinata ad confi
cicndum Sacramentum , vel diſtributiva Sacramenti jam faéti. Prote
ftatio autem fi dei coram tyranno, fieut Sredditio debiti conjugalis , neque
actiones funt factive Sacranienti , nequefacramentales , neque funt a Mi
niſtro ſpecialiter confecrato ; unde non mirum , finonpeccent lethaliter , qui
eas in peccato lethali exercent. - . Idem dico de Concionatore; quia talis
non eft Miniſter ſpeciali confecratione deputatus , nec concionando cxercet
actionem factivam Sacramenti , aut Sacramentalem .
COROLLARIA : Imum : Laicus in neceſſitate , vel Sacerdos in
conſimili circumſtantia fine,folemnitate baptizans, licet utrumque
confcientia gravis peccati redargueret , non videntur iccirco no
xa lethali denuo implicari; prior enim ad id muneris non eft fpe
cialiter deputatus , fed defectum ſuppler alterius ; poſterior autem
non agit Miniftrum folemnitatis , ſed necellitatis ; aliunde vero cha
ritatis officio uterque fungitur , quo de ſalute periclitanti pro
ximo fuccurrant. Vix dum aliter ſenſit Angelicus 3. P.Q. 64. art.
6. ad 3. inquiens : in articulo tamen neceſſitatis ( Sacerdosin peccato
mortali conftitutus ) non peccaret baptizando , in cafu , in quo etiam
poſſet Laicus baptizare: fic enim patet, quod non exhiberet je ( públicum )
Miniftrum Ecclefiæ ; ſed ſubueniret neceffitatem patienti ; fecus eft autem
ins
 DE MINISTRO SACRAM'E NITORUM . 267

in aliis Sacramentis , quæ non funt tante necéfitatis. : Ildum . Probabis

lius Eucharifticum epulum in peccato gravi diſpenſantes. (ietli
non neſciam celebres Theologos alios in oppoſito verſari) gra .
viter peccant ; quanquam enim Sacramentum eo temporismini
me conficiant ; illud tamen diftribuunt ex vi ordinationis , & confes
crationis fuæ .
Vix vero plurium hoftiarum inter plures fideles
diſtribuțio numerum delicti augebit ; quia moraliter loquendo
reputatur fuifle una actio, per plures continuata ; id quoque mul
ti arbitrantur futurum , in hypotheſi , qua diceretur Sacerdos ,
reus criminis , pluribus indulgentiam peccatorum facramentalia
ter conceiſille ; dummodo fuerit continuata ejusdem Sacramenti
adminiftratio ,multis impenſa. Oportebit nihilominus confeſſu
rum dicere : diſtribui Euchariſtiam , aut pænitentes abſolvi v .g. per boram ,
c IIItium . Peccato graviillicet damnandi non ſunt , qui mu
ņia quæpiam , ſacris Ordinibusadnexa ( ſi non fint Sacramenti
paratio , aut ejusdem diſtributio) in ftatu conſcientiæ graviter vul
neratæ profequuntur ; nullo tamen poterunt pacto a levinoxa ex4
| çulari . , Docent autem alii : & Diaconos , & Subdiaconos in peccato,
lethali decantantes folemniter Epiſtolam , & Evangelium immodici
delicti condemnant, a quo cætera Clericos volunt eximere in Mia
noribus duntaxat collocatos , actumque ſuorum Ordinum folemnia
ter exercentes, Opinationem ſuam ſubnixam ajunt fententia D.
Thomæ in 4. Diff.24.l. 1. art. 3. 2.5 . ad 4. dicentis : quandocun
que ( in mortali exiſtens ) exhibet ſe in aliquo actu , ut Miniſtrum Eccle.
Jia , mortaliter peccat ; toties mortaliter peccat, quoties hujusmodi a.s.
& tum facit: - Unde quando tangunt res facras, qualā fuo officio, utentes ,
peccantmortaliter ; ſecusautem ellet - in aliqua neceſitate & C. Verums
bæc itidem non cæcis Auctoribus reliquis videntur paullo ſeves
riora , cumprimis , quod plane contactus ad lethalem noxam hoc
loco imputetur.
Ad Ildum ajo : illicitum eſt indignis Sacramenta diſpenſare ;
quorſum enim dixiſſet Chriſtus : nolite ſanctum dare canibus, neque
mittatis margaritas ante porcos Matth. 7. v . 6. niſi , ut Sacramento->
rum difpenfatio nulla uſquam ratione profanetur. Videlicet : in
diſpenſandis religionis noftræ myfteriis oportet Miniftrum fides
lem eſſe diſpenſatorem , qui ſciens, ac volens fanctitatem Sacra
menti nequaquam vitiet, necſacrilegio ſumentis fe reddat parti ,
cipem ; id quod de Miniſtrorum quocunque five privato ,live peu
culiariter,deputato juvat intelligere . Eft tamen aliqua hic loci exs
Ll2 em
 268 Pars I. DISSERT. III. Cap. I.

emptio adnotanda; veluti, quod attexta reſponſio duntaxat pec

catores publicos v. g. notorios concubinarios , ufurarios & c. contin
gat ; nam aliter de eo fenties , quem privata ſolum notitia indi
gnum noverit Miniſter ; huic enim , fiquidem palam omnibus mi.
niſtrationem Sacramenti poſtulet, poteſt, ac debet eidem ad vi
tandum ſcandalum , & proximi infamiam præbere Sacramentum ;
haud ſecus , atque Chriſtus Judam Euchariſtico epulo refecit ,
quantumvis dubio procul indigniſſimum cognoverit. Nimirum :
tacitum alterius crimen nemini licetretegere ; quando nemo non
ad famæ ſuæ integritatem jus habet. Ēxaudiatur rei totius de
claratio ex ore Angelici Præceptoris . Quodlib. 5. Art. 1 2. ſic ha
bet : etiam Sacerdos, quantum in feeft , populo fieret idololatrandi occafio
( damnat eam methodum , qua occulto peccatori, publice Eucha
riſtiam petenti , ſubtruderetur hoſtia non conſecrata ) qui , quam
vis peccatum idololatriæ non incurreret , æftimans probabiliter , hoftiam
elle conſecratam : tamen Sacerdos in hoc ipſo , quod hoſtiam non conſecra
tam populo exhiberet adorandam , idololatria crimen incurreret. Unde

hoc in nullo cafu eft faciendum , ut hoftia non confecrata exhibeatur uni
vel pluribus, tanquam conſecrata. Debet crgo Sacerdos peccatorem occul
tum primo quidem monere , ut pænitentiam agat , & fic ad Sacramentum
accedat ; quod ſipænitere noluerit , debet ei occulte inhibere, ne aliis com
municantibus in publicofe immiſceat : quod fi fic imnuiſcuerit , debet ei da
re hoftiam conſecratam ; hac quippe methodo functionem peraget
juſta de cauſſa indifferentem ; cum , qui Sacramento uti deſiderat ,
nihilominus fubita DEI inſpiratione commótus efficacem poſſit
contritionem de peccatis elicere ; aliundevero non per ſe,poſitive,
ac per directam voluntatem ſacrilegio cooperatur Miniſter ; ſed tan
tum per accidens , permiſive , ac indirecte , ut ajunt formulæ Scho
larum .
Ad IIItium . R. Miniſter , cui animarum cura incumbit , tenetur
titulo juſtitia oviculis ſuis Sacramenta diſpenſare , quoties vel indi
gent, vel rationabiliter petunt . Quid ? quod in Sacramentis ne
ceſſariis neceſſitate medii, & pracepti Divini hoc ſuo officio fungi de.
beat, licet peftifera lues, aliique fatales morbi graſſarentur . Vi
dendum tamen provide , ut ne in iis circumftantiis indiſcreto ze
lo exardeat ; ſiquidem , cum unus eft eo loco animarum Paftor , &
uni prodeffe vellet , reliquam penitus hominum ſuorum concio
nem fato defunctus remediis Sacramentalibus deftitueret. Scri.

bam nunc Sapientiffimi Benedi & i XIV, do & rinam : Itaque pluribus
 DE MINISTRO SACRAMENTORUM . 269

ex cauffis ( Inſtit. Ecclef. 94. ) conferre populo Sacramenta tenemur ,

primo : ob munus, quod gerimus , five ob juftitiam ; idque Parocho , coro
tisque animarum Rectoribus convenit , qui populum ſuum confitentem au
dire debent ; aut per alium populo ſatisfacere, quoties ipſe depoſcat. Se
cundo : ob charitatis leges , cum aliquis in mortis diſcrimine verſatur, aut
aliud fimile contigerit, & nullus adeſt, qui pænitentiæ Sacramentum admi
niftret. Tertio : obedientis cogi poſſumus , cum Epifcopus ob graves, ac
legitimas cauffas Sacerdotiindicit, ut populi confeffiones excipiat. Singu
laria demum funt, quæ L. 13. C. 19. de Synodo Diæceſ, complecti
tur ; ait nimirum N. 2. illud ab omnibus indubitanter admittitur, quod
quicunque curam gerit animarum , ac refidendi obligatione tenetur , non
poteft a deſignato ſibi reſidentie loco recedere, ut peftis periculum effugiat ;
ideoque leviente licet peſte , & refidere debet, reſidentia non materia
lis tantum , fed etiam formalis, ut ajunt , onera adimplere. Celebris
eſt, huic facile loco accommodanda, S. Auguſtini epiſtola 2 28. ad
Honoratum Thiavenfem Epiſcopum , quam paucis verbis con
clufam refert Petrus Ballerini in Notis ad Summam S. Antonini P. I.
Tit. 5. C. 1. Sanctus Doctor ( inquit ) univerſim ftatuit , Paftoribus illi
citum , eo inpericulo‘a ſuisgregibus recedere , idoneis licet Vicariis relictis ;
tum vero cum folum cafum fuga approbat ,, AC ſupplendi per alios , cum
periculum proprium folius NB . Paſtoris eft , uti cum Paftor ipſe per ſe ad
necem quæritur ; non autem , cum periculum commune eft Paftoris, ovi
um , quale profecto contagionis tempore incumbit. Quod fi
minutatim quæras , etiamne cum propriæ vitæ diſcrimine ſuis pa
ræcianis, peſte infe & is, debeat facer Curio S. Viaticum , & Extre
mam unctionem miniſtrare ? tum reſpondentem Suarezium ſuf
ficiam : abſolute ( inquit in 3. P. D. Thomæ Diſp . 44. Sect. 3. N.
17. ) tenetur Parochus Viaticum miniſtrare infirmis tempore peftis cum
ordinario periculo contagii , quod in tali occafione effe folet ; etiamfi in para
ticularibus caſibus excuſari poffit , fi periculum multum augeatur, & proxi
mi neceffitas nimium diminuatur. Hæc conclufio ( ſubdit )eſt maģispiše:
& judicio meo valde neceſſaria ad bonum regimen animarum ; nefacile tans i
to bono in illa neceffitate priventur , eamque confirmat ufus Ecclefia ; nam
omnes Parochi timorati hoc obfervant , etiamfi intelligant, ægrotos elle dif";
poſitosper Sacramenta confeffionis. illos compellunt ad Eu ;
Epiſcopi ctiam
chariſtiam miniſtrandam i quod non effet juſtum , fi ipfi ex vi officii non te ;
nerentur. Populo item magnum effet fcandalum , fi Parochus ſubditos ſu
os fine Viatico mori fineret. Signum ergo eft ejusdem obligationis. Mox
autem N.19. mentem ſuamamplius declaraturus addit : exceptio
in
 270 PARS I. DissERT . III. CAP. H.

in Conclufione pofita, per fe clara eft , poteftque facile ex di &tis circa præcca
dentem intelligi, adparticularia applicari. Nam , quia .Viaticum mi
nus neceſſarium eſt , quam Confeffio , facilius poteft in particulari occurrea
re excuſatio: præcipua tamen erit ,fi ad audiendas aliorum .Confeſſiones ne
ceffarium fit,alios fine Viatico din :ittere : vel, fi Parochus fit folus , 85 nimia
um periclitetur cjus vita , fiutrumque Sacramentum omnibus velit mini,
ftrare ; 85 maxime , fi in illius defeétu non poffit facile alius Sacerdos fub
ſtitui : & fimiles circumftantia in particulari expendenda funt: obligatio
autem generalis nullo modo negari debet. Quum vero N. 20. de Sai
cramento Extreme Unctionis quæſtionem dirimit , ait,Parochos,
reliquosque animarum Paftores obſtringi ad hoc itidem Sacra.
mentum tempore peſtis miniftrandum ; quatenus tamen id præg
ftare valeant absque morali vita periculo ; neque enim hujusmodi
Sacramentum omnino neceſſarium eft ad falutem ; cum prævia
ut plurimum habcat alia gemina , videlicet pænitentiæ & S. Viatici,
quibus fidelium ſaluti , quantum neceſſe eſt, cumulate conſulitur .

CAPUT II .

De Subjecto Sacramentorum .

ARTICULUS UNICUS.

Ecquisnam ad uſum Sacramenti fubjectum ſit

idoneum ? Quæ iftius eſſe debeat præparatio ?

S. XXII. Diomate Scholaftico fubje £tum iſthic appellantur om

I Die
nes, qui Sacramentis utuntur, aut uti poſſunt ; quema
admodum vero de Miniſtri perſona , illiusque dotibus antegrer
ſe , lic nunc de fuſcipientibus , atque iſtorum neceſſariis dilpolition
nibus fermo informabitur, Duo propterea quæſtionis capita ſub.
intuitum conſtituam ; alterum : quemnam aptum dicamus Sacra .
mentis ſuſcipiendis ; alterum : ut valide, ac licite Sacramentis uta
mur , ecquid neceſſario requirendum fit ?

C
Sea
 DE SCBJECTO SACRAMENTORUM . 271

Series Aſſertionum .

ASSERTIO Ima . Hoc providentia ftatu fo

lus bromo Viator ſubjectum eſt babile ad ufum Sa
cramentorum . Nam fi Divinæ inſtitutionis ordinem ; aut
myſteriorum fenſilium fubftantiam ; yel denique eorumdem fi
nem conſideres , non poteris, niſi veriffimam , certamque præſen
tem ſententiam venerari.. Inſtitutio ad homines collineat , qui
bus dictum fit : docete - baptizantes cos & c . Quorum remiferitis pecca
ta & c . Hoc facite in meam commemorationem & c. Inde Apoſto
lus ad Hebr. 5.1. 1. Omnis Pontifex , ex hominibus affumptus , NB. pro
hominibus conftituitur in iis , quc funtad DEUM & c. Deinde : ſub
ſtancia Sacramentorum fenlilibus fignis abſolvitur ; non ergo niſi
!
creaturis , corpore conſtantibus , addici poterit ; quo aſenlilibus
ad inſenſilia , & ſpiritualia eluctentur. Tandem : gratiæ , vel au .
gendæ , vel acquirendæ cauffa numerum Sacramentorum defi
xit Chriftus ; augere vero , vel acquirere ſan & ificantem gratiam ,
hujusque præſidio æternæ gloriæ beatitatem ,homines tantum Via
tores poſſunt; ac proinde & c. Dixi tamen : hoc providentiæ ftatu, ob
eam Scholarum litem , qua nonnulli detinentur penes Angelos ,
quos de abfoluta DET potentia capaces ajunt Sacramentorum quo
rumdam ſuſcipiendorum : mihi vero non allubet, fimilibus im
morari , quæ , quid utilitatis ad dogma fidei illuſtrandum confe.
rant , utroque oculo non video . Eft tantum inſuper , quod ad
notem : non omnes promiſcue homines omnium mox Sacramen
torum capaces eſſe ; quædam etenim velut Ordinis Sacramentum ,
virilem ſexum depofcunt : aliqua annos ætatis certos , uti Matri
monium : alia infirmitatem corporis lethalem ; ſicut Unctioextrema.

Assertio IIda. Ad valide ſuſcipiendum Sa

cramentum requiritur interiia intentio , qua ex

animo volumus reddi participes eoruin , quæ

confert Ecclefia ; vel quod ſuſcipiunt Chriſtiani.

Iftud quam probem , ante dicam , hanc Afertionem ad adultos dun

taxat referri ; nec enim parvuli , aut perpetuo amentes, quodam pof
ſunt
 272 PARSI. DISSERT . III. Cap. II.

ſunt voluntatis propoſito ad baptiſma ample&endum ferri ; ut

tamen eos falutaribus hiſce remediis per omnia neque Chriſtus
deſtituat , neque Mater Eccleſia. Probatur jam laudata Affer
tio ; ac primo Conciliorum , Pontificumque Decretis : Carthagi
nienſe IIItium ex Anno 397. Can . 34. ita ſtatuit : ægrotantes ; liper
ſe reſpondere non poſunt , cum voluntatis eorum teftimonium bi , qui fusi
funt, periculo proprio dixerint , baptizentur. Et Arauſicanum I.Anno
442. Can . 1 2. Jubito obmuteſcens , prout ftatutum eft , baptizari , aut
pænitentiam accipere poteft , fi voluntatis , aut præterita teſtimonium alio
rum verbis habet , aut præfentis in ſu:0 nutu . " Ejusdem fuffragii Pon .
tificum teſtimonia recenſentur ; fic Cap. Majores. de bapt. Innocen
tius III, inquit : qui nunquam confentit , necrem ,nec characterem ſuſci
pit Sacramenti. Paulus V. in Rituali Romano , juſſione ſua edito , ad
monet : fi quis adultus fit baptizandus , debet cjus voluntas , & propofitum
Jæpius cxplorari , & nonniſi ſciens ,& volens baptizari. De amentibus
deinde, ac furiofis fubdit :fe dilucida habeant intervalla, baptizentur 2
modo, antequam inſanirent, fufcipiendi baptifmi defiderium oftenderint.
Quid igitur aliud ex adducta auctoritate eſt conſequens , niſi
quod revera oporteat, ſinceram intentionem præficere , dum ad
Sacramenta ſuſcipienda accingimur ; nam quod de baptiſmate
nunc dictum eſt , idem plane ad reliqua Religionis noftræ my
ſteria attinere debet. Accedit iteſtimoniis commemoratis ipfa
etiam Ratio Theologica, ex qua licet cognoſcere, uti neminem in .
vitum , ac contranitentem velit falvare DEUS ; voluntarem igi
tur , atque ideo intentionem fuam homines adferant, eft necer
ſe. Eft pariter , quod in quibusdam Sacramentis , velut : Baptif
mo , Ordine, & Matrimonio & c. nova quæpiam obligatio ad præ
ftandum fingularia officia imponatur ; obligatio niſi volenti , ac
conſentienti addicitur ; ac proinde & c. Significanter Innocenti.
us III. cit. Cap. Majores : id eſt Religioni Chriſtiana contrarium , ut
it fem
per invitus , & penitus contradicens ad recipiendam , & fervandam Chri•
ftianitatem aliquis compellatur.

ASSERTIO IIItia . Hæc adultorum intentio ,

non opus eſt , ut a &tualis, vel virtualis effe debeat :

ſufficit habitualis , modo Matriinonium eximas,2

in quo ( titulo a &tualis contra &tus ) babitualis in

ten
 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM . 273

tentio , faltem utriusque partis", nequaquam fo

ret idonea ; cum alioqui mutua confenſio materi

am agat ejusdem Sacramenti. Oftenditur veritas ex

antegreſſis Pontificum , Conciliorumve teſtimoniis , inter quæ

illud cumprimis valet ,quo jubentur baptizari amentes, fiquidem ,
antequam infanirent , ſuſcipiendi baptiſmi defiderium oftenderint. Ita
vero clariflime innuitur babitualis intentio , hoc eft : antehac elici
ta , & in pofterum non retractata ; ergo. on.

ASSERTIO IVta . Ut Sacramenta fructuoſe ,

ac licite ſuſcipiantur , diſpoſitio prævia in adultis

neceſſaria eſt ad gratice obicem removendum : bic

vero ſi nullus erit , fufficiet in Sacramentis vivo

rum ſola intentio ; non item in Sacramentis mor .

tuorum . Partis primæ veritas neminem fugit ; quoniam fru
& us Sacramenti gratia fanétificans eft , nulli alioquin lethali pec
Gato conſocianda ; quod igitur ad partem alteram facit , in me
moriam repetemus : tum effectum fortiri ſuum Sacramenta
quum debite parata fuerint , nullo obice peccati reluctante : lo
la igitur intentio , quin alia diſpoſitio in actibus virtutum repo
nenda prægredi debeat , jam fatis eſt,ut Sacramenta vivorum gra
tiam ex opere operato procurent; ideo Paulus ad Euchariſtiam ſu
mendam aliud requirit nihil, niſi ut probet fe ipfum homo , & fic de
pane illo edat I c. quæ verba Proceres TridentiniSef: 13. de Euch.
Cap. 7. interpretantes ajunt , ut nullus fibi confcius peccati mortalis -
ad Euchariſtia Sacramentum accedere debeat. A Sacramento demum
Euchariſtiæ nobiliflimo , ad reliqua poterit legitima conſecutio
inſtaurari. Tertia tandem pars baptiſmum contingit, & pæniten
tiam ', de quibus ( quod præter intentionem poftulent in adultis
antegreſſos quofdam actus fidei , fpei , contritionis, vel attritionis
tum propofitum animi legem Chriſtianam fervandi) conftabit ex
confecuturis, imo. Tridentina oratio omnium efficaciſſime do
& rinam præſentem communit : diſponuntur autem ad ipfam juſtitiam
Sell. 6. Cap. 6.) dum excitati Divina gratia , & adjuti , fidem ex audi
tu concipientes , libere moventur in DEum , credentes vera ello , qua di
vinitus revelata , & promiſſa funt - E ' in fpem eriguntur fidentes ,
Mm DE
 274 PARS I. DIS SER T. III. Cap. II .

DEum fibi propter Chriſtum propitium fore , moventur adverfus

peccata per odium aliquod , & deteftationem , hoc eft : per cam pæniten
tiam , quam ante baptiſmum agi oportet. Denique : dum proponuntſuf
cipere baptiſmum , inchoarc novam vitam , & fervare Divina mandato .
& c. Ejuſdem efficacitatis illa funt , quæ Sef. 14.de Pænit. Cap. 4 .
retexuntur ; unde videas , dolorem de commiffis peccatis inter
partes pænitentiæ recenſeri ; non eſt vero dolor fufficiens, nifi
Jupernaturalis ; ac propterea ſubnixus fide , ſpeque Theologica
( Inſtit. de Fide pag. 2 20. ) nemo , Ambrofium recito L. 1. de pe
nit. C. 1. poteft bene agere pænitentiam , niſi qui ſperaverit indulgentiam .
SCHOLION. Ut firmitatem retineant ſuam Affertiones præ
greſſæ , eas juverit ab objicientium difficultatibus explicare. Imo.
Åd valorem baptiſmatis fpectat inſuper fides ſuſcipientis ; non
ergo una , & fola intentio fufficit, eaque habitualis duntaxat. Enim
vero : Arelatenſe Concil. I, ſtatuit Can. 8. ut Afriin Ecclefiam redea
untes , denuo baptizentur , fi interrogati non refponderint Trinitatem .
Et Arelatenſe alterum admittit in Eccleſiam Bonoſiacosbaptizatos,
dummodo fidem noftram ex toto corde confeffi fuerint. Nec aliter Pa.
tres ſermocinantur : Ambroſius L. 1. de Spirit. S. C. 3. plenum eft
inquit , baptiſmatis Sacramentum , fi NB. Patrem , & Filium , & Spiria
tum Sanctum fatearis; ſi unum neges , totum fubrues. Auguſtinus pa-.
ricer L.7 . de Baptif.contra Donat. C.5 3. docet, in iis fore baptiſmum ,
fimulatione , & NB. cum aliqua
qui fine fide eumdem accepiflent. Ali
as etiam Optatus Milevitanus L. 5. contra Parmen. neceffitatem fie
dei ex parte baptiſmum fufcipientis talem agnovit, qualem eſſe
fatemur in Miniſtro penes invocationem San &tiflimæ Trinitatis
proferendam .: eft ifta vero ad valorem baptiſmi neceſſaria ; ac
proinde &c. Ildo. Alii demum adverſarii omnem plane intentio .
nem , ceu neceſſariam , repudiant; cujus cauffa fequentibus tueri
ſe volunt. Canon de Judeis Diſt. 45. a Synodo Toletana IVta de
ſumptus , obligat ad Chriſti legem ſervandam Judæos , qui ad
baptiſma amplectendum cogebantur : in coactis deficit omnis in
tentio. Addunt deinde Auguſtinum dicentem : accipere Sacra
mentum poteft nolens ; credere non poteft , nifi volens. Trađ. 26. in Jo
an . Et Innocentium IIItium in Cap. Majores, qui ſatis eſſe judi
cat , dum Sacramentum obicem voluntatis contraria non inveniat obfi i
ftentem ; non ſecus , atque ſcripſerit Angelicus in 4. Dift. 61. Q.1 ,
art, 2. qu. 3. adultos , rationis expertes, valide baptizari, niſ con
traria voluntas habitu infit. IIItio. In confirmationem exempla
 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM . 275

accerfent eorum , quos invicos , aut ignorantes Sacramentis ini

tiatos fuiffe perhibent. Nam Auguftinus L. 4. Confef. C. 4. de a
mico fuo teftis eft, quod baptizatusfornefciens, mente, atque fenfu ab
ſentifimus. Ipfe etiam ad Infulam Hipponenſem a Valerio eve
& us non fine reluctantia : Et Paulianus , S. Hieronymi frater
ignorans per multos Diaconos apprehenfus , primo in Diaconum ;
deinde cum ingenti difficultate , &tento ore ejus in Presbyterum con
fecratus, ut ait S. Epiphanius epift.ad Pomunem Hierofol . Confimi
le quiddam habet Macedonii Ordinatio , per Flavianum Antio
chenun Antiftitem celebrata. IVto . Urgent denuo per ratio
nem Theologicam , ex qua porro omnem plane intentionem in
fufcipiente neceffariam volunt abnuere. Et quidem imo propter
ea ; quod de mente Florentini Concilii tria folum faciant Sacra
menti validitatem : materia, forma, & Miniftri intentio ; præter hanc
nulla fit intentionis , a ſuſcipientibus requirendæ , commemora
tio . 2do. Qui Sacramento utitur , paffive fe habet ; quare fruftra
intentionem ab eo poftulamus, quæ Miniftro agenti ſolum eſt pro .
pria. 3tio. Solus Miniſter parat Sacramentum ; folus itaque in
tentione præmuniatur , eft neceſſe. 4to. In parvulis , quanquam
intentionis incapacibus , validum eft baptiſma,ut etiam valida fue
rit Confirmatio ,& Euchariſtiæ difpenfatio , eiſdem olim admini
Itrata. 5to. Miniſter duntaxat , nec præter hunc alius, functio
nem fenfiliter exercet facramentalem ; ac propterea confenfus fuſ
c'p entis non erit ad valorem neceffarius. * 6to. Etiam adultis quæ
dam conferuntur Sacramenta , dum præfumpta ſolum fuerit co
Tumdem intentio ; quorfum igitur bábitualis faltem intentio poſtu
Jabitur ? Vto. Adverfus ultimam Alfertionem infurgunt , quæ iil
dem videtur , & Auguftino , & Tridentino contraria ; prior ait :
intereft plurimum ad falutis viam , quali fide imbutus fit , qui Sacramen
tum fuſcipit L. 3. debaptif.C. 14 ; Tridentinum vero Seff.6 . Cap.
6. inter diſpoſitiones ad juftitiam comparandam exigit , ut ſuſci
pientes excitati Divina gratia , fidem concipiant, & libere mo
veantur in DEUM ,credentes , vera effe & c. Itaque in Sacramen
tis vivorum fru & uoſe percipiendis ultra quiddam , quam fola in
tentio, obicis remotio , requiretur. Ad hæc : toties ipfi diximus
( pag. 119.Etc. ) quafdam a & ibus virtutum præmittendas eſſe dif
polítiones v.g.fidei , fpei, Sc. ut in adultis Sacramenta gratiam
operentur. Et vero :fi nulla præter intentionem , obice remoto ,
opus eft præparatione peculiari , fieret revera , ut uſu Euchari
Mm 2 ſtie ,
 276 PARS I. DISSERT. II . CAP. IL

ſtiæ , cui voluntaria acceſſiſſet tepiditas , tametſi gravitatem no .

xæ mortalis non attingeret, nihilominus augmentum gratiæ con
ſequeremur ; quaſi vero irreverentia ,Sacramento quamvis levi
ter irrogata, inſtrumentum effe poflit juſtificationis. Quid ? quod
eo pacto Sacerdotes tepidi facile poſſent in negligentia confir
mari ſua , dum noverint , quavis Euchariſtica refečtione , modo
peccatum grave diſpareat , gratiæ ſanctificantis acceſſionem pro.
curari ; licet cætera a fervore ſpiritus , & fan & a animi præpara
tione defecerint.

R. Congeſtis difficultatibus fine mora opponam me. Ajo

ad Imum . Nego Ant. ( ſed pænitentiam exime , ad quam procul du.
bio valide parandam alii virtutum actus requiruntur ; quomodo
claret ex Affertione IVta ) Nempe : Arianorum , Lutheranorum
Sc. baptiſma validum Eccleſia pronunciavit ; nec tamen , qui a
pud hos adulti eo tinguntur, fidevera inſtructi funt. Ad probat.
video utrumque Concilium incaflum objici ; primum enim de
forma baptiſmi percontatur , qua abfente Sacramentum eft nul
Plum : hanc vero rite adhibitam fuiſſe , ex eo tum colligebatur ,
fi modo baptizatus in. Trinitatis myſterium credidiſſet ( pag.
243. ) idque interrogatus affirmaſſer ; additur propterea : fiper
viderint , cum in Patre c.eſſe baptizatum , manus ei tantum imponatur.
Alterum de Bonoſiacis unice ſtatuit, ut in communionem Eccle
fiæ quam admittantur , prius de fide vera quæſtionem fubeant ;
in quo nihil video nobis adverſarium ſanciri. Quod ex Patri.
bus deinceps arguunt ,fic refellam : Ambroſius non de valido tan
tum , ſed inſuper fructuoſo Sacramento ( ideo plenum dixit ) ſermo
nem informat , quod utique in adultis ſponte concedimus adgra
tiam acquirendam neceſſario poftulari ; nec alia cauſſa eft, quare
ſubdiderit: vacuum eft omne myſterium : ſi cum adverſariis fentiret,
dixiſſet nullum . Auguſtinus vero per rò fide, quam fimulationi op
poſuit , intentionem intellexerit (pag. 228.) audiatur vera S ,
Præſulis do &rina : nec intereft , cum de Sacramenti integritate, & lan
ctitate tractatur , quid credat , & quali fide imbutus fit ille , qui accipit
Sacramentum . Intereſt quidem plurimum NB. ad falutis viam ; ſed ad
Sacramenti quaſtionem nihil intereft ; fieri enim poteft ,ut homo integrum
habeat Sacramentum , & perverſam fidem L. 3. de bapt. C. 14.
Optatus Milevitanus , ſecundum quod de Ambroſio diximus, fru
Etuoſum Sacramentum innuit ; addidit. nimirum : quis fidelium ne
ſciat ? baptiſma virtutuin efle vitam , criminum mortem & c. bas res uni.
CHI
 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM . 277
ouique , non ejusdem rci operarius, hoc eſt Miniſter ; ſed credentis fides:
& Trinitas præftat. Neque obeft , baptiſmum vocari Sacramen
tum fidei , nam id ſolum dicitur ; quia per eum homo catibus fidelium
aggregatur ; & ideo , quiaccipit baptiſmum , oftendit fe fidem habere : 68
fi non habet , reputatur
fictus , rem Sacramenti cum Sacramento per
septo non percipit.S. Thomas in 4. Diſt. 6.Q. 1. art . 3. qu . I. ad 1.
Ad līdum . Peræque iſti falluntur, minimeque adductis teſti
monüs proficiunt ; Judæi quippe , Canone Toletano memorati , non
erant abſolute , ac fimpliciter , ſed duntaxat ſecundum quid coacti, qua.
tenus ex metu intentato facramentali lavstioni ſubjecerunt fe , cum
aliqua quidem renitentia ; fed tamen vero quodam propoſito
ne majoribus damnis implicarentur , inſtructi; unde Juris axioma
ifthic valebit pariter : coacta voluntas eſt etiam voluntas, quam ta
men in coa &tis fimpliciter nullam confitebimur. Cæterum : codem
Canone inſuper vetitum eſt , ut ne in pofterum aliquis quoquo
modo coactus baptizetur. Auguſtinus deindeper Tò Sacramen
tum Euchariſtiam intelligit , quæ neſcienti, & invito diſpenſari
poteft, quanquam ſine fructu . Dabo autem , ut baptiſmum etiam
intellexerit, atque tum de baptiſmate parvulorum intelligatur ;
vel de iis minimum adultis , quos non ſimpliciter , ſed duntaxat
fecundum quid invitos appellamus. Ulterius : fententia Innocen
tii IIItii . non hoc ipſum , quod vellet objectio ; ſed babitualem
intentionem infinuat ; equidem baptiſma dormientium , & amenti
‫ یع‬pro
um eodem loco ratum decrevit : fiprius Catechumeni exftitiffcnt,
pofitum baptiſmi habuiſſent. Viden intentionem præteritam , nec de
inde per contrariæ voluntatis propoſitum revocatam , quodque
perinde eft, babitualem ? Nec officit Gloffa huic Cap. adje & a, qua
validum dicitur baptiſina ab eoſuſceptum , qui corde diffentit ,modo di
cat ore , ſe conſentire; hanc enim notam eralit Gregorius XIII. Par
demum reſponſio verbis Angelici, nupere infinuatis, adjicietur ,
de quibus fufiora docere poterit Simonnet Tract. II. Difp. s .
Art. 2 . Interea reliquam S. Doctoris Reſponſionem itidem ad
2dum amplioris intelligentiæ cauſſa mutuabor : in pueris , inquit ,
non poteft efle contraria voluntas , neque actu , neque habitu : 85 ideo non
requiritur voluntas , vel intentio in eis , qua probibens removeatur. In
amentibus autem , & dormientibus poteft effe voluntas contraria babitua
lis , quamvis non fit actualis : & ideo , fi ante fomnum , vel furiam fuerunt
contraria voluntatis , non recipiunt Sacramentum ; quia adhuc voluntas
babitualiter manet. Si autem babuerunt propofitum recipiendi baptiſmum ,
 278 Pars I. DISSERT . III. CAP. II.

o hoc per aliqua figna innotuit , tunc in articulo neceffitatis debet cis con
ferri baptifmus , &fufcipiunt Sacramentum , & rem Sacramenti, etiamfi
furioſus tunc contradicat : quia illa contradictio non procedit a voluntate
rätionis, fecundumquam eſt capax baptifmatisgratia .
Ad Illium. Exemplorum adducta feries veritatem non ob
fuſcat; etſi enim primis illis perſecutionum temporibus diriſlinis
revera vim quampiam inferre Viris humillimis atque fanctiffimis,
Ecclefiæ divexatæ fübveniretur , oportuerit ; tamen ponen
dum eft, uti ,quos invitos ad Ordinis Sacramentum adducebant ,
nihilominus quemdam confenfum animo retinuerint , eumque
poſtea , imperio aliorum vi & i , explicate manifeftarint ;ideo Au
ĝuſtinus epift. 173. ad Donatum ſcripſerat : multi , ut Epiſcopatum fuf
cipiant, tenentur inviti , perducuntur , includuntur , cuftodiuntur , par
tiuntur , quæ nolunt , donec adfit eis voluntas fufcipiendi operis bani.
Quod vero idem Ecclefiæ Do & or de Amico fuo enarrat , id boto
bitualem intentionem baptizari non omnino excludit ; vero enim
eft fimillimum , ut qua Catechumenus defiderium obtinendi Sacra
menti Amicus ille ante conceperit , quam in eam mentis , ſenſu
umque inertiam delaberetur. Porro: ipfum Auguſtinum con
tingit, quod demum in objectione fubditur ; invitus ergo fuit
initio , quod Præfulis miniſterium periculofiffimum fentiret; non au-
tem deinceps ; quemadmodum epiftola ad Valerium 21. exarata ff
gillatim commemorat. Iterum : Ordinario Pauliani , quan
quam coacta , non tamen omni illius confenfione caruit; ut adeo
non fimpliciter . , & abſolute ; fed fecundum quid , ac conditionate fuerit
reluctatus , more eorum , qui naufragii vitandi cauffa tandem
onera pretiofa in mare conjiciunt , diciturque hæc actio volunta
ria fimpliciter &
, involuntaria fecundum quid( Inſtit. de Angel. & T Hom .
Pag. 248.) Re & e Simonnetus : Paulianus ita confenfit, ut non
confenfiffet , fi fugere potuiſſet; quia utpote fingulari humilita
te præditus indignum fe Diaconatu , & a fortiori Presbyteratujudi
cabat. Tandem fingulare eft , quod de Macedonio Theodore
étus Cyrenfis in Hift. SS. Patrum rerexit : eum quidem (ſic ille ) Fla
vianus abducit a vertice montistanquam in cum ad fedelata fuiſſet accu
fatio. : Cumautem'myſticum effet propofitum Sacrificium , adducit ad alta
re , non eum coaptat in numerum Sacerdotum . Cumque peracta liturgia
hoc illi quidam indicaffent ( ignorabat enim prorfus , quid egiſſent ) pori
mum quidem verbis afperis profcidit univerfos : deinde arrepto baculo ;
folcbat enim conitens ingredi propter fenium , & ipfum profequebatur Pop
 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM. 279
tificem , & alios,quot quot aderant. Ab ea narratione condiſcimus ,
quantum fenex Macedonius ob collatum fibi Ordinis Sacramentum
efferbuerit; ſed vero lubens, ac volens ſuſcepit cærimoniam fa
cram a Flaviano exercitam , licet ignoraret eam ipſam eſſe ſui
in Presbyterum inaugurationem , quam non omnino fuiffet admiſ
furus , fiquidem antea , quid libi impendatur , cognoviſſet ;
quamobrem , ait Simonnet , generaliter faltem , & confufe inten
derit Senecio per cerimoniam illud ipfum , quod intendebat Pontifex
cam peragendo. Tournelyus de Sacram . l. 8. Art.2. mavult Ordi
nationem Macedonii, defe &tu conſenſus requiſiti, prorſus invalidam
declarare ; cum præterea noranter ſit additum a Theodoreto
narrante : fcimus fane non laudandam multisviſum iri banc narrationem ,
Alterutrum fi dixeris , conje & ura folum uteris, nec certi quidpi
am iſthic æſtimo definiri poſſe.
Ad IVtum . Sena rationum momenta revellenda ſunt. Ad
Imum dices : hoc loco Florentinum ea commemorat , quæ univers
fe , ac femper requiruntur ad Sacramentivalorem ; fic autem ſuſci
pientis intentio , velut in baptiſmo parvulorum clarebit ,non eſt
ubivis neceſſaria. Agit potiffimum de materia , forma, & cauſa
miniſteriali ; quin inferre liceat ,tanquam ſi intentionem fubjccti, ve
lut conditionem neceffariani, excluſifſet. Ad 2 dum B. Palive fe ha.
bet ; at libere; non autem coa te, & neceſſaria ; ac proinde , quomo
do in Miniſtro agente faltem virtualis ; fic in ſuſcipiente faltem
babitualis intentio præſto fit , eft neceſſe, ob eas obligationes, quas
uſu Sacramentorum libere acceptat ( pag. 272. ) Ad 3tium . Quia
folusparat Sacramentum Miniſter ; ideo majorem , hoc eſt: virtua
lem , ut minimum , intentionem præmittit ; alterum vero , five uten ,
tem Sacramento, babituali præmunitum eſſe oportet; ne invito fa
lutis præſidia elargiamur. Ad 4tum . Velipfa objectio difcrimen
fuppeditat, cum parvulos rationis incapaces fateatur. Ratio de .
mum iftius non alia eft , atque Chrifti inſtitutio , quod parvulos
nolit remediis falutaribus per omnia deſpoliari. Ad ştum . Nego
Conſ. Etiam enim vero adulti fuſcipientes humano quopiam modo
accedere debent ad myſteria noftræ Religionis: li in adulto deeffet
intentio ( ait S. Thomas hic Q.68.art. 7.ad 2 dum ) eſſet rebaptizana
dus. ) Ad 6tum . Hic prafumptam intentionem illam vocamus
quæ faltem generaliter quondam fuerit, nec fuerit revocata, quæ
ve ex fignis moraliter certis revera nunc adeffe poterit judicari,
Propterea , quum Suarezio in 3. P. Diſp. 14. Seči , 2. objiceretur
pra .
 280 Pars I. DISSERT . III. CAP. II.

praxis Eccleſiæ , ex qua moribundis , ſenſu deſtitutis, Extrema

quandoque folet Undio conferri, quanquam ab iis prævie petita
non fuiſſet, mox reſpondet: In Extrema Unctione , qua per ſe Juppo
• nit hominem baptizatum , & bene diſpoſitum per pænitentiam , aš non po
ftulat aliquos ačtus ipfius hominis recipientis tale Sacramentum , ut ipſum
aliquo modo conſtituant, non requiritur voluntas adeoexpreſſa , & * forma
lis ſuſcipiendi tale Sacramentum in particulari ; fed fufficitvoluntas , qua
unusquisque fidelis pænitens , ac bene difpofitus vult fruiomnibus Sacra
mentis, & remediis a Chriſto Domino ad fuam falutem inftitutis , 85 cm
cupit ſibiapplicari , fi eis indiguerit. Quam voluntatem , a petitionem
ab ea profeétam exigit Eccleſia in particulari circa Sacramentum Extreme
Unitionis , quando homo eſt ſui compos , ſuamque voluntatem explicare
poteft ; quando vero non poteft, fi aliunde conſtet , bominem ægrotum ele
bene diſpoſitum , feufigna pænitentiæ dediffe , præfumit Ecclefia illum ha
buifſe , faltem generalem illam voluntatem , quam explicuimus , eamque ſuf
ficientem reputatad hoc Sacramentum præftandum .
Ad Vtum . Tam Auguſtinus, quam Tridentinum , atque ſecun
dum utriusque do & rinam & nos peræque diximus, ad baptiſmum
adultorum fructuofe conſequendum , non modo intentionem , fed
actus quoque fidei 5 c. antegreſſe eliciendos requiri , & requiri
amplius in Pænitentia ,quæ alterum eft mortuorum Sacramentum ,
dolorem v.g. & deteftationem commiſforum criminum ( pag
274. ) At nihil hæc neceſſario attinent , remoto jam obice , ad
Sacramenta vivorum ,cum valida, tum fructuoſa ; nifi prævias illius
modi fupernaturales animi diſpoſitiones pro majore Sacramenti
reverentia , & uberiore gratiarum augmento velis advocare .
Cæterum reverentia, NB. ſub gravi peccato Sacramentis vivorum
debita , hoc jam ipſo habetur, quod fine obice adeuntur ; etfi præ
ftet omnino, cumprimis ad menfam Euchariſticam , accedere il
los, qui copioſis virtutum actibus animam præpararint. Neque
vero levis irreverentia tanquam inftrumentum dato cafu gratiam
promoveret; promoveret duntaxat Sacramentum ex opere operato ,
hullusque gradus gratiæ operi operanti reſponderet. Et quid ni
fic opinari liceat ? quando levis irreverentia obicem gratiæ non
adducit ? Denique : nihil minus eft , quam ut hoc pa & o tepidi
Sacerdotes in negligentia confirmentur ; videre enim debent 7
quanto ſe gratiarum cumulo deſpolient , ſi a culpis levioribus a.
nimum non expediant ; paulatim nempe ad graviora ibunt præci,
pites.
Que.
 DE.'SCBJECI OʻSACRAMENTORUM ! 281

Quafitum Opportunum .

Liceatne Sacramenta poftulare a Miniſtro in

digno ? B. Talium miniſtroruni conditio terna effe poterit :

in ima ſtatuantur ii , quibus non eft jurisdictio, neceffaria ad valide pa
randum myfterium , collata ; aut eſt certe fubtracta penitus: in 2da,
qui aliqua Ecclefiæ cenſura v. g. excommunicatione innodati funt ;
atque hi rurſus tolerati , vel non tolerati effe poflunt: in ztia , de
quibus moralis foret certitudo , quod Sacramentum conficient in
ftatu lethalis peccati; veluti ſunt : concubinarii ,ufurarii , aliique
criminum mortalium confuetudine irretiti . Secundum haspar
titiones formanda eſt reſponſio elucidara. . Ac Ima quidem : Neo
fas eft, Sacramentum poftulare ab eo ,qui legitima caret poteftate jurisdi
&tionis , aliave ad miniſterium neceſſario requifita. Nam fic & Miniſter
ad facrilegam functionem precibus urgeretur, & fuſcipiensſacrile
go quopiam Sacramentorum uſui fciens ac volens adaptaret fe ;
quod impune facturus eſt nemo. Ilda. Neque licitum eft, a Mini
firo non tolerato Sacramentum exigere, nifi baptiſmus fit , aut pænitentia in
articulo mortis , nullo alio Miniſtrorum præfente, conférenda. Pars pri
ór hinç elucet ', quod graviſſime veratur , ne fidelium aliquis in
rebus Divinis cum eo communicet, qui pænam excommunicationis
circumferens non toleratus eſſe dicitur ; provide tamen duo îm
modicæ neceffitatis Sacramenta , in mortis articulo forte deſideram
ta, excipiuntur ; id quod non modo Auguſtinus L. 1. de Bapt. C. 2 ;
fed Florentinum deinceps , acque etiam Tridentinum fuo calcu
lo communierunt: & Auguftinus quidem non ſolum non impro .
bat factum illiusmodi ; verum etiam fecuriffime , veriffimeque ,
fi quem forte coëgit extrema neceſſitas, dilaudat : Florentinum in Decres
to Union. ſic habet: in caſu autem neceffitatis non folum Sacerdos , vel
Diaconus; ſed ctiam Laicus, vel mulier ; immo etiam hæreticus, 5 paga
nus baptizare poteft : Tridentinum denique Seff. 14: Cap.7 . in Ec
cleſia DEI cuſtoditum femperfuit , ut nulla fit reſervatio in articulo mor
tis ; atque ideo omnes Sacerdotes quoslibet pænitentes a quibusvis peccatis,
& cenſuris abſolverepoffunt. Sed nihilominus, quod innui, anim
advertendum eſt , ut his in adjun&is alter alius omnino non adſit ,
quem aut nulla cenſura perftrinxerit , aut qui eos inter compu
Nn te
 287 .. Pars I. DISSERT. II. CAPUT II.

tetur , quos toleratos phrafi Eccleſiaſtica nuncupamus : fi quis au

tem (documentum eſt Auguſtini; denuo e L. 1. de bapt. C. 2. in rem
noſtram accommodandum ) cum poffit in ipſa Catholica accipere , per
aliquam mentis perverfitatem eligit in Schifmate baptizari : etiamfi poftea
venire ad Catholicam cogitat ; quia certus eft, ibi prodeffe Sacramentum ,
quod alibi accipi quidem poteſt ; prodeſſc autem non poteft : procul dubia
perverfus , & iniquus eft , & tanto perniciofius,quanto ſcientius. IIltia.
Simalus , fed tamen toleratus Miniſter ex officio animarum curam gerit
licite ab eo petitur Sacramentum . Subditus quippe jure petendi Sac
cramentum non ponitur effe deftitutus , & Sacramentiminiſtratio
fun & io ex ſe ſe ſancta eſt , quam ſi volet , poterit illiusmodi Mi
niſter ab Eccleſia toleratus digne exequi ; cum remedia penitentiæ
eidem non defiant; ergo. Idem quoque,dum NB. cauffa rationabig
lis adfuerit, v.g. præceptum Confeflionis annux , ſtatus peccati
mortalis , imminens iter ,aut negotium periculofum & c. poterit
licite miniſtratio Sacramenti poſtulari ab Miniſtro ejuſcemodi ;
quantumvis ex officio ad diſpenſationem myſteriorum non eſſec
deſtinatus, modo palam v.g. in tribunali conſcientiæ ad excipi
endas reorum confeffiones conſideat, aut paratum certe oſtendat
fe. Denique : valebit hoc pariter , immo amplius , penes Mini
ftrum in tertia ſuperiore claſſe nominatum : utriusque autem ratio
fequens eſt : quia nihil prohibet Eccleſia cum eodem in facris
communicationem habere , quem alioqui ponimus Miniſtrum
toleratum , aut alterum , malum quidem , non vero cenſura inno
datum ; præterea vero fponte fe ipfum obtuliffe cenſendus eft
nec ulla neceſſitate , niſi conſequente, ac libere inducta , ad impie
perſolvendum miniſterium adigitur: ſibi igitur , non alteriрес
catum imputaverit. Cætera tamen repetito monendum eft, ut
rationabilis cauſa quemquemoveat ; nec alius præſto ſit, qui par of
ficium cum dignitate poſſit accurare ,

Pa .
1
 DE SUBJECTO .SACRAMENTORUM . 283

Parergon.

De Cærimoniis Sacramentorum univerſe ſpe

& tatis : quis earumdem Au& or ? quæ utendi
obligatio ?

Vocem hanc: Carimonia , placuit quibusdam a Cære, Tuſciæ ,

ſeu Etruriæ oppido , quod Livius L. 7.C. 20. Receptaculum Roma.
norum facrorum appellavit , derivare. Plures alii cum Auguſtino
a carendo ( quaſi carimoniam dicerent ) repetunt ; quod ritus anti
quorum plerumque adjunctam olim habuerint rerum quarum .
dam carentiam ; v. g. Judæi a fanguine , & fuffocato , Nazaræi a
vino abſtinebant. Conformiter Ilidorus (L. 6 . Etymol. C. 19.
apud Latinos dicuntur Sacra omnia , qua apud Græcos Orgia vocantur,
Proprie autem viſum eſt Doctoribus, appellari cærimonias , quaſi carimo.
mias. Verum , ſit quæ demumcunque origo vocis, Éccleſia pro
en accipit cerimoniam , quod eft ritus externus facer , ac religio .
fus , qui ad cultus Divini majeſtatem , ad Sacramentorum amplio .
rein reverentiam, adminiſtrationem eorumdem multo decena
tiorem , live a Chriſto , ſive Eccleſia creditur peculiariter inſti
tutus. Habent propterea fideles, quod fpectatis illiusmodi ri
tibus ad idonee fovendam , nutriendamque pietatem , ac venera
tionem , facris myſteriis dependendam , inflammrentur.
Eftvero generalis cærimoniarum partitio ea cumprimis, quam
V. Bellarminus L. 2. de Sacram . Controv. 6. C. 29. retexuit : Imo
Speétato fine & effectu , eas connumerat , quæ velornatum , vel ſpiri.
tualem perfonæ utilitatem procurant ; qualiter veftis alba Neophy.
torum , lumina cereorum & c. tum exorciſmi , aqua luftralis & c. ad
coërcenda dæmonia. 2do. ſpectata caufa inſtituente , aliæ ſunt a na
tura quadantenus conditæ ; aliæ a DEO ; aliæ ab Apoftolis, eo
rumdemque Succefforibus : a naturali lumine provenit , in cælum
oculos, manusque protendere , curvare genua , ubi DEO fimus
fupplices : 2DÉO ortum habent pleræque antiqui fæderis , aut in
legeEvangelica ufitatæ quædam cærimoniæ ; atque hæ Divina ſunt :
ab Apoftolis demum , velEcclefia Ecclefiaftica oriuntur. 3tio. fpeétata
caufaformali,aliæ ad cultum DEIpræparant, ut jejunia, cælibatur & c.
Nn 2 &
 284 PARS I. DISSERT. III. CAP. II.

& aliæ cultus Divinus in ſemet reapſeſunt, v.g. Sacrificium , adoratio

&c. 4to.Spectata cauſa materiali , five objecto , quædam verſantur
circa perſonas , ficut exorciſmi, inſuflatio, afperfio cineris & c. quæ
dam, circa tempus , uti dies feſti , vigilia , quadrageſima : quædam cir
că inodum , dum v.g. latino idiomate peraguntur : quædam de
mum circa res ipſas , quomodo benedičtiones aque , olei ,, veſtium ,
frugum terræ & c. 5to. Sunt univerſales , totam Eccleſiam perva
gantes ; ſunt particulares, ſingulari cuidam fidelium cætui propriæ ,
qualiter jejunium Sabbathinum temporibus Auguſtini Romæ , non
Mediolani obfervatum ; & iterum lotio pedum in baptiſmate Me
diolani quidem ; non vero Romæ conſtituta. Sunt temporales ,
perpetuæ , de pracepto , aut libere , de quibus Auguſtinus conſulatur
spift. 118. ::::
SCHOLLON I. Demus locum recitandis hæreticorum convitiis.
Jam inde a Sæculo Ildo Encratitæ , deinceps Manichæi , Aeriani ,
pofterius Waldenſes , aliique cærimoniarum ufum indignis modis
cavillabantur ; Wikleff vero , atque alter paris farinæ Joannes
Huſs haud minore audacia in communes Catholicorum ritus

externasque cærimonias inſurrexere : ad quid ( ſic perftrepit

Huſſus Serm , de exequiis ) nimis multa candelarum conſumptio , que
vanam gloriam comparantibus , I invidiam pauperibus parit ? Confia
milia in reliquis garriunt Lutherus, Calvinus , Kemnitius, Theo
dorus Beza , Zwinglius , & quis omnia hominum damnatorum
nomina figillatim recitet ?. Recitabo tamen ex adverſus germa
nam de cærimoniis Catholicorum ſententiam , ut ora malignanti
um obftruantur. Imo, meditato tenemus ; cærimonias Ecclefiafticas
non eſſe cultum , qui DEO impendi debeat . , omnino præcipu.
um . 2de. Ab iifdem non repeti Sacramentorum eflentiam , vel
efficacitatem : hanc ab inſtitutione , & virtute meritorum Chriſti
fortiuntur. 3tio. Non habere vim gratiam fàn & ificantem ex o
pere operato procurandi, qualem Sacramentis concellimus. 410.
Nec eos ritus a nobis probari , quos repugnantes Verbo DEI a
ninadverteremus ., Sto. Neque etiam probari earumdem fre
quentiam redundantem : ut enim agricola ( ſuccurrit V. Bellarmi
nus L. 2. de Sacram . C. 30. ) cupiunt in vitibus præter uvas etiam pam
pinos, quibus ornentur , adjuventur uve : ſed, fi nimium pampini cre
ſcant , impediant potius , quam juvent , cos reſecant ; ita faciendum
effe in hujusmodi ritibus docemur ex Auguſtino epift. alias 119. nunc 5,5
SCHO .
 DE SUBJECTO SACRAMENTORUM. 285
SCHOLION [ Idum . Ut vero apertior fit cerimoniarum vene
ratio , cas ex utilitate adſtruere juverit ; quo ſe nobis loco Tri
dentinum , illiusque Catechiſmus opportune commodabit : cum
natura hominum ( verba ſunt Tridentinæ Synodi Seſl. 22. de Sa
crif. Miſlæ Cap. 5. ) eafit , ut non facile qucat fine adminiculis exterio .
ribus ad rerum Divinarum meditationem feftolli ; propterea pia Mater
Ecclefia ritus quosdam , ut fcilicct quadam fubmiffa voce , elatiore alia ,
in Milla pronunciarentur , inſtituit. Cerimonias item adhibuit , ut my
fticas benedictiones , lumina, thymiamata , veſtes, aliaque id genusniulta ex
Apoftolica diſciplina, Es traditione , quo & majeſtas tanti Sacrificii com
mendarentur ,& mentes fidelium per bæcvifibilia Religionis , & pietatis fi
gna ad rerum altiffimarum contemplationem excitarentur. Catechiſmus
item laudatus P. 2.6. 1. q. 1o . hæc habet : ad matcriam , & for
mam accedunt etiam cærimoniæ , quæ tametfiprætermitti finepeccato non
poffint , niſ aliud facere ipfa neceſſitas cogat ; tamen , fi quando omittan
tur , quoniam rei naturam non attingunt , nihil de vera Sacramenti ratio-,
ne imminui credendum eft. Ac merito quidem a primis uſque Ecclefia
temporibus illud femper fervatum eft , ut Sacramenta folemnibus quibuso.
dam cærimoniis miniſtrarentur. Primum enim maxime decuit , facris
myfteriis eum religionis cultum tribuere , ut fanctafancte tractare videre.
mur : præterća , qua Sacramento efficiuntur , cærimonie ipfa magis de
clarant ,ac veluti ante oculos ponunt , & earum rerumfanctitatem in a
nimos fidelium altius imprimunt. Deinde vero mentes illorum , qui eas.
intuentur , & diligenter obfervant , ad ſublimium rerum cogitationem cria
gunt , fidemque in eis , & charitatem excitant , quo major cura, & di
ligentia adhibenda erit , ut fideles vim cærimoniarum , quibus fingulaSs
cramenta conficiuntur , cognitam , & . perfectam habcant. Ecquis jam
de utilitate prudenter ambigat? non ambigit niſi hæreticus , qui
illud demum poterit opponere , quod ritus orthodoxi plerum
que a Judæis ( quos pagani ſuos quoque per imitationem ſacrile
gam fecerunt) ortum ducant. Verum , quid hac argutiuncula
levius , acinfirmius ? refpondebo ſane confidenter verbis e Tour
nelyo mutuatis : an non re & i , inquit , & laudabiles erant ritus Ju
dæorum , quos DEus ipſe inſtituerat ? an non licuit Eccleſiæ , ut
facilius ad unitatem fidei Judæos , ac Gentiles adduceret , nonnul
los eorum ritus retinere , omni ſublata fpecie fuperſtitionis , eos
conſecrando , ac ſanctificando ? hac certe prudenti æconomia u
fi fuere Apoſtoli in Concilio Hieroſolymitano, cum primis Chri
Itia .
 286 PARS I. DESSERT. HI. Cap. II. -
ftianis legem ad tempns impofuerunt abſtinendi a fuffocato , &
fanguine , a quibus abhorrebant Judæi . Sed neque Gentilium
peræque confuetudo nobis officiet ; quando verbis rem poſſu
mus , & Auguſtini auctoritate reddere confirmatam :ficut ait L.
20. C. 21. contra Fauftum ) son ideocontemnenda , vel deteftanda eft
Virginitas Sanctimonialium ; quia Es Veftales Virgines fuerunt ; fic nm
ideo reprehendenda facrificia Patrum ( idem ex æquitate rationis ad
cærimonias applica ) quia funt & facrificia Gentium ; quia ficut inter,
illas virginitates multum diftat , quamuis nibil aliud diftet , nifi , qua cui
voveatur , atque reddatur ; fic inter facrificia ( veluti quoque cærimo .
nias ) Paganorum , & Hebræorum multum diftatco ipfo , quod hoc folum
diftat , que evifint immolata , & oblata. Porro : neciſtud nos move
at , quod Ecclefia primis Sæculis non nifi cultu fimplici Divina
myſteria honorarit; metu enim ., ut infignite rurfum obfervat idem
Tournely , perſecutionum in cryptis , ac locis ſubterraneis abſcon
diti fideles , ſine ullo fere apparatu Sacra peragere cogebantur ;
at reddita pace , cum favente Conſtantino paulo reſpiravit
, mi
rum , quo magnifico ſumptu & erecta templa , & qua pompa , aç
ſuperbo rituum apparatu Divina officia fuerint celebrata . Qult,
de Cerim . Sacram , m.pag . 1 296
Nunc adhuc geminis momentis paululum immorabor. Imo .
Habeatne Ecclefia poteftatem cerimonias , alias ex aliis , conftituendi ?
2do . Utrum cerimonia , in adminiftratione Sacramentorum obfervanda ,
pro arbitratu poffint impune negligi ? Utrique uut ſatisfaciam , ordo
ſcriprionis poſtulat ; ac proinde , quod ad primum eſt , Bathrma
tive ; cum utique eam in Ecclefia poteftatem fateri cogamur, qua
poffit exteriorem DEI cultum , nobilitatem Sacramentorum fen
fibilem amplius promovere , fidelemque populum ad pietatem
ad reverentiam Divinorum myſteriorum vivacius excitare ; id
vero penes homines opportune contingit , dum cærimoniarum
ufus decore accuratur . Accedit exemplum Synagogæ , çele .
britates , ritusque variosolim decernentis, ut de confimili pote
ſtate , Ecclefiæ Chriſti concedenda , fas non ſit ambigere , quæ
profecto eamdem fibi verbis, factisque jure alioquin , ac merito
vendicavit, teftante Tridentino Seſl.21.Cap. 2. Declarat, banc
poteftatem perpetuo in Ecclefia fuiffe , ut in Sacramentorum diſpenſatione
Salva illorumfubftantia , eaftatueret , vel mutaret , qua fuſcipientium utili
tati , feu ipſorum Sacramentorum venerationi , pro rerum ,temporum , &
lo
 DE SUBJÈC TO SACRAMENTORUM . 287

locorum varietate magis expedire judicaret..Conſulantur eam in rem

Conciliorum , Pontificum Decreta , vetuſta Latinorum Ritualia ,
Græcorum Euchologia , Patrum : Juſtini ; Tertulliani, Cyrilli
Hierofolymitani , Auguftini narrationes; unde pateat , jam mox
ab ineunte fidelium ætate ritus fuiſſe primum inſtitutos, ſubinde
immutatos ſuffedis aliis , prout videlicet Sacramentorum vene
rationi, fideliumque pietati convenientius fore judicabatur.
Ad alterum momentum venio , & inquiam : nefas eſſe , cærimo
njas , ex Ecclefiæ imperio ſancitas , pro arbitratu negligere ; aut,
quod criminis majoris notam non effugit , contemnere : fi quis di
xerit ( audio oraculum Tridentini Sefl 7. Can . 13.) receptos , & ap-.
probatos Ecclefiæ ritus infolemni Sacramentorum adminiftratione adbibe
Ti conſuetos , aut contemni ; aut fine peccato a Miniſtris pro libito omitti ;
aut in novos alios por quemcunque Ecclefie Paftorem mutari
polc ; anathe-s
ma fit. Monet nimirum Apoſtolus ad Rom . 13. qui refiftit poteftati ,
DEI ordinationi refiftit ; qui autem refiftunt , ipfi ſibi damnationem ac
quirunt; ut non dicam , turbas immodicas publicæ Chriſtianæ rei
neceſſario adventuras , fi Paſtorum quilibet pro arbitratu poſſet
ritus Sacramentorum , fapientiflimeconſtitutos , aut negligere ,
aut immutare , aur denique contemnere.
SCHOLION. Ab generalibus demum ad quædam ſingula
ria , fed ramen in Sacramentorum myſteriis univerſim facile ob
fervata , digrediar ; veluti facrarum veftium , luminis , incenſ , figni
crucis , aque luftralis, & 9' latini idiomatis eſt conſuetudo : per ordi.
nem ſignificabo paucula. Imo. Ufus facrorum veſtimentorum non eſt
in Eccleſia heri natus ; verum ab primis fidelium ſæculis dimana
vit. Euſebius L. 3. Hift.C: 31. recenfet fragmentum epiſtolæ, a
Polycrate Epheſino ad Victorem S. P. miſlæ , in qua meminit, S.
Joannem Evangeliſtam , eumdemque Sacerdotem geſtafle in
fronte laminam auream , ceu fignum Sacerdotii , idemque confir
mat Hieronymus . Paria de S. Jacobo Jerofolymorum Epiſco
po teftatur Epiphanius ex Alexandrino Cleinente. Addunt alii
monitum Pauli ad Timotheum ſcribentis : penulam , quam reliqui
Troade apud Carpum , veniens affer tecum , libros , maxime autem
membranas. 2. epift. C.4 . v.13. Ubi per tò penulam immodici ve.
ftimentum Sacerdotale, five planctam intelligunt. Vide ſuper hoc
themate Animadverſiones in Regulas, & Uſum Critices Honorati a S.
Maria Tom . 2. L. 4. Differt. 6. Art. 2. Cererum ait Benedictus XIV ,
in
 258 PAR $ I. DISSERT. HII. Cap. II. .

( in Inſtit. Ecclef. Inftit: 21:) .veritati omnino conſentaneum effe ,

quod Apoſtoli Sacrum facientes indumentis, a communi uſu re .
motis , uli fuerint. Ildo. Liminaria in 'minifteriis jam olim accen
fa condiſcimus docente Hieronymo L. 2. contra .Vigilant. Nazian.
ženo Gregorio orat. 4. in Julian .Gregorio M. Dial. 3. aliis. U..
num Hieronymum intelligamus ; docet is ad 'Evangelii lectio .
nein rutilante jam fole accendi luminaria:q;non utique ad fugandas
tenebras ;fed ad fignuin lætitic demonftrandum . Quodvero quibuf
dam in locis videantur fuiſſe vetica,velut in Concilio Eliber. Caira
34 . id fumendum eft de luminaribus illis s quæ Patres ſuperſtitio
nibus profanata cognoverunt, i. IIItio. De uſi Incenfi, ſive thuris
adolendi conſuetudine , ab ævo primorum fidelium notitiam obti .
nemus ; quid ? quod DEus iple Exodi 30. thuris miftionem præ
ceperit , non nifi in Tabernaculi cultum adhibendam . Sufficiat
tandem , adjeciffe fententiam Angelièirz. P. 0.68 . art. 5 . ad
żdum . dicendum , inquit , quod etiam thurificatione non utimur quali
cerimoniali præcepto legis ; fed ficut Ecclefiæ ftatuto. Unde non eodem
modo utimur , ficut in lege Veteri erat ftatutum. : Pertinet autem ad duo.
Primo quidem ad reverentiam hujus Sacramenti Secundo pertinet ad
repræſentandum effe&tum gratia , qua , ficut bono odore , Chriſtus «plenus
fuit - Et ideo undique thurificato altari , per quod Chriftus defignatus ,
thurificantur omnes per ordinem .'' ! IVto. Quod ad fignum crucis, ma
nu prorenſa efformandum , attinet , fat multa dixiſle me puto in
Inſtit. de Incarn . pag. 560. & fequ .ut propterea unum duntaxat ve
lim in memoriam adhuc revocare ; in eo videlicet antiquiſti
main eſſe fidelium traditionem , magnamque efficacitatem ad dz
monia non raro depellenda ; tum præterea , Pafionis Dominice re
cordationem hoc in nobis fignaculo excitari." Breviſſime Ori
genes Hom . 6. in Exod . damones timent crucem JEfu Chriſti, Stre
munt , dum illa vident fignari fideles. Vto. Neſcimus, quanam ætate
Aque luftralisinftitutioperacta fit ; ac proinde liceat eam exævo
Apoſtolico , fecundum regulam a S. Auguſtino alibi traditam
deducere ; quod vero ajunt de Alexandri I. Decreto ; illud vel fup
poſititium elt , veltantummodo evincit , cærimoniain aquæ alias
inſtitutam , Ipfius denuo auctoritate confirmatam fuiſſe non
; au
tem decretam primitus. Vide Baronium ad A. C. 132.Cardina
kein Bona de rebus Liturg. L. 1. C. 20. V. Bellarminum L. 3. de Gaul
tu S. S. C. 7.836. Eft vero ritus ifte percelebris Symbolum quod
dam
 DE 'Subſecro SACRAMENTORUM . 289

dam interne ablutionis , precibus Ecclefiæ ad obtinendas a DEO

gratias , & propulfandas dæmonum præftigias conſecratum . Vito.
Morem vetuftiffimum , Sacramenta in Ecclefia Occidentali idioma
te latino adminiftrandi probe colligimus ex Animadverſionibus
laudati Honorati a S. Maria Diſſert. 4. Tom. 2. L. 5 : Quem poftea
uſum quoniam Novatores Leguleji profcindere non modo
fed etiam repudiare aufi funt , Synodus Tridentina Seff. 22. C. 8.
non expedire viſum elle Patribus declarat , ut vulgari paffim lin
gua Millæ Sacrificium celebraretur ; & ibidem Can . 9. fi quis dixe
rit, Ecclefia Romana ritum , quo ſubmiſſa voce pars Canonis , Et verba
confecrationis proferuntur , damnandum effe ; aut lingua tantum vulgari
Miffam celebrari debere - anathema ſit. His addere liceat rationem ,
a Theologis adſtructam ; fi namque vulgi ſermone in miniſtes
rio Sacramentorum utendum eft , tum grandis in Eccleſia diffor
mitas , fæpe etiam confuſio , vel demum quædam Sacramento
rum deriſio foret ſubmetuenda ; quoniam idioma vulgare paf
ſim demutari folet , & voces folent in finifteriorem ſenſum com
muni hominum vitio detorqueri : multa ſunt , reéte fubdit Tour
nely , vulgi vocabula jam obſoleta , quæ a paucis nunc intelli
guntur , & quæ infirmorum irriſioni ac contemptui fubjace
rent ; unde procul dubio læderetur , quæ tanta effe debet , Sa
cramentorum majeſtas, dignitas, & reverentia .
Nec vero metuendum magnopere , ut ne iccirco fructu
ſpirituali fideles , quem ab idiomate vulgari ſperant hæretici
deſpolientur ; quando de fcopo , ac fine facrorum myſteriorum
aliunde debent a Paftoribus ſuis edoceri : cæterum turbam , in

quit , Auguſtinus L. contra epift. fundam . C. 4. non intelligendi

vivacitas ; ſed credendi fimplicitas tutifſimam facit. Quid vero Apofto
lus epiſt. ad Cor, C. 14. Orabo, inquit , Spiritu , orabo & mente- fi benedi
xerisfpiritu , quiſuppletlocum idiota , quomodo dicet , Amen , ſupertuam
benedi&tionem ? quoniam , quid dicas ,neſcit. Hoc certe unum ait: ut
linguarum dono,multos Corinthiorum replente , utantur ad ædi
ficationem ; ne videlicet omnes fimul, ac perturbate ad concionem
loquantur ; ſi ergo , fic habet epiſtolæ continuatio , conveniat univerfa
Eccleſia in unum , & omnes linguis loquantur ; intrent autem idiota ,
aut infideles , nonne dicent , quod inſanitis? Nihil igitur de ſolemni Ec
cleſix precatione , nihil de Divinis peragendis officiis , nihil de
Miffæ Sacrificio aſſeruit. Porro : Concilium Lateranenſe IV . fru
ftra nobis hic objectabitur ; de Græcis enim , & Latinis ſtatuit, ut
Oo una
 290 Pars I. DISSERT. III . Cap. II.

una in urbe ſecum commiſti, nikilominus nativo quilibetſuo idio

mare in miniſteriis Divinis urantur : quoniam ( lichabet decretum
Synodi ) in plerisque partibus intra eamdem civitatem , atque Diæcefim
permixtiſuntpopuli diverſarum linguarum : Græcæ & Latinæ , - preci
pimus , ut Pontifices - provideant viros idoneos & c. Denique : quod A
drianus II. ad promovendam Moravorum converſionem S.S.Cy
ſillo , & Methudio poteſtatem fecerit linguam Slavicam in Divinis
Officiis adhibendi , eo nihilo meliorem reddunt hæretici caufam
ſuam ; cum explicate fateamur , poteftatem adeſſe Ecclefiæ , ritus
quoſdam accidentarios pro neceſſitate adjunctorum inſtituendi, aut
demutandi ; atque ideo factum recenſetur, ut paullo poftea Joan
pes VIII. ceſſante circumſtantia priore, indulgentiam hanc aMo
rayis abduxerit: audivimus etiam ( fic Pontifex ad S. Methodium )
quod Miſam cantes in - Slavica lingua ; undejam litteris noſtris , per Para

Lum Epifcopum tibi decretis, probibuimus, ne in ca lingua Miffarum fole

mnia celebrares ; ſed vel in Latina , vel in Greca .

Atque hæc de Sacramentis in genere dixiſſe fatis fit; quæ fin

gularia in quibuslibet reperiam , confequentibus paginis
Scripturun me recipio .

LUDUMA

PARS
 I ! DE BAPTISMO.I a ? 191
Komiuri intgal Cor! !!

PARS II.

DE SACRAMENTIS SIGILLATIM .

Velut in generali quadam tabula delineandis Sacramen

tis qua Novi , qua Veteris Teſtamenti operam qualem
qualem impendimus : ſic ratio , & doctrinæ neceffi
tas, ſcripturiențem adurget, ut de fingulis , in lege
præftitutis , Diſſertationes informentur , tanto
gratiæ
que informeritúr nervofius , quanto neceſſarium erat maxime ;
ut ne Viri , vitæ Apoſtolicæ Candidati, futurique myſteriorum
fideles Difpenfatores , quadam ex ignorantia libi , oviculisque
fuis majorem in modum perniciofa , iſthic decumberent. Ers
go fit ! DEO Auſpice ,Superisque faventibus thema , quod a .
nimo facili jam præcipitis , hoc loco diſpertiar , volamque nati
vo ordine nihil permutato primum de Baptifmate , tum Confirma
tione , demum Euchariſtia myſterio ſecundum amuſlim Catholicam
fermocinari,

DISSERTATIO I.

De Baptiſmo
.

Anua Sacramentorum omnium Baptiſmus eſt ; nec proin

JAde , niſi ea referetur , ad reliqua in præfidium falutis
progredi licebit ; hinc vero ( neque adhuc utilitatis quidquam
reminiſcar ) quanta fit Sacramenti iſtius neceſſitas , levi quique ne
gorio affequi poterit. Non tamen aſſecuti ſunt, qui Sæculo Ildo.
pofterioribus Novatoribus præludebant hæretici, de quibus Ter
tullianus L. de Bapt. C. 13. Sceleftifſimi, inquit , provocant quaftiones.
Adeo dicunt , baptiſmus non eft neceffarius , quibus fidesfatis eft: nam &
Abrabam nullius aqua , nifi fidei Sacramenta, DÈO placuit. Verum ſi
O O 2 mi
 292 PARS II. DISSERT . I. Cap. I.

milibus argutiunculis e veſtigio idem occurrit : fuerit falus retro

perfidem nudam ante Domini paffionem , & refurrectionem : at ubi
fides
aucta eſt , credendi in nativitatem , pafignem , reſurrectionemque ejus, ad
dita cft ampliatio Sacramento , obfignatio baptiſmi , veſtimentum quodam
modo fidei , quæ retro erat nudu ; nec prodeji jam fine ſua lege. Lex e
nim tingendi impofita eft , & formapreſcripta: ite , doccte omnes natio
nes , tingentes eas in nomine Patris Tc. Huic Legi collata definitio illa :
nifi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto & c. obftrinxit fi
dem ad baptiſmi neceffitatem . Nunquid hæc jugulum quoque no
ftrorum hæreticorum efficaciter petent, ſecundum quos ſola fides
dicitur juſtificare ? ſed illiusmodi pluria intelligamus ex Eccleſia
falli neſcia.

Canones Tridentini
.

In Decreto Sel. 7. de Baptiſmo fequentia definiuntur. Imo. Si

quis dixerit, Baptiſmum Joannis habuifſe camdem vim cum Buptiſmo Cbrie
ſli ; anathema fit. Ildo. Si quis dixerit , aquam veram , & naturalem
non effe de neceſitate Baptiſmi; atque ideo verba illa Domini noftri JEſu
Chriſti: niſi quis renatus fuerit ex aqua , & Spiritu Sancto, ad me
taphoram aliquam detorſerit; anatbema fit. IIItio. Si quis dixerit,in
Ecclefia Romana , qua omnium Ecclefiarum Mater eft & Magiſtra,non ef
ſe veram de Baptiſmi Sacramento doctrinam ; anatbema fit . IVto. Si
quis dixerit , Baptiſmum , qui etiam datur ab hæreticis in nomine Patris ,
& Filii, cum Spiritus Sancti , cum intentione faciendi, quod facit Ecclefia ,
non eſſe verum Baptiſmum ; anathema fit. Vto . Si quis dixerit , Bapti
fmum liberum eſſe, hoc eft, non neceſſarium ad ſalutem ; anathemafit. Vito.
Si quis dixerit , baptizatum non polfe, ctiamfi velit , gratiam amittere >
quantumcunquc peccet , nifi nolit credere; anathema fit. VIImo. Siquis
dixerit , baptizatos per Baptiſmum ipfum , folius tantum fidei debitores fie
ri, non autem univerſa Legis Chrifti fervanda ; anathema fit. VIIIvo .
Si quis dixerit , baptizatos
liberos effeab omnibus S. Ecclefia præceptis,
qua
velſcripta, vel tradita funt ; ita , ut ea obfervare non teneantur , nifi ſé ſua
Sponte illis ſubmittere voluerint ; anathema fit. IXno . Si quis dixerit ,
ita revocandos eſſe homines ad Baptiſmi fufcepti memoriam , ut vota omnia ,
que poſt Baptiſmum fiunt , vipromifſionis in Baptiſmoipſo janfacta , irri
ta eſſe intelligant , quafi per ea, & fidei, quam profeſi ſunt, detrabatur ,
& ipfi Baptiſmo ; anatbema fit. Xmo. Si quis dixerit , peccata omnia,
quc
 DE BAPTISMO
293
que poft Baptifmum fiunt , fola recordatione , Ex fidefuſcepti Baptifmi, vel
dimitti , vel venialia fieri; anathema fit. XImo. Si quis dixerit , ve
rum , & rite collatum Baptiſmum iterandum eſſe illi , qui apud infideles
fidem Chriſti negaverit , cum adpænitentiam convertitur ; anathema fit,
XIImo . Si quis dixerit , neminem eſſe baptizandum , nifi ea ætate , qua
Chriſtus baptizatus eft ; vel in ipfo mortis articulo ; anathemafit. XIIItio.
Si quis dixerit , parvulos , eoquod actum credendi non habent , fufcepto
Baptiſmo inter fideles computandos non elle : ac propterea , cum ad annos
diſcretionis pervenerint , elle rebaptizandos ; aut præftare , omitti eorum
baptiſma , quam cos non ačtu proprio credentes baptizari in fola fide Eccle
fie ; anathema fit. XIVto . Si quis dixerit , bujusmodi parvulos bapti
zatos , cum adoleverint , interrogandos efle, an ratum habere velint , quod
Patrini eorum nomine ,dum baptizarentur , polliciti ſunt , & ubi ſenol
le refponderint , fuo effe arbitrio relinquendos ; nec alia interim pæna ad
Chriſtianam vitam cogendos , nifi , ut ab Euchariſtia , aliorumque Sacra
mentorum perceptione arceantur , donec refipifcant ; anathema fit .
Eumdem ad locum (pectare debent Aſſertiones geminæ , ab
Alexandro VIIIvo facra deteſtatione ex animis fidelium eralæ ,
Prima eſt, alias ordine 27. Valuit aliquando Baptiſmus ſub hac forma
collatus : in nominePatris E c.prætermifis illis : ego te baptizo. Al
tera ordine ſuo 28. Valet Baptiſmus, collatus a Miniſtro , qui omnem
ritum externum , formamquebaptizandiobſervat ; intus vero in corde
fus
apud fe refolvit : non intendo , quod facit Ecclefia. Viden ', quot ;
quantisque errorum conatibus dogma Sacramenti baptifmatis
impetatur ? ut iccirco ſcriptiuncula hac Theologica in adverſa .
rios maturrime properandum ſit.

CAPUT I.

De natura , inſtitutione , virtute Baptiſmi

.

quis diligentius Apoftolum legerit ( inquit Catech . Rom . P. 2 .

S C. 2. Q. 1. ) fine dubitatione ita ftatuer , perfectam Baptiſmi
cognitionem a fidelibus magnopere requiri : hoc vero ipſum ut
contingat ſecurius , eorum animi præparandi ſunt, quos ad cam
pum Apoftolicum excurſuros prævidemus ; id agama.

AR
 PARS II. DISSERT. I. Cap. I.
294

ARTICULUS I.

Quid Baptiſmi Sacramentum ? ecquis illius

Inſtitutor ? fi qua ſit inter Baptiſmum Chriſti,

& Joannis differentia ?

Prænotiones.

Riore loco ad Baptiſmi definitionem formandam prius,

S. .
quam mens Theologica diſpoſite componatur, velim
Prior
antea vocis originem inveſtigare: Baptiſmi vocabulum græco ia
diomati debetur, a βάπτω , vel βαπτίζω tradudum ; quod igi
tur græcis BOTTLOMO , hoc latinis merfio, lavatio fonat . Eft ve
ro , quemadmodum Divinis Litteris erudimur , multifaria vocis
laudatæ uſurpatio. Imo. Sumitur pro ablutione vulgari ; hinc de
Juditha Hagiographus C. 12. exibat noćtibus in vallem Bethulie , 85
baptizabat fe in fonte aqua. 2do. Deſignat lotionem quamdam le
galem , ab Judæis , & Pharifæis frequentatam , cujus cauffa eoſ
dem Juſtinus in Dialogo cum Tryphone adfcititio titulo Baptiſtas ap
pellavit ; ſignificanter Scriba Evangelicus S. Marcus C. 7. v. 3.
& 4. Phariſæi , T omnes Judæi , niſi crebro laverint manús , non man
ducant , tenentes traditionem Seniorum . Et a foro , niſi baptizentur ,
non comedunt ; & alia multa ſunt , que tradita funt illis ſeivare , bapti
ſmata calicum ,& urceorum , & dramentorum , & leétorum . - 3tio.In
Senſu tralatitio pro vfflictionum tolcrantia , pro martyrio, aut paniten
tia accipitur ; velut dicebat Chriſtus Luce, 1 2. Baptiſmo habeo bapti
zari , id eft : pati , morte affici , & tanquam torrente dolorum
mergi : Baptiſma ( commentatur hunc in locum Theophyla & us )
TOY Jávatov éAUTÉ Néyel, mortem ſuam dicit. Rurſum Lucæ 3 .

C. dicitur Joannes prædicans Baptiſmum pænitentia , quam ipſam

Gregorius a Nazianzeno Οrat . 39. των δακρύων Iacrymarum ba ,
prima nominavit. fu
Denique : iccirco partitio in baptilinum
minis five aquæ , flaminis , five pænitentiæ , & perfectæ contritio
nis, fanguinis, live martyrii ſuborta eft. 4to. Baptiſmus fignifi
catione Eccleſiaſtica denotatfacram illiusinodi functionem , qua Mi
niſter aqua corpus abluit , ut anima fpiritu renaſcatur ; atque
hoc
 DE BAPTISMO. 295
hoc plane ſenſu Sacramentum audit Novi fæderis , de quo cum
primis utramque in paginam ſcripturi fumus.
SCHOLion, Baptiſmus aquæ , in claſſem Sacramentorum rela
tus , varias pariter nomenclationes , alibi a Patribus , alibi a Scri
pturis Divinis , ſecundum variam ſui comparationem , & habitu
dinem obtinet. Paulus nominat lavacrum aqua ad Ephef. 5. La
vacrum regenerationis, & renovationis ad Titum 3. V 5. Sepulturam bom
minis cum Chriſto in mortem ad Rom. 6. V. 4. Circumciſionem non ma
nu factam ad Colofl. 2.v. 11. Ablutio peccutorum dicitur in Actis A.
poſt. C.22 . A Tertulliano L. de pænit. C. 6. fidei obfignatio : a
Baſilio
homil. 13. figillum , quod conatu nulla frangi poteft : a Cyrillo
Hieroſoly , veſtimentum candidum : ab Auguſtino epiſt. 185. alias
so.C.6. Sacramentum fidei. His titulis adjicere volumus figuras no
ítri baptiſmatis , in lege veteri occurrentes , eaſque verbis Cate
chiſmi Romani P. 2. C. 2. l. 7. commemoratas : diluvium , quo
mundus purgatus eft, quod multa malitia hominum eſſet in terra - hujus
aquæ figuram , & fimilitudinem gefliſle Apoſtolorum Princeps in prio
re epiftola C. 3. V. 20. oſtendit. Et, maris rubri tranſitum ejusdem
aque ſignificationem habuifſe ; Paulus ad Corinthios ſcribens expoſuit : ut
interim omittamus tum Naaman Syri ablutionem , tum Probatice piſcine
admirabilem vim , & alia id genus multa , in quibus hujus myfterii Sym
bolum ineffe facile apparet. De prædictionibus autem nemo dubitare po
teft; quin aquæ illæ , ad quas tam liberaliter Efaias Propheta C. 55.0m
nes ſitientes invitat , vel quas e templo egredientes Ezechicl in ſpi
ritu vidit C. 47. tum præterea fons ille , quem domui David habi,
tantibus Hierufalem paratum in ablutionem peccatoris, & men
ftruatæ Zacharias prænunciavit C. 13. ad falutarem baptiſmi aquam in .
dicandam , atque exprimendam pertineant.

Definitio Sacramenti Baptiſmatis..

§. III. Eam fi concipio ex partibus, quibus baptiſmatis fun

&io perfici ſuevit, erit definitio phyfica; ſi ex genere , & differen
tia ;
fiet definitio metaphyſica : fic enim in Scholis natura rerum
proponi folet. Ordiamur a priore, quam Angelicusſufficit 3 .
P. 0.66 . art. I. in Baptiſmus ( ita ille ) eft ablutio corporis externa,
facta ſubforma præfcripta verborum . Alteram contexuit Catechif
mus Romanus P. 2. C. 2, Q. 4. Baptifmus eft Sacramentum regene
 296 PARS . II. DISSERT. I. CAP. I.

rationis per aquam in verbo. Ex ambabus una conflari poterit, fi di

xero : eſt Sacramentum N. L. de inſtitutione Divina ſignificans , & con
ferens internam regenerationem hominis per externam corporis lavationem
fub præfcripta verborumformula. Nec multam hic video vocum in ,
terpretationem defiderari; quod enim i mo dicitur baptiſmus sa
cramentum , id patet ex dotibus cuivis Sacramento propriis , vis
delicet : quod ritus omnino fit exterior , acfenſilis , à Chriſto ing
ftitutus :habeat gratiæ promiffionem fibi adnexam , & accedat
demum Divina juffio , velut ex geminis Scripturx verſibus in ,
telligetur : niſi quis renatus fuerit ex aqua , & Spiritu Sancto, non po
teſt introire in regnum DEI. Joan. 3. Docete omnes gentes, baptizantes
cos in Nomine Patris , Filii SC, Matth . 28. Porro additur 2do.
regeneratio , puta : fpiritualis , qua ſe diſcernit ab alio quocunque
Novi fæderis myſterio : regenerare ſpiritualiter perinde eft , atque
vitam fupernaturalem iis elargiri , qui non niſi vitam naturalem hac,
tenus acceperunt. 3tio. Reliquis adjunctis fignificatur Sacra
menti materia fenfilis five aqua , & per eam facta ablutio ; tum fora
ma verbis Evangelicis enuncianda .
SCHOLION Imum . In memoriam revoco nuperos Patrum tie
tulos , baptiſmari attributos , in quibus , nemo velim judicet, na
turam ejusdem Sacramenti penitius declaratam ; ſed potius ſe
cundum varium confpe&tum varias nomenclationes , aliquantum
diminutas , inventas fuiſſe , ut conſideranti patebit. Præterea :
quantumvis Baptiſma , generatim fpectatum , trifariam alias par
titus ſim , ut alius iccirco videatur baptiſmus flaminis , alius fan ,
guinis, & demum fluminis alius, hoc nihil præpedit, quin invio .
lata fit veritas Divini Codicis referente Paulo ad Ephef. 4. v. 5. U
nus Dominus , una fides , unum baptiſma. Enim vero de illo ſermo
nem informat Apoftolus, quem fluminis baptiſmum , eumque reve
ra fpecie unicum , nominavi, ut cæteri quidem per quamdam a
nalogiam nomen baptiſmatis , at minime nomenclationem veri
Sacramenti , participent ; fic tu ( commentatur Auguſtinus in ver
ba Nicodenii ad Chriftum directa : nunquid poteft homo in ventrem
&c. ) intcllige nativitatem ſpiritus , quomodo intellexit Nicodemus nativiin
tatem carnis omnino unicam ; quomodo enim uterus non poteft repeti ;
fic nec baptifmus. Et opportunius , clariusque in rem noſtram D
Angelicus hic Q. 66. art. 11. in Utrumque aliorum baptiſmatum
nominatur baptifmus , in quantum ſupplet vicem baptiſmiaque. Et mox

ad imum : alia due baptifmata includuntur , fpe& tato effe & tu , in ba

pti
 DE BAPTISMO . " 297

ptifino aque : quihabet efficaciam'ex paſione Chriſti, & ex Spiritu Sancto .

Et ideo per boc non tollitur unitus baptifmi. Denique ad 2 dum conti
nenter : Alia duo conveniunt cum Baptiſmo aque ; non quidem quantum
ad rationem figni ; ſed quantum ad effećłum baptifmatis ; & ideo non funt
Sacramenta .
SCHOLION IIdum . Nec prætereundum eſt, manum ducen
te Theologorum Angelo ibidem art. 1. in O , ad imum , quem
admodum in Baptiſmo pariter tria diſcerni curatiſſime debeant :
unum , quod eſt Sacramentum tantum , feu : res fignificans, & non fio
hoc per aquam , ablutionem , verborum enuncia
gnificata : atque
tionem indícatur; alterum , quod eft res tantum , five ſignificatum ,
& non ſignificans, velut fe habet interior animæ regeneratio & ſan
ctificatio ; tertium vocatur res fimul , ſimul & Sacramentum , quia
ſignificat , & fignificatur , uti character animabus facramentaliter indi
tus; is enim externa corporis ablutione indicatur , quia caulla ef
fectum manifeſtat ſuum , ſuapteque interiorem juſtificationem ,
quæ vel ſit , vel eſſe debeat , aut certe jus ad reliqua Sacramenta,
ſignificanter declarat. Quod primum eſt , peracta functione tan
quam aétio tranfiens omnino præterit ; quod ſecundum , id perma
net , dum peccato lethali non evellitur ; ultimum tandem ceu fi
gnum indelebile ( pag. 167. ) conſtanter in anima perſeverat,
SCHOLION IIItium . Poſtremo loco definitionesNovatorum ,

quas ad explicandam baptiſmi naturam male conſarcinant, ſpiritu

orthodoxo repudiabimus; & quanquanı verbis ad fpeciem Catho
licis fucum facere quandoque velint ; tamen ad ſua reducti princi
pia levi brachio verſipelles nudabuntur. Imo. Philippus Melanch
thon in loc.commun. hanc Baptiſmidefinitionem corralit: eft fignum ,
quo DEus nobifcum agit, & recipit nos in gratiam . Sed quis hanc placi
de ferat explicationem , quæ licet ſingularis eſſe debeat, omni ta
men cuicunque Sacramento , quin ipfi verbo prædicationis impune
applicabitur ; ut non dicam , lubiatere damnatum errorem illum,
quo Sacramenta non niſi nuda gratiæ Divinæ figna , ad excitan
dam fidem unice idonea, aſſeruntur. Ildo. Calvinus alteram ſug
gerit L. 4. Inftit. C. 15. Baptifmus, inquit, eft fignum initiationis,quo
in Ecclefia comptamur ſocietatem , ut Chrifto infiti inter filios DEI cenjea
mur. Vacillát hæc defcriptio magnopere ; quia neglecto Sacra
menti effectu principe , hoc eft , fpirituali animaruni regeneratio
ne , alterum ſecundarium , videlicet cooptationem in Ecclefiam &
DEI filios , orationi intrudit fimul, fimul cum Melanchthione , &
Pp Lu
 298 PARS II. DISSERT. I. CAP. I.

Luthero vim effe & ricem regenerantis gratiæ Baptiſmo abjudicat

( pag. 19. & 120. ) IIItio. Cum Socino ſuo Congerrones reliqui
fic ajunt multo protervius : eft Baptifmus adumbratio remiffionis pec
catorum in nomine Chriſti, cjusque nominis aperta profeffio , & in ipfius
Religionem quædam initiatio ; per quem nihil revera datur ; fed tantum
modo eorum , qua vel jam data efje , vel datum iri certiffimum eft, cxter
na
quædam agnitio fignificatur. Aqua enim baptizari in nomine Chrifti
ſcribit Socinus Diſp. de Bapt. Ć . s . ) nihil eft aliud, quam publice
Chriſto nomen darc , ejusdemque fidem , quæ in corde lateat ,palamteftam
ri, ac profiteri ; ita , ilt Chriſtianum nulla ex parte baptiſmus efficiat ;
fed indicet , fed declaret. Quot verba, tot facile impudentiſſimios
ris mendacia ! quis enim ferat inanem cærimoniam in Baptiſmo
recondi , quæ gratiam & peccatorum dimiffionem tantum adum
bret , tantum fubobſcure indicet , non conferat , non fanctificet ?
Verum protrita jam ſunt iſtiusmodi erroris maledi & i veftigia
( pag. 122. I fequ .) Hic addo novam Socini pravitatem , qua
nihil veritus audacter pronunciavit , per ròbaptiſmus non niſi in
ftitutionem , & doctrinam Evangelii ſumendam eſſe propterea ,
quod eum vel ipſi Patres nominaverint Sacramentum fidei, & illu .
minationis : in abnorme igitur corollarium præceps abiit , dixit
que , nullam in baptiſmo aquæ ſuſcipiendo neceſſitatem reperiri.
Hoc autem , quam ſit ſingulari cum impudentia temerarium >
facile videbit omnis , qui aliquid videt ; quorſum enim dixiſſet
Apoſtolus 1. ad Cor. 1. non mifit me Chriſtus baptizare; ſed evangeli.
zare ; quorſum Eunuchus ab accepta jam fidei doctrina Philip
pum allocutus ajebat : ecce aqua ! quid prohibet me baptizari ? Ador.
8. fiquidem a baptiſmate nihil ' diſcrepat doctrinæ Chriſtianæ
prædicatio , & conſequens aſſenlio ?

De Inſtitutione Baptiſmatis
.

$. IV . Quoniam fidei lumine colluſtrati credimus ( pag. 92. )

omnium Sacramentorum , in Novo fædere ſancitorum , Chri
ftum Auctorem effe , atque Inſtitutorem ; iccirco nulla in nos
dubitatio invadet, quin pariter Baptiſmi Auctorem eumdem Chri
ſtum jure meritoque veneremur. Quod tamen hic loci anſam

præbet controverſiæ , duntaxat Inſtitutionis tempus eft , obſcurum

quidem , & hactenus ob ſententiarum diverſitatem ambiguum .
Pars
 DE BAPTISMO. 299
Pars enim vero ortum Baptiſmi, poft reſurrectionem inquirendum ,
ſtatuunt , quum ad Apoftolos diceret Servator : docete omnes gen
tes, baptizantes cos & c . Pars ante pufionem inſtitutum Baptiſma vo
lunt ; ſed minutatim adferre loci , vel temporis circumſtantiam
verentur ; ut nihilominus cæteri , quibus pofterior arridet opi
natio , inſtitutionem referant ad colloquium Chrifti cum Nico
demo Joan. 3. C. niſi quis renatus fuerit ex aqua , & Spiritu Sancto
&c. alii itidem ad tempus baptiſmatis , quo Chriſtum in Jordane
Joannes abluebat. Habent vero Auctores hi omnes , ac ſinguli
fua e Scholis , & Patribus collecta præſidia ; ut ea de cauſſa ne
minem auſim prohibere , quin in ſenſu ſuo poflit abundare. Se
quar ego veritati proximiora.

Propoſitio Scholaſtica.

$ . V. Chriſtus ante mortem ſuam , idque dum

ab Joanne baptizaretur , Sacramentum Baptif

mi, ut probabilior babet ſententia, omnino infii

tuit.

Probatur Pars Ima: Uſus baptiſmatis Chriſti vigere non po

terat fine ſui prævia inſtitutione : ſed erat iſtius uſus ante paflio
nem ; igitur & inſtitutio. Nam. Joan 3. C. dicitur : poft hæc venit
JEfus, & difcipuli ejus in terram Judæam ,& illic demorabatur cum eis,
& baptizabát , videlicet opera diſcipulorum , de quibus mox ſub
ditur : quanquam JEfus non baptizaret ; ſed Difcipuli ejus. Ne quis
vero hanc cærimoniam exiſtimet Joannis baptiſma fuifle ( ſic nam
que Joannes potius , non item Chriſtus diceretur per Diſcipu
los baptizaſſe ) dabimus Vades veritatis . Auguſtinus Tract. 15 .
in Joan. ait : baptizabat enim JEſus , quia ipſe mundabat : non baptiza
bat ; quia non ipfe tingebat. Prabebant Difcipuli minifterium corporis ;
prabebat ille adjutorium majeſtatis. Et alibi : Ipfius enim erat Baptiſmi
Sacramentum ; ad Diſcipulos autem baptizandi miniſterium pertinebat ;
Epiſt. ad Seleucianam 265. Tum Cyrillus perſpicue advertit,nun
quam Joannem did XpOS ÊT ÉQWV por aliorum manus baptiſma ſu
um diſpenſalſe. Adde : niſi ante mortem Chrifti fuiffet baptiſma
ris , ab eodem inftituti , miniſtratio , quorſum accurrentes Joan
Pp 2 nis
 300 PARS II. DISSERT. I. Cap. I.

nis Diſcipuli non ſineanxia ſolicitudine queruli dixiſſent: Rabbi ,

qui erat tecum trans Jordanem , cui tu teftimonium perhibuifti,ecce bic bapti
Zat, & omnes veniunt adeum .Joan . 3. V. 26. Denique Euthymi .
us in C. 3. Joan .confirmante Nicephoro L. 2. Hift. C. 3. memorat ,
Petrum ab ipſo Chrifto falutari baptiſmo emundarum fuiſſe i
quem itidem ad omnes Apoftolos Auguſtinus L. 3. de anima Ġ
a ejus orig. C. 9. protendit , quia non decebat Sponſum ( Chriftum ) da
re baptiſmum amici , vel fervi , feu Joannis ; & alioqui erat utmaxi
mé congruum , neſine prævio baptiſmate Cæna Euchariſtica re
ficerentur, aut Sacerdotio Chriſti'inaugurarentur Diſcipuli.
Altera Pars ſtabilietur ſequentibus: Imo. Si verum eft, quod
Chriſtus ante ſuam in Jordanis fluvium deſcenſionem baptiſma ne
que per ſe , neque Diſcipulos ſuos miniſtraverit : fi , quod deinde
initio prædicationis Joanne adhuc fuperftite , atque ante paflio
nem miniſtrabatur , Chriſti erat inftitutoris , non Joannis lava
crum ; revera multo eſt probabiliſlimum , quum origo & prima
conſtitutio Sacramenti iſtius ad eam temporis circumftantiam
trajicitur , in qua ab Joanne Chriſtus baptizatus eft. Atqui verum
eſt antecedens per partem Propofitionis primam ; igitur & Conſe
quens. Confirmatur ex Patribus qui diſtincte commemorant, aquas
in Baptiſmo Chriſti non modo ex contactu Servatoris fanétificatas ,
verum etiam virtute ſanctificandi largiter donatas fuiffe. Sic Am
brolius L. 2. in Lucam : Baptizatus eft , inquit , Dominus, non mur
dari volens ; fed mundare aquas , ut ablutæ per Carnem Chrifti , quæ pece
catum non cognovit N, B. baptiſmatis jus haberent. Maximus Tauri.
nenſis Hom .6. de Epiph . dicebat: Chriſtus B. Joannis minifterio flu-.
enta JordanisbenedictioneNB.proprii baptiſmatis conſecravit ;tum Hom .
2. quod vero finensis Jordanis baptizatur" JEfus, aquæ noftro baptiſmati
confecrantur ; & in pofterum : Baptizatur JEſus , non fibi;fed nobis:
baptizatur novus homo, ut novi baptiſmatis conſtituat Sacramentum . Hinc
vero fit conſequens,eo plane temporis materiam Sacramenti pro
babilius definitam fuiſſe ; ut etiam neque de forma , itidem necef
faria , dubium prudens eſſe poſſit ; hanc ſcilicet inibi explica
te deſignatam cenſet Damafcenus L. 4. de fide C. 10. inquiens :
Chriftum fuiffe baptizatum , ut Trinitatis myſterium aperiret , * nobis
ſuſcipicndi baptiſmi formam atque exemplum præberct. Auguſtinus ve
To Tract. 6. in Joan. Apparet ( ſic ille ) manifeftiſſima Trinitas : Pater
in voce , Eilius in homine , Spiritus Sanétus in columbu. Denique : ef
fe & us Sacramenti proprius clare præſignatus ibidem oſtenditur ,
quan
 DE BAPTISMO, 301

quando cælis apertis Spiritus San&us fub columbæ ſpecie de

ſcendit ; unde Ephrem Syrus in Cat. Græc. Volum . 2. Eri TOV
Ιησόν ήλθε το πνεύμα , ίνα δειξη, ότι και επί πάντας τες πι
σες μέλλει επιφοιτάν βαπτιζομένες . Super Efim venit [pi
ritus , ut oftendat fuper omnes fideles, dum baptizantur ,fé fe etiam ven
turum . Adjicio Auctorem Serm . de tempore 135. in Append . ad li
bros Auguſtini : ex quo , Chriſtus , in aqua ſe merfit, ex eo omnium
gurgitum traétus , cun&torumque fontium venas myfterio baptiſmutis
confecravit, ut , ubi quisque in nomine Domini baptizari voluerit, non tam .
illum mundi aqua diluat, quam Chrifti unda purificet. Claudat agmen
manifeſta D. Angelici ſententia : Sacramenta ( ſcribit 3. P. A.
66. art. 2. in O e ) x fui inſtitutione babent , quod conferant gratiam ;
unde tunc videtur aliquod Sacramentum inſtitui , quando accipit virtutem
producendi effectum fuum ; hanc autem virtutem accepit baptiſmus >
quindo Chriſtus eſt baptizatus ; unde tunc vere Baptiſmus inſtitutusfuit,
quantum ad ipfum Sacramentum .

Rationes Opponentium.

S. VI. Initio rationem noſtram , qua ſubnitebamur , princi

pem contendunt Adverſarii infirmare ; negant enim vero an
te mortem Servatoris miniſtratum fuiſſe Chriſti baptiſmum ab As
poftolis : Joannis ajunt fuiſfe baptiſma ; quomodo ſentire viden
tur Tertullianus L. de Baptif. c . 11. Chryſoſtomus Homil. 28. in
C. 3. Joan. Theophylactus, & Euthymius ; alii . Immo IIdo, ne
que ipfi Apoſtoli a quoquam baptiſínum Chriſti accepere ; aliter
falleretur Chriſti in cælum aſcendentis pollicitatio : Foannes qui
dem baptizavit aqua ; vos autem baptizabimini Spiritu San tonon poſt mul
tos bos dies. Act. i C. Scilicet , ante Chriſti afcenfionem in cælos

gloriofam nulla fuit Spiritus Divini elargitio : nondum enim erat

Spiritus datus ; quia nondum JEfus erat glorificatus. Joan. 7. v . 39. Et
Confirmat: Eo temporis nondum Trinitatis myſterium doceban
tur Apoſtoli, nec ullibi formabaptiſmatis ante mortem Chriſti tra
dita reperitur. Quare Milevitanus Optatus , recenfens Apoſto
los baptizantes , ajebat L. 5. contra Parmen . Nemo tunc tinctus erat
in Trinitate , nemo adhuc novcrat Chriſtum ; nemo noverat elſe Spiritum
Sanctum . Il ltio. Potius rationum momenta efficaciter urgent, ut
baptiſmi inſtitutio poft Chriſti mortem ftatuatur ; dum Apoftolos
al.
 302 Pars II. DISSERT. I. CAP. I.

allocutus ajebat : euntes docete omnes gentes , baptizantes cos in nomine

Patris & c. Matth . 28. Nunquid clarius alibi poflit Divina juf
fio , baptiſmi forma , illius conferendi poteftas fignificari ? Ubi
venit tempus plenitudinis ( repetunt ex nupero loco Optatum ) cer
to tempore dedit leges baptiſmatis Eilius DEI - dum præcepit di
cens : ite docete &c. Confonat S. Leonis I. teſtimonium epiſt. ad Si
cilie Epiſc. C. 3. Ipſe Dominus JEſus Chriſtus , pofteaquam refurrexit a
mortuis , Diſcipulis fuis , & formam & poteftatem tradidit baptizandi,
dicens : euntes docete 3 c. De quo utique cos etiam ante pafionem por

tuiſet inſtruere , nifi proprie voluiſſet intelligi, regenerationis gratiam ex

fua Reſurrectione cæpiſſe. IVto. Sed efto ! ut revera ante pafſionem
Dominicam celebrata fit baptiſmi Legis gratiæ inſtitutio ; quid ve
ro eſt, cur dici nequeat , laudatam inſtitutionem tum plane per
actam , quum Joan. 3. v. 5. diceret Nicodemo Magiſter verita.
tis : nifi quis renatus fuerit ex aqua e Spiritu Sancto & c. Iftud ſiqui
dem Patres univerſi de baptiſmo Novi fæderisinterpretantur.
B , Anteoccupata reſponſione S. V.illiusmodiarietem retudi :
nunc reliqua fufficiam ; imo enim , nunquam baptiſmus ab Apo
ſtolis collatus ; bene vero Joannis baptiſmaAEt. 19. iterabatur ;
ac proinde aliud Apoſtolis, Joanni aliud baptiſma fuit : quos ba.
ptizavit Judas ,dubio procul ante Chriſti pallionem , non funt ite
rum baptizati ( Baptiſmus Chriſti erat ) 5 quos baptizavitJoannes , i
terum baptizati funt , inquit opportune Auguſtinus Tract. 5. in Jo
An . 2do. Baptiſmus Joannis proluſio erat baptiſmatis Chriſti ;
non igitur aut Chriſtus , aut eo Apoſtoli utebantur : ego ( monet
Domini Præcurſor Marci 1. ) baptizavi vos aqua ; ille vero baptiza
bit vos Spiritu Sancto. 3tio. Patrum objectam auctoritatem poſſu
mus non fine reverentia in ea , quæ fidei punctum nequaquam fa
cit, præfente controverſia præterire. Sequimur Auguſtinum ,
Thomam Angelicum , alios, quorum opinatio Litteris Divinis
rationique Theologicæ accommodata magis eft,
Ad İldum . Nego Ant. Atque hic fruſtra quidem manifeſtos
Scripturæ verfus requires in eo, quod ſoli traditioni innixum eft :
narrat Euthymius in Evangel. Nicephorus L. 2. biſt. C. 3. a Chri.
fto non quidem fine diſcrimine quosvis , at Petrum , ab hoc Fi.
lios Zebedæi, ab utrisque cæteros ſenſim fuiſſe Apoftolos luſtra
li fonte ablutos. Quid ? quod & Divinam Matrem , & Joannem
a Chrifto falutariter lavatos idem Euthymius doceat ex veterum
traditione. Egregie in rem noftram M. Hippone Præſul Aure
‫ܗܳܕ݂ܶܐ‬
 DE BAPTISMO, 303

lius epift. ad Seleuc. non omnia, inquit , fcripta inveniuntur ; verum ta

men fačta elle ex cæteris documentis probantur. Scriptum eft, quando
baptizatus fit Paulus ; & fcriptum non eft, quando baptizati fint alii Apo
ftoli : verum tamen etiam ipfos baptizatos intelligere debemus - propter il
lam Domini fententiam : nifi quis renatus & c. Sed neque Chriſti pol
licitario propterea labaſcet ; ambo enim textus fubjecti ad men
tem Patrum , reliquorumve Scripturæ Interpretum de viſibili qua
dam , ac ſolemni Spiritus San & i immiſſione, die Pentecoſtes per
acta , non autem de gratia fan & ificante infenfiliter ope baptiſmacis
collata, intelligentur ; atque ideo vox baptizabimini, priori oratio
ni inſerta, metaphoram innuet , ad communiter derivatam in A.
poſtolos chariſmatum Divinorum abundantiam intelligendam .
Quocirca rurſum Auguftinus Q. 62. inter 83. Spiritus Sanctus lao
tenter dabatur ante Domini clarificationem ; poft manifeftationem autem
Divinitatis ejus manifeſtius datus eft. Et boc dictum eft : Spiritus autem
nondum erut datus; id eft: nondum fic apparuerat , utomnes eum datum
elle faterentur : ficut etiam Dominusnondum erat clarificatusinter homi
nes ; fed tamen clarificatio ejus æterna nunquam effe deftitit. Demum de
Oprato Milevitano , quod eſt, piane ignorare me fateor , unde
nam hanc neſcientiam Diſcipulorum adſtruxerit: utique antemore
tem fuam de Spiritu Sancto explicatam Diſcipulis memoriam Chris
ftus ingeſlit, ſemet ipſum Filium DEI aſſeveranter pronunciavit?
atque iccirco perſuaderi me haud ſinam , ut tantum fidei myſteri
um ab Apoſtolis ea adhucætate ignoratum fuiſſe , omnino affen-,
tiar. Quæſtio præſens eft libera, ut Optato quidem , aliisque
Veteribus , hic atque nunc tantiſper dimiflis, Auguſtinum malim
& Angelicum amplexari.
Åd 11[tium . Neque his ab opinatione noftra dimovebimur ;
illic namque non primitus baptiſmiSacramentum inftituit, aut fima
pliciter demandavit ; ſed antea inſtitutum , reque ipſa alias præ
ceptum , ſolemni imperio palam , ac ſingulariter pro omnium e
molumento Divinus Legislator divulgavit, munusque prædican
di Apoftolicum adjecit . Hunc ad fenfum ficubi poterunt quo
rumdam Patrum fententiæ commodum exæquari , nihil nos præ
pedient ; ſin minus ? reliquorum auctoritas eſt imploranda : ad
Scholæ opinationem , eamque in quæftione facti paullo obſcuriorem
tutandam , non equidem opus eſt univerſa , & irrefragabili tradi
tione; dum tantum alii , aut numero , aut dignitate nihil inferio
res patrocinentur. Neque itidem mirari fubeat , quorſum ante
Le .
 304 PARS II. DISSERT . I. Cap. I.

Legem Veterem , necdum penitus extin & am , Baptiſmi Evange

lici miniſtratio deciſa fuerit ; cum de Euchariſtiæ in ultimo Cæ :
naculo fađa inſtitutione peræque non poſſimus ambigere ; voluit
enim ( ſic commentatur D. Thomas hic Q. 66. art, 2. ad 2dum )
Salvator ad ejus exercitium homines aſſuefieri, a precipue in populo Ju
dæorum ; poſt pafionem vero , & Reſurrectioncm , non folum Judæisf , ed
etiam Gentilibus ſub præcepto neceſſitatem baptiſmi impoſuit. Tandem
quod ad Patres objectos attinet , illud denuo , qualiter univerſe
dicebam in cauſfa præſentis controverſiæ , meminerimus. Cæte
rum : S. Leo ſua oratione nihil definivit ; fed adverſan ſententiam
ſuo videtur textui duntaxat inſeruiſſe , niſi malles quoquo modo
verba S. Pontificis ( qui codem plane loco regenerationis potentiam
e latere Chriſti, in cruce ſuffixi , præterea repetit) ad publicam
baptiſini promulgationem referre; ut adeo totam contentionem
in præſentia ſic explanari videas : regenerationis lavacrum in Jorda.
ne Chriſtus inftituit: in cruce morituriens confirmavit : in Cælum
infcenfurus generali intimatione omnibus quibusve præfcripſit.
Ad IVtum . Ratio in manibus eſt ; quia eo ſermone Baptiſmi
inſtitutionem minime orditur Chriſtus ; ſed inſtituti necellitatem
nervoſius inculcat. His verbis , ait Tournely , non magis exprimi
tur Baptiſni inftitutio , quam iftis : nifi manducaveritis carnem Filii
hominis cc, inſtitutio Euchariſtiæ .
$ . VII, Refiduis adhuc immorabimur ; quamobrem porro
objectantes libeat exaudire . Imo. Sacramenta N. L. efficacitatem
fuam debentmorti,ac pallioni Dominicæ ; de Chriſti enim latere ( in
1
quit Auguſtinus Tract. 15. in Joan . ) Auxerunt ; fic igitur efficacia
conſimilis non ante , verum poſt mortem Chrifti facta inſtitutione ,
in baptiſmum fuerit derivata. Ildo. Inſtitutio Sacramentorum
actus Legislatoris eft : non Legislatorem ,fed pænitentem , fed hu
milem perſonam ſuſtinuit in Jordane Chriſtus; ergo , &c. IIItio.
De forma baptiſmi, in Jordane denunciata , nihil legitur ; itaque
non integra faltem Sacramenti hujus inſtitutio peracta fuit. IVto.
Significantiora figna reperies Lucæ 9. C. ex quibus forte colligas,
Sacranienti pænitentiæ inſtitutionem tunc temporis celebratam ,
quum mulierem dolentem , lacrymantem , actibus charitatis exa
aftuantem , publica forma a peccatis Chriſtus liberavit ; & tamen
nemo neſcituti, primo in Sacramentum evaferit pænitentia Fo
an . 20. poft Reſurrectionem , quando Diſcipulis Spiritum inha
laps dicebat ; accipite Spiritum Sanétum , quorum remiſeritis & c. Ab
hoc
 DE BAPTISMO. 305

hoc exemplo in præſentem controverſiam argumentatio arma.

bitur.
R. ad Imum , Debent virtutem ſuam Paſſioni Dominicæ , vel con
fummata , vel inchoatæ , atque antehac infallibiliter præviſæ, Conc,
duntaxat conſummatæ, Nego. Equidem genus cauſia moralis , quod
in meritisChriftipræprimis relucet,non exigitphyficam fui extanti
am ; quum fatisfit , modo ſaltem extitura certo certius prævidea
tur . Conſimilis Reſponſio ſuggeretur , fiquando objecerit aliquis,
Baptiſmum eflc mortis , & fepulturæ Chriſti repræſentationem ;
quando id plane ipſum adverſarii dicere coguntur , dum quis
Euchariſtiam oggereret , ante cruciatus a Chriſto perpeffos fo
lemniter inftitutam . Ulterius : Auguſtini fententiam velim inter
preteris , uti Sacramenta e Chriſti latere promanaverint , quoad
meritum , & pretium repræſentatum . Conc. quoad inſtitutionem ,
& pretii applicationem ; aliter enim nec Euchariſtia citius , quam
in ara crucis fuiſſet inſtituta. Nego. Ampliatio quædam fignifi
cationis iſthic fumenda ; non ſecus atque in eo , quo dicitur Ser
vator Agnus occifus ab origine mundi. Eft & altera obje &tæ oratio .
nis interpretatio e ſuperiore loco ( pag. 55. ) in memoriam revo
canda.
Ad IIdum . Sub duplicem confpe & um objectio vertenda : uno
Chriftum intueamura Joanne baptizatum , atque ifthic perfonam
bumilem præſentat : altero , aquas Jordanis ſanctificantem , quibus
præterea vim gratiæ regenerativam tribuerit ; atque ita Inſtitutoris,
yel Legislatoris actum palam exercuit aliquem , poftea a Diſcipulis
1 evulgatum . Quid ? quod Au&ores immodici ad rei cujusdam
inſtitutionem actum Legislatoris non omnino fore neceſſarium ju
dicent.
} Ad Hitium . Quid deinde ? non omnia que facta funt ( repeto Au.
b guſtinum ) ſcripta inveniuntur ; credibile vero eft , uti cum defi
gnata baptiſmi materia fufficiens illuxerit formula defignatio : quia
ibi collata eft aque illa efficacia ( audio Vidorinum Hugonem L.E
$ rudit. Theol. Tract. 5. ) utquicunque pofteamergeretur NB. in nomine
I Trinitatis, conſequeretur benedi& tionem . Vide pag. 300 .
Ad IVtum . Nego Conf. Sacramentum enim pænitentiæ inftar Ju
dicii conſtitutum eft ,pro quo defignanda alieri poteftas jurisdiétio
nis requiritur , quam utique Luca 9. C. nemini traditam , bene ve
ro Apoftolis Joan. 20. conceffam , manifefte obſervamus : in
baptiſmate nullum exercetur Judicium ; ac proinde fatis eft , fi
29 ma
 306 Pars II. DISSERT. I. CAP . I.

materia , & formadeſignata videantur. Tandem : quid multis?

fi per Eccleſiæ deciſionem vera temporis circumſtantia in conſti
tuto baptifmatis Sacramento innotefceret , qualiter innotuit inſtitu
tio Sacramenti pænitentiæ , dubio procul omnis jam controverſia
exitum haberet : quouſque ifta defuerint , in utramque partem
innocue diſputabitur. Nuncintelligamus mentem Tridentinam :
de pænitentia ſic habet Seſl. 14. Cap . 1. Dominus Sacramentum pæni.
nitentiæ tunc precipue inſtituit , cum a mortuis excitatus , inſuflavit in A.
poftolos fuos dicens: accipite Spiritum San &um & c. quo tam inſignifa
&to , verbis tam perſpicuis poteftatem remittendi , & retinendipeccata.
Apoftolis , & eorum legitimis Succefforibus fuiſſe communicatam NB. uni
verſorum Patrum confenfus ſemper intellexit. Conſuli poterunt Inftit.
de Pænitent.pag . 58 .
Indidem percontari liceat , quandonam lex baptiſmi obliga
tionem induxerit ? B. In morte Chriftilex vetus mortua eft, non
tamen mox evaſit mortifera , quo ſenſim ad doctrinam Evangeli
cam Judæi adducerentur , & Synagoga non abfque honore lépe.
liretur. Ideo per quamdam æconomiam , & diſpenſationem
A tor 16. adhuc Paulus Timotheum circumciſionis ſtigmate no
tavit. Cæterum : lex baptiſini , etli jam antegreffe homines
quoſdam , mandati videlicet conſcios , obſtrinxerit ; re tamen ipfa
palam , ac univerſos non citius , quam ubi folemniter fuiſſet pro
mulgata ; id quod accidiſſe ferunt in die Pentecoſtes feſtiva , dum
fonus Apoftolorum in omnem terram exiviſſet. Ex eo tempore ( ſubit
Bernardus epiſt. 77. ad Hugonem ) tantum cuique cæpit antiqua obie
fervatio non valere , & non baptizatus quisque novi præcepti reus exifte
re,ex quopræceptum ipſum inexcuſabiliter ad ejus potuitpervenire notitiam .

De Differentia inter Baptiſmum

Chriſti , & Joannis.

S. VIII. Auguſtinus contra litt. Petil. C. 32. & fequ. teftatum re

liquit, Petilianum , eumdemque fecta Donatiftam , nihil inter u
trumque baptiſma veri diſcriminis , niſi penes gradus quofdam , e
quibus unum idemque Novi fæderis Sacramentum conflaretur ,
poſuiſſe ; ajebat nimirum : neſciens, quid loqueretur : Joannes aquam ,
Chriſtus Spiritum , ignem vero Paracletus adjecit. Sæculo XI. ade
rant
 de BAPTISMO,
307

rant Bogomili, narrante Euthymio in Panopl.P. 2. tit. 23. C. 16. qui

baptiſmum fluminis, quo nos facris Chriſtianis initiamur, Joannis
baptiſma appellabant; at ſuum , qui fieret per Spiritum San & um ,
Chriſti auctoris eſſe mentiebantur. Subinde proximius ad no
ftram ætatem Melanchthon , Calvinus, Zwinglius, Bucerus , præ
ftru & o erroris fundamento ( quo hominem volunt fola fidejuſtifi
cari) Baptiſmo Joannis , ac Chriſti, virtutem ,& efficaciam parem
adfcripfere ; ab his ne ad latum unguem diſcedunt Centuriaſtæ
Magdeburgeni Cent. 1. L. 1. C. 4. Quod , inquiunt, ad Baptiſmum
Joannis Baptifta, & Apoftolorum attinet , minifterio & efficacia prorſus.
conveniunt . Nam a DEO Joannes miffus eft , ut banc novam cerimonia
am aufpicarctur , & Baptiſmo Joannis remifio peccatorum applicabatur ,
In hos omnes invehitur

Propoſitio Orthodoxa.

6. IX . Non eamdem in baptiſmate Joannis

qualem in Chrifti baptiſmo , energiam fuiffe , fi

des edocet. Nec Baptiſmus Joannis per fefe ,

& ex opere operato efficaciam habuit ad pecca

tum abolendum . Bipartito negotium conficiam . Argu

menta partis Ime ſequentia ſunto. Imum . Hæ fun & iones paris vir
tutis non ſunt , quæ parem effe &tum , ut ut debite applicentur .
miņime procurant ; ſed ita eſt in utroque laudato baptiſmate ;
litteris quippe Divinis conſtare debet , uti Joannis Baptiſmus ad
pænitentiam duntaxat homines animaverit ; cum e contrario lava
crum Chriſti mundet Ecclefiam in verbo vita. Intelligamus Scriptu
ræ verſic ulos ur
: Ego ( teſtat Baptiſ ta Matth. 3. ) quidem baptizo vos
in aqua in pænitentiam ; qui autem poft me venturus eft , ipfe vos
baptizabit in Spiritu Sancto, & igni. Itidem Marci 1. C. Lucæ 3. C.
dicitur Joannes baptizafle in pænitentiam prædicaſſe baptiſmum pæni
tentia in remiffionem peccatorum . Ac proinde & c. Argumentum
Ildum . offert Patrum auctoritas ; enim vero Tertullianus L. de
Baptiſ. C. 10. meditato admonet , Joannis baptiſmum mandatu
quidem Divinum fuiſſe ; fed bumanum conditione , & potefate . Nibile
nim cæleſte præſtabat , vi ſua ; ſed cæleftibus præminiftrabat , pænitentiæ
Qq2
pre
 308 Pars II. DISSERT. I. CAP. I.

præpofitus. Adftipulatur Hieronymus in Dial. cum Lucifer. Foarse

nis , ait , baptifma non tam peccata dimifit , quam baptiſma penitentia
fuit in peccatorum remiffionem : id eft : futuram remifſionem , qua olet
poftea per ſanctificationem Chrifti fubfecutura. Ante Hieronymum ve
ro Baſilius de Spiritu S. C. 15. illinc cognoſcitur , quantum - - fit difcri
mixis ; quod Joannes quidem baptizavit aqua , odè núgios uo lygós
XQ1505 żV TV TVEÚj att dyiu , Dominus autem meus , JEjusClori
fus in Spiritu Sancto. Tum Gregorius Nazianzenus Orat. 39. in
ſancta lumina : baptizavit etiam Joannes , su őtt jev ledaincos ,
non jam ille quidem more Judaico , ſed etiam ad pænitentiam ; ZTW de
őhov aveuuatinus , non tamen prorſus ſpiritualiter - Bantiše voy
Iyoês , mà ły Tyeupati, baptizat quoque JEfus ; ſed in ſpiritu ,
quod quidem perfectum – baptiſmum reddit. Argumentum Tlitium
brevibus conficitur : ſi virtus in utroque baptiſmo eſt eadem , fi
unum idemque foret Sacramentum ; amabo, quorſum Paulus E
pheſi denuo in nomine Chriſti tingebat eos , qui ſe Joannis ba
ptiſmate ablutos fatebantur A & or. 19. v. 3. An impune poterat
baptiſmum validum renovare ? Genuinam facti cauffam ſuggerit
Auguſtinus L. 5.contra Donat. C. 10. eamque non alteram , nifi quia
baptiſma, quod illos juſſit Paulus accipere , non hoc erat , quod per Joan .
nem dabatur ; & alibi L. de unit. Ecclef. C. 21. non erat unus baptif
mus , qui dabatur a Joanne , & qui dabatur a Paulo. Opportune huic
loco advenit doctrina Angelici P. 3. Q. 38. art. 6. in O. Illis >
qui tantum in aqua baptizati erant baptiſmo Joannis , non folum erat ſup
plendum , quod deerat ( ut fcilicet darctur eis Spiritus S. per impofitio
rem manuum ) ſed erant iterato totaliter baptizandi in aqua & fpiritu.
His utique rationibus, firma inſuper traditione munitis, uſa Sy
nodus Tridentina decretorium fuum adjecit fuffragium Sel. 7.
Can. 1. Si quis dixcrit , baptiſmum Joannis babuiſſe eamdem vim cumba
Ptifmo Chriſti ; anathema fit.
" Pars propofitionis altera in proclivi ſequitur , vixdum novis
argumentis indiga ; dabo nihilo fecius quædam compendio. Imo.
llle baptiſmus per fé se ,atque ex opere operato haud continet effica
ciam procurandæ gratiæ , peccatique abolendi , quo Spiritus S.
non omnino confertur , quique folum ad pænitentiam anima
bat , erigebatque ; ſed hoc verum eft , ac jure poteft de bapti
ſmate, per Joannem collato , teſte Scriptura & Patribus affirmari;
ac propterca &c . Cape IIdo, teſtimonia cum antegreſfis profutu
ra ,
 1 DE BAPTISMO . 309
ra . Au & or QQ. ad Orthod, inter Opera Fuftini Q. 37. determi
nat baptiſmum Joannis fuiſſe proæmium Evangeliigratiæ ; nec illius
ope dimifla peccata , fed duntaxat δια μετανοίας , και πίςεως τα
X2158 per pænitentiam , & per fidem Chriſti. Gregorius M. Hom . 7.
in Evang. L. 1. Joannes , inquit, non ſpiritu , fed aqua baptizat ; quia
NB. peccata ſolvere non valens , baptizatorum corpora per aquam lavat ;
fed tamen NB. mentem per veniam non lavat. Breyiflime Angelicus.
L. c. Art. 3. in Baptiſmus Joannis non conferebat gratiam , fed folum
ad gratiam præparabat tripliciter. Uno quidem modo per doctrinam fo
annis , inducentem homines ad fidem Chrifti : alio modoaſſuefaciendo homi
nes ad ritum baptiſmi Chrifti : tertio modo per pænitentiam præparando
bomines ad ſuſcipiendum effectum baptiſmi Chriſti.
COROLLARIUM . Facile , ſponteque ſua conſequitur gran ,
de utriusque baptiſmatis diſcrimen , quale contractis his numeris
in confpe & u deſcribani. Imum eft. Non Joannis , ſed Chriſti ba.
ptiſma Sacramentum eſt Novi fæderis ; illud vix anno uno , aut
altero ; hoc ſtabiliter in Eccleſia perſeverat: dicendum ait D. Tho
mas ibidem Art. 1. ad imum , quod baptiſmus Joannis non erat per le 1
Sacramentum : fed quaß quoddam facramentale diſponens ad baptiſmum
Chriſti, & ideo aliqualiter pertinebat ad legem Chriſti ; non autem ad Le
gem Moyſis. IIdum Joannis baptiſma ſubſtantiali ritu alio , quia
absque Trinitatis invocatione , quia absque verborum formula
peragebatur ; & quanquam hortaretur populum ad fidem Chri
Iti venturi , & pænitentiam , tamen credendum non eft , quod
his verbis Concionalibus formam ſui baptiſmatis protulerit : ea quip
pe Chriſto nullatenus convenirent , quem in Jordane abluebat.
Illtium . Non conferebat Spiritum San &tum , cujus donationem ad
Chriftum retulit : non gratiam ex opere operate , non characterem ;
cum denuo ab Apoſtolis baptizati fuerint , qui Joannis quondam
lavacro fuiſſent uſi: baptiſmus Joannis ( redeo ad Angelicum Art.
6. in O ) neque gratiam conferebat , neque characterem imprimebat.
IVtum . Denique : Joannes non Diſcipulorum , ſed manibus ſuis.
met , nec niſi adultos , pænitentiæ capaces, baptizabat ; Chriſti
vero baptiſma non Miniſtrorum duntaxat, fed manibus cujusli
bet hominis ( pag. 191. ) etiamque parvulis confertur. Atque
ex his denuo luce & palam clareſcet , quam infirma fuerit Joan
nis lavatio , ad Chrifti baptiſmum minutatim comparata : fue
rit tamen multo excellentior purificationibus Judæorum quibus
cunque legalibus : Joannis baptiſma ( ſcribit Bafilius L. de bapt,
Tom.
 310 PARS II. DISSERT . I. CAP . I.

Tom. 1. ) præ legis antiquæ luftrationibus multis modis excelluit ;

nullam enim prorfusfaciebat peccatorum differentiam , nullum exigebati
Sacrificiorum diſcrimen . Purificationem ftudiofe non efflagitabat, nec dic
rum , aut horarum habebat obſervantiam , nec ulla prorſusfalta dilatio
ne per gratiam DEI ET Chriſti ipfius , fimul ac accefferat quis , & peccata ,
fua , quantacunque , confesſus fuerat, in Fordanis flumine baptizabatur,
Este confeftim peccatorum remiffionem accipiebat.

Rationes Opponentium .

$. X. Quum paria videris , eaſdemque dotes , in baptiſmate

Joannis & Chriſti repoſitas, fine dubio , aut unum erit in ambo
bus idemque Sacramentum , aut utrique par erit gratiæ procu
randæ efficacitas ; eſt autem verum Antecedens ; ac propterea & c.
probant, min . imo. Spectara origine erat conſimiliter Joannis ba
ptiſmus de cælo conſtitutus Joan. 1. ideoque peccatum ex ſe ſe
delere poterat. 2do. In utroque lavatio facta eſt per aquam .
žtio. In ambobusforma verborum facile erat conſimilis. Ambros
lius quippe L. 1. de Spiritu S. C. 3. docuit , Joannem his vocibus
úfum fuille : baptizo te in nomine Meffiaventuri , ſeu nomine Chrifti ;
qualiter ipfi demum Act. C. 2. poft paflionem Servatoris lavacrum
miniſtrabant Apoſtoli. Ecce Ambroſium : Joannes in remiffionem
peccatorum in advenientis JEſu, non in fun baptizabat nomine. 410. Per
æque in effectu procurando conveniebant : de altero dicitur A
ktor 2. baptizetur unusquisque veftrum in nomine JEfu Chriſti in remif.
fionem peccatorum : de altero Marci 1. v . 4. fuit Joannes in deferto ba.
ptizans , & prædicans baptiſmum pænitentia NB .in rcmifionem peccato
rum . Sto . Idem miniſterium , eadem doctrina erat Joannis,quæ
demum fuerat Apoſtolorum : itaque eumdem pariter fuiſſe ba.
priſmum dici poterit . 6to. Nifi hæc fint omnia , fruſtraneum
Joannis lavacrum fuiſſet , nulliusque frugis. Confirmat. Bafilius
nupere laudatus aſſerit , baptizatis in Jordane confeſtim peccatorum
veniam impartitam fuiſfe , & Cyrillus Hieroſ. Catech. Myſtag. 2. il
lud utriusque baptiſmi diſcrimen ſuggerit , quod per baptiſmum
Joannis dabatur remifio peccatorum ,perbaptiſmum Chriſti adoptio filia
rum. IIdo. Sed neque efficax eſt ratio inde aſſumpta , quod a
Joanne baptizati denụo ab Apoftolis luftrali fonte mundarentur;
hoc enim in iis duntaxat accidit , qui legitimum Joannis bapti.
ſma
 DE BAPTISMO . 311

(ma non obtinuerant; non autem cenſebantur obtinuiſſe , qui Spi

ritum Sanctum neſciebant. Ideo Hieronymus in C. 2. Joëlis : in A
&tibus , inquit , Apoftolorum , qui baptizati erant baptiſmate Joannis in
cum , qui venturus erat , hoc eſt : in nomine Domini JEſu : quia refpon
deruntPaulo interroganti : ſed ne ,fi fit quidem Spiritus Sanctus, novimus,
iterum baptizantur ;immo verum baptiſma accipiunt : quia fine Spiritu San
Eto , & myfterio Trinitatis, quidquid in unam , aut alteram perfonam ac
cipitur , imperfectum eft. Illtio. Videntur & Apoftolorum aliqui
non Chriſti , ſed Joannis baptiſmate abluti fuiſſe ; quin neque
Joannes baptiſmate Chriſti lotus eſt ; quorſum alii ,ab eodem
baptizati, debuiſſent in poſterum novo Chrifti baptiſmate lavari ?
R. Nego min. Ad probationem Imam . Nego Conf. Equidem lexipfa
vetus de cælo fuit, quæ nihilominus infirma Spiritum San & um ex
ſe ſe minime tribuebat ; dicamus igitur Joannis baptiſina de cælo
adveniffe propterea , quod non quidem ab hominibus, ſeda DEO
fuerit inſpiratum : cæterum vero , inquit Tertullianus L de bapt.
C. 10. nihilcæleſte præftabat,fed cæleftibus præminiftrabat. Clarior eſt
mens Angelici, quam ſufficio : in baptiſmo Joannis - ritus bapti
zandi ( 3. P.Q. 38. art. 2. in o ) non fuit ex hominibus; fed a DĒO ,
quifamiliari Spiritus Sancti revelatione Joannem ad baptizandum miſit.
Effectus autem illius baptiſmi fuit ab homine ; quia nihil in illo baptiſmo
oſtendebatur, quod bomo facere non poſſet : unde non fuit a ſolo DEO , ni
fe in quantum DEus in homine operatur. Quod demum 2do loco po
nitur ,
id nullus pernegat ; finem tamen nequaquam aſſequitur ar
gumentum objicientis: alioqui omnes lavationes Judæorum huc
pariter poffent acciri ; erat itaque penes aquam difcrimen nul
jum , fed forma facramentalis defuit ; hac dimilla quid eft aqua, nift
aqua ? ait Auguſtinus Tract. 80. in Foan. Sed nonne addidit ztio
objiciens formulam Sacramenti a Joanne uſurpatam ?Atqui hanc
ultro citroque inficiamur , nec foret niſi ab hæreticis arbitrarie
conficta, qui verbis doctrinæ, live concionalibus (pag.73. & fequ .)
formulam Sacramentorum conſarcinant. Ambrofius demum o
ratione ſua nihil contendit aliud , atque , quod Joannes cærimo
niam ſuam non mutam prorſus voluerit , ſed prædicationc fidei
in Chriftum venturum ſubnixam : Joannes ( confirmat veritatem
Paulus A&. 19. V. 4. ) baptizavit baptifmo pænitentiæ populum , dicens :
in eum qui
, venturus effet poſt ipſum , ut NB. crederent , hoc eft in JE
ſum . Et vero : demus adverfario , quod prætendit æquo liberali
us ; anne cauffam adferre poterit , quorſum denuo in nomine Do
mia
 312 PARS II. DissERT. I. Cap. I.

mini JEſu baptizati fint omnes , quos a Joanne baptizatos Ephe.

fi reperit Apoſtolus ? Si jam nupere in nomine JEfu baptizavit Jo
annes; quid eft? quod Paulus debeat in eodem corrigere ? Ad
4tum . Nego Ant. id quod nullatenus evincitur textibus ſubje & is ;
enim vero Joannis baptiſmari ſociabatur pradicatio pænitentia, ob
quam charitate perfe & a communitam revera indulgentia pecca
torum advenit ; at Chriſti lavacrum gratiam confert ex opere opera
to. Itaque vi poenitentiæ perfe & æ ,non autem vi ablutionis, pri
ma illa lavatiofàn & ificabat. Adde : nec pænitentia dicebatur diſpo
fitio ad Joannis baptiſmum ; fedpræparatio ad digne Meffiam re
cipiendum ; unde Tertullianus de bapt. C. 10. prædicabat, inquit ,
baptiſmum pænitentiæ in futuram remifſionem enunciatum . Augu
ſtinus L. 5. de bapt. C. 10. addit cauſſariam : ut ab eo baptizatis in fpe
remitterentur peccata ; reipfa vero in Domini baptifmo id fieret . Et
poſt eos D.Angelicus 3. P.Q.38.art. 3. ad 1. Joannis baptiſmus
erat quoddam inductivum ad pænitentiam , & quafi quædam protefta
tio , quaprofitebantur homines ſe acturos pænitentiam ; alius autem eft ba
ptiſmus Chriſti, per quem peccata remittuntur , quem Joannes dare non
poterat ;fed folum prædicabat. Ad stum . Miſera argutiuncula! qua
fi vero identitasdoctrinæ ad effentiam Sacramenti ſpectaret ; fi fic eſt ?
igitur repetant baptiſmum , fi qui proſtituti apoftatæ a vera Ec
clelia ad haram Lutheri transfugerint ; atque idem nobis pariter
foret agendum , contra, quam nupere diſputatum fit(pag. 76.68
242. ) Venio ad 6tam objectiunculam , quam ut leviſhmam , nul
liusque ponderis oftendo verbis D. Thomæ nupere jam recita
tis , bic cit. Q. e art. in O. Baptiſmus Joannis gratiam non conferebat,
fedfolum ad gratiam præparabat tripliciter : unoquidem modo per doctri
nam Joannisinducentem homincs ad fidem Chrifti : alio modo affuefacien
do homines ad ritum baptiſmi Chriſti : tertio modoper pænitentiam , pram
parando homines adſuſcipiendum effectum baptiſmi Chriſti.
Ad Confirmat. R. Bafilius , cum diceret eufus Tulv & QEDLY
ftatim remifſionem , eam intelligit, quæ pænitentiæ perfe & æ , non
Joannis baptiſmati , reſpondebat ; mox enim præmiſerat : qualia
cunque.& quantacunque peccata confeffi, ſtatim veniam &c. Porro :
Cyrillus videretur in ſenſu copiofius redundare, cum hac in pro
videntia reiniffio peccatorum , & adoptio filiorum DEI in idem reci
dant , niſi demodo largiendæ gratiæ explicetur, videlicet : grati
am in baptiſmate Joannis adveniſſe ex opere operantis , in baptiſmo
Chriſti ex opere operato. Propterea ſcitiſſime Os aureum : Sancti
Spi
 DE BAPTISMO. 313

Spiritus gratia in Chriſti baptiſmate eft : Joannis vero baptiſma hac do

nationeprivatur . Chryſoſt. Homil. 12 . Quod fi Tertullianum og .
gerant L. 4. de Bapt. C. 4. dicentem : nec quidquam refert inter eos,
quos Joannes in Jordane , & quos Petrus in Tiberi tinxit ; ſine mora
ſubjicies, grandem eſſe oſcitantiam , dolumque damnabilem , trun .
catas adferre Patrum orationes ; audiant denuo adverſarii, quid co
dem loco C. 10. in rem noftram contulerit idem Tertullianus : ba
ptiſmus Joannis mandatu quidem Divinum fuit ; ſed humanum con
ditione , & poteftate; nihil enim ( inquit porro ) cælefte præftabat ; ſed
cæleftibus præminiftrabat , pænitentia ſcilicet præpoſitus ; atque adeo
grandis eſt in utroque baptiſmate diſcrepantia ; quod autem loco
memorato comparationem iniverit inter Joannem , & Petrum baş,
prizantem , ca folum eft ratione materia , non vero ratione effectus ,
parisque efficacitatis ; quemadmodum diſtincte ſubdidit": nulla
diftinétio eft , mari quis , aut ftagno, flumine , an fonte , lacu , an alveo die
luatur.
Ad IIdum . Hanc commentationem profecto arbitrariam re.
jicio, illudque unum e Scriptura, hujusque Interprete Hieronymo
colligo , uti baptiſma Joannis ſub invocatione Trinitatis collatum
non lit; nec itaque Spiritum Sanctum , five gratiam diffuſam in
cordibus humanis, more alterius , quod baptiſma Chriſti appel
lamus , procurarit. Verbo : erat legitimum Joannis , non Chriſti
baptiſma , atque adeo Lege Evangelii jam promulgata innovan
dum : non eft ( reſponder Ď. Thomas ad objectionem conſimilem
bic Q. 38. art . 6. ad 4. ) tota cauſa , quare illi fuerint baptizati poft
baptiſmum Joannis, quia Spiritum Sanétum non cognoverunt : ſed quia
non erant baptiſmo Chriſti baptizati. Cæterum : patebit mens Hie.
ronymi in Dial. contra Lucif. Baptiſma Joannis, inquit, in tantum im
perféctum fuit , ut conſtet poftea Chriſti bapiſmate baptizatos , qui ab eo
fuerunt baptizati. Hieronymo Auguftinum juverit aſſociare, quod
'L. 5. contra Donat.C. 10. inquiat : quæro , ſibaptifmo Joannis peccata
dimittebantur , quid amplius præftare potuit baptiſmus Chriſti eis , quos
-
Paulus poft baptiſmum Joannis Chrißi baptiſmo voluit baptizari ?
Que igitur cauffa eft ? nifi quia baptiſma, quod illos jufît Paulus accipere,
non hoc erat , quod per Joannem dabatur. Ex his demum nihil mo
ratus Haberto Sorbonico aſſentiar , qui C 1. de Bapt. confidenter
fic ſcribit : Eorum Patrum mentem minime affecutus Magiſter
fententiarum in 4. Diſt. 2. eruit concluſionem , quæ communiter
ab omnibus Theologis rejicitur ; eſt vero illiusmodi: jlli, quiba
Rr
pti .
 314 PARS II. DISSERT. I. CAPUT I.

ptizati ſunt a Foanne , neſcientes Spiritum Sanétum effe , ac ponentes ſpem

in illius baptiſmo , poſtea baptizati ſunt baptiſmo Chriſti. Ili vero , qui
Spem non pofuerunt in baptiſmo Joannis, Patrem , & Filium , & Spic
ritum Sanctum credebant , non baptizati fuerunt. Et vero : opportu
nam quoque criſim fcripfit Angelicus , hic Q. 38. Art. 6. in O ,
quum hanc Magiſtri opinationem recitaret , inquiens : hoc qui
dem verum eft , quantum ad primam partem , quod multis auctoritatibus
confirmatur . Sed quantum ad fecundam partem eft penitus irrationabi
le , - quia baptiſmus Joannis neque gratiam conferebat , neque characten
rem ; ſed eratfolum in aqua - : Unde illis , qui tantum in aqua bapti
zati erant baptiſmo Joannis , non folum erat fupplendum , quod deerat ( ut
fcilicet daretur eis Spiritus Sanétus per impoſitionem manuum ) ſed erant
iterato totaliter baptizandi in aqua & Spiritu.
Ad IIItium Utrique fecundum priores reſponſiones ( pag.
302. ) non mediocri auctoritate ſuffultus reſpondeo; primum
cum Auguſtino epiſt. 108. ad Selevcianam :fi dicimus , ait, aqua non
fuiſſe baptizatos ( Apoftolos ) mctuendum eft, negraviter in eis erremus ;
ne demus hominibus auctoritatem contemnendi baptiſmum , quem uſque a-,
deo non contemnendum ipſa Apoſtolica diſciplina commendavit , ut Corne
lius Centurio , & qui cum illo crant , ctiam accepto Spiritu Sanctofuerint
baptizati. Baptizabat ( Chriftus) -- per diſcipulos ſuos, quos in
telligimus jam fuiſſe baptizatus, five baptiſmo Joannis , ficut nonnulli ar
bitrantur ; fivé , quod magis credibile eſt , baptiſmo Chrifti ; neque enim
miniſterio baptizandi defuit , ut haberet baptizatos ſervos , per quos cæteros
baptizaret, qui non defuit memorabilis illius humilitatis miniſterio , quan
do eis lavit pedes. Quod demum ad Joannem attinet , adjuvabi.
mur ſuffragio Scholarum Principis, quod ab Chryſoſtomo mu
tuatur : dicendum ( art.eodem ad 3tium ) quod ficut Chryſoſtomus bo
mil. 4. in Matth . Operis imperf. dicit , per hoc , quod Chriſtus Joanni di
centi : ego a te debeo baptizari &c. reſpondit : ſine modo & c. often
ditur , quod poftea Chriſtus baptizavit Joannem Certum tamen eft ,
ut Hieronymus dicit ſuper Matth . quod ficut Chriftus fuit baptizatus in
aqua a Joanne ; ita Joannes a Chriſto in Spiritu erat baptizandus. Ad
do ſententiam Nazianzeni Orat. 39. in qua teſtatur , Chriſtum
ccrto conſilio , & diſpenſatione Joanni dixifle : fine modo ; ſciebat nam
que paulo poft futurum , ut ipſe Baptiſtam baptizaret.
Forte demumſciſcitabere : Ecqua ſit ratio fuſcepti per Apoftolos
baptiſmatis Chriſti, quos nemo non ab originali vitio jam ea æta
te immunes agnoſcet ? 3. Paulus itidem jam circumciſus , perfe
te
 DE BAPTISMO , 315

deque ad DEum converſus , lavacro Chriſti tamen egebat, item

que Cornelius Centurio , ut ut alias juſtificatus ; Apoſtoli igitur
( fcribit Simonnet Diff. 1. art. 2. ) quamvisoriginali culpa liberi, &
juſti apud DEum , baptiſmo Chriſti indigebant, ut jus ad fpecia
lia auxilia , gratis baptiſmali annexa , acquirerent , ut acciperent
characterem - quo fideles ab infidelibus diſcernuntur - ut non
folum de facto , fed etiam dejure , eſſent membra Ecclefiæ Chri
ſti, - ut eſſent forma , & exemplum gregis , cujus paſtores a
Chriſto erant conſtituendi. Finiam præfentem Articulum verbis
Alexandrini Cyrilli e Sæculo Vto , cujus præfagitio hodiernos hæ
reticos egregie poterit vellicare: videbat Evangelifta ( inquit L.2 .
Ç . 57. in Joan . ) Spiritus Sancti gratia illuminatus , quam neceſſarium
eſſet ca narrare , quibus ,quantum Chrifti baptiſmus Joannis baptiſmopre
Jiaret , aperiretur : perſpexit non multo poft aliquos futuros , qui aut nul
lam inter baptiſmum , ö baptiſmum facerent differentiam ; fed pari laude
utrumque coronarent ; aut ob imperitiam , 5 lapfum hominum meliorem
efle baptifmum Joannis putarent. Nam veluti Lex Mofaica futurarum
rerum , & ſpiritualis cultus præparatio quadam fuit , occultam verita
tem parturiens ; fic baptiſmus Joannis ad baptiſmum Chrifti collatus, pra
parationis vim obtinebat. Pluribus non immorabor, led judicium
V. Bellarmini conſulendum ſuadeo , quod offeret L. de Bapt. G.
19. ad 24.

ARTICULUS II .

Quænam fit Sacramenti Baptiſmatis materia ,

quæ forma ?

S. XI.No plicem , proximam videlicet , atque remotam : hæc illud

ipſum eft , penes quod actio facramentalis verſatur ; illa vero dici.
tur applicatio materia remote , cui protinus forma addici debeat
ex inſtitucione Auctoris Sacramentorum . Nihil in his atome de
clarandis video difficultatis imminere ; alias tamen , ubi de indu
ſtria ex hæreticis accefferint , folido rationum pondere frangere
connitemur. Nunc igitur , quo demum pacto circa remotam ma
teriam Sectarii veteres live , live recentiores fuerint hallucinati ,
celeri oculo intueamur, Imo. Baptiſmum fluminis , quod aqua coh
Rr 2 di
 316 Pars . II. DISSERT . I. CAP . I.

ditionis viliſſimæ fit elementum Quintiliani, aliter quoque nomina

ti Pepufiani,teſtante Tertulliano. L. de bapt. C. 1. & 2.deſpexerunt;
idem Manichæos cum Selevcianis , & Hermianis damnato errore
perſuaſos , quum aquam fætum dicerent mali principii , docuiſſe
narrat Auguſtinus L. de Hæref. bareſi 46. & 59. His accenſendi
Pauliciani , ceu traduces Manichæorum , teftante Bellarmino L. I.
de bapt. C. 2. qui , quod fecundum Euthymium P. 2.Panopl. C. 21 .
Evangelii verba baptiſmum exiſtimaverint , integrum Sacramentum ſo
la verborum pronunciatione abſolvi ſomniabant. IIdo. Erant a .
lii , qui igne in baptiſmatis conferendis utebantur , quod Joannes
dixiffet aliquando : ipſe vos baptizabit in Spiritu , egy igne ; jactabant
præterea fanatici , quemadmodum fuper aquas ignis appareat ,
quum eorum aliquisin fontem luftralem deſcenderit ; vide Marte
nium de Rit. Bapt.L. 1.C. 1.Art. 14.Hoc errore implicitos volunt a
liqui Jacobitas , & Coptos teſtimonio Bernardi Lucemburgenſis in
Catal. Heret. alii vero dubitationem prudentem injiciunt , inde, '
quod folum notas igne inurant corporibus ad paganorum diſtinction
пет. " IIItio. Fuerunt alii oleo , non agua baptizantes , quod ex
Thuribio Aſturicenſi memorar laudatus Martene : alii vinum in
fundebant aquæ ; quin etiam nonnulli
folo vino , aut in aquæ defe
&u itidem cereviſia baptizandos tingeħant ; nec ab hac cærimo
nia abhorruit Beza epiſt. 2. ad Thomam Tillium . IVto. In vira Gre .
gorii X. refertur , Flagellantes e Sæculo tertio decimo docuiſſe ,
unumquemque baptizari debere proprio ſanguine per
flagella decorpore ex
cuffo ; num vero aqux uſum præterea omnem abjecerint ex Au
coribus facile coævis non conftat : non curant (hoc folum inquit
de Flagellantibus Gerſo Pariſinus in Libro contra eoſdem edito )
de Sacramento Confeſſionis, aut pænitentiæ facramentalis, dicentes , quod
hæc flagellatio potior cft ad delendum peccata - immo eam æquiparant non
nulli , vel præponunt martyrio . Ivto. Lutherus demum in Colloqu.
Sympos. C. 17. rogatus , num aqua deficiente lac agere poflit ma
teriam baptiſmi , nihil reluctans ajebat : quid quid balnei loco efle
poteft , aptum eſt ad baptizandum ; & vero eft , cur iſtud mentiri de
beant Novatores ; cum ablutio , liquore quo demum cunque per
acta , fignum elle poflit idoneum fidei excitandæ . Sunt denique
ex Inſtit. CalviniL. 4. haud modici familiares diſcipuli, qui verba
Chriſti : niſi quis renatus fuerit ex aqua &c. ad metaphoram detor
queant , & per aquam cordis compunctionem , velfanguinem Redem
ptoris intelligi ſomnient,
SCHO
 DE BAPTISMO. 317

SCHOLION. Qui quidem heterodoxi aquam concedunt in

miniftrando baptiſmate adhibendam ; tamen proterve iſtius con
ſecrationem , in Ecclefia Catholica conſuetam , indigniflimis cavillis
audent profcindere ; velut Calvinus cit. Inftit. C. 15. & Magdebur
geni Centuriaftæ Cent. 2. C. 2. Non exeamus hoc loco , niſi ora
impudica ſtarim oppilentur. Imo. etſi non nego, ritum hujuſcemo
di ħaud pertingere ad eſſentiam Sacramenti ; veterior nihilominus
eſt, probatusque antiquis Patribus, quam ut derideri poflit. Ba
filius certe L. de Spiritu S. C. 27. ait : súloyõuɛy dè tò üdwe Tā
Battiquatos , benedicimus autem aquam baptiſmatis - ac propterea
ipſum , qui baptiſmum accepit. Cyrillus Hieroſolymitanus Catech. 3 .
ic contra aqμα fmplex πνεύματος αγία και Χρις προς την επί
κλησιν λαβον δύναμιν αγιότητος επικτάται per Sanξti Spiritus ,
& Chriſti invocationem accepta virtute fanctitatem confequitur. Græcis
addo Patres Latinos : Ambrofius L. 1. de Sacram . C. 5. Forma, in

quit, baptifmatis, & uſus hoc habet , ut ante fons confecretur , o tum
defcendat , qui baptizandus eft. Tum Auguftinus Serm . 352. N. 3 .
quia baptiſmus , id eft , falutis aqua , non eft falutis , nifi Chrifti nomine
confecrata, qui pro nobis fanguinem fudit, cruce ipfius aqua fignatur. His
omnibus adde confuetudinem omniuni in Orbe Catholico natio :
num , inter quas aquam , luſtrationi facramentali deſtinatam
ſingulari ritu conſecrari docent Græcorum Euchologia apud
Goarium , Latinorum antiqui libri Rituales apud Martenium , Car
dinales Thomafium , & Bona , aliosque ; ut propterea fubdolos No.
vatorum riſus prudentiore liceat cachinno aſpernari.
§ . XII . Huc itidem locorum affigi debet notatio de materia
baptiſmiproxima, quamque in ea diſciplinam ſervaverit Eccleſia ,
commemorari. Eit igitur, ut ablutio , per aquam præftita , ſub
nomine materiæ proxima veniat; hanc triplicem fuiſſe videmus , u
nam trina , vel fimpla immerſione ; alteram aſperſione ; tertiam infuſio
ne perfectam . Priſcis Ecclefiæ fæculis confuetudo obtinuit , ut
trina fuerit corporum immerſione ritus baptizandi abſolutus > de
quo e Græcis conſulantur Juſtinus in Apolog. 2. Cyrillus Hieroſol.
Catech. 2. Bafilius L. de Spiritu S. C. 27. E Latinis Patribus Tertul
lianus L. contra Pruxeam C. 26. Cyprianus epift. 76. ad Magnum
Ambroſius L. 2. de Sasram . C. 6. Hieronymus Dial. contra Lucifer .
Exaudiamus quorumdam teſtimonia : Cyrillus ad fideles , merfi
ter in aquam , inquit , emerfiftis , atque ita per hæc ſymbola triduanam
Chri
 318 Pars H. DISSERT. I. CAP. I.

Chrifti fignificaftis fepulturam . Tertullianus : nec femel;ſed ter ad fin

gula nomina in perſonas fingulas tingimur'. Hieronymus : multa , qua
per traditionem in Ecclefia obfervantur, auctoritatem ſcripta legis
ufurpa.
verunt , velut in lavacro ter caput mergitare. Adde, quod in Ordine
Romano L. de Sabbat. Sancto ponitur : acceptis infantibus - baptizant
eos ſub trina merfione, tantum S. Trinitatem femel invocando. Sed enim ,
ut ut ad Sæculum tertium decimum ( quomodo clarere poteft ex
3. P. Q. 66. Art. 7. Angelici Aquinatis in eam ætatem referendi )
cærimoniam illiusmodi facile deductam noverimus ; tamen mini
me univerfalis adeo erat , ac ſtabilis , quin non pro opportunitate
adjunctorum quamdam ſui mutationem pateretur ; fic Clinici , fi
ve in lectulo ægrientes ,perfuſione , non immerſione luſtrabantur Sæ
culo tertio , & ratum baptiſma fuit teſte Cypriano epift. 76. ad Ma
gnum : nec quemquam movere debet , quod afpergi, velperfundividean
tur egri ; cum gratiam Dominicam conſequuntur ; quandoquidem Scri
ptura per Ezechielem dicat : & afpergam ſuper vos aquam mundum & c.
unde apparet afperfionem quoqueaquæ inftar ſalutaris lavacri obtine
re. Eandem baptizandi methodum probat Auguſtinus L. 6 .
contra Donat. C. 7. probat Conciliun Romanum fub Cornelio ,
& Neo- Cæfareenſe A.314.& c . Iterum : Sæculo fexto non trina, fed
unica merſione baptiſmus procurabatur ; cum enim ætate M. Gre
gorii Ariani in Hiſpania ternam in Divinis ſubſtantiam triplici mer
Lione adftrui jactarent , ritu provide variato juflit Pontifex M. u .
nam adhiberi , ut ne Arianorum errori videretur. Eccleſia fuffra
gari. Gregorii deciſionem fubinde A.633.ſua pariter affenfio
ne coronarunt Patres Toletani Synodo IV. Can . 6. propter vitan
dum ſchifmatis ſcandalum , vel barctici dogmatis ufum ,fimplam teneamus
baptiſmi merfionem , ne videantur apud nos , qui tertio mergunt , hereti
coruin probare affertioncm , dum fequuntur I morem . Hanc diſcipli
nam lua narratione proſequitur Valafridus Strabo Sæculi noni
Scriptor L. de Rit. Eccl . C.26. Alii , ſcribit , trinam immerfionem
volunt in fimilitudinem triduanæ ſepulturæ , ut in Canonibus Apoftolorum
ftatutum habetur, & Rommorum conſuetudo obſervat : alii unam propter
Divinitatis unitatem contendunt , ut in Concilio Toletano plenifſime babe
tur ; ubi etiam commemoratur , quod B. Gregorius interrogantiſuper hæc
Leandro inter cætera ita reſponderit ; quia in una fide nihil officit Ecclefia
confuetudo diverſa. Et rurſum : notandum , inquit , non folum mer .
gendo ,fed etiam defuper fundendo multos baptizatos fuiffe , & adhuc pof
jo baptizari - ficut in paffiore B. Laurentii quemdam urceo allato legimus
ber
 DE BAPTISMO. 319

baptizatum . Hoc etiam ſolet evenirc , cum provectiorum granditas cor

porum in minoribus vafis hominem tingi non patitur. Nec ſatis : Sæcu
lo deinde quarto decimo Clementis V. juſſu ritus affufionis per
mittebatur, paulloque in poſterum ad exitum ejusdem Sæculi, at
que in primis Sæculo quinto decimo tempore Florentini immerſio
nis cærimonia contrario paflim uſu aboletur , quemadmodum ex
litteris Encyclicis Marci Epheſii Hærefiarchæ Græci , e Rituali
bus genuinis , ab ea ætate in lucem editis , nec facile immerſionis ,
fed potius affufionis faciendæ reminiſcentibus, patebit. Et vero :
poterant graves cauffæ illiusmodi variationem perſuadere, quas
commodum attexuit Tournely L. 1. de bapt. Art. 2. Nimirum :
tenericudo infantum , pudicitia baptizandorum ipſo facto denu
dandorum , Miniſtrorum periculum , Diaconiſſarum munus ana
tiquatum , uniformitas Eccleſiæ , auctus baptizandorum numerus.
SCHOL10n. Etli hanc conſuetudinem tenebat poſtea Lati
norum cætus ; Græci tamen cum Orientalibus a veteri trina mer .
fione non omnino abſtinebant, nec per omnia hactenus abſtinent ,
velut Author Perpet.fid. Tom . 5. L. 2. C. 4. demonſtrat ex eorum
dem Euchologiis , & Canonum Compilatoribus. Quid ? quod
præterea ſchiſmatis ſui cauſſam in illam Latinorum variationem
rejecerint, & Baptiſmum noftrum repudiarint nonnulli fimul, fi
mul a Latinis baptizatos novo lavacro emundarint. Ut ut vero
fint iſta , ſemper nihilominus, atque nunc plurimi , licet in Lati
norum inconftantiam prætenſo zelo invehantur , ratum , ac vali .
dum æſtimant baptiſmum affufione miniftratum ; ubi cumprimis ne
ceſſitas confimilem ritum exigeret ; ideo Gregorius Abulfarage
in Synopſi Can . ex auctoritate Jacobi Edeſſeni ftatuit: fiinfans bapti
zandus fit in periculo mortis , nec adfit fluvius , aut receptaculum aqua ;
vel fons baptiſmalis ; fed aqua tantum in urceo , Sacerdos illam fundatfu
per caput infantis dicens: baptizatur & c .
1 S. XIII. Tertio loco , quia ternas Propoſitiones fecundum indi
cem præſentis Articuli meditor, notationem poftulat formula hu
jus Sacramenti, de qua partim Sectariorum errores, partim Grå
cos inter & Latinos in formulis recitandis differentiam , tum quo
que Orthodoxorum opinationes paullulum diverſas antegreſſe
fub inituitum vocabo ; ac primum , quod attinet ad Sectarios, hos
videpag. 2. ſtrictim enarratos , & pag. 73.76.5 84. pro poteſta
te revictos , nec aliquid ea in cauſſa magnopere defieri animad
verto . Alterum ergo diſpiciam : differentia inter Græcorum
&
 PARS II. DISSERT. I. Cap. I.
320
& Latinorum formulam accidentaria tantum eft , non fubftantiva.
Latini ad Evangelium attenti , quum baptizant, ſic ajunt: ego te
baptizo in Nomine Patris ; & Filii & Spiritus Sanéti: Amen ; quando.
que tamen veteres , ut habent antiqua Ritualia , quin forma ſen ,
fus vitiaretur , quamdam verborum additionem fecere : baptizo
te & c. ut habeas vitam æternam infæcula ; vel in remiffionem peccatorum ,
ut habeas vitam æternam . Græci vero cum Orientali Eccleſia hanc
cumprimis formulam ,baptiſmum miniftraturi propalam recitant :
Bartiketa Silos T3 Wet & c . baptizatur fervus ,velferva DEI
N. in Nomine Patris & c. ut videre eft apud Arcudium L. 1. Concord,
C. 8. Goarium in Euchol. Græc. Martenium Antiqu .Rituum L. 1. C.I.
Art. 14 ; In utraque diſcrimen occurrit penes tò baptizo", &
Battilata , id quod ſenſum verborum a Chriſto ſancitorum
eatenus immutat, ut fubftantia fignificationis nequaquam vitietur :
ambas igitur validas,nec niſi accidentarie differentes elle ,proximo
loco videbimus. Quod demum facit ad Orthodoxos Authores,
ex iis quidam : Præpofitus in 4.P. fumma , Petrus Cantor, Hugo
Victorinus L. 2. P. 6. C. 13. Petrus Lombardus L. 4. dift. 3. im .
proſpere docebant, folam Trinitatis invocationem , tametſi verba ile
la, hisve ſimilia : ego te baptizo, penitus omitterentur, revera ſuffice
re ad baptiſmi ſubſtantiam : hujuſmodi opinationem Alexander
ļII. in Conſtitutione , quæ habetur Extra. de bapt.& ejus effectu Cap.
Siquis. revicit, nec valiturum baptiſma definiit, quo actio bapti
zantis nulla voce ſignificaretur. Alii cenſebant valorem bapti
ſmo nequaquam defieri , fiquidem fine diſtincta perſonarum no
minatione fola Trinitas proferretur; alii datum in Nomine Chriſti
ceu validum opinabantur ; atque etiam hoc pacto Apoſtolos de
quodam peculiari privilegio , ac Chriſtidiſpenſatione, unde no
men Redemptoris naſcente Eccleſia ampliorem apud Gentes ,
Judæosque claritudinem acciperet , revera baptizaſſe. Sed
quanta his omnibus veritas inſit , quidve ſimilibus deferendum , in
proximis aperietur.

Series Propoſitionum Orthodoxa.

6. XIV. PROPOSITIO Ima . Sola aqua natu

ralis eſt materia remota baptiſmi,& neceffaria . Pro

ba
 DE BAPTISMO 321
batur initio Divinis Litteris , quæ in fenfu.nativo acceptæ non a
liam , niſi naturalem aquam , indigitant ; ſicuti argumentum verita
ti fufficient teſtimonia conſecutura. Matth. 28. ait Chriſtus : eun,
tes docete omnes gentes &c . quonam vero baptiſmate ? non alio cer .
te, atque peraquam ,ſecundum C. 3. Joan. V.5 . niſ quisrenatus fuerit
ex aqua & c. Paulo adftipulante ad Ephef.5. v.25. Chriſtus dilexit Ec
clefiam - mundans eam lavacro aque. At nunquid per aquam na.
tivam , & elementarem ? ita profe & o , ut nefas ſit tralatitium ſen
fum ifthic line cauffa comminiſci, quando verbis Chriſti jubentis
facta reſpondent : poft hæc ( narrat idem Evangeliſtes verſu 2 2. de
inceps conſequente ) venit JEfiis , Diſcipuli ejus in terram Juda
am & baptizabat , nonne aqua Regionem permeante ? quippe
ad comparationer innuendam confeftim additur : crat autem os
Joannes baptizans in Ænnon juxta Salim , quia NB . aqua multæ erant
illic : conjunctio orationis aperte ſignificat ,& Chriftum & Joan
nem aqua elementari afum fuiffe. Ideni ex Aaibus Apoftolicis
C. 8. palam eſt , ubi de Philippo & Eunucho dicitur : dum irent
per viam , venerunt ad quamdam aquam ; ridiculum fane ! ſi hic a.
quam metaphoricam velis , et ait Eunuchus : ecce aqua , quid prohi
bet me baptizari ? - defcenderunt uterque fine metaphora in aquam :
Philippus Eunuchus , 3 baptizavit eum . Egregie Auguſtinus
Tract. 15. in Foun . Sed forte ait aliquis , baptizat quidem Chriſtus in fpi
ritu , non in corporc; quafi vero alterius dono, quam illius , quisquam J
Sacramento corporalis & vifibilis baptiſmatis imbuntur. Vis nolle , quia
ipje baptizat non folum ſpiritu ,fed etiam aqua? audi Apoftolum : ficutChri
ſtus, inquit , dilexit Ecclefian - mundans eam lavacro aquæ in verbo.
Quid eſt baptiſmus Chrifti ? lavacrum aquæ in verbo. Tolli aquam , non
eft baptiſmus : tolle verbum , non eft baptiſmus. Accedit argumento
robur e Concilio Florentino , quod in Inſtructione pro Armenis
fic habet : materia hujus Sacramenti eft aqua vera, & naturalis ; & Tri.
dentinum Seſs. 7. Can. 2.4 quis dixerit , Aquam veram , et natura
lem ron eſſede neceſitate baptiſmi; atque idco verba illa Domini JEſu Chri,
fti : nifiquis renatus fuerit ex aqua & c. ad metaphoram aliquam de
torferit ; anathema fit. Tandem : quid multis ? utriusque Eccleſiæ ,
Orientalis & Occidentalis conſenſio perpetua , quomodo cum
Euchologiis Græcorum docent Ritualia Latinorum , argumentum
facit , a quo fe nunquam poterunt Novatores explicare. Conſu .
Hatur Marcene Tract. de antiqu. Eccl. Diſcipl. Au & or. perpet. fidei
Tom.'s.C.4 .
sr SCHO
 322 PARS II. DISSERT. I. Cap. I.

SCHOLIon Imum . Curioſius fcitabere : quorſum aquæ ele

mentum pro baptifmatis Sacramento definitum fit , & non liquor
quiscunque alius ? at mihi reſponſio Auguſtini ſufficeret: totars
tio faćti eſt voluntas facientis ; interim tamen conjecturas audire pof
ſumus. ima eft : quod obvium , ac commune elementum oppor
tune veniat Sacramento omnibus communi , ac necellario aque
ſcribit Angelicus 3. P. Q. 66. art. 3. eft conveniens materia neceſita
ti hujus Sacramenti ;poteft enim ubique de facili haberi. 2 do. ſicut

qua ( mutuor verba Catechiſmi Romani P. 2. C. 2. Q. 8. ) fordes

abluit ; ita etiam baptiſmi vim , atque efficientiam , quo peccatorum macu .
la eluuntur , optime demonſtrat. Accedit illud , quod quemadmodum a
qua refrigerandis corporibus aptifima eft : fic baptiſmo cupiditatum ardor
magna ex parte reſtinguitur.
SCHOLION Iidum . Ne dubitatio ſuborta tenebras offundat ,
dicam modo , ecqua fit aqua naturalis ? eſt illa , quam ex commu
ni hominum conſuetudine fine addito aquam compellamus , five e
mari , five flumine, aut fontibus , five ſtagno hauſtam ;gelidam
aut calentem ; veltandem egrandine , glacie , nivibus reſolutis
acceptam . Significanter Rituale Romanum , Gregorii XIII . juſ.
ſione editum , materiam hujus Sacramenti , ait , efle aquam veram &
naturalem , ut fontium , Puteorum , maris, fluminum , lacuum , ftagnorum ,
paludum , ciſternarum , og pluvialem , & fic quamcunque ſimplicem &
puram , quæ propriam aquæ ſpeciem retincat, nec referre , frigida fit , an
culida : non autem eſſe aquam artificialem , ut ex rofis , floribus , berbis,ſeu
fimilibus rebus expreſſam , aut diſtillatam ( ſuccus enim proprie eſt ;
non item nativum aquæ elementum ) nec alium quemvis liquorem ,
v. g. lac , vinum , fanguinem , ſalivam , ſudorem , lacrymas, pitui
tam c. Quid vero , fi aqua Chriſmate facro delibuta fit , &
conſecrata ? nonne jam immutata invalidum faceret Sacramentum ?
minime gentium : tum , quod accidentaria hæc folum fit aquæ varia
tio (pag. 105. ) tum , quod ex antiquiſſima Patrum traditione,
uſu & præcepto Eccleſiæ illiusmodi permiftio , non ad quemli.
bet ufum , fed ad animarum emundationem deſtinata definiatur
( pag. 317.) Provide Catechiſmus Romanus c. I. Q. 9. commo
nefacit: quamvis aqua fimplex , que nihil aliud admixtum habet , ma .
teria apta fit ad boc Sacramentum conficiendum , quoties ſcilicet baptiſmi
miniſtrandi NB. neceffitas incidat ; tamen ex Apoftolorum traditione fem
perin Ecclefia Catholica obſervatum eft, ut cum ſolemnibus cerimoniis ba
Priſmus conficitur , facrumetiam Chrifma addatur , quo baptiſmi effectum
 DE BAPTISMO , " Print 323

magis declarari perſpicuum eft. At, fi nulla haberi fimplex poffit au

qua naturalis, fi nec conſecrata , fuerit vero dubia quædam , & incer .
ta materia baptiſmatis , incumbente neceſſitate Miniſtro oblata
aum Sacramentum parare poterit ? inquiam ego: probatiſſimos eſſe
moralis Theologiæ Scriptores in confilium advocandos , qui caſus
ejuſcemodi ſingulares minutatim dirimant ; quanquam ad regu
lam generalem ( pag . 113. & fequ .delineatam ) commetienda lit
prudens opinatio : in dubio ( libeat Sanchezium Thomam L. I.
Summa C. 9. N. 39. auſcultare ) adhibenda eft ægro periclitanti potius
medicina dubia , quam nulla ; faltem finon
fit obfutura.

Rationes Opponentium.

S.XY. Duo in primis e C. Matth. 3. tentant eruere Corollaria ,

qui in præſenti dogmate hallucinantur: alterum , quod vel ignis
materia baptiſmi remota fit ; vel fit Chriſti baptiſmus mere ſpiri
tualis ; nituntur videlicet fententia Baptiſtæ : ego baptizovos in aqua ,
ipſe vos baptizabit in Spiritu Sancto , igni . Voluit igitur ba
priſma cauſticum , aut prorſus ſpirituale , quod corporatæ lava.
tioni, a Baptiſta miniftratæ , e diametro per antitheſim opponere
tur . Confirmat : ab his vocibus : Spiritu Sancto & igni ; tum aliis
ad Nicodemum prolatis : ex aqua 8 Spiritu Sanéto, ſenſum refe
runt , tanquam dictum ſit in priore fententia : ſpiritu igneo ; in
poſteriore : Spiritu aquco ; haud fecus , atque illud ad Colofj. 2. v.
8.per philofophiam , inanem fallaciam rectiſſime vertatur : per ina .
nem fallaciam philoſophicam . Mox Chryſoſtomus bomil. 31 . obler
vat , Spiritus S. gratiam modo ignem , modo aquam in Divinis Litteris
appellari. Ildo . Niſi per tò aqua tralatitio ſermone pænitentia
veniat , aut ipfe Chriſtus, qui eſt aqua viva ; quorſum Nicodemum
redargueret Servator : tu es Magiſter in Iſrael , o hæc ignoras ? An
poterat ceu legis peritus noíle , aqua naturali hominem ad falutem
renaſci ? Illtio. Alii demum immodice rudiores adverfarii ex
epift. 1. Joan. C. s . ſanguinem pro materia baptiſmi commini
ſcuntur; quoniam de Chriſto dictum ſit : hic eft,qui venit per aquam ,
ET fanguinem : non in aqua folum , ſed in aqua & fanguine. IVto. Nar
rat cum Joanne Moſcho , Sæculi feptimi Scriptore , in Prato ſpirit,
C. 176. Nicephorus Hift. L. 3. C. 37. Judæum quemdam , proxi
me moriturum , ter ſuperfuſa in eum arena , quod aqua defuerit, ba
Sf2 pti.
 324 Pars II. DISSERT. I. Cap. I.

ptizatum fuiffe , & prodigio ſubitaneo convaluiffe. Adjicitur

Vto. gemina recenſio e Sæculo quarto , & octavo , quaſi Papa Siri
cius probaſſet baptiſmum vino miniſtratum ; ajebat quippe : Prese
bytcr ,qui in vino baptizat in maxima neceſitate - pro tali re nulla ci cul
pa adfcribatur; infans vero ille , fi in S. Trinitate baptizatus eft , in eo bain
ptiſmo permaneat : poft Eum vero pari judicio ad quæſtionem con
fimilem reſpondit Stephanus III. Si in vino quis , inquiebat , propter
ea , quod aquam non inveniebat , omnino periclitantem infantem baptiza
vit , nulla ei inde adſcribitur culpa. Infantes fic permaneant in baptifmo.
Alii ſub Gregorio IX . Pontifice, cum aqua defideraretur , tinge
bant baptizandos cereviſia. Quocirca ex uſu quodam Ecclefiæ ,
auctoritate Pontificum firmato , conftare poterit , quemcunque
liquorem aptam fieri baptiſmatis materiam . Denique V Ito .Ele
mentum aquæ viliflimum eft , atque iipuriſſimum , quod inde
eruitur , cum peculiari benedictione conſecrari ſoleat , & foleat
Chriſmate purificari ; non igitur addecet , ut ad emundandas a
nimas adhibeatur.
R. Ad Imum . Neutrum ullis machinis extundetur ; nec enim de
materia utriusque baptiſinatis illic fermo eft , niſi quoque Spiri
tum San & um materiam baptiſmi yelles ; at potius de virtute, & ef
ficacia Chriſtianæ lavationis , qua Spiritus Divini gratia confer
tur , animas ſanctificans, peccatorumque maculas , non ſecus at:
que ignis ferri rubiginem , penitus ablumens. Nempe : vel il
lud : baptizabit Spiritu Sancto , & igni , ſecundum litteram nativam
vel translatam fignificationem fumendum eft ; fi primum ? indi
cabitur fenſilis adventus Spiritus Diviniſſimi fuper Apoftolos in
modum ignis , ut perhibent de die Pentecoftes paginæ Scriptura
rum . Si alterum ? denominabitur virtus Divinæ gratiæ , ulu ba
priſmatis efficaciter collatæ. Libeat de eo Catechiſmum Conci
lii Tridentini pariter intelligere : quod'a Joanne Baptiſta dictum eſt,
venturum eſfe Dominum , qui baptizaret in Spiritu Sancto , &
igne , id quidem nullo modo de baptiſmi mátcriu intelligendum eft ; fed
vcl ad intimum Spiritus Sancti effectum ; vel certe ad miraculum referri
debet , quod diePentecoſtes apparuit ; cum Spiritus Sanctus e cælo in
Apoftolos ignis fpecie delapſus eft, de quo alio loco Chriſtus Dominus non
fter prædixit: Joannes quidem baptizavit aqua ; vos autem bapti
zabimini Spiritu Sancto non poftmultos hos dies P. 2. C. 2.2.6.
Ad Confirmat. B. & Nego ſubdolam commentationem , toti utriusque
Ecclefiæ ſenſui repugnantem ,. Nam fi fic eft , ut ubique lice
at
 DE BAPTISMO . 326
at in Divinis Litteris res geminas propter interje& am vocem E
in rem unam , eamdemque conflare , nihil erit Sociniano facilius,
quam ex iis vocabulis : Patris , & Filii , & Spiritus Sanéti, unam ,
eamdemque perſonam , tribus nominibus appellandam , adftrue
re . Quod fi tamen per rò fpiritumigneum ,ſpiritum aqueum ( quan
quam more nuſquam uſitato , nec probabili ) intelligant Spiritum
San&um fub fpecie ignis Apoftolos irradiantem , tum in baptiſma
te occulta energia per aquas hominum corda facramentali lavatione
expurgantem , nihil amplius invicem digladiabimur. Nec de
mum officiet auctoritas Chryſoſtomi ; ait enim Spiritus Sancti
gratiam quandoque in Scripturis per ignem , alibi per aquam ac
umbrari , id quod inficiari non poffumus ; nunquam vero ait :
per aquam , & Spiritum Sanctum idem prorſus manifeſtari; mi

nus, ut de cauſtico quodam baptiſmate vel ſomnians cogita

verit,
Ad IIdum . Jufta fuit dubio procul reprehenſio ; quod Nico
demus ſpiritualem regenerationem ,
illiusque per aquam procuranda
modum plane pleneque ignoraffet: poterat fiquidem legis peri
tus de utroque haud obfcura in Codice Veteri legere veſtigia ;
cumprimis apud Ezcchielem C. 36. ubi DEus , effundam , inquit , fuo
per vos aquam mundam , & mundabimini ab omnibus inquinamentis vem
ſtris &c. Et iterum lſaiz 12.0 55. Plal. 103.v. 3o ; poterat , in .
quam , de fpirituali hominis renovatione quamdam intelligenti ,
am pollidere , niſi ad meras Judæorum mundationes corporatas
unice attendiſſet, altioremque indaginem five per ſocordiam , fi
ve ſuperbiam neglexiſſet ; ideo Auguſtinus Tract. 12. in Joan,
Homini ,Chriſtus ,non infultat ; fed ejus
fuperbiam ſanando ad bumili
tatem diſponit ; aut fi inſultat, tanquam indocto infultat , ut fuperbiams
deponat:
Ad IIItium . Iftis nempe verba Servatoris ad reminiſcentiam in
ſpirentur :fcrutamini fcripturas ; non enim de baptiſmate Chriſti
fed Chriſto cruci fuffixo fermonem illic Joannes informavit ; eſt
autem longe veriffimum , de latere Divinitlimo & aquam demum
& fanguinem largiter profluxiſſe.
1 Åd IVtum . Convaluerit Judæus prodigio propter meritum fi
! dei , & pietatis ; non autem Sacramenti ( quod alioqui nullum erat )
! efficacitate ; propterea Nicephorus continenter : pojiquam autera
1 domum funt reverfi, rem illam ad Dionyſium Alexandria Epiſcopum ( er .
ror eft Chronotaxeos, Dionyſium Aſcalonitam fcribere debuit, ut
ha
 326 Pars II. DISSERT . I. CAP . I.

Haber Baronius ad A. 181. N. 2. ) retulerunt. Ille vero admiratione

fuperis Ecclefiam ea de re confuluit , cui vifum eft , aqua inſuper juxta Ec
clefia traditionem effe abluendum .
Ad Vtum .In utraque recenſione, tam qux Siricium , quam quæ
Stephanum Iltium , vel utalii putant Ildum , attinet, multum eft
fubleltæ fidei ; quanquam nempe folicitam Eruditi operam impen
derint , nemo tamen , quod conſtat, illiusmodi Decreti veſtigium
in Collect. Concil. Reg. Paris. Tom . 3 , nemo in Archivis Romanis , aut
quacunque purgata Canonum collectione poterat reperire. Qua
re Harduinus ſuppoſititium , Natalis Alexander glolema temere a libra
rio intrufum , haud inconfulto appellant. Addo ( inquit Habertus
C. 2. deBapt. ) verba illa , quæ parentheſi clauduntur : infantes fic
permaneantin fuo baptiſmo, videri ab imperitis eſſe inſerta , vel fála
tem culpalibrariorum mendum irrepfiſle. Cæterum : ſi qua hi
ftoriæ ſolito liberalius fides nihilominus plenaria adſtruatur,erunt
hæ opiniones privati folum errores , non vero publicæ Pontifi
cum definitiones ; an non poffit Pontifex ceu privatus Doctor hal
lucinari ? Denique : minus moleſtiæ faceflit narratio , quam a tem
pore Gregorii IX. reperunt ; Norvegis fiquidem ( hi defectu a
quæ cereviſia tingebant baptizandos ) confeltim refpondit Ponti
fex ; nullo pacto valiturum baptiſma, quod utique fecundum do
& rinam Evangelicam aqua deber adminiſtrari. Fruftra eft igitur,
ut ex ufu quodam Ecclefiæ poflint adverſarii veram Sacramenti
materiam fubmovere.
+ Ad Vitum . Sic olim declamabant remugientes Manichæi; in
quos utriusque Ecclefiæ confenfio mox ab incunabulis fuis advo
canda inſurgit :Græci quidem vicibus fingulis aquam conſecrant,
nec fervant in diem alterum ; Latini vero bis duntaxat in anno :
Sabbatis ante Paſcha , & Pentecoſten , eamdem fanctificare con
fueverunt. Non quidem , ut prætenfa a Manichæis immunditia
tollatur , verum ut myſterii celebritas augeatur.

$ . XVI . PROPOSITIO Ilda . Materia Bao

ptiſmi proxima eſt ablutio per aquam : perinde

tamen ad bujus Sacramenti fubftantiam erit , fi

ve immerſione , five affufione , aut demum afperfio.

ne peragatur . In priore pun & o nihil opere maximo de.
cinebimur ; quando nullus ambigit , id vocari materiam proximam
Sa
 DE BAPTISMO. 327

Sacramentorum in uſu conſiſtentium , quod eſt materia remota apa

plicatio : fic habet fe ablutioper aquam celebrata ; ac proinde. Al
terum itaque contentius affumam : Baptiſmi fubftantia de Chriſti
conſtitutione indicat ablutionem , unde aqua corpus ſucceſſive tan
gat, est cor abluat ; porro fieri videmus tam in immerfione , quam
affufione , aut afperfione , ut aqua corpus lavandi tangat ; ergo & c.
Confirmat : Do & rina VeterisEcclefiæ erudimur ( pag. 318. ) quem
admodum ritus ablutionis potiſſimum merfione , ſed tamen occur.
rente cauſſa etiam afperfione, aut affufione fuerit miniftratus , quin
valor baptiſmatum ita collatorum in controverſiam cieretur; tum
nemo lavationes Græcorum irritas facit, nemo Latinorum inva
lidas declarat ; quantumvis illi potiſſimum merſions, hi affufione ba.
ptizandos emundent ; quod utique errorem ſaperet ilicet con
temnendum , niſi varius hic abluendi ritus naturam Sacramenti
ne minimum vitiaret , ne minimum inſtitutioni ſpiritualis lava.
cri officeret. Patres veritati ſuffragaturos non repetam , citata
mox pagina poterit ſub iteratum conſpectum advocari; legam u
nice Angelici teftimonium : dicendum ( inquit 3. P. Q. 66. art. 8.
in o ) quod , ficut prius , antecedente articulo , dictum eft, ad bapti
fmum per fe requiritur ablutio aqua, qua eft de neceffitate Sacramenti :
modus autem ablutionis per accidens fe habet ad Sacramentum ; ideo
ficut ex prædicta auctoritate Gregorii patet , quantum eſt deſe, utrumque
licite fieri poteft, fcilicet , & femel , & ter immergere. Antea vero
art. 7. in o lubdidit: quod aqua affumitur in Sacramento baptiſmi ad
ufum ablutionis corporalis , peraquamfignificatur interior ablutiopecca
torum ; ablutio autem ficri poteft per aquam , non folum per modum im
merfionis ; ſed etiam per modum afpcrfonis , vel affufionis . Sequitur Ca
techiſmiRomani ſententia , quæ Q.13.P. 2. C.2. conſimiliter ef
fertur : qui hoc Sacramento , Baptiſmi , initiari debent , vel in aquam
merguntur , vel aqua in cos infunditur , vel aqua afperfione tinguntur. Ex
bis autem ritibus ,quicunque ſervetur , Baptiſmum vereperfici credendum
eft ; aquaenim in baptiſmo adhibetur ad fignificandam anima ablutionem ,
quam efficit - ablutio autem non magis fit, cum aliquis aqua mergitur
quod diu a primis temporibus in Eccleſia obfervatum animadvertimus ,
quamvel aqua affufione, quod nunc in frequenti uſa poſitum videmus ; vel
, quemadmodum a Petro factum effe colligitur , cum Actor 2. C.
afperfione,
uno die tria millia hominum ad fidei veritatem traduxit , & baptizavit.
Manet ergo procul omni dubitatione certiflimum ,fubftantiam Sa.
cramenti baptifmatis valide perfici, aut merfione , aut afperfione,
vel
 328 PARS II . DISSERT. I. CAP. I.

vel affufione ; quod triplex ifte tingendi modus veram poflit ab .

hutionem , per legem à Chrifto fancitam , curatiilime manifeſtare,

Argutie Opponentium .

S.XVII. Ex etymo nominis oportet ,facramentalis ut ablutio

merfioncm folummodo denotet; quid enim baptizare ſit aliud , niſi
mergere , a Lántw mergo : qui merguntur, cunt cadendo, ut poflit
elle a Báw, ingredi fucio in humorem , & Tin ]w cado; hinc Bantibw .
Non erit igitur ad Sacramenti præfentis ſubſtantiam perinde,dum
vel merfione , vel afperfione , vel affisfione perficiarur. Confirmat. Imo.
Per baptiſmum configuramur morti , & ſepulturæ Chriſti; quo
modo fcribit Apoftolus ad Rom . 6.v.3 . & 4. Id autem merſione dun
taxat exprimicar: nam ficut in quodam ſepulchro ( inquit Chryfofto
mus hoinil. 24. in Joan . ) in aquw ſubmergentibus nobis capita , vetus
bomo ſepelitur , & fubmerſus deorfum occultatis ; deinde novus rurfus
aſcendit. Idem legitur apud Cyrillum Hieroſol. Catech . 2. Ac pro
pterea c. IIdo. Trina merſio a Traditione Apoftolica dima
nat : fic immo Chriitus per merfionem in Jordane baptiſma fuſce
pit , fic Apoftoli, aliique Diſcipuli baptiſma Catechumenis con
fcrebant ; nefas autem eít , a Traditione Apoſtolica , unde ritum
eſle juris Divini opportune colligitur , declinare ; igitur & c. IIItio.
de validitate baptiſmatis per infufionem miniſtrati non modo Ma
gnus in epiſt. ad Cypr. ſed etiam teſte Euſebio Hift. L. 6. C. 43. Pa
pa Cornelius dubitarunt : prior quærit de Clinicis baptizatis : an
habendi fint legitimi Chriſtiani ; eo quod aqua falutari non lotifint , fed
perfuſi ? Alter de Novatiano ait : in ipfo ,in quo jacebat , le-tulo perfu
fus baptiſmum ſuſcepit ; fi tamen hujusmodi baptiſmum ſuſcepifje dicendus
.
eft IVto. Si quando trina olim immerſio negligebatur , irritum
dicebatur baptiſma; ideo rebaptizandos Eunomianos cenſuit Sy
nodus Conftantinopolitana I. Can. 1. quod in unam demerfionem ba
prizarentur. Ob cauſſam confimilem in Bonoſiacis baptiſma re
petendum ſtatuit Pelagius II. in Refcripto ad Gaudentium . Deni
que Can . 50. ex Apoftolicis ſic habet:fi quis Epiſcopus , dut Presbyter in
una initiatione non tres immerſiones , fed unam duntaxat , qua in mortem
Domini detur , peregerit, deponitor. Vto. Saltem extra caſum necef
ſitatis non erit baptizaturo integrum , negligere merſiones ; ait
quippe Angelicus 3. P.Q.66. Art, 7. in baptizare per modum
im
 DE BAPTISMO . 329
immerfionis eft tutius · boc habet communior ufus. Et art. 8. in o cefa.
Jante tali cauſa communiter obfervatur in baptifmo trina immerſio ; & idco
graviter peccaret aliter baptizans , quafi ritum Ecclefia non obſervans.
B. Nego Conf. Graminaticulorum criſes nihil veremur ; tum ,
quod in Tu Börtw non tam nativa vocis ſignificatio , licet hæc
quoque lavationem apud Græcos indicet, ſpectanda ſit , quam ipſe
potius vocabuli ufus : hunc vero a primis Sæculis conſecravit Ec
cleſia , communiter merfione , aliquando affufione olim baptizans
fpag. 318. ) tum quod tù baptizo itidem apud Judæos non folum
immerfionem ', ſed quamlibetablutionem fignificet ; fic Lucæ 11.v.
38. cæpit Pharifæus intra fe reputans de Chriſto dicere : quare non
baptizatus effet, hoc eſt: manus laviſlet ante prandium ; uti liquet ex
C : 15. Matth. & 7. Marci, ubi arguuntur Diſcipuli , quod manus
non lavent panem manducaturi.
Ad Confirmat. Imam . Nego min . Sacramentalis ablutio, cujus de
mumcunque modi , ſi vera eft , mortem , & fepulturam Chriſti
poterit denotare ; etſi non abnuam , hæc ſignificantius per immer .
fionem , quam affufionem , vel afperfionem adumbrari. Subſcribamus
Angelico : dicendum , quod in immerfione expreffius repræfentatur fi
ſepultura Chriſti - fed in aliis modis baptizandi repræſentatur ali.
gura
quo modo , licet non ita expreſſe. Nam quocunque modo fiat ablutio , cor .
pus hominis, vel aliqua pars ejus , aqua fupponitur ,ficut corpus Chriſti fub
terra fuit pofitum . cit. Q. 66. art. 7. ad 2dum . Quod autem adducti
Patres idem argumentum proſequantur,id mirum effe non debet ;
cum ea adhucætate communiter immerſione corporum homines
fuerint baptizati , quæ tamen ad neceſſitatem , & fubftantiam Sa
cramenti non attinet : quod fiat ablutio ( redeo ad Aquinatem ibidem
ad imum ) hoc vel illo modo, accidit baptifmo. Et ideo talis diverſitas
non tollit unitatem baptiſmi; & mox art. 8. ad imum : ideo patet , quod
trina immerſio nec ex parte Trinitatis ( hanc enim formula exprimit )
nec ex parte paſſionis Chriſti eft de neceſitate Sacramenti. Verbo dia
cam ; princeps baptiſmi lignificatio exhibet regenerationem ani
mæ per corporis ablutionem verbis Evangelicisprocuratam ; id
quod trina , vel fimpla immerſione , afperfione , vel aquarum affufione
omnino continget.
Ad IIdam . Dift. min. A Traditione Apoftolica, quæ fidei dogma
contineat , nefas eft difcedere , ſuntque illiusmodipuncta juris Di.
vini. Conc. quæmodum , & diſciplinam adminiſtrationis comple
& itur. Nega. Aliqua Apoſtoli (ſubdam ex Eminent. Gotti Tract. 5 .
Tt de
 330 PARS II. DISSERT . I. CAPUT I.

de bapt. Q. 1. Dub. 4. ) tradiderunt tanquam meri Promulgatores, &

ſunt ea , quæ tanquam dogmata ad fidem , ac mores pertinent :
& hæc tanquam juris Divini habenda ſunt ; alia vero tradiderunt
tanquam Inſtitutores , cujus generis ſunt ritus omnes , & alia ad di
fciplinam fpe & antia v. g. a jejunisfumi Euchariftiam : non jejunare
inter Paſcha ET Pentecoſten &c. at iſta Juris tantum Ecclefiaftici haben
da funt. Hujus ergo generis eft trina immerſio, quæ licet ex tra

ditione Apoſtolica fuerit introducta ; quia tamen ad difciplinam

& cærimoniam pertinet , non obligat , utſine illa valide non con
feratur baptiſinus, poteftque Ecclelia ſalva , baptifmatis ſubſtantia ,
pro temporum circumftantiis , vel una tantum morfionc uti, vel in
affufionem , aut afperfionem convertere. Cæterum : Chrifti & per
frequens Apoftolorum exemplum ; nifi præterea inſtitutionis præ
ceptio oſtendatur, efficaciſſimis nequaquam urget ; alioqui flumi
ne tantum Jordanis baptizari, & pane Euchariſtico poft cænam
veſci uſque modo deberemus.
Ad IlItiam . Vero haud eft abfimile , uti non de valore fuerit
fed effectu Sacramenti dubitatum propterea ; quod Clinicieſſent ii
homines, qui ad extremum morbum bapriſmadifferebant, in le
& ulo ſuſcipiendum ; ſic vero ſupina hæc quædam delidia ſuſpicio .
nem ingerere poterat,non tam ſinceromotu fidei , quam porius
fervili metu lavacrum ſalutare poſtulari : eapropter notam quo
que irregularitatis incurrebant. Adverte demum : fi irritum vo.
luiſſent baptiſma Clinicorum , affufione aquæ miniftratum , nunquid
iterationem illius jufliſſent ? & juſſerunt nunquam .

Sed contra : Utique Cyprianus roganti Magno epiſt. 76. re

fpondit : fi aliquis exiftimat , eos nihil conſecutos non decipiatur, ut fi
convaluerint,baptizentur. R. quanquam ratum fuit in ſententia Cy
priani baptiſma Clinicorum ; tamen , quod antea dixerit : unusquis.
que , quod putat , ſentiat', quod ſenſerit , faciat ; neceſſarium erat
confequens , ut illi repeterent baptiſma , quorum judicio invalia
dum putabatur ; ideo vigilanter ab co ſcriptum
eft: fr aliquiscxiſti
mat eos , nihil & c. Sed paucorum , fi qua fuit , illiuſcemodi opina
tio , potior eſſe non poteſtuniverſalis Ecclefiæ ſenſu . Il lic por
Illic
ro Cypriani moderationem fuper quæſito , ab Ecclefia ea ætate
nondum folemniter deciſo , laudant aliqui ; aliqui etiam erroris
veſtigia ſubodorantur , in quæ cum rebaptizantibus abibat ( pag.
293. & fequ .)
Ad IVtam . Non ob unam demerfionem Eunomianum , & Bono
fia
 DE BAPTISMO. 331
facum baptiſma declarabatur invalidum ; forma fuit repetitionis
çaula , quam fubftantivo errore corrumpebant. Eunominiani, ut
credimus Theodoreto L. 4. baret. fabul. duntaxat in mortem Chrifti
absque trium in Divinis perſonarum invocatione Catechume.
nos, cæterosque parvulos lavabant : non oportet ( ore Eunomii lo
quitur Theodoretus ) ter immergere eum , qui baprizatur , nec Trini.
Latem invocare ; ſedfemel baptizarein mortem Chrifti : Epiphanius ve
ro in Edit. Petaviana, bær. 76. formam Eunomianam hanc recenſet :
ας όνομα θες ακτίς , και εις όνομα υίδ κεκτισμένο , και εις
όνομα πνεύματος αγιας ικ8 , και υπό το κεκτισμένα υι8 κτι
AT ÉVTOS. In nomine DEI increati, & in nomine Filii creati , & in no
& a creatoFilio procreati. Conſimili de cauf.
mineSpiritus ſanctificantis,
ſa Bonofiscos repreſſitPelagius II. S. P. baptizabant enim , violata for
mula , folummodo in mortem Chriſti una immerfionc. Ad hæc: ſi quan
- do in nomine Trinitatis videbantur revera baptiſmum miniſtraſle ,
Catholicæ fidei , jubet Pontifex, reconcilientur. Venio ad Canon
nem Apoftolicum , licetApoſtolis perperam inſcriptum ( pag.248.)
atque is recte Miniſtrum pæna depoſitionis caſtigat, qui adver
ſuſ conſuetudinem , eo temporis receptam , unica merſione in fo
lemni baptiſmate uteretur ; ut non dicam , quod plane veriffi
mum eft , hoc loco Eunomianos, folum in mortem Chrifti , non ve.
ro ſub expreſſa Trinitatis invocatione baptizantes, perftringi; ic
circo mox fubditur : non enim dixit Dominus : in mortem meam ba .
ptizate ; fed, profečti docete omnes Gentes , baptizantes eos in nomine Pas
tris sc.
Ad Vtam . Ad noſtra tempora , præſentemque Ecclefiæ ritum
attenti Negamus Ant. Angelicus vero , quod extra Hiſpanias ( pag.
318. ) ufus trinæ merſionis ad præceptum Eccleſiaſticum adhuc
dum fpe &taret, oprime cenſuit , ab eo pro cujusque Miniſtri arbi
tratu nullatenus impune recedi poſſe. Deinde : vox tutius in ſen .
tentia S. Do & oris non opponitur dubio , fed tuto ; ficut calidus ca
lido , non frigido ; tutiorem itaque dixit trinam merfionem , quod
fua 'ætate ubivis facile retineretur ; nec tamen veritatem diflimu

0 lavit, cum diceret : dicendum , quod immerfio non eft de neceſitate bisa
ptifmi.
Scholion. Uſui commodabuntur ſequentia Imo. Ritus in
baptiſmate , qui cujusvis eft Ecclefiæ proprius , fervetur ; aliud
nili neceſſitas exigere videatur. Ideo in Eccleſia Latina affufio
Tt2 nem ,
 332 PARS II. DISSERT . I. CAP. I.

nem , in Græca immerſionem adhibendam novimus , a qua nemini

citra peccatum liceat recedere. Quam ob cauſſam Rituale Row
manum Pauli V.baptiſmus , licet fieri poffit aut per infufionem aqua ,
aut per immerſionem , aut per afperfionem , primus tamen vel ſecundusmoe
dus , qui magis ſunt in ufu , pro Ecclefiarum conſuetudine retineatur.
IIdo. Debet ablutio immediate,non crines , non veftes, fed corpus
contingere in ea quantitate , quæ fatis fit, ut prudenter æftimari
facramentaliter abluiſſe .
poſſit , Miniſtrum IlItio , Non eſt neceſ .
fe , ut corpus integrum flumine perluatur , modo caput , pars
corporis primaria ,aquam capiat ; quod fi extra neceffitatem a
liud membrum perfundas, gravi noxa implicabere. Illud ( Ca
tech . Rom.P. 2. C.2.Q. 15. ) precipue monere oportet , non quam
libet corporis partem , fed potiffimum caput - abluendum , fimulque ab eo ,
qui baptizat, non ante , aut poft ablutionem verba Sacramenti - Jed codem
tempore , quo ablutio ipfa peragitur , pronunciandu ole. Eft vero , ut
ſi caput non poſſit , debeant faltem partes corporis aliæ v. g .
pectus , aut ſcapula , brachium & c.ſecundum circumſtantiam necelli
tatis ingruentis lavari ; id quod in partu mulierum periculoſo
fæpe numero accidit ; intelligatur ſententia Angelici : expećtanda
eft ( inquit 3. P. Q.68 . art. 1 1. ad 4. ) totalis egreſio pueri ex utero ad
baptiſmum , nifi mors immineat : fi tamen primo caput egrediatur , in quo
fundantur omnes fenfus, debet baptizari periculo imminente , & non eft po
ftea rebaptizandus , få eum perfečte naſci contigerit . Et videtur idem fa
ciendum , quæcunque alia pars egrediatur , periculo imminente . Quia ta
men in nulla exteriorum partium integritas vitæ ita confiftit, ficut in capi
te , videtur quibusdam , quod propter dubium , quacunque alia parte cor .
poris abluta , puer poft perfectam nativitatem fit baptizandus fub hac for
fi non es baptizatus, ego te baptizo E C. Nec alia Rituale
Romanum exhibet : nemo, inquit , in utero Matris clauſus baptizari
debet ; fi tamen infans caput emiferit , periculum mortis immineat , ba
ptizetur in capite : nec poftea , fi vivus evaferit , erit iterum baptizandus.
At ſi aliud membrum emerſerit , quod vitalem indicet motum , in illo ,
periculum impendeat, baptizetur : & tunc , fi natus vixerit , crit fub con
di ione baptizandus. Suarez in 3. P. Diſp. 20. l. 66. Art. 4o
Sect. 2. laudatus L. 7. de Syn. Diæcef. C. 5. Benedi&ti XIV .mentem
D. Angelici explicaturus fic ait : Ji baptiſmus fieri poteſt in capite , illa
eft certiffima - materia; quia illa pars pracipua eft , & ab ea maxime po
test totus homo denominari. Quod fi hoc commode fieri non poteft - fi fiat
ablutioin ſcapulis, aut in pectore, vel in bumeris, eritfatis certa , & indu
bie
 DE BAPTISMO, 333
bitata materia. Interdun vero foletoccurrere neceffitas baptizandipuse)
rum inpede propter periculum mortis , & tunc etiam licite id fit i tainen ,
quia res eft dubia , fi infans evadat periculum , & perfe &tenafcatur , ite
rum abluendus eft fub conditione & c. IVto , Demus caſum enaſci, in quo
immerfio foret adhibenda ; puer vero non emergeret ; ſed aquis
præfocaretur : an validum nihilominus baptiſma ? B. affirmative :
adhuc enim vero nihil deficeret , quin illiusmodi actio nomen
ablutionis mereretur ; emerſio non videtur ad fubftantiam hujus
Sacramenti neceſſario attinere, Vto. Quæſtionem movent Theo
logi , utrum in hypotheſi , quod quis periclitantem non poffet
baptizare , niſi in puteum , aut flumen dejiciendo ,verus eller ba .
ptiſmus adhibita verborum formula ; tenent communiter partem
affirmantem ;cum validitatem Sacramenti nequaquam præpedi-,
at Miniſtri impietas (pag.253.) Sed licitum fore negant e vero
potiſſimi ; quod malum non licet facere , ut eveniat bonum .

S. XVIII. PROPOSITIO IIItia. Ut ex for

mula valeat baptiſmus , oportet, per eam aétio ba

ptizandi , diſtintaque trium Divinarum perfo

narum invocatio exprimatur: Sic Ecclefia Græs

ca , ſic Latina , fic denique olim etiam Apoftoli

Sacramentali fonte parvulos, adultosve tingebant.

Tribus verſiculis conftat Propoſitio , eritque argumentis trifari
am ſectis demonſtranda.
Pars Prior legitima baptiſmiformula , illis Chriſti verbis re
velata, ſubnititur : euntes , docete omnes gentes, baptizantes eos in nomi
ne Patris, a Filii , & Spiritus Sancti ; ſed ſic in manifeſtis eft , uti.
actio baptizandi explicate ſignificari debeat, nec poflint voces : ego
te baptizo 5 c. vel conſimilis: baptizatur c. quin formula ſubſtanti
va mutatione penes ſenfum a Chriſto intentum vitietur , omnino
præteriri; ergo. Accedit utriusque Ecclefiæ confenfio perpetua,
in pervetuſtis cum Latinorum , tum Græcorum Ritualibus inſinua
ta . Nempe : functio facramentalis id debet per forinulam , in qua
potiſfimum vis fignificandi , dicente Tridentino , reſidet, mani
feſtare , ad quod vi Divinæ inſtitutionis porrigitur ; porrigitur
autem ad ablutionem ; ablutionem itaque inanifeſtet , eſt néceſſe.
Recitabo deinde ſuffragium Angelici : quia ublutio kominis in aqua,
( 3.
 334 Pars II. D18SERT. L CAP. I.

(-3. P. Q. 66. art. szad zdum ) propter multa fieripoteft , oportet ,

quod determinetur in verbis forme, ad quid fitto Quod quidem non fit
per hoc , quod dicitur : io nomine Patris & c. quia omnia in tali nomi
ne facere debemus : 'let bebetur ad Coloff. 3. Et ideo , ji non exprimatur a
& tus baptiſmi , vel per machum noftrum , baptizo te I co vel per modum
Græcorum , baptizatur & c. non perficitur Sacramentum . Addo fire
mamentum Sedis Apoftolicæ , ne quis ultra vacillare aufit : Ale
xander III, in Extra. de Bapt. Cap. fi quis puçrum , ſic finit verita
tem : fi quis puerum ter in aqua merferit in nomine Patris &c. non
dixerit : ego te baptizo 5 c. puer non eft baptizatus, Confonat A
lexander VII . ex A. 1690. inter alias hancnumero 27. aſſertionem
Vaticano clavoconfigens : valuit aliquando baptiſmus fub hac forma
collatus : in nomine Patris & Filii & Spiritus fancti,prætermiffis if.is :
ego te baptizo. Recte in Decreto ad Armenos Eugenius: quoni
am cum principalis cauffa , ex qua baptiſmus virtutem babet , fit fancta
Trinitas , inſtrumentalis autem fit Miniſter , qui tradit exterius Sacramen
tum , fi NB . exprimitur aétus, qui per ipſum exercetur Miniftrum cum
S, Trinitatis invocatione , perficitur Sacramentum .
Pars altera eodem Evangelii textu Matth. 28. ftabilitur ; non
enim ad baptiſmi ſubftantiam pertinerenon poteſt , quod Auctor
Sacramenti fuopte arbitrio definiit ; definiit vero invocationem
S. Trinitatis noranter exprimendam : baptizantes cos in nomine Pa
tris Sc. ac propterea & c. In idem veritatis punctum confpi
rant Græcorum , & Latinorum Libri Rituales apud Martene L. 1 .
de Antiqu . Eccl. Rit. Conſpirant Patres Sæculorum omnium , ut
hic de ſenſu Eccleſiæ neminem poſſit prudens dubitatio inceſſe
re . Dionyſius Areopagites de Eccl. Hierarch. C. 2. ter , inquit ,
0
cum immerge tres Divinæ beatitudinis perſonas invocando. Juſti
nus Martyr Apol. 2. In nomine rerum cunctarum Parentis , & Domini
DEI, & Salvatoris noftri JEfu Chrifti , & Spiritus Suncti in aqua tum
lavantur. Tertullianus L. adverſus Praxeam C. 26. noviſſimeman
dans , Chriſtus , ut tingerent in Patrem ,& Filium , & Spiritum San
&tum &c. Cyprianus Epift. 73. ad Jubaj.admirans fcitatur : quo
modo quidam dicunt - in nomine JEſu Chriſti - baptizatum Gentilcm ,
remifſionem peccatorum conſequi poffe , quando ipſe Chriſtus gentes bapti
Zari jubet in plena J adunata Trinitate ? Baſilius L.de Spirit S.C. 12 .
in baptifmo , ait, feparare Spiritum a Patre, & Filio , ut periculoſum eſt
baptizanti , ita baptiſmum accipienti inutile. Auguſtinus L. 6. de bapt.
C. 25. DEus adeft Evangelicis verbis , fine quibus baptiſmus Chrifti con
fe
 -D'E BAPTISMO: 336

fecrari nonpoteft : funt autemverba Evangelica ex Auguſtino L.3 .

de Bapt. C. 13. non alia fane , arque : in nomine Patris & c Nifi tot ,
tantique ſufficiant Teftes traditionis , bene longus adveniret or
do Patrum . Adjiciam Pontificum ſancita : Gregorius M.L. FI :
Epift. 67. Hi vero , fcribit , bæretici , quiin Trinitatis nomine minime
baptizantur . cium ad S. Ecclefiamveniunt , baptizentur : qicia baptiſma
non fuit , quod NB: in nomine S: Trinitatis non perceperunt. Zachas
rias fub 8.748. in Decreto , quod refertur Cap. 8.3 . Dift. 4. de
noneft , nifi in nominePatris & c.
Confecr. perfe &tus, inquit, Chriſtianus
fuerit baptizatus - qui vel unam de Trinitate perfonam nom nominaret ,
illud baptifma verum effe non poteft. Anre hunc etiam Vigilius ſexto
Sæculo epiftola 2. C. 7. fcribebat : fi quis Epifcopus , ait Presbyter juxta
præceptum Domini non baptizavcrit in nomine Patris , & Filii, et Spirit
tus S. Sed'in una perſona Trinitatis, autin duabur, aut in tribus Patri
bus & c. projiciatur de Ecclefia DET.", Verbo inquiam : validus bapti
fmus nullo unquam tempore poterat impune repeti ; repetebas
tur vero baptiſinus ſine învocatione S. Trinitatis impenfus ; non
ergo validus fuit ; & quod eſt conſequens , invocatio Divinarum
perſonarum fpectat ad fubftantiam baptiſmi: Ratio manifeftai declas
rat ( fcripfit Innocentius I, ſub'introitum quintif Sæculi epifta 21,
ad Epifcopos Maced. C. 5.) quia Paulłanifta in norrine Patris &c mini:
me baptizabant, & Novatiani iisdem tremendis nominibus. baptizabanti
Vide noftram paginam 243 .

Pars tertia Apoftolos continget, non aliter , atqueſub invocatio

ne S. Trinitatis baptizantes ; id quod ſequentibus majore nixus
probabilitate oſtenſum eo . Imo. Lex baptizandi in nomine Patris,
& Filii, & Spiritus Sancti Apoftolis primum ore Chriſti innotuit,
nec ullum eft fundamentuni ſolidum ; unde immunitas ab hac le.
ge iisdem adftruatur ; cum mox legem obſervandam accipiunt ;
non ergo, niſi præſcripta formula uli, primis Chriſtianorum ſacris
homines initiabant. Confirmatur : nullum iſtius difpenfationis
aut in Scriptura , aut in Patribus proditur veſtigium ut immo
contrarium dilucide eruatur , fintque in eo facile omnes , nec fic
dem unius Divinæ perſonæ ab alia , nec invocationemi unius ab
altera , in miniſtrandis baptiſmatis effe feparandam :ficut enim , in
quit Bafilius , credimus in Patrem , ' & Filium , & Spiritum Sanctum ;
fic & baptizamur in nominc Patris & filii T Spiritus Sancti. Addo
Cyprianum cpift: 73. ad Jubaj. 'explicatius opinationi noftrx fa
ventem : JEfu Chriſti , inquit , mentionem facit Petrus , non qraft Pan
ter
 336 Pars II, DISSERT. I. Cap . I.

te kvitteretusfedut
Pari quoque Filius adjungeretær. - Denique: ubi
poft Refurreétionem 4 Domino Apoftoli ad gentes mittuntur , in roming
Parris & c.baptizari gentiles jubentur. Quomodo quidam dicunt in ,
nomine JEfu Chrifti, - baptizatum gentilem ? I G Conſonat Damaſce .
nus L. 4.Orthod. Fidei C. 9. etfi Apoftolus dicit : in Chriſtum , & in
mortem ippus baptizati fumus - non tamen boc vult, baptiſmi invocation
conſtare debere; verum baptiſmum mortisChriftifigue
nem ex his verbis
d'am ,præfeferre. EtBeda Ven .Q.14, variarum quife qui baptizans di
cat : baptizo te in Chriſto JEfu , & non dicat: in nomine Putris & c.ficut
Dominus inftituit, non eft verus baptiſmus ; & ideo videndum ,ne quis era
Tet in verbis Apoftoli , quibusdicit : nunc baptizo tein Chrifto JEfu , aliter
intelligens3 quam dictum fit. Denique : Apoftolorumætate expref
fam in baptifmate Divinæ Trinitatis invocationem non fuiſſe
præteritam inde colligitur ; quod cum AEL. 19. Diſcipulos quos
dam de Spiriçu Sanctointerrogaret Paulus.; iftivero nihil de eo
audiviſſe ſe reponerent , ftatim Apoftolus ſcitatur : in quo ergo bas
ptizati eſtis ? quaſi diceret : fiChrifti fuiſſetis baptiſmate abluti , ante
luſtrationem facramentalem non modo in fide Trinitatis inſtructi,
verum etiam ſub invocatione ejusdem fuiſferis fonte ſacro cmuna
dari ; nunc autem iis præteritis grandem procul dubio myſterio
rum debetis ignorantiam fateri. Sic itaque peculiare fuccurrit
indicium , tan Paulum , quam Apoftolos cæteros non folo Chriſti;
ſed etiam Spiritus Sancti, cur non itidem Patris ? nomine implorato
baptiſmara Catechumenismiņiltraſſe. Nimirum : quis credat Die
ſcipulos aliter præftitiffe, quam quod Divinus Magiſter Mattb.
28. præceperat ? >

Molitiones Opponentium .
.

S. XIX . Has fecundum Propofitionum partes ternas ad truti

nam vocabo . Primæ fic intercedunt adverſarii. Ex his verbis
Chriſti : docete omnes gentes; vel his : in nomine meo damonia ejicient
& c. vel demum : omnia in nomine D. J. C.facite,nemo colliget , fore,
ut Miniſter ad concionem locutus neceffario inquiat :ego doceo ;
ego in nomine Chriſti damones ejicio ; aut tandem :ego manduco in nomi
ne D. J. C. lic neque ex verbis : baptizantes eos & c. colligere debe
mus , tanquam opus fit dicere : ego te baptizo & c. ubinam talia
Chriſtus imperavit ? Confirmatur ab Auctoribus Sæculi duodeci
mi ;
 DI BAPTISMO.
337
mi nam Hugo Victorinus L.2. de Sacram .P.3 . C. 1 3. Petrus Can
tor in Summamanufcrip . de Sacram . Stephanus Tornacenfis epift. 5 .
ad Petrum Claromont, Præpofitus 4. P. Simme. Lombardus Ma.
giſter L. 4. Jent. dift. 3. opinantur , has voces baptizo te absque ja
cura Sacramenti revera præteriri poſſe. - IIdo. Nonnulli Vete
rum Codices ritum baptizandi eatenus exhibent, ut Miniſter fun
& ionem verbis non exprimat ; ſed mergat duntaxat Catechume
num , quum interrogatus, credatne in Patrem , Filium , & Spiri
tum Sanctum , reſponderit : Credo. Sic memorat Ambrofius L. 2 .
de Sacram . C. 7. Interrogatus es : credis in DEum Patrem Omnipoten
tem ? dixifti: credo, & merfiſti. Quid ? quod antiqui Patres , ficu
bi de valore baptiſmi quæſtio oriretur , non aliis de vocibus quæ
ſierint folicite , niſi de iftis : in nomine Patris Tc. Propterea Mo
rinus L. 8. de Pænit. C. 16. contendit, baptiſmum ſaltem ante Con
ftitutionem Alexandri III. ratum fuiſſe prætermiffis vocibus : egote
baptizo Sc. Non ſecus , atque validum fuerit Matrimonium clan
deſtinum ante Tridentinam fan &tionem fixam , promulgatamque .
Illtio. Si vox baptizo te ad formæ ſubſtantiam attinet ; cur non iti
dem tò Ego , & Amen , cum utraque in Conſtitutione Alexandri III ,
& VIII , & quibusdam Decretalium editionibus Extra , de Bapt.C. fi
qusis puerum ', pariformiter reperiatur.
*
B. ad Imum . Nego Conſ. Inanem ratiocinationem difpungit
traditio , & perpetua praxis Ecclefiæ , cujus intereſt germanam
ie Scripturæ fignificationem , & fenfum verborum Chriſti, S. Pas
tribus omnino confpirantibus , dilucide commonftrare ; non prio
res Divinarum Litterarum fententias , ſed poſteriorem ita intera
pretatur , ut nihil neceſſum ſit dicere : ego doceo , ego dæmones ejicio
c. fit tamen neceſſarium ſub luftratione ſacramentali proferre
formulam : ego te baptizo &
te baptizo 8cc. Iftius rationem ulteriorem ſugge
ro : quia prima functio , aut conſimilis , non eſt actio ſacramenta-,
ria , nec aliquando indifferens; verum alioquiex fe ſe affatim de
terminara : eft vero miniſterium baptiſmi functio facramentaria ;

** quam oporteat verbis perfici tanquam forma ( pag.67.) verbum

or detrahe , quid eft aqua , nifi aqua ? ſic habet Auguſtini perconta
all, tio. Denique : fi quid folidi creparet objectio , jam neque invo
catio Trinitatis neceſſario ad fubftantiam hujus Sacramenti referre
chain tur ; cuin inſuper nullibi legas , fignificate dixiſſe Servátorem :
ite , & hæc verba enunciate : in nomine Patris & c . ' Nonne illic ad

da veritatis Magiftram , ad Eccleſiam traditionibus fuffultam , fecur.

Uu
res ,
 338 Pars . II. DISSERT . I. CAP. I.

res n
,iſi Socino potius velis militare , qui laudatum Matthai ver
ficulum de fola inſtructione in fide , non item de formula pronunci
anda , ſumit. Ergo &c. Repecam Angelici oraculum : quia ablu
tio hominis in aqua propter multa fieri poteft, oportet , quod determinetur
in verbis forme , propter quid fiat ; quod non fit por hoc , quod di
citur : in nomine Patris &c. quia in hoc nomine omnia facere debemus ;'
unde ad determinandum finem , propter quem fit , dici debet : ego te
baptizo" Jc. Cui alterum affigo documentum in 4. Dift. 3. Q.
1. Art.2. qu . 1. ad 4. Dicendum , quod alii actus habent efficaciam -ex
ſuo exercitio tantum.v.g. prædicatio Evangelii ; ſed aétus baptizandi
babet efficaciam ex forma verborum : & quia talis efficacia NB. eft facra .
mentalis, ideirco oportet , quod verba forma ſignificando efficaciam a titi
præbéant : & ideo oportet , baptizantem ačtum fuum verbo fingnificare ,
quamvis in aliis actibus non reperiatur. “
Ad Confirmat. Si quidem ita eft , errarunt , ut homines cre
bro ſolent , errorem fuuin , nec niſi infirmis rationibus aliquan .
to munitum . Infignes quidem ſunt ( obfervat Habertus) laudati
Theologi ; ſed eorum auctoritas non eſt hic tanti ponderis; tum
quia opinando , & cum aliqua dubitatione ſcripferunt - tum quia
Alexander III. ſuo eam decreto diſpunxir, eo fere tempore , quo
fententia hæc nata eſt. Scilicet : Petrus Pontius Abbas, deinde Prva
ful Claromontanus per litteras Mauritium Parifinum , & Stephanum
Tornacenfem Antiftitem conſuluit, eſſetne baptiſina validum , quod
Laicus in neceſſitate absque verbis : ego te baptizo , contuliſſet ; vo
cat vero peſſimam hanc conſuetudinem , ut in talis neceffitatis ar
ticulo dicant : in nomine Patris c. nec totam exprimant verborum for
mam . Mauritius poftea reddidit , eſſe nullum ; at Stephanus ra
tum eſſe voluit , quanquam cum temperantia & adjecta proteſta
tione opinando , non afferendo ; ſimul clauſulam , ut ajebat , quæ a ba
ptizantibus folet , & NB. debet dici, Ego te baptizo , lumma devotione
deoſculabatur ,ſummo ſtudio amplectebatur. His pofitis Pontius , ne
majore dubio implicaret ſe , ad Romanum Pontificem Alexandrum
III. cauſam detulit , qui nihil moratus irritum pronunciavit ba
priſma, omiſlis vocibus memoratis a quoquam collatum . Pater
igitur , quam imbecillam auctoritatem in ſuppetias acciverit ob
jectio .
Ad Ildum . Præter Ecclefiæ Cameracenſis antiquum Rituale
hullum recenfet ex vetuſtiſſimis aliud Martene L. 1. antiqu. Eccl.
Rit. C. I. art. 14. quod non aperte actionem baprizantis indica.
ret ;
 1 : ; ? DE BAPTISMO. 339
rer: unum hocreliquis præferri haud debet; ut non dicam ; eodem
loco neque invocationis S. Trinitatis memoriam injici, quam tamen
qui fimilia objicit , utique neceſſariam lubenter agnoſcet. Eritigi
tur , ut Liber Cameracenſis, aut ſi qui vetuſtiores alii, ſuper ea re an
,
lioqui nemini non cognita, tantifper filuerit ; at nequaquam ceu
fuperfluam excluferit. Ambroſius itidem non excludit formu
lam ; fed reticet , omnibus cætera patentem ; unice contentus, ut
interrogationes inſinuet , tribus olim merſionibus adjungi ſoli
tas. Nunquid Arelatenfe I.Concilium Can . 8. ſtatuit, baptiſma
revertentis ab hæreſi eſſe ceu validum admittendum , modo de
Symbolo fidei rogatus debite reſponderit ; quin tamen fas ſit
concludere , tanquam nihil aliud ad veritatem baptiſmi Synodus
requifierit , quam interrogationes & reſponſiones conſimiles.
Quod ad Patres attinet , adjuncta temporis poftulabant , nihil
quærerent ultra , quam quod hæretici vitiabant; vitiabant iſti Di
vinæ Trinitatis invocationem ; ac proinde& c. Innocentius cer ,
tel , & Auguftinus huc fpectant , qui de verbis conſecratoriis ad
verſum hæreticos diſputabant ; hæc autem conftant Divinarum
perſonarum invocatione ; non item vocibus iſtis , baptizo te , a
nemine illiusmodi hæreticorum unquam reticitis; ergo. Scitiffi
3
me Tournely : primis temporibus propter frequentiam hære.
ticorum adulterantium invocationem perſonarum S. Trinitatis
abſolute neceſſariam , magis attenti erant , & ſolliciti Veteres in
demonftranda neceſſitate illius invocationis, quam in commemo
rando verbo , quo utebantur, ut exprimerent actum baptizantis
Tandem : Morini commentatio infirma eft , ſuaque baſi labitur3
putem enim vero formam ſubſtantive variari penes ſenſum ,a Chriá
Ito definitum , fiquidem antea licuiffet , nunc autem minime
baptifmatis formulam abfque vocibus baptizo te proferri: Eccle
ſia penes ſubſtantiam Sacramenti demutare nihil poteft ( pag 108.)
potuit penes circumftantiam , velut eft de matrimonio clandeſtino
( Inftit. de Pænit. pag. 292. ) Nimirum ; in Matrimonii Sacramen
to fempercontractus legitimus eſſe debet : & femper effe debet in
baptiſmo forma legitima : ego te baptizo in nomine Patris & c . Bred
vibus dicam : in Matrimonio non mutavit Eccleſia ſubſtantive ma
teriam ; mutaſſet vero formam ,fi verum eſt , quod Morinus obfer.
vavit. (

Ad IlItium . Ratio diſcriminis eft ; quia ſine. his vocibus tota

manet fignificatio verbis Evangelicis à Chriſto inſcripta ;non
UU 2 ma
 340 Pars II. DISSERT. I. CAP. I.

maneret vero , fi vox baptizo te omitteretur. Sed neque in his

vocibus Ego , & Amen definicio Pontificum verſatur , quorum (co
pus is duntaxat fuit , ut a £tio baprizantis, & perſona, luftrali fonte ab
luenda , fecundum mentem auctoris Divini ſignificaretur,
Sed demum urgebis : Auguſtinus improbat has voces : baptizo te,
cum Serm . 99. de verbis S. Lucæ alias homil. 2.3 . inter 50. aſſeveran
ter inquit:
futuri erant homines , intelligit hæreticos , qui dicerent :
ego peccata dimitto , ego juſtifico , ego fano , quemcunquc baptizo. Ildo.
Innocentius IV. 1. 3. Decretal. C. 2. N. 4. ait quidem , verbum Bad
ptizo , eſte de fubftantia forma ; ſed negar poiſe ſubſtitui verbum
æquivalens v. g. baptizat te Chriftus , vel Petrus , vel Sacerdos, ſe dea
monftrato. Road Imum . Improbat Auguſtinus has voces in ſenſu
Donatiſtarum , Conc, ſenſu Orthodoxo . Nego. Hærctici nempe ,
quos refellit , jactabant vim & efficaciam Sacramentorum ex me
rito Miniſtri fufpenfam efle; atque adeo ex meritis ſuis peccata
ab fe dimitti, ſe baptizare alíos , arroganter declamabant q
; uo ſa
ne ſenſu immane quantum a veritatis tramite aberraſſe videmus ;
ideo continenter addidit S. Præful : daturus crat Dominus bominibus
Spiritum Sanctum , & ab ipfo Spiritu Sančio fidelibies fuis dimitti pecca
ta , non meritis hominum volebat intelligi dimitti peccata . Ad Ildum .
Hoc loco totus in eo fuerit Innocentius , quem tamen alii pro
lapſionis accuſant, ut oftenderet , variationem formæ ex pravaine
tentione inducendi errorem hæreticum effecturam omnino , ut

Sacramentum minime perficiatur (pag. 112.) At quid quid de

mum ſit, faltem addidit confeftim illiusmodi fententiam , ex qua
opportune colligas, Pontificem a communi doctrina nihil abhor
ruiſle : fi aliqua ( ficille ) Provincia effet, quæ nunquam formam noftram
4ccepiffet; vcrba dieta, & alia NB. æquipollentia noftris dicerct, debent
baberi pro baptizatis. Imo adje & tæ formulæ non proprie æquipollent.
S. XX . In proximo eft , ut alteram Partem ab Objectis expli
cemus. Imo. Hæretici cum Vollio Diſp. 2. Th. 5. ajuot : baptizari in
alicujus nomen , tantundem eſt , atque per ablutionem initiari , &
conſecrari in alterius religionem , & cultum ; id quod absque ver
borum enunciatione fieri poterit ; locus igitur Matthæi C. 28.
nullus eft ad probandam invocationem Trinitatis. Ildo. Satis
fuerit in nomine unius perfonæ baptiſmum miniſtrare : de reli
quis autem habere fidem ; fic vero in nomine omnium perfice .
retur lavatio , quanquam non omnes diſtinctis vocibus recenſe
rentur . IIItio. Saltem abunde fuerit dicere : baptizo te in nomine
S.
 DE BAPTISMO. < ." 341

S. Trinitatis ; idem fcilicet eft Trinitas , quod Pater Filius & Spiri
tus Sanctus. IVto. Fruftra eft , ut ex inſtitutione Chrifti ,& fenfu
Ecclefiæ diſtincta perſonarum Divinarum enunciatio repetatur ;
nam non eſſe baptiſma irritum , quod in nomine DEI, aut Chri
fti, aut unius duntaxat perſone conferretur , docent Patres immo
dici ; & Imo quidem Ambroſius L. 1. de Spiritu S. C. 3. ait : ſiunum
in fermone comprehendas, aut Patrem , aut Filium , aut Spiritum Sanctum ,
plenum eft fidei Sacramentum . ". Et rurlus : Qui unum dixerit, Trinita
tem fignavit : fi Chriftum dicas , ET DEum Patrem , a quo unctus eſt Fi
kius , o ipſum ,qui unctus eft , Filium , & Spiritum , quo unctuseſt, defia
gnaſti. 2do. Liquet ex Cypriano cit. epift. 73. ad Jubaj. qualiter
Stephanus Pontifex baptilinum rati habuerit, ſolo Chriſti nomine
invocato miniftratum : quomodo ergo :( his Stephanam redarguit
Cyprianus ) quidam dicunt - modo in nomine JEfu Chriſti ubicunque
e quandocunque gentilem baptizatum remiffionem peccatorum conſequi
polle ,quando ipfe DEus gentes baptizari jubct in plena, & adunata Trini.
tate. ztio. Nicolaus Imus ad Conſulta Bulgarorum C. 104. explicate
reſpondens inquit : ſt in nomine S. Trinitatis, vel tantum in nomine
Chriſti , ficut in détis Apoftolorum legimus, baptizatiſunt ( unum quippe
idemque ejti, ut exponit S. Ambroſius ) conſtat , eos non effe denuo bapti
zandos; ex his facili induſtria pervidebit omnis , utidiſtincta per,
ſonarum Divinarum in unitate effentia invocatio non fit ad natu
1 ram baptilni parandam omnino neceſſaria .
R. Singulis ; ad linum quidem ajo , Voſſii argutiunculam iccir
co eſſe deridendam , quod omne Sacramentum Legis gratiæ re
bus conítet , ac verbis confecratoriis ( pag. 67. & 84.) line verbis
Evangelicis ( quæ fuffragante Chryfoftonio , & Auguſtino non
alia funt , quam : in nomine Patris Ec ) ablutio fenſilis valere
poteft ad initiandum hominem Religioni ſeu Chriſtianæ , ſeu al
teri cuicunque : poteſt qualem qualem lavationem corporatam
indicare ; non item , quum facramentalem opus eft profiteri: acces
dit nempe verbum ad elementum , & fitSacramentum .
Ad Ildum. Nego Affertum , quod ex Magiſtro ſententiarum in 4 .
Diſt. 3. & Cajetano ( utrumque deſerunt hoc loco Theologi Or
thodoxi omnes ) depromptum eſt; non enim ad fidem internam
fed ad ſenſilem vocum enunciationem , ad Chriſti inſtitutionem 9
Patrum & Ecclefiæ declarationem in Sacramentis conficiendis at
tendi debet : Sacramenta ( ſcribit S. Thomas hic Q.66. Art. 6. in o )
babent efficaciam ab inftitutione Chriſti ; & ideo fe prætermittatur aliquid
 Pars II. DISSERT. I. Cap. I.
342
eorum , que Chriſbus®iriftituit circa aliquod Sacramentum ; efficacia caret
Chriſtus autem inftituit Sacramentum baptiſmi dari cum invocatione
Trinitatis ; & idco , quid quid defit ad plenam invocationem Trinitatis ;
tollit integritatem baptiſmi. Nec obftat , quod in nomine unius perfonæ in
telligatur alia ( ficut in nomine Patris intelligitur Filius) aut , quod ille ,
qui nominatunam folam perfonam , poteſt habere rectamfidem de tribus :
fen
quiaficut ad Sacramentum requiritur materia fenfibilis, ita & forma
fibilis ; unde non fixtficit intellectus , vel fides Trinitatis ad perfeétionem
Sacramenti , nifi fenfibilibus verbis Trinitas exprimatur. Perquam
diftinae Βafilius Tom. 2. ως γαρ πιςεύομεν εις πατέρα και υιόν,
και άγιον πνεύμα , έτω και βαπτιζόμεθα εις το όνομα το
FIATOOS ESC ficutenim credimus in Patrem , & Filium , & Spiritum
Sanctum ; fic Eg"baptizamus in nomine Patris, Filii, & Spiritus Sanéti.
Ad IIItium. Nego Ant.Idem vero eft Trinitas , quod tres in Di
vinis perſonæ , minutatim expreſſé, fi vocabula commetiaris ad
normam uſus , & inſtitutionis humanæ . Conc, fi ad formæ fubftan
tiam , ad inſtitutionem Chriſti , quam Patres & perpetua Eccle .
fiæ confuetudo exhibent. Nego...
Ad IVtum . Nego Ant. & Patres immodicos , veritati dogmati
če profuturos, dedimus nupere ( pag. 334. ) Superat nunc, ut ob .
jectos hic loci , quantum eſt , quod fieri poterit , vindicemus.
Ac imo quidem perplexum offert ſenſum Ambroſii oratio , niſi
debita commentatione illuftretur : hanc vero triplicem folent
Theologi indicare ; primam e Catechiſmo Romano P. 2. C. 2 .
Q. 12. mutuantur dicentes : Ambroſium illic quidem loqui de
forma baptiſmatis ; non ſic tamen unam e Divinis perſonam nomi
hafle , ut reliquas excluderet . Atiſta refponfio difficultatem pro .
pterea non elumbat , quod S. Do&or unius perſonæ invocatio
nem , reliquis tantum mente conceptis , ſufficere teſtificatur ; ait
nempe : quod verbo tacitum fuerat , expreſſum eft fide. Quocirca
alteram interpretationem videamus , qua dicitur hoc loco Am
broſius , non de forma baptiſmi , ſed de operationc Trinitatis locutus ;
eſt autem extra dubitationem veriſſimum , quod operatio uni
perſonæ Divinæ attributa , reliquis hoc ipfo, quanquam ore non
expreſſis , tribuatur : quum actiones ad extra totius Trinitatis com
munes fint. Ideo ſub ingreſſum hujus Capitis dicebat Præſul Me
diolanenſis : ubi operatio aliqua Divina aut Patris ,aut Filii , aut Spiri
tus Sancti defignatur , non folum ad S. Spiritum , fed etiam ad Patrem re
fortur , & * Filium ; nec folum ad Patrem , fed etiam ad Eilium refertur
4C
 DE BAPTISMO 343

ac Spiritum . Iſtiusdemum gratia baptiſmum recenſet, cujus efa

fe & us alibi Spiritui Sancto , ut Joan . 1. C. 27. alibiChriſto , ut Act .
19. in acceptis refertur , quin eapropter Patris Divini omnipo.
tentia excludi poffit, aut debeat. Tertia tandem , præ antegrel.
fis melior , hunc fenſum ex Ambrofii doctrina exculpit ; ut non
de fola Trinitatis operatione , fed pariter defidebaptiſma fuſcipien
tium ſermonem inſtruxerit ; dicebat quippe : plenum eft fidei Sa
cramentum ', ſi Patrem , & Filium , Spiritumque Sanctum fatcaris ; fi
unum neges, totum fubrues. Et iterum : quemadmodum , Ji wuum in,
fermone compréhendas , aut Patrem , aut Filium , aut Spiritum Sanctum ;
fide autem nec Patrem , nec Filium , nec Spiritum Sanctum ubneges ,ple
num eft fidei Sacramentum . Nempe ; ſi Catechumenus, de fide in
unam Trinitatis perfonam rogatus , eam ita fateretur , ut rectam
de tora Trinitate fidem animo conceptam teneret , validum fane
baptiſma. deinceps. reciperet , & reciperet fructum Sacramenti.
Dicam compendio : nifi hæc fit mens Ambroſio , tria facile corolla
ria abſurda , a S. Do & ore toto cælo diffidentia , confequerentur ;
videlicet imo : Ratum eſſe baptiſma , quod in folo Spiritus Divi
ni nomine , de quo ei potiffimum ſermo eft, miniſtraretur. 2do.
Quod noſtra adhuc ætate valeret facramentalis lavatio cum in
vocatione unius cujufcunque e tribus perfonæ : equidem ratio
Ambrofii commemorata non modo ad ætatem Apoftolorum ,
fed noftram quoque { pe &tare poterit ; denique 3tio nullum effet
baptiſma fine fide Trinitatis, five una , ſiveternæ in Divinis per
'fonæ a Miniſtro invocarentur ; quod tamen fallit in Ethnico ba
ptizante. Revera & c.
Ad 2dum . Quoniam inter Stephanum , & Cyprianum nulla
fuit de formula baptiſmi , bene vero de fide Miniſtri controverſia
( pag. 239. 3 263. ) ideo non videtur hoc loco Cyprianus Ste.
phanum , ſed aliorum errores diſpungere. Si ſecus eſt ? dicam
aſſeveranter , Cyprianum mentem Stephani nequaquam fuiſſe al
fecutum . Toties laudatus Pontifex traditionis robur adverſariis
oggeſlit: nihil innovetur , nifi quod traditum eft ; & jam traditione to
tius Ecclefiæ neglecta invocationem exprelſam Trinitatis necel-,
1
fariam inficiaretur ? Is plane idem narrante Baronio ad A. C ..
259. N. 23. Nemefium Tribunum hac formula lavacro tinxit :
De eodem com
innomine Patris & Filii Spiritus S. baptizo te ,
memorat Firmilianus Cypriani Secaror coævus : illud quoque ab
furdum , quod non putant , quærendum effe , quisfit ille , qui baptizave
rit ,
 344 PARS II. DISSERT. I CAPUT I.

rit, eo , quod qui baptizatus fit , graiiam confequi poruerit NB. invocata .
Trinitaté nominum Patris J. Filii, & Spiritus Sancti. Epiſt. ad Cypr.
N. 76. Ergo , ficubi: Stephanus de baptiſmate nomine Chriſti im
penſo loquitur , non eam furnit , quem ſub invocatioite ſolius Chrifti:
aliquis largiretur-; fed talem, qui virtute , & auctoritate Chriſti in .
ftitutus a Miniſtro ,quamvis hæretico , enunciata formula Evangca)
lii perficeretur.
Ad 3tium . Duo hic notationem merentur non contemnen
dam : alterum , quod dogmatice reſponder Nicolaus ; alterum ,
quod huic refponfioni ceu privatus Doctor , paulo longius pro
greflus , ex prætenſa Ambrofii doctrina incidenter indexuit ; pri
mum tota animi confenſione ampleđimur ; poſterius , falva quæ ,
Summo Pontifici debetur reverentia , multo Theologorum co
mitatu ſtipati deferimus ; recitabo illius gratia V..Bettarminum ,
L.4.de Roin . Pont. Ci 12. reſponſum .. Nicolaum , ait , non definiendo
quæftionem de fide ; illud dixiffe ;fedfolum ut Doctorem particularem ex
pofuiffe obiter opinionem ſuam . Nam , quod ille inténdebat docere in illo
Canone , non erat de forma baptiſmi ; ſed tantum de Miniſtro , de quo in
terrogatus fuerat ; itaque pofteaquam reſponderat , & definierat , baptit
fmum ofje ratum , etiamfi a Judæo , vel Pagano detur á que crat præcipua
quæftio : additur obiter , Baptiſmumefferatum, five in nominetrium per
fonarum , five in nomine folius Chriſti detur. a'r Eodem cadit reſpon
fio Vafquezii Diſp. 143. C. 3. Melchioris Cani L.6 . de locis Theol.
C. 8. Eftii in 4.fent. Dift.3. Alexandri Natalis Hift. Seculi 3. Dif
fert. 13. Tournely , & aliorum , qui præterea nova comitate Nico
lai opinationem fic interpretantur , ut per rò tantum in nomine
Chriſti , non perſonas reliquas , fed duntaxat nomen Filii exclu
fiffe videatur, tanquam dixerit: valere baptiſmum , in quo omife
fa voce Filii vox Chriſti fufficeretur. Finiam generatim ſententia
V. Bedæ L. variarum Q.Tom . 8. Q. 14. fi quis baptizans dicit : ego
baptizo te in Chriſto JEfu , & non dicit : in nomine Patris &c. non eft ve
rus baptifmus.
S. XXI. Tandem pars Propofitionis tertia ſub incudem vo
catur Imo. Si quiddam cogeret ad affenſionem formulæ bapti
ſmi, ab Apoſtolis ſub invocatione diſtincta S. Trinitatis enuncia
tä , ellet profecto mandatum Chrifti : docete omnes gentes,baptizan
tes cos in nomine Patris & c.quodque, ut confeftim fuerint transgrelli,
non foret revera credibile ; atqui nihil hoc officit , dum allera
tur , præceptum illiusmodi ad gentes duntaxat, non Judæos perti
nuir
 DE BAPTISMO .
345
nuiſſe ; ſic igitur folo Chriſti nomine implorato baptizabant. Vel
ut Ildo. e Divinis paginis liquere poteſt : ſic ACP. C. 2. dixit Pem
trus : baptizetur unusquifque veftrum in nomine JEſu Chriſti. Tum
C. 8. cum vero credidiſent Philippo evangelizanti - in nomine JEfu
Chriſti baptizabantur viri, ad mulieres. Iterum : C. 10. Jufit eos
Petrus baptizari in nomine D. J. C. Denique C. 19. de Diſcipulis,
a Paulo Epheſi inventis , dicitur : bis auditis baptizati funt in nomi
ne D. JEſu ; ac propterea 5 c. IIItio. Neque firmum eſt genus ina
terpretationis , quo illud in nomine, pro virtute , & auctoritate , non
item invocatione fumitur ; alioqui & alterum : baptizantes in nomi
ne Patris & c. pari &qu queią dignaremur ; ut non dicam , obeſſe
2 huic ſenſui verba Ananiæ ad Saulum Ac. 22. C. v. 16.5 nunc quid
moraris ? exſurge, Et baptizare, &ablue peccata tu. NB. invocato nomi
1 ne ipfius, ſcilicet Chriſti. IVto. Succurrit etiam adverſaciis ratio ,
e D. Thoma Q. 66. Art. 6. ad 1. ſane probabilis : Apoftolos ni
mirum in primitiva Eccleſia de ſpeciali revelatione , & Chrifti dif
penſatione ſolo ipſius nomine invocato baptizaſſe ; ut nomen Chri
fti, quod erat odiofum Judæis , & Gentilibus , honorabile redderctur ;
nihil ergo magnopere urget mandatum Servatoris : ite - bapti
zantes eos in nomine Patris & c. Quod autem Vto, neque traditioni,
1
aut Ecclefiæ judicio refragetur adverfariorum ſententia , id ſe
probaturos recipiunt ex Patribus , qui tò in nomine Chrifti adeo in
telligunt, ut velint Apoſtolos ſolius Chrifti nomine invocato bapti
ſmatis functionem expleſſe. Sunt vero Patrum fuffragia , quæ
fequuntur. S. Cyprianus Epiſt. 73. ad Jubajanum Epiſcopum docet,
Apoftolos baptizaſſé Judæos in nomine JEfu : gentiles autem in nomine
Patris & Filii & c. S. Bafilius L. 5. de Spirit.S. contra Eunom . C.
Ž . Gentes , que crediderint , - jubet Chriſtus baptizari in Trinitatis
nominc ; Petrus vero ad Judæos - peniteat , inquit , unumquemque ve
ſtrum atque baptizetur in nomine Domini JĒfu , & ſalvabitur. Et
rurſus C. i 2. Chriſti appellatio totius Deitatis eft profefio : quippe , que
fimul declarat & DEum , qui unxit , & Filium , qui unétuseft , & Spi
ritum S. qui eft unctio. Hilarius L.de Synodis ait : nepoſtremo Apo
ſtoli reperiantur in crimine , qui baptizare in nominc Patris & c.juſi ,
tantum in JEſu nomine baptizaverunt. S. Ambroſius L. 1. de Spi 1
ritu S. C. 3. Æthiops Eunuchus Candacis Regina baptizatus in Chriſto
plenum myſterium conſecutus eft. Ultimo S. Bernardum advocant,
qui epiſt. ad Henricum Archidiaconum Aurelian . fcripferit, validum
éle baptiſma , quod miniftratum ſit hac formula : baptizo te in noa
Xx mi.
 346 PARS II. DISSERT. I. CAP. I.

miné DET, & Sanétæ Crucis ; Ego , inquit , vere hunc baptiſmum pu
to , nec fonum vocis veritdii fidei , & pictati intentionis præjudicare po
Duiſſe. Legimus fane in Aclibus Apoftolorum , non modo in nomine Pae
tris Tc. verum aus in nomine Domini JEſu Chriſti aliquos baptizatos.
Quid ultra poilint in tutelam cauſæ ſuæ efficacius meditari obji
cientes ?
R. Nego min. Generale præceptum Chriſti ad totum perti
nethumanum genus ; alioqui nunc pariter Judæis oporteret ba
priſma impartiri ſub una , & fola JEfu Chrifti invocatione, quod
immane fallit; eft igitur , ut per tò gentes ( quanquam Pagani ple
rumque hoc nomine veniant) omnes indicentur nationes , five ex
Judæis intra fines Palæſtinæ , five exteris hominibus reliquis con
fatæ ; vox è Gvos gentem , nationem , populum per Grammaticos de
notare poteft , ab šv.Ja , quaſi šv.sos , quod natio fit , hic & illic
Sparſa. "Ideo lectio Perſica vertit : totum mundum , Æthiopica ve
to : omnes generationes ; quin Marcus , alter Scriba Evangelicus ,
quum idem brevius enarraret , quod Matthæus diffuſe , ait Ser
vatorem dixiſſe Apoſtolis: euntes NB. in mundum univerſum , pradi
cate Evangelium NB. omni creaturæ ; qui crediderit , & baptizatus fuerit
S. C. 16. v , 15 .
Ad IIdum . Hi revera ſunt Scripturæ articuli , quibus ſe potif
fimum adverſà fententia tutabitur ; fed tamen ſubacta interpre
tatio difficultatem elidet; ſcriptum eſt igitur in nomine JEJu Chri
ſti baptizabant , aliis divinis perſonis nequaquam prætermiflis. Conc.
reliquis plane , pleneque rericitis. Nego. Nempe: quum narratur
Petrum prædicaſſe JĒfum Chriftum Act . 2. C. fic prædicationein
inſtituiſlė ſuàm cenſendum eſt, ut Trinitatis myſterium peræque
Judæis annunciarit; ergo conſimiliter, quum baptizaſie dicuntur
Apoſtoli in nomineChriſti, invocationem Patris , & Spiritus S. non
penitus omiſerint. Porro : alia demum ex Patribus diſtin & io
fuccurret: baptizati ſunt in nomine JEfu , hoc eft de virtute , effi
cacia , & merito Chriſti; haud fecus atque legitur : in nomine meo ,
ſeu virtute , cjicient demonia Marci 16. aut certe : baptiſmate a
Chriſto inſtituto , ut aliud fuiſſe intelligatur a baptiſmate Joan
nis. Conc. folo & unico nomine Chrifti invocato , reliquisque
perſonis ftudiofe præteritis, contra manifeftum Evangelii man
datum . Nego. Suffulciamus reſponſionem oraculis Patrum :Cy
prianus cpiſt. 73. ad Jubaj. de verbis Petri ait : mentionem JÉſu
Chria
 DE BAPTISMO,
347
Chrifti facit Petrus, non quafi Pater omitteretur ; fed utPatriquoque Eta
lius adjungeretur ; mox dein formam repetit, a Chriſto ſancitam ;
ubi poft reſurrectionem Apoſtoli ad Gentes mittuntur NB . in nomine Pas
tris, & Filii , & Spiritus S. baptizare gentilesjubentur. Neque ideo quis
putet (addo Bafilium ) harum vocum ufum , nominumque invocationem
effe indifferentem . Damafcenus L. 4. de fide C. io . baptizari in
Chriſto , velut narrant Divinæ litteræ , non idem effe , ait , acbaptiza
ri invocato ſolonomine Chriſti ; ſed credentes in eum ablui. Clarior eſt
Theophyla&tus in C. Luca 24. quando , inquit , dicimus, baptiſmafie
ri in nomine Chrifti , non dicimus , quod oporteat in folius Chriſti nomine
fieri : fed quod Chriſti baptiſma - Spirituale fit , non Judaicum , neque
quale Joannis,folum in pænitentiam Jc. Ejusdem labii eſt Facundus
Hermianenſis L. 1. de trium Capitul. defenf. Quod in nomine JEſu -
baptizati narrantur , non ex eo credendum arbitror ; quia non innomine
Patris & c. baptizati ſunt - fed, quia hoc erat infinuandum , quod novo
baptiſmofuerint baptizati,
Quod fi dixeris : A & or. C. 8. v . 16. legitur: baptizati tantum
erant in nomine JEſu ; nunquid hæc ſententiam noſtram penituse
lidunt ? §. minime gentium ; quia vox tantum indicat fuifle, ut fo
lum baptiſma hactenus acceperint; non vero Sacramentum Con
firmationis, Ecce contextum : miſerunt ad eos Petrum , & Joan
nem , qui cum veniſent, or averun
prot ipfis,ut acciperent Spiritum S. non
dum enim in quemquam illorum venerat; ſed NB. baptizati tantum erant
in nomine JEſu. Tunc imponebant manus ſuper illos Sc.
Ad Ilītium . Nego Confec. In vocum ſignificatione genuina ad
ſeriem orationis, atque in primis ad Ecclefiæ , ac Traditionis ju
dicium reſpiciamus, oportet ; eſt autem Eccleſiæ fenfus , ut vera
ba Evangelii apud Matthæum non de authoritate ; fed invocatione
Trinitatis expreſſa ſuniantur ; ac propterea & c. Recte Eulogi.
us apud Photium in Bibl. Cod . 280. Quod dictum eſt in Actis his au
ditis baptizati funt in nomine JEfu, hoc eft, quia baptizati funtjuxta
traditionem , doctrinamque Domini JEſu. Quare & alibi cum dicit :
in Chriſto , vel in morte Chriſti baptizati ſunt, eumdem fenfum den
bemus intelligere ſignificari , hoc eft : in nomine Patris JC. Sic enim dos
cuit , & tradidit JEſus Chriftus D. N. ut baptifma fieret . . Ultimum ,
quod adje& um eft de verbis Ananiæ , id præfenti themati nihil
adverſatur ; quandoquidem verba laudata non Ananiam -Baptiſmi
Miniftrum , fed Saulum baptizandum reſpectant , cujus potiffi
Xx 2 mum
 348 Pars II. DissERT . I. CAP. I.

mum erat , fidem in Chriſtum , quem rabide perſecutus eſt, ante

profiteri, quam falutariter ablueretur.
Ad IVtum . Hoc quidem loco adductam Angelici opinatio.
nem cum reverentia prætereo , dum oftendatur , ubinain Apo
ftolos ſuos Chriſtus a præfcriptabaptiſini formula ſub invocatione
Trinitatis recitanda exemerit. Immo vero cum Eminent. Gotti
Tract. 5. Q.1. .4. de bapt. liceat arguere,S. Thomam illic non af
ferendo , & abfoluteftatuendo , ſed ſolum hypothetice loqui , ut qui an
tehac abſolutedefinierit, baptiſmum ſolo Chrifti nomine collatum non
omnino validum efle , ratumque. Cæterum : fi adjecta objicien .

tis cauſfaria efficaciter urgere debeat , vel hodie pariter bapti

{ma conferri oporteret in nomine folius Chriſti ; non enim minus
hodie , atque olim ipfenfos Chriſti nomini videmus Paganos ,
aut Judæos : utrisque Chriſtus crucifixus invifus eft; Judæis qui
dem ſcandalum , gentibus autem ftultitia . Quid ? quod honora
bilius erat nomini JEſu , fiquidem Patri & SpirituiSancto adjun
etun , palam Judæis enunciaretur , quod alioqui e publica prædi
catione non poterat cuiquam eſſe incognitum . Lege ſis Vaſque
ziųm in 3. P. S. Thoma Q. 66. Diſp. 143.C. 1. & 2 .
Ad Vtum . Atqui vero Patres accivimus ſententiæ noftræ Tu.
telares ; horum igitur præſidio muniti objecta recentius teſtimo
nia diſquiremus in re , quæ factum exhibet , duplici Scholarum
contentione ventilatum . Itaque Cypriani monitum non de for
ma baptiſmi , ſed fideiprofeffione ,fingularius antebaptiſmum expri
menda , poterit e vero intelligi; ut adeo Gentiles explicatam fidem
Trinitatis , Judæi præterea fidem in Chriftum , cui alias implacabili
odio adverſabantur , ſignificanter exhibere debuerint. Nifi hæc
in partem excuſationis adhibeas , facile Cyprianum in contradi
&toriis verſatum fuiffe oftendetur ; eadem quippe epiſtola ſic ſcri
bit : quod in Evangeliis, & in Apoftolorum Epiftolis JEfu Chriſti nomine
inſinuatur ad remifſionem peccatorum , non ita eft, quaſi aut fine Patre ,
aut contra Patrem prodeſſe cuique folus Filius poffit ;ſed ut Judais, qui
jactitabant , fe Patrem haberc , oftenderetur , quod nihil eis Pater profu
turus effet , niſi in Filium crederent , quem ille mifit. Demum poſt
pauca : JEſu Chrifti mentionem facit Petrus Acor . 2. non quaſi Pater
omitteretur ; fed ut Patri Filius adjungeretur. Breviter ad hunc præ
ſentem locum Tournely : varia fuit, non fides , fed explicata fidei
profeſſio , quæ a baptizandis eo temporis exigebatur: fic a Judæis ,
qui jactabant fe Patrem habcre , poftulata eft explicata profeffio fi
dei
 DE BAPTISMO . 349

dei in Filium '; a Gentilibus vero , qui unum in tribus perſonis non
agnoſcebant DEum , poftulata eft explicata profeſſio fidei in Tri
nitatem .
Non licet demum Baſilii verba truncare , ibidem moxaddi
dit : tanquam poffit eadem efficere Filius in lavacri regeneratione, quæ Pa
ter , of Spiritus S. efficiunt ; itaque fenfus eft.de effectu baptiſmi , non
item de formula cum excluſione reliquarum perfonarum : effectus
dum nomini JEſu adſcribitur , perinde eft, atque fi ad totam Tri
nitatem referretur ; cum aétiones ad extra , ut Scholæ loquuntur ,
toti Trinitati communes fint: aliter de formula baptiſmi ratioci .
nandum , quam Evangelicis verbis præfcriptam tenemus. Et
vero : idem Eccleſiæ Pater negat harum vocum ufum , nominumque,
invocationem effe indifferentem , ut iccirco nemo offendi debeat
quod nomen Patris & Spiritus S. in baptifmatis commemoratione Apofto
lus frequenter omittit. Nam ( ita ſubdit continenter ) videtur in
terdum ö Spiritus Sanéti tantum in baptiſmo mentionem fecisſe Apoſto
lus - at non ideo quis dixerit , perfectum eſſe baptiſma, in quo folum Spi
ritus Sancti nomen invocatum eft ; uportet enim inviolabilem ſemper ma-,
nere traditionem & c. Qui talia profarur , an nofter non fit ? ut
profecto nihil aliud , quam doctrinam noftram fuffulciat , quo .
Alter textus
modo textum attente rimantibus fponte clarebit.
Bafilii ex nuperis ( pag. 342. ) explicationem mutuabitur ; quan
quam tota mens S. Patris iſthic eo contendat , ut contra Eunomia
nos Divinitatem Spiritus S. nervoſius propugnet: quomodo, inquit
poſtremo , non eft ejusdem cum Patre, a Filio fubftantia Spiritus, qui,
eft quoque ejusdem operationis; & iterum : perfectus baptiſmus non eft
ενώ μόνον το όνομα το πνεύματος invocatur.
Venio ad Hilarium , de quo belliſſime notarunt P. P. S. Mau
ri , hanc eſſe S. Patris adverſus Ofium Cordubenum formam ar
gumentandi : fi vox ou oários ideo deſerenda eſt , quod vitiofe a
nonnullis ſoleat intelligi į profecto Scripturæ articuli multo plures
delendi ſunt, quibus hæretici abutuntur; quoniam obſcuritatem
quamdam , & antilogiam obiter præferunt ; immo obliteranda
erit oratio Chriſti : docete omnes gentes, baptizantes in nomine Patris
& c. ne ſcilicet Apoftoli reperiantur in crimine , qui baptizare in nomine
Patris & c.juli , tantum in nomine JEfu baptizarunt. Ex quo ſenſus
exurget : tantum in nomine JEfu baptizarunt , hoc eſt : tantum in
nomine JEſu baptizaſſe leguntur ; hoc fcopus di&ionis , hoc diſpu
tan
 30 Pars II. DISSERT. I. GAPUT I.

tandi circumſtantia unice poftulavit. Nempe : totus in eo fuit

Hilarius , ut efficeret adducta Scripturæ loca non eſſe ad con
tradicionem implicita ; eſſent vero , ſi baptizaſſe Apoftolos ſo .
los nomine Chrifti invocato definiit ; violaſſent ſiquidem man
datum Chriſti Matth. 28. declaratum . De diſpenfatione autem ,
utcunque gratis conficta , nullum oſtendi poteft yeſtigium . Ac
propterea & c.
Quod dehinc attinet ad Ambroſium , is poterit ex'antegref
ſis ( pag. 348. ) pari commentatione abſolvi ; dicam modo bre .
viſſimis : Eunuchus baptizatus in Chrifto plenum myfterium accepit pro
pterea , quod baptiſmum Chrifti, & non Joannis obtinuerit.
Conc. quod abfque invocatione Trinitatis expreſſa. Nego. Velde
mum : baptizatus in Chrifto , hoc eft præmiffa fide explicita in Chri
ſtum ; non autem omiffa fórmula Evangelii, a Chrifto Apofto
lis nervofius præfcripta.
Ultimus Bernardus eft Claravallenſis , cujus auctoritatem de
fenſurus Eſtius, docet epiftolam laudatam fpuriam efle , ſancto
que Abbati in poſterum affictam ; & Mabillonius quidem in pra
fat. ad Opera S. Bernardi teſtatur , eamdem in paucis manuſcriptis in
veniri, nec in ullo alio , præterquam in Sorbonico exemplari valde mutilo.
Hocfi verum eſt, facili brachio objectationem excuteremus. Sed
dabo liberaliter , dicamque partum
elle Bernardigenuinum , quid
deinde ? S. Doctor non profert ſententiam inftar doctrinæ Ec,
clefiæ communiter receptæ , fed opinationem manifeſtat ſuam
ea temperantia, ut fapientiorum eam judicio fubdiderit : vobis de
fapientis,
propofita quaftione reſpondemus,fine præjudicio tamen fapientius
Neque obeit, jam antea a duobus Pontificibus Pelagio , & Zachan
ria definitum fuiſſe ſuper formula Evangelica neceſſario adhi.
benda ; id enim vero ignorare potuit Abbas ſuaviflimus,fanctif
fimusque ; tum quod Pontificum reſponſa ad Eccleſias fuerint par .
ticulares transmiſſa ; tum quod in Decretum Gratiani A. 1151. tri.
bus ante mortem S. Bernardi annis inſerta fuerint ; quod tempo
ris fpatium , adhuc typographeo nondum invento , modicum
eft, utad omnium præcipuorum notitiam potuerit pervenire.
Dices in extremis : Nunquid Catholici Do & ores nonnulli pla
ne hactenus valiturum baptiſma ſolo nomine Chriſti invocato
ſtatuunt , quos inter eminet Cajetanus ? Addebant in ſui præſi
dium fententiam Auguſtini L. 2. C. 17. contra Maximinum ſcriben
tis :fi autem , quia non eft nominatus , quod etiam per illumfa &tafunt ,
ideo
 DE BAPTISMO. 351

ideo putas DET Spiritum non eſſe creatorem , procul dubio nec in ejus no
mine poteris baptizatos dicere q
, uibus ait Petrus: - baptizetur unus
quisque veftrum in nomine D. J.C. quia non ait, & Spiritus Sancti :
nec in Patris nomine , quia nec ibi eſt nominatus . Si autem etiam non no
minatis Patre , & Spiritu Sancto , in nomine JEfu Chriſti juffi funt bas
ptizari, u tamen intelliguntur non baptizati niſi in nomine Patris & Fi
lii & Spiritus S. cur non fic audis de Filio DEI, omnia per ipſum facta
funt , ut non nominatum intelligas ibi etiam Spiritum Sanétum ? B.ad
I mum . Quantum his deferri poſſit, inde , quod juſſu Pii V. hæc
Cajetani aſſertio e poſterioribus Operum editionibus fit penitus
eraſa , luculenter conftabit ; cæterum erat hæc fententia non niſi
Corollarium prioris ,qua dixitApoftolosſoloChrifti nomine invo
cato baptizaſſe ob diſpenſationem a lege peculiarem : hanc cum
non reperiret Cajetanus alicubi revocatam , nihil facilius erat ,
atque memoratam opinationem animo concipere,inque tempora
ulteriora protendere . Ipſe ſubtilis Scorus hoc loco utramque
in partem oſcillat : non audeo ( inquit in 4. Diſt. 3. Q. 2. ) dicere,
quod baptizatus hodie in nomine Chriſti effet baptizatus ;fed non audev di
cere , quod non effet baptizatus ; quia non lego , ubi fuerit ea diſpenſatio
revocata . Ad 2 dum ajo : vel hac plane oratione fua noſter eſtAu
guſtinus ; equidem , cum Maximinus ex Ariana hærefi Spiricui
Sancto negaret Divinam creandi virtutem vel propterea , quod
Scriptura de folo Filio edixerit : omnia per ipfum faéta funt , fic ar
gumentum præſens inſtaurat: ex quo legitur , Apoſtolos bapti
zalle in nomine Chriſti, non fequitur , ut baptizaverint Patre , &
Spiritu Sanctonon nominatis ; ergo pariter , quanquam Joan
nis 1. C. ſcriptum ſit: omnia per ipſum Verbum faćta funt ,non eft
confequens , ut Patris , Divinique Spiritus omnipotens efficacitas
prorſus abfuerit. Ecqua opportunior eſſe poterit Auguſtini
ratiocinatio , noftræque doctrinæ firmamentum opportuniſli
mum ?
In extremis compendio dicam , fore digniſſimum, ut
de hoc themate conſulatur Diſſertatio N. T. de Baptiſmo Chriſti
Auguſtini Calmet ; ſicut & altera in 3. articulos partita de bapti
ſmo Judæorum , Joannis , & Chriſti JEſu, quæ quidem pofteri
or Articulo noſtro , cumprimis præcedenti, lucem conferet ube
riorem .
SCHOLION. Diſlimulare non auſim , quin deformula Græ
corum paucis hic diſſeram . Ifti ergo baptiſmum procurantes
ajunt : BATTILETOU DEMOS ES co baptizatur ſervus DEI in nomine
Pa
 352 PARS II. DISSERT. I. Cap . I.

Parris 5 c. in quo penes fubftantiam a forma Occidentalis Eccleſiæ

nihil diſſident , alioqui Eugenius IV. in Infir . Armen.non reliquiſ
fet intactam , non proballet eamdem Leo X.A. 1521. Clemens
VII A. 1526 ; nec fieri poſſet, niſi ut a Græcis baptizati denuo
falucari lavacro in Latina Eccleſia abluerentur. Et eſt ratio præ
terea : quod tam Græcorum , quam Latinorum formula actionem
tingendi , invocationem Trinitatis expreſſam , quin & Miniftri perſo ,
nam indicet ; ultra vero nihil exigitur ad validitatem ; ac propter
ca & c .
Sed contra imo eſt ; quod olim Græcorum formula inchoa
bat : baptizetur & c. fic autem deprecativa foret, non enunciativa ;
ac proinde a formula Latinorum penitus diſpar. 2do. Eadem
formula non exprimit perfonam Miniſtri. 3tio. Saltem cauſſa
innui debet , ob quam Grajis placeat dicere : baptizatur ; non
item : baptizo. R. Id quidem fuperioris ævi quidam Scholaſtici
opinabantur ; ſed facile librarii ſcriptione error poterat irrepfil
fe , quo pro baptizatur : in chartam advenerit baptizetur ; alius
nunc poſt evulgata Orientalium Euchologia communis Erudi
torum ſenſus eſt ; ut itidem in poſtremis Conciliorum editioni
bus vox baptizetur aſteriſco caſtigetur , illiusque loco in margine
legas : baptizatur. Quid ? quod fi demus etiam cò baptizetur adhi
bitum fuiffe, nondum erit forma deprecuns , quia non Optativus ,
ut grammatice loquar, modus erit , ſed imperativus; iccirco lau
datus Eugenius S. P. poft recitatam Latinorum formulam fubdit
continuo : non tamen negamus, quin per illa verba baptizetur , velba
ptizatur manibus mcis tulis ſervus , vel ſerva DEI in nomine Patris Tc.
verum perficiatur baptiſma. , ^ d 2dum .Nego Affert, nam teſtimonio
Græcorum intelligitur uz čuč ,vel di čuč a me , vel per me . Ca
pe teftimonium Simonis Theſſaloniceni apud Goarium in Not. ad
Enchol . & Arcudium L. 1. Concord .Ilud, inquit, To BattiLETCU
το εκάσιον σημαίνει , και παρ' εμέ τε αρχιερέως , ή ιερέως ,
και το έργον ήδη ποιόντος , και το έν τριάδι μόνε Θε8. bapti
zatur,ſpontaneam aétionem fignificat, & NB. per me Pontificem , vel Sa
cerdotem , opus ipſum actu exequentem ; & per unum in Trinitate DE
um. Ad 3tium . Hanc plane Arcudius L. 1. de bapt. C. 8. infinuat :
ut videlicet error Corinthiorum ,in Græciam quoque & Africam
adrepens, præpediretur , quo dicebant : ego fum Pauli , ego Cephe
Eco quali præſtantiores fint , qui a dignioribus fuiſſent facris
Chri
 ; DE BAPTISMO, 353
Chriſtianis in baptiſmate initiati ; hoc igitur ex capite efferrema.
luerunt: baptizatur , quam : ego te baptizo.

Notationes ad uſum paucula.

Ima. Non perimit fubftantiam baptiſmi , ſi voci baptizo fuf

ficitur tò mergo ,tingo , abluo ; funt enim pares ubique ſignificatio
nes ; quia vero Evangelicum verbum baptizo , obſervante Augu
ſtino L. 5. contra Jul. C. 9. non adhibetur a Latinis nifi in Sacramen
to regenerationis ; ideo illicitum evadet miniſterium , in quo talis
variatio pro arbitratu adhiberetur. Quod vero Gloffa Decre
mergo non eft lyno
ti in Cap. multi funt. de Confecr. dift. 4. inquit,
nymum cum eo verbo baptizo , & Innocentius IV . Comment. in C. Si
quis puerum de bapt. loco hujus verbi, baptizo , non poteft poni lavo ,
vel balneo ; quia boc verbum baptizo plus importat ex inſtitutione ,
quam fit ejus propria fignificatio, iſtud ex ea hypotheſi fumitur, quá
Miniſtri non intenderent facere rem facram , quam intendit Ecu
cleſia ; revera enim ex uſu hominum lavare, mergere , abluere, actio
nim profanam potius , quam ſacramentalem indicat. IIda. Invalide
baptizat , qui una ex ſequentibus formulis uteretur : ego te baptiza
in nomine Trinitatis; vel in nomine DEI unius E trini : In nominibus
Patris , Filii &c. Hæ ſcilicet immutationes formulam a Chri
ſto inftitutam ſubſtantive variant. IIItia. De hac formula : baptizo
te in nomine Genitoris , Geniti , 5. Procedentis ub utroque ſentiunt Au
ctores , eam irritam efle , quod vocabula Genitoris & c. non ſigni
ficent perfonam fubfiftentem , fed proprietatem , & actum notionalem :
addunt auctoritatem Angelici 3.P.Q. 66. Art. 5. ad 7. dicentis :
ficut aqua fumitur ad baptiſmum , quia ejus uſus eſt communior ad ablec
endum ; ita ad fignificandum tres perſonas in forma baptiſmi affumuntur
illa nomina , quibus communius conſueverunt nominari perſone in illa lin
Nec NB. in aliis nominibus perficitur Sacramentum . At Ciar. Ber .
ci,Cajetani fententiam amplexus, validam defendit, ratamque ,
quod nomen Genitoris, & Geniti ( quoniam ille, qui gignit Pater
eft , & ille , qui genitus , eſt Filius ) ratione concreti deſi
gnare perſonas debeant. IVta . Haud leviter peccaret recedens a
gravi ritu Eccleſiæ , qui prius totam formulam enuncians demum
primo ablueret , vel ablueret ante , quam formam diceret. Cæ
terum tamen validum hoc caſu parari Sacramentum ,docent com .
nu
 334 Pars II. DISSERT. I. CAP. I.

muniter A. A. modo non fit magnum a & ionum intervallum ,

fitque ita exacta functio , ut moralis partium unitio , & coëxiften
tia fecundum prudentum æſtimationem habeatur.

ARTICULUS III.

De virtute , & efficacia Sacramenti Baptiſmi

.

S.XXII. Tnter dotes Sacramentorum N.L. præcipuas virtus eſt, &

efficacitas,a qua effe & us facrament ales,facro -lanatiomnes,
derivantur , dum validum fimul fuerit , fimul formatum , live fru
Etuofum Sacramentum (pag.146. ) . Intelligamus iccirco , quæ fit
baptiſmi virtus ex effe & ibus admiranda ; ac imo quidem ſaluta
ri lavacro mundati Eccleſiam ingredimur , illiusque , ac Chriſti
membra efficimur , in uno fidelium corpore coadunata ; mox au
tem propterea Eccleſiæ poteftati, ac jurisdi tioni ſubdimur ; a
liorum deinceps Sacramentorum reddimur habiles, & jure quo
dam in bona Ecclefiæ omnia donamur. 2do. Ulu baptiſmatis
gratia fan & ificante regeneramur in Spiritu , Filii DEI & hæredes
Chrifti : abluti eftis , fcripfit Paulus ad Cor. 6. fanctificati eftis , jufti
ficati eſtis. Hæc gratia , habitibus virtutum ftipata , jus inſuper ad
jicit ad peculiaria quædam auxilia , legi Chriſtianæ facilius ob
fervandæ accommodata. 3tio. Peculiare eſt, quod gratia bapti
ſmatis dimiſſionem omnis culpæ ut originalis , fic actualis ; tum de
mum omnium plane pånarum indulgentiam per modum fatisfactio
nis operetur . 4to. Demum characterem imprimit veluti notam
fpecialem , nulli lituræ ſubje & am , cujus caulla nequit Sacramen
tum ablutionis iterari. Ex his operam dabo , ut duo ultimi , at
que præcipui effe & us momentis Theologicis communiantur ,
modo hæreticorum errores , quantum eſt, quod huc attinent,
ſparſim recenſuero.

Erant Sæculo IIItio Manichæi , & Origeniſtæ ; priores teſte

Auguſtino L. de hæreſ. omnem Sacramento baptiſmatis virtu
tem abrogabant ; poſteriores vero , tefte Epiphanio hæref. 64.
dicebant , uſu hujus Sacramenti non omnino peccatum tolli; ſed
duntaxat ſopiri ; tolli vero duntaxat per mortem ; iccirco Pro
-clus Origeniſta : in duxiliaris , inquit , medicamentimodum ab auxi
" liatore noftro , & vere medico DEO ad eradicationem peccati , ac deletio
nem
 DE BAPTISMO..13 7

. ncin affumpta eft-mors y, ut neperpetuo distans in nobisimmortalefit peccato

Mellaliani Sæculo IVto peccati expiationem non baptis
fmati, ſed orationi in acceptis retulerunt: baptifma ( teſtatur Theo .
doretus L.4. hæret. fab.hæreſ, 11. ) dicunt ſuſcipientibus nibilprodefje -
Malum demonem , qui ab initio datus eft , nec baptiſma, nec aliud quid
quam poteft
Joviniani tancam efficacitatem Sacramentali lavationi adftruxe
runt, ut gratiam a baptizatis amitti poſſe pertinaciter abnuerint
Ex veteribus hæreticorym laciniis Lutherus, & Calvinus ſuam
ET do & rinam conſarcinarunt ; alter enim Art. 2. ex iis , quos Leo
X. damnavit , aliud eft, inquit , omnia peccata remitti ; & aliud omnia
tolli : baptifmus omnia remittit ;ſed nullum penitus tollit ; quodque &
pud eumdem eodem recidit : peccata proprie non delentur
fed teguntur duntaxat , feu non imputantur. Alter , intellige
Calvinum , in Antid . Concil. Trid. Sell. s . ſcribit : manet vere,pecca
tum in nobis , neque per baptiſmum ftatim uno die extinguitur ; fed quia
deletur reatus , imputatione nullum eft. Adverſum hos Congetro
nes ſtatuitur.

P. XXIII . Assertio Dogmatica. Per Ba

ptifmum vere , ac proprie omnis culpa , five ori

ginaria , ſive perfonalis penitus dimittitur , &

dimittitur quoque omnis pæna cum æterna , tum

temporanea. Fundatur veritas partis primæ ( eſt enim bi.
fariam fecta Aſſertio ) ſuffragio Scripturæ , fecundum verborum
proprietatem affumiptæ , de qua tantopere hæretici tumultuan
Petrus A &t. 2. C. inquit : baptizetur unusquisque veftrum -.- im
remiffionem peccatorum . Paulus ad Rom . 6. quicunque baptizati fu
mus in Chrifto JEfu , inmorteipfius baptizati ſumus .- ut deftruatur
corpus peccati. Deinde ad Ephef. 5. dicitur Chriftus Ecclefiam
fan & ificaſſe mundans lavacro aquæ in verbo vitæ st fir Janeta ,
timemaculata. Quis vero in his declarandis Scripturæ verfibus
adeo barbarus ſit , ut remiffionem peccatorum , mundationem anima ,
deftruétionem corporis peccati , functificationem & c. eatenus interpre
tetur , tanquam foret perinde , atque folum obiter abradi, aut
1
tontegi peccata ; & non potius dimitti penitus omnia , ſive a
riginarium velis , five perſonalia delicta quæcunque ? Cerre : &
suniverfa Traditio , & Traditionum teſtes poterunt in ſuppetias
Yy 2 in
 356 PARS II. DISSERT. I. CAP. I.

invincibiles advocari: Tertullianus L. de bapt. C. 1. felix, inquit;

Sacramentum aquæ noftræ ; quia ablutis deli &tis - in vitam æternam libee .
ramur. Gregorius a Nazianzo Orat. 40. Hec baptiſmi gratia , &
facultas eft - uniuscujusque hominis peccatum purgans, easque obſtructio
nes , vel maculas , quæ vitio contrahuntur , NB. prorfus abftergens. Au
guſtinus L. 3. de Symb . ad Catechum . C. 1o . omnia prorfus deliéta
delet S. Baptiſma, originalia , & propria, dieta , faéta & c. Et rurſus
L. 1. contra 2. Epift. Pelag. Ć. 13. Significanter : dicimus, bapti
ſma dare omniumindulgentiam peccatorum , o auferre crimina ; non ra
dere & c. - His Ducibus progrefli Patres Tridentini Seff. 5. in de
cret. de pec.orig. N. 5. do & rinam Orthodoxam fequentibus com
muniunt : fi quis per D. N. F. C. gratiam , quæ in baptiſmate confertur ,
reatum originalis peccatiremitti negat : aut etiam afferit, non tolli totum id,
quod veram & propriam peccati rationem habet ;ſed illud dicit tantum
radi , aut non imputari ; anathema fit.In tanta luce num quis auſit
cæcutire ? Quod alterum jam eſt de indulgentia omnis omnino
pæne dogma Catholicum , iftud cum Florentina in Decret. Union.
tum Tridentina authoritate eadem Sijfl 5. Can. 5. fuffulcitur ; in
priore fic habetur : Sacramenti baptilini effe & tus eft remifſio omnis
culpæ originalis, & actualis; omnis quoque pænæ ; in altera dicitur : in
renatis nihil odit DEus ; quia nihil eft damnationis iis , qui vere conſe
pulti ſunt cum Chriſto per baptiſma in mortem - heredes quidem DEI,
cohæredes autem Chriſti; ita ut NB. nihilprorſuscos ab ingreſſu Cæli remo
retur. Et vero : declamat hanc veritatem pervetuita Eccleſiæ
traditio, ex qua novimus, nullam unquam pænam fatisfactoriam Ca
techumenis impofitam fuiffe ; quemadmodum teftificantur Bali
lius in Exhort. ad baptif. Chryſoſtomus homil.ad bapt. Ambroſius
C. ult. L. de Elia , & jejun. Ét Auguſtinus quidem ſigillatim fate
tur :fi continuo poft baptiſmum conſequatur ex hac vita migratio ; non eft
bant.
omnino , quod obnoxium hominem teneat , ſolutis omnibus que tene
In parem ſententiam deſcendit Innocentius III. Elucid. in. pſalt.pe
nit. fciendum eft, ait , quod fides Cbrifti, quæ juſtificat impium , revera
mundat a.culpa ; fed non ſemper ab omni pæna ; Sacramentum vero bapti
[mi, ſi digne fumatur , liberat omnino a culpa pariter , o apena . Hu
jus præſentis doctrinæ compendium verbis itidem Catechiſmi
Romani fuggeram : hoc primum . de baptiſmo tradere oportet , pec
-catum , five a primisparcntibus origine contractum , five a nobis ipfis com
millum, quamvis ctiam, adeo nefarium fit , ut ne cogitariquidem poſle
videatur , admirabili hujus Sacramenti virtute remitti , condonari,
 DE BAPTISMO..
357
atque banc do& trinam perpetuo a S. Ecclefia traditam efle , perfpicuum effe,
P. 2. C. 2. L. 31. Ulterius Q. 33. In baptifmo, inquit , non folum
peccata remittuntur , fed peccatorum etiam , & fcelerum pænæ omnes.
Denique 0.35 . Eficit præterea baptiſmus poft hujus vite curriculum
pænarum omnium , qua originale peccatum conſequuntur , liberationem :
kiquidem mcrito mortis Dominifačtum eft, ut hæcconſequi pofſemus.
Venio demum ad characterem , inter effecta baptiſini recen
fendum ; quo quidem diffuſe nolim paginam onerare , quod de
eo liberalius fcripſerim nupere (pag. 165. & fequ.) ſed aliqua fo
lum breviſſimis reminiſcar. Ex' character baptiſmatis fignaculum
indelebile , ac fpirituale animabus impreſſum , easque in membra
Eccleſiæ Chrifti deputans , cujus cauffa facrilegium fit , lavatio
nem facramentalem repetere ; idcirco Auguſtinus L. 2. de bapt.
contra Donat. C. 14. ait : quid fit perniciofius , omnino non baptizari ,an
rebaptizari, judicare difficile. Non repetam Florentinum , & Tri.
dentinum fuffragium ( pag 16 ..) commemoratum : Catechiſini
Romani doctrinam unice mutuabor : per baptiſmum ( P. 2. C. 2 .
Q.41 . ) confignamur charactere , qui ex ,anima deleri nunquam poteft ;
& quoniam cx characteris vi', uc natura ab Ecclefia definitum eft ,ba
ptiſmi Sacramentum nulla ratione iterandum efle , ea de refideles - ſæpé
** diligenter a Parochis admonendi funt. - Hoc vero docuit Apoſtolus in
quiens : unus Dominus ,'una fides ,, unum baptiſma & c. Finiam
congruenti ratione a S.Thoma in 4. Diſt. 6.9.2 . art. 1. qu. I. ad
ita
1. deſcripta : ficutin Euchariſtie Sacramento fančtificatur materia;
in baptiſmate fanćtificatur recipiens characteris impreffionem . Unde fin
cut fieret injuria Euchariſtia , fi hoftia conſecrata , confecraretur iterum :
ita fit injuria baptifmo , fi aliquis ſemel baptizatus iterum baptizaretur,

Scholion Adverſariorum .

S. XXIV. Singulis quibusve doctrinæ punctis intercedunt

hæretici, quorum nunc operam frangemus . Imo ajunt. Quo
modo gratiam , & virtutum ſupernarum ſeriem conferat bapti
[mus : vel ilti , qui prævia contritione ſanctificatus eſt ; vel par
yulis , in quibus virtutum habitus redundarent ? Ildu. Si habitus vir
tutum infunduntur , quorſum tamen remanet in baptizatis proni
tas , & facilitas ad malum ? IIItio. Remanet a baptiſmate ſuſcepto
concupifcentia , quæ dicente Paulo ad Rom . 7. v. 20. peccatum eſt ;
non
 358 PARS II. DISSERT . I. CAP. I.

non igitur omnia peccara lavacro Chriſtiano abolentur. Im .

mo vero ſufficiens indulgenciæ peccatorum cauſſa eſt virtus pe
nitentia , quam adulti baptifmo debent præmittere ; ut non adfe
ram , quod pfal.31. Cantatur : beati, quorum remiffa funtiniquitates,ET
quorum tecta funt peccata , cui non imputavit Dominus peccatum ; tum
illud , quod ex Methodio Sæculi 3tii Tyri Epifcopo refert Epi
phanius hærefi 64. ubi fic habet : vivente adhuc corpore neceffe efi fa
mul vivere peccatum , intus in nobis radices fuas abfcondens , etiamfi for
rinfecus fuerit refrænatum . quare conftat, in baptiſmo contrabi quidem ,
ac ſopiriper fidem nunc peccatum , utne fructus noxiosproducat ; non ta

men radicitus tolli. IVto. Si omnis prorſus pæna , peccatis debita ,

uſu hujus Sacramenti abſtergitur ; quid eſt , qnod ipfi faceamur ,
perſeverare nihilominus pænalitates v.g. morbos, famem , fitimi
mortem ipfam , ceu ftipendium peccati ? Vto demum : fi qua
ſcelera ante baptiſmum commiſſa lunt , ea certe in publicum edu .
cta a Magiftratibus Chriftianis pænæ fubjicerentur ; non ergo per
baptiſmum omnis pæna diſparet.
Road Imum Hoc pacto adultus conſequitur antea gratiam vi
contritionis , cum voto tamen Sacramenti ; incrementum vero

grariæ ipfo Sacramenti ufu , cui adnectiturcharacter perpetuus ,

plena omnispænæ remiſſio major
, confcientiæ tranquillitas, co
optatio in vifibilem Chriſti Eccleſiam , & jus ad Sacramenta nu
mero reliqua." In parvulis autem nihil virtutum habitus redun
darit , quæ cèu proprietates gratiam fan & ificantem fponte con
ſequuntur; & ficut in baptiſmate efficiuntur membra Chriſti , ita
neceſſe eft( recito Angelicum hic Q.69,art . 6.) quod a Capite recipi
airt influxim gratiæ , virtutis ; & quanquam , fubdit 'in pofterum ,
inhabiles ſint reapfe pueri ad actus virtutum , tamen hæc impotentia
operandi non accidit iis ex defectu babituum ; fed ex impedimento cor
porali : ficut etiam dormientes , quamvis habeant babitus virtutum , impe
diuntur tamen ab actibus propter fomnum . Recoli poterit pag. 136.
Ad Ildum . Ratio eft: quia cauſa illius pronitatis non eft caren
tia gratia ,fupernorumque habituum ; fed fomes concupifcentia , qui
baptiſmatis beneficio nunquam extinguitur penitus; ut ſcilicet ( re
ftatur Romanus Catechifmus hic Q. 36. ) tanquam fegetem , & mit
teriam virtutis haberemus , ex qua deinde uberiorem gloriæ fructum -
conſequeremur. Et rurſus Q. 40.non mirum cuiquam videri debet.,
cum tanta virtutum copia inſtructi, & ornati fimus; tamen non fine ma.
gna difficultate & labore , pias , honeftasque actiones inchoamus, vel corte
ab
 DE BAPTISMO. 359

abfolvimus ; id enim ob eam rem non evenit , quod virtutes - DEI bene.
ficio nobis donatie non fint ;fed quoniam poft baptiſmum acerrima cupidi
tatis pugna adverfus fpiritum reli &ta eft, in qua tamen contentione fran ,
gi, aut debilitari Chriſtianum hominem non decet & c.
Ad IIItium . Tribus verſiculis objectio inſtauratur ; ad imum
reſpondeo verbis Tridentini Sell. s. Can. 5. hanc concupiſcentiam ,
quam aliquando Apoftolus peccatum appellat , fanta Synodus declarat ,
Ecclefiam Catholicam nunquam intellexifſe peccatum appellari , quod vere
& proprie in renatis peccatum fit : ſed quia ex peccato eft.,6 ad peccatum
inclinat. Si quis autem contrarium fenferit ; anatbema fit. Scilicet 3
nihil damnationis in iis effe poteft , qui funt in Chriſto JEfu,
Eleganter M. Aurelius L. 1. contra 2. epift. Pelag. C. 13. cum concu
Piſcentia neceffe eft, ut etiam baptizatus - pia mente confligat ; fed bare
tiam vocatur peccatum , non utique , quia peccatum eft ; fed quia pecca
to faéta eft , fic vocatur ; ficut fcriptura manus cujusque dicitur ; quod
manus eam fecerit . Ad 2dum . Id quidem opus eft ad tollendum
obicem ;
fed quid poterit pænitentia in parvulis ? aliunde vero
pænitentia virtus ad deletionem actualium , non originalis peccati
porrigitur , eaque hoc pacto delentur peccata quo baptiſmi
propofito fuerit communita ; fin ' aliter ,nihil proficiet. Ad
Ztium . Hanc præcipuam hæreticorum bafim ſubrutam videbis in
Inftit. de Grut. pag. 547. & fequ. quod enim coram oculis Divinis
longe perſpicaciſſimis tegi dicitur , id revera nullum effe debet ;
quis namque omniſcio credat aliquid eſſe abſconditum ? Non fic
(monet opportune Auguſtinus Enarrat, in pfal. 2 .. ) intelligatis
quod dixit , peccata cooperta funt ,quafi ibi firit , 5 vivant. Eamdem
do & rinam tradit S. Gregorius L.9. Regiſt. epiſt. 39. ita ſcribens :
fi qui funt, qui dicant, peccata in baptiſmo Juperficietenus dimitti , quid
eſt bac predicatione infidelius ? cum per fidei Sacramentum animapecca
tis radicitus abſoluta , foli DEO inhæreat. Ad hæc Methodii : oratio
non peccatum formale contingit , ſed concupifcentiam veluti pecca
ti cauſſam ; dixerat nempe : etiamſi forinfecusfuerit refrænatum , ne
fructus noxios producat. Valeat propterea explicatior Auguſtini
ſententia L. c. contra 2. epiſt. Pelag . dicimus ,inquit , baptiſma dar
re omnium indulgentiam peccatorum , ET auferre crimina , non radere ,
nec ut omnium peccatorum radices in mala carne teneantur , quafi raforum
in capite capillorum , unde creſcant, iterum refecanda peccata : nam
ftam fimilitudinem comperi fute ( Pelagianos ) adbibere calumniæ , tan
quam nos hoc fentiamus & c.
Ad
 360 Pars II: DissERT. I. CAP. I.

Ad IVtum . Pænalitates vocant: Theologi præfentis vitæ miſe

rias velut appendiculas ad ftatum lapfæ naturæ attinentes , quas
reliquit DEus , ut virtus in infirmitate perficeretur, & tot vitæ
perituræ malis admoniti ardentius in æterna conniteremur : ma
nere in baptizatis ( ita Tridentinum . Seſle 5. in Decreto de peccat.
orig: ) concupifcentiam ; vel fomitem , idem eſto de pænalitatibus re
fiduis , bec S. Synodusfatetur , & fentit ,quæ cum ad agonem reli &ta fit,
nocere non conſentientibus, fed viriliter per Chriſti JEſu gratiam repugnan
tibus, non valet : quin immo, qui legitime certaverit , coronabitur. Cæ
terum tamen hæ pænalitates ob virtutem baptiſmatis aliquando de.
ſinent in reſurrectione , ubi mortale boc induerit immortalitatem 1 ,
ad Cor. C. 15. v. 54. Explicate Angelicus 3.P. Q.69 , art. 3. in
O dicendum , quod baptiſmus babet virtutem auferendi penalitates pra .
fentis vitæ ; non tamen cas anfert in præfenti vita ; ſed ejus virtute aufe
rentur a juftisin refurreétione. Primo quidem , quia per baptifmum ho
mo incorporatur Chriſto - Eideo conveniens cft , ut id agatur in mem
bro incorporato , quod eſt actum in Capite. Chriſtus autem in principio
fuæ conceptionis fuit plenusgratia & virtute , babuit tamen corpus paffibi
le, quod poft paffionem , & mortem eft ad vitam gloriofam reſuſcitatum .
Unde & Chriſtianus in baptifmo gratiam conſequitur quantum ad cauf
fam : habet tamen corpus paffibile , in quo pro Chrifto poffit pati; ſed tan
dem refufcitabitur ad impaffibilem vitam . Secundo hoc eft conveniens
propter fpirituale exercitium , ut videlicet contra concupiſcentiam , & ali
as paſibilitates pugnans bomo victoria coronam acciperet. - Tertio hoc
fuit conveniens... ne bomines ad baptifmum accederent propter impatibili
tatem præfentis vita , & non propter gloriam vitæ æterna. Uude A

poſtolus dicit. 1. ad Cor. C. 15, fi in hac vita tantum fperantes ſu

mus in Chriſto , miſerabiliores fumus omnibus hominibus.
Ad Vtum . Abunde ſatis eſt , dum verbis utemur Catechiſmi
Romani bic Q. 34. atque ſic habent : quanquam in baptiſmo pænas
peccatorum condonari exploratum eſſe debet ; ab eo tamen pænarum gene
re , qua criminalibus judiciis ob grave aliquod ſcelusperfolvenda ſunt
nemoliberatur , ita , ut qui morte dignus fit ,per baptiſmum a pæna , que
legibus conftituta eſt,non eripiatur : tametſi vehementer laudanda effeteorum
Principum religio , & pietas , qui eam quoque animadverſionem , ut DEI
gloria in fuis Sacramentis illuſtrior fierct, fontibus remitterent , ac condo
narent. Rationem iftius ſufficit Angelicus laudata Q. 69. art. 2 .
ad 3tium : In pænis , inquit, quæ judicio humano inferuntur , non folum
attenditur ,, qua panafit homo dignus quoad DEum ;fed etiam , in quofit
obe
 DE BAPTISMO, 1 361
8 obligatus quoad homines , qui læſi & ſcandalizati funt per peccatum alicu .
jus. Etideo licet homicida per baptifmum liberetur a reatu pena quoad
DEum , remanct tamen obligatus adhuc quoad homines , quos juftum eft
edificari de pæna , ficut funt fcandalizati de culpa, Pie tamen talibus
Princeps pollet pænam indulgere.
Noviſſime adverſus baptiſmi characterem notationem adjici
unt; de quo propterea adhuc dubitant, quod Synodus Mechli,
nienſis A. 1697 , mox altero anno a Paulo V.approbata , ftatuit
Tit. 3. Cap. 6, ut ab hæreticis ( qui non funt ad baptiſmum miniſtran
dumadmittendi , ubi aliquis Catholicus præſto eſt) baptizati iterum fub
conditione baptizentur . Nunquid conſimilium hæreticorum ( Pag.
239.85 242. ) baptiſma validum eſt ; ſivalidum ? imprimit chara
& erem ; character facit , ut citra facrilegium non liceat baptiza.
tum reperito abluere ; ergo &c. B.
R. Eadem Synodụs ſuæ Provin
ciæ hæreticos convellit , qui , ut formulam Sacramenti oftende ,
rent non conſecratoriam , ſed concionalem effe , auſi ſunt baptiſmi my
fterium profanare , uno aquam affundente , altero Evangelica
verba pronunciante ; ſic vero tantum abeft , ut validum eorum ,
dem baptiſma dici pollit,'ut debeat immo irritum , & inftitutio .
ni Dominicæ e diametro adverſum , omnisque characteris expers
pronunciari. Quo pofito jam nihil urget pugnaciffimaobjici,
entis interrogatio , ſub exitum aſſuta : invalidum allero baptiſma ,
de quo difficultas injecta eſt ; ac proinde nec characterem impri
mit , nec lacrilegium in ejusdem repetitione fubmetuendum .

CAPUT II .

De Miniſtro , Subjecto, & Baptiſmi neceffitate.

ARTICULUS I.
CIT0370.177
De Miniſtro Sacri Baptiſmatis.

d intimiorem quæſtionis ingreffum præparanda eſt

§. XXV. A femita protationibus Theologicis . Imo.Miniftrum

ex uſitato loquendi more illum appello , qui functionem facramen

talem perficit fecundum Authoris gratiæ inftitutionem ; debet
Z Ż ve.
 362 PARS II. Dissert . I. Cap . II .

vero alius dici Miniſter ordinarius & ex officio , qui dejure ordina
tionis, & acceptæ a Chrifto poteftatis docere poteft, acbaptizare ;
velut funt Epifcopi & Sacerdotes : alius extraordinarius , qui jus
baptizandi ab Epiſcopo acceperit , vel animarum Curione : ſic
eft Diaconus ; alium denique videmus Miniſtrum folemnitatis , ali
um neceffitatis : ille palam , atque ſolemni Ecclefiæ ritu , alias qui.
dem Sabbatho Paſchatis & Pentecoſtes , aut etiam feſto Epipha
niæ ut in Eccleſia Orientali , nunc etiam tempore quocunque:
hic autem duntaxat periculo emergente luftrali aqua homines
emundar.
De utroque verba fa & uros noſſe convenit errorum
prodigia ab hæreticis inve & a. Itaque IIdo antiquati Marcioni
tx , Pepuziani , Collyridiani mulieribus quoque poteftatem fece
re fimpliciter , ac folemniter baptizandi , licet nihil neceſſitatis in
cumberet. Hodierni ex Calvino L. 4. Inftit. C. 15. & Antid. Con
til. Trident . ad Can. 10. Seff. 7. adeo poteſtatem baptizandi coar
ctant , ut hanc ne quidem in caſu neceflitaris Laicis velint , ac
cumprimis mulieribus concedere. Eft nihilominus in ambiguo
poſitum , volueritne Calvinus illiusmodi baptiſma duntaxat illi
cinem , an præterea invalidum ? id quod in cauffa eft , cur ejusdem
diſcipuli partem in utramque claudicerit.' Iftis ex Arcudio L. 1.
Concord . C. 11. recentiores quidam Græculi addantur , qui , ut
exiſtimat Tournely , ex imperitia eo verfantur in errore , ut abſen
te Presbytero malint potius permittere infantes fine baptiſmo
emori , quam Laicorum manu ablui. Hos inter Ecclefia Ca
tholica, Chriſto veritatis Ducemedia,tutiſfimeprogreditur ; quo
modo in conſecuturis exploratum reddere conabimur.

Propoſitiones Gemine.

$ . XXVI. PROPOSITIO Ima . Solus Sacer

dos ( Epiſcopus fit , aut Presbyter ) baptiſmi fo

lemnis Miniſter eſt ordinarius ; at extraordina.

rius dicetur Diaconus.

Probatur pars prior e verbis Chrifti , ad Apoſtolos horum

que in Sacerdotio ſucceſſores prolatis : docete omnes gentes , bapti

3
 DE BAPTISMO.
363
Zantes & c. inde fiquidem conſtare debet , eosdem a Chriſto dele .
& os, atque etiam ab Eccleſia ſingulari deputatione præfe & os ef
ſe funcioni baptifmatis exercendæ. Et ratio eft : quia
cum bapti.
ſmus ſit janua Sacramentorum , eaque reſerata in Ecclefiam ingref
fus
pateat , ad eos pertinebit iftius procuratio , qui fidelium fo .
cietati e vero præſident : præſident ut Epiſcopi , fic pariter fuo
licet inferiore modo Presbyteri: Presbyterum ( ait in conſecratio
ne Sacerdotum Epiſcopus ) oportet præeffe ; ac proinde St. Eft
autem , quod ob fingularem prærogativam jus præſentisminiſte
rii quam maxime facris Præſulibus competat ; qui primis Eccle
fiæ temporibus foli hoc munere fungebantur , non item Presby
teri , niſi accepta venia fignificanter petita : non licet ( ſcribit S. 1.
gnatius M. ad Smyrn .) nifi Epifcopo aut baptizare , aut facra facere, &
Tertullianus diſtinae L. 1. de bapt . C. 17. dandi baptiſma babet jus
fummus Sacerdos , qui eft Epiſcopus ; dehinc Presbyteri, & Diaconi; non
tamen fine Epiſcopi authoritate , propter Ecclefiæ honorem , quo falvofalva
pax eft. Verum , quod fuccreſcente fidelium numero , auctaque
Antiſtitum cura , Paræciis multifariam ſecretis Presbyteri præfi.
cerentur , variari providentiſſime cæpit diſciplina ; nec jam cer
ta ſolum anni ætate , nec per folos Epiſcopos baptiſmi functio
‫ܙܠ‬ exercebatur ; id quod Saculo fexto , ut clarebit e Sacramentario S.
Gregorii, Ordineque Romano, lumpferit originem . Altera pars ,
quæ Diaconorum meminit , manifefte colligitur nominis inter

C pretatione , atque Ordinis inſtitutione : miniſtri ſunt, non præfi.

des fidelium : neque Diaconis , ait Epiphanius hæref. 79. in Ecclefia
concreditum eft , ut aliquod myfterium celebrent ; fed folum ut admini,
Prent, dum celebratur. Pofle nihilominus folemni ritu baptizare de
venia Epiſcopi , aut Presbyteri curæ animarum devinci , docet
Catechiſmus Tridentinus P. 2.C. 2. Q. 18. verbis liberaliter reci.
tandis , quibus tota utriusque Propofitionis veritas diſtincte com.
muniatur : doceantur fideles , triplicem hic efle Miniſtrorum ordinem :
ac in primo quidem Epifcopos & Sacerdotes collocandos effe, quibus datum
eft , ut jure fuo , non extraordinaria aliqua poteftatehoc munus exerceant,
Quod vero Sacerdotes jure ſuo banc functionem exerceant , ita , ut
preſente etiam Epiſcopo miniſtrare baptiſmum poffint , ex doctrina P. P. ET
ufré Ecclefia conſtat - - quodfi aliquando Patres Sacerdotibus fine Epiſcopi
venia baptizandi jus permifum non effe dixerunt : id de eo baptiſmo, qui
certis anni diebus folemni olim cerimonia adminiſtrari confueverat , in
telligendum videtur. Secundum miniftrorum locum obtinent Diaconi
Zz 2
qui
 364 PARS II. DISSERT. I. Cap. II .

1 quibus fine Epiſcopi ; aut Sacerdotis conceſui non licere hoc Sacramentuin
adminiſtrare",plurimaSS. Patrum decreta tejiantur. Extremus ordo il
lorum eff ( ſuffragium lege proximæ Affertioni profuturum ) qui
cogente neceſitatefine folemnibus cærimoniis baptizare pofunt: quo in nu
mero funt omries , etiam de populo , five mares , five femina , quamcunque
illi fećtam profiteantur. Nam & Fudæis quoque , infidelibus , & barc
ticis , cum neceſſitas cogit , boc munus permiſum eſt · Hæc autem , cum
multa veterum P. P. Conciliorum decrcta confirmarunt; tum vero a S.
Tridentina Synodo anathema in cos fancitum eft , qui dicere audeant ,
baptiſmum , qui etiam datur ab hereticis in nomine Patris & c. cum in
tentionc faciendi , quod facit Ecclefia , non eſſe verum baptifmum .
SCHOLION. Non defunt quæpiam adverſariis argumenta ,
quibus Diaconos faciant Baptiſmatis miniſtros ordinarios ; veluti
imo , quod fecundum Cap. Pervenit. Diſt. 93. panem Euchariſti
cum diſpenſare poflint ; cur non item ex officio baptizare ? IIdo ..
Hierarchia divinitus inſtituta , docente Tridentino, ex Epiſco
pis , Sacerdotibus , & Miniſtris conſtat, ſive Diaconis ; his itaque
omnibus competet officium baptizandi. Ideo IIItio. quum or
dinantur , ad eoſdem locutus Epiſcopus ait : Diaconum oportet pre
dicare, baptizare; id quod IV to confirmari exeiiiplis poterit : Phi
lippus enim Diaconus baptizaſſe Eunuchum legitur Actor. 8. C.
tum ex Can .77. Concilii Eliberirani A. 305. novimus Diaconos a
liquando paræciis præſediſſe ; atque adeo cum poteſtate prædi
candi , baptizandique . Addit demum Hieronymus Dial. contra
Lucifer. Non abnuo hanc effe Ecclefiarum conſuetudinem , ut ad eos , qui in
longe minoribus urbibus per Presbyteros, Diaconos baptizati ſunt , E
pifcopus manum impofiturus ,hoc eſt : confirmaturus , excurrat. Ha
bent itaque par cum Presbyteris officium , ad functionem bapti
ſmatis comparatum , omnes debite ordinati Ecclefiæ Diaconi .
B. Sequamur veram , communioremque fententiam ; unde
ad Imum . Neque hoc præftare auſint niſi in neceffitate, atque iftud
ſive Epiſcopo , five Presbytero demandantibus ; ficut ad Sacerdo
tem ( ſcribit Angelicus3. P.Q.82. Art. 3. in O ) pertinet conſecra
tio corporis Chriſti; ita ad eum pertinet diſpenſatio ; mox vero ibidem ad
Imum fubdidit : Diaconus quafi propinquus Ordini facerdotali , aliquid
participat de ejus officio : ut ſcilicet diſpenſetſanguinem ( cum vigebatu
ſus Communionis utraque ſub fpecie )non autem corpus , nifi in ne
ceffitate jubente Epiſcopo , vel Presbytero. Sic vero paritas in vanum
recidet negato Antecedente. Ad Ildum. Nego Conj. Eft nimirum in
Hie
 D'E BAPTISMO. ; * !! 365.

Hierarchia facra debitus quoque Miniſtrorum ordo , ut neque ,

par fit in omnibus poteftas officii.. Habet Presbyter facultatem
1 mandandi Diaconis , ut baptizent; ex quo perſpicuum redditur ,
non Diaconos , fed Presbyteros efle baptiſmi Miniſtros ordinaria
os , ex officio fuo Ordini competente : Diaconos ( fic Gelatius I.
epiſt. 9. ) propriam conftituimus menfuram fervare - absque Epiſcopo
vel Presbytero baptizare non audeant, nifi • neceſſitas extrema compel
lat. Vide Inftit. de Pænit. pag. 513. Ad IIItium . Oportet Diaco
num baptizare, ut eatenus intelligatur poteftus reftriétu , quam non
I exerceat , nifi aut urgente necetlitatis caſu , aut ex peculiari jul
fione Epiſcopi, vel Presbyteri . Conc. virtute proprii gradus ſui ,
2 & ex officio Ordinis . Nego. "Atque hac refpondendi ratione, op
portune commodanda ad IVtum , uteris, tam in explanando ver
liculo Scripturæ , quam Canone Synodi Eliberitanæ , ac etiam
oratione Hieronymi.. :::::

Neque dicàs velim ': utique olim Presbyteri non omnino po

terant line Epiſcopi confenfione baptiſminm parare ; quid igi
# tur habeant ante Diaconos peculiare ? B. prima fidelium ætate
fufficiebant foli Epiſcopi ; ac proinde folum ad amplitudinem
honoris augendam jure Ecclefiaftico prohibebantur Presbyteri
communiter baptizare ; non autem jure Divino , hoc eft : jure Ore
dinis ; quale in Diaconis haud quaquam reperias.

$ . XXVII . PROPOSITIO IIda . Non vali

de dunsaxat , fed itidem licite baptiſmum in cafu

neceſſitatis miniſtrare poteft Clericus , Laicus

vir ,
aut mulier, fidelis five ,five infidelis, velha
reticus. Hæc præſens veritas ex traditione perpetua dima.
navit , eamdemque oftendunt Rituales libri omnino vetuftiffimi
quin fumma Græcæ ac Latinæ Ecclefiæ confenſio . Referam

Patrum antiquorum fuffragia , quibus Laicis , mulieribus , bæreticis

baptizandi poteftas non omnino abnuitur : hoc autem pofito ma
jor argumentandi ratio ad Clericos attinebit , ut pluribus iſtorum
gratia neceſſumnon fit ratiocinia pertexere. Tertullianus L. de
bapt. C. 17. baptiſmus, inquit , & que DEI cenfus , ab omnibus exerccri
poteft ; reftringit deinceps eam poteſtatem ad Laicos miniſtran
00 tes , ut non aufint pro arbitratu miniſterium uſurpare , ſubdit
que :
 366 PARS II. DISSERT. I. Cap . II.

que : fufficiat NB. in neceffitatibus ut utaris ; ficubi aut loci , aut tempo
ris , aut perſone conditio compellit. Tunc enim conſtantia fuccurrentis.
excipitur , cum urget circumftantia periclitantis : quoniam reus erit pere,
ditihominis , si Juperfederit præftare , quod libere potuit. Conſonat

Hieronymi effatum in Dial. contra Lucifer.fi neceffitas cogit , fcimus ,

etiam licere Laicis baptizare ; & Auguft. L. 2.contra epift.Parmen.C.13 .
fi Laicus , ait , baptiſmum pereunti dederit neceffitate compulfus , quod
cum ipſe acceperit ,dandum elle addidicit , niſcio, an pie quisque dixerit
eſſe repetendum ; quæ ultima adje & io non ita fumi debet, tanquam
illic de validitate Sacramenti dubitaffet S. Præſul at potius fenfum
hunc referet : non niſi impie affirmari poteft ; aut certe delictum ſub .
verſari, fiquidem vel nulla urgeret neceffitas, vel exiguam Laici
in inquirendo Sacerdote diligentiam pofuiſſent ; audiatur con
textus , & reliqua orationis ſeries intelligatur : nulla etenim cogente
neceffitateſifiat , alieni muneris ufurpatio eft: fi autem neceffitasurgeat ,
aut nullum ; aut veniale delictum eft. Sed etſi mulla neceffitate ufurpetur
Be a quolibet cuilibet detur , quod datum fuerit , non poteft dici non datum ,
quamvis reéte dici poffit illicite datum . Cui adjungere poffumus fen
tentiam L. 7. de bapt.C. 53. fignatam , qua verum , nec repeten ,
dum baptiſina afferit , ubicunque , II a quibuscunque verbis Evangelicis
confecratum. Patribus ſubſcribunt Eccleſiæ Concilia , ac præter
Florentinum , & Tridentinum , definitur in Concilio Lateranen
Gi IV. Cap. Firmiter , Sacramentum baptiſmi a quocunque rite col
latum proficere ad falutem ; conſtat itidem ex Reſponſo Nico
lai I. ad Bulgaros , nupere commemorato ( pag. 344.) Nimirum ;
id ſumma ejusdem Sacramenti neceffitas exigere videtur, ut præ
ter materiam ( elementum aquæ vulgare , ac obvium ) quilibet fi.
mul homo ratione utens pro idoneo Miniſtro habeatur . Quid ?
quod vel exore hæretico veritas perantiqua extundi poflit : Cal
vinus enim L. 4. Inftit. C. 15.9. 20. fatetur , ab ipfo fere Ecclefia ex
ordio uſu receptum , ut in periculo mortis Laici baptizarent & c. Atque
his rite perpenſis dubitationi locus nullus eft , quin Clerici, Lai
ci omnes , quamcunque fectam profeſſi, viri, aut mulieres licite
poſſint baptiſmum in neceſſitate impartiri. De mulieribus tamen
peculiaria quædam documenta adhuc in paucis ſubjiciam . Se
phora mulier Exod. 4.V.25. duæ iterum Matres aliæ 2. Machab. 6.
0. 10. proles ſuas circumciderunt , quin eadem cærimonia , tan
quam prius invalida, fuerit in poſterum reperita : eft autem cir
cumcifio figura baptiſmi; ut olim ifta , fic nunc ille fumme necela
 DE BAPTISMO. 367

fárias creditur ; ergo. Urbanus II. epift. ad Vitalem Brixienfem

Presbyterum ſcripſerat : fuper quibus confuluit nos tua Dile &tio , boc vi
detur nobis ex fententia reſpondendum , ut & baptiſmus fit ,fiinſtante ne
ceffitate femina puerum in neceffitate baptizaverit'in nomine Trinitatis.
Eſt præterea luculentum Eugenii IVti decretum , quod ſic habet :
in caufa neceffitatis non folum Sacerdos , & Diaconus ; fed etiam Laicus ,
vel mulier'; immo etiam Paganus , & hæreticus baprizare poteft ; dum
modo formam fervet Ecclefia 5 Et facere intendat , quod facit Ecclefiae
Et quanquam Auguſtinus L. 2. contra epif. Parm . C. 13. num vali
de baptizent homines antea non baptizati , dubitaſſe videatur , nec
aliquid temere inde affirmandum fit ſine auctoritate tanti Ćon
cilii; tamen L. 7. debapt.C. 53. generatim procul omni exceptio
ne ſententiam fuam corrigens pronunciat , baptiſma valiturum ,
ubicunque , & a quocunque fuerit verbis Evangelicis miniftratum , uç
proxime innui , & refidua S. Patris oratione ſignificantius ape
riam : fi eo modo ( inquit ) affe &tus effem , quo eram , cum ifta dičtarem .,
nequaquam dubitarem , babere cos baptiſmum , qui ubicunque & c. Ic
circo Concilium Compendienſe A. 757. Can. 9. fi quis , ait, bas
ptizatus eft a Presbytero non baptizato , ET. S. Trinitas in ipſo baptifmo
invocata fuerit , baptizatus eft. Horum omnium ratio hinc repeti
tur , unde conſtat, ſummam eſſe hujus myfterii neceffitatem , nec
naturam , dignitatemque Sacramenti a Miniſtri fide, & probitate
fufpenfam elle (pag.242. & 253. )

T* Hæreticorum Querela.

S. XXVIII. Fundant eas primitus in Scriptura , qua dicitur ,

ad lolos Apoſtolos horumque in Sacerdotio fucceflores, pertinere
munus baptizandi Matth. 28 ; non igitur Laici poterunt , quæ dea
mum cunque neceſſitas ingruat, baptiſmum elargiri. Reçenſet
7*
propterea Habertus.C . 5.debapt. Joannem Moſchum C. 176. Pram
ti Spirit, narrantem , ubiSæculo feptimo Laici Judæo , baptiſma in
itinere petenti, reſponderint : nobis non licet hoc facere ; ſeculares
enim fumus. Porro Ildo. ad reliquas auctoritates deſcendunt.
imo. Audor Conſtit. Apoft. L. 3. C. 10. hæc habet : fed neque Lai
cis.concedimus , aliquod Sacerdotalemunus exercere , velutiſacrificium ,
baptifmum , manuum impofitionem . Deinde : Gregorius M. L. 1. E
pift. 33. rogar Exarchum Ravennatenum , quod abſentibus Paſto
ric
 368 Pars. II , DISSERT, I. CAP. II.

ribus infantes plurimi fine falutari lavacro -morerentur , Hora

tenfem Epiſcopum Blondum ut liberum dimittat. Et Auguſti
mus epift. ad Honorat. 228. nervofius admonet Ecclefiæ Miniſtros ,
ne perſecutionis Vandalicæ cauſſa turpem fugam capeſſant ; eo
quod fidelium numerus in dies accreſceret , aliis baptiſmum flagi
tantibus , aliis reconciliationem . Quorfum vero ifta ? fi urgenţė ne.
ceffitate baptizare pollunt Laici quicunque & IIItio. Comme
morant S. Bafilium , quis Cypriani & Firmiliani do & rinam pro
fecutus , fic ratiocinatur : qui sutem per hæreſim abrupti funt ab u.
nitate Eccleſiæ , Laici effe & ti, nec baptizandi , nec ordinandi babent po
teftatem - Quare cos , qui ab ipſis baptizati funt , ws Tapa naincy
BartiSou Evesstanquam a Laicis baptizatos, jufferunt Cyprianus &
Firmilianus ad Ecclefium venientes vero Ecclefia baptifmo expurgaria
Prævalet igitur ex au & oritatc fententia adverſaria , quæ inſuper
Hieronymum advocat , Luciferianos peculiari Dialogo impugnan
tem , atque ita arguentem : baptizati a Laico ſunt rebaptizandi.
R. Laudato Scripturæ loco deſignantur Miniſtri Ordinarii
quibus poteftas datur ritu folemni , & ex officio baptizandi ; quan
quam lego ab Apoftolis nondum Sacerdotibus, & a Philippo tantum
Diacono baptiſmum procuratum . Conc. poteftas omnis quocunque
cafu neceffitatis emergente , ut nemo aufit tanquam Miniſter ex .
traordinarius ex permillione aqua facramentali ſuccurrere , & abf
que ſolemnitate periclitantes abluerè. Nego. Congruit noftra
diſtinctio verbis Angelici 3.P.Q. 67. art. 3.ad imum . baptizare ,
inquit,pertinet ad Ordinem facerdotalem fecundum quamdam convenien
tiam , folemnitatém ', atque jure Ordinis ; non autem hoc eft de ne
ceffitate Sacramenti. Et antea in O dicebat ad miſericordiam
DEI pertin ere , ut in bis, quæ ſunt de neceſſitate falutis , bomo de faci
li remedium inveniat ; ac proinde niniftrum obvium , obviamque
& facilem materiam . Sed neque terremur hiſtorica Moſchi re
cenſione ; rudes quippe , ac extremum ignorantes erant homie
nes iſtiusmodi, nec eſt , nifi fupinæ nefcientiæ teftimonium ; quod
amplius reddiderunt manifeftum ,, quando nihilominuseumdem
Judæum , invaleſcente mortis periculo ferventius Sacramenti
fubſidia implorantem , plane arena baptizarunt. ( pag . 323. )
.. Ad IIdum. Auctor Conſtit. & Can . Apoft. ( quis quis demum fit
pag. 248. ) de baptiſmo folemni , atque etiam citra neceſſitatem
collato, fermonem inftaurat ; in eos fiquidem Laicos invehitur ,
qui exemplo Regis Ozix 2. Paralip. C. 26. officium facerdotale
ar
 DE. BAPTISMO.
369
arroganter uſurpabant ; quo certe pacto dogma noftrum ne mi.
nimo vulnere fauciatur. Deinde :ut Gregorius , ſic Auguſti
nus hoc plane loco zelum Paftoris commendant ; quoniam , fi
60 dormitet , aut fuga dilabatur animarum Præfes, ovile Chriſti lu
pis pateat. Accedit : S. Curionem & Pænitentiæ , & folemni
baptiſmo , reliquisque Sacramentis difpenfandis præſtitui ; hoc
igitur abſente immodico fructu fideles deftituerentur ; ut etiam
pronum ſit , ne ex incuria , vel negligentia quorumdam Lai.
16 corum baptiſmi miniſtratio penitus negligatur , & negligatur ſa
lutis remedium tantopere neceſſarium : non eft Paftoris excufatio, f .
lupus oves comedit , & Paftor neſcit , qui alioqui animam dare debet
- pro ovibus ſuis.
Ad IIItium . Baſilii teſtificatio argumentum facit omnino nul
lum ; jam enim novimus ( pat: 239. ) Cyprianum cum Firmilia
no penes Miniſtros Ecclefiæ inſigniter erraſſe ; fi par erat Balilii
opinatio , parem jure fuftineat criſim , eſt neceſſe . Neque dixeris:
quod Laicorum baptiſma dixerit invalidum , id deinceps ab Ec
cleſia damnatum non erat. B. Ea ætate folum de baptiſmate ab
hærecicis collato diſputabatur ; hoc igitur explicate convellen
dum ; cum vero prior aſſertio fit fundamentum poſterioris , u
no plane idu utrumque confoditur. Hæc erat illorum pervul.
gata argumentatio : quos baptizavit Laicus , ſunt denuobaptizandi: fed
quos baptizavit Sacerdos hæreticus , cos ipſa re Laicus baptizavit ; ergo
& c. Et Majorem negavit, & minorem reliquus orbis Orthodoxus :
minor autem tanquam pun& um controverſiæ fignificanter etiam
in plenario Concilio damnatum eft, Demum : propofitio Hicrony .
mi, non illius ; fed velut poftulatum , ex ore Luciferiano mutuatum ,
audire debet : hi Ordinationes Arianorum repudiarunt ; quod
eoſdem pro Laicis haberent , & horum nihilominus baptiſma
probarunt , licet aLaicis collatum irritum dixiſſent; ideo , ut pro
pria eos contradictione implicaret , fic facile Hieronymus , di
cente Tournelyo , ratiocinabatur : quos baptizavit Laicus, ii , ut dicitis,
ſunt denuo baptizandi ; ſed quos baptizavit Sacerdos Arianus, non funt ,
vobis fatentibus, denuo baptizandi ; ergo quos baptizavit Sacerdos Aria
nus , eos Laicus non baptizavit; ac propterea Sucerdos Arianus ſuis cum
bonoribus recipiendus eft ; fi baptiſmum probatis , iſtorum quoque oportet
Ordinationes approbctis ; quod ultimum pertinaciter negabant Lu
ciferiani.
Sed contra ; Imo. Multo quid amplius eft baptizare , quam alia
Aaa S4
 370 Pars II. DISSERT. I. Cap . II.

Sacramentalia perficere ; veluti : exorcizare , aquam baptifmatis conſe

crare etc. Sed hæc a Laicis peragi non poffunt; nec igitur c.
2do. Sicut baptiſmus eſt Sacramentum neceffitatis , fic elt pariter
pænitentia : hujus vero Laicus miniſter nullo pacto eſſe dicitur ;
ergo. B. Has ſibi objectiones D. Thomas bic Q. 67. art. 3 . ſecun ,
do , ac tertio loco oppofuit ;quare illius quoque reſponſionibus
pro reverentia tanti Magiſtri utemur : ad imum , illa ſacramentas
lja baptiſmi pertinent ad folemnitatem ; non autem ad neceffitatem baptiſmi.
Et ideofieri non debent , nec poßint a Laico : ſedſolum a Sacerdote , cum
jus eſt ſolemniter baptizare. Verbo : baptiſmus neceffarius eft ; non
eft folemnitas ad fubftantiam Sacramenti neceſſaria. Ad 2 dum ,
Pænitentia non eſt tante neceſitatis, ficut baptiſmus ; poteft enim per con
tritionem ſuppleri defectus Sacerdotalis abfolationis , qua non liberat a to
ta pæna ; nec etiam pueris adhibetur. Et ideo non eft fimile de baptifmo ,
cujus effectus plerumque per nihil aliud fuppleri poteft. Denique :
ad miniſtrandum pænitentiæ Sacramentum poftulatur jurisdictio
( Inftit. de Pænit. pag. 355. ) non item ad miniſterium baptiſmatis
fimpliciter exercendum .
S. XXIX. Hoc ordine expunctos volunt non baptizatos , infi
deles , hæreticos, atque poftremum mulieres. Ecce telain argu .
mentorum a Vaſquezio Q. 67. art. 5. Diſp. 147. C. 2.contextam ,
in quo Concilia , Pontifices , Patres , velut adverſarii reperiun
tur. Imo. Concilium Eliberitanum Can. 38. ita definit : peregre.

navigantes, aut fiEcclefia in proximo non fuerit , poffe fidelem , qui lava
crum fuum integrum habet , nec fit bigamus, baptizare in neceſſitate infir
1
mitatis pofitum Catechumenum ; jam igitur bigami hoc fancito exclu
duntur , ut appareat , non omnibus in Laicis poteftatem bapti
zandi reſidere. Synodus item Carthaginienfis quarta ſingulari
Canone 100. prohibet , ut ne mulieres aufint baptizare. Denique
ex C. 2.Pænitentialis Theodori Cantuarienfis Seculo fexto , & ex
Can . 3. Concilii Compendienfis ut teſtantur Buchardus , Ivo Car
notenſis , & Gratianus his verbis : ſi Presbyter ordinatus deprehende
rit , ſe non efle baptizatum , baptizetur , & iterum ordinetur , omnes ,
quos prius baptizavit. Quocirca nec nulieres poſſunt , nec qui ba
ptizati non funt, falutari flumine animas perpurgare. Ildo. His
accedunt ſancita Pontificum ; nam Gregorius fecundus , epiſt. ad
Bonifacium , ut refertur Can . quos a Paganis de Conſecr. Diſt. 4 .
quos , ſcribit , a paganis baptizatos aferuiſti , fi ita habetur , ut denuo ba
ptizentur in nominc Trinitatis , mandamw . Item Joannes octavus
epiſt,
 de BAPTISMO, 371
epiſt ad Anfelmum ait : hoc baptizandi opus Laicis NB. fidelibusjuxta
Canonicam authoritatem , fi opusfuerit , facere libere conceditur; id quod
ex Gelafio in epift. ad Epiſcopos per Lucaniam mutuatum eſt , ubi
legitur de miniftrando baptiſmate, fi neceſſitas compellat : hoc ego
Laicis NB. Chriſtianis facere plerumque conceditur : atque ideo , dum
Laicis fidelibus miniſtratio hujus Sacramenti favetur, judicare con
tinenter poſſumus , hoc plane ipſum Laicis infidelibus conceſſum
non elle . IIItio. Ex Patribus tandem adducunt Tertullianum
qui primo ſolum Laicis NB. baptizatis indulgentiam facit bapti
zandi : quod enim , inquit, ex æquo accipitur , ex æquo daripoteſt.Tum
L. de velandis Virg .C.9. feminas infe &tatur : non permittitur mu
lieribus in Ecclefia loqui; ſed nec docere , nec tingere , nec offerre. Et
iterum L. de bapt. C. 17. petulantia mulierum , quæ ufurpavit doces
re , utique non etiam tingendi jus fibi pariet , nifi fi nova beſtia evenerit
fimilis priſtina , Quintillæ , ut , quemadmodum illa auferebat , ita aliqua
per ſeeum conferat. Epiphanius præterea baref 42. Marcionis er
23 rorem deteftans ait : dat etiam mulieribus permifſionem , ut baptiſmum
dent. Auguſtinus demum L. 2. contra epift. Parmen. C. 13. dubius
eſſe videtur fuper baptiſmo a non baptizatis miniſtrato ; reſpon
det fiquidem , uti hac in re nihil ſit temere affirmandum fine auto
Etoritate tanti Concilii , quantum tantæ rci fufficit.
R. Singulis articulis fecundum indicem Vaſquezii . Ad'I mum.
Si dicam Éliberitanam Synodum , e 19. Epiſcopis conflatam , in
ea omnino ſententia fuiſſe , quam urget objectio , nihil foret mi
rum magnopere ; quando poftea Auguſtini tempore non ſatis
adhuc erat hæc quæſtio eliquata . Cæterum dicam , quod res eft,
Patres Elibericani non de valida ſolum , ſed etiam licita baptiſini
adminiftratione fermonem attexunt ; fic vero etiam in caſu ne.
cellitatis , cum plures adfuerint, neceſſe eſt , ante bigamum bapti
zet non bigamus , & non baptizatum præcedat in curando miniſterio
ha
co baptizatus ; femper enim ordo perſonarum debite fervandus , ut
dignior minus digniori præponatur: neque enim Laicus ( ait S. Ca
rolus in Acis Ecclef. Mediol. P. 4. ) præfente Clerico , neque Clericus
præfente Subdiacono, bicque itidem coram Diacono , aut femina adſtan
1
te Viro , nemo præterea eorum coram Sacerdote baptizare audet : ipfe
HA
autem norit ,fibi licere baptizare , etiam præfente Epiſcoſio. Alterum eft
de Concilio Carthaginienſi, quod profecto non improbat peni
ta
tus baptiſmum , a mulieribus collatum , niſi folomnem in Conveni
whe
tu , live Eccleſia ; mox enim Canons 99. præcefferat :mulier , quiami
to > Aaa 2 vis
ch
 372 Pars II . DISSERT . I. Cap. II.

vis docta , & fančta , viros in Conventu docere non præſumat ; itaque fi
cut privatim inſtruere poteſt titulo charitatis ; fic etiam baptizare
titulo imminentis periculi. In tertio demum mendoſa eft Com
pendienſis Canonis recenſio , quam laudatæ Collectiones ad
itruunt ; verba quippe poſtrema: & omnes, quos baptizavit , dolo
ſe afluta funt , aut imperite , eademque Emendator Decreti Gra
tiani merito expunxit. Confer hunc Canonem cum eo , quem
( pag. 367. ) ejusdem Concilii verbis attexui , & in apertam con
tradictionem offendes.
Ad IIdum . Non exſtat, quod fciam , Gregorii II. epiftola ad
Bonifacium ; huic tamen communem Theologorum refponfio
nem ſubjiciam ,& ajo :Pontificem juffiffe,Baptiſmaiccirco repeti ,
quod a Paganis datum ſit citra invocationem Trinitatis ; ac pro
pterea invalidum defe & u formulæ ; quare notanter adjecit : ut de
nuo baptizes in nomine Trinitatis. Porro : & Gelaſius, & Joannes
fummi Pontifices, quum de Laicis fidelibus ſermocinantur , non
hoc ipſo infideles excluſiffe cenfendi ſunt ; ſed , prætermiflo ex
emplo rariſlimo de paganis baptizantibus , pervulgatum de fideli
bus affumpſere ; is autem eorumdem ſenſus inſuper eſſe poteft , ut
quoniam incumbente periculo baptizandum plerumque fideles cir
cumſtant, ideo hi præ infidelibus , fi præſentes ſint, velut ea ætate
crebro contingebat , munere baptizandi fungantur ;imo fi Pater
fidelis , data hypotheſi , unicus adeſſet , hic prolem ſuam poſſet
abluere , quin impedimentum cum uxore contrahat.
Ad Ilītium . Patres fic vindicabo : Tertulliani ſenſus non eft ,
quaſi dixiſſet: quod prius accipitur , poftea dari poteft ; nec enim exi
ſtimaverit , baptizatum ratione baptiſmi , quem recepit, virtu
tem obtinuiſſe , eumdem , & gratiam illius alteri communicandi ;
aliter enim & Confirmatus mox alterum confirmare auderet ; id
ergo verba Tertulliani denotant unice , quod ( recito Vaſquezium )
ficut omnibus indiſcriminatim ( id namque ſignificat illud :ex & quo
hoc Sacramentum confertur, ab omnibus etiam ex æquo , hoc eft
indiſcriminatim conferatur : ac proinde illis verbis ex æquo etiam
non baptizatos cujuscunque ſexus comprehendit ; ideo provide
cit. L. ſubtexuit : proinde& baptiſmus æque DEI cenſus ab omnibus NB .
exerceri poteft. Hac methodo explanabitur quoque Hieronymus
Dial. contra Lucifer. quum de baptiſmi miniſterio ait:fcimus etiam
liçere Laicis ; ut enim accipit quis ; ita & dare poteft. Deinde: duplex
reliqua ejusdem Tertulliani oratio ad mulieres illiusmodi attinet,
qua
 DE BAPTISMO. . 373

quæ extra periculum , & extremam neceſſitatem , quaſi ex oficio ,

baptilinum miniſtrare , in Eccleſia docere , aliaque Sacerdotum
munia peragere præſumpſerunt , non fecus atque ex adverſo
Quintilla procax femina palam , ac publice baptizari volentes a
falutari lavacro arcebat." Epiphanius demum in Marcionitas
& Collyridianos invehitur ; quod mulieres honore Epiſcopali, &
Sacerdotali dignari non vereantur ; erit itaque , ut ſolemnem bapti
fmiminiſtrationem eiſdem jure deneget , dicatque propterea ,
nec B. Virgini hanc poteſtatem fuiſſe , atque Chriſtum non a DEI
para , ſed a Joanne publico ritu Jordanis aquas ſuſcepiſſe. Au
guſtinus tandem , quum videret Tertullianum , atque Hieronymum
1 explicare duntaxat loqui de baptizatis Miniſtris, difficultatepi me
ditatus eſt ſuper non baptizatis , quam modeſtiæ & temperantiæ
memor noluit absque Épiſcoporum conſilio determinare , etſi
in poſterum non dubitaverit allerere, videri fibi baptiſma validum ,
quod a non baptizato conferretur ( ſic per anteoccupationem locu .
tus ſum (pag.212.8366.) Verbo dicam : quodAuguſtinus præſto
labatur, id nuncper Ecclefiæ definitionem in Concilio Lateranen
fi IV. Cap. Firmiter. expeditum videmus , ut baptiſmus valeat , a
quocunque in forma Eccleſiæ peragatur. Immo jam eodem
Auguſtini Sæculo epift. ad Rufticum Narbonenfem Epiſcopum fcribit
S. Leo : fi 'iſti , quafi fe baptizatos fciunt ; ſed cujus fidei fuerint , qui eos
baptizavere , fe nefiire profitentur • quilibet modo formam baptifmatis & c .
ceperit , baptizandi non ſunt.
Seddicunt extr.mo: Imo. Quomodo explicabitur Clemens Ro
manus L. 3. Conſtit. C. 9. De mulieribus vero baptizantibus ſcitote, que
boc tentant , non mediocre periculum eas incurrere ; quamobrem non hoc.
confilium demus ; periculoſum enim eft , immopræterlegem , & impium ,
Túm Ilidori teſtimonium , quod legitur Can. Si quis per ignoranti
am his verbis : fi quis per ignorantiam ordinatur , antequam baptizetur,
debent ab co baptizati iterum baptizari , a ipſe ulterius non ordinetur .
IIdo. Baptizans videtur in ea ſpirituali generatione officium Patris
ſuſtinere ; quod mulieri non competere omnis fatebitur. IlItio.
Saltem baptiſmus non eſſet validus , fi hunc extra neceſſitatis pea
riculum Laici , aut mulieres largirentur ; velut validum non eft
Sacramentum pænitentiæ , quod a Presbytero, jurisdictione deſti.
tuto , perficitur ; etſi valeat imminente mortis diſcrimine.
R. ad Imum . Hæ Conſtitutiones a Criticis, graviter fapientibus

It Don Romano Clementi ; fed homini e Se&a rebaptizantium græcanico

ada
 374 PARS II. DISSERT . I. CAP . II.

adſcribuntur ; parum itaque hac objectiuncula diſtinebimur ;

idem nempe , quod de Canonibus Apoſtolicis( pag. 248. ) ſcribebam ,
de Conſtitutionibus, ante hos Canones pofitis , dicendum eft. Elle ta
men liberaliores poſſumus, liquidem prætenfam Clementis ſenten
tiam de ſolemni baptiſmate , mulieribus miniſtris verito , intelliga
mus . Teſtimonium Ifidori in ejus Operibus non reperitur , faten
te Vaſquezio ; illud vero Emendatores Decreti Gratiani ſic exponunt,
tanquam in hac Canonis parte folum quæſtio proponatur, vel al
terius falfà opinio recitetur ;cui mox vera fententia ,priorem cor .
rigens, ex mente Ilidori ſubjicitur : ſed Romanus Pontifex ( adver
te ad vocem adverſativam fed ) non hominem judicat , qui baptizat ;
ſed Spiritum DET fubminiſtraregratiam baptiſmi , licet NB. Paganusfit
qui baptizat. Ad IIdum , huic argutiunculæ jam occurrit D. Ange
Ticus 3 . P. Q. 67. art. 4. ad 3. In generatione , inquiens , carnali ma
fculus , & femina operantur ſecundum virtutem propriæ naturæ : idea
femina non poteft efleprincipium generationis activum ; ſed paffivum tan
tum. Sed in generatione ſpirituali neuter operatur in virtute propria ;
fed inſtrumentaliter tuntum per virtutem Chriſti: & ideo eodem modo ро
teſt vir , & mulier in cafu neceffitatis baptizare. Ad IIItium . Nege Ant.
Valet quippe Auguſtini fuffragium , antea commemoratum : fo
nulla neceſitate ufurpetur baptiſmi miniſterium , & a quolibet cuilia
bet ditur; quod datum fuerit , non poteſt non datum dici ; ac propter
ea nec repeti ; quamvis rečte dici poffit NB. illicite datum . Porro :
ad comparationem adjectam . Nego Conſ. Et quanquam ab inſtitu
tione Sacramenti unius ad alterius raro belle cadat argumenta
tio ; cum fimilia ex arbitratu libero Chrifti inſtituentis profici
ſcantur ( qui pariter in baptiſmate memoratam reſtrictionem fa
cere potuiſſet ; non autem feciſſe conſtat ex Ecclefia veritatis
Magiſtra ) tamen ſcribentis Suarezii rationem mutuabor; Imo.
Quia baptiſmus eſt Sacramentum majoris neceſſitatis , quam pe .
nitentia ; & ideo non quilibet , etiam ingruente periculo , nili
Sacerdos , pænitentiæ Miniſter eſſe potelt, isque , ad quale de
mumcunque graviflimum ſcelus dimittendum relacus , non in ne.
ceſſitate qualicunque ; fed extrema . At vero in baptiſmo non
femper opus eft extremum diſcrimen operiri;adeoque fuit con
veniens hanc poteftatem concedi abſolute, & non limitatam ad ca.
ſum neceſſitatis,ſaltem ſpectata validitate Sacramenti . 2do. Pæniten
tia identidem reperi poteft, non poteſt baptiſmus ; ideoque opor
tet , ut illa , quæ pro hoc ftatuuntur neceffaria, fixa ſint omnino. &
ſta
 DE BAPTISMO. 375

ſtabilia, certumque maneat, his poſitis Sacramentum confici, five

adfit vera neceſſitas,five fecus. 3tio denique, ait laudatus Theo
logus Salmanticenus, Sacramentum pænitentiæ pendet ex poteftate
jurisdiétionis ( pag. 281.) quæ per extrinfecam deputationem ab homi
nibus datur , vel aufertur , vel limitatur ad caſum neceſſitatis ; at
vero poteſtas baptizandi eft abfoluta facultas miniſterialis ad confici.
endum tale Sacramentum , quæ non folet limitari fecundum fub .
ftantiam - fed fimpliciter confertur ; ficut patet in alia poteſtate
conficiendi Sacramentum , quæ ex jurisdictione non pendet,

Notationes ad ufum .
.

Ima. Caſu neceſſitatis emergente , ut ex pluribus præfentibus

unus baptizet , ordo perſonarum ſervandus eft, qualem a Ritua
li Romano præftitutum ſcimus : Sacerdos Diacone præferatur, Dis
conus Subdiacono , Clericus Laico , Vir femina , niſi pudoris gratia dece
at feminam potius , quam Virum baptizare infantem , non omnino editum ;
vel niſi melius femina feiret formam , & modum baptizandi. Idem re
petitur P. 2. C. 2. Q. 19. in Catechiſio Romano . IIda. Irritum
eft baptiſini Sacramentum , quum miniſtrorum unus aquam af
funderet, formam vero alter pronunciaret ; equidem ſi unusver
ba proferat ( ait D. Thomas 3. P.Q.67. art. 6. ad 3tium ) o alius
immergat, nulla forma verborum poterit effe conveniens ; neque enim po
terit dici : ego te baptizo ( cum ipfe non immergat, & per confequens
non baptizet ) nec etiam poterit dici : nos te baptizamus , cum neuter
baptizet ; ut non dicam , hanc pofteriorem formulam denuo fubftan
tive vitiatam ; quia ſenſus eſt : ego, & tu baptizamus ; quod profe
& to inſtitutioni Chriſti haud mediocriter repugnare videtur.
Illtia. Unus idemque plures poterit una functione facramentali
abluere , dicendo : ego vos baptizo, hoc eft : te e te & c. fic Petrum
Actor. 2. C. baptizaſſe , vero eſt ſimilius. Nec per hoc diverſifica.
tur formaEcclefia ( ſubdit h. L. ad 2dum idem Angelicus ) quia plura
LE le non eft , nifi fingularegeminatum . Id tamen , nifi caſu neceſfitatis
occurrente , licitum non erit , ne quis morem Eccleſix receptum
transgrediatur. IVt4 . Nemo ſe ipſum poteft , ut ut extrema ne
ceffitas immineat , nec poffit alius opitulari , baptiſmo tingere ;
ita Innocentius III. Cap. Debitum L. 3. Decret. Tit .42. Theodo
rico Meteng Epiſcopo reſpondit , juffitque baptiſma repeti in
eo ,
 376 PARS II. DISSERT . I. Cap. II.

eo , qui in mortis articulo conſtitutus in aquam fe ipfum immerfit dicens:

ego me baptizo & c. additque cauffariam : quia inter baptizantem , &
baptizatum debet efſe diſcretio propterea ; quod velut in generatione
carnali alius eſt generans, & genitus itidem alius ; fic in facraments
li
generatione , qua foboles ex aqua & Spiritu Sancto renaſcitur , alius de
bet effe , qui generat, J alius qui ſpiritualiter regeneratur. Neque va
let paritas ab Euchariſtica communione , quam prima Ecclefiæ
ætate fibi ipſis Laici non raro impendebant; aliud quippe nutri
ri eſt ; & aliud generari : ſe ipſum nutrire poteft omnis ; at non
generare. Vta. Niſi de Regum , ac Principum Filiis agatur, im
pune nequit facer Curio baptiſmum privatim conferre absque
neceſſitate ; id namque gravillimis inhibetur a Concilio Viennen
fi ſub Clemente V, Anno 1311. & habetur Clementina L. 3. Tit.
15. C. unico. Recitabo duntaxat præceptionem Rituali Pii V. in
ſertam : itaque , neceſitate excepta , in privatis locis nemo haptizare de
bet, niſ fint
forte Regum , dit magnorum Principum Filii, id ipfis ita de
poſcentibus , dummodo id fiat in corum Capellis , ſeu Oratoriis , &in a
qua baptiſmali de more benediéta. Jam Clinici per Canonem 1 2. Con
cilii Neo -cæfarienſis a Presbyterii ordine conſequendo arceban
tur ; quod domeſticos inter parietes baptiſma ſuſcepiſſent. Vita
Parentes itidem in caſu extremni periculi , cum alter nullus præ
ſto fuerit , baptizare prolem ſuam omnino poſſunt ; quantum
vis curatiſlimemoneri debeant, ut propter afinitatem fpiritualem ,
& impedimentum uſus Matrimonii contrahendum , ea facultate
non utantur , niſi immineat mortis diſcrimen , ex quo parvulus
fine falutari lavacro a vivis diſcederet.

ARTICULUS II.

Quinam ad ſuſcipiendum baptiſma fint idonei ?

fubjecto baptiſmi ut diſſeram , ipſa ſuſceptithema

$. XXX. De lis exigit : proximeergo de parvulis ante

rationis uſum ( five fidelium Parentum ſint , live infidelium ) dif

ceptatio inibitur ; tum de adultorum lavacro , quidque pro eo
antegreſſe ſit neceſſarium ,ſupererit fermocinari. Præibunt ve.
ro Notationes fequentes. Ima. Ætate S. Bernardi Henricus Petrus
de Bruis, inde Henriciani , vel Petro Brufiani hæretici , parvulos ba
pti
 DI BAPTISMO. 377

ptilmi eſſe capaces negavit pertinaciter ; eodem in errore ver

fabantur Petrus Abailar Jus , & Petrus de Brixia , quemadmodum
colligitur e Concilio Lateranenfi II. ſub Innocentio II . Canone 23 ,
Sæculo demum ſexto decimo orta hæreſis Anabaptiftarum auctore
Nicolao Storkio , quæ infantes baptizatos repetitæ lavationi in adul
ta ætate ſubjiciebat iccirco , quod non niſirationis uſu pollentes
primis Chriftianorum facris judicaverit initiandos ; multi immo
ex ea hæreſi tribules ( fi Calvino teſtanti fides eſt) contendebant ,
adultos non eífe , niſi anno triceſimo more Chriſti , ab Joanne la:
vacrum ſuſcipientis , falutari fonte emundandos . Theodorus Be
za , omnesque facile Lutheri, & Calvini aſſeclæ fidelium parvu
los , at non infidelium , baptizandos autumant , adduntque præ
terea, neminem olim ad lavacrum Chriſtianum niſi jam adulta en
tate acceſliſſe ; ita Salmaſius epift. ad Juftum Pacium , Vandale in
Hift. Bapt. Joannes Phereponus Animadverſ. in epif. S. Auguft. 166 .
Præter hos itidem hallucinatus eſt Wallafridus Strabo.,& Ludo .
vicus Vives ; quia pariter olim admotum ſacro baptiſterio neminem ,
nifi adulta ætate , opinabantur. At iſtorum error , ab hæreticis mul.
tum alienus, hiſtoriam contingit ſolum ; utlicite non minus ac vaa
lide parvulos quosvis baptizari , niſi obex aliquis præpediat ,
prompta confenfione admiſerint. Ex iis demum , qui depædo
baptiſmate Catholici fcribebant , Fidus erat in Africa Epiſcopus
( alii fimplicem Presbyterum cum Morellio volunt ) qui infanti
um baptiſma non ante octavam diem impendendum myfterii cau
fa conceflit: nonnulli ad diem quadragefimum : alii triennium , niſi
vitæ periculum urgeat , differri voluere : ultimis adnumeratur
Nazianzenus Gregorius Orat. 40. ut tamen nervoſiffima eloquen
tía eos increpet , qui faluberrimum ifthoc remediụm in ultimam
fenectutem transtuliſſent.
Not. Ilda. Quod parvulos infidelium contingit , id duabus
lego Scholarum opinationibus definiri. Scotus in 4. Dift. 4 . exia
ftimat validum eſſe, atque licitum , fi parvuli Judæorum , aut paga
norum , antea Parentibus violentia abrepti , baptiſmo Chrifti tin
gantur. Angelicus ex adverſo Magiſter 3. P. G. 68. Art. 1o .
negát hoc licite præftari, quum ait in O.Contra juſtitiam naturalem
effet , ſi tales pueri invitis parentibus baptizurentur : ficut etiam fi aliquis
babens ufum rationis baptizaretur:invitus - non habet hoc Ecclefiæ confue.
tudo , quod filii infidelium invitis parentibus baptizentur. Huic dočeri
næ adftipulantur Scholaſtici communiter , nosque in parem ſen :
Bbb . ten
 378 PARS II. DISSERT . I. CAP . II.

tentiam fumus deſcenſuri. Noſle autem præterea juverit , uti

nemo hic diſputer de Sacramenti valore , ſed num data hypotheſi
fimile miniſterium impune liceat; licebit porro , ficubi parvu .
lum invenias in confinio vitæ luctantem , certo que quamprimum
moriturum ; licebit , fi ejus Progenitores Chriſtianorum Princi
pum ſint mancipia, atque adeo non civiliter, verum ſerviliter , ac
deſpotice ſubjecti : licebit denique , dum filius Parentum infideli
um eam ætatem attigerit , in qua ufu rationis præditus baptiſmum
expeteret , quanquam Pater , aut Mater inſaniilime refragaren
tur. Eft nimirum quisque in eo ſtatu , comparate ad jus natura
le , ac Divinum , poteſtatis jam fuæ , fuiqne arbitrii liberi , ut da
to caſu patria poteſtate coërceri non debeat, nec poflit.
Not. Illtia .Etiam adultorum recordatio fubire debet, quos ina
ter eos hiſtorice conſtituam , qui Parentibus Chrįſtianis geniti ,
iplique fide vera communiti , nihilominus in annos olim com
plures baptiſma ſuſcipiendum transtulere. Sic Conftantinus

M. ante A. 312. Chriſtianæ veritati manus vietas quidem porre

xit ; at nonniſi A. 324. Romæ , quod Baronius ; aut circa exitum vie
tæ A. 337. Nicomediæ , quod cenſet Eufebius , baptiſmo fluminis
emundatus eft. Nec aliter Conſtantius, , prioris Filius, paullo
ante mortem Antiochiæ , & Theodofius nonniſi graviflima infir
mitate correptus Theſſalonicæ baptiſmum ſuſceperunt. De
Ambroſio legitur , uti paucis ante ſuam Ordinationem diebus ;
tum Auguftinus anno ætatis fuæ tertio , & triceſimo ; denique
Paulinus Nolanus Antiftes triceſimo octavo ad facra Chriſtiana
per ablutionem falutarem amplectenda properarint. Quid ve
ro fuit , quod homines etiam pientiſſimos ad tantam neceſſarii
remedii procraſtinationem adduxerat? varia nimirum ratio, aut
vera pauxillum , aut prætenſa duntaxat , vel in aliis quibusdam iti
dem perverſa . Alii dilationis cauſam , donec per ætatem fint
parvuli rationis compotes , attulere ; quod baptizatus noffe debe
at , quibusnam obligationibus illigetur; ne demum fidem Patri
norum , ac promiffiones penitus fallat : alii Novatianorum frau
de ſeducti , putabant a fuſcepto baptiſmate non amplius pecca
tori locum elle pænitentiæ ; differebant itaque , dum inftaret ex
tremum diſcrimen : alios timor , ne parvuli vexationum tempo
re in manus Ethnicas delaberentur , a conferendo baptiſmate di
vertit : alios vitæ licentia , moruinque libido tenuit , ne in æta
tis vigore turpitudini cogerentur valedicere , rati , mortis ho
ram
 DE BAPTISMO. 379

rain eſe pro eo myſterio opportunillimam , quo pænarum , at

que peccatorum omnium indulgentiam de facili obtinerent, quin
neceffum fit , in aures Presbyteri non ſine animi rubore ſcelera
deponere. Verum cumulatæ rationes hæ aut nullius funt , aut
exiguiponderis ; nec igitur tantæ , aut tales , quibus prudens a
perpetua Eccleſix conſuetudine dimoveatur. Siad ſummam hujus
Sacramenti neceſſitatem , ad grandia præſentis vitæ pericula, ad
nefcientiam diei noſtræ ultimæ attendimus, dicendum erit cum
Gregorio Nazianzeno Orat. 40. Baptizemur hodie , ne cras vialiqua
cogamur ; ne beneficium tanquam injuriam differamus : nec cxpectemus,
ut plura peccata congeramus , quo plura nobis condonentur : ne Chriſto
cauponum , & negotiatorum ritu abutamur. Cæterùm ; qui ex Vete
ribus probabili quodam argumento nixi absque contemptione
baptiſma ſuum tantisper transferebant, multo ab hæreticis inter
vallo diſſident; quod parvulorum lavacrum nullatenus dicerent
irritum , aut ullo poſtea tempore repetendum ; aliunde vero
complures ex adultis alii, abjecta mora ,ad baptiſterium accurre
bant, etiamque propter repentinos & inopinatos periculorum
impetus celerrime baptiſma adhibendum præcipiebant.
Scholion. Propter adultorum baptiſma quamdam juverit
Catechumenatus veteris notitiam ſtrictim adjungere , ut liberaliora

D legi poffint in Opere erudito Vice Comitis L. 2. de antiquis bupt. Rit.

Eft igitur Catechumenus , ato tā natuxeīv , qui rudimentis fidei
3
ex aliorum doctrina inſtruitur. Nunc etiam pueruli , baptiſma
ti conferendo deſtinati , nomen Catechumenorum per ampliatio
nem fortiuntur ; quod , tametſi doceri nequeant , tamen ſigno
crucis , unctione , exorciſino & c. haud aliter , atque veteres Ca
techumeni , præmuniantur. Hi porro ternas in claſſes partiti,
primum Audientes , qui ( utar facile verbis Tournely ) baptiſmi deli
derio tenebantur , publicisque Chriftianorum inftru & ionibus ;
nondum Catechumenorum albo inſerti, intererant , verba do
2
centium aufcultantes : mox deinde , nomine ſuo in catalogum
Ecclefiæ porrecto , veri Catechumeni munus fuftinebant , figno
crucis, manuum impoſitione , exorciſmis initiati. Secundo Como
petentes erant , quod ſupplici precatione baptiſmum exorarent :
Competens ( inquit Ilidorus L. 8. orig. ) vocatur , qui poft inftru &tis
nem fidei competit gratiam Chriſti ; oportuit vero , cos laborios
pænitentiæ operibus inſudare, & fidei myſteria , Symbolo Apo
Tent
Itolico contenta , memoriter complecti. Ut ne vero indigni ad
Bbb è la
 380 Pars II. DISSERT . I. CAPUT II.

facra demum Chriſtiana admitterentur, cavit ſollicitius Eccleſia ,

ac non niſi præmiffis ſeptem fcrutiniis baptizandi facultatem im
pertiit : ita agendum eft ( dicitur in Ordine Romano ) ut a primo
ſcrutinio , quod incipit tertia bebdomada in Quadragefima ufque inSaba
batum Sanétum in Vigilis Pafchæ , ſeptem ſcrutinia effe debeant , fecun
In illis ſcrutiniis re.
dum formam feptem donorum Spiritus Sancti.
citabantur nomina Competentium , & palam omnibus fiftebant ſe ,
ut deprehendi poſſet, num quid adverſus eorum mores objice
retur, Quod ſi tranſacto examine impunes videbantur , line
mora Electi fiebant, quibus dato tempore Sacramentum baptiſmi
folemni cærimonia conferretur. Quantum vero fuerit tempo
ris præftitutum , priusquam ad baptiſterium accedere potuerint
Catechumeni , id univerſe ob variam Eccleſiarum diſciplinam nemo
curatitlime definierit. Initio Ecclefiæ, aut urgente neceilitate, fta
tim rite poftulantibus Sacramentum ablutionis miniftrabatur ; ut
patet exemplo Cornelii Centurionis, & Eunuchi. Subinde Conci
lium Nicænum I. Can. 2. ſtatuit, ut tempore paullo longius protra.
cto ſua ſtationeCatechumenidetinerentur. Synodus EliberitanaCan.
42.biennium probationis decrevit: alibi menſes ſex , vel o&o : ali
bi dies quadraginta præfixi; dum tandem ad dies octodecim mo
ra contracta elt, a feria quarta Hebdomadæ quartæ in Quadrageſi
ma uſque Paſcha. Quivero in Pentecoſte aqua ſalutari tingeban
tur , totidem dies præparationis , atque inſtructionis orthodoxx
præmittebant. Id tamen ea lege fervatum , ut præſente mortis pe.
riculo quemvis baptizarent Catechumenum , quantumvis tempus
ſancitum non expleſſet ; ſed , neque ſi convaluit , redibat ad Ita
tionem Catechumenorum , multis alioqui pænitentiæ operibus de.
ditorum . Scilicet : conſtans atque communis nunquam non erat
Eccleſiæ doctrina ; uti per baptiſmum culpa omnis , omnisque

pæna diluatur ( pag. 355. ) Aliud fervatum legimus penes il

los, qui a baptiſmate in peccata prolapſi denuo ; hos etenim , fi
obverfante diſcrimine veniam deli & orum accepere , deinceps
priori ſanitati reſtitutos oportebat in eumdem gradum publica
pænitentiæ regredi , in quo morbus eos deprehendiſſet,

Series Propoſitionum .

$.XXXI. PROPOSITIo Ima . Parvulorum

baptiſma & validumeft , & licitum ,paritque gra

ti
 DE BAPTISMO.: 25 381
A
tiam ſanctificantem ad abolendum labem origina

riam . Hoc dogma adverſus Anabaptiſtas multiplici argumen

torúm robore ſtabilietur. Et licet potiffimum Traditione hoc lo
co pugnandum ſit , tamen Scripturas poffumus initio adhibere ,
quatenus, non quidem explicate, at faltem implicite , eamdem ve
ritatem comple& untur , quæ fignificantius judicio folet Eccle.
ſiæ , Patrum conſenſione ,traditione intemerata commonftrari.
Imo. Parvuli ante rationis ufuram revera beatitudinis æternæ ca
paces funt: finite parvulos ,& nolite eos prohibere venire ad me ; talium
enim eft regnum cælorum Mattli. , 19 , iidemque redemptionis fru
Aum percipere poffunt ; non enim pro adultis folum , ſed pro
omnibus mortem amarillimam Servator oppetiit : atqui Regni
çalorum capaces non forent, fiquidem a baptifmate deberent ar
ceri : nifi enim quis renatus fueritex aqua , & Spiritu S. non poteft in
troire in Regnum DEI. Joan 3. quæ do & rina generalis fine exce ..
23 ptione ad omnes pertinet; ergo & c. Accedit conſuetudo Apo
Itolorum , qui Lydiam purpurariam , omnemque illius domum ba
priſmo Chriſti lavabant Act, 16. v. 15 ; tum deinceps v . 33. Cu
Itos carceris , totaque illius familia pari Sacramento initiatur ;
Tandem Paulus 1. ad Cor. 1. v. 16. baptizavit Stephana domum : non
eſt vero credibile , in familiis recenſitis parvulos fuiſſe plane nul
29 los ; ifti igitur peræque baptizati ſunt." Denique , a figura ad
veritatem fi aliqua ducenda eſt argumentatio , conſtat in veteri
lege parvulos circumciſioni ſubjectos fuiſſe ; cur non itidem in
lege gratiæ lavacro regenerationis ? quando Novi Teſtamenti
conditio multo benignior eft , & univerſalior exiſtimanda. Ildo.
Vades traditionis Ecclefiæ Patres ſunt, quos dogmatis gratia ar
ceffam . Irenæus L. 2. C. 39. omnes , inquit , perfemetipſum venit
Chriſtus ſalvare , qui per ipſum nafcuntur in DEO ,infantes & parole
los , juvenes 35 ſeniores : ſalvationis adminicula Sacramenta ſunt,
& inter hæc primum neceſſarius baptiſmus ; igitur. Apertior eſt
Origenes in C. 6. epiſt. ad Rom. Ecclefia, ait , ab Apoftolis traditio
nem accepit , etiam parvulis dare baptiſmum . Cyprianus conſonat
L. 3. epift. 8. ad Fidum : a baptiſmio - nemo prohibetur ; quanto ma
gis probiberi non debet infans ? * Chryſoſtomus homil. ad Neophy
tos : hac de caufa infantes baptizamus , ut non fint coinquinati peccato.
1 Omnium productior eſt Auguſtinus , olim in Pelagianos acerri
me dimicans: L. 10. de Geneli ad litt . C. 23. Confuetudo , inquit ,
Matris Ecclefia in baptizandis parvulis nequaquam fpernenda eft , nec
 382 Pars II: DISSERT. I. CAP. II.

ullo modo fuperflua deputanda , nec omnino credenda , nifi Apoſtolica eller
traditio; ideoque Serm . 174.N.9. morem parvulos baptizandivo
cat antiquam fidei regulam , quam utique Ecclefia femper babuit ( lo:
quitur Serm . 176. N. 2. ) ſemper tenuit : hoc a Majorum fideperce
pit : hoc ufque in finem perſeveranter cuſtodit ; ut neque acutiſlimi cx
tera Pelagiani morem vetuſtiſſimum ( tametfi ad abolendum ori?
ginis peccatuin procurari baptiſma negaverint)ſint inficiati. IIItio.
Accedit auctoritas Eccleſiæ , traditionibus innixæ : Concilium Car
thaginienſe Africæ plenarium A.418. peculiari Canone verita
tem fuffulcit :placuit, ut quicunquc parvulos recentes ab uteris matrum
baptizandos negat , - anathema fit. Paris ſuffragii pluria funt Con
cilia reliqua , velut Milevitanum A. 416. Gerundenſe A. 517
Braccarenſe III. A. 578 ; quibus tamen præteritis ultimum ro
bur e Tridentino Sell. 7.de bapt. mutuabimur ; ecce Canonem 13.
fi quis dixerit , parvulos - cum ad annos diſcretionis pervenerint , ele
rebaptizandos ; aut præftare , omitti eorum baptifma, quam cos non actu
proprio credentes baptizari in fola fide Ecclefiæ ; anathema fit. Eodem
collineant Canones i zmus , & 14tus , quos memoria recoles e pag.
293. Ultimum ad locum veniat Theologica ratio fequentibus : la
vacro regenerationis abftergitur peccatum originis , cuiper do
Arinam fidei fcimus parvulos effe obnoxios ; Ted eft valida ra
tio , ut quamprimum ab ea labe emundentur , gratia fanctificen
tur ( quod utrumque comparat efficacitas baptiſmi tam in adul
tis , quam parvulis per paginam 355. ) ne ſubito cafu facile e vivis
abrepti æterno exitio intereant ; ac proinde & c. Scitiſfime Ma

giſter Angelicus in 4.Diſt. 5. Q. 3. art. 1. qu . 1. ficut nullus fiatus

mundi fuit, in quo efſet humano generi præclufa via ſalutis : ita nulla ætas
bominis unius eft , in qua fibi via falutis præcludatur. Unde , cum in
pueris fitpeccatum originale, per quod a conſecutione æternæ falutis impe
diuntur , oportet , quod eis adhiberi poffit aliquod remedium ad remo
vendum pradi tum impedimentum : hoc autem eft baptifmus. Unde Di
vina mifericordia contradicit , qui negat, baptiſmum parvulis poſſe exhi
beri ; & propter hoc hæreticum eft , hoc dicere .
COROLLARIUM. Non eft igitur expectandusufus rationis,
ætas adultior , quo homines poffint facro lavari flumine; pericu
lum fiquidem imminet prudenter fubmetuendum , ne autrepen
te , tantis alioquin calibus objecti, moriantur ; aut aliquando vi
tiis enutriti plane baptiſmi præſidium deſpiciant , illudque non
nifi in ultimo le & tulo ſuſcepturos ſe adpromittant ; id quod con
ſtan- .
 .I . DE BAPTISMO..!! 333.
1
ftanter Eccleſia , Mater filiorum fuorum providentiffima , im.
probavit ; ſicut patet in Clinicis, olim irregularibus.
SCHOLION. Nunquam ab Anabaptiftarum telis revera extri
cabunt ſe ſe reliqui Novatores hodierni , quousque ſoli Scriptu.
ræ , Traditione repudiata ,innitentur. Alterum quippe iſtorum
effugium , quo putant in parvulis actum fidei inſpirante DEO ex
oriri, nec allem valet ( pag. 19 :) Unde Auguſtinus Tract. 80.
in Joan . verbum fidci tantum valet in Ecclefia , ut mundet infantem , non
valentem NB. credere , & ore confiteri. Nempe : vel actum fidei
prætenſum , nulloque argumento probabilem , ipſimet agnoſcunt
advertentes parvuli , vel fecus eft ? fi primum : nunquam eos lie
ceret ( pag. 77. ) baptizare , qui, ut ſcribit Auguſtinus L. 4. con.,
tra Donat. C. 23. flendo, & vagiendo, cum in eis myfterium celebratur ,
ipfis myſteriis obftrepunt. Si alterum ? quid cauſſa eft , quod fides,
requiratur, quæ utique voluntaria percipi deberet ab illo , cu
jus effe dicitur ? Nugas igitur hæretici venditanț, quas prudentior
animus derideat, cum Auguſtino denuo dicturus: nondum poljunt
infantes credere corde ad juſtitiam , & ore confiteri ad falutem & c. & tamen
nullus Chriſtianorum recte credentium cos dixerit inaniter baptizari.
Quod fi dixerint : fine fide placere DEO eſt impoffibile : qui
autem placeant parvuli , ſiquidem fide deſtituerentur ? ad quod
cum provide Serm . 14. C. 18. de verb. Apoft. Auguſtinus adverte
ret , line mora ediſſerit : abfit , utego dicam ,non credere infantes. Be
Apoftoli effatum in adultos collineat, de quibus aſſeveranter :
cedentes ad DEum oportet credere & c. de parvulis vero ſi pariter
textum intelligant , refponde : ſine.fide vel actuali , vel babituali ;
hanc cnim cum gratia cælitus infuſam obtinent. Conc, fine fide
aétuali , eaque propria. Nego. Conſpicua eſt obſervatio S. Tho
mæ 3. P.Q.68. art. 9. ad 3. dicentis : conſcientiam bonam , quid ni
parili modo fidem ? conſequitur puer etiam in fe ipſo , non quidem an
& tu , fed habitu per gratiam juſtificantem . Auguſtinus deinde fidem
infantium ipſam vocat baptizandi functionem : baptizari, infan
tibus eft credere. L. 1. depeccat.merit, & rem./.C.27. Vel, quod ibi
dem l . 3. C. 2. fidem ſumir alienam Patrinorum ,aut Ecclefiæ : fi
cut ergo eorum , inquit , per quos renafcuntur , Spiritus juftitia refpon .
fone ſua trajicit in eos , parvulos , fidem , quam voluntate propria non .
dum haberepotuerunt ; fic eorum ,per quos nafcuntur , caro peccati traji,
rurſus
cit in eos noxam , quam nondum vita propria contraxerunt. Et
Serm . 10. de verb. Apoft, accommodat illis Mater Ecclefia aliorum
pea
 Pars II. DISSERT. I. CAP. II.
334
pedes , ut veniant , aliorum cor , ut credant , aliorum linguam , ut fatean ,
tur. Clareat novillime veritas Angelici fimilitudine l. c . ad imum .
ficut pueri in maternis conſtituti non per fe ipfos nutrimentum accipiunt ;
ſed ex nutrimento Matris ſuſtentantur ; ita ctiam - quafi in utero Matris
Ecclefiæ conftituti non per ſeipfos , fedper actum Ecclefiae falutem ſuſcipiunt.

Argutie Hereticorum .

S. XXXII. Scripturas admovent Imo , ut dogma Catholicum

percellant. Per Evangelium ( ita illi) oportet, baptiſmati præmit
tatur inſtructio , fides, pænitentia , quorum omnium incapaces ſunt
parvuli ; peræque igitur baptiſmatis ſuſcipiendi incapaces erunt,
Equidem Matth. 28. dicitur : euntes NB. docete omnes gentes, atque
demum baptizantes eos in nomine Patris &c. Marci C. 16. Qui crea
diderit , Š baptizatus fuerit ; ſalvus erit & c. Ac. 2. v. 38. pæniten
tium agite , & baptizetur unusquisque veſtrum &c . Ildo. Infirmum
præterea argumentum ſumitur ab illis Chriſti verbis : niſi quis re
natus fuerit Sc non enim ulla præceptio ad parvulos attinet ; &
lioqui & altera pertineret : nifi manducaveritis carnem filii hominis
&c. Joan. 6. Non porrigitur infantibus cæna Euchariſtica; igi.
tur neque baptiſma miniftretur. Porro: fententia Divini Præ.
ceptoris: finite parvulos - ad me & c. violenta commentatione alior
fum , quam deceat , pertrahitur ; cum hic unice adoleſcentuli ra
tione præditi , non autem paucarum horarum pueruli , faſciis im
pliciti, debeant dubio procul intelligi ; Græcus liquidem legit
Matth. 19. v. 14. & QETE Ta NB. Traidia & c. Neque tandem va
let Apoft oloru m , domo s & famili as integr as baptiz antium , con
fuetu do ; domus tota appell abitur , ut ut parvu los exemp tos ve ,
lis ; nam Paulus , quum Stephanæ domum facro fonte emundaf
ſet, ſubjicit C. 16. v.15. & in miniſterium ſanctorum ordinaverunt fe
ipſos ; quod profecto ad parvulos nihil attine.t Iterum : interiit
t p
Saul,Domnis domus illius pariter concidi , 1. Parali . C. 10. v. 6 ; nec
tamen Isboſeth , aut Esbaal , ejusdem familiæ furculus concidit :
domus ergo pariter tota baptizari e vero dicetur , quanquam
non baptizarentur parvuli eo pertinentes. “ IIItio. Tertullianus
L. de bapt. C. 18. Pædobaptiſmum improbat ; explanaturus enim
verba Chriſti : ſmite parvulos &c. confeftim adjicit : veniant ergo, dum
adolefcunt : veniant , dum diſcunt , dum , quo veniant , docentur : fiant
Chriſtiani, cum Chriftum noſſe potuerint. Conſimili judicio laboravit
Na
 DE BAPTISMO .
385
Nazianzenus Gregorius ; tum Hieronymus Comment, in Matth.
ſub finem : non poteft fieri , inquit , ut corpus baptiſmi Sacramentum
recipiat , nifi ante anima fidei receperit veritatem . Et vero : cumpri
mis deceret , veterem Eccleſiæ , quam hodiernam diſciplinam , imi
tari potius ; illa nimirum primis ſæculis parvulorum lavacrum in
adultam eorumdem ætatem , nec improvide , propterea transfe .
rebat ; quod Auctor gratiæ Chriſtus non nifi anno ætatis fuæ tri
ceſimo Jordanis Aumine fucrit ablutus : iſto pariter exemplo in
citati ex Veteribus Viri præclariſſimi vitæ annos facile poftremos
baptiſmati ſuſcipiendo deſtinarunt.
§ . Illiuscemodi præparatione folum adultis opus eft; ut inſu
per ad neceſſitatem Sacramenti neutiquam attineat. Iccirco Scri
pturx verſiculi , quatenus doctrina , fidei , Pænitentiæ reminiſcun
tur , non parvulos obligant ; ſed homines cæteros , uſu rationis
integro pollentes; talia prorſus antegreſſe jam innui (pag . 79.)
Addo præfentis explicationis Vadem ſapientiflimum D. Angeli
cum : verba Chriſti, inquit, ad eos tantum referenda ſunt, quiper
doctrinam Apoftolorum inducendi erant , de quibus prædixerat : prædich
te Evangelium omni creature : nulli enim eorum , quibus Evangelium
predicandum erat , baptiſmus dari debebat , nifi crederet. in 4. Diſt. 5 .
Art. 1. qu . 1. ad 1. Poterit demum a lege veteri exemplum ad
vocari , in qua parvuli , incapaces fidei, nihilominus circumcide
bantur ; tametli inter adultos fides circumciſionem præcefferit.
Ad Ildum . Tria objectationis puncta elimanda ſunt. Ad imum
ajo : Nego Ant. non intelligunt quidem recentes pueruli Divinam
præceprionem ; at intelligit Eccleſia , intelligunt Miniſtri, aut
Parentes , parvulorumve Curatores : unde periret quidem ſine
baptiſinate æternum parvulus ; non tamen ob transgreſſionem
præcepti, fed originariæ labis cauſa, quam ſalutare lavacrum ab.
Iterfillet. Ad hæc :mandatum alterum in adultos collineat , nec
generalis apparet in quosvis homines derivata loquendi forma ;
dicitur quippe : niſi vos manducaveritis & c. prior autem habet u
niverſe : nifi quis renatus fuerit Tc. Sed neque reticendus eft pri
mitivæ Ecclefiæ mos , quo pariter parvulis Euchariſtia diſpenſa
batur ; quia fanétifimiilli Patres ( ut loquitur Tridentinum Sels. 21 .
Cap.4. ) ſui faétiprobabilcm cauffam proilliustemporis ratione habuerunt ;
etli præceptum nemo Divinum , comparate ad parvulos , unquam
agnoverit", at diſciplinam potius pro temporum neceſſitate mu
tabilem . Verbo dicam : elus Eucharifticus non eft tain neceſſari.
Сcc us
 T
386 Pars II. DISSER . I. CAP . II.

us ad falutem , velut baptiſmus: ille , ceu alimentum , vires ani.

mæ,quotidianis lapfibus attritas, reficit ; hic ſpirituali regeneratio
ne filiorum DEI gratiam , nunquam in illa parvulorum ætate pe
rituram , accerſit. Ad 2 dum. Nego affertum : etiam quippe lacten
tes ad Chriſtum veniunt , quatenus phraſi Auguſtiniana Serm .
10. de verb . Apoſt. accommodat illis Mater Ecclefia aliorum pedes , ut
veniant Sc. Tum : ſi græco ariete pugnandum eſt, vincemus pro
fecto alterius Evangeliftæ ſententia : Lucas ſuper eodem thema
te air C. 18. V. 15. προσέφερον δε αυτώ και τα NB , βρέφη ,
adferebant autem ad illum ( Chriſtum ) infantes , quafi recentes ab
utero ; ea fimiliter loquendi methodo utitur Princeps Apoſtolo
rum I. epift. C.2 . . 2. ως αρτιγέννητα βρέφη , τολογικόν άδολον
yona TITO SMOate, ficutmodo geniti infantes rationabile fine dolo lac
concupifcite . Tandem : ad ziium apparebit cavillatio , fi contextum
rinabimur ; primo enim Capite afleverat Paulus , totam ab fe Ste.
phanæ domum baptizatam ; ac proinde etiam parvulos : ultimo
autem minutatim perſonas recenfet , quæ in miniſterium Sancto .
rum ordinatæ , hoc elt : miniſterio charitatis in egenos , & Chriſtia
nos addictæ , nominantur : Fratres , ait v. 15. noftis domium Stepha
næ , &
T Fortunati , Achaici - in miniſterium ( hi videlicet recenſi .
ti ) ordinaverunt fe ipfos ; non item omnes , ac finguli ad horum fa
miliam pertinentes. Nec majoris momenti alterum eft e L. I.
Paralipom . mutuatum teſtimonium ; fiquidem verficulo 2. antece
dente diſertius exponuntur nomina occiſorum : percufferunt Phi
liſthæi Jonatham , Abinadab , Melchiſua filios Saul ; tum verſu 4.
arripuit Saul enſem , & irruit in cum ; mox armiger verſu 5. irruit
in gladium fuum , eu mortuus eſt ; tum verſu 6. legitur : interiit ergo
Saul - Somnis domus illius pariter concidit ; ubi videre poſſumus per
Trò omnis domus neque alios extra pugnam domi remanentes filios,
nec qui in monte Gelboe Isboſèth c. morabatur , revera in
telligi.
Ad IIItium . Quos pauciores e Patribus commemorant Anaba
ptiſtæ , nihil iisdem patrocinantur ; quando iſtorum nullus illici
tum baptiſma parvulorum declaravit, aut invalidum ; ut potius in
gruente neceſlitate plane conferendum voluerint . Relegantur
teſtimonia: Tertullianus L. de bapt. C. 17. indiſtincte aſſerit, hunc
eſſe reum perditi hominis , qui baptiſmum , quem potuit, non
adminiſtravit ; & L. de anima C. 39. cenſet, parvulos falutis eſſe
са
 DE BAPTISMO 387

capaces , eam vero nullatenus absque baptiſmo obtincndam ma

nifeſto docet. Gregorius Nazianzenus Orat. 4. in S. baptifma :
quid autem de iis dices, qui'adbuc tenera ætate ſunt - an cos quoque ba
ptizabimus ? ita prorfus,ji quod periculum urgeat. Hieronymus deni
que Dial. 3. adv. Pelag. etiam infantes judicat in remiſionem peccato
rum baptizandos. Quod vero duo Patres priores extra calum ne
ceilitatis utiliorem baptifini cunctationem exiſtimaverint , non
officit univerſali Ecclefix conſuetudini , quæ eofdem hac parte
pro merito deſeruit ; tum , quod ratio hujus dilationis utpluri
mum adferatur infirma ( pag. 378. ) tum , quod e reliquo Pa
trum complurium fuffragio contrarium evincatur . Perappofi
te Auguftinum repetam : confuctudo Matris Ecclefiæ in baptizandis
parvulis nequaquam ſpernendaeſt , neque ullo modo fuperflua deputanda,
nec omnino credende, niſi Apoſtolica eſſet traditio L. 10. de Genef. ad Lit.
C. 23. Hieronymus autem de infidelibus adultis proprie loquitur,
$
quos utique non utiliter baptizari ipſi fatebimur , nifi antea fidem
fufceperint. Inde mox , ad reliqua digreffuri, negabimus , ve
terem Ecclefiæ diſciplinam , eamique communem , in ſuppetias
hæreticas acciri poſſe; teſtem appellabimus Auguftinum , qui L.
4. de bapt. C. 23. traditum , inquit, tenet Ecclcfia , cum parvuli infan
Últimum tan
tes baptizantur ; qui nondum poffunt corde credere etc.
dem eft quorumdam Veterum , ipfiusque Chrifti triceſimo anno
baptizati exemplum . Sed ajo : particularia aliquorum facta non
urgent , quæ pro varia dilationis caufla modo damnavit Eccleſia ,
modo iſtorum confilium univerſe , ac penitus non probavit ; ut
immo Clinicos plane ineptos voluerit Ordinum ſuſcipiendorum .
Et tametſi hos in partem excuſationis ſuſciperemus , qui bapti
ſino flaminis juvari poterant ; nunquam tamen Parentes parvulo
rum , quorum ſalutem tanto diſcrimini exponebant. Servatoris
autem baptiſmus hoc loco improſpere oggeritur , ut qui bapti
ſmatis non cguit , fed eo tantum temporis niyſterium inſtituit ſa
lutare ( pag. 299.): Advertamus præterea , ecquid de eo fcripfe .
rit penna Angelici 3. P.Q. 39. art. 3. ad 1. Chriflus non eft baptiza
tus,quaſi indigeret purgatione , nc quod aliquod ei immineret periculum
differendo baptiſmum ; ſed cuivis aliinon in parvum reduur datpericulum ,
ſi exeat ex hac vita non indutus vefte incorruptionis , ſcilicetgratia .
Sed contra : Nifi olim Ecclefia baptiſmum in adultiorem æta
tem univerfe diftuliſſet ; quorfum diuturniores erant claſſes Ca
techumenorum ? B. Iftæ folum in adultis obſervabantur , ne
Ссс 2 Gen
 388 Pars II. DISSERT . I. CAP. II.

Gentilibus commiſti facile cum Eccleſiæ probro ad idola redi

rent , niſi prius conſtantiæ ſuæ documenta certiora dediſſent :
Lublata nunc eft hæc diſciplina , quod periculum tantæ perver
lionis tranſierit . Cæterum tamen fidelium infantes non expecta
ta ætate provectiore ſemper Eccleſia voluit , ut luftrali unda
quamprimum lavarentur.
SCHOLion. Reliquias obje & ionum brevimethodo expedi
am . Imo. Etli neſciant infantes , fibi jugum Chriſti baptiſmate
imponi, id tamen æquitati non repugnat ; cum fit jugum ſuave,
atque illiusmodi, quod promulgato Evangelio ſubire alioqui te.
nebuntur ; aliter omnia ſunt in eo , cui neſcio , ac mentis impori
onus apponeretur , cujus nullam , ubi ſui potens fuerit , haberet
ferendi obligationem . Ildo. Induunt parvuli ſuo baptiſmate no
vum hominem , induunt Chriſtum , atque iſtud perficitur infufione fan ,
étificantis gratiæ ; non autem proprio mentis conatu. IIItio. Haud
officit, quod parvuli non proprio , fed alieno nomine fidem in
terea profiteantur ; nam decct ( inquit Auguſtinus Serm . 14. de
verb. Apoſt. ) ut ad aliena verbafanentur , qui ad fuctum alienum Ada
mi vulnerantur ; & Aquinas Theologorum Angelus : ficut ille qui
adſcribitur ad militiam , non oportet , quod ftatim im pugnam -vadat ; fed
quando opportunitas imminet ; ita nec ille , qui in baptiſmo adfcribitur ad
Divinas aftiones , oportet , quod ftatim ad eas admittatur ; ſed quando tem
pus opportunum fuerit. in 4. Diſt. 4. Q. 3. art. 1. qu. 1. ad 3tium .
UV10 . Fruſtra Éraſmus jubet ' , ex parvulis ad juftam ætatem per
tingentibus demum quæratur : velintne ſacra Chriſtiana in po
iterum profequi ? hæc enim percunctatio , non levem animabus
perniciem allatura , Tridentini fancito eraſa eſt; quod , Parenti
bus alioqui non refragantibus , indelebili charactere proles fi
gnentur ; nec deinde in eo amplius juris fint proprii ; fed Eccle
fix mancipati perſeverent,

S.XXXIII . PROPOSITIO IIda . Proles infi

delium , Principibus Chriſtianis civiliter ſubje

&torum , nequeunt reluctantibus Parentibus'licite

baptizari quacunque ex auctoritate : niſi tamen

mortis periculum certo immineat ; tum enim non

Mi
 DE BAPTISMO. 389

Miniſter baptiſmi
ſaluti conſulens ; ſed mors ipfa

prolem Parentibus abripit. Probatur Imo : Conſtans

eft Ecclefiæ univerſalis conſuetudo , ut nunquam invitos ad ba
priſma coëgerit Judæos, aut infideles alios, live uſu rationis con
Itantes , ſive proles ,
eorumdem Parentibus per omnia renitenti
bus : non licet vero Eccleſiæ conſuetudinem impune transgredi;
ac propterea & c. Pater veritas in Principibus religiofillimis
Pontificibus ut ſcientia , fic virtute & zelo animarum clariſſimis ,
qui tametſi ædes ampliflimas, Catechumenis, ac Neophytis com
modandas , largiilimo ære conſtruxerint; nunquam tamen ſobo
les Parentibus , fide vera expertibus , eripuerunt ; at potius invi
tando fingulos ad Chriſti inftitutum pellexerunt . Digniſſimus
eft , qui hoc loco conſulatur Magiſter Angelicus ; ſic habet 2. 2.
Q. 10. art . 12. Maximam habet auctoritatem Ecclefia confuetudo, que
femper eft in omnibus æmulanda ; quia ő ipfa doctrina Catholicorum Do
Etorum ab Eccleſia auctoritatem habet. Unde magis ftandum eft auctoria
tati Ecclefiæ , quam auctoritati vel Auguſtini , vel Hieronymi , vel cujuscun
que Doétoris. Hoc autem Ecclefiæ ufus nunquam habuit, quod Judæo
rum filii ( eodem pertinent filii cæterorum infidelium ) invitis Pa
rentibus baptizarentur ; quamvis fuerint retroactis temporibus multi Cao
tholici Principes potentisſimi , ut Conſtantinus , Theodoſius , quibus fami- ,
liares fueruni ſanétiſimi Epiſcopi, ut Silveſter Conſtantino , & Ambrof
us Theodofio , qui nullo modo prætermififfent ab eis impetrare , fihoc eflet
confonum rationi. Et ideo periculofum videtur , hanc affertionem de no
vo inducere ; ut , præter confuetudinem in Ecclefia hactenus obfervatam ,
Judæorum filii invitis Parentibus baptizentur. His adjici poterit Con
ftitutio 29. Concilii Limani, a Gregorio XIII. approbati, qua fan
&um eft , ut nemo parvulis baptiſmum procuret , dum Parentes
obliſtunt. Eadem fuit fententia Congregationis S. officii , quum
ad conſimilem quæſtionem Præſulis Caroli Maigrot Anno 1705.
ſequentibus reſpondit: non licet , niſi in articulo mortis. Conſonat
fapientiflimum judicium Benedi &i XIV. in epiſt. ad Archi Epiſco.
pum Tarſenſem A. 1747. exarata : colligere aperte licct , non id ab
iis , Judæis , expetendum eßè , quod jure non poteft exigi ; tum etiam eorum
ad Chriftum converſionem , atque infantium baptiſmum moderate , religio
M ſe, pie procurandum eſſe fine ulla vi, aut injuria; quoniam , quid quid inju.
ftitiamſapıt , Chriftianorum indignum eft. Exinde Ildo argumentabi
mur : nefas eft, quidquam operari, quod vel juri naturali adyer
fa
 390 PARS II. DISSERT. I. CAP. II.

fatur , vel Sacramento injuriam importat ; ' ſed niſi vera ſit theſis
noſtra , utrumque facili negotio contingeret ; primum quidem :
ſi parvuli, Parentibus violentia fubducti, baptizantur, & in ſecu
riora a fuorum conſortione abducuntur, injuria certe infertur Pa
rentibus adverſus naturæ legem ; non ſecus , ac magis onnino ,
quam fi bona , ab iisdem juite poſſeſſa , Magiſtratus furriperent :
contra juſtitiam naturalem elét ( ſuffulcit fcribentem laudatus Ange
licus ) ſi puer antequam babeat ufum rationis , a cura parentum fubtraha
tur ; vel de eo aliquid ordinetur , invitis parentibus. Alterum vero , ſi
baptizatus parvulus Patriæ infidelium poteſtati relinqueretur ,
mox eſt conſequens ; quia Sacramentum 'certo contemptui ex
pofitum , etiam repudiata ſubinde Chriſtiana religione , deſpica
tui haberetur , ac neglectui : cum ad ætatem perfectam devenirent
( rurſum verba D. Thomæ mutuabor ) de facilipoffent a Parentibus
induci, ut relinquerent parvuli , quod ignorantes ſuſceperunt. Et ali
bi 3. P. Q. 68. art. 1o. de facili ad infidelitatem redirent propter na
turalcm affectum ad parentes. Ergo in ſcyllam recidit , aut chary
bdin , quisquis infidelium non deſpotice , ſed politice ſubjectorum
filios, filiasve invitis Parentibus baptiſmo dignaretur . ' Nempe :
quod Eccleſia jus , quamve poteſtatem a Chriſto datam accepit
penes adultos infideles , eamdem facile in horum parvulos obti
nuit ; illos autem nequit ad fidem cogere , nequit invitos , ac re
luctantes baptizare ; igitur neque parvulos Parentibus invitis, in
quorum voluntate voluntas infantis continetur. Sumniatim di

cam ex Simonneto :neque ab Eccleſia , neque a Principe Laico ad

igi poſſunt , ut ſuos parvulos ad baptizandum offerre debeant
infideles Progenitores : non Eccleſia , cui nulla ratione ſubjecti
ſunt defectu baptiſmatis : non Princeps Laicus ; huic enim tan
tum fubfunt in iis , quæ ſpectant ad juſtitiam , & honeſtatem natu
ralem , bonumque naturale ſubditorum , ac Reipublicæ ; adeoque
non ſubſunt, quantum ad baptiſma, fidei ſuſceptionem , quæ fu
pernaturalis eſt ordinis.

Scholion .

§. XXXIV. Tempori conſulturus agam , ftri & imque, quoad

potero ,quosdam articulos ifthic inſeram , quibus in memoriam
reconditis , nullo negotio adverſantium difficultates elidi pote
runt.
 DE BAPTISMO. 395
runt. Imo. De Mathathia L. 1. Machab. C. 2. dicitur , quod cum
aliis circumciderit pueros incircumciſos , quot quot invenerat in finibus
Ifrael: eſt autem vero fimillimum , ut hoc in numero filii Gen
tilium adfuerint , invitis Parentibus circumciſi. Sed quid deinde ?
poterant utique hallucinari homines etiam fanctitate clariflimi ?
interea tamen interprete Lyrano ſoli exiſtimantur hebræorum
pueruli circumciſionis notam fubiiſſe. Suarez , & Cornelius a
Lapide veriorem ſententiam amplexi ajunt: id Mathathiam penes
quoscunque parvulos impune juffifle propterea; quod bello ju
ſto capti evaſerintmancipia , deſpotice ſubjecta ; nec proinde Pa
rentum regimini, ſed Dominorum poteftati penitusadjudicati :
nobis interea ſermo eſt de civiliter fubditis. IIdo. Vult quidem
DEus omnes baptizari; at ſervato naturæ ordine , quo in adultis
requiritur propria , in infantibus aliena confenſio Parentum , u
nius certe, aut alterius . Semper ante conſpectum verſetur jus
naturæ , & reverentia debita Sacramento. Nec officit illud Lu
ca C. 14. V. 23. compelle intrare , ut impleatur domus mea ; non enim
his vocibus violentia , & coactio fumi debet ; ſed omne ſtudium
efficaciter impendendum , ut rationibus convi&i ex nolentibus,
fponte volentes fiant, five Parentes refpe & u baptizandarum pro
lium , ſive fuxmet perſonæ cauſſa . Hitio. Recenſetur in hiſtorie
is , queinadmodum Principes Catholici , ut Zizebutus Iberorum
Rex Judæos , & Carolus M. Saxones reluctantes ad baptiſma ſup
pliciis coëgerint. Verum ratio faéti particularis nequit juri præa
judicare : non quid egerint ; quid eos agere oportuerit, quæren
dum eſt. Cærera : illiusmodi zelum præpofterum tantum abeft ,
ut probaverit Ecclefia , ut immo prohibuerit ſeveriſſime. Con
cilium Toletanum IV. in Can . de Judæis. Dift. 45. decernit : de fu
dæis autem præcipit S. Synodus , nemini deinceps ad credendum vim in
ferri - non enim tales inviti fulvandi funt ; ſed volentes , ilt integra fit
forma juſtitiæ. Adde Gregorium M. in Can . Qui ſincera Dift. 45 .
quiſincera , ait , intentione extraneos a Chriſtiwna religione ad fidem cupi
unt reétam perducere , blandimentis , non aſperitatibus debent fiudere ;
& alibi L. 2. epiſt. 52. Nova, inquit ,atque inaudita eſt ifta prædica
tio , quæ vulncribus exigit fidem . Ejusdem fententiæ Nicolaus I. eft ,
qui in Refp. ad Conſulta Bulgar. C. 41. ſcribir de Judæis : porro illis
violentia , ut credunt , nullatenus eſt inferenda ; nec aliter Clemens III.
7 Extra. de Judæis : Cap. ficut Judæi : ftatuimus , ait, ut nullus invitos. ,
vel nolentes Judæos ad baptiſmum venire compellat. Quod autem de
Sa
 392 Pars II. DISSERT . I. Cap. II.

Saxonibus vi coactis adjectum eſt , id revera fallit magnopere :

nam fpoponderunt ſe effe Chriſtianos ( teſtatur Hiſtoricus Tom . 6 .
Annal. Ecclef. Galliæ ) ſe ſub ditione Domini Caroli Regis Franco
rum fubdiderunt ; hac ſi demum ſponſione nullatenus iteterant,
poterant profecto ad Chriſtianam religionem compelli . IVto .
Dum Auguſtinus epift. ad Vincentium Donat. 93. laudat leges ab
Imperatoribus latas adverfus facrificia Paganorum ;non inde conſequi.
tur , ut aut adulti infideles ad fidem cogi pollint , aut corumdem
proles ad baptizandum violentia abripi; quod certe in mentem
Auguſtino nunquam advenerat. Eft vero utriusque caſus ratio
diſpar : quia publicum idololatriæ exercitium haud mediocre
fidelibus fcandalum accelerat, non fine labe communis tranquilli
tatis , quam addecet legibus æquiſſimis præpedire : non ita res
geritur penes infideles pacifice viventes , taciteque erroribus ſu
15 vacantes . Quod fi demus , & ab his fcandalum turbasque ſub
oriri , poterunt, ac etiam debebunt ſeparato contubernio claudi,
vel prorſus ditione expelli , niſi jugo Chriſti colla ſubmiſſuros
fe polliceantur. Vto. Unusquisque licite poteft vindicare injuri
am proximo illatam , quæ ſit adverſus legem naturalem ; non item
quæ ſuppofita fide fit contra ſtatum ſupernaturalem : fides Chriſtia
na legi naturæ ne minimum repugnat ; ac propterca illicita eſt
cum violatione juris naturæ tentata defenſio. Unde , licet Pa
rentes infideles prolium ſuarum baptiſmapræpediant , proinde
que injuriam inferant parvulis ſuis, baptiſmi capacibus ; neque
unt tamen Principes five Ecclefiaftici , ſive Politici ad virdicandam
illiusmodi injuriam , legiSupernaturali adverſantem , violentia uti ,
& contra jus naturæ filios , filiasve Genitoribus fubducere. Nam ,
niſi hoc ita ſit , poflet privata quilibet authoritate fimilem inju
riam revellere ; poſſet, immo quivis teneretur , adultos infideles
ad facra Chriſtiana amplectenda vi compellere : poſſent relu
ctantes dominio rerum ſuarum , ſuisque bonis temporalibus de
fpoliari; id quod nemo penes civiliter ſubditos gentiles , aut Ju
dæos defendit hactenus ." Quo ex capite mox fuccurret diſpari
tas inter eum , qui prolem infideli eriperet, quam Genitor pa
raret ſubito enecare ; tale fiquidem factum legem naturalem vio
landam contingit ; eftque præterea illata mors damnum irrepa
rabile , eſt neceffitas extrema , cui ex charitatis præceptione qui
demum cunque debet obfiftere ; non ſic cum baptiſmate denega
to agitur ; hoc namque proles ad ufuram rationis aliquando per
tin .
 DE BAPTISMO. 393
cingens nihilominus conſequi poterit ; aliunde vero Parentes e
juſcemodi non cenſentur animam pueruli ſpiritualiter occidere ,
ut quæ nondum vitam vixerit ſpiritualem . “ Vlto . Principes Chri.
ftiani poſſunt concedente Eccleſia cogere fideles Parentes , quo
proles fuas baptizandas offerant ; fic Donariſtas coëgit Con
Itantinus; in hos fiquidem , utpote per baptiſmum jurisdi& ioni
3 Eccleſiæ fubjectos , poteſtatem habent expeditam ; non item infi
deles , baptiſmo deſtitutos. Et quamvis incumbat Eccleſiæ cura
legum fupernaturalium fervandarum , atque adeo accurandi etiam
baptifmatis ; ea nihilofecius extendi nequit ad infideles : quid enim
de iis habeat, qui foris funt judicare ? 1. ad Cor. C. 5. v. 12. Ŝi Eccle
ſia jus nullum habet , quomodo tale concedat terrenis Principi.
bus ? VIlmo. Dum a baptiſmate parvulos præpediunt Genito .
res infideles , abutuntur quidem patria poteftate ; nec tamen ea
juſte privari in pænam poterunt ; quia fimilis abufus verſatur
penes quiddam fupernaturale: Civilis poteftas ad ſupernaturalia non
exporrigit ſe. Nempe: Auctoritas Principum eft vicaria Divinæ
poteſtatis, puta in iis , quæ duntaxat in ordine naturali ad bonum
reipublicæ temporaneum collineant. VIIIvo. Poteſtas patria in
quibusdam calibus juris humani eſt , ut in pænam , non fecus at
que jus libertatis, dum commune Reipublicæ bonum ,bonamque
civium tranquillitatem perturbaret , auferri poſſit ; in noftra hy
potheſi nulla cauſa æquitas occurrit , ex qua poffintinfideles ad
igi ad proles fuas baptiſmati offerendas ; tum , quod ea relu&an
tia bono communi fuapte non adverſetur ; tum , quod poteſtas
politica in rebus fupernaturalibus jus dicere non pollit , & Eccle
lia in homines nondum baptizatos jus pariter fibi nullum omni.
no arroget. IXno. Periculum mortis , quod infantibus ex tene.
ritudine virium omnibus paffim imminet,nondum ratio eft fuffi
ciens eofdem Parentibus invitis baptizandi , nifi proximum fit , &
moraliter certum . Sed quid fi parvulus , ita baptizatus , nequa
quam a ſinu Genitorum abriperetur ; nonne perverſionis peri
culum tantum foret remotum , ufque in adultam ætatem refpe
Etans ? Ita certe : at moraliter tamen certum eſt, quod a Paren
tibus aliquando ille & us fine dubio viam gentium ambulabit ; ut
non dicam , proximum faltem imminere periculum contemptus
Sacramenti comparate ad Parentum infidelitatem . Xmo. Nora .
ri poterit documentum Angelici 3. P. Q. 68. art. 1o . ad 1. amor
te , inquit , corporali non eft aliquis eripiendus contra ordinem juris civi
D dd lis :
 394 Pars II. DISSERT. I. Car. II.

lis : puta , fi aliquis 'a fuo Judice condemnetur ad mortem , nullus cum
debet violenter a morte eripere. Unde nec aliquis debet rumpere ordi
nem juris natura , quo filius eft fub cura Patris ,ut cum liberet , apericu .
lo mortis æterna . Ubi vero injuſta eſſet Judicis damnantis ſen
tentia , eaque fine dubio clariſſime conſtaret ; nunquid poterit
damnatus a quoquam violente liberari ? & cur non poflit parvu
Jus e manibus Parentum ? Refpondet Eminent. Gotti Tract. 5. de
bapt. G. & dubio 5. 8.3. Diſparem effe rationem : quia injuſte da
mnatus infallibiliter morietur corporaliter ; at puer , cui parentes ne .
gant baptiſmum , non moritur infallibiliter morte æterna : quia
fperari poteft , ut , cum ad rationis ufum devenerit , baptiſmum
voluntarie ſuſcipiat. Quod fi in morali periculo mortis fit , etiam
poterit invitis parentibus baptizari.

Notationes ad ufum .

Ima. Licite baptizantur infidelium parvuli , dum unius e Pa

rentibus conſenſio præfto eſt , altero licet reclamante : hoc enim
caſu partis ſanioris , atque etiam jus in parvulum habentis , ra.
tio habenda eſt. Ita Gregorius IX. ad Epiſcopum Argentinenf.
Cap. Ex litteris. Extra. de converſione Infidelium ſanxit de puero qua
drienni , quem reluctante Matre Pater Judæus ad fidem conver
ſus Religioni Chriſtianx tradidit: Patri cumdem affignamus , ver
ba ſunt laudati Pontificis. Idem dicendum videtur de Avo ,cui
cura nepotum commilla fit. IIda. Si parvuli rationis impotes
invitis Parentibus, quanquam illicite , baptizentur , e Patria po
teſtate fubtrahi, & Chriftianæ educationi accenſeri debent : quia
valido faltem baptiſmate ingrefli Eccleſiam , iftius poteftati fubje
& i funt, nec obtendi potelt jus Paternum adverſusinjuriam , qua
tunc Chriſtus , Eccleſia , Sacramentum afficerentur. Illtia. In .
fantes , quos Parentum infidelium crudelitas ab ſe projecit , &
palam expoſitos dereliquit , licite , ac valide falutaribus undis lavan .
tur ; iccirco idem Gregorius IX . Cap. I. de infant. & languidisfic
habet : fi a Patre , five ab alio , ſciente ipſo , aut ratum habente ( relegato
pietatis officio ) infans expofitus extitit : hoc ipſo a poteftate fuit Patria lia
beratus. IVta. Si puer nondum feptennis ab infidelibus Genitori
bus clam fugiens baptiſmum poftulet ; reclament vero Parentes ,
cauſati , non eile in puerulo perfectum rationis uſum , qui regular
ria
 DE BAPTISMO , 395

riter cenſetur adeſſe completo ſeptennio , non propterea debet Pa .

triæ poteſtati reſtitui ; fed tantisper loco ſecuriore cuſtodiri ,
dum perfecto rationis ufu polleat; fic autem , fi demum maneret
in concepto propoſito, baptizandus eft. In dubio fiquidem ma.
gis innocenti parvulo , quam Parentibus nocentibus favendum .
Opportune Suarez in 3. P. Q. 68. art . 10. Diſp . 25. Sect. 3 . admo
nuit : ad cognofcendum , an pervenerit parvulus ad eum ftatum , & fa
cultatem ufus rationis, utendum eft fignis & conjecturis , ab experientia
defumptis, & hominis prudentis judicium ferendum eft. Quod fi fignia
non fuerintfatis evidentia , tamen rem faciant dubiam, & aliquo modo
E
probabilem : fineceffitas non urgeat , expectari poteft , &debet commodior
2
occafio , & major cognitio , parvulusque procul a Genitoribus ſuis apud
Chriftifideles debet retincri. Addit huic loco fuam conſenſionem

fapientiffimus Pontifex Benedi &us XIV, quum ait de Suarezio :

Magni bujus Theologi auctoritas , quid quid ſupra diximus , mirificepro
bat , baptifmum nempe, donec dubio locus fuerit , effe protrahendum ,

Quæfita Opportuna.

Imum . An quædam fit peculiaris præceptio

parvulos baptizandi ? Ildum . Anne in utero
Matris adhuc extantes ? IIItium . An homines

dubii , feu abortivi, baptiſmatis lavacro donari

poffint ? Idem eſtode ſpuriis, aut prolibus excom

municatorum . IVtum . Debeatne pragnans Ma.

ter , fiquidem de vita illius alioqui deſperetur ,

aperiri ,ut proli ſaltem de baptifmate providea

jur ? Vtum . An parvulus intra uterum exi

ftens fide Parentum falvari poffit ; quod ad ba

ptiſma nequaquam perventurus certiſſime prævi

deatur ?

Bi ad Imum . Extra probabile mortis periculum , in quo gene

Talis prxſider lex charitatis , nullum eft , quod explicate reperi
Ddd 2 as ,
 396 PARS II. DISSERT. I. CAP . II.

as , aut naturale, aut Divinum baptizandi parvuloś præceptum ; eſt

tamen Eccleßafticum quoddam , non ſcriptum quidem , at perve.
tuíta Ecclefiæ , ac perpetua conſuetudine firmatum ; unde , ſi quis
vellet fidelium huic mori obſiſtere , a Paftoribus Ecclefiæ & pof
ſet impelli, & deberet corrigi.
Ad Ildum . Extra dubitationem poſitum eſt , infantes utero
Matris penitus concluſos , membranisque ſuis per omnia invo
lutos baptizari non pofle ; fed neque baptiſmum Matris prodel
fe , quo parvulis fuccurratur. Legamus Auguſtinum L. 6. con
tra Julian. C. 14. ſi ad Matris corpus id , quod in ea concipitur , perti.
neret , ita ut ejuspars deputaretur , non baptizaretur infans , cujus Ma
ter baptizata ejt aliquo mortis urgente periculo, cum eumgeftaret in utero.
Nunc vero cum etiam ipſe baptizatur , non utique bis baptizatus habebi
tur ; non itaque ad Muternum corpus , cum effet in utero , pertinebat.
Accedit ratio D. Angelici Q. hic 68. art. 11. in O. de neceſſitate ba
ptiſmi eft, quod corpusbaptizandi aliquo modo abluatur , cum baptiſmus
Jit quadam ablutio - Corpus autem infantis , antequam nafcatur ex ute
70 , non poteſt aliquo modo ablui aqua , nifi forte dicatur , quod ablutio
baptiſmalis, qua corpus Matris lavatur , ad filium in ventre exiftentem
perveniat. Sed hoc eſſe non poteſt : tum , quiaànima pueri , ad cujus fans
Etificationem ordinatur baptiſmus. , diſtincta eſt ab anima Matris : tum ,
quia corpus pueri animati jam eft formatum , & per confequens a corpore
Matris diſtinctum. Et ideo baptiſmus, quo Mater baptizatur, non re
dundat in prolem , in utero Matrisexiſtentcm . Fictio juris locum hic
habere poteſt omnino nullum , Ab utroque S. Do&ore nihil
diſfonat Rituale Romanum Pauli V. tit. de bapt. parvulis , ubi fic
habetur : nemo in utero Matris claufus baptizari debet ; ſi tamen infar
caput emiferit , & periculum mortis immineat, baptizetur in cupite.
Verum tamen : quid putem de eo ftatu ,in quo puerperii ini.
rio uterus ita reſerari dicitur , ut peritæ obſtetrices infantis cor
pus , etiam e ſecundinis jam explicatum , poflint contingere ; an
illic poterít imminente periculo proles baptizari? B. duplici re
Iponlione caſum diſtraxiſſe video Theologos : pars affirmat 2
pud Gabrielem Gualdum , aliter nomine adſcititio Angelum Cupe
tiolum , in Opufc. de bapt. infant. propterea ; quod cum hos itidem
infantes falvari velit DEUS : in hac autem providentia medium
falutis neceſſarium fit baptiſmus , isque per obftetricem peritam
ſufficienter applicari pollit , probabile cenſent, parvulos illius
modi revera capaces eſſe lavacri ſpiritualis , faltem fieb conditione
con
 DE BAPTISMO, 397
conferendi. Sic A.1753. Vindobonæ complures ſacræ Facultatis
Viri Eximii meditato definierunt. Marinus hanc fententiam valda
probabilem , ac piam judicat Tract. 19.de Bapt. Diſp. 1. Sect. 5. Pars
altera negat, Auguſtini fuffragio nixa , dum epiſt. ad Dardanum
157. ſuper verbis Evangelicis : nif quis renatus fuerit ex aqua Te.
fic ait : nec renaſci quisquam poteft, antequam natus fit ; ideo conſe .
quens exiftimant , quod per baptiſmum renaſci non poflit , qui
intra uterum conftitutus nequit appellari bomo natus de muliere :
equidem , ut ex Auguſtino fententiam continuent , natus dicitur
homo partu , ut pofit renaſci ex aqua ſpiritu . Auguſtino auctorita
tem D. Angelici aſſociant cit. art. 11. ad imum : pueri in maternis
uteris exiſtentes nondum prodierunt in lucem , ut cum aliis hominibus vitam
ducunt ; unde non poffunt ſubjici actioni bumang , ut per corum minifte
rium Sacramenta recipiant ad falutem . Eapropter fixum illis ma
net , ratumque , ut , tametſiope fiphunculi , aut alia quacunque
ratione parvulus in utero aſpergi poflet, baptizari omnino non
debeat , quoniam Eccleſia , quantum eft quod Ritualibus contine
tur , nolit infantes in utero Materno , niſi aliqua fui parte exe
ant, ſacro baptiſmate donari(pag. 332.) Huic poſtremæ ſenten .
tiæ priores occurrunt, ajuntque : hi,de quibus litigatur, parvu
li nihilominus nati dici poffunt; non quidem ex utero , fed inchos
*** tive ſaltem ,ac in utero , five generati, quo ſenſu ſcriptum eſt Matth.
1. C. quod enim in ea natum eſt ; ac propterea regenerationis capaces
erunt ; eritque Chriſti inſtitutio roboris ſui : niſi quis renatus fue
rit ex aqua &c. At ſatis
fatis ſit
fit , utriusque opinationis meminiſſe ;
Theologus meminerit; hac eſſe via progrediendum , qua Divinæ
Clementiæ , faluti parvulorum , menti Ecclefiæ opportunius con
ſulatur. Vide laudatum Marin , & Theophilum Raynaudum
Tract. de ortu infant. C. 6 .
Ad IIItium . Hanc Quæſtionem videtur Hieronymus Floren
tinius Lucenſis exhauſiſſe in Libro ,cui titulus : De hominibus dubi
is & c. Pia Protheſis, recentibus Auguſtanis litteris edito A. 1761 .
Eo vero omnis illius erudita contentio fe porrigit, ut, quoniam
tempus primæ animationis ( quid quid Medici allerant )non me
diocri dubio hactenus ſubjectum elt, nihil vereatur Sect. 11. Difp.
1. aſſeverare : fætum abortivum , fi elapſo quocunque tempore
a conceptione utero Matris effundatur, fique in eodem appare
ant lineamenta fætus humani propria , baptizandum eſſe ſubcondi
tione. Non quidem neſcius fum , illam Auctoris Diſputationem
 398 Pars II. DISSERT. I. Cap . II.

Indici librorum prohibitorum inſercam eſſe ; fed adjecta cautione : ni

fuerit ex correctis juxta editionem Lucenfem e.Typographeo Hyacinthi
Pacii , atque illiusmodi in præſentia ufus fum , in qua porro Diſp.
2. Sect. io . præcipuam thematis ſui ratiocinationem fequentibus
contexit : omnes infantes ab utero Matris egreffi , fi dubium fit , quod
vivant anima rationali , baptizandi funt fub conditione., Sed abortivi ,
quocunque tempore veniant ad lucem , & in illis funt prima humanæ vitæ
lineamenta , ſunt infantes recentes ab utero Matris egreff , & dubium eft,
quod vivant animarationali ( hoc aſſumptum tota priore Diſputa
tione oſtendere connititur) Ergo, inquit, abortivi, quocunque tem
pore veniant in lucem , & in illis funt prima lineamenta humanæ vita ,
ſunt baptizandiſub conditione. Utitur demum ſapienti temperantia
fub libri exitum : hæc funt , ait , qua diſputationibus quatuor compre.
benſa , circa abortivorum baptiſma iam ad probationem pia Protbefis ,
quam ad ejusdem defenfionem in lucem dare neceffarium duxi ; non qui
С.
dem , ut aliquid certum ftatuam , neque ut definiri a S. Sede tanquam
tholicam meam propofitionem voluerim '; ſed ſolum , ut ejusdem probabili
tatem cum pietate conjunctam oftenderem , & ut Sapientiſimis Viris , nec
non fidelium zelo , & religioni plurimarum animarum falutem commenda
rem .
Sed nunc ad certiora redeamus.Imo. In partubus monſtroſis
advertendum eft curatiflime, habeantne hominis indicia , de quo
cumprimis ex capite humano judicandum ; igitur fi fpeciem hu
manam referant, & figna præbeant animæ rationalis ,baptizandi
funt : ſi dubium occurrat utramque in partem verſatile ? aut ex .
pectandum , aut urgente mortis periculo conferendus eſt bapti
Imrus fub conditione. Quod li gemelli ſibi invicem adnati edantur,
uterque ſeorſim baptizabitur. , 2do. Nihil dubitandum de ſpu
riis , aut parvulis Parentum excommunicatorum , quin falutari
flumine debeant emundari : nemo enim ob aliena flagitia fpiri
tuali regeneratione privandus eſt.
Ad IVtum. Breviſſime dicani verbis Angelicis 3. P. Q. 68 .
Art. 1 1. ad 3tium : non funt facienda mala , ut eveniant bona : ut dici
tur ad Rom . 3. Et idco non debet homo occidere Matrem , ut baptizet puc
rum. Si tamen Mater mortua fuerit vivente prolc in utero , debet ape
riri , ut puer baptizetur.
Ad Vtum. Joannes Gerſon Serm . de Nat. M. V. Conſid. 2. pro.
babile putat , infantes etiam fine baptiſmo in utero Matris dece.
dentes falvari pofle deprecatione Parentum , quæ baptiſmi loco
fu
 DE BAPTISMO. 399
fuſcipiatur : DEUS , inquit , mifericordiam falvationisfue non ita legi.
bus communibus , ac Sacramentis alligavit , quin , absque prejudicio legis
ejusdem , poffit pueros , nondum natos,
extra uterum , ſanctificaregrazie
ſua baptiſmo, o virtute Spiritus Sanéti ; mox hortatur prægnantes,
ut diligenter orent DEUM , & Angelos , ac Sanctos , & Sanctas , quate
nus infans nondum natus , fi forte moriturus eft, priusquam ad baptiſmi
fuminis gratiam pervenire valeat , dignetur ipſum Dominus JESUS,Juma
mus Pontifex baptiſmo Spiritus S. præveniendo miſericorditer conſecrare.
Quis enim fcit ,fi forte exaudiat DEUS ? Immo quis non devotius ſpera
re valeat , quod orationem humilium , 81. in ſe ] perantium nequaquam
defpiciat ? Hanc opinationem amplexus videtur Gabriel Biel in
4. Dif.4 .Q. 2. Cajeranus in 3. P.2.68. art. I. 2. & 11. plane cæ
rimoniam quamdam externam.v.g. benedictionem in nomine "Trinita *
tis præterea adjicit , quemadmodum ex verbis ejusdem a Pallavi
cino Hift. Concil. Trid . C. 8. memoratis clarebit : caute , e irrepré
benfibiliter ageretur , fipericlitantibus in uteropuerisob maternam ægritu.
dinem vel partus difficultatem , benedictio in nomine Trinitatis daretur ,
& cauffe difcuffio deinde Divino reſervaretur Tribunali : quis ſcit, fi Di.
vina mifericordia hujusmodi baptifmum in voto parentum acceptet , ubi
nulla,incuria , fedfola impoſſibilitas executionem Sacramenti excuſet ? Ut
hanc opinationem ( pergit porro Hiſtóricus Tridentinus ) a cenſuris
vindicaret , rationes quasdam attulit Seripandus iccirco
Patres articulum illum haud proſcribendum putarunt. Cujus.
rei cauſſam adducebant ; quoniam is ad baptiſmi do&rinam non
fpectaret, adeoque poſſet omitti , nec tamen per hoc ipfum fi,
lentium tolerandus declaretur : quanquam poſtea Dominicus So
TUS , etiamſi ejusdem Ordinis atque Cajetanus, hærefis illum nota
verit , & Pius Vtus P. M. in eadem Schola eruditus , id ipſum ex
libris tam Eximii Theologiexpungi juſſerit; nec immerito, cum
univerſali Chriſti effato: nifi quis renatusfuerit ex aqua &c. oppo
ni videretur ; quippe quod'induceret quamdam certam ration
nem cæli obtinendi citra baptiſmum , vel proprium baptiſmi vo
tum . Adnecto criſim Petavii L. 9. de prædef. C. 11. quam ita
pertexuit : multum quidem ambo iſti , & fi qui alii fuffragatores
ſunt ejusdem commenti, ab Pelagiana hærefi diſtant O Sed nihil

ominus temere mihi , ac periculofe divinare videntur : & adver

ſus ratam , ac tot Synodorum decretis conſtitutam auctoritatem
Ecclefiæ vaticinari , ut de Auguſtino, cæterisque Patribus ſile
am , quorum omnium conſpirant in eo ſentenciæ , parvulis extra
ba .
 400 PARS II. DISSERT . I. CAP. II.

baptiſmi Sacramentum , aut certe martyrium , nullam eſſe ſpem

conſequendæ falutis. Poft hæc : Hieronymi Florentinii Differt.
1. Se & t. 12. judicium noviſſime demum apponam : rejicitur , in
quit , tanquam error ſententia Gerſonis , & Cajetani( hanc Berti.
us L. 31. C. 18. ab omnibus poftea refutaram teſtatur ) qui dice
bant , parvulos nondum formatos , & in utero Matrum morien
tes per lacrymas & preces Parentum ſalvari - & ideo Vega L. so,
de juſtif. C. 15. acriter reprehendit hos Auctores , quali octavum
Sacramentum introducere auſi ſint in Ecclefiam DEI : Nunnus in

3.P. Q : 68 . art. 2. Diffic. 4. Conch. 1. manifeſte vocat erroneam e

julinodi doctrinam , & temerariam ; ergo in re tam gravi, in qua
Viri Doctiſſimi lapſi ſunt , non eft tam facile innovandum . Fini.
am cum Auguſtino L. 1. de peccat. merit. & remiſl. Nulla ex noftro
arbitrio præter baptiſmum Cbriſti falus aterna promittatur infantibus ,
quam non promittit Scriptura Divina , humanis ingeniis præferenda,
Nimirum : de lege baptiſmi conſtat , non conſtat de privilegio
legi derogante , ut etiam conſtet oppoſitum ; ac proinde ex ar
bitratu confi &ta res eſt. Atque iis meditato conſideratis nullo ne
gotio exploratum reddetur, parvulos in utero Matris detentos,
nullo pacto ex fide & voto Parentum falvari poſſe ( pag. 34. &
37. ) Nec juverit fententiam Angelici fublegere : poffunt tamen
( inquit deparvulis hujuſcemodi 3. P.Q.68 . art. 11. ad imum. )
ſubjici operationi DEI , apud quem vivunt , ut quodam privilegio gratia
fanctificationem conſequantur ; ifta ſiquidem ad abſolutam DEI poten
tiam , ad prodigium applicat , de quo nulla eftcerta pollicitatio ;
ideo provide fubtexuit : ficut patet de ſanciificalis in utero. Eodem
collineant verba S. Bernardi ſuper eodem themate epift. 77. di
centis :penes DEum hoc eft , non meum definire.
Scholion . In exitu præfentis Articuli ſuperat, do & rinam
de baptiſmate adultorum lummatim adjicere ; atque circa eos
quidem tria cumprimis definienda videntur. imo. Poſlitne adul
torum quilibet Vir, aut femina , infirmus five , five fanus : amens,
furiofus, aut fibi ratione conſtans ad baprifterium baptizandus
admitti ? 2do. Num in iis quædam difpofitio , aut intentio re
quiratur? 3tio. Poilintne mortui , aut iſtorum loco alii viven
tes valide , ac licite baptizari ? cum Paulus 1. ad Cor. C. 15.V. 29.
ſcripſerit: quid facient , qui baptizantur pro mortuis , fi omnino mortui
non refurgunt ? ut quid baptizantur pro illis ? Hæc autem ſine ver
borum ubertate fecundum præſtitutos numeros definiam .
4d
 DE BAPTISMO. 401
1 Ad Imum ajo : Adultorum quilibet , cujuscunque ætatis , aut
ſexus, habetur baptiſmatis fufcipiendi idoneus ; ac proinde, dum
non invitus , facro flumine tingendus eft ; debet namque, fi nihil
in neceſſariis defiat , fervari Lex Servatoris , in qua jubetur, om
nes ut gentes fine diſcrimine ad falutare lavacrum adnitrantur
aliunde vero teſte gentium Doctore ad Gal. C. 3. v . 28. Non eft
Fudeus, neque Græcus : non eft fervus , neque liber : non eft mafculus ,
neque femina , ubi omnes unun fieri poffumus in Chriſto JÉſu ,fi
D quidem in Eodem rite baptizemur. Nec minus de infirmo ,pro
pediemque morituro , dum baptiſina petierit , dubitandum eft
veluti conſtat deciſione Concilii Arelatenfis I. Can . 6. Eliberi
11 tani Can. 39. quibus Confirmatio danda ægrientibus , quidni bapti
fma magis neceſſarium ? imperatur . Quod demum de amenti
bus , & furioſis eft , cum Angelico Docore unice dicam ſequen
tibus: funt a nativitate tales ( inquit 3.P.Q.68. art. 1 2. ) nulla habentes
lucida intervalla , in quibus etiam nullus ufus rationisapparet. Et de
talibus , quantum ad baptiſmi ſuſceptionem , videtur effe idem judicium ,
1 quod de pueris, qui baptizantur in fide Ecclefiæ . Atqui vero alii ſunt
qui in amentiam pofterius incidere ? & tales ( continuat oratio.
nem S. Doctor ) ſunt judicandi ſecundum voluntatem , quam babu

runt , dumſana mentis exiſterent. Et ideo ,fitunc apparuit voluntas ſuf

cipiendi baptifmum , debet eis exhiberi in furia , o amentia confiitutis,
etiamfi tunc actu contradicant. Quod fi ex nativitate amentes &
furiofi aliquibus ſubinde intervallis fruantur : in his , quum ba
priſmum exorant , baptizari poſſunt , ac debent , etiam in amentia con
ſtituti - fipericulum timeatur. Alioqui melius eft , ut tempus expecte
tur , in quo fint fanæ mentis. Tandem de dormientibus adjicit :
non funt baptizandi, niſ periculum mortis immineat : in quo cafu baptizari
debent, ſiprius in eis voluntas apparuit ſuſcipiendi baptiſmum ; ficut & de
amentibusdictum eſt. Repete pag 27.2.
Ad IIdum . Inquiam conformiter : in adultis præter intentio
nem , minimum babitualem ( pag. 272. ) poſtulari præterea diſpo
ſitiones animi reliquas ;ut NB. licite , ac validebaptiſmum ſubeun.
tes fide communiti , fpe excitati , dolore necellario obfirmati ,
omnemque peccandi affectum excludere debeant ; id quod Con
cilii Tridentini ſuffragio nupere (pag. 273. & fequ .) explora
tum dedimus , & omnis retro Eccleſiæ ætas obſervavit ; quando
baptiſmatis Candidatos folerti ante doctrina imbuit, quam ad u
fum Sacramentorum admitterentur. Et vero : omnis , quijam ſua
Eee
 402 PARS II. DISSER 1. I. Cay. II.

voluntatis faftus eft arbiter ( ait Auguſtinus Serm . 351. N. 2. ) cum

accedit ad Sacramenta fidelium , niſi eum pæniteat vitæ veteris ( ecce !
pænitentiam non ad originale , fed aétuale peccatum exporrigi )
novam non poteft inchoare: Ab hac pænitentia , cum baptizantur , foli
parvuli immunes funt. Dixi demum : ad valide & licite ſuſcipien
dum baptiſma & c. ſpectato fiquidem valore nec ſtatus gratiæ, nec
fides in adulto requiritur : non intereſt ( ſuccurrit denuo Hippo
nenſis Præſul L. 3. de bapt. C. 14. N. 19. ) cum NB. de Sacramenti
integritate tractatur , quid credat, aut quali fideimbutus fit ille , qui acci
pit Sacramentum . Intcreſt quidem plurimum ad falutis viam ; ſed ad
Sacramenti quæftionem nihil intereft.
Ad IIItium priusquam refpondeo , juverit notalle , Cerinthia
nos , & Marcionitas fuiſſe , qui viventem aliquem pro mortuis
facro latice perfundebant, ut ne (narrante Epiphanio hæref. 28. )
ubi refurrexerint, citra bapriſinum defun & i , in refurrcctione penas
luant. De Cataphrygibus autem , five Montaniſtis ſcribit Brixi
entis Præſul S. Philaſtrius hæref. 49. uti non viventes pro mor
tuis , ſed mortuos ipſos baptizare conſueverint. Veruin deplo
ratus hic error tota Ecclefia exulat : jam Concilium Carthagini.
enſe tertium Can . 6. ajebat : cavendum eft, ne mortuos baptizari pof
Je fratrum infirmitas credat. Scilicet : extra viæ ftatum quoniam
perſiſtunt mortui,Sacramentorum capaces eſſe non poffunt ( pag .
271. ) Vivi vero , quanquam pro illis precationes utiliter fun
dant, eorum tamen loco nullatenus baptiſma poſſunt ſuſcipere ;
quia ( inquit Tournely ) baptiſmus ſoli prodeſt luſcipienti; ei ve
ro, qui illum non recepit , cum peccatum originale dimiſſum non
fuerit, & omnino fit ab Eccleſia alienus , nec baptiſmus , nec alia
fidelium fuffragia proderunt. Reſtat demum objecta Doctoris
gentium oratio: quid facient,quibaptizantur pro mortuis & c. Adcujus
interpretationem formandam mirum eſt , quam multiplici com
mentatione Interpretes fatigentur : Eruditus Commentator Augu
ftinus Calmet ſingularem de induſtria Differtationem ſuper eodem the
mate exarans recenſet plerasque , Eſtius novenas commemorat ;
dabo in confpe & um præcipuas , ut ex his Theologica meditatio
cumprimis idoneam , veroque ſimillimam pofſit deligere, Imo.
Quod Apoftolus fciret reſurrectionem a nonnullis negari , qui
tamen pro mortuis baptizabant,re &te his, nervoſiſſimeque poterat
oggerere : fimortui non refurgunt,ut quid baptizantur pro illis ? Sub
dit Ambroſiafter , live Hilarius Diaconus in hunc locum : exemplo
hoc
 DE BAPTISMO . 403
3
hoc non factum illorum probat ; fed fixam fidem in reſurrectionem often ,
dit. 2do. Chryfoftomus , aliique ſane multi has voces : pro more
tuis baptizantur , fic intelligunt, tanquam idem fit, atque : baptie
Zari pro noftris corporibus mortalibus , ut futuram iſtorum refurre
Gionem folemniter profiteamur. Aut certe baptizari pro mortu .
is , idem volunt , quaſi diceretur : buptizari pro operibus mortuis
nempe peccato. Rurſus 3tio alii cum Epiphanio hæreſ, 28. C. 6 .
Pauli fententiam ita vertunt : quid fiet de bis , qui baptizantur immi
nente morte ? iſti nimirum extreme ægrientes ob fpem reſurre .
&ionis , & fempiternæ felicitatis baptiſmate in leaulo expiaban
tur . 4to. Dionyſius Carthuſianus , Catharinus , V. Bellarminus,
Becanus , alii , hunc Pauli ſermonem tralatitio ſenſu accipiunt, ut
nomine baptiſmi, ærumnas , affidationes , martyrium interpre
tentur , non ſecus atque a Salvatore Marci 10.v.38 . dictum legi.
mus : poteftis baptifmo , quo ego baptizor , baptizari ? Denique sto
Maldonatus in C. Matth. 20. hunc ſenſum exculpit : quid fiet iis,
qui proprio fanguine baptizantur ad reſurrectionis fidem tuendam , fi mor
tui non refurgunt ? Ex his omnibus, hinc atque illinc variantibus ,
commentariis prima & altera reliquis eminebit,

ARTICULUS III.

Quæ fit ad falutem obtinendam baptiſmatis

16 Sacramenti neceſſitas ? Anne baptiſmo flaminis ,

aut ſanguinis ſuppleatur ?

S. XXXV. aſſim eſt , ut duplicem in Scholis neceffitatem com.

Pallim
memoremus , alteram medii, alteram præcepti :ne,
ceſſitate medii ad falutem neceſſarium dicitur , ſine quo , etiam
invincibiliter ignorato , vita æterna obtineri nequit ; neceilitate
autem præcepti neceſſarium illud eft , quod ex gravi præceptione
fervandum imponitur, ut tamen falutem æternam minime præ.
pediat , dum fine culpa ignoratur. Clariſſime Suarezius Diſp.
12. de fide. Neceſſitas , inquit , pracepti de aliquo actu poteſt excuſari
per ignorantiam invincibilem , ita , ut etiamfi aétus non fiat , non obfit for
luti ; cujus ratio clara eft : quia neceſitas præcepti in ordine ad ſalutem
folum efi propter removendum peccati impedimentum , ignorantia autem
invincibilis excufat a peccato, ideoque in cauffa eft, ut non obſervatio præa
Eee 2 ce
 404 Pars. II. DISSERT. I CAP. II.

cepti non obftet ſaluti. At vero neceſſitas medii non excufatur per igno
rantiam invincibilem - & ratio eſt contraria; quia vidclicet medium non
folum eft neceffarium propter præceptum , fed maxime propter ſuum inf's
xum &caufalitatem , quamnon fupplet ignorantia , etiamfi excufet a pec
cato . Porro: quædam adeo ſunt neceſſaria neceſſitate medii, ut re
ipfa explenda fint, nec voto ſuppleantur: fic fides in adulcis. Alia
Jurficit exequi in voto & promiffione ,velut patet in baptiſmo , & pe
nitentiæ Sacramento. Quid deinde baptiſma fit fluminis ex vo
cis uſura explicationis non eget; dicam modo de baptiſino flaminis,
& fanguinis. Baptiſmus flaminis, feu in voto , non eft,nifi charitas ipfa , &
contritio perfecta , in qua , quod univerſe contineat propolitum
ſervandi Divinas præcepriones, ſimul votum includitur implendi
legem de ſuſcipiendo baptilinate præſtitutam . Baptiſmus fangui
nis eſt martyrium , live mors, quam pro fide, aut virtute per fi

dem revelata toleraverimus. Nempe :idem , qui baptiſmi, ejuſ

que neceilitatis legem tulit , is plane idem perfectæ contritioni ,
& martyrio vitam æternam promiſit; ac proinde, qui re ipfa flu
minis lavacro mundari nequit , mundabitur faltem iftius voto per
contritionem perfectam , velmartyrium .
SCHOLION. Reminiſci opus eſt quarumdam hæreſum . 2do
1
jam Seculo Cajani A. 180 . * & Quintiliani , rari fidem ſufficere ad
falutem , inficiabantur baptiſmatis Sacramenti necellitatem . 3tio
Seculo Manichæi idem Sacramentum deteſtabantur ; quod aquam
dicerent creaturam diaboli . 4t0 Sæculo accellerúnt Selevciani ,
& Hermiani , aliique ab Auguſtino hæreſi 59. Epiphanio hareſi 40.
Theodoreto L. 4. hæret. fabul. nominati. 5 to Seculo Pelagiani ,
peccatum originis abnuentes , ſine baptiſmo vitam quidem æter
nam , non tamen regnum cælorum , tanquam non in idem am
bo reciderent, obtineri poſle mentiebantur. Proximius ad no .
ftram ætatem docuit Sæculo quinto decimo Wikleff, baptiſmum ne
ceſſarium non eſſe : idem deinceps aſſeruit Bucerus , quod pueri
predeſtinati etiam fine baptiſmo ſalventur , non predeſtinati etiam cum ba
ptiſmo damnentur. Calvinus L. 4. Inſtit. ifthic neceffitatem precepti
fatetur ; negat vero neceffitatem medii propterea ; quod adultos ve.
lit ſalvari poſſe per fidem , parvulos Chriſtianorum per fædus
Chriſtum inter & Chriſtianos fancitum : unde ſequitur ( ſic ille )
non ideo baptizari fidelium liberos , ut filii DEI tunc primum fiant - fed
folemni potius figno ideo recipi in Ecclefiam , quia promiffionis beneficio an
te ad Chriſti corpus pertinebant ; proinde , ſi in omittendo figno nec focor
dia
 DE Baptismo. 405

dia eft , nec contemptus , nec negligentia , tuti ab omni periculo fumas,
Progeniti e Calviniſtis Sociniani præceptum baptilinatis tralati
tio fenfu de inſtructione , feu doctrina interpretantur ; aut fummum
veram præceprionem fufcipiendi lavacri ad Judæos, & Gentiles
duntaxat exporrigunt; ut adeo Chriſtianorum prolibus, velut
quoque in Chriſtiana Religione educatis , baptiſma non necella
rium eſſe velint. Adverlum hos omnes doärina Ecclefiæ pro
ponetur.
.1

Propoſitiones Orthodoxe.

8. XXXVI. PROPOSITIO Ima . Tam adul

tis , quam parvulis , quanquam fint Parentun fi

delium , neceſſarius eſt ad ſalutem baptiſmus flu

minis : & parvulis quidem neceffitate medii; adul

tis præterea neceſſitate præcepti . Partiar argumen
ta . Imo. Decretoriam novimus Chriſti ſententiam ad parvulos
A quosque , & adultos ſpectantem : nifi quis renatus fuerit ex aqua &
Spiritu Sancto, non potejt introire in Regnum DEI. Joan. 3. v . 5. fic au
tem neceſſitas medii, atque etiam precepti re & e intelligetur ; quod ,
licet innocens ignorantia præfto fit', ſine baptiſmatis Sacramen
to nemo poilit in regnum DEI introire ; ergo & c. Deridenda
illic Pelagianorum argutiuncula, qua regnum DEI a vita æterna per
peram diſtinguunt: hanc ; non vero illud , parvulis fine bapti.
finate obventuram concedunt ; equidem quod Chriſtus hoc loco
Regnum , idem alibi Matth . 2 5. vitam æternam compellavit ;igitur,
Ido. Patres poflent omnium facile fæculorum recenſeri; leligam
aliquos: Tertullianus L. de bapt. C. 13. ut hanc Cajanorum obje
& ionem ( baptiſmus non eft neceſarius - nam & Abrabanı nullius aqua
niſ fidei Sacramento DEO placuit ) dejiceret, ait inter reliqua : lex
IT tingendi impofita eft, & forma præfcripta : ite , docete nationes Jc
Huic legi collata definitio illa : niſi quis renatus fuerit ex aqua & c. ob
Arinxit fidem ad baptiſmi neceffitatem . Cyrillus Hierofol. Catech. 3 .
fic habet : fi quis non baptizatur , falutem non habet. Et Auguſtinus
.!
epift. 28. ad Hieronymum : quis quis dixerit, in Chrifto vivificabun
tur etiam parvuli , quifine Sacramenti ejus participatione de vita exte
unt :
 Pars II. DISSERT. I CAP . II.
406
unt : hic profceto & contra Apoftolicam prædicationem venit , & totam
condemnat Ecclefiam ; ubi propterea cum baptizandis parvulis feftinatur ,
ET curritur ; quia finedubio creditur , aliter eos in Chrifio vivificari non
polle. Denique M. Gregorius L. 4. Moral. C. 3. quis quis rege
nerationis unda non ſolvitur, rcatusprimi vinculis ligatus tenetur. IIItio.
Robur veritati ſufficiunt Concilia , ut Florentinum & Tridenti
num ( tacebo nempe Carthaginienſe & Milevitanum apud Auguft.
epiſt. 175. & 176. ) Florentinum ait in Decreto fidei: cum per pri.
mum hominem introiverit mors NB. in univerſos ; niſi ex aqua E5Spiri
tu renaſcimur, nonpoffumus, ut inquit Veritas, in regnum cælorum introi
re : Tridentinum poſtea : fi quis dixerit , baptiſmum effe liberum , hoc
eft : non neceſſarium ad falutem ; anathema fit. Seſs. 7. de bapt. Can. 5 .
Paucis rem concludam : omnes via generationis communi ex A
damo deſcendentes , ut ut fidelium Parentum ſint liberi , naſcun
tur filii iræ ,peccato originario inquinati : non poteſt ſtante pec
cato ſalus æterna obtineri, niſi quodam remedio deleatur ; deleri
nequit , niſi renafcamur ex aqua & Spiritu Sancto ;igitur &c. Sci
tiſſime M. Aurelius L. 1. de peccat. merit. & remiſl. C. 16 . quis
quis ex concupiſcentia carnis , & lege peccati, & mortis carnaliter gene
Yatur , regenerari ſpiritualiter opus habet , ut non folum ad regnum DEI
perducatur ; ſed etiam a damnatione peccati liberetur ; ficut enim per pri
mum hominem in peccato e morte naſcuntur ; fic etiam per Chriftum in
juftitia & vita aterna in baptiſmo renaſcuntur.
SCHOLION . Propoſitio , generatim pofita , debet nunc qua
dam cautione circumſcribi, ut videlicet baptiſmus aquæ ipfa re
neceffarius judicetur , niſi vel martyrio , cujus itidem capaces ſunt
parvuli , vel voto , ſive baptiſmo flaminis , quideficiente baptizandi
opportunitate ad adultos pertinet , reſarciatur ; id quod in con
fequentibus explicabitur ; ut videas neceſſitatem medii ſub disjun
&ione conſiderandam eſſe , nimirum vel inre , vel voto , velMare
tyrio .

S.XXXVII. PROPOSITIO IIda. Baptiſmus

fanguinis , fupplent Baptiſmi

tum etiam flaminis

Sacramentum ; etſi ambo diſpari quadam ratione.

Probatur pars Ima. fi martyrio deleri poteſt omnis culpa , etiam
originaria , eumdem cum Sacramento baptiſmatis effectum præ
ftabit , & alterum pro altero ſecundum adjunctorum neceflita
tem ſuffici poterit ; atqui verum eſt antecedens ; ergo. . Nam ut
ab
 DE BAPTISMO. 407
* ab adultis exordiar, Diviniſfimus Servator Matth . 1o. ſignifican
ter aſſeruit : omnis, qui confitcbitur me coram hominibus , confitebor area
ego cum coram Patre meo - qui perdiderit animam ſuam propter me , in
veniet eam . Ecce ! pollicitationem gratiæ & falutis æternæ Mar
tyribus definitam ! Merito Cyprianus epiſt. 73.ad Jubaj . Nunquid
poteſt vis baptiſmi major efle , aut potior , quam confefio, quam paffio , ut
qui coram hominibus Chriſtum confiteantur , & fuoJanguine bøptizentur ?
Et Auguſtinus L. 13. de Civit. DEI C.7. Quicunque, inquit ,
non percepto regenerationis lavacro pro Chrifti confeffione moriuntur, tan
tum NB. eis valet ad dimittenda peccata , quantum ſi abluerentur facro.
fonte baptiſmatis. Qui enim dixit : niſi quis renatus & c. alia fenten
tia iftos fecit exceptos , ubi non minus generaliter dixit : qui me confef
fus fuerit 5 c. " Conſonant reliqui: Tertullianus L. de bapt. C. 16 .
Ambroſius L. 1. de Pænit. C. 2. Cyrillus Hieroſol. Catech. 3. Na
zianzenus Orat. 39. Alii . De parvulis autem teftificatur Eccle
fia exemplo S. Innocentium , ab Herode enedorum , uti a pri
mis continuo ſæculis nomine Martyrum honorentur, quanquam
non loquendo , ſed moriendo fidem profeſſi: Oparvuli beati ( excla
mat Auguſtinus Serm . 373. de diverlis ) modo nati - nondum lu
Etati , jam coronati : ille de veftra corona dubitaverit in paffione pro Chri
fto , qui etiam baptiſmum parvulis prodeffe non exiſtimat Chriſti.
Pars altera ſic demonſtratur : docent Divinæ litteræ , iis æter
nam falutem appromitti, qui DEUM invocant, DEUM diligunt,
de peccatis perfecto dolore conteruntur ; habet igitur baptiſmus
Aaminis , quo in defectu Sacramenti aquæ , vices ſuppleat, eoque
gratia fanctificans concedatur. Id declarabunt verſiculi ſequen
tes : ego diligentes me diligo Prov. 8. Qui diligit me , diligetur á Patre
mco Joan. 14. Qui invocaverit nomen Domini, ſalvus erit Joël 2. fiim
pius egerit pænitentiam - vita vivet Ezech . 18. & rurſus : convertimini
& agite pænitentiam non erit vobis in ruinam iniquitas. Nec alia
S. Patribus mens eſſe poterat. Ambroſius in Orat. funeb. Valen
tiniani , adhuc Catechumeni , fic loquitur : quem in Evangelioge
neraturus eram , amifi : fed ille non amifit gratiam , quam propofuit
quod fi Martyres ſuo abluuntur ſanguine , hunc ſua pietas abluit ,
voluntas. Auguſtinus L. 4. de bapt. C. 22. Invenio , inquit , non
th
tantum paffionem pro nomine Chriſti id , quod ex baptifmo dcerat , posſe
ſupplere : ſed etiam fidem , converſionemque cordis , fi forte ad celebran
dum myſterium baptiſmi in anguftiis temporum fuccurrinon poteft. De.
nique Abbas ſuavillimus Epiſt. 77. ad Hugonem Vi & or. C. 2. U
tri.
 PARS II. DISSERT. I. Cap . II.
1408
triusque S. Doctoris au & oritate fuffultus, credere fe ait , ſola fide
bominempoffe falvari NB. cum defiderio percipiendi Sacramentum : fi tam
men pio adimplendi deſiderio mors anticipans , feu alia quæcunque vis in
vincibilis obviarit. Sapientiffime propterea , jufteque damnarunt
Pius V. & Gregorius XIII. Michaelis Baji aſſertionem 39. qua di
xerat : Charitas perfecta . in Catechumenis , & pænitentibus poteft effe
fine remiſſione peccatorum . Et ante hos Patres Tridentini Sej. 6. Cap.
4. poſt promulgatum Evangelium nunquam , ajunt , fieri translationem a
ftatu veteris Ada ad fatum gratiæ fine lavacro regenerationis , aut ejus
voto .
Pars tertia difparem utrinque rationem defignabit. I mo. Ba
priſma flaminis ad ſolos adultos pertinet ; parvuli fiquidem , uſu
rationis hactenus deſtituti , votum , ac propofitum , in charitate
perfecta , perfectaque contritione contentum , ' exerere neque
unt. 2do. Non tollit fuapte omnem pana temporalis reațum , nifi
quandoque charitatis exceſſus uberior animum baptizandi occu
paverit. 3tio.Si ferat deinde occaſio baptiſmi aqua ſuſcipiendi,negli
gi ſine culpa non poteſt; iccirco Auguſtinus L. 4. de bapt. C. 21 .
Ä Gornelius etiam Spiritu San &tojam accepto baptizari noluiffet , contem
pti tanti Sacramenti rcus fieret. Intereamartyrium ,ſive baptiſmus
. I mo, ad parvulos itidem ac adultos ſpectat. 2 do, tollit
Janguinis
ex opere operato omnem pænam temporaneam ; quia injuria eft , di
cente Auguſtino Serm . 159. de verb. Apoftoli , pro Martyre orare,
cujus nos debemus orationibus commendari. 3tio. Graciam fanctifi
cantem ex opere pariter operato , non ſtrictequidem , at ex quodam
privilegio , Divinaque promifſione ſpeciali procurat , ut habet
communior , probabiliorque Thcologorum ſententia ( pag. 160 )
Eſt enim vero martyrium rcalis configuratio paffionis & mortis
Chriſti , cui dimillio peccatorum adſcribitur : atqui illiusmodicon
figuratio non ratione actus interni efficitur , qui alioqui in parvulis
mortis pro
Martyribus deficit ; fed ratione aétus externi , five
Chriſto toleratæ ; aut faltem lethalis pænæ mortem procul du
bio allaturæ , niſi divinitus impediatur ; ac proinde & c.

Scholion Adverfariorum .

6. XXXVIII. Calvinus orditur , vultque proles fidelium ante

lavacrum fanctas haberi ex pacto Divino ; ac propterea tantam
ba .
 DE BAPTISMO . 409

baptiſmi neceſſitatem inficiatur. Addit vero articulos Scriptu.

ræ fequentes : Genef. 17. dicitur : ftatuam pactum meum inter me, Ego
it , & inter femen tuum : utfim DEus tuus, & feminis tuipoft te ; tum
C. 22. benedicentur in femine tuo omnes gentes . Apoftolus præterea
I. ad Cor. C. 7. v. 14. cum fcripfiffet : fanctificatus eft Vir infidelis
per mulierem fidelem , ac reciproce, mox liberos fidelium fanctos,in
' fidelium immundos appellat. Ildo. Adjungi poterit Auguſtinus
L. 4. debapt. C. 22. tunc Sacramentum , inquit , baptiſmi impletur in
viſibiliter , cum id ipſum non contemptus ,fed articulusneceſſitatis excludit :
porerit igitur parvulus morituriens fine baptiſmate ſalvari , in
quo nulla eft Sacramenti contemptio ; ſed articulus neceſitatis. Illtio.
Ex iis verbis Chriſti : niſi quis renatus fuerit ex aqua , & Spiritu San
éto c. duntaxat colligitur neceffitas pracepti , non neceſſitas me
dii. Nam fi aliter eft , quorfum poteft Sacramentum baptiſmi
ofecto :: quia fides ,
fuppleri aut martyrio , aut flaminis baptiſmo? profecto
& gratia fan & ificans neceſſaria ſunt neceſſitate medii , nullo pacto
fuppleri poſſunt. IVto. Quandoque Eccleſiam pro Catechume
nis , fine baptiſmo diem obeuntibus , precationes feciſſe , & facri
ficia, narrant. Hiſtoriæ ; non ergo tanta eſt illius ſuſcipiendi ne
ceffitas, ut eo neglecto pereat ſalus æterna. Vto. Cur non por
fint: parvuli fide Parentum falvari, veluti olim remedio naturæ ?
hoc Auguſtinus epift. 98. ad Bonifacium , hoc Bernardus Trult. de
bapt. indicarunt ; aliunde vero non eſt Lex Nova minoris efficaci.
tatis lege Veteri, nec parvuli noſtri conditionis deterioris. V Ito.
Adulti non videntur lege baptilinatis obligari ; vel enim infide
les funt , qui Chriſtum ignorant , nec de eo prædicationem audi
vere ; vel ex adverſus eft : primi lege non tenentur , quia inter
eos nequaquam promulgata : de cæterisdefiniri nequit , quo tem
pore , quave ætate debeant baptiſmo ſubjici. Atque hæcprime
Propofitioni dicam impingunt. Verum
THE
K. Ad Imum . Videre Calvinus debuiſſet , uti pollicitatio Di.
vina, myſtico ſenſu ad Chriſtianos derivata , peculiarem populi
protectionem , & bonorum temporalium largitionem indigitet;
nam fi ad ordinem gratiæ fit referenda , quomodo exfiliis Abra
hæ nonnulli reprobati ? ideo Paulus ad Rom . 9. non qui filii carnis ,
bi filii DEI & c. Rurſum : icto fædere nihilominus olim circumcia
fro fervari debuit ; debebit & baptiſma in lege gratiæ ; quin , fi vea
ra fit Calvini argutiuncula , jam nullum inſtans figi poterit , in
quo labem originariam contraherent pary uli ; ficut enim illo in
Fff fe
 410 Pars II. DISSERT . I. CAP . II.

fædere naſcuntur , fic itidem generantur ; nafcuntur fecundum

Calvinum fan & i ; fan & i igitur & generantur, & primo anima
tionis momento concipiuntur. Denique : oratio Pauli folum in
nuit virum infidelem non formaliter , at difpofitive fan & ificari per
mulierem fidelem ; quatenus continua converſatio incitamento
futura eſt ad fidem amplectendam : tum proles fidelium ante ba
priſma fancta ſunt in fpe; nequaquam vero re ipfa. Ambrofius
præterea cum Anfelmo illiusmodi liberos fanétosnominant fanćti
sate civili ; non item fanétitate interna. Divinæ gratiæ . Ad IIdum .
Auguſtini ſenſus eſt , ut Tù implctur , perinde fonet , atque fupple
tur baptiſmiSacramentum eo temporis , quo neceffitas non admittit
niſi fluminis baptifmum , aut fanguinis. Quid ? quod eumdem tex .
tum ab hæreticis vitiatum oftendi potſit , ac pollit mens Augu
ftini genuina intelligi fecundum eam interpretationem , quam
ilicet exploratam dedimus . Ad Ilirium . Nego Ant. alioqui proles
in utero line culpa Matris demortuæ participes rcdderentur Rea
gni Cælorum ; præceptum quippe fine culpa negle & um nihil
criminis importat. Ad prob. ratio eft : quia baptifmus ett medium
Lalutis externum , a libera Chrifti inſtituentis voluntate fufpenfum ;
talibus autem mediis alia fuffici poffunt : fides vero &gratia ſunt
media falutis interna , pro quibus ut ſubſtituacur adminiculum fa.
lutis aliud , nullum omnino reperitur ; & quodnam illud ? quan
do fides fundamentum eſt juſtificationis , & ante eam fupernaturale me
ritum cogitari nequit, in quo tanquam voto contineri diceretur.
Vide pag. 219. & fequ.in Inſtit. de fide. Proderit quoque Schola
rum diftin & ionem adjicere :quod eft neceſſarium neceflitate me
dii determinate , illud fuppleri nequit. Conc. quod eft neceſſarium
disjunctive, vel in re , vel in voto. Nego. Sed dices: iis verbis :
niſi quis renatusfuerit ex aqua & Spiritu Sancto J c. debet ob interje.
cam particulam ū , neceſſitas medii utrinque eodem modo deter
minata tam aquæ , quam Spiritus San & i intelligi; R. Nego Ant. niſi 1
1
enim ſubjecta rei materia parilem duorum neceſſitatem innuat ,
fallit univerſe aſſertum objicientis ; veluti patet in A &t. C. 15. 0 .

20. ubi jubentur gentes abftinere - a fornicatione , & fuffocatis & c.

nunquid vocula & tantam neceffitatem abſtinendi adferet fuffoca
tis , quantam fornicatione ? : Ad IVtum . R. non erat hæc olim Eco'
cleſiæ diſciplina univerſalis ; ubi vero locorum aliquem in uſum
redacta eft, eos duntaxat fidelis populus precibus comitabatur,
quos in ardenti baptiſmatis fuſcipiendi defiderio diem obiiſle
con
 De Baptismo. 411
conltabat. Ad.Veum . Ratio in manibus eft : quia legi gratiæ ad
je & am ſcimus præceptionem baptifmatis fufcipiendi : lex tingendi
data eft , & forma præfcripta, ſcribit Tertullianus L. de bapt. C. 13 .
Nec propterea minor evadit fidei efficacitas : eadem eft , ejus
demque virtutis , quanquam mandatum baptiſmi, alioqui facil.
lime obrinendi ( pag. 37. ) adjectum confiteamur , melioremque
videamus noftrorum , atque veterum in antiquo fædere parvu.
darum conditionem ( pag . 17. ) Ad hæc : neque nudam Paren
cum fidem ( pag. 34. ) conceſſimus ad remedium nature olim ſuffe .
& uram ; debuit nempe figno facro , atque ſenſibili manifeſtari
ut Sacramenti rationem obtinuerit ; non fecus atque nunc in le
ge Evangelii accedat facramentalis lavatio. Auguſtinus demum ,
Ac Bernardus Parentum fidem parvulis profuturam ajunt , quate
nus iftorum cura ad baptiſmum adducuntur. Conc. ut etiam fine
baptifinare aliena fide falventur. Nego. Revera vigilanter dixit
Auguſtinus cit. epift. Cum offertur parvulus confecrandus, facit hoc 4
nus ſpiritus , ex quo regeneratur NB. oblatus ad ritum Sacramentiper
3 cipiendum . Ad V Itum . Qui innocenter ignorarent legem Chri
ſti , de iis dicam , nec lege baptiſmatis teneri ; damnari tamen
propterea , quod peccato originis , quin itidem peccatis forſan
aktualibus coinquinentur. Ao reliqui præcepto devinciuntur ,
quod , quantumvis tempus determinatum non definiat , nihilo
minus maturrime impleri debet ; ' cum cauffam falutis propriæ
nemo non curacillime exequatur , ubi jure naturæ , præcepto Di
vino , atque Ecclefiaftico urgeri ſe perſentiſcit.
8. XXXIX. Hoc loco arma vertuntur in Propofitionem alte
ram ; fed jam reſponſionibus infirmata exhibebo. Imo. Tertullia
28 nus , quum in L. depudic. C. ult. elaboraret , Montaniſtarum errore
implicitus fuit ; nihiligitur faceſſet moleſtiæ , quod ſcripſerit,me
chis non eſſe pænitentiam relaxandam ad preces Martyrum ; &
fiquidem id fiat, jam 5 martyrium aliud erit baptiſma: ad Tertullia
num quippe .. jam hæreticum non eft , quod magnopere atten .
das ; interim ex comitate dicam , eum exiſtimalle , daro caſu
martyrium non Martyribus tantum , fed itidem illis ,quorum de
precatores agebant , vice baptiſmacis futurum , quafi diceret :
jam & martyrium aliis erit baptifma , in quo nemo refragabitur ,
nemo Tertulliano diſſentier. Ildo. Martyrium adultorum rea
pſe femper eft cum voto baptiſmatis conjun & um ; qui enim fiat?
ut quis mori velit pro Chrifto , nec tamen velit in plere præce.
Fff 2 ptum
 R T
412 PARS II. DissE . I. Cap . II.

ptum Chriſti cumprimis facile , quodve remedium contineat fum ,

mopere neceſſarium . Inde & Catechumenos ante martyrium
non modo convenit , fed pariter oportet baptiſmate Aluminis es
mundari , ſi opportunitas admittat. IIItio. Martyrii efficacita .
tem dixi ex opere operato de ſpeciali Divino privilegio repeti ; ſed
neque propterea veri Sacramenti rationem martyrium participat;
cuni non fit actio ſenſilis a Divina inſtitutione , fed potius Tyran
norum odio , prognata. IVto. Eft martyrium actus perfectíſſimæ
charitatis Joan. 15.3. 13. puta : objective , aut effective ; non au
tem neceſſario elicitive , ut eam veluti imperium antecedere fit ne
celle ; alioqui potius ex opere operantis , quam opere operato gracia
fanctificansmartyrium conſequeretur . Et quanquam martyrii
energia a confeffione ortum (umnat: omnis , qui confitebitur me & c. hæc
tamen , generatim loquendo , improprie talis elle poterit , non orc
& corde , fed ipfo actumanifeltata : lic etenim parvuli non loquen
do , ſed moriendo Chriſtum confitebuntur , eritque iftorum mors
pro : Chriſto obita actus quidam Chriſtianæ fortitudinis non ex
parte operis operantis, verum operis operati. Vto. Quoniam Eccle
lia omnes ab Herode enectos parvulos in cen {um S. Martyrum
line diſcrimine adducit ; dici non poteft, eos duntaxat beneficio
circumcifionis fuiſſe ſalvatos; an enim veros faciat Martyres culter
Hebræorum ? Quod fi petas : ellerne pro martyre habendus par
vulus , qui Matre pro Chriſto cruciata in utero præfocaretur ?
B. quanquam ſi prægnans mulier baptiſmo tingatur , non hoc
ipſo baptizetur parvulus intra viſcera concluſus , quod ad eum
dem aqua nullatenus pertingat ( pag. 396. ) tamen in data hypo
theſi vere parvulus Chriſti caulla interficeretur , ſuo proprio
abliseretur ſanguine ; ac proinde dignus laurea martyrii. VIto.
Ad baptiſinum faminis impugnandum ſequentia oggeri folent :
Ambrofius L. de initiandis C. 4. ait : credit Catechumenus ; fed niſ
baptizetur , remifſionem peccatorum non poteft obtinere. Et Auguſti
nus Tract. 13. in Joan. quantumcunque - Catechumenus proficiat,ad
buc farcinam iniquitatis fuæ portat , niſi cum venerit ad baptiſmum , De
nique Concilium Braccarenſe I. Can. 35. decernit : Catechumenis ,
Jine redemptione baptifmi defrenétis, nec oblationis fancta commemoratio ,
nec pſallendi impendatur officium . R. Niſi alia fic Ambroſio , & Au
gultino mens, quam recitati textus primo videntur intuitu ſigni
ficare , ambo ſibi Patres ( pag. 407. ) contradicerent ; itaque di
cam ; laudati Patres ajunt ; nifi baptizetur. Jc. niſi venerit ad bapti
fmum
 DE BAPTISMO . 413
fmum of c.vel a & u , vel in voto . Conc. duntaxat actu , iterum diftin
gue : fi votum baptiſmi non fit charitate perfe & um . Conc . fi tale
Lit. Nego. Dicam præterea, quod res eft: Ambroſius & Augu
(tinus de illis fermonem informant hoc loco , qui, ut ut in operi.
bus Chriftianis profecerint, nihilominus cum poffent, ac deberent
Chriſtiano ritu ablui , a die in diem baptiſmum differebant, quin
& contemnebant; tales autem , quin ſarcinam iniquitatis adbuc por
tént , nullus omnium dubitaverit : in hos Auguftinus identidem
inve &tus dicebat : fi Cornelius etiam Spiritu Sancto jam accepto baptiza
ri noluiſſet , contempti tanti Sacramenti reus fieret L. 4. contra Donat.
C. 21 ; quia, ut ibidem C. 25. fubtexit , converfio cordis poteft quidem
ineffe non percepto baptiſmo; ſed contempto non poteft. Tandem Brac
carenlis Synodus ( recito Habertum ) ut tanto malo efficax remedi
um afferret , terreretque procraſtinantes Catechumenos , prohi
buit revera, ne proiis , fi in Catechumenatu decederent , facrifici
um offerretur, quemadmodum hactenus Ecclefiaftica ſepultura pri
vantur , qui in Paſchate Euchariftiam percipere neglexiſtent,
Cæterum : ſeverior illa Braccarenſis diſciplina non fuit in Eccle
ſia univerſali ; ut conftat cum ex Ambroſiopag. 407. laudato, tum ex
Çoncilio Toletano ultimo , quod cjusmodi ſeveritatem correxit.

Parergon.

De Baptiſmi cærimoniis cum veteribus , tum

hodiernis.

Non eſt mihi repetenda Hiſtoria Catechum:enatus , utpote

( Pag: 379. ) ſtrictim attexta ; hæc adhuc unice dicam ad veteris
Eccleſiæ difciplinam ſpectantia. Imo. Erant Baptiſteria peculiari.
ter deſtinata , nondum tamen ætate Apoſtolorum , velut exhi
bent Divinæ litteræ Aet. 8. 8. 16. Iſta nempe Sæculo inprimis
quarto , ac quinto in Eccleſias inducia , ad cornu Evangelii in figu
ram conchæ , vel navis coronatæ , amplæ , profundæ , pluribus ,
Patrinorum etiam adjutorio , mergendis ſüffe turæ ,ædificaban.
tur. Nec dccor, aut pretium aberat , quomodo de Conſtantini
M. baptiſterio narrat Anaſtaſius : alveus , inquit , quantum aqua
continet ,ex argento puriffimo librarum 3008 , in medio fontis columna
por
 414 Pars II . DISSERT. I. CAP. Il.

porphyretica , que portat phialam cxumuro puriffimo librarum so , in la

bro fontis Agrus es iero puriffimo librarum 30 , ad dexteram Agni Sab
-vator ex argento puriffime librarum 1.7º , ad finiftram Agni Joannes Ba
ptifta ex urgento librarum 100. Cavi ſeptem fundentes aquam ex ar
gento , quorum finguli penfant librus 800. & c . Ecce ! quomodo Ma
jores noſtri ad Eccleliz , & Religionis majeftatem ampliandam
divitias meritorie profuderint. Tido. Tempus miniftrandi ba
priſmatis erat initio feſtivitas duntaxat Paſche , cui demum Pente
coftes adjecta. In Eccleſia Gallicana fexto Seculo ad folemnitatem
baptiſmatis conferendi advenit dies Natalis Domini, & Baptiſt
Joannis. Hyberni , & Angli - Epiphaniam pariter decreverunt,
uti conſtat ex S. Gregorio M.L. 7. epiſt. 30. Morem hunc ante
Sæculum duodecimum inEcclefiaOccidentali defiifle refertRupertus
Abbas L.4. de Div . Ofic , 18. Poftquam ,inquit, Chriſtianitas crevit ,
quia periculoſum er at tantam multitudincmdifferre propter occaſiones mor
tis -vifum eft S.Ecclefia pafim indulgentia baptizandi conceja, immo eblata,
cuncta antevenire periculo. Quid ? quod.omninihilominus ten
pore valide baptiſmum conferri potuille teſtetur Tertullianus L.
de bapt. C. 19. inquiens : cæterum omnis dies Domini eft , omnis bora,
omne tempushabile baptiſmo ;fidefolemnitate intereft , de gratia nihil re
fert. IIItio. A peracta per Epiſcopum functione facramentali in .
duebatur baptizatus veſte candida , adcralos defluente, quem mox
Præſul oſculo , & populus fidelis gratulatione dignabatur ; unctus
porro in vertice S. Chriſmare cereum accenſum obtinebat ; tum
Euchariſtico epulo confortatus, ſimul Confirmationis Sacramentum
eidem ilicet collatum legimus ; denique lac quoque , & mel gü
ſtanduin Neophytis porrigebatur ; ficut quoque pedum accede
bat lavatio fecundum particularium quarumdam Ecclefiarum di
fciplinamn ( pag. 60.) IVto. "Finitis in Ecclelia cærimoniis fole .
mni pompa in domos ſuas reduciNeophyti frugali convivio re
ficiebantur non ſine lignis lætitiæ , octo ipſos dies perdurantibus,
quibus terminatis redibant in Ecclefian ,fuumque veſtitum can
didum exuebantur ab Epifcopo ; atque inde cft , quod o & avus 2
Pafchate dies Dominica in albis hodiernum in diem nuncupetur, &
Author Serm. 157, de tempore dixerit : Pafchalis , folemnitas
hodierna feſtivitate concluditur , & ideo hodie Neophytorum habitus com
mutatur : ita tamen , ist candor , qui de babitu deponitur ,ſemper in cor
de teneatur .
Quod hic jam attinet ad cærimonias hodiernæ Eccleſiæ , ex
in
 DE BAPTISMO . 415

in potiſfimis ex ufu veteri defumptæ lequentes funt. Imo. Adhi

bentur Sufceptores , aliter Sponſores , Patrini, vel Compatres, qui ba
prizandum de facro fonte levent, eumdemque Parentum inftar 7
quum fuerit neceffe , fidei do & rina ſedulo informent. Plures
olim fuiſſe adhibitos e Synodi Tridentinæ Seffione 24. Cap. 2. de
Reform . colligitur , ubi eosdem ad unum , vel fummum ad unum , &
unam reftringit , qui propterea cuni baptizato , iſtiusque Paren
tibus cognationcm fpiritualem contrabant: unus tantum ( recita verba
Tridentina ) five vir , five mulier juxta S. Canonum ſtatuta , vel ad fum
‫را کی‬-
mum unus , di una baptizatum de baptifmo fufcipiant , inter quos
ptizatum ipfum ,
& Patrem & Marem ,nec non inter baptitahem & ba
ptizatum , baptizatique Parentem 5.Matrem tantum , ſpiritualis cogna
tio contrahatur , tanquam impedimentum divinens Matrimonii.
IIdo. Ritu pervécuſto , étiamnum uſitato , imponuntur baptizan
dis nomina , non Gentilium , fed Chriſtianorum ; id quod jam
olim in Concilio Nicæno fuiffe conftitutum , teftis eft Turrianus,
ubi Canonem .30 , Arabice ſcriptum , fic vertit : fideles nomina Gena
tilium filiis fuis non imponant.Primis Sæculis ut plurimuin nomina Al
poftolorum indebantur ; fubinde quorumvìs Sanctorum promi
ſcue, ut fanctitatis charifmata fidelesämulentur , quorum ſibi vi
dent præfixa nomina. IIftio. Præmittitur functionifacramenta
li abrenunciatio dæmonis, fideique profeffio , quam parvulorum
loco peragunt Parrini ; ideo Auguſtinus L. 24 contra Jul . recole ,
quemadmodum in Ecclefia Chriſti - baptiſmatis myſteria celebrentur ; ET
invenies , quod abrenuncient geſtantium , ficut credunt
parvuli per ora ul
ad to
per ora geſtantium . Porro : intra boca , livsrcimum ſal
deguſtandum datur Catechumeno live live parvulo , ad
ſignificandam vitæ incorruptionem , & faporem bonorum ope
rum , Cerimonix iftius meminit Origenes Hom.6. in Ezech. IVto.
af A peracto exorciſmo faliva , cineri modico inimiſta, tanguntur aú
res , nares, lingua baptizandi, ac dicitur : ephphetha, id elt, adaperi
re ; tum paullo ante , quam baptiſmus inchoetur , unguntur Ca
11 techu neni oleo in pectore, & fcapulis; in primæva aatem Eccle
ſia corpus totum oleo illinebatur ; denique ablutio facramentalis
fecundum Chriſti inſtitutionem poftea peragitur ; hac demum
abfoluta Vto. Neophytus in vertice Capitis chriſinate perungi
tur , eique , aur certe Patrino , cereus accenſus porrigi debet : ad
ultimum ( recito Ivonem Carnotenfem Serm .de Sacram . Neoph .)
 416 Pars II. DISSERT. II. CAPUT I.

datur cercus ardens in manus baptizati's quatenus simplere doceátur illud

Evangelii : fic luceat lux veftra.
Atque hæc compendio adnotaſſe fatis ſit , ut neque tempus
velim conterere in convitiis Novatorum denudandis , alioqui
( pag. 287.) promerito protritis. Eccleſia veritatis Magiſtra no.
bis fit potior , de cujus imperio cærimoniæ citra ſuperſtitionem
adhibentur , & adhibentur in ampliorem Religionis , facrorum
que myſteriorum majeſtatem , ac venerationem .

DISSERTATIO II .

De Confirmatione.

ollicitius commonefacit Catechiſmus Tridentinus eos omnes ,

SOqui animarum curæ præficiuntu
r , ut nihil diligentiæ præter
labi linant , quin Confirmationis Sacramentum illuſtri explicatione fi.
delibus exhibeant, vel propterea ; quod in. S. DEI Ecclefia a multis
omninopratermittatur ; pauciffimi vero fint , qui.Divinæ gratiæ fructum ,
quem deberenti , ex co capere ſtudeant. P. 2. C. 3. Q. 1. Hoc monito
quoniam nos pariter tangi perſentiſcimus , ideo impendendus
labor eſt , ut thema præſens Theologicum apprime diſcutiatur,
Sequar methodum alias præſtitutam .

1
Decreta Conciliorum .

Conſtantinopolitanum Imum A. 381. Can . 7. ſic habet de hæ

reticis ad Eccleliam redeuntibus : fignatos, & unctos primo S. unguen
ta in fronte , oculis , in naribus , in ore ; 89. in auribus in Ecclefiam ad
mittimus : & fignantes cos dicimus : fignaculum doni Spiritus Sancti.
Concilium Florentinum in Decreto Eugenii pro Armenis : fecun-:
dum , inquit, Sacramentum eft Confirmatio ;cujus materia eft Chriſma ,
confcêtum ex oleo , quod nitoremfignificat conſcientia , & balſamo , quod
odorem fignificat bona fama ;forma autem eft: figno te figno crucis , & con
firmo te Chrifmate falutis in nomine Patris&c. Rurſus : per Confir
mationem augemar in gratia , & roboramur in fide. Denique : Con
firmationis ordinarius Minifter eft Epifcopus · legitur tamenaliquando
per
 DE CONFIRMATIONE.
417 .
per Sedis Apoſtolicæ diſpenſationem ex rationabili , & urgente cauffa fimo
plicem Sacerdoteni Chriſmate per Epiſcopum confecto hoc adminiftrafſc sa
cramentum . His accedunt.

Canones Tridentini.

In Decreto Seſſionis ſeptima de Confirmatione, Imus. Si quisdi

xerit , Confirmationem baptizatorum otiofam cærimoniam ele , o non po
tius verum , et proprium Sacramentum ; aut olim nihil aliud fuiffe ,quam
Catechefin quamdam , qua adolefcentiæ proximifidei fuæ rationem coram
Ecclefia exponebant ; anathema fit. IIdus. Si quis dixerit , injurios elle
Spiritui Sancto eos , qui facro Confirmationis Chriſmati virtutem aliquam
tribuunt ; anathemafit. IIItius. Si quis dixerit , ſancta Confirmationis
ordinarium miniſtrum non effefolumEpifcopum , fed quemvis fimplicem
Sacerdotem ; anatbema fit. Hanc doctrinam Catholicam diffuſius
commonftrare publici Interpretis officium jubet , cui mox obſe.
quar.

CAPUT I.

De Natura , inſtitutione , & virtute Confir

mnationis .

ARTICULUS I.

Sitne Confirmatio veri nominis Sacramen

tum , ab Auctore Chriſto inſtitutum ?

SI.
, Ca
techeticam exhibemus, variæ ſunt nomenclationes . ima ,
atque communis cſt, qua identidem audimus Confirmationem voca
ri ; quod gratiam baptiſmatis non augeat modo , fed roboret ,
feá in eadem homines etiam confirmet , ut fidem Chrifti veram

neminem tædeat coram hoftibus profiteri : 2da nomenclatione

dicitur impofitio manuum ; inde Urbanus Papa in epift. decret. per ma
nuun impofitionem Epiſcoporum , inquit , Spiritum S. accipere debent ,
ut pleni Chriſtiani inveniantur. 3tia eft : Domini figillum , vel fignacu
Gg : lum ;
 418 PARS II. DISSERT. II. CBP . I.

lum ; ideo de Novariano Cornelius Papa epift. ad Fabium Antioch .

Neque Domini figillo ab Epiſcopó obfignatus füit. Denique 4ta legitur :
Sacramentum unétionis, unguenti myſterium , Chriſma Jalutis &c. quo
ſenſu ſcripſerat olim Cyprianus epiſt. 70. ad Januarium : ungi quo
que neceffe eft cum , qui baptizatus eft , ut accepto Chrifmate , id eft unctio
ne , eſſe unétus DEI, habere
& in ſe gratiam Chriftipoffit. Re &tiffime
vero hinc colligas, Sacramenti iſtius vetuſtatem , ut novitium
quoddam dogma , a Pontificibus perperam introductum , eſſe
non poflit ; quomodo vellent impudentes Sectarii, de quibus
ilicet,
S. II . Quanquam incertum eſt, Novatianos , Arianos , Macedo
nianos & c. Valdenſes , Wiklefiſtas naturam Confirmationis penitus
abnuiffe , ut Luthero potius , & Calvino , horumque tribulibus
adſcribendus fit impudens aufus,Sacramentiiſtius effentiam teme.
re impugnandi ; tamen nihil prudenter controverti poteft, quin
idem myfterium , aut neglexerint omnino , aut faltem circa Mi
niitri perfonam deerraverint. Sic Novatiuni , quantumvis Con
firinationem e Sacramentorum numero expunxiſſe non videan.
tur , tamen uſum iftius negligebant omnino ; unde ab iis hærefi .
bus venientes non baptiſmum quidem , fed Confirmationis Sacra.
mentum recipiebant; ut habet Canon .7. Concilii Conſtantinop. Imi.
De Valdenfibus habetur fidei Confeflio ,Vladislao Regi Ungariæ
oblata , in qua ſequentem articulum exhibent : Sacramenta,ſeptena
rio incluſa numero , Ecclefia Chriſti utilia eſe pandimus. Denique Wic
klef", & , qui ne ad latum unguem ab iſtius doctrina recedunt ,
Hilfitæ Confirmationis ſubſtantiam verbo faltem explicato non
lædunt ; immo inter articulos, a Concilio Conſtantienfi damna
tos , unicus eſt 28. de Confirmatione; in quo non Sacramenti veritas ,
fed hujus folum Miniſter im petitur. Certiora funt, quæ de Luthe
ro , Calvino , corumque Affeclis referunt Hiſtoriæ momenta : pri
or L de capt. Babyl. hæc fcripfit : fatis eft , pro ritu quodam Ecclefiaſti
60 , ſeu cerimonia facramentali Confirmationem habere , fimilem cæteris
cærimoniis confecranda aquæ , aliarumque rerum ; non igitur Sacra
mentum eſſe voluit , ſed duntaxat quoddam ſacramentale. Melan
chthon in loc . com. Ritus , inquit, Confirmationis , quem retinent E
piſcopi, eft prorfus otiofa cærimonia ; quod plane ipfum poft colloqui
um Ratisbonæ A. 1541. celebratum omnes Lutherani ſenſerunt.
Calvinus denique L. 4. Inftit. C. 24. S. 5. fictitiam Confirmationem
pro Del Sacramento poſitam aſſerit, & in Antid. Conc. Trid. ad Can,
I.
 DE CONFIRMATIONE. 419

J. de Conf. fic habet : ex ' corum numero me nequaquam ele profiteor,qui

otiofam Confirmationis cærimoniam effe putant , qualis fub Papatu Roma
no obfervatur ; utpote , qui eam inter muxime exitiales Satanapræftigias.
numerem . Hi omnes orthodoxo dogmate revincentur.

Propoſitio Dogmatica.

$ . II. Confirmatio in Eccleſia Catholica ves

rum eft Novæ Legis Sacramentum , a Chriſto Do
mino inſtitutum , pleneque diftin &tum a Sacra

mento baptiſmatis.

Veritas argumentis fequentibus communienda . Imo. Cæri

monia facra fenfibilis gratiam fignificans, atque etiam fecundum
Chrifti inſtitutionem conferens , veri nominis Sacramentum eft

in lege gratiæ ; eft vero Confirmatio illiusinodi Cærimonia ſacra ,

atque fenfibilis ; ac proinde &c. Minorem firmabunt litteræ Divinæ ;
quibus Actor. C. 8. copiofe dicitur : cum autem audiſſent Apoftoli,qui
crant Ferofolymis , quod recepiffet Samaria Verbum DET , miferunt ad cos
Petrum , 3 Foannem , qui cum venifſent , oraverunt pro ipfis, ut accipe.
rent Spiritum Sanctum ; nondum enim in quemquam eorum venerat ; ſed
baptizati tantum erant in nomine Domini JEſu . Tunc imponebant manus
ſuper illos, o accipiebant Spiritum Sanctum . Tum deinde C. 19 .
His auditis baptizati funt in nomine Domini JEſu. Et cum impofuiſſet
illis manus Paulus , venit Spiritus Sanctus ſuper eos , & loquebantur line
guis , 85' prophetabant . In ea Verbi Divini oratione omnes veri
Sacramenti dotes reperias : Imo. Cærimoniam ſenſilem , & facram :
oravcrunt & imponebant manus & c. 2 du. Gratiæ Divinæ adnexam
promiflionem , quin actualem ipfius gratiæ ſanctificantis procura
tionem : 5 accipiebant Spiritum Sanctum &c . 3tio. Denique man
datum Chrifti ; nunquam enim adeo ordinate , ſecure , ac commüni
ter ea fuiſſent poteftate ufi Apoftoli , nifi de præceptione Divini
Magiftri , cujus unius erat , vim conferendæ ſupernæ gratiæ re
bus Tenſilibus adne &ere , harumque diſpenſandarum poteſtatem
.
principibus Ecclefiæ Miniſtris elargiri Nec officit : quod gene
ratim non valeat conſecutio : id feceruntApoftoli ; ergo Chriſtomsn
Ggg 2 dan .
 Pars II. DISSERT. II . CAP. I.
420
dante fecerunt ; aliud enim eft ( ait Ebermannus in Vindiciis V. Bellar
mini ) de operationibus infallibilem gratiæ effe & um ex opere opc
rato infcrentibus : aliud de quibusvis aliis operibus bonis, quæ , ſi
ve ex præcepto fiant , five conſilio , ſunt meritoria & DEO pla
cita : in prioribus ſemper involvitur mandatum divinum ; non
item in pofterioribus. 410. Stabilitatem ejusdem myfterii, quam
facili negotio via traditionis perpetua poteris intelligere. Ideo
IIdo. Auctoritas Patrum , & conftans univerſalis Ecclefiæ traditio
urgebit argumentum : Sæculo IIdo. Irenæus L. 4. adverſushærel.
C. 75.teſtatur , Apoſtolos per manus impoſitionem dediſſe Spiritum
Sanctum , qui eſt eſca vita ; vitam igitur fpiritualem adjiciebat Con .
firmatio iis , quos Apoſtolica manuum impofitio roborabat. Ad

tertium Sæculum fere Irenæo coævus Tertullianus fpectat ; is au

tem docet L.debapt. C. 7. egreffi delavacro perungimur benediéta un .
Etione ; tum C. 8. L. de reſurr, carnis : caro , inquit , abluitur , ut a
nima cmaculetur ; curo ungitur , ut anima confecretur ; carofignatur , ut
& anima muniatur ; caro manus impofitione adumbratur , ut & anima
Spiritu illuminetur ; caro corpore Junguine Chriſti veſcitur , ut & ani
mu de DEO Jaginetur ; quo ſane loco trium Sacramentorum , mox
olim Neophytis impenforum , videlicet : Baptiſmi , Confirmationis,
& Euchariſtia explicate meminit; ejusdem fententiæ Cyprianus eſt
cpift. 73. cum Firmiliano . Cyrillus Hieroſol. Seculo quarto de
induſtria idem Sacramentum declarans Catech . 3. fcribit : vobis
poftquam ex aquis facri lavacri aſcendiſtis, datum eft Chriſma , quod ima.
ginem gerit illius , quo unctus eſt Chriſtus ficut cnim Salvator poft
baptiſmuni - cgreffus in prælium , vicit adverſarium , fic vos poft S.ba
priſma , & Chriſma myſticum induti armis Spiritus Sancti adverfus vobis
oppofitam poteftatem confiftatis, o prælicmini - · hujus Chriſmatis dono
A cepto, merito uppellamini Chriſtiani. Ad initium Sæculi quinti perti
net Innocentius I. cum Auguſtino : recitentur eorumdem ſenten
tix ; Innocentius ſic habet epift. 1. de confignandis infantibus manife
ftum eft, non ab alio , quam ab Epiſcopo fieri licere ; id quod tam ex con
fuetudine Ecclefiaftica , quam Scripturis Divinis , ubi aſſeritur ,
Petrum & Joannem elle directos , qui jam baptizatis traderent Spiritum
Sanctum , opportune demonſtrat. Auguſtinus vero L. 2. contra
lit. Petil. C. 104. In boc , ait , unguento Sacramentum Chrifmatis vultis
fignaculorumfacro fančtum eft, ficut
interpretari , quod in genere viſibilium
baptifmus. Et rurfum L. 15. de Trinit,C. 26. Únxit eum ,Chri
Itum , DEus Spiritu Sancto; non utique oleo vijibili ; fed dono gratia, quod
 DE CONFIRMATIONE 421

vifibili fignificatur unguento , quo baptizatos ungit Ecclcfia. Ejusdem

labii eft Gregorius e Seculo ſexto , ac feptimi initio , Ven. Beda Se
culo oći.ivo , aliique in noftram hodie ætatem conſpicui, quibus
omnibus accedit Ecclefiæ utriusque Orientalis , & Occidentalis
mira confenfio ; velut evincunt libri Ritualcs , Sacramentaria perve.
tulta , in quibus doctrina præſens manifeſtiſſimis elucet. Tiltio lo
ou adducantur Concilia , eaque priora ( pag.416. ) ut non repe
tam , quidam Arauſicani I. ex Anno 441.reminiſcuntur , Cun. 2. lub
medium ita haber : de eo autem , qui in baptiſmatc quacunque neceſita
te faciente non chriſmatus fuerit , in Confirmatione Sacerdos ( more lo
cutionis quorumdam veterum Epifcopus debet intelligi) commone
bitur. Sub hæc : Hiſpalenſe II , Anno 619. celebratum, poterit no
minari ; nam Cap. 7. recordans eorum , quæ ſimplicibus Presby
teris miniſtrare laud licet , nic , inquit , per impofitionem manusfide
> libus baptizatis , vel converfis ex hæreſi Paracletum Spiritum iradere, nec
Chrifma conficere , nec Chriſmate baptizatorum frontes fignare. Qui plu
ria voler , Ven . Bellarminum adeat L. de Confir . Cap . 3.85 fequ .
COROLLARIUM . Ex : is documentis, facile omnibus , fpon
te conſequitur , ut Confirmationiseffentia aliud fit omnino nihil , at
que facre illius unctionis Sairamentum , quo baptizatis ex opere operato
robur Spiritus Sanéti procurútur , tum ad firmiter credendum , tum ad
fidem ipfam intrepide confitendam ; & quanquam baptiſmum Confir
1 mationi maxime conjunctum fateri oporteat; unius tamen ab alte
ro diſcrepantiam nemo non agnoſcet, fi Melchiadis Papæ ſenten .
tiam epift. ad Epiſcopos Hiſpania de plano legerit : in baptiſmate
ait , ad militiam recipitur homo , in Confirmatione coarmatur ad pugnam ,
in fonte Baptiſmatis Spiritus Sanctus plenitudinem tribuit ad innocentiam ,
in Confirmatione autem perfectionem ad gratiam miniſtrat : in Baptiſmo
regener.smur ad vitam , poft Baptiſmum ad pugnam confirmamur : in Bs
ptifino abluimur , poft Baptiſmum roboramur : regeneratio perſe ſalvat in
pace Baptiſmuin recipientes, Confirmatio armiat, inftruit ad agones,
Atque de his non foluin ( tradente Romano Catechiſmo P. 2.C.3. 9.4 .)
aliter ſentire , ſed ne dubitare quidem ullo modo licet.
SCHOLION. Cum DEUS auctor fit gratiæ , divinitus adve
‫وم‬
nientis ; eam vero tanquam Sacramentum N. L. conferre ex ope
$
re operato debeat pariter unctio Confirmationis, nihil relinquitur ,
atque, ut iftius pariter Sacramenti ( quid quid pag. 89. hæretici
deblaterent ) Chriftum denuo Auctorem ſtatuamus ( pag. 92. )
De uno duntaxat inſtitutionis tempore quum initur controver
ſia ,
 422 PARS II. DISSERT . II. CAP. I.

fia , nondum in pleno meridie veritas elucefcit. Alii enim infti

tutam ab homine DEO Confirmationem volunt Matth. 19. ubi
parvulis manus impoſuit Servator : cui opinationi conſonat Sy .
nodus Senonenſis Anno 1528. Decreto 10 . Alii in Cæna ultima,
velut Suarez Diſp. 32. Sect. 2. Sotus , Victoria, Dominicus So
to , Contenſonius c. Iisdem ſuffragatur , ( li tamen ånte Sirici
um aliquæ Pontificum litteræ admittuntur ) Fabianus Pontifex
Epiſt. 2. C. 1. In illa , fcribit, die Dominus JEfus , poftquam cænavit
cum Difcipulis fuis - ficut a S. Apoftolis predeceſſores noftri acceperunt ,
nobisque reliquerunt , Chriſma conficere docuit. " Sunt porro , qui hoc
temporis punctum allignant , in quo a Servatore Apoftolis polli
cicum eſt , fore , ut Spiritum S. mittat Joan. 16. aut certe poſtea
quam , a ſui reſurre&tione cum Diſcipulis per dies quadraginta
converſatus, eumdemmet largitus eſt Joan. 20 ; dies, enim , in
quit S. Leo Serm . 1. De Aſcenſ. qui inter reſurrectionem Domini,
afcenfionemque fluxerunt , non otiofo tranfiere curſu ,fed magna in his con
firmata Sacramenta , magna ſunt revelata myſteris. Denique : die Pen
tecoſtes Sacramentum Confirmationis conditum alii afleverant.
In hoc rerum articulo ancipiti filet Eccleſia , nec loquitur quid
dam explicata traditio ; ac proinde varias in partes impuneabe
unt Scholarum diſſidia , nec ultra opinationem aſcendunt : de vir.
tute Sacramenti , cælitus inſtituti , ambigere nefas eft ; de certo
inſtitutionis tempore dubitare pollamus cum temperantia, atque
etiam judicium tantisper ſuſpenſum tenere , dum aliquando ex
obfcuris veritas illuſtrata appareat . Sed jam dogmatis hoftes
cominus imminent.

Objectationes Dallai.

S. IV . Recentiores Novatorum argutias omnes non adfe

ram ; fufficiet, Dallæum e Secta Calvini præcipuum convellere ;
quod dedica opera , tribus omnino Libris exaratis , præſens Re
ligionis noftræ myfterium impugnare ſit auſus. Ecce ordinem ,
li quis verus effe poteft in hæretico , ſequentem . Imo. Nullum
eſt Sacramenti iſtius in Scriptura veſtigium ; non enim alicubi aut
oleum , aur balſamum ſubodoratur Dallæus ; quod tamen utrum
que ad materiam Confirmationis fpectare dicimus orthodoxi .
Ildo. Manuum impofitio Apoſtolica non quidem erat aliud , at
que
 DE CONFIRMATIONE. 423

que oblatio recens baptizati; quid ? quod per eam cærimoniam

non interior gratia fan & ificans collata ; bene vero dona Spiritus
Sancti viſibilia ( puta : donum linguarum , miraculorum & c. primis
Eccleſiæ temporibus neceffarium ) intelligi debeant, fecundum
quod diciturJoëlis C. 2. effundam defpiritu meo fuper omnem carnem ,
& prophetabúnt filii veſtri. Confirmatur. Quos in Samaria bapti
fmo tinxit Philippus , iis deinde per impofitionem manuum A.
poſtolicarum Spiritus San & us impartitus dicitur; nunquid autem
ipfo jam baptiſmate Spiritum S. antea receperunt; eft igitur , ut
per tò Spiritum Sanctum non gratia fan & ificans, ſed gratis data in
telligatur. Immo': cur Philippus impofitione manuum Spiri
tum Sanctum dare non potuit ? cur ad Samaritanos propterea
miſfi funt Petrus, & Joannes ? Aktor. C. 8.v. 14. Tandem : ſigra
tia ſanctificans inviſibilis , & non potius dona linguarum , pro
phetiæ Jc. fumi debent , quorſum Simon Magus oblata Apofto
lis pecunia v. 18. magnopere voluiſſet confimilem poteſtatem
nundinari ? resinviſibilis hominem non pellexiſſet. IIItio. Quod
2 fi tamen concedenda fit gratia ſanctificans impofitione manuum
collata ; hoc demum ad lolos primæ ætatis Apoſtolos de Chriſti
mandato & privilegio fingulari attinuerit; ac proinde nihilevin
citur pro veritate Sacramenti ; quod utique ftabile fignum eſt , ac
perpetuo in Ecclefia ( pag. 13.) cenfetur perdurare,
Road Imum. Satis , fuperque eſt , in Scripturis repeririſignum
quoddam ſenſibile a peracto bapriſinate adhibitum pro conſe
quenda gratia Spiritus Sancti roborante : ſi Novatores emunctæ
naris elle velint , facile veritatem Sacramenti fubodorabuntur.
Ad hxc : teſtante Joanne C. 20. v. 30 , multa profe &to ſunt Chri
fti, & Apoftolorum opera , quorum palam Scriptura non memi.
nit , quin hæc audeat aliquis , dum Traditio , altera fidei regula ,
adfuerit , inficiari : adeit illa penes uſum facræ Confirmationis
perpetuum ; ac propterea ‫یع‬..
Ad Ildum . Nego Ant. Nam imo. oblatio baptizati non eft illius
modi efficacitatis , ut gratiam divinitus certo procuret : adferat
cum Calvino Dallæus probationem hujus aſſerti, quam profecto
habent proſtaru N. L. uterque nullam . Et vero : fi ita foret,cur,
amabo , Miniſtri baptiſmatis non iidem omnes , ſed alii manum
deinceps imponebant; velut claret Aftor. 8. in Philippo Diacono
baptizante , non tamen manus imponente ? advenire debebant
Petrus , & Joannes Epiſcopi. 2do. Dona Spiritus San & i externa
illic
 424 PARS II. D15SERT. II. CAP. I..

illic cum interiore ſanctificante gratia conjungebantur ; ait quip

pe Petrus Actor. T I.V. IS . cecidit Spiritus S. ſuper cos , ficut in nos in
initio : atqui non chariſmata folum externa , fed cumprimis gra
tia fan & ificans Apoftolos replevit ; illa videlicet , quam Chriſtus
Foan . 14. ſub nomine Paracleti, quem mundus non poteft accipere, qui
ve ſtabiliter fit perfeveraturus , infinuavit ; non erant vero dona
externa prorſus ſtabilia ; confirmata fiquidem jam Eccleſia , au
ctoque fidelium numero deſierunt , neque illiusmodi donorum
mundus , ſeu infideles , & peccatores Mattb. 7. v . 22. incapaces
ſunt; acproinde Tc. Cæterum : nequaquam abnuimus , & Joë
lis teſtimonio prophetandi virtutem manifeſtari, & Apoftolo
rum ætate cum gratia DEI , in cordibus diffufa , fimul donorum
exteriorum abundantiam largitam fuiſſe ; fed hæc ſolum externa
per impofitionem manuum Apoſtolicarum diſtributa jure ac me
rito pernegamus. Quid ? quod neque omnes initio naſcentis
Ecclefiæ , qui S. Chriſmate delibuti eſſent, fimul cum gratia ſan
& ificante virtutem efficiendi portenta fuſceperint : nunquid omnes
Prophetæ , nunquid omnes virtutes , nunquid omnes gratiam habent cura
tion um ? & c.
Ad Confirmat. Pluribus articulis immorandum eft ; ad imum
ajo : ipfo jam baptiſmate advenit Spiritus San & us penes gratiam
regenerationis ſpiritualis ad deletionem peccati cum originarii, tuni
reliquorum . Conc.penesgratiam peculiariter roborantem ,qua intre
pide fidem Chriſti profitemur. Nego. De hac dicebat Magifter
Diſcipulis: accipietis virtutem fupervenientis Spiritus S. in vos , & eritis
mihi teftes in Jeruſalem , in omni Judea A&. 1. V.8 . Ad 2dum
ratio eſt : quod Philippus non Epiſcopus ellet , ſed Diaconus :
inde ordinarios Confirmationis Miniſtros Præſules inauguratos
veneramur. Ad 3tium . Valeret teruntii argutiuncula , li ſolam
interiorem gratiam primis fidelibus hoc loco impartitam dare
mus ; at quia adjuncta fimul linguarum , & miraculorum dona
conceffimus, facile quis perſuadebitur , uti Simon , de graria in
teriore nihil ſollicitus , exteriores illas , numis ſacrilege com
parandas , anhelaverit .
Ad IIItium . Non ad ſolos Apoſtolos , fed eorumdem quoque
in EccleſiaSucceffores officium ejuſcemodi attinet ; cum ha& enus ,
atque etiam in poſterum ſimus indigi virtute Spiritus S. ad reſi
ſtendum in perſecutione , & fide confitenda . " Recitent , quæ
fo , hoc peculiare mandatum , & privilegium Novatores ex Scri
ptu
 DE CONFIRMATION E. 425

ptura , cui ſoli tantopere innituntur. Dicent : Marci ult. v.18 . legia
tur : figna cos , qui crediderint , hac fequentur : ſuper ægros manus ime
ponent . Et Ananiæ Actor. 9. v. 1 2. mandatum eſt , ut Paulo
manus imponeret. Atqui vero ( inquiam ) prior locus ad omnes
credentes porrigitur , folamque fpe & at morborum depulſionem ;
non ſecus atque alter ad cæcitatem Pauli , nondum baptizati, cu
randam adjicitùr ; crgo. Et quanquam poſteriore ætate deſierit

effectus impofitionismanuum , quoad Symbola donorum vifibilia ;

non defiit , quoad gratiam inviſibilem , diffuſam in cordibus noftris
per Spiritum Sanctum inhabitantem . Cujus cauffam rationabi
lem ſuggerit Auguſtinus L. 3. de bapt. C. 16. Neque enim tempo
ralibus , & fenfibilibus miraculis atteftantibus permanusimpofitionem mo
do datur Spiritus Sanctus , ficut antea dabatur ad commendationem rudis
fidei , 5 Ecclefiæ primordia dilatanda . Quis enim hoc nunc expetat
ut ii , quibusmanus ad accipiendum Spiritum Sanctum imponitur , repen
te incipiant linguis loqui ? ſed inviſibiliter , & latenter intelligitur propter
vinculum paciseorum cordibus Divina charitas inſpirari.
Sed contra : Si Apoſtolica manuum impofitio argumentum fa.
cit , ut veri nominis Sacramentum audiatConfirmatio ; quid eſt ?
quod nunc ea præterita aſſumatur unctio Chriſmatis ? B. Cum
V. Bellarmino L. 2. de Confir. C. 2. ut omittam , qua - de chriſmate di
cenda ſunt , falfum eft, rejectam eſſe manuum impoſitionem ; bis enim Epi
fcopus manus imponit confirmandis - femel , cum ſuper cos manus exten
dit , atque orat : & rurfum , cum fignat in fronte, atque ungit ; ipfa enim
unctio , 5fignatio cum manu fiat , manus impofitio certiſſimedicitur; ut.
docet Hugo L. 2. de Sacram . P.7 . C. 2. Unde etiam Marci 7. v . 334
cum poftulaffent quidam , ut Dominus manus imponeret Lunatico : ille id
fecit ;nam digito tetigitlinguam , & aures ejus.
S. V. Nec Traditionis viam intentatam Dallæus relinquit. Imo.
Duobus, inquit, primis Sæculis Sacramentum Confirmationis præ
tenſum ignoravit Eccleſia ; alioqui de eodem nec ClemensRo
manus , nec Juftinus tacuiſſent ; aut cum reliquis Athenagoras,
Iterum IIdo. reliquæ ætatis Scriptores, ac Patres nomine Confirma.
fionis catecheſim , velorationem , vel ipſam chriſmatis unctionem ,
mox a baptiſmate per Presbyterum applicandam , indigicarunt ;
- quo ex capite nullam videbis ſuboriri novi Sacramenti rationem
ut potius, Veteres Baptiſmum a Confirmatione non plane diſcre
viſſe,pollit animadverti, Auguſtinus L. 3. de bapt. C. 16. ſcripſe.
ficutBaptifmus repeti non poteft ; quid ef
fat præterea : manus impofitio non
Hhh enim
 426 PARS II. DissERT . II. CAP. I.

mim aliud , nifi oratio fuper hominem ?

Et Valafridus Strabo , Ama
larius , Rabanus , Sæculi noni Auctores, unetionem baptiſmalem in
tellexerunt Confirmationem , erit igitur nuda baptiſmum confe.
quens cærimonia , quæ in cenſum Sacramentorum venire non
poffit. IIItio. Non eſt in præfenti dogmate concedendo Ecclefia
utriusque perpetua conſenſio ; quandoquidem in Oriente Æthio
pes , Chaldæi , Arabes , Armeni , aliique Chriſtiani Sacramen .
tum Confirmationis ignorant ; ipſa quoque Græcorum Eucho
logia Baptiſmum , & Unctionem confirmatoriam uno officio , cui ti
tulus : Ordo Baptifmatis , complectuntur.
B. Vetus dogma a Chriſti, & Apoftolorum ætate ad nos tra
ductum non poterat Eccleſia , nec primorum fæculorum Patres,
ignorare , quantumvis aliquod iſtius ſilentium non omnino per
negem ; tum , quod multorum fcriptio aliud thema explicandum
poftularet; tum , quod eo temporis aperta de eo hæreſis fuerit
nulla , quam iccirco inſectarentur ; aliunde vero primæ ætatis O
pera non niſi mutila accepimus, & ex laceris quibusdam reliquiis
immodice cönſarcinata . Sed neque,ſi Patres etianiomnes unani
mi voce Confirmationis Sacramentum adſtruxiſſent , lilerer hærefis ,
quæ , cum ſibi Ecclefiæ Doétores adverſarios perſentiſcit , con
temptim ab iis diffugere haud veretur ; quorſum nunc tam confi
denter ad eosdem appellant ? Interea tamen, fi Clemens, ſi Athe
nagoras Confirmationis non meminit , meminit faltem Irenæus
Tertullianus, Cyprianus , nupere in Propoſitione commemorati.
Et quid multis ? iidem , quos Dallæus oggerit, neque baptiſma
tis mentionem faciunt in Operibus , ad noftram ætatem perdu
dis : nunquid autem Sacramentum iccirco regenerationis poterit
nonnemo inficiari ? & inficiabitur Dallrus ?
Ad Ildrin . Fallit immane quantum Dallæi animadverſio , ut
omnia alia videamus ; nam imo. Catecheſis antecedebat Bapti
ſmum , nec ad eam idonei infantes ſunt ; at Confirmatio poſt ba
ptiſmum , itidemque infantibus olim conferebatur ; non eſt er
go Confirmatio idem , quod Catecheſis. 2 do. Sed neque nu
da eſt oratio , aut un & io baptiſmatis ſolemnis; tum , quod a Pa
tribus nominetur Confirmationis Miniſter alius , alius Baptiſma.
tis ; tum , quod unétio confirmatoria fronti , altera poſt bapriſini fun
ctionem vertici applicetur . Auguſtinus demum per manus ima
poſitionem non Sacramentum intelligit , ſed reconciliationem pu
blicam , illis concedendam , qui aut ſtadium pænitentiæ decurre
rint ,
 DE CONFIRMATIONE . 427

rint , aut in Eccleſiam ab hærcli rediiſſent. Vide Inftit, de Penit. pag:

71. & 283. fub exituin. Tandem quosadfertobjectio Sæculi noni
Scriptores , non illi docuere fimilia ; ut potius explicatam attule
rint utriusque differentiam Sacramenti; exaudiatur ante reliquos
Raban is L.I. de iuftit. Cleric.C.30 , baptizatus, inquit, chrifmate ungitur
per Sacerdotem in capitis fummitate , &NB. per Pontificem in fronte , ut
priori unctione ſignificetur Spiritus Sancti fuper ipſum defcenfio ad habitu
tionein DEO confecrand.ım : in ſecunda quoque , ut ejusdem Spiritus S.
gratia feptiformis cum omni plenitudine fanétitatis, o ſcientie , T vir .
tutis venire in hominem declaretur. Quod fi nunc adderem Patres nu,
pere ( pag. 420. ) recenſitos, fine dubitatione veritas triumpharet
( pag. 421. in Coroll.)
Ad Illtium . Nego Ant. fecundum ea , quæ pag. 50.8 51.me.
ditato conſcripta dedimus ; cæterum Æthiopes , Chaldæi , reli:
quique argumentum non faciunt ; non enim ad omnes, fed ali
quos iſtorum , eosque Schiſmaticos, aut ruditatis vitio laboran ,
tes , narratio pertinet ; quomodo Author de Perpetuitate Fidei Tom .
3.4. & 5. ſignificanter fide ſumma oftendit: a quorumdam ye
ro erroribus ad univerſam Orientis Eccleſiam improſpere cadit
argumentatio . Ecce tamen verba Euchologii Æthiopici Or.
thodoxi Tom . 6. Bibl. Patrum commemorata ; orationes , quas dicit
Sacerdos ( Epiſcopus ) cum imponit manus fuper eos , qui confirmandi
funt , accipit balfamum , corat ſuper ipſum poftea ungit.
Quod vero elt de Græcorum Euchologiis , illa fub eodem titulo
propterea duplex Sacramentum poſuere; quod ex antiquo etiam
ritu conftet, Baptifmati ſimul Gonfirmationem , non fecus atque Eu
chariſtia miniſtrationem alias conjunctain fuiſſe .
§ . VI . Hoc loco Chrifti inſtitutionem impugnant Novato
res. Imo. Ipſi Apoftoli Confirmationis Sacramentum non ſuſce ,
pere ; unde colligas, hanc a Chriſto inftitutam non eſſe ; ut po
fius a Majoribus noſtris , & conſuetudine Eccleſiarum ſumat ori.
ginem ; ideo Hieronymus demore baptizatis manus imponendi
ajebat : non abnuo , hanc Ecclefiarum elíc conſuetudincm . Ildo.Mel.
chiades Papa auctor dicendus eft , quod Confirmatio in Sacra.
mentum abierit ; ſcribit enim in epiſt. ad Epife. Hiſpania : feitote ( Ba
ptiſmum , & Confirmationem ) magnum efjė Sacramentum ; ab eo ita
que temporis inſtitutio repetenda. Alio. Parem ob cauſſam Pa
triarcha C.P. Jeremias Reſp. 1. contra Lutheranos Cap. 7. dixerat :
Divini unguenti myſterium non extare in S. Litteris , & Rep. 2. ſubdi
Hhh 2 dit ;
4
 428 PARS II . DISSERT . II. Cap. I.

dit : reliqua Sacramenta , quæ cum Baptifmo , & Euchariſtia ſeptena

rium numerum implent , inſtituta efle ab Ecclefia.
B. Imo generatim : etli gratis darem Confirmationis Sacramentum
ab Apoftolis , vel Eccleſia primitus decretum fuiffe ; erit tamen
conſequens , ut mediata ſaltem inſtitutio Auctori Chriſto debea
tur ; ac proinde non erit , quod impudenter effutiit Calvinus,
fietitia, otiofa cerimonia , exitiale fatane incantamentum ( pag. 418.)
Sed vero exadverſus immediatam Chriſti inſtitutionem providen
tiſſime tuitus fum ( pag. 92. & 94. ) quamobrem R. 2do. Ad do
& trinam Angelici 3.0.0.72. art. 2.ad 1. attentis verofimilius vie
debitur , Apoſtolos non ipſa quidem Confirmationis unctione
fed tamen effectu hujus myfterii per ſenſibilem Spiritus San & i
deſcenſionem , ficut & primitus quofdam fideles manuum impo
ſitione roboratos fuiſſe ; cum quo tamen belle cohæret , utnihilo
minus potuerint aliis oleum unctionis confirmatorie miniſtrare , ob
eam , quam iisdem Chriſtus impartitus eſt ; poteſtatem : nifi ita
cogitari poflit , hodiedum extremam unctionem invalide confer
rer Presbyter nondum extreme unctus , nec valide baptizaret
Ethnicus , infidelis. Porro : Majorum noſtrorum conſuetudo
Tradicioni Divinæ innitebatur , quam fiia brevicula oratione Hie
ronymus indicare voluit , ut non niſi falliffime reponatur Con.
firmatio interinſtituta mere humana , de arbitratu perperam con
fi & a. Scitiſſime ſummus Papa Benedictus XIV. In Inſtit. Eccleſ.
Inſtit. 6. Quod autem Chriftus Dominus bujus Sacramenti Author exti
terit,in dubium revocari non poteſt ; cum re ipfa, & Apoftolorum exemplo
confirmetur. Siquidem id , quod S. Littere teftantur , nunquam in Ec
clefiam inducere aufi fuifſent, ipfique velut bæreditatem relinquere , ut ex
Tertulliano accepimus: Ecclelia ab Apoftolis, Apoſtoli a Chriſto ,
Chriſtus a DEO ſuſcepit L. de prafcript.C. 21 .
Ad IIdum .Ludicra hæc elt argutiuncula : quærebatur nimi.
rum ex Melchiade : quodnam ex ambobus Sacramentis altero majus fit ?
reddidit ille : utrumque magnum elle ; ſed Confirmationem præſta
re in eo, quod ſolum ab Epiſcopis ,ceu Miniſtris ordinariis, con
ferri poffit, poflit baptiſmus a quolibet. Quis non videat do
ctrinam veterem jam tum viguiſſe, nec dubitalle quempiam de
Sacramenti utriusque veritate , ſed unice de præſtantia , dum in
vicem comparantur. Ad hæc : ante Melchiadem de Confirmatio.
nis myſterio fcripfit Irenæus , Tertullianus , Cyprianus , aliique
( pag . 420.) quid ni fallitatem manibus prehendamus?
 DE CONFIRMATIONE. 429
Ad IIItium . Primum Jeremix fragmentum gratis objicitur ;
isequidem non Confirmationis ſubſtantiam , a Chriſto inſtitutam ,
illic cogitavit ; alioqui non dixiſſet confeftim : unumquodque bo
rum myſteriorum a S. Scriptura ſancitum eft; ſed materiæ hujus Sacra
menti determinationem ad ſpeciem atomam litteris Divinis nequa
quam explicate proferri exiſtimaverit. Eodem collineat ſenter .
tia Scoti dicentis : ſupponitur inſtitutum fuiſſe a DEO hoc Sacramen
tum , licet tempus , & modushujus inſtitutionis in Scriptura non legatur.
} Altera oratio infideli verſione corrupta eft ; fic eam græcum ex
1
emplar habet : αλλα και ταύτα παρέδωκεν η εκκλησία , quod
perinde ſonat , atque Ecclefiam non de fuo , fed Chriſti depofi
to , reliqua Sacramenta tradidiſſe , ac præbuiſſe.
ADMONITIO. Quotics nobis certamen eſt ( Habertum low
quentem inducam de Confir. C. 2. ) cum hæreticis , ſedulo declinandæ
funt Scholarum controverſiæ , in quas illi callide incautos dejici .
unt , ut Sacramentum Confirmationis , difficultatum caligine obvo
lutum , facilius de medio tollant ; hærendumque Scripturæ &
Traditioni , quæ tam clare demonſtrant Spiritum Sanctum per
manus impofitionem conferri , ut adverſarii nonniſi telas aranearum
contra opponant,
(
ARTICULUS II .

Ecqua ſit Confirmationis materia , quæ forma ?

Eclamatorios hæreticorum cavillos ut Sancta Mater

.
S. VII. D deſpicit ,
beamus : etiam ranæ nonnunquam coaxant, quum falutari pluvia
tellus irrigabitur. Nimirum : ex opinionum varietate , quam
de materia Confirmationis Scholæ Orthodoxæ pepererunt , materi
am infectandi , ipfamque hujus Sacramenti veritatem impugnan .
di Novatores ſumpſere ; at perperam omnino ; tum, quod in re
bus obſcuris atque difficillimis , nondumque ab Eccleſia definitis
H
liceatcum temperantia utramquein partem dimicare; tum , quod
-hominis fit nonnifi ftipitis, rei exrantiam mox inficiari , ſi par
-tes eamdem conftituentes hactenus aut nefcias , aut fatis explo
ratas habere non poſſis. Dimittamus tantisper noftra fponte hæ
reticos , & Scholarum noftrarum controverſiam diſcriminemus.
S. VIII.
 430 Pars II. DISSER I.II, Cap. I.
S. VIII. Quatuor fere diffidentium Catholicorum claſſes
funt. Prima tuetur , materiam Confirmationis proximum ut alias , fic
hactenus, folam eſſe manuum impoſitionem , ad quam unctio per
modum cerimonia accidentaria , fed tamen ex ufu & Ecclefiæ præ
cepto obſervandæ , pertineat. Sic Petrus Aurcolus , Altifiodoren
Jis, Jacobus de Vitriaco , Sirmondus, alii opinantur, Secunda exad .
verſus folam unctionem mavult eſſe Confirmationis materiam
cum S. Thoma , Gregorio de Valentia , Ven . Bellarmino , Maldonato ,
Vanroy , Simonncto , aliisque. Tertia & manus impofitionem , &
unctionem chriſmatis utrinque jungit, ut adaquata habeatur ma
teria proxima laudati Sacramenti; hanc fententiam docent Natalis
Alexander , Eminent. Gotti , Tournely & c. Demum quarta cum Ru
ardo Tappero , & Morino Chriſtum pro materia Confirmationis , &
manus impofitionem , & unctionem ſic conſtituiſſe autumant , ut
vel utraque , vel alterutra Sacramento condendo materia ſit reve.
ra ſufficiens; hanc opinationem L. de Conf. C. 9. putar Bellarminus
probabilem , Tournelyus idoneam , qua facile poffint utrius
que Ecclefiæ Græcæ , ac Latinæ ritus , huc loci ſpectantes , conci
liari .
Scholion. Quid Chriſma fit , apertiore notione aperia .
mus . Xaiw vox græca , latine redditur ungo, ex quo Innocentius
I. epiſt. ad Decentium pariter materiam unctionis extremæ Chriſma
improprie nominavit ; revera autem ex uſu Ecclefiaftico non o
leum , ſed quædam unguenti maſſa , ex oleo & balſamo confecta ,
hunc libi titulum uſurpat. Ideo Catechiſmus Romanus P. 2. C.
3. Q. 6. inquit, etfi profaniScriptores quodlibet unguenti genus per cò
Chriſma fignificent ; illud tamen , qui res Divinas tradunt , communi
loquendi conſuetudine ad illud tantummodo unguentum accommodarunt ,
quad ex oleo , & balſamo folemni Epiſcopi confecratione conficitur. Græ
ci præterea triginta fpecies aromatum , herbarumque fragranti.
um , tum vini immodicam quantitatem folent admiſcere. Ole..
um deinde oportet , ex olivis ſumptum fit ; at balſamum quodli
bet poterit adhiberi , in ea quantitate , quæ odorem diffundat.
Præter Eccleſix praxim continuam ſuffragatur Do&or Angelicus
3. P. Q. 72. art. 2. in . Oleum competit materia hujus Sacramenti;
admiſcetur autem balſamum propter fragrantiam odoris, qua redundat ad
Wios .. age licct multa alia fint odorifera , tamen præcipue accipitur balfa
mum propter bor , quod babet præcipuum odorem , & quia etiam incorru
ptionem præftat. Tum ibidem ad 3tium ait : proprietates olei , ques
bus
 DE CONFIRMATION E. 431

bus fignificatur Spiritus Sanétus , magis inveniuntur in oleo olivarum

quam in quocunque alio oleo - Hoc etiam oleum proprie dicitur oleum , Er
maxime habeturin ufu , ubi haberi poteft. Quilibct autem alius liquor
ex fimilitudine hujus , oleum nominatur , nec eft in ufu communi , nifi in
ſupplementum apud eos, quibus deeſt oleum olivarum . Et ideo hocfolum
affumitur iu uſum hujus , quorumdam aliorum Sacramentorum .
S. IX . Formam Sacramentorum verbis abſolvi ( pag. 67. )
denionftratum reliquimus, ut præſenti etiam myfterio congrue.
re debeat ; accedit nempe , etiam in Confirmationc Orthodoxa ,
verbum ad elementum , & fit Sacramentum . Sed quænam fit illa, qui
busve determinatis ( quantum eft ad Sacramenti fubftantiam , & nca
ceffitatem ) ſit verbis proferenda, id quidem fidei magiſterio , Eco
cleſiæ definitione indubitata , nondum clare edocemur, Vari
ant propterea Scholaſtici adhuc impune , nobisque deliberandi
otium favent, ad eam , quæ Patribus , Conciliisve multo fit con
formior , fententiam amplectendam . Itaque per illos Auctores,
qui ſolare impofitionem manuum pro materia Confirmationis decreve.
runt, formula hujus Sacramenti eſt oratio , quam recitat Epiſcopus
dexteram extendens verſus confirmandos , videlicet : Omnipotens
Jenipiterne Deus , qui regenerare dignatus es hos famulos tuos ex aqua ,
au Spiritu Sancto , quique dediſti eis remiffionem omnium peccatorum ,
emitte in eos ſeptiformem Spiritum S. tuum Paraclitum de cælis , & con
figna cos figno crucis in vitam propitiatus æternam . Alii , quibus fola
unctio materiam facit, pro forma ſtatuunt verba S. Unitioni adne
xa : figno te figno crucis , J confirmo te chriſmate ſalutis in nomine Patris
& c; vel , quod Græci inquiunt : oppayis dupeãs TVEÚMATOS
úyir , fignaculum doni Spiritus Sancti. Porro : qui primam manus
extenfionem fimul cum unctione materiam volunt Confirmatio
nis neceſſariam , iſti & orationem priorem pofteriori junctam in
locum formæ , ex ambabus in unam coalefcentis, adoptant . De
nique ſunt , qui de forma Confirmationis ( Tourn:lyum recito) idem
ſentiunt, quod demateria : Chriſtum nempe in genere duntaxat ,
non in ſpecie , ac ſigillatim defignafle materiam , & formam Sa
cramenti Confirmationis, relicta Eccleſiæ ſuæ libertate, quam vel
let pro temporum opportunitate aptiorem eligere , ac uſurpare ;
eaque libertate Ecclefiam uſam fuifle, cum manus impofitionem ,
& orationem anteriorem exemplo Apoſtolorum adhibuit pro
materia, & formaConfirmationis uſque ad ſeptimuni, veloctavum
Sæculum , quo unctio chriſmatis pro materia, & verba iſta : figno ter
&c.
 PARS II. DISSERT . II . Cap . I.
432
& c. pro forma introducta fuerunt. Inter ea opinationum va
riarum ſchemata , ecquid nobis probabilius eſſe videatur , dabic
conſequens

Aſſertio
.

S. X. Chriſma, ſive oleum balſamo miſtum , ab

Epiſcopo benedi&tum , materia S. Confirmationis

remota eft , proximam agit un &tio in fronte ad

modum crucis formata , accedente Sacramenti

formula : Signo te ſigno crucis , & confirmo te cbri.

ſmate ſalutis in nomine Patris & C.

Trifariam Secta propoſitio ſuas ſibi peculiares argumenta.

tiones repoſcet. Ergo probatur Pars Ima. Congruit chriſma vi
fibilibus lignis die Pentecoſtes apparentibus : ficut enim per Scri
pturas igne denotatur charitas , & fapientia Divini Spiritus ; ſic
oleo eadem charitas , & fapientia ſignificatur : & quemadmodum
lingua voces profert, externamque fidei confeſſionem ; fic balſami
fragrantia odorem externe diſpenſat , & velut Symbolum fidei
proteſtationem exteriorem manifeſtat. Erit propterea oleum
balſamo fragrans , idonea Sacramenti præfentis materia , cujus
olu robur Spiritus S. conferatur; non fecus atque Apoſtolis col
latum ſit ignitis linguis, cælitus deſcendentibus. Confirmatur De.
creto Eugenii e Concilio Florentino : materia, inquit , bujus Sacra
menti eſt chriſma confeétum ex oleo , quod nitorem fignificat conſcientia ,
& ex balſamo , quod odorem fignificat bona fama; & Tridentinum
Sej : 7. Can. 2. chriſmati confirmatorio virtutem attribuit gratiæ
fanctificantis procurandæ. At fi ita eſt , Sacramenti rationem
chriſma participat : nequaquam vero ceu materia proxima , aut
tanquam forma ; manet igitur, ut materia ſit omnino remota , pe
nes quam functio Sacramentalis fe occupat. Accedunt fuffragia
Patrum : Dionyſius de Ecclef . Hierarch. P. 3. C. 4. dicimus , ait de
chriſmate , unguenti compoſitionem elle collationem ſuaviter ſpirantium
materiarum . Cyprianus , aut fi qui alius Auctor eſt v . g. Arnul
phus Carnotenfis, Serm . de unétione Chriſmatis fic habet : kodie chri
fта
 DE CONFIRMATION E. 433

1 ſma conficitur, in quo mixtum oleo balſamum Regia , ac Sacerdotalis gloriæ

exprimit unitatem . Significantius M. Gregorius , & Auguftinus ;
prior in Cant. C. 1. ſcribit : in Engaddi balſamum gignitur , quod cum
oleo Pontificali benedi& tione chriſma efficitur,quo donaSpiritus S. exprimun
tur ; alter vero Serm.227. alias de diverſis 83 , ubi loquens de Confir.
mationc, olim cum baptiſmate Neophycis mox collata , inquit :
quando acceſſit baptiſmus & aqua , quaſi confperfi eftis , ui ad formam
panis veniretis. Sed nondum eft panis fine igne; quid ergofignificat ignis ?
Hoc eft Chriſma. Oleum etcnim ignis noftriSpiritus Sancti eft Sacramena
tum . Denique : conftans Ecclefiæ uſus , quomodo Veterum Sa
1 cramentaria , a Thomaſſino edita , Ordo Romanus , & Amala
I rius L. 1. de Of. Ecclef. C. 12. exhibent, argumentum præſtat certif
fimum , non oleum modo , fed etiam balſamum , invicem commi.
2
fta , Sacramento Confirmationis, miniſtrando adhibita fuiſſe .
Revera &c.
Pars IIda itidem auctoritacibus communietur. Ordiatur
Tertullianus L. de bapt. C. 7. exinde , ait , egrefi de lavacro perung:
mur benedicta unctione ; antiquitus enim mos habuit, ftatim a bapti
fmate Confirmationem impartiendi. Cyprianus epiſt. 70. ungia
inquit, - neceſje eft eum ', qui baptizatusfit ,ut accepto chrifmate : id eft :
Item :
unčtione efle unétus DEI, & babere in ſe gratiam Chriſti poffit.
Innocentius Imus epift. ad Decentium Eugub. C. 3. ſcribit : frontem ex
codem oleo fignare ſolis debetur Epiſcopis ,cum tradunt Spiritum Sanctum .
Conſonant Græcorum teſtimonia : Cyrillus Hierofol. utprimum
Catech. 3. dixiſſet , unguentum Confirmationis non eſſe amplius
unguentum nudum , fed Chriſma Chriſti , mox adjicit : & corpus
quidem ifto viſibili unguento perungitur ; anima vero Spiritu ſanctifica
tur. Eidem ſubſcribit Cyrillus alter Alexandrinus, qui comment,
in illud Joëlis : redundabunt torcularia vino Goleo & c. fic inquit :
uſus olei poft facrum baptifma in Chrifto juſtificatis confert ad conſumma
tionem . E Conciliis huc ſpectat Canon. 7. Concilii Conſtantinop ,
Imi , & talis eſt : fignatos & unctos ſacro unguento in fronte , oculis , in
naribus , in ore , & in auribus in Ecclefiam admittimus, 85 hgnantes eos die
cimus : fignaculuin doni Spiritus Sanéti. Reticeo Sacramentarium S.
Gregorii, Ordinem Romanum ,Græcorum Euchologia ,in qui
bus Chrifmatio veluti fignuin ponitur , quo Spiritus S. gratia ro
borans procuratur ; unum duntaxat urgeo : ritus Græcorum in
perficienda Confirmatione unctionem adhibet , nusquam a Latinis
aut improbatam , aut tanquam inſufficientem rejectam , quo cer ,
lii te
 434 PARS II. DISSERT. II. CAP. I.

te pacto per unationem Chriſmatis Sacramentum confieri vali.

dum , ratumque , ſua ſponte confequitur. Dicam breviſſimis :
materia proxima dicitur materiæ remotæ applicatio ( pag. 315. ) un
&io Chriſmatis eſt illiusmodi; ac proinde &c. Denique Auguſti
ni oratio finem faciet: quod univerſa tenet Ecclefia, nec Conciliis inſti
tutum , fed femper retentum eft , non nifi auctoritate Apoftolica traditum
rectifime creditur L. 4. de bapt. C. 24. Atqui un & ionem Chriſmatis
ad roborandas Divino Spiritu baptizatorum animas tenet Eccles
fia , nec ab ullo Concilio primitus inſtituta legitur , ut exhibent
antegreſſa Patrum fuffragia ; ergo ad Chriſti inſtitutionem , Apo
ſtolicamque traditionem omnino eft referenda.
Pars IIItia ſuis nunc probationibus ſtrictim fulciatur. Forma
cujuslibet Sacramenti verba funt , quæ in uſu materia proferun
tur ; id claret ex formula baptiſmi: ego te baptizo &c. dum aqua af.
funditur ; porro : verba illa : figno te figno crucis , & confirmo & c.
proferuntur a Præſule , quum frontes baptizatorum chriſmate
illinit ; ergo &c. Sed neque dubitari poteſt ( docet Ven. Bellarmin
nus L. 2. de Confirm . C. 1o. ) quin hæc fit conveniens forma , cum
aperte explicet & caufam principalem , quæ eft S. Trinitas , & cauf
fam minifterialem , quæ eft ille , qui verba ipfa profert , & denique
effectum Sacramenti , qui eſt facere Chriſti militem , infigniendo il
lum cruce , & roborare , & firmare , confirmando chriſmate .
Habetur hæc forma diſertis verbis in Florentino , Pontificali Ro.
mano , Romanoque Catechiſmo , nec diſſentiente Angelico 3. P.
Q. 72. art 4. Relegam Romani Catechiſmi documenta : His
verbis ( dicitur P. 2. C. 3. Q. 10. ) forma Confirmationis abfolvitur :
figno te figno crucis & c. fed tamen, fi ad veritatem rationem quoque
revocemus , idem facile probari poteft Quanquam , fi etiam ratione
aliqua probari non poffit , hanc elle hujus Sacramenti veram , & abfolu
tam formam , Ecclefiæ Catholicæ auctoritas , cujus magiſterio ita ſemper
edocti fuimus , non patitur nos ea de re quidquam dubitare.

Scholion Adverſarium .

S. XI. In primis materiam præfentis Sacrameni, quam ex pro

babiliore ſententia adſtruximus , impugnant , quos iſthic in Scholis
adverſarios nanciſcimur. Ac Imo quidem ajunt: Materia Confira
mationis fiquidem chrifma eſt , quorſum eo uſos Apoſtolos non le
gi
 DE CONFIRMATION E. 435

gimus? ut etiam balſamum adeo carum , rarumque vix , ac ne vix,

quidem in prima Ecclefia ob fidelium , Epiſcoporumque egeſta
tem potuerit comparari. Sed neque ante ſextum Seculum ulla fuit
olei , & balſami invicem permiſti memoria apud Tertullianum , Cy ,
prianum , Cyrillum , Bafilium , alios. Porro : Florentina pro Ar.
menis inſtructio non univerſam Ecclefiam , fed particularem gen.
tem contingit ; quocirca dogmatis rationem habere nequit. Ad
dunt præterea Innocentium III. Cap. Paftoralis de Sacram . non itc.
rand , ſuper eo , qui per errorem folo oleo fuerat delinitus, dixiffe ;
in talibus non eſt aliquid iterandum , fed caute ſupplendum , quod incaute
fuerat prætermiſſum ; fic vero balſamum , ab Epiſcopo benedi& um ,
non ſpecabit inftar materiæ ad Sacramenti integritatem ; alioqui
eo prætermiflo funcio debuiſſet facramentalis omnino repeti ,
nec tantum defe & io fuppleri . Quid ? quod Præſulis benedi
&tio non neceſſaria videatur , velut aquæ baptiſmatis benedictio .
ne ad validitatem Sacramenti nihil opus eſt. Id quod pariter
Concilii Toletani I. auctoritate docebimur , quum enim Can. 20.
Chriſmatis confectionem , a Presbyteris alicubi tentatam ,nervo
fius inhibuiſſet, nihil tamen inſinuat , quo nullam & irritam fuif
ſe cogitemus. Denique : Damaſus in vita Sylveſtri teſtatur, Chri
ſma ab eodem Pontifice inſtitutum ; erit propterea humanæ in
ſtitutionis ; non autem Divinæ . Verum ad congeſtitias has ratio
cinationes.
g . ſequcntibus: Chriſtus (per pag. 106.) materiam Sacramen
torum ea ratione defixit, ut quorumdam in ſpecie atoma, aliorum
vero in genere duntaxat conſtituerit; ſic igitur penes Confirmatio .
nis materiam , in genere ſtatutam , factum fuiſſe tuto aſſeretur ; ut
ſit demum Eccleliæ poteſtas conceſſa , eamdem in fpecie ſingulari
ter determinandi. Quare relinquitur , potuiſle Apoftolos Chri
ſmate non uti, ſed alio ſigno idoneo :deinceps vero clarioris ſigni.
ficationis gratia oleum balſamo ſaturatum per Eccleſiam deligi ;
non ſecus atque olim clandeſtinus contractusintegritatem Sacramen
ti Matrimonii non fuftulit ; tollit autem hodie , facta Tridentini
æcumenica ſanctione, Cæterum : fi dicas , etiam Apoftolos
chriſmate confirmaſſe , quantumvis de eo explicate non loquatur
Divinus Codex , Angelici Doctoris fententiam ample &teris : ute
bantur ( ait ille 3. P. Q. 72. Art. 2. ad 1. ) Apoftoli communiter chri.
fmate in exhibitione Sacramenti, Confirmationis , quando hujusmodi vi
fibilia figna,Spiritus San & i ſenfiliter illabentis, non exhibebantur ; die
lii 2 cit
 436 PARS II. DISSERT . II. CAPUT I.

cit enim Dionyſius C. 4. Hier. Eccl. Ef quadam perfectiva operatio,

quam duces noftri ( id eft Apoſtoli ) Chriſmatis hoftiam nominant. Neque
vero tanta erat primorum fidelium extrema pauperies, utmodi.
cam balſami cujuscunque quantitatem non potuiſſent pretio com
parare , dum conftat , itidem Viros divitiis pollentes fidei Chri
ftianæ colla ſubmiſiſſe. Tum ſi nulla , explicata ſaltem , in pri
mis Patribus mentio fit balſami oleo immilti , tamen id nullatenus
pernegant, quodque Saculo fexto manifeſtari dicitur , erat ex tra
ditione antegreffa ; minime vero recentiſfimæ inſtitutionis. Ulte
rius : Florentina inſtructione gens Armenorum , revera particu
laris, docebatur ; ſed erat nihilominus doctrina Eccleſiæ dogna
tica in iis certe , quæ ad ſubſtantiam Sacramentorum referuntur ;
veluti cum diceret, vinum de vite materiam eſſe calicis Euchari
ſtici ; addam deinde Canonem Tridentinum Sel . 7.fecundum , quo
luculenter chriſmati adftruitur efficacitas confirmandæ gratiæ ,
Immo: quid multis opus eſt, ſi attenditur , quam noſtram tantum
fententiam probabiliorem , non autem fide Divina certam , veli
mus. Ecquis autem ſenſus eſt do&rinæ Innocentianæ ? ajo ,non
alium , atque : non efle iterandam publicam Confirmationis fo .
lemnitatem , ſed clam potius unctionem chriſmatis cum forma
repetendam : ſic autem non iterabitur Sacramentum , quod prius
fačtum non fuit, dicente Gloffa ; ergo . Vadem hujus interpretationis fe
præſtant Innocentius IV , Panormitanus, Oſtienſis, aliique Ca
nonum Doctores. At neque arbitrariam , & violentam commen .
tationem dixeris ; nam lego nullibi, dixiſſe Pontificem , ut præ
termiſſum balſamum poſtea fufficiatur ; bene vero unctio chri
ſmatis antehac neglecta . Sane : ſi ſolum deinde balſamum adhi
beri debuit ; fcitabor confeftim : qualenam ? benedictum , aut
ſecus ? utrumque conſuetudini Ecclefiæ adverſatur , quam ſcien .
tillimus Papa violatam minime voluiſſet. Reliquum eſt , ut in .
ter aquam baptiſmi , & chriſmatis benedi& ionem deferatur obji
cientí diſcrimen , mox a voluntate Chriſti , perenni Eccleſiæ tra
ditione repetendum ; tum aderit fummus Theologus D. Aqui
nas , & congruam facti iſtius rationem ſuggeret : ex ipfo ufu Chri
fti materie Baptiſmi , & Euchariſtiæ aptitudinem acceperunt ad perfe
&tionem Sacramenti ET propter hocnon eft de neceſitate horum Sa
cramentorum , quod materiaprius benedicatur - Unctionibus autem vj.
fibilibus Chriftus non eft ufus · ST ideo tam cbrifma, quam oleum fan
Etum infirmorum prius benedicuntur , quam adhibeantur ad ufum Sacra
mene
 2
DE CONFIRMATION E.
437
menti. 3. P. Q. 72. art. 3. in O. Ad extremum duo elimanda
funt , imo. Concilium Toleranum videtur præterea vetui le Pref
byteris Chriſmatis conſecrationem ; quod per eos aliquando parata ,
etiam irrita habeatur , nec ſubverſetur duntaxat Ecclefiæ præc
ceptio, ſed etiam obſtet jus Divinum ; alioqui cauſſam ſuificien
tein vix reperias , cur tot Sæculorum decurſu, multisque necelli
tatibus imminentibus , nunquam Romana Sedes fimplici Presby
tero chriſma confecrandi veniam concellerit , licet concefferit Con
firmationem impartiendi. 2do. Quod Damaſus recenſet, unum
hoc erat , ut innuerit , a Sylveſtro præceptum manaffe, quo Pref.
byteri chriſmate tangerent verticem baptizati , quam unctionem
nemo non diſtinctam a Confirmatione , qua Epiſcopus frontem
illinit , dilucide agnoſcet, Non potuiſſe autem ( ſuffragium eft Bel
larmini C. 9. de Confir.) Chriſma a Sylveſtro inſtitui , evidenter patet,
ex Tertulliano , Theophilo Antiocheno , Cypriano 3 c. qui fuerunt ante
Sylveſtrum, & expreſſe Chriſmatismeminerunt.
§ . XII . Inſtant Ildo adverſarii , atque un &ionem a materia
proxima expungunt. Sic habent : Hiſtoriographus Apoftolicus
si Actor. 8. unde petitur argumentum pro demonſtranda veritate,
præfentis Sacramenti , impofitionis manuum reminiſcitur : de unctio
ne chrifmatis ne apicem litteræ conſcripſit. Similiter eft , quod
in Patribus reperitur ; ſic Irenæụs L. 4. contra Hærel. C. 75. qui
bus , inquit, imponebant Apoſtoli manum , accipiebant Spiritum Sanctum ;
nec diſſentiunt Firmilianus epift. ad S. Cyprianum , Hieronymus
Dial. contra Lucif. ut alii itidem velut Tertullianus L. de Bapt. &
Cyprianus Serm . de ablut. pedum unctionem maluerint e Veteri
teſtamento mutuatam ; ac proinde a Chriſto minime inſtitutam
fuifle. Itidem ex Conciliis Eliberitanum Can. 38. jubet eum ,

qui a Laico baptizatur , ad Præſulem adduci , ut permanus impo

fitionem perfici poſit. Erit itaque ex veterum traditione materia Con
firmationis proxima manuum impoſitio ; ut ſummum dixeris , un
& ionem eile ritum accidentarium ; cujus forte gratia provide aſſe
ruerit Eugenius IV. in Decreto pro Armenis : loco illius manus impofitio
nis , quam recenſuitex Actis Apoſt. C. 8. datur in Ecclefia Confirma
tio , Rurſus : ab obitu Apoftolorum inſtitutam a Concilio Mel
denſi cbrifmationem judicat Alexander de Hales , & ante eum A
reopagita Dionyſius ſignificavit , ritum chriſmatis ab un & ionibus
ethnicis Athletarum deſumptum fuiffe.
At reſpondebo nunc fingulis : Imo. Quod fpe & at ad Apo .
fto
 438 PARS II. DISSERT . II. Cap . I.

ſtolos, illud poterit fecundum datam refponfionem primamprio

ris S. opportune definiri , & quanquam minutatim de uncione
Apoſtolica fileant Divinæ litteræ , id teſtante Auguſtino fieri folet
brevitatis cauſa ; velut cum narratur , Eunuchum a Philippo facris
undis mundatum fuiſſe , utprimum refpondiffet : credo filium DEI
ele JEfum , cæteris prætermillis , quæ ab initiando explicate creden
da ſunt: intelligi voluit ( ſcribit de Hagiographo Hipponenſis An
tiſtes L. de fide, & operibus C. 9. ) implcta omnia , qua licet taccan
tur in Scripturis brevitatis gratia , tamen ferie traditionis fcimus implen
da. 2do. Senſus, Patrum , atque etiam Eliberitani Concilii , hos
ſtatuo , ut per impofitionem manuum deſignaverint quidem Confirma
tionis Sacramentum ; ſed nullibi fignificanter excluſa chriſmatis un
&ione , quam propterea his locis oportet ſubintelligi, quod alibi
iſtius meminerint, alibi utramque conjunxerint. Ita Cyprianus
epiſt. 70. ungi quoque , ait , neceſſe eſt eum , qui baptizatus eft, ut accepto
chriſmate, id eſt, unctione unétus DEI elle - poſſit. Et cpiſt. 73. de Pe.
tro', & Joannemanus imponentibus diſlerens , quod nunc , inquit ,
apud nos geritur , ut qui in Ecclefia baptizantur , Præpofitis Ecclefia offe
vantur , ut per noftram orationem , & manus impofitionem Spiritum San
étum conſequantur. Non abſimiliter Auguſtinus modo L. 2. con
tra Petil. Litt. C. 104. Confirmationem appellat chriſmatis Sacra
mentum ; modo L. 3. de bapt. C. 16. manus impofitionem ad accipi
endum Spiritum Sanétum. Porro : Tertullianus cum Cypriano locis
commemoratis exiſtimant, a veteri Teftamento figuras Confirmationis
quaspiam repeti poſſe, non ſecus atque diluvium aquas bapti
fmatis præfiguravit ; ex quo non eſt conſe & arium , tanquam fi a
Chriſto auctore ejuſcemodi Sacramenta minime profluxerint.
3tio. Verba Eugenii IV. eo ſenſu prolata tucor : ut loco illius ti
tuli : manus impofitio , nunc eadem quoad
fubftantiam cærimonia mi
niftretur fub titulo Confirmationis ; id quod extra controverſiam
veriſſimum non abnuo. Nempe : id ipſum , quod Apoftoli fa
ciebant (inquit Bellarminus de Confirm . C. 9. ) cum dicebantur impo
nere manus , faciunt nunc Epiſcopi , cum dicuntur confirmare ; at
que ideo vigilanter dictum eſt in Inſtr. pro Armenis : Sacramentum
Confirmationis eſt loco manuum impofitionis , non vero : Chriſma eſt
loco impofitionis manuum ; quamobrem Ven . Beda in pfal. 26. ille ,
inquit, unctio, quæ per manus impofitionem fit , vulgo Confirmatio dici
tur. Dicam denique majoris claritatis cauſſa , ipſam quoque un
Stionem confirmatoriam & effe, & appellari poſſe impofitionem manu
um ;
 Di CONFIRMATIONE. 439

um ; ſic enim nos edocet Hugo Victorinus L. de Sacrum . P.7 . C.

2. quum ait : manus impofitio, quæ ufitato nonsine Confirmatio vocatur :
qua Chriſtianus unctione chriſmatis per impoſitionem munus in fronte
figna
tur,ſolis EpiſcopisApoſtolorum Vicariisdebetur : ut Chriſtianum confignent,
1
o Spiritum paraclitum tradant. Confirmat loquendi methodum
Innocentius III. Cap. Cum veniffet. de Sacra . Unctio. Per frontis
chriſmationem , inquit, manus impoſitio defignatur , quæ alio nomine di
1
citur Confirmatio; quia per eam Spiritus S. ad augmentum datur , & ro
}
bur ; unde cum cæteras unctiones ſimplex Sacerdos , vel Presbyter valeat cx
bibere , hanc non nifi fummusSacerdos, ideft , Epifcopus debet conferre & c .
Et iterum Cap. Quanto deconfuetudine : Sacramentum Confirmationis
cbrifmando renatos ſoli debent Epifcopi per manus impofitioncm cena
ferre , ubi vides unum eſſe atque idem : chriſmare, & manus impone
re ; ut merito Boſſuet Meldenſis Præſul ( teſte Haberto C. 3. de Corse
fir .) in Expoſitione fidci , a ſummo Pontifice adprobata , afferuerit,
impofitionem manuum apud omnes Ecclefias religiofe obtinuite
ſe ab ævo Apoftolorum . Succincte dicam verba Senonenſis
Concilii ex A. 1528. in Decreto de Confir, Tunc impofitionis manuum ,
nunc Chriſmationis appellatum cft Sacramentum. 410. Alexandri Alenſis
judicium manifeſte hallucinatur ; cum ex Patribusconttare debeat,
non octavo, vel nono primum Seculo a Synodo Meldenſijat jam fecun
do , tertio, & quarto apud Irenæum , Tertullianum , Cyprianum
Sc. unctionem facram confirmandis adhibitanı fuiſſe. Sed ne

que ultima adjectio de Areopagita Dionyſio pluris valet ; non

enim ex Athletarum unctione argumentum dirigit ad proban
dam
Sacramenti Confirmationis originem ; verum fimilitudinis
cauſſa penes effectum comparationem inſtaurat , qua & Chryſo .
ftomus cum Ambroſio , & Auguſtino utuntur ; videlicet : quem
admodum Athlete ungebantur, ut vincerent in certamine cor
porato ; fic nos ungimur S. Chriſinate , ut e ſpirituali dimicatio
ne victores abeamus.
Sed dices : Non eft credibile , ut unctio chriſmatis fub nomine
impofitionis manuum venire poflit ; bene vero prima Epiſcopi
manuum expanſio. Deinde : Magnus Gregorius6to Seculo epiſt.
61. adQuirinum teftatur , Arianos in Occidente per manus imposs
tionem ; in Oriente vero per unétionem chriſmatis confirmatos fuif
ſe ; quanta diverſitas , & utriusque diſtinctio ! Item : Synod is Mo
guntina A. 1549. C. 18. ait de Confirmatione: hoc Sacramentum ab
initio fola manuum impofitione exhibitum , mox fub ipfis temporibus Apo
sto
 Pars II. DISSERT. II. Cap . I.
440

ftolorum ex eorumdem traditione adhibita cbrifmatis unctione cæpit corso

ferri; ergo ritus fuiſſe demutatos aſſerit : non autem ſubſtantiales.
a quoquam mutari poſſunt (pag. 108.) ac proinde & c. ' Tandem :
un & ionem illic eſſentialem non efle, oftendi poterit e Can. 2. Con
cilii Arauſicani I. A. 441. ſic enim recitatur laudatus Canon : de
co , qui in baptiſmate - non chriſmatus fuerit , in Confirmatione Sacer .
dos ( Epiſcopus ) commonebitur ; nam inter quoslibet chrifmatis ipfius
non nifi una benedictio eft : non ut prejudicans quidquam ; ſed ut NB. non
neceſſaria habeatur repetita Chriſmatio ; ſi neceſſaria non eſt , eſſentia
lis Sacramento itidem non erit ; ergo & c.
ş . ad Imum . Credibilius certe , quam ut prima manus expan
fio manuum impofitio vocari poflit ; nám ſi hæc illiusmodi eft ,
ubi nullus confirmandorum contaétus eft ; erit multo verius alte
ra , ubi per unctionem contactus adhibetur. Ad lIdum . Injurius
fim tanto Ecclefiæ Præſidi , fi eam fore ſententiam Gregorii af
ſeruero ; contra eſt imo quia nunquam alia in Oriente, alia in Oc
cidente materia fuit Confirmationis ſubſtantiva ; aliter enim Græ
corum Confirmationem nusquam Sedes Apoftolica validam de
claraſſet. 2do. Si hic fenfus fuiſſet Gregorio , reſponſio illius a
quæftionis fcopo aberraſſet : ſcitabantur ex eo :anne Sacerdotes, ac
plebes , qua Neftoriana hereſeos errore confufafunt , cum ad Catbolicam
Ecclcſiam revertuntur , debeant baptizari , an certe folius vera fidei confef
fione ejusdem Matris Ecclefia viſceribus adjungi ? Reſpondet igitur hac
verborum ſignificatione : neque in Oriente , neque Occidente
rebaptizantur Ariani , ſecundum quod Concilio C. P. definitum
eft ; at hos Oriens ilicet Sacramento Confirmationis ; Occidens au
tem ſola manus impofitione, tanquam cærimonia mere Eccleſiaſtica ,
cxtui fidelium adjungit , nec niſi paullo ferius facro chriſmate
redeuntes confirmat. Et quanquam deinceps in contextu hac
manus impoſitione Spiritum San & um concedi'aſſeveret, id tamen
explicabitur de opere operantis ob precationes Eccleſiæ adjun &tas,
minime vero de opere operato vi Sacramenti ; alioqui, quod abſur
dum eſt , daremus, M. Gregorium exiſtimalle Orientalem ab
Occidentali Eccleſia penes ſubſtantiam Sacramentorum turpiter
diffentire . Ad IIItium . Synodus Moguntina afferit unctionem chri

fmatis ab Apoſtolica traditione dimanaſſe , atque hoc Aſſertionem

noftram aperte communit ; atqui nec adverſaria nobis eſt peni
tus , quum addit , ſolam manus impofitionem , prætermiſta un
& ione, per Apoſtolos initio miniſtratam fuiffe ; nam vel eorum
Scho .
 DE CONFIRMATIONE. 441
Scholaſticorum amplexa eſt opinationem , qua dicitur , Apoſto
los per diſpenſationem ſola nonnunquam manus impofitione confir .
malle ; vel illorum ſententiam , a nobis pariter ( pag. 106.) ſuſce
ptam , qui materiæ Sacramentorum inſtitutionem partim in genc
re, partim in ſpecie definitam propugnant : neutro nobis confpe
ctu vulnus lethale infligitur ; nec iccirco factam eſſe fubftantivan
Sacramentorum variationem evinci poterit ( pag. 107. ) : Ad
IV tum . Multa laborat obfcuritate laudatus Canon , cui ut lucem
inferrent, gravi ſecum litigio dimicarunt Sirmondus , & Petrus
Aurelius , ſive Abbas Sancyr anus ; revera autem vitiatam lectio
nem e multis veterum Codicibus, nec non recentibus Concilio
rum editionibus oftendit Aurelius , jubetque , omittendam effe
voculam non , legendumque : ut neceſaria habeatur repetita chriſma
tio , quo poſito apertus eſt ſenſus Concilii , eft cohærens cum di
ſciplina illius Sæculi , noſtramque Affertionem fuffulcit. Nimi
rum : chriſmatio in vertice , fiquidem in baptiſmate omilla fuit, an
te ſupplendam volunt Patres Arauſicani , quam demum altera
chriſmatio Confirmationis perficiatur. Nota : Tres eſſe unctiones di
ftinguendas : prima ante baptiſmum oleo Catechumenorum in pe
etore & ſcapulis , ſecunda poft baptiſmum chriſmate in vertice ,
tertia chriſmate in fronte per Epiſcopum in modum crucis para
tur : duæ priores cærimoniam baptiſmatis folemnem , ultima Sacra
mentum Confirmationis revera conſtituit.
Scholion. Crebro meminiſſe oportuit impoſitionis manuum ,
un & ionisque cujusdam ex veteris Ecclefiæ diſciplina, in iis obſer
yata , qui hæreſim recantantes ad communionem fidelium redie
re : ab antiqua Patrum traditione ( fcribit S.Gregorius L.nono. epift.
61. ) didicimus , ut quilibet , qui apud hareſim in Trinitatis nominebapti
zantur , cum ad S. Ecclefiam redeunt, aut unctione chriſmatis, aut impo
fitione manus , aut fola profefione
fidei ad finum Matris Ecclefiæ revocentur.
Altercantur itaque hoc loco Eruditi , ut modum inveniant , quo
definiatur , fueritne manus impofitio, illaque un &tio femper con
firmatoria , an duntaxat reconciliatoria ? Sequar ego iſtorum indi
cem , qui medio itinere tutiores progrediuntur, dicamque Imo.
vero conformius eſt, manuum impofitionem reconciliatis Eccle
fiæ impartitam , quandoque Confirmationis Sacramentum , alias iti
dem merum reconciliationis ritum fuiſſe ; id quod fuffragiis conſecu
turis illuſtrabitur: Stephanus S. P. epift. ad Cypr.fi quis , inquit , a
quacunque bærefi venerit ad nos , nihil innovetur , nifi quod traditum eft,
Kkk ut
 442 PARS II. DISSERT. II. Cap. I.

ut manus illi 'mponatur in pænitentiam ; paria ſunt, quæ epift. 18. exa
rata reliquit Innocentius I ; atque ifta manuum impofitionem
reconciliatoriam clariflime indicant ; reliqua , quæ ſubtexo , confirma
toriam declarabunt : Cyprianus epift. 72. ad Stephanum fic fcri
bit : Hærcticos , & Schifmaticos profana aqua labe maculatos , quando ad
Eccleſiamvenerint , baptizari oportet , eo quod parumfit , eis manus im
ponere ad recipiendum Spiritum San &tum , nifi & recipiant baptiſmum :
tunc enim demum planeſanctificari, & elefilii Delpollunt, fiÑB. Sacra
mento utroque utantur . Anne vero unctio, ad Ecclefiam redeunti.
bus impartita, quandoque cærimonia ſolum fuerit reconcilians ;
iſtud non facile aſſeruerim ; ut unice cogitari poffit, aliquando
fuiſſe , utneglecta inter hæreticos unctio baptiſmalis ſubinde fue
rit in fimilibus, ad fidelium conſortionem adeuntibus , repetita ;
alias vero , cum unctionis facræ Veteres recordantur , ea Confira
mationis Sacramentum innui ſat eſt in exploratis e Concilio C. P.
primo Can . 7. in quo Ariani, & Macedoniani ,omnem hæreſim ana
thematizantes, lignari dicuntur , & ungi S. Chriſmate : & in eis
ſignandis proferri: fignaculum doni Spiritus Sancti ; quod , quid a
liud fit , quam Confirmatio ? Hac igitur generali animadverſio
ne notata ad particulares caſus refponfionem commetiemur .
S. XIII. Poftremum eſt, quod adverſus formam confirmatoriam
objectari pervidebam . Imo. Quum Pontifex confirmaturus ex
panſa manu ſuper omnium capita mox initio fuæ fun & ionis pro
nunciat : omnipotens fernpiterneDEus & c.hæcipſa eſt oratio, quam
formulam Sacramenti Confirmationis dicere oporteat ; ſic profe & o
de Apoſtolis confirmantibus dicitur Act. C. 8. Oraverunt pro ipfis
tunc imponebant manus ſuper illos , & accipiebant Spiritum Sanctum ;
non eſt igitur illa : figno tefigno crucis, confirmo & c. Confirma
tur Imo. De formula ,fub ipfam unctionem verbis indicativis profe
renda , nihil loquuntur antiqui Patres Ecclefiæ uſque ad Sæculum
8vum ; tunc enim primum in conſpectum venit in Ordine Ro
mano. Erit iccirco non Divinæ , fed humanæ inſtitutionis ; vel iti.
dem propterea , quod multam ſui paſſa ſit variationem : Ordo
Romanus hanc ponit: Confirmo te in nomine Patris &c. Codex Pa .
Guilielmus Pariſinus
tavinus :fignum Chriſti in vitam æternam .
Præſul L.de Sacram . Confgnote, & cruce confirmo. Alcuinus L. de
Divin. Offic. poft finitam precationem unguenti memoratin Gal.
liis folum invocationem S. Trinitatis adhibitam fuiſſe Sæculo 8vo :
in nomine Patris & Filii & c . Addo Græcorum formulam , quæ ſic
ha
 DE CONFIRMATIONE. 443

habet : fignaculum doni Spiritus Sancti , in qua vides Trinitatis invo

cationem plane præteriri ; nec tamen iftorum Confirmationem
ceu invalidam habet Latinorum Eccleſia. Ildo. Immodici Patres :
Cyprianus epif. 70. ad Jubaj. Ambrofius L. 3. de Sacram . C. 2 .
Hieronymus Dial. adverſus Lucifer, & alii teſtantur , in miniſterio
Confirmationis Spiritum Sanctum donari oratione, & invocatione ;
ac proinde longe altera erit hujus Sacramenti formula , non india
cativis , fed deprecativis verbis efferenda . Ilitio. Argumentum a
Decreto Eugenii petitum exigui roboris eft ; illud quippe de
forma duntaxat integrali , non eſſentialiintelligetur. Et fiquidem
de forma clentiali nihilominus ſumi debeat , tum Confirmatio a
Græcis adhibita in irrituni caderet ; non enim ajunt : figno te ſigno
crucis et c. ſed unice fignaculum donationis Spiritus Sancti. Utnon
dicam : Armenos hoc loco meram tantum Eccleſiæ diſciplinam
edoceri , quo pedetentim ad ritus Occidentales fervandos ad
ducantur. IVto . Qui formam Confirmationis hac methodo ab.
folvunt: figno te Jc. iſti per omnia fecum diſſident , neſcientes
quænam verba debeant aſſerere neceſſaria eſſe de neceffitate Sacra
menti. Igitur ŠC.
R. Nego Ant. Equidem per antegreſſa ( pag. 432.& fequ.) prima
Epiſcopimanuum protenlio non eft materia Confirmationis; nec
igitur oratio huic adjecta formam aget ; quid ? quod ufu annuo
fieri videamus , hanc manuum extenſionem formari in confir .
mandos , etfi nondum omnes in Eccleſia præſentes adſtent, ſed
ordine ſuccedente , prioribus egreflis , demum alii immittantur.
Erit propterea , ut ejuſcemodi oratio , chriſmationem antecedens ,
non fubftantiam , fed folemnitatem functionis facramentalis contin
gat , qua Miniſter , precationibus Eccleſiæ recitatis , animos præ
paret ad effe & um Sacramenti debite percipiendum ; vel certe
palam conteſtetur ; non ſua , led cæleſti donatione gratiam ab ſe
collatum iri ; haud fecus atque prævia Presbyteri precatio : Do.
minus nofter JEſus Chriſtus ipſe te abſolvat sc. non formam Pæniten.
tiæ , fed præparationem quamdam , ritumque accidentarium de
ſignet. Porro : exemplum de facto Apoftolorum nihil urget ;
nam oratio præmiſſa invocationem Divini Spiritus , minime vero
formam facramenti denotat ; ac proinde non illi , fed manuum im.
poſitioni , pofterius impartitæ ( forma Sacramenti , in uſu confi
Q Itentis , materiam non antecedit ) illapſus Divinæ gratiæ adſcri
T betur ; tunc: finita fcilicet precatione , inquit hagiographus, inte
K kk 2 po
 PARS II. DISSERT. II. CAP. I.
444
ponebant manus ſuper illos , os accipiebant Spiritum Sanctum . Quod
fi petas : e verbis Jacobi C. 5. ( orent ſuper cum , ungentes cum oleo
in nomine Domini : & oratio fidei falvabit infirmum ) belle inferunt
Theologi , formam extremæ unctionis eſſe deprecantem ; quid ni
ab exemplo parili ad Confirmationem duci poffit argumentatio ?
B. Id colligunt Theologi cum ex verbis Jacobi , tum traditione
Apoſtolica perpetuo Eccleſiæ uſu promota. Conc. verbis iſtis pla.
-ne ſolitariis . Nego. Eft autem comparate ad Confirmationis Sa
cramentum utriusque Eccleſiæ confenfio , qua indicans formula di
ſerte ſignificatur ( Inſtit. de Pænit. pag. 409. & fequ.)
Ad Conf. Imam . Ši ratio iftius filentii patuerit , objectio frugi
non erit; itaque de ea formula primis Eccleſiæ Sæculis filuerunt
Patres , ſiluerunt Scriptores ; quia iſtorum nullus aut neceffita
tem , aut opportunitatem ſingularem nactus eſt, eam , alioqui ore .
tenus traditam , ſcripto conſignandi; ut etiam propter diſciplinam
arcani tacite potius præterire voluerint , ne profanationi gentili
um exponeretur : verba ( ſcribit de Confirmationis forma epiſt.
1. ad Decent. C. 3. Innocentius I. ) dicere non poffum , ne magis pro
dere videar , quam ad conſultationem reſpondere. Conſimilia reci
tat Dionyſius Areopagites L. de Eccl. Hierarch. P. 3. C.7 . Pre
cationes autem , inquit , qua in myfteriis adhibentur , nefas eft fcripto in
terpretari, & myſticam eorum intelligentiam -- ex adyto NB. in publi
cum efferre & c. Quod demum fubjicitur de formularum varie.
tate , eam folum accidentariam propugno ; nec enim ſenſus , ac fi
gnificationis , ſed verborum duntaxat eft diverſitas; cum in om
nibus facile actio miniſtri , & Sacramenti effectum manifeftetur ;
etſi non abnuam , in quibusdam clarius, obſcurius in aliis fubftan
tiam forma, a Chriſto inſtitutæe,,patefieri.
patefieri. Denique :Græcorum
formula actionem Miniſtri diſtincte verbis non exprimit , expri
mit ſenſu ; quod eft eorumdem loquendi modo perquam fami
liare ; itaque ſubintelligi debet verbum omiſſum , v. g . datur per
me fignaculum donationis & c. Unus adhuc Alcuinus criſim mere
tur ; is vero aut mendoſo Codice uſus , aut memoria lapſus eft ;
hanc quippe recenſionis ſuæ veritatem fundat in Ordine Romano,
cujus ibidem meminit ; at in hoc minutatim legitur : Confirmo te
in nomine Patris &c. Ergo. Nec aliter Amalarius L. de offic. halu .
cinatur , erroremque Alcuini imitatione fuum fecit. Ven. Bel
larminus mitiore reſponſione Alcuinum dignatur ; fic habet C.
10. L. 2. de Confir. Alcuinus L. de Div . Offic, C. de Sab. S. ubi dicit ,
Ro
 DE CONFIRMATI ONE. 445

Roma Pontificem , cum confirmat , folitum ungere fronten , & dicere : in

nomine Patris & c. non integram formam retulit , fed folum partem ;,
nam citat Ordinem Romanum , in quo cxpreffe habentur plura.
Sed Contra. Diſciplina arcani hic gratis allumitur , vix enim
ultra quartum Seculum vexationes Ethnicorum dominabantur ; de
buiffent igitur quinto , ſexto, autfeptimofaltem ſæculo formæ Con
firmationis indicativæ Scriptores reminiſci. R. Qui reliquis fæ .
culis vixere Pontifices , priorum diſciplinam paullulum imitati,
peræque filuerunt in re ( quorum ſcire intererat) alioqui cogni
ta : ſenſim ; atque ſenſim in myſteriis aperiendis progredimur,
tametſi princeps cauffa prioris filentii ut plurimum cellet. Et
vero : quantum inſit roboris huic argumentationi negative ,mo
do videamus: totis quinque prioribus, & Sæculo fere etiam fexto,
altum fuit de forma baptiſmi explicata : ego te baptizo &c. inter
Scriptores ſilentium ; primus enim in Occidente eamdem mani
feſtavit Gregorius Magnus: & quis tamen aſſerere audeat, aliam
præiſta ufurpatam fuifle ? Nimirum : ſicut ex praxi ( ait Simonnet )
Sæculo fexto in Eccleſia Romana recepta , nec per Pontificem
aliquem , aut generale quoddam Concilium introducta , inviate
arguitur hujus formulæ : ego te baptizo & c. uſum ex Apoftolica, &
Divina traditione profluxiſſe: fic peræque ex praxi octavo Sæcu
lo in Eccleſia recepta , nec per Pontificem , aut Concilium intro
1 ducta ,invicte arguetur , iſtius formulæ : Confirmo tc Sc. uſum ex
traditione Apoſtolica , & Divina venire , & in Eccleſia Romana
receptum fuiffe.
Ad Ildam . Laudati Patres per invocationem ſumunt formulam
toties memoratam ; aut huic ſenſu æquivalentem : figno te & c.
Confirmo te &c. Ejuſcemodi Sacramentorum formulæ á Patribus
appellantur precesmyſtica , quatenus Sacramenti Miniſter ipſa hac
ſua recitatione Divinam opem reapſe implorat. Nunquid for
mabaptiſmiab ævo Apoſtolorum eſt indicativa; & tamen eam Au
guſtinus nomine deprecationis inſinuat : quomodo DEus exaudit ho
micidam deprecantem , vel ſuper aquam baptiſmi , vel fuper oleum
Sc. L. 5. de bapt. C. 20. Iterum : femper Conſecrationis for
ma verbis indicativis proferebatur ; cum nihilominus Cyrillus Hie
roſol. Catech. myſtag. 3. ſub titulo invocationis eamdemmet comme
moret : quemadmodum , inquit , panis Euchariſtie poſt Spiritus Sancti
1/ NB . invocationem non amplius eft communis panis & c. Par itaque in
præſenti obje & atione ratio dicendorum habebitur.
A
 446 Pars. II . DISSERT. II. CAP. I.

Ad IIItiam . Nego Commentationem , Florentino Decreto in

trufam ; quorſum enim fola integrante recitata ſubſtantivam for.
mam prætcriiſſet? non præteriit fubftantivam materiam , & tacuif.
ſet formam ? Nec metuendum eft Græcorum formulæ , quam ,
licet minus præ Latina diſtinctam , neceſſario ſenſu pollere di
ximus , idemque oftendit Arcudius Græcus L. 2. de concord . C.7 .
Ulterius : vero eſt abſimile , tanquam fi hoc loco ſolam Ecclefiæ
diſciplinam Armeni docerentur ; niſi velis pari ratione de ma
teria baptiſmi, & forma , de materiaEuchariſtia , itidemque iſti
us forma diſcurrere , quod Simonnetto enormiter abſurdum , &
evidenter falſum apparet , additque Tract. 13. de Confir. Difp. 1.
art. 4. 5. 3. quod ſi Eugenius absque intolerabili abſurditate dici
non poteſt, rem ad meram diſciplinam pertinentem docere, cum
loquitur de materia & forma baptiſmi, Euchariſtiæ 56. nec po
teſt , cum loquitur de materia , & forma Confirmationis.
Ad IVtam . Ingenui ſunt , qui neſcientiam confitentur in re
bus obfcuriſſimis , nec hactenus ab Eccleſia definitis ; ecquid hoc
veritati officiat ? Interea vero apprime falſum eft , perinde ſi ne
ceflitas certorum verborum iſthic ignoretur : omnes in eo con
venimus , ut illa faltem verba : confirmo te , ad Sacramenti valorem
fpectare cenſenda ſint ; reliqua porro ad neceſſitatem præcepti
Eccleſiaſtici referentur. Sed eft tamen illud ex cæteris , cui ad
fentior , multo probabiliffimum , fi præter has voces : confirmo te ,
fimul Trinitatis , & ut formula Græcorum ſuæ integritati per
mittatur, unius certe perſonæ , puta Spiritus Sancti , invocationem
ceu neceſſariam adjicias ; fic enim vero Confirmationis effectus
primarius , videlicet gratia roborans ad fidem heroice profiten
dam , & caufa principalis , nimirum Divina , ſignificanter expria
mentur .

Quæſitum Opportunum .

Quinam fint effe & us Sacramenti Confirmatio

nis ? R. Imo.Quoniam Confirmatio Sacramentis vivorum ( pag.
147. ) accenferi debet , iccirco ſpectata inſtitutione primaria prin
ceps iftius effectus non gratia ſanctificans prima eft, atfecunda,fi
ve augmentum interioris fanctitatis. Vocatur verogratia robo
 DE CONFIRMATIONE. 447
3
rans; quod ea homines peculiariter muniantur ad fidem intrepi.
de defendendam , ſuperandasque mundi , dæmonumque ſugge
ſtiones , fidei adverſarias. Exaudiatur Cyrillus Hieroſol. Catech.
Myſtag. 3. ut cnim Salvator , inquit, poſt baptiſmum , & illius Spiritus
S. adventum egrefus in prælium devicit adverſarium ; fic es vos poft S.
baptiſma, & chriſma myſticum , induti armis Spiritus S. adverſus oppo
fitam vobis poteftatem pralicmini, dicentes : omnia poſſum in eo , qui me
confortat. * Apertiora funt verba Catechiſmi Romani de Confir.
C. 3. Q. 16. Confirmatio , ait , hoc cum cæteris Sacramentis commune har
bet , ut, nifi impedimentum aliquod inferatur , novam gratiam tribuat.
fed præter bac, qua cum aliis communia dicenda funt ,primum quidem
illud proprie Confirmationi tribuitur , quod baptiſmi gratiam perficit , ut
per baptiſmum Chriſtiani effetti · Chriſmatis Sacramento adverſus om
nes carnis, mundi, & Diaboli impetus robuftioresfiant , & corum animus
in fide omnino confirmetur ad confitendum ,& glorificandum nomen Domi
ni N.J. C. • atque adeo hujus Sacramenti virtute DEus in nobis id
confirmat , quod baptiſmo operari cæpit , nosque ad Chriftianæ ſoliditatis
perfectionem adducit. Nec vero confirmat folum , fed auget etiam , de
quo Melchiades P. ( alii Eucherium Lugdunenfem volunt hom . de
Pentec. ) ita teftatur : Spiritus S. qui ſuper aquas baptifini ſalutife
ro deſcendit illapſu , in fonte plenitudinem tribuit ad innocen
tiam : in Confirmatione augmentum præſtat ad gratiam ; & quia
in hoc mundo tota ætate vi& uris inter inviſibiles hoſtes , & peri.
cula gradiendum eft, in baptifmo regeneramur ad vitam , poſt
baptiſmum confirmamur ad pugnam : in baptiſmo abluimur ,
poſt baptiſmum roboramur.
B. 2do. Verbis plane iiſdem , quibus in 6. Inſtit. Ecclef. N. 7.
Benedictus XIV. adhuc fub titulo Prosperi Lambertini , uſus eſt, at
que ſic habent : Inſuper , ſicut in baptiſmo character imprimitur ,
quo fideles ab infidelibus diſtinguuntur, & ob eam caullam itera.
ri non poteſt , idem de Confirmatione dicendum eſt. Nam ,
cum nihil aliud fit character , quam in primis poteftas fpiritualis
ad quafdam facras actiones conſtituta ,cumque, ſicut in natura
li vita , ita pariter in fpirituali, aliæ pueris recenter genitis , aliæ
vero hominibus maturæ jam ætatis actiones diverfæ conveniant;
hinc fequitur , ut alius character poſt baptiſmum etiam Confir
matione imprimatur , & ejusdem Sacramenti iteratio omnino
denegetur." De homine ( ita Gregorius III. epiſt. 4. ad Bonif. C.
4. ) qui a Pontifice confirmatus fuerit , denuo illi talis reiteratio prohiben
da
1
 448 PARS II. DISSERT . II. CAP. 11.

da eft. Quibus ſane verbis aptiffime congruit Tridentinum Con

cilium Sef: 7. Can . 9. Tandem , uti S. Thomas declarat P.3. Q. 72 .
årt. 5. in etſi confirmatio fideles ab infidelibus minime fecer
nat ; eos tamen , qui in perfe&tione Chriſtiana magis profecerint,
& eos , qui curſum tantummodo inceperint, fatis fuperque diſtin
guit : & ideo charakter Confirmationis eft fignum diftin&tivum non infide
lium a fidelibus , ſedſpiritualiter provectorum ab bis , quibus dicitur , fi
cut modo geniti infantes , rationabile fine dolo lac concupiſcite , ut in eo
crefcatis in falutem .

CAPUT II.

DeMiniſtro , ſubjecto , ac neceſſitate ejusdem

Sacramenti.

ARTICULUS I.

Ecquisnam Miniſter S. Confirmationis Ordi

narius fit , an itidem extraordinarius haberi
poflit ?
-

tentandum eft: uno heterodoxis,or

$. XIV . GEminum iter ;
pe Miniſtrum ordinarium , hi extraordinarium impugnaſſe diſertif
ſimis leguntur. Videamus : Photius Patriarcha C. P. Sedis Ro
manæ ſacrilegus invaſor Seculo 9no poteſtatem confirmandi ordi
nariam cuique Presbytero fimplici addicere conniſus eſt ; ut tamen
a Nicolao I. confeftim cenfura Vaticana ſit repreſſus , fuerintque
a Photianis Presbyteris confirmati repetita Chriſmatione mo
re inſuper orthodoxo deliniti. Sæculo ſexto decimo Wikleff ,
atque eodem farre ſubacus Joannes Huſs , quomodo teftatum
reliquit Seffio 8. & 15. Concilii Conſtantienſis , impudenti calu
mnia dicebant : Confirmatio juvenum , Ordinatio Clericorum 16

fervatur Pape , & Epiſcopis propter cupiditatem lucri,& honoris ; quali

vero Ecclefiæ Præfules turpi queſtu Spiritum S. venum expone
rent , ſuæque ambitioni litarent. Nec minoris audaciæ Calvinus
eft, ut etiam L. 4. Inftit. C. 19. & in Antid. Conc. Trid. multo ſit an
te
 DE CONFIRMATIONE. 449

te cæteros impudentior . Moderatior , eaque ad leges Chriſtian

na charitatis comparata Scholarum pugna eft , nec ad latum un ,
guen a çlogmate digreditur.. Erat nempe , ut olim ( narrante
Benedicto XIV. L. 7. de Synodo Diæceſ. C. 7.gravis
) inter Do &tores
controverſia exarferit a, n ex Speciali delegatione R. Pontificis pof
ſit ſimplex Sacerdos , faltem chriſinate , per Epiſcopum conſe
crato , Sacramentum Confirmationis adminiſtrare. Negabant
vero quampluriminon infimæ notæ Theologi, inter quos Rober
tus Cardinalis Pullus P. 5. ſent. C. 23. Victorinus Hugo L. 2. de
Sacram . P.7 . C. 2. Hadrianus in 4. Dift. 7. art. 3. Durandus ibidem
6.3. 4
& . quibus ex recentioribus adhæſerunt Eſtius in 4. Dif. 7.
7.21.8 22. Sambovius Tract. de Sacram .Confir. Du Hamel Tom .
6. Theol. Tract. 2. L. 2. Diff. 3. C. 4. Herminier eod. Tract. C. 7. At
ex adverſus affirmant JacobusCardinalis a Vitriaco Serm . in vigil.
Pent. S. Thomas in 4. Dift. 7. 8.3. Et 3. P. 2:72 . art. II. Scotus
in 4. Dift. 7. Q. 1 ,art , 11. Ven .Bellarminus de Sacram . Confir.C. 12,
Tom. 3. Oper . Suarez in 3. P. Diſp. 36. Sect .2. Gregorius de Va
lentia Tom . 4. Diſp. 5. Q.2. Punčt. 1. Covaruvias L. 1. var. C. 10.
Navarrus Manual. C. 22. N. 8 ; aliique bene multi , quorum ſen
tentia, etſi neque a Florentino,neque Tridentino definita fit, non
amplius tamen in dubitationem poteſtrevocari. Explicate Sua
rez Q. 72. art. 11. Diſp 36. Sect. 2. Exiſtimo, inquit, nondum ef
ſe in boc aliquid de fide , quanquam non negem , Concilium Florentinum
magnam huic noftra fententiæ tribuiffe authoritatem : adeo , ut temerari
um cenfeam , contrarium vellepertinaciter defendere. Immo : ipfi P.P.
re Tridentini ( teſtatur Pallavicinus in Hift. Trid . L. 9. C. 7. N. 13. )
quanquam neceſſe non effet boc definiri , fere omnes tamen in S. Thome
Jententiam veniebant , quam præftantiores Scholaſtici amplectebantur , poffe
hujusmodi facultatem Pontificia delegatione ad fimplices Sacerdotes exten
di. Sic paratis omnibus , prævie pernoſcendis ,ſit

Propoſitio Ima Dogmatica.

S. XV . Solus eft Epifcopus Miniſter Ordina

rius Sacramenti Confirmationis.

Præterquam enim , quod Florentina Inſtructio pro Armenis

inquiat : Ordinarius Miniſter eſt Epiſcopus , cum cæteras unctiones
LII fina
 450 Pars II. DissERT. II . Cap . II.

fimplexSacerdos valeat exhibere , banc nonnifi Epiſcopus conferre debet ,

etiam Tridentina fan & io Sel. 7. Can. 3. ſic habet : fiquis dixerit , S.
;
Confirmationis ordinarium Miniftrum non effe folum Epiſcopum ſed quen
vis fimplicem Sacerdotem ; anathemafit ; non ergo Catholici poſſu
mus de dogmate fidei dubitare. Verum Sezarios itidem revin.
cere opus erit. Imo. Hanc veritatem ab Apoſtolis , quorum Suc.
ceffores Epiſcopi funt, didicit Catholica Ecclefia ; hinempe ,
quod Actor. 8. audiviſſent, Samariam recepiffe Verbum DEI >
miſèrunt illuc Petrum , & Joannem Apoftolos, ideoque Epiſcop4
li charactere inſignitos , qui recens a Philippo Diacono baptizatis
manus imponerent , San & umque Spiritum largirentur. Nil
ergo Miniſtri Ordinarii Confirmationis eflent Ecclefiarum Antiſti
tes, quorſum nulli e duobus , & feptuaginta Diſcipulis , quibus
dam certe Sacerdotibus , eadem functio conceditur , præfertim ,
quod Apoftoli Jeroſolymis neceſſarias haberent cum Scribis , ac
Pharifæis , Evangelio pertinaciter reluctantibus, dimicationes ?
Unde Imus Innocentius epiſt. ad Decent. Eugub. C : 3. N. 6. ex re.
cenſione Petri Couſtant Tom . 1. epift. Rom. Pontif. affeveranter fcri
pfit : de confignandis infantibus manifeſtum eft , non ab alio , quam ab
Epiſcopo fierilicere. Nam Presbyteri , licet fecundi fintSacerdotes , Pon .
tificatus tamen apicem non habent. Hoc autem. Pontificium folis deberi
Epiſcopis , ut vel confignent , vel
Paracletum Spiritum tradant, non folum
conſuctudo Ecclefiaftica demonftrat , verum illa lectio A & tuum Apoftolo
rum , qua aſſerit , Petrum , & Joannem effe directos , qui jam baptizatis
traderent Spiritum Sanctum ; nam Presbyteris , five extra Epiſcopum ,five
preſente Epiſcopo, cum baptizant , chriſmate baptizatos in vertice un
gere licet ; fed quod ab Epiſcopo fuerit conſecratum ; non tamen frontem cx
codem oleo fignare , quod folis debetur Epiſcopis, cum tradunt Spiritum
Paracletum . Ulterius Traditionis reſtes agent Ildo. Patres ſubſe
cuturi. Cyprianus epift. 73. ait , eos , qui in Ecclefia baptizantur , Pra
pofitis Ecclefiæ offerri, ut Spiritum S. conſequantur. Hieronymus ad
verſus Lucif, banc efle, teſtatur Ecclefiarum conſuetudinem , ut Epiſco
pi excurrant ad eos q
, ui in minoribus urbibus funt baptizati ,uteis manus
imponant. Chryſoſtomus Homil. 18. in Acta Apoſt. Hoc erat , ſci
licet : manus impofitio a pera & o baptiſmate , fulorum Apoſtolorum
hoc erat in Apoſtolisfingulare; unde præcipuos, non alios videmus
boc facere. His accedunt ſummi Pontifices; nominatim S. Leo ,
& M . Gregorius : ille epift. 88. de Chorepifcopis fcribit, quomodo
iiſdem non liceat chriſmate baptizatorum frontes fignare ; quia hoc folis
Epi
 DE CONFIRMATION E.
451
Epifcopis convenit ; hic vero L. 4. Epift. 9. ad Januarium : Presbyteri ,
ait , baptizandos ungant in pectore , ut Epifcopi poftmodum ungere debeant
in fronte. Denique Innocentius IV . epiji. ad Ottonem Card .Tu
fcul. Soli Epiſcopi confignext chrifmate in frontibus baptizatos ; quia bujus
unctio non debet , nifi per Epiſcopos exhiberi : quoniam foli Apoſtoli , quo
rum vices gerunt Epiſcopi ,per manus impofitionem - Spiritum S. tribuif
fe leguntur. Addam IItio rationem congruentem , fi qua valet in
re ab arbitratu Auctoris Chriſti pendente: homo baptizatus per
Sacramentum Confirmationis perficitur , & quodammodo con
ſummatur : eft autem ut Epiſcopatus ſit Ordo perficientium , ad
quos attinet , fideles perficere ; ergo & c.

Locus Objectationum .

§. XVI. Huic dogmati Imo contravenit , quod adnotaverat

Lucas Holſteinius Diſert. 1. de Miniſt. Confir. G. I.nimirum ab A
nania , non utique Apoftolo , ſed Diſcipulo A &t. 9. v. 17. manus
Saulo fuiſſe impolitas. Quare Epiſcopis, Apoſtolorum ſuccef
foribus proprium non erit Confirmationem baptizatis impende
re . Propterea Ildo. Hieronymus epift. 85.ad Evagrium folam E.
piſcopis Ordinationem , excluſis Presbyteris, unice reſervat : quid
facit excepta ordinatione Epiſcopus , quod non faciatPresbyter ? Ait infue
per Dial.contra Lucif. quemadmodum confirmandi poteftas ad box
norem potius fummiSacerdotii, quam ad legis neceffitatem pertineat ;
ideoque multis folum in locis daram per Epiſcopos confirmatio
nem alleveravit. Eft IIItio Ven . Bedæ ratio itidem alia , his verbis
exprompta : illa unétio , quæ datur per manus impofitionem ab Epifcopis,
eadem eftcum ſecunda carimoniali ( in verticebaptizati ) propter ar
rogantium tamen non eſt conceffa fingulis Sacerdotibus , ficut multa alia ;
ac proinde vi Ordinis a functione confirmaturia excludi non pof
funt Presbyteri ſimplices. IVto. Idem thema per Decreta Concilio
rum exagitatur. In Hiſpania Concilium Toleranum Cap. 2. favet,
ut abſente Epiſcopo Presbyteri poffint chriſmatis unctionem mi.
niſtrare . Barcinonenſe II , alii Braccurenſe nominant , jubet , ut
chriſma Presbyteris extradatur pro confirmandis Neophytis.
Hiſpalenſe II. Can. 7. teſtatur , Presbyteris chriſmationem effe
yetitam , at folum per novellas , & Ecclefiafticas regulas ; ac proinde
mera hic inſtitutio humana fubverſabitur. Uto. Nunquid Sacers
Lll 2
do .
 452 Paris II . DISSERT. II . CBP . II .

dotum cuilibet integrum eſt , Euchariſtiam conficere ; cur non i

tem Confirmationem miniſtrare ? id quod minus eſt altero . Ulte
rius: ſimplex Sacerdos eodem pollet Ordine ; & charactere, quo
Epiſcopus; ut eriam non minus Epiſcopi, quam fimplices Pref
byteri, Apoſtolorum ſint Succeſſores ; ergo. VIto. Presbyteri in
Ecclefia Orientali a'multis jam fæculis ad hodiernam uſque diem
facro chriſmate baptizatosillinunt ; ut neque Patres Florentini iif
dem propterea litem uſquam intentarint ; ac proinde ETC.
R. ad Imu.m.Ea manuum impoſitio , utpote quæ baptiſmum
præceffit , non fuit confirmatoria ; ſed curatoria ,hoc eſt :adhibica
ad reftituendam Paulo viſus ſanitatem ; ideo ſubditur : & confe
ſtim ceciderunt ab oculis ejus tanquam ſquama, & viſum rccepit, & fure
gens NB. baptizatus eft. Nec officit dixiſſe Ananiam : Dominusmi.
fit me , - ut videas, & implearis Spiritu Sancto ; nam rò videas ad ma
nuum impofitionem curatoriam , Tù implearis ad baptiſmum re.
fpectat.
Ad IIdum . Hoc loco quidem Hieronymus Confirmationis non
meminit ;meminit vero in Dialogo contra Lucif. probatque Epiſco
porum privilegia fecundum morem Eccleſiarum , & traditionem
Apoftolicam ad idem Sacramentum ,ab iisdem ſolis parandum , re
ferri: nift, inquit , per mianus Epiſcopi accipiat Spiritum Sanctum - di
ſce hanc obſervationem ex ea auctoritate deſcendere, quod poſt Afcenfionem
Domini Spiritus S. ad Apoftolos defcendit. Rationem vero prioris
filentii hanc opportunam Habertus adſignat : S. Pater cit. epift. bre
viter perſtringit , quæ pertinent ad Epifcopum ; quia fcopus e
jus eft,comprimereDiaconorum ſuperbiam ,qui fePresbyteris ex
æquabant : & ut propofitum conſequatur , Presbyteros extollit ,
quantum poteſt ; parum ſollicitus , ea enumerare , in quibus funt
Epiſcopis inferiores ; itaque textus fic etiam poterit efferri: quid
facit Epifcopus, quod fere non faciat Presbyter ? Alter locus nihil nos
impugnat, ut etiam nofter fit , quando ait baptizatum in Eccleſia
non niſiper manum Epifcopi Spiritum S. obtinere . Itaque poteſtas
Epiſcoporum confirmatoria non pertinet ad legis neceſſitatem , hoc
eft : non ex natura rei , quaſi aliter Spiritus S. dari non poffit. Conc,
non ex inſtitutione Chriſti, qua ſummum Sacerdotium peculiariho
nore donare voluit. Nego. Explicationis veritas clarere poterit
ex contextu : fi ad Epiſcopi , inquit , tantum imprecationem Spiritus
S. defluit, lugendi funt ,qui in viculis , aut in caftellis , aut in remotio
ribus locisper Presbyteros ; & Diaconos buptizati ante dormierunt , quam
ab
 DE CONFIRMATIONE.
453
kb Epifcopis inviſerentur. Eccleße falus in fummi Sacerdotis dignitate
pendet : cui fenon txoris quædam , ab hominibus eminens detur poteftas,
tot in Ecclefiis efficienturfchifmata , quot Sacerdotes. Alii commenta
tores ex Bellarmino addunt: Hieronymum per ea verba : ad bo
norem potius Sacerdotii, quam ad legis neceſſitatem , notanter fignificar
fe , Confirmationis Sacramentum non eſſe neceſſarium neceffitate
medii ad falutem . Denique 'extremum innuit: multis in locis Tolos
per Epiſcopos chrifmationem procurari, non quidem tanquam
hoc muneris in Presbyteros delegatione transferri non poffit; fed
ut reſervata hac poteftate fummi Sacerdotii dignitas amplius in
clareſcar.
Ad IlItium , Senſus Ven. Bedæ is planefuerit : undio Epifcopi
eadem eft cum unctione baptifmali Neophytorum penes materiam ;
utrinque fiquidem chriſma porrigitur . Cono penes effe & um , &
naturam Sacramenti. Nego. Hæc autem unctio confirmans non
eft vi Divine inſtitutionis concellaPresbyteris ; ſed ncque his per
delegationem paflim permittenda ; alioqui libi hanc poteftatem ve
lut ordinariam facile arrogarent. Interpretationis veritas pate
bir , dum altera Ejusdem oratio relegatur : Presbyteris, inquit in.
23 C. 8. Act. Apoft: five extra Epiſcopum fivepreſente Epifcopo baptizent ,
chriſmate baptitutos ungere licet , non tamen NB. frontem ex eodem olea
confignare ,quod NB. folis debetur Epiſcopis, cum trudunt Spiritum Sana
&tum . Et nunquid ſignificantius in rem noftram loqui potuit ?
Ad IVtum . Atqui neque Conciliis , cumulatim recitatis , ob
ruemur ? Enim vero Concilium Toletanum perſpicue loquitur de
chriſmatione in vertice baptizari , quam libi abfente Epiſcopo
Presbyteri conceffam habuere per epiſtolam Innocentii I. ad De
centium ': chriſmario in vertice ad Sacramentum Confirmationis
non attinet. Porro : Barcinonenſis Canon fic legitur : ut cum
chriſma Presbyteris Diæceſanis datur pro Neophytis confirmandis , nihil
pro liquorispretio accipiatur ; video igitur chriſmatis diſtributio
nem fine peculio .conferendam ; non video confirmationem a
Presbyteris de poteftate ordinariaminiftrandam . Epiſcoporum ſci
licet opportunitati confultum fuit, ut Paræcias aliquando viſita
turis chriſma in promptu foret, a Presbyteris tantisper conſerva
tum , dum plebem confirmaturus Antiſtes adveniat. Hifpalen
Lis dehinc Concilii duplicem interpretationem ſubdo : Ima eft :
per tò novellas regulas intelliguntur litteræ novi Teſtamenti , quas vea
teri legi mox ab initio oppofuerat; in Divinis Litieris ( hæc ajunt P.P.
 454 PARS II . DISSERT. II. Cap. II.

Hiſpalenſes ) folus Moyfes - erexit altare , folus ipfe unxit ; utique quis
fummus Sacerdos DEI erat , ideogice id , quod tantum facere Principi
bus Sacerdotum jufjum eft - Presbyteri - fácere non præfumant - qua.
dam novellis 7 Es Ecclefiafticis regulis fibi prohibita noverint : eo autem
pacto Divina adhuc inſtitutio locum haberet. 2 da per eaſdem
voces ſumi poteruntepiſtola Innocentii I , & Leonis ; iftæ vero non
recens aliquid , ſed Divinam inſtitutionem , vetereinque traditio
nem commendant. Addo liberaliter fenfum tertium , tanquam di
ceretur : quædam alioqui Divino Jure Presbyteris ſunt vetita ;
fed nunc inſuper novis Ecclefiafticis regulis acerrime prohibentur ;
velut eft , chriſmate frontes baptizatorum fignare. Quamcunque
commentationem delegeris , lua bafi Allertio conliſtet, i
Ad Vtum . Hac arguciuncula facile probaverim , ut itidem
Presbyteris liceat Sacerdotes , Diaconos c c. confecrare ; quiddam
enim minus hoc eft , quam Sacranientụm Euchariſtiæ parare .
Ergo Divinæ inſtitutionis, alioqui liberrimæ, atoma ratio minuta.
tim quærenda non eſt,niſi voluntas facientis. Tum : qui majus po
teſt , poteft quidem minus in eadem ſpecie. Conc, in diverſa. Nego .
Dum poteris Presbyteros creare , etiam Diaconos poteris; quan
quam in moralibus ,ja libera Auctoris inſtitutione ſulj enlis , neque
paritas formanda valeat,etfi majus & minus ejusdem plane ſint or
dinis. Alteruni , quod adjectum eft , confidenter inficiamurper
Inftit. de Penit . pag. 506.8 524. poteritque articulis ſequentibus
commonſtrari. Gloffa ſuper C. io . Lucæ ait : ficut in Apofiolis cft
Diſcipulis eft forma Presbyterorum fecundi
forma Epiſcoporum ; fic in 72.
ordinis. Ejusdem labij eft Doctor Angelicus Opufc. 18. C.21 ,
& ante eumi Ven . Beda L. 3. in C. 10. Lucæi, quum inquit : ficut
duodecim Apoſtolos formam Epiſcoporum exhibere fimul, ‫ تی‬premonfira
qe , nemo eft , qui dubitet : fic es hos feptuaginta duos figuram Presbyte
forum , id eft : fccundi ordinis Sacerdotum , geffiffe ſciendum eft. Unice
tamen dicam : Presbyteros Apoftolis ſuccedere in muniis quibus
dam , non tamen omnibus ; iis præcipue, quæ ſumi Sacerdotii ſunt
propria: Lex Divina ( ſuccurrit Dionyſius L. de Hier. Eccl. C. 5. )
hierarchicorum Ordinum fanctificationem , divinique, unguenti perfectio
nem , facramque altaris benedictionem perficientibus Divinorum Pontificum
virtutibus fingulariter attribuit. Nimirum : deſignare Chriſti mili
tes non quorumvis eft , fed Primorum , ac principum Ecclefiæ
Recorum : ipfi etiam Apoftoli non quatenus Sacerdotes, ſed qua
te
 DE CONFIRMATIONE. 455
i tenus Sacerdotum Principes impofitione manuum Spiritus Divini
chariſmata contulerunt .
Sed dices : Nonne Sacramenti validitas ( per pag. 239. I ſequ :)
5 haud pendet a Miniſtri dignitate ; penderet vero , ſi ſolis Epi
ſcopis confirmandi poteſtas re & e adftrueretur. B. non pendet
a dignitate morali , hoc eft : Miniſtri fide , aut probitate. Conc.di
1 gnitate Ecclefiaftica, ſeu certo honoris Eccleſiaſtici gradu. Nego.
Non hoc, ſed prius pun&um, Donatiftarum damnatus error eſt.
Ad Vltum . Id vero præſtant de poteſtate extraordinaria , fibi
delegata , faltem tacito Ecclefiæ Latinæ conſenſu . Conc. de ordinas
ria , jure Divino ſubnixa , quod olim Photius Schiſmatis auctor
garriebat. Nego. Atque inde eft, quod Innocentius III. folis Pref.
byteris Latinis , Conſtantinopoli commorantibus , vetuerit, ut
ne aufint Confirmationis Sacramentuin baptizatis impendere
propterea ; quod illius difpenfatio, & delegatio ad folos Græcorum
Sacerdotes fe fe exporrigat. Verum ſuper hoc themate pluria
ſuggeret

Propofitio Ilda Scholarum .

.

8. XVII . Simplex Presbyter de poteftate fum .

mi Pontificis valide poteſt Sacramentuin Confir

mationis diſpenſare , eritque boc pacto Miniſter
Sacranienti extraordinarius.

Imo ordine a diuturna Græcorum conſuetudine , hactenus vi.

gente , argumentationis filum ducemias : apud eos nimirum ab
fentibus Epiſcopis fimplices folent Presbyteri Sacramentum Con
firmationis impartiri , quin illiusmodi ritum Ecclefia Latinorum
damnaverit , eosve repetito chriſmate inungi juſſerit , quos a
Græcis alicubi confirmatos intellexit : niſi vero Sacerdotes fim
plices Miniſtri poſſint eſſe extraordinarii , niſi hic ponamus indul
gentiam Sedis Apoftolicæ , multo aliter negotium ageretur, ipſa
que neceſſario repetenda foret Confirmatio ; ac proinde os. Re
miniſci poflumus rerum in Synodo Florentina Græcos inter &
Latinos geſtarum ; ibi nempe , quum cæteras inter quæſtiones
08
hoc inſuper Græcis objectum poneretur: quare Pontifices non inun
gunt
 ERT
456 Pars II. DISS . 1t Cap . II.

gant S. Chriſmate , fed Sacerdotes? 3.c. reſpondit Mitylinenfis Præ

ſul , legitimeque ac canonice quæſitum diſſolvit ; cui mox Pa
pa Eugenius : nos fratres DEI beneficio fumus fide conjunéti ; non au .
tem fuiſſet vera conjunctio , nili;fuosGræci Presbyteros pro ex
traordinariis hujus SacramentiMiniſtris habuiffent , ipfaque re fa .
ctam a Pontificibus veniam demonftraffent ; ut conſtare poteric
; rgo.
ex verbis Florentinis , e veſtigio recitandis e Confirmatiq .
nis ordinarius Miniſter ( fic habet decretum Eugenii) ef Epifcopus ,
legitur tamen aliquando per Sedis Apoftolica diſpenſationem ( utique &
Græcis tacito conſenſu permiſſam ) ex rationabili, & urgente caryla
fimplicem Sacerdotem chriſinate ,per Epiſcopum confe &to , hoc adminiftraf
fe Sacramentum . Eodem collineat Tridentinum Sef : 7. Can . 3. de
quo fic commentatur Eminentiſſimus Polemicus ; Concilium Tri
dentinum ( verba funt V. Bellarmini ) ideo ait , ordinarium Miniſtrum
eſſe Epiſcopum , ut indicaret , polle extraordinaria poteftate idem fieri ,eti
am a Presbytero, Adde ſententias Synodorum particularium , in
quibus data Presbyteris confirmandi licentia haud obſcure figni
ficatur : Arauſicanum I. Can . 1. inquit : hæreticos in mortis diſcrimine
pofitos, fi Catholici effe defiderent , fi defit NB. Epiſcopus, a Presbyteris cum
chriſmate & benedictione confignari placuit ; in idem recidit Canon 16.
Concilii Epaonenſis : utrinque claret, co temporis in Gallia, non
fecus ac in Orientali Eccleſia ( pag. 440.) hæreticos , fidei Ortho
doxæ reconciliatos fuiſſe per Sacramentum Confirmationis, ad
quam conferendam Presbyteri vocabantur imminente periculo
neceſſitatis extremæ ; ſicut infignite obſervat Petrus de Marca in
Notis iad Concil. Claromont. 1. 1095. : Ildo. Adducantur exempla
conceflionis fa & tæ fimplicibus Presbyteris , nec futurx omnino
nili Sedes Romana hanc ſibi auctoritatem fciret expeditam . Gre
gorius M. 1. $ 94 . Epift. 26. ad Januarium Caralitanum favet Sardi
niæ Presbyteris poteftatem confirmandi iis in locis , ubi Epiſcopi
deſiderarentur : Pervenit quandoque ad nos , inquit , quoſdam ſcand's
liza : os fuiffe , quod Presbyteros chrifmate tangere in fronte eos , qui bapti
zati funt , prohibuimus. Et nos quidem fecundum ufum veterem Eccle
fit noftræ fecimus : fed fiomnino hac de re aliqui contriftantur , ubi Epi
ſcopi deſunt , ut Presbyteri etiam in frontibus baptizatos chriſmate tangers
debeant, concedimus. Idem privilegium , quod Caralitanis Gre
gorius Magnus ( nunc mutuor verba Benedicti XIV. 1.7 . C. 7. in Sy
nodo Diæceſ ) plures poſteriores Pontifices aliis Presbyteris ſunt
elargiti . Refert fiquidem Lucas Waddingus in Annal.Minorum
ad
 DE CONFIRMATIONE,
457
ad A. 1444. I c. nonnullos Fratres Minores hoc privilegio do
natos a Nicolao IV . Joanne XXII . Urbano V. Eugenio IV. Leo
ne X. Adriano VI. cujus Diploma in Cænobio Franciſcanorum
Hiſpali affervari, idem Waddingus afferit : ex quo colligere li,
cet, Adrianum , ad Petri Sedem evectum , a ſententia receſliſſe ,
quam antea docuerat. Narrat pariter Arcudius Concord. L. 2.C.
15. accepiſſe ſe a P. Ludovico Fonſeca S. J. paucis quibusdam
ejusdem Societatis Religiofis a Sede Apoftolica indultum , ut
Chriſtianos Braſiliæ S. chriſmate inungerent. Eamdem faculta
tem Abbati Montis Callini conceilit Sixtus V. contirmavitque
Benedictus XIII. in fua Conſtit. 8. Poſt Concil. Roman , Recens pa
riter eſt exemplum Clementis XI. qui eodem anno 1721. quo di
em ſuum obiit , Patri Cuſtodi terræ ſanctæ , Ordinis Minorum ,
permiſit Confirmationis Sacramentum chriſmate , ab Epiſcopo
benedicto , conferre. Teeme poft paucula ſubtexit : eve & i ad Petri
Cathedram etiam Nos poteftatem fecimus Patri Cuſtodi , &
Guardiano S.Sepulchri D.N. J.C. Ordinis Minorum de Obſervan
tia , idem conferendi Sacramentum Confirmationis in locis Ter
ræ fan &tæ , in quibus a &tu non degunt Epiſcopi Latini, & quoad
fideles Græci ritus , ubi deſit Epiſcopus Græcus Catholicus, qui
in propria reſideat Diæceli, aut ubi iftius ibidem reſidentis accef
ferit conſenſus; velut habetur in Conſt. nofira 10. 87.8. 14. nofiri
Bullarii Tom . 1. pag. 28. 3. 294. Hæc igitur adeo frequentia
Pontificum teſtimonia an quis poterit ad errorem facti ſine temeri
tate voçare, totque ſummos Ecclefiæ Præſides occæcatos arbitra,
ri ? Quis fibi perſuadeat ( recito Pallavicinum Hift. Trid. L. 9. C.
7. ). M Gregorium , tantæ do & rinæ , ac fanctimoniæ Virum , vo
luiſſe legem relaxare in eo , quod Sacramentum conflat, nifi aut
in traditionibus, aut in monumentis , quæ ad hæc fæcula perve
nerint , id ex Chriſti conceſſione ſibi licere intellexiſler ? Et vero :
de Pontificis poteftate ( ſcribit Veracrux in Specul. part. 2. art. 27.)
B poftquam difpenfavit , dubitare , inftar ſacrilegii eft. Eljet cnim Chrifto
quaſi exprobrare , quod non fatis Ecclefia fua providiſet. Accommo,
datius ajebat Sotus Dift. 7. Q.unica. art. II . Non eft dubitandum ,
quin fimplex Sacerdos ex commiſione Papæ poffit Sacramentum Confirma
tionis exhibere. Et qui de hoc jam modo befitaret, Ecclefiafticis fanćtio
nibus adverſaretur. Etcnim , quamvis hæc conclufio ex S. Litteris non
plane colligatur , fufficere.tamen debet Orthodoxis , quod Gregorius ( &
poft euni tot , tantique Pontifices) illam fecerit difpenfationem . Fi.
Mmm nic
 458 Pars II. DISSER T. 11. Cap. II.

niam Aquinatis documento 3. P. Q. 72. art. 11. ad I mum . Dicen -

dum , quod Papa in Ecclefia habet plenitudinem poteftatis , ex quapoterit
quædam , quæ funt ſuperiorum Ordinum , committere quibusdam inferio.
ribus , ficut quibusdam Presbyteris concedit conferre Minores Ordines :
guod pertinet ad poteftatem Epiſcopalem . Et ex hac plenitudine poteſtatis
conceſit B. Gregorius Papa , quod fimplices Sacerdotes hoc Sacramentum
Confirmationis conferrent, quamdiu fcandalum tolleretur.
SCHOLION. Quorſum hæc Propoſitio Dogmatica appellata
non fit , e nupera pag. 449.colligi poterit ; tum quod Catholico
rum Adverſariorum fententia neque Florentino, quod factam dif
penfationem duntaxat hiſtorice memoraverit ; nequc Tridenti
no, ubi folum Miniſtri Ordinarii mentio ponitur explicata , e fi
delium memoria diſtincte expungatur ; etiam vero poſt Triden
tinum quidam A. A. Orthodoxi, præter Sambovium , Du Hamel, E
ftius & c. contrariam opinationem amplexabantur. At, quin non
amplius pollit in controverſiam vocari , ut noſtra omnino ſen
tentia fit firmior , Decrerisque Conciliorum per omnia conformi
or , dubitandum non videtur. Dubitabant aliqui , I'mo. poflitne
Papa fimplicibus Presbyteris poteftatem concedere chriſina con
ficiendi. 2do. An etiam Epiſcopi poteftatem confirmandi Sa
eerdotibus elargiri poſſint ? In primo fecundum Cafetanum in
3. P. 2.72 . art . 3. Gregorium de Valentia Tom . 4. Diſp. 5. Puncto
2.aliosque partem affirmantem tenent nonnulli propterea ; quod,
cum S. Pontifex fuprema ſua ex auctoritate ſimplici poffit Sacer
doti munus confirmandi , de ſe cæteroquin annexum Ordini E.
piſcopali, demandare ; eo magis poflit facultatem præparandi
ejusdem Sacramenti materiam elargiri; ut etiam velint quædam
exempla facti illiusmodi in publicum accire. Sed vero , demus
tantisper , fi qua ſunt exempla vera & pauciſſima ; ultro tamen fa
tendum eft , utplurimurn non aliter a Pontificibus fimplices Sacer
dotes poteſtate confirmandi inſignitos fuiſſe , quam ſub explicata
conditione adhibendi chriſma, ab Epiſcopo confecratum ; quare
( inquit toties pro meritis laudaties Papa Benedictus XIV. L. c . C. 8. )
inſúerum forer ; hac etiam prærogativa , Epiſcopalis Ordinis
propria , inferiorem Presbyterum exornare. Accedit : nullam
adeffe neceſſitatem , illud fimplici Presbytero conferendi : is quip
pe , quocunque ſe conferat , poteft fecum deferre chrifma , ab
Epiſcopo acceptum : & fiquidem a S. Canonibus præcipue Can .
litteris de Confecrat. Dift. 3. Et Gan. fiquis de alio de Confecrat. Dif.
4.
 DE CONFIRMATION E. 459

4. Veticus eſt uſus chriſmacis , ante annum benedicti , fatis erit, ut

ab hoc poſitivo Eccleſiæ præcepto , fummi Pontificis auctorita
re , eximatur - fi in loco degar , ubinovi chriſmatis ei non fup
pecit copia . In alterius controverſiæ punco itidem in diverſa
abeunt Doctores ; affirmant iſti, negant illi: pars utraque ſuis ar
mis munita digladiatur. Quid quid autem lit, omnibus in con
feſſo eſſe debet , irritam nunc fore Confirmationem ( denuo lau
dati Pontificis verba ſufficia ) a ſimplici Presbytero Latino ex fola
Epiſcopi delegatione collatam ; quia Sedes Apoftolica id juris fi
bi unice reſervavit ; quam quidem non tantum a conſuetudine ,
in tota Eccleſia Latina jam diu recepta , tacite inductam arbitra
mur ; fed jam ante Sæculi noni finem expreſſe fa & am colligimus
ex epiſt. 70. Nicolai I. ad Hincmarum , cæterosque Archiepiſco
pos , & Epiſcopos in Regno Caroli conſtitutos - Pofita autem
reſervatione facultatis - nec licite , nec valide poteſt Latinus Epi
ſcopusea uti ; nam quamvis Confirmatio fit a & us Ordinis Epiſcopalis,
cujus firmitas , & validitas a Pontificis nutu non pendet ; dele
gare tamen fimplici Presbytero poteftatem exercendi ejuſmodi
actum , potius ad jurisdi&tionem , quam ad Ordinem pertinet. Epi.
fcoporum vero jurisdictio , five ſit immediate a Chriíto Domino ,
five a ſummo Pontifice , ita ſemper huic ſubeſt, ut, conſentien
tibus omnibus Catholicis , ejusdem auctoritate , & imperio limi
tari, atque ex legitima caufla omnino auferri pofſit.

Animadverſiones Oppoſite.

$. XVIII. Si Sacerdos inferior Miniſter Confirmationis ex

2 traordinarius haberi poilit , hoc quidem ex more Græcorum , aut
Gregorii M. au & oritate , aliorumve Pontificum peteretur :atqui
nihil urget Antecedens ; ergo &c. Prob. minor, inde, quod ab illi
usmodi conſuetudine nunquam non abhorruerit Sedes Apoftoli
ca ; nam Nicolaus I. Bulgaros , a Græcis Presbyteris chriſmate
unctos , rurfum Confirmationi ſubjecit ; ut teftatur Photius in epift.
ad Epiſcopos Orient. nec id perperam egit. Itidem Innocentius III.
epift. ad Lucium Vicarium fuum , Conſtantinopoli commorantem ,
Presbyteros, Confirmationis Sacramentum miniſtrantes , crimi
nis redarguit , atque , ne talia de catcro temeritate fua prafımant ,
graviflime imperat. Ulterius : Innocentius IV.irritam voluitCona
Mi m 2 fir .
 460 PARS II . DISSERT . II. CAP. II .

firmationem datam in Cypro ab Sacerdotibus fimplicibus. De

nique Clemens VIII .repetendam Confirmationem voluit ſub con
ditione , li quando veriſimiliter dubitari poflit , fueritne baptiſma
tis Sacramentum ( cui mox Græci folent confirinatoriam un & ionem
adjungere ) ab Epiſcopo Græco procuratum. Ildo. Hæc fen
tencia e Scholis potius propulſanda , quod Scripturæ refrage:
tur , in qua folos Apoſtolos manuum impoſitione Spiritum San & um
elargitos fuiſſe conſtat: refragatur præterea Traditioni quatuor
primorum fæculorúm , in quibus nihil audire eſt antiquius , quam
ad folos Præſules conſignationem Neophytorum pertinere : re
fragatur tandem Theologicæ rationi: quia munus confirmandi E
piſcoporum eft proprium jure Divino , ut propterea per delegatio
rem alteri inferiori communicari nequeat. . Sic Ecclefia non po
teſt Diaconis veniam impartiri ad Euchariſtiam conficiendam ;
aut præſidendi in Tribunali pænitentiæ . llltid. Officium extra
ordinarium Confirmationis diftribuendæ vel dimanåt ex poteftate
Ordinis, vel jurisdictionis. Si primum ? poterit fimplex Presbyter
faltem valide, quanquam non licite , procul omni diſpenſatione,
baprizatos chriſmate inungere ; non ſecus atque valide ad aras
faciat Sacerdos excommunicatus , valide baptifmum folemnem
peragat Diaconus absque S. Curionis licentia. Si alterum ? pote
rit Epiſcopus nondum confecratus vere confirmare , quod om
nia , quæ funt juris Epiſcopalis , jam tum exercere poſſit.
R. ad Imum. Conc. Maj. Nego min. Probationi reddo : Nege Ant.
adjectaque Pontificum exempla ſinceriore explicatione in aperto
ftatuam . Imo. Quia Bulgaria Photianis Presbyteris , errore hæ
retico imbutis , & tanquam jure Ordinario utentibus ,confirmaban
tur , nec poterant a Photio , velut Pſeudo- Patriarcha, omni jure
deſtituto , iidem Sacerdotes in Bulgariam legitime transmitti , ii
dein nulla erant delegatione live tucita , five expreſſa Romani Pon
tificis inſtructi pro ea Regione , quæ ad Patriarchatum Occidenta
lem pertinebat : pertinebat Bulgaria ; ac proinde neque Ordinarii,
neque extraordinarii Miniftri functionem poterant valide exerce
re, 2do. Innocentius III . non de Grecis loquitur , ſed Presby.
teris Latinis , ibidem commorantibus , & fenfim Græcorum cæri
monias adoptantibus , quos iccirco de abuſu merito redarguit,
ſeveraque juſtione compeſcuit: mandamus ( ſic habent verba Pon
tificis. Edit. Baluſianæ ) quatenus omnibus Latinis Presbyteris apud Con
ftantinopolim conftitutis ( erat tunc temporis imperio Francorum urbs
fub .
 DÈ CONFIRMATIONE. 461

ſubjecta , erat Patriarcha Venetus ) diſtincte probibeas, ne talia & c.

Utique vero cum Latinis diſpenſatum non erat ; debebant igitur
Latinorum ritui obedientiam . 3tio. Innocentius IV. irritam voluit
Confirmationem , a ſimplici Sacerdote collatam, folum in Regno
Cypri ; quod ibidem adverteret Latinorum ritus ob frequentiam
fuorum Antifticum prævalere ; fic vero delegationem a Romanis
Pontificibus , tacite fàltem Græcis Sacerdotibus alias factam , re.
vocare contenderit : revocata conceſſione definit miniſterium ex
traordinarium ; ergo. Cæterum : aliis in locis, in quibus Chriſma.
tio ( addit Benedičtus XIV .. de Synodo Diæceſ. ) daraa Sacerdotibus
Græcis, non eft a Sede Apoftolica expreſſe improbata , ea pro vas
lida eft habenda , ob tacitum faltem privilegium , cujus præſum
ptionem inducit ipfamet conniventia , & tolerantia Romanorum
Pontificum , qui, prædictum Græcorum morem ſcientes,non con
tradixerunt, nec unquam illum damnarunt; ſicuti poft Goarium ,
& alios , re &te Arcudius de Concord. Eccl. L. 2. de Confir . C. 15. ratio
cinatur. 4to. Clementis VIIlvi ſententia Presbyteros Italo-Gré .
cos contingit : iſtis nempe facultas confirmandi adempta eft, dum
in Italia commorantur . Decretum Clementis ſua Conſtitutione 57 ,

renovavit Benedictus S. m . XIV , legiturque in Bullario illius

Tom . I. pag. 1.67. his verbis : Epiſcopi Latini,infantes, feu alios in fuis
Diæcefibus baptizatos , a Presbyteris Grecis abſolute chrifmate in fronte com
fignatos , confirment ; cum neque per Prædeceffores noftros , nequeper nos
Grecis Presbyteris in Italia , & infulis adjacentibus , ut infantibus bapti
Zatis Sacramentum Confirmationis conferant , facultas conceffa fit , aut
concedatur : quin immo uſque ab A. 1595. a fel. record. Clemente 8vo
Prædeceffore noftro fuit Presbyteris Italo -Græcis expreſſe interdiétum , ne
baptizatos chrifmate confignent. Secus fub conditione,& cum cautela eos
confirmare debent, de quibus verifimiliter dubitari poteft , utrum ab Epi
ſcopis Græcis, ordinem Baptiſmijuxta .corum Euchologium fervantibus
fuerint baptizati.
Ad Iſdum. Ex oppoſito dicendum eſt : nec Scripturæ , nec
Traditioni, nec Theologicæ rationi noftra adverſatur fententia.
Non Scripturæ ; quanquam enim ſoli Apoſtoli, velut Epiſcopi, ma
nus baptizatis impoſuiſſe legantur ; cum hoc tamen cohærer , ut
nihilominus Presbyteris potuiſſet ejusmodi officium committi ;
Interim vero perpauci ſunt , quos Apoſtoli in Sacerdotes, & non
fimul Epiſcopos ordinaverint. Non Traditioni : quia tametfi an
tiquiores Patrum fententiæ folos Epiſcopos Miniſtros Confirmą.
1 tio
 RT
PARS . II . DISSE , II. Cap. II .
462
tionis ordinarios nominent , nullibi negant, quin urgente neceffi..
tate conſimile Presbyteris munus faveri pollit ; ut non repetam
tot Summorum Pontificum in re præſenti factas concelliones,
Non derique rationi : officium quippe confirmandiordinarium eft ju
ris Divini. Conc. extraordinarium , de facultate Sedis Apoftolicæ .
Nege. Sed neque Eccleſia , autPontifex , dato caſu Divinæ inſti
tutioni refragantur ; cum fimplicem Sacerdotem non ordinarium ,
fed extraordinarium forment Sacramenti Miniftrum ; itaque Divi
nam pocius inſtitutionem eo pacto declarant, non immutant. Ra.
tio demum penes Diaconos , facrificundi , & abfolvendi penitus im
potes ,hæc eſto : quia Diaconi , quod careant poteſtate in corpus
Chriſti verum , itidem capaces poteftatis non ſunſ in corpus Chri
fti myſticum : utraque facultas eſſentialiter pendet a charactere Sacer .
dotali ; ac propterea nullus hic ſuccurrit modus difpenfandi , & in
dulgendi, ad Diaconos referendus.
Ad Illium . R. Confirmandi poteftas extraordinaria in Ordinis
charactere reſidet ; adeo tamen ; ut eadem Sacerdotibus recens
inauguratis incboata , incompleta , nec cxpedita , niſi venia Pontifi
cum acceſſerit , conferatur ; Epiſcopis vero datur ordinaria , com
pleta , abſoluta, perfectaque , quum in Ordine fuo confecrantur : ante
horumconfecrationem jurisdictio nihil hic locorum efficit. Ergo
Præſules Ecclefiæ vi Ordinis fui absque omni conceſſione bapriza
tos chriſmate conſignant: Presbyteri non item ; fed habitudinem
Ordine fuo nanciſcuntur , ut auctoritate fumni fidelium Præfidis
advocari poflint ad miniftrationem ejusdem Sacramenti: hanc ha
bitudinem vi Ordinationis fus neque Diaconus obtinet , neque
Pro - Diaconus , aut Clericorum alius quiscunque. Ex dictis ( re
cito Eminentifimum Gotti ) apparet difcrimen , quare ſimplex Sacer .
dos , etſi non approbatur , poſſit in caſu neceſſitaris valide abfolvere ,
itemque Epifcopus degradatus , vel depoſitus valide chriſmare
aut ordinare Sacerdotes ; non poffit ramen fimplex Sacerdos fi
ne expreffa diſpenſatione valide confirmare. Is etenim ad abfolvendum
habet vi characteris poteftatem Ordinis completam , & in caſu
neceffitatis Eccleſia ei confert poteftatem jurisdictionis. Similiter
nominatus Epiſcopus non amittit per cenſuram characterem , vel
poteſtatem completam Ordinis ſui- fimplex autem Sacerdos ad con
firmandum non habet poteſtatem , nifi inchoatam , quæ ſola di
fpenſacione poteſt compleri. Neque demum pigeat Ven. Bel.
larmini fententiam parilem auſcultare : refpondeo ( inquit L. 2. de
Con
 DE CONFIRMATIONE 463

Confir. C. 12. ) confirmare eft aétus Ordinis , & is Ordo eft etiam in
Presbytero faltem inchoatus, o imperfectus : obfervandum eft enim , cha
racterem Epiſcopalem , five fit alius a Presbyterali , five idem extenfior , &
major , efle poteftatem abfolutam , & independentem corferendi Sacramen
tuin Ordinis , Et Confirmationis ; & ideo non ſolum polle Epiſcopum fine
alia difpenfatione confirmare , & ordinare ; fed etiam non poſſe impediri
ab rells ſuperiori poteftate , fpe &tato nimirum functionis valore , sha
racteremautem Presbyteralem quidem poteftatem efle abſolutam , perfectam
1
independentem , quoad Sacramenta Baptiſmi & Euchariftia ; elle auten
poteftatem inchoatam , imperfe &tam , dependentem a voluntate Superio
ris quoad Sacrumentum Confirmationis. Quocirca niſi perficiatur per
diſpenſationen Superioris es poteftas, Presbyter confirmando nibil ageret :
at fiperfciatur , jam ex ipſo fuo charactere confirmabit. Hucufque Ma
gifter Polemicorum .
QUÆRES : Ecquando de conceſſione Pontificis ufus miniftrandi Coma
firmationem per fimplicesPresbyteros in Ecclefia Greca, ecguardo in Latin
na creperit ? R. De Græcis certum initium illiusmodi poteſtatis (ta .
tui non poteſt; illud tamen certiffimum videbitur, ſimplices Grå
ciæ Sacerdotes jam ante Photianum fcbifma baptizatos S.Chriſmate
perunxille, Inter Latinos Seculum fextum plane definens indicat
fa &tæ difpenfationis iſtius memoriam in Gregorio Magno, qui ad
Sardinix Presbyteros Confirmandi privilegium expedivit : ante
eam ætatem nullum , quod ſciam , hiſtoriæ confimilis quoddam
veſtigium .

ARTICULUS II..

Quinam Sacræ Confirmationis idonei haberi

debeant ? Et quæ fit illius ſuſcipiendæ

necefſitas ?

Veterum , uti a
$ fmate quibusvis infantibus five , five adultis facrum
fuerit chriſma miniſtratum infronte, ut Confirmationis Sacramen .
to munirentur. Pauca folum teftimonia ad veritatem ftabilien
dam adferre facis erit , fuperque. Tertullianus L. de bapt. 6.7.85
8. inquit : egrefi de lavacro perungimur bene dicta unćtione - dehinc ma
nus imponitur · advocans & invitans Spiritum Sanctum . Cypria
nus
 464 Pars II . DISSERT . II . CAP . II.

nus epiſt. 73. ad Jubaj . quod nunc quoque apud nos geritur , ut, qui in
Eccleſia baptizantur ; Præpofitis Ecclefia offcrantur , & per noftram ora
tionem , ac manus impofitionem Spiritum Sanctum conſequantur , o ſigna
culo Dominico conſummentur. Baluzius ir Notis ad Reginonem L. I ,
C. 69. duobus Codicibus Veterum manuſcriptis edocet, quem
admodum ordo confirmandi infantes Sæculo g , & 10. ſtatim a per
acto baptiſmate fuerit aſſumptus : in uno iſtorum fic legitur :
ftatim autem confirmetur infans ; in altero :fi Epiſcopus adeft, ſtatim con
firmari eum oportet chriſmate. Idem ritus nondum Seculo tertio de
cimo in Eccleſia Latina penitus obſolevit, etſi jam pluribus in locis
remitteret ; deinceps vero providentius fore putabatur , ut ratio
nis uſus in eo affulgeret , quem Confirmationis Sacramento vel
lent dignari. Sic Concilium Mediolanenſe -A. 1565. decrevit ::
minori Jeptennio Confirmationis Sacramentum nemini prabeatur ; Turo
nenſe Anni 1583. C.7 . loquens de eodem Sacramento ,quodut de
centius conferatur , ftatuit , ne ad illud facile minores ſeptennio - admit
tantur . Ídem jubet Caineracenſe A.1586. Tolofanum A. 1590 .
Denique Catechiſmus Romanus P. 2. de Confir. C. 3. Q. 14. Illud ,
inquit, obfervandum eſt, omnibus quidem poft baptiſmum Confirmationis
Sacramentum pofle adminiſtrari ; ſed minus tamen expedire hoc fieri ,
antequam pueri rationis ufum habuerint , quare, fi duodecimus annus ex
poetándus:non videatur , uſque ad ſeptimum certe hoc Sacramentum dif
ferre maxime convenit. Nunc igitur in manifeftis eft , veterem Ecs
cleſiæ diſciplinam nec fine cauſſis juſtiſſimis immutatam fuiffe ; up
tamen Orientalis Eccleſia exemplum Latinorum ad hunc diem ſe
cuta non ſit.
in
fit. terfree
Scholio N. Septennium communiter pro obtinendo Chri
ſmate non ita defixum eſt , quin veritum putemus , etiam ſecun
dum hodiernam Eccleſiæ diſciplinam , annos nominaros antever
tere , dum aut prævidetur futura Epiſcopi abfentia diutina, aut
parvuli verſantur in vitæ periculo , aut alia urget neceſſitas , ju
ſtave cauſſa. Etiam parvulis deceſſuris hoc Sacramentum dandum
effe docet Angelicus 3. P.Q.72. art. 8iad 45 quanquam enim
( fubdit L. 7. de Syn. Diæcoſ. C. 10.Benedictus 1 4tus ) non fit pueris
ante ulum rationis neceſſaria Confirmatio ad pugnam pro fide
Chriſti fubeundam ; non tamen eft inutilis ; tum , quia auget illis

gratiam ; tum , quia eis jus tribuit ad accipienda gratiæ auxilia,

quibus ſuo tempore roborentur ad ſuſtinendam pugnam pro ca
fu , quo ex morbo convaleſcant.
S. XX .
 DE CONFIRMATIONE. 465

S. XX . Univerſim , qui uſu rationis pollentes , ad un & ionem

Sacramenti Confirmationis accedunt, eos oportet præter intentio
nem ( pag. 272. 05 ſequ. ) animum habere ab omni lethali noxa exi
mium ; ac propterea , quem iſtius reum conſcientia egerit, is
confeftim emundabit ſe, vel contritione perfecta, vel pænitentia
facramentali ; aliter enim nec confirmaretur in gratia ) inquit S. An
toninus P. 3. tit. 14.C, 13.8.1.).nec augeretur ſibi gratia ,immomor
taliter peccarct , ‫ یع‬magis debilitaretur in anima , quamuis characterem
reciperet indelebilem ; & licet contritio perfe & a fufficiat, nec pro
confeſſione,neceſſario præmittenda, fatis oftendi poflit præceptum
Divinum , aut Ecclefiafticum ; tamen in praxi ( obſervat Simonnet )
curandum , ut quicunque mortalis peccati reus eft , is prius in tri
bunali conſcientiæ crimen expiet , quam oleo Confirmationis de
liniatur, propterea ; quod ſat incerta , acdifficilis eſt perfecta con
tritio in plerisque : moncantur ( Diſt. 5. de Confecr . Cap. Ut jeju
ni ) confeffionem facere prius , ut mundi donum S. Spiritus valeant acci- .
pere. Cætera : itidem dignum eſt, ut Confirmandiex inſtructio
ne S. Caroli Borromæi P. 4. A &t. Ecclef. Mediol. Tom . 1. in primis
frequentiore & ardentiore religioſa orationis ftudio devote fe fe cxerceant,
exemplo S. Apoſtolorum , qui dum expe &tarent Spiritum Sanctum , perſe
verantes erant in oratione, & jejunio. Jejunium pariter duodecim
Facile primis fæculis præparationis inſtar præmillum legimustam
in Miniſtro , quam ſuſcipiente ; quomodo docemur e Sacramen ,
turió S. Gregorii M. Ordine Romano , Gratiano 'cit .Dit. 5.de
Confecr. Cap. ut jejuni. Subinde vero Seculo 13 , nec gravibus abf
que cauſlis, diſciplinam hanc provide immutatam teſtatur Theo
logorum Angelus 3. P.2.72. Art. 1 2. ad 2 dum his verbis : pre
pter multitudinem fidelium , propter pericula imminentia fuftinetur,ist
hoc Sacramentum , quod nonnifi ab Epiſcopis dari poteft , a non jejunis
detur , & accipiatur, - ubi tamen congrue fervari poteft veterum con
ſuetudo , convenientius eft , ut a jejunis detur & accipiatur ; idem
admonitionis punctum inftaurat Catechiſmus Romanus ; tum ad
utrumque attentus Papa Benedictus XIV. cum Bononienſi adhuc
11 infula clareret, Inftit. Ecclef. 6. nihil verirus eft fcribere : vehementer
optamus , ut præter totius corporis modeftiam , jejuni Confirmationem uni.
verſi Juſcipiant ;idcoque maneillamadminifirari ſemper curabimus.
§. XXI. Quod jam facit ad necefſitatem ejusdem Sacramenti, in
ea præ cæteris audit certillinnm ,nullique litigio ſubjicitur, uti non
fit Confirmatio neceſſaria neceſſitate medii ; accenſetur quippe
Nnn Sa
7
 466 PARS II. DISSERT. II. Cap. II .

Suoramentis vivorum , quibus de inſtitutione principe non gratia

fimpliciter , fed augmentum iftius procuratur: nemo autem neſci
us eft , falutem æternam obtineri poſſe , dum ſanctificans gracia
affüllerit, etli augmentum hnjus revera deſideraretur : qui credi
derit ; & baptizattis fuerit, falvus erit ; quantumlibct falutari chriſma
te non eſſet perundus. Ergo deneceſitate præcepti , vel Divini ,
vel Eccleſiaſtici Scholæ iſthic altercantur ; audiamus veram Sua.
režii doärinain Diſp . 38. de Confir. Sect. I. Prima ,inquit ,opinio
affirmat, effe a Chrifto Domino látum hujusmodi præceptum, &
obligare omnes baptizatos , fi commode poffunt hoc Sacramen
tum ſuſcipere ; ita Scotus D. 7. Q. 2. Richardus, Valdenſis, Petrus
Soto , Panielius, alii recentiores cum Authore dere Sacrament. Se
cunda fententia negat, hoc eſſe fimpliciter præceptum jure Divi
no ; fed folum in determinato caſii , fcilicet: quando inſtat occafio
publice confitendi fidem coram Tyranno , & prius poteft com
mode recipi hoc Sacramentum ; fic Durandus cum Affeclis. Ter
tia opinio eft , hoc Sacrañentum effe fimpliciter in præcepto , non
tamen Divino , ſed Ecclefiaftico ; hanc tenent Alenfis , Bonaventura, Pa
Iudanus, S. Antoninus , alit. Quarta opinio abſolute negat , datum

eſſe aliquod præceptum fufcipiendi hoc Sacramentum ; atque i

ſta cenſerur elle D. Thomæ do & rina in 4. Dif . 7.Q. 1. art. 1.l.
2. & 3. P. Q. 72. art. 8. ad 4. quia dicit ,feclufo contemptu non
elle peccatum mortale omittere hoc Sacramentum toto vitæ tem

pore ; quocum minime cohæreret ratio gravis præceptionis, fi

qua impenderet. Atque his modis, hinc atque hinc variatis, diſ
currunt differentes Scholaſtici; quorumnam vero ſit infiftendum
veſtigiis , Davus hic potius effe velim , quam Oedipus ; ac pro
pterea temperantiam adlibere ſtatui , agamque paullo mox , ut
partem in utramque fufpenfa verſetur oratio fecundum morem ,
abs me alibi ( in Inſtit. de Pænit. pag.431. Et fequ .) fuſceptum : pru
dens Lector Theologus præjudiciis exutus , nec partium ſtudio
agglutinatus , meliora deliget. Faxo , quod jam recepi .

Series Aſertionum .

. XXII. ASSERTIO Ima. Omnis , ac folus

bomo baptizatus ad fufcipiendum Confirmationis

Sau
 . : DE CONFIRMATIONE. 2 . 467

Sacramentum eft idoneus. Id equidem conſtanti Eco

clefiæ diſciplina , ex qua nulli uſpiam , nili ſalutaribus aquis an
tea abluto , chriſmatis undio per Epifcopum miniftrabatur : 'om
nes fideles ( ait Urbanus Papa Cap. omnes de Confecr. Diſt. 5. ) per ma
nus impofitionem Epiſcoporum Spiritum Sanétum poſt baptiſmum accipere
debent ; ut pleni Chriſtiani inveniantur. Et Magiſter in Scholis An
gelicus hic &.72. art. 6. in O character Confirmationis ex neceffitate
præfupponit characterem baptiſmalem : ita fcilicet, quod fi aliquis nonbas
ptizatus confirmaretur , nihil reciperet ; fed oproteret iterato ipſum confir
mari poft baptiſmum . Cujus ratio eft ; quia ficut fe habet Confirmatio ad
baptiſmum , ita augmentum ad gratiam • manifeſtum eft autem , quod
nullus poffit promoveri in atatem perfectam , nifi primo fuerit natus ; egiten
fimiliter niſ primoaliquis fuerit baptizatus, non poteft Sacramentum Cori
firmationis accipere. Nempe : janua Sacramentorum omnium ba
ptiſmus eſt ; non ergo impartienda Confirmatio eft illi , quinec
dum ingreſſus Eccleſiam foris pererrat : necdun in gratia corro
borari poteft ; qui nondum ſpiritualiter natus eſt : ſic naſcimur
accepto baptiſmate ; acproinde & c.
Sed contra eft : In Actis Apoftolicis C : 10. legitur Spiritus
Sanctus ſuper eos delapfus, qui ante baptiſmum verbum DEI præ
dicatum audiebant ; cur itaque modo non poffit Confirmatio ante
adhiberi , quam facro fumine homines tingantur ? B. verbis S.
Thomæ hic Q: 72. art. 6. ad imum , & ad 3tium . Dirtus , inquit
Divina non eft alligata Sacramentis ; unde poteft DEus conferre homini
Spirituale robur ad confitendum publice fidem Chrifti absque Sacramento
Confirmationis ; ficut etiam poteft conſequi remiffionem peccatorum fine ba
ptifino. Sicut tamen nullus confequitur effectum baptiſmiſinebaptiſmi vo
po
to ; ita nullus conſequitur effectumConfirmationisfine votoipſius : quod
teft haberi etiam ante fufceptionem baptiſmi. " Mox autem loco altero
dicendum , quod audientes predicationem Petri Act. 10. acceperunt effe
étam Confirmationis NB. miraculofe ; non tamen NB. Confirmationis Sa
cramentum.
Dictum eſt autem , quod effeétus Confirmationis poffit ali
cui conferri, ante baptiſmum ; non autem Sacramentum Confirmiationis.

H. XXIII.ASSERTIO Ilda affirmans prace

ptum Divinumi & Ecclefiafticum de Confirmatio .

nis Sacramento ſuſcipiendo. Et Imo quidem , quod ata ,
sinet ad preceptionem Divinam , ea in ipſa Sacramenti inſtitutione
Nnn 2 re
 468 Pars II. DISSERT . II. CAPUT 11.

reconditur ; ubivis enim præceptio eſt , ubi Sacramentum inſti

tutum eft ; & quamvis ejuſcemodi mandatum explicate Icriptum
non ſit , aut traditum ; tamen in ipſa Sacramenti inſtitutione , &
in fine ejusdem includitur ; cum fidelium omnium obligatio eo
contendat , ut perfecte , pleneque fiant Chriſtiani. Hanc ne
ceflitatem Patres , & Concilia cumulate ſignificant, unde præter
en IIdo. opportune poterit præceptum Ecclefiafticum intelligi . Un
gi ( ait Cyprianus epiſt. 70. ) neceffe eft cum , qui baptizatus eft , ut ac
cepto cbrifmate , id eft unctione , efic unctus DEI, 5 babere in ſe gratiam
Chriſti pollit. Cyrillus Hieroſol. Catech . myftag . 3. bujus S. Cbrie
fmatis dono accepio merito appellamini Chriſtiani : hoc vero libi nomen
quisque comparare jure Divino tenetur. Iterum : Urbanus Pa
pa epif . citata Cap. Omnes de Conſecr. quam alii Iſidoro adſcri
bunt , fic habet : omnes fideles per manus impofitionem Epiſcoporum Spie
ritum S. post baptiſmum accipere debent , ut pleni Chriſtianiinveniantur.
Et PapaMelchiades , relatus Cap . Spiritus S. de Conſecr. Dift. s .
quamvis continuo morituris ſufficiant regenerationis beneficia; victurista
men neceſaria funt Confirmationis auxilia. His addentur Concilia :

Patres Eliberitani Gan . 77. præfcribunt : fi quis Diaconus regens ple

bem firic Epifcopo , vclPresbytero aliquos baptizaverit, Epifcopus.cos per
bencdictionem perficere debebit. Patres autem Laodiceni Can . 48 .
oportet , inquiunt , eos , qui illuminantur , poft baptiſma ungiſupercæleſti
chriſmate , Es effe regni Cæleftis participes. " Iltio. Eamdem Confir
mationis nccefîtatem colligunt ex eo , quod nullo non ævo magna
ſit Antiſtitum ſollicitudo, qui, Diæceſes ſuas perluftrantes, Con
firmationem impartiuntur ; quid ? quod in veteri Eccleſia mox
omnibus baptizatis data fit unctio chriſmatis confirmatoria : de ea
quoque, per Novatianum negle & a,graviter expoſtulat Papa Cor
nelius epift. ad Fabium Antioch . Denique Græci ab epulo Euchari
ſtico arcent non confirmatos : quod utique nullatenus facturi , niſi
grave præceptum noſſent de Confirmatione fuſcipienda. Se .
quitur nunc

S. XXIV. ASSERTIO IIItia negans per re

loquendo gravem eſſe de peculiari præcepto neceſ

ſitatem Confirmationis aſſumenda ; dummodo aut

ſcandalum abſit , aut Sacramenti defpe &tio. Se

Statores iſtius opinationis fic argumentantur : Imo, Gravis pre
ce
 DE CONFIRMATION E.
469
ceptio , & confcientiæ obligatio univerſim adftrui non debet ,
nili de eo fit clara notitia , & fundamentum prudens , ac ſolidum ;
ideo dicitur Can. legatur. 24.Q. 2. L.99 . ff. de verborum obligatio
nibus , nulla obligatio afferenda eſt fine lege; & D. Angelicus in
Quodl. 9 . Q. 7. art. 15. Periculofe determinatur aliquid efle peccatum
mortale, nifi expreſa veritas babeatur. Atqui non eit clara , aut ve
re probabilis cujusdam præcepti notitia de Confirmatione fufci
pienda : non Divini: quod de iſto & Scriptura ſileat, & Traditio ;
Patres vero non quidem præceptam neceffitatem ; ſed magnam
tantummodo ejuſdem Sacramenti utilitatem mirifice commen ,
dant , eoque mitiore ſenſu exponi poffunt ; ergo. Non ctiam Ec.
clefiaftici ; alioqui certum pariter ab Eccleſia tempus definitum
reperiretur , quo oporterer fideles confirmari; non fecus , atque
de aliis Sacramentis, ex præcepti neceſſitate requiſitis v. g. Bapti.
fmo , Penitentia , Euchariſtia , conſtitutum videmus. Tum etiam
cenſuris animadverteret Eccleſia in illos , qui confirmati non eſſent ;
ipfi itidem hæretici in loco carceris ad fidem Orthodoxam con
verſi , ſubinde ſupplicio publico maltandi, quin & parvuli antę
feptennium deberent in Eccleſia Latina S. chriſmatis unguento ,
dum mortis periculum immineret , certo certius perungi; quod
nihilominus confuetudini , nonnunquam quotidiana , refragatur ;
Revera & c. Ildo. Adjiciunt auctoritatem S. Thomæ Aquinatis ,

quod is 3.P. Q. 72. art. 1. ad 3tium , e art. 8. ad 4 , cumprimis de

contemptu Confirmationis , non autem fingulari præcepto loquatur
ex quo revera noxam lethalem enafci nemo non confitebitur :
omnia , inquit , Sacramenta funt æqualiter neceſſaria ad ſalutem ; fed
quadam funt , fine quibus noneftfalus ; quadam vero funt , qua coopes
rantur ad perfectionem falutis. Et hoc modo Confirmatio eft de neceffitate
falutis , quamvis fine eapoffit effe falus , dum tamen non prætermittatur ex
contemptu Sacramenti ; ergo abſente contemptu prætermiſſa ſalutem
non præpedit ; præpediret vero , ſi gravi præceptione urgeren.
tur fideles ad Confirmationis myfterium accedendi; igitur & c,
Rurſum : ideo Hugo de S. Vi& tore dicit , omnino periculofum effet; fiab
hac vitafine Confirmatione migrare contingeret : non quia damnaretur
nififorte NB. propter contemptum ; ſedquia detrimentum perfectionispa.
teretur. Denique Catechiſmum Romanum accerſunt , in quo
non præceptum , ſed defiderium innuitur Matris Ecclefiæ , fecundum
quod pientiflime cupit , ut hoc facro adminiculo omnes utantur :
j
communis omnium ( P.2 . de Confir. C. 3. Q.13 . ) Mater Ecclefia Cam
ibo
 470 PARS II . DISSERT. II. Cap. II.;

tholica NB. vehementer optat , ut in iis , quos per baptiſmum regenera

vit , Chriſtiani hominis forma perfe & te abfolvatur. '1 IIItio. Enumerant
longum Auctorum ,de Theologicis immodice meritorum , or:
dinem , qui ſuum quoque calculum præfenti fententiæ , procul
omni dubitatione, adjecerint ; ut injurium malint, & intemperan
tem Criticum appellare , fi quis eam opinationem deſpicacui ha
beret , eamque veluti portentofam , deque fentina probabilitatis di
manantem inverecunda cenſura perftringeret.
SCHOLION , Quod jam attinet ad momenta prioris fenten
tix , eadem Auctores poſtremi, communi ſuorum fuffragio, fic
evitant. Ajunt nempe : iis hoc unum duntaxat evinci, quod imo.
vi Divinæ inftitutionis recte inferatur , omnes baptizatos Sacra
menti Confirmationis capaces eſſe ; non item quadam ex præce
ptione teneri ; niſi & adulti teneantur omnes, jugum ducere cum
uxoribus ; cum etiam Sacramentum Matrimonii ab inſtitutione
Divina fit repetendum . . 2do. Miniſtrorum ſollicitudo indicat
ſe urgeri ad diſpenſanda Religionis myfteria , five ad falutem
fint de præcepto neceſſaria , ſive ad majus perfectionis Chriſtia
næ augmentum accommodata, 3tio. Patrum , Conciliorumve
Decrera de neceſſitate convenientiæ ; non autem præcepti , aut falutis
neceſſitate interpretantur : necarbitrantur , omnia Patrum effata
ad rigorem litteræ ſunienda elſe ; fecus enim ex eorumdem men.
te , ac verbis, nemo poſſet babere gratiam Chrifti , nemo efjë regni
cæleftis particeps ſine Confirmatione ; quod utrumque nihilominus
jam Baptiſmate confequimur. 4to . Si tamen præceprio foret
concedenda , eam olim putant fuiſſe in peculiari quarumdam Ec
cleſiarum ſtatuto , aut ritu recepto.j.cui nunc per contrariam
conſuetudinem derogatum fit ; ut tamen hactenus Epiſcopis ,præ
fertim perſecutionis tempore , hæreſi, vel ſchiſmate invalefcen
tibus, conſimilem liceat præceptionem renovare. Sto . Secundum
primam veteris Eccleſiæ diſciplinam baptifmum Epiſcopi mini.
ftrabant ( pag. 365.) atque adeo opportunum erat, quam quod
maxime, ut itidem Confirmatio per eoſdem , velur quoque Eucha
riſtia , adjiceretur propterea ; quod Tyrannis publico faltu domi
narerur . Hanc confuetudinem hodienum Græci fervant
nili Conformatos Angelica dape reficiunt. Novatianum demum ju.
re , acmerito reprehenfum ajunt , quod a morbo fibi redditus
nec baptifmi cærimonias in fe fuppleri , nec Confirmationem admiſe .
tit contra ritum Ecclefiæ eo temporis receptum , ufitatumque.
UI
 DE CONFIRMATION E. 471

Ultimo adnotant : poſſe de facili contingere , ut negle & io præ

fentis Sacramenti lethalem noxam acciat ; non quidem præce
pri peculiaris , & direfti , ſed alterius præcepti cauſſa. I mo. ratione
contemptus , fi quis ( loquitur Suarez ) pro nihilo ducat hoc Sacra
mentum , aut effectum ejus , aut vile , velpuerile exiſtimet , fe illi
ſubjicere : non autem mox contemptus dici poteft , dum quodam
ex levi tepore , autverecundia prætermittatur ; conftat enim con
temptum aliquid aliud addere præter voluntariam omillionem :
Gic poteft quis voluntarie ſuſceptionem Ordinis relinquere, quin
iccirco contemptionis reus dicatur. 2do. ratione fcandali , fi ita
publice ſe gerat , ut perinde tanquam rei ſacræ contemptor au
diat. 3tio. ratione conſcientia , ut ſi quis fibi praćtice perſuadeat, fi
ne hoc medio futurum , ut adverſus fidem fubortas tentaciones
devicturus non fit. c. 8c . Atque hæc utramque in lancem
farure ponderata Lector Theologus examinet , cuinain 'velit ju .
dicio fuo , a præjudiciis libero , nihil coactus accedere.

Parergon.

De Cærimoniis huic Sacramento propriis.

Aliæ ſunt, quæ Confirmationis miniſtrationem antecedunt, co

mitantur aliæ , aliæ ſubſequuntur :in his recenſendis ar & tatus tem
pore operam lucrabor meam ,dum ex Inſtit. Ecclef. Proſperi Car
dinalis Lambertini epitomen {parſim attulero. Sic habet Inftit.
6. N. 14. & fequ . Primum Epiſcopus certis precationibus DE
um Patrem obteſtatur , ut Spiritum S. ſuper hos immittat, qui ſint
proxime confirmandi ; quæ precatio non ſolum pietatis plena
eſt; ſed etiam vetuſtiſſima; cum in Sacramentario S. Gregorii de
ſcribatur. Poftea Confirmandum ſuo nomine compellat ; & fi ali
quid in ipſo vel parum Chriſtianæ Religioni accommodatum
vel ad riſum concitandum prope factum advertat, plurium Con.
ciliorum auctoritate , ac præfertim Mediolanenfis decernitur ; ut il
lud Epiſcopus immutet ; - poftquam id perfectum fuerit , Epi
ſcopus verba , quæ Sacramenti formam conftituunt pronunciat -
tum ( ait Gregorius in Sacramentario ) tincto pollice in Chrifmate
facit crucem in fronte unius , fimiliter per omnes figillatim - Confirman
dus
 PARS II. DISSERT. II. Cap. 11.
472
dus itaque S. Chriſmate in fronte , illuſtriore ſcilicet corporis
parte , ungitur , ut Chriſtianum nomen , ac Religionem coram
omnibus præferendar moneatur - ſignum vero crucis adhibe:
tur , quo , ut ſcitislime Auguſtinus Tract. 118. in Joann . univerſi
Eccleſiæ ritus , ac cærimonix perficiuntur. Eugenius IV. quo
que in Decreto pro inſtruendis Armenis, in fronte , inquit , ubi ve
recundiæ fedes eft , confirmandus inungitur ; ne Chriſti nomen confiteri
erubeſcat , præcipue crucem ejus , qui Judæis quidem eft fcandalum ,
gentibus autem ftultitiafecundum Apoftolum , propter quod figno crucis
fignatur.. Itaque pollice chriſmati immerſo dum formam pronur
ciat Epiſcopus , materiam ſimul tradit , ex quibus Sacramentum
conftituitur . Hæc olei, balſamique compoſitio feria 6ta Majoris
Hebdomada ſolemni Epiſcopi conſecratione conficitur Porro :
Patrini , quos baptizatos , & confirmatos elle oportet , ex veteri
ritu Confirmandum dextra manu tenentes ad Epifcopum adduce
bant, & fiipfe adultus eſſet , pedem ſuper Patrini dextrum pedem
imponere debebat , ficut præſcribitur in Ordine Romano , ac in L. Sa
cram . S. Gregorii . Hunc morem integre ſervavit Benedi & us
XIII. cum primum Epiſcopus , ac deinde Pontifex Maximus fi
delium multitudinem pluries hoc Sacramento confirmavit - Ul
timo Epiſcopus leniter genas confirmando percntit , ac deinde
pacem impertit , & poftquam ' Patřinus ipſi candida faſcia frontem
obduxit , Epiſcopus folemni benedi& tione rem perficit , concio
nemque dimittit . Qui de S. rebus erudita poſteris Commenta
ria reliquerunt , ſuſpenſi , dubiique ſunt , quonam tempore con
ſuetudo cædendi leviter inmaxilla Confirmatum , inducta fuerit :
bujusritus ( inquit Martene L. 1. de antiqu. Rit. C.2.art . 3. N. 13. )
nullam apud Veteres Scriptores , aut Rituales mentioncm vidi , nec ullum
Durando Mimatenfi Epiſcopo antiquiorem ', qui de illo loqueretur, Autho
rem reperi . Caufam tamen in Concilio Senonenſi , coacto Ammo
1524. hanc fuiſſe accepimus : ut en percuffione infantes memoriam
habeant , fe fuiffe confirmatos , ne iterum confirmentur. Sed aliam ,
præftantioremque ſufficit Catechiſmus Romanus P. 2. C. 3. De
Confir. l. 20. Ur meminerit , fe tanquam fortem Athletam paratum effe
oportere ad omnia adverfa invicto animo pro Chriſti nomine ferenda.
Poftremo autem pax ei datur ; ut intelligat, fe gratiæ cæleftis plenitudinem ,
& paccm , quæ exuperat omnem fenfum , efle confecutum. ' Quod de
mum ad faſciam attinet, ea fronti circumducitur , ut ne S. Chriſma
in gena defluat, & fimul , ut SpiritusS. gratiam omni cura , dili
s
gen
 DE CONFIRMATIONE.
473
gentiaque retinendam intelligat. Olim feptenis diebus portaba.
tur ; nec verbis far explicari poſſunt ſan & iflima pietatis opera ,
quibus recenterConfirmati integrishis diebus exercebantur. Sub
inde ( addo verba Tournely ) depofita fuit vitta illiusmodi linea poſt
triduum , aliquando poft
biduum , vel itidem poſt borasquatuor, er
viginti. Uſus nempe ejuſcemodi ex arbitrio Epiſcopi poterat
definiri. Finiam adhortatione Romani Catechiſmi: atque bat
Summa corum ft,quæ de Chrifmatis Sacramente a Paftoribus non tam qui.
dem nudis verbis , oratione , quam inflammato quodam pietatis ftudie
explicanda funt ; ut ea in animis , intimisquefidelium cogitationibus in
ferere videantur.

DISSERTATIO III.

De Sacro - Sancto Euchariſtia

Myſterio.

uæ in myſteriis Ecclefiæ San & iffimis gratiarum frequentia re

conditur , in hoc præſenti, omnium dignitate maximo
fons ipſe donorum Cæleftium uberrimus aperitur ; ut propter
ea Euchariſtiam e vero Dionyſius confummationem , ac perfe &tionem
Sacramentorum omnium C. 3. de Eccleſ. Hierarch, appellaverit,
Neque eft , quod ſtatii initio Patrum orationes magnificas ſtu
dioſe conquiramus , ad commendandam myſterii nobilitatem
quisque fidei oculo , niſi cum Novatoribus miſere cæcutiat, nul
lo negotio videbit, Majeſtatis Divinæ potentiam , amoris prodi
gio fociatam , illic clareſcere : DEus ipfe animarum fit eſca & po
tus , quique ſub uno æterno intuitu videt omnia ,hic ſpeciebus
obvelatus humanorum ſenſuum aciem miraculo effugit. Acce
damus manuducente Eccleſia.

Canones Tridentini.

Doctrinam de Auguſtiſſimo Euchariſtix Sacramento Ortho ,

doxam Sef. 13. ſequentibus Decretis complectuntur Patres in Spi.
OOO
ritu
 474 Pars II. DISSERT. III. CAP. I.

ritu San & o congregati. Canon Imus. Si quis negaverit , in S. Eu

chariſtic Suramento contineri vere realiter , fubftantialiter corpus, &
fanguinem una cum anima , ac Divinitate D. N. JEfu Chrifti; ac proinde
fptum Chriftum ; ſed dixerit tantummodo efle in eo , ut infigno , vel figura
Autvirtute'; anatbema fit. Ildus. Si quis dixerit , in Sacro-fan &to Eu
fbariſtie Sacramento tomanerefubftantiam panis , J. vini una cum corpa
te , o fanguine D. N.JEfu Chrifti , negaveritque mirabilem illam , Sy
fingularem converfionem totius fubftantia panis in corpus, & totius fubftaria
die vini in fanguinem , manentibus duntaxat ſpeciebus panis & vini, quam
quidem converfarem Catholica - Ecclefra apriſime tranfubftantiationem apo
pellat ; anathema fit. Illtius. Si quis negaverit in V. Sacramento Eu
fub utraque fpecie, & fub fingulis cujusque fpecieipartibus, ſepa
chariſtia
rationc faita , totum Chrißum contineri ; anathema fit. Vrus. Si quis
dixerit , peraéta confecratione in admirabili. Euchariſtia Sacramento non
effe corpus , os ſanguinem D. N. 7. C. ſed tantum in ufu , dumfumitur ,
non antem ante, vel post ; ☆ in hoftiis,feu particulis confegratis, que poft
communionem refervantur , vel fiperfunt ; non remanere veruin corpus
Domini ; anathema ſ. Veus , Sit quis.dixerit , vel præcipuum fructum
S. Euchariftia elle remiffionem peccatorum , vel ex ea non alios cffeétuspro
venire ; anathemafit. Vitus. Si quis dixerit , in Euchariſtia Sucrameno
to Chrifturi Unigenitum DET Filiuni non effe cultu latriæ , etiam externo ,
adorandum , atqueidco nec feftiva peculiari aliqua celebritate venerandum ,
neque in Proceſionibus ſecundum laudabilem , H univerſalem Ecclefia ri.
tum & confuctudinem , folemniter circumgeftandum , vel nonpublice , ut
adoretur , populo proponendum , ego cjus adoratores effe idololatras ; ana
thema fit. ' VIImus. Si quis dixerit , non licere S. Euchariftiam in Sacra
rio refervari, fed
ftatimpoſt conſecrationem aftantibusneceſſario diftribuen
dam , aut nonlicere, ut illa ad infirmos honorifice deferatur ; anatbema
fit.
VIIIvús. Si quis dixerit ; Chriftum in Euchariſtia exbibitum ,ſpirituali.
ter tantum manducar , & non etiam ſacramentaliter , ac realiter ; ana
themafit. IXnus. Si quis negaverit, omnes &fingulos Chrifti fidelesutri
14sque fexus , cum ad annos diſcretionis pervenerint , tcrieri fingulis annis ,
faltem in Paſchate , ad communidandum juxta praceptum S. MatrisEc
slefia ; anathemafit.--XImụs. Si quis dixerit, ſolam fidem efle ſuficientem
preparationem ad ſumendum S. Euchariftiæ Sacramentum ; anathema
ſit. Et ne tantum Sacramentum indigne , atque ideo in mortem , & con
demnationem ſumatur , ftatuit , atque declarat ipſa S. Synodus , illis , quos
conſcientia peccati mortalis gravat ,quantumcunque ctiamfe contritos exi
frimient , babita copia Confeffarii neceffario præmittendam effe confeffionem
San
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO . 473
1 facramentalem . : Si quis autem contrarium docere , prædicare , vel pertin
naciter afferere , ſeu ctiam publice diſputando defendere præfumpferit , en
ipfo excommunicatus cxiftat. His adne & ere Canones reliquos opus
eft, quos de fumptione utriusque fpeciei , & parvulorum communione
perfectos legimus Seffione 2 1.Suntautem : Imus. Si quis dixerit, ex
DEI præcepto , vel neceſſitate falutis omnes , & fingulos Chrifti fideles18
tramque ſpeciem S. Euchariſtia Sacramenti ſumere debere ; anathema fit.
Ildus. Si quis dixerit, S. Eccleßam Catholicam non juſtiscauffis ; & ru
tionibus additctantfuiflè ut Laicos , atque etiam Clericos non conficientes ,
, ut Laicos,
fub panis tantummodo ſpecie communicaret , aut in eocrrafſe; anathema fit.
Illtius. Si quis negaverit - totum & integrum Chriftum omnium gratia
rum fontem , & auctorcm fub una panis fpécie fumi ; quia , ut quidam
falfe vifferunt , non fecundum ipfu Chrifti inftitutionem fub ntraque ſpecie
fumatur , unathema.fit. IVtus. Si quis dixerit , parvulis , antequam
ad annos difcretionis pervenerint , neceffariam elle Enchariſtie communio
nem ; anathema fat.

Canones de Mille Sacrificio.

Imus. Si quis dixerit in , Miffa non offerri DEO verum , & propri.
am Sacrificium ;aut quod offerri non fit aliud, quam nobis Chriſtudarim
ad
manducandum ; anathemafit. Idus. Si quis dixerit illis verbis : hoc faci:
te in meam commemorationem , Chriftum non infituiſſe Apoftolos
Sacerdotes ; aut non ordinaſje , ut ipfi , aliique Sacerdotes offerrent corpus ,
& fanguinem fuum ; anatbema fit. IIltius. Si quis dixerit , Mife Sam
erificium tantum efſe laudis & gratiarum aétionis , aut nudam comme:
morationem Sacrificii in cruce peralti ; non autem propitiatorium ; vcl Joli
prodeffe fumenti ; neque pro vivis , & defunctis , pro peccatis, pænisſão
tisfačtionibusg & aliis neceffitatibus offerri debere ; anathema fit. IVtus.
Si quis dixerit , blasphemiam irrogari S. Chriſti Sacrificio, incruce
per
acto, per Miſc Sacrificium ; aut illiper hoc derogari; anathema fit. Vtus.
Si quis dixerit, impofturam efle Miffas celebrare in honorem San torum , &
pro illorum interceffione apud Deum obtinenda , ficut Ecclefia intendit
anathema fit. Vitus. Si quis dixerit , Canonem Miſje errores continere ,
ideoque abrogandum effe ; anathema fit. VIImus. Si quis dixerit,cæri.
monias , veſtes , & externa figna , quibus in Miſſarum celebratione Eccle
fia Catholica utitur , impietatis irritabula eſſe magis , quam officia pietatis ;
Anathema fot . VIIIvus. Si quis dixerit , Millas, in quibus Sacerdosfolus
000 2
Su
 476 PARS II. DISSERT. III. CAP . I.

Sacramentaliter communicat, illicitas effe , ideoque abrogandas;anathema

fit. IXnus. Siquis dixerit, Ecclefia Romana ritum , quo fubmiſſa voce
pars Canonis , & verba confecrationis proferuntur , damnandum effe ; aut
lingua tantum vulgari Miſam celebrari debere ; aut aquam non mifcen
dam eſſe vino , in calice offerendo , co quod fit contra Chrifti inftitutionem ;
Anathemafit.

Errores Vaticana Cenſura aboliti

.

Imus. Sacrilegi ſunt judicandi , qui jus ad Comenunionem percipicn

dam prætendunt ,antequam condignam de deli &tis fuis penitentiam ege
rint. damnatur ab Alexandro 8vo A. 1690. ' Ildus. Similiter ar.
cendi funt a S. Communione , quibus nondum ineft amor DEI purifimus,
& omnis mixtionis expers. Ab eodem. IIItius. Præcepto Communio
nis annue ſatisfit per facrileg am Domini manducationcm . Ab Innocentio
11. 2. Martii 1679. Vtus. Duplicatum ftipendium poteft Sacerdos
pro eadem Miffa liciteaccipere , applicando petenti partem etiam ſpecialif
Jimam fructus , ipfimet celebranti correſpondentem , idque poft Decretum
Urbani 8vi. Ab Alexandro 7mo 24. Sept. 1665 . Vtus. Poft De
cretum Urbani poteft Sacerdos , cui Miſſæ celebranda traduntur ',per ali
um ſatisfacere, collato illi minore ſtipendio , aliaparte ftipendii fibiretenta.
Ab eodem . Vitus. Non eft contra juſtitiam pro pluribus Sacrificiis ftia
pendium accipere , & Sacrificium unumofferre; neque etiam eft contra for
delitatem , ctiam promittam etiam promiffionc juramento firmata , danti
pipendium , quod pro nullo alio offeram. Ab eodem . : VIlmus. Manda
tum Tridentini factum Sacerdoti , facrificanti ex neceffitate cum pcccato
mortali , confitendi quamprimum , eft confilium , non præceptum .Ab Ale
xandro 7mo die 18. Mart. 1666 . VIIIvus. Illa particula : quam .
primum , intelligitur, dum Sacerdos ſuo tempore confitebitury Ab eodem .
IXnus. Sacrificium Miſa non alia ratione cft Sacrificium , quam gencro
li illa , qua omne opus , quod
fit , utfanétafocietate homo DEO inbare
at. Eſt propoſitio Michaelis Baji N. 45.damnata a Pio 5. Grega
rio 13. Urbano 8. ſummis Pontificibus,

CA
 Di EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 477

CAPUT I.

De natura , inſtitutione , ac virtute Sacramen

menti Euchariſtiæ .

ARTICUL US 1.

Sitne Euchariſtia in Lege Nova verinominis

Sacramentum , ab Auctore Chriſto inſtitutum ?

Nominibus ordiar , quibus excellentiffimum Religionis

S.I.A noftræ myſterium deſignari
comperto . Prima omnium , atque communi nomenclatione Ex
chariſtia nuncupatur OTO TŪS Euxapisias , quod omnium opti.
ma , nec melior DEO gratiarum ačtio deferatur,atque, dum unige.
nitus Filius victimam agit incruentam . Subſequuntur tituli re
liqui, quibus appellari fuevit : Corpus & Sanguis Chrifti , inde
quod DEum - hominem , reali præfentia intimun , comple &tatur:
Menſa Dominica , Cæleftis;aut Cæna a tempore, & modo inſtitutionis
Divinæ: Panis ſuperſubſtantialis , panis vita , aut Angelorum , du & a O
rigine a materia , & effectu : Sacramentum altaris a loco : Synaxis ,
ſeu Collectio a cætu , in quo conficiebatur : Sacramentum Sacramen
torum ob eminentem ante cætera præſtantiam : Viaticum , quod ſit
extremum ægrientibus maximo ſubſidio ; denique : Communio
& Communicatio fecundum Paulum : calix benedictionis , cui benedici.
mus , nonne communicatio fanguinis Chriſti eft?ea pariter ceu ar & iſlimo
vinculo Chriſto Capití , reliquæque fidelium ſocietati conjungi
mur . Porro : olim Veteres Eulogiam dixere ; cum benedi ione,
& confecratione paretur : accedimus ad myſticas Eulogias ( ſcribit A
lexandrinus Cyrillus epiſt. ad Neftorium ) 85 ſanctificamur partici
carnis , & pretiofifanguinis omnium noftrum Salvatoris
pes facti ſacræ
Chriſti. Potiſſimum tamen hac eadem voce particulæ , de pani.
bus a populo oblatis abſciſſæ , non conſecratæ quidem , ſed tamen
peculiari benedictione fignatæ , denotabantur.
DEFINITI0 . Eſſentiam rerum , quarum nomina callemus,
atoma definitione apertius explicatam reddere connitimur : eft
igi.

1
 478 Pars II. DISSÉ R I. III. CAP . I.

igitur Euchariſtia Sacramentum Corporis , & Sanguinis Chrifti fub fpe

ciebus panis, & vini ja Chrifto inßitutum ad ſpiritualcm animarum nofira
rum refcétionem . Subnititur definitio fide Orthodoxa , Patrum
omnium fententia , ac demum Conciliorum Luteranenfis , Florenti
ni , Tridentini fan & ione; id quod per conſecuturas paginas palam,
pleneque demonſtrandum recipio. Illud ex eo dubium commo
vent Scholarum Præſides, omniane recenfita peræque Sacramen
tum intrinfece conſtituant :an panis , & vini fpecies tantum ; an in
ſuper corpus & fanguis Chriſti ? an ſubjectæ materiæ confecratio ?
Dabimus quæſtionibus iftis reſponſa propediem veriora , dum
præceſſerit ratio temporis , in quo inſtitutionem myfterii a Chri
fto peractam definire oportebit. Huic curlim , quafi aliud a & u
rus, adjicio : tria itidem hoc in Sacramento reperiri. Imo. Sve
cramentum tantum : ſunt fpecies panis , & vini confecratæ . 2do.
Res Sacramenti : eft fpiritualis animarum nutritio per gratiam fan
&ificantem . - 3tio. Res, & Sacramentum : five corpus, & fanguis
fed
Domini , quæ non modo fignificantur per ſpecies conſecratas,
etiam fignificant ſpirituale aniinæ nutrimentum .
$. II. Nullam in dubitationem , dum Evangelium conſula
tur , acciri poteſt, quin Diviniſfimus Redemptor Euchariftiam ,
ceu pignus ſui amoris perpetuuin , pridie niortis fuæ condide
rit ; at quæſtionem inftaurant nomulli, fueritne ea diệs Luna 14.
primi menſis , cujus fub vefperam poſteriorem , a peracta more
Judæorum legali Cæna , ad Novi Teſtamenti fummum Sacramen
tum conſtituendum Chriſtus acceſſerit. Pro eo curatius defini.
endo multa prægredi debent puncta notationum , quomodo fe :
quentibus adnitar exhibere.
Trno. Menfis YO ') Niſan , vernitemporis , inter Judæos primus
erat , unde anni 'ſacri exordium ducebatur : de hoc Exodi 12. le
gimus: menfis iſte vobis principium menfium primus erit in menfibus anni.
Reſpondet menfis iſte Martio noftro partim , partim Aprili , quo
modo alibi narraſſe me memini inInftit. de Angel & Hom . pag. 21 ,
Dies iſtius quarta decima juſſu Doniini ad Paſcha cultu ſempiterno ce .
1
lebrandum ftatuitur v.ibidem 5. & 6. Erit autem agnus, decima jam
die dele & us, absque macula - fervabitis eum uſque ad quartam deci
mam diem menfis hujus : immolabitque cum univerſa multitudo filiorum
Iſraël ad vefperam . Porro : eadem dies profefta fuit ab ortu uſque
folis occafum ; cum interea dies feſtivos à vefpera diei antegreſlą
ufque vefperam ſequentis calcularent. Tido. Eodem menſe diet
quin
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO . 479

quinta decima ( ſcilicet a veſpere diei quartæ decimæ computaca )

feſtivitatem azymorum , ſeptem ipfis diebus fic duraturam , ut
prima folum , & ultima ſancta fuerit , atque ſolemnis , inchoabat,
veluti Levit. C. 23.præcipitur: menſeprimo ( Niſan) quarta decima die
menfis ad vefperum phafe Domini eft, quinta decima dieMenfis hujusfole
mnitas azymorum Domini eſt ,ſeptem diebus azyma comedetis. Et antea
Exodi 12. ſeptem diebus azyma comedetis - dies prima erit fancta , atque
folemnis, & dies ſeptima eadem feftivitate venerabilis , nihil operis fucietis
in eis · Comedetis azyma ufque ad diem viceſimam primam -ſeptem die
bus fermentum non invenietur in domibus veftris. Cum vero juxta
mandatum Levit . C. 23. V. 32. a veſpera uſque ad vcſperani celebrabitis
Sabbata veſtra, conttare debeat , dies feftos Judæorum ab occafu
folis inchoatos in fequentem uſque occafum deſüſle , ideo Pafchæ
etiam folemnitas die quarta decima fub vefperam ordiebatur , ad
vefperam alteram finienda : unius ergo diei feftivæ periodus du
plici vefpera claudebatur : altera diei erat initium , finis altera.
IIItio, Paſcha , ut vel ex dictis clarere poterit , conjungebatur al
teri folemnitati,quam azymorum vocant ;eft tamen diſtincta penitus
cum ratione præcepti, tum ritus , & ſignificationis : debebat au
tem populus Ifraeliis plane diebus per legem recenficam a fermen
tato abſtinere , folumque vefci pane azymo. " Wto . Ordinem cele
britatis , primo in Ægypti Paſchate præftitutum , continuas per
ætates religioſe obſervabant Judæi , puta die 14. exeunte fub ve
g
ſperam ; unde 15.dies, ac primus azymorum cæpiffet. Id quod
præter Scripturæ teſtimonia ex hærefi Quartodecimanorum præ
terea pateſcet; hæc enim , morem Judæoruin primis Eccleſix fx .
culis imitata, non, utcæteri-Chriſtiani, prima poft 14. lunam Do
minica occurrente , ſed ipſa plane hujus diei veſpera folemnita
tem Pafchatis celebrabat. Ab eadem conſuetudine nec ipfius
Chriſti ærare gens Hebræa difceflit ; ftatim namque ( mutuabor
Witaffium De Eucharift. Q. 1. art. 3. Se &t. 2. ) a paſchate captus eft
Chriſtus , ſequenti luce fixus cruci, eratque fecundum Evangeli
ftarum confenfionem diesfolemnis , quæ fingula toridem funt diei
decima quartæ exeuntis argumenta. Si namque agnus mactabatur
die quarta decima poſt meridiem , non poterat - 14ta ineunte luna
comedi: meridies non diem ineuntem ; ſed medium defignat. Si
immolabatur prima die azymorum , non hoc nifi ad finem diei 1414
contigit , nifi velis contra Scripturæ reftimonium , dies azymo :
rum ultra ſeptenarium largius extendere. Si denique manducaba
tur
 480 PARS II. DISSERT . III. CAP. I.

tur ea nođe., qua luna plena erat, certe non decima quarta incunte,
tunc enim luna plena non eft. . Paucis his notationibus , curſim
attextis , altera alteram Propofitio excipiet.

Series Propoſitionum .

Ŝ. JII . PROPOSITIO Ima . Euchariſtia ve .

rum eft Legis gratiæ Sacramentum . Hoc in do
gmate comprobando , cum multis non egeat , minore utar con
tentione ; ac Imo. video omnes veri Sacramenti characteres in
eadem contineri: eſt quippe ritus facer , ac fenfibilis , ut apud om
nes conſtat: eſt Divinitus inftituta , praceptaque Lucæ 22. boc facite
in mcam commemorationem , illudque ipſum refert Paulus I. ad Cor .
11. v. 24. Denique : Chrizo pollicitante gratiam impartitur ,
& vitam fpiritualem : fi quis manducaverit ex hoc pane, vivet in æter
num . Joan . 6. v. 52. Advenit IIdo, argumentum ex Traditione
omnium Sæculorum , quæ in Liturgiis , live Latinorum ,ſive Grx
-corum , & Orientalium unquam editis , Euchariſtiæ , tanquam
myſterii a Chriſto inſtituti , commendationem luculenter exhi
bet ; exhibent infimul Patres ex omni ævo quam plurimi: Tertul
lianus , Innocentius I , Dionyſius Areopagites, Ambrofius M. Gregorius,
Bernardus , alii; omnium loco orationem proferet fuam Auguſti
.nus L. 3. de Doctr. Chrift. G. 9. N. 13. atque ſic habet : quadam pau
ca pro multis • intelle tu auguftiffima , obſervationc caftiffimi , ipfe Domi.
NUS ,
is Apoſtolica tradidit diſciplina ;ficuti eſt baptiſmi Sacramentum , &
celebratió corporis, & fanguinis Domini. Ex his lIltio. Schola Theo.
logica ratiocinationem conficier : ad veri nominis Sacramentum
poftulatur Symbolum fenfibile, Divina inftitutio , gratiaque cæleftis pro
miffio ; has autem dotes , omnino omnes , in Euchariſtia reperi
mus , quomodo diffuſius clarebit veritas in poſterum , atque eti
amnum ex di& is pateſcet ; ergo. Finem faciat penna Angelici:
ficut ( ſcribit 3. P. Q. 73. art. 1. in O ) ad vitam corporalem requi
ritur gratia , per quam homo vitam accipit , & augmentum , quo bomo
1
perducitur ad perfectionem vita ; ita etiamrequiritur alimentum , quo bo
mo conſervatur in vita. Et ideó , ficut ad vitam fpiritualem oportuit effe
baptiſmum , qui eft fpiritualis generatio : & Confirmationem , qua eft fpi:
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 481

rituale augmentum : ita oportuit elle Sacramentum Euchariftia , quod ef

2 ſet ſpirituale alimentum .

PROPOSITIO . IIda . Chriſtus antemortem

fuam noviſimum legale Paſcha non inſtruxit mo

do , fed in coronaquoque commenſalium Diſcipu

lorum manducavit ; eo plane die , luna ſcilicet14.

deſinente ſub vefperam , quomodo Lege Veteri

1 præſcribebatur . Bifariam fe& a Propoſitio fic commonftra
bitur . Pars Ima illuceſcer toro Evangelicæ hiſtoria contextu, in
21 quo mirifice Hagiographi omnes conſentiunt , fuiſſe nimirum ,
ut die azymorum primade Pafchate parando ſollicitiffime Magi
ftrum rogaverint Diſcipuli; is autem continenter incolam civita
tis defignaverit, cujus in æde agnus Pafchalis appararetur : dicite
ei ( jubet Chriſtus Matth . 26. 18.) apud te facio Paſcha cum Diſcipulis
mcis ; & Marci 14. V. 14. ubi eft refećtio mea , ubi Paſcha cum Diſcipul
lis meis manducem ? ipſe demonftrabit cenaculum grande, ftratum , &
illic parate nobis. Tum mox abeuntes Diſcipuli juſſa expleverunt;
nec mora : veſpere facto venit cum duodecim teſte Marco C. 14. eum
dem in locum , omnibusque diſcumbentibus ardentiſfimum deſi
derium ſuum aperuit, quo ferebatur,ut Paſcha omnium ultimum ,
præſcius mortis fuæ , abſolveret: defiderio defideravi TÕTO TO TÓ
oxa manducare vobiſcum . Vides jam omnes veri , ac legalis Pa
ſchatis circumſtantias adefle , ut , niſi ſacri Scriptores verborum
ambiguitate fucum fecerint, explorata fit veritas ,modo præjudi.
cia dimittantur. Nempe : Apoſtoli non de cæna communi , fed pa
ſchali Magiſtrum admonuere ; hos ille de loco celerrime admo
muit ; nec aliudniſi legale Paſcha noverunt Difcipuli ; non aliud do
mus Pater familias , ad quem properabant : paratis quoque om
njbus advenit Chriftus , manducavit in cænaculo jam ( trato , a
fermentis, alioqui tunc vetitis, emundato ; ac proindeSr. Adſunt
præterea e Patribus documenta ; qui , cum Manichæi, & Marcioni
tæ tabulas legis antiquæ , velut a DEO malo conditas , deteſtaren
tur , eas fuo temporiidoneas , utilesque multo conatu demon
ſtrare vel inde conniſi ſunt ; quod ipſe legis gratiæ Diviniflimus
Inſtitutor Pafcha , fecundum quod a Moyſe promulgatum eſt
celebrarit ; ipfe Chryfoftomus homil. 82. in Matth .cauſſam datu
Ppp rus ,
 482 Pars II . DISSERT . III. CAv. I.

rus , ob quam Paſchatis ſolemnia religioſe ſervaverit Chriſtus,

confeftim ajebat : ut omnibus ſemper ufque ad ultimum paffionis diem
non eſſe adverſarium ſe legis oftenderet. Patribus afſentitur Eccleſia ,
quæ ex ore P. P. Tridentinorum Seff. 22. Cap. 1. de Redemptore
loquuta : celebrato NB. veteri Paſcha q , uod in memorium exitus de Ægy
ptomultitudofiliorum Iſrael immolabat , novum inſtituit Paſcha, fe ipfum ab
Ecclefiaper Sacerdotes fubfignis viſibilibus immolandum & c. Ergo fa
vet huic ſententiæ ( Calmetum recito in Additione Interpretis Dillert.de
Paſcha Chriſti ſubexitum ) non recepta utcunque , fed ab ipſis Apo.
ſtolicis temporibus coepta traditio, quam fidelium omnium fz
culorum perſuaſio fulcit , Doctiffimorum Criticorum Mauduit ,
Tillemontii , Beſſinii & c. ſuffragia confirmant; atque tandem ipfa
Eccleſiæ , fi non definientis , faltem in illam inclinantis au & oritas
vindicat.

Ordo nunc poftulat, ut Pars propofitionis Ilda argumentis il

luftretur. Imo. Qui non venit legem ſolvere , fed adimplere ,
ad tempus celebrandi Paſchatis utique legitimum attenderit ;
teinpus autem lege præſtitutum eft Luna 14. primi menſis Niſan
fub veſperam ; hac igitur , nec alia , Pafchatisfolemnitatem Chri
ſtus conſummavit: iſtud ex Evangeliis, ſecum atome conſonanti
bus , lucidiſſime appareat ; nam u
, t Paſcha pararetur , acceſſe
runt Diſcipuli prima die azymorum ſub veſperam , ſive folem oc
cidentem , die , qua neceſſe erat occidiPaſcha , qua Paſcha Judæi
immolabant ; denique ante diem feftum Paſcba , ſeu ſolemnitatem
azymorum , Servatore deinceps in crucem acto , quæ profe & o
omnia Evangeliſtarum documenta invicte oſtendunt, noviſſimum
Chriſti Paſcha ſola 14. luna definente pera&um fuiſſe. IIdo. Nili
ita fit , Chriſtus extra præſcriptum tempus Pafchate defungens
( obſervat cum reliquis Witaffe ) & ſuis ſcandalo fuiſſet, & Judæ pro
ditori , aliisque inimicis præbuiſſet anſam plauſibilem ,nec necel
fariam
, ut criminarentur eum , adductoque in teſtimonium x .
dium Domino damnarent. IIItio. Sine dubio percun & antes Di.
fcipuli ilicet de Paſchate , die debito , horaque legitima perfici
undo , quærebant , nec Jerofolymorum aliquis locum commo.
daffet eſui paſchali, ni fecundum legem omnia fieri animadver
tiſſent; ponendum eft igitur, ut luna 14. ſub vefperam definento
Paſcha typicum , hoc eſt : legale, Chriſtum inter ac Diſcipulos per
a & um fit. Qui fuper eodem themate Auctores cupit utpluri
mum ſedulos, huic ego conſul fim , ut Simonnetum S. J. Muſlìpor
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO .
483
tanum Theologum adeat, quod peculiari induſtria veritatem ex :
plicet ex ordine , quem poſſumus præftolari, bellillimo. Tract.
14. de Euch. Diſp. 2. Art. s . 8. 1. & fequ. adjicitque præterea
Harduini noſtrifyftema circa præſentem controverſiam , illud.
que ſolida criſi exagitat non modo ; ſed etiam rejicit tanquam
nudum partum vivacioris ingenii.

PROPOSITIO IIItia. Eodem prorſus tema

pore , fed legali cæna penitus abſoluta, admirabi.

lis Euchariſtiæ Sacramenti inftitutionem Chri

ftus fufcepit ; in quo thematis pun & o tantum abeſt, ut mul

eis immoremur , ut duo potius fuffragia omnino fufficiant ; pri.
mum fufficit Scriptura : vcſpere autem facto , prima ſcilicet azymo.
rum die , venit cum duodecim , & diſcumbentibus eis , os manducanti
bus , ait JEfus : Amen dicovobis, quia unus ex vobis tradet me, qui man
ducat mecum agnum Pafchatis. Subinde manducantibus illis , accepit
JEſus panem , & benedicens fregit , & dedit eis , & ait : ſumite, hoc eft
corpus meum . Et accepto calice gratiasagens dedit eis - O ait illis : bic
eſt Sanguis meus novi teſtamenti , qui pro multis effundetur. Marci C.
14. Hanc in narrationem hiſtoricam commentans Hieronymus
inquit : poftquam NB. typicum Pafcha fuerat impletum , agni carnes
cum Apoſtolis comederat , aſſumit panem &c. Tom . 4. Comment. in
26. C. Matth. Quid hoc autem fit aliud , atque inſtitutionem ordi
ri illius Sacramenti , quod per Eccleſiam Euchariſtia dicitur ; ergo
c. Alterum documentum ſuppeditat Tridentina oratio , paul.
lo ſuperius ex Sef. 22. Cap. I. commemorata, ubi fignificanter di
citur , Chriftum celebrato veteri Pafchate mox novum : Corporis ,
& Sanguinis fui , in memoriam tranfitus ſui ex hoc mundo ad Patrem
adornaſſe. Paucis dicam : ex conſenſione Evangeliſtarum om
nium Chriſtus die azymorum prima dapes legales Paſchatis mandu .
cavit , quibus finitis Euchariſtico epulo difcipulos refecit : dies do
zymorum prima ſub vefperam diei exeuntis eft luna 14 ; Chriſtus
igitur luna 14. ſub vefperam & Paſcha ad morem Judæorum , &
novum legis gratiæ de ſingulari amoris fui teſtimonio celebravit.
COROLLARIUM. Itaque cænam myfticam , intellige Auguftif
finium Euchariſtiæ Sacramentum , in pane azymo Chriſtus Inſti
tutor abſolvit : erat quippe dies quarta decima fub vefperam , quo
Ppp 2 pla
 484 PARS II. DISSERT. III. CAP. I.

plane temporis panem fermentatum edere , aut etiam domeſti

cos inter parietes reconditum aſſervare graviſſimis erat vetitum ;
ecce ! legem V. T. repeto : primo menfe quarta decima menfis ad ve
Speram comedetis azyma ufque ad diem vicefimam primam ejusdem menfis
ad vefperam : ſeptem diebus fermentum non invenietur in domibus veftris.
Qui comederit fermentatum , peribit anima ejus de cætu Ifrael. Exodi
C. 12 .

Reflexiones Adverfarie.

S. IV. Præteritis iis ( erit quippe locus alibi opportunior ) quæ

ſubſtantiam inſtitutionis , ipfiusve Sacramenti infeftant , illa folum di
luenda aggredior , quibus aut legale Chriſti Pafcha , autiſtius certa
temporis differentia folet impeti. Ajunt ergo ſecundum Philoponum
multiplici" hæretico errore infamem , quosdam Græculos , ut pro
fermento ſuo ſecurius pugnent , Nicolaum de Villa Gagnonis , Anto
nium de Dominis famoſuin Eccleſiæ deſertorem , Hieronymum Vec
shietum Florentinum , Grotium & c. Ajunt, inquam , ultimam Chri
ſti cænam non Paſcha legale , ac verum , fed unice commemorativum
fuiſſe
propterea ; quod Imo Joannis 13. C.legitur : ante diem fe
ſium Paſche I c. nondum ergo tempus Paſchatiserat : erat antici
pata cæna , in memoriam veri Paſchatis, quod Servator morte
præventus celebrare non potuit. Iterum Ildo. quum dixiflet

Chriſtus Judæ ad finem convivii : quod facis, fac citius ; id Apo

ftoli interpretabantur de eo , quod dixiſſct ei JEſus: cme ca , quæ opus
ſunt nobis ad diem feftum ; tunc igitur temporis ſola fuit præparatio
ſolemnitatis ; non ipſa Paſchæ ſolemnitas. Illtio. Ad montem de
hinc Olivarum oranti ſupervenit globus ſatellitum , armis inſtru
ctorum , ad vim inferendam , quod , ne ficret in Pafchate , leges ,
moresque Judæorum prohibebant : acceſſit poftea accuſatio , da
mnatio , ipſique Judæi extra Prætorium Pilati ſe continebant, ut
non contaminarentur; ſed ut manducarent Paſcha Joan . 18 . Necdum
igitur paſchali agno ſe refecerunt ; & quod eſt conſequens, ne
que cum Diſcipulis ſuis ipſe Chriſtus. IVto. Erat paraſceve pse
jeha hora quaß fexta Joan. 19. qua in crucem erigi Chriſtum , po
ſtulabant Pontifices : conſtat autem paraſceven nihil eſſe aliud , ate
que præparationem feſti; unde videas ante Pafcha celebratum in
cruce Chriſtum emori , ipfa die preparationis Paſchalis. Vto. Si
pri
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 485

prima die azymorum , peracto legali Paſchate , ſcenam tragicam

in Chrifto perfecerunt ſacrilegi , quonam pacto dicere poterant
antehac , confilium de occidendo ineuntes : non in die fefto , ne forte
tumultus fieret in populo. V ito. Aliquanto poft Judæi Præfidem con
venientes rogarunt, ut reorum corpora , e ſupplicio depofita ,
ante Colis occafum tumularentur: ne remanerent corpora in cruce Sab
batho ; erat enim magnus dies ille Sabbathi ; quocirca dies fecunda azy
morum cum Sabbatho concurrit ; ſic autem Chriſtus feria ſexta , ac
die azymorum prima crucifixus Pafcha celebrare non potuitſecun
dum legis præſcriptionem . VIImo. Conftat Traditione Eccle
fix : eo anno feſtum Pentecoſtes in Dominicam incidiſſe ; quod re
vera falleret ; nam ſi Chriſtus die Jovis ſub vefperam lunx 14. Por
fcha legale peregit, ut ſolemnitas azymorum die 15.in feriam tam
incidente, contigerit, tum quinquagefima dies ( a ſecunda die azymo
rum , feu 16.menfis Niſan pro Pentecofte ſecundum Levit. C. 23 ,
computanda ) non Dominica , fed Sabbathi dies fuiſſet ; ac proinde
No. VITIvo. Ad Paſcha legitime celebrandum opus erat , ut in
templo prius Sacerdotum miniſterio agnus immolaretur, eoque
demum ftantes , accinctis renibus , baculumque manibus geſtan
tes Judæi veſcerentur ; quorum nihil eft , quantum de Chriſto
narratur , obſervatum ; ac proinde & c." ] Xno. Denique ; & Pa
trum fententias mutuantur : Tertullianus fiquidem die primo azy
morum , quo, Agnus ut occideretur ad veſperam , imperavit Moyſes,
Chriſtum obiiſle afleveranter pronunciat; & Chryſoſtomus Hom ,
85. in Matth . docet, Sacerdotes , & Scribas, in procuranda mor ,
te Chriſtioccupatos, ad diem fequentem Paſcha diſtuliſſe. Quam
obrem ex omnibus pun & is adverſariorum , ſtrictim recenfitis,
neceſſarium foret conſequens, ut Servator Diviniſſimus ultimo vi
tæ anno aut Paſcha legale celebraverit nullum , ſed vulgare dun
taxat convivium ; aut certe diem a lege præſcriptam mortis im
minentis cauſſa anteverterit , quodque denuo confequitur : luna
14. deſinente fub vefperam neque agno Palchali , neque pane Eu
chariſtico Diſcipulos recrearit ,
ß . Quantumcunque hæc clamoſiora fint , nihil tamen a pro
poſito deterrebimur ; ut immo veteri do & rinæ , atque etiam com.
muni Ecclefiæ ſenſui conſtanter adhæreamus ; vel itidem propter
ea ; quod Quæſitores fidei ( ſic teftificatur Janus Nicius Erythræ
us in Pinnacothec. Virorum Illuſtr .) ſententiam noftræ oppofitam ſe
vere confixerint, tanquam, quæ conficta ſit contra S. Litterarum fi
dem ,

ร
 S ERT
456 PA Ros 11. DIS . III. CAP . I.

deni, contra Ecclefia univerſe auctoritatem , contra S. Patrum doctrinam .

Sed nunc minutatim ex ordine reſpondeamus. Ad Imum . Joan.
nis verficulum ad reliquorum Evangelia commetiar : Matthæus
ait C. 26. prima die azymorum : Marcus C. 14. primo die azymorum ,
in qua
quando Paſcba immolabant : Lucas C. 22. venit dies azymorum ,
neceſſe erat occidi Paſcha ; ergo , quod ait Joannes : ante dicm feftum
Paſcha , peræque non diem anticipatum ; fed veram Agni lole
mnitatem deſignabit ; eritque fenfus : ante diem feftum , ſi compu .
tus ineatur populariter fecundum dies naturales, & uſuales , iſti nam
que a media nocte ad medium no&is alterius producuntur. Conc.
li legaliter, fecundum curatiorem loquendi modum , quo dies feſti,
numerantur a veſpera in veſperam . Nego. Nempe : tametfi fe
ftum azymorum , & Pafchatis 14. die ab occaſu folis inciperet , ta
men vulgo obtinuit , ut tota dies quarta decima inſtar pervigilii , &
quinta decima tanquam fefta,magisque, cumprimis a noctis medio ,
conſpicua , quod eo temporis primogenitos in terra Ægypti per
cuſſerit DEus , haberetur. Ad eum modum legitur in C.Levit.
23. V. 5. Decima quarta die menfis ad vefperam Phaſe Domini erit , &
NB. decima quinta die menfis hujus folemnitas azymorum eft ; ubi tamen
utraque folemnitas ſuum habuerat ex vefperediei 14tæexordium ,
idemque in temporispun&um recidat, dicente Luca C. 22. appro
pinquabat dies feſtus azymorum , qui dicitur Paſcha. Si ergo cæna Pa
Ichalis ( obſervatio Witafii eft) fiebat ante diem 1 5 tum NB. naturalem ,
Es ufualem ; dies autem decima quinta dicebatur feftum Paſchæ ;
quid inſolens erit , fi . Joannes , de cæna Chriſti ultima diſſerens,
aſſerat pro vulgari gentis more , eam factam eſſe ante diem fe
ftum Pafchæ ?

Ad IIdum . Nego Conf. Equidem arbitrari poterant, velle Chri.

ftum fummo mane offerre ſacrificia , atque ideo miſifſe Judam ad
victimas , non item agnum Pafchatis, cujus præparationem Petro ,
& Joanni antehac dederat in mandatis , eoque ipſo jam veſceban .
tur , coëmendas : & quanquam nocturnum tempus eflet , diesque fe
ftus , id tamen neutrum officit ; tum , quod hac no & e Jeroſoly .
mis vigilaretur , ipfæque templi fores patefcerent ; tum , quod
nulla ſit in Scripturis lex , quæ prohibeat rerum neceſſariarum
coëmptionem ,ac præparationem extra Sabbathum ; quantumvis ve
citum fuerit die azymorum prima , & ultima ad opus ſervile ma
nus accingere.
Ad Iltium . Uccunque daremus , hoc legibus antiquis inhibi
tum
 DE EUCHARISTI Æ MYSTERYO. 487
tum fuiffe , nihil tamen reflexio objicientis urgeret ; quando
hic neceffum non eft , furorem & amentiam Judæorum excuſare
qui in occidendo Servatore alioqui ſacratiflimas quafque leges
violare non dubitarunt. Dicam vero : actus illiusmodi non olim

fuiſſe re ipfa illicitos , quando præſertim de criminibus in religio

nem admiſlis , quemadmodum de Chriſto maledici fomniabant ,
agebatur; ut conſtat ex Numeror. C. 15 ; ibi enim , quiSabbatho
ligna collegit , mox comprehenditur, & in pænam lapidibus con
tumulabatur. Quod autem pedem inferre in Prætorium ſibi du
xerint religioni, non inde cauffa petenda eſt, quafi nondum Pa
ſchali agno refeciſſent ſe ; erat quippe mane poſt veſperam lunz
14tæ ; fed ut reliquas victimas Pafchales: oves, boves Esc.reliquis
diebus mađandas , impolluti ederent ; eft igitur hoc loco TÒ Pom
ſcha latiſſimæ ſignificationis, ut ad victimas pacificas folum refera
tur , quas peracta agni immolatione inſtruere conſueſcebant. 0
biter nota ; To Táoxa tribus modis adhiberi . Imo. ſecundum figni
ficationis rigorem erit ipfa dies , quo agnus ad eſum immolabatur.
2doo-penes lignificationis latitudinem pro Sacrificiis, per ſingulos a
zymorum dies offerendis. 3tio. pro ipſa ſolemnitate, diebus iplis ſea
ptem duratura . Ita Chryfoftomus homil. 82.in Joan.
Ad IVtum . Ea dies dicitur Paraſceve Pafchæ , ſeu feria ſexta ante
Sabbathum dierum Paſchalium , de quo clarius Marci .C.15. crat
paraſceve, quod NB.eft ante Sabbathum v. 42. Conc. fic dicitur, tan .
quam fuerit dies præparationis pro agno Paſchali conſecuturo.
Nego . Ait igitur Evangeliſtes Paraſceve Paſcha,ad indicandam ſex
tam feriam ante Sabbathum , quod inter feptem dies azymorum
( hos omnes fimul collectos hebdomadam Pafchalem appellabant )
numerabatur. Denique: Paraſceves nomen denotat ciborum prx,
parationem : iſta autem folo Sabbatho fuit vetita , non item die
bus feſtis reliquis ; nec igitur ante celebratum Paſcha, ſed ante
Sabbathum in cruce fpiritum reddidit DEus -homo, quantumli
bet dicatur dies fuiſſe Paraſceves Pafcha.
Ad Vtum . Hoc conſilium architectati ſunt binis diebus ante.

greſſis : erat Paſcha ( ſcribit Marcus C. 14. ) Azyma poſt biduum ,

&quarebantfummi Sacerdotes & Scribæ , quomodo eum - occiderent & c.
deinde vero rabie occæcati fententiam immutarunt , propterea ,
quod Judam non ſine pollicitatione tumultus vitandi haberent
criminis manuductorem , & major in Chriſtum inferretur con
tunelia , & fefto die , tothominum millibus undique Jerofoly ,
mam
 PARA II. Dis's E KT.SHII. CAP. I.
458
ſam afluentibus , crucifigeretur. Convenientífline Chryfo .
ftomus homil. 80. in Matih. Conſidera , inquit , valde ipſos timere, non
DEum , neque ne majus ſcelus cllet in ipſa Pafcha celebratiorie tam tetrun
facinus facere ;ſed homines , & tumultum : ira tamen inflammati , poftcai
quam proditorem invenerunt , commutati expectare non potnerunt : fedin
M17
ipfa foleminitatc ipfum occiderunt.
Ad VItum . Is dies magnus Sabbathi non eapropter vocatur, tan
quain in hoc ad vefperam fuerit Pafcha ; verum quod in hebdo
madam Paſchalem , omnium folemniffimam , incideret ; aut certe ,
quod eo Sabbatho oblatio manipuli fpicarum , unde ad feſtuni Pente
coſtes computatio inira , celebraretur ; fic ergo caverune Judæi,
ne remanerent in cruce corpora Sabbatho . Porro : dies azymo
rum fecunda cum Sabbatho revera concurrir ; tum feria fexta Pt
raſceves in crucis patibulo Chriftus obiit , ac die quidem azymo
rum prima ; ſed non ante , quam Paſchali agno , ciboque Encha
riſtico difcipulos antegreſſe, feria fcilicet quinta fub veſperam lra
na 14 , unde prima dies azymorum & legale Paſcha ſumebat ini
tium , recreaffer. Nimirum : dies prima azymorum ( pag. 479-)
feſtiva erat', ac folemnis: dierum autem feſtorum periodus a vce
spera priore ad vefperam alteram recurrit ; atque ideo dies azymo.
rum prima feria quinta ſub exitum diei ordiebatur , defitura die
Paraſceves ſub veſperam , intra quod temporis fpatium & legale
Paſcha , & vitam in cruce Redemptor abfolvit.
Ad VIImum . Multas hic vias reſpondendi Auctores offerunt ;
ego binas ſeligam , pro arbitratu ſuſcipiendas. Ima. inquit : dies
50.ad feftum Pentecoſtes numerandi fichabebant , ut numerus qui
dem dierum iniretur a ficunda azymorum die ( quæ ultima Chrifti
ætate fuerar Sabbathun ) at non incluſive , fed excluſive; ac propter
ea numerabantur præſtituti dies a Dominica , ut quinquagefima
abhinc dies denuo in Dominicam inciderit. Nec obftat, quod hinc
confequi neceſſe lit , manipulum fpicarum die Sabbathi demeflum
fuiſſe ; nam opus illiusmodi fervilc, Sabbatho peragendum , inhi
bebarur , niſi tamen ad cultum DEI & Religionem fpectaret ; id
quod arguere poffumus ex verbis Chrifti Matth. C. 12. dicentis :
an non legiſtis in lege , quia Sabbathis Sacerdotes in templo Sabbathum vio
lant , & fine crimine fünt ? 2da. e Baronio ad A.C. 34. Bellarmino
L. 3. de cultu , & gloria S.S. C. 13. deprompta fic effertur : a fecun
da die azymorum numerandi funt dies 50 , dum illa in Sabbathum
non incurrat ; fi autem incurrit , velut anno Chriſti emorientis
con
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO, 489
contigit ; tum ab altera die conſequente , live Dominica , numera
tio ducebatur. Rationem Baronii exaudiamus : quia,inquit, cum
boc anno die fequenti Pafchatis effet Sabbathum , quo falccm in meffem mit
tere vetitum erat · manipulum boc anno conftát oblatum fuiſſe ipſo die
Dominico , que Dominus reſurrexit , cujusipſe elevatas manipulus figis
ram exprimebat. Ex his alterutram , fed prioribus conſonam , ut
objectio dejiciatur , opinationem ample &teris.
Ad Villuum . Quanquam nihil explicate fimilium circumftan
tiarum Scriptura meminerit ; dubitare nihilominus haud addecet,
quin a Diviniſlimo Magiſtro neceſfaria rituum adjun &ta religio
fillime fuerint obſervata ; quod vero fcribant Evangeliftæ , non
ftetiffe, fed diſcubuiffe diſcipulos , inde eruitur, folum in primo Æ
gyptiaco Pafchate ftandum fuiffe paratis ad iter , non autem necef
fario in reliquis confequentibus. Alii ex Philone L. 3. de vita
Moys exiſtimant , Sacrificium Paſchale ab omnibus Patribus fa
milias extra templum parari potuiffe ; unde legimus: immolabit C
um univerfa multitudo filiorum Ifrael.advefperam . Exod. C. 12. v. 6 .
Quid ? quod neque abfurdum eſt aſſerere , uti Sacerdotes prius
1 iminolaverint agnos; deinceps familiis diftribuendos ; quomodo
colligitur e L.2. Paralip .C.35.v. 12 ; atque hoc pacto , affatim re
fponfum eſſe objectioni adverfariæ , non improvide arbitramur.
Ad IXnum . Tertullianus communi fententiæ his verbis ſuis non
adverfatur : prima enim die azymorum utrumque accidit , & Pa
fcha celebratum a Chriſto , & horis dehinc conſequentibus mors
Chriſti ipfa. Prima dies azymorum ( ait Calmetus) æque diceba
tur & dies 14. lune , & dies 15: proxime fuccedens , quod fole
rbnitares a vefpera priore Judæi calcularent , adeo , ut rectiffime
a Tertulliano dictum haberi poflit , Chriftum die prima azymo
rum obiiffe , die fcilicet 15. lune , cujus exordium , veſpera ſcilicet
antegreffa diei, Pafchalis agnus conſecraverar. De Chryſoſtomo
deinceps dicam : Eum quidem opinari, tanquam Scribæ, & Pha
rifæi Paſcha hoc anno diftulerint , fed ab ifta fententia non fine
cultu debitæ venerationis recedimus ( pag. 479. ) Atqui præ
terea communem Ecclefiæ traditionem nihilominus amplexatur,
quum ait , bomil. 85. in Matth. Chriſtum luna 14. juxta legis præ
fcriptum officio agni Paſchalis manducandi defun & um fuiſſe.
Quod fi demụm Epiphanium bærek so . adduxerit aliquis , ubi
Chriſtum die 1.4. immolatum pronunciat ;id de immolatione typica
tantum incerpretabimur ; quatenus Pafchalis agnus figura Chriſti
erat in ara crucis propediem imiñolandi,
aqq SCHO
.
490 PARS II. DISSERT. III. Cap . I.

SCHOLION. His recenfitis adjungenda cenſui fequentia

Imo . Chriftum nođe ultima triplici cæna qſum fuiſſe : légali , in
qua edebatur paſchalis agnus : myſtica, in qua inſtitutio Sacra
menti Euchariſtiæ peracta : denique ufuali , in qua reſidua edulia
abſolvebantur : confonat Scriptura & ratio congrua , decebat
quippe , legem prius impleri veterem in Paſchate celebrando ,
quam Novi Teſtamenti myſterium conſecretur ; tunc aic Joannes
C. 13. cæna facta lavit Diſcipulorum pedes,
' & menfa Euchariſti
cæ Corporis , & Sanguinis fui dedit initia ; demum vero in cz .
Ka ufuali fruſtulum azymi Judæ Iſcariothi porrexit. Ildo. Judas
prodiror communioni Euchariſticæ interfuit , eadeinque refe.
Aus eft ; ut tamen buccella intincta , eidem foli tradita , non fuerit
panis conſecratus ; ſed vulgaris. Idcirco M. Aurelius Tract . 62 .
in Joan. N. 3. Non autem , utputant quidum negligenter légentes , tunç
Judas , in porređa panisbuccella , Chrifti corpus accepit . Intelligen
dum eft enim , quod jam omnibus eis diftribuerat Dominus Sacramentum
Corporis & Sanguinis fui, ubi & ipfi Judaserat ,ficutS. Lucas ( C. 22 .
V. 19 . & 21. ) evidentiſſime narrat : ac deinde ad boc ventum eft, ubi fea
cundum narrationem Joannis apertiffime Dominus per buccellam tinctam ,
atque porrectam , fuum exprimit traditorem , fortaffis per panis tinctio,
nem illius fignificans fi& tionem . IIItio. Poft buccellan , narrat hagio
graphus , introivit in Judam Satanas , tam propter facrilegum
priorem efum , quam quod beneficiis tantis cumulatus obdurue.
rit , & traditionem Magiſtri , ſecumi tacite conſtitutam , mox exe
qui continenter decreverit ; hac ex caufa fubditur : cum ergo ac
cepiffet buccellam , exivit continuo Jc., IVto. Ad unum ſi colligamus
omnia , denuo palam clareſcet : Chriftum in pane azymo , non au
tem fermentato Euchariſticum epulum celebraſſe ; jam enim illo
temporis dies azymorum ſepteni initium ſumpſere ; ac proinde &c.

$. V. PROPOSITIO IVta : Euchariſtic

Sacramenti eſſentia ponenda eſt in toto aggrega

to , ex ſpeciebus panis, & vini, fimul & corpore,

ac fanguine Cbrifi conſtante. Allertio Scholarum
ifta ante reliquas ( quibus ſpecies confecratæ ut folum connotantes
Chriſti corpus , ac fanguinem , aut viciſfim , dicuntur præſentis
Sacramenti ſubſtantiam conſtituere ) plane verior eft. Ejus con
troverſiæ quod nupere ( pag. 478. ) memoriam ingeſſerim , hoc
earn
 DE EUCHARYSTI MYSTERIÓ :
491
eam loco argumentis volam dirimere Probatur Imo. Euchari,
ſtix Sacramentum quiddam habere debet , quod Symbolum fit
externum ac ſenſibilę , tum præterea , quod cultum latriæ ex fe
fe mereatur ; porro : fenſile redditur per ſpecies facramentales, &
adorari dignum eſt ob redlem corporis & fanguinis Chriſti extan
tiam , his fpeciebus contentam ; utroque igitur , ut intrinſece hu
jus myfterii ſubſtantia conſtituatur', eit neceſſe. .IIdo . Panis Eu
charitticus , docente Scriptura, Patribusque univerſe conſenticn
tibus, eftcibus animæ , eft panis de cælo defcendens, quem , opor
tet , veneremur cernui : nihil iftorum folis fpeciebus congruit , nili
corpus & fanguis Chriſti peræque ad effentiam Sacramenti pertine
at , nec folum connotetur ; alioqui cæna myſtica non cibus eſſet
animæ , fed cibum fpiritualem duntaxat XétiucOS reſpiceret ; cr
go Ir. MTtio. At neque in corpore tantum , & fanguine Chriſti
ratio ejusdem Sacramenti refidere poteft ; quando utrumque nul
lo ſenſui fuapte innoteſcit ; proindeque Symbolum ſenlile non
foret, ac quod eodem cadit , non eſſet Sacramentum . Sapientif
fime Tridentinum Sell 13. Can . 1 , anathemate eos percellit , qui
in S. Euchariſtiæ Sacramento NB. vere , realiter , 3 fubftantialiter
Chriſtum contineri' inficiarentur ; duo itaque naturam Euchariftiæ
coriſtituent : alterum : quod continetur ,fcilicet Chriſtus : alterum ,
quod continet , fpecies nimirum facramentales. IVto. Accedunt
Patrum ſuffragia. Irenæus L. 4. C. 34. aſſerit,Euchariſtiam conſta
re ex re terrena ( fpeciebus ) & cælefti, quæ Chriftus eft. Auguſti
nus vero , ut quidem laudatur a Gratiano de Conſecr. Dift. 2. Cap.
Hoc eft. hoc , inquit, modis omnibus approbare contendimus , Sacrificium
ſcilicet Ecclefiæ duobus conftare , viſibili elementorumſpeci
e, & inviſibili
Domini N. J. C. carne , 8Janguine : Sacramento os re Sacramenti , id
eft corpore Chriſti ; ficut perſona Chriſti conftat , conficitur DEO Who
mine.' Nunquid autem Chrifti perfona , non per connotationem ,
fed intrinſece DEO , & homine conſtituitur ; ac proinde. Verbo
dicam : Euchariſtiæ Sacramentum in re permanente ( id per anteoc,
4 cupationem , dum aliquando nervofiflimis probabitur , interim
verilmum poftulo ) conſiſtit ; nihil autem præter ſpecies, &
Chriftum , realiter cxftantem , permanet ; in his igitur utrinque ac
ceptis conſiſtet. Nempe : huic duntaxat complexo convenit, elle
fignum ſenſibile , animam ſanctificans, nutriensque in modum ci,
bi, ac potus fpiritualis : fpeciebus quideni , velut rei fenfibili, Cori
Q992
po
 492 PARS II. DISSERT. III. CAPI

pori vero , ac Sanguini tanquam fpirituali edulio animam ſan & ifi
canti. Ergo & C.

Refelluntur Objecta.

S. VI. Erit iſtorum ordo illiusniodi , ut quidam velint ſolas fpe.

cies ; alii folum corpus ,ad Chrifti fanguinem : hi pariter verba confecra
toria ; ilti demun adjunétam quoque fumptionem , ad eſſentianiEu
chariſtici Sacramenti conftituendam pertinere. Periclitemur. Imo
loco ajunt :ſpecies panis , & vini , poft conſecrationem fuperftites,
integrum Euchariſtiæ Sacramentum abfolvunt , dummodo, quod
revera fit , corpus & fanguinem Chriſti connotent; equidem Sa
cramentum ſignuni eft viſibile inviſibilis gratiæ : Colæ fpecies fi
gna eſſe poſſunt viſibilia ; ac proinde. Nec aliter Innocentius III
Cap. cum Martha. Extrav.de celebr. Miſſæ locutus, cum ſpecies Sacra
mentum effe pronunciavit. Eadem ratione Cap. boc eft. haud pri
dem laudato, ſpecies appellantur Sacramentum ;Corpus vero Chri
fti & fanguis res Sacramenti. Ad hæc: S. S. Patres , cumque his
Synodus Tridentina , Corpus & fanguinem Chriſti eſſe in Eu .
chariſtiæ Sacramento , confitentur , quæ loquendi methodus cura
ta non foret , niſi fola ſpecies , Chriſtum complexæ , propriam inte
gri Sacramenti rationem abſolverent. Confonat Tridentino
Romanus Catechiſmus P. 2.de Euchar. l . 8. ubi de Corpore , &
Chriſti ſanguine , de conſecratione , & perceptione ait : hæc omnia
minus proprie dici Sacramenta , perſpicuum eft ; ipfa autcm panis & vini
ſpecies veram , & abfolutam hujus nominis rationem babent. Denique:
opinationem ſuam elucidant facto Berengarii , qui hærefim fuam
recantans in Concilio Romano 113. Epiſcoporum , Præſide Nico
lao S. P. fide fumma profeffus eft , in Euchariſtia non folum eſſe
Sacramentum , ſed etiam Corpus Chriſti : in qua certe fidei confeſ
fione ſpecies duntaxat Sacramenti naturam abſolvere dicuntur ; ut
itidem Patrum nemo ſit reluctatus.

B. Ad Imum . Nego affertum ; & quanquam Sacramentum ex de

finitione generica fignum fit fenfilc gratiæ inviſibilis ; non tamen om
nia ſenſibilia eſſe debent, quæ cujusdam Sacramenti naturam com
ponunt ; eſt quippe dolor pars Sacramentum pænitentiæ confti.
tuens, & tamen fenfus ratione ſui nequaquam afficit. Itaque fo .
la ſpecies Symbolum audiunt ſenſibile, aut fui unius cauffa non om
ni
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 493

nino efficax procurandæ gratiæ . Conc, fimul efficax , nifi Corpus &
fanguinem Chriſti inſuper adjiciamus. Nego. Sub hxc : textus
Innocentii talis eft : diſtinguendum eft fubtiliter (hoc peræque D. An
gelicus obſervat ) inter tria , qua funt in Sacramento hoc diſcreta , vide
licet formam viſibilem ( intelligit ſpecies facramentales ) veritatem
Corporis Chrilti, & virtutem ſpiritualem procurandi gratiam . For.
ma eft panis & vini : veritas , carnis of languinis : virtus , unitatis &
cbaritatis. Primum eft Sacramentum , non res ; fecundum eft Sacra

mentum & res ; tertium eft res , & non Sacramentum ; ad quam oratio
nem curatiſſime attendentibus manifeftum fiet, uti lummus Ponti
fex fpecies conſecratas duntaxat elle Sacramentum aſſeruerit , quate
nus ex tantum fignificent , nec fignificentur. Coni. quatenus tota
ratio Sacramenti , adequate ſumpti , in iiſdem reperiatur. Nego.
Nunquid & Corpus Chriſti idem S. Pontifex Sacramentum appel
lavit ut tamen addiderit eſſe præterea in eo rem Sacr unenti con
ſiderandam ; quod non modo rem facram fignificet , ſed præterea
fignificetur. Darem vero manus vi& as objicienti, ſi modo dixiſſet
Innocentius : tantum fola ſpeciesfunt Sacramentum ; fic enim reliqua
a Sacramenti hujus conftitutione excluderentur ; dicebat autem :
fpecies ſunt Sacramentum tantum , quod his folis nudum fignum rei
facræ tbeoricum adveniat; cum interea , ut. N. L. myfterium cum .
primis practicum ſit gratiæ Divinæ Symbolum , omnino requira
tur ( pag. 13. 17. & 122.) Altera Auctoritas , e jure Pontificio
mutuara , eamdem plane explicationem ſubire debet; atque adeo
ſpecies Sacramentum vocantur > non quod fuapte gratiam effici
ant; ſed quod unice auctorem gratiæ præſentem denotent: tum
Corpus & fanguis Chrifti res Sacramenti appellantur ; quia per
Species ſignificata , ut nihilominus gratiam fan &tificantem practice
fimul manifeſtent, eadem intelligimus. Deinde: fruftra eft, quod
vitioſam loquendi methodum velint adverſarii Patribus , & Tri
dentino , nifi fua loquendi methodus valeat, affingere ; nam :
quomodo vere , ac proprie dicimus: anima eft in bomine , etiamfi
ex anima homo confletur , ac corpore ; ſic etiam genuina erit lo
cutio : Corpus , Ô Junguis Chriſti eft in Sacramento Euchariſtia , licet
Euchariſtiam e fpeciebus conſecratis ſimul , ſimul & corpore ac
fanguine Chriſti conftitutam fateamur. Breviter :non eſt impro
prius loquendi modus , dum aſſeruero : Pars eft in toto ; ex quo
formula Scholarum hæc enaſcatur : Chriftus continetur in Eu
B
chariftiæ Sacramento tanquam pars in toto , a quo inadequate diftir ,
gui
 494 PARS 11. DISSERT. III. CAPUT I.

guitur Conc, tanquam merum contentum in continente , velut in hieron

theca hoſtia , aut reliquiæ . Nego. Neque infuper hæreas velim in
eo , quod identidem Euchariſtia nominetur Sacramentum Corporis ,
ET fanguinis Chrifti ; ficut namque baptiſmus Sacramentiem baptiſini
quandoque dicitur ,ita poterit Sacramentum Corporis Chrifti Eucha
riſtia appellari , ut tamen Chriſtus ipfe fub nube ſpecierum oe
cultus Sacramentum audiat. Ulterius : CatechiſmiRomani ſenſus
eft: in fpeciebus veram , & abfolutam rarionem Sacramenti effio
reſcere , dum ad folam fenfibilitatem myſterii attenditur. Conc, dum
præterea virtusgratiæ effectrix confideratur. Nego, Sic æque di
cam de Sacramento pænitentiæ , ad dolorem animi comparatos
quanquam eo abfente Sacramentum fit omninonullum . Immo
‫و‬
quid multis ? videtur mens Catechiſmiconfecrationem , pereeptioni
fociatam , reſpicere , quæ nullus omnium ad Sacramenti permanen
tis naturam conſtituendam probabiliter advocabit. Ad factum
Berengarii in eorum ſententia , qui argumentis graviflimis Eum .
dem Sacramentariorum Parentem commonſtrant , refpondeo : Be .
rengarii confeſſionem juxta prævium iſtius errorem explanan
dam eſſe , docuit nempe : in Euchariſtia nudum effe fignum Cor.
poris , & fanguinis Chriſti, non Chriſtuin ipfum incime præfen
tem ; ac propterea fateri debuit , Sacramentum hoc non effe ve .
futi nudum fymbolum , ſed plane realem Chrifti extantiam in eodem
reperiri : confentio, inquiebat , Sanctæ Romanæ, & Apoftolicæ Sedi , &
ore e corde profiteor panem & vinum , quæ in altari ponuntur ,
poft confecrationem non folum Sacramentum ( hoc eft non folum fic
gnam Chriſti ) ſed etiam verum Corpus, fanguinem D. N. 7. C. elle
& c. Atque hac commentatione pofita , nihil eft , in quo ob
jectioni nos eſſe debitores agnofcamus,
Sed contra :Admirandum hoc præſens Sacramentum non qui
dem folis ſpeciebus , aut Chrifti corpore ſolo , conſtituitur ; fed
illud tamen e vero dicetur : Euchariſtiam non eſſe aliud , quam
fpecies , ut connotantes Chriſti realem præfentiam ; aut Chriſtum , qua
tenus connotantem ſpecies Eucharifticas; itaque ad illius eſſentiam com
folum Chriſti Corpus fufficiet.
ponendam vel ſole ſpecies , aut B. tali
idiomate metaphyſico futurum eſt, ut fola connotatio Sacramenti ef
fentiam abfolveret ; quod apprime falliffimum ; dabo igitur paul
lo liberalius , has aſſertiunculas veras eſſe , dum v.g. ſpecies con
notent Corpus Chriſti, ceu partem Sacramenti Euchariſtici, ac vi
ce verſa. Conc, dum merus reſpectus, puraque relatio ad quoddam
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 495

extrinfecum fingitur. Nego. Sacramentum quodlibet ex ſe ſe fym .

bolum effe debet fenfibile : fic autem CorpusChriſti non eſt ; ite
rum : Sacramentum quodlibet ex ſe ſe ſenſibile gratiam procurare
debet; hanc vero folæ fpecies minime procurant ; ac propterea
non unum amborum , ſed utrumque faciet rationem Sacramenti.
: Ildo loco laborant evincere , tanquam Chriſti Corpus folum Euchari
ftiam conftituat. Ergo dicentes audio : Patres ſæpenumero Eucha
riſtiam Corpus Chriſti appellant; eftque in eo vis fan &tificandi, &
animam fpiritualiter reficiendi repofita; unde ratio præſentis Sa
cramentieruitur. Quemadmodum ex vulgari quoque fidei con
feflione clarere debet , qua confitemur, fub altcrutra ſpecie , totum
atque integrum Chriftum , verumque Sacramentum fumi; Chriſtus ita
que Sacramentum erit , utſpecies neque pars Sacramenti effe poffint,
Et vero : ſi cultu latriæ panis Euchariſticus colendus eſt, jam ra,
tionem Sacramenti a folo Chriſto derivare oportebit ; eft autem
verum Antecedens ; non enim ad ſpecies adoratio porrigitur ; er.
go. B. ad Imum . Patrum locutio eſt tropica ., quod partem præci.
puam pro toto fumpferint; non ergo fpecies Euchariſticas a com
plexo Sacramenti excluſas voluere : adeo nempe de aliis ha & enus
myſterựis loqui conſueſcimus, ut baptiſmum vocemus ablutionem ,
Confirmationem vero chriſmationem , quin aut illum ſola ublutio
aut hanc fola chrifmatio cæteris dimiſſis perficiat. Ulterius, quod
ad vim ſanctificandi , animamque nutriendi fpectat , ajo : hanc in
Chriſticorpore , & fanguine primario reſidere , ut nihilominusfpes
cies conſecrata excludendæ non ſint , cum nequeant a Sacramenti
fubftantia divelli. Demus enim hypotheſim , ut Chriſtus novo
prodigio fpeciebus la&is , aut carnis , vel rei cujusdam alterius
contegatur ,hoc certe pacto , quantum eſt ad præſentem Aucto
ris gratiæ inſtitutionem nequaquam fpiritualiter animam eſſet refe
&urus ; ergo ad fpecies panis , & vini conſecratas inſuper recur
rendum , quum toti Sacramento virtus indita fit procurandi gra.
tiam ; opportune Cyprianus Serm . de Cæna Dom . Cibus , ait , hic ve
ſpeciem , & Sacramentum nos tactu ſanctificat. Alii
rus fincerus NB.per
cum Simonneto concedunt , fpiritualem refectionem foli Chriſto ſub
fpeciebus latenti deferendam eſſe , in quo quiddam fingulare an ,
te Sacramenta reliqua Euchariſtiæ attribuunt ; cum in ea tripli
cem Chriſtus operationem perficiat : qua DEUS tanquam cauſis
principalis , & phyſica : qua homo , ut caufa principalis meritoria , ac
demum ceu cauffa inftrumentalis proxima , percorpus & fanguinem
ſu
1
 496 Pars II. DissERT . III. Cap. I.

fuum animas fideles in modum cibi , ac potus fpiritualiter nu

de generali Sacramen
triendo ; ſic vero dicere poftea oporteret:
torum notione neceſlum non efle , plane utomnés Sacramenti
partes gratiam efficiant, modo totum Sacramenti complexum
hanc efficacitatem lortiatur : & ego in hoc , ut quidem mihi vi
detur, opinionis dumetum manus non inimittam . lidnm eft de
fidei profef fione Tride ntina ; ſed in hac contr a Calvin ianos fénfus
eſt , tam ſub fpecie panis , quam vini integ rum adeffe Chriſtum
totum que , ac verum haber i Sacra mentu m ; non autem , velut fi
fub fpecie Sacramentum Euchariſtiæ lateret : hæreticorum nem
pe fuit protervus error, ut fpeciem utramque ad conftituendum
Euchariſtiæ Sacramentum omnino neceſſariam ſint conteftati
flltio. Euchariſtia , quum adoratur , veneratio latrevtica ad totum
Sacramentum attinet ; ut tamen Corpus Chriſti abſoluto cultu pro

pter fe ; ſpecies vero cultu relativo honoremus , quatenus ſub iif

dem contineri DEum -hominem doctrina fidei allequimur; eft igi
tur diſpar adorandi ratio , non utrinque per omnia fimilis. Nec
dividendæ funt per mentem fpecies , dum myſterio Euchariſtico
inclinamur , quemadmodum nequeMagipermentem faſcias fepa
rarunt , nec ullus prudentum purpuram , quando illi Divinum
puſtorem in præfepi , hi Regem terrenum adorant. Forfan vero
percontatio fuccurret :quarenam Chrifti humanitas ( per Inflit. de
Inçarn . pag.550. ) eodem abſoluto latriæ cultu ,nec fic tamen in Eu
chariſtia honorentur fpecies ; nam , ficut iſta ad fuppofitum Theant
dricum , ſicillæ ad Sacramentum attinent ? R. per rationem diſparem :
quia cultus abfolutus non debetur nifi nature rationali ( per eafdem In
. pag. $47. & 629.) qui profecto titulusfpeciebus Eucharifticis non
Bit
competit; ut non dicam , humanam Chriſti naturam Divinæ in u
nitatem perfonæ Theandricæ hypoſtatico nexu ſociari; quali fpe
cies Chriſto Euchariſtico conjungi , negabit omnis , cui fides ve
ra illuxerit.
IIItio loco formam confecratoriam fubftantie ejusdem Sacramenti ach
jungunt. Videlicet Imo. Quodlibet N. L. Sacramentum (pag. 67.)
rebus perficitur tanquam inateria , & verbis tanquam forma ; ac
dedit nempe verbum ad elementum , ait Auguftinus, og fitSacramen
tum ; quocirca Euchariſtiam fimul confecrationis formula conſtituet;
quorfum enim Florentinum in Decreto . Tertium . dixiffet : verba
confecrationis : hoc eft corpus meum : bic eft fanguis meus , formam ef
fe Euchariftiæ ? quemadmodum enim forma : ego te baptizo & c.
in
 : DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 497

intrinfece ſpectat ad -myſterium baptiſmatis , fic pleræque forma :

boci eft corpus meum c. ad Euchariſtiæ Sacranientum fpectabit.
Confirmatur : Euchariſtia eſentialem ordinem dicit ad verba conſe
crationis , illaque ipſa fignum ſunt rei ſacræ , & ad ſpiritualem re
fectionem fignificandam a Chrifto inſtituta ; ac propterea S c. IIdos
Per verba confecrantia conſtituitur Euchariſtia in rationefigniſen
fabilis : fenſile fignum , ac ſacrum , Sacramentum eſt ; itaque in ra
tione Sacramenti per verba celebrantis Presbyteri conſtituetur,
Nimirum : 'omne Sacramentuin cærimonia ſacra eſt , a Chrifto in
ftituta ': li formulam conſecrationis demas , qui erit cærimonia ſa
era ? nain neque ſpecies Euchariſticæ , , neque Chriſti corpus, St
fanguis lub nomine ritus facri venire poſſunt. IIItio. Quid ni di,
catur formam confecrantem moraliter perſeverare , ut ea præteris
ta nihilominus Sacramentum permaneat Euchariſticum , Sic in
cæteris Sacrainentis uſuvenit , veluti eriam conſenſus unius con .

jugis moraliter perſeverat , fi quando non revocetur .

Be ad imum . Nego Comf. Vigilanti verbo ex mente Florentini
ufi fumus , cum Sacramenta verbis , & rebus perfici nupere de.
fendimus: aliud eftperfici , aliud confiitui ; atque ita formula con ,
fecrante perficitur: Euchariſtia , quin eadem ad confitutionem ejus
demmet Sacramenti intrinfece pertineat. Nunquid enim & intens
tione myfteria noftræ Religionis perficiuntur ( pag.71..) quin ic
circo partem conftitutivam agat intentio ? Nimirum : licuci panis &
vinum , quod tranfubftantiatione pereant ; lic neque formula , quæ
tranfiit , ad conftituendam Euchariſtiam accerfi poteft, Nec van
ler ulterior objicientis adjectio ; mox etenim dilpar ratio fubde
tur : quoniam baptifmus in actione tranfeunte : Euchariſtia in re pera
manente conſiſtat ; id quod ante omnia Sacramenta fingulare ha
bet , atque præcipuum ; baptiſmus igitur , aliaque Sacramenta
canſinilia ,'e verbis tranfemmtibus conftare poterunt; non poterit
Sacramentum permanens , cujus itidem ut forma ac materia om
ninto fit permanens , oportet. Immo : Synodus laudata aperte
fignificat, verba conſecrationis nullatenuseſſe de conſtitutiva intrin
fico Euchariftix ; fic namque adhibita verborum cautela afferuit ;
Forma bujus Sacramenti funt verba Salvatoris - - ; Sacerdos enim in
perfona Chriſti loquens boc NB . conficit Sacramentum ;nam ipſorum ver
borum virtute ſubſtantia panis in Corpus Chriſti , ſubſtantia vini in fan .
guinem. NB. convertuntur. Audin?? conficitur: panis & vinum virtute
Confecrationis convertuntur ; non iftis vero hoſtix Euchariſtice
Rrr Con
 1498 PARS II. DISSERT . III . CAP . I.

conftituuntur. Dup lex hic

Duplex hic præterea Scholarum diſtingio poterit |
opitulari ; ut ſcilicet aliter habeat ſe Euchariſtia in fieri, aliter in
facto effe ( pag. 70. ) & verba conſecratoria formamlagant Eucha
riſtiæ , ubi paratur ſub momentum tranfubftantiationis. Conc. dum pa.
rata eft , deincepsque Sacramentum permanet. Nego.
Ad Confirmat. reſpondebis , probeque diſtingues : dicit effen
tiulein babitudinem , velut ad cauffam inftrumentalem proximam ; cujus
efficacia panis & vinum in Sanguinem , & Corpus Chriſti conver
tuntur. Cono. velut ad careffam intrinfecum conſtituentem . Nego. Tunc
enim nihil aliud , atque fpeciebus conſecratis obvelatus Chriſtus
menti Catholicæ occurret,ficubi Sacramentum permanens cogis
tabitur . : Porro : non nego conſecrationem effe fignum rei fa
cræ, quatenus per eam tranſubſtantiatio innotefcit. Conc, ut per eam ,
dem gratia habitualis , ceu vera interior animarum ſanctitas , ex
opere operato procuretur. Nego. Erit proinde forma exterior , non
autem interior , & conſtituens myſterium Euchariſticum . Ultimum
denique adjectum procul multa deliberatione inficiabor; non e
niin de Chrifti inſtitutione ad denotandam refectionem anima
rum ſpiritualem verba confecrationis evecta ſunt ; fed unice præſen
tiam Corporis & fanguinis Chriſti practice manifeſtant, & quod
eodem cadit , Sacramentum Divini convivii velut cauſſa inftru
mentaria & proxima efficiunt . Aliud eſt de formulis Sacramento
rum tranfeuntium , quæ in ipſamateriæ applicatione fan &tificantem
gratiam veluti baptiſmus ablutione ſub verbis Evangelicis pera
eta regenerationem { piritualem ) operantur.
di Ildum . Propolitio major vera eſt, modo fpectetur Eucha
riſtia in fieri. Conc, in facto elle. Nego. Sic nimirum fpecies conſe
cratæ per ordinem ad formulam antegreffam fignum ſenſile di
centur ad Chriſti realem præſentiam , veramque animarum refe
ctionem praćtice ſignificandam . Dehinc minor propofitio ita eluci
dabitur : fignum lacrum , & ſenſibile revera Sacramentum eft ; li
tamen iſtius efficacitate gratia procuretur. Conc: fi duntaxat Au
thor gratiæ ſub fpeciebus , deſtructa panis & vini ſubſtantia , re
ponátur. Negó min . E Conf. In reliquis repetenda iterum diftin & io :
.
Sacramentum , in fieri ſpectatum , cærimonia facra eft ; nonitem ,
fi in factó elle confideretur. Ratio fenfilis cærimoniæ in omnibus fé ·
exerit, quæ facra functione ceſſante , & ipfa deſinunt ; cum interim
Euchariſtia , ex cæteris præftantia eminentior, haud functio nie
ra eſt, vel deſinens cæriinonia ; ſed phyfice permanens Chriſti Sa
cra
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO .
499
cramentum ; illa igitur, quæ ſubſtantiam illius conftituunt , phy
fice permanentia effe debent.
Ad Hitium . Quum ejuſcemodi objectiunculam ( pag.71.) pri
mis digitis leviter contingerem , iſtorum refponfionem , quimora
dem formulæ confecrantis perſeverantiam ad Sacranientum Eucha
riſtiæ jam paratum advocant , tantisper mutuatus ſum , dum am
plior elucidatio , veriorque incurrat ; hanc præſente loco adfe
cutum me potero arbitrari , dicamque : Nego affertum ; enim vero
res proprie, phyficeque permanens ſecundum omnes fui partes pbyl
se permaneat , oportet; cſt autem Euchariſtia vere', proprieque
Sacramentum permanens , peracta fcilicet confecratione fecun
dum totam fuam ſubſtantiam perſeverat ; atque ideo TC. Erit
inſuper ad adiectam comparationem fequens diſcrepantia : quod
reliqua Sacramenta ſint res ſucceſſiva , fluenterque exiſtant , pro
quibus partium fucceffiva extantia , moralisque perduratio ſatis eſt.
Quod autem depaétione conjugali in extremis affixum memini , hoc
peræque diluitur ; cum confenfio unius non revocats fecundum
prudentum æſtimationem perinde fit , tanquam fi conjux in præ
lens actu confentiat ; at verba conſecrationis ( adjuvat fcribentem
Simonnetus ) poftquam prolata ſunt , non poſſunt cenleri, tan .
quam continue a Presbytero pronuncientur ; unde iis præter
euntibus vix ac ne vix quidem penes moralem æſtimationem mo
raliter perſeverure poterunt judicari. Revera & c.
Sed dices : Ecquidnam tandem in Euchariſtia , quatenus perma
mente , materiam aget , quid formam ? Tum demum exquirenda
pariter ratio , cur ipfa panis Euchariſtici fumptio ad hujus effen
tiam pertinere nequeat ? Reſpondet Tournely : Eachariſtia in fieri
haber pro materia pánem & vinum , & pro forma verba confecratio.
mis : fed in faito effe ', dici poteſt , fpecies externas habere rationem
materiæ , & corpus Chriſti, aut certe ſignificationem fpiritualis nutri
tionis habere quaſi rationem formæ :neque in hoc quidpiam pea
riculi elle videtur , quod ex quæſtione mere ſcholaſtica dependet:
Ad alterum inquium : Si dogmaeſt, ut nemo omnium dubitat, Chri
ftum eſſe in Euchariſtia ante fumptionem , fi eadem cibi inftar eft,
ac porus ſpiritualis, facile ailequimur , fumptionem non effe de ſub
#antia ejusdem Sacramenti , eſſe vero torius duntaxat Sacramenti
applicationem , fine qua effectum ſuum non forciretur ; cum foli
manducation promiſſa ſit vitaæterna. Sed jam mihi prolixiori efi
fe non licet ; ero opportunius alibi...
Rrr 2 SCHO
 ( 500 .PARş II. DISSERT . III. CAP . I.

-' * SCHOLION . Geminorum obliviſci non poteram, atque hæc

modo definienda ſunt. Imo. Corpus Chriſti ſub fpeciebus panis,
& fangais ſub fpeciebus viní unum eft fpecie infima Sacramentum ;
Auctor videlicet legis gratiæ Euchariſtiam inſtituit ad modum
ergo , quæ unum moraliter convivium inſtau
fpiritualis convivii ;
-rants unum facient Euchariſtiæ Sacramentum , non plura : por:
ro Corpus. & fanguis Chrifti unum faciunt moraliter convivium
fpirituale ; ſic enim ad'animarum refe &tionem paratur ; mgo & c.
Recitabo ſententiam Angélici 3.P.Q.73 . art. 2. in 0 Hoc Sacrae
mentum ( Euchariftiam intelligit) dicitur unum ſpecie ; ordinatur e
nim adſpiritualem refe&tionem quæ , corporali conformatur ; ad corpora
lems autem refe & tionem . duo requiruntur , fcilicet cibus, - 85. potus Et

ideo etiam ad integritatem bujus Sacramenti duo concurrunt , ſcilicet : [ pi:

ritualis cibus , e spiritualis potus , fecundum illud Joan. 6. Caro mea
vere eft cilus , & fanguis meus vere eft potus. Ergo boc Sacramen ,
tum multa quidem ejk materialiter ; fed unum formaliter , & perfe tive.
Nec diſlonac Romanus Catechiſmus, dum ait :: licet dua fint elemen
ta's panis ſcilicct 5 vinum : non tamen plura Sacramenta , fed unum tar
tuna efle , Ecclefia, auctoritate desti confitemir atque unum quidem ,
son quia individuum fit , fed quia unius reir( refectionis fpiritualis )
fignificationem habet; Nani quemadmodum cibus es potio , qua-dua di
verfa res funt , ad unam tantum rem adhibentur , ut ſcilicet vires corpo
risreficiantur : ita,etiam duas illis diverſas Sacramenti ſpecies reſpondere,
confentaneum fuit. P. 2. C.4. Q. 10. Ac proinde, licet duplex ſit
geminæ materiæ confecratio ſub forma Evangelica duplici , u
traque tamen in unum coaleſcit ſpirituale convivium ; unamque fie
gnificat ſpiritualem animarum nutritionein : duplex confecratio ma
teria ( Angelicum repeto ibidem ad 3tium ) bujus Sacramenti non
poteſt plus habere , nifi quod hoc Sacramentum matcrialiter eft multa , in
quantum his una refe & io abſolvitur. Ildo. Corpus Chriſti ſub
fpecie panis , itemque Sanguis fub fpecie vini , quatenus ſeorſum ſu
mibilia , plura ſune Euchariſtiæ Sacramenta , numero duntaxat di
verſa. Enim vero Sacramenti Euchariſtici tota ratio inde pe

titur , quod ſit ſignum practicum ſpiritualis refectionis ; tale au

tem & Corpus Chriſti eft, & Sanguis fub gemina ſpecie ; ac pro
pterea numero, non ſpecie diſcrepant. Unde alia quadantenus u
trinque reperiunda ſignificatio , diverſa ſolum eft penes modum
fignificandi ; non item rem fignificatam , effe & umque ſacramentalem :
clarius & diſtinctius quidem per fanguinem potio ; çibus vero per
Cor
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 501
Corpus Chriſti denotatur ;ſed quoniam corpus vivum eft , & fan
guis vivus , differt magnopere a potu & cibo corporali, quorum
alterutro plenum , confummatumque convivium celebrari nequit :
Addo : in rebus corporatis famen & fitim diverſas elle organorum
affe & iones ; at in ſpiritualibus fames , & fitis ſunt unum idemque ;
ut adeo , cum in Euchariſtia Corpus Diviniftimum famem explet ,
peræque fitim fpiritualem reſtinguat,& fanguis, quum fitim de
pellit , famem infuper ſpiritualem exatiet. Perappoſite Auguſti,
nus Tract. 25. in Joan . ſuper verbis : qui venit ad me , non efuriet ,
& qui credit in me , non fitiet unquam , commentatur : quod dixit :
non efuriet,hoc intelligendum eft, non fitict unquam ; utroque enim il
La ſignificatur æterna fatietas, ubi nulla eft egeſtas.
COROLLARIUM : Inter Sacramentum Euchariftiæ ſub,una,
& alterum fub dupliciſpecie nullum eft difcrimen penes efficaciam : &
hoc , atque illud refe &tionem fpiricualem ex opere operato procu
rat ; eft unice penes fignificationem diverſitas in eo , quod per Eu. '
chariſtiam ſub utraque fpccie manifeſtius , quam fub una , effe & us
facramentalis declaretur. Ergo fideles , ſub unafpecie cæleſti con
vivio refeæi, integrum Sacramentum participant , quantum ad
cfficaciam ; licet non quantum ad fignificantiam ; hanc loquendi for
mulam ex Bonaventura in 4. Diſt. 11. P. 2. art. I. l. 2. interea
mutuabamur,

ARTICULUS II .

Quæ ſit Euchariſtiæ parandæ materia , quæ

neceffaria forma ?

Oeconomia Quaftionis.

sQ Uæ conſecrationi fubdenda fit materia, quæ demum in ea

VII. dem ſacramentali functione fit, a Presbyteris recitanda
forma, hic loci geminis diſquiretur. - Volam vero antegreffe hære
fum meminiffe , quarum etiam lectorem ingenuum , fiquidem
minutatim turpiflimam quarumdam conſuetudinem ifthic remi
niſci vellem , revera ſuppuderet; nec tamen veritatis obliviſcar ,
nec modeſtiæ . Igitur Gnoftici abortiyum infantem in mortario
$
con
Y
 502 PARS 11. DISSERT. III. CAP. I.

contulum , melle , pipereque conditum, Euchariſtiæ ſuæ , fordidis

libidinibus operam addicentes, præſtituebant ; ut narrat Epipha
nius hærefi 26. Ophiræ utebantur pane , fed quem ſerpens al
lamberet : hoc nempe animal peculiari cultu proſequebantur
quod fomniarent : ejus conſuetudine Protoparentes noftros u
fos fuiffe , & fuiſſe reapſe Chriſtum , qui de Cælo deſcendens
fcientiam boni & mali attulerit ; de his Auguftinus L. de hæref.
C. 17. habent verum colubrum affuetum corum pancs lambere , atque ita
eis vclut Euchariſtiam fanétificare. Manichæi, infamiam meran , me
ramque turpitudinem in convivio fuo , ut perperam vocabant ,
Euchariſtico exercentes , vinum juxta peculiare ſectæ ſuæ placi
tum magnopere exhorrebant. Alii , Artotyritæ dicti , panem &
caſeum invicem ſubacta offerebant. Jacobitæ Seculo 6to pani
confecrando oleum addidere. Sæculo undecimo Michael Cæ .

rularius Patriarcha C. P.panem fermentatum , illumque duntaxat ,

idoneam docuit Euchariſtiä parandæ materiam . Ulterius : quod
ad matcriam Calicis attinet, Ebionei, Encratita , Tatiani , Manichæi vi
po rejecto aquam adhibuere , quod fubinde Hydroparaftatæ exem
plum titulo fobrietatis imitabantur ; alii pro materia lac fumple
funt, aut uvas integras. Alexander III. epift. ad Upſalienſem Ar
chi- Præſalem damnat corum abufus , qui uvas ficcas , vel ſubſi
dens vini purgamentum conſecrabant.
S. VIII. Nunc conſequens eft , ut de Euchariſtiæ confecrandæ
formula diſſeramus, in qua denuo deerrantes hæretici ſub confpe.
& tum aliquem venturi ſunt, venientque præterea Catholici. Ér
go Bucerus in C. 26. Matth. ut verba quæpiam in paratione Eu
chariſtica uſurpari debeant , non omnino fore neceffarium opi.
natur : Lutherus de Captiv. Babyl.C. de bapt. voces quales quales in
Sacramentis pro lubitu adhibendas decernit : Calvinus L. 4. Inftit.
C. 17. ad verba concionalia refugit : de Waldenſibus narrant , uti
loco formulæ orutionem Dominicam recitaverint. Ex oppoſito D.D.
orthodoxi mira confenſione decernunt , in parando Euchariſtiæ
myfterio non voces duntaxat quaslibet , ſed ipſas plane , a Chri.
fto conſtitutas, proferri oportere ; ſcilicet: in conſecratione pa
nis : hoc eft corpus meum ; calicis : hic eft fanguismeus , vel itidem :
hic eft calix fanguinis mei. Sed neque iſthic a quibusdam litigiis cel
fatur ; nonnulli enim cum Scoto in 4. Dif . 8. l . 2. ad 2. conten
dunt, ut præter verba Evangelica , a Chriſto enunciara , voces
Timul antecedentes adhibeaneur ; ne videri poffit ſenſus deelle ,
200
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 503

aut Presbyter non in Chriſti, fed ſua perſona formulam eloqui :

Armacanus L. 9. ll. Armen . C. 3. ad conſecrationem calicis exim
git ſequentia : hic eft calix fanguinis mei , novis eterni teſtamenti ;
non item cætera . Alii , atque Græci cumprimis , volunt inſuper
precationem five antegrellam , ſive fubfequentem neceſſario poſtula
ri , ſpectata Sacramenti validitate : in Latino Canone antecedito
ratio : ut nobis fiat Corpus , & fanguis &c. in Græco paullo mox ſub
ditur : ut mittat Spiritum Sanétum fuum ſuper propofita dona , panem
faciat Corpus Chrifti , vinum vero fanguinem ejus , immutans ea Spiritu
Sanctofino. Atque hæc ( animadvertit Witafius ) illa famoſa eft Græ
corum opinio de formula conſecrationis , plerisque Latinis ( om
nibus fere dicam ) a multis fæculis ita odiofa , ut vix ac ne vix qui
dem toleretur,
SCHOLION Imum . Quum panis dicitur materia eſſe remota ,
ac neceſſaria conſecrationis perficiendæ , tum intelligitur triticcus
e farina fcilicet tritici per aquam naturalem fuba & us, ignique af
ſus; fic namque panis de communi uſu paratur , eumque confi
militer in ultimo convivio fuo Chriſtus adhibuit , inftituitque,
Altera Euchariſtia materia vinum eſt, ſed de vite tranſumptum , al
bum ſive , ſive rubrum, nec altera liquoris fpecie vitiatum ; hoc
videlicet univerſorum æſtimatione proprie vinum eſt ; cum relia
quorum fuccorum genera fenfu improprio vinum quandoque por
fint nominari: hæc (ſcribit Angelicus 3. P. Q.74. art. s . ) non dia
cunturproprie vinum; fed fecundum quamdam fimilitudinem .
COROLLARIUM. Legitime conſequ tur : imo. Non eſſe ma
teriam idoneam , dum ex alia frumenti ſpecie v.g.avena , milio , tri
tico turcico, oriza , pilis & c. panis pinſitur; quocirca Gabrielis, Ca.
jerani, paucorumque reliquorum ſententia , alioqui antiquata
pro merito rejicietur ; docebant vero ,quamcunque frumenti ſpe
ciem , nodo ariſtam gerat, Euchariſtiæ perficiendæ fubjici poſle
Huc pariter fpe & ant: panis ſubactus aqua roſacea , vino , lucte , oleo,
faccharo D c. velut quoque malla tritici cruda , nondum igne co ,
& a , quæ tametſi ſpecie phyfica a pane triticeo non differat , differe
tamen moraliter , ut panis ufualis appellari minime queat. 2do.
Inepta calicis materia dicetur liquor alius quicunque, e frugibus,
yel uvis immaturis expreſſus ; item : acetum , vinum crematum ,fpi
ritus vini , vinum ex muſto ad tertiam partem inſtar pulmenti de
coctum , uva , ſeu multum nondum ex uvis maturis torculari ex

tortum & c. 3tio. Inter materias dubias reponitur panis filigineus,

tum
 Pars II. DISSER T. III. CAP. I.
$ 04
tum ſuccus ex wvis paffis, quem aliquí nihilominus aptam effe mate
riam pro conſecrando calice arbitrantur , quoniam fpeciem veri
vini retineat , eumque Sacerdotes , Ægyptum incolentes , aſſu
mere videantur. 460.. Materiam aptam ,fed illicitam , dicemus pa
4to
nem fermentatum inter Latinos , & azymum inter Græcos : tum pa.
nem triticeum , cui quidem modica tantum ſit immiſta materia cx
teroqui inepta : ac denique vinum parumper acefceris , aut multum
recenter atfuens c.

Series Propoſitionum .

8. IX . PROPOSITIO Ima. Solum panis e tri.

tico.piftus , vinumquede vite folum materia

funt
remota , & idonea Euchariſtia conficiende . Id
quod ſuis præſidiis fuffulciam Imo . Au tor præfentis Sacramen
ti non alia materia uſus eſt, atque pane triticeo , vinoque de vite :
accepit fiquidem partem , T vinum , benedixit , deditque diſcipulis &
Et accipicns culicein ( utique vino repletum , quia fubdidit : non bi
bam amodode hoc genimine vitis , uſquein diem illum, cum illud bibank
vobiscum novum in Regno Patris mei gratias egit ac. Matth.26 . Nec
igitur , nidi velis inſtitutioni Divinæ refragari, aliud licet effinge
re , quo Presbyteri ſacrificaturi urantur ; quando confeítim prx
ceptioncm addidit Chriſtus : hoc facite in meam
commemorationem
Lucx 22.C. Accedit continua Ecclefiæ conſuetudo , ex qua
nufquam niſi panis & vinum in oblationem Sacrificii veniebant;
ut itidem omnes iftorum fententias nervöfe dejecerit , quæ ali
am inducere materiam audacter connitebantur. Sic Gnofticos ,
Manicheos, fic Aquarios condemnatos legimus; & minutatim Artoty
ritas dejecit Synodus Carthaginienſis III. A.397 . Cap. 24. defini
ens, ut in Sacramentis corporis & fanguinis Domini nihil amplius offers
tur , quam ipſe Dominus tradidit , hoc eft panis & vinum agua mixtum .
Primitie vero,feu mel lac - quamvis inaltari offeratur , friam habet
propriam benedictionem , ut a Sacramento Dominici Corporis, aut fangui
nis diftinguatur. Ildo. Quod facit ad panem triticeum , & vinum
omnino de vite ,hoc exploratum redditur , tam exemplo Chriſti
pane communi utentis , quam univerfa hominuin æftimatione ,
non panem aliuni propriu nuomine appellantium , nifi revera de trita
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 505

co fit præparatus ; alii nempe panes tantum in hujus defectu ad

vulgarem uſum ſufficiuntur. Unde Iſchirion in Concilio Calche
donenſi Dioſcorum impugnaturus teſtatur: cjus avaritia factum ele ,
ut incruentum Miffa Sacrificium in Lybia non offerrctur , defectu fcilicet
tritici, quod cum rarum eſſet, ab illo Diofcoro maximopretio divende
batur. Congruit Decretum Florentinum , quod fuper Eucha
riſtia diſſerens : cujus , inquit , materia eftpanis triticeus , & vinum
de vite. Intelligamus præterea mentem Angelicam D. Thomx 3 .
P.Q.74 . art . 3.in 0 dicentis : propria matcria bujus Sacramenti eft
panis triticeus; alias vero in 4. Dift, 11. Q. 2. art . 2. qu. I. ajebat :
non poteft confici Euchariſtia , nifi depane triticeo , cujus cauffa eft Divi.
na inftitutio ; quia ipſe boc panc confecit ; tum triplicem iſtius con
gruentem cauſariam adjungit ; primam ex effectu : quia talis panis
melius nutrimentum præftat ; unde competit ad fignificandam excellentiam
gratia , quæ in hoc Sacramento confertur. Secundam ex ufu Sacramen
ti ; quia panis triticeus eft , que communius in uſum cibivenit ;‫ ܪ‬alii autem
panes non fiunt, nifi propter defectum tritici. Unde & panis fimpliciter
dictus intelligitur de tritico ,ficut & oleum de olivis - Tertiam ex recon
tenta , que eft Chriſtus , qui fe grano frumenti comparavit. Idem e
Græcorum reſponſione colligi poterit, qua Sell. ult. Concilii Flo
rentini dicebant : five azymus fuerit , live panis fermentatus ,
Græci non curant , dummodo NB . ex tritico conftet. Finiat ora
1 tionem Ronianus Catechiſmus P. 2. C.4. Q. 12. Duplex , inquit ,
eſt hujus Sacramenti ( Euchariſtiæ myſterium explanat ) materia: al.
tera panis ex tritico confectus Cuni autem varia fint panis genera
ut cum alius ex tritico , alius ex hordeo , aut ex leguminibus , cæterisque
terré fructibus conife fus eft . Quod ad primum attinet , Salvatoris ver
'ba oftendunt , panem ex tritico confici oportere : communi enim loquendi
confuetudine , cum panis abſolute dicitur , panem ex tritico intelligi fatis
conſtat; haud fecùs, atque panes propofitionis , hoc idem Sacramen
tum præfigurantes, in V. L. e ſimila confectos novimus ; ſed quem
admodum nullus panis , niſi triticeus, apta ad Sacramentum materia pu
tandus eft ( hoc enim Apoftolica traditio nos docuit , & Ecclefiae Catholicæ
auctoritas firmavit ) ita etiam ex iis , qua. Chriſtus Dominus geflit, azy
mum effe debere , facile intelligitur. Ulterius : alteram Sacramenti
hujus materiam Q. 14. ſic exhibet : eft, inquit , vinum , ex vitis frue
Etu expreſſum , cui modicum aquæ permiflum fit. Nam Dominum Salva
torem vino in hujus Sacramenti inſtitutione ufum effe , Catholica Ecclefia
ſemper docuit.
src SCHO

.
 506 Pars 11. DISSERT. III. CAP . I.

1 Scholion Imum. Hinc fühit cogitatio , ecquidnam de pa

ne 'azymo, & fermentato' fentiendum fit ? Michael Cærularius Sa.
. culo i i . Latinos improbe adoritur , quod azymos panes Euchari
ſticæ confecrationi ſubdant , quam propterea non illicitam modo,
ſed plane irritam definivit : verum iltiusmodi audaciam fregit
Leo IX , & Humbertus Cardinalis . Intcrea nullum omnium præ
" terit, quemadmodum Græci hactenus in fermentato , & Latini in
azymo Sacrificium altaris'perficiant ;quodque ad Græcos attinet,
iſtorum ritus non quidem omni ratione probabili ( quæ tamen in
Eccleſia Latina ſincerior, graviorqueeſt) prorſus deftituitur; ex
· audiamus amborum momenta : Græci pro fermentato iccirco de
pugnant ; quod imo . Chriſtum , in eo cænam Eucharifticam initi
tuiſle, judicent: 2do. ut nihilcum Judæis , azyma edentibus ,
commune habeant . 3tio. putant , capropter ſignificantius Chri
ftum indicari, qui carnem mortalem ,ceu quoddam miſeriæ fer
mentum , induebatur. Ex adverſus Latini probiſlìme regerunt
Imo. Chriſtum in Paſchali convivio azymis uſum fuiſſe . 2do.
pane azymo apertius fignificari Chriſti corpus , nulli corruptio
ni ſubditum . ztio . quia hoc magis congruit ſinceritati fidelium :
-his additur argumenti confirmatio ex auctoritate ; Paulus liqui
dem 1. ad Cor. 5.v.7 . fcripto teſtatus eſt : Paſcha noftrum immola
tus eſt Chriſtus" ; itaque epulemur - in azymis finceritatis. Et An
ſelinus in refponf. ad Waleranum C. 2. Apertiffimum , inquit , eft ,
quia melius facrificatur de azymo, quam de fermentato ; tum , quia valde
aptius, & purius , & diligentius fit ; tum , quia Dominus hoc fecit . Nem .
pe : rei totius cardo in eo potiſſimum vertitur , fueritne a Chri
ito Paſcha primo azyniorum die peractum > quando fermentatus
panis inveniri non poterat in oinnibus finibus Iſrael : iſtud au
tem ( pag .481. ) quoniam immodicis rationibus evidum cenſeo,
propterea non ambigendum eft , Latinorum ritum ritu Græco
rum eſſe meliorem , melioreque nixum fundamento ; cum meli
us eſſe debeat , quod a Chriſto peractum ſacra hiſtoria nos
edocer.
SCHOLION IIdum . An Eccleſia Græca ſemper fermentatum ,
& femper Latina azymum panem uſurpaverit , litigant Eruditi ; in
quo quaternas facile opiniones , medicato conſignandas , reperi.
Prima eft Aquinatis Angelici, quiin 4. Diſt. 11. 2. 2. art. 2. qu .
3. exiſtimat , ab åtate Apoſtolica azymum panem in parando Eu
chariſtiæ Sacramento retentum fuifle; demum vero exorta Ebio
ni
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO . 507

nitarum hæreſi ; qui cum Evangelio Legalis V. T. ſimul retinenda

eſſe tuebantur , fanctos utriusque Eccleſiæ Orientis , atque Occie
dentis Patres ( ne ſubortæ hæreſi viderentur aſſentiri ) relicto a
zymo fermentatum inſtinctu Spiritus San &i adhibuiſe. Poftea tan
dem , ceffante illa hæreſi, Ecclefia Romana ad priftinum morcm rediit :
Græci autem ſervare voluerunt morem ad tempus a Patribus introduétum ,
ulterius addentes , non poffe confici, nifi de fermentato. Altera Sirmon
do S. J. debetur , quum in Diſquis. de Azymo, Eccleſiam latinam
primis o &tingentis annisfermentato , deinceps ab exorto ſchiſma
te Photiano azynuis uſam fuiſſe contendit. Tertia opinatio ad.
fcribitur Cardinali Bona L. 1. Rerum liturg. C. 23. ubi, ad prima
fæcula reſpectans , ait, in his jam fermentatum , jam panem azymum
ab Latinorum Eccleſia , dum facris operabatur Sacerdos, pro va
{ riis locorum , temporum , perſonarumque adjunctis affumi con
Lueviſſe. Quarta demum ex reliquis Mabillonium Diſſert. de a
zymo e ferment. C. 7. & fequ. Auctorem habet , qui uſum azy
morum in Eccleſia Latina ab Apoſtolica ætate perpetuum defen
dit : atque hoc Viri illuſtris judicium cum Simonneto amplectar.
Quod porro ad Græcos fpectat , id unum affirmare multo erit
probabiliſfimum , fcilicet : ulum fermentati antiquiorem videri
Schiſinate Photiano. , cum de eo meminerit Joannes Philoponus
Alexandrinus ex N. 5:35. quemadmodum Annalium Parens Ba«
ronius ad eumdem annum N. 75.876 . demonſtrat. Atque hæc
eft præcurrent reram ' memoria , conſequenti Propofitioni velut fä .
cem allatura:

: X : PROPOSITIO Ida . Non tantum ex

tritico panis azymus f
, ed etiam fermentatus, ſuf

ficiens en materia Sacramenti Euchariſtia ; ut

tamen prior pro Latinis , poſterior pro Græcis

neceſſarius fit neceſſitate præcepti. Hæc priore loco

adducta veritas Concilii Florentini oraculo definita legitur his
verbis : definimus , in azymo , five in fermentato pane triticeo Chriſti cor
pus veraciter confici. Er vero , quod eft de azymo , docet exem
plum Chriſti pridie mortis ſuæ convivium Euchariſticum initi
tuentis , quo fane tempore , prima videlicet azymorum die , nii
hil in ædibus retineri poterat de fermento (pag. 479. ) Accedit
praxis continua , faltem Ecclefiä Romanæ quatenus particularis,
srl 2 quæ
 १०४ Pars II. Disser T. III. Cap. I.

quæ ſecundum Leonis IX . epift. 1. ad Michaëlem Gerularium C. 5.

rituni in azymo conſecrandi a B. Petro Apoſtolorum Principe
condidiciſlé ſe fatetur : ecce , inquit per ſatyram Pontifex , ut Cx.
rularium perſtringat, jam poft mille , ac ferme viginti a Paffone Salva
toris noftri annos , incipit per vos diſcere Romana Ecclefia , qualiter memo
ria Palionis cjusdem fit recolenda , quaſ nil ei contulcrit præſentia, conver
fatio , & diuturna inftitutio - illius-Venerabilis Senis, cui ſpecialiter Chri
stus Filius DEI vivi dicit : Beatus és Simon Jc. Quod autem & pa
nis fermentatus æque fufficiat, teftimonium proferet Angelicus 3 .
P. 2.74. art. 4. inquiens : non eft de ncceffitate Sacrumenti, quod fit
azymus, aut fermentatus ; quia in utroque confici poteft Euchariftia. Ét
iterum : Romana Ecclefia offert panes azymos,quod Dominus fine ulla
commixtione fermentatum pro eo, quod
fufcepit carnem ; ſed Græci offerunt
Verbum Patris indutum eft carne-, ficutfermentum miſcetur farina. Id
inſuper conftabit Latinorum omnium confenfione , quam Gre.
gorius VII. epift.I. L. 8. expreffit :nos , inquiunt, azymum noftrum
inexpugnabili ſecundum Dominum ratione defendentes NB. ipforum fer
mentui non reprobamus ; ut adeo in Græcis calumnias nobis impa
ctas , cauffasque diffidiorum , ab iisdem inique prætenſas , meri.
to quidem deteftemur ; non tamen eorumdem Sacrificia ,fer
mentato perficienda , velut irrita abominemur. Quid ? quod eti
am ſub Gregorio X. permiſſi ſunt tempore Lugdunenfis Concilii
2di in Eccleſia S. Joannis in fermentato conſecrare , Latinis adftan .'
tibus , nec Sacramento validitatem abnuentibus . Denique: juſſu
Gregorii XIII. edita fidei Profeſſio , a Græcis recitanda, ſic habet ;
έτι εν αζύμω ή ενζύμω άρτω σιτίνω το τα Χρισέ σώμα τε
λείθαι αληθώς τές τε ιερείς εν θατέρω αυτό το σώμα το κυ
ρία τελείν οφείλειν , έκαςον δηλονότι κατά την της ιδίας
εκκλησίας , είτε δυτικής , είτε ανατολικής συνήθειαν : itemin
fermentato panetriticeo Corpus Chrifti veraciter confici : Sko
azymo , five
cerdotesque in altero ipſum Domini corpus conficere debere , unumquem .
que fcilicet juxta fue Ecclefiæ five Occidentalis ,five Orientalis confuetudin
nem. Paucis rem concludam : tam azymus , quam fermentatus ve
ram , propriamque rationeni panis e farina triticea per aquam
fubaci continet ; uterque igitur paranda Euchariſtiæ ſufficiet ;
quanquam azymus ( pag. 506.) tam ex fa & o Chriſti , quam ex
puritate mallæ , & ſignificationis meliore habitudine , ac rei de
centia fermentato antecellat,

Nunc ,
 de EUCHARISTIÆ MYSTERIO . $ 09

Nunc , quod reliquum eft , de præcepti neceffitate ( trictim dil ,

ſerendum : conſuetudo utriusque Eccleſiæ , non absque ratione
indu & a , vim legis hic obtinet ; ut adeo Latinus Presbyter in fer .
mentato , & Græcus in azymo ſacrificans delicti gravitatem non
effugiant , non tantum ſcandali , fed etiam legis, & graviſſimą
conſuetudinis violatæ cauſſa ; veluti colligitur e proxima fidei
profeſſione , Gregorii XIII. juſſu coordinata , itidemque ex A.
quinate Theologorum Angelo 3. P.Q.74. art. 4. in o eluceſcet :
Non eft , inquit , de neceffitate Sacramenti, quod fit azymus, vel fermen
tatus ; quia in utroque confici poteft Euchariſtia ; ſed ficut peccat Presbyter
in Ecclefia Latinorum celebrans de panefermentato ; ita peccaret Presby-.
ter Græcus in Ecclefia Græcorum celebrans de pane azymo , quafiperver
tens Ecclefia fue ritum . Et tamen conſuetudo de pane'azymo cclebrandi
rationabilior eft fc. Diſtinctius præterea veritatem hanc ,a Con
cilio Florentino præſcriptam , pro fupremæ auctoritatis poteſtate
zuetur Benedictus XIV . Conſtit. Super Rịtibus Græcorum L. 6. N. 10 ,

Animadverſiones Oppofita .

§. XI. Primæ Propofitioni oberunt fequentia, Imo, Propria

Euchariſtia materia non ſolum triticeus panis , ſed bordeaceus,aut
filigineus eſſe poterit ; quid enim repugnet ? cum finguli vulgo
panes ad uſum vocentur ; aliunde vero , quemnam Chriſtus con
ſecraverit , tuto definire nemo valet. Ildo. Quandoque , fi triti
cum telluri marcidæ immittatur , degenerat in filiginem ; ſic vero
panis filigineus idoneam conſecrationi materiam ſufficiet. IIItio,
Non eft triticum , nec vinum de vite ubivis regionum reperibile ;
quin igitur aliud iſtorum loco commodum liceat ſubſtituere, vix
ambigi poterit ; ideo Carthaginienfe Concilium referente Jure
Pontificio Cap. in Sacramento. de Conſecrat. Diſt. 2. in Sacrificiis
offerri docet uvas , & frumentum . Denique IVto. Quid ni aqua
poflit ſola materiam Čalicis præbere , iccirco , quod Joannis 7. v.
38. legitur de credente in Chriſtum : flumina de ventre ejus fluent
Aqua vive ,
B , ad Imum. Nego Ant. Panis quippe fimpliciter diétus , triticeus
eft , non alter , quem ex alio frumento pinſunt; ipſe vero Chri
ſtus triticeum in cæna
habet ultima
traditio adhibuit
;nempe ; quomodo
: panes totius
alii duntaxat Ecclefiæ
aduſuna
inviolata
ve
ni.
 510 PARS II. DissERT. III . CAP. I.

miunt in defe & u rritici i nec facile niſi cum addito panes nominan
tür ; ut eſt Scripturæexemplun : eft puer unus hic , qui habet quinque
panes NB? hørdedčeos. Joan . C. 6. Cæterum : fi vel allem valeret:
objectio , fequeretur præterea , panes e nucleis fru & uum , ex ory
za , autarborum corticibus paratos ad Euchariſticum epulum ad .
hiberi poſſe ; quod hi , atque confiıniles alii in quibusdam Regio
mbus miferis inſtar panum ufualium apponantur: - Quin etiam mi
nuta grana in ficis, quæ Plinius L. 15. C. 19. frumenta appellavit.
Ad Idum . Hoc pacto materia utcunque foret dubia ; cum interim
nemo auſit extra neceſſitatis caſum niſi certam parando Sacramen
to deſtinare. Suarez immo , ne quidem in præfenti myſterio ca
füm neceſſitatis excipit ; tum , quod ex fe fe res fic graviflima per.
ficcre Euchariſtiam , cui fumma reverentia debeatur ; tum , quod
alioqui tantæ neceffitatis Sacramentum non fit , quanta opus eft,
út materiam dubium liceat uſurpare. At enim , fi eodem ex capi
te Angelicum perconteris, inquiet : panem illiusmodi adhuc vis
ſufficientem Euchariſtiæ : fi qua frumentaſunt , in
deri materiam
quit ille 3.P. Q. 74. art. 3.ad 2dum , qua ex femine trifici generari
poffunt , ficut ex granotritici ſeminato in malis terris naſcitur filigo, ex ta
li frumento panis confeétus poteft elle materia bujus Sacramenti. Quod
rämen non videtur habere locum in bordeo; neque in ſpelta , neque etiam
in farre, quod inter omnia eft grano tritici ſimilius ; fimilitudo autem fi
gura in talibus magis videtier ſignificare propinquitatem , quam identita
tem fpeciei"- - Unde ex talibus frumentis , qua nullo modo pollunt ex fe
mine tritici generari , non poteft confici panis , qui fit debita materia bu
jús Sacramenti. - Verum hæc probabilitatem vix acnevix quidem
excedunt ; nam e tritico humi effetæ commiſſo étiam quando
que avena propullulat, quam nemo Euchariſtiæ parandæ ſubjece
rit. Ad Illtium .Quid deinde ? non omnis fert omnia tellus ; unde
fatis eſt , ſi'in eas regiones adferri poſſit ; cum alioqui parva iſto
rum quantitas Presbytero ſacrificanti ſufficiat. Porro : Synodus
Cathaginienſis docet offerri nvas, velut itidem mel & lac; non ta
men uti materiam conſecrabilem ; ſed more fidelium vetuſto ad uſum
Sacerdotum , vel itidem ad benedictionem a confecratione facramen
tali diſtinctam , illiusmodi oblationibus impartiendam ; ideo fub
ditur : mel or lac quamvis in altari offeratur , ſuam babet propriam
benedictionem , ut a Sacramento Dominici Corporis & Sanguinis diftin
guatur. Denique : per tò frumentum triticum intelligit , quo A
fricæ Regiones abundant , eoque ad eſum unice fruuntur. Ad
IV tum .
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO.I. STT

IVtum . Ultima objectio Hydroparaftatarum ridenda potius, quam

explicanda ; unde enim fiarcorollarium , ut verba recitata ad
materia ' 'calicisatrinere debeant ; potius afluentiam cæleſtium
chariſmatum , in alios largiter derivandorum , fignificabunt.
Si dicas : Nunquid Innocentius VIII . Norvegis induifit , Şa
crificium fine vino utpararepotlint ? Ad eamdem indulgentiam in
clinavit poft Innocentium Alexander VI, Scribit itidem Bartho
lomæus lumus in Summa , non elle éxtra facultatem Pontificis ,
quin favere poflit , ut Euchariſtia absque vino confici poffit iis in
locis , ubi vinum defiereti : B.id fabulofum eft , quod Innocen.
tio affingitur ; ea de re extat Decretum nullum , nulla apud alios
Auctores memoria. Vide Sandinem in Vit. Pontif. Sæculi 1: 5 ti. Quod
eft de Alexandro VI, atque opinarione Fumi, utrunque e Sandi
- no dejicietur : æque , inquit , fabulofum eft , quod ex vagis rumo
1 ribus refert Barthol. Fumus. Nam quæ funt ellentialia Sacramen
tis , S. Pontifex diſpenſare non poteft ; utriusque autem fpeciei
panis , & vini confecratio eſt eſſentialis Euchariſtiæ . Unde nec pro
pter defectum alterius eft unum tantum fine altera confecrandum , ait S.
Thomas :3 . P: 2.74. art . 1.ad 2. quid quid in contrarium ſcri
pſerit Gabriek Biel, & Founnes Major , necellarium non eſſe jure Di
vino , ſed Ecclefiaftico tantuni , ut fpecies utraque pariter conſe
cretur. Quod quidem inaniter probant ex Cap. Comperimus.
-Diſt. 2. de Confecr. cum Gelatius I. de Sacerdotibus ibi dicat : aut
integra Sacramenta percipiant , aut abintegris arceantur ; quia divifio .
nius ejusdemque myſterii fine grandifacrilegio non poteft provenire.
§. XII. Adverſus. Propofitionem alteram Græculi inſurgunt.
Imo. Azymus panis rejici debet ab oblatione cænæ myfticæ ; non
enim verus panis eſt , niſi fermentatus ; åptos fiquidem græce ab
ölow elevo , attollo , venit ; ideoque afermente , maffam farinæ ſub
acam erigente , fumendus eft. 11do. Panis , communi ufui de
ſtinátus , in fermento coáčeſcit: eſt autem communis tantum pa.
nis materia Euchariſtiæ ; ergo. IIItio. Latini azymo utentesjudai
Zant ; inquo crimen haud leve eft ; propterea Concilium Quini
fextum Can. I I. Nemo eorum , inquit, qui in Sacerdotali.Ordine enumeran .
tur vel Laicus, Judæorum azyma comedat, vel ullam cum eis familiaritatem
ineat. Tandem IVto. Saltem , quod Ecclefia Romana femper in
azymo conſecraverit, falfum effe videtur ; ut potius ante Alexan
drum Pontificem fermentato ſit uſa; is vero primus omnium azymo
induxerit .
B. ad
 512 PARS - II. DISSERT. III. Cap . I.

Bu ad limum . Nego Ant:iftiüsque cauffariain ;tam enim azymus e

tritico panis verus eft , quam fermentatus elle poffit ; leviuſcula
autem criſis adjecta momentum ideo non habet ; quia non ad o
rigines grammaticas , aut vocum tendiculas , fed ufum Ecclefiæ
refectendum eſt. Immo : gratis demus locum etymologiæ, erit
hæc adverſum Græcos nobis adjutorio :äptos inde eft, ajunt Le
kicographi', quia crebro digetau ſumitur , vel ab ägw , quia natura
humanæ convenit ; vel ab åptiG ; eſt quippe alimentum perfe.
ctiſſimum , & quafi vinculum cæterorum . Et hæc azymo pani
officiant, ſolique fermentato fint propria ? Ad IIdum . Diffimula
ta Maj. Diſt. min , eft panis communis Euchariſtiæ materia , qui
communis fuerat, quum Chriftus cænam inſtituit. Conc, fecus. Nego.
Diſſimulavi Majorem ea de cauſa, quod Levit. 7. v.1 2.8 13. panes
dicantur, ut illi, qui fermento carebant , quam reliqui a fermenta
tione ſubacidi ; & Chriſtus Luce ult. v. 30. in Caltello Emmaus
communi pane cum diſcipulis vefcebatur, diebus azymorum adhuc
perduranțibus ; ut iccirco fermentatus non omnino potuerit fuif
te. Ad IIItium . Dabit hoc mihi gratiæ Angelicus Doctor , ut re
fponfionem ipſius mutuam ſumam ; fic ait bic Q. 74. art. 4. ad 2.
Conficientes Euchariſtiam ex ažymo non intendunt cerimonias legis fer.
vare ; ſed conformare fe inftitutioni Chrifti ; Et ideo non judaizant : alio
qui celebrantes in pane fermentato juduizarent.; quia Judæi panes pri
mitiarum fermentatos offerebant. Nec præpedit reſponſum Syno
dus Quini- fexta in Trullo A. 692. celebrata início R. Pontifice ,
cujus aliquot lolum Canones ; quia fanam doctrinam complexi ,
non ramen omnes ab Orthodoxis probabantur. Cæterum , ne
que fi concederem omnes , urgebit aliquid laudatus Canon , quo
non azymus a confecratione repudiatur ; fed prohibetur unice , ut
ne Chriſtiani ad communemmenfam cum Judæis aflideant, pane
iftorum azymo ſe ſe refecturi ; id quod dignum eft , juſtumque.
Ad IVtum . Nego Ant. in quo turpiter Calvinus L. 4. Inftit. C. 17. %.
43. deerrat; vel enim Alexandrum I. cogitat ex A. 119 , vel quem
IIdum nominamus: in utroque falſa eſt Aſſertio ; nam fi primum
eſt , ſe ipſum Calvinus jugulat, qui uſum azymorum ex Sæculo IIdo.
tam vetuſtum debebit agnoſcere ; non autem , quod impruden
ter auſus eſt , mordaci ſententia reprehendere. Si vero fecundum
fatetur , aut poſteriorem iftis Alexandrum alium , jam in ſcirpo hæ
rebit implicitus ; quia jam ante Ildum Alexandrum Leo IX . con
tra
 DE EUCHARISTIX MYSTERIO . 513

tra Cærularium aſſeruit, Romanam Eccleſiam a B. Petro didici

fe, qualiter debeant in azymis Divina myſteria celebrari. Nec of
ficit , quod olim Euchariſtia pararetur ex oblationibus populi :
quod Photius azymorum conſuetudinem nunquam Latinis expro
braverit : quod denique ex Melchiadis , Siricii , & Innocentii I.
Decretis oblationes conſecratæ, ad Titulos five Eccleſias miſfæ , fer
3 mentum nominarentur ; enim vero Imo duæ olim fiebant obla
tiones in Miſa : ante Evangelium a populo , atque in hoc panis eſſe
poterat fermentatus , communi Sacerdotum & egenorum fidelium
uſui ſerviturus : poft Evangelium a facrificante Presbytero , & hic
panis ſolum azymus ſumebatur ; quare autem 2do . Latinis azyme
Photius non objectaverit , hoc propterea eft , quod illud dilli
mulandum cenſuerit , cum azymum ex facto Chrifti habere au
ctoritatem fit opinatus ; aliunde vero! epift. 64. ſcripſerit :

διαφοράν , και ανομοιότητα εν τώς μυςικώς θυσίαις dife

rentiam ', ac diffimilitudinem in myfticis facrificiis ſuſtinendam eile.
3tio. His locis per rò fermentum , & oblationes conſecratas , non panis
Eucharifticus , fed Eulogiæ , feu panes benediéti fignificantur, qui
ceu Symbolum Catholicæ communionis , & unitatis ad fingu
los Titulorum , hoc eft : pareciarum Presbyteros miſli, ſubinde in
ter fideles folebant diſtribui. Porro : vocantur quidem Sacra
mentum largiore ſignificatione, fed ut intelligas rem facram ,& ve
luti quoddam ſacramentale. Alii ex oppofito in his panibus trans
millis veram quidem Euchariſtiam agnofcunt, nec tamen in fermena
tato paratam volunt ; eo quod aliud fit fermentum ,aliud fermenta
tam ; poflit vero etiam panis azymus fermentum appellari , quo
niam ſicut fermentum farinæ miftum totam conglutinat, ſic Eu
chariſtia ex azymo confecta unionis , & communionis Ecclefia
rum eft vinculum . Hoc eodem ſenſu utitur Ordo Romanus , quum
præcipit, ut fermenti particula mittatur in Calicem : audis fermen
tum vocari panem azymum quo duntaxat Ecclefia Latina eo
certe temporis confecrabat .

Notationes ad ufum ..

Imo, Ad confecrationem validam quævis vini , & panis quan

titas Sacramento Euchariſtiæ parando eſt idonea , ideo Angelicus
hic 2:74. art. 2. in 0 ajebat ; materia hujus Sacramenti determina
Ttt tur
 514 Pars II. DISSERT. III. Cap. I.

Eur per comparationem ad ufum fidelium abſolute ; numerus autem fideli

um eft indeterminatus ; unde non poteft dici, quod quantitas materia ba
jus Sacramenti, ſpectato valore , fit determinata . At ut licita lit fa .
cramentalis fun & io , oportet , eam tantum materiam conſecra
tioni fubjicerc , quæ a fidelibus ante abfumi poffe , quam compu
treſcat , prudenter judicatur. Olim diſciplina Eccleſiæ præcepit ,
ué Communionis reliquias parvuli innocentes , atque jejuni ablu
merent. IIdo. Materia conſecrabilis ſenſíliter præſens effe debet
Presbytero ſacrificanti ; id nempe requirunt in formula voces
demonſtrativæ : Hoc, & Hic ; non per intelle & um demonſtrantem ,
ſed ad ſenſum , juxta prudentum æſtimationem ; atque hinc con
fequitur , non conſecrari materiam poſt parietem , vel a tergore
politam , aut plane in foro venum expofitam ; bene vero ante
Sacerdotem conftitutam ; licet' non opus fit , ut v.g. hoſtias om
nes minores oculis intueatur , alioqui in pyxide contentas nemo
ullus auderet formula confecrationis dignari. IIItio. Eadem mate
ria certa eſſe debet, ac determinata per intentionem conſecrantis ;
aliter enim formula Euchariſtica incaſſum abiret. Unde , qui ex
pluribus hoftiis , ante ſe locatis , folum v. g. 4. aut 5. earum , nec
a ſe deſignatas , ſed quas v. g . DEus elegerit, conſecrare vellet ,
confecraret nullam : fi vero omnes fibi præſentes conſecrare in
tenderit ; opinaretur autem eſſe 15 , cum deinde 20.obſervaren
tur , de omnibus revera confecratis non ambigat. IVto. Mate
ria Calicis modicis aquæ guttulis perluenda eft , ut licite Sacrifici
um peragatur , quid quid Lutheri, & Calvini tribules ( Armeno
rum ſeptimiSæculi morem amplexi , puroque vino in pſevdo-my
Iteriis ſuis uitentes ) opponant. Eftnimirum , ut pro ea cærimo
nia omnium fæculorum , Patrumque traditio militet. Unice , 0
miilis Liturgiis vetuſtiilimis , Juſtino , Irenæo ,Cypriano & c. re
feram Ambrofium , Carth. Concilii III , cui Auguſtinus intererat,
effatum , Synodique Tridentinæ oraculum ; prior ait.L. 4 de Sa
crum . C. 4. Vinumcum aqua in calice mixtum fit fanguis confecratione
verbi cæleftis ; tum Synodus laudata Can . 24. ftatuit : ut in Sacra
mento corporis , & fanguinis Domini nihil amplius offeratur , quam ipſe
Dominus tradidit ; hoc eft panis , & vinum aqua mixtum. Denique -
ratio Tridentini finier : Monet deinde S. Synodus ( legitur Seſs. 23 .
Cap. 7.) præceptum effe ab Ecclefia Sacerdotibus , ut aquam vino in cali.
re offerendo miſcerent ; tum quod Chriſtus Dominus ita feciffe credatur ;
tum etiam , quia c latere ejus aquafimulcum fanguine exicrit, quod Sacra.
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO ..
515
mintum hac mixtione recolitur 3 c. . Dixi vero : modicam duntaxat
Aquam vino affundendam efle , ut per quemcunque defecum
quantitatis , modo additio fit ſenſibilis , peccari non poſſit ; ait
enim Eugenius IV. in Inſtrục , Armen , vino ante confecrationem aqus
.
modicilima admiſceri debet.

Quaſita Opportuna.

Imum . An mixtio aquæ fit de fubftantia , ac

neceſſitate Sacranienti ? IIdum . Num aqua im .

mediate in fanguinem Chriſti, confecratione per
acta , convertatur ? Utrique per ordinem fatisfacio.
Imo. dicam : non eft adje & io aquæ de fubftantia Sacramenti neceſ
faria , alioqui ea præterita nullum fieret Euchariſtiæ myfterium ;
quod tamen adverſus univerſæ Ecclefiæ conſenſionem revera
fallit; ideo Catechiſmus Romanus P. 2. Q. 16. Quamvis ,inquit ,
aque admiſcende rationes ita graves fint, ut cam fine mortali peccatopre
termittere non liceat : ea tamen , fi deſit , Sacramentum conftare poteft. Il
lud autem Sacerdotibus animadvertendum eft , quemadmodum in S. my
fteriis aquam vino adhibere oportet , fic etiam modicam infundendam ef
fc. Quæ ergo alia erit neceſſitas niſi præcepti , & quidem dunta
xat Ecclefiaftici folum
, fundati in facto ipſius Chrifti ; id quod
communis tenet D.D. ſententia , contra quam , dum Suarezio cre
dimus , folidum argumentum adferri poteſt revera nullum . Ne
que dicas velim : de ſubſtantiaSacramenti Euchariſtici farina eſt
triticea , fed per aquam ſubacta , igneque co &ta ; pariter ergo
vinum aqua modice dilutum neceſſarium erit ad ſubſtantiam e
juſdem Sacramenti ; velut inſinuare videtur Cyprianus epift.63 ,
3) ad Cæcilium . B. Nego Conf. Niſi enim farina aqua ſubigatur pa
nis,verus non erit , qui tamen materia præfentis Sacramenti eft ne
cellaria ; ar fi aquam vino non miſceas , verum nihilominus vi
num erit ; ac proinde 8 cm Cyprianus igitur in utroque neceflita .
tem agnoſcit ; ſed non utrinque parilem : in priore neceffitatem
Sacramenti ; in cafu altero neceffitatem præcepti ; quare ſubdidit : fo
sliquis - vel ignoranter , vel fimpliciter non boc (puta aquæ affuſionem )
obfervavit, poteft fimplicitati ejus,venia concedi.
Itt 2 Ildo .
 516 PAR :s 11. DISSERT . III. CAPUT I.

Ildo. Quantum eſt ad alteram quæſtiunculam notare juverit ,

triplicem iſthic ſententiam recenſeri : ima antiquata , atque eti
am falſa , judicabat aquam in fanguinem Chriſti nunquam con
verti ; fed in eum , qui de Chriſti latere profluxit , humorem ,
Sufficiat huic opponere Damaſcenum L. 4. de fide C. 14.panis ,
inquit ,vinum , NB. aqua per S. Spiritus invocationem - mirabili mo
do in Chriſti Corpus , & fanguinem vertuntur. 2da aquam docet
prius in vinum ; ſed 3tia ini med iat e con ver ti in fanguinem , etli
antea in vini ſubſtantiam non permutaretur. Huic ultimæ fen .

tentiæ , multo communiori, nihil moratus accedo , utque argu

mentis comprobem , ſic exordiar . Imo. Auctoritas Patrum huic
loco poterit
opitulari, de quibustamen gratis, nec niſi pro libe
ro ingenio ſuo afferent adverſarii , tanquam de mediata aquæ in
ſanguinem Chriſti immutatione, forent intelligendi ; ifta liqui
dem impropria foret locutio : haud fecus, atque fi Convivæ in
Cana Galilææ dixiſſent : bibimus aquam cum vino , quia ſumpſe.
runt in vinum transmutatam . Itaque Hieronymus in C. 14. Mara
ci ait , formari fanguinem Chrifti in calicem vino , aqua, miftum ,
nec video , cur illud rò immediate adjungi debeat,
ut prius in vi
num prxtenſa quali quali actione transformetur. Theodoretus in
Dial. I. contra heret. inquit de Chriſto : Corpus panem appellavit, &
fanguinem id , quod NB. in calice infufum , & commixtum eft. Et Da.
mafcenus fignificanter : quid tandem afferri poteft, quin ex pane cor .
pris fuum , ex vino & NB. aqua fanguinem fuum Chriſtus eficere queat ?
2do. Aquà vino miſta convertitur in fanguinem Chriſti; li vero
opus fit , ut antea in vinum tranſeat , vix , ac ne vix quidem pro
babile fuerit, ut vel aliquando fanguis Divinus ex eadem verbis
confecrantibus paretur ; cum ne quidem , attentis Philoſophorum
principiis, probabile videatur, ejusmodi converſionem naturalia
ter poſle procurari. 3tio. Si aquæ quantitas prius in vinum per .
tranſit , tum fucceſſive per multos dies modice affufa continuo
hanc metamorphofin ſubiret ; ac propterea nunquam potus a .
quarum affuſione vilefceret ; at potius redderetur generofior ;
non ſecus atque ignis augeatur, dum fucceffive adjicitur, quod in
flammam poilit convertere. Denique 4to. Commonſtrant Che
mici , aquam , ut ut diutiſlime vino permiſtam ; ab eo tamen in
pofterum lege artis feparari pofle, & poffe, fi vel juncus decorti
catus immergatúr. Revera & c.
Neque dixeris : Concilium Tridentinum Sef . 13. Can . 2. ait :
fube
 de EUCHARISTIE MYSTERIO. 517

Jubftantiam vini converti in ſanguinem , quod defiebftantia aquæ ne

quaquam aſſeruit; ut etiam remanentes duntaxat viniſpecies ,non
item aqua , conteſtetur. Et vero : non eft aqua conſecrationis
materia ; alioqui Eccleſia materiam Sacramenti aliquam ſtatuiſ
ſet; cum miſtio illiusmodi ad præceptionem Eccleſiæ referatur.
Denique : & Innocentius III . Cap . Cum Martha , & S. Thomas 3 .
P.2.74.art. 8. noftræ opinationi adverſantur: uterque probabi
liorem judicat fententiam ; quæ aſſeruerit , immediate aquam in vi
num ; ac deinde in fanguinem converti. R. ad Imum . Fruftra huc
advocari Patres Tridentinos , qui ſolam iſthic transfubftantiationer
in hæreticos tuentur ; cæterum : definitio Concilii ad vinum ufuas
lo attinebit ; eſt autem , quod tam vinum purum , quam aqua fa
turatum , uſuale dicatur ; ac propterea c. ' Demum : per viniſpeci
es remanentes, non omnino fpecies aquæ excludit ; ſicut enim a
qua eſt partialiter vinum mixtum ; ita fpecies aquæ funt partialiter
fpecies vini mixti. Ad IIdum . Aqua lola neutiquam conſecrari
poteft ; at poterit vino immiſta , quantumvis ad neceſſitatem , &
Jubftantiam Sacramenti minime pertineat. Infuper : non facit Eck
' clefia Sacramenti materiam , qux talis quidem non eſt ex aperta
Chriſti præceptione , fed ipfa porius inſtitutione ; quatenus pro
menſa Euchariſtica vinum uſuale , quod profecto tam vinum pu
rum , quam aqua modice delibutum efle poteft, Servator adhi
buit. Ad Illtium . Nihil mirum fit', fi in quæſtione mere Schola.
ſtica alii Auctores contrarii recenfeantur ;poflumus igitur utrama
que auctoritatem cum reverentia dimittere , & aliorum ſuffragi
is , rationibusque folidis innixi oppoſitum propugnare ; . haud
fecus, atque ex Ord. S. Dominici Auctorem de Rc Sacrament. fe.
ciffe , commemorat Bertius L. 33. C. 6. Atque hæc de materia
Euchariſtica dixiſſe ſatis erit , ſuperque ; ut jam de forma ſupereţ
ſermocinari.

S XII . PROPOSITIO IIItia . Verba Domi

ni : Hoc eſt corpus meum , & rurfus : Hic eft

ſanguis meus , vel: Calix fanguinis mei , alia

C
queiftis plane , perfe& tequeequivalentia , for .
mam agunt neceſſariam , ac fufficientem Euchari

fticæ confecrationis.
" Apertiffime fuffragatur & Florenci,
na
 518 PARS II. DISSERT. III. CAP . I.

na , & Synodus Tridentina Seff. 13. Cap. 3. ambæ fiquidem ver.

ba Salvatoris denunciant pro formula parandi Euchariſtia Sacra
menti : fed hæc anne alia fint , quam : Hoc eft corpus meuon & c. & c.
quæ Evangelio ſignificantur ? quibusque recitatis adjecit Chri
Itus : hoc facite in meam commemorationem ; ſunt igitur authoritate
inſtituentis Domini determinata ; & quod eodem cadit , ſunt for
ma neceſſaria , & fufficiens conferationi Euchariſticæ, His ac
cedunt Teſtes Traditionum : Juſtinus Apol. 2. geftatur ſuper if
dem verbis Evangelicis, quemadmodum Apoftoli in commentariis a
fe fcriptis , qua Evangeliu vocantur , ita tradiderint , pracepille fibi JE
fum , ut fecundum ipfius præceptionem pane accepto dicerent :
Hoc eft corpus meum , accepto calice : Hic eft fanguis meus & c. Ad
det Tertullianus Li 4. adverſ. Marcion . C.40. scceptum , inquit,
panem , & diftributum Diſcipulis Chriſtus Corpus ſuum illum fecit : Hoc
eft Corpus meum dicendo ; igitur & facrificans Presbyter his iiſdem
verbis Corpus Chriſti faciet, & fanguinem verbis reliquis , iti
dem a Chrifto ſuper calicem pronunciatis. Tum : Chryſoſto
mus homil. 1. de prod. Juda N.6. Hoc verbum Chrifti , ait > trans
format ea , qua propofita funt ; græce fic effertur : TÕTÓ MB ÉS TÓ
σώμα, φησίν ο ιερεύς, τέτο το ρήματα προκείμενα μεταρρυθ
Mise Joannes Damafcenus pariter L. 4. de fide Orthod. C.
14. Dixit perinde DEus: boc oft Corpus meum , TÒ Oua uo , o : bic
fanguis meus , to diua us , & : boc facite in meam commemoratio
nem ': idquc omnipotenti cjus præcepto , donec veniat ( hoc eft ufque
mundi finem ) efficitur in Ecclefia. Dehinc Ambroſius de ini
tiand. C. 9. ipſe, ait, clamat Dominus JEfus : Hoc eft corpus meum : an
te benediétionem verborum cæleftium ſpecies nominatur; poft confecrationem
Corpus Chriſti fignificatur. Claudat agmen Auguſtinus ſerm . 227.
de diverf. Panis ille , quem videtis in altari , ſanctificatus per Verbum
DEI , corpus eft Chriſti. Calix ille , immo quod babet Calix , ſanctifics
tum per,verbum DEI , fanguis eft Chriſti. Paucis rem dabo : illis
verbis paratur Euchariſtia , eaque formam agent neceſſariam ,
quibus praktice ſignificatur Chriſti præſentia fub fpeciebus panis
& vini. Sed per formulam : boc eft Corpus meum , & alteram : bic
oft calix fanguinis miei , paratur Euchariſtia, fit tranfubftantiatio, figni
fícatur realis Chrifti præfentia ſub fpeciebus Euchariſticis ; ergo.
Minorem fuffulciunt authoritates antegreſſæ , tum præterea utri.
usque Eccleſix conſuetudo perennis, ex qua cognitum habemus,
uti
 UE EUCHARISTIÆ MYSTER 10. 519

uri arcanis hiſce verbis, in Eccleſia Latina prolatis , confeftim ado.

randa populo & hoftia & calix proponantur ; itemque inter
Græcos populus refpondeat Amen , & Diaconus demonſtret oblata
in adorationem , quod impium eſſet , & ad idololatriam implici
tum , niſi verba hæc formulam agerent Sacramenti neceſſariam ,
ac ſufficientem Scitiſſime Ambrofius L. de initiand C. 9. Dicit

JEfus per Sacerdotem : Hoc eft Corpus meum & c . & tu dicis : Amen ,
hoc eft : verum eft. Quod os loquitur , mens interna futsatur : quod fer.
mo fonat , affectus ſentiat.
SCHOLION Inium . Quæ Propoſitioncm remorari poffent, fa
cile fequentia funt : Imo. Verba illa : hoc eft Corpus meum , & : bie
eft fanguis meus, hiſtorice commemorant Sacerdotes ; non his igi
tur Euchariſtia , non conſecratio perficietur ; ſed jam alias perfe
Eta narratur ; ideoque formam Euchariſticæ conſecrationis neceſe
fariam , acfufficientem agere non poterunt. Ildo. Nullibi repe
rias in Scripturis locutionem enunciativam , quæ rei enunciatæ fit
pra & ica ; ac proinde & c. IIItio. Bafilius in Liturgia poft verbo
rum laudatorum enunciationem , ait , remanere dvtituta Corpor
ris, & fanguinis Chriſti : funt vero dvtitura non ipfum Chrifti
Corpus & fanguis; fed figuræ , ac imagines eorumdem . IVto.
Effe & us confecrationis eſt converſio in Corpus, & fanguinem
Chriſti ; id quod ſignificantius exprimeretur , ſi diceres : boc fit
Corpus sc. Unde Ambroſius recte obſervat L. 4. de Sacram . C.
4. fernionem Chriſti in conaculo amoris parem illi fuiſſe , quo
omnia condidit ; fed condidit imperando : fiat lux &c. as propter.
ca & c. Vto. Oporteret dici : bic panis eft Corpus meum ; quia tam
bene predicatum , quam ſubje &tum , quod convertitur , determinas
tum effe debet ; & quoniam attributum determinatæ perſonæ
Corpus indicat , perfonam quoque indicare neceſſum erit : hoc eft
Corpus Chriſti. VIto. Pronomen hoc , aut bic vel demonftraret par
nem , velCorpus Chriſti ? non primum , alioqui panis foret Cor
pus Chriſti : non alterum , quia vis pronominis rem præſentem
indigitat : tunc vero nondum præſenseft Corpus, & Sanguis Do.
minicus. VIlmo. Quidni abſque verbis parari poflit Euchariftix
confecratio ? quando immodici Auctores cum Ordine Romano
cenſent , vinum folo atractu Corporis Chrifti conſecrari , quum
die Paraſceves in calicem mittitur in Milla praſanclificatorum ; hac
die Presbyter verba conſecrationis neutiquam enunciat ; ex ho
Stia ſcilicet pridie conſecrata ad aras operatur,
Broad
-
1920 PARS II. DISSERT. III. CAP. I.

R. ad Imum . Utraque conſecrationis formula tam hiſtorice 7

quam affertive , & fignificative a Presbyteris profertur ; hiftorice qui
dem , quod factum Chrifti recenſeant : qui pridie quam pateretur
8C tum aſſertive , quod in perſona Chriſti đenjonſtrent, ac de
monſtrando Corpus & fanguinem Chriſti efficiant; non ſecus at:
que Auctor gratiæ iiſdem verbis Corpus ſuum , & fanguinem Di.
viniſſimum demonſtravit , demonftrandoque paravit. Ad bec :
obfervandum eſt , quandoque in Litargia Presbyteru m fuam
quandoque & Chrifti , & perfonam ſuam referre ; aliter vero , atque
fiat in miniſtratione reliquorum Sacramentoruni; etfi enim ubi
vis myfteria diſpenſaturus Chriſti Miniſtrum exhibeat fe ; tamen
in perſona ſua loquitur v. g. ego te baptizo , abſolvo &c. fed in Eu
chariſtia paranda & Miniſtrum agit , & Chriſti perfonam ſingu
lariter induit , ejusdemque ore loquitur , tanquam loqueretur
ipſe Chriſtus : eo facile modo , quo Angelus Moyſem allocutus
dicebat : ego fum DEUS Patris tui. Ad Îldum . Nego Ant. id enim
Sacramenta indicant , quorum cnunciativa verba ad efficiendam
gratiam conſpirant; offeram præterea alias locutiones cujusdam
fignificationis practice , inque Scripturis Divinis reperiundas ; ve
luti funt : Lucæ 13. Mulier , dimiſſa es ab infirmitate tua, & Matth .
9. remittuntur tibi peccata tua, quibus dubio procul id fignificatur ,
quod Chriſtus prodigio effecit ; ac proinde voces enunciativas ef
fe practice ſignificantes minime repugnat , tametli efficacior ſit
Sacramentorum N. L. ſignificatio , ante illa, quæ ex ore Evange
lico nunc recenſui : hæc nimirum caufæ effectum indicant , prio
ra ſignificando operantur . Ad IIItium . Bafilius àUTITUTA ( ut Da
maſcenus L. 4. de fide orthod, C. 14. & Joannes , itemque Epiphani
us Diaconi in Concilio Nicæno II., A.787. ipfi Græcæ linguæ pe
ritiſlimi teſtantur ) vocat panem , & vinum ante ſanctificationis con
fecrationem : poft eam vero appellat Corpus , & fanguinem Chri
ſti. Immo : demus id locutum Bafilium poft verba confecratoria ';
tum tamen oratio ad tempus conſecrationis antegreffum referri
debebit propterea , quod aoriſto ſecundo participii,præteritum in
determinatum ſignificante , utarur , inquiens : TIROTÉVTES , velut
diceret: propoſuimus ; non autem 70051-JEVTES, quod redditur in
præſenti tempore per rò proponentes;ecce textum : nc) TROOT ÉVTES
τα αντίτυπα τα αγία τα σώματος , και αίματος το Χρις ,
s
quem ſincere reddidit Allatius : 5 cum propofuerimu Antitypa S.
Cor
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. " 521

Corporis, eg fanguinis Chrifti. Et demum ufus , & conſuetudo Ec

clefiæ , ut crebro in præfénti deſignet , quod cætera præteritum fuit ;
quemadmodum non uno loco exhibent verba Liturgiæ etiam La
tinæ , de quibus conſuli poterunt Inſtit. de DEO pag . 254. Ad
IVtuns. Utar Angelico manuductore , ſecundum quem effectus
conſecrationis inſtantanea converfione ponitur ; iccirco ſignifi
cantius 'adhibetur tò eft , quam ſit : primum indicat fa &tum efle ,
1 alterum duntaxat fieri ; exaudiamus S. D. Dicendum , quod fieri non
eft-ultimus effectuis hujus confecrationis , ſed factum effe ; & ideo hoc
potius exprimi debet in forma 3.P.Q.78. art. 2. ad 1. Ad teſtimo
nium deinde ex Ambroſio fuble & um peræque verbis Angelicis re
fonderi poterit ; denuo exaudiamus loquentem , ibidem ad 2dum :
fermo DEI operátus eft in creatione rerum , qui ctiam operatur in hac con
fecratione : aliter tamen , & aliter ; nam bic operatur effective, c5 ſacra
imentaliter , id eft : fecundum vim fignificationis. Et ideo oportet in hoc
fermone ſignificari ultimum effe & tum confecrationis per verbum fubftanti
vum indicativi modi , ac præfentis temporis. Sedin creatione rerum o
peratus eft folum effe£tive : quæ quidem efficientia eft per imperium fuæ
Sapientia. Et ideo in creatione exprimitur fermo Divinus per verbum
imperativi modi : fiat lux , 85 faéta eft lux . Denique : auctoritas
Chriſti.inftituentis omni ratiocinatione ſuperior eſt ; unde ( ad
-dit Simonnetus nofter ) Sacerdos , qui diceret : hoc fiat; vel :fit Cor
pus meum , quantumvis intenderet illud in perfona Chriſti edice.
re , & confecrare , nihil efficeret; quia , cum Chriſtus dixit, ac di
ci juflit: hoc eft-Corpus meum , fimul inftituit , ut per formalem , &
directam fignificationem realis præſentiæ Corporis ſui ſub fpecie
panis , & non aliter Euchariſtia pararetur. Ad Vtuin . Utramque
argutiunculam repudia ; & primam quidem ,quia panis (Ange
dici verba mutuor ibidem ad 3tium ) in ipſo facto elle converfionis non rc
tinet naturam fuæ fubftantiæ ; retinet vero terminus , ad quem fit
converfio , puta corpus Chriſti ; & ideo non eft fimile. Alterius
vero rationem continenter fuppeditat ibidem ad 4tum : per boc
pronomèn meum , quod includit demonſtrationem prima perſona , quæ
eft perfona loquentis, fufficienter exprimitur perſona Chriſti, ex cujus per.
Jona hæc proferuntur ; ac propterea Tc. Ad V Itum . . Pronomen
Hoc non panem , non ſpecies panis, non denique Corpus Chriſti ex
-plicate demonſtrat ; alioqui ſequerentur hæc abfurda corollaria :
Panis eft Corpius Cbriſti:fpecies.funt Corpus Chriſti : Corpus Chriſti eft Cur
-pus Chriſtil; ergo nihil relinquitur ; quam , quod tò Hoc demon
eli Uuu ſtret
 522 PARS. II. DISSERT. III. CAP. I.

ſtret ſubſtantiam contentam ſub illis fpeciebus indeterminate , & in

generali ; quafi dicas : hoc contentum fub his ſpeciebus eft Corpus Chriſti,
quæ locutio , quoniam practica eft , illud planeefficit, quod no
tione verborum fignificatur : erit igitur priore loco, ut per Tò
Hoc confuſe , per Tò Corpus meum clare , & diſtincte manifeftetur
realis Chriſti præfentia. Porro : exemplum vulgi declarabit , uti
illiusmodi locutiones abſonæ non fint ; dicimus enim oſtenſa mo
neta : hoc eſt aurum , quin nugari exiſtimemur. Etfi vero enun .
ciato pronomine Hoc nondum præſens reddatur Chriſtus ; red
ditur tamen ſenſu propofitionis completo in ultimæ ſyllabæ pro
nunciatione, ficque veritas affirmationis fub exitum plena habe.
bitur ; en exemplum probabile : vera eſt hæc propofitio : Ego fileo ,
-non quidem dum loquor ; ſed cum loqui deſino. . Ad VIImun .
Si omne Sacramentum N. L. per pag .67. verbis perficitur tanquam
forma , itidem Euchariſtia fine verbis conſecrantibus perfici non
poterit ; dicitur autem folo atractu vinum in Mifa præfanctificato
rum conſecrari exteriore quadam conſecratione. Conc, proprie
dicta , ex qua in fanguinem Chriſti tranſeat. Nego.
SCHOLION Idum . Fugit metantifper , ecqua Chriftus for
mula confecrationis fit ufus : fed nunc fine mora cogitationes
ſuper hacaperiam . Innocentius III . L. 4.myſt.Miſlæ Č . 6. fcri
pfiffe dicitur : fane dici poteft, quod Chriftus Euchariftiam Divina vir.
tute confecit , poftea formam expreſfit , fub qua poftcri benedicerent;
ipſe namque per ſe virtute propria benedixit : nos autem ex illa virtute ,
quam indidit verbis ; ex eo parem ſententiam amplexantur.Cathari
nus , Chriſtophorus Chesfontaines , live a Capite fontium , Guido Bononi
enfis, Durandus & c. At nos Angelico Doctori fubfcribentes jure
exiſtimamus , Innocentii verba , ceu privati Doctoris , magis elle
opinative dicta , quam determinative 3. P.Q.78. art. 1. ad 1 ; ut adeo
iiſdemmet formulis cænam Eucharifticam peregerit Chriſtus ,
quibus uſque adhuc Presbyteri ex Divina debent præceptione
uti . Huic veritati accedunt Tertullianus , & Ambroſius , ( pag.
518. ) laudati ; nec diſfonat Tridentina oratio Sell. 1.3. Cap. 1 .
Majores noftri omnes - apertiffime profeffifunt , hoc tam admirabile su
cramentum in ultima cæna Redemptorem noſtrum inſtituiffe, cum NB.poft
panis , & vini benedi&tionem fe fuum Corpus præbere, ac ſuum ſanguinem
diſertis ac perſpicuis verbis teftatus eft. Que verba a S. Evangeliſtiscom
memorata , a D. Paulo poftea repetita ſunt. At quæ illa ? niſi : hoc eft
Corpus meum Sc. Ergo ſubtexi poterit nova ratiocinatio, prio
rl ,
 DE EÚCHARISTIÆ MYSTERIO.
523
ri , atque non minus Propofitioni conſequenti opportuna : Illa
plane verba confecrationis formulam agunt neceſſariam , quibus ad
realem Corporis fui , & fanguinis Divini præſentiam , ſub fpecie
bus facramentaliter ponendam , Auctor ipfe Sacramentorum & uſus
eft , & eadem recitanda præſtituit : ſedverba : boc eft corpus meum :
bic eft fanguis meus , illa hujuſcemodi fuot ; igitur & c.
Sed contra : Quod Chriſtus. confecraverit per verba : hoc eft
Corpus meum c. & non potius per antegreffam benedictionem :
benedixit ,fregit& c. id nondum fidei dogmatibus accenſeri poteſt ;
velut ex Catharino claret , itemque Evangeliſta Marco , fecun
dum quem C.14. v. 22. cænam Euchariſticam prius Apoſtolis
Servator miniſtravit , quam diceret : boc of Corpus meum : bis eft
fanguis meus. Ut ne dicam , Chriſti benedi& ionem antegreſſam
non minus efficacem videri , atque altera fuerit , cum quinque
panes fola benediétione prodigiofe multiplicavit. Ideo Gauden
tius Brixienſis Tract. 2. in Exodum ait : cum panem confecratum & vi
num Diſcipulis porrigeret, Dominus dixit : hoc eft Corpus meum ; erat igi
tur antea jam paratum Sacramentum . Denique: & ipſi demum
Apoſtoli fola videntur benedi tione Euchariftiam confeciſſe j
quia ſcripſit. Paulus 1. ad Cor. C. 10. Calix NB.benedi&tionis , cui be
nedicimus ,nonne Communicatio fanguinis Chriſti eſt ? Sed B. ad Imum .
Revera Concilium Tridentinum nihil ſuper eo definiit , nec Ca
27 tharini ſententiam , Patribus propoſitam , anathemate notavit ;
teſtatur quippe Salmeron nofter Tom .9. Tract. 13. isque præſens
S Conventui ,quod in Concilio Tridentino , cum quidam Theologi id
peterent , ut explicaretur forma, qua Chriftus confecit hoc Sacramentum ,
auditis binc H inde rationibus , nihil effe definiendum Patres cenſuerint.
Verum , fi ad rei veritatem , communemque Theologorum ſen
tentiam curatius attenditur , nemo non univerſalem doctrinam
negle &to Catharino maturrime amplexabitur. Nempe ( non me
am , fed Haberti Sorbonenfis animadverfionem ſcribo ) in opinionibus
ſeligendis verus Theologus vitabit non folum hærefeos notam ,
fed & temeritatis , ſeu ſingularitatis , quam S. Bernardus Tract.de
grad. fuperb. ſicut & alii Patres, inter filias fuperbia recenſent; unde
ille pruritus ſuſcitandi opiniones , jam pridem extinctas , &
enim
in angulo veteris cujusdam paginæ veluti ſepultas, niſiex inordi
nato appetitu falli nominis fcientiæ. Ad Ildum . Teſtimonium
& narratio S. Marci per anticipationem fa & a eft , ut crebro fueves
rynt hagiographi; videantur reliqui Evangeliſtæ. Et vero : ni
Uuu 2
 $ 24 PARS II. DISSERT. III. CAP. I.

fi hoc dicamus, bibiffent Apoftoli tum nefcientes ,ecquid biberent,

fi jam hauſto calice demum dixiſſet Chriſtus: hic eft fanguis meus ,
in quo nemo non abſonum deprehendet. . Ad illtium . Benedi
cio Chriſti antecedens non omnino fuit inefficax , tametfi eadem
confecrationem haud quaquam peregerit: peregiffet tamen , ſi vo
luillet; erat igitur efficax comparate ad effectum , quem intendit ;
intendit autem initio Divinam precari opem ad præparandum
materiam , & converſionem duplicis fubftantiæ, verbis confecratoris
is dehinc perficiendam ; dicam exempli gratia : Joan . 1 1. præ
milla oratione Chriſtus Lazarum e tunnulo revocavit , non qui
dem precatione hac antegreſſa , fed verbis declamatis : Lazare
veni foras; ſic quadantenus a pariratiocinabimur. Nec officit obe
jecta panum multiplicatio ; quia non idem utrinque modus effi
caciæ pro arbitratu Chriſtiadhibebatur : hic ad multiplicationem
immediate , illic in.conaculo mediate fuit benedictio ad confecra
tionem , realemque Chriſti Euchariſtici præſentianr efficax . Ad
IVtum opponitur oratio Gaudentii , quæ ſecundum formulam
Tournelyi, ad priora conformiter , explicationem ſubibit : fuit an
tea panis conſecratus per benedictionem , præparatorie , & inchoate,
Conc. formaliter , & perfečte. Nego Denique aid Vtum ajo : hoc
loco Apoſtolum nequaquam referre , quibusnam verbis Chri
ſtus Euchariſtiam paraverit ; aliter dicain , quod fractione fimul
Euchariſtia confiat, quia fcripſerit Paulus : panis , quem frangimus,
nonne participatio corporis Domini eft? Igitur unice narrat, qualiterfi
deles tantum myſterium benedictionibus foleant celebrare ; id vero
hactenus uſuvenit , ut docent Liturgiæ benedi&tionibus , gratiarum
actionibus , deprecationibus pleniflimæ . Cæterum cap. fequenti v .
24 , & 25. explicate meminit formularum : hoc eft Corpusmeum , bic
calix novum teftamentum eft in meo fanguine.

$. XIV . PROPOSITIO IVta. Adeo ſufficie

entes bæ formule ſunt , ut precationes antegref.

fe , aut penes Græcos itidem ſubſecuta , ad ellene

tiam Euchariſtiæ non fint omnino neceſſaria ;

tametſi pro cujusvis arbitratu impune nequeant

præteriri. . Atque hæc ſequenti commonftratione aperiam .
Imo. Secundum Florentinum , Tridentinum , Patresque alios, (pag.
 DÈ EUCHARISTIE MYSTERIO. 525

518. ) commemoratos, Euchariſtia perficitur verbis Evangelicis ,

verbis Chriſti, iisque a Presbytero in Chriſti perſona enunciatis;
átqui precationes , aliæque vocum forinulæ , cum antecedentes ,
tum conſequentes , non funt illiusmodi ; ſunt potius precatio
nes Ecclefiæ , ſunt narrationes , nec in perſona Chriſti recitandæ ;
ac propterea Sc. Nempe : illa verba Latinorum : Quipridie quam
pateretur c. ab Alexandro Imo ad Canonem Sacrificii adje &ta.
funt ; tum verba Græcorum : fiat hic panis corpus Chriſti, vel: fac,
Domine iftum pancm corpus Chriſti', nec verba ſunt Evangelica , nec
in perſona Chriſti, immo etiani jam recitatis Chriſti verbis ; hoc
eft Gorpus meum , bic eft fanguis meus, pronunciantur, ut itidem om ,
nibus in Liturgiis minime reperiantur ; ac proinde tantum abeft,
at ad fubftantiamEuchariſtix pertineant, ut potius, ſalvo omni ju
re Divino, & omitti poffint , & a Latinis Presbyteris, valide confe
crantibus , impune omnitrantur. ' Ad hæc : ſubſtantivam integri
tatem præfentis Sacramenti non comparant verba : quod pro vobis
datur ; vel : tradetur : æterni , myfterii fidei : novi & æterni teſtamenti
myſterium fidei : qui pro multis effundetur & c.aut : effunditur ; aliaque
conſimilia ; vel enim Liper iis.Liturgiæ penitus variant ; vel ab
Latinis quæpiam ſine noxa negliguntur ; vel denique ab Evan
gelicis Scriptoribus nequaquam unanimiconſenſione referuntur ;
fic Matthæus, & Marcus reticent vocabula : pro vobis ; Matthæus addit :
in remiſionem peccatorum ; Paulus refert : bic calix novum teſtamentum
eſt in mco ſanguine ; Matthæus , & Marcus prætereunt vocabulum :
enim ; & loco teſtamentum ſcripſerunt teſtamenti ; omnes demum
eas voces : æterni , myſterium fidei, nihil commemorant ; ita vero ,
fcribere num Hagiographi fuiſſent auſi ? fiquidem illiusmodi o
rationes , aut vocum particulæ ad effentiam confecrationis ſpectarent
neceſſario ; igitur. IIdo. Documenta Patrum Græcorum fuffra

gantur : Nyſlenus Gregorius Orat. Catech. C. 37. in rem præſen

tem fic loquitur : ut primum dicitur ŐTL TĒTO EI TÒ OCĪua ug
NB. ftatim panis per verbum in Corpus mutatur ; fiftatim ? oratio fuc,
cedens jam peracta conſecratione tarde advenit. Nyſſeno ad
ſtipulatur Chryſoſtomus homil. 2. in 2. epift. ad Timoth, nec non
Theophyla & us in C. 6. Joan. IIItio. Ipfa Græcorum confeſſio
thema ſuſtinebit ,quam in Concilio Florentino Sell: 25.coram La
tinis edixere: fateri nos diximus, inquiunt , per hæc verba : Hoc eſt
Corpus meum c. tranfubftantiari S. panem , & fieri Corpus Chrifti;
fed poftea , quemadmodum & ipfe dicitis : jube hæc perferri.permanus
S. An
 526 PARS 11. DISSERT . III. Cap . I.
S. Angeli tui & c.ita nos quoque oramus dicentes : ut Spiritus S. ef.

ficiat in nobis panem hunc pretioſum Corpus Chriſti cui , Tc.

tranſmutetque ipſa Spiritu Sancto tuo ; nec alia de cauffa , quam , utfia
ant NB. communicantibus in purgationem anima e non in judicium ,
& condemnationem noftram ; & a morte Joſephi Patriarchæ C. P.
de myſteriis, inquiunt , fatemur,ea conſecrari per Domini voces ; licet nos
poftea invocando dicamus:fiat Corpus ,& fanguis Chrifti. Eftigitur fi
des Græcorum genuinorum fincera , ex qua ſola Chriſti verba
ad fubftantiam Euchariſtia parandam aſſumunt , licet precatio
nes quasdam ex diſciplina Eccleſiæ ſuæ ſubjicere fe profiteantur,
Quibus omnibus minutatim perpenfis vacat dicere : Patres cum
Latini, tum Græci docent Euchariſtiam parari verbo DEI , verbis
Chriſti , iis videlicet , quibus præfentia Divini Corporis , & fan
guinis atome ſignificatur : atqui nec antegreffa,nec verba confecra
tionem ſubſecuta , ſunt verba Chriſti , neque præterea realem
Chriſti præfentiam fignificant, minus in perfona Chriſti recitan
tur ; non ergo ad ſubſtantiam Euchariſtiæ neceſſario pertinere po
terunt judicari. Hoc unum duntaxat manet reliquum , ut ex
præceptione utriusque Ecclefiæ omitti non debeant , nec fine cul
pa pro libero arbitratu -omitti poſſint.

Puncta Objicientium .

$. XV. Initio de Latinis ſermo erit ; unde ajunt Imo. Niſi di .

cantur hæc verba : qui pridie , quam pateretur , accepit panem & Co
haud erit valida conſecratio ; quia verbis iſtis : hoc eft corpus me
um , folitarie pofitis, non Corpus Chriſti , ſed ſacrificantis Pres
byteri denotaretur. Sin' aliter eſt ; incaſſum priora præfcribe.
rentur ; quod tamen nemo aſſeruerit. Adde : nifi præcedat ora .
tio : accipite, & manducate , nullum erit Euchariſtiæ Sacramentum ,
quia propter rò enim ur Latina fuevit Eccleſia , indicatur con

nexio cum præcedentibus ; ac propterea ſenſus foret nullus, aut

foret infigniter vitiatus ob vitiatam cauffariam , fi priorem oratio
nem neglexeris. Ildo. Verbis Chriſti Evangelicis conſecratio
peragi debet; Chriſtus autem , quum dixiſſet : hoc eft Corpus,mea
um , mox addidit : quod pro vobis tradetur ; ifta igitur ad eſſentiam
Sacramenti pariter attinebunt. Nec ratio minor eftpro amplian.
da forma Calicis , cui hæc ad validitatem minifterii adjungi de
be
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 527

beant : novi & eterni teftamenti , myſterium fidei , qui pro vobis & c .
fine his non habetur plenus , perfecusque ſenſus formulæ ; ac
proinde iisdem omiffis nihil efficitur , quoniam vis Sacramenti a
fignificatione practica repetitur. IIItio. Hæc eadem verborum ad
jectio videtur neceffaria eſſe ad rationem Sacrificii , quod fanguinis
Divini profuſionem indicat. Quid ? quod verba conſecrantia
demonſtrare debeant converſionem vini in ſanguinem , quatenus

effufum pro falute humanæ gentis ; ac propterea voces ſubſequæ :

qui pro vobis effundetur & c. Iubftantiam formæ conſtituent. IVto.
Angelicus Aquinas 3. P.Q.78. art. 3. in tenet ſententiam
quæ formam calicis extendit uſque verba : bać quotiescunquc fecce
ritis & c. ait namque : dicendum , quod omnia prædi &ta verba , ſcili.
cet : novi, & æterni teſtamenti & c. qui pro vobis &c, ſunt de ſub
ftantia forma ; igitur. Vto. Conformiter S. P.Pius V. deleri jullit
eam partem in Commentariis Cajetani , qua aſſeruerat, vinuin fo
'lis verbis : bic eft calix fanguinis mei , conſecrari. Immo V Ito.Ec
cleſia pariter univerſa totam vult conſecrationem iterari , fiqui .
dem iisdem ex verbis , aliunde majori charactere exarari ſolitis ,
aliquid omitteretur. Denique VIImo. fanguinis effuſio verbis
declarata exprimit Paſſionem Chriſti ; ficut ergo explicara S.
Trinitatis expreſſio neceſſaria eſt ad ſubſtantiam formulæ baptiſma
tis ( pag. 333.) ſic itidem ad ſubſtantiam confecrationis attinebit ex
plicata enunciatio de effuſione Divini ſanguinis.
B. ad Imum . Nego Ant. una & cauffariam adjectam : quia cum
verba : hoc eft Corpus meum ex intentione Sacerdotis in perfona
Chriſti proferantur , non Sacerdotis , fed Chriſti corpus practice
ſignificant ; quin antecedens fermo in obje & ione memoratus ad
effentiam confecrationis requiratur. Nec vero eſt , ut iccirco incal
fum præfcriptus fit ; eo fiquidem prolato convenientius , atque
1 clarius indicabitur , uti non ſuam agat Presbyter , fed Chriſti
perſonam . Quod eft ad additum R. Non effet vera connexio
propter rò enim : fi fpectetur fenfus hiſtoricus , Conc. ſi ſenſus
enunciativus , & affertivus in perfona Chriſti. Nego. Etſi verba con
fecrationis hiftorice prolata non integrum ſenſum ſortiantur , ubi
præcedentia : accipite & manducate præterieris ; tamen in perſona
Chriſti enunciata vere perfecteque præſentiam Divini Corporis
nihilominus denotant ; ac proinde nihil ad eſſentiam conſecra
tionis antecedentia conferunt ; ut non dicam tò enim in fenfu af.
ſertivo redundare , folumque materialiter ſpectare ad verba enun
cige
 $ 28 PARS H. DISSERT. III. CAP. I;

ciativa ; ad hiſtorica vero etiain formaliter ; cum narrationis ſeriem

informent , in qua conſequens ab antecedente ſuſpenditur. Ver.
bo dicam : fpectata conſecratione Sacerdos non habet intentio. 1
nem narrandi , quid in ultima cæna egerit Chriſtus ; bene vero ,
parare Euchariſtiam ', reque ipſa præſentem Chriftum fub fpe.
ciebus panis , & vini reponere. Ad IIdum . Iis duntaxatEvange.
lii verbis paratur conſecratio , quæ vim poflident convertendi
panem in Corpus Chriſti, ipfamquehanc tranſmutationem figni
ficant, & ſignificando efficiunt ;ſed verba : quod provobis trade,
tur , vim
illiusmodi non poffident, nec fignificationem tranſmu
tationis Euchariſticæ præſeferunt ; erunt itaque folum prænuncia
tio quædam mox futuræ mortis , quam iſtorum cauffa , quos allo
quebatur , erat ſubiturus, 1 :Atqueideo Ecclefia Latina , his reti
citis , folam adhiber forinulan : hoc eft Corpusmeum , quin aufit ali
quis , nifi protervus , oggerere , perinde ſi Latini invalide conſe
crarent, Parilis reſponlio dabitur in adjecta argutiuncula ſuper
forma Calicis ; nam & ifta : novi , o eterni teſtamenti & c. non deter
minant fanguinis Dominici præfentiam ; fed unice quofdam effe
& tus, vel proprietates ſignificando clarius manifeftant ; quatenus
myſterio Euchariſtico obſignatur teftamentum novum , eodem
que promittitur æterna hæreditas , effuſo Chrifti fanguine par.
ta. Ergo iifdein verbis omiſlis non haberetur perfectus formu
læ ſenſus penes clariorem fignificationem accidentariam cujusdam
proprietatis , & effe& us Euchariſtiæ . Conc. penes ſignificationem
practicam , & fubſtantivám factæ tranſubſtantiationis. Nego. Poft hæc
venit refponfio ad IIItium , quam verbis Simonncti abſolvam : con
fe &tio , inquit , Euchariſtiæ eft tantum ſacrificium incruentum ; un
de Nego Ant . Nempe : illud folum eſt de eſſentia formæ Calicis,
quod a Sacerdote profertur in perſona Chriſti, & illud dunta
xat in perfona Chriſti profertur , quod ab eo profertur enuncia
tive : atqui verba : qui pro vobis I c. nonproferuntur enunciative ,
fed tantum hiſtorice , & narrative ; alioqui hactenus ſacrificio cru
ento fanguinem Domini profundendum ediceret ; ac proinde Es.
Porro : debent verba confecrantia , ſanguinem quatenus effufum
demonſtrare faltem exercité', ſeu implicite. Cont.etiam explicate ,
verbis minutatim clare expreſfis. Nego. Quis enim , quum formu
la Calicis expromitur ; neſciat , Divinum hunc ſanguinem ad ab
olendas hominum labes profuſum fuiſſe : non fecus , atque dum
· Sacerdos ait: boc eft Corpus meum , illud plane ipſum eſſe , quod re
dem.
 DE EUCHARISTIE MYSTÉRIO , 529

demptioni noftræ in ara crucis immolatum eſt. Ad IVtum . Inter.

-
pretationem Angelici nobis mutuam dabit Eminent. Gotti Tradi,
. 7. de Euch.Q. 2. licet , inquit , S.Thomas aliquando nomen ſubſtan
tie uſurpaverit pro cſſentia ; hic tamen - nomine ſubſtantia intelligit
non effentiam , fed folum plenariam fermonis integritatem ; erunt
iccirco hæc verba : novi , & æterni teſtamenti & c. qui pro vobis & c.
de fubftantia formæ, hoc eft: de integritate totius locutionis. Conc..
de effenria conſecrationis. Nego. Atque hinc alterum enaſci po
terit ſchema diſtinctionis : dicit eadem verba ad ſubſtantiam for
mæ pertinere , quatenus explicant fructum Sacramenti.Conc. qua
tenus practice converſionem Euchariſtiam fignificant. Nego. Hu
jus commentarii æquitas ipli Aquinati probabitur ; eodem ſiqui.
dem loco ſubtexuit: per prima verba , cum dicitur : hic eft calix lan
guinis mei , fignificatur NB. ipfa converfio vini in fanguinem , eo NB.
modo , quo dictum eſt informa confecrationis panis; per verba autem
fe
quentiadeſignatur NB. virtusfanguinis effufi inpaſione , quæ operaturin
hoc Sacramento ; remanet igitur argumentationi locus : hæc ver
ba : bic eft calix 5 c. fignificant, dicente S. Thoma, Euchariſticam
converfionem , non ſecus , ac illa : boc eft Corpus meum : ſed verba
converſionem Euchariſticam fignificantia duntaxat confecratio
nis eſſentiam abſolvunt , quomodo apparet in formula ad panem
conſecrandum applicanda ; ergo Jc. Scitiflime alibi idem inaxi.

mus Scholarum Magiſter : fi Sacerdos fola predicta verba : hoc eft.

Corpusmeum : hic eſt Calix fanguinis mei proferret , perficeretur
Sacramentum . 3. P. Q. 18. art. I. ad 4 .
Sed contra. Nunquid vero in 4 Dift. 8. 2. 2. art. 2. qu. 1. ad
3. alleveranter fcripſerat : verba , quæ fequuntur ; ſunt. NB, ellentialia
fanguini, prout in boc Sacramento conſecratur ? Ita certe : funt ellen
tialia ſanguini , quibusvinum in ſanguinem mutetur. Nego. quibus
exprimatur virtus paflionis Chriſti , quæ operatur in hoc Sacra
mento . Conc. Rectiflime denuo idem Angelicus bic art. 3 ad 2 .
fanguis feorfim ' conſecratus expreffe pafonem Chrifti repræfentat ; idco po
tius in conſecratione fanguinis fit mentiodeeffectu Paffionis , quam in con
fecratione Corporis , quod eft Paſionis ſubjcétum .
Ad Vtum . Fatentur Eruditi Thomiſtæ , non alia illic de cauffa
commedrarium Cajetani litura Pontificis correctum fuiſſe , quam ,
quod eam D. Thomæ fententiam non eſſe dixerit probabilem ,
fed plane contrariam ſe tuiturum profiteretur ; cum nihilominus
Interpretem fe jactarer ad litteram Aquinatis ; reminiſcere verba
Xxx Ca.
 530 PARS II . DISSERT. III. CAP. L.

Cajetani: et S. Thomæ intentio contraria ft., nor eft curandum . Cizi

terum : S. Pontifex ipfam non omnino fententiam abfolute repro
baverit ; cum multi poftea eamdemmet docuerint , doceantque
in diem hodiernum , quin Ecclefiæ præcepto corripiantur. Ad
Vltum . Ratio non eft , quafi verba omnia ad effentiam confecratio.
mis pertinere judicet Eccleſia ; fed quia paflionis memoriam cla-
rius excitant, & integritatem locutionis explent ; ideoque ad for :
mam attinent, quantum ad majorem explicationem ex inftitutions
Ecclefia ; non tamen ad ipfam effentiam ex inftitutione Chrifti. Vuk
ergo Ecclefia ( inquit Eminent. Gotri ) omnia illa verba eadem me
thodo ; ac ritu proferri , nec non eiſdem.characteribus paullo ;
majoribus fcribi ; quia pertinent ad integritatem illius locutionis,
funcque determinationes fanguinis , quatenus eft in hoc Sacramedi.
to ; minime vero determinationes confecrationisparandæ. Denique:
cum fententia hæc noftra , communis licet , non tamen omnibus
certa videatur , fitque præceptum , in Sacramentorum validitate
procuranda tutiorem partemeſſe amplectendam , iccirco ad ple .
dam ſecuritatem jubentur omnia reperi , fi quando fuiſſent ali .
qua folum omiſſa penitus. Ad VIlmum . Utrinque diſcrimen ob
fervandum eſt : baptiſmus fiquidem ablutio fpiritualis eft, quam
verba : baptizo te , niſi invocatio Trinitatis explicara (pag. 333. &
Jequ .) acceſſerit, non ſignificabunt ; manetergo, ut eadem invo
catio ad formulam baptiſmi plane ſit neceſſaria : at finé explica .
ta enunciatione effufionis ſanguinca per fola verba : hic eft Calix fan
guinis mei , aperte ſignificatur converſio vini in ſanguinem ; ac
proinde.Sc
. Nenpe : Tò pro vobis-effundetur exprimit effe & um Die
vini fanguinis , alias in paflione & morte Chriſti procuratum :
effectus vero fubftantiam Sacramenti nequaquam conſticuit ;
ergo
Urgent argumentum per Authoritates Græcorum . In Liturgiis Ecclefiæ
Græcæ prolatis jam verbis : hoc eſt Corpusmeum & c. Sacerdos DEO
fupplicat, velit panem & vinum in Corpus & fanguinem Chriſti
transformare : ποίησον τον μέν άρτον τέτον τίμιον σώμα τ8

X215878. & c. fic habet Liturgia Chryſoſtomi; nec diſſentiunt

reliquæ , Clementis , Marci , Baſili &rc. ajunt nempe : fae quidem
panem bunc pretiofum corpus Chriſti tui ; quod autem eft in boc calice ,
pretiofumfanguinem Chriſti tui, immutansSpiritu tuo fanto; quod quid
aliud eft , atque preces conſecuras ad fubftantiam confecrationis re
vera pertinere , nec perfici verbis Chriſti antecedentibus. Aca
cen
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 531

cedunt IIdo Patres reliqui : fic Dionyſius L. de Ecclef. Hierarch.'L.

. 3. C. 3. quum ritum Miffam celebrandi deſcriberet , diferte inquit ,
non citius perfici conſecrationem , nifi poft ea verba : boc facite in
meam commemorationem ; nemo autem neſcit , uti hæc a Sacerdote
recitari debeant enunciatis jam verbis : hoc eft Corpus meum & c.ac
proinde non his , ſed deinde primum perficitur conſecratio .
Nec fatis : Cyrillus Catech. Myftag. 1. inquit : panis, & vinum Eucha
riſtie ante facram invocationem - panis erat, og vinum merum : peracta
vero invocatione panis quidem fit corpus Chrifti : & INAKOeos de yevo
μένης , ο μεν άρτος γίνεται σώμα Χρις8. Confimilia tint
quæ Juftinus , & Nyſſenus Gregorius commemorant : unde fit
conſectarium , ad Euchariſticam conſecrationem , velut ad iftius
fubftantiam , neceſſario precationes requiri, nec formulas prio
Tes , puta : Hoc eft corpus meum : Hic eft fanguis mcus, per omnia ſuf
ficere.
B. Ifta precatione : Toivoov toy dptov & c. non deſiderat
Presbyter parare Sacramentum ; ſed jam prævia formula ab ſe pa
ratum , ut fiat NB . fufcipicntibus in animæ nutrimentum , pientifli
me expofcit ;ergo hæc Liturgiæ vocabula non ipfam Sacramenti
fubftantiam ; ſed effectum facramentalem , utentibus profuturum , con
tingent ; id quod cumprimis LiturgieBafilianæ fubferviet ,in qua
proxime fequitur : & neminem noftrum NB. in judicium & condcmna
facias participem efle Corporis & fanguinis Chriſti tui. Necob .
tionem
ftat i mo . quod dicatur Toy åptov panem hunc ; is fiquidem confecra
tus ſumi debet, quem qui manducat, vivet in æternum : nec officit
2do, Tò immutans Spiritu tuo fan £ to , nam Græcus legit : Metaban,
awy tớ Treúpatí or Td dyw , in quo non prafeniis , at præteriti
temporis notio manifeftatur ; ut adeo verti debeat : poftquam trans
mutafti &c .; prius igitur Euchariſtiæ fubftantia fuit , quam verbis
his fupplicibus DEum Sacerdos oraffet. Ad Ildum .Declaratione
peculiari opus eſt, quod ad Dionyſium attinet : in hujus Litur
gia hæc verba : boc facite & c. ante formulam : boc eft Corpus meum
&c. ſed in aliis nunc exſtantibus poſt formulam laudatam recitan
tur ; ac proinde non affequitur finem fuum pofita objectatio , ut
potius in rem noftram adverſarius argumentetur. Rationem i
fius e Simonnetto mutuabimur : in Liturgia Dionyſii , inquit, ea
proferebat Sacerdos , ut excuſaret fe , quod confecrandi munus
auderet aggredi: aggredi ſe tamen propterea , quod præceptjo
XXX ne

1
 532 PARS II. DISSERT. III. CAP. I.

ſe Chriſti urgeretur: boc facite& c. atque ideo neceſſum fuit , ut

iſta diceret ante verba confecrationis. ' At enim , in omnibus Li
turgiis aliis ,quas nunc edicas habemus , narrative tantum , & hiſto
rice iſta dicuntur a Sacerdote ; qui proinde eadem recitat poft
verba arcana : hoc eft Corpus meum : bic eft fanguis meus , eo ſcilicet
ordine , quo a Chriſto Domino , cum Euchariſtiam inftitueret
dicta fuerunt; ut teftatur Apoſtolus' I. ad Cor. C. II . Ad Patres
reliquos fatis erit , explanationem ex pag. 445.repetere , cui ad.
dam Ven . Bellarmini commentationem L. 4. de Euch. C. 14. qua
confimilem difficultatem dejecturus , ait , aliquando Patres per
confecrationem intelligere , vel totam . Liturgiam , vel otum Cano
mem , in quo revera ſuntpreces , gratiarum actiones, benediction
nes , & invocationes ; atque ideo nunc ab una parte, nunc ab alia
totam myſterii actionem ab iisdem fuiſſe denominatam . Dica
mus itaque: ajunt Euchariſtiam precibus confici , quatenus hæc ſa
cra myſteria absque precibus non peraguntur. Conc. quatenusſo
ļi orationi vim adſtruerent confecrandi. Nego. Immo : hæc invoca
tio DEI , a Patribus nominata , ab Auguſtino per preces myſticas fie
gnificata , in verbis Chriſti confiftit , quæ alia omnino non ſunt ,
nec effe poffunt , atque illa toties memorata : hoc eft Corpus me
um 8c.
SCHOLION. Ecqua fit ratio duorum pronominum boc , 8
bic , ſuperat definire ; ac ne multis evager, ajo.: utrumque prono .
men habere rationem vocis ſubſtantiva, non adjectiva , videlicet :
id , quod eft fub ſpecie panis , eft Corpus , 5 fitb ſpecie vini eft fanguis
Chrifti. Neque propterea opus eft , ut rò hic ponatur in genere ,
ut ajunt, neutro ; etiam vero maſculine poſitum ſubſtantivi nominis
rationem habere debet. Tum ſi roges : quorſum in hac pro
pofitione : hic eft frater meus , Tò hic adje& tivum agat ? R. quia in
telligitur Tò bomo: nihil iſtius de formula Calicis aſſeri poterit,
in
qua ex partefubječti ſignificatio generalis eft , & confuſa, per
par
ginam 521. Ad IVtum ,

Quæſtio Opportuna.

Quanam fint Myſterii Euchariſtici effe &ta ?

Lutheri , & Calvini tribules folam ad fidem excitandum Sacra.
menta deſtinant ; iis igitur fides , non item Euchariſtia , videbitur
gra
 DE EUCHARISTIE MYSTER TO. 533
gratiam fan & ificantem ex fe fe , atque opere operato productura
quid ? quod folos. peccatores , quatenus gravioris noxæ rcos , ad
Cænam Divinam accerſant , tanquam princeps facri hujus my
fterii effectus , peccatorum foret dimiſtio ; unde Lutherus L , de
præparat. ad Euch. Optima , inquit , diſpoſitio, qua peſime es diſpoſitus;
& Calvinus L. 4. Inftit. C. 178.24. ſcribit , has epulas nihil ju
ftis prodeſſe. Adverſum hos congerrones dogmatice proce
dendum : inquiam : Princeps Euchariſtica manducationis effectus non
eft peccatorum remiffio ; ſed gratia ſanctificans ſecunda , quodque in idem
recidit , augmentum gratiæ ſanctificantis, qua anima DEO intimius jungi
tur » fpiritualiter nutritur , ad vitam ſpiritualem conſervandam robora,
tur . Hanc veritatem firmant Scripturæ , Concilia , teſtantur Pa
tres ... Periclitemur : Joan. 6. ait Chriftus : caro mea vere eft cibus,
& fanguis meus vere e potus ; quemadinodum igitur in mortuis. nec
cibus quidquam , nec potus operatur ; fic neque Cæna Euchari
ſtica in iis , qui peccatorum gravium rei convivio ſacramentali
uterentur : -cibus fpiritualis vitam antecedentem five gratiam re
quirit , non aliter, atque cibus corporatus vitam corpoream . Huc
quoque attinebit Pauliſententia 1. ad Cor. C. 11. probet autem fe
apjum homo , 85 NB. fic de pane illo edat , per quod Patres Eccleliæ
immunitatem ab omni labe peccati , faltem mortalis, communiter
intellexerunt. Eamdem ob cauſam Eugenius IV . in Decreto :
Hujus Sacramenti,effectus , quem in anima operatur digne ſumentis , eft
adunatio hominis ad Chriftum : & quia NB. per gratiam Chriſtus incora.
peratur , & mcmbris ejus unitur , confequens eft, quod per hoc Sacramen
tum in fumentibus digne NB. gratia augeatur , omnemque effectum , quem
materialis cibus & potus quoad vitam
agunt corporalem , ſuſtentando ,
augendo , reparando, & delectando , Sacramentum hoc , quoad vitam o
peretur ſpiritualım . Poſtea Tridentinum ita pronunciavit : fi quis
dixcrit velprécipuum fructum Sanctiffimæ Euchariſtia eſſe remiffionempec
catorum , vel ex ea alios effectus non provenire ; anathema fit. Seſl. 13 .
Can . 5. & iterum Cap . 2.fumi autem voluit Chriſtus hoc Sacramen
tum tanquam ſpiritualem animarum cibum , quo alantur , & confortex
tur NB. viventes vita illius , qui dixit : qui manducat me &c. Ex Pa

tribus paucos deligam ; omnes vero ftarum gratiæ in eo exigunt,

qui edulio Euchariſtico cupit refici. Chryſoſtomus quidem
Hom . 83. in Matth .inquit: nullus iſthic Judas affiftat, nullus avarus ;
nam tales menſa Euchariſtica non ſuſcipit. Ambrofius deinde L. 6 .
in C. 9. Lucæ : ubique , ait , myfterii ordo , ut prius per remiffionempec
 PARS II. DISSERT. III. CAP. I.
534
catorum ' vulneribus medicina tribuatur ; poftea alimonia menfe cæleftis
exuberet. Confequens Auguſtinus Tračt. 26. in Foan. Tic loqui
tur : videte ergo fratres , panem cæleftem ſpiritualiter manducate , inno
centiam ad altare apportate ; peccata , etfi fint quotidiana , vel non fint
mortifera , antequam ad altare accedatis , attendite. Verbo dicam :
Euchariſtia Sacramentis vivorum inſeritur : Sacramenta vivorum CON
ferunt gratiam ſecundam ( pag. 147 :) Euchariſtia igitur ex fine
fuo principe non primam , fed gratiam fecundam tribuet , tribuer
augmentum gratiæ ſanctificantis. Præter hunc , puta ſpiritualem
animæ nutritionem , reliquos Euchariſticæ manducationis effe & us
ex ordine recitabo. Imo. Velut antidotum præſervat a peccatis
gravibus ,culpasque abolet quotidianas in eo, qui digne paratus
accedit ; ideo Patres Tridentini, antidotum Euchariſtiam appel
lant , quo liberamur a culpis quotidianis , & * peccatis mortalibuspre
fervamur. 2do. Accedit remiſlio pænæ peccatis debita , ſecundum
quod docet Angelicus hic Q. 79. Art. s . in O. non eft quidem hoc
Sacramentum inftitutum ad futisfaciendum , fed ad ſpiritualiter nutrien
dum per unionem ad Chriftum , & ad membra cjus • fed quia hac unitas
fit per charitatem , ex cujus fervore aliquis conſequitur remiffionem culpa
non folum , fed etiam pæna , inde cft , quod ex confequenti, per quamdam
concomitantiam ad principalem effectum , homo confequitur remiffionem
pæna , non quidem totius,fed fecundum modum fua devotionis Esferaa
ris. 3tio. Diminuit fomitem peccati , five concupiſcentiærebel
lionem , de qua Catechiſmus Romanus P. 2. C. 4. Carnis , inquit ,
libidinem etiam cohibet , ac reprimit ; dum enim cbaritatis igne animos
magis incendit , concupifcentia ardorem extinguat , neceffe eft. 410. Quaf
dam omnino delicias fpirituales inſtillat : in hoc Sacramento ( ver .
ba damus Clementis V. in Concilio Viennenſi ) babetur omne dele
Etamentum , & omnisfaporis fuavitas , ipfaque dulcedo Domini degufta
tur ; eſt autem provida S. Thomæ admonitio deſcribenda ; lic
habet Opufc. 58. C. 12. Licet Medicusperitusquandoque quibusdam
dat medicinam dulcem palato corporis , & quandoque non fic; fed dulcens
polato mentis , quæ quamvis non gutturi ; tamen bene ſapit rationi, pro
co, quod fanam mentem delectat : fic Dominusdatfidelibus fuis dulceſem
per corpus: fed dulcedinem ſuam alio modo iftis , alio iftis , prout cuilibet
expedire noverit. Hinc eft, quod quidam dulcedinem iftam fapiuntper
affectum , & ardentiore delectantur devotione , & alii eamdem dulcedie
nemfapiunt per pium intelle & tum , & fufficienti reficiuntur utilitatein co ,
quod credunt , intelligunt ; per bunc cibum fanétum veram vitam ob
 DE EUCHARISTIX MYSTERIO . 535
1 tinere; igitur quamvis non fapisdulcedinem Dominiprimo modo , ideft:
1 por affeétumforma devotionis ; fapis samen fecundo modo, fcilicet : per
intellectum multa utilitatis. Finiam , etſi in copioſiora pollet ora
tio excurrere , Cypriani verbis ufurus : mirafunt , qua fentit,mo
gne , qua videt , inaudita , qua loquitur , quem agnus ifte Paſchalis inbas
bitat, cujus animam meri bujus, fortitude bilaritate inexplicabili latificat ,
& delectat. L. deCæna. Domini.
SCHOLION. Mirari ſubit, quorfum tantx virtutis efficaciam :
non omnes affequantur , qui pane Angelico veſcuntur toties ;
fed.eft caufa in nobis miferis , fcilicet : vel tanci myfterii levis
notitia, vel negligentia , & repor ,præparatio animi frigida; vel
tandem gratiarum actualium , vì Euchariſtiæ ſuo tempore conce
dendarum ( pag. 149-) negle & io voluntaria. Opportune Abbas
ſuaviffimus Serm . 5. de Afecnf. Unde ſpiritualis gratia ( ſcicatur Ber
nardus ) inopia tumta.quibusdam , cum aliis copis tanta exuberet ? pra
occupatam nempe facularibus defideriis animam deleétatioJancta. declinat.
Ad extremum nota : Sacramentum Euchariſticum non operari
effectus fuos, niſi eo vefcaris, hoc eft :niſi deglutiendo in ſtoma
chum trajicias ; id quod racio cibi & potus nutrientis declarat ; quo.
circa curandum , ut confeftim hoftiam linguæ appoſitam deglu .
tias , ne in ore diutine conſervata corrumpatur ; cum enim effe .
du fuo Euchariſtia fruſtraretur.

CAPU T II.

De Præſentia Chriſti , & Actione Euchariſtica.

S.XVI. AD hujus Catholicae veritatis, declarationem priuse

ha .
reticorum errores ſtrictim commemorabo ; oiniſlis autem vete.
ribus Simoniacis , Manichais , Marcionilis , & quibusve aliis Phantaa
faftis, aSæculo IXno Epocham deduco : in eo fuit Joannes Scotus
non is, quem Doctorem fubtilem veneramur , fed nuncupatus Eri
gena , quem S. Prudentius Se&tatorem Pelaar , Caleftii , ac Juliani,tum
Jumma impudentia oblatrantem Orthodoxe fidei , Patribusque Catbolicis,
appellavit. Ifte igitur facile omnium primus veritatem Corpo
ris Chriſti in Euchariſtia obſcuravit ; quando verba confecrantia
ad fenfum metaphoricum traducere ſcripto libro conniſus eſt : hunc
PQ
 RT
Paris. 11. DISSE . III. CA P. II.
536
pofteà Vercellenſe Concilium , Præſide S. P. Leone IX . in :
caufà Berengarii concituni , anathemate proti zipfit Anno 1050 .
Scoto adjungitur Bertramus, aut Bertrandus aliquiis, quod tamen
ementitum nomen Petrus de Marca Archi -Præfúl Parifinus exifti .

mat , nec alium hac larva contegi,mifi Scotum eusdem Erige.

nam . Sæculo XImo 1.1035 : Andegavenſis Archidiaconus Beren
garius, vel Beringcrius crambem hæreticain recoxit salirens in E
. ad Lanfrancum ,Euchariſtian merum efle Chriſti Corporis fi
piſt
gnum , nec verum in ea fubftantialiter Chriftum continer "; quod
erroris venenum , quoniam fingulariter eſt tuitus , lateq sepræ
Scoto Erigena diffudit , veluti Sacramentariorum Parens falıratur,
Scio inter Eruditos non convenire , verene præfentiam Cbrifi. rla-,
Icm in myſterio Euchariſtico negaverit ; num potius concefferit
impanationem ,five Chriſti realem præfentiam cum panis & vini.
ſubſtantia, nihil demutatis . At fi coxvos Au & ores , fi editas a Be
rengario fidei profeſſiones , fi verſipellem hominis animum , & ,
quod hæreticis perquam familiare , animum inconſtantem confi.
deres , utrumque do & rinæ portentum e vero poteris eidem ad
fcribere ; ut adeo ſub initium realem præfentiam ( id fe a Scoto E
rigena , Caroli Magni præceptore , condidiciſle narrat in Epit. ad
Lanfrancum ) fit inficiatus ; demum vero hac conceffa impanatio
nem pertinaciter fit cuitus. Legamus iccirco ternas fidei formu.
las,a Berengario reſipiſcente firmatas : in prima damnat hæreſim
adftruentem , panem & vinum , quæ in altari ponuntur , poft confecru
tionem folummodo Sacramentum , & non verùm compus &fanguinem
D. N : J. Chriſti effe . In altera : profiteor , ait , panem altaris poſt.com
fecrationem eſſe verum Corpus Chriſti, quod natum eftde Virgine &c . In
tertia : tranfubftantiationem confitetur : Ego Beringerius corde credo
E ore confiteor , panem & vinum - ſubftantialiter converti in veram &
propriam - carnem , & fanguinem D. N. F. Chrifti. Atque ex his pa
cebit noftræ , & antiquiſſimæ opinationisveritas :Berengarium ve
ro ſua in hæreſi dilatanda Vertumnum egiffe .' Obiit tandem ,
fed hærefim fancte recantans , fere nonagenarius, Anno 1088 .
die Januarii 5. dum prius a decem ipſis Conciliis Romæ, Florentia,
Pariſiis , alibique celebratis , ſui damnationem perſenſiſſet. Sæ
culi duodecimiinitio , non diu ab obitu Berengarii, venenum ejus.
dem hæreſeos diffudit Petrus de Bruis , & Henricus iſtius diſcipu
lus , docentes : ſemel duntaxat in Euchariſtia verum Corpus &
fanguinem Chrifti porre & um fuiſſe ; idque in Cæna ultima ab
Au .
 DE EUCHARISTIÆ MYSTER 10.[ 537
Au & ore gratiæ Chrifto JEfu ; nec amplius deinceps a quoquam
revera diſpenſari. Sæculo tertio decimo aderant Albigenles ;quar
to decimo Wikleffus ; fexto decimo Andreas Carolftadius , Zwinglius;
tum Oecolampadius , & Socinianorum grex impiiſſimus, qui omncs
realem Chriſti preſentiam inficiati, ad figuram inanem , ad fenfus meta
pboricos inſcite refugiunt. Quid vero Lutherus.,, & Calvinus , da
mnata Capita ? prior initio realem præfentiam abnuere conſtituit,
ut fatetur in Epiſt. ad Argentin. dehinc vero verbis Evangelicis
preſlus impanationem admiſit. Alter Sabaudiæ , & Galliæ provin
cias departus proterve docuit , Chriſtum non elle in hoc Sacra
mento per præfentiam realem , fed tantum per quamdam vim , &
energiam , nec carnem Chriſti manducari , niſi per fidem .
Scholion. Qui cum Luthero impanationem tuentur, ii tran
fubftantiationem , qua fcilicet deſtructa panis & vini ſubſtantia, ſo .
lis ſpeciebus manentibus , Euchariſtiæ myfterium abſolvitur >
pervicaciter deteftantur : nunc'tranfubftantiare dolo-
ſententiam meam
( fic per contumeliam fcripfit Apoſtata Eislebenus , Anno 1522 .
ad Henricum Regem Angliæ ) is dico : antea pofui , nibil referre ,
five fic w
, e fis fentias de trunfubftantiatione ; nunc autem decerno , impi
um , & blafphemum efle , ſi quis dicat , panem tranfubftantiari . Inter
ea tainen non idem loquendi modus eſt iis , qui hoc in dogmate
hallucinantur. Quidam panem inter , & Chriſti Corpus ineffa
bilem , & veluti bypoſtaticam unitionem ( impanationem dicunt ) ſo
moiant cum Ofiandro : at alii unitionem ejusmodi repudiant , atque
hi Confubftantiatores appellantur : alii demum , velut cum Bajero
in Theol. poſit. C. II. J. 8. in Notis , hodierni Lutherani unionem
comntinifcurieur , qua nequce fubftantialis , neque perſonalis, neque nie
së Trapaçatcav , aut localis , nedum mere ſit ſignificativa ,ſed talis , qua
corum , que uniri dicuntur , utrumque in ele Juo permaneat ; indunt ta
men illi rationem initionis incomprehenfibilis, & facramentalis. Ad
do & illos perverſorum dogmatum Architectos , qui abjurara
tranfubftantiatione Corpus & fanguinem Chrifti duntaxat in fum
ptione adeſſe judicant , nequaquam vero extra ufum permanere.
Si autem quæras : quandonam Corpus, & fanguis Chriſti ſubſtan
cix panis & vini conſocientur ? refpondebuntaliqui : quum ačtu man
ducatur , & deglutitur ; alii triduum determinant , ficubi pro ægris
reficiendis Euchariſtia pararetur ; alii denique cum Kemnitio , &
Gerardo difficultatem prænoſcentes fateri malunt , nullum poſle
temporis punctum allignari ; ſed neque id, ajunt , Chriſtiano
YYyy rum
 PARS II. DISSERT. III. CAP. II.

fum fimplicitati convenire ; ut potius momentum realis Chrifti

præſentiz neminem debeat facere ſollicitum . Nempe : obvia
quæque prehendunt, & hinc atque illinc variis ſeſe more ho
minum , qui in naufragio luctantes etiani tabulam carie exeſam
libenter arripiunt ) inconſulto tuentur. Nobis vero ſecurita.

tem offert petra Ecclefiæ , qua ſubnixi tria dogmnatum punca fir
mabimus ; videlicet Imo. In Euchariſtia mox a verbis confecrantia
bus vere , realiter , ac ſubſtantive Corpus , & fanguinem Chrifti ad
effe fub fpeciebus panis & vini. 2do. In eaperficienda veram
fieri tranſubftantiationem , qua panis & vini ſubſtantia interit. 3tio.
Euchariſtiam Sacramentum efle permanens , atque adeo extraufum
perſeverare. Ex his Corollaria demum dogmatica conlequi
neceffum erit.

ARTICULUS I.

Num in Euchariſtia vere , realiter , ac ſubſtan

tialiter præſens ſit Corpus & fanguis JEfu
Chrifti ?

Affertiones antegreffe.

S. XVII. ASSERTIO Ima. Chriſtus car

nem fuam in Euchariftiæ Sacramento daturum

fe Joan. 6. Cap . ef pollicitus. Hoc priusquam ſoli.
da ratiocinatione common tretur , obfervandum eſt , trifariam
dividi narrationem Servatoris , hoc eodem Capite complexam :
initio a ver ſu sto ad 14tum loquitur de panemateriato , quem pro
digio multiplicans in quinque hominum millia diribuit : poftea,
quod Judæos in fui fequelam iccirco alleetos ſpectaret , a verju
26. uſque ad 52. de pane ſpirituali, per fidem manducando, & quod
perinde eft , de fide in fuam Divinitatem , & Incarnationem dif
ſeruit : ut credatis, inquit, in eum, quem mifit ille : demum a verſu 52:
ſermonem inſtaurat de facramentali , vereque reali Corporis ſui
manducatione : Punis , quem ego dabo , caromea eft & c. Quæ lo
cutionis methodus a corporatis ad fpiritualia , a facilioribus ad
dif ,
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO 539

difficiliora aſcendens , & rudi Hebræorum nationi accommoda .

ta , & Chriſto perquam erat familiaris ; velut claret ex Matth. C.
16. & Joan. C.4. ubi ab aqua nativa ad ſpiritualem , & vivam 0 .
ratione digreditur. His pofitis Affertionem argumentis ſtabilio.
I mo . Niſi hac tertia parte laudati Capitis de Euchariſtia Chriſtus
loquitur ; loqueretur penes enfum tralatitium aut de Incarnatio
ne, aut ſpirituali carnis ſuz bianducatione per fidem : ſed fallit
conſequens ; alioqui non futurun , ſed præteritum tempus indica
re debuiſſet: Incarnatio quippe jam peracta fuit , jamque pluri
mi in eamdem credentes carnis divinæ , per fidem manducandæ
reddebantur participes ; dicebat vero : panis quem ego dabo, non
item : quem dedi. Atque ideo & c . 2do. Minutacim eodem loco
cibum inter , & potum diſcrimen faci: : caro mea vere eft cibus ,
fanguis meus vere eft potus v. 56. gratis autem duo hæc diſtinguun
Eur , ubi fpiritualis eft per fidem manducatio ; nihil enim cibum in
ter & potum fpiritualem reapfe intereſt ; ac proinde de ufu Eu
chariſtiæ reali , non tropico memoriam injeci:. 3tio. Fie ibidem
comparatio cum manna , quo Judæi in difertü vere paſcebantur
illique præfertur Euchariſtik manducatio : præferri non poſſet ,
fiquidem panis Euchariſticus duntaxat tropice fumeretur ; neque,
enim fide in Chriſtum Veteres Judæi deſtituebantur. 4to . Hæc
Chriſti locutio grandi murmuri anfam præbuit : litig ab unt crgo fu
dai - quomodo poteft bic nobis carnem fuam dare ad manda andum imo
Diſcipuli dixerunt : durus eft hic ſermo; atqui nulla fuiſfet offen
fionis cauſa , fi folam fidem , li metaphoricam , & non potius inaudi
รj tam , realemque corporis manducationem dilignari vidiſſent ; era
go Rurfus : hunc Judæorum , Diſcipulorumque ftuporem nul.
latenus exemit Servator, nec fermonem emolliit ſuun , nec ver
ba , tanquam ſi fuiſſent tropice dicta, interpretatus eſt ; ſed , litte
rali fenfu integritati fuæ permiſſo , amplius veritatem firmavit ;
Amen , amen dico vobis , nifi manducaveritis carnem filii hominis, su bia
boritis ejus fanguinem , non habebitis vitam in vobis : fi fpiritualem
manducationem intelle &tam voluit , quorſum dubitationem non
explicavit , qua facta nemo omnium turbaretur ? manier itaque
reliquum , ut realem , oralcm , ſacramentalem ſumptionem intellexe
rit, & iſtam Judæi , aliique præſentes Diſcipuli , aut impoflibilem
aut burridam ſint opinati. Huic loco acceder robur , fi advertas
quemadmodum Magiſter Divinus , quum parabolas ſignificatio
nis obſcuræ proferret , mox ad depellendam ambiguitatem com
Yyy 2 men
 5407 PARS 11. DISSERT . III. CAPUT II.

mentarium clariffimum adjicere ſit folitus ; velut Joan . 3. v. 3. ad

Nicodemum . iterum in parabola ſeminantis Matth. 13 ; tum Lu-:
ca 12. inquit , attendite a fermento Pharifæorum ', ſed NB. adjicit
quod eft hypocriſis. Non ergo credibile videtur , ut parem hic
methodum neglexiſſet, ubi rei multo graviffimæ negotium pa
ravit. Sto. Eam ſententiam tuentur Patres : Irenæus L. 4. C. 4 .
Cyprianus de Orat. Domin. Ambroſius L. de initiand . C. 8. Chryſo
ftomus homil. 45. in Joannem . Epiphanius bærefi 55. Cyrillus Ale
xandrinus in C. 6. Four .Leo , Damafcenus, & aliiomnes ; qui uf
que ad Sæculum i 2 mum laudati Capitis partem tertiam de Eucha
riſtia realiter manducanda acceperunt ; nec alia Conciliorum Ec
cleſiæ mens erat : Alexandrinum Præſide Cyrillo A. 430. in Epift.
ad Neftorium ait : quamvis enim dicat Joan . 6. nifimanducaveritis car.
nem Fc. neutiquam commum curnem exiftimare debemus ; ſed vere il
lius propriam Tc! Concilius : Nicænum Ildum ex Anno 787. teſte
Epiphanio dicebat : nullus air assando incruentum noftrum Sacrificium
imaginem Corporis Chrifti dixit - 4 !audivit Evangelice dicentcm eum :
nifi manducaveritis & c. Quin & Concilium Tridentinum , licet
hoc in themate -nihil definierit , tamen ex eodem cap . Joan . 6.
Sacramenti Euchariſtici effe & us mirabiles repetit Sefl. 13. Cap. 2 .
Ac proinde &c.

" ASSERTIO IIda. Verba illa : hoc eſt Cor

pusmeum : Hic eſt ſanguis meus non figura .

te , fed proprio nativo fenfu ſumenda funt. Enim

vero, ſi nihil propterea abſurdi ſequitur , fi nec bonis moribus ,
nec fidei , nec altericlariori Scripturæ textui incommodat, de
bent verba recitata nativo , litterali for . Cui illimia permitti ; at.
qui verum eſt Antecedens ; ergo etiam conſequens : Majorem
contexuit Auguſtinus L. 3. de Dočtr . Chrifii.C.1. Nimirum : fili
ceat promiſcue Scripturas ad notionem tralatitiam transferre ,
omnia fidei dogmata more Sociniano facile convellerentur,
Non quidem pernego ', tam in Divinis literis , quam locutione
hominum quotidiana metaphoras reperiri ; íeri præterquam quod
raræ fint , facile obſervantur vel ex ufu rece, to , vel loquendi
modo , tum ex antecedentibus , & confequentibus; ex contextu
denique orationis fermo figuratus patebit. Jan : vero ( quod mi
porem fuffulciet ) neque uſus loquendi , nec a. tecedentia cum
CON
 DE EUCHARISTIÆ MYSTIRIO .:
$4 !
conſequentibus , nec orationis textựra , nec abfurdum quiddam
aliud prohibet, quin formula verborum memorata ſenſu narivo ,
procul omni ' metaphora , intelligatur ; ergo. Iltius gratia dicam
porro; ac i mo quidem certum eſt , has voces : hoc eft Corpus meum ,
ex hominum conſuetudine rem ipfam , quam demonftrant, fcili
cet Corpus Chrifti , fignificare ; non fecus , atque dum aimus :
bic eft Socrates: boc eft Socratis monumentun. 2do. Nihil urget tro
picam fignificationem : non fpecies flagici”; quid enim cri minis
ſit , & non potius ſummæ religionis, Sacrai : enti eſu animam re
ficere ? & quanquam Euchariſtia facrilegs multorum contu
meliis nonnunquam affecta fit ; hoc tam par in myſterio officit ,
quam non officiat Incarnationi, quod Homo-DEus in crucis pati
bulum ſit actus. 3tio. Non repugnat itidem fidei, aut Scriptus
cx textibus aliis ; ut immo omnes , omnesque omnium tempo
rum Ecclefiæ Doctores , titulo Eucharifliæ nihil aliud, quam verum
Corpus & fanguinem Chriſti intellexerint. Quis credat , nullo
uſquam tempore proprium nomen , ſed continue iniet aphoram decla
mari , quum menfæ Èucharifticæ memoria ſubiit ? 4to. Neque
figurata locurio ex ufu loquendi , neque fermonis contextu col
ligi poteft ; quis etenim vocem panis ad fignum Corporis Chri
Iti denotandum ufpiam legitur inſtituiſſe ? quis crediat teſtamen
tum verbis impropriis , ænigmaticis prudenter conſtitui? eft autem
Euchariſtiæ inftitutio teftamentum Auctoris gratiæ ; ac propterea
nulla in eo figurata ſermocinatio cogitari poterit. Inlignite E.
minentiſſimus Gotti Tract. 7.de Euch . Q : 3. 9.4. Quis eft, inquit,
E Calviniſta , aut Zwinglianus , cui fi aliquis vel teſtamento , vel

6 pacto dicat , fe illi dare agrum , vineam & c. arbitretur impletam

erga ſe dantis voluntatem , fi folum tabella agrum , aut vineam re
præſentans fibi tradatur ? nonne , ut verba teſtatoris ,aut donan
li
tis impleantur , agrum , aut vinean ſibi vere tradendam urgebit om
nis ? Cur ergo , dum Chriſtus pacto , dono ', vel teſtamento no
bis Corpus ſuum , & fanguinem ſe dare affirmat , fignum dunta
xat , & Symbolum ſui Corporis & fanguinis dediffe contendunt ?
Fortaffis dicent : quia di &um non ſit : hoc eft vere Corpus meum Jc.
at hæc ludicra ſunto ; aliter enim neque vera Verbi Incarnatio
nec Chriſtus Filius DEI , nec is cum Patre vere unum foret :
quod his præterea locis tò vere minime reperiatur.

Pro.
 T
$45 PARS II. DISSER . HII. Cap . I.

Propofitio Dogmatica .

$. XVIII. In Euchariſtia fub fpeciebus panis

& vini vere , realiter, ac fubſtantive præfens eft

Corpus , & Sanguis Chriſti Šervatoris.
1
Ima Probatio lubnititur Aſſertionibus antegreſſis ; atque ſic ha
bet compendio : Joannis 6. Capite. Incarnata veritas deSacramen
to Euchariſtix fermonem informat ( per Affert. Imam ) & verba
Chriſti arcana : boc eff Corpus meum : bic eft languis meus metaphori
ce prolata non ſunt ( per Aſſert. 2dam . ) Sed priore loco panis
Eucharifticus, quem poftea daturum fe pollicitus eft , dere eft ca
ro , eademque caro vere eft cibus , & fanguis vere eſt potus ;
tum loco altero ſub ipfum inſtitutionis momentum non fuifigue
ram , ſed proprium Corpus , & fanguinem commenfalibus Diſcipulis
porrexit , addita præceptione : hoc facite in micam commemoratio
1
nem ; Ergo& c. Hujus dogmatis cauſa, in tras"itione plane clarifli.
mi, Ildo ex Patribus argumentabimur: Ignali s Mariyr , Romx
demortuus 4.108 . epiſtola genuina ad Smyrozos ſcribit de Si
moniacis hæreticis :ab Euchariftia , & oratione ad linent,
dia tour
ομολογούν την ευχαριςίαν σάρκα είναι του Σωτήρος ημών 1
Iyoz X2158 & c. co quod non confitentur Eucbarifi. carnem eſſe. Sal
vatoris noftri JEſu Chriſti , quæ pro peccatis noftris.fla eft. Juftinus
circa A. 150. Apol. 2.hæc habet : quemadmodum per Verbum DEI
homo fa £tus JEſus Chriftus - carncm EU fanguinem falutis noftræ caufa
habuit ; ita etiam cam , que per preces Verbi ejus, ab ipſa profcéti, gratie
(funtαξte , alimoniam - εκείνα τα σαρκοποιηθέντος Ιησε και σάρ
na , vej aua &c. incarnati illius FEfie carnem & fanguinem ejje
educti ſumus. Sequitur Irenæus ex A. 180. L. 4. C. 44. ubi de pa
ne & vino ait : percipientia Verbum DEI, Euchariſtia fiunt , quod eft
NB. Corpus & fanguis Chrifti. Proximius ad Seculum Ildum , &
IIItium fequentes ſpectant : Tertullianus L. 4. adverf. Marcion. C.
40. affirmat, qualiter Dominus acceptum panem in Corpus ſu .
um commutaverit : corpus fuum , inquit, illud fecit ; non figuram
corporis fui: & L. de reſurrect. carnis C. 8. Caro abluitur , ut ani
ma emaculetur - caro corpore , & fanguine Chriſti vefcitur , ut & anims
de
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO . 543
de DEO Saginetur : non autem abluimur per figuram ; ac proinde
nec in figura , ſeu tropice Divino corpore faginamur. Cyrillus
4.356. ad Infulam Jeroſolymorum evocatus Catech. 4. myſteri
um Eucharifticum ſic explicat: cum ipſe Chriſtus de pane pronuncia
verit, ac dixerit h
: oc eft Corpus meum , quis audebit deinceps ambigere ?
Gregorius Nyſſenus Orat. Catech. C. 37.fic loquitur : nahas naj
νυν τον το λόγο του Θε8 αγιαζόμενον άρτον είς σώμα το
Θε8 λόγο μεταποιείσθαι πιςεύομαι , νεfe & nunc Verbo DEI
fanétificatum panem in Corpus DEI Verbi tranſmutari credo. Ad exi
tum Seculi IVti attinet Ambrofius , qui L. de initiand. C. y. dogma
ti ſubſcribit: præter natura ordinem Virgogeneravit ,a boc , ait, quod
Presbyteri efficimus , Corpus ex Virgine eft; non utique tropicum .
Vto Século ineunte demortuus Chryfoftomus Homil. 88. in Mattb.
icinquit : επεί έν ο λόγος φησί , τέτο έςι το σώμα με &c.
quoniam igitur Verbum dixit : hoc eft Corpus meum , nulla tincamur
Ambiguitute ;fed credamus , & oculis intellečtus id perſpiciamus ; & ite
ſum Homil.24. in 1. epift. ad Cor.ĎTI TÕTO TÓ ÉV Totupiw ov ,
εκείνό εςι το από της πλευράς ρεύσαν , id , quod et in colice
eft id , quod e latere fluxit , & illius fumus participes ; anne ve
ro figuratus fanguis e latere dimanaverit , & non magis verus ,
realisque ? Conſonat Hieronymus in C. 1. epift. ad Titum inqui
ens : tantum intereſt inter panes propoſitionis , T Corpus Chriſti, quan
tum inter umbrum & corpora, inter NB. imaginem & veritatem , inter
exemplaria futurorum ,
& ea ipfa , qua per exemplaria præfigurabantur ?
Hilarius Dictavinus L.8. de Trinit. N. 13. fic adverſus Arianos
inſurgit : fi vere Verbum caro factum eft, Unos NB. vere Verbum car
nem cibo Dominico fumimus - Quafcripia funt , legamus - ipfe ait : Ca
ro mea vere eſt eſca &a de veritate carnis & fanguinisnon eftreli
Etus ambigendilocus ; nunc enim ipſius Domini profeffione , &fide no
ftra vere caro eft, & vere fanguiseft. Venio ad Auguſtinum , qui vi .
ta defunctus eſt A. 430 ; Is ergo verum in Euchariſtia Corpus Di.
vinum adeſſe multifariam edocet: dabo paucula Illius documen
ta : L.9. Confef.C. 13. recenſet noviſlimum defiderium morituri.
entis Matris fuæ , quemadmodum ſui memoriam poftulaverit ha
beri ad altare - unde ſciret diſpenſari victimam fanctam , qua deletum eft
chirographum , quod erat contrarium nobis ; hæc autem vi &ima non
ne Corpus Chriſti verum eft , non umbratilis divinitas , aut hua
manitas ? figura Corporis Chriſti peccatum non abolevis. Ali
as
 544 PARS II. DISSERT. III. Cap. II.

as demum in pfal. 125. Videte , inquit , in toto terrarum orbe pretium

noftrum accipitur : Amen refpondetur : quis neſciat , verum Chriſti
fanguinem pretium elle , non item languinis figuram ? utique
veritas voce Amen confirmatur ? Tandem locis aliis prorſus reti
citis e L. 2. contra Adverf. legis diſſerentem adduco : ficut - Chriſtum
JEſum , carnemfuam nobis manducandam , fanguinemque fuum bibendum
dantem ,fideli corpore , atque NB. orc fufcipimus , quamvis horribilius vi
deatur , bumanam carnem manducare & c. nunquid de manducatione
ſpirituali , & tropica poſlint fimilia intelligi Ejuſdem labii Cyril
lus Alexandrinus eft in Concilio Ephelino A. 431 ; tum S. Lea
Præſes Calched. Concilii A. 450. ita loquitur Serm . 6. de jejun.
fic facræ menfæ communicare debetis , ut nihil prorſus de veritate Corporis,
& fanguinis Domini ambigatis; boc cnim NB. ore ſumitur , quod corde
creditur. Gregorius Magnus VIto , & VIImo Sæculo ejusdem fi
dei teſtimonium præbet homil. 22. in Evang. Quid fit , inquit ,
fanguis Agni, non jam audiendo , ſed bibendo didiciſtis - quomodo non fa
lum ore corporis , ſed etiam ore cardis bauritur. Anaftafius Sinaita

circa 4.635.
in diyaa Gajanitam , five Eutychianum ,inducit re
fpondentem C. 23. abfit , ut dicamus S. Communionem dvtitu
πον τοσώματος Χριςό , την αγίαν κοινωνίαν , ή ψιλον άρτον ,
effe tantam figuram Corporis Chrifti , aut nudum pancm ; fcd ipfum Cori
pus & fanguinem Chriſti - vereaccipimus: ad quod Orthodoxus ibidem
reddidit : fic credimus , fic confitemur - non enim Servator. dixit : boc
eft figura , ſeu quid vices gerens Corporis & fanguinis met. Nunc , qui
Sæcula his poſteriora occuparunt , fequentes e Patribus connu
merabo : Joannes Damaſcenus circa A. 740. de tranſmutatione
facramentali hæc fcribit L. 4. de fide C. 14. in Euchariſtia рег in.
vocationein non ſunt duo , fed unum Corpus • non eſtpanis & vinum
figura Chriſti - fed Corpus. Epiphanius Diaconus in Concilio Ni
cæno 2do A. 787. ſic arguit: non dixit Chriftus : recipite & mandu
Cate : hæc eft imago Corporis mei'; ſed : hoc eft Corpus meum - dona poft
confecrationem appellantur : funt , & creduntur NB. proprie Corpus , as
fanguis. Finiam demum ordinem Patrum multo longiſſimum ,
eumque hæreticis infeftum , ut facile nominibus reſiduorum oin
nis revera contentus efle poſſit: pro Sæculo IXno vadem aget Ni
cephorus C. P. contra Economachos dimicans, quum eamdem ,
ut Patres Nicæni, fidem profeſſurus ait : 'nos Catholici ( hæc habet
in Antiarhet. 2. apud Allatium de confenfu utriufque Eccleſ. L.
3. C. 15.) neque imaginem , nequefiguram Corporis illius bæc dicimus;
.fed
 DE EUCHARIST-IÆ MYSTERIO . * 545

fed ipfum Chriſti Corpus Deificatum . , Huic addendus Pafchafius

Radbertus Abbas Corbejenfis ; tum Seculo Xmo Ratherius Vero
nenſis Epiſt. ad Patricium Sacerd. Tom . 12. Spicileg. Ad Seculum
XImum referatur Theophylactus , ipfeque Berengarii damnatio
argumentum ſufficiet veritati ( pag. 536.) Ultra ne paflu pro
grediar , quod hæc uberrima Patrum frequentia adeo largiſſimam
offerat dogmatis defenſionem , ut de continua traditionis ſerie ,
! penes Eccleſiam Græcam , Latinamque conſervata , neminem
prudens pollit dubitatio inceſſere. līda probatio ,Conciliis ſufful.
ta, antegreſſas Patrum ſententias roborabit ; nam præter Conci
lium Nicænum Imum Arelatenſe IIdum Can . 13. Conftantinopo
litanum VItum A &t. 8. Toletanum XII , Lateranenfe fub Innocen
tio III, Conſtantienſis Synodus Seff. 13. veritatem ſtabilit , cum
Wikleffi , Huſſique aſſertiones hæreticas ſit deteſtata , quarum
una fic habebat : ficut Joannes figuraliter fuit Elias , non perfona
liter : fic panis in altari figuraliter eft Corpus Chriſti: I hæc eft figuratå
locutio : boc eſt Corpus mcum ; ficut iſta : Joannes eſt Elias . Noviſſime
Tridentinum : fi quis negaverit in S. Euchariſtia Sacramento contineri
vere , realiter , & fubftantialiter Corpus & fanguinem una cum anima o
divinitate Domini Noftri JEſu Chriſti ; ac proinde totum Chriſtum ; ſed
dixerit , tantummodo effe in eo ut ſigno , vel figura, aut veritate : anathe
ma fit . Seff. 13. Can . 1 . In tanto fummæ auctoritatis meridie
ecquis cum Novatoribus cæcutire velit ?
SCHOLION Imum . Propoſitio Dogmatica , verbis Triden.
tinis contexta , præfentiam Chriſti in Euchariſtia veram definiit ,
ut figurata : deinde realem , ut imaginaria : demum ſubſtantivam , ut
preſentia folius efficacia per Calvinum conficta excludatur. Vi!
debimus porro , quomodo lucem hanc filii tenebrarum invol
yant.
SCHOLION IIdum . Conſecuturis . præterea objectionibus
lumen , difficultates oppoſitas illüſtraturum , præferent Regula ſe
quentes, quas in Clar. Bertio L. 30. C. 9. diffufas, hic autem ftri
&im compilatas offeram . REGULA Ima. Licet a&ione confécra!
toria fubftantia panis prorſus intereat, adhuctamen Euchariſtia fen :
fu poterit orthodoxo panis appellari ; tum , quod alimentum fic
vite fpiritualis ; tum , quod ſpecies panis maneant refiduæ ;tum de
nique , ut materia commonſtretur , quæ in Corpus Dominicum
tranſierit : haud ſecus , atque Exodi 7.0. 12. Virga Aaron, in co
Ìubrum jam verfà , nihilominusvirga nuncupatur . REGULA Ilda.
Zzz Si
 546 PÅrs II. Dissert. III. CAP. II.

Si Veteres ajunt, Euchariſtiam eſſe figuram , & fignum Corporis Chri

fti, non volunt iccirco veritatem Divini Corporis , & fanguinis
'deſiderari ; eſt igitur figura ratione ſpecierum : eſt veritas fpe &tata
rei ſubſtantia : ita conciliabuntur Patres , qui Euchariſtiam figuram
dicerent , cum iis , qui hoc inficiantur. Immo : nihil repugnat
allerere , quod Corpus Domini, ſpeciebus velatum , ſit vere fi
gnum , & figura ſui ipſius , in crucis patibulo noſtri cauſa oblati;
ergo apud Patres, & Tertullianum maxime, forma,imago , fimilitu
do ', effigies', & his conſimilia non expungunt rei veritatem , ac
præfentiam : ipſe Paulus Chriſtum nominat imaginem DEI inviſibi
lis ad Coloff. 1. V. 15 , quin veram Ei divinitatem detraxerit.
Perappoſite Victorinus Hugo L. 2. in C. 1. Dionyfii de Cæleft.
Hierarch . quare
Sacramentum altaris fimilitudo effe non poffit, veri
tas ? - nam cum unum fit Sacramentum , tria ibi diſcreta proponuntur :
ſpecies viſibilis , veritas Corporis , & virtus gratiæ ſpiritualis ; tum Ce
leb. Eſtius Diſt. 8.9.15.ait: Qui ergo dicunt : Euchariſtia eft fignum
Corporis Domini ; ergo non eft Corpus Domini , argumentantur
more veteruns hæreticorum dicentium : Chriſtus in ſimilitudinem ho.
minum factus eſt , & habitu , ſeu figura , inventus ut homo ; er
go non erat verus homo, REGULA IIItia . Indidem nihil officit

quod quidam Græci hoc in myſterio d'UTITUTA commemorent ;

fic etenim Baſilius locutus ( pag. 520. ) non paratam , ſed paran
dam Euchariſtiam intellexerit . Cæterum : ſi Euchariſtiam ipſam
óvTITUTION velis , quod Chriſti Corpus figura eft Corporis in ara
Crucis immolati ; vel quantum eſt , quod ad futuram felicitatem
conferatur, nihil omnino abſonum cogitafti : figure ( ſcribit Da.
mafcenus L. 4. Orthod , fidei y rerum futurarum idcirco dicuntur ,
non , quod non vere Corpus ac fanguis Chrifti fint ; ſed ', qiiod nunc qui
dem Divinitatis Chrifti per eadvtitura participes efficiamur ; tunc au
tem intellettuali modo ,ac per folum afpeétum . REGULA IVta. Hæ Scri
pturæ locutiones': caro non prodeft quidquam : littera occidit , inſci.
tiflime ab Sacramentariis ifthoc loco objiciuntur ; fic enim jure
poſſemus Divinas litteras deteſtari: fic Incarnatio humanæ genti
nihil profuiſſet ; eſt igitur , ut de hominibus carnaliter ſentientibus,
deque littera ex interpretatione fpiritus privati intellecta ſermo ſit
.
Conſulamus Auguſtinum : o Domine ( percontatur Trad . 26. in
Joan .) quomodo caro non prodeft quidquam , cum tu dixeris : nifi quis
manducaverit carnem meam & c. An vita nonprodeft quidquam ? - Quid
of
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 547
eft ergo : non prodeft quidquam caro ? Scilicet : carnem fic intellexe
runt , quomodo in cadavere dilaniatur , aut in macello venditur , non quo-,
modo ſpiritu vegetatur. Perinde fic dictum eſt : caro non prodeft quid
quam , ficut: ſcientia inflat; jam ergo debemus odiſſe ſcientiam ? abſit ! Et
quid eft , ſcientia inflat? fola fine charitate - fic etiam nunc caro non pro
deft quidquam ; fed fola caro: accedat ſpiritus ad carnem - & prodeft plu
rimum ; nam ficaro nihil prodeft,Verbum caro non fieret. REGULA Vta.
Quanquam Patres priorum ſæculorum non'explicate fcripſerint,
in Euchariſtia verum Corpus & fanguinem contineri; tamen hinc
petitum argumentum audiet leviffimum ; modo noverimus , di
ſciplinam arcani ut aliis , ſic huic cumprimis myſtério , ne Sacra
mentorum arcana infidelibus proderentur , accommodatam fuif
ſe ; propterea Auguſtinus epiſt. 140. ad Honoratum Catechum , de
Sacrificio N. T. ait : quod ubi , & quando, & quomodo offeratur , cum
fueris baptizatus , invenies. REGULA V Ita. Plagiarii ſunt hæretici ,
cum fibi Ratramnum Monachum Corbejenfem vendicant ; quia
negaverit CorpusChriſti , quod NB. de Virgine natum eft , in Eucha
riſtia præſto eſſe ; enim vero exponendus eft , ut idem Corpus
adeſſe
neget, quantum ad affectiones : idem adeſſe fateátur ,quoad
ſubſtantiam , quod de Virgine natum eft. Verbo : non negaverit ad
efle fimpliciter ; fed unice nervis , ollibusque compactum , membrorum
varietate diftinétum ,propriosque motus exercens; in quo tandem ite
rum a Catholicis reliquis emendatur : defigurata præfentia ne fo
mniavit quidem .' REGULA VIIma. Quando Patres in Synodo fe
ptima, Nicæna 2da , contra Iconomachos negarunt , fymbola
conſecrata nominari poſſe imaginem Corporis Chriſti , id quidem
probe receptum eſt , ut in hiſce adjunctis facilius Iconoclaſta .
rum argumenta dejicerent : fatebantur iſti , Corpus Domini
cum in Euchariſtia contineri , ut aliarum imaginum cultus per
fumdarent propterea , quod Euchariſtia non eſt imago falfa , fed
carnis ſubſtantiam divinitati junctam complexa ; eſſent vero ima
gines reliquæ fine perfona fubfiſtente inania prorſus ſimulacra. Era
go hæreticis infeſti Patresajebant : fubdolum eſſe exemplum ab
Euchariſtia mutuatum , nec ratiocinationem recte concludere
quoniam non fit Euchariſtia imago Corporis ; ſed ipſum plane Ser
vatoris Corpus vivum , verumque; ecce verba dicentium : fiima
go Corporis eli , non poteſt elle boc Divinum Corpus. " REGULA VIIIVA
Non eft infrequens , ut affirment Patres , Corpus Chrifti fpiri
tualiter , ac per fidem a nobismanducari ; non quod realem efum
Zz 2 2 Di.
 548 PARS II. DISSERT. III. CAP. II. 1

Divini Corporis abnuant , aut hic preſentiam Chriſti realem infi

cientur ; verum , quod Euchariſtia, Chriſtum continens, cibus fpi
ritualis fit, & vivificus, ut ait Chryfoftomus homil. 87 , in Maith.
vel , quia fidei folum oculis , ac fpiritu præſentem Dominum a
gnoſcimus , uti Cyrillus inquit Hierofolymitanus Catech. myftag.
5. aut quia præbetur poculum fanguinis ÁTÓ TŰS TÉTRAS TVEUud
Tinns promanantis, ita Alexandrinus Cyrillus L. 4.in Joan . vel
denique : ut commonere voluerint , ne abſque ſanctificante gra
tía , aut fide neglecta menſæ Euchariſticæ accumbamus : qui non
manet in Chrifto, & in quo non manet Chriſtus, procul dubio nec /piri
tualiter carnemejus edit, nec bibit ejusfanguinem l
,icet carnaliterő viſibili
ser premat dentibus Sacramentum Corporis & fanguinis Chrifti; ſed ma
fibi manducat , og bibir i
gistanterei Sacramentum ad judicium ; ta ha
bet documentum M. Aurelii Tract. 26. in Joan. Sed & ifta com
modum adjungam ; alterum : quod Patres carnem Chriſti quan
doque ſumant paffibilem , prout ante mortem fuit in ſpeciepropria ;
quandoque impaſſibilem fub fpeciebus Euchariſticis: priore modo ne.
gant ade! le Chriftum in Euchariſtia ; non item modo pofterio .
re. Alterum : quod , ficubi ſpiritualem internam manducationem
commendant , id eatenus adultos contingat, quatenus fructu ſa
cramentali careret omnis , penes quem fides mortua foret , &
charitas deficeret. REGULA TXna. In tanto myſterio ductum fi
dei cæca ratio ſequi debet ; nam fi humanis ac nativis perſua
fionibus illic fidendum eft, mox Trinitas pariter , aut Incarna.
tio de facili exufflaretur : credunt Sacramentarii Chrifto dicen
tt: ego fum Filius DEI; quid eft , quod credere nolint allerenti ;
boc eft Corpus meum ? Nimirum : Evangelicam prædicationem nor
in perfuafbilibus bumana fapientia verbis ; fed'in oſtenſione ſpiritus , &
veritatis ; fidem vero non in ſapientia hominum ; ſed in virtute DEI
locaram effe Paulus admonet 1. ad Cor . C. 1 1. v. 4 . At enim ,

quonam pacto cum paganis ſuper myſterio præſente diſcepta

bitur ? ajo : hos primum notitia Religionis Chriſtianæ imbuen
dos , ut Chriſtum fateri velint ; tum li hoc evincas , profe & o
non crunt ejuſdem Sacramentis injurii. Atque hæc Canonum in
ftar fufficiant , quibus crebro ante oculos præftitutis lucidius vie
debuntur paralogiſmi Sacramentariorum , quos jam revellendos
offero ,

Ar .
 DI EUCHARISTIÆ MYSTERIO ,
.

Argutie bæretice

S.XIX .Ut Scripturasmutilent ,Patrum commentaria obtorto

E collo detorquent ;atque ideo fic habent , quemadmodum in Ven ,
Bellarmino , Witaffio , Simonneto , aliisque poteram reperire. Imo,
ajunt , ipſe Bellarminus L. 1.de Ercbar. C. 7. teftatur, qualiter Cae
put Joannis fextum ( pag. 538.) immodici Patres ſenlu myſtico
explanent ; ſic Alexandrinus Clemens per tò carnem & fanguinem
intelligit Verbum DEI prædicatum , quo alimur , & inebriamur : Ba
filius do trinam Chriſti: Hieronymus Scripturas Divinas : Bernardus
ait , carnem Chriſti manducare tantundem efle , atque Paſioni Do
minica communicare ,vitamque JEſu imitari. Unius deinde Au .
guftini textus ſigillatim oggerent : credere in Chriſtum (inquit Tract.
26. in C. 6. Joan .) hoc eftmanducarepanem vivum ; & rurſus : hoc eft
ergo manducare illam eſcum , bibere potum , in Chriſto manere , & il
lum manentem in fe babere. Nihil igitur prohibet ,quin Aſſertionem
Imam fallere arbitremur , fitque potius ſpirituali ſenſu intelligen
da cibi Euchariſtici manducatio . “ Immo vero ildo Auguſtinus
rurſum accerfi poterit , cum L. 3. de Doctr, Chriſtiana C. 16. Sa
cramentalem Divini Corporis eſum plane rejiciat , & figuratam
Capitis 6. Joan. locutionem urgeat propterea quod verbis iſtis :
niſi manducaveritis carnem &c. flagitium juberi videatur : fi autem
( verba ſunt Antiſtitis Hipponentis ) preceptiva Scripturæ locutio
flagitium , aut facinus videtur jubere , figurata e . E ura eft ergo , in
quit porro , præcipiens Paſioni Dominieffe communii..ndum . Eam .
dem ob cauſſam Capharnaitæ a Tertulliano L. de reſurrect.carnis
C. 37. & Origene homil. 7. in Levit, multimodis vapulant ‫ ;ز‬quia o
pinabantur , carnem Chriſti vere manducandam eſſe ; audiatur
Origenes : ſ ſecundum litteram fequaris hoc, quod dictum eft: niſi
manducaveritis carnem & c. occidit !: ec littera . Ilitio. Neque de
mum Doctores Catholici , Patribus « centiores , defiunt , qui
laudato Joannis Capite 6to themna myfte : ii Euchariſtici pertra
& ari explicate inficiantur ; ut etiam ad Tridentinum tribunal pro
vocent. IVto . Ex conſequentibus argutiis m itidem evičam
volunt. Imo. Quod ſermo Chriſti apud Joanner. C. 6. anno pla

ne integro , priusquam pateretur , cænaretque noviſſime cum

Diſcipulis , lit informatus ; ac propterea , nondum Euchariſtia
in
 550 PARS II. DISSERT. III. Cap. II.

inſtituta , de eadem nequaquam locutus eft. 2do. Voces iftæ :

panis , cibus, debent in eadem orationi ſerie pro eodem accipi;

alioqui Auditores fallerentur ; atqui ha c nomina initio ejuſdem
Capitis.( per Allert. I, pag. 538. ) de pane jp rituali per fidem man .
ducando intelliguntur ;atque ideo mane e ſenfus conſimilis ,i
demque figuratus ufque ad Capitis illius exitu e . 3tio. Chriftus il
lic diſrerit de manducatione, qua vitam ætei dzam conſequamur :
hanc fola fpiritualis per fidem ; non item famentalis , & oralis
obtinet ; quoniam non ü ſalvantur omnes ,qui cæna Euchariftia
ca refectos ſe meminerunt. 4to. Senſus metaphoricus ipfis plane
Chriſti verbis fignificatur ; audita quippe Judæorum quæſtiuncu.
la : quomodo poteft hic nobis dare carnem fuam &c . confeſtim refpon
dit : ſpiritus eft, qui vivificat ; caro non prodeſi qedquam ; itaque fpiri
tualis huic loco intelligentia ſuberit. Si propofitio : nil man
ducaveritis - biberitis & c. de reali, facrán atali uſu debeat accipi,
mox duo profluent abſurda corollaria ; » Jelicet : Euchariftiam
abſolute , & fimpliciter neceſſariam faluti æte: : iæ ; tum : fpeciem u
tramque de jure Divino ab omnibus ſumen am effe : utrumque
orthodoxo dogmati adverſaretur. 6to denue : cum voce pre
fentis temporis Joan, 6. C. utatur Chriftus : 3 i manducat & c . de
buiſſent profecto præſentes omnes dapibus Eucariſticis confor
tari; non autem poterant deficiente hactenus Sacramenti ejuf
dem inftitutione ; at poterant ſpirituali per fidem manducatione
perfrui : hanc igitur oportebit ſolam intelligere ; ne quiddam
fruſtranei Chriſto prædicanti affingamus.
R. ad Imum adjuvante Bellarmino · Patres recenſiti , fenfum
myſticum adoptantes, ſenſum litteralem atque in hoc realem Divi.
ni Corporis manducationem , nequaqu im excludunt ; alibi im
mo conceptis verbis eamdem ſignificari Conc. & hanc excluſam
voluere. Nego. Utraque commentatio : ''tteralis & myftica , co
hærent, nec altera expungit alteram ; 1 : myſtica potius litterali
Lubnitatur. Eft vero Patribus haud raro ramiliare, publicis ad
concionem dictionibus fenfum myſticum ad 1 ores fidelium infor
mandos ample & i, quin litteralem'eraſum velit ; maxime , quum
Catechumenis loquebantur , quibus aliunde pe Regulam stam my
ſteria Euchariſtica ob diſciplinam arcani non omnino revelabant,
Qua de cauſa nihil proficient adverſarii , donec attulerint Pa
trum documenta, explicate manducationem realem abnuentium . Au .
gu
 01 EUCHARISTIÆ MYSTERIO .
551
guſtinus porro æquali methodo locis memoratis uſus eſt ; & tantum
abeft , ut illicfacramentalem , realemque uſum rejecerit; ut potius
myſtico fenfuifimul litteralem adnectat ; fic enim continenter fubdi
dit : ac per hoc , qui non manet in Chriſto - procul dubio ncc manducat
ſpiritualiter carnem ejus • licet carnaliter , & viſibiliter premat denti
bus Sacramentum Corporis , & fanguinis Chrifti ; ſed magis tanta rei Sa
cramentum ad judicium fibi manducat , & bibit . Quis hic non vi
deat uſum Sacramenti realem ? Certe ratio manducandi duplex
adftruitur: altera , quæ fiat fenfiliter , ſed abſque ſpiritu , abfque de.
bita animi præparatione : & altera , quæ animam omni noxa per
purgatam ſacramentali eſuiaddicit : atque hæc tandem poftrema
Auguſtino ſpiritualis eft manducatio , fpiritui , & faluti æternæ
proficua : huc ergo totum ( loquitur Hipponenſis Do &tor Tract.27 .
in Foan . ) ad hoc nobis valeat , ut carnem Chrifti fanguinem non eda
mus tantum in Sacramentu , quod of multi mali ; fed uſque ad ſpiritus
participationem manducemus , & bibamus." :
Ad IIdum . Recte habent cum eodem Auguſtino gemini Pa
tres reliqui; quando ſenj.:m Capharnaitarum , aliorumque quorum
dam diſcipulorum , eozi impugnant ; fed non propterea
( quomodo fallit objectatio , fenfum litteralem omnem eliminant.
Capharnairæ cum reliquis imo...m vulgarem , carnis nimirum fe .
etæ , coctæque diviſionem & mai lucationem intellexerunt : acce
perunt ( denuo Auguſtinum accio 2. pfal. 98. ) illud ſtulte, & carna
liter - 3 putaverunt, quod præciſurus " et Dominus particulas quaſdam
de corpore fuo • & dixerunt : durus ex hic fermo; effet ergo in u .
8 ſu priore flagitium ; hic quoque littera perperam ſine facta my .
fterii commemoratione intellecta , occit ret ( per Regulam 4tam )
at 'nullum exadverſus eft in altero , quo fi- fpeciebus panis & vi
ni Euchariſtia miniftratur. Dicam brevibus cum Simonneto : a ver
borum Scripturæ proprietate minime recedendum , niſi quate
bus opus fit ad vitandum flagitium ; ad hoc vero iſthic fatis eſt ,
modo verba inſtituentis Chriſti non quidem de vulgari, bene ve ,
ro facramentali comeſtione accipiantur ; ergo & c. Bellarminus L.
1. de Euchar. C.7. obſervat præterea , Auguſtinum eo loci nihil
voluiffe aliud , quam quod Paulus 1. ad Cor. C. ir ; ubi docuerat
uſum Euchariſtiæ adhiberi in memoriam paffionis , & mortis Chriſti
,
JEſu ; erit eapropter altaris myſterium figura quidem rememora
riva rei præteritæ ; at ſimul demonſtrativa rei präſentis, non inane
& vacuum fymbolum , per Regulam 2dam . Ét vero : niſhocSa.
cr2
 : 552 PARS II. DISSERT . III. CAP. II.

cramentuin viſibile carnem Domini contineręt realiter, & fubftan

tive , jam non poflet abſque idololatria latreutico cultu honora
ri : carnem noris ( ait rurfum Aurelius in pfal. 28. ) manducandam
ad Jalutem dedit ; nemo autem illam carnem manducat , nifi prius adors
verit , Dicant jam Novatores , ecquid illud fit , quod in Eucha
riſtia adoramus , niſi homo DEus ? figuram enim vacuam , aut vir ,
tutem Chriſti Colam utique Calvini popellusminimeadorat ?
Sed contra : Si hæc fit vera mens Auguftini; quo tandem pa
& o dicere: ibidem poterat , Chi ſtum dixiſſe Diſcipulis : verba,
quæ locutus fum vobis , Spiritus.8 vina ſunt : non hoc corpus , quod vi
detis , manducaturi eſtis. Et iterum ait nomine Servatoris : Sacra
mentum , quod vobis commendavi , ſpiritualiter intellectum vivificabit
VOS. B. nihil hic ad contradi &tionem implicatur ; quia non erant
Apoſtoli manducaturi Corpus Magiſtri ſui in forma vifibili propria ;
bene vero fub aliena facramentaliter reconditum , Altero loco
propter Capharnaitas lumit Auguſtinus tò ſpiritualiier ut eſt op
pofitum tu carnaliter ; non autem proutfacramentali , ac reali ſum
ptioni opponitur.
Ad illium . Hos perpaucos Theologos eriam paullo fuiſſe
meticulofiores malunt alii , nec tantos , quibus compluribus ne
glectis affentiamur ; cæterum vero , id tina tamen fide per eos
adum eft , ut hæreticos eluderent , qui e . verbis : nifi manducave
ritis - & biberitis & c . Coinmunionem ſub u. raque ſpecie de præce
pro Divino neceſſariam aſſeruere ; cum niti lominus alia via ſu
peret , qua iidem dogmatum corruptores , ne minimum Chri
fti verbis demutatis, convinci poffint, ac debeant. Nequidquam
præterea Tridentinis Patribus cauſam profpere-ſuam memorati
Auctores tuebuntur ; nam etfi ab acci Tridentinorum diſcepta.
tione perfoluta nihil definitum fit Selle a 1. ſuper textibus , e Capite
Foannis 6to depromptis , niſi, quod Itaito Domini ad utramque
fpeciem fumendam nemo adſtringatur , camen non negant, hoc
eodem loco de Euchariſtia ſermonem ini ormari ; ut potius ani,
mi fui fententiam de ſenſu litterali , quam n . ftico aperuerint : lega
tur Tridentina oratio ibidem Cap. I.
Ad Itum . Illic ſenis articulis reſpondencium eft : Ad Imum .
Quid deinde ? pollicitus nempe Chriftus eft , futurum , ut ali
quando cænam Eucharifticam fit decreturus ; haud aliter , atque
Petro claves Regni Cælorum ante mortem ſuam pollicitus eſt
quas tamen nonnifi a reſurre & ione glorioſa Joan . 21. eidem exs
tra
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 553
tradidit. Ad 2dum . Ita crte : dum e circumftantiis , orationis .

que contextu non appareat " anificationem variari , idque , qui

loquitur , ſignis certis indigites. Conc, fi alia ex oppoſito ſintom
nia . Nego. Scilicet Capharnaitæ (f . 38.85551.) panem materialem
& ufualem opperiebantur: his initio proponit Chriftus panem fpia
ritualem , per fidem manducandum , in quo nondum fuborta tur
batio ; mox vero ad ſingulariorem efum , illumque ſacramentalem
locutione digreditur : panis , quem ego dabo , caro mea eft , pretiofi
or utique , quam manna in deſerto Patribusveftris elargitum ; at
que tunc fine mora Auditorum murmur perſonat : quomodo po
teft bic carnem fuam darc &c. cum realem maz ducationem fine dubio
propoſitam contemplarentur. Ad 3tium . Nego , ſola fide grati.
am comparari; fides quippe diſponit, Sacramentum gratiam fan
étificantem operatur : nec etiam pluris valet adjecta cauflaria ;
nam quot funt, qui , poſtquam per fidem Chriſtum manducave
rint , æternum nihilofecius intereunt? -peribit igitur & ille , qui
vitio ſuo , non Sacramenti defectu , judicium fibi manducat , & bi
bit : Sacramenta nonniſi obice remoto gratiam conferant. Ad
4tum . Refponfionem ad Regulam 4tam commetiamur ; ficque in
aura crepabit argutiuncula : huic inſuper auream Chryſoitomi
commentationem homil . 46. in Joan . commodum adjiciam : quo
modo igitur ait Chriſtus : curo non prodeft quidquam ?: non deſua carne
dixit , abfit ;ſed de his , qui carnaliter accipiunt , que dicuntur ; quales
erant Capharnaitæ ; atque ſic cum antegrellis Scripturæ verbis
dilucide cohærebit interpretatio. Ad 5 tum .Nego conſecutio .
nem : equidem absque dapibus Euciariſticis Cælum obtinent
parvuli recens baptizati , moxque demo : tui: eſt iccirco neceffin
tas folum præcepti, in adultos collineantis , ie bintelligenda. Por
ro : utriusque ſpeciei uſus hac nequaquam Criſti præceptione
jubetur ; quando una tantum accepta ſpecie nihilominus cibo , &
potu facramentali reficimur ; ut propediem demo : itrabitur pagi
nis conſecuturis. Ad 6tum . Grammatica Loyolaxia caſtigata
excedet , modo dixeris : re futura ſemel demonſtrata (panis
quem ego dabo ) de eadem veluti præſente in pofterum diſſeri por:
fe; nemo fiquidem , niſi obtuſus, aliter ſermocinationem intelli
get ; ergo quantumlibet in præſenti poſitum ſit tò manducat , tem
pus tamen futurum refpe& abit ; nec itidem obligabit eos,qui, non
dum facta eo temporis inſtitutione præſentes aderant, aut in pofte
rum celerius ſuntmortui. Exemplum ſufficere poterit præceptum
baptifmi , quod illos unice devincit , qui jam peracta Sacramenti
Аааа hu
 $ 54 Pars. II. DISSERT. III. CAP: II.

hujus inſtitutione ,& lege Evangelii promulgata vivunt; non iti

dem , qui inſtitutionem antecedentes morte præventi funt.
S. XX . Formam Confecrationis , illiusque fenfum legitimum ut
hæretici pellumdent, rurſus ad to apos convertuntur. Imo. Hæ pro
poſitiones : Hoc eft Corpus meum : Hic eft fanguis meus , deſignant lo,
cutionem figuratam ; haud ſecus . atque fequentes : Joannes et E.
lias : ego fum vitis : ego oftium : Petra erat Chriſtus. Nimirum : non
eft inſolens , quod rò eft in Divinis Scripturis creberrime tv for
gnificat , & iterum ipſi figno nomen rei ignificatæ fubftituatur , v .
2.ſeptem bovespulchre , & feptemſpicepune feptemubertatis anni funt
Geneſ. 46. Sic igitur verba Chriſti pariformiter accipiantur ,
tanquam dixiſſet : hoc eft figura Corporis mei & c. Et vero : Confira
matur i mo . Chriſtus ipſe Apoſtolos notanter præmonuit , ut ne
aliter , quam figuram interpretarentur ; ait fiquidem : boc facite in
meam commemorationem ; erat itaque panis , & vinum commemora
tin Corporis Chriſti, erat fymbolum , non ipſummet fub fpecie
bus panis & vini Corpus Dominicum ; alioqui ununi foret idem
que lui ipſius commémoratio , quod eft abnormo. 2 do.
2do Id præter
. Id
ea poterant commenſales Diſcipuli nullo negotio affequi ; quod
narrante Luca dixerit Magiſter : hic calix novum teftamentum in meo
fanguine ; nam & Tò calix tropice ſumitur , iſque novum teſtamentum
non eft re ipfa ; ſed tantum fignificative. 3tio. Eodem Luca teſti
ficante dictum credimus : boc eft Corpus meum , quod pro vobis das
tur : Græcus legit :frangitur , idemque verbum Paulus adhibuit
1. ad Cor.C. II . Quis autem nefciat , fractionem hic eſſe meta
phoricam ? 4to. Jam ante tempus inſtitutionis Euchariſticæ A
poftolis futurum prædixerat Servator : pauperes habetis vobifcum ;
me autem non femper habetis Matth . C. 26. Quocirca , dum affe
ruit : hoc eft Corpus meum & c. non niſi inſipienter judicaſſent , ve
ram , realemque ipſius præſentiam in Ecclefia uſque ad conſum .
mationem ſæculi perduraturam . Ideo præterea legitur Marci C.
ult. afcendit Chriſtus in cælum , ſedet a dextris DEI; inde primum
venturus eft fub mundi exitum . 5to denique :polt confecratio
nem Matth . 26.v.28 . paratam , vocatur Euchariſtia genimen vitis
V. 29. dico autem vobis : non bibam amodo de hoc genimine vitis , ufque
in diem illum &c. Fuerit igitur genimen vitis plane realiter ; at
folum fignificative fanguis Chriſti,
B.ad imum . Si animum præoccupavit alicujus erroris opinio( mu
tuor Auguſtinum L. 3. de Doctr. Chriſtiana C 10. ) quid quid alia
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 555

ter afferuerit Scripturò , figuratum homines arbitrantur ; atque hic er

ror cumprimis Socinianos, hoc itidem loco Sacramentarios, diſtra
hit. Nosautem ſubdentes rationem fidei tropos iſthic ementitos
dogmatice inficiamur : quis enim fibi perſuadeat , fuiſſe , ut Chri
ftus tam abfconſum , ac in illud temporis inauditum myſterium
Apoſtolos edocturus improprie loquatur , fignumque duntaxat nuo
dúm eſſe velit in eo , de quo nec antea quemquam præmonuit
nec deinceps figuram , & rationem figni , aut locutionis tropum ex
plicavit ? Qui loquitur , fic loqui debet , ut poffit intelligi : quis
autem intelligat , aut ſubobſcure aſſequatur , nuda pronunciatio
ne panis , contra atque unquam inter homines ufitatum fuerit, Cor .
pus Dominicum denotari? Potius commenfales diſcipuli, ad prodi
giofam Magiſtri ſui virtutem , nec fibi incognitam , ipfoque ali
as opere commonftratam attenti , fignificationevocum propria ſer
monem intellexerunt , atque tò eft nativo ſenſui reliquerunt; in
de fubita olim turbatio, quæ neminem Joan. 6.C. affeciffet , fi tò eft
idem foret, atque : fignificat. Nempe : Sacramentum illic Chri
ftus inſtituit , præceptum appofuit , teſtamentum condidit , quæ
profecto omnia fenſum verborum proprium , & nativum expo
fcunt. · Nec oggere : Chriſtus bebraice locutus, nihil habebat, quod
TÊÕ ſignificat ſubſtitueret , niſi Tò eft . Nam iſtud mox ibo inficias,
dicamque : probabilius idiomate Syriaco , quo tunc Judæi ute
bantur , fermonem informafle , ut oftendit Ven. Bellarminus L. 1 ,
de Verbo DEI C. 15. . Demus autem gratis ,ac fpontanee, Syros ,
ac Hebræos vocula carere , qua poiſit latinum Tò ſignificut expri
mi ; tamen non deſunt utrique idiomati voces æquivalentes, ve
Iut legitur in Geneſi : boc eft fignum fæderis mei ; quorſum igitur
non peræque dixiſſet Chriſtus , ſi vera eft adverſariorum objecta
tio : hoc eft fignum Corporis mei ? cur commenſales non edocuit A.
poſtolos ſuos , figuram id elle , non ipfa re Corpus ſuum , quod e
dentibus obtulit ? Porro : adje & a aliquotpropofitiones incaſ
fum congeruntur ; in his quippe fermo figuratus tam e ſubjecta
materia , quam orationis contextu elucet; dicitur: Joannes eft Em
lias , fed non fine addito : in ſpiritu & virtute Eliæ ( pag. 545. ) dixit
Chriſtus : Egofum vitis ; ſed adjecit : vos eftis palmites ; ficut palmes nort
poteft fcrre fru tum Tc. fic nec vos , nifi in me manferitis : non ſe ve.
po roseffe palmites ecquis Apoftolorum poterat ignorare? necigi
tur, quo ſenſu vitis fit Chriſtus, ignoraverint; dixit : Ego ſum oftte
um ; ſed nemo non vocum translationem animo prehendit ex
Аааа 2 ad
 556 . Pars II. DISSERT . III. CA P. II.

adje & o : per me fi quis introierit , ſalvabitur : & ingredietur , & pa.
ſeua inveniet ; dixit : ego ſum panis vivus , at continenter ſenſum ex.
planat : qui de cælo deſcendit : qui venit ad me , non efuriet , & qui
NB. credit in me, non fitiet unquam ; denique Paulus Corinthiis : pa
tra erat Chriſtus; ſed figura hæc erat obvia , nec fidelibus ignota ;
toto nempe loco animos Corinthiorum præparavit , ut a figura
ad veritatem intelligenciam deducerent , ſcirentque , Ifraelitis oma
nia in figura contigille : bibebant , ait Apoſtolus , do conſequente cos.
petra ; Petra autem erat Chriſtus I. ad Cor. 10. v . 4. Nec majo
rem difficultatem præſignabunt , fi qua denuo Sacramentarii com
miniſcantur , v. g. quod Circumcifio vocetur fædus ; nam quæ fit
vocis hujus norio , ipſe mox DEus explicat : circumcidetis carnem
præputii veſtri, ut fit NB. ſignum fæderis : & Genel. 41. C. v . 26. ait
Joſeph ad Pharaonem Comnium interpretaturus: feptem boves pelo
cbræ - funt feptem anniubertatis ; verum no & urnam vifionem elu
cidat, cujus ſignificationem jam ex Ariolis Rex perquiſivit ; tum
Exodi C. 12. vocatur agnus Pafchalis Phaſe Domini; ſed adje & um
leges : id eft tranfitus Domini , quæ verba fenſum tropicum indica
bant , Judæis nullatenus incognitum . Denique : fi Prophetarum ,
& Joannis Apocalyptici ſententias conſimiles attulerint hæretici,
de facili meras in iis figuras deprehendes ; cum extaticis viſioni
bus detenti Vates largiflimas ſimilitudines in medium proferant ;
at non ita eſt de propoſitione Chriſti : hoc eft Corpus meum; ne
que enim unquam Apoftoli panem pro figura corporis habebant ,
Dec de hac vocis uſura præmoniti , nec contextus orationis tro
pum manifeftavit ; ac proinde &c . Summatim dicam : in his, atque
fimilibus enunciationibus aſſeritur diſparatum de diſparato , quæ ut
unum idemque fint per affirmationem , revera non eft poflibile ;
debent itaque improprio ſenſu accipi. At , cum Chriſtus dixit : hoc
eft. Corpus & c. non affirmavit diſparatum dediſparato; non panem de
Corpore , non vinum de ſanguine ſuo ; ſed Corpus & fanguinem de
ſe ipſis ( pag. 521. ) quin tamen aſſertio nugatoria evadat , aut
ſupervacanea.
Ad Confir. Imam . Nego Ant. Nam ſenſus eſt , ut paratio Sacra
menti in memoriam pafionis , aut inſtitutionis Dominicæ confiat ;
non vero , tanquam panis & vinum figura inanis foret , ac vacua
Corporis & fanguinis Chriſti : hujus interpretationis vadem ſe
præltat Paulus 1. ad Cor. C. 11. Quotiescunque , inquit , manduca
bitis punem bunc , & calicem bibetis , NB.mortem Domini annunciabitis.
Tan

1
 . DEEUCHARISTIÆ MYSTERIO . 557

Tandem : nihil . repugnat , rem uno in ftatu eamdem fui iplius,

memoriam inducere , quatenus eft in ftatu altero; atque ita Sacra
mentuin Euchariſticum , in quo realiter , ſed tamen infenfiliter Cor,
pus & fanguis Chriſti continetur, commemoratio erit ejufdem
Chriſti , quatenus in ara crucis fenfiliter immolatus mortem op :
periit.
Ad 2 dam . Non negabimus in voce calix , aut in Tŷ novum te
kamentum ſermonem reperiri tralatitium ; at ejuſcemodi, quem
ex uſa communi facile omnis aſſequitur , quemque Matthaus , &
Marcus diſerte manifeftant , .cum formam conſecrationis fic refe
runt : bic eft fanguismees,loco : calix fanguinis ; & rurſum : hic eft fana
guis meus novi teftamenti, loco : novum teſtamentum in fanguine meo. Ime
mo : ſi rò teftamentum propriæ fignificationi relinquamus , nula
lum erit orationis vitium ; revera enim facta confecratione fanguis
Chriſti inftrumentum eft , ac teftamentum legitimum ; ut adeo fenfus
opportuniflimus eruatur , perinde fi dixiſſet Auctor legis gratiæ :
bic calix eft inftrumentum , divinas promiffiones hominibus ritc difpofitis
applicans, inque ſanguine meo vere , realiter quepræfentc confiftens. Ni
hil demum fuppetit, ex quo potuiſſent Apoftoli colligere, tan.
quam fi voces : Corpus , & Janguis , duntaxat ſenſu figuratoſint ad .
hibendæ ..
7
Ad 3tiam . Vulgatus Interpres re & e vertit : quod pro vobis tram
detur ; haud aliter , quam de fanguine dictum fit : qui pro vobis ef
fundetur ; ut oftenderet Divinus Magiſter tempus Pafionis fuæ pro
xime futurum , atque jam moraliter præſens adeſſe ; nihil illic de ,
vera fractione , aut effufione reali , quam Euchariſtix Sacramentum
M
paraturus debeat in Corpore & fanguine Chriſti exercere , com-,
memorat,
Ad 4tam , Qui hæc dixerat veritatis Præceptor , idem plane
Matth . ult. aſſeveranter pronunciavit : ecce ! ego vobiſcum ſum omni
I
bus diebus uſque ad confummationem faculi; & alibi: hoc eft Corpus me
um & c . • hoc facite in meam commemorationem , quæ antilogia nul.
lo negotio expeditur , fi advertas ad præſentiam in fpecie propria,
& alteram in ſpecie aliena viſibilem ( per Reg. Svam pag. 548. ) non
$
eft igitur in Euchariſtia nobiſcum Chriſtus per ſpeciem corporis
propriam ,, eft per alienam ; id quod fpecies panis ac vini, peracta
To
confecratione remanentes, fidei magiſterio indicant. Utnon di
cam , in priore textu eam ſolum explicate innui Chriſti præſentie
am , ex qua poflit ab hominibus quiddam corporatx utilitatis re
ci
 558 PARS 11. DISSE R T. III. CAP. II.

cipere , velut hiſtorian Evangelicam de avaro murmure Iſcario

this meditanti clarebit. Auguſtinus Tract . 51. in Joan . N. 141
addic , non ſemper nobiſcum permanere JEfum fecundum id , quod
ligno confixus , quod de crisec depofitus , linteis involutus , quod in fepul.
chro conditus &c. qua commentatione nullatenus dogma orthodo.
xum revellitur ; fed opportunius illuftratur.
Ad stam . Hoc loco fanguinem ajo vinum appellari , quia de vi
em factus eſt , ſimulque vini ſpecie ,
no per formulam conſecrant
ac proprietates retinet ; haud fecus, atque panis Euchariſtia no
minatur (per Regulam i mam pag. 545. ) Alii cum S. Fulgentio
Q. 5. ad Ferrandum Diaconum geminos calices diſtinguunt : unum
in convivio ordinario Pafchali fecundum narrationem Lucæ C. 22 ,
0, 29 ; alterum in Cena Euchariſtica ; non huic , fed priori Tò
genimen vitispropterea applicant, quod ibidem addicum legatur ;
donec bibam illud novum in regno Patris mei ; fanguinem vero luum
nec metapborice quidem in Cælis bibiturus fit Chriftus , bene ve .
ro tropice intellectum .
* . Sed denuo more objicientium percontantur : Qui poffit myſteri,
um præfens cum orationibus Scripturæ fequentibus cohærere ?
Paulus r . ad Cor. C. lo . ait : omnes in veteri Teftamento eamdem e
ſcam fpiritualem manducaverunt & c. quod fane de figura debet acci
pi : Si eamdem ? igitur & nos peræque ſolam Chriſti figuram in
Euchariſtia percipimus. ' Omne", quod in os intrat - in ſeceſjum mit
titur. Matth. C. 15. nunquid in os intrat panis Euchariiticusée
tiamne vero in ſeceſſum mittetur ? Si quis vobis dixerit : ecce ! bic
eft Chriftus, sut illic , nolite credere Matth . 24. Nec ergo in hac ,
nec in illa hoſtia conſecrata Chriſtum præſentem invenias. Palpan
te , & videte , quia ſpiritus carnem , & olla non babet. Lucæ 24 . An
poterit ſenſibus indagari præfentiaDominiciCorporis ? Denique :
DEus non in manufaćtistemplis habitas Actor. C. 7. quomodo in tema
plis affervabitur DEusEuchariſticus ? Viden ', ut hic ſingula prz
fentiam Chriſti veram , ac realem acriter impugnent ? At R.
nec unus iſtorum verficulus dogmati officit : non imus ; quia Tò
camdem ad Judæos ſecum invicem , non nobiſcum comparatos ap
pellat; illi in figura, nos rei veritatc : illi manna , tanquam fymbo
lum Euchariſtiæ edebant ; nos vero Chriſti Corpore faturamur ;
ſcilicet: quemadmodum ( recito Chryſoſtomum Homil. 22. in 1 .
ad Cor. ) tu comedis Corpus Domini ,fic illi manna : roj WOTER OU TO
aiua niveis , STOG Éritivos Údup èn TÉTOAS , & ficut tu bibis famous
gui
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 559

guinem ; fic illi aquam de petra. Non 2dus : quia de cibis commu
nibus , ad nutritionem corporatam deſtinatis , hoc textu dilleri,
tur ; cibus autem Eucharifticus edulium eft animæ , quod dein
de corruptis fpeciebus omnino definit. Non 3tius : quia illic de
pſeudo -Prophetis diſcipulos commonefacit providentiífimus Ma
giſter, ne crederent iltis ; quantumvis fpecietenus prodigiis in
clareſcerent doli artifices : de hoftia altaris incruenta nullum illic
fermonis veftigium . Non 4tus: myſterium quippe Euchariſti
3 cum fenfibus pertentarinon debet : auditu folo tuto creditur ; dixit
demum Chriſtus a reſurrectione diſcipulis confpicuus : palpate ,
videte & c. ut ſuſpicionem phantaſmatis eximeret , realemque
Corporis veritatem demonſtraret: valebat hic fenfuum experi
entia ; valere non poteft in novo Sacramenti Euchariſtiæ prodi
gio. Non stus denique : quoniam illic fermo eft de fola Divini.
cate , quæ , ex immenſitate præſensubivis , proprie non dicitur in
templis , veluti gentium idola , habitare : bubitare loci indigen .
tiam , quosdam præfentiæ limites, denotat , quos utique novimus
repugnare DEO , in ſe ipſo , ſua divinitate , & omnipotentia exi
ftenti.
S. XXI, Ulteriora Patrum documenta objectare ſolent. Imo.
quod primarum ætatum Veteres de præſentia Corporis Domini
ci , lub fpeciebus latentis , fileant omnino. Alii quoque op .
pofitum etiam defendere videantur ; quum vi&imam Euchari.
fticam VTITUTOV five myſterium ſymbolicum foleant appellare: ſic
præter Baſilium CyprianusHierofol. Catech.4. myftag. Euchariſtiam
nominatpanem ,& antitypum . RurſusOrigines in C.15.Matth. ſigilla
tim ſcripfit: quod ingreditur os, non fanctificat hominem , ctiamfi a ſimpli
cioribus credatur ; fcilicet is , qui vocatur panis Domini , non fuapte na..
tura fanctificat : ſanctificaret vero , fi rcali manducatione Chriſtum
accipimus. Accedit Chryſoſtomus homil. 1 1. Oper. imperf. inqui
ens : in vafis fanctificatis non eft verum Corpus Chriſti ; ſed myſterium
Corporis ejus continetur . Ildo Latini præterea figur am identidem
agnoſcunt in Sacramento altaris ; enim vero Tertullianus L. 4.
contra Marcion . C. 40. ait : accepto pane Corpus ſuum illum fecit : hoc
eft Corpus meum dicendo , id eft : figura Corporis mci. Tum Ambrofi .
us L. 4. de Sacram . C. 4. ficut mortis fimilitudinem fumpfifti ; ita ctiam
fimilitudinem pretioſi ſanguinis bibis : mox autem C. 5. N.21. de ſacra
oblatione ſubdit: quod figura eft. Corporis & fanguinis Domini noftri
FEfu Chrijii. Denique Auguſtinus multifariam ſenſum iſthic tra
ly
 560 PARS II. DISSERT . III. CAP. II.

latitium commendat : L. 2.contra Adimantum C. 12. fignum Core

poris ſui : Enarrat. in pfal. 111. Corporis & fanguinis fui figuram no
minavit convivium , a Chriſto diſcipulis noviſſime apparatum :
L. autem 2. de peccat, merit. & remiff. C. 26. Quod, inquit , acci
piunt , quamvis non fit Corpus Chriſti ; fan &tum tamen eft , quoniam Sa
cramentum ; ac tandem epift. 205. ad Conſentium docet , Chriftum in
Cælo fanguinem non habere ; & quomodo nunc in Euchariſtia
verus Domini fanguis fit ? Addo doctrinam Facundi Hermia .
nenſis e Sæculo 6to : quod eft in pune ego poculo confecrato , Corpus E
jus & fanguinem dicimus ; no:1, quod proprie Corpus cjus fit panis , $
poculum fanguis ; ſed quod in ſe myſterium Corporis ejus , & fanguinis
contineant. IIItio. Ad traditionem Divinam gratis appellanthoc
loco Catholici; fiquidem inter Orientales præſentiam Chriſti in
Euchariſtia primus invexiſſe videtur A.630. Anaftafius Sinaita ,
& in Occidentem A. 818. Paſchafius Corbejenſis , continuo a
Viris peræque doctiſſimis Amalario, Rahano &c. acriter impugna.
tus . IVto. Recentiores itidem Græci ab hoc dogmate alienan
tur ; Hieremias quippe C. P. Patriarcha in Cenſura , ad Germanos
4. 1574. tranſmiſla , ſic habebat : ŠTE umiy TÓTe do Deions Tís
capnos tô nupis & c. neque tunc in cæna noviſſima data eft caro
Domini, quum geftabut, Apoftolis in cibum , nec fanguis in potum : neque.
nunc in divina Liturgis , aut facro ritu deſcendit Dominicum Corpus de
cælo ; id enim blaſphemum eft.
B. Quid quid eorum ſit, quod e Patribus objectatur , id levi
poterit brachio expediri,dum vel Regulas (pag.5 45.88 c.recenlitas,)
in memoriam revocaveris ; vel obſcuris , & ambiguis textus cla
riores (pag. 542. Sc. ) objeceris. Sed minutatim dicenda ſunt ali
qua. Quare ad Imum ajo : filuerint Patres antiqui de Euchariſtia
explicatius declaranda ; hoc tamen per Reg. Stam adfcribendum
eſt diſciplina arcani , quum ad Catechumenos ſermo haberetur ;
alias vero diſerti ſunt , ut dubitationi locus fit nullus , etiam ifto .
rum vere antiquillimi ( pag. eadem .) Quod deinde ad vocem
avtítuta ſpectat, illud jam emollitum invenies pag .520. iti
demque Regula ſuperiore ztia. Sed de Cyrillo mirari fubit, qua
auſint temeritate Eumdem nobis inimicuni comminiſci , quando
tam apertus Sacramentariorum hoftis eft, ut qui maxime : audia
mus eodem loco continenter ſermocinantem , & vtituta ex
plicantem : έν τύπω άρτα δίδοται σοι το σώμα , και εν τύπο
Oive ...
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 561

olve disotal do toalua , fub fpecie panis datur tibi Corpus, & fpe
cie vini datur tibi fanguis.
Finit demum Catecheſin : hoc fciens, &
pro certo habens, panem hunc, qui videtur a nobis én åptos ésiv , non
effe panem ; fed Corpus Chrifti , etiam guftus panem cle fentiat ; voj
Qaivóuevos olvos, ¿n oivos év , & vinum , quod a nobis confpi
citur , tametſi ſenſui guftus vinum cffe videatur ; non tamen vinum , fed
ſanguinem effe Chrifti. Sub hæc : Origenem , figuratis locutioni
nibus cumprimis afluetum , tantiſper dimitto ; tum , quod Homi
lie memoratæ ab Eraſmo editæ , atque etiam textus Græcus omni
no omiſſus dubiam faciant auctoritatem ; tum , quod unius oratio
reliquam nubem teftium diſfipare non poflit. Sed tamen veri
tatis cauffa Origenem vindico propterea ; quod illam aſſertio
nem in eosdirigat , qui gravi culpa fædaci dapibus Euchariſti
cis facrilegi fruerentur ; atque hos nemo dixerit , communione
fanctificari ; nec eſt, quod excuſationem arbitrariam velimus ; mox
enim eodem loco ſubtexuit : nam fi ita efet , ſanctificaret, quo indigne
comedit Dominum . Alibi antem luculentius in rem noftram : oblatos
panes, inquit L. 8. contra Cellum , edimus , ſanctum Corpus quoddam
fanétificans eos , qui cum ſancto propoſito utuntur ; & rurfus hómil . 7.
in L. Numer. tunc in ænigmate cibus, manna ; nunc autem in ſpecie ca
?
ro Chrifti, & verus NB. cibus, ficut ipfe dicit : caro mea vere eft cibus,
Denique ultima Chryſoſtomi oratio ad rem præfentem non fa
cit ; illic enim de valis Templi, a Balthaſfare profanatis, loquitur,
non loquitur de Euchariſtia. Immo laudatus S. Patris verſicu
lus perperam adſutus eſſe videtur, quod in multis exemplaribus
ejusdem Operis reperiatur minime ; quin & ipſum plane OpusChry
ſoſtomo recte abjudicetur ; quia multa ibidem invenias menti S.
Patris oppofita , & aperte hæretica.
Ad Ildum . Juverit Regulam 2 dam reminiſci, & diſparebit ora
tionum injectarum difficultas. Dicam tamen breviflimis : Ter .
tullianus Phantafaſtas infe & atur, ut verum , non umbratile Chri
ſti Corpus tueantur : illius fiquidem argumentatio hæc erat :
inane phantaſma nequit permanentem figuram , acfolidam fufcipere : Core
pus Chriſti in Euchariſtia permanentem bubetfiguram panis ; illud igitur
vacuum phantaſma elle nequit. Loquatur etiam verbis fuis : figura
non fuißet , niſi veritatis eflet Corpus. Cæterum vacua res , quod eft phan
tafma , figuram capere non poſſet. L. 4. contra Marcion . Alter eftAm
broſius ; at is fimilitudinem Diviniſanguinis iccirco adſtruxit, quod
Bbbb
 562 Pars 11. DISSERT . III. CAPUT II.

externam ſanguinis fpeciem , non vero fanguinem ipſum fub fpecie

vini denegaret ; ftatim enim affixit cautariam : ut nullus borror
cruoris fit . Sed dices : nonne ipfam fane oblationem facram ap
pellavit Corporis Chriſti figuram ? ita certe, ſed oblationem pro Sacri
-ficio præparatam , minime vero confecratam intellexit ; quamvis ipfà
etiam munera conſecrata titulum figuræ fuftinere pollint per Reg.
2dam . Atque hinc duæ Auguſtini priores ſententiæ pari com
-mentatione illuftrabuntur , dum figuram , & fignum Euchariſtiam
-nominat , non vacuum tamen , ſed plenum rei veritate , quam
ſignificat ; ideo autem ( abfervat Gottius Tract.: 7. de Euch. l. 3.)
-hilce nominibus , exteriores ſolum ſpecies exprimentibus , uti
tur ; quia frequenter ſermonibus , quos habebat , aderant Cate.
chumeni , quibus myfterium hoc exponere, diſciplina illius tem
poris non ferebat ( Regula 5ta .) Tertia ejuſdem S.Doctoris o.
ratio de pane Catechumenorum diſſerit; is autem revera Corpus Chri
fti non cft, quia fola benediétione Ecclefiæ fignatus ; fed tamen fan
tus eft, & improprie titulum Sacramenti , aut re ipſa potius Sucr 4
mentális cujusdam , fortiri poterit ; unde unio inter fideles denote
tur. Ultimum denique Auguſtini effatum Corpori Chriſti in
Cælis extanti fanguinem abnuit , pirta : non omnem fimpliciter ,
fed corruptioni obnoxium , nutrientem , & vegetantem : talis quippe
Corpori glorioſo repugnat. Auguſtino Facundum Hermia
nenſem objectio adjecit ; verum hoc loco malam caufam , vide
licet filietatem Chriſti adoptivam , tuetur Facundus; quid mirum , li
male ſimul concludat ejusdem ratiocinatio . Alios per continua
fecula Duces veritatis nupere ( pag. 542. :) ſpectavimus , qui fi
dem realis præfentiæ minutatim commendant . Cæterum : ſi api
ces litterarum atome, prudenterque conſulimus, revera Facundo
adfentiri impune poſſuinust; nemoenim panem ,proprie ac curatif
fime loquendo , Corpus Chrifti nominat ; bene vero aimus : ſub
fpeciebus panis myfteriuin Divini Corporis, ſive Corpus ipſum Ser
vatoris contineri. Nimirum : ficut in mente Facundi ( cft Haber
ti adnotatio) baptiſmus audit fignum adoptionis, ut eam vere conti
"neat; fic peræque panis ſecundum ſpecies folas fignum erit Cor
sporis Dominici , ut illud vere realiter.complectatur.
Ad'Illtium. Impudentis mendacii inanitatem oftendo ; quan
do laudati Auctores non rem novam , fed omnibus exploratam ,
Scerrisque fidei principiis fuffultam diſertius expofuere ; ut nemo
iftorum cenfuram Ecclefiæ , ficut deinceps Berengarius , perſenſe
rit ;
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 563
rit ; an tacuiſfet Eccleſia , & non ilicet hydræ jugulum petiillet?
Quid quod ante Sinait am Anaftafium Græci innumeri, & innume
ri Latinorum ante Corbejenfem Paſchafium Radbertum ( pag. 543. ) in
eadem fide myſterium Euchariſticum ſint tutati . Porro : qui
Paſchaſio offendebantur Amalarius, & Rabanus & c. nihil in dogma
te penes fubftantiam deerrarunt : circa modum loquendi erat alterca
tio : dixit Pafchafius idem Chriſti Corpus in Cælis , & in Euchari.
ſtia ; at iſti diverſum ,non quidem quoad fubftantiam , ſed ſpeciem ſen
fibilem , modumque extandi contineri dixerunt, quæ verborum anti
theſis per Regulam 6tam inſuper emollienda. Qui pluribus ſu
per hac controverſia edoceri cupit , Natalem Alex. Hift. Eccl. Se
culo 9.10 , tum Habertum Sorbonicum conſulat C. 12 , de Eu
char . Tom . 2. Edit. Auguft. de anno 1751. pag. 126.85 fequ .
Ad IVtum . Impudens calumnia non niſi e textu detruncato
promanavit ; fic enim confeſtim locutus Hieremias : dà no
τότε , και νύν μεταποιεμένα να μεταβαλλομένα τη επικλή
14 , voj zdolti & c.ſed tunc , nunc convertitur , & tränſmutatur
invocatione , 5 gratiaOmnipotentis illius , & S. rituum Antiftitis Spiri
tus interventu divinarum , & facrarum precum , atque oraculorum
το μέν άρτε εις αυτό το κυρία σώμα &c. penisquidem in ipfium
Domini Corpus; vinum autem in ipſum Dominiſanguinem . Quocirca
ilum negat carnem eam , quam Chriſtus gerebat, manducari ,
hoc ad ſenſum Capharnaitarum ( pag. 551. ) attinebit ; non item
de carne & fanguine ſub fpeciebus Euchariſticis ; alioqui non
cohæreret laudati Patriarchæ oratio , qua ibidem afferuerat : ju
dicium eſt Catholicæ Ecclefia , panem quidem poft confecrationem mutari
εις αυτό το σώμα το χρις , ο δε οίνος εις αυτό το αίμα
in ipfum Chriſti Corpus , vinum autem in ipſum fanguinem ; & fubinde :
non dixit , Chriſtus, hoc eftpanis azymus, j TÚTOS TĒ ouiuatos
ant figura Corporis ; fed: hoc eft Corpus meum & c.
ŠCHÓLion. In extremis Philoſophicas argutias, & rationis
humanæ criteria depectam ( per Regulam 9nam ) Ajunt itaque
fidei profanatores, Euchariftiam , quomodo ea Pontificiis vide
tur , ad contradi&tionem implicare ; quia imo Corpus Chriſti
pluribus locis adeffet : totum fub exigua hoftia , minimaque illi
us parte contineretur : tum etiam proprietatibus veri Corporis
deltitutum nec videretur , nec tangeretur. 2do. Chriſti Cors
pus arcula concludi poſſet , poffet in terram dejici , dentibus at
Bbbb 2
 564 Pars II. DISSERT. III. Cap. II.

teri , in ventrem & ſeceſſum abire , corrumpi, cremari; quæ to

tidem ſunt abſurda corollaria e dogmate Pontificio dimarantia .
3tio denique futurum eſt , ut contra naturam ſuam accidentia exi.
Iterent abfque fubje & o. Verum his verborum tendiculis ne
quit præpediri ratio , fidei adjutorio manuducta : credamus ( mo
net Chryſoſtomus homil. 83. in Matth. ) ubique DEO , nec contra
dicamus ci, etiamfi, quod dicit , contrarium videatur cogitationi , & ad
Gulis noftris - quandoquidem igitur fermo ait : hoc eft Corpus meum ,
perfuafi fimus , & credamus , & oculis intellectualibus id afpiciamus.
Quod fi difficultatibus Philoſophicis deterreri volumus
erit , ut neque Trinitatis, aut Incarnationis myfterium confitea
mur . Sed tamen dicendum eſt aliquid , quo appareat , do & ri.
nam fidei præſentem non naturæ principiis repugnare ; at ſolum
naturam tranſcendere. Scilicet imo. pluribus adeffet locis , at
que hoftia exigua totus Chriſtus contineretur , fpe &tata DEI
virtute ultra naturæ ordinem operante. Conc. fecundum naturæ
ordinem . Nego. Docet utique Philoſophia , replicationem , & pene.
trationem divinitus eſſe poſfibilem ; propterea denuo Chryſoſto
mus L. 3. de Sacerd. O miraculum ! - qui cum Patre ſurſum ſedet ,
& in illo ipſo temporis articulo omnium manibus pertractatur J C. De
inde falſum eſt , proprietates omnes veri Corporis illic defieri ;
videtur , palpatur & c. quatenus ſpecies Euchariſticas ſentimus, que
is realis Chriſti præfentia contegitur; quid? quod neque nativam
corporum extantiam aliter fentiamus, niſi per ſpecies : hic qui
dem proprias , ibi alienas ? 2do. Si hæc omnia ad ſpecies refe .
rimus, quemadmodum referenda ſunt, nihil abſurdi conſeque
cur ; haud aliter , atque cum in humanitatem rejicimus affli & ationes
crudelillīmas, mortemque ipſam Redemptoris. Nempe: hocipfo,
quod panem in Corpus , & vinum in fanguinem remanentibus
ſpeciebus converſa voluerit Chriſtus, illas limul omnes affe & io
nes parat, quas panis & vinum tam in ſenſibus noftris , quam vi
cinis corporibus procurarent ; ſubinde cum fpecies urgente cau
farum naturalium ordine definunt , deſinit pariter Chriſti præ
ſentia ;; atque idco Stercoraniftarum ( fueritne illiusmodi quædam
{ pecialis hæreſis ob thematis immunditiem non diſputo ) fætide
inhalata argutiuncula de feceffu diſſipatur. . 3tio tandem ,five Pea
ripateticam , five Neotericâm Phyſiologiam ſequaris , fpe &tato
fidei articulo perinde eſt ; atque ita prioris ductu entitates acciden
tarias fine ſubjecto per miraculum conſervari alferes ; alterius ve
ro
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. sos

ro fpecies folum & modificationes prodigioſas indicabis, quarum

deſtructa panis & vini ſubſtantia ipfe Chriftus auctor ſit ad ce
landum hoc grande myſterium : bic certe , fi ratio quæritur , non
krit mirabile Sacramentum : exemplum poſcitur , non erit fingulare ,
Demus DEum aliquid pole , quod nos fatcamur inveſtigare non polle; in
talibus rebus tota ratiofaéti élt potentia facientis, Auguft, epiſt.3. ad
Volufian, nunc 173. N. 8.

Queſtiones Opportune.

Ima . Num fpe &tata formula , panem conſea

crante , folum Chriſti Corpus, & altera ſpečta.

ta ſolus Sanguis in calice reponatur ? IIda . Sit
ne ante ſpecierum diviſionem ſub quavis earum ..

dem parte ſenſibili totus & integer Chriſtus ?

IlItia. Qui poffit explicari modus iſtius extan.
tiæ ſub minima ſpecierum particula ?

B. ad Imam . Tametſi vi verborum confecrantium in Eucha .

riſtia folum Chriſti Corpus ſub ſpecie panis , & folus ſanguis fub
Specie vini , quemadmodum dire &ta duplicis formulæ ſignificatio
exhibet, formaliter , ac immediatc ponatur ; tamen per concomitan
tiam totus utrinque Chriſtus : corpus , fanguis , anima, divinitas
continetur ; id quod Patres Tridentini explicate definitum reli
quere : ſemper bæc, ( inquiunt Seff. 13. Cap. 3. ) fides in Eccleſia
DEI fuit, ftatim poft confecrationem verum Domini noftri Corpus , ve
rumque ejus fanguinem fub panis & vini ſpecie, una cum ipfius animu ,
exiftcre :fed Corpus quidem füb ſpecie panis , & fanguinem
& divinitate
fub fpecie vini NB. ex vi verborum ; ipſum autem Corpusſub ſpecie vini ,
&fanguinem fub fpecie panis , animamque ſub utraque vi naturalis illius
connexionis, & concomitantia , qua partes ChriftiDomini , qui jam ex
mortuis reſurrexit , non amplius moriturus , inter ſe copulantur ; Divini
Satem porro propter admirabilem illam ejus cum Corpore, & anima hy
poftaticam unionem . Quapropter verifimum eft , tantundem fub alteru
tra ſpecie , atque ſub utraque contineri: totus enim & integer Chriftus
fub
 $ 66 PARS II . DISSERT. III. Cap. II.

fub panis
ſpecie, & juh quavis ipſius fpeciei parte , totus item ſub vini
Ipecić , & fub ejus partibus exiftit. Tridentino præivit Angelicus
3. P. Q. 76.art. 2. fub fpeciebus panis , inquit , eft quidem.Corpus Chris
fti ex vi Sacramenti ; ſunguis autem ex reali concomitantia - Jub fpecie
bies vero vini cft quidem ſanguis Chriſti ex vi Sacramenti , corpus autem
ex roali coricomitantia , ficut anima & divinitas : eo quod nunc ſanguis
Chriſti non eſt ab ejus Corpore Jeparatus , ficut fuit tempore pafponis
mortis. Unde fi tunc fuiffet hoc Sacramentum celebratum , fub fpeciebus
panis fuiffet «Corpus Chrifti fineſanguine , &fub fpeciebus vini ſanguisfir
ne corporc , 'ficut erat in rei veritate.
Ad Ildam . Definitio Florentina , Tridentinaque verbis cla.
rillimis nos edocet , uti feparatione fucta ſub fingulis cujusque speciei
partibus integer Chriſtus admirabili prodigio contineatur ; ipfa
itidem Eccleſia fidelibus præcinit : fracto demum Sacramento , ne
vacibles , fed memento , totum eſſe fub fragmento , quantum toto tegitar.
Utrum vero ante ſpecierum divifionem quælibet iftarum particu
la totum Chriſtum complectatur ; id revera non invenio clara
ſanctione definitum : fed eft tamen , ut nolim fuper ea veritate ,
velut prioris dogmatis corollario , ambigere: totus Chriſtus ( le
quor Angelicum D. ibidem art. 3. ) eft fub qualibet parte ſpecierum
panis, etiam NB. hofia integra manente , & non folum , cum frangitur.
Nempe : fecundum doctrinam fidei non obtinetur Chriſti realis
præfentia , ſenſilibus ſpeciebus contecta , niſi verbis conſecranti
bus : per diviſionem non accedit nova conſecratio , & nihilomi
nus per Canonem Tridentinum Seff. 13. facta diviſione fub qua
libet ſpeciei particula ſenſibili adeit totus Chriſtus ; debebat igi
tur jam ante diviſionem eo modo adfuiſſe.
Ad IIItiam . Quandoquidem Euchariſtia impervium nobis er
hibet Divini amoris myſterium , nec præſentem quæſtiunculam
aut Patres , aut Eccleſia diſcutiunt;ideo non eft Theologo labo
randum magnopere , ut conquiſitis naturæ fimilitudinibus lu

cem adferat cæcutienti humano intellectui. Dicam duntaxat

cum Aquinate bic , Q.76. art. 1. ad 3. Corpus Chriſti eft in hoc Sacrd
mento per modum ſubſtantia , & non per modum quantitatis ; atque a
deo exiſtit ſub qualibet ſpeciei parte , totoque exiſtit in Sacra
mento indiviſibiliter, non commenſuratum quantitative vel ſpecie
bus , vel 'loco ; nec proinde diviſa hoſtia Chriſtus dividitur.
Opportunius exemplum fufficere poterit DEI extantia, per quam,
li.
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 567

licet totus exiſtat in hoc univerſo , totus tamen eſt præterea in

quavis minima univerſi portione .
COROLLARIUM : Corpus Chriſti ( cujus quidem partes ,
fpectata entitate , extra fe invicem ſunt , non tamen extenfionem ad
locum fortiuntur ) nihil hic exterius agere poteft , aut pati ; aétio
quippe & paffio corporata, aliunde contactu ſenſibilium abfolvenda,
extenfionem localem poftulant. Cæterum : poffunt a Chriſto Eu
chariſtico actus fcicntiæ infufæ , tum vifio beatifica elici ; quod
ab organo corporis non dependeant neceſſario .

ARTICULUS II .

Quænam fit illa actio , qua Chriſtus præſens

fiftitur ſub fpeciebus panis, ac vini ?

S. XXII . TRibus facile modis thema diſcutitur ; vel enim in

Sacramento altaris præſens fit Chriſtus per imp.:
I
nationem , quatenus panem inter & Corpus Dominicum unio fo.
ret hypoftatica ; ut adeo , ficut unitionis iſtius cauſa recte dicis
mus : hic honuo eft DEus : ita pariter de pane liceat dicere : hicpanis
eft Chriftus. Vel per confubitantiationem , tanquam li panis & Chri
Iti Corporis ſubſtantia fimul coexiſtant , nec tamen hypoftatice , at
altero quodam nexu copulata . Vel denique per tranfubftantis
tionem , quapanis & vini integra ſubſtantia in Corpus & langui
nem Chriſti convertitur , ne quidquam e pane & vino poſt confe
crationem maneat reſidui, exceptis ſolis ſpeciebus . Primaexpli
catio Impanatorum ; altera Confübftantiatorum ( pag. 5 37. ) tertia Or
thodoxorum eft.

SCHOLION. Actionem tranfubftantiationis varia adhuc me.

thodo declarant Scholaftici : Thomiſtæ volunt reproductionem eſ
fe Dominici Corporis ; at Scotiftæ actionem adductivam , qua Cor :
pus Chrifti in Cælis exiſtens ad fpecierum velamina accitur, abs,
que nova productione conſtituunt: ideo rurfus de ipfo actionis
termin iſne Corpus Chrifti fit , an modus quidam ab eo diſtin
Aus ? altercantur. Sed hæc ad profanum Philofophiæ tribuna!
potiſſimum folent exigi , a quo ita mihi temperare conſtitui, ut
aliqua folum adferre velim , confiſus criticæ Vaſquezii animad ,
verlioni, ex qua in 3.A.0.75. Dijp. 181. Go I. allerere non eft
ye
 568 Pars II. DISSERT . III. CAP . II.

veritus , quxſtiunculis ejuſcemodi recentiores Scholafticos , quo magis

ab iis ſe extricare conuti ſunt, co majoribus difficultatibus fe implicaffe. Ex
quo etiam effe &tum eſt , ut myſterium fidei noftræ non modo dificilius ad
explicandum ; ſed etiam adverſariorum noftrorum argutiis & cavillatio
nibus magis expoſitum fuerit. Inde fa & um recenfet Pallavicini in
Hiſt. Trident. ut , cum Do &ores aliqui lites ejuſcemodi philofo
phicas coram Senatu Eccleſiæ inſtaurarent , mox eis ulterior lo
quendi copia præpedita fuerit : ipfa vero Synodus non aliud
expendendum , & definiendum ſuſcepit , quam quod fidei pun
& um erat, adverſus Novatores ſancito infallibili communiendum .

Propofitio Dogmatica.

S. XXIII. Fide Divina credendum eft , Cor.

pus & fanguinem Chriſti ſub Euchariſticis fpe

ciebus exiſtere per tranſubſtantiationem , quato

ta panis ac vini ſubſtantia in Corpus & fangui
nem Dominicum convertitur.

Initio Scripturam mutuamur , & nominatim quidem verba

inſtitutionis Euchariſticæ ; dicebat nempe Auctor gratiæ : hoc eft
Corpus meum : hic eft fanguis meus ; quæ aſſertiones practica ( per
Prop.prioris Art. pag. 540. ) veram , realemque præfentiam , non
vero imaginem ,figuram , aut virtutem quamdam Chrifti Domini de
monſtrant: atqui realem , & ſubſtantivam Chriſti præfentiam mi
nime demonftrarent , niſi elementorum conſecratione mirabilis
fiat converfio , ſive tranfubftantiatio ; igitur &c. Prob. min. negle a
tranfubftantiatione adeſſet ſimul panis & vini ſubſtantia in myfterio
altaris : ifta vero potius , non item Chriſti Corpus ſpeciebus oc
cultatum indicaretur ; nam ſi proprie loquimur , tum quotiescun
que iisdem accidentibus duæ reconduntur fubftantia diſparatæ , to
ties illa ambarum per rò hoc ſolum deſignatur , cujus propriæ
ſunt ſpecies, ſive accidentia fenſilia , quæ videntur ; videntur au
tem in hypotheſi Lutherana fpecies panis & vini ſubſtantiarum
præfentium ; ac proinde & c. Exemplum ſufficio : fraudulenta el
fet propofitio , atque etiam ridicula , fi quis de homine, cui da
mon
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 569

mon inſenſibiliter adeſſet , teſtaretur : bic eft demon ; de pane ,

in quo nummus reconditur : hoc eft nummus ; de corpore animas
to : hoc eſt anima &c . fic peræque de verbis Chriſti cogitaremus,
niſi tranſubſtantiatione utraque elementi fubftantia interiret. Cono
firmatur :Veritas Incarnata nihil falli enunciavit ; ſed falſa eſſent
verba inſtituentis Domini , fiquidem panis & vinum integra re
manerent ; ſenſus enim foret : bic panis eft Corpus : boc vinum eft
ſanguis Chriſti; in quo nemo non videt ſermonis vitium , & oratio
nisfalfitatem ; a propterea &c. Nempe : ſi quando legimus
pit JEfus panem , quisque intelligit panem folum , niſi alia contextue
innuat ; cur , quando dixit : hoc eft Corpus meum , non item folum
Chriſti Corpus, tranſubſtantiatione paratum , intelligamus ? Ildo.
Ad Conciliorum ſancita refugimus ; oportet quippe Judicem con
troverſiarum , expulſo privato ſpiritu erroris obnoxio , invocare ,
dum Calviniſtæ , & Sacramentarii Lutheranos , nos utramque
ctam adorimur. Itaque Synodus Oecumenica Lateranenſis IV .
Anno 1215. Cap. Firmiter definivit , contineri corpus ac ſangui.
nem Domini fub fpeciebus panis & vini NB . tranſubſtantiatis pane
in corpus , & vino in fanguinem poteftate Divina. Conſtantienſe sejl.
8. & 45. damnavit aſſertionem Wikleffi ſequentem : ſubſtantia paa
nis materialis , & fimiliter ſubſtantia vini materialis remanent in Sacra
mento altaris. Præter Florentinum noviſſime acceſſit Tridentie
num oraculum : perfuafum ſemper in Ecclefia DEI fuit ( Seff. 13. Cap.
4. ) idque nunc denuo Š. bæc Synodus declarat , per conſecrationem pse
nis o vini , converfionem fieri totius fubftantiæ panis in fubftantiam cor
poris C. D. N. & totius ſubſtantiæ vini in ſubſtantiam ſanguinis ejus , quæ
converfio convenienter & proprie s S. Catholica Ecclefia tranſubſtantiatio
eſt appellata. His addendæ Synodi adverſus Berengarium celebra
tä ( pag. 536. ) in quibus , maxime Romana ſub Gregorio ſepti
mo" , confiteri debuit , panem & vinum in veram & propriam
ac vivificatricem carnem & fanguinem JEfu Chrifti fubftantiali.
ter converti &c. IIItio loco Patres advenient, quos in compen
dium redigam , quia ( pag. 518.8 542. ) plures recenſui, ut ifthic
conſulantur. Tertullianus contra Marcion . L. 4. C. 4. de Chrifto
ait : acceptum panem - NB. Corpus illum ſuum fecit : hoc eſt Corpus
meum dicendo. Cyprianus de cæna Domini: panis iſte , quem Domi
nus Diſcipulis porrigebat , non effigie , ſed NB. natura mutatus , omnipo
tentia Verbi factuseſt caro. Nyſlenus Gregorius Orat. Catech. 37.
reéte nunc quoque DEI verbo ſanctificatum panem in DEI Verbi Corpus
Сccc crfon
 PARS II. DISSERT . III . CAP . II .
í 570

credo NB. tranfmutari. Cyrillus Hieroſol. Catech. myſtag. 4. 4.

quam , loquitur de Chriſto , aliquando mutavit in vinum - $ non erit
dignus , cui credamus , quod vinum in ſanguinem mutaverit ? Ambro
fius L. 4. de Sacram . ubi acceſſerit confecratio , de pane fit Caro Chrifti,
Hieronymus in C. 5. ad Galat. ſcimus vinum in Chrifti fanguinem con
fecrari. Chryſoſtomus homil. 83. in Matth .qui hæc dona ſanctificat
ET NB. tranfmutat , ipfe eft Chriſtus. : Denique miram Latinorum ,
ac Græcorum confenſionem manifeftam faciunt veteres Litur.
giæ , ab Renaudotio duobus Tomis evulgatæ , in quibus perinde ;
ac in hodierno Canone orat Presbyter , ut Corpus Chrifti & fanguis
fiat : ut hunc quidem panem Corpus fuum Dominus faciat : quæ funt in
altari propoſita voce fua commutet , & his fimilia plurima, queis pro
fecto duplicis fubitantiæ in Corpus & fanguinem Chriſti prodi:
gioſa converſio , ac proinde tranfubftantiatio , manifeſtiſſime ſigni
ficatur. Vide Bellarminum L. 3. de Euchar. C. 20. Authorem de perpet.
Fid . Tumis 4. de Euchar .
Scholion . Eccleſia vocem tranfubftantiationis potius, quam
converfionis , aut mutationis adoptavit; ut eo pacto fideles erudiret >
totam materiæ remota ſubſtantiam , panem videlicet , ac vinum ,
prorſus definere , ſolasque ſpecies manere reſiduas : ut enim ( in
quit ad mentem Tridentinam Catechiſmus Romanus P. 2. Q.
35. ) generatio naturalis , quod forma in ea mutatur , recte es proprie
transformatio dici poteft ; ita etiam , quod in Sacramento Euchariftia
tota unius rei ſubſtantia in totam alterius rei ſubſtantiam tranſeat, ver
bum tranſubſtantiationis recte es ſapicnter a Majoribus noſtris inven
tum eft.
COROLLARIA. Imum . Non eft in Euchariſtia Corpus Chrifti per
unionem cum pane bypoftaticam , que impanatio appellatur ; alioqui ,
ſicut propter conſimilem unitionem Verbi , ac humanitatis e vero
dicitur : bic homo eft DEus : DEus eft homo : DEus eſt natus , crucifi
xus & c . ita peræque dicere poffemus : panis eft DEus : DEus eft pa
nis : DEus igne piſtus eft: panis
pro hominumfaluteeft crucifixus 5 c.quæ
neminem non primo auditu feriunt , nec ullibi ejuſcemodi enun
ciationibus Patres utuntur. IIdum . Itidem bæretice falſum eft, in
fieri per conſubftantiationem . Nonenim
Euchariſtia Chriftum præfentem
verba inſtituentis Magiftri : hoc eft Corpus meum &c. illo fenfu do.
nari poſſunt, tanquam dixiſſet : in hoc pane , vel : ſub hoc , aut :
de con
cum hoc pane eft Corpus meum ; quando res contenta nunquam
tinente affirmari debet , niſi in rebus , quas fimilis loquendi uſus
pro
 DE.EUCHARISTIÆ Mysterio.

probavit : Chriſto autem in ultima Cæna Difcipulos alloquente

uſus nequaquam invaluit , ex quo corpus animatum de pane tan
quam filijcéto continente aut poflit , aut debeat intelligi ; ergo & c.
Demum : Conſubſtantiatores affirmant, vere manducari in Euchari.
2
ſtix eſu Corpus Chriſti : fed falleret hæc affirmatio , niſi ( quod
tamen contra Impanatores abnuunt ) pánem inter & Corpus Do.
minicum unitio , non qualis demum cunque , ſed hypoftatica ſtatua
tur : enim vero , quemadmodum , obſervante Eltio in Dift. 11 .
8.1 . non ſequeretur Filium DEI vere paffum ', crucifixum , ac
mortuum elle , ſi humana natura non hypoftatice, fed alio quocun
que nexu naturæ Divinæ fuiſſet conſociata ; fic quoque comeſto
pane Euchariſtico non vere manducaretur Corpus Chriſti , nifi
hunc inter & ipfum Servatoris Corpus vinculum hypoſtaticum
intercedat. IIItirm . Fallit præterea opinio , ne dicam error , Duran
di in 4. Dift. 11. 2. 3. afferentis , non panismateriam , fed formam dun
taxat in Corpus Chrifti fanguinem commutari ; quæ enim hæc tran
Jubſtantiatio ? quæ veritas formulæ conſecraroriæ ? Nec minus
rejici deber aliorum error alius , exiftimantium , tanquam panis ,
āc vinum quoad eam partem , quæ ſumenda eft a dignis , non
item , quæ ab indignis , tranſubſtantietur ; velut quoque iftorum ,
qui aſſerere aufi funt , totum quidem panem & vinum altaris in
carnem & fanguinem Domini converti , fed , quum indigni ad
communionem veniunt , in ipſo actu ſumendi reverti in panis acvi
ñi ſubſtantiam . ' Equidem , fi ita liceat afgurari , jam nemo ſu
18 meret Corpus & fanguinem Domini indigne , quod eft contra A.
poſtolum i . ad Cor. C. 11.'verſu 29 ,

Fundamenta bæreticorum .

S. XXIV . Nequaquam tranfibftantiationi favent Divinæ Litte:

ræ , ut impanationi potius , aut confubftantiationi fe commodent ;
velut ex conſecuturis verſiculis colligetur. Euchariſtia Luce 241
appellatur Panis ; & Paulus 1. ad Cor . 11. quotiescunque , inquit
manducabitis panem , - mortem Domini annunciabitis ; antea vero C
Io . Panis , quem frangitis , nonne participatio Domini eft ? Non igi.
tur a &tione confecrante interiit fubftantia panis ; & quod eo
dem cadit , Euchariſtia tranſubſtantiatione non paratur. lldo. Si
quidem ex verbis Chriſti: hoc eft Corpus meum inferri debeat con
C c cc 2 ver
 PARS II. DISSERT. III. Cap. II.
57%
Verſio panis in Corpus Dominicum ; tum pariter ex verbis Joan.
6. Ego ſum panis inferretur Chrifti in panem facta tranſubftantia
tio ; nec minus natura humana in Divinam fuiſſet ſub tempus In
carnationis converſa ; quoniam de Chriſto orthodoxe dicitur :
bic eft DEus. Ergo , quemadmodum per unionem Divinæ ac
humanæ naturæ Itat veritas : Verbum caro factum eft ; ita fibi con
ftabit veritas altera : hoc eft Corpus meum ; dum utraque ſubſtan
tia : panis & Chriſti Corpus,vinum & fanguis Divinus fuerint in
vicem hypoftatice fociata, IIItio. In formula confecrante per Tò
boc non Corpus Chriſti ; ſed panis fubftantia demonſtratur ; alioqui
aſſertio mirum in modum falleret. IVto. Doctores Pontificii
nullam fibi hoc loco audent e Divinis Litteris fecuritatem fpon,
dere ; quando alii eorum , v . g. Durandus , Paludanus , Ocha
mus , Biel, Scotus Jc.lubenter fatentur , tranſubſtantiationem Cola
Scriptura certo demonſtrari non poffe. Ipfe Bellarminus L. 3 .
de Euchar. C. 23. de Scoto hæc ait : dicit , non extare locum ullum Scri
pture tam cxpreffum , utfineEcclefiæ declaratione evidenter cogat tranſube
Stantiationem admittere ; atque id non eft omnino improbabile . Vto. Og
gerunt locutiones vulgares , quæ veræ fint abſque ulla ſubſtan.
tiarum permutatione ; fic de ferro , quod ignis pervaſerit , dici.
mus : hic eft ignis ; de dolio vinum continente : boc eft vinum ; de
crumena nummis repleta : hæc eft pecunia. Cur aſſeri non poflit
ſenſu veriſſimo : hoc eft Corpus Chriſti , etiamfi panis & vini ſubſtan
tia remaneant , illisque Chriſtus realiter præſens velut theca qua
piam contegatur ?
R. Nego affertum , cujus inopia & infirmitas patefcet per Regu
lam I. pag . 543. ad quam objectos "Scripturæ articulos poteris
commetiri. Nimiruń : crebro folet Divinus Codex ab externa
Specie rebus imponere nomina ;veluti Angelis Genef. 18.05 Aktor .
1. titulos Viri ; quod hominis ſpeciem præſetulerint; ſic itaque
Euchariſtia panis appellabitur,quod in ea panis fpeciem oculis con
xemplemur ; unde videas locutionem impropriam locis commemora
qis uſurpari.
Ad IIdum . B. Non eft in prima comparatione par utriusque
gatio ; quia prior Chriſti formula (per pag. 540. ) figurate non de
bet , ſed proprio litterali ſenſu accipi ; altera autem Joan. 6. C.dun .
taxat figurate. Quid enim aliud contextus indicet ? ego, inquit
fum panis NB. vivus, qui de Ceelo deſcendit ; pofſitne prudens cogi
tare aliquis , Chriſtum hoc loco in panem transformatum fuifle ?
Al .
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 573

Altera comparatio diluitur , tum ex eo , quod Eutychianum er.

rorem complectatur, quem ipfimet Lutherani deteſtantur ; tum ;
quod iterum Scripturæ contextus nos erudiat , nullam in Chriſto
naturarum permutationem accidiſſe : nam , quum dicitur : Ver .
1 bum caro faétum eft , fimiliter adjectum leges : 3 habitavit in nobis :
3 Quomodo peracta Incarnatione habitet in nobis Divinum Ver .
bum , fi ejufdem natura in humanam permutata eft ? ( Inftit. de
Incarn. pag. 230. ). Ergo vera eſt propofitio fine converſione
humanitatis in Divinitatem , aut vice verſa , fi dixeris de Chri.
fto : hic eft DEus ; non autem de pane permanente : boc eft Corpus
Chriſti; alioqui panem inter & Chriſti Corpus unio hypoftatica
intercederet, quam neque ex Scripturæ contextu , neque Patrum
orationibus exculpes ; ut etiam inſigniter falfum fit , quotidie
per Presbyteros ſacrificantes renovari prodigium , Incarnationi
conſimile. Paucis dicam : quia propoſitiones : hic eftDEus : DE
us eſt homo ſupponunt pro eadem re , pro eadem fubfiftentia Divina ;
ideo utraque iftarum vera eſt; at hæc : panis eft Corpus Chriſti, vel :
vinum eft fanguis Chriſti ſupponunt pro rebus diverſis, ac diſpara
tis ; ac proinde veræ eſſe nequeunt; cum fieri nequeat , ut duo
diſparata ſibi identificentur,
Ad Illtium . Nego Ant. & ajo : erroneam potius eſſe adverſarii
commentationem ; quia hæretice fallitur, qui panem diceret ſub .
ftantiam Dominici Corporis. Dedi vero nupere genuinum ſen
ſum formulæ confecratoriæ ( pag. 521. @ 522. ) ex quo omnis
ambiguitas , & falfitatis fufpicio evaneſcet.
Åd IVtum . Si qua Orthodoxorum contentio eſt , ea penes
modum probandi; non vero fubftantiam dogmatis verſatur ; ac proin
de gratis fimilia ab Luthericolis oggeruntur , qui ad planum &
,
litteralem ſenſum provocant , ubi de formula Euchariſtica diſſe .
ritur ; cum his igitur fub præſidio Divini Codicis tutillime pu
gnamus. Cæterum : Diſputatores noftri hac ſua loquendi me
thodo nihil fere aliud fignificant , quam , quod neglecta Eccleſiæ
♡
au &oritate nullum ſit Scripturæ argumentum adeo cvidens, quod
in pravum ſenſum non poflit a malevolis detorqueri , ut triſtis
nos erudit temporum experientia. Bellarminus demum , po
ſteaquam dixit , hoc non eſſe improbabile , continenter addit : Scri.
pturam ſibi tamen videri tam claram , ut pollit cogere hominem non
protervum : hanc ſibi proterviam propriam faciunt Sectarii.
Ad Vtum , Nego Conf. Nam antegreſſas locutiones vulgi uſus,
auc
 57+ PARS II. DISSERT. III. CAP. II.

aut inſtitutio humana conſecravit, omniumque auditui ad intel

ligentiam perviæ ſunt , quin ſuſpicetur aliquis ſubſtantivam re
rum converſionem adveniſſe. At nuſquam , & nunquam ulli
us uſu , aut inſtitutione, panis ad continendum Corpus Chriſti al
ſumptus eſt , velut crumena pro numis, lagena pro vino & c. ac
proinde verba : hoc eft Corpus meum , niſi panis in ſubftantiam Cor
poris Chriſti pertranfeat , falſa ſunt, eademque nullus omnium
intelligeret. Sufficio exemplum : fi in lateret argentum ,
aut in quercu homo abſconſus, dici non poſſet: hoc eft argentum :
hic eſt homo ; nemo fiquidem panem, aut quercum pro vafe argen
tum vel hominem continente uſurpat ; atque ideo a pari & c.

S. XXV. Patres ſibi, aliorumque teſtimonia tumultuarie con

quirunt Novatores. Imo. Chryſoſtomus epiſt. ad Cæſarium aſſerit:
antequam ſanctificetur panis , panem nominamus ; Divina autem illum
fančtificante gratia , mediante Sacerdote , liberatus eft quidem ab appella
tione panis ; dignus autem habitus Dominici Corporis appellatione ; NB .
ει και η φύσις, άρτο εν αυτώ διέμεινε , ctiamf natura panisin iplo
permanſit. Addunt Ambrofium dicentem : operatorius erat ſermo
Chriſti in Euchariſtia inſtituta , ut NB. ſint ,qua erant , e in aliud
commutcntur. L. 4 . de Sacram . C. 4. Similia mutuantur e Theo
doreto Dial. 2. ait quippe : neque enim fymbola myſtica poſt ſanctifi
cationem recedunt a ſua natura ; manent enim in priore ſubſtantia
ŠTI TÛS Tootegas dolas, & figura , a forma, & videri, tangique
poſſunt, ficut prius. Item : Gelaſius I. ſummus Pontifex L. de duab.
naturis contra Eutych. inquit : in Euchariſtia non definit fubftantia ,
vel natura panis , o vini. IIdu. Refcriptum Comitiorum ſub Ca
rolo V. Anno 1530. refpondit Confeffionis Auguſtanæ articulo
10. ſequentibus : decimus articulus in verbis nibil offendit. Sed fi
fic eſt , revera Principes Catholici negabant eo temporis tranfub
ftantiationem ; quemadmodum clarere debet ex eodem oblato ar
ticulo , qui ita habet : de Cena Domini docent , quod NB. cum pana
e vino vere exhibeantur Corpus , i fanguis Chriſti veſcentibus in Ce
na Domini.

F. Imo ad Imum . Multum iſthic fubleſtæ fidei ſubverſatur ;

quod enim ad Chryfoftomi, aut Gelaſii ſententias attinet , du
bium eft magnopere, num utriusque auctoris fint ? Bellarminus
certe , atque deinceps Alexander Natalis Diſſert. 12. Hiſt. Ecch
Seculi 1 1. & 12. jure dubitant , anne fimilia Chryfoftomus exa
ra
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 575

rarit ; cum eo loco Neſtoriana hæreſis nominatim vapulet , quæ

illa adhuc ætate nondum fuerit evulgata. Porro : Gelaſius Pa
pa de duabus naturis grande volumen , in quinque Libros difcre
tum , teſtantibus Gennadio , & Anaſtaſio Bibliothecario , edidit ;
fed laudatum teftimonium e libello , paucis paginis abſoluto >
excerpitur ; eft igitur oratio GelaſiiCyziceni Scriptoris Græci, non
Gelaſii Romani Pontificis. Theodoreti deinde textum vitio In
terpretis corruptum cenſet Eminent . Perronius ; unde fic reddi
debet : manent in prioris fubftantia figura & c. quod eſt orthodo .
xum . Nec tilebo Magdeburgenos Centurialtas , qui Theodo
retum Cent. 5. C. 4. fautorem tranſubſtantiationis nominant , etſi
hunc Dialogum inter ſcruta quinti fæculi impudenter rejecerint.
Hoc pacto jam triplex eluſum eſt argumentum ab auctoritate.
Verum benigniorem præftabo me adverſariis , omniaque ifta Pa.
trum effara velut authentica diſfimulabo ; tum vero reſponden
dum erit Ildo. Chryſoſtomum , Theodoretum nomine Qúce
ως , & zoias ſpecies , & accidentium complexionem , non autem fub
ftantiam proprie dictam intellexiſſe : itidem Gelaſius per ſubſtanti
am , & naturam panis remanentem proprietates , ſive ſpecies panis per
æque voluit fignificare. Et vero: non eft hic loquendimodus
indicanda
apud Veteres inſolitus , ut tò naturam aſſumant pro
congerie ſenſilium proprietarum , quam alioqui ſolet vulgusap
prehendere tanquam rei cujusque naturam , & fubftantiam . Ex
emplis veritas illuftrabitur : Anaftafius in Ωδιγω definit φύσιν ,
tanquam ſit popor TCV ÓvTcv forma & qualitas rerum exiftenti
um. Tertullianus L. de anima C. 32. duritiam lapidis , & ferri, na
turam fubftantiæ appellar. Chryſoſtomus homil. 4. ad populum de
tribus pueris in fornace Babylonica inquit : poteſtas rerum naturam
mutavit ; nec tamen illo prodigio quædam accidit vera permuta
tio fubſtantiarum . Ambroſius L. 3. hexam . C. 2. & de myſt. C. 9 .
affirmat , naturas fuiſſe mutatas, quando c petra aqua fluxit, ferrum
Aquæ ſupernatavit . Porro : quod laudati, & nobis objecti Patres
hanc interpretationem patiantur, ex eorumdem ſcopo præterea
probabitur ; nam Chryfoftomus Apollinariſtas, Theodoretus , &
Gelaſius Eutychianos adoritur ; cum ergo hi aſſererent, in Verbo
Incarnato omnes carnis proprietates deſiiſſe , carnemque ipſam
divinitati fuiſſe conſubſtantialem , recte ab Eucharifticis fpecie
bus mutuata argumentatio proceſſit ; ut quemadmodum proprie
 ERT . III. Cap . II .
PARS II. DISS
576
tates panis & vini manent reſidux , licetconſecratione fubftantia
intereat ; fic potiori jure humana Chriſti natura proprietates reti
nebit ſuas , ut quæ facta Incarnatione Verbo quidem copulatur ;
nequaquam tamen in Divinitatem convertitur : non ſunt in Euchas
riſtia duo corpora ( ait ibidem Chryſoſtomus ) fed unum Corpus Chri
fti prædicatur ; fic etiam hic , in Incarnatione, Divina inſidente Corpori
natura unum Filium , unam perfonam utrumque conſtituit. Accedit ,
quod iidem Patres liberiore ſtylo voces :naturam , aut ſubſtanti
am aſſumere potuerint , cum nondum adfuerint conſubflantiantes
hæretici , quorum nunc cauſa rigidior tenenda eft notio vocabu
lorum : fic quoque fecundi , ac tertii Sæculi Scriptores myſteri:
um S. Trinitatis durioribus verbis expreſfere , quibus ab exorta
Arianorum hæreſi fuerat abſtinendum . Denique : alios eorum
dem Patrum ſententias breviſſimis recitabo , quo clariores eva
dant horum vindiciæ : Chryfoftomus homil. 24. in 1. ad Cor.non
panem ait communicantibus , fed Corpus Domini & ſanguinem , qui
de ejus latere fluxit , revera diſtribui. Theodoretus laudato loco
ſuo continuat , ſcribens de facris Symbolis : alia quidem ſuntante Sa
cerdotis invocationem ; poft invocationem vero mutantur, noj ftega yi
YETAL, & alia fiunt. Reſtat nunc, quam hactenus prætermiſi, ex
plicanda Ambrofii oratio in qua offendiculum præbent illa
verba : ut fint , quæ crant ; ſed infantiſſimus fit , qui Præſulem Me
diolanenſein inimicum tranſubſtantiationis fomniaret ; quando co
dem cumprimis loco N. 14. ſcripſerat : panis iſte panis eft ante ver
ba Sacramentorum : ubi acceſſerit confecratio , de pane fit Corpus Chriſti
Qua de caufa dicendum eſt : ut fint,ſecundum permanentes ſpeci
es , quæ crant. Conc. fecundum panis , & vini ſubſtantiam perma
Adde: in Romana editione, velut quoque in
nentem . Nego.
MSS . a Lanfranco luſtratis ea verba : ut fint , quæ erant , nullate
nus reperiuntur ; bene vero ſequentia : est , qua erant , in aliud
commutentur ; quo caſu , nullus erit omnium , qui non videat in
nocentiam Ambroſii.
Ad Ildam . Si videas , Confeflionem , quam ſub nomine Au
guſtana Lutherani venditant, creberrime variatam fuiſſe, noftrum
que Forerum viginti iſtarum ab Originali diſcordes deprehen
diſſe , levi induſtria verfipelles machinas hæreticorum affeque
ris. Itaque verum eſt, reſcripſiſſe Principes Catholicos : deci.
mus Lutheranorum articulus in verbis nihil offendit ; verum perne
go , hunc articulum eo tenore , quo in objectione recitatur
Con
 DE EUCHARISTIÆ -MYSTERIO. 577

inComiciis Auguſtanis fuiſſe propofitum ; ſic duntaxat habuit: de

Cena Domini docent , quod Corpus & fanguis Chriſti vere adfint, Ġ di..
ftribuantur veſcentibus in Cæna Domini ; ubi ne minima panis rema
nentis fit recordatio ; id quod ( ne Catholicos teſtes acciam ) fate .
tur Georgius Cæleſtinus Lutheri Sećtator in Hift. Comit . Augu
ftan. A. 1530 ; cum interea articulus alter , Confeffioni annis decem
ſerius, videlicet : 1540. doloſe inſertus, nunquam tulit , aut tulif
ſet uſpiam Catholicorum ſuffragium .
SCHOLION. Ad manticam repono animadverſiones ſe
quentes, Imo. Novitas vocis , quam in Tớ tranfubftantiatio exagi
tant, nequaquam obeft do & trinæ fidei ; novi ſiquidem propul.
fandi errores nova fæpenumero vocabula exigunt : ita vox
óuocows , & geotónoS in Ecclefia invaluit ; deinde : quæſo
majorem in modum , ubinam in ætate veteri pulcherrimas illas
hæreticorum voculas : impanatio, & conſubſtantiatio, reconditas inve.
niemus ? Cæterum ; mendax eft Hornäji L. 2. Theol. C. 3. aſſer
tio : tranſubſtantiationis vocabulum in Synodo Lateranenſi 1V.con
fictum fuiſſe ; nam antehac Petrus Bleſenſis epiſt. 140. Stephanus
Eduenſis , Gaufredus , alii , uſum vocis iſtius conſecrabant ; Pa.
tres autem vetuſtiífimi idem vocabulum nomine converfionis, tranſ
mutationis , tranſelementationis manifeſtarunt ; ergo inane eft ( Hila
rium advoco L. de Syn. ) calumniam verbi pertimefcere , ubi res ipſa,
cujus verbum eft , non babet ductu fidei dificultatem .. Ildo. Quod
Témanentibus tantum fpeciebus panis & vini nulla ſit deceptio ,
aut illufio , id fides præcavet, qua admonemur, non eſſe ampli
us fubftantiam priorem reſiduam ; etſi perinde fiant impreſſiones
ſenſiles, quales ad præſentiam panis exercerentur: hoc fciens( re
peto nuperum Cyrilli Hieroſol. teſtimonium ) es pro certifimo te
nens , panem hunc , qui a nobis videtur , non eſſe panem , etiamfi guftuspa.
nem effe fentiat. Illtio. Ut vera fit confecrationis formula , neceſ.
fariam diximus tranfubftantiationem ; hinc tamen nemo inferat, fi.
mul tranſaccidentationem fore neceſſariam ; nunquam enim fatebimur
Theologi, tanquam per tò Hoc, aut Hic ſpecies Corporis Dominici
ſenſibiles ſignificentur ( pag. 522.)Senfibus patet, a fa &ta conſecra
tione eas impreſſiones fieri, quas fieri perſentiſcimus, dum panis ,
aut vinum ante obtutum ponerentur . Et quanquam lege ordinaria ,
certum fit , ibi adeſſe ſubitantiam , ubi ejusdem ſpecies organa no .
Itra afficiunt ; id tamen de lege extraordinaria, ac ſupernaturali ,quum
præter conſuetum naturæ ordinem operatur DEus , neceffum non
Dddd est ,
 578 Pars II . DISSERT. III. CAP. II.

eſt , ut contingat. IVto. Dum ex pane conſecrato naſcuntur ver.

mes , hinc non eſt conſequens , ut ibidem fuerit panis ſubftantia ;
materiam quippe ad celandum myfterium de novo creat DEus ;
unde demum juxta cauſarum naturalium diſpoſitiones generatio
confiat. Vto . Variant quidem Scholæ Orthodoxæ in definien
da actione tranſubſtantiativa ; num addu tiva fit , an productiva Cor
poris Chriſti ? his tamen litigiis robur dogmatis nequaquam di
minuitur ; quando pars utraque veram nihilominus tranfubftan
tiationem propugnat ; nobis ſat effe fuperque poterit , dum ex o
raculo Tridentino fateamur , actionem eſſe mirabilis & fingularis
converfionis panis & vini in Corpus ES fanguinem Chriſti , ut reliqua
innocenti jurgio Diſputatorum velimus committere (pag. 567. )
Quod fi tamen paulo importunius nos urgeat aliquis , nt figilla
tim opinationem noſtram promamus ; huic e veſtigio reſpon
dendum : nos Do & ori Angelico militare ,‫ ܕ‬dicereque propter.
ea , actionem tranfubftantiationis elle reproductionem Corporis Chri
fti ; hoc quippe multo eft conformius ſenſui Patrum , quorum
plures afferunt, in Euchariſtia Corpus Chrifti fieri, produci , effici;
aut panem converti , tranſmutari & c . quæ profe & o acioni productie
va magis , quam adductiva conveniunt. “ Unum Ambrofium re
cordabor : ante verba Chrifti calix eft vini & aqua plenus ; ubi verba
Chriſti operata fucrint , ibiſanguis NB. efficitur , qui plebemredemit. L.
4. de Sacram . C. 5. Porro : actionis iſtius terminus a quo eſt ſub
ſtantia panis & vini , quæ recitata Sacramenti formula definit :
terminus formalis ad qucm , ipſum eft Corpus & fanguis Domini ,
virtute ejuſdem formulæ fub fpeciebus panis & vini pofitus :
cauſa princeps effe&trix DEus , moralis & inftrumentalis Sacerdos eſt ,
ipfaque verba conſecrantia. Atque ita facili conatu expedietur
argutiuncula : qui nempe contingat , ut idem Corpus ex Vorging
natum fiat ex pane in myſterio altaris ; nam in hac noſtra ſenten
tia terminum a quo definentem , non autem materiam componentem ,
panis agit.

Quæſitum Dogmaticum .

Num in re permanente conſiſtat Euchariflia Sa

cramentum ?

Reſponſio affirmans ( quam pag. 499. Ego 565. prælibavi ) ta

metfi ex antegreſſis hos Capite geminis Articulis ſponte confequi
tur ;
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 579

tur ; : eam nihilominus , loco nunc peculiari reſervatam , argu

mentis idonee profuturis iccirco communiam ;ut hæretici , Eu
chariſtiam in actione tranſeunte conſtituentes , ſolide revincantur.
Ac Imo quidem : ſi in actione tranſeunte Sacramentum Euchariſtiæ
ftatuatur , jam non erit præſens Chriſtus niſi ſub tempus actualis
conſecrationis , vel manducationis : falſum eſt conſequens ; igitur &
Antecedens. Quod enim ad primum attinet, paratur quidem verbis
conſecrantibus altaris myſterium , non fic tamen , ut recitatione
verborum ceſſante , & ipſum ceſſer Sacramentum ; alioqui fi vel
momento expectaretur , nullus poſſet omnium particeps reddi
Dominici Corporis & fanguinis. Quod ad alterum ſpectat , e
Chriſti verbis licet colligere ; çum ante manducandi & bibendi
a & ionem e'vero dixerit : hoc eft Corpus meum &c. ipfique hacte
nus Presbyteri poſt formulam enunciatam hoftiam attollunt, ut a
populo fpe & abilis adoretur ; adorari non poſſet , fiquidem extra
ufum non eſſet verum Euchariſtiæ Sacramentum . Nempe: Eu
chariſtia inſtar cibi , & potus ſpiritualis divinitus inſtituta eſt ;
manet vero cibus & potus, quantumvis e veſtigio non ſumatur ;
ac proinde & c. Ildo. Firmat præſentem doctrinam vetuſtiſſima
praxis Eccleſiæ , ex qua nullo non tempore Euchariſtia in uſum
fidelium , cumprimis ægrientium , diutius allervabatur : exaudia
mus Canonem 1 3. Concilii Niceni I. De his , qui ad exitum veniunt,
etiam nunc lex NB. antiqua fervabitur , ut ,fi quis egrediatur e corpore ',
ultima , maxime neceſſario viatico minime privetur. Eumdem moa
rem Synodus Lateranenſis IV.peculiari ſancito ſtabilivit : Statuja
mus ( inquiunt Patres Cap . 20.) ut in fingulis Ecclefiis Chriſma, & Eus
cbariftia , fideli cuſtodia, clavibus adhibitis conferventur : ne poffit ad illa
temeraria manus extendi. Denique : Tridentinus Conventus Seff.
13. Cap. 3. in Euchariſtia , inquit , ipſe ſanctitatis Author ante ufum
afte es ſemper hæc fides in Ecclefia DEI fuit ; tum Can. 4. explicati,
us : fi quis dixerit ', peracta confecratione , in admirabili Euchariſtia Sa
enamento non eſſe Corpus & fanguinem D. N. 3. C. fed tantum in ufu ,
dum fumitur ; non autem ante, velpoft , & inhoftiis, ſeu particulis con
fecratis , quæ poft Communionem refervantur , velfuperfunt , non rema
nere verum Corpus Domini ; anatbema ſit. IIItio . Conciliis ſufficio
Hiſtoriam Eccleſiaſticam , in qua olim pientiffime aſſervatam fuiſ .
Ye Euchariſtiam edocemur ; nam imo fervabant Veteres Chri
ftiani munera conſecrata , eaque in fignum pacis & charitatis ad
abſentęs jubebant deferri ; ideo Juſtinus Apol. 2. de Diaconis ait :
Dddd 2 di
 580 Pars II. DISSERT . III. Cap . II,

diſtribuunt panem , vinum , & aquam , & ad abfentes perferunt: porro hoc
alimentum appellatur Euchariſtia. 2do. In privatis ædibus pie re
condebant , ut , cumprimis tempore vexationum , quo ſynaxes
publicas non poterant frequentare, ſe ipſum quilibet pane fortia
um corroboret , quemadmodum teſtatur Baſilius epiſt. 289. ad ce
faream Patriciam , Hieronymus epift. ad Pummach. Gregorius Na
zianzenus Orat. 1 1. Cyprianus demum Tract.de lapfis fcribit, quod,
cum mulier , in perſecutione lapſa , arcam ſuam , in qua ſanctum Do
minifuerat , manibus indignis tentaiſet aperire , igne indefurgente fit de
ferrita. 3 tio . Servabant itidem in Sacrario , ut ad infirmos de
ferri potuerit pro opportunitate petentium ; ita narrat Euſebius
Cæſareenſis Hift. Eccl. L. 6. C. 33. de Serapione , qui ad extrema
deductus no & u puerum expedivit , ut a Presbytero Euchariſti
cam communionem confeſtim expediendam ſuo nomine poſtu
laret.
Neque dicant hæretici imo. Chriftus verba confecrantia non
protulit ante manducationem ; ſed inter manducandum Matth.
26.v.26.5 fequ . Porro 2do. hæc verba: hoc eft Corpus meum & c .
funt conditionata fub conditione manducandi : accipite , & comce
dite ; ante hanc igitur impletam hypotheſim verum non erit Sa
cramentum . 3tio. Euchariſtia non alio fine inſtituta eſt , niſi ut
cibo & potu ſpirituali animæ reficiantur. 4to. E veteri Eccle
ſia firmum nequit argumentum repeti : nam Clemens Romanus
epift. 2. ad Cor. Itatuit ,ut, fi quæ poft communionem populi ho
ftiæ remaneant , in craftinum non reſerventur ; fed cum timore , ac tre
more Clericorum diligentia conſumantur. Nicephorus L. 17. Hift.
Eccl. C. 25. commemorat fuiſſe , ut in Eccleſia C.P. reliquiæ Eu
charifticæ ab innocentibus parvulis abſumerentur. Heſichius
vero L. 2. in Levit. C. 8. refert morem , eafdem comburendi ; ac
demum Humbertus Cardinalis in L. contra Nicctam pergraviter
Græcos ob aſſervatam Euchariſtiam objurgat. Revera & c. R.
fiquidem ad Imum Nego Ant. Enim vero pauliſper rerum ordinem
permutavit Matthæus : quod prius fa &tum , narravit pofterius ;
velut in Scripturæ narrationibus crebro accidit : Marcus certe
14. C. ait : accepto calice gratias agens dedit eis , & biberunt ex illo om
nes, J ait illis : hic eftfanguis meus & c. ubi formula conſecrans poft
fumptionem adjecta commemoratur ; nec tamen ullus , etiam
Novatorum , fatebitur , poft ufum duntaxat ſanguinem Chriſti
adfuiſſe. Ergo : non tam verborum narrantium ſitus , quam
po
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 581

potius fignificatio attendenda eſt. Quid autem iſta ? non niſi ,

ajo , rationem motivam comedendi, ac bibendi manifeſtavit: bic
eft enim fanguis & c. Ratio motiva ſumendi ipſum uſum præcedat ,
neceffe eft , ut fciatur prævie , ecquid in edulio porrigatur. Vida
Bellarminum L. 4. de Euch, C. 2.1. Ad 2dum . Nulla illic hypotheſis
indicatur ; quia ' rò boc , & bic particulæ demonftrantes rem præ
fentem delignant ; cum promisfio futurum indigitet. Præceprum
manducationis nec continet vim forinule , nec pertinet ad effentiam
Sacramenti ; ſed ad inſtitutionis principem circumftantiam ." Ideo
ad 3tium refponfio elimara eſt , ut ufus Sacramenti revera præci
puus ſit finis ,non tamén unicus, isve fubftantiam myſterii pro
curans ; conftat quippe, alia itidem de caufa refervatas fuifle re
liquias Euchariſticas . Sic Amphilochius in vita Bafilii de eodem
factum recenſet , quomodo Euchariſtiam in primo Sacrificio ab
ſe celebrato trifariam diviſerit, ejusque partem unam abſumens
alteram fecum ſepeliri , tertiam in columba aurea ſuper altare in
adorationem ſuſpendi curaverit. De columbis illiusmodi , ac tur
riculis quæ Sacrarii inſtar erantVeteribus, confule Stephanum Dus
rantum L. I. de Rit. Eccl, Roſveidum in Not. ad Paulini epift. 12 .
Harduinum Embol. 2. de Sacr. Alt. Martenium L. I. de e antiqu. Eccl.
Rit. Ad 4tum De hac Clementis epiſtola ( prior enim ad Corin
chios genuina elt) ait Hieronymus in Catal. Script. Ecclef. Ferture
ſecunda ejus nomine ad Corinthios epiftola , qua a Veteribus reprobatur,
Et Photius God . 113. inquit : quæ fecunda dicitur ad eofdem Corin
thios , ut ſpuria rejicitur : nunc quantæ fit efficacitatis data obje
& io , facile ponderabit omnis; ego tamen Pagium , & Alexandrum
Natalem ſecutus permitcam adverfariis germanam hanc eſſe Cle ,
mencis epiſtolam , eaque ipſa Euchariſtiæ affervationem potero
demonftrare ; cum eodem loco Diaconi , ac Subdiaconi commone
antur , ut reliquias fragmentorum Corporis Dominici cuſtodiant, ne qua
putredo in Sacrario inveniatur & c. Quare prioris dictionis ſenſus
erit : confumantur hoftia a Clericis , præter eas, quæ ſupremum æ
grientibus poffint ſufficere. Conc. fecus. Nego. Atque hac re
Ipondendi formula ſatisfiet Nicephoro , & Hefichio : ubi notan
dum eft inſuper , hanc manducationem , ac combuſtionem fuiſ
fe Feria ſolum 4ta vel 6ta ; quod iis diebus Sacramentum in Cibo
rio renovaretur , ficut conſtat ex Concilio Mantiſconenfi II. Can .
6. A.585. Humbertus denique in illos invehitur , qui fub tem
pus Quadragefima Miſſam celebrant ex pane & vino , jam alias de
Sab
 PARS II . DISSERT . IIL CA P.II.
582
Sabbathino , aut Dominico conſectaris ; quod profecto & illicitim ,
& veram Sacrificii effentiam peſſumdat.

Corollaria Dogmatica.

Imum . Euchariftiæ Sacramento latriæ cul

tus dependendus eft .

Cum enim per antegreffa demonftratum fit, ipſummet Cor
pus , ac fanguinem JEfu Chriſti , una & Divinitatem Euchariftia
contineri ; ccquis eidem poterit adorationem latreuticam dene
gare ? fe quis (urget Tridentinum Seff. 13. Can. 3. ) dixcrit in Ex
chariſtiæ Sacramento Chriftum Unigenitum DEł Filium non eſſe cultu la
trie etiam externo adorandum - anathema ft. Prætermitto Patrum ,
& Liturgiarum omnium documenta , de quibus Vitaflius confu

lendus eft.
Ildum . Sancta eft , atque laudabilis .confuetudo Ecclefia , Eucharifti,
am in templis affèrvandi , eamque publicæ fidelium venerationi . exponendia
Hoc fiquidem more uſi ſunt Orthodoxi Veceres ; indeque rur ,
fus palain eft , myſterium Euchariſticum non in actione tranſeunte,
ſed re permanente conſtitui. Paffim eſt , ut inter vererum Eccle
fiarum ornamenta Turres , & Columba videantur , quæ teſtimoni
um præbent affervatæ Euchariſtiæ ; ut legi poterit in Joanne Ste
phano Duranto L. 1. de Rit.Eccl. C. 16. Rofweido in Not. ad Pau
lini epift. 12. Novarino in Agno Euchar: L. s . C.5'5 . Gonſalez in 3.
Decretal. Tit. 44. Harduino Embolo. 2. de Sacram alt. C. 1 .
Illeium . Nec minus religioſe Feftum Corporis Chrifti , ejufdemque
Divini Corporis publica circumgeftatio inftituta eft. Ut, quoniam Éu
chariſtia peculiare aụdit Divinæ charitatis monumentum , pecu
liari quoque celebritate honoretur ; - & velut in triumphum fin
gulari pompa educatur. - Et quanquam ſupplicationes Theo :
phoricæ eo , quo nunc ritu fiunt, primis Ecclefiæ ſæculis nequa
quam fuerint in uſu : neque niſi Saculo tertio decimo fumpferint
exordium ,auctoreUrbano IV, qui eaſdem aut inſtituit, aut cer
te inſtituendarum præbuit occafionem ; quemadmodum cenſet
Benedictus XIV . Notif. 5. N. 6. & de Fefto Corporis Chriſti 4 Num .
528. ad 537 : " tum L. 4. de Servorum DEIbcatif. P. 2. C. 30. N. 2 .
tamen extra dubitationem certum eft , primos itidem Chriſtianos
Eu
 . : DE EUCHARISTIÆ MY'STIRIO . 583
Euchariſtiam religioſo cultu circumgeſtaſſe , five cum eam ad
abſentes in communionis fymbolum ; five ad extremum ægrotos
deportarent. Fruſtra autem Neoterici hæretici nobis artolatria
am obje & ant, fruftra percunctantur , quarenam ſub duplici ſpe
cie nunquam circumgeftetur ; nam primum labitur ex eo , quod
nulla amplius in myſterio remaneat panis fubftantia ; ſed Chriſtus
fpeciebus Euchariſticis obvelatus , cui uni adoratio defertur
præſto fit ( pag. 568. ) . alterum vero eft propterea , quod ſub
fpecie Panis totus alioqui Chriftus contineatur , eademque ratione
facilior ſit , ac opportunior circumgeftatio.
SCHOLION. Olim fideles domum aſportaſſe Euchariſtiam ,
qua ſe in mortis periculo fancte reficerent, teftis eft Tertullianus ,
Cyprianus , Ambroſius & c . idemque commemorat Angelus Rocca
in Commentarii Tom . 1. Martenius L. 1. de Rit. Eccl. C. 5. art. 4. At
nunc juſtis de caufis , auto videlicet Templorum & Sacerdotum
numero, fimulque vexationibus Tyrannorum funditus everſis pri
ſca deportandi
conſuetudo jubenteEccleſia deſiit, ut unice colum
vigeat , dum iter conficit Romanus Pontifex : tunc enim Eucha
riſtia a Præfecto Sacrarii Apoftolici ſpatio itineris unius diei præ
ferri folet ; quo populus Chriftianus admoneatur , eum , qui ſe
quitur , Vicarium eſſe Chrifti JEfu , nec cuiquam prodefle , fi
Chriſto quidem participatione myſterii , non tamen viſibili Eco
clefiæ Capiti per obedientiam & reverentiam adhæreat.

CAPUT III.

De Miniſtro ", Subjecto , ejuſdemque Sacra

.
menti neceſſitate.

ARTICULUS I.

Ecquis Miniſter ſit Euchariſticæ Conſecratio .

nis , aut difpenfationis ? Cuinam poſſit Cona
Euchariſtica miniſtrari ?

S. XXVI. Um Parte Ima præfentis Opuſculi ( pag. 183. ) de

Miniſtro Sacramentorum ; rurſus pag. 271. ET
fequ. de iis , qui ad fuſcipienda Religionis noftræ myfteria idonei
ha
 PARS 11. DISSERT . III . CAPUT III.
584
habentur , thema difpeſcerem , illiusmodi punca generatim
perſecutus fum , quoruin hic memoriam debebit Lector Theo
logus renovare. Hoc pofito , ſecundum præſtitutum indicem
breviffimis , quoad pötero , noviffimas paginas referciam . )

De Miniſtro Euchariſtie.

Assert10 Ima. Officium conſecrandi folius

Sacerdotis eft. Ad nullos quippe alios proprie attinet Chriſti

præceptio :hoc facite in meam commemorationem , quam Apoſtolos ,
tanquam Novi Teſtamenti fub cæna noviflima inauguratos Sa
cerdotes, eorumque in Sacerdotio legitimos Succeſſores ;id quod
perennis Græcorum , ac Latinorum conſenſio , Concilioruni de
finitio , Patrum teftimonia uberriine commonſtrant : Hoc Eucha
riſtie Sacramentum ( inquit Lateranenſis IV. Synodus ſub Innocen
tio III. ) nemo poteft conficere , nifi Sacerdos , qui rite fuerit ordinatus
fecundum claves Ecclefia. Conſonat Florentinum in Decreto pro Arm .
& Tridenti num ora cul um Sell 22. Can. 2. velu t pag. 473. minu
tatim adno tavi. Ex Patr ibus duo ſequ ente s adhi beo : Epi pha
f:
nius hære 79. nequ e. Diaco nis , ait , Eccle fiaft ica Regu la conc redi tum ejf
m
peragere Sacrificii myſteriu ; fed mini ſtra re tant um , dum perfi ciunt ur.
Hieron ymu s epift. ad Eva nge lum de quo dam ambi tiof o Diac ono
fcribebat: quis patiatur , ut fupra eos , Presbyteros , ſe tumidus Diaco
nus efferat , ad quorum preces Chriſti Corpus , fanguisque conficitur. Po
nit igitur notam Sacerdotis propriam in conſecratione , nulli cæte

rorum competenten .

ASSERTIO IIda . Euchariſtia diſpenſanda

Miniſter ordinarius Sacerdos eft ; at extraordi

narius
, Antiſtitum juffu & delegatione, Diaconus

effe poterit. Primum fundatur in verbis Chriſti : boc facite

& c. quibus ut conficiendæ , fic diſpenſandæ Euchariſtiæ potefta
tem folis Presbyteris concellam docet ſenſus & uſus S. Matris Ec

cleſiæ ; iccirco Tridentina oratio fic habet : Sello 13. Cap. 8. in facriso
mentali ſumptioneſemper in Ecclefia DEI mos fuit,ut Laici NB. a Sacer
dotibus communionem acciperent ; Sacerdotes autem celebrantes fe ipfos
COM
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO : 885

communicarent , quimos tariquam a traditione.Apoſtolica defcendens jure ,

ac merito retineri debet. Alterum vero Affertionis momentum ex .
hibent denuo Patres & Concilia , quibus erudimur , Diaconis.
diſtributionem Eucharifticam creberrime olim conceffam fuifle ;
Cyprianus fiquidem Tract. de lapſ. meminit , Diaconum præfentibus
Calicem offerre ; quin pervetus Ordo Romanus in Diaconorum
muniis reponit diſpenſationem myfterii altaris ; tum Concilium
Aquisgranenſe , Seculo gwo celebratum , inquiebat Cap.7.ficut in
Sacerdote confecratio , ita in Miniſtro, puta Diacono , diſpenſatio Sacra
menti eft : ille oblata fanctificat , hicſanctificata diſpenſat. Sed vero ,
non ita ſumenda eſt pars Aſſertionis altera , tanquam poſſint id
genus officii pro arbitratu Diaconi exercere ; propterea nempe
vigilanti vocabulo, extraordinarius , uſus ſum ; quod non niſi ne
ceſſitate incumbente , aut peculiari Præſulum venia per Diaco
nos Euchariſtiæ diſtributio aliquando peracta fit. Novimus
hæc per Decreta Veterum Conciliorum , fic Carthaginienſe IV .
Can. 38. ſtatuit : Diaconus preſente Presbytero Euchariſtiam Corporis
Chriſtipopulo, fi neceſitas cogat, NB. juſſus eroget. Et Arelatenſe imum
Cun. 15. Diaconus Corpus Chriſti præfente Presbytero tradere non pre
fumat. Ad hæc : ſi miniſtratio Euchariſtiæ folemnis intelligatur
tum revera, quod gemina Aſertione dictum eſt , ad Presbyteros or
dinarie , ad Diaconos ſpectat extraordinarie , atque in poſterum
ad neminem : fi vero non ſolemnem intelligas , eam primis Chri.
îtianorum Sæculis non Clerici modo inferiores , fed etiam Laici

-3 ob neceſſitatem , & Sacerdotis , aut Diaconi abfentiam , maxime

perſecutionum tempore, domeſticos inter lares accurabant ;quid?
quod idem hactenus de Pontificis indulgenția fieri ſit poſſibile.
SCHOLION. Pauca funt , quæ veritatis curſum ifthic fuffla
minant ; dabo igitur operam , ut e femita dimoveantur. Imo
. Sa
çerdotalia munera Laicis injungunt Waldenſes hæretici, ipſeque,
Lutherus L. de captiv. Babyl. propterea ; quod 1. epift. Petri om
nes titulo Sacerdotum honoremur ; verum hanc argutiunculam
pag. 191: tum in Inftit, de Pænit. pag. 359. dejectam videbis ; ut
nunc unice dicam ; omnes in N. L. Sacerdotes appellari ſenſu latif
fimo, non proprio ,quatenus nempe ſpirituali gratia inundi DEO
offerimus Sacrificium precationum ; fecundum quod ad Scapulam
Cap. 2. Tertullianus : facrificas , quomodo præcepit DEUS, NB. pura
prece. Vide Diatribam Petavii de poteft. confecrandi adverſus Gro
tium . , Ido. Facultatem conſecrandi Laicis idoneam non pro.
Eeee bat
 T
586 PARS II. DISSER . III. CAP : III.

bat di & um frumentii, quo mercatores ad Indiam profe & uros hor,
tabatur , ut eo mare , quo fub Romano imperio fieri ſolebat , & convenia
Ant , υ ιερας λειτοργίας celebrent . Νam per το λειτοργίας et.
la proprie fignificetur miniſterium Sacerdotale , & Sacrificium ; hic ta
men per quamdam analogiam denotat conventum Chriſtianorum
ad offerendas Numini precationes. Ruffinus certe , ex quo hanc
hiſtoriam Theodoretus deſcripſit , his verbis factum exprimit :
ritu Romano NB. orationis cauſa confluerent ; nec aliter Socrates L. 1 .
G. 19. Sozomenus L. 2. C.24. IIItio. E Concilii Ancyrani Can .
2. nequit inferri , Diaconis olim poteftatem conſecrandi datam
fuiffe ; quod idem de Concilii Arelatenfis primi Can. 15. exiſti
mabis ; quanquam enim prohibeantur his locis Diaconi', ut ne
panem , vel culicem offerant; hæc nihilominus vox : offero , non con
fecrationem , ſed deportationem munerum conſecrandorum manife
ftat. Ergo Ancyrani Concilii fenfus eft: abfit, ut Diaconi, qui -
immolaverunt , hoc eſt : diis facrificarunt, panem & vinum dein
ceps Presbytero miniſtrent in Divinis Officiis; ab hoc ſcilicet mi.
niſterio , alias Diaconis proprio , ob admiſſum idololatriæ crimen
ſuſpendebantur. Quod fpectat ad Canonem Arelatenſem du
plex eſt Doctorum opinio : alii cum Morino putant , aliquando
Diaconos ſacrilego auſu præſumpliſſe Euchariſtiam conficere
hosque eodem Canone caſtigari : alii tuentur , non de confecra
tione hoc loco agi, ſed de fola diſpenſatione, quàm ſine Epiſcopi,
aut Presbyteri venia nequeant Diaconi accurare ; ut habet ejuſ
dem Concilii Canon , 18 . IVto. Nec officit Ambrofii L. 1. Offic.
C. 41 , narratio , in qua Laurentium Diaconum , tanquam Xy
Itum ad martyrium proficiſcentem ſic alloqueretur , inducit :
experiere certe , utrum idoneum miniftrum elegeris , cui commififti Domini
si fanguinis NB. confecrationem . Nam antiquiſſima alia MSS. legunt
diſpenſationem conformiter ad verba AuguſtiniSerm . 304 . dicentis :
Laurentium Romæ Diaconi officium gefiße , ibique facrum Chrifti fangui
nem NB. miniſtraſſe. Immo : fi etiam maneat tò confecratio , erit, ut
illiusmodi intelligatur , qua fideles ex uſu Euchariſtiæ ſibi mini .
ftratæ ſanctificantur , & confecrantur; quo ſenſu hactenus in Mif
Ja ait Sacerdos , particulam hoſtiæ in calicem immittens : Hæccomme
mixtio , & confecratio &c,

De
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 587

De Subječto Sacramentum altaris

fufcipiente.

$. XXVII. Dubium effe non poteft, quin uſus cibi Euchari.

ftici ad ſolos homines baprizatos , eosque viatores , quemadmo
dum perennis Ecclefiæ conſuetudo nos edocet , revera attineat,
Sunt nimirum Sacramenta pro folis viatoribus inſtituta , quorum
nemo particeps redditur , niſi per baptiſmum , tanquam Sacra
mentorum januam , fubeatGongregationem fidelis populi. Ru.
ditas quidem popelli olim habuit , ut etiam demortuis Euchari
ftiam intruderent , aut eorum corporibus impofitam una con
fepelirent; ſed abufum hujufcemodi correxit præter Concilium
Antiffiodorenſe Can. 12. Trullanum Can . 83. Synodus Carthagi.
nienſis III. Anno 397. ut corporibus ( ſic ſtatuerat Cap . 6. ) defun
étorum Euchariſtia non detur ; di&tum eft enim a Domino : accipite & edi.
te ; cadavera dutem nec accipere pofunt , nec edere. Porro : inter ho
mines hominum ſunt genera varia : funt infantes parvuli, ſunt
amentes , & energumeni , ſunt denique homines confcelerati, ii
que aut publici , aut occulti peccatores, de quibus per Aſſertiones
conſequentes ſententiam manifeftabo.

ASSERTIO Ima . Infantes , amentes , atque

energumeni Euchariſtia cum fru & u percipienda

incapaces non ſunt. De infantibus quidem traditum ac

cepimus e veteri Eccleſiarum uſu , quemadmodum ftatim a baa
priſmate Euchariſtiam ut plurimum fub fpecie vini obtinuerint ;
moris iſtius meminit Sæculo 3tiu Cyprianus Tract. de lapſ. deinceps
Ambroſius L. de myſt .C. 8. Gregorius M. in Sacram . Ord. Rom. Tit,
de baptiſ. & Sæculo 1 2mo Pafchalis II.S. P. apud Baronium 1.C. 111.8 ,
Demum mutata hæc eſt Eccleſiæ diſciplina , nec ante annos diſcre
tionis ad epulum Euchariſticum parvuli inter Latinos admittun
tur , Græcis tamen morem veruſtum retinentibus. Quod tan
dem ad amentes ſpectat , vel energumenos , iftorum gratia commu
niorem hodiernam Theologorum fententiam amplectemur, vi
delicet : ſi amentia fit ex nativitate perpetua , neganda eft iis ſa
cra communio , quod inſtar infantium habeantur. Si autem perpe.
Eeee 2 tua
l
 588 Pars. II. DISSERT. III. CAP . III.

tua non ſit , expectandum lucidum intervallum , ut ſibi confciifacra

mentaliter reficiantur. Immo : fi mortis articulus immineat , id
gratiæ eiſdem concedi poterit extra intervallum , modo ante la :
mentiam Chriſtiane vixerint , aut faltem non obſcura dederint fi
gna pænitentiæ , nec irreverentiæ periculum prudenter metua
tur : fic Concilium Nicænum Can . 18. & Carthaginienſe quartum
Can. 76. præſcripſerat. Quod facit ad energumenos , ifti fere in
yitæ tantum exitu , primis fæculis Viatico communiti ; ſubinde
crebrius ad menfam Angelicam accedendi facultas impartita
dum tantum interpoſita mentis quiete animum digne præparaf
ſent. Scribam nunc pro epiphonemáte Angelici Do& oris ſuf
fragium 3. P. Q. 80. art. 9. in . dicendum , quod aliqui dicuntur
non habere ufum ratinis dupliciter : uno modo , quia habent debilem 16
Jum rationis ; ficut dicitur, non videns , qui male videt . Et quia tales
poffunt aliquam devotionem hujus Sacramenti concipere, non eft eis boc Sa
cramentum Euchariſtiæ denegandum . Alio modo dicuntur aliqui non ba
bere totaliter ufum rationis ; aut igitur nunquam habuerunt ufum ratio
nis ; fed fic a nativitate permanſerunt ; & fic talibusnon eft hoc Sacramen
tum exhibendum - aut non femper caruerunt ufu rationis , & tunc , f
prius , quando erant compotes fuæ mentis , apparuit in cis devotio bujus
Sacramenti i debet eis in articulo mortis boc Sacramentum exhiberi , nijs
forte timeatur periculum vomitus , vel expuitionis; unde in Concilio Gura
thag. 4t0 C.76. legitur - is qui pænitentiam in infirmitate petiit , fi caſu ,
dum ad eum Sacerdos invitatusvenit , oppreffus infirmitate obmutuerit , vel
in phrenepm converſus fuerit, dent teftimonium , qui cum audierunt, &
accipiat pænitentiam : & fi continuo creditur moriturus , per manus impo
fitionem reconcilietur , & infundatur ori ejus Euchariſtia. Ulterius :
quum ſibi Dionyſium objiceret, tanquam L. de cæl. Hierürch. C. 3 .
énergumenos uſu Euchariſtico privatos voluiſſet , ibidem ad 2 dum
reſponder : Dionyfius loquitur de energumenis nondum baptizatis - fed
de baptizatis , qui corporaliter ab immundis fpiritibus vexantur , com
munionem facro ſanctam a Senioribus noftris nunquam meminimus inter
di &tam . Denique ait ad 3tium , parvulos nunc quidem ab Eucha
riſtia arceri , nec tamen propterea aliquod illis detrimentum vi
tæ accerli, licet dixerit Dominus Joan. 6. niſi manducaveritis & c .
non habebitis vitam in vobis ; quia ficut Auguſtinus fcribit Bonifacio :
tunc unusquisque fidelium Corporis & fanguinis Domini particeps fit ,
ſcilicet ſpiritualiter , non ſacramentaliter , quando in baptiſmate mem
brum Corporis Chriſti efficitur. Sed quando jam pueri incipiunt aliquem
 DE EUCHARISTIN MYSTERIO. 589

rationis ufum babere, ut poffint devotionem hujus Sacramenti concipere

tunc poteft eis bac Sacramentum conferri.

ASSERTIO IIda. Peccatori publico , v.g. no .

torio Concubinario , Ufurario &c. etiam publice

petenti , Euchariſtia miniſtrari non debet; debet

vero, ſi occultus ſit , & palam poftulet , fique po

ſtulantem infamid" cæteroqui conſequeretur.

Oftenditur Pars Ima ex illo Chriſti Matth . C. 7. nolite ſanctum da
re canibus & c , id eſt , ſecundum commentationem D. Thomæ 3 .
P. Q. 80 , art. 6. ad imum, peccatoribus manifeftis. Nimirum : 0
portet conformiter ad mentem Apoſtoli'i. ad Cor. 4. C. quemlibet
eſſe Miniftrorum fidelem diſpenſatorem myſteriorum DEI : qualem
non præſtat ſe , qui publicis peccatoribus Angelicas dapes ſubmi
niſtrat, nec fine fpectantium ſcandalo , etiam illiusmodi miniſtro
ad facrilegam Communionem cooperante. Pars altera confir
matur exemplo Chriſti , qui in cæna noviſſima Judam Iſcario
them , cujus immane occultum facinus clare noverat , ab eſu Di
viniſſimi fui Corporis & ſanguinis nequaquam removit ; iccirco
D. Angelicus Q. 81.P. 3. Art. 2. ad 2dum: Chriſto, ait , nota crat
iniquitas Juda , ficut DEO; non autem erat fibi nota per modum , quo
bominibus innoteſcit. Et ideo Chriſtus Judam non repulit a communio
ne , it daret exemplum , tales peccatores occultos non effe ab aliis Sacer
dotibus expellendos. Verbo dicam occulti peccatoris crimen a
pertum non eft , habetque propterea jus ad famam ſuam ; ex ad
verſus Miniſter denegans Sacramentum publice petenti , & cri.
men ipſa re manifeſtaret , & famam violaret graviſſime, quod
impune faciet nemo ; ac proinde &c . Auguſtini oratio huc com
modum advocabitur : nos vero ( inquit homil . so. inter so . ) a
O niſi ſponte confef
communione prohibere quemquam non poffumus ,
fum , aut in aliquo , five faculari , ſive Ecclefiaftico judicio nominatum
atque convictum . Vide pag. 267. ad IIdum.

SCHOLION. Paucis complectar difficultates objiciendas ; &

I mo tametſi peccator publicus vi præcepti teneatur in Paſchate
ad menſam Divinam accedere ; ei nihilominus deneganda eſt ;
quia vitio ſuo facit , ut indignus removeatur : aliunde vero da
mnavit propoſitionem Innocentius XI. fequentem : præcepto com
 590 PARS II. DISSERT . III. Cap . III .

munionis annuæ fatisfit per facrilegam Domini manducationcm . Ergo ,

quemadmodum tenetur , ab obſtaculis ſe explicet , pública pe
nitentiæ figna exhibeat , & ita dignum præſtabit fe , quem por
fit Sacerdos ad eſum Agni immaculati admittere. 2do. Quod
fpectat ad alteram partem Afertionis, fciendum eft; non quidem li
cere directe, ac poſitive ad malum cooperari : interim vero , qui
peccatori occulto , palain poftulanti", præberet Euchariſtiam ,
non directe , ac poſitive ad facrilegium cooperaretur; cum , quod
illiusmodi miniltratio fiat ex rationabili cauſa , ne fama proximi
vitietur , & uſus Sacramenti reddatur odiofus ; tum , quod indi
gna fufceptio non neceſſario confequatur , cum fub ipfum ac
ceſſum pollit peccator peculiari gratia Divina ad contritionem
excitari: hanc fi negligat , fibi debebit , non Miniſtro immane
m m
facinus ad ſcribere. 3tio . ſi v.g. Cajo gladiu denege , quod
privata notitia fciam , hæc arma ad homicidium patrandum po
Itulari, non propterea famam illius aggredior'; gladius quippe
ob plures cauſas alias ſubtrahi poteft ; at vero Euchariſtiam non
negamus niſi peccatoribus ; ac proinde &c. 4to. Qui Judæo , &
pagano occulto negat altaris myſterium ,recte agit; quia baptiſmi
expertes nullo hic jure gaudent , nec ulla illis irrogatur infamia ;
aliter eſt in peccatore occulto , & publice petente. Sto. In no.
ſtra hypoth eſ i e
prob argu im us , uti jure fuo ceda Chriſtus, qui
t
neque Judam ab ufu hujus Sacramenti repulit ; & licet pejus fit
( verba ſunt D. Thomæ 3. P. Q. 80. art. 6. ad 2dum ) peccatori oc
culto , peccare mortaliter , ſumendo Corpus Chrifti , quam infamari; ta
men Sacerdoti miniſtranti Corpus Chriſti pejus eft peccare mortaliter infa
mando injuſte peccatorem occultum , quam quod ille mortaliter peccet :
quia nullus debet peccatum mortale committere , ut alium liberet a pecca
io. - Peccator tamen occultus potius debcret cligere infamari , quam indi
gne ad menfam Domini accedere. Hoftia tamen non confecratā nullo mo
do debet dari lococonfecratæ : quia Saccr dos hócfaciens, quantum in fe eft,
facit idololatrare illos , qui credunt cfe hoftiam confecratam . Finio cum
Eodem S. Doctore, totamque rei Şummam ſequentibus perſtrin
go : circa peccatores diſtinguendum eft ( ait Angelicus ibidem in o )
quidam enim ſunt occulti ; quidam vero manifeſti , fcilicet per evidentiam
faéti : ficut publici ufurarii , aut publici raptores : vel etiam per aliquod u
dicium Ecclefiafticum , vel fæculare. Manifeſtis ergo peccatoribus non de
bet etiam petentibus facra Communio dari - ſivero rion ſunt manifeſti pic
catores , fed occulti : non poteft eis petentibus S. Communio denegari. Gum
enim
 DE EUCHARISTIX MYSTERIO. 591

enim quilibet Chriſtianus ex boc ipfo, quod eft baptizatus, fit admiſjus ad
Dominicam menfam , non poteft ei jus ſuumtolli , nifi pro uliqua caufa ma
nifefta. - Poteft tamen Sacerdos., qui eft confcius criminis , occulte monere
peccatorem occultum , vel etiam in publico generaliter omnes , ne ad men
Jam Domini accedant , antequam de peccatis peniteant , & Ecclefiæ re
concilientur ; nam poft pænitentiam & reconciliationem etiam publicis pec
Catoribus non eft Communio deneganda , præcipue in articulo mortis. Una
de in Concilio Carthag. Ztio . Can. 35.legitur : fcenicis , atque biſtrioni
bus , cæterisque hujusmodi perfonis , vel Apoftatis , converfis ad Deum ,
reconciliatio non negetur .

Queſita Opportuna.

Quaenam in ſuſcipiente neceſſaria fit diſpoſitio ?

Tum : liceatne quotidie hoc Sacramentum ſuſci

pere ?

Ad Imum B.
geminas eſſe præparaciones : corporis nimirum ,
atque anima. Ex parte corporis imo, requiritur de præcepto Ec
cleſiæ , ut communicaturus jejunium fervet naturale , velut decla .
rat Synodus Conftantienſis Sel. 13. Exaudiamus quoque Augu
ftinuin epift. 118. C. 6. liquido , inquit, apparet , quando primum
acceperunt Diſcipuli Corpus & fanguinem Chrifti , non eosaccepilje jeju
nos : numquid tamen propterea calumniandum eft ( id fibi Lutherus die
& tum puret ) univerſa Ecclefia ; quod a jejunis ſemper accipiatur ? ex
hoc enim placuit Spiritui Sancto , ut in honorem tanti Sacramenti in os.
Cbriſtiani prius Dominicum Corpus intraret , quam cæteri cibi ; nam ideo
per univerſum orbem mos ille fervatur. Excipe Africanos , qui olim
ætate Auguſtini poterant ſemel in anno Feria sta Maj. Hebdom .
poft cænam veſci Euchariſtia ; ſed hoc peculiare fuit, etiamque
juſtis de cauſis per Eccleſiam abrogatum . Sunt denium & hac
tenus fingulares quædam circumſtantiæ , ubi non jejunis, v.g. gra
viter ægrientibus,licet communionem præbere, de quibus Theo
logi Morales conſulendi. 2do. Curanda eft exterior Corporis
mundities ob reverentiam tanti myſteri , cujus uſu Hofpitem ſu
ſcipimus infinitæ dignitatis. 3tio. Ea ſit inſuper corporis condi
tio, & ſanitas , ut fpecies abſumptæ retineri poflint; nam fi vo
mitio metueretur, abſtinendum elt Epulo Euchariſtico. Ex par
1 te
 PARS - 11. DISSERT . III. CAP . HI.
592
te autem animæ præter intentionein ſaltem habitualem (pag. 272. )
requiritur.Imos ut nulla cenfura , qua ufus paffivus Sacramento
rum inhibetur ; fis innodatus. 2da.adeffe debet ſtatus gratiæ ;
quia jubente Tridentino Sf. 13. Cap. 7. Ecclefiaftica confuetudo de
clarat , eam probationem neceffariam efle , ut nullius fibi conſcius mortalis
peccati , quantumvis contritusfibi videatur , absque premija facramenta
di Confeffione ad S. Euchariſtiam accedere debeat , quod a Chriſtianis omni
bus , etiam ab iis Sacerdotibus, quibus ex officio incubuerit celebrare, bec
S. Synodus perpetuo fervandum effe decrevit , modo non defit illis copia
Confeſſoris ; quod ſi , neceffitate urgente , Sacerdos absque præviaconfeffio
ne celebraverit , quamprimum confiteatur , quæ ultima adje & io vcrum
præceptum eſt,atqueimplendum conținuo ; dum proxima adfue
rit copia Confeffarii. ( pag:476, fubexitum ). 410. Decet, ut quod
maxime , animum pientiſfimis motibus excitare, omnes evaga
tiones & affectus terrenos cohibere , vacareque potiſſimum a &i.
bus fidei, ſpei, & charitatis , reliquisye religionis ſanctæ exerci
tationibus.
Ad IIdum . Aquinatis Angelici reſponſionem mutuor ; ficha .
bet 3.P.Q. 80. art. 10. in . Circa uſum bujus Sacramenti duo pof
funt confiderari : unum quidem ex parte ipfius Sacramenti , cujus virtus
eft bominibus falutaris. Et ideo utilc eft quotidie ipſum ſumere , ut homo
quotidie ejus fructumpercipiat. Ambroſius dixit L. 4. de Sacram ,
Unde
C. 6. ſi quotiescunque effunditur ſanguis Chriſti , in remiffionem peccato
rum effunditur , debeo ſemperaccipere : qui ſemper pecco , debeo ſemper
babere medicinam . Alio modo poteft confiderari ex parte fumentis , in
quó requiritur , ut cum magna devotione , ac reverentia ad boc Sacramen
tum accedat. Et ideo , fi aliquisle quotidie ad hoc paratum inveniat ,
laudabile eft , quod quotidie fumat. Unde Auguſtinus Serm . 28. de
verb. cum dixiſſet : accipe quotidie , ut quotidie tibiprofit , ſubjungit : fic
vive , ut quotidie merearis accipere. Sed quia multoties in pluribus bomi
num multa impedimenta hujus devotionis occurrunt , propter cor
poris difpofitionem vel anima :non eſt utile omnibus hominibus quotidie ad
boc Sacramentum accedere ; fed quotiescunque ſe ad illud homo invenerit
præparatum . Unde in L. de Eccl . Dogm . C. 53. inter Opera Au
guſtini dicitur : quotidie Euchariſtia communionem accipere , nec laudo ,
nec vitupero.

AR
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 193

ARTICULUS II.

Quæ ſit Euchariſtiæ ſuſcipiendæ neceſſitas ?

An oporteat de falutis neceſſitate , aut præcepto
Divino Eamdem fub utraque fpecie ſumi
a Laicis ?

!
Preparatio thematis
.

Uo puncta fuperant ,

priore dicturis quem

admodum Armenorum nonnulli uſum Euchariſtia neceſſarium
afferuerint de neceſſitate ſalutis ; ac proinde horum cauſa revo
cabitur in memoriam duplex illa necellitas, medii videlicet ac pre
cepti (pag . 403.) De altero plura fuggeram ; & Imo. ſi veteris Ec
cleſiæ hiſtoriam adeo , gemina fe mihi offert Communionis no
menclatio ; altera erat publica , privata altera : publica inter Miſſze
ſolemnia, privata extra Sacrificium , & Eccleſiam peragebatur ,
nec in eo ritu diſſentimus hodie ; olim tamen ufque ad Sæculum
XII. publica communio tam Clericis , quam Laicis adultis utpluri
mum fub gemina , privata vero fub una potiffimum ſpecie mini
ſtrabatur ; & ad parvulos quidem quod facit, iſtos fola etiam vini
Specie ſtatim a baptiſmate recreare conſueverunt Majores noftri;
N quomodo Cyprianus epift. 63. ad Cacilium teftatum reliquit , in
quiens : poft baptiſmum a baptizatis - ad bibendum Calicem Domini per:
venitur ; idem conſtat ex Hugone Victorino L. 1.de Sacr. C. 20. a
liis . līdo. Eodem duodecimo Sæculo , quoniam fidelium mula
titudo vehementer accrevit , ad evitandum irreverentiæ , & effu
fionis periculum decrevere multis per Occidentem locis Epiſco .
pi , ne Calicis ufus parvulis in pofterum , aut adultis permittere
tur ; ex quo ſenſim in totam Latinorum Eccleſiam diſciplina ſub
una ſolun panis fpecie communicandi derivata eft , viguitque
ritus pacifice ad Sæculum uſque XVtum ; dum candem Petrus
Dreſdenſis Ludimagiſter , ex hoc Jacobus Miſienfis Pragæ Bo
hemorum Præco, utriuſque ſpeciei uſum , de præceptione Divina
neceffarium , divulgarent, ſuasque in partes Joannem Huſs, om
Ffff nes.
 594 PARS II. DISSERT. III. CAP . I.

nesque hujus fequaces pertraherent : vocati deinceps non modo

Huffitæ , fed etiam Utraquiſta , Calicularii , Calixtini. Hoc erroris
portentum jugulavit confeftina Ecclefia in Concilio Conſtantien
li Seff. 13. Anno 1415. & peculiari decreto Communionem Lai
corum fub una panis ſpecie. juffit præberi. IIItio. Damnatum
hunc errorem ſubindeSæculo XV Ito rcſuſcitarunt Lutherus, & Cal
vinus , eorumque alreclé, s Atque ut de Luthero primum di
cam , is more luo omnem in partem dolofe verſatilis fex & tri

ginta facile contradi& ionibus de præſenti dogmate implicaba

tur : ecce gemina hominis inconſtantis documenta : in epiſt. ad Bo
bemos ſcripſerat : quamvis pulchrum quidem effet , utraque ſpecie in Ex
cbariſtia uti , & Chriftus bac in re nihil tanquam NB. neceffarium prece
pit , præftaret pacem , & unitatem , quam Chriſtus utique præcepit , fe
& ari, quam de ſpeciebus contendere ; ſed alibi L. de method .Chriſtiax,
miffam celebrandi Tom . 3. Altenb. pag.467. Tom . 3. Jenenſ. fol 274.
Tóm . 7. Wittenb, fol. 397. inquiebat : fi quod Concilium ftatueret, aut
permitteret utramquefpeciem , nos nequaquam utraque uti vellemus : fed
in defpectum Concilii aut una , aut neutra , & minime utraque uti velle
MUS maledicturi univerſos , qui ex poteftate , aut ftatuto Concilii utra
que uterentur. Vide ſis V. Bellarminum L. 4. de Euchar, C. 21. Cal
vinus ante Lutherum pertinacior, L. 4. Inftit. C. 17. & alias , con.
ftanter docuit , neceſſariam effe Laicis juſſu DEI communionem
utriusque fpeciei, ut etiam impudenti calumnia effutierit, oppo.
ſitam Catholicorum do& rinam ex officina mali dæmonis prodiil
fe : utrique hæreſiarchæ diem dixit Synodus Tridentina , eoſque
perpetuo anathemate profligavit Sef. 21. Cap. & Can. 1. 2. 3.
Porro IVto. ut diffuſius recenfetPallavicini in Hift. Trid. a L. 17 .
ad 24tum , pofteaquam Tridentini Patres Seff. 22. Pontificis arbi.
trio reliquiſſent , ut, ſi e re Chriſtiana expediens viderit , poffit
Regno , aut Nationi cuidam uſum Calicis concedere , iſtum ad
preces Ferdinandi I. Imperatoris , Caroli IX . Regis Franciæ, Al
berti III. Ducis Bavariæ quod fperarent hoc pacto turbas No
yatorum ſedatum iri ) Anno 1564. indulſit Pius IV . Pater Eco
cleſiæ , miſertus tot rebellium filiorum ; verum , quoniam fpes
probe concepta evanuit , ut abufus itidem inveđi ſint plurimi,
& plures in Huſſitas , quam iſti in Catholicos transformarentur ,
anno uno vix evoluto Pius V. facultatem ſub utraque fpecie
Euchariſtiam ſumendi penitus revocavit , indeque hactenus in
Eccleſia Latina obfervatur , ut ne Viatico quidem ( dum non pof
ſet
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 595

ſet æger panis fpeciem manducare ) lub ſpecie vini procuretur ; et

fi non negem , de indulto Pontificis poſſe laudatam facultatem
iterum renovari, qualem ipfa re Gallorum Reges die inaugura
tionis fuæ habere dicuntur, Vto, Inter Græcostamen , etiam qui
Italiam incolunt, adhucdum uſuvenit , ut Laicos fuos duplici ſpre
cie reficiant , quin tamen ob unicam ſpeciem Latinos ſugillent, aut
duplicem velint ex præcepto Chriſti neceſſariam ; ideo nonnun .
quam una etiam fpecie contentantur ; quomodo in ægris obſer
vare ſuevcrunt. Parem diſciplinam Maronitæ ſervant cum Abyſ.
ſinis , & Syris , reliquæque paffim Orientis nationes : certe L.
Conſtit. Eccl.Orient. C. 3. fic habetur : non licet Sacerdoti prebere corpus
fine fanguine , exceptis ægrotis, & qui longe diſtant ab Ecclefia - deferre
autem ad hos Calicempericulofumeft, ideoque Corpus fine fanguine detur
illis. Conſuli poteritCard. Bona Rerum Liturg. L. 2. C. 18. Au
thor Perpet. Fid, Tom . s . 2.2. C. 8.8 9. tum L.8. C. 1. & fequ .

Aſſertiones Previe.

S. XXIX . ASSERTIO Ima . Euchariſtia

perceptio neque parvulis , neque adultis eft neceſ:

faria neceſſitate medii ; ſed ſolum neceſſitate pre

çepti cum Divini , tum Ecclefiaftici. Probatur pars
Ima. Quoad parvulos definiit Tridentinum Seff. 21. Can. 4. adje
do vaticano fulmine : fi quis dixerit , parvulis, antequam ad annos di
fcretionis pervenerint , neceſſariam cfe Euchariſtie.communionem ; ana
thema fit .' Nec officit uſus Ecclefiæ veteris, niſi etiam velis Sacra
mentum Confirmationis eſſe neceſſarium neccfitate medii, quod illud
quoque cum baptiſmate , & Euchariſtia fuerit parvulis imparti
tum. Neque ideo tumen ( oraculum eſt Tridentinum ) damnanda
eft antiquitas , fi cum morem in quibusdam locis fervavit , ut enim S. S.
illi P. P. fui fulti probabilem cauſam pro illius temporisratione babuc
runt : ita certe cos nulla ſalutis neceſitate id feciſe , fine controverſia cre
dendum eft. Seſl.21. Cap. 4. Idem de adultis dicendum , quos
nihil ab ingreſſu Cælorum remorari poteſt, niſi ſtatuspeccati , &
promovere ad ſalutem poteft ftatusgratia ; atqui non eft fumptio
panis Euchariſtici abſolute neceſſaria , live ad peccati labem abo .
Ffff len
 596 PARS II . DIS'S Ë R I. III. CAP. III.

lendam ,live gratiam fàn & ificantem comparandam ; cum ex prinie

cipe ſuí inſtitutione inter Sacramenta vivorum ( pag.147. 8 533. )
Ieputetur ; ac propterea & c. Nempe : nihil dainnationis eft iis, qui
vere conſepulti funt cum Chrifto per baptiſma.• ita, ut nihil prørfus eos
ab ingreſjii Cæli remoretur ", dicente Tridentino Šafl. : to Decret. do
peccat, origin . l . 5. quo certe loco nulla fit Euchariſtiæ memoria ,
tanquam medium foret neceffarium ad capeffendam gloriam x
ternitatis.
Pars altera , qua neceſſitas precepti innuitur , conſtat ex illo
Joan. 6. niſi manducaveritis T c.non babebitis vitam c. ubi ſub com
minatione mortis graviffima Euclariftix uſum Chriſtus præce
perat. Eodem collineant præceptiones Eccleſiaſticæ in Concilio
Lateranenſi IV , & Tridentino Sef. 13. Can. 9. confignatæ : reci.
tabo Canonem 21. Lateranenſem : omnis utriusque fexus Iidelis poſt
quam ad annos diſcretionis pervenerit ; omnia fud percata confiteatur ſem
mel faltem in anno • • fuſcipiens reverenter ad minus in Paſcha Euchari
ftiæ Sacramentum - alioqui & vivens ab ingreſſu Ecclefia arceatur ,
moriens Chriſtiana careat ſepultura. Brevibus loquar ore D.Ange
lici : manifeſtum eft , quod bomo tenetur hoc Sacramentum fumere ,non
folum ex ftatutoEcclefia ; fedex mandato Domini dicentis Lucæ 22. hoc fa
cite in meam commemorationem . Ex ſtatuto antem Ecclefia Junt deter
minata tempora exequendi Chriſti præceptum . 3.P.Q.80 . art. 11.in O.
SCHOLION. Obje&ta pauliſper diluamus : ajunt ime. Eu,
chariſtiam baptizatis eſfe neceffariam neceffitate medii , vel in re , vel
in voto ( pag. 404.) docent Scripturæ , quum dicitur:nifimanducaveri.
tis &c; ex confimili etenim loquendi modo baptiſmum credimus
neceſſarium neceffitate medii ; quia di &tum fit : nifi quis renatus fuerit
ex aqua & c. B. Secura verborum Interprès Mater eſt Eccleſia,
quæ noſtræ favet aſſertioni ; cæterum illiusmodi locutiones neceſ
fitatem revera indicant ; ſed vel medii, vel præcepti; id quod ex ſub
jecta debet materia colligi. Nam , ſifermo eſt de read obtinen
dam juſtificationem neceſſaria , tum neceſſitasmedii , velut in baptifmoſ,
& pænitentia , adſtruetur ; alias vero neceſſitatem duntaxat præcepti
fatebere ; velur in præfenti de Euchariſtia , per quam viinſtitutio
nis non ipſa juſtificatio , fed iftius augmentum procuratar. 2do.
Præter Innocentium I. & Gelaſium L. Auguſtinus objicitur , tan
quam ex verbis : nifi manducaveritis &c . neceſſitatem medii eciam
pro parvulis deduxerit; ait enim L. 1. depeccat.merit: & remif. C.
20. fi non manducaverint parvuli carnem Filii bominis, nec ipfebubebunt
vie
 bi EdeHARISTIÆ MYSTERIO . 597

vitam ;in parem fententiam priores Pontifices deſcendunt.

ego inguiam : hæc verba : nifimanducaveritis & c. cum ad parvulos
applicantur , ſolo myftico ſenſu a Patribus intelligi; ut perinde fit
manducatio myſtica , atque dum per baptiſmi gratiam Chrifto in ,
corporantur ; hac autem commentatione admiſſa fractum efttelum
adverfarii. Sed neque de hac mente Patrum licet ambigere ; i
ftam quippe eodem plane loco fignificavit Auguftinus , cum
docet , parvulum percepto baptifmo , de bac vita emigrantem , foluato
roatu originalis culpa , omnino lumine æterno perfrui ; quod nequa
quam contingeret " , fi * lemel penes uſum Euchariftiæ neceflitas
medii ſtatuatur ; ulterius alibi Tra &t. 26. in Joan . eadem Chrifti
verba : nifi manducaveritis &c. fic myſtica šgunveią intelligit : boc
eſt ergo manducare illam efcam · in Chrifto manere & c. Confirmat
Éulgentius Auguſtini Magiftri Diſcipulus epift. ad Ferrandum C.
11.arbitror fančte Frater diſputationem noftram D. Auguftini ſermone
firmatam , nec quidquam efſe ambigendum , tunc unumqucmque fidelium
Corporis Dominici participemfieri , quando in baptiſmate membrum Cbria
fti efficitur : nec alienari ab illo panis, calicisque confortio , etiamfi , anton
quam panem illum comedat , 5. calicem bibát , de hoc fæculo in unitate
Corporis Chriſti conſtitutus abfcedat." 3tio. Ad eum plane modum di
eta Angelici explanabuntur , quum 3. P. 2.73. art. 3. in Odo
cere videtur Euchariſtiæ neceilitatem faltem in yoto ; item : dum
ibidem Q. 80. art. 11. in inquit : fine voto percipiendi boc Sacra
mentum non poteft homini elle falus; enim vero Auguſtini , & Ful.
gentii do & rina , quam recitat , quamque nunc rite explanatam
dedimus , ſubnititur , & alias mentem ſuam in commodum no .
ftrum declaravit: fic ibidem l. 65. art. 4. in apertę docet, ba
ptilinum & pænitentiam fimpliciter eſſe neceſſaria ſingulari perſona ;
Ordinem vero univerſali Ecclefiæ ; tum reliqua Sacramenta ait ef
ſe neceſſaria ſecundum quid ; non ergo Euchariſtiam neceſſitate
medii, etiam in voto, neceſſariam voluerit. Quare rurſum eſt con
fequens , ut per Euchariſtiam in voto , ad omnes comparatam , ba
ptiſmum ceu myfticam , & ſpiritualem perceptionem Corporis
& fanguinis Chrifti largiſſimo ſenſu intellexerit; qualiter exhibe
bunt textus fequentes : duplex eft modus ( ibidem Q. 80. art. 11. in
O percipiendi hoc Sacramentum altaris , fcilicetſpiritualis , & facra
mentalis :manifeftum autem eft , quod omnes teneantur faltem ſpirituali
ter manducare ;quia hoc eft NB. Chriſto incorporari. Et antehac Q ,
73. art. 3. in dicendum : quod in boc Sacramente duc eft confiderare,
ſcie
 598 Pars II. DISSERT. III. Cap . III.

ſcilicet ipfum Sacramentum , rem Sacrumenti ;di& tum eft autem , quod
res bujus Sacramenti eft.NB. unitas Corporis myſtici , fine qua non poteft
finit de
effe falus : nulli enim patet aditus ſalutis extra Ecclefiam
mum : & ideo hoc Sacramentum NB. non boc modo eft de necefftate faz
lutis , ficut baptifmus ; ac proinde , cum baptiſmus neceſſarius neceſi
fetate medii ſit, velin re , vel in voto ( pag. 405. & fequ .) Euchariſtia
confimili neceſſitate non urgebitur ; urgebitur duntaxat neceſita
te præcepti.

ASSERTIO IÍda . Sub utraque ſpecie , etiam

ſigilatim accepta , totus, ac integer Chriſtus con

tinetur ; nec amplior advenit gratia fumenti u

tramque , præ illo , qui una veſcitur. Pars prior
multæ probationis non eget ; quia e firmato tranfubftantiationis
dogmate ( pag. 568. ) tum e Quæſito nupero ( pag. 578. ) ſpon
te conſequitur ; dicam unice : fub fpecie panis continetur Corpus
Chriſti vivum , & ſub fpecie vini fanguis vivus , eftque in Divino
myſterio panis , qui de Calo defcendit ; quæ veranon forent , niſi
atrobivis DEus homo contineretur. Veriſſime Proceres Triden .
cini aſſeverant Seſl. 13. Cap. 3. tantundem fub alterutra fpecie , at
que ſub utraque contineri. Aggrediar itaque partcm alteram fuis
rationum momentis corroborare. Imo. Sacramentum N. L.
quodlibet tantum efficit, quantum ſignificat: ſignificat vero Eu
chariſtia tantum ſub una , quantum ſub geminaſpecie ; cum ſub una
fpecie totus, ac integer Chriſtus exiftat, unaque fpecies integram
refectionem Sacramentalem procuret ; ac proinde & c. 2do. Du
plex ſpecies Euchariſtica gratiam confert cumprimis ratione rei ,
quam continet ; fi ergo fpecies una ficut altera rem eamdem , ſci
licet totum Chriſtum , complectitur, una itidem prout altera
eamdem gratiam eſt collatura. 3tio. Auctoritas Conciliorum
veritatem amplius cenfetur elucidare : Tridentinum Sef . 21. Cap.
3. fatetur , nulla gratia neceſſaria ad falutem eos defraudari, qui unam
ſpeciem folam accipiunt, & Moguntinum Cap. 3. inquit , illum fub us
na ſpecie communicandi morem ad ſalutem fidelium NB. aque utilem &
efficacem effe , quam alterum fub utraquefpecie : ſubnititur autem utri
uſque Concilii effatum illo dogmate, quo credimus tam una
quam bina ſpecie integrum Chriſtum obtineri ; atque ideo ( Co
rollarium eft Suarczii Diſp. 63. Sect. 6. ) poſſumus nos fimpliciter
con
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO : 599

concludere , nullum effectum cauſari per duas , qui non confera .

tur per ſpeciem unam : quia etiam Chriſtus füb una ſpecie eſt to .
tus , ratione cujus tanquam fontis , & Authoris gratiæ confertur
præcipue gratia ſanaificans. Recte Angelicus Q.80. art. 12 .
ad 3tium :poteft à populo Corpus finefangineJumi , nec exinde fequitur
aliquod detrimentum .
SCHOLION. Ad revellendas objicientium tricas , velim ſem
dulo animadvertas imo. Falfum effe , tanquam plures e Patribus
Tridentinis uberiorem gratiam duplici Speciei adſtructam volue,
3 rint ; narrat quippe Eminent. Pallavicini Hift. Trid . L. 17. C. 7.N.
1 10. plerosque Patres non modo pro equalitate gratia fteſtiſſe
verum etiam definiendam optalle. 2do. Cum dicitur, Clemen
1
tem VII. Regi Galliæ communionem utriusque specici indulfille ad
majus augmentum gratiæ , id quidem de opere operantis , non opere au
perato explanari poterit. 3tio. Euchariſtia fub panis fpecie in,
dicat gratiam roborantem , ſub ſpecie vini gratiam latificantem ; aç
hæc diverſitas penes clariorcm modum fignificandi ; non vero quo
ad rem ipfam enafcitur. Nunquid baptiſma ſub trina merfione cla
rius exprimit Trinitatis myſterium , etfi quoad rem ipfam non
plus gratiæ huic , quam alteri baptiſmati, v.g. una merfione , aut
affufione collato , tribuatur. 4to. Comparatio a cibo & potu yul
gari nihil urger magnopere ; nam cibus fpiritualis ipſa re iti
dem potus eft, & potus peræque cibus ; denique alterutrum in
tegram refectionem , & convivium ſacramentale abſolvit. Stom
Nec Sacerdos ſacrificans ab utraque fpecie majorem habet ex
opere operato gratiæ acceſſionem ;-non fecus, atque fi pluribus ho ,
Itiis continenter vefceretur : debet vero ob perfectionem Sacri,
ficii curandam ambabus ſpeciebus refici. 6to. Quælibet ſpecies
ſumpta facit integrum convivium ; ſed, cum geminæ fuerint,ma
terialiter folum ,ac extenfive duplex poſſet convivium appellari.
7mo. Singuli Ordines ſpecialem omnino gratiam largiuntur ;
quod per ſingulos fpecialis conferatur poteſtas ad diverſum fic
nem collineans ; nihil autem confimile in pluribus fpeciebus rex
peritur. His præmiſlis præcipuum dogma adverfus Novatores
vind candum elt.

Prow
 600 PARS II, DISSERT. III. CAP. III.

:
Propoſitio Dogmatica.

S. XXX . Nulla eſ neque Divini præcepti ,

neque falutis neceſſitas , ex qua oporteat Laicos

& omnes univerſiin non facrificantes., fub utra ,

que ſpecie communicare.org

Ordo argumentorum is eft : Imo. Nequit illiusmodi neceſi

tas e Scripturis Divinis.colligi , ut potius oppoſitum eruatur ;
unius namque fpeciei fumptionem clare indicat Servator Joan .
6. illique fructum Sacramenti haud diminutum adfcribit , inqui
ens f
: i quis manducaverit ex boc pane , vivet in æternum V; 52. Panis
quem ego dabo , caro mea eft pro mundi vita. ibidem . Qui manducat
tunc panem , vivet in æternum v . 59. ubi eadem vita promittitur 1
nam ſpeciem , ficut utramque inanducant
inanducanti i.. Accedit exemplum
Chriſti, qui fub una ſpecie Diſcipulis in Emmaus proficiſcenti,
bus Euchariftiam porrexit Luca C. 24. cognoverunt eum in fractionc
panis , caque porrecta ex oculis evanuit ; fuiſſe vero cænam ſacra
mentalem , & non vulgarem , tenet Auguſtinus L. 3. dc Confenf. E
vang. C. 25. Iſychius Jerofol. L. 2. in Levit. C. 9. Theophylactus
in c . 24. Lucæ. Itidem Aktor. 2. legitur , uti fideles perſevera
verint in doétrina Apoftolorum , & communicatione fractionis panis ,
quem locum ſicut Catholici , fic Lutherus & Calvinus de Eucha
riſtia interpretantur ; ut tamen nulla illic calicis fiat commemo
ratio. 'Forte dicent : hæc ſcripta ſunt natà quyendoxrv , qua fu

mitur pars pro toto, ſpecies panis pro utraque ſpecie. Verum
hæc ridiculaeft divinatio , quando inter iſtos non pauci erant
Nazaræi , abſtinentiam a vino profitentes , & fractio panis Luca 24 .
nullum potum includebat ; ut non dicam interpretationem hanc
Traditioni univerſalis Ecclefiæ per omnia refragari. Unde Ilde
ex Sæculorum hiſtoria mánifeftum reddi debet , qualiter olim
fideles Euchariſtiam in domos ſúas retulerint , ibidem per an
num conſervarint , ut ingruente mortis periculo fe ipſos por
ſent dapibus Angelicis communire : erat vero , ut hanc Viris in
manus , feminis in linteola munda extraderent Presbyteri ; omnes
Viri ( certatur Auctor Serm. de temp, 252. ) quando communicare
de
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 601

defiderant, lavant manus a Tomites mulieres nitida exbibent linteola, ubi

Corpus Chriſti accipiunt ; quod profecto fignum eft , fub una panis
ſpecie communionem illam peractain fuiſſe. Quid enim ? fi
præterea vinum aderat , quomodo in linteolis potuiffet , aut ma
nibus contineri ? quomodo majore anni ſpatio maximein regio.
ne calentiore incorruptum affervari ? Teſtis eſt Tertullianus, qui
L. ad Uxorem C. 5. clare innuit punem folum aſſervatum fuiſſe ;
ait enim : non fciet maritus (liquidem a morte ipſius nuberet Gen
tili) quid fecreto ante omnem cibum ſunas ? etfi fciverit , NB, panem non
ilum effe credit , qui dicitur. Sub hæc : infirmis quoque unam fuif
fe fpeciei porrectam , legitur apud Euſebium L. 6. Hift. Eccl. C.
44. de Serapione Anachoreta , cui puer exiguam partem panis
Euchariſtiçi attulit , & in aqua intinctam moriturientis ori impo
fuit , qua paulatim abſumpta animam confeſtim exhalavit. Åd
do : Paſchalis II. epiſt. ad Pontium Cluniac. Abbatem , ubi præcipit , ut
Atraque fpecies ſumatur , prætor ini purvulis , ac ominino, infirmis z qui
panem abſorbere non poffunt ; ſolo igitur vino conſecrato paſci potc.
rant. Ulterius: a primis etiam Sæculis unam ſpeciem in publicis
quandoque Conventibusdiſpenſaram teftificatur Hieronymus ,
quando epift .22.ad Euftoch. S. Virginum meminit , qui a,vino ab
tinentes calici non communicabant , quas propterea reliquæ vi
no deditæ mulieres per contemptum miferas,aMonachas, Manicha-,
as nominare conſueverunt. Tum ex $. Leone Serm . 4. de Qua
drag. habemus , quomodo Manichæi vinum , ceu creaturam dia
boli deteftantes , facris fe fe Chriſtianis ſubdole immiſcuerint
publicoque in Eccleſia convivio cum cæteris Orthodoxis, quod
internoſci non poſſent , ſint refecti, Non autem latere potuif
fent clancularii , niſi Romæ aut ſola panis fpecie , aut pro lubitu
utraque poruiſſet uti populus fidelis ; ac proinde & c. Huc præ .
terea facit antiquiſſimus Græcorum ritus, a Synodo Trullana 4 .
707. Can. 52. renovatus, quo in Miſſa praſanctificatorum ſub ſo .
la panis ſpecie communicant. Idem Latinus Presbyter peragit,
quum Feria 6ta Major. Hebdom . ſub panis duntaxat ſpecie ſumitEu
chariſtiam . Quæ omnia hiſtoriæ puriflimæ documenta , ſiunum,
in faſcem colligo, dilucide patefacient, tantum abfuiffe,ut Eccleſia
in utraque fpecie ſumenda neceſſitatem falutis , aut præcepti Dis
vini agnoverit ; ut potius ore Tridentini Sef. 21. Can . 1. eum di
ris devoverit, fi quis dixerit , ex DEI præcepto , vel neceffitate falutis
imnes & fingulos Chrifti fideles utramque fpcciem ſanctiſimi Sacramenti
Gggg
 602 Pars II. DissERT. III. CAP. III.

Euchariſtia ſumere debere. Et vero IIItio per rationem Theologi

cam allequimur , non eſſe poflibile, ut a Sæculo 12mo ad Sæcus
lum 1 4tum, quo Petrus Dreſelenſis de necellītare utriusque fpeciei
delirare cæpit , tót tantique Laici , niaxima dignitate ac doctri
na , vitæque fanctimonia præfulgentes , ſiluerint, nec fpeciem
Euchariſticam fibi reſtitui ſeveriflimis modis contenderint ; quan
do nemo proborum aufit tacitus diffimulare , ficubi neceſſaria la
latis remedia , aut Divina præceptio ſucciderentur ; atqui eo tem
poris unius fpeciei uſus in Occidente invaluit , nec ullus Presby
terorum calicem coinmunicantibus porrexit ; ' c propterea & c.
Sed jam manum conferam cum adverſariis.

Argumenta Novaforum .

S. XXXI. Initio Divinas Litteras probationi ſurrogant ;

quia dictum fit a Chriſto Joan . 6. C. niſi manducaveritis cars
nicm Filii hominis , & NB. biberitis ejus fanguinem non habebitis vitam
in vobis ; quæ loquendi methodus utramque fpeciem omnibus
præcipere videtur ; eft igitur utriusque fpeciei ufus de præ
ceptionė Divina ad falutem neceſſarius, is Confirmatur Imo. Au
Gor Novi Teſtamenti Euchariſtiam fub gemina fpecie inſti
tuit ; utramque igitur fumendam præcepit , ne fruſtranea fit in
ftitutio ; id quod exploratum redditur ex Matth. C: 26. quo re
fert Evangeliſtes , Chriftum , dum Calicem fanguinis fui porri
geret, dixiſſe : bibite ex boc omnes : in Apoſtolis autem cunai fi
deles intelliguntur , ſecundum quod alibi fcriptum eſt: quod vo
bis dico , omnibus dico Marci 13. v . 37. Ildo. His itidem verbis :
boc facite in meam comnicmorationem , illud plane jubetur , quod
Chriſtus in Cæna noviſſima diſtribuit : diſtribuit vero non pa
nem ſolum , ſed vinum quoque arcanis verbis conſecratum ; at.
que ideo & c. Urgebit argumentum porro , fi cogitare velis
fcripfiffe Paulum 1. ad Cor . v. 24. & 25. quemadmodum lauda.
tum præceptum non modo a porrecto pane , fed etiam calice ,
Chriſtus ſubjecerit , ut utriusque ſumptionem in pofterum ac
curandam demandaret . IIItio. Eamdem ob caufam idem diſpo
fuit Apoſtolus : quotiescunque manducabitis panem hunc , & Calicem
bibetis , mortem Domini annunciabitis, 1. ad Cor. C. II . Et rurſus :
fic de paneillo edat , es de calice bibat ; antea vero C. 10. Unum , in.
quit ,
 WE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 603

quit, Corpus multi fumus ,omnes , qui de uno pane , & deuno Calice pata
ticipamus: quæ fingula neceilitatem utriusque fpeciei haud ſubob
ſcure manifeſtant.
R. ud Imum . Multifariam poteſt hæc obje & io revinci; ac imo.
Cum una ſpecies carnem contineat & Chriſti ſanguinem ( pag ,
598. ) jam manducat & bibit , quis quis ſolo pane Euchariſtico
ſaturatur ; unde Author de Cæna Domini: potus , inquit , & efus
ad eamdem pertinent rationem ; nec fpernenda eft illiusmodi inter
pretatio , quando eodem Joannis Capite foli manducationi totus
1 Sacramenti effectus promittitur : qui manducat huns panem , vivet
in eternum . 2do. Hoc præceptum toti Eccleſiæ politum eſt , in

qua Sacerdotes facrificantes utraque fpecie refici debent ; non

debent reliqui finguli: exemplum alteriuspræcepti veritatem no
ftram elucidabit : Genef. 1 , jubet DEus ; creſcite , & multiplicamini ;
quin mandatum ad omnes figillatim homines attineat. 3tio. In
eodem textu particula; Et phraſi hebræa ſumitur disjunctive pro
Vel ; atque adeo reddi poterit : niſ manducaveritis , vel biberitis ,
hoc eft: qui neutrum fecerit , non habebit vitam &c. Sic Exodi 21.
C. habet lectio hebræa : qui percufferit Patrem & Matrem , morto
moriatur ; quæ ſane in ſenſu disjunctivo ſumenda ſunt ; alioquidum
folus Pater , aut Mater Cola vapularet , hoc impune contingeret ;
iterum : Actor. 3. inquit Petrus : argentum , & aurum non eft mibi,
feu : nec argentum , nec aurum &c. vel uno fiquidem habito ftipem
potuiſſet elargiri ; denique 1. ad Cor. I 1. V. 29, ſcribit Paulus :
Qui enim mandacat, & bibit indigne , judicium fibi manducat , & bibit ;
ubi denuo disjunctivus ſenſus expofcitur; ne quis opinetur , uſum
folius hoſtiæ indignum absque ſacrilegio fieri. Verbo revin
cám adverſarios : li iſta Chrifti præceptio ad omnes ſpectat , &
fingulos , quo neceſſarius fit ad ſalutem uſus utriusque fpeciei ;
qua , quæſo , auctoritate ſuis eam negant infantibus , aut cum iis
diſpenſant in ſumendo calice , qui, ut loquitur Calvinus C. 12 .
dkt. 7, Diſcipl. Ecclef. vinum bibere nequeunt ? adeone in ſub
ftantia Sacramenti , in Divinis præceptionibus aufit humana rde
tio indulgentiam facere ?
Sed contra : Hæc affertio jubentis DEI : niß quis renatus fuerit
ex aqua , & Spiritu Sancto &c. non habet ſenſum disjunctivum ; er
go a pari B. Nego Conf, præterquam enim , quod in antilogiis univer
falis Ecclefiæ interpretatio fequenda fit ; ifta vero dogma no
ftrum confirmet ; limul hæc ratio opitulabitur ; quia lola aqua
Gggg 2 abs
 604 PARS II. DISSERT . III. Cap. III.

absque formula conſecratoria, absque Spiritus San & i virtute non eſt
Sacramentum : eft vero totum Sacramentum fub una ſpecie , illi
que promiſlio vitæ æternæ divinitus appoſita.
Ad Confirm . Imam . Ex inſtitutione,vel facto Chriſti nequit
ſemper inferri mandatum Divinum ; niſi & velis Ordines cum
Matrimonio neceſſarios eſſe hominibus ſingulis, & velis pariter ba
priſium trina hactenus immerſione abſolvi. Nec demum fru
Itránea redditur inſtitutio ; cum in utraque ſpecie Sacrificium
peragatur , & quondam utriusque uſus inter Laicos permittente
Ecclefia valuerit. Neque obeft textus alter : bibite ex hoc omnes;
præſentes enim Apoftolos alloquitur , de quibus Marcius C. 17 .
fubdidit: • biberunt cx illo omnes , utique
præſentes ? ad Apoſtolos
itaque, horumque in Sacerdotio fucceffores , quum ad aras fece .
rint, pertinet Chriſti admonitio ; non vero de præcepto ad ſingu
los fideles ... Maldonatus ait 'in C. 26. Matth . iccirco in frazione
panis non dixiffe Dominum + accipite omnes, quia ipſemet figilla
tim panem diſtribuit ; at calicem uni folum extradidit, qui ne fi
bi ſoli conceſſum judicaret, ſed etiam aflidenti , ficque continen
. Ulti
ter reliquis porrigeret, dici oportuit : bibite ex eo omnes
ma Chriſti oratio ex contextu revera ad omnes pertiner; additur
enim : omnibus dico, vigilate ; ne mors imparatos nos inveniat, uci
que vigilandum ?
Ad lIdam .Hæc verba, abfolute 'enunciata , Apoſtolos , aliosque
ſacrificaturos inprimis concernunt; ut itidem poft DominiciCor
poris , non item Calicis, diſtributionem a Chriſto prolata fuiſſe
narret Evangelii hiſtoria .". Cæterum fallit majorem in modum ,
qui omnia , in Cænaculo geſtà , ad præcepti neceſſitatem addu
ceret; fic enim Viris tantum duodecim , mulieribus nullis , nullis
jejunis, nec mane , ſed fero veſpere Euchariſtia forer diſpenſan
da. Nec urget argumentum , ex epiſtola Pauli ſuble& um ;
quia tò hoc facite & c .poſt conſecrationem Calicis , duntaxat cona
ditionatum ſenſum reſpectat: fi biberitis , tunc facite in meam com
memorationem , ecce verba genuina : hoc facite , NB . quotiescunque
bibetis , in meam &c. Quod demum Apoftolus nullum illic Chriſti
præceptum velit intelligi , id fane contextus palam faciet ; mox
ait: itaque quicunque manducaverit panem hunc , vel NB. biberit Calicem
* Domini indigne ,reus erit & c. Particula vel notanter inſerta , cla
re indicat , nullam eſſe utriusque fpeciei ſumptionem de præce
pto Chriſti neceffariam teſtante Paulo.
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 605

Ad IIItiam . Congeſti Scripturæ articuli non impugnant

dogma orthodoxum . Non primus : quia fecundum priora tò Er
disjunctive fumi poterit, ne fibi Apoſtolus ilicet contradicat ;a « ,
I
liunde vero , una duntaxat fpecies , toto Chriſto referta , in me..
I
moriam Dominicæ Paſſionis ſumitur; quantumvis in Sacrificio
vel utriusque fpeciei uſu , explicatior habeatur mortis Chriſti re.
præſentatio . Non ſecundus : hic quippe non abſolute præcipit ge ..
minam ſpeciem ; ſed modum debitæ præparátionis decernit :
probet autem fe ipfum humo , Et fic de pane illo & c. Tandem nec tcre .
tius ; quia tò in uno calice neque in Græcis Bibliis , nec Vulgatis cor
recis reperitur. Sed dabo textum eſſe genuinum; nihil tamen
præcepti Divini extundes ; ut hoc unicum permittam , fuiffe
ea fortallis ætate inter Corinthios conſuetudinem fub utraque
ſpecie conimunicandi.
§. XXXII. Si jam ex Patribus poſſint ſuppetias obtinere
laborant Novatores. Imo . Cyprianum ſuum efle ait Dreſdenſis
Petrus , quod L. 1. epiſt. 2. ordine 54. fcripferit: quomodo doce
mus , aut provocamus eos in confefione nominis Chriſti fanguinem fuum fura
dere ,fi eis militaturis Chriſti fanguinem denegamus ? Et rurlus de Cæ
na Domini inquit : Nova eft hujus Sacramenti doétrina , & Schola E
vangelicæ hoc primum magifterium protulerunt , & Doétore Chriſto pri
mum bæc mundo innotuit diſciplina , ut biberent fanguinem Chriſtiani, cu
jús efum legis antique anétoritas diftriétifſime interdicit. Lex quippe.com
ſum fanguinis prohibet : Evangelium precipit , ut bibatur. Demum L.
2. epist.3. ordine 63. quofdam corripit Presbyteros , quia penes
oblationem , & diſpenſationem Calicis non illud , quod Chriſtus
peregit in Cæna noviſſima , impleſſent. Cypriano Chryſoſto
mum affociant hom . 18. in 2. epiſt. ad Cor. dicentemt : eſt autem , ubi
nihil differt Sacerdos a ſubdito , ut quando fruendum eft borrendis myftc
riis ; fimiliter enim omnes , ut illa percipiamus , digni habemur. Nonficut
In lege veteri partem quidem unam Sacerdos comedebat,partem autem po
pulus, o non licebat populo participem efe eorum , quorum particeps erat
Sacerdos. Sed nunc non fic : verum omnibus unum corpus proponitur ',
& NB. poculum unum . Utrique tandem junguntS. Leonem , hu
f
' jusque in Sede Apoftolica ſucceſſorem Gelalium : prior Serm . 4 :
de Quadrag. inquit : ore indigno Chriſti Corpus accipiunt Manichæi;
Janguinem autem redemptionis noftræ haurire omnino declinant. Alter
laudatus in Jure Pontificio C. comperimus 12. de confecr.dift:
2. ſic habet : comperimus autem , quod quidam , fumpta tantummodo
S.
1
 606 Pars II . DISSERT . III. Car. III.

S. Corporis portione , & Galic, S. cruoris abftineant , quiprocul dubio ( quo

niam neſcio, qua ſuperſtitione docentur obftringi) aut integra Sacrameni
ta percipiant , aut ab integris arceantur : quiadiviſio unius , cjusdemquc
myſterii fine grandifacrilegio non poteft provenire. Ex his Patrum fen
tentiis argumentationem contexent : ſecundum Cyprianum Evan
gelium præcipit , ut bibatur ſanguis Chriſti : ſecundum Chryſoſtomum
illud populus participat in lege nova, quod Sacerdos ſacrificans:
omnibus proponitur corpus unum , & poculum unum : fecundum Leo
nem error Manichæus eft , fanguinis hauftum declinare , & Gelafie
um , diviſio Corporis a Calice finegrandi facrilegio fieri non poteft :
Atqui fic clare neceſſitas utriusque ſpeciei demonſtratur. Rever
ra sẻ.
B. Qui alias Patres crebro habent deſpe & ui , nunc illorum
patrocinia Se &arii opperiuntur ; at fruſtra eſt, quos hic preca

rio ſumpſerunt , ne unus quidem præceptum Divinum de utra.

que fpecie Euchariſtica neceſſario ſumenda commemorat . Non
Cyprianus ; illius quippe ſcopus fcribendi ad Pontificem Corneli
um hic erat , ut in priore perfecutione lapſis , ſed nondum ſtadi
um publicæ pænitentiæ abſolventibus , poflit per indulgentiam
Papæ Euchariſtiam miniſtrare ob perſecutionem alteram , jain
jam Chriftianorum capicibus imminentem : de modo eamdem
ſumendi ne cogitatio quidem animum Cypriani ſubiit. Nec ob
ftat : quod fanguinis reminiſcatur ; revera enim fanguine Divino
paſcimur, etli ſolo pane conſecrato veſcamur.. Immo dicam :
idem locus Cypriani nobis potius opitulabitur , quoniam folius
fanguinis, & nullam corporis memoriam injecit. Cæterum : unius
tamen ſanguinis Dominici , allegoria quodammodo cauſa , remi
niſci poterat propter fanguinem a Martyribus proChrifto prope
diem effundendum . Porro : quos illic Sacerdotes Cyprianus
redarguit , hi fane fuerunt , qui adverſus Chrifti inſtitutionem
duntaxat aquam in altari conſecrare , eamque populo porrige
re non verebantur : de præcepto quodam ob negatum Laicis ca
licem ne fomniat quidem . Non Chryfoftomus : qui de præcepto ,
aut neceſſitate Sacramenti ne apicem litteræ conſignat; bene ve.
ro de Sacrificii veteris, & hodierni differentia : in V. L. ex victi.
ma pro peccato partem unam Sacerdos , populus habebat nullam :
ex boftia pacifica pars una cremabatur igni, altera in uſum cede
bat Sacerdotibus, tertia offerenti populo veniebat ; verum in N.
L. totius Sacrificii populus redditur particeps , totamque vi & i.
mam
 · DE EUCHARISTIE MYSTERIO . 607

mam fumit , etſi non fub gemina , quomodo Sacerdotes; fed una
ſpecie , in qua cibum obtinet & potum ſacramentalem ex eſu Divis
ni corporis , vivi , nec fanguine deſtituti ; ergo omnibus in Eco
clefia hactenus unum Corpus , o unum poculum proponitur , quate
nus in una ſpecie totum abfolvitur convivium Euchariſticum : ali.
unde vero 'To poculum materialiter ſumi nequit ob antegreſſam vo
cem Tò Corpus. Non S. Leo : cum propterea folum Manichæos
condemnet; quod ſuperſtitione facrilega vinum , etiam conſecra
tum , deteſtabantur ; non vero ; tanquam fi contra præceptionem
Divinam calice abftinuiſſent. Et vero : quis credar Leonem nobis .
elle adverſarium , qui ad detegendos Manichæos utramque fpe
ciem ſumi præcepit pro territorio Romano ; non item pro tota
Eccleſia ? qui pro Manichæis haberi voluit , ſemper a calice ab
ftinentes , ut indicat particula omnino; minime vero , qui folum
aliquando ſibi temperarent ; ac propterea certum eft , ea ætate ,
priusquamS. Leonis præceptio vulgaretur, Romanis fidelibus lic
berum fuiſſe , vel una , vel utraque ut ſpecie fruantur ; id quod
crimen diceretur haud mediocre , fi verum eft, quod de præce
pto Divino iſthic garriunt Huſlitæ obſtrepentes. Non denique
Gelafius S. P. cujus mens non ex fragmento ; fed totius epiſtola
contextu deberet prænofci : vero igitur fimillimum fuerit, Imo.
Gelafium de folis facrificantibus Presbyteris fermonem infor
maſle ; his enim non licet diviſionem illiuſmodi attentare , & pa
ter interpretationis veritas e Titulo , quem illic Capitulo Gratia.
nus præfixit his verbis: Corpus Chriſti fineejus fanguine NB. Sacerdos
non debet accipere. Dici poteft. 2do hanc Pontificis reprehenſio
nem ad Manichæos collineare , quos jam anteceſſor S. Leoinea
dem cauſa redarguit : iſti nimirum funt, qui fuperftitione docentur
obftringi , ut vinum refugiant ceu creaturam diaboli , dividentes
prava opinione ſua Corpus a ſanguine , rati , in Euchariſtia Cor
pus Dominicum fanguine deſtitutum contineri. 3tio. Poterit i
dem præceptum , non Divinum , fed Ecclefiafticum eos fideles afficer
re , quibus ,ad detegendos facilius Manichæorum greges, legem
tulit de ſumenda utraque fpecie : quacunque ex iltis reſponden
di methodo uti placuerit, objectio crepabit.
SCHOLION. Reſiduas argutiunculas facili ſerenitate deride.
bis , modo fequentium punctorum foveas recordationem . Imo.
Ad ſubſtantiam Sacramenti, immo potius Sacrificii , pertinet Calix
NB.confecrandus ; non autem populo diftribuendus ; ideoque nun
quam
 608 PARS 11. DISSERT. III. CAPUT . HII.

quam una in ſpecie conſecravit Eccleſia. 2do. Facile dabimus,

per communionem utriusque ſpecieiexprefius, ac fignificantiusmor
tem Domini annunciari ; nec tamen ideo præceptum Divinum
ad utramque fpeciem neceſſario ſumendam eruetur ; alioqui tri.
na quoque in ritu baptiſiatis immerſio de præcepto eſſet obſer
vanda , quod per eam manifeſtius fignificetur Chriſti ſepultura ,
quam per effuſionem ( pag. 329. ) 3tio . Convivium Euchariſti
cum elt ſpirituale , pertinens ad alimoniam fpiritus ; unde una ſo.
lum fpecie ſumpta totus ſumitur ac integer Chriſtus , totum ac ,
integrum , veriffimumque celebratur convivium ; aliter omnia ſe
habent in convivio ufuali , & corporeo , in quo cibi , ac potus ſes
parationem inſtruere neceſſum eſt; quamvis & iſtud re una polo
fit apparari, velut cum infantes lacte materno nutriri folent. 410 .

Euchariſtia N. L. Teftamentum eſt, conſtans Corpore & fanguine

Redemptoris ; hoc teftamento integro nullus omnium , etli una
reficiatur ſpecie, fraudatur. Si totum Chriſtum accipimus fub fpca
cie panis, nec aliud obtenturi ſub ſpecie vini ; quid eft, quod de du
plici fymbolo negato querantur hæretici Calixtini ? Sto . Plane

me fugit auctoritas Pafchafii L. de Corpore Dom . C. 15. ubi poft

ea verba : accipite , so bibite ex hoc omnes , mox ait : tam Miniſtri
quam & reliqui credentes; ergo non ad ſacrificantes , fed ad quosli
bet extenditur ulus Calicis. At R. cum Eftio Dif. 11. 8.8 . Pa
fchafius ea verba : bibite ex hoc omnes ad diſciplinam ſuæ ætatis ap
plicavit :nunquam enim inficias ivimus , tanquam uſus utriusque
fpeciei in Eccleſia nemini fuillet conceſſus ( pag. 594. ) Bellarmi
nus vero L. 4.de Euchar. C.26. vitiatum textum appellat , in quo
loco bibite , legendum ſit edite ; quemadmodum ex integra perio
do , in qua folius panis fit mentio , intelligetur : bic folus eft, qui
frangit hunc panem ( ita Pafchafius ) e per manus miniſtrorum diftri
"buit credentibus , dicens : accipite , bibite ex boc omnes ; profecto :
dictionis ordo ex antegreilis poſtulat , ut non bibite , ſed come
dite legatur,

Que
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO . 609

Queſtio Congrua.

Furene Ecclefia ufum Calicis non

facrificantie
bus probibuerit ; qui Divino jure neque præce.

ptus , neque vetitus eft ?

R. affirmative. Equidem uſus Calicis penes Laicos , aliosve

non ſacrificantes ex iis plane rebus eft , quæ meram Eccleſiæ di.
fciplinam refpe & ant, variasque olim mutationes fubierunt ; at
qui in talibus jure poteſt Eccleſia pro temporum adjunctis , re
rum opportunitate , animarumque commodo diſponere : ac pro
inde , licet alias aut liberum permiſerit, aut denique uſum Cali
cis præceperit , ſubinde jure ac merito non ſine cauſis urgenti
bus ſubtrahere poterit ; neque enim ex hoc mutilum redditur Sa
cramentum ( pag. 598. ) neque gratia neceffaria fideles deftituun .
tur ( pag. 599. ) Eplicate Tridentinum Seff. 21. Cap. 2. Quare 1
agnofcens S. Mater Eccleſia hanc fuam in adminiſtratione Sacra
inquit,
mentorum auctoritatem , licet ab initio Chriſtianæ Religionis non infrequens
utriusque ſpeciei ufus fuiſſet , tamen progreſſu temporis , latiffime jam mu
tata illa confuetudine , gravibus es juſtis cauſſis adducta , hanc confuetu
dinem fub altera ſpecie communicandi approbavit, & pro lege habendam
libito
decrevit : quam reprobare , aut fine ipfius Ecclefiæ authoritate pro
mutare non licet. Caufæ vero iftius mutationis præcipuæ ſequen
tes ſunt. Ima , ut evitetur Divini cruoris effundendi periculum ,
maxime ſolemnioribus diebus in frequentia accurrentis populi .
2da , ne corruptioni frequentius fubjicerentur vini ſpecies , quas
oporteret infirmorum cauſſa diutius retinere. 3tia , propter Rio
Luum uniformitatem ; multi enim vel odorem vini nauſeant, vel hor
rent ex codem cum reliquis poculo forbillare ; alibi vero fum
ma eft vini penuria ; unde his in regionibus ſæpenumero eſſet a
Calice abſtinendum . 4ta , ac potiflima fuit , ut e cætu fidelium
error eliminaretur eorum , qui, aut non totum Chriftum fub u
na fpecie contineri , aut utriusque fpeciei uſum ad falutem effe
neceſſarium pertinaciter contendebant. In hoc ( Eminent. Gotti
exſcribo Tract. 7. de Euch. l. 4. Dub. 7. ) imitata Eccleſiam anti
quam , quæ , cum videret Arianos abuti trina immerſione in
baptiſmo, ut ſuum errorem de triplici in Divinis perſonis ſubſtan
Hhhh tia
 610 Pars. II. DISS ER T. III. Car. III.

tia confirmarent, eam in unam , aliquando tranſmutavit. Et, in

ſuper S. Leonem , ac Gelafium , qui, cum viderent ex uſu unius
tantum ſpeciei panis in Euchariſtia fumenda Manichæos tegere
errorem fuum , quo vinum abominabantur , præceperunt ; ut
omnes ; vel a Conimunione abftinerent, vel eam ſub utraque ſpe
cie ſumerent,

Appendix

De Euchariſtia , quatenus Sacrificio .

Connumeratis jam paginis, video bene multas , easque ultra

propoſitum excreſcentes ; itaque nollens coar & o me , ſolamque
epitomen meditor , quam Orthodoxis præſtituit Catechiſmus Ro
manus , Decreto Tridentino editus , & juſſu Pii V. Pontificis Ma.
ximi promulgatus. Ordiar vero a Q.53. P. 2. C. 4. uſque ad e
xitum verbis conſecuturis. Victima Sacrificii incruenti , ſi rite
& legitime immoletur , quain grata & accepta DEO fit, ex hoc
intelligitur. Si enim V. L. Sacrificia - ita placuerunt Domino,
ut Scriptura Geneſ. 8. DEum odoratum eſſe odorem Juavitatis , id eſt
grata ,ei & accepta fuifle teſtetur : quid nobis fperandum de eo
Sacrificio , in quo ille ipfe immolatur, atqueoffertur , de quo cæ
leftis vox bis audita eſt Matth. 3. Hic eft Filius meus dilectus , in quo
mihi bene complacui. Differunt vero plurimum inter ſe Sacramen
tum , & Sacrificium ; illud enim conſecratione perficitur ; hujus au
tem vis in eo eft , ut offeratur. Quare S. Euchariſtia , dum in
pyxide continetur , vel ad ægrotumdefertur , Sacramenti, non
Sacrificii rationem habet. Deinde etiam ut Sacramentum eſt, iis ,
qui Divinam Hoſtiam ſumunt , meriti cauſam adfert - ut autem
Sacrificium eſt, non merendi ſolum , ſed ſatisfaciendi quoque effici
entiam continet. Nam ut Chriſtus D. in paſſione ſua pro no.

bis meruit, ac ſatisfecit : ſic, qui hoc Sacrificium offerunt , quo

nobiſcum communicant , Dominicæ paffionis fructum meren
tur , ac ſatisfaciunt. Dehujus Sacrificii inſtitutione nullum am
bigendi locum S. Tridentina Synodus reliquit : declaravit enim ,
in extrema cena a Chriſto Domino inftitutum efle , ſimulque as
nathemate eos damnavit , qui afferunt ,verum & proprium Sa
crificium non offerri , aut , offerre , nihil aliud eſſe, quam Chri
ftum
 DE EUCHARISTIÆ MYSTERIO. 611

ftum ad manducandum dari. Nec vero illud prætermiſit, quin

diligenter explicaret, uni DEO Sacrificium fieri. Sel. 22. de Sai
crif . Cap. 1. & Can , i . Etſi vero Ecclefia interdum Miffas in
memoriam & honorem Sanctorum celebrare conſuevit ; non ta
men illis Sacrificium , fed uni DEO , qui Sanctos immortaliglo .
ria coronavit , offerri docuit. -- Porro , quæ de hujus Sacrificii
veritate a Catholica Eccleſia tradita funt , ex Domini verbis acce .
pit , cum extrema illa nocte hæcipfa S. myfteria Apoſtolis com
mendans, boc facite , inquit , in meam commemorationem ; cos enim
- tunc Sacerdotes inftituit , præcepitque, ut ipfi, & qui eis Sac
cerdotali munere ſucceſſuri effent , corpus ejus immolarent, &
offerrent. . Quod fi ex Veteri Teftamento hujus Sacrificii figu
ras & oracula requiramus ; primum quidem de eo Malachias a
pertiſſime eſt vaticinatus : ab ortu ſolisufque ad occafum magnum eft
numen meum in gentibus , & in omni loco facrificatur , & offertur nomi
nimeo oblatio munda 1. C. v.II. Præterea hæc hoftia , tam ante ,

quam poft latam legem , variis Sacrificiorum generibus prænun

ciata eſt - verum tamen nulla in re ejus imaginem magis expreſ.
fam licet videre , quam in Melchiſedec Sacrificio ; ipfe enim Sal
vator,Sacerdotem ſecundum ordinem Melchiſedec ſe in æternum
conftitutum declarans, Corpus & fanguinem fuum in extrema cve
na ſub fpeciebus panis & vini DEO Patri obtulit. Ad hæc : u
num & idem Sacrificium eſſe fatemur , & haberi debet , quod in
. Miſſa peragitur , & quod in cruce oblatum eſt: quemadmodum
una eſt , & eadem hoſtia, Chriſtus videlicet D. N. qui fe ipſum
in ara crucis femel tantummodo cruentun immolavit. Neque
enim cruenta , & incruenta duæ ſunt hoſtiæ ; fed una tantum .
Unus itidem & idem Sacerdos eft Chriftus Dominus : nam Mini
ſtri , qui Sacrificium faciunt, non ſuam , fed Chriſti perſonam ſu
fcipiunt, cum ejus Corpus & fanguinem conficiunt ; id quod &
iplius conſecrationis verbis oftenditur ; neque enim Sacerdos in
quit : hoc eft CorpusChriſti, fed : hoc eft Corpusmeum , perfonam vi
delicer Chriſti Domini gerens , panis & vini fubftantiam in ve
ram ejus Corporis & fanguinis fubftantiam convertit. Atque
ifta , fi diligenter expendantur, fine ulla dubitatione præterea il
lud intelligetur , quod etiam S. Synodus ibidem C. 2. explicavit ,
facro - ſanctum Miſſæ Sacrificium elle non folum laudis , & gratia
rum actionis , aut nudam commemorationem Sacrificii, quod in cruce
factum eſt ; ſed yere etiam propitiutorium Sacrificium , quo DEus
Hhhh 2 no
 612 PARS 11. DISSERT. III. CAP. III.

nobis placatus & propitius redditur. Quare fi puro corde, ac

cenfa fide , & intimo fcelerum noftrorum dolore affecti hanc S.
Hoſtiam immolemus & offeramus , dubitandum non eft , quin mi
ſericordiam a Domino conſequuturi fimus, & gratiam in auxilio opportu
no ad Hebr. 4. hujus enim vi & imæ odore ita delectatur Dominus,
ut gratiæ & pænitentiæ donum nobis impertiens , peccata con
donet. Quamobrem & folemnis eſt illa Ecclefiæ precatio ; quo
ties hujus hoſtiæ commemoratio celebratur , toties opus noſtræ
ſalutis exercetur ; nimirum uberrimi illi cruentæ hoſtiæ fructus
per hoc incruentum Sacrificium ad nos manant. Ea demum eft
vis hujus Sacrificii , ut non ſolum immolanti, & ſumenti profit
ſed omnibus etiam fidelibus , ſive illi nobiſcum in terris vivant,
ſive jam in Domino mortui nondum plane expiati fint. Neque
enim minus ex Apoftolorum certiflima traditione pro his utiliter
offertur, quam pro vivorum peccatis , pænis , fatisfactionibus ,
ac quibusvis calamitatibus & anguſtiis. Quare ex doctrina jam
tradita facile perſpicitur , nullas proprie Miſſas privatas dici , ſed
omnes communes cenſendas efle , partim , ut ait Tridentinum Sello
22. C , 6.quod in eis populus Specialiter communicet : partim vero, quod
a publico Eiclefiæ Miniftro ; non profetantum , fed pro omnibus fidelibus ,
qui ad Chriſti Corpus pertinent ,cclebrentur. Hucuſque Tridentinus Ca
techiſmus. Pluria poſtulanti ſuggero Petavium L. 12. C. 13.
Jequ. de Incarn . Differtationes Petri de Marca fuper Euchariftia
Sacrificio. Ven. Bellarminum , Benedicti XIV. Inſtitutiones Ecclef. &
L , de Synodo Diæceſana ; denique Tournelyum g. 8. de Sacrif. Mif
Sæ , aut Simonnetum Tract. 14. Diſp. 8. de Sacrif.

Parergon .

De Cerimoniis ad Euchariſtiam Spe &tantibus.

Non vacat multis immorari ; quod ſparſim in antegreſſis plu .

rima recenſeantur , & videri pollit Martene L. 1. de Rit. Eccl. Hoc
unice dicam : Communionis Ritum abſolvi fru £tione panis , diſtri
butione , verborum quadam formula , ac demum cærimonia ſubſequente.
Igitur Imo. Chriſtus manibus fuis panem fregit, deditque Diſci
pulis fuis : hodie in Eccleſia Latina parantur tenues particulæ ,
populo fideli manu Presbyterorum diftribuendæ ; at Græci ob
la
 DE EUCHARISTIE MYSTERIO. 613

letionem ſuam ferro , quod Abyxyv lanceam dicunt , partiuntur.

IIdo. Olim panis conſecratus in manus Laicorum deponebatur
( pag. 600.) & ſi Trullano Canoni 107, credimus , nonnulli Com
munionem vaſculis aureis excipiebant. Miniſtrabatur autem Eu
chariſtia e loco ſublimi , quem Græci foleam dixere apud Goari.
um in Notis ad Eucholog . Ad eumdem locum nonniſi manibus con
junétis communicaturos acceſliſſe teſtatur Auguſtinus L. 2. contra
epift. Parmen . C. 7. Itabant demifſis oculis telte Chryſoſtomo Orat, in
Encenia . IIItio. Nunc, atque alias quædam erat formula recitan
da a Miniſtris Euchariſtiam diſpenſantibus ; noſtra , qua hodie
dum utimur , a vetuſtis ſenſu non diſcrepat , quum dicitur : Cur
pus D. N. J. C. cuftodiat animam tuam Sc. quid ? quod ſanctum eſt ,
demiſlionem Centurionis Evangelici imitari, ac cum Presbyte
ro da pes Angelicas porre &turo dicere : Domine non fum dignus
c. IVto. Non eſſe miniſtrandam Communionem peracto Sa

crificio docuerunt aliqui ; fed oppofitum habet uſus Ecclefiæ

docetque Benedictus XIV. de Sacrif.Mifſe P.4 .Soit. 2 ; quin etiam
in Milla defunctorum fideles pabulo Divino refici poffe probabi
lior eft fententia , eodem ſunimo Pontifice rati habente . Nimi
rum : vel in hac quoque Milla ait in Canone Presbyter : ut quot
quot ex hac altaris participatione & c . Vto. In nocte Nativitatis Do
mini communicant in folemni Milla Clerici omnes Vaticanx Ba .
filicx, Sacerdotio nondum initiati. Feria 6ta majoris Hebdoma.
dæ S. Rituum Congregatio folis infirmis dandam eſſe commu
nionem fanxit 1. 1622. 19.Febr. In Sabbatho ſancto abſtinen
dum eſſe docet praxis Ecclefiæ vetuſtiſſima , niſi denuo Viati
ticum conferri poftuletur . Quod jam attinet ad Ritum Sacri
ficii , legenda ſunt Rituulia ; hismodo præteritis ajo : prima ætate
viguifle morem , ut ex fidelium oblatis nonnulli panes , ac vini
portio deligeretur , futuro Sacrificio ſubfervitura. Subinde
quod conſtat ex Concilio Toletano 16to . 4.693 , cæperunt pa
nes ſtudio præparari : ut non aliter ( ſic habent Toletani Patres )
panis in altari fanétificandus proponeretur , niſi mundus , 5 nitidus , OT
qui ſtudio præparatus fuiſſet. Denique : figura panis non eademi
ſemper viguit, ſed labente Sæculo i Imo ad eam figuram , quam
nunc in Occidente ſervamus , redactus eſt ; ideo Ernulphus Rof
fenſis Antiſtes , 1. 1124. demortuus , epiſt. ad Lambertum hæc
ſcribit : illi Apoſtoli paries quotidianos comederunt , nos in forma numi
Panem accipimus. Quod demum fingulare huc ſpectat , eſt ritus
Ro.
 614 Pars II. DISSERT . III. Cap. III.

Romani Pontificis ſolemniter facrificantis ; poftquam enim ad al

tare oblata conſecrat , mox in Pontificali folioreſidens partem
unam hoſtiæ reverenter ſumir , alteram inter Cardinalem Diaco
Aum , ac Subdiaconum partito diſtribuit , deque calice per aure
am fiftulam fugit Divinum ſanguinem . Dehac cærimonia dif
ferunt Innocentius III. L. 6. myſt. Miſſe C.9 . Guilielmus Durandus
L. 4. Rat. Divin. Offic. C. 54. Angelus Rocca Volum . Imo .
N Sacramentis itaque , ac cumprimis Auguſtiſſimo Euchariſtiæ
Myſterio, cui libenter immorior,omnismea qualis demumcun
que finem invenitelucubratio ; hujus cauſa, velut ex reliquo pari
ter Opuſculorum Theologicorum faſciculo meo , gloriam inter
homines opperior nullam ; tametſi conſcientia mihi teſtis fit , uti
neminem inſipidis falibus , aut dicteriis fraudulentis unquam lz
ſerim : potius comi temperantia veritati intentus aliis domeſticam
fcientiam fine convitio indemnem reliqui ; iftorum ſiquidem e
turmaunuseſſe nolui, qui, teſte Auguſtino L. de bono viduit. C. 15 ,
fibi docti non videntur , niſi alienos labores, non judicando conentur diſcu
tere ,ſed lacerando conſcindere. Finio , & tamen tacere non poſſum
quæ ſub ingreſſum Theologiæ meæ affulfit , cogitationem : vi
delicet : oporteatne has Inſtitutiones methodo illa Mathe
matica , quali hodie conantur Philoſophi , ſtrictim inveſtire.
Hæfi tantiſper mecum tacitus , dum re utramque in partem ſerio
difcuffa , malui cum antiquos , tum recentiores Orthodoxos , e.
tiam ab Auguftiffima & Apoſtolica ſcientiarum Altrice, REGINA
noſtra Clementiſſima nominatim præſtitutos , quam heterodo
xos v. g: Guilielmum Bajerım , ſimilisque farinæ reliquos omnes ,
contra & is formulis imitari. Floruit tot Sæculis Theologia abs.
que veſtitu ejuſcemodi adſcititio : quid opus eft , de induſtria cu
nicam inconſutilem diſcindere , ftri& ioreque textura , nec niſi
ad majorem Diſcipulis difficultatem parandam , coarctare ? Er
, inquiebam , fupra Angelicum Aquinatem loco itidem principe
conſidebit Auguſtinus : utrique adjungam Suarezium : ſingulis ,
quem magnopere colo Petavius Dogmatiſtes, nec fine Erudito .
rum aliorum comitatu adveniet. Verbo : dabo nova
Philofophis ; ego antiqua fe &tabor.

IN
 INDEX GENERALIS .

ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ .. Pag. 1. & c.

PARS I.
De Sacramentis Generatim .

DISSERTATIO I.

De notione, natura ,extantia , numero , ac neceſſitate

Sacramentorum .
Articulus I. Quid nomine Sacramenti veniat ? & c . 9.
Definitiones. 13 .
Differentia Veteris, ac Novi Sacramenti. 17.
Articulus II. Quænam in ſtatu innocentiæ , Lege Naturæ , Mofai.

ca fuerint Sacramenta ? 25 .
Art. III. Sintne quædam N. L. Sacramenta ? 49 .
60.
Parergon. De Lotione pedum ex Ambrofio , & Bernardo
Caput II . De Materia , & Forma Sacramentorum 65 .
Art. I. Utrum Sacramenta N. L. perficiantur rebus tanquam ma
66.
teria , & verbis tanquam forma?
Art. II. Sintne verba Concionalia , promiſſoria & c. 73 .
86,
Quæftio : Sintne Sacramenta ad falntem neceſſaria ?

DISSERTATIO II.
De Auctore , & efficacitate Sacramentorum N.L.

Caput I. De Sacramentorum Auctore Chriſto 88 .

Art, I. Omniane N. L. Sacramenta Chriftum habeant Inſtituto
89 .
rem
IOI .
Quæſti ones Opport una.
Art. II. Quin am Sacramentorum materia & forma a Chriſto in
103 .
ftituta ? &c.
Parergon . Dc Materia Sacramenti dubia Sc. I 13
Caput II. De virtute , & efficacia Sacramentorum 117
ibidem.
Ari. I. An gratiam producant ex opere operato ?
Art. II. Plurane documenta ſuperent de Sacramentorum efficaci
tate ? 139 .
Quæſtio Confectaria. Quæ fit veterum Sacramentorum , ac potil
ISI .
fimum Ćircumciſionis energia ?
Art. III. Num quæd am N. L. Sacramenta characterem indelebi
163 ,
2 lem imprimant ?
DIS
 DISSERTATIO III.
4

De Miniſtro , & Subjecto Sacramentorum . 181 .

Caput I. De Miniſtro. 182 ,
Art. I. Ecquis Miniſter Ordinarius , quis Extraordinarius ibid.
Art. II. Num , & qualis requiratur Miniſtri intentio ? 193 •
Art. III. Sitne fides , aut fanctitas Miniſtri neceffaria ? 2396
Series Quaſitorum . 264 ,
Caput II . De Subjecto Sacramentorum .
Art. Unicus. Quis ſit ſubjectum idoneum & c. 270.
Quæfitum Opportunum . 281 .
Parergon ,De Carimoniis Sacramentorum 283

PARS II.

De Sacramentis figillatim .

DISSERTATIO I.

De Baptiſmo.

Caput I. De natura , inſtitutione , virtutc Baptiſmi,

Art. I. Ecquid Baptiſmi Sacramentum & c. 294
Art, II. Quæ illius Materia , quæ forma ? 315
Notationes ad ufum . 353
Art. III. De virtute , & efficacia Baptiſmi 354
Caput II . De Miniſtro , & Subjecto , & neceffitate Ejusdem
Art. I. De Miniſtro S. Baptiſmatis. 361 .
Notationes ad ufum . 375 .
Art. II. Quinam ad baptiſma idonei ? 376 .
Notationes ad ufum . 394
Quæfita Opportuna. 395 .
Art. III . Qux ſit baptiſinatis neceſſitas ? &c. 403
Parergon. De Baptiſmi cærimoniis. 413

DISSERTATIO II.

De Confirmatione.

Caput I. De Natura , inſtitutione , & virtute Ejufdem .

Art. I. Sitne veri Nominis Sacramentum ? 417
Art. II. Quæ hujus materia , quæ forma ? 429 .
Quæfitum Opportunum . De Effectibus Confirmationis 446 .
Ca
 Caput II. De Miniſtrs", Subjeéto ,neceſſitate ETC.
Art. I. Quis Confirmationis Miniſter Ordinarius & c . 448.
Art. II. Qui pro eo Sacramento idonei &c. 463 .
Parergon. De Cerimoniis huic Sacrumeuto,propriis 471 .

DISSERTATIO III.

De facro ſancto Euchariſtiæ Myſterio .

Caput I. De natura , inſtitutione , ac virtute ejusdem Sacramenti.

Art. I. Sitne Euchariſtia veri Nominis Sacramentum 477.
Art. II. Quæ fit Euchariftiæ materia , quæ forma ? SOI .
Notationes ad uſum . 513
Quaſita Opportuna. SIS
Quæſtio de Effectis Euchariſtiä 532
Caput II. De præſentia Chrifti , o actione Euchariftica.
Art, I. Num in Euchariſtia realiter Chriſtus præſens? 538 .
Quæſtiones Opportune. 565 .
Art . 11. Quæ illa actio, qua ſub fpeciebus panis , ac vini Chriſtus
præſens ſiſtitur ? 567 .
Quæftum Dogmaticum 578 .
Corollaria Dogmatica. 582 ,
Caput III. De Miniſtro , Subje& to , ejusdemque Sacramenti neceſſitate
Art. I. Ecquis Miniſter Confecrationis : cuinam poflit Euchari
ſtica miniſtrari ? 583
Quafita Opportuna . 591 .
Art. II. Quæ fit Euchariſtiæ neceſſitas ? an ſub utraque fpecie
Laicis præcipiatur Jure Divino ? 593
Quæſtio Congrua 609.
Appendix . De Sacrificio 610.

Parergon. De Cerimoniis Euchariſtie 612 .

Iiii Er
L
 2. 2 Errores .
Typi

Pag: 8 Lin .2* coagulari coadunari,

23 18 facrifici Sacrificii.
25 24 Moſaicæ Mofaica .'
33 38 Ecclefiæ inviſibili Ecclefie vifibili :
45 34 omnes paflim omnes.
46 ult. venturi venturum .
48-28 atquc hiec atque illa.
53 18 C. 18. C. 17:
63 20 peccatorum adde : quotidianorum .
• 65 ult . fan &tificationem fignificationen .
.82 18 non volentem non valentem .
142 19 aqua intrinfecus aqua extrinfecus .
148 10. immo plane.
165 18 IIdum . Illtium .
173 27 aduxit adduxit.
179 4 ab effectu caufam effe & uin a caula lli !
180 5 diligit deligit.
191 28 priores duo priores duæ .
214 7. omiffa Reſponſio ad IV tum nunc ſuppletur : Ad IVtim . Efto
A Nego Conf. Neque Concilia , neque de Cathedra locuturi Pontifices quein
quam poſſunt novuin fidei artichlum condere ; quod igitur punétam fidei elle
decidunt , id avitam Religionem continet , & ex conſtauti , perperuaque tradi
tione a Chrifto revelatum cognoſcitur. Quod olim definitio Ecclefiæ dictata
non fit, nihil præpedit ; quando non niſi fubuaſcentium hærcſum cauſa vetus
folet doctrina tidei fub anathemate credenda proponi.
4 Ecclefiæ Chriſti .
252
255 4 eller deberet. effe deberet.
313 8 baptiſmus bapoifina.
331 30 calidus calido . calidius calido.
378 15 ipfique aut ipfi jain .
448 3 ſecernat ſecernere dicatur.
478 lin. penult. ufque folis occafum uſque ad Colis & c.
480 31 gratia generatio .
504 33 33 hoc hoc denuo.

Oculatus Lector pluria ſphalmata diſimulet; aut molli pennula cerrigar:

Librarii, & Typographi mecum ſunthomines.
G.

A. M. D.

ET

S.S. H.
事