^-s^

%
?in

7i

^ff-=i

'k

W^

rr^'

^.

-V

,\
/

r"

"^
^

>^.
v(

/'r

r
^^c

^
r

V".

^
\
>

vy

C^SARIS

BARON!!

ANNALES ECCLESIASTICI
TOMUS TRIGESIMUS

C.etouvrage, parlcscorrections etles additioiis

considi'ral)les qui y ont ete operees, est
la propriete

Hoc

in oiiere
iit

tam mnlta sunt ani eorrecla aul

Editorcs reddiderinl
sit,

de\enu

addita,

id

snum

et,

quid-

dcs Editeurs, qui se reservent tous

quid suorum jurium

si

sibi vindicent. Itaque,

leurs droits. Toute

contrefacon ou imitation,

quis idem aut furto edidcrit

autquoquo modo

quelle que soit la forme sous laqneile elle se

presente, sera poursuivie rifroui-eusement, con-

eritimitatus, in crimine erit et de injuria postnlabitur.

formement aux

lois.

C^SARIS

S.

R.

E.
ET

CARD. BARONII
.lAC.

OD. R.WNALDI
COKGREGATIOXIS

LADERCHII

nR.\rOi;iI

I-RESBYTEROnUM

ANNALES
ECCLESIASTICI
DENUO ET ACCURATE EXCUSI

TOMUS TRIGESIMUS
I48I-I5I2

BARRl-DUCIS
EX TYriS ((ELESTIXORU-M
5.

PARISIIS
APrii Bl.on ET JiARR.VI., RIBLIOPOL.VS
:!ii.

liERTR.VXD
:!ii

\\\ DICT.\ B.^NQUE,

S\K DICT.\ C.\SSETri:,

.1

.W

DCCC IWVIl

BR

SUMMARIUM
TOMT XXX

MCDLXXXI.

1.

>. Caidinalis Melphitensis in Germaniatn missus aJ conciliandos imperatoris et regis Hungariae aninios. 3-13. Interprete rege Gallo fcedus initum et pactiones sancita" inter principes ad Turcas pellendos e\ Italia. 14, 13. Grassanllbus Turcis in Calabriam inslruitur sumptu Pontilicio classis. 10, 17. Balva cardinalis Ecclesiasticte potestati traditus legatio Caroli Provincia^comitis ad Ponlificem. 18-23. Piomulgala in Turcas sacra railitia. ii. Exortoe
:

in

Germania turbs.

2o, 26.

Mahometesrepentinamortesublatus.27. Ibletus Fliscusaggressus

disturbarn Pontificiam classem anathemate plcctitur. 28, 29. Classis sacra prece a Pontilice
recipitur. 30. Ferdinandi Siciliaeregisad Si.\tum Concilium de bello in Turcicum ipsum impeiium inrerendo, Ferdinandi culpa, non Sixti, inane efficitur. 30,37. Conhrmanlur a Pontilice concordiie leges initee inter CastellBe et Portugalli* reges de terris et insulis recenter detectis. 38. Lusitani ad regnum .Manicongi perveniunl. 39. Alfousi Lusitaniae regis mors et laudes. iO, 11. .tthiopum legatio ad Si.\tum. -i2, 43. Martyres Marrochitaui in sanctorum Albo

lustratur, et

Hydruntum obsidione pressum

litterse.

de hac victoria iaureatw

31-3i.

repositi.

MCDLXXXII.

1-9.

'

Ferdinandi Neapolilani copia- a Malatesta profligats. et de hac victoria litteraj Sixti ad Imperatorcm. 10. Roberti MalatesiK' mors a Pontifice defleta. II, 12. Ferdinando pacem llagitanti annuit Pontifex, qui teuiplum B. Virgini in pacis monumentum erigit. 13-lo.Inilce el promulgat leges pacis Ilaliciu. 10. Balva cardinalis carcere liberatus pax Ludovicum inter et Maximilianum. 17-21. Sixtus armorum foedus jungit cum Ferdinando in Venetos, nuos frustra ab obsidione Ferrariensi desistere hortatur. 22. .Monitus dux Mediolanensis ne EcclesiasticEe immunitati noceat. 23-28. .\ndreas Graianensis, schisma moiitus, ad potestatem sa^cularem confugit, ne ad subsellia Apostolica traducatur. 29. Sixti studium ergaregem Polonia^ bello implicitum adversus inlideles. 30-34. Turcarum iu Transylvaniam irruptio etclades, unde ad Hungarum Sixti litteree gratulatorise. 33. Dissidia inter imperatorem et Hungarum rei Christiana' nociva. 30, 37. Zizimus Bajazethis frater ad Christianos profugit etin Galllam perducilur. 38-41. Postremum Granatense bellum et .Maurica' res inclinat. 42-44. Eduardus Angliic rex a Pontlfice congratulatus, et mystico munere ornatus. 43. Calix a Gallo rege
:

Ecclesia; Latcranensi oblatus. 40.

Horrenda pestis (ialliam invadit.

47-34.

B.

Bonaventura

sdnctorum Catalogo adscriptus.

MCDLXXXIII.
1-3.

Venetis pacem repudiantibus indicitur bellum a foederatis princlpibus Italis. 6, 7. Pontifex a rege Neapolitano.Venetus a Renato Lotharingia^ duce copias auxiliarias expostulat. 8-17. Diploma Apostolicum quo anathema Venetis inientatum notum fit aliis principibus. 18-21. Veneti hoc edicto perculsi provocant a Poutifice ad futurum Concilium hujus appellationis
;

iniquitas et inanitas. 22-24. Cavel Pontifex ne

Veneti sibi

socios adsciscant. 23-27. Senis

gravissimje factiones orta?. 28-33. S. Francisci Paulani opera Ludovicus Galliai rexpievitam
claudit. 34,33. Succedit
36-40.

Sixtus

vigiiat

civilibus in Gallia ct

Ludovico Carolus ad quem mittuntur a Pontifice consolatoria; littera;. et dlsclplin;c Ecclesi.asticae servandse, tum motibus Hispania comprimendis. 41, 42. Eduardi regis.Vngliae obituset Richardi

tum immunilali

ducis in nepotem
stitio et

pum
et

sievitia. 43, 44. Granatenses ab Hispanis vicli, 43-48. Mahumetica superJudaica perfidia in Hispania repressa>. 49-31. Justa severitas Catholicorum princiipsis invidiam parit, de qua a Sixto vindicantur. 32-30. Liligantibusinlcrse imperatore

viarn instanrare

Hungaro, Turcee in Bessarariam irrumpunt et ha;reticiin Bohemia tumultuantur. 37. KioPolonus meditaiur. 3s. B. Leopoldus clarus miraculis, o9,60. B. Simon

Axx.

ToMis XXX.

R.ivx. XI.


Lipnicensis cl

Sr.M.MAIUl

.\1.

Mugo archiepiscopus

1'isanus sanciitale iliustres.

fil.

Cardinalis Eslotevilla!

mors

laudes. 92. Cardinalitius senatus aurtiis. {i;t. Ucjjiua Cypri in clientelam Pontificiani rccepla. lU. Contioversia de Immaculala Concc|)tioue.
el

\l(:i)l.\\\l\.

'!.

Kcclcsia^

siudium
1'lillippi

in

immunitales in Portugallia, etjura regis in Scolia Sixtus tuetur. 7-9. Pontificium Ingaro el Ausiriaco conciliandis. 10, n. Inter Maximilianum et Belgas de
l'J.-20.

cdui-ationc ccrlatuni. 12-lS. Italia intcstinis bellis cruciitala.

Fcssi principcs

dc
in

|iacc agunl. 21, 22. Sixtiis niiinii dolorc ct

l

podagra

cxtiiiguiliir. 2:t-27.

Sixtiis iiiuiiilicus
ciiiii

ilicm,

suorum

amaiitior,

in

cogciida iicciniia solcitior, in conjuiigcnda .Moscovia

Kcclcsia llomana ardentissimus. 28. Adniiltilur in coiiclavc cardinalis .\scanius. 2H-3'J.Cou-

a cardiiialihus leges tum ad sua jura protegenda, tum ad res Ecclesiaslicas moderandas, ohslriclus sit liiturus Ponlilcx. iO-ii. Innocentii VHT electio. patriaetgenus. i:i. Sacri rilus in clcctione servali. iG-.iS, Antcquam coroiiclur, Innocentius plures scribit litteras olli<'iorum rclcrlas ad divcrsos principes. 4!)-.'i0. Riliis in coronando Pontilice adhibiti. rcgcm llunga(io-ii;i. Innocenlii lillcnc tuiii Encyclic;c ad omnes principcs, tum privata" ad rum, ut arma in Turcas convcrlant. Oi-CS. Walachia vasiala, Rhodus discrimini cxposita, el
dilse
i|ulliiis

Sicilia periclilata. (i'J-71. Siciliam et littorarcgni Neapolitani pnesidiis niuniri juhet Pontifex.
7 2, 7:j.

Rajazctlius monitus i)crRhodiorum

Joaiinis Baptista^ in
S.

magislrum de
animi ad

IVcdere inter principes inito dexlemillil. 71-76. 1'ascinariorum fla-

ram
gitia.

S.

signum

pacifici

eum

77, 7S.

Casimiri Poloni:c rcgis ohitus. 79. Joannes e Ducla minorila celebris

miraculis. so, 81. rffiueralores ct Marrhani in Hispania coerciti. 82. Congi

adscri|)ta rcgi Lusilano.

regnum etGuinea

.Mi:iiL\\\V.

I-:;.

ah Innoccnlio principes ut Bajazetlio iii Italiam irriimpenli cclcriter se opponant. chicnsium patrocinium suscipit Innocentius, Rhodioriim cquilum fidem el fortiludinem cxlollil ct pacandis civilibus bcllis incumliit. O-ll. Rellum Bavariense sedalum, Austriacum vcro iiiagis accensum. 12. Zizimus Pontitici in cuslodiam commissus. 13-1,"). Turcarum pcrWalacliiam grassalionesPolonorum ope reprimuntur. lC.Moscovita in Livoniam incurril. 17. I.aclicinia tempore (Juadragesima? Hungaris jicrmissa. 18, 19. Augustinus pseudoepiscopus Sanclariensis hsereseos Hussilarnm instaurator. 20. Vetitus usns candentis ferri ad prohationcm. 2l-2o. Marrhani liherlatisasserenda' specie seditionem excitant, in quaPetrus .\rhupsius martyr occumhit. 26. Ecclesiaslicis niorihus perpoliendis navala opera a rege Ferdinando. 27-32. Bellum Grauatense magno ardoregcstum, et aunim subsidiarium abunde
.Moniti
(i-s.

collcclnm. 33-33. Africana expedilio suscepla a Lusitanis. 36, 37. Delata Innocentio obsequia Galli regis qui monelur ne quidquam innovel cum Ecclesiae damno. 38-12. Ferdinandus
Neapolitaniis Ecclesia^ juribus inlcnsus. i3-VJ. Italia bello concussa.
Scolia tumultus compesccrc nititur Pontifex, et ad
-i6-ol.

Concilatos in

Leodienses internunlium miltit qui l)accm procuret. ;i2, o3. Henricus Richmundi;c comcs lyrannidem Richardi Angliae regis cvcrlil, ct iii cjus locuni sufficilur. :i4-C0. De Lcopoldo sanclis adscribendo actum ct Diploma di! cullu ipsi exhibendo promulgalum. 61. Canonizalio B. Catharina; Suec ad aliud tempus rcmissa. 62. (trta lis inter parochos et Mcndicantcs. et confirmata ab Innocenlio Sixli prsedecessoris sentcnlia dccreloria.

MCDLXXXM.

l-:i.

yuihns dc causis belluni- Ferdinando Ncapolilano inlerre coactus

fuerit significat Inno-

centius qui

Rcnatum Lotharingi;e duccm sibi sociuin adncctere uitilur. 6. Gallorum rex spondct Renato in Fcrdinandum auxilia. 7. Pontificius exercilus in Apuliam irrumpit. 8-16. Dolis Fcrdinandi adduclusPontifcxadpacem pra;properesanciendam. 17-20. Promulgata I);ix solcmni ritu, sed mox a Ferdinando violata. 21-23. Ob hanc indecoram pacem I'ontifex
cxponitur. 24-29. Trepidalur ne rex Ungarus, Ferdinandi
litterse. ;j0-32.

caliiniiiiis ct pcriculis gravissiinis

gcner, in Piccuum irrumpat; undc ad ipsum Pontificis

Turc;e

Fanum

tcntant,

sed virtutc Stcpbani Corsi propulsantur. 33, 31. Ab Innocentio compressi sicarii, privatorum factiones abolitfe, et turbffi Ilalicaj sedalaj. 3:;, 36. Florentini de immunitate Ecclesiastica ctVcncti dc jurc Pontificio aliquid dclrahcie conanlur. 37-39. Hungari regis indigna

animus. iO. Vetila in llungaria singularia ccrlamina. 41. Fredericus imperalorab llungaro hiccssilur. 42-44. Maximiliaiius, imperaloris filius, creatur rex Romanoriim. 4.j. Dc Valentincnsi et Diensi comitatibus lis orta. 46-48. Controversia de jure succcssionis in Anglia a Pontifice dircmpta. 49, 50. Missa sacra niunera ad principes. .il-;i3. Rellura Mainicum a cardinali Mcndoza promotum ct ab Hispanis feliciter geslum. ii4, ;io. In tcrris Maurorum ditioni creplis propagata pietas a Ferdinando, in cujus gratiain Pontifex suspendil leges vectigalium prohibitivas. liti. E Canariis insulis ad Americaj conlincnlem probita religio. '6'. S;eculaics magistralus affeclant cognoscere causas de Iwresi. .'iS. Ilussitica h;eresis corroborata ab cpiscopo transluga cui poenilenti ignoscit Pontifex. .j9, 60. Miraculum insigne S. Barbarse ope editum. 61. E Walachia pulsae Turcarum copia;. 62. Florentina synodns a .Niphone patriareha Rulhenis commendala. 63-6;>.Turca? in Chrislianos grassali maxima denumi stragc delentur. 6()-68. .Ethiopes ad veram fidem adducti, et mancipia Christiana vendi velila Mauris. 69. Caput Toimentnsum \ocari cceptum
postulatio, ct atrox

Caput Bonx-Spei.

SUMMAIUr.M.
MCDL.mVII.
l-b.

iii

ralore conciliat.

Turcis imiiiinentibus, Innocentius IVedu.s inil cuni Venetis, ([uos et llungaros cuui inipeG, 7. Perditi lioniines, pra;sertim Hucolinus, Tiircas in lialiani adducero

discordia.

tentant. 8. llalorum varia dissidia. 0-12. InterPontificem et Neapolitaiium regeni recrudescit 13-l.i. Victorife insisnes a Feidinando de Muuris reportatic. Ki. Manhani ex

Hispania profugi Irhem inficiunt. 17, ls. .loaniiu, quse sibi noiiien regiiKeCasleliwarrcabat, e seiitis monasterii, jussu 1'onlilicis egredi vetita. 19-21. Instii^antihus Ferdiiiundo et Kiizabetha, Innocentius disciplinam monasticam iii GalUucia instaurat. 22, 23. .Monasterium de Zebrero e ruinis excilatum. 24, 2o. Grassantur Hussita; in liohemia Wuldenses in Ebredunensi dia;cesi rcpullulunt. 2(i-33. Mundala a Pontidce dala de miraculis ct virtutibus Margarita; Scotia^ rei;in;e iiiquirendis. 34. Carola Cypri regina Roiikc ohil.
S. MaricB
:

MCDLX.X.XVIII.

1, 2.

.Ma.ximilianus

Belgarum captivus

liberlati restituitur. 3, 4.
qiii

Jacobum

Scotia'

regein u suis
sulliciiint.
7. Iiino-

jure c;esum pronuntiunt regni ordines,

,1,

in

ejus locuiii tilium nalu

S. Francisci

mujoicm

6.

Episcopus Varudiensis, calumniam passus, in

disciplinaj Ecclesiastic;e
9,

irdinem se conrerl.

centius
tutela!

invigilat.

8.

Ordinum Equeslrium summus magistratus

conatus infausti
;

translatus ad i-eges.

10.

Turcurum

terra marii|ue

Zizimus Ponlilicia;

induigentifc fidelibus proposil;e. II. Per Aposlolicum nuntiuin in Turcas concitat Pontifex Cermaniie principes. 12-1. Do Csunic;issani morte ct lihcris necnon de quihusdam Persurum iisihus oratoris Venetorum relatio. 17. Cyprus in Venetorum ditionem
;

commissus

Septentrionalium Ecclesiarum curum gerit Innocentius. 19, 20. Varii in ditione lumultus. 21, 22. Instauratur Pii II Constitutio in violutores Ecciesiustica} immunitatis.
cedit. 18.

Ecclesiastica

MCDLX.XXIX.

1-4.

Obstante

licet B;ijazetlie,

Zizimus Roniam perduclus

et in

conspectum

Pontiflcis admissus.

Gnivis inter Pontificem et regem Neapolilanum discordia. 10-14. Incilanle et subsidia prffibente Innocentio, ingentes in Granalcnsi regno progressus elfecti a Cliristianis. l."i. Tar16-18. Dissidia Suedos inler et Danos ortu p;icantiir a Pontilice. tari a Podolia depulsi. 19-22. .\uctus cardinaliuni senatus. 23. In s;xcra lede Lauretana plurimie ccelestes virtutes
0-9.

recensentur.

MCDXC

1-4.
i.

B;ij;izethes
6.

prseter

Bajazethis

spem conciliatus Rhodio principi onilorem ad Pontificem miliit. muncra suspecta Pontitici, quem monet M;iximilianus de consiliis Turcicis.

7-9.

12, 13.

Mulata rerum facie, hellica consiliu abjiciunlur. 10, I l.Mutthi;e liungari morseteloqium. Wiadisluus ;i m;ijori purte electus solemiii rilu sacratur llunguiia,' rex. 14, lo.lluniii

garia hellis
gesta;

civilibus et Turcarum incursionibus vexatur. Iti-2|. Kerdinandi res prospere Granutensi legno. 22. Calumnia; in Innocentium spars vindicantur. ^S.-Sodalitium Miseiicoidia iiuncup;itum instituitur. 24. Lusilani devehunt sacerdoles ad Congit;inos.

MCDXCI.

1-0.
;i

G-9. Pr;econes Evangelici magno gaudio et liuclu Spes fidei amplilicand;e inter Jalophosadirritum cadit. 11, 12. Ilungaria interno externoque bello diluniulu. 13, 14. De urmis in Bajazethum vcrtendis aclum. 13, 16. Inter M;iximilianum et GuUorain regem orta discordia. 17. Innocentii Constitutiones

E.Kcisum Hispania

Maurorum impcrium.
10.

Congitanis lecepti.

pro liberlale Ecclesiaslica tuenda.

18.

Jacobi Alamanni piusobituset miracula.

MCDXCIl.

1-0.

restilulum Christo Granatense regnum iiigens tuin iii Hispania, tum Roma; helitia. EcclesiaGranatensis metropolitanam dignilatem resumit. 7. Res Christiana regni Maurici excidio mirifice augetur. 8, 9. Judaei ab Hispaniu ejecti detestabile scelus ab ipsis in Germania patraluin. 10-13. Inter Ponlificem et regem Ferdinandum constituta pax. 14-17. Titulus
(i.
;
;

Ob

crucis Roma; inventus

18,19.
.knglo in Gullos.
rupli
21-2.').

lerruni lance et alia sacra lips;iiKi obluta

Propulsati Turca; ab Alh;e-Giaec;e

Mors Innocentii
sibi

Pontifici a Bajazellie. moMiibus. 20. Ftedus u M;ixiniiliuno iniluni cum coiisiliu dc successore eligendo ugitutu. 26-29. Cor-

auro cardinales corruptum morihus Pontificem deligunt, Rodericum Borgiam, qui

.Vlexaudii Sixti

nomen

sacramento, spurio confert episcopatum.

assumit. 30, 31. .\lex;inder nepotem cardin;ilein creat, spreto 32. Beatrix defraudata spo matrimonium ineundi
el

cum
iialis

Whidislao. 33, 34. Laiirenlii Medicei

Gerardi cardinalis iiius ohitus

Aidicinus cardi-

36.

Camaldulensium iiistitutum uin|ileclitur. 3.'i. Lihertas Ecclesiusticu ohtrita in Belgio. Ferdinandus Hispanus insidiis ;iiipelilur. 37-4u. Patefactus a Columbo novus orhis.
prinium victores, inux a Tuicis
vicli
el discordiis

MCDXCIIl.

1-4.

lluiigari

civilibus impliciti. 3-8. Lrso

legato piovincia datur Hussitarum hseresim extiuguendi, principes inter se reconciliandi et bellum in Turcas parandi. 9. Csesiirea dilio a Tuicis vastala. 10-13. Friderici imperatoris
Ci, l(i. Secuiuhi Columbi in novum ob contempta Coluinhi consilia illi invideiil. 18-22. Juiu uccidui orhis trans (ice;iiiiiiii regibus C;istella' ah Alexandro asserla23. (.Juibus cuusis permolus luerit Coluinbus ad indiig;indum novum orhem. 24-26. Missi a Ponlilico sacordoles amplissimis ornali privilogiis, et indulgontia; proposiUe auruin snhsidiarium conferentibus. 27-30. Excilaiit Gulliie legem ad llalicam expedilionem proeeies .Neapolitani Florentini, necnon Pontilex ipse. 31, 32. iNenpolis et HispaniiO reges periculasibi imminentia omni modo removeic nituntur. 33, 31. Turpissimaquorumdani cardinalium pro1

mors el laudes. orhem n;ivigalio

i.

Granala melropoleos jurc exornata.

17. I.usilaiii

el

colonorum introductio.

IV

SUMMAHIl
niotio.
3;i.

M.
!

lU'ligios;B viUc

forniam a

!!.

rancisco 1'auhino conditain apinobat ,\l(!xander.

gloria
clarus,

36-38.
clarior.

1'icus

.Mirandulanus cruditionis

pia nicntis

ct

aninii

deniissionc

MCD.XCIV.

l-t.

Mortuo Kerdinando Neapoiitano, ojns

decernil
nt
ipsi

lilius

regni investiturainaccipit ab Alexandro, qui

lepratum

ii. Ncapolim vuniens legalus honoriticentissime recipitur. 6-14. Ritus iriveslituric, inunctionisel coronationis novi regis. 15-19. Monetur rex Callus tuin per icgatnm .\postolicnm. tuni per Ferdinandnin llispanum, ul intermitlalllalicam lexpeditionem, sed jiotins iu Tnrcasnrma verlat.20-3(i. C.anili adventnsin Italiam et ingressus pacilicus in rrbeni. :!1. De novi orbis imjierio cerlatuni inler Lusitanum et Hispanum. 32-3."). .Nova' insul;e detect;i! ab llispanis (jui Harbaros sceleiuni fceditate asperant. reservato Lusitanis Piiutensi regno. 36-39. Jus expugnanda^ .\rricii3 datum Ilispanis, niilitiaS. Georgii conlirinata. ii. S. Bernardini 10, il. Hungarorum in Turcas excursio felix Feltrcnsis corpus reperitur corruptionis immune.
:

coronam imponat.

MCD.XCV.

1-3.

Immorante Roma' Carolo,

fructu
et

lis

mota de

.\lexaiidri

Pontificatu. i.

Christi vicario obse(]uiuin piTcstat. ;i-H. .Neapolitani populi et arces

victoria'
(lallije

se

Carolus Ale.xandro ul dedunt Carolo qui

instigante

ignaviter se defrandat. 12.

Zizimi mors.

13-lt).

Caus;e multiplices odii in

imprirais

regcm,

fcedus

armorum

inter

principes in

eum

sancitum,

Ferdinandus et Elizabetha specie Turcicae expedilionis incitantur ad depellendos Gallos de regno .Neapolitano. 20-22. CarolnsNeapoli recedere coiictus Roma;wi legato recipitur, et magnam idiiini moderationem ostendit. 23-27. Itcr lacicns per fines Florentinorum rexGallus magnum timorem incutit. 2.S-32. Pnelio cruento Itali castris propulsati, sed niox a Pontifice ad spem reducuntur. 33. Pactiones inter Gallos cl Venetos utrinque spretfe. 3i-38. Gallorum rcs labefactat;e in regno iNeapolitano tum principum ignavia, tum horrenda tue venerea. 39-il. Maximiliani imperatoris sanctio in blaspbemos. 13. Insignedivini amoris prodigium in pia virguncula. 43.Thomas cximius cuncionator tcrtii Ordinis S. Francisci sanctitatc tloret. li-iC. Joannis regis Lusitani ct Alplionsi .Neapolilani obitus. 47-19. Ximenius Toletanus rerum gestarum magnitudine clarissimus.
Ponlifice. 17-19.

MCD.XCVI.

1, 2.

F(Tedus

armorum

RoniiP

promulgatum adversus regem Caroliim.

regi

3-3.

Carvajal cardinalis

legatus ad C;esarem,

censune. 6. Ritus a Ciesare observandi cum ferrea corona redimitiir. 7-9. Maximiliani in Italiam adventus, el turpis ex Italia discessus. IO-l."i. Gallicus exercilus fcederatis Italoruiu annis et censuris Ecclesiasticis pressus dissolvitur. 16, 17. Virginius 1'rsinus censuris detixns ob non servatam Sedi Apostolicse fidem.
et intenlatie l'.arolo

18, 19. Pontificius exercitus

abCrsino

prolligatiir. 20. Consilia pacis dissipata. 21-23.

Decre-

lumConcilii Floreutini circa Ecclesiarum unionem ConstantinoGeorgia; regi transmissuin. 24. Suecis.pugnaturis adversus Moscovitas schismaticos propositae indulgcntiffi. 23. Rex HisLusitauia. pania^ Calholicus cognominatur. 26, 27. Judiei ab Emmanuele rege ejecti 28, 29. Commendat Pontifex Lusitani regis consilia de Africana expeditione conflcienda. 30. Indiarum imperium comparare statuuut Lusitani. 31-36. De permiltendo conjugio religiosis equitibus actum. 37. Coufirmatur ab Alexandro equester Ordo S. Micliaelis. 38-40. De-

cretum quo cardinalibus recenlcr

creatis, licet pileus eis

oon

sittraditus, jus confertur exer-

cendi officia cardinalitia. 41. Savonarola conciouum

habendarum muuere

inlerdictus.

MCDXCVII.

1, 2.

Ecclesia^ res, Pontificio cxercitu fuso, labefactata^

mox

in

melius commutantur sub Con-

salvo duce qni rosa aurea douatur. 3-8. Ex spurii funesto cnsu nKcrorcconfectns Alexander agilal consilia dc disciplina Ecclesiastica restitucnda.et id nuineris maudat cardinaliSenensi.
9-14. Csesar Borgia creatus legntus ad conlerenda Friderico .Neapolitano regia jura et insi-

AdSedem.\posloIicam vocatusSavonarola judicium diffugit. 20-27. Suam docendi agendi rationem Savonarola defendere nititur. 28. Plures Iheologi adversus Hieronymum scribunt. 29. Ab impostore Auglia turbata. 30. Academia Parisicnsis propugnatrix doctrinw quse teuet B. Virginem in Conceptione sua a labe esse inimunem. 31, 32. Infausta Polonorum expeditio in Bajazetbem. 33. Lusitano regi couceditur a Poutifice jus in lerras Barbaris ereptas in Africa. 34. Joannes Hispaniie princeps in ipso aetatis flore extinctus. 33. Ximenius reslituenda disciplina; Ecclesiasticie vacat. 36, 37. Classis Lusitana duce Vasco Ganima missa
gnia. lb-19.
et

in Indias.

MCDXCVIII.

1-3. Caroli VIII

mors miseranda.

4-6.

Ludovicus ejus successorobtiuet a sancta Sede ut suuni

:

Veneti ex cuiu Joanna Yalesia conjugium declnretiir irritmn. 7-9. Florentini a Pisanis ca'si Camaldulo diviuitus propulsati. 10-19. Savou;irola ab ;Klvcrsnriis suppliciis alTectus
20,21. Alexandrum principes liortantur ne sui olficii sit immemor. 22. .Marrhaniquadraginta hicresimpublice Roina' ejurant. 23, 24. Regua Hispaniie in .\ustriacam stirpem translata
:

Syuodus Toletana cougregata; magicie artes ab Academia Parisieusi damnata!. 23-3;i. Pickardorum errores exponuntur el refelltintur. 36-38. Polonus Germauos sollicitat ad belluin, non sine laude, sed sinc fructu. 39. Turcarum ingens raultitudo frigore perit. 40. Colurabi in novum orbem variaitinera. 41-16. Per vastissimos Afiic;e llexus Gainma ad ludiam applicat, cujus situs ct incolarum morcs accuratc dcscribuutur.

SITMMAHIUM.
MCDXCIX.
1-4.

Coiiversio Gniualeusiuin,

el,

inter eos vui principis.

10, II.
i.

et

Naupactum Veneti? creptum.

dclenditur. 12-1
re.x^

suo curdinali
l.-i-20.

o-'J. imcaruui in luliam excursiones r.rimanus priBfectus a Venetis accusatur, et a filio r.ermaiii iih llelvctiis tusi, et dira fames inde secuta,

Gallia;

ducatum Mediolanenseni ambil

et asseiiuitur. 21.

Genuenses

in

Gallorum

ditiouem se conferunt. 22-24. Bellum Riariis illatum a Galiis el Ale.xandro ipso, qui paratum sibi venenum eflugit. 25-29. Diploma Apostolicum de Jubiiieo. 30. Sacerdotibus Ecclesiae Pragensis amplissima datur potestas reconciliandi llussilas lia^reticos. 31. Marsilius Kicinus pie morilur. 32. Ob Indiam patefactam celebrati a Lusitanis triumphi.
SID.
I.

Jubila^i anni

celebrilas.

2-4.

Alexander in

vita)

discrimen .idductus.

>, 6.

Regum

oratores

splendida pollicentur, sed vaua. 7-0. Diplomata .\postolica tum de bello Turcis inferendo, tum de decimisetiam acardinalibus solvendis. 10. Ritus servandi in crucesignalis luslrandis.
II, 12. Methone et Corone a Turcis expugnata\ 13-16. A 1'ontifice principes sollicilati ul arma in Turcas jungant preces solemnes ad hoc indiclie, et eleemosyns in stipendia militum conversie. 17. Pisaurius nonnihil cursum victoriarum Barbaricarum contiuet. 18. Reges (|u;e sua sunt qua^runt, non cladem Turcaruin. 10. Tartari et Moscovitic magna slrage deleti. 20, 21. Missi ab Alexandro ad Germanos et Huugaros legati, ul occasione Jubila^i congerant aurum in sumptus sacne expeditionis erogandum. 22. Ex*stipe collata a Venetis instructa?
;

quindecim triremes; cardinalis Borgi;e misera mors. 23-27. Ludovicus Sfortia et cardiualis Ascanius ejus frater in diversis certaminibus adversus Gallosprimum victores, mox vicli in vincula conjiciuntur. 28-30. Inter Gallos et Anglos novi foederis pacliones. 31. Caroii V natalia. 32-37. Ferdinandus et Isabella in subjeclione et conversione .Maurorum de re Christiana optime meriti. 38-44. Quam fcedissime a da;monibusdelusi fuerint Hispaniol incolw. 4o-ol. Palefacta a Lusitanis Brasilia. .'i^-iio. In India Capraiis in portum Calecutii appellit
Scptentrionales oras luslrat Corteregalis. o6,
"i^.

Vari;e cardinalium ad reges Transalpinos

.'iO.

legationes. oS. In Ilalia Liicia saiictimonialis stigmatibus insignita.

Crucis sign;( iuGer-

nia vestibus diviuitus inipressa. 60-73. NValdensium in

Bohemia repuUuIantium sophismata

ab Henrico Institoris refelluntur. MDI.

1-4.

Ungarus sacro in Turcas fcederi accedil; Pontifex singulas expeditionis partes exponil, tum per litteras legato, tum oralioue in cardinalium senatu. ;-8. Gallum inter Germanumque conlracla aflinitas, et Hispani* reges adsacram militiamsollicitati. 9-14. Cruces e coelo lapsae in Germanorum vestes. 13-17. .Non in Turcas, sed in Italos crucesignati arma vertuiit. 18-22. Alexandri ediclnm iu Columnenses qui se Pontifici subjiciunt. 23. iXovo decreto commendalur Ordo Minimorum. 24-3o. Diploma Apostolicum quo confirmatur novus sanctimouialium Ordo a Joanna Valesia conditus. 36. Auctoritate Apostolica vetitum ne ulli libri de
permittente episcopo, typismandentur. 37-39. Dirimitur controversia dc fit ul bella inter Moschum ct Lithuanum orta lesidant. 40, 41 Ecclesia; Wilnensi Tartaiorum incursionihus vexata; permittitur vim vi repellere. 42-43. Iii

fide tract.antes, nisi

Ruthenorum Baptismate, quo

Insubria
et

Bohemia refrajnantur diabolicis superstitionibus

dediti. 46.

Columba sanctimonia-

sola Eucharistia sustentat>a. 47. Regula3 quibus vera minicula discerni possint a falsis. 48, 49. In .Moravia et Gallia prodigia diabolica. 30, bl. Gallia,- rex exercitum suum una cum
lis

52-72. Judiciaria sententia qua Fredepalrum senatu spoliatur jure regni .Neapolitani. 73, 74. Neapolis a Gallis occupata. 75. Remissum Ludovico Gallo vecligal pendi solitum a rege Neapolitano. 76-78. Grassantibus undique Turcis, triennales decumas pro expeditionis sumptibus Lusitano regi Alexander attribuit. 79, 80. Pia regum Hispaniae studia pro reslituendo Christi cullu in legno Granatensi Petri Marlyris in .gyptum lcgatio. 81-83. Classis Chrisliana vel in apparalu tardior, vel in discessu festinantior. 84. Turcffi ab Hungaris fusi Lithuani dux ad sceptrum Polonicum voc.atur. 83-88. Americi Vesputii inAmcricam navigatio. 89-91. Reperti

copiis Pontificiis immitlit in

regnum Neapolitanum.

ricus in sacro purpuratorum

in Indiis Chrisliani.
MDII.
1-6. Indicae

regiones in ditioneni Lusitanorum reduct*. 7-9. Maxima Hispanorum in lustrando orbe novo gloria. 10-14. Ca;saris Borgi;r crudelia et impia facinora. 13, 16. Ob incertos limites orta inter (iailiim et Hispanum dissidia Ferdinandus onere veniendi ad Sedem Apostolicam pro lidei sacramento nuncupando levatur. 17-22. Datam occasionem deturbandi imperii Turcici amittunt Christi.ani, licet a Pontitice stimulati. 23, 24. Germaniain pestis et
;

seditio depascuiit. 2o.Sacra Uibiia inslar

Hexapiorum Origenis a Ximenio edita. 26.Constitutio adversus eos qui la^dunt agentes negotia in Curia Roniana.
-MUIII.
I.

Sublatus e vivis Alexander conditionibus a Vcnetis. 3,

restitut.
5-7.

cum
4.

regniuii

spurio
res in

condere

pararet.

2.

Hispanorum

Apulia inclinatse,

et

Empta pax iniquis Germanicis auxiliis

in

Gallorum casus adveisi.

8, 9.

Csaris Borgia;

gian?e felicilatis ostenta

momento

dissipata, et per
et

delapsa.

13-15.

Pius

III

creatur Pontilex,

Boradversos casus fere slatim morilur. 16-19. Pii III mois bonis

saivitia in Ursinos. 10-12.

mortem Alexandri

acerba
I.

et llebilis.
viii edit.

Hic incipit tomus

Roman*.

2-9.

Cardinales conclave ingressi ferunt leges quasdain

VI

SrMMAKIl

M.
10-12. Julii
Il-lfl.
II

quibus Ponliliccm novum devinciro iiihMulimt.

13.

electio et

litterBe Encyclicae-

Paccm

inter principes inslaurarc nititur Ponlifcx.

Callicus exercilus non

minus

ilissensionihus inleslinisquam Hispanis virihus attritus e rcgnoNeapolilanodiscedit. 20. Juiius inilio sui Pontificalus mullis difficultatihus implicatus. 21, 22. ImmunilHtes regibus Hispanis confirmata\ ct dispensalioncs niatrimoniales nato rcgis Angiorum concess* a Sancla Scde. 23. Legato commissa cura scdandi lites orlas inter Comitatus Vcnusini incolas miracula ad reliquias cl linilimos iiopulos. 21. Krancofurti insigncs conventi;s celebrati
:

trium Virginum edila. 2^. Pelri .Vubussonii cardinalis obitus et luudes. 26. Christi fides a Lusilanis in India propagalur. 27-33. Maximi labores suscepli a primis Americae colonis.

MIHV.

1-8.

EcclcsiiC Romanm reslitual. !I-I3. .Emiliam contra Uorgia traditam recuperare studcl Julius. 14, 15. Hispanus Callusque de triennant junctis armis cogant Venetos ad restituenda male parta. lihus induciis rogantur Ir>-18. Deccrnit .lulius ul lis dc regno Ncapolilano ad ipsum referatur. I!t, 20. Contempto Pontitice, Calius male paciscitur cum Hispanis. 21, 22. Eerdinnndus in Ponlificem arroganter faliaccs Hispanorum inducia'. 23-2H. Pacis iiilcr Bavaros inlerprelcm agitJulius. se gerit

Julio

admonilus dux Venetus ut crepla

,

fas Csesari

27-31. In
in

Bohemia tumullus ah lucreticis cxcitali et strages editse. 32. Poutificium auxilium Turcas postulatum. 33-33. Egregia regum .\ngliae pietatis monumenta et exempla praecisi abusus qui ex imnninilate Ecclcsiastica orti fucianl. 3fi, 37. Juliusconsanguineorum affectihus nimis indulgct magno Ecclesi;e delrimento. 38. Hispaniee reges ad Africanam cxpedilionem conficiendani hortatur Pontifex. 3!t. Coliiinbus niagnis ornatus honoribus. 40. Philippus Fridcricus Neapolitanus in Gallico exilio .\ustriacus dotali jure Hispaniie regna corripit moritur. 41. Pntclarum regisLusitani studiuni in lide propaganda apudCongenses. 42-43. Lu^ sitanorum in India victori;e.
:

.MLV.

1.

Vencli nonnulla restituunl Juiio, alia retincnl.

2,

3.

Summa

Pontifici officia praestare

a;mu-

lantur principes Christiani.

4, a.

Lusitaui ad

arma capessenda

in Baibaros Africs sollici-

(i-s. Militiam sacram Chiisti nuncupatam pluribus sanctionibus decorat Pontifex. 9-12. Ludovicus .\II divinitus sanatus, et per legalum ad sacram expeditionein promovendam incitatus. 13-1'i. Pax inter Hispanumel Gallum sancila, positis quihusdain conditionibus. 16, 17. Susceplam a Ferdinando expeditionem .\fricanam prosequi hortatur Pontifex. 18-20. Julius censuras intentat perduellibus ferentibus arma in Cfcsarcm. 21, 22. Nova sacramenti formula electisTrevercnsibus imposita. 23. S. Anns caput oppido Durensi adjudica.tum. 24-29. Opera cardinalis Gurcensis composita pax inler Danum ct Lubecenscs. 30-34. Hclen;e MoscoviUc Rhutenorum erroribus impiicala; nuhit .\lcxander Polonia- rex, ct quidem sno damno. 3.j-3!;t. In Tartaros expcditionem conlicere medilalur in Hungaria lahefactala, laborat Ponlifex. Polonus. 40. Pro iramunitatc Ecclesiastica 41-44. Auctum cardinalium collegium. 4j. Raymundi cardinalis Gurcensis obitus etelogium. 46-48. Margarila virgo Ravnnatensis sanctitate illustris. 49-53. Spreta; Mahumetanorum mina et multa in India a Lusitanis pr;eclare gest;i.

tantur, propositis a Pontifice sacris piajmiis.

MDVl.

!->.

6. Hhodii equiles insulam Rhodum defendere Evangelio apud .Ethiopas et Indos propagando navant operam. II, 12. Lnsitanus rex sollicitat Pontilicem de pace inter principes Chrislianos sancienda et de sepulchro Dominico recuperando, in cujus rei gratiam rosa aurea donatur. 13-13. De sacra in Syriam expeditione agitata consilia, iiromovenle c;irdinale .Ximenio. 16, 17. Fccdus initum inter Philippum Auslriacum et rcgem Anglum. 18. Judaeorum .Neophyturum edilae slniges Olissipone. 19. Expedilio Julii contra Bentivolos et Balionos et profectio ex Lrbe.

Julii II

Conslilulio .\postolica in Simoniacos.

jussi.

7-10.

Lusitani

20-22.

Quo
iii

ritu

excipiendus Pontifex ab episcopo

repetunlur

loci. 23-27.

Recuperal urhes

capltP, et in-

Icnlala3

Bentivolios censurfe. 28-32. Bononia a lyrannidc Bentivoliorum liherata. 33. Fla-

rainiic civitatcs a Vcnetis occupatae

34. Gallici
belli inler

ordines sponsalia Claudiae

cum

Saoncnses damnis afficiuntur a Genuensibus. Caiolo V abrumpunt, unde origo Mediolanensis

;

Germanos

et Gallos. 35-37.

dum Hispanum.

38, 39.

Alexandri regis Poloni;c mors

Contentiones inter Philippum Auslriacum et Ferdinanct elogium. 40. Basilii ducis .Moscovi;e

ubitus. 41. Francofordiensis

coruscantis causa apud sanclam

Academia inslituta. 42, 43. B. Bcnnonis gloria prodigiorum Sedem a Saxonibus piopugnata. 44. Christi sindon culta

menta
MDVII.

Camberiaci et illustrata miraculis. 4o. Instaurand;e basilic;c Vatican jacta a Julio fundaregula decem beneplacitorum conflrmata. 46-48. Coloniae in Americam ductae.
:

1-3. Julii

ex Bononia discessus

et in l

rbcm triumphalis ingressus.

6, 7.

Sedati

motus Genuenimperalorcm

ses et Liguria in Gallicam provinciam redacta. 8-I0. Paceiii inter Gallum ct

rcdintegrarc nililur Pontifcx.

;i

Lusitanus rex, occasionc sumpta de Turcico imperio Pcrsarum ainiis et scctis labefactato, bellum sacrum promovet. 13-20. Socotora insula cl alia; Oricnlis regiones Christo a Lusitanis restituUe, ct cxinde magnae pcr Irbem hplitiH,' significationes. 21, 22. Pontificis littenc ad principes Chrislianos de iiK-iiiida iiiler ipsus

H,

12.

concordia,

et virihus in Turcas conjungendis. 23. In America ainplificatum imperium Cliiistianum. 2i. Auclum cardinaliuni collegium. 25. Felix ohitus S. FrancisciPaulaui. 26-28. Sa-

cra aedicula Lauretana

S. Jacobi instaurata. 30.

miraculis illustrala, ct indulgiuitiis

decorata.

29.

Leges

miiitiae

Blasphemus impostor

in

Germania.

SUMMAP.HM.
MOViii.
I

VII

s.

Germano, Gallo

et

biis bollicos lai)ores in

Venetis interse conciliandis totus est Julius, et prolitetur se cuni regiTurcas suscciituruin. !I-I2. Solenincs t^iiiliaruin actioncs pro liidicis
li.

Lusilanoruni victoriis. n,

De

C.astelio

rcgiio orta

ilisccplalio; l'nt;arus

ct

Poloiius ob

ingruentia bella excusati dc nonmissisad Pontilicem logatis; Ismael Persarum re.v propbclam agit. l.'i-l.s. l'icl<ardoruni errores. Pi, 2(. Tartari ct Mosclii a Polonis lusi. 21-2. Benllvoli Rononiam tiMitaiit. 21, 2.'>. Gardinaliiim pliirium obiliis, ct novoruin creatio. 20. Si.\tiis Hobureus crciiliis C(|ucs Kliodius. 27, 2s. liilcslala l.iyiiiia a Saraciuiis C.arolus Sabaudia;
:

diix

cnsc sacralo donatus. 2ii. Sanclio contiM liipton-s ;jo-32. Paralytica sanata in ;edc l.aurelana.

bdiKjriiiii

ad iiaulragos iierliniMitiiim.

ynix.

i-i. Con.spirant

cum

1'onlilice

reges in Vcuetos.
Veneti

.'i-9.

.Moiiiti

Vciicli ut Kcclesiaslicas

urbes

re-

stituant.

10-12.

Initio certaminis

victores,

inox

delcti,

ca;Io

in

eos pugnantc.

13-13. Veneti et Bentivoli

urbes.
el

m. Placato

Pontificc,
22.

Gallorum regem.

male ad Concilium futurum provocaut. 10-18. Restitutie a Venetis Vencla virlns ifllorescit. 20, 21. Simultas cxorta inter Julium Exorla apud llelvetios bicrcsis. 2:i-2S. nraiiiini, ducc Ximenio, Afris

creptum. 29. Sopita iis iutcr Kcidinanduni ct Miiximllianuni rcgcs. 3<i, 31. Lusiliuiorum in Indiam expeditio ingens et prospera. 32, 33. (iratulaloriic lilteric imperatricis .Ktliiopum ad regeni Lusitanum. 3i. Concussa terrse motu Conslantinopolis. 3u. Henrici 'VII Anglise regis obitus ct elogium latse leges adversus provocantes ad singulare certamen.
:

MDX.

1-0.

Pactiones inter 1'ontificem

et

Venclum

initae. 7-11.

Ritns servati

in absolutione censura-

rum, et celebrata Venetiis publica lictitia. 12. Ca^sar ct Callus a^gre ferunt pacem Venetis datam. 13-13. Dissidii inter Pontificem ct ducemFerrariensem causic. Kj, 17. Divinitus edita futurorum bellorum pricsagia. 18, It. Quinque cardiuales a Julio deficiunt. 20. Turonenses ca^tus inquibus agitautur subdolse propositiones auctoritati Apostolica; hostiles. 21. Damnata a Ferdinando Hispauo schismatica molimina. 22, 23. Galli cum Bentivolis tentant Bononiam. 24-28. Neapolitani rcgni jura a Gallo ad Hispanum transmissa. 29. Judiei e regno .Neapolitano ejecti. 30-33. Bugia, Tripolis et ali;e arces ab Hispanis capta\ 31-36. Lrbs et insula Goa ab Albuquerquio recuperatae. 37. Missi sacerdotes ad Congense regnum.
Moschis et Tarlaris Poloni ab omnibus derelicti cum Turca ineunl pacem. 10, 11. Eucharistia transfossa a Judicis, divinitus integra remanet; unde Juda;i a Marchia Biandcburgensi depulsi.
38, 39. Prussia et Livonia iufestata a
:

MDXI.

l-fi.

Maximiliani
Falsitatis

ct

quorumdam cardinalium
impudcntiic

argutia; pro celebrando in Julium

conciliabulo.

7, 8.

ct

convicli schismatici. 9-13. Indictio I.ateranensis Concilii.

16-22.

sanum conciliabulum.

Contendunt ineplc schismalici jus vocand Synodi ad sc devolutum, et inchoant Pi23-29. .Seditiosos in sua contumacia perstantesab impio conatu revo-

care nititnrPontifex. 30, 31. Angelianachoriteelittera; objurgiitoriic tum ad Carvajalum, tum ad Gallorum regcm. 32-36. Judiciaria actio contra cardinales rebelles qui exauctorantur. 37-41. Dccreta conciliabuli Pisaui a Cajctano rcfutata. 42. 43. Pisis Mediolanum factiosi se

conlerunt. 44-40. Potilur Mirandula Pontifex. 47. Cardinalium creatio. 48, 49. Exercitus pro recuperanda Ferraria a Julio comparatur. 30. Mediolanensis senatus censuris perculsus.
31-33. In

conventibus Mantuanis de pace inter principes agitur. 34, 33. Hieronymus m\-

liimus a Germanis iu carccre reteutus, et B. Virginis ope liberiitus. 3C, 57. Proditi Galli a Gurcensi. 58, 39. Bononia a Gallis occupata. (lO, 61. Alidosius Ciirdinalis a duce 1'rbini trucidatus. 02. Joannes Medicieus instructus mandatis pro
0.3-07.

Bonoiiia et P>rraria recuperandis.

70.

Gallum regem ca-teri priucipes fcederati. 68, 09. Prona ad jugum subeundum Africa. Malaca captaa Lusitanis. 71. Goa oppugnata ab Indis. 72-73. In America Cuba insula
In

explorata.

MDXII.

1, 2.

Negant schismatici liberum Romse Concilium celebrari posse a Caesare mitti legatos 4. Cardinalis Scduneusis legatus .Vpostolicus ad imperatorem et ad Helvetios. 3-7. Gallorum victoriis elati schismatici PontiOcem contumacia impudenter accusant. 8-19. Inanesschismaticorum argutia; aCajetano in suis Commentariisconfutatic. 20, 21. Immane prajlium ad Ravennam commissum. 22-24. Augustiis pressus Julius pacem a Gallo
:

postulant. 3,

propositam admittere cogitur. 23-37. In Pontificem furunt schismatici. 28, 29. Post aliqiiot prorogationes, indicitur Concilium ad tertium Maii diem. 30, 31. Veteribus corruptelis e curia Komana suhlcvandis datur opera. 32-34. (Jua;sila et responsa circa ritus in Concilio servandos. 33-38. Pontificis ad Lateranenscm Basilicixm solemnis profectio, et inca?ptum Conquibus apcriuntur causa; indictionis imperata pnesulibus modestia. 44, 43. Habita a Spalatensi archiepiscopo oralio de expeditione in Turcas decerncnda. 40, 47. Secunda sessio Anglife ct Hispaniiv rcges sc profitentur Pontifici et Concilio conjunctissimos. 48-51. Pisani conciliabuli gosta rescissa; pncsulibns non accessuris ad Concilium objecta; pccna;. 32, 33. Inter sccundam et lcrtiam scssionem, multa regna adhcercnt Concilio. 34-38. Galli ab Insubria pulsi in odium schismatis. 39, 00. Cardinalis Mediceus ex hostium manibus creptus^ 01, 62. Medicei FIorentiK restituti. 03-08. Ludovico rege anathematc percusso, ruit undique
cilium. 39-41
.

Pontificis et .Egidii A'iterbiensis orationes

Concilii. 42, 43.

Prima sessio

in Italia Gallica potestas

omnium

Italorum idausu. 69, 70. Plurium Italicarum urbium oni-

VIII

SHMMAUirM.
lores
liilein

Julio .aliliciml. ll-IG.

Kcrrariaiii ivslitiierc tugit.77-si.llex

Kcnariiv diix a Ptinlilicc vtMiiain prccalur. scd jussus Navarnv. socius Galliic regis, rei^iKi pulsus. Si-S.i. Ora-

tores rejiiim Dania- ct Scotia' prolitentur se Pontifici cl Concillo adli;ercrc. 8ii-S'.t. Convcntus tum Treviris, tum Coloni;v ab iniperatore coiigrcg:;iti, iii (inihus \wmv iii chrios slatuuntur,
et cardin;iles

licem

ct

principcs, cxceptis Vcnetis

:

lur. l)2-9.>.
ret.
9t>-iis).

pu'duplles damnanlur. 90, 91. Ourcensis purpura donalus loedus inlcr Pontict Gallis inituin; dc pncda Italica inter victores certaScssionis icrlia^ Acta iniperatoris noniine (Uirccnsis Concilio l.ateranensi adh;e;

non concurientium ad Conciliuin inertia insiabroganda Pragmatica Saiictionc actum. Marcelli ad Julium oratio par;enetica. loi. Tarlarorum Prajcopiensium 103. (Juarta sessio in Poloniam irruptio, et parta de eis vicloria. 10o-107. Turciciim imperium gravissimis sedilioiiibus ccagitatur. l(KS-ll,s. In Indiis ct Congensi regiio Cliristiana res divina ope ci LusiGallia sacris intcrdicta; pncsuluni

gnis.

100-102.

Veneti
:

Concilio

se jungunt; dc

laiiorum virlule ;mita. 119. Anlonii

l.aiirerii

MinoriUe nohile laciniis.

AIVNALES ECCLESIASTICL

SIXTI IV

ANNUS

CHRISTI

1481.

1. Canl. Me/p/ietensis in Germaniam niissiis ad conci/iandos imperatoriset rerjis Bunrjarice aniAnno post Cliristiim natum millesimo mos.

quadringeutesimo

octogesimo

primo

Inilic-

Baptista ei est nomen, Genua oriundus . Addit ipsum proximo mense legationem deposuisse, atque subrogatum Ursinum Theanensem episcopum in ejus locum esse.

tione XIV, uttulit universo Cliristiauo orbi feli-

cem rerum conversionem repentinus

interitus

Mahometis II, liostis Cliristi cultorum acerbissimi, qui Rhodios iterum bello petere decreverat ea namque insula ab imminente pernicie
;

Fudere plura contra Turcas verba inania cui non modo imperii Christiani defendendi .Mahumetanique invadcndi deerat animus, sed ne quidem haere2.

Germani imperatore Frederico,

ditarias provincias a Turcicis irruptionibus tu-

Hydrimtum pulsisTurcis fuit receptum de quibus acturi, qu ordine temporum gesta sunt, tum ex Jacobi Mafiei Voiaterrani Diariis, tum ex Pontificiis litteris ejusque
liberata est. atque
:

poterat cum vero barbari retundendi spccie expeditionem confecisset, et post Mahotari
:

metis

II

mortem amplissima

recuperanda:(

di-

fionis amissffi affulgeret occasio,

non cum Mat-

temporis historicis afferemus.

Cum in Germania ordinum imperii solemnesconventus celebrandi

,

tiones

essent ad conficiendam contra Turcicas grassaac Fridericus Coesar et expeditionem

thia junxitarmainTurcas, sedveteri occupandfe Hungarise ambitione percitus, regnum Hungaricum evastavit, atque ita .Matthiam a persequendo

Bajnzetc

Matthias Hungarus ob id in concordiam redigendi essent, decretum est in sacro purpurato-

granda
jeslate

in

successore ac redintepluribus provinciis religionis inarevocavit ut .\auclerus Gcrmanus

, , ' :

Mahomelis

rum
stea,

senatu, ut cardinali Melphetensi, qui po-

accepto Innocentii VIII nomine, Sixto in Pontificatu successit, ea provincia daretur, quod

auctnr cjus femporis observat, sic inquiens " Matthias Hungarorum rex eidem, .nimirum
Bajazeti,)

maximum bellum

indixit,

et [)rorsus

idem Volaterranus ' suis ita Mnnumentis consi Senatus hodiernus habitus die Venegnat ris XIX Januarii peperit nobis legatum ad Germanos. Designatus est cardinalis Melfetensis. Legationis causa, qua affertur in vulgus, est ea
:

illum ex Danubii finibus ejecisset, nisi Frederici imperatoris exercitus ductor Pannoniam
igni et ferro, ac depopulationibus vastarc ccepisset. Verumtamen Stephanus Valachire episcopus, acceptis a Matthia rege copiis, hunc Vala-

potissimum, ut Fredericum Ceesarem et regem Hungarorum Matthiam, multos jam annos invicem conlendentes, simul conciliet eo autem
:

maturius

credunt

profecturum

ut Concilio

Mysia superiori vi et armis expoAt de .Mahometis morte repenlina deque Bajazete successore inferius nunc iustitutam de bellico apparatu ad frangendos superchia, id est,
.

liavit

Germanorum

Pontificis nomine intersil, quod apudXorimbergam, Germania; nobile ojjpidum, indictum est ad secundam diem venturae Qua Joannes dragesima? celebrandum . Et infra
:

slilis

adhuc tyranni impetus narrationem repeInterprete rege Ga/Io foedas initum cf pac-

tamus.
3.

tiones sancitx inter principes

ad Turcns

pe//endos

Viilal. .Ms. aicli.

Val. sigu.

num. 111.

I.

ii.

Niiiicl.

vol. 2. !;cu. 50.

.\xx.

ToMUS

.\.\.\.

U.w.v.

M.

SIXTI IV
'.r

ANNUS

11.

CHRISTI 1481,
iii

Italia.

Cclcbrali
rcgum

liiore

Uom;r

a Sixlo Poii-

dissimis
iiciiti

Cliristo

Palribiis sanctic

Romana^

ac principiim oraloriluis convcntns solcmncs, ut univcrsi ad sustcntanlifioc iiiia ciini

Kcclcsiic cardinaliliiis sii]ier liiijiisiuodi imini-

gravissimo

fidci
:

pcriciilo, el Cbristiana'

dani labantcm C.iiristianam rcmpuhlicani consurircrcnt, factumqiic ost, l.udoxico \1 l'r.uK'o-

rcligionis dcfcnsioiic
)ilciium

conYcneriiit (juoqiie

ad

lianc (lictam oratorcs babcnfes ad iiifrascripta

ct

rum

i'Cgc urjicntc, ut

ad sacrun'. ludlum gcrcu-

siifncicns

mandaltim

)icr

illoriKn

(lum in Turcas, cos<)uc Italia pcUcndos tirdus sanxcrint, snmptuum(]uc licllicorum oucra ad

iiullicnliciis littcras ct Iiislrttineiila ]icr

cos

cxlii-

suppcditauda

dasscm
cxtant in

inlcr
.Ms.

coiitlandamquc (jua dc rc pulilica> taC.odicc ValliccUano

militi

stipcndia

sc

jiartiti

fncrinl

'

sanctissinium (lomiiiiim iioslrum ct camcram Apostolicani cxislciilia, ct in divcrsis ac rc)iclilis convcnlionilius ct tractatibus snjicr dcfensionc ^inr^dicta Itabifis inter cos, ut
bita, ct ]icncs

liuhr Iluic C(Uifccta\ cx (jtiihus liistoria' vcritas

potiiis liauricuda cst, (jiiam cx iis scriptorilius,

dixcniiit,

qnamplurima

saliibria,

ct

utilia ac

ralionilius

rcrum gcstarum fama, vcl cx naraliorum liaud ita cxploratis liistorias suas tcxcrc consucvcrunt. conlriliutionis i. Conlractns oliligationis,
(|ui

cx sparsa

pcrncccssaria ad dcfeiisioncm camdcm rcmcdia proposita, discussa ct matnrc examinata fuerint,

cf pricsertim salulire

consilium iirTdicli

Ciiri-

stiiuiissimi
dciitis,

Franconim rcgis consulcntis ct suaquod pricfato sanclissimo domino noCbrisliauic rcligionis ct fidei Cliristianorum, im]icrator, reges. princa]iiti

ct taxationis tricnnalis ))otcnlaluiim coiitra Tiir-

tro,

utpotc

ciim.
(cln

uiiiversa',

nominc Domini Amcn. Anno Incarnadomini anno x.

jiro-

tionis DominiCiT mcdlxxxi, Iiidiciionc xiv, Pontilicatus saiictissimi in Cliristo Patris ct

domini
Patcat

Sixti divina

provideutia

jiajire

IV

omnibus evidcnlcr pracscns

inspccluris, qualiter
suiicriori .Estatc,

]iiililicum

histrnmciitnm

cum

xima

dum
fidci,

Turci

Clirisliaiiic

rcligionis ct orlliodoxa?

ac prolilcnliiim
oli-

cam

atrocissimi hostes insulam Hliodi arcta

sidione tencrcnt,ct iu Ainilia Ilydrunlinam civitalcm cum miscrabili incolariim illius clailc ct

et alii potentatiis debeant sei))sos eornmamplissimas vircs ad profugandosfidei liostes iirojiiignatores adjiingere et unirc, et ad hoc facicndiim jiixta siiarum virium faciiltatcs se stiT saiictitali obligarc, ct unam sanctissimam unioncm animorum ct virium eorumdem cum sua sanctilalc inirc. ii. Untid noii immerito fuit a sanctissimo domino noslro et reverendissiniis dominis cardiiKililius ci oraforibus ])rTfalis collaudatum,
cijics
(jiic
<'

ciiiii niliil

coiisulliiis, niliil

salubrins, ct ad ex-

horrenda

crndelitalc

occupasscnt

in.Tfalus

sanctissimus domiiuis iioslcr, (jui cum scrcnissimo FcrdiiKuitlo rcge SiciliT illtislri ct noiuiullisaliisllaliae potentatibus pro insulac dcfensione
cl Hydriinlina' civitalis rccu])cralionc possibilia

pcllcndos a fiiiibus Clirislianorum Redemptoris noslri immanissimos bosles cfficacins, quam

ut
ii,
(jtii

miliiiT CliiistiaiiiE stijicndiis siint as-

Iricti,

quiqne

unum Dcum

coluni,

unam

fidem,

unum

iirofiicntur

Bapiisma, cidcm oinnipoicnti

remcdia cx tcmpore adliiliuit, ct pro scdandis grandi per et subinovcndis non sine laborc
sanctitatcm
iiibus,
iii

suam potentatuuin

ItaliT disscnsio-

iilurimum Turci confidcbanl, intcr eosdem ]iotenlalus treuguas ct sufrcrcnlias ad certuin tnnc fcmjius cxprcssum iudixil
qtiilius
;

]iroindc attendens remiiublicani Cliristianorum, Turcis jam Ilaliam calcantibus , (luod anlca

inaiiditum fucrat, in loiige majori periculo constitntani fore,

ribus fuissct,

quain iinquam rclroactis tcin]iocl cjus dcfcnsioncm ctiaiii Koma-

norum

imiicratori, ac nnivcrsis Calliolicis rcgicx bus ct potenlatibus fidelium inciiiubere iiostri Jcsu Clirisli, ciijus vices jiarte Domini
;

Dco, cjusque vicario laiiqiiam cajiiti adliTrcant, confirmenlur, uniantur, omncs sicut vir unus eadcni mente unoque consilio in id ipsum convcniant, iit (jiiorum unum est mysiiciim Cliristi corjius, iiniis ad bcne ojierandiim el cxpngnandiiin comniiiiies hostcs sit aiiimus, ct sicut una lidcs, una ciiam sit jiietas aclionum. Idcirco jiricfatus sanctissimtisdominus iiosicr, ad qucin ulJesu Cbrisii vicaiium liujusinodi orlhodoxa; fidci ct Evangelicffi veritatis illiusque cultorum, (juonini jialcr csi, dcfcnsio principalitcr pcrtiquiquc dum advcntus iirffidictoriiin oratoiicl
:

ruin
dicto

ultra

quam

rci

magnitudo

ct

imminens

jicriculiim cxigerct, dillcrrc vidcretur, cuin pivT-

gerit in

terris

eosdcm

iin]icialorciii,

rcgcs,

princijics

et iiotentattis Cliristianorum ubilibet

exislcnlcs, tam intra (itiain cxlra Italiam, ]icr legatos, iinntios ct lillcras cuiu inslaiilia rcquisi\il, ut per coruni oratorcs iiistrnclos cum ojiportunis inandatisin almaUrbe corain saiiclitale sua ccilo cl dclcrininalo leiniiore convcnirciit

scrcnissimo rcge Fcrdinando defensioni hujusinodi infendere sub certis tunc expressis iiiodo ct forma convcnii, ct dcinde triennales induciiis iiilcr universos imjicratorcm, reges et
alios dissidcnics
jier

totum orbem constitutos

noviicr indixit; lios continuatos laborcs ad cfTecttiin

dcduccre cuiiiens, suadcnfe pricscrtim hoc,

ad consultandiim, deliberanduin ct concludciidtiin cuni eadcm banclitalc, ct rcvcrciiB.

ul jiricfertur, Christianissimo

Francorum

rege,

qui

iiiier

alios

Catliolicos

regcs et principes

bjiontancus ad hoc ojius adjutor ct coojicrator

1

Ms. Val.

sigii,

lil.

num.

19. p.

211

acccdii, et iantic cxiHMlilionis

molem

itinjilccli,

SIXTI IV ANXl'S II.

et

CHRISTI

l/t8I.

ciim

siio potentijsiino

exercitu |ir;cdccesso-

riiin siioriim

gia, liostis

reguin Francoriim seciuemio vestiejusilem infeslissimi atroces injurias

ribus ad pernecessarium o])US defensionis hujusmodi persolvere debeat speranfes quod rex
;

ulcisci tota ineiite atTectat,

cum

prfefatis reve-

suorum pra-decessorum Christianissimorum Francorum regum, qui pro fide pra?ipse inore
et A])osfolica Sede se, et sua exponere sa'i)enumero non formidarunt, se ipsum tali solutionis onere prxgravabit, quale recognoscet

reiulissimis dominis S.
sislorio

II.

E. cardiiialiluis in conet

fata,

suo secreto cougregatis \ice

nomiue

Romanae Ecclesia?, et oratores pnefati agentes omnia et singula infrascripta vice et nomine eorum potentatuum, a (|uiljus respective ad dictam dietain missi siiiit, volentes consulta, discussa, examinata, tractala et conclusa inter eos

rei

magnifudiiiem exigere,

et

sua? rcgias celsi-

tudini iu tanla Calliolica; fidci necessilate convenire.

7.
"

llein similiter

voluerunt, quod singuli

pro quibus oratores
pofentia sanctissima;

ad o|)tatum lliiem penlucere, corain nolns notariis et testibus infrascriptis deveuerunt ad liujiismodi sanctam et unaiiimem ac laudabi-

alii

iiotentafus

i)ra'dicti,

pra?fati respective, ut prfefertur, intervenerunt,-

ex nunc
stolica;

cum omni eorum

Roman;u
prjefalis

lem convenientem concordiam, ac animorumet viriuin cujuslibet eorumdem reguin, priucipum et potentatuum cum pracfato sanclissimo domino nostro, Ilomaua Ecclesia, et Sede Apostolica illiusque potentia et viribus unionein solemni stipulatione interveniente vallatam, per quam voluerunt ijuod pra'falus sanctissimus dominus uoster, ut caput ChristiantB religionis et fidei, luijusmodi sanctissimae unionis ad liujusmodi lidei confessionem caput, ductor et director existeret, et una cum collegio prtefatoruin reverendissimorum S. R. E. cardinalium pro ejusdem fidei defensione et hostium profli-

dominffi nostra'

Ecclesia; ct Sedi
unifi, ct in

Apo-

censeantur

hujus-

modi sanctissima, et apud Deum meriforia, ac commendabili animorum et virium unione,

defensionen^ ordinata, recepti unionis honorabilia principalia membra et toneantur ad opus defensionis et expugnationis persecutorum fidei

ad

fidei

pra?fatEB

et incorporati, uf pra?fata!

memorata
quaufitates
fatuin

solvere annis

singulis

summas

et

infrascriptas, juxta taxas per prae-

sancfissimum

dominum nostrum

alias

provide moderatas.
8.

Item voluerunt, quod serenissimus im-

gatione viginti (]uinque triremes instruere et serenissimo armare annis singulis teneatur
,

perator, et

omnes singuli alii Catholici reges, principes et potentatus Christianorum, cujussfatus, gradus et condilionis existant, (]uacum(]ue Ecclesiastica vel muiidana digni-

rege
et

Ferdinando prBcdicto quadraginta

inter
alias

trire-

cuuKjue
et

mes secuudum conventionem

ipsum regem

eumdem

luante, ac aliis potentalibus Italia;

(]uanlitates

unitam inslruente et arsuinmas et

taxas
eis

tate praefulgeant, possint seipsos et

et iiotenliam

eorum

vires

iu fidei

favorem prafato sanctiset

infrascriphis juxta

pcr

simo domino nostro unire,

pro

adjungere. prout

sauctissimum dominuin nostrum alias proinde inoderatas inodo et forma in prajsentibus capitulis ex|)ressa solventibus, etcuin per pra?fatum

eorum

zclo fldei et religionis iudubitanter

:

eos facturos esse speratur debeantque super hoc per pra^fafum sanctissimum dominum nostruin
sollicitare,
et eis,

sanclissimuin domimiin nostrum et alios incorporatos seu incorporandos fuerit deliberatum, quod serenissimus dominus rex Ilungaria; contra

de quibus sauctitati

Turcum bcllum
inillia

gerat

eadem

sanctitas

sua videbitur, mediis induci ad intrandum et se incorporauilum hujusmodi unioni, et contribuendum pro eorum virili ad tidei memorattC
defensionem. '9. llem (]uod omnes et singuli incorporati, et quos incorporari contingat in unione et sanctissima concordia prffifata debeant quantitates, ad quas faxffi eoruni ascendunt. promptas et paratas tenere quolibel auno, et dum desuper requisiti perpra^fatum sanctissimum dominum

quinquaginta
alii

tlorenoruin auri de camera

et rex Ferdinaiidus prffidictus

potentatus taxam eis

centum inillia, et convenientem ]u;pdicto

regi HungaricE dare et solvere teneantur,

et

modo
ordi-

forma per prEefatum sanctissimum nostrum

iiicorijoratos

ac

praulictos statucndis

ct

nandis.
6. Item voluerunt, quod pra-fatus Christianissimus Francoruni rex cum sua iiotcntia ex Romana.' nunc prsfato sanctissimo domiuo
,

Ecclesiie et Scdi Apostolica- illius(]uc i)otenliie

et

ejusdem lidei defensionem unitus sit, et in unione hujusmodi, ut uua ex ])rincii)asanclissimtc unionis , eo lioribus ejusdem columnis interveniat, et pro laudante initaj ejusdem hdei defensioue, ac illius persecutoris
viribus ad
,

nostrum fuerint, illas in aliquo loco certo et tuto depouere ad opus ipsum ])ernecessarium defensionis fidei, et non in alios usus exponendas juxta declarationem pncfatorum sanctissimi domini nosfri et collegii reverendissimorum dominorum cardinaliuin,ac potentatuum uuioni hujusmodi incorporatorum, et deinde incorjiorandorum iu locis et causis, quce expositione hujusmodi, et subventione celerius iudigere,
,

exterminatioiic, eain (luaiititatem dumtaxat, ad

et

majori periculo subjici videbunfur; nec iu

quain rex ipse seipsum

taxabit

in

pecunia vel

in classe

anno qnolibet, similiter

sfatutis

tempo-

hujusmodi taxis, et quanlitafibus possint aiit debeant computari ilhfi quanfitates. (juas uaus

srxTi IV

Axxrs

II.

christi 1481.
:

potentatmim |iraHlictonini virtute parliculariuni confnederationum earumdem persolvere tenerelur. ct solverot ctiam in dcfensionem cjus. cui solverel ab infidolihus mcmoratis. 10. X Jtcm quod pra^fala sanctissima unio ct concordia ad :lioslium fidci cxtcrminationcm
durct ct durarc dolioat |)or Irionnium. a die stipulationis prssentis contractus compulanda el ct ultra, ad sanctissimi domini nostri, et rogum, ac i)otcntatuum uiiioni iiujusmodi incorporato-

Mediolani triginta millia ducatorum Januenses quinque triremes annis singulis dicto durante
triennio, Florentini viginti millia

ducatorum
:

dux

Forrariffi (luatuor
:

triromos

Sencnses qua-

tuor triremes Lucenscs unamtrircmcm marcbio Mantuanus et Montisferrati unam triremom Bononienses duas triremes >>. Contulerunt ctiam se in illius sacri belli societatcm
: '

Alfonsus rex Lusitaniae, quem egrcgic instructam classem submisisse visuri sumus, quae

dcinccps iiicorporandorum, vel majoris partis ipsorum benei^lacitum. ii. Item voluerunt et convenerunt, quod omnes et siniruli reges, principes ct potonlatiis,

rum,

el

tamcn tardius rejam confecta \capolim appuac Fcrdinandus rcx Aragonum, qui viginti lit
;

in hac unione, ut praifortur, incorporati sunt ct uniti, ad majoris roboris firmitatem tencantur et debeant, omni excusatione seniota, ultramontani videlicet infra tres, citramontani

qui

naves majoris alvei, minoris vero alias *, sod de eo itorum inferius. >'unc roliqua, qua> sub anni initio gcsta
octo

duodocim comparavit
sint,

prosequamur. L Grassantlbus Tiircis in Calabriain, imtruiDum Italia, tur sumptu Pontificio classis.
1

vero infra unum menses in formade jure valida omnia et singula in pra?sonti sanctissim;e unionis et concordiie fideliuni iuTurcos Instrumoiito et idem Cbristianissimus contenta ratificare
:

exceptis Yenetis,

qui antea deserti a caeteris Christianis pacem a Mahomete II redemerant, bellum parabat in Turcas, ii in flnitimos Hy-

rex Francorum infra trimcstre taxam suam declarare, et per publica desupor confecta Instru-

druntino agros factis excursionibus omnia vastabant, tantusque Calabros terror invaserat ', ut
cx Italia in Hispanias, abjectis omnibus fortunis vitae servandae cupiditate, aufugerent qui
:

menta, aut litleras authenticas cum inserlione tenoris pra'seutis Instrumcnti de ratificationo ot
taxatione

vero ceperant
orarent,

arma Turcici

furoris formidine

liujusmodi
vel

nostrum, nensem, Sedis Apostolicre legatum, nomine ot vice suEB sanctilatis certificaro, qui ut ejusdom
unionis caput hujusmodi ratiticationes et taxationes ad singulorum ojusdom unionis membrorum, et polontatuum notitiam deducere non
postponet.

priofatuin sanctissimum reverendissimumcardinalem Sabi-

pavidi, abjectis in praelio armis, vitam ignave

bantur
a
aliis a

mox a Barbaris immaniter contrucidaquam ob causam Julius Aquaviva, cum copiarum parte desertus fuisset, una cum
:

ranus
ut

'-,

Turcis cfesus pcriit. de quo agit Volaternieminitque Joannes Albinus, et fugam,

Item voluerunt et convenerunl, quoJ omnia et singula prsmissa bona fide efflcaciter adiniplere debeant sub pocna mille marcarum ipso ar'^enti per illos, qui non adimplerent, co videlicet ad opus hujusincurrenda, medietate
12.
<(

vitae consuleret, capcre detrectasse narrat atque cx nostris mille quingentos cecidisse, neque incruentam fuisse victoriam Turcis, qui

paulo post Alfonsi adventura non tam temere discurrere ausi sunt, compositis tamen ordinibus, quo prcPdae spes traliebat, irrupere,

omni

et expugnationis i)ra?fat;f et adimplentibus applicauda quam reliqua aliis pcenam sanctissimus dominus noster, et singulorum polentatuum oratores pr?efati dare et solvere promisorunt toties quoties fuerit contrafactum, volentes quod piEua hujusmodi commissa exacta, vel non exacta nihilominus premissa omnia in sua firmitate remaneant, et observentur. Pro quibus omnibus adimplendis

modi defensionis

calamitatum genere Christianis insultantes. 13. Dum late ferrum flammasque circumferebant Turcae, instruehautur classos Genua; et Anconae Pontificio sumptu ad infringendos Turcicos conatus, cui cardinalem Genuensem die vigesima Februarii cuin amplissima legati Apostolici potestate prEefectum narrat Jacobus Volaterranus ' qui etiam tradit Julianum Robureum cardinalem in Galliis legatum adeo ut naviter ad elicienda auxilia incubuisse
:

et

jam dicta pcena pr;cfatus sanctissimus domiuus nosler se, et omnia l)ona Romanse Ecclesiae, oratores vero pra?fati eoruin
observandis, ac
potentatus prsedictos, et cujusque iliorum bona pra?sentia ct futura soleinniter invicem respective obligarunt, etc.
13.

Gallus subsidiariam auri vim in belli Turcici sumptus suppeditandam decreverit de illius
;

enim

oratoribus in
:

sacro senatu auditis

liaec

Prima Dominica Quadragesimae, quae prodit ad xi mensis Martii , et infra, vocati a venit Pontifice Gailorum oratores die Mercurii xiv

Uuantitates autem, quas solvere tenenprsefatae

Marlii in secreto seuatu auditi sunt. Obtulerunt

in

tur potentatus praedicti taxati

sanctis-

subsidium

belli

adversus Turcos aureorum

simae unioni incorporati sunt infrascripta', vidoserenissimus rex Ferdinandus quadralicet

:

trecenta millia, ducenta videlicet a clericali po'

ginta triremes, et serenissimo regi Hungariae, dux ut praefertur, ceiitum millia ducatorum
:

Jacob. Volat.
Jo. .\lbin.
1.

1.

de bello

in. Ms. aich. Vat. sig. num. 111. ' Volal. ubi sup. Hydrun.

' Jd. ib. '

Jacob.

Volal.

u.

.Ms.

arch. Vat. sign.

uum. 111.

SIXTI IV
testate exigcnda, caetera a sa;culari,

ANNUS

CHRISTI

48

tionibus tamen,
ignota'.

(|uoe

sub condimibi adbuc penitus sunt

et

Dominicus
est de

est,

de Passione nuncupatus, itiim

:

foslulavciant
ad

alia

l*ontilice

et

senalu

consequendam paccm

cum

l!ur-

more a Palribus ad rcin divinam qu;e quidem acla fiiit in Basilica priucipis A[ostolorum sacris autem est operatus Ba[(lista car:

gundo
10.

".

dinalis
liilra

S.

Cajcilitc,

Meliitensis

nuncii(ialus.
in

Balva cardinalis Ecdesiasticse poteslati traditits ; legatio Caroli Provincix comitis ad PonImpetravit etiam idem Julianus legatificem.

divinrc

rei

solcmnia jussit Pontirex

ad

tbrono sedens

circiimstantibus

subsellia

tus, ut
laesa!

cardinalis

Balva,

quem

postulatuui dc

cardinalibus, prccsuiibus, oratoribus, et totius curicT, ac Romani populi ct cleri proceribus,

rccitari a latere suo l)i[)lomata, qua; de Patriim

majestatis criminc vidiimis,co!ijectum((uc

a legato

in carcerem, Ecclesiastic;e polestali tradcrctur.

Consultum ilaque
Januario, narrat

Pontincem, exeunte

consensu edita erant. Eorum series adinodiim longa fuit, sed baec, quae sequunlur, exposuit
:

prffidictus Volaterranus, quis

ordo judiciarius ineacausaconstitueadus esset

Priinn Ecclesia,' nascentis initia, ct felices ejus [)cr tem()ora longa successus in eadcm postca

XXXJanuarii delectus Patrum nonnuUorum apud Neapolitanum, (nempe cardinalem), est babitus, actum est de cardinali Audegavensi, qui annos circiter duodccim a rege Francorum Ludovico carceri fiierat mancipatus ob suspicio-

decrcmenta delapsus est. Cliristi nominis victorias et

nas nostras
iii

Hoslium

deinde

triuin()bos, et rui-

ct

clades cnunierat.
[)ericulis

Acnunc

positis ante oculos

et

tandeni discriminibus,

([uibus adducta

nem

Isesge

majcstatis, qui videlicet cuni Caiolo

nionstratis(iue

cst Clirisliana respublica, ingentissimis apparatibus Tur-

Burgundorum principe in necem suam macliinatus esset. Nunc vero sludio Apostolici legali Juliani cardinalis S. Petri ad Vincula est custodia eductus, et ipsi legato a rcge judicandus
traditus
et
:

coruiii regis adversus Cbristianos

siiiie coiitra Italiaiu, in

omnes, novis.i^statc,

([uam proxima

sed legatus ahsque decreto Ponlilicis

ideo a Pontilicc dicitur
.

senatus judiciuni ejusmodi sunienduni non

petiisse

cujus imperator, bassam vocaut, magna classe Irajecit, et Hydruntiiiam civitatem occupavit borlalur, admonct ct obsecrat reges, princi[)es et potcntatus oiiines fidci ortliodox, ut qiii
:

putavit,

quid

agendum
17.

Subdit auctor de oratoribus ad PontillSiciliffi

cem

missis a Carolo Andegavensi, comite Pro-

bello laborant, (lacem iiiler se agant qui si ininus ratione aliijua paceni agere vel iiolunl, vel non possunt, inducias salteni per triennium paciscantur in proximis kal. Juuiisincipiendum
:

vinciaj, qui patrui Renati regis

contro-

versa jura ad se devoluta conlendebat:

Quarta

coavertautque quaque eoruiii arma in bellum Turcoruni, ([uilibet juxta vires suas qui si
:

Dominica Quadragesima", qutB evenit kalendis

Aprilis oratores Caroli Andegavensis Provincia;

ipsiinet ire in

beilum ne(|ueant, suo noniinc

et

regem SicilicE nominat, mortuo Renato patruo suo, cujus relictus est lueres,
comitis, qui se

urbem

ingressi sunt. Hi dies aliquot Narnia!

sum[)tu aliuni mittaiit, vel tantuni [lecunia^ ininistrent, quantuiu ipsi tolo triennio essent ex[)osituri. Recipit ideiu Pontilex in suam et Romance Sedis protectionem omnes euntes vel miltenles
iii

restiterunt, eo

quod

Pontilici et Patribus

non
:

belkiin durante tolo triennio, et toto semeslri

placerel ingredi eos tainquam regios oratores

(|ui titulus

secuturo, [)ostquain a bello redierint

domum,

suspicionem daturus videbatur Ferdinando Aragonensi tempora vero minime pati, ut suspicionibus novis augerentur niala
;

promittens se defensurum statuin omnem illorum adversus quoscumque interini olfendentes.

Pr(i[)ouit coelestia

praeinia, inonita Dei,

:

prfEsentia

18. Promulgata in Titrcas sacra militia. Opeivim navabat egiegiam Sixtus ne belluin

obsecratioues recipienti

sua, et negligenti vero a>ter-

nam damnationem
enunliat.

et

maledictionem
ipsa

suam
passiin

Quia vero

Di()loniata

accenderetur, annoque superiori triennales om-

nibus Christi fidelibus inducias imperarat, ne Cbristianum imperium opprimcretur a Turcis, atque octa\o xVprilis bujus anni die sacros solemnes coetus in Basilica Vaticana celebravit, atque inter divina mysteria, (|u;e augustiori pornpa peracta sunt, Encyclicas datas ad omnes Cbristi fideles litteras legi jussit, quibus per baptismalia sacra, perque fusuin a Cbristo in cruce cruorem soUicitati suiit, ut pacta iiiter se sequestra pace junctis animis armisquein ferocientem communeni bostem prosilirent, ([ua de re memorabili lia;c Jacobus Volaterraiius scriptis mandavit 19. MCDLXXXI, V id. Aprilis, qui dies
:

babentur, non insislam in bis pluribus verbis. Recitavit ea altiori voce a Poutificis latere, ut
S.

ain()lissimus pater Franciscus diaconus Eustacbii cardinalis Seuensis, priinuin inter diaconos cardinales locuin lenens, non (juidem iii sacra veste constitutus, ut alias ipse idem
dixi,

sedeatc Paulo
lere

11

in ffide ca[)itolina

in

simili

cerimonia, sed in quotidiana senaloria, ()uam ca|)aiu vocaut. Is nepos fuit Pii 11 Pontificis luaxinii, Poiitificatus sui

latuin evectus

anao u ad cardinaQiue pervulgcata erant Volaler-

rani lem[)oribus, iiunc vetustate etobliviune se[)ulta sunt magna ex partc, aec Regestuni Pon-

tificium liujus aani re(ieriinus; EncyclicEe tamcn litterae, de quibiis meinoral, extant in Ms.

SIXTI IV
Coilico
'

AXMUS
in alio

II.
'

ca

CIIRISTI

1/|81.

Taliiilniii

Valicani,

necnon

utilitalcm arguit, cuui nisi defcnsioni se accingant,

ValliccUana^ nostra- bibliotlieco' nobis a cardinale Baronio una cuin aiiis insiiinibus mo-

manus darc

et in servitiitem venire,
sit

[lati. ([ua;

victoriluis libuerint,

nunienlis rclido, ex quo jiauca lucc

ail

illus-

qua' (luidem qualia siut,

docciit
:

atque necesse aliorum exem|ila nos

:

Irandam liisloriam decerpsimus

20.

.\(1

iiu|)erator Constaiitinoiiolitanus,
ex|)ugiiatiir,
[irielio
:

dum

futurani

rci

nKMUoriaiu.
liliodi

Nos,

t|ui

dum

Turci insulani

su|ic-

eodeni tcuipore Hydruntinani civitatcm occupasscnt, quaiupluriuia possibilia nobis auxilia pio insulie liberatione et Hydruntinai civilatis eaiurndcm recupcralionc tcrra mariquc adliiiuiinuis et cuin civitas ipsa Ihdruiitina rccu[K'rari iion potuisset, prout nec adluic potuit, licet insula prjrdicta ab luijiismodi obsidione fueritliberata, universos Italia' potciitaliis pacare, etut invicem
riore
ct
;

anno arcta obsidione tenerent,

cadens etiam mortuus capite truiicatur Grtecorum proceres atque omnis nobilitas, depositis armis trucidanrcgia urbs tur
:

Rasciaj despotis
:

in

|)otestatcm

redactis

Trapczuutinoruin impeiator contra datam fidem occiditur rex Bosnia; in fidem siiscejitiis inter vina mactatur. Verum esi
eruti sunt oculi
:

quod

ille ait

Refj)in)ii no)i capit iluos.

22. Nolint igitur sperare Christiani

prin-

cipes et

|)0[)uli,
:

ut libertatem viclore Turco reti-

nere possint

nolint

mullum

in suis lictis blan-

pacilice viventes contra

eosdem Turcos arma

ditiis et falsis pollicitationibus confldere.

Quem

ad illorum ex Italia cxpulsionem vacarent, efticacem operain adliibere curavimus,

ct

sumerent,
siierantes

cx devictis regulis vel

cum

toleranda conditione

ipsorum |iotentatuuin facultates et vires ad id suflicerc. Cum autem nuper intellexerimus eosdem Turcos maximam classem parare, el omnibus aliis curis omissis, ad insiila> pnedicttE, Italiae, t

servatum vidcmus? Cui fidem uiii|iiaui servavit Turcus ? Abjiciant hanc falsam et inanem spem Christiani proceres, et in Deo solurn, atque in eornm dextris salutem reponant si enim viriliter pugnaverint, non solum pro[iria defcndeiit,
:

Pannonia?, et.\ustriae occupatio-

sed ah aliis
vero,

nem,

etfidei Catholicae

omnimodam

conculcaet

jam deperdita recu[)erabunt sin quod Deus avertat, in solita negligentia

:

tionem omnes suos divertissent

apcrte

coiritatus,

cognoscamus

ipsius

stevissimi

hostis

vires adeo auctas esse, et in

immensum

crevisse,

ut oiunibus Christianis principibus merito fornisi a

midandffi videanlur, neque eas posse cohiberi, plurihus et diversis locis distrahantur,

atquo desidia perseveraverint, seipsos et rem[lublicam Cliristianam perdent. UuidenimChristianis deest, quod ad victoriam consequendam desiderari possint?eis viri fortes, equi, arma, pccuniK, comineatus abunde suppetunt; adsit

atque Italiam, Germaniam, Hungariam inprimis ut hoslihus viciniores in manifesto periculo

versari, quae profecto
si

tantum voluntas pugnandi, adsit et vera religio, et ad Deum redemptorem nostrum, a cujus viis
dociinavimus, humilis et devota conversio adsit et Petri qua; nunquam deficiet fides, Pauli constantia, zelus Phinees et MathathicE, ac fortissimi Machabsei animus, et certa proculdubio
:

siugulariter etseparatim
sufficientes

invaderentur,

tantis

viribus

esse

non possent, more ]iii patris pro filiorum salute semper anxii atque soUiciti de consilio venerahilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium , et infra, per triennium a die kal. mensis Juuii proxime sequentis inchoandum treuj^uas, iuducias, seu helli moram, quas tenore
praesentium auctoritate omnipotentis Dei, et pro defensione et securitate Dorainici gregis, quem Salvator noster pascendum^ tuendum atque curandum nobis commisit, indicimus tum nonnullis interjectis subjicit Pro libertate igitur, pro liberis, pro patria, pro ipsa vita, pro
: :

de coelo promittitur ac indubitata victoria pra;cedet enim angelus Domini exercitum ejus, et unica; crucis ac Jesu Christi in ea pendentis
;

vexillum, quod humiliter intuentes, et deflxis insublime oculis, victoriam sperantes de coelo:

exurget omni[)otens
sertus

et

misericors Deus, et miplasmavit,

regeneravitj

eorum,

quos

redeiuit, exurget, et dissipabuntur inimici ejus,

et fugient

qui oderunt

eum

a facie ejus.

23. Et ut principes ipsi, et alii Cliristi fideles sic per

nos vice Dei moniti etrequisiti contra

et Christianae reli-

religione et flde Christiana, pro salute aeterna sumr.ntur arina, cuin talis immineat necessitatis articulus, a

eosdem Turcos arma sumere,

quo

se valeat legitime

nuUus

gionis ot fidei defonsioni vacare eo liberius ac securius possint, ()uo intelligetur illas, qua-

e.tcusare, et in hostes,

antequam
;

interius peneseijue et suos

viguerunt, et

trent, forti

animo proficiscautur

ulciscantur a tantis foBdissimi hujus hostis injuriis, atque imminentem sibi suoruinque

cervicibus gladium avertant.

21.

eos dissensiones (juarumlibet sus[)iciones fore sublatas, eisque licere [ler seipsos militare, et eos atque illorum slipcndiis militautes extra territoriorum suoruru fines ahsque
vigeut
inter

guerrarum

et olTensionuin

Sun

iiu[)ossibilia vel
ulilia
:

nimis ardua

cjs

iiUa siispicione,

injuugimus, aut iniuus

'

necessitas ipsa
Biill.

gnationem

[irogredi, et mittere, et

ad eorumdcni Turcoriim expuad id pecu-

nias erogare, classcmque instrucre et parere,

Biill.

Ms. perg. arch. Val. inscripl. lib. brcv. scii Ms. Vall. bibl. sign. nurn. 19. p. 158.

div. p. 244.
to. ii. ler.

20.S. et

univorsos et singulos Christiauorum [irincipes,

et

Ger. es Freher.

editioii. p.

162.

[)otcntatus Ecclesiasticos

vcl

srecularcs,

et

SIXTI IV

ANNUS

11.

fidei

rilRISTI 1'|SI

omiies Chrislifidcles, cujuscumque prBeeminentiae ac potcstatis cxislant, cliam impcriali, pontilicaii, rcgaJi, ref,Mnali,

ducali, vcl alia

vcl

quacumfunpcr

que dignitale Eccicsiastica

mundana
qui

paterna charitate omnes horlali sumus aiit miltcntes ad tam ]iiain et necessariam expeditionem sub nostra et Apostolica) Sedis protectione suscepimus eis bella aut
:

venientes

gcntcs, ac in teriis Ciu-istianonim

tcmporale

ini|H>dinieiita

(]ui)mf)doliliet infercntes

sub

spi-

dominium quomodolil)et
supradicti triennii
lcf^itimc

obtinentcs,

rilualis ct teraporalis gladii poena, ut abstineant

impedilis pcr
virili ct

lcmpus per eorum

seipsos, vel eis

commonuimus, prout
confeclis, quas ct in

in litteris nostris

desuper

ca[)itaneos

seu

tiiis,

etreliquorum

omnium

duces, pro sna

nciil, aiit

cum

notabili

parte suai

])riiici])umcl])otenfatuiimCliristianoriim regnis,

polentise ibunt vel mittenf, ut pra>l'ertur, expoalias

et

provinciis et dominiis publicari

lalius conliiietui-.
])l('iiiim

mandavimus,

secundum eorum

lacullates

in

perncccssariam cxpeditioucm per singulos dicti triennii annos erogabunt, a die arrcpti itineris, vel quam |)ecuniam iiujus-

lam saiictam

Volentes igitur litteras ipsas sortiri eilectum, et debitce omnino exe-

cutioni demandari, nobilitatemtuam in

horfamiir, et per rcligionem,

motli ])ro [)iimo aniio cro;iaverint, ct

his

quoad

in

perseveravcrint,

ac

videlicet reditum, vcl

deinde post ipsorum auxilii cessationem ad

statu, civitatibus, terris,

sex

mcnses cum eorum

dominiis, subditis, lerritoriis, ac bonis omnibus, sicut ca nunc tenent et possident sub bcatorum l'elri et Pauli, et Romante Ecclesiffi protectioue
,

recipimus alque uostra

imperatse sunt a

Sixlo [Jiajterea triennales inducia-, atque anatliematis poMia cas violaturis intentata.

Dat.

pcr passionem Salvaloris ab selerna morte redimeret subire dignatus est, per tot fldeles populos, qui in teterrimam ducti servitutem prccsidium tuum implorant ])er miseram stragem, quae tot pra;claris civitatibus, tot nationibus imminet nisi quamprimum occurratur, per gloriam et splendorem Christiaiii nomiiiis, quod a s])iircissimis hostibus totum conculcatur nisi nosmctipsos excitaverimus, te obfesfamur, et Aiiosfolica auctoritate tibi man,

Domino quam profiteris, nostri, quam iit nos

Homa;
noslri

a|)ud

S.

Petrum

anno

Incarnalionis
1'ontificatus

Dominicffi mcdlxxxi, VI

id. Aprilis,

auno

x.

24.

Exortee in Germania turha;.

in

Oliorli

tum erant
cani
',

Germania non leves motus, quo-

tenorem ct conomnibus, et per omnia serves, et cum effectu adimpleas sicuti pro Catholico animo tuo te facturum -confidimus, ne in extreino judicio apud tribiinal Dei rcus sis ellusi
ut litterarum ijisarum

damus,

tinentiain in

rum causa

describitur in Ms. Tabularii Vatinimirum Fridericum Palatinum Pibeni

Christiani sanguinis, qui e

ratiir;
ita

Pliilippum ex fratre Ludovico nepotcm, ad

quem
ado-

manibus tuis requialioquin contra obcdientes etconlumaces urgente communi periculo et necessitate, ad

septemviratus jus spectabat, filium

[ilassc,

sibi

ac debitam

illi

dignitatem in se deri-

vasse, ipsique ca in re cffiteros |)rinci|)es electores

imperatorem assensisse at Fridericum obluctalum ad sedandam ^ero controversiam, ne bcllum pareret, Sixtus proximo a promulgato superiori Diplomate die Philippum Palalinum monuit-, ut imperatas Cliristianis prin:
:

executionem contentorum in litferis ipsis procedemus. Dat. Romte a])ud S. Petrum sub annulo ])iscaforis dii; xii Aprilis anno iMCOLXXxi, Pontificatus nostri anno x . 2.>. Mahonvjtcs rcpcntina morte siihkitus. Non sutfecissent haec Pontificia ad Iraenandos Turcicos impetus liberandamque ab eorum

tyrannide Italiam adliibita studia, nisi

providciitia

divina

ci])il)us
'<

inducias religiose servaret.

filio

Mahoniefcm

II

crudelissiiiium Chri-

Dilecto

nobili viro Philippo comiti

stianoriim liostem repentina morte sustulisset.

Configit ejus obitustertia die mensisMaii sanctae

Palatino Rheni, sacri

elcctori.

Romani imperii

priiicipi

Crucis Inventioni sacra, ut hostem criicis virtute crucis triumphatricis extinctumconstaret,

salutem et xVpostolicam benedictionem. Animadverlentes Christianorum lirinci])um discordias truculcnto liosti ad communem perniciem viam in dies magis aperire, volentesque pro pastorali officio nostro his tot incommodis et periculis obviare ne in deterius serpant, postquam eo jam deductie sunt res
Dilectefili,
nostra; ut

inquit Rosius, at secunda Junii die illius famani

increliuisse
neli

Roma' ex littcris Aicolai Crucei Veapud Constantino|ioIim oratoris tradit Ja' :

cobiis Maffaeus Volaterranus

in(]uit,

Litterarum,

summa

haec erat,

regem

obiisse tertio

minime cunclandum
et
,

sit,

cum

perfi-

dissimus

vigilaatissimus hostis apparatum

maximum adversus Ilaliam Rhodum indelesso studio, ut

Germaniam

et

ex pluribus locis

duabus ferme horis ante solis occasum, cum prope Constantinopolim esset in casfris . Addit Stephanus Infissura ', Pontificem de Mahometis morte certiorem factum solemnes supplicationes decrevisse, instructoqiie
die mensis Maii,

compertum habemus, instruat, triennales inter omnes Christianos principes et ]iotentatus inducias indiximus
;

agmine

religioso

die

quarta,

quinta et sexta

Junii in suburbanis S. Petri una ciim cardina-

ad defensionem Catholicce
1

Jac. Volal.
.Ms.

),

II.

.Ms. arcli.

V.it,

si^'.

nuin. 11 cl

alii.

Slcpli.

.Ms.

Val, arch,

E.\l.

ejus

lii.

to,

u.

lei-,

Gor, edil. Frelieri

Inliss.

arcli.

Val. slgu.

uum. 111,

8
lilni?

SlXXr IV

ANNUS

niRiSTi 1481,
interpretationem poposcisse addit Turcograeca liistoria (ni forle ascrihat Maximo, (|uod de Gennadio constat) plnrcs^ine lihros de rehus fidci
nostra^ c Grajca in .Vrahicam

(|iiod Ua|)liael

de dcpiilsa cflVra |h>sIc Doo jrralias egissc, Volaterranus his verhis confir'

inat

"

llydnnito eapto, in tjno

geslo llos omnis
eijit

l)cllo

pcr trienest,

niniii

llalia>

ahsnmptus

henisjne nohiscuin

Dei providentia, auctore

perlegisse, sed vitiorum dulcedine

in

intcr hax" dc nicdio suhlalo, ad cujus nnnliuni

inortis Sixtus 1'ontifex, qui jani

linguam fraductos corruptnm .Mahiimcliciu impiclalis cocno lursisse, quan:

liam,

et

de fuga in Galalma Urhe healis Apostolis, qui eam

(jLiam rcligioiiis Chrislian;c mysteria suspicie-

luerentur, reliiu|uciida, cogilavcrat,

cum

Patri-

quemetiam prodigio, quoEcclesiasticarum ccnsiirarum in nefarios Chrislianos vis divinitus

haf

hus ac plche

lco i,M-atias affcns fahcriias claudi,

jnstitimn ac friduale sacrum iiulici juhct . Iiifercinpfnm vcniuio noiinuUos siispicatos rcfcrf Nauclerus, qui tyranni iinmanissimi pra'cipuas
res

vchcmentcr perculsum narraf. Summa, inquit, rerum sacrarum ad virum erudifum Maximum relafa, tofius Ecclepatchat,
20.

siffi

sfafus jiacatus cernehatur,

gestas pcrstringif

-.

Ipsnm

inferiisse in
Ifalicae

diis e

medio

suhlatis. Pascebat is

procinctu expcditionis SyriactE (potius

qiiamvis Syriacam lingeref) trigesimo secnndo

anno regni refertTurcograscffi

:

liisforis aucfor

',

additque eo impcranle novem pafriarchas se" Regnavif, inquit, isfe disse Constantinopoli Mechemeta frigiufa duos annos, quo regnaiite
fucre patriarcha" hi,

erudiendo, et docens ex suggesfo patriarchali templisque aliis verhum Dei liberrime, nemine impediente, singulis Dominicis ef fesfis diebus concionans. et Eraf disci|)linis philosophicis jicrpolitus
,
,

omnihns dissipopulum Dei ad piefafcm animos informando,

profluente

quadam

orationis copia supra

quam

quorum nomina
ille
:

suhjici:

mus
II.

I.

Gennadius scliolarius

doctissimiis
III.

quisqiiam alius illis temporihus prpeditus. Ac tantum percrebuif fama erudifionis ipsius et
sapientiffi,

Isidorus a

confessionihus
prsecidi
:

.loseplius
:

nt ad aures etiam Agareni regis per-

Cusas, cui
IV.

harbam

Marcns Xylocarahes suh quo initium Pcscescii in Ecclesiain VI. Dionysius metropolila introductum est Pliilippopoleos VII. Iterum Simeon Trapezuntinus,
:

Sulfanus jussif V. Simeon Trapezun-

venerif.

Accifum itaque rogavit, ut scriberet

explicationem sancti symboli fldei Christiange, sihique daref. Paruif hic Commentario cum

omni
in

lihcrtate e sacra

fheologorum disciplina
:

ojilime sapientissimeque confecto, sicutres ipsa

tinus
IX.

Vlll. Hapliael

Servius Cliarazii aucfor

multis locjuitur, afque sultano ohtulit

quem

Maximus vir doctissimus, in cujus patriarchatu Sultanum mortuum esse diximus. Ex

iis

quafuor primos liheris suffragiis electos a

clero vidimus,

comprimenfe Deo etfrainafam

lihrum per omuia hcne in Arahicam linguam conversum ipse diligenler legit, clementer accipiens ct reverenter. Ad id faciendum cum ab aliijuot palatii sui aulicis juvenihus (ChrisfiauBe
eiiini

tyranni ferociam, adeo ut Christianos frequenlare Ecclcsias, ef pafriarcliam sihi prffificere

permiserif,

adliuc

ihi

religionis nonnulli erant) adfilio

diiclus, tuiii in

piimisa

Amerufzae, qui par

et

quorum

[irimus Ccnnadius Catlio-

erat iu utriusque liugufc

facullate, Grajcse

licus Graecos a yeferihus errorihus

ahducere,
stiuluit (l\

RomauEeque conjnngere
rogatusque
mysteria,
a

Ecclcsi?e

Malioinete

ipso

Christianic lidei
illi

uf suo loco vidimus,

exposuit,

potitaque essef Consfantinopolitana Ecclesia sua lihcrlate, ni scliismatici Maliometem corrupissent

*

muuerihus, ut

pra^ficiendi dejiciondi()ue

pafriarclia;,

prouf ah impiis major auri visilli offerretur, potcstatem sihi arrogaret (]ua! infaiida servitus ad successores hactenus projiagafa esf porro Mahometein Christiana mafre natum Mahumetica deliramenfa floccifecisse traduut % atque de Christiana religionc plura percontatum, ad quem Pii II de sacrorum illius mysfe: :

impulsus. Mulfos hic vir rogatu et jussu rcgis nostroruin lihroriim in Turcicam transtiilif linguain, oinuia quidem Acfa, ef Tahulas puhlicas, Codices imperaforios, alia utilia nonnulla etiam religionis nostrae non cessabat enim sciscitari sultanus, ideutidem aliquid cognosccre, et cerfior fieri de fide Christiana sfndens. At niliil ad salufem jirofecif, non enim Deus in stolidi corde locum habet. Inter alia, quffi infcrrogans discehat, cfiam de anatliemate
Arahicae,
:

riorum
anfe

veritate extant litferae*,

morfem
II.

a
1.

Maximo patriarcha
vii.

quinetiampaulo sacri symboli

seu excominunicatione audivif, videlicel quicumque a Pontiflcihus ef sacerdofihus Christianisjusta de causa oh peccatum aut scclus e sacro cceIu expellafur, hunc falem humatum non dissolvi in terram, sed manere corpus ejus
indissolutuin cf iiitegruin in terra, consjiicique
seiiulchro talis hominis aperto, cadaver instar tympani inflatum, ef nigrum, nullo membro amisso, ne ijiso quidem cajiillo. Rursus si ve-

Raphael Volal.
I.

cogr.
.\n.

^ Naiicl.

vol. il. gen.

1.

Tiircogr. aiicl.

eod.

ii.

50.

1.

'

Tur-

Bizar.

!X.

1161. niim. 40.

Gennadio Scholario ncmo essct

Qua: narranlur de orlhodoxla Gennadii Scholarii, et de re Chrrsliana sub eo patriarcha restiluta, profeclo commentitia sunl, cum in Calholicos Hoiiianos infcslior, qua de re satis superquo dispulalnm est a nobis alio in loco. Ei his lectores iulelligeut Geiinadiuiii illum qni Latinis favit, quique ob admissa eorum dogniala e putriaruliatu extorris exulare llomam coactus fuit, alterura fuisse a GeuuadioSrholario, quem in Latinos animatuin Ecclesiam Conslautiuopolitanam ab illis avulsam rexisse compertum est.
(1)

\I.\NSI.

SIXTI IV

ANNUS

11.

CHRISTI 1481,
conflrmaf, ac Jannissaros absente apud
Baja/etlic
,

niam precibus
fieri.

el

invocalione Numinis

diviiii ei

litteris

impetrent, dissolutionem cadaveris in cinercm

Accivit
liis

Tra|)c/um
corri[)cret,

nc

Zi/imus

imperium
prai-

auditis patriarcliam, ut ejus rei

fieret
:

Baja/etbis loco, Isacio bassa

sibi

ab eo fides
ubi

qui veniens, audita snlei

cipiio auctore, illius filium,

tani postulatione, se
inisit,

planum

facturum pro-

polim

donec Constantinoreversus esset, ad solium extulisse.

primum

aliquis succurreret anallie-

matis oneri immortuus. Reverso in domicilium

Sublato itaquc tyranno, et Turcis inter se digladiantibus de recuperando Hydrunto urgeri

,

suum
quis

patriarclia, coj;itatione et
[)ra'tcritis

dis[)icicntia, si

magis cnqda

siint

consilia,

anteqnam novus

tcm|)oril)US

ea

mole

i^rc.^sus
vciiit

obiisset,

snscepta,

Patribns in

mentcm

mulicris cujusdaiu libidinosac, qua^ dc ([iiodaiu [latriarclia luiiic i[)si consuevissc famam s|)arserat, cui

vero

fama; a nemine fuerat babita fidcs is improbitate co.srnita, anatliemati illam

:

tyrannus siilisidiariaiu suis classciu submitteret. Missiis porro sui^eriori anno Ccnuam cardinalis Sabclkis legalus A|)OstoIicffi Sedis, liouoriflccfiuo exccptus a civibus obtinuerat iiiiam et viginti triremes sumptu Pontiflcio instruendas,
,

'

tres vcro aIia>Anconffi

parabantur

nec leves in

quodam

die festo subjccerat. Qna; mulier, cuin

longo ante tempore e vivis excessisset, patriarclia existimans eain, qui tantum virum infamasset, adbuc anatbemate constrictam tcnori,

ornanda cadem classe^ cujus iiu[lerium summuni Paulo Fregoso cardinali et archiepiscopo Genuensi dclatum est, intercessere difficultatcs Iblelus enim Flisciis, sive
a?dilicanda ct
:

sepulcbrum ejus aperiendum curavit. Tunc illa, miraculum Dei in eo statu, quo deposila reperlafuit, tumida turgidaquc laiilum, etnigra, nondum etiani crinibus de capile amissis. Ue ad sultanum allata, misit is ad contemjilaudam illam certos bomines, qui conteni|)Iati admiraI

Turcicis stipendiis conduclus, sive vesanolivore

incitatus, ilUiiu

ac G(uuiam

proditione

apparatum disturbare annisus, adortus submissos a

,

Pontifice ad classem

commeatus suorum opera

intercepit, clientes suos a sacra militia abduxit, piraticam adversus Lusitanos, qui Rhodo obsessffi

tione obstiipuerunt
posito,

cadavere deinde

in arca
:

arma

et

annonam
satellcs
:

inferebant, exercuit,

banc sigilio regio muniveruut diera dixerunt qua die ad videndum reverterentur. Reversis rem divinam |)atriarcba fecit, recitata precatione, qua crimen illius aboleretur, quam ut sancte nec sinelachrymis recitavit en miraculnm, arlicnli nianuum pediimque disjungi,
:

quamvis ejus

Montenegro a Lusitanis

egregie superatus sit ipsnm ergo Christiani uomiiiis proditorem Sixtus perculit auathemate,
atqiie

omnibus honoribus exuit Ad futuram rei memoriam.

'

Novit universus orbis quanto

cum

deside-

vinculasolvi, itaut ab adstantibus etiam ossiuni

crepitus audiretur. Reposito cadavere et rursus obsignato, cujus taiitum nexus onines dissolnti
fuerunt, obsignatain arcam, (|Uce id continebat,
iu sacello

rio, et nostree

patriarchico deposuerunt. Post

tri-

duum
guata

reversis regiis ministris,

et

aperta

arcaque resiapparuit corpus illud jam

:

mentis affcctu ac studio, vigilantia et sollicitudine pro defensione popnli Christiani, lioc pra^sertiiu tempore, quo furor hostinm crucis, etacrius solito iu sanguine Christiano debacchatur, pacem inter principes Christianos, et maxime Italise potentatus, in qua, quod sine lachrymis referre non possumus, jam hostes

dissolutum, de quo nihil restans nisi cinis, bomines in admirationem adduxit abeunt ad re-

memorati dominium
tis

occuparunt

conciliare

conafi fuerimus, uf exinde collectis viribus, tanpcricnlis immineutibus obviare liceret ad quod tam pra^clariim tamque salutiferum opus perageadum, cum civitatem Januensem, qute ingenti navium co|)ia, liominum ad rem niariti;

gem, qute suis oculis viderint renuntiant. Admireligionem Christianornm, veram et admirandam conflteri . Ha?c Turcograecce historiie auctor, cujus rei fides sit penes auclorera (I). Non absimile vero prodigium de Lusitano milite, qui censuris constrictus obierat, cujusque corpus terram ejiciebat, ex Indiarum Annalibus inferius aiferemus. 27. Ibletus Fliscus agr/ressus distm-dare PonHe tificiam classem anathemate plectitur. secuta porro inter Turcas intestina dissensione post Mabometis mortem consentiunt universi iiistorici et Volaterranus ex Veneti oratoris
rari ille, stupescere

mam

exercitatissiraorum multitudine, et coete,

rarum rerum qua; ad hnjusmodi negotium feliciter peragendum conducere videbautur, opportunitate abundat, in primis pacare, et seditiones, qusE in ea vigere
lere, vel saltein

consueverunt vel tolad tetnpus sedare, op[)ortunum

'

Sleph.

Infiss.

1.

v. el Bizar.

1.

sis.

- ^ Sixl.

IV. lib. Bull. lxii.

p. 22;i.

(1) Ex Malassi TurcogiiTcia narrat hic annalista prodigiuin de homine, cujus cadaver, eo quod anathemate damnatus obiisset, foede adeo inlumuerat, ul Mahometi Turcaruin principi ad spectaculunl invitalo horroren), et erga sacra Christianorum reverentiam incusseril. Id genus cadaverum ^pmiioU^roxj; Gra;ci appellant, eamque familiarem esse pcEnam eorum, qui anathemate iuusti deceduut, lestalur Allalius in Epistola ad Zacchiam apud Bollandistas in histnria palriarcharum GraBCorum ante ton)nii) i Augusti pag. 204. An vera illi narrent, nec affionare audent Bollandistic, nec abnueie ; sed quemadmodum interdum id accidere poluisse admittnnl, ita pariter, et sa;pe continu'ere

negant, planeque opposilum tuentur opinionem arguinenlo probant.

A.N.N.

iis

qui

apud Grie.os schi=malicos veiam

potestateiii aiialhcnijtis inlligcndi pernMiiere

lioi;

.Mansi.
.\I,

ToMis

.\.\X

1Uy.\.

10
faclu

SIXTI IV ANN'US
fore cxistimavissomus,

riiRisTi 1481

diloclum filium

stando subsidio insuKT Rhodi, qua func obsi-

nostrum Joannom Raptistam S. Vili in Macollo diaconum cardinalom qucm alias in arduis RomaniT Ecclcsia> robus prudcntcr fortitorquc vorsatuni novcramus, de fratrum nostrorum consilio lciralnm de latcrc ad ipsam civilatcm Januensem pro paranda classe contra Inrcos,
,

dioneTurcorum cingobatur. dictus Montenegro

gonlo ipsius
aninio
illas

Ibloli

ipsius(|ue favore sutTulfus,

ct

expugnnndi

capiendi eas bostili-

ter invasit,

Deo placuit, per virtufom Porfug.Tlonsium virorum fortium ipso Monsicut

verum

civitatem Hydrunli(|ui, ut omnibus noluni prout occupant dc pncscnti, nam occnpavoranl, cidcmque cardinali infer alia transmisimus ut lilleris vel nunliis propriis seu injnnximus,
est,
,

unam ex triremibus nos per breve propter tantum facinus dicfo cardinali legato mandavissemus, ut ipsum Ibletum oxcommunicatum putcnogro pirata vulnoratus
suis amisif. Insuper

cum

blice declararet, prout etiam dcclaravit, Ibletus

nlias. prout sibi molius vidorotur. potentatus Italiiv pnedictos, et maxime diota' civitatis dissensionum et perturbationum auctores ad pa-

intra se liabendam, vel discordiarum hujusmodi intormissionilius facicndam pro tanta

com

fidei Cbrislianffinecessilate

exbortarelur, easque

contcmptis clavibus et censuris hujusmodi, non solum a divinis abslinere confempsit verum etiam ne sihi subditi et suhjecti absfinerent probibuit. Dc quibus omnibus partim ex processibus rifc ef solemiiitor por dictum cardinalem agifatis, et uf depositione fideli pluipse,
,

sub cxcommunicationis

et interdicti sentcnfiis,

rimorum testium
consistorio
secreto

ac

facfi

evidentia

noforie
fratribus

ccnsuris et pffnis Ecclesiasticis ctiam formidal>ilibus moneret, ut ab armis et controversiis (]uibus per pra-fatum bujusmodi desisferenf
:

nobis conslaf, prout

et prsefafus

cardinalis in
et

coram

nobis

nostris de pra?missis relationem fecit fidelem.

cardinalem diligentcr peractis, iniquifatis filius ll)letus de Flisco, clcricus Janucnsis, et tnm noster ct Apostolica- Scdis notarius, qui nonnulla
Janufc circumvicinis detinet, castra in pra>missarum exbortationis et monitionis non ifrnarus, spiritu tentalioniselalus, exbortalionc,
locis

Nos

igifur altendcntes, quod prafatus Ibletus classcm bujusmodi imo negotium fidei, defensionem populi Christiani expugnationem infidelium, salufem ItalijE, etcommune bonum
, ,

Christianitafis,
et

qunnfum

iri

eo

fuit,

impedivit,

monitionibus, ac ccnsuris et pwnis hujusmodi spretis, tam sanctum opus atque neccssarium

omnimode perturbare conatus semel noctis tempore cum quingentis fere hominibus arniatis diversis g:encril)us arniorum, appositis scalis ad moenia dicta? civitatis, ct i>erforatis maniiipsam hosliliter ingressus fuit bus ejusdem
, ,

prosequens quasi stipcndiatus ab eisfavorem Turcorum hostium nominis Christiani, etiam quantum in eo fuit, procuravit. quodque nobis ad culpam pofius quam ad clementiam ascribi posset si lam graves excessus ct enormia facinora conniventibus oculis transiremus ex prsemissis et ex certis aliis causis nobis notis, quas hic pro expressis haberi volumus, sancta; et in;

ingcnti perturbatione ipsius legati, etapparalus dicttc classis, et niliilominus interim sem-

cum

dividuse Trinifatis Patris,

et

Filii,

et Spiritus

Sancti

nomine

invocato, de frafrum pra>dicto-

per retinuit apud se publicum pirafam vocatum Montenegro, qui non solum alios depra^datus fuit, verum eliam cuni nos certam quautitatem grani pro expeditione diclaj classis ad dictam civitatem Janucnsem mitteremus, sub fide et salvo conductu dicli Ibleti, de grano bujusmodi
secure transporfando
;

rum

consilio pariter etassensu, prEefatum Ible-

tum tanquam rebellem mandatorum Apostolicorum, et confomptorem clavium, ac perfurbaforem defensionis Christianorum, et fauforem necnon excommunicatum, et pro infidelium tali publice denuntiatum, ordine ef privilegio
,

attamen pra?latus Ibletus

clcricali, ac profonofariatus officio,

siifniis,

honore, in-

animo

et intentione

sem, confra suum

disturbandi dictam classalvum conduclum hujus-

necnon prferogativis quibuscumque, ac

modi
in

perlidiose veniendo,

granuni pra^dictum

omni Ecclesiastica et mundana dignitate, necnon feudis et bonis, qua* fam a Romana quam
aliis Ecclesiis

per piratam

memoratum suum usum convertit,

surripi fecit, illud(jue

el licet requisitus plu-

et

sentenlentialiter

monasferiis obtinet , et infra privamus, ef tanquam memetc. Dat.

ries restilucre promiserit, tamen id facere recusavit, prout recusat de prfesenti, in contempfum et

bruni putridum ab Ecclesia separamus,

Roiiiai

apud S. Petrum anno Incarnationis Donon. Julii

,

vilipendium Sedis

et

grave prajjudicium

minicae mcdlxxxi, IV
nostri

Pontificatus

classisprtedictarum, necnon i>cjora malis accujnulando ad impediendam dictam classem remos, et armamenta, ac homines sub ejus jurisqui pretio ad negotium dictione conslitutos
,

anno x

28. Classis sacra

et

prece a Pontificelustratiir,

Bydnintum

obsidione piessian recipitur.

ipsius classis conducti fueranf, ne obligationi, qua astricti erant, satisfacerent, et in classemse

Repressa sunt impia Ibleti molimina aGenuensibus, siquidem tradit Jacobus Volaterranus in Diariis suis, exeunte Junio Pontificiam classem,
'

conrerront, multiiilicitor inipedivit. Porro cum duae naves caravellse nuucupataj, ut dicitur, ex rcnio 1'orlugalliee venirent armatfe pro prac-

'

Volal,

1.

II.

itt

Ms.

arcli. Vut.

sign. mioi. 111. .\ug. Just.

I.

et alii.

SIXTI IV
qu?e Gcniife

ANXUS

11.

CHRISTI 1481.
tuam,
et nt

11

comparata

fiierat,

per Tyberis al-

facicin

veum ad Urbem
deret, lustratam
:

appulisse, additciue soleinui

ac victoriam ad sanctam

stipulam siccam persequere, Sedem haiic reporta

:

ritu sacra prece, ut feliciter in

boslem contenin^iuit,

manet
gafo

te ccrte

de crudeli etimpio hoste insiguis

Ad ultimam,
iii

meiisis

triumjihus.

llis dicfis,

annuhKiue

et

vexillis le-

(luo (loinmemoratio Apostoli Pauli celebratur, cum nuntiatum jam esset classem perTyberim advontare, niovit se Pootifex sub ortum solis ex Valicano, Palribus aliquibus comitantibus, et ad ejusdem Apos-

Junii, quae fuit dics sabbati,

traditis,

prffifecfis

omnibus ad osculuni

pedis admissis, cruceque in eoruin pectore fixa, dimissus senatus est. Ponlifex cuni Patribus et
fre(|ucnlibus pradalis,
fis

et

cujuscum(|uc diguitaqui visendi studio fre-

et ordinis liominibus,

toli

Basiiicam est profectns

Et infra

"

Pe-

racta divina re,

benedixit Pontifex ox cerimo-

nialibus libris vexilla duo, quse

eodem

die so-

queutes veuerauf, ad viciuum sancta? Basilicaj fiumen, ubi ad ripam tiiremes cousisfebant, devenit, allatus lecticaridrmn humeris, triremes
singulas ex ipsolitfore peilustrans, singulasque benedixit .
29.

lemni pompa
legato
classis
ita

data
.

fuere cardinali

Genuensi

ritum

Nonnullis interpositis verbis, Pontifex ad illum se condescribit

:

Pluribus inferjecfis, addit Raphael Vola-

vertens

ait:

Venerabilisfrater, superioribusmen-

terraniis

elassem Alfonsi regis

nt

I.usitaniffi vige-

sibus benignitate Apostolicae Sedis, et meritis

tuis exigentibus
,

siina ocfava Augusfi dic per amiiein

Tyberim

in

cum

et
te

rectum Apostolicte
tit.

Urbem
vero
labria;

venisse,

uimirum

Pontificia

prece

Sedi esse arbifraremur,

S. Anastasia? pre-

sacraretur, in Turcos vela factura. Urgebafur

sbyterum cardiualem creavimus, sperantes dignitatem hanc tuam ortliodoxa fidei et Sedi
Apostolic profuturam, et qusa tibi pro illius liouore etiam commodo esset injuugenda prompto et indefesso animo esses imjdeturus, etiam cum capitis tui certo discrimine evenit ut paulo post hostes fidei nostrac Turci in Itaiiam trajicientes Hydrunlnm civitatem Apulia; occuparent, quod sine suspiriis rcferre vix possumus, nunc etiam occupant eam ob rem nos paratam classem decrevimns, atiiue illi homi;
:

ohsidio

tum acerrime terra mari^iue Ilydrunti et quidem mari ab Aifonso duce Ca:

hostium uaves captas refert Stephauus Infissura pra-liumque illud iiavale

|)lures
'

pluribus describit Joaiines Albinus -, additque pranla Ilalica fuisse onustas, afciue navem prastoriam, qua Admefes bassa vehebatur, singulari prodigio e nostrorum manilnis evasisse. Cometiam fuere ferra plures pugn^ et cuniculis et impressionibus oppuguafi Turca?,
missai
,

nem

prmficere cupientes,
,

<|ui

sanctum opus cou-

auctoritate sustinere, laboreque silio regere exequi sciret et posset, occurristitu oculismentis nostra\ qui inter ca?teros tui ordinis duram hanc, nec minus necessariam provinciam obedienter subiturus esses. Itaque de consilio et

ue(iue illi niinus audacfer missilibus ollisque sulphure opplefis fiammas evomenfibus submovere nosfros, ac moenia infrepide tueri annileliantur; et
ibi
vi
iit)i

plurimum

periculi osfeudebatur,
:

cumque in omiies urbis partes impetus factus esset, superataque ascensu mcenia, neque ob subjecfam fossam in
majori obsistebaut

assensu bujus sacri Apostolici senatus, legatum classis ApostolicEe designavimus. Venisti nnnc, Deo duce, parafam classem fecum adduxisti, fidelibus et strenuis viris instructam, eam ante oculos habemus, prsefectos uniuscujusque triremis et intuemur et noscimus, spem
te

urbem miles
recepfui
fuisse

posset penetrarc, plures e nosfris

et

telorum tempestate discerpti sunt,

datum
non

signum

con^iuesfi

'

vero suut Ligures

ipsis

primuin pugnffi ineundse ordiuem

datum.Demum
lauguereuf,

Barbari

novarum imprescuuuclius,
qui

sionum metu concussi, cum auxiliorum expectatioue

eam
cati

victoriae prfffereutes,

quam

et

nos auspite,

ac Selimus

animo sumus,
ila

et tu

ipse ante alios tanta

Ablonem
quos

Macedonife

portum

maritimamque
,

vuitus alacritate polliceris.

et
fili,

Hortamur

frater
ii

orain pra?sidio tnebatur, duui Cerauniis populis

Cliristiaua
classis

te

geras, ut ex legatione liac tua

premebat
Illyriis

suppetias

proveniant fructns, quos in raente concepimus, et proculdubio, Domino etiam adjuvante, speramus Dominum Jesum C.hristum redemptorem nostrum, cujus causam agis, propitium tilu
:

ferre nitebatur, inito

cum

certamine ad

Saxa Acroceraunia fugafus captusiine esset, et Maliumefeni imperatoiem obiisse, uec submitti
fjajazethe

auxilia

accepissent,

nos et senatum nostrum nullo vel loco vel tempori defuturos tibi persuadeas. Magno animo rem aggredere, et in Doinino Deo nostro spem pone, qui non sinet Petri naviculam inergi, nec fideliter in vinea sua operantes vel deserel vel mercede fiaudabit. .\ccede ad nos, fili, cape annulum diguitatis, etde manibns nostris phrygiata ad sanctum opus vexilla
esse confide
:

nati incolumitatein pacti

animo conslerHydruntum dediderunt.

Comportarant jam sua

in naves, cuin vis;e sunt

in iis puellulae .\p|)uite barbarico cultu iuduf;e,

quas secum abducebant, quare ad justain indiguationern abducti Christiani iu illos, ut in foedifragos impetum fecissent, eosque gladio concidissent nisi Alfonsus ipsos vitie servasset,
, '

prompto animo

et obviis

manibus apprehende.

Stuph.
sup.

liilii.

.\U.

Val. sigu. uuiii. 111.

Hyiliunt.
ulii

Su. Albiu. de bello

'

Jo. .\lbin. dc

bdlo

H\ilriint. Volat. ubi sup. Jo. .\lb.

His praecedentibus, constanter disperdecos ante

12
iHiihus postoa in
l)ollis;

sixTi IV
Italicis

Axxrs
;

1 1

ciiuisTi
millia

I'i8l,

usiii? ost

pars

auroorum daro

ohslrictus orat, ad distra-

Ponlifici ul belli socio in

30.

pr.Tdam
littcrae.

cessit.

liendas vircs Turcicas in provincias Hnngaria;

Fcrd/nandi

Sicili.r

)-cr/is

ad

Sixtinn

dc hac victoria latircatx

Reccptiini
Septembris
suis

porro
dio,

Hydruntuin
ut

est

decimo

cuuKiue Valachiam supcrioiom Slopliaiio Valachia' opisoopo diire rccupcrassc diximus, plurosiiuo :ilias rctulisset vicliiiilimas inoiirroliat,

.lacohus

MatTous

Yolatorraniis

torias,

iiisi
;

Friderioiis

iinpcralor

illuin

bcllo
e

cousignat Moinuuontis ', ac lanroatas rordinandi regis ad Sixlum datas littcras addnoit Ilodio. imiuit, x So|)lomI)ris, recuporatuin ost llydruntuin ah cxorcitu rogio ef Xysti. Vidi Of;o litloras rcijias Ferdinandi ail Ponlillooin, oain
:

|ioliissot

addit iNaiioicriis alias

provincias

Mahuinetica servitute ad Christianuni imperium iNicolaus Macodonia? oliiii diix morroiiaolas tuo Mahumcto slatiiu amissam dilioncm oum
:

iiigenti

Turcarum

credc rccuperavit, nec dissi-

victoriam nuntiantis. Sanctissimo et hcatissimo doniino nostro

<(

papa^.

Sanclissiinoothoalissime patcr
et

ot

domiiic,

])0st

humilom

l)cdnni

commondationcm, ct oscula hoatorum. liluxit tandom dios

lilialem

illa, ()uam diutissimo vohcmcntissimcqne optavimus. Recci)tum est Ilydruntum decima mensis hujus dic cjusquc hora foro tortia, ctquidcm cum summo sanctilatis \estr;c mcoqno honore, dedidernnt incredihilique utriusque gloria enim id nohis liostes cum jam tueri id diutius non posscnt, possideturque ah Alfonso primorecigenito meo, liostihus ipsis cedentibus pionti])us(ine seso in trironies, quas voriti nc (juid por militum nostrornm impctnm Irucidationis acciperent, paulo ante hoc ipso proposito in mare deduxcrant. Gaiideo itaquccgo, inccdoque adeo omnil)US hotitiis, ul iis pccne occupatus ne scribere quidem ad sanctitalcm vestram possim, ut par esset, latius tamen scriham mox
: , ;

. Inforre quoqne Turcico iinpcrioarina oapto Ilydrnnto meditatum Alfonsum ducem Calahri;c refert Joannes Alhinus, cnm maxima popiilornm pars inilitesqno omnos Byzanliiiin provolassent ubi Mahometis morle cognita inter fratres ccrlamon exarsil sed cardinalein Lignrem, nimirum Paulum Fregosum,quiPontificite classi pra!erat,liherat8B

milia egit Joanncs Cernovichius

Sixli mandato viginti conlonluin gloria frircmes Ligusticas ad ostia Tyhcrina rednxisse: tum iniqueperstringil Pontificem ahjectas ideo urgenda? in Tnrcam victoriio ciiias, quod conItalia'
,

cepta bello Etrusco in Ferdinaiuium odia nondum posuisset. Sed ad rei veritatem collocanin luce, ct aspersam iniciuc Sixto labeni cluondam dignissima fide Monumenta producenius, atquo in primis repetenda altius eslrerum gestarum memoria,ut Ferdinandus Sedi Apo-

dain

etiam latissime, rcmquc omnem quo gesta est ordine refcram. Laelitiarum autem liarum causa cst illa potissimum quod post iilud idem oppi-

dum rcceptum rognum meum,

Italiaque, et uni-

versns orhis Christianus a prBesentissimo periculo vidcntur jam liherati, videlicetvestra! sanctitati perinde ac milii ipsi jure censeo, quod simul nonion suo uno hoc hcncficio reddidcrit jam fcternum simul apud Deum immortalem sit gratiam consecutura, qucC et sit perpetuae et in
:

pro acccpto illius heneficio corona intuleril, inito cum FlorenNcapolitana tinis foedere omnia ad suam dignitatem Pontificiumque dcdecus retulerit, non servalis confecTurcatis cuni Romana Ecclesia paclionibus rum tyranno invadendi regni Neapolitani occasioncm dederit, missa illi Genucnsi el Pontificia classe suhsidiaria adeo socios sprevcrit,
slolica.'

injurias

ut

annona laborantihus commcatum aurumve

hac ot in altcra vita voluptati. Dat. Baroli xi Septembris iMCDLXXxi. Ejusdem sanctitalis vestra; devotissimus filius Ferdinanrtus rex Sicilisc . 31. ConsiIii(m de bello in Turcician ipsum imperium inferendo, Ferdinandi culpa, non Sixti
inane
efficitur.

In eo hello

absumpta

in servi-

tutemve adducta ad viginti quinque Christianorum millia testatur Joannes Alhinns -, ac Ferdinandum ad sumptus in rem militarein faciendos non modo decimas e sacerdotiis coegisse, vcrum 1'ontifioio pcrmissu vasa quoque sacra et donaria conflasse tradunt, regemquc MatUiiam Hungaria? duo delectorum cquitum millia Turcicis preeliis assueta subsidio misisse ^ Intorea idem Matlhias, cui Fcrdinandus foedero contum
1

suppeditare turpissime recusaverit, nec permiseritab iis priinain impressioncm in Hydruntuin ficri quibus exulccrati Lignres hellicos labores suscipere dedignati sunt ad amplificanduiu illius imperium, qui cgontibus cibariis illa crudeliteret avare suhduxisset. Cuni itaque ad Romana litlora applicuisseiit, ct Fcrdinandus rex iiiisso oratorc Sixlum dcprecarctnr, ut olassem conlra Turoas dimitleret, et illi sa^vientem cpidemiain, inopiam commoatuum, lapsum opiiorluiuim sulcandi maris
niodicuin
:

toinpus,

hvcmcmque

ingruontoin prcctexereut

Sixlusveroad faciendos bellicos sumptus argenteam supcllectilem ct sacra vasa conflare, ncc non tliyaram dislinctam goinmis oppignerare paratus esset, re deinum infocta oh adverdetreclantihus Ligurihus sam tempestatem
,

nov;e cxpoditionis labores snsci|)crc, Ferdiiiandi

regis consilia fracta sunt, ut refert Jacohus Vo-

Volat.

^Boniin. 4. dec. 6. nydrimt. vol. 2. gea. 30. p. 212. Naucl.

1.

III.

Ms. arch. Vat. sjgn. eod. nnm.

.Ms.

laterranns, qni liabitas ea de re conccrtationcs

' .\lh. ilc lielh)
lil.

Vallic. sigD.

B.

num. 19

acciirate descrihit
classis

(cCaplo Ilydrunto, Ponlificia

ahscessit

Fcrdinaudus

qui Velonam

sixxr IV

Axxus

nmisTi 14S1
cdita est,
in eos pra-cipue,
sit

13
qui primas partes

olim Apolloniam, Turcis eripere muditabatur,

Ancllum oratorem
ret, ut

misit, qui a Pontilice flagita-

sumpseruut, ut miscrabile

eani reclire ad bellum juberet. Excusavit legatus Paulus Fregosus tit. S. Anastasia3 pres:

sed referre etiam, et audire

non vidisse modo, Sub et infra

:

conditiouilius tandeiii paulo post cladein acce-

bytcr cardinalis navicularios lue laborare

tum
;

ptam recuperata urbecula

est, ut audisti el opi;

inopia rerum, ut quadraginta qui[i(|ue

millia

aureorum
nuensis,
peroravit

classi

reficiendaj

non

sufficerent

singuli cum siunor, X Sei)tenibris niensis gulis vcslibus, et signata pecunia abire per-

cumque remissius
:

ageret Julianus Stella Geita

missi sunt

cietera in potestatein ducis perve-

postulata venia,

a|)ud Ponlificem

nere. Instrumenta bellica multa et

niciitorum

(lutc

l)Oiiibardas

mira tordicimus capla

;
,

cons|iectum llydrunli appu)it classis tua, exposilis in terra nonnullis

32. L't

primum
filio

in

sciitingenta ibi

inventa sunt, res certe a;stima-

tionis maximffi, sed

latiiiii,

nostris, rcgio
ct

inii)eratori cxercitus

opcram

(luid classi tucC

quid ad Genueuses tuos reconcessum, patcr saiiclc,

studiuni nostrum obtulimus. Uuani amantcr

sint habiti sciunt ipsi, ct
:

iiiiul,

illi

nos nou utique

nostra; incnio-

ullic,

ignoi'amus
rcs
inille

tamen
a

officii et fidei

pcr iiiimortalcm Deuiii,ne sagitt;c (luidcin dc nobis vel potius de te habila ralio, cui pra;ci|)uc, ut dixi, habendie sunt gratia; . Aliisinterjectis
((
:

ct

(|uiiigentos sagitlarios in terram

que

exposuimus,

quibus

tali

arliflcio

sagiltce

in

hostes einitleljanlur, ut (luicuiiKiue partcni aliquam corporis e muris profcirel iilico traiufixus

cadcbat

tantusque inde timor a nostris Turcos non inodo erumpere, ut consueverant, sed ne ostendere quidem sc aliquo in loco poslea ausi sint. Atque hoc non niodo velim existimcs, quod toti orbi notuin cupio, nisi haec
:

invaserat, ut

tua ciassis illuc acccssisset

Hydiuntum hoc
:

anno nequaquam

in

ditiones regis rcdiisset

id

fatentur ingenue, qui veritati,

Cliristiana

uon

gratiie ser-

viunt. Tiin ante alios debct rex, pater sancle, et

quod Genuenses tuos quod veliut alii, loco moveri suo vcritas non dcbet, nec potest civitas abscondi sujiia inontem posita futura tempora
respublica
,

illuc miscris. Dicant

de bis judicium dabunt sed luinc missa ha;c facio. Audientcs prtcterca impcratorum ipsuiu
:

instructis aciebus muros aggredi, et onuii conatu hostem invadere, ut, si daret Deus, urbe tunc potiretur, ad euin accessimus, rogavimus

Sed posterum hoc accipe, beatissime Poutifcx, idque vcl malignitati, vcl avaritia adscribe, ut vidctur. Laborabal classis tua annoiia, qiuc lamen non in dies, sed in horas submiuistrari dcbeat a uostris, petivimus dari nobis ab impcratore inutuos aureos duccntos in paucos admodum dies, utquousque adveheretur aunona,pecuiiia nobis consulcrcmus illud id nou possc iinpietatcm omni fcmpore rcfercndam dixit. salutem sibi, patria; et liberis, ac toti regno, ne dicam Italiae, et Christiano orbi exhibcbamus cum vitte discrimine, et nobis unius vcl duorum dierum panis negatus est. Videquid spei in ca*teris ponendum erat. Considera ergo, quo in eum aiiimo simus omnes, et si cui sit^ vel esse possit rcdcundi desidcrium. lu calamitate et reruin suarum discriminc positus nos despexit, quid nunc agcndum putamus, cui jam fortuna arridct, et Apulia tota etiain'.' Tandcin devictis hos; 1

tibus

|)rimas jiarles ut iiobis concederct, qui ejus ge-

triumphum Romano more apud Ncapolitanos suos parari sibi intelligo. Refert Anellus oralor commoda Cliristianis et inconimoda
,
:

quibus quotidie erant cum nostris ccrtamina accedcbat agilitas nostroruin liominum, qui in moiilibus
ncris beili
ignari, et
:

non eranuis

liostibusplurima provcnire posse, si redeamus non video ego jam urgenle Hyeine quse possint cominoda nostris aut hostibus incoiiimoda provenire. Inslat Octobris incnsis jain dics tertius,

scopulis nati et cducali ila inuros ut scalas ascendunt. Pollicebamur ei, pater sancte, certain \ictoriaiii, ct annuissct proculdubio Dcus
et

parari necessaria pauci.s diebus iion possuut

:

iiobis, et pctitionibus

nostris, si ille annuissct sed quod inviderel gloria; tuae et nostnc, \el avaritia ductus, quod in urbis dire|itione prinuc essent suic, noii nostrtc copia', ncgavit id vellc,
:

Dicit (ucmpc Aiicllus FLidiiiaiKli oraEt infra tor) YeloucC expugnalioiicin lacilcni lorc cgo
<>
:

causatus nonnulla parvi momenti adniodum scd voluit Deus, quod iii intimis atrcclibus do:

dierum multoruin cjus o|)us cxistimo. Millo facilcs portus qui opporluno tcmporc auni occupari iiuu possinl sed arcis iii monlibus posila.', uatura loci, ct luiiiiaiia dpe
difficilem

puto, et

niuiiita', (luis
taiii

hoc

aiini

lciupuic

sibi

\icloiiaiii

contrarium cuncta reciderent. Inituin a suis prwliuin est ad inuros, et inagno iinpctu concursum tormcnta a noin
:

luinuis et dulcmus,

quod

facilc polliccri

polcst?

Hydrunlum solum
ca'|iluiii cst, in re-

sit

nobiscxeini)Io,quod iu lerra,qua posilunivix

scxto niciisc,
33. His

quo obsideri

stris [iluribus in locis cinissa

uiio niomeiilo, cl

giaiu polcslaleiii dcvcnit.

vires

omnes exercitus in unuin adduct, valide hostes conatus omnis cxcrcitus sustinentcs, et ipsi ex su|)erioribus tormcnta emittunl taiilo
impetu
et

omnibus nequaquam obstanlibus,

inslabat orator de redilu

illuiu

cum

Pontifice

inilis

coiidilioiiibus urgciis, ferocia cjus xerba

frequcntia, ut nostris

pedem
iii

referre

necessariuin luerit, ac tanta ca;des

nostros

magnifica magis quani vcra non debcre sanctum opus inipcdirc, et in hac pra-senti occasione

14
oniitii

SIXTI IV

AXXLS

II.

CHRISTI

I'i81,

damnosmn

o??c
:

tofi

orbi Cliristiano, et

mithra Pontificia,

ost

etiam argenti reliqnum.

:

ifinoininiosum valdo

raro antom nno in sppoiilo

videri tot olasses adeo instrnotas in liollum ad-

quo nostra quofidiana iifimur mensa in opiis Doi sancfum cuncta conflabimus, damascenam
mitliram gestabimiis,
gravabit
si

vorsusTurcas Adest enim liwc tua, pater sancto, triromibus qninque et vifinti a Genuensibus ab Ilispanoriim ro^c naves quatnor majrnfc Ferdinando naves itidem magn;e ooto et viginti,
: : :

aiiream

gommatamque

non hahebimus, quce nu'nus cliam pondere nos

vitro utemur, si aurea pocula in Dei ministerium erunt conversa fictilibus co-nare non dedignabimur (luod Pontiflces Romani
: :
,

duodecim alia naviijia, quipcaravcllas appellant Lusitanornm voro rege cjusdem generis
ac
:

mulli, ct sanctissimi pafres furpe

non putarunt.

navigia quatuor viginti, quse tu, beatissime |)ater, supcrioribns diebus propriis oculis supra

Respiciat nos postea de exoelso suo sancto Pater

omniiiofens,

et

vicarium

Tyiiorim
diversi

amnom

porspexisti.

Sunt

et regis niei

noratum

in terris,

suum non sinet inhoquem tam fideliter communi

et

naves decem magnio, triremes triginta, et alia generis iiavigia decem. Quis unquam nostris tomporibns tot simul vel audivit, vel vidit?qnis nogat iianc occasionem rei bene gerendai omitti non dcbere?Proptereanescio, quse uiagis tumulluarie diola. quam vere. Certe, patcr sanctc, dolol)inuis aliqnando sivisse haec per

Christianorum causs subvcnisse oonspexerit,

ut potestate

supremum

esse voluit, ita orna-

mentis etiam super cunctos excellere faciat circumdabit colla nosiru torque pretiosissimi
capiti nostro imponetur diadema, quod non conflabifur ab igne, et pluviali vestiemur, quod non comedetur a tinea. Ifaque,

honoris, glori^e

ncgligcntiam labi

et

plorabimus plenis oculis,

dilecte
classis

fili,

Apostolicse Sedis legafe, et Pontificise

nec proderit poenitentia ulla. 3i. Sed clementisfimns Pontifexcum vide-

praefecti,

precamur vos

et

oramus, per

viscera matris Domini rogamus, ut nostras et

regias preces

undique esse angustins, nectamen vollet verbo suo aliqnem cnnfristari, ad oratorem conret sibi

audientes utriusque
:

pium

desi-

versus :Vora procnldul)io recenses, Anelle

spei

derium impleatis aderit nobis Deus, qui medicam manum super tegrotantes imponet, non
sinet

plurimum ponendum

esse in

tam valida clnsse

quemquam
,

quis neget? ac raro tot ettantos conatus videut tempora nostra, quamvis opportuns navigationis iempus nosiris, ne dicam vcstris cunotatio-

fidelibus commilitonibus suis

faciet
et

nobis

erit

deinceps tangi pestilentia, of mare tranquillum Autumnum in /Esiatem convertet cura pecunis, ne quid ad belli nervos
:

nibus la])sum sit sed quod ex conventis, dilecte nos urgcs, nonnihii miramur; memores flli,
:

cnim sumus ad qua? tonemur ox

:

fffdere.

qum

nibilominus cuncta a nobis impleta sunt hactonus acvoluissetDeus ita nobis servata promissa
[)cr

alios fuissent, forte

fuisset,

pra^senti disputatione

opus non
missa

in Italiam ausi

quandoquidem Tnrci trajicere non essent sed ha>c in pr^esentia

:

Si quid autem, quod non credimus, acceptuni utrinque injuriarum esset, id totum Deo condonetis, qui pro nobis pepercit crucifixoribus suis et Ecclesia sancta communis mater jubet pro inimicis et persequentibus exorare. Benedicat vos Deus, et corda vestra molliat, et in verba oris nostri humiliet. His
deficiat.
,

faciannis.

Fidei

nostree

ut

diximus,

fecfi

sumus admodum memores, et cumulate satis omnibus saiistecimus: sed ex parte alia, Anelle,
impossil)ilium, ut est in civili lege, nnlla est obligatio. Audisti quas dilficultates pra?fecti
classis

cum

legato

suo proponunt

nam

de

CtTteris videat
ct

Dominus Deus, cordium scrutator renum. Anni tempus ejusmodi est, ut omnes

cum quievisset Pontifex, legatus et praveniam jirecati, responderunt impossibile esse mutare sentenfiam, quandoquidem eis imsancta tamen suac possibilia mandarentur beatitudinis verba, et monita ad intima ipsorum corda i^enetrasse, quae nullo unquain tempore oblivioni mandarent sicque assurrexerunt omnes, et consessus dimissus est . At de liis
dictis,
; :

hactenus.
3.").

videtis, pauci

admodnm

dies idonei ad naviga-

Confirmanhcr a Pontifice concordiss

Portagallix
rerjes

lerjes

tionem
tabilis
,

accedit pcstilenliBe
et

morbus

fere inevi,

initss inter Castellss et

prsecipue

navigantibus

qui non
dif-

et insulis recenter detectis.

de terris

Ita

confracta sunt
expeditionis,

habent, quo possint

ficultatibus, nisi

divertere. His

duabus

consilia

conficienda?

in

Turcas

Deus mederi non potest. Mitto pecuniam necessariam, aureorum videlicet quadraginta millium, cujus etiam quid
in nostra

dumque

Christiana religio

in Gra^cia

sensim

minimum
est

abolelur ob schismaticorum scelera, ea auctore divino Xumine apud incognitas inculfasque

gentes propagata est
;

potestate

non

cst

exhaustum

subacta?que

'

Ferdi-

ferarium nostrum, veciigalia hujus Sedis fere cuncla pignori data, et Ecclesia;' fldeles filii it,i emuncti tribufis imperafis, ut sa?penumero illis jam compaiiamur. Attamen si mederi potest

nando

Castellae rege plures Canarise insuls, ac

primis difficulfatibiis, fir'niniani subministrabil de ca4o Deus, cjui nuiKiuani non deseruit iideliter pro sua causa operantes. Est adhuc nobis

Barbari ad humanifafem Chrisfi(]ue cultum fraducfi fuere. Cuni autem Lusitani etiam earum insularum imperium sibi vendicarent, ne ex dissensione belliim orirofiir, easdeni insulas
xxvni.
nuin. 39. .Marinsus

'

S(ir.

I.

1.

xix.

SISTI IV

ANNUS

11.
est

CHRISTI 1481,

15

cum Ferdinando

et

Elizabetha

partitus

Alfonsus rex iis legibus, tit num([iiam a Ferdinando ejusve hffiredibus de Azoril)us insulis, nec de Guinea, sive ^'Flthiopia Occidua, nec Phutensi regno ad Lusitanicum imperium a Saracenorum tyrannide revocato lis Lusitanis inferretur, qua de re publicata Acta his concepta
verbis sunt edila
36.
stellae,
(1
'
:

stam, etc . Confirmatae fuere aSixlo auctoritate Apostolica h;e pactiones, necnonjura a Martino V, Eugenio IV, Nicolao V concessa Henrico principi, atque Eduardo et Alfonso regibus, instaurata fuere

amplissimo Diplomatc, liac loci et temporis nota consignato Datum Koma! apud S. Petrum anno mcdlxxxi, XI kal. Julii, Ponliflca:

tus nostri rex

et

anno x

Volueruiit preefati

ista

Aragonia; et Siciliae, et illis pax sit firma et stabilis, etsemper dnralnra; promiserunt ex nunc et in futurnm, quod nec per se nec per alium secrete seu publice, nec per suos iian-edes et successores turbabunt, moin judicio, vel

regina Caplacuit, ut

38. Lusitaii/'

niunt.

Non destitere cceptis egregiis Lusitani,

iii

ad reijnum Manicnn/il perve-

ac novas
lica; legis

dics incognitas oras, qua', Evange;

lestabunf, aut in(]uietabunt de facto, vel de jure extra judicium

,

Alfonsus enim, eo nomine V, Fernando Gomesio munus imposuit, utab ultimo detecto piu-tu quingcntas oriB maritima? Orientem Meridienique pertinenexpertes erant, patefecerunl

dominos regem,

tis

leucas lustraret
prffitervecti

itaque

ita

nautai Lusitani

principem Portugalliffi nec reges, qui in futurmn in dicto regno PortugalliEe regnabunt, nec sua regna super possessione, et quasi-possessione, in qua sunt, in omnibus commerciis, terris, et permutationibus sine rcsignatis Guinea;
et

ad Manicongi regnum perlongius vcncrunt. Navigationes Raphael Volaterranus ex

cardinalis Ulissiponensis
'

ore exceptas historiae

Visum, inquit, mihi ea loca commemorare, qua? Lusitanorum inclyli

mandavit his verbis
:

cnm

suis mineris sive aurifodinis, et quibusaliis

cumque
insulis de

insulis

litloribus

seu castris
insula

reges in Hesperio niari ad .Elhiopas Hesperios pertinentia postremo in Indico reperta adsecuti
sunt,

maris, terris detectis seu detegendis, inventis

Matera, de Portu sancto, et
et omnibus insulis dictis de los Aquores, id est, accipitrum, et in sylvis florum, et etiam in insulis de Cajioverder, id est, Promontorio-Viridi, et insulis quas nunc invenit, et quibuscumque insulis quae deinceps invenientur aut acquirentur ab insulis de Canaria ultra et circa in conspectu Guinea\ ita quod quidquid est inventum, vel invenietur, et acqui-

quemadmodum

milii

pater amplissimus

cardinalis Ulyssiponensis, qui regibus familia-

deserta

jectis

rissimus fuit, retulit scriptoque tradidit . Internonnullis de Fortunatis insulis, et aliis

Capitis-Viridis,

necnon
subjicit
:

littore /Ethiopiffi

Occiin

duae

invento

Postremo

vasto

pelago navigantes contigere civitatem, quam Manigongum nominant, vallo pro mcrnibiis cir-

cumdatam, qus
creat.

viros ad

centum

millia pro-

retur ultra in dictis terminis, id

quod
dictis

est in-

ventum

et

delectum

remaneat
,

regi et

Huic rex prsesidet, qui advenientes Lusitanos comiter invitavit septemque atris ox oo loco viris donavit, qui sesecoram honoris gratia
:

principi de Portugallia, el suis regnis, exceptis

dumtaxat insulis Canaria Lanzarota, Palma, Forteventura, la Gomera, Holiero, Ilagratiosa,

sponte interemere, quorum capita deinde caisa jussu regis, respuentibus Lusitanis, oppidani

Hagram, Canaria, Canarise,

insulis de

et

omnibus
ita

aliis

Canaria acquisitis aut acquirendis,

quae remanent regnis Castella?, et

non

tnr-

regem magna ministroraulieruraque tum canentium atque saltantium multitudo circuinsistebat, spectaculo etiam multis millibusconvenientibus.Mos etiam
depasti sunt. Vescentem

rum

babunt

nec inquietabunt quascumque personas, quoad dictamercimonia,

,

nec

molestabunt

ac dictas terras, et littora, aut contratas inventas, et inveniendas noraine, aut potentia et manu dictorum dominorum
ct contratas Guinese,
,

regis, et
in

principis Portugallia'

nonnullisque

regem cliariores una omncs mimorte sibi conscita consequi, piitantes hoc amoris et meriti gratiara. Has igitur omnes Gyraneee terras appellant, quod iiudi forte ex' raagna teraporis parte in eis agant . Ab urbe principe,cui Genne nomen est, Guinea>, nomen
illis

extinctura

nistros

eam sententiam

adjectis de Phutensis regni

jure additum est

37. Praeterea rex et regina Castella? et

potius deductum vult Maffeius qui de Alfonsi V in patefaciendis Africse Meridionalibus regioni-

Lesu-

bus prosperis successibus haic

gionis promiserunt et concesserunt

modo

pro se et successoribus, ut se non inquirendum et intendenduni aliquo raodo in conquesta regni de Fez, sicuti se non intromiserunt reges antecessores sui
pradicto
intromittant ad
prffiteriti Castellae;

Alfonsus V, ut primum regni potens fuit(nam Eduardus pater ei mature decesserat, fuitque sub

refert

tutoribus ad septimum usque decimum ajtatis annum) quanquam finitimis et domesticis iinplicitus bellis, eamdein tamen laudem acerrime
incubuit, perque strenuos duces et gubernatores ab

et

imo libenter dicti domini rex principes Portugalliae, et sua regna, et sui successores poterunt prosequi dictam conque'

Leaenamonte ad Asinariura (quod recenxn.

'

Jn.

Barros dec.
rcr. ludic.

1. .Xsia
I.

I.

II.

Haphael Volat.

1.

"

.Mallc

r..\t.

apiKi Si\t.

I.

L.\.

p.

.-io.

iiis liist.

l.

16

SIXTI IV

AXNUS

CHRrSTI 1^81
ornamentis excullissimus, de quo haec Siiccessit ei, Jacobus Volaterranus (nimirum Alfonso,) Joannes major natu filius novem ct viginti annos natns, qninto post patris obilum dio. in ipsa Ulyssiponensi urbe comtiim
iradit
'

tiores Viriilo-Cnpnt voraninCi alque inde iis()ue

ad D.
ultra

r.atliarina>

promontoriiini

is

locus cst

ppqnatorem
est,

gradns

partcsve

duas, ei

semis, lioc
ginta)

crncis

troi>h;cnm

lcucas circiler dnas et qnadract arnia Lusilaiiica

insnl.T por
iioc loco

protulit. .Mulhr oliain

inventff,

quas commemorare
et

idcm tempiis non cst

muni suorum
suscii)iens.
iO.

Uclitia

sceptra et insignia regni

oporfe iirefinm.

commercia

variis

cum

na-

lionilnis iiislilnta. scd

cnm

.Elliiopiluis

prjcci-

puc Occiduis, quani regionem

liodie

Guineam

vulgus appellal, ducto nomine ab url)e celeberriina Gonnc, ad (]iiam ingonti fliivio Zanago impositnm loci oppoilunifafc illccti, olim negoliatores undique confluebant patet autem Guinca latissimo. cl qiian(|uam zona:^ modia^ formo
:

subjecta llagrantissimo solo forrofnr, non fainen

idcirco (ut falso
deserfa,
(irisci pntariint)

ab incolis est
pojHilos, e
jjarlim

qninimo ]durimos numerat

maritimi
favif,

(]uibus

])isce,

moditorranci,
ct lacte

lacertis et

immiindis animalibns, partim, nbi

nonnullis frngibus
siibiiido

coclum
iur,

vescun-

.\m|)Iiad Sixtum. sub Joannis II regis aus])iciis rem Christianam in .Elhiopia Occidua, nccnon inventam pixidem nauticam adsulcandum certo duce Ocoanum narrat iMaffeius -, addilque Jacobi Caui virtuie superiores metas Alfonsi regis auspiciis superaias fuisse, peneiratumque ad ingens niimen, cui Zaires nomen est, quod e Nili fontibus originem trahit, munitumque Evangelio latius circumferendo apud .Ethiopas itcr. Caeterum antequam circumducta Africa ad Orienlales .ILthiopas sive Abyssinos i)ervenirent Lusitani, excepia esi hoc anno Roma? a Sixio ^Elhiopnm legaiio pro instauranda vetere cum

.FJhiopttm leQatio

ficalam

admodum

nou jjor vicos ant op|)ida, sed por familias ubiqne dispersi cpoqno familise spepe inter se propterinopiam de aqualione et pastione decertant infelix gcnns
loca
: :

mutantquo

Romana

Ecclcsia

conjunctione, ut
:

referi

in

Diariis Volaterranus
41. India; regis
tcri

, ita

loquitur aucfor ve-

bominum, ac servituti natuin, et cum aliis notum unins veri Dei prseserfim ignoratione miserandnm . .30. A Iplioiisi Liisitnnise reqis ynors etlaudfs.
miiiibus,
Obiit porro
lioc

more eorum, qui Praestojannem in India collocabant, oraiores per hos dies urbem ingressi sunt habiiu et pallio ioii orbi ob novita-

tem conspicuo. Eis comes

Imolensis
ct

erat Joannes Baptista

magna paulo
auctoritate,

anno Alplionsus Lusitania; rex

comitem

apud Pontiflcem nuncnuUa. Hos ego non

ante
se-

dignis ornatissimus, quem ad submittondas in Turcas viclriccs classes paratissimum vidimus, de quo hacc ha])ei Jacobus Volaterranus Morlnus est Alfonsus ffitatis suae anno qiiinquagcsimo secnndo, die xxviii Augusti aj)ud Sintram, oppidum Ulyxponensis
virtutibus principe
:

ab eorumregedestinatosaudio, sedab ipsius

est fa'dus et

cretarioviro primario regni illius, cui desiderium

amicitiam inire

cum
:

Pontiflce, et

ritibus

Laiinorum Cbristianorum ai veri Chrisliani iamen sunt quibus rex ille imperiiat, quein nos Prestojannem vulgo dicimus, sed
ritus a

dioecesis, eo ipso

die,

quo

classis sua per

.

am-

eorum
fuit

nostris

admodum

difl^eruni.

Id
eis
(jui

nem Tyberim

trahebalnr

Pra^tor

navalcm

praecipuum petifionum suarum, ut

illis

cum

exercilum, de quo paulo ante memoravimus, etiam aliquas naves ad ferendam Rhodiis opem misit, qiias dua? friremes Ibleti Flisci oppugnarunl sed non iinpune lalum facinns, altera
;

Latina; legiset linguffi e]iiscopus mittereiur,

ei sacra nosira

osienderet, ei Chrisiianam
terris seminaret,

enim
illi

capta,

alfera in

datur landi Christianam in occidua .Ethioi)ia, cui Guinea? noinon inditum, ut referuni - auciores, qui de regione illa tunc recens deiecta scripsere. Provexisseetiam ipsum litterarum sludia ferunt, inque regiis s?dibus insignem bibliolhecam condidisse, denique in

fugam auxisse rem

versa'.

Summae

non inventamen illis religiose admoniii sunt Poniificis nomine quoque spes data pelitioniim suarum. Quousque
doctrinam
in

eorum
se

tus est, qui

illis

voluerii credere

autoinRoinaefuerunl, Pontificis liberaliiate suni

ei donati muneribus quibusdam aciis quoque publicis honorati pluries etiam per interpretem ab eodem pie et amanter anditi .
aliii,
:
;

redimendis capiivis ianta lloruisse, ut redemptoris

laude ca])tivorum cognomen retulerit. Perlata ejus morlis fama Lusilana classis, qucE ex viginti tribus navibus in Italia; subsidium prafecto Garsia Elborensi antistite regio sanguine procreato conflata erat, Lusitaniam repetiit, novi regis mandata acceptura.
liberaliiatis

Martyres Marrochitani in sanctorum Albo Hocanno Sixtussanclorummarlyriim cultum honoremque decrevilMinoritis qninque, qui aniio Doniini millesimo ducentesimo vigesimo, Honorii III anno iv, XVII kal. Februarii, Marrochii a tyranno Mahometano, quem Evan42.
repositi.

gelii

Ince collustrare
',

fuerani

pluribusque
eCfulserani
:

annilebantur, trucidati editis miraculis post

Successii in paternum

regnum Joannes
num. Hl.

virtu-

mortem
1

quorum

sacra

pignora

'

Volal.

1.

II.
1.

Ms.
il.

arcti. Vat. sign.

Joan. Barrns

Volal.

1.

ni. Ms. a)cli. Vat. sign.

(Jie

num. 111.

.M;)IT.

I.

I.

in kivi (lec. 1.

Ant. Vusconsel. in .Mfons. V.

3 S)ir. lo.

I.

XVI

Janua)-. Bollan. lo. il.

xvi Jan.

SIXTI IV
Couimbricaiii
a
(k'l.ila,

AXNfs

12.

CIIRISTI

inagnaque religiono cuila

iu},fcnlia
illiid cst,

Cnm

alias

animo revolveremus merila

li(lc'lii)us, (jui

eoruin preciluis
liisijjiie

licia retulcruiit.

hcnc(luod (iccimo

(|uinlo ante aniio

iMarco

apud Joannein Bolianiiiim c\ ri\ssi|)(incnsi narratur Aiino mcdlxxm,

:

bcaloriim Itcrardi, Pclri, Ollionis, Accursii et Adjuli, (lui ex Ordine fralrum .Minorum, sub quo et nos coalniiniis, fiicrunl, i|iii post inulta
tornicnla sub rcgc
Mari)ciiionini, pro

Cbristo

XVI Januarii,
piis iu

cum

essel Conimlniccnsis episcosacello, coufluxit eo vis

in-

morlem
ct

snbicruiil, et marlyrii

palinam gloriose
in

sauctoriiin

promerentcs plurimis miraculis

ipsa inorte

^ciis

liominum ad

vota

solvcuda,

eranl(]ue

post clarucrunt, ex qiio incciisus B. .\nlonius

com|)lures
quae

scmiiiudi.

Sciscilatur

episcopus
supplialii

quemque causa ad
impulisset
aiiave

vota et iiium
:

candi rituin
surdilate,

alii

se

liernia,

infirmitate,

siinul ac se ejus-

de Padua ex Ordine Canonicoriim Uegularium, in quo tunc erat, ad Ordincm ipsum fialium iMinorum se legitur translulisse, concessimus ex auctoritate Ajiostolica et beiiignitate vivae vocis
oraculo, ut fratres pra'dicti Ordinis .Minorum possint publice et soieniniler celebrarc in suis
Ecclesiis

inodi
ratos

peregrinatioiiis voto obstrinxerant, lihe-

prffdicabant.

Adstabal
ita

episcopi
arte ulla

nepos
curari

aiinos undeciin
liernia,

natus,

niolesla contliclaius

missam

et

ut negarent medici
antistes in

memoratis

sanctis

horarum officium de supra cuni niarlyribiis. Vcrum

posse.

Hunc jubel

sacrarium sece-

dere, positisque vestibuscffiterorum

ritunudum
:

frequenter adversarius liuinaui gcneris nitalur bona et sancta opera perturbare, ne tani (ii\i-

supplicare martyribus. Paruit adolescens ijise quoque cum adstantibus preces dedit episco-

num

et piuin

opus possit

ali(|uis in

posterum
noslra

impedire, tenore
scientia

prsesentium, ex certa

pus.Dumcrgo nudus,

fixis

humi genibus, manu

!

auctoritate

Apostolica

concedimus,

cereuin gestans, precalur sanclos, niira res ila sanus coutinuo evasit, ac si niliil unqiiain pas-

(|uod prgedicti fralres Minorcs ubii|ue solcmni-

sus esset adversi

antistes gaudio exiliens,

et

qui spectare vellent sinittestcs iniraciili

fieri, et
.

Deo sanctisque

iiKiityribus gratias egit

Picfe-

publice officium plurimorum Marlyrum Rerardo, Petro, Accursio, Adjulo et Otlione, sub officio duplici majore, ac etiain xvi .lannarii, (]iia die ab boc sicciilo pcr niartyiiiter el

pro

ipsis

runtur plura alia iniracula eorumdem sanctorum inartyrum precibus a Deo |ialrala, (jiiibus permolus Sixtus lianc sanctionem cdidit 43. " Sixtusepiscopus, servus servoruniDei,
'
:

riuin decesserunt, ac

cum

saiia

et

screna coii-

scientia dicere ac cclebrare possiut, inhibentes

noslrae

univeisis
filiis

fratribus Ordinis

ul)icuin(|ue

salutem et
'

Minorum, dilectis morantibus seii moraturis, Apostolicam benedictionem.

Apostolica auctoritate, ne quis liuic audeat se opponere, non obstantibus in contrarium facienlibus quibusprsefata

concessioni

cunique etc. Datum Roin;c apud S. Petruin sub annulo piscatoris die vii Augusti, anno Domini mcdlxxxi, Pontificatus nostri anno x .

Est. autogia|ih. in archiv. S. Maiiffi de Ai-accEli.

SIXTl IV

ANNUS

12.

CHRISTI 14S2

Ferdinandi Neapolitani cojVlV a Malat:-sia ; et de hac victoria litterai Sixti ad imAnno excurrentis sa^culi octuageperatorem.
1.

proflicjutse

Venetos inter

simosecundo, Indictione decima (]uinla, Sixtum ac lotain fere Pontificem Urbemqiie ipsam Uomana! Ecclesiaj ditionem in summas angusrex iVeai^olitanus lias adduxere Ferdinandus beneliciorum ab .Vpostolica Scde, cujus vectigalis erat, acceptorum immemor, ejusque filius
,

duv occasionc disscnsionis Herculem Ferrarite ducem ob Rhodiginum agrum ort;B Ferdiuandus enim Hcrculi genero, cui Elionoram filiam matrimo.Vljihonsus Calabii.e
et
:

nio junxerat, lalurus siii)pelias, j)r;eiuisit .\lfonsuin liliuin quatuor millibus militum succiuctum, quem Sixlus fijui animadversa Fer-

dinandi in

Sedem

.Vpostolicam perfulia foedus

in

cum

Venetis

peiiigerat) aditu

Pontificiam
3

AN.\.

Toiius

.XX.X.

Ratn.

XI.

18
(lilionem
sein
|iroliibiiit
:

SJXTI IV

AXXUS

12.

dici
tilici
iii
lii

CIIRISTI
in

1/|S"2.

hini ut iIiutMii Fcrrarienbcncticiaiiiini

,

omiicm
tidiiibus

Ecclesiasiici

imperii

(|iii

eos rt^jicinnt sic(jue magnis contensenatus protraliitur qnasi ad ultimam

;

conlra Sedcni Apostolicam Florcnlinis antca sulisiilio adfnei-at. jnsta paMia pcrccllcrcl. Ofrcn-

horam. Tandcm novo exemplo placuit Ponad cvilaiidum mnjus malum, quod immi\iilcliatur, ut diio
iii

dcrnnt (ino(|nc l'ontitic('m

rcl(Mita>

ah l-crdinaiiiln
in

r(^

ii

cardinales quasi obsi-

Tnrcarnm
Clirisli

cohortes,

(|na

Hydruiilo cnplo
nl cas

>

Pontificia potestate remanerent, et

cum
:

noslrornm polcslalcm vcncrant,

advcrsus

cullorcs immitlcrct, no\nni(iiic ab ipso

cliam Marianus Sabclli gcrmaniis frater quamvis vulgatum fuerit ad id cos etiam se
Iiis

cum

Florenlinis
:

Romanse

Ecclesisc liostibus sanvecliiral

obtulisse
i.

cilimi fn-dns
sia> dchiliiiu

ncc

modo

eidem Eccle-

non

iiciisum, sed Ponliticiiim cliam

in

rcgno Neapolilano Jns labcfaclatum.

i. .Mollirc justasSi.vti iras

Addit rocurrente sacro inslituhe a Cbristo Eucharistiir dic. qui in (]uintam Junii eo anno incidit, Calabria' ducem .Vlfonsum in ditionem

vclle \)rx se lulit

el

Ferdinandns, missisquc snis

vidclicel
,

fffideratorum,

Mcdiolancnsinm Florcntinornm ac Ferraricnsium oraloribns, pacem cum ea conficere, vel ipsnm a Vcnetorum societate dimovere nisus csl. ilios vero diu apud Pontificem moratos refert Jacobus Maffeus Voiaterraiins
'
:

Columnensium urbi propinquam venisse, atque in clivo Marini oppidi qui Roniam spcctat, castra posuisse tum duodecima Junii ad veteres aqua>ductus duxisse exercitum, sed Romanis
,
:

obviam venienlibus,
fidi

recessisse. Ha?c fuere in-

cumque
consiiio

nibil

proficere potuissent,

communi

qua sceptrum indignus acceperat, etcontraTurcicam tyrannidem tectns fuerat. Tum adulto Junio Niregis in
.^jiostolicam officia, a

Sedem

cadem die et Iiora rebus despcralis Urbc abiisse. Vcrum regios administros eam causam oblendisse, ut culpae omnis invidia iu
Pontificem verteretur, inde colligilnr, (]uod jain ante Ferdinandus inSi.vtum conjurasset, jamque superiori mense Columnenscs omnes, exceptis iis, qui Pra^nestinamloparcliiam tenebant, acSabcIbT stirpis proceres subornatos in suas partcs perducllionemque pellexisset, narrat idem auctor Hoc, inqnit, tempore, (nimirum mense
:

colaus Vitcllius Tifenias iduribus anle annis in exilium pulsus, cohortium prasidio munitus,

i\.prili),

Columncnscs omnes
et

pra?ter

eos,

(|ui

Praneste doininantur,
silio, reliclis

SabeHi

Pontificiis partibus, qui

communi concum Ve-

netis sentiebant, Ncapolitano

rcgi adbscserunt,

factacum suaj factionis hominibusconjnratione, Tifernum occnpavit arcium(}ue custodcs ad jirodilionem auro pellexit. Hiinc novum inctum foederatos de industria excitasse, refert Jacobus Volaterranus, ne Venetge copiae Pontificiis jungcrentur sed prseter expectationem conlrarium accidisse, evastato enim Tifernate agro, Robertiim Malatestani Sigismundum Ariminensis liiium mililia clarum, et Tolentinalem duces in Urbem excitos, ut Romanam rem in periculum a Calabro adductam tuerentur. Medio Julio aliquot Pontificiarum urbium defcctiones secut
,

cui.Medio!anenses,Florentini,Fcrrariensesjuncti

sunl fcedcre, ac paulo post inlra Marinum oppidum Urbi propinquum, et alia ditionis loca regium pr.Tsidium rcceperunt post etiani du-

mx

cem Calabrorum Alfonsum intra suum dominalum vocaverunt. Defeclio haecinitiocelabatur, et

propterca a plcrisquc non crcdita, tamcn nonnuUi ex Patribus dissidium formidantes, quod

maximi incendii fomentum esse videbant, Marinum et Genatianum quoque sc coutulerunt, ut Columnenses a sententia dimoverent, et Pontifici reconciliarent, tandera semper infectis rebus R(imam redierunt , paucis(|ue interjectis, ba3C liabct ad diem secundam Junii. 3. Comes (nempe Hieronymus) et Ursini, quorum magna nunc est auctorilas et potestas, de Columncnsibus et Sabellisin senalu conqueruntur, vereri se dicunt ne

in Ferdinandi partes expugnata etiam Lavinia Romanus tum ager excursionibus hostilibus vastatus mari interclusi sunt iis commeatus, immissa ad Ostiam septemdecim triremium et navium duarum classe a Ferdinando rege. Joannes Galeatius Mcdiolancnsium dux ac Florentini hosti se conjunxerunt, ac fideles aditu ad Sedem Apostolicam prohibuere qui cum anathemate jure Iicrcclli posscnt cxedicto, quod sacra Coenfe Dominica" die rccurrente, promulgari consuevit, Pontifex tamen illos paternis monitis blande ad

sunt

Benevenlum enim
:

concessit

'

saniora suscipienda consilia [tellicere maluit tum Gallorum regcm oravit ', iit regiam auctoritatcm apud Mediolanensem ad dandos aditus
:

liberos adhibcrct, cui

dcmum

x Decembris de

malum omne

a capi-

tibus eorum proveniat, Sabellum ctColumnensem cardinales in senatu praisentcs verbis desi-

re impetrata acta; gratia'. 5. At Genuenses in hoc bello Pontificiam fidem secuti ad reprimendas Ferdinandi maritimas cxcursiones classem adornare consti-

gnantes.

li

autem

vel pertinacia, vel innoccntia

tucrunt,

quorum

libcrtalis dignitatisque asser-

magno animo se purgare conantur, gentilium suorum errorem potius reprebendentes, quam illos excusantes el contra illi cul|)am
moti
:
'

torem
est
'
:

se

futurum Sixtus hiscc littcris pollicitus Nos una cum inclyto Veneliarum doDern. Corius lnst. .MediOl. par. G.

Slcp.

Iiifiss.

^ Si.xt.

Volal.

1.

ni. .Ms. arch. Vat. sign. nuin. 49 el 111.

lib.

biev. p. 80.

SIXTI IV
miiiio vobis nequaquaiii defuturi
fffiileris

ANNUS

12.

CIIRISTI
gressiis

1482.
Ecclesia- et Calabri die

19
x\i

sumus

jiixla

copiarum

noslri coiivoutioiies

qiiiii

oiiiiiibus vi-

Augiisli mcnsis, cam|)o,

op|ii(liim, in
ciliis,

quem mortuiim

dicuiil,

riiius

nostris conservationi
,

libcrtatis

vestrtc

ad B. Petri Basilicam pcrtincnte, prope Velitras

(|iio

coiisulenius

fiituruui

ciiim

conriiliinus,

Deo

prolligaliis

cst Calabri

exer-

auviliante, ut et virtiite veslra etmiituo pra^sidio

nibil bostile timere possilis,

ipse fiigam arripiiif, plcriqiieex siiiscapli

atque ea

cle

causa

Bomain
eo
virtus,

post

(liios

dies ducti sunt. Emicuit

iii

commendamus eam demonstrationem instruquam scribitis. Dat. die xxvii cndffi cLassis
,

bello

Boberti

Malalcsbe

ducis

exerciliis

quem

diciint opera imperatoris et mililis

Octobris mcdlxxxii, Pontiflcatus nostri anno

Cceteruin

xii .

insultante (lortis Uibis (^alaiiro,

strenucusum esse: pugnatum acriler ab horaxvi diei iis(|U(! ad xxiii. Marimim oiiiiidum Coliimneiisium,
EccIesicB
ct

Roma
sacrae

mililibiis

completa

cst,

atque ad Latera-

iionnulla alia oiqdda a Columtieii

nensem Basilicam
ab
illis

castra detixa siint, cuinque

sibus et Calabro Pontilici se dedunt, sequc ad

partes converfimt. Describit fusius banc vicloriani Steplianus Infissura -, ac sin-

a>des

proplianarentur, ac super

luderetur, coecapsas sacris lestis irffi signa in eosdeni ostensa refert Stereliquiis refertas

gulas circumstantias accurate recenset obsoletiore ac

plianus Infissiira

Tertiadeciina, iiiquit, die

minns

terso stylo, ex ([uo pnxcipua

bora missarum, non fuit passus Deiis omiiipotens, beatiisque Joannes Baptista, et Evangelista, acApostoIi protectores Urbis Petrus et Paulus, et alii sancti, quorum corpora in Ecclesia Lateranensi requiescunl, scelera et vitam militarem agitari in dicta Ecclesia Lateranensi voluitque Deus omnipotens ostendere se cuncta viilere nam dicta bora signum cadeste osteiidit, ortusque fiiit ventus repentinus, et aer turbatus est valde, et adeo impetuo^a tempestas orta est, ut vix dici possil arbores quidem vinearnm concusste ad terrani usque ac inclinata^ sunt demum ignis
Julii, in die Doniiiiica,
,
:
: :

capitarepetenuis.
7. Rcfert ergo decima quinta die Augusti egressum Urbe Ecclesiasticum exercitum cum auxiliari Veneto egregie instructum, duce BobcrtoAriminensi, ad propulsandum hostem, qui

in

Velitrensi
arte

agro
ac

insederat
cui

at(|ue

in

loco

nuinito

natura,

S.

Petri in forina

noinen est, castra tixerat, dispositis ingenlibus tormentis bellicis ad submovendos Pontificios babita vero coUoquia fuisse inler Alfonsuni
:

ducem
sed

Calabria; et Robertum de universali pugna conserenda, condictamque diem fuisse,

quidam exortus apud S. Joannem

bonis

apud teiitoria existentia et portam Asiiiariain, arsitque tentoria omnia, et loca militum unacum eorum
est
et equis, et

aliquos ex bis ibi intirmos

existentes, extendit(|ue sc dictus ignis de loco

ad locum usque ad illos, qui in Merulana via et prope Ecclesiam S. Mattiia,'i morabantur, tan-

tumque incommodum
oinnium
et ultra

illis attulit, iit

communi
quod

existiinatione, ad sexmillia ducatoriim

danmuin ascendisse

fertur de eo

de Comitibus cum novis copiis Roberto laturus accessisset, Alfonsum aiiimo coiisternattim in niunitiorem locum se subduxisse quem Pontificii insecuti sunt: dis|)Iosis vero ab liosle tormenlis bellicis, plures ferreis globis misere discerptos fuisse. 8. Adductus erat in extremum discrimen Ecclesiasticus exercitus, cumCa;lum lulitopem, addit eniin auctorcrebro imbre elTuso pulverem tormentariuni madefactum adbibitum ab bostibus ignem concipere non iiotuisse, al(|ue ita
su[)petias
,

cum Jacobus

sestimari poterat.

Eadem

bora, Terracina civitas

abbominibus
arce

regis Ferdinandicapta est, excepta

. At ba!C quoque [laulo jiost, praifecto corrupto auro, in Iiostis potestatem redacta fuit. Pontificiis robus Veneti ad l). Iiiclinatis
,

Pontificios miiites in castra inimica irrupisse, atque tum Alfonsum veritum ne ab iis circumfunderetur, fuga Terracinam versus se prori-

puisse,

cum

suis

dedisset imperia, ut

praelii
:

molem
et

sustinerent.

Tenuit pugna boras sex

Ferdinandum bello distrabendum classcm navigiorum centum, impositis octingentis equitibus

lllyricis,

direpta sunt a victore

omnia
:

illius ini|icdinicnta,

capta tormcnta bellica

fuit,

prafecto Jordano, in littoreas Apriitii et Apulite oras inimisere, factaque excursione, et mira equorum velocitate longis spatiis

numerus

qui

iii

ingens deditiorum vincula abducti fuere

:

cujus victoria; fama secunda Augusti die,

sunt, et actse

Romam
festi

perlata

vigesima

ignes publice accensi

emensis obvia quaniue ferro et flammis vastatum portum S. Viti, Piscaria; arcein, runt nonnuUaque alia loca occuiiaruiit. Exercitum etiam terrestrem sulisidiarium, cui Roiiertiis
:

Deo

gratia;, ac postridie castriim

fecit.

Marini deditionem
0.

De hac

victoria Ponlifex Fridericum imfecit

[leratorem
lietitus

certiorem

^ ut

i[)se

inique
allalo

Malatesla pra'erat, ad
est. Paiicis

Pontilicein

misere, qui

bello fuisset a Ferdinando,

demumque
anli(]uiiis

sacro assumptaB Virgini die

Urbem

ingressus

vini

vi

reimlisset

tuiii

divini
,

Numinis
se

post diebiis facta ex Urbe eruplio,

testimoiiiu

[irofessiis

cst
,

nibil

qua baec
'

atque insignis victoria de lioste reportata, de Contradit Jacobus Volaterranus

'
:

([uam
1

|iacem

babuisse
sigii.

ac

lacessilum invi-

Volaler. .Ms. aicli. Vjt.

fiuin.

iO et llt.

||iss.

M<.

aixli.

Vat. sigu.
1.

Sixt.

liti.

brev. n. 79.

liili<5.

utii

siip.

Suiit.

.XX.

num. 111
'

el aliud .Ms. aicli.

1.

Vat. si;;n.

cd.

nnni.

Lib. biev. an. 12. p.

:o

SIXTl IV
imiicrasso
nisi

ANNUS
aliam

12.

CURISTI

1482.

linrKiue

arina

millani

ob

laii^am,
iuerctur.

ul

ilignitatem

Seilis Aposloliccc

ideo libi significare voluimus, non ut exisiiines elcclione gloritc ex re bene gesia nos moveri,
invili

eiiim

ad lioc deseeiulimus,
iit

et

Oeus

iis

Impeialori.
Novit
,

Deiis
niliil

scrutator

nui cst cordiiim omiiiiim nos ma^is appeliissc (luam

,
,

qiii elTundendi causain dederunt, verum

ignoscat,

sangninis Clirisiiani
intelligas
c .usa?

nosti\c jiistiliam,
siio |)rose([iii

quam

divina majestas auxilio

pacem, iiuam Cliristianorum

i|uo fidclium

omnium

unitatcm,

dignata

csl, a (|ua

insignem lianc

populorum

saluti

perpctuo consuet, si

victoriam,
tibiis
eaiii

el

leretur.

Aii lioe

sludia iioslra, curas, cojiitatiis,

contiilimiis
ali lioe
:

liberationem Ecclesia; a persequenreeognoseiiiiiis, pcrsuadeasqiie tibi

facullates

lilienter

(iiiaiulo

aliquoriim injuria
retiaxil,
iiiviti
lica.'

snnetissimo o|)ere nos

laeessilos(|ue cocf^il
iiisi

arma

siiscipere,

nos ad iinilalem Cliristiaiioriim [iriiicijium, el ad saliilcni Dominici grogis adversus comniunein lidei liostem ex [irisco desiderio nostro
esse intentos, ut niliil sil, quod magis ex0[)lemus, hortantes majestatem tuam, ut ad hoc sanelissimum et necessariiim 0[)us, quod diu
ila

(luidem, nec

Scdis

pro conservando Apostolionorc ca susccpimus, pro qua cl

i|)sam elTiindere

facultates et vilain
si

dchcmus^
salisfa-

olTicio pastorali, [iroul decel,

velimus

cere. Erant in Ferdinaiulum rej^em ea ex nobis

beneficia,

nos

et

amor, ea cliaritas, ipsius autem erga Uomanam Ecclcsiam ea obligalio liim

is

ut inicsidium injuriam timere deberemus. Ouid enim nos bcllo invadi conveiiicbat, si Vencti ad miituam statuum defensioncm nobiscnm conjuncli cum Ferraricnsi principe de fiaibus contendebant,quibus nulliim

promissionis,

tum

invcstitiinr,

polius ab

eo

sperarc,

quam

desideravimus, non soliim [iromptum sesc velit exhibere, sed etiam nobis rt Apostolica? Sedi, eujus protector existis, adesse adversus ojus inimicos et rebelles, qui in causa sunt, nc tam salularis provincia ad o[)iatum fincm [lenkicatiir. Dat. Ilomffi, etc. xxv Augusti mcdlxxxii, Pontificatus nostri anno xii . Conceptas' iisdem ferme verbis lilteras ad alios Christiani orbis reges ac [uincipcs dedit, ad illustrandam suae
causae aequilatem Sixtus. At contra Ferdinandiis Xeapoliianus variis
fiicis

siibminislravimus snbsidium? Verum cuin niliilomiiius res iii siispieionem belli verleretiir, iie \is in nos tentaretur, abiue ideo ad pro[)iilsandam vim comparatusa nobis esset cxercitus,

et

con([uisilis eolorilius [^erfidiam

suam

ncmincm quidem

olfensurus, nisi prius lacesse-

improviso rex, misso cum magna militum manu primogenito, recepti in

retur, invasit nos de

jirotectionem
(luee

rebelles

nostri
,

Urbi imminerent

et

eorum oppida, ad excursiones in

,

agrum Romanum

faciendas

aecommoda

cssent,

adversus nos munita, sollicitati ad defectioncm populi Romani magistratus, castra ante Frbcm liosita, pra^dK quotidie abacte,Tifernum, Terra-

subornare nilebatiir, missisi[ue oratoribus insusurrabat Lusilano regi justis de eaiisis Pontifici illalum bellum, cujus dolos confutavit Sixlus, missis ad episcopum Elborensem, qui superiori anno Pontificio rogatu Lnsitanam classem ad pellendos Italia Turcas adduxerat, lilleris '. 10. Roberti Malatestee mors a Pontifice deQuod vero attinet ad Roberlum Malafktn. testam, quo duce hostis profligatus fucrat, ejus laurea? brevi iu funereas cujircssos versa;, illfcque triiimjihales laudes intitulum sepulchri

einaque

insignes

inlercepta?,

liitora nostra

Romanse Ecclesi:E civitales numerosa classe assiest)

due

infcstala, ct

(quod damnabilius

Tur-

cum cuim rcversus Romam magnificentissimc a Sixlo fuisset exce|)tus cultiisque, paulo post caslrensi labore, et a;stu pugnae corabierunt
:

corum gens immanissima,communis Cbristiani nominis hostis, a cujiis feritatc rcgcm ipsum
!

reiitus fcbre obiii, cujus funeri

tifiee

u[)eriorc

anno sum()tibus nostris liberavimus,

luec, (|iiouf([ue placuit Allis-

conira nos armata.

Toleravimus

simo justitiam nostram omnibus notam facere, qui sperantes in sc non deserit, quifluctuauiem
et olim Pctri naviculam perire non [latitur Ecclesiam suam sanclam o[)[)riinere coiiantcs erroris sui admonet. Siijuidem colleetis tandem in uniim tum nostris tiim aliorum [ira^sidiis, (|ui
,

ingentcm a Ponhonorein habitum refert Ste[)haniis Iiifissura % et c^iuestrem statuam marmorcam ejus sepulchro impositara, cui subjectam hanc in Veni vidi, scrijitionom refert Sabellicus ' mors secundis vici, lauream Pontifiei retuli,
:

quic in funcreis insignibus exarala fuerat. Ornat ipsum Jacobus Maffeus Id nemini, inquil, Volalerraiius " hoc elogio

rebus invidit

esse potest, quin lerrorem maximum a instabat quolidie ccrvicibus nosiris depuleril

dubium
Calaber

eximia sunt in A[)ostolicam Sedem [)iclale, coUatisque cum hoste signis, tantus fuit militibus nostris [tugnandi ardor, tanta alacritas, et invicta duciim viitiis, iit

[lortis
et

Urbis, ct

nibal [iluries

tanquam novus HanRomanos et euriales non parum

.

animorum
uno [nadio

formidarc cogerat
thiiKi
'

Cum

ita

Robertus merilis
filios

jniTmiis defiiisset, Sixlus ejus

iiroerealos jiislonim
in

ilb^gilimo

fusus fugatusque sithostilis exercitus, ca[)ti([ue iere omncs exercitus [nincipes cum vexillis et

nalMlinm dignilate

magna militum
ii.ij.a:-.:m rx

multiludine, sicuti
li d !lu :U,
\

ex insorlo
'
.

Heg.

niiiM.
,,

III.
;

eamd. Ep.
'

Ih. p.
I.

H5.
vii.

^ liiliss.
'

.Ms.
;iirl).

Vat.

sigii.

Salidl.
,

Enn. 10.
..rcli.

Ms.

Val. ?!?!. 1.1.

m;

(r:;e

uldl. .M;

V.il.

s.gii.

iiiiin.

iil

t>

SIXTI IV
ornavit
',

ANNUS

12.

CHRISTl 1482.
Ifnlia' sortis

21

at(|ue Venetis et

Ariminensibiis con-

ceptiiin ex cjiisclcm innrle doiorcni significavit.

amicitiffi

misereri, cupcreque omnes miitud nexu ad infringendas vires Turcicas

ContulisseSixtum illi morituro Extrcmie rncticnis sacranientum, atque una cum cardinalibus
(icfuiicto

constringere.
12.

Victus igitur est

(|ui
vi

siia

fiinebria

sacra

peregisse

narrat

(1)

officiis Sixfiis,

et

armis

sponfe [irccibus cf viiici non po

vicforia'
ciii

Nctus civis Komaiii Ms. -.Mirum autemest, (jiiod

tuerat
I!.

atqiie

troplucum

rc[)orlaf;e
tem[iliiiii,

de alterius viri insignis Roberti affinis morte observnt hisverbis Volaterranus ' Eodeni die, (juo Piomre Piobertus, Frcdericus ciuoiiue Fere:

Virgini posuif, nem[ie

[lacis

nomeu

iiidltiim cst, cxcifavif, iu (jiio

imaginem

Dei()ar;e mir;tciilis

claram collocavit.
rei

tranus dux Urbinas Ferrariae moritur,

iile

iiic

socer,
iiiiiiii-

Ad perpetuam
Cuin
et

memoriam.
divina gratia
et

gcr.er,

ambo

iif

locis

divcrsis, ila
.

iui[)er, siifTragante

ma-

coruni exercitiium imperatores

1
.

jorcm

saiiiorcm [lartem priiici[)iim

domi-

Ferdinando pacem flagitanti annuit Poiitifex.qiii teniphini B. Virf/ini in pacis monianen-

norum

tum

erigit.

bcllicis lalioribiis

brevi

pncis

fructus collecti fuere, victusenim Ferdinandus,

occiipatisiiue a Vcneto pluribus maritimis arci[iro demeritis regno dcliirlinGallusquc in veteriim jurium rcciiperandorum spein vocaretiir; offlciis itaque mox demulcere statuit, quem armis o|)primero non potuerat. Missum ab eo Anellum oratorem ad Pontificem, qui puram chartam detulerit, in qua Pontifex ipse quas velletleges prffiscriberet, refert dictum vetiis Romani civis Ms. * concordiam a pacis percupido facillime immeritus elicuit, de qua ha>c enarrat Stephanus Infissura Indc ad paiicos dies facta fuit |iax interEcclesiam et prajfatum regcm; et Columnenses redacli sunt in gratiam cum certis pactis et

Italia;, inter quos magniim dissidium cruentaque bella vigebant, ad mufuam concordiam et [lacis desiderium per infercessionem ejusdem excellentissimffi Virginis, et opcm Altissimiad nostras, [)reces assidue propitinntis cum

bus, timebat ne
retur a Sixto,

magna

fere totius Italis

et

KTtitia ct consohitione

perduxissemus,
qua; nonnullis

reliquos addiicere cogifarebeatae Virginis,

mus, ante quamdam imaginem

miraculis de novo coruscare coeperat, et a fidelibus frequentabatur, essemus adorantes et genibus flexis constifufi, inspiranb(ut pie credimus) divina gratia, nobis visum fuit

incongruum, quod imago

i[isa in

quodam

[larvo

tabernaculo consisteret, prout tunc ad parietem ejusdem Ecclesise extabat. Ilaque in eodem loco terajiliim ad honorem .Vltissimi et beat;t; Virginis ;edificandum statuimus, illudquc ad perpe-

luam tam grandis muneris nobis, non humano

consilio, sed divin;i [irovidentia

quod terr.-p liinc inde restituerentur acceptw, et quod cardinales, qui carcapitulis intcr alia,
cerati erant dimitterentur, et terra Terracinaj
reliqiiis ad Coluinnenses cardinales -. De Terracinensibus ac Beneventanis ad Pontificium

magna

in [)arfe

concessi, siib celebri forma

fabricari fecimus, ac
nis prfflibatge nostris

miroque sdificio

cum cum

ejus arce rediit ad Ecclesiam, et

Marinum

ipsum in honorem Virgisumpfibus a fundamentis

et in

erectum Deo dicavimus,

pacis
et

memoriam

tiujus

obsequium reducfis exfant Apostolica^

die
VII

littera^

templum pacis nuncupari voluimus, speranfes quod per luTcetalia qiiamconcordiee

pliira praiclara

Janiiarii proximi anni exaraia',

^

quibus
Pergit

templa,

et [lia loca, quae in

alma

perduellionis crimine absoluti

sunt.

Urbe

auctor

Tamen
ct

qiii

carcerati erant

non fuerunt

dimissi,

incontinenti vigesimo sciitimo Se-

ptembris dux Calabrise venit ad Urbem dimissis

captivis, permansifijue in palatio paptP per ali-

fundamentis, propriis expensis nostris, et quidem magnis, fundari etinstaurari facimus, et vita nobis comife, cum aliis bonis operibus omnino perseverare intendimus, Italia ipsa dulcedine pacis fruetur, et in ea Iwtabiet exfra a fur, etc. Dat.

(luos dies

Accessit ])Osfea regiim

Hispanorum

Romae apud

S.

Petrum anno Incar-

legatio, cujus

scopus,

(|iii

princeps erat Gerundensis epidie xvi Octobris Urbem ingressus"

nationis Dominicae mcdlxxxiii, XVII kal. Oclo-

est; sigiiiticatiat aiitem

Hispanus

'

im[)acata; se

anno xiii . Sequentnimirum; verum ne eadem repeteremus, Diploma superius hic inseruimus.
bris, Pontificatus nostri

'

SLxt. ubi sup.

Ms. aixh. Val. sign. nuui. 111.

111.

'
I.

Volat.
vi.

Ms. arch. Vat.

'

sijii.

iiuiii.

49 et 111. Sabellic. En. 10.

Ms. arch. Vat. sign.

>

uiini.

13.

Initx

et

pronndrjalcC leges pncis Italics.

'

Sixt. lib. brev. an. 12. p. 300.

et 111.

Volat. .Ms. arcb. Vat. sigii.

num. 49

' Surit.

1.

XX.

Pacis vero beneficio Italos omnes potiri voliiit, qui ad id fcedus admiffi vellent, [irofessus

c. 43.

nuUum animo

altius

quain pacis

Italica?

CoJice Vaticans bibliolheca; nacluin se annalisla liic scribit, iiiem esse opus ceuseo, piofitelui' ili part. ill. Muiatorius in Praefatione operis illius ignor.ne se au Hayualilus luciibralioneui ill.iin noverit. Ex lis tameu qua? nactum se liic, el nuin. 16. scribit iii histoiia quadini uiauuscnpta ciMs ciiju^dani Homani, qua; tolidem verbis iii opere a Muratorin vulgato recurrunt, iniellii,'iraus hoc ipsuin opus Rauialdum iion latiiisse. E.v Cd vero lucubralioiic coiist.a Hubfrlum .\riuiiuenseui die XI Seplembris Vila excessissc, morieuti adstilisse Sixlum. qiii lislreiiiK-Liuctiouis
(1)

Velus

illna .Ms.

Rom.mi

civis,

qaoil

in

quoil Cl. .Muialorius paiicis ab hiac aniiis vulgavit Rer. llal. to.

sacramentura laboranti
alteri

in inortis

agoue

iiiinislraiit,

luiii

et fuueri inlerfuisse,

non

qiiideiu

illi

quo defuncto
:-u!!;:iii ;.;

stalim
:

paieulatum
Vcni,

fuit,

sed
viil.

inajori

pompa

die

xxv

Septeinbris
ir'or!;r

repetito,
:.

quo

in

funere
r-;i

inajoribus litteris picta

iii

epigraphes legebatur
:

viili,

et

vi:ti;'.:i!i

Ci-;'u Jc.l',

mir.:

ii;\i;:'

i;;;a:c

iTrii;'

((!

|,(f

i.-;i;:'c

:;

s^;-::.-|.

',.;

22

SIXTl IV

AXNUS

12.

cniusTi 1482.
quafuor. Columnensium et Sabellorum sfatus

dofidoriiim infixiim aiiimo suo li;orcre, qua do

re rordiiKindiim i|isum, ol Isabolliim
His|)niiia',

omnis

pofeslati of arbifrio solius Poiitificis. Diet Sabellus. Iti-

rnm

rogoin, ac rogiiiam (ocil corliores

iil

ros^a-

missus cardinalis Columnensis

dein cardinali Mantuano

vilqnc

log:cs, i|ii;c

inlcrprelibus ipsoruin ora-

leji^ato in

omnes

fanie-

composike fucranf, servandas curareiit, Scdisquo A|iostolio;o diiinitatoiii commoiulatain

toriluis
iialiercnl
:

ISoli(|uum est, iiKjuit, ul postijiiaiii

piuin luH iiistitutum vestrum procurand;c pacis

al) omiiiliiis suniina

ouin

i:Ioria

oommoiidatiim

ratorum oopias imporiiim tributum . I."). Uiiod ad Titernum pertinet; illud in Poiitiliciam potestatem rcvocafum mcmorat Rarfholonucus Platina a Juliano cardinale tit. S. Petri ad Vincuhi, oujus gosta in Umbria^ lega'

est, vcluti a Catliolicis olrolij;iosissiinis roij;iluis

tione

recenset in Vila Ms. Sixti IV, ut inagna

profectum,
efficiatis, ul

ila etiaiu

(unni sludio, (unni coiiatu

ipsi

seditioiie

fluctuantem proviuciam in
hictioiiis c;eso,

officio

con-

ooiidilionos |iaoi

apposit.T, oi

finuorit. Tudorfi euiiu priucipe Gabriolo Gafellaiio cf

per partes accoptat in omnilnis obsorventiir, et oratores ipsi voslri nomine veslro in sc rocoporiiut, el vos facturos non duliitamns, |u';oci|uie cuiu persuadcamus nobis

Guelplue

Jordanus Irsinus,
ut

qucmadmodum

comes

Pitiliani eo concurrere,

Canalem

cum

Giholliiiis iielloreut, et credibus

ac rapinis

misera urbs f(odata

sibi Jiilio

honorem Sedis
datissimum
:

Aposlolioa^ vobis fore

roi noii

commonquoiiue

ost; quos lumultus adjunoto Camertinorum domino sedavit Julia-

cujus

obscura

arfi;iimoiila

nus, ac seditiosos dispulit. liido Spoletum, (|uod

profectus, instructo

el aiilo;i s;opc ostoiidistis, ct in fiiliirum

:

alilor onim scmpcr, ul speramus, osteudetis iiibil nliud esset, quain immorlalem buuiom vestram, (juam ex boc cousecuti estis, labofaclarc, non siuc majiua lionoris iiostri, et S. U. l^. diminulione, rerumque nou modo Italicarum, sod cliam totius Christian;c religionis perturbatione, siouti pro sinjiulari prudentia vostra laoile

quain Poufifici parobat, eam urhem sub ejusdem Poufificis impcrium redct;it, quamvis, dum mililuui lioontiam in civiuni doiuos ad pr;edas agendas irruontium comprimere niteLJrsina; polius facfioiii

exercitu

retur, periclitatus

sit.

ludo iu Tifernum inovens,

:

illud e Nicolai VitcUii tyrannide viudicavit itinere

,

lu

inquit Platina,

mulf;o civitates gra-

considerare potestis. Uat. Honue dic xxi Uecemhris jicDi-xxxii,

14.

fulahundae ob victoriam adeptam obviain facta;

inunera, et

anno
-

xii .

quidem

pra^clara, ei obtulere, quae

Jacobus Volatcrranus \ivxquaruin cipuas illius concordiaj pactiones foriiiulaui, rccurreute nalalitio Domini, e sacro tuiu addit sugycslu promulj:ari jussam ait rcconciliandi Mcolai VitcUii Tiforiiatis provinRecenset
, :

Julianus, nou suporbia motus, sed

quod virum

Ecclesiasticum minime decereut vel constauter rejecit, vel ad pios usus transtulit, utpote ad
tenipla cauiobiaque restituenda
10.
.
:

Balvacard. caixere llberatm

ciain susccpisse llispauos oratores

Columuen1'oufificio
:

viciim inter et

Maximilianum.

Reversum anfe

pax Ludo-

sium causam iierinissam

riae

arbitrio

cx Gallicana legatione ivjanuarii die hujns anni

Juliiinum, et

Calabri;c ducoiu illals a se Cbristi vicario iiiju-

secum Ralvam cardinalem,

(^ui tot

vcuiam pefiisse, atque ense solemiii ritu sacrato donatum, qutc c\ Ms. ' Codice Tabularii
:

Valicani repelinuis

Frofesto Nafivitatis Uoe.v

mini Salvatoris, jussit Ponfifex recitari

pito pacis nuiier inita} conditiones. Pacis

pulcoudi-

tiones

non omiies, sed qu;e memoria

:

rotineri

annisjussu Ludovici regis in carcere prodifionis reus fuerat reservatus, adduxisse rorerl Ms. Diarium Romanuiu -. Uuod vero ad praicipuum illius legationis caput attiuet, nimirum de Ludovico et Maximiliano in concordiam revocandis, ila demuiu pactuin fadus tradunt ', ut Margarita Maximiliani
sii,

poluerunt, hic suuf. Pax [leriietua. Ita cst foedus diotuin in annos viginfi ab armis discessus repenfinus. Vcnefis honorificus locns servatus,
si

filia

cuiu Bury,uudia' Carole-

Atiebati, Rarri, et aliis noiuuiUis dotalibus

etipsi fa'dus in!j;redi voluerint, ef friginta dies

ad

id coucessi.

Totidem dies potentafibus

fffidus

caete-

principatibus Carolo soeptri Gallici liKredi desponderotur at de liis postoa. Nuuc ad res Italicas redimus.
'
:

ris dati in

idem
siiit

venire volenfibus. Rats

colore iin-

17.

Sixtus
in

armorum pxdus

juiujit

cum

Fer-

ac firm;e

Aposfoliope provisiones bactenus

dinando

Venetos, r/uos frustra ub obsidione

faclaj, faciendai

vero

nuUo inodo aut

pu^nanda;. Defensio Ferrariae. Stipendium Hieroinmo oomifi iu annos trcs (|uadraginta aureoruni millia piorata ab unoquoque potenfatuum.

numer... etc. Pedites numero... equitum slipendium pro rata. Uefensio inufua.
Equites Sublafa in
Hispanise
pra.>senfi

Culfum magnis honorihus Alfonsum Calabrum dum amicitiam (jui armatus antea contusus pra; so ferret fuerat, vix^jue a Janissaiis suis a morte ereptus, Dominico die infra Octai-efert Volaterranus
Ferrariensidesislere hortalur.
, :

vam
sacia

Nafivitatis extia
iu

ordinem celebrata sunt

Ponlifex
e!

bello

restituenda.

Aute

Pontificia aula consuota.

omnia Mcolai

Vitellii Tifernatis,

potestas

omnis

oratoribus regis tributa ad mcnses

Palres interfuere. Cahibro iutor primos Patrnm

'

Plat. .Ms. Vat. in Vit. Sixt. IV.

^

in

'

Lib. Iirev. an.

12. p. 291.

Volul. ubi iup.

Lib. e.vpedil. Sixt. IV.

VI.

Gaguin

Ms. aixh. Val. sig. uuiii. 111. Sabellic. Enn. 10. Lud.

Id.

ili.

lib.

SIXTI IV

ANNUS

12.

CHRISTl 1482.
ac(|uiescere. Ut

23
salnhriiis ct
fir-

datus est locus, et honore eodeni. i|n(i regis filius iiahitus. Tradidit illi Pnntifi-x ciispni [iro.\inia .Natali die i)oiuniictiini,

autem intcrim
tibi

miorihiis
liliiini

|M\Tsidiis
F.

consulatiir,

dilccfiim

iiia-cedenlilius pa-

noslriini

S.

Maria; nov;p

diaconum

ternis et sanctissimis
lihris

monifis, recitatisque ex
et aliis,
qiia?

ceremonialihus nonniiUis,

cardinalem, legafum nostrum, ad |i:irtes islas (hiximiis dcstinaiidiim, iil lc ct pnpnlns nnslros
pia^scntia siia consnlari, ac spiritualilnis ct lcmporalibus favoribus, sicuti rci necessilas cxcgerit. prompfius juvarc, et reintcgrationi slaliis
tui infciulerc possit, ctc. Dal.

sua sanctifas nd ideni miiiislerium scripscrat. Dux sacra dona recipiens, pra?teritorum erra-

torum suppliciter pefifa vcnia, promilfens dciiiccps ohcdicnliam Ecclesia? ef Pontifici rediit ad cubicula sua, ensem manii gestans, medius inferduos Patrum. qui in ordine postremi sunt,
cunctis aliis de

ftoma? diexiii i>c-

ccrnbris mcdlxxxh, anno xii

18.

mnre

pra'C('dcntihus, ac longa

post

eum

pra^latorum,

fum procerum turha

xxxDcccmhris Ferrariam versusitercepif,

rorio siio pafernam fidem secufo
:

uf so-

Hortatus est efiam Sixtus Ferrarienses ', fortitcr propulsarcnf tiim I>ononienses - ad ferendas obsessis suppetias excifavit, qua de re etiam ad Joanncm ncnlivolinm
uf

Vcnefum

opem

feraf,Ve-

cxtant

liftcra>

'

dumque

Pontificius cl .Vcapoli-

netorum ol)sidioneIahoranti nongentosequites secum diixisse fertur . Confirmaf haec postrema Stephanus InfisPonfificem a fiTdere Vencto discessisse, armorumque sociefafem cum Ferdinando Neapolitano inivisse Ipse, (niniiruni Calahria^ duxi, una cum Virginco ct aliis Frsinis

tanus cxercifus instruchantur, Jacobum Trivultium Mediolanensis ducis copiarum pra>fcctiim

rogavif %
tucretiir.
iif

Bondenum

interea ah hostium
''

vi

sura

',

qui

addif

.\arrat

Sahcllicus

Sixtiim

conatum

precihus Vcnetos ab eo hcUo revocarc, qiiod co auctore indictum essef qua3 aulemcausa Sixfi
:

animiim
iasignem
lilferis
''

miitavcrit, difficilc diclu

cnm hona
hris. et

gratia a pa[)a disccssit

xxx Uecemconfcede-

hortativis ad

Ferrariam profectus

esf, facta

ait. Sed ea ex Vcnctos, ut arma poncrenf, nec iirhcm Pontificii imperii occuparenf,

rogem contra Veiielos . Inconstantis ingenii rem leviter perpendenlis

ralione inler
ct

papam
qiii

coiistahit, qtiihus siguificalum cst conItalia^

saliiti
,

notatur Sixtus,

exlremum tnmVcnelum, cujusopeimpendentem perniciem

averlerat, conspirarit
;

hoste Neapolifano sibi irdentanle cxilium adversns fredera-

cum

qiiw bello inlestitio phira ditionis Ecclesiasticffi loca amissa, Ilomam obsidione cinclam, mari hostili classe obscsso commcatiis fuissc inlerprctneliatnr,
(luo

sulendum

sed altius momenfa repcnefrando, ilhim Ecclesire dignitatem, juris requitafcm, Dei gloriam asseruissc constahit. Jam Venefi Herculem, Ferraria terra et aquis ohsidione cincta *, in extremum discrimen adduxcranf \ cum Sixfus, qui ilhun casfigatum, ncn perditum vohieraf ', Vciieta arma ab ihius pernicie revocare fenfavit tum legatum cardinalcm subsidiariis siiccincfum copiis sulimisit, qiia de rc diicem ipsum Fcrrarienscni, qiiciii iii gratiam rcccperat, fccit cerfiorcm. Duci Ferrariae.

clusos, Florentinns cf Insiibrcs aditus ad

;

Sedem

rum

Apostolicam obse|i5issc interea pcriciilosissi^ mum schisma conflari a scdiliosis Ttircas in imperii Christiani excidinm allici, ad qua; sedanda niala nil forc utilius, nil Vciioti nomi.

nis gloria dignius,

tificiam

quam si Ferrariam, ad Pondifionem specfanfem, oppugnare desifoederi accedcrcnt.

ncrent,

communique

'

Duci Venetiarum. Dilccte fili, etc. Ut primiim ad a|)icem summi Apostolafus, divina ita disponcntc clcmenta, meritis licct insufflcictitihus, hiimiis
19.

Ef nobilitafi fua?

quain patcrna gratia

nosfra? Ferra-

cvecfi, nihil pra^stabilius

duximus,
nihil

(juatn omiii

hencvole proseqnimur,

cf civitati

cura,
pacis

riensi bella, devasfationes ac

dionem ab hostibus
perferimus,
ef

fuis

novissimam obsiillatam moicsto animo

ingenio essent

et

indusfria procurarc

ca qua;

tum quod
:

magis ofQcio
rcipublica;

nosfro convenire arbitrabamur, qui regis pacifici

sicut, pacafis

jam

aliis Italia; po-

vicem gereremus
.

fum quod

tcntafibus, et nobis sanctae pacis vinculo unitis

de necessariis

fihi

auxiliis firoviderc cngilavi-

Christiame a crudelissimis barharis violenfer impetittr maximisquc et diuturnis cladibus

afflicta', nihil

nohilem virum Joannem Mocenigo ducem Venetiarum per litleras noslras liorfafi sumus, ut ob nosfram ct
inus, ila etiam dilectum filium

Hoc incensi Italiam, accersitis ad nosswpius potentatuum oratorihus, ad muluam anistudio

salufarius videbamus.

non solum

Sedis Apostolica; revercnliam,

ciijus

loca he-

duntur et impugnantur, ab armis desistat, paccm ipsam nohiscum, restitutis hinc inde ablatis, ainplcctatur, neve tibi, ac sancf RomanpD Ecclesiae de caetero infestus sit in quo desideramus cjus prudentiam justifia} et honesfafi
'

morum conjunctioncm cxcitavimus sed ct Transalpinos principes, et remotissimas nalioncs. missis ad id lcgatis et nuntiis nostris, monuimus, et iterum atque iterum sumus ob,

festati,

impulit.

quodsi aliquandoaliquoruminjuria nos uf praMer iiisfititfnin nostrum arma

Ms.

p. 246.

Venet.

Sabel. Ennead. Ljb. brev.

arcli. V;jtic.

sigii.

iuim. 111.
10.
I.

vii.

-'

Sixt.

lib.

biev. an. 12.

* Sixt. iu

monit. aJ

p. 2i(j.

Lib. b.ev. p. 11.

!

t.

^lb. p. 114.

Sabel. Enu. IG.

vti.

-3

Pag.24S.

Lib. brev. an. 12. p.

Pa 070 239."'"

SIXTI IV

ANNUS
iilii
,

\2.

(jiii

CHRISTI 1482.
iiicdio

sumeremns,
liialia

iKnniisi iinili,

(>l

laccssili,

s|)iri-

((irdiarmii eaiisas de

tollere
iil

studueiit,
reli-

noii

profecissent

id

fecimiis

ct

])ro

biiilamiir
oiiiiies

te
iii

jialeriKi alteetu,
iiiutiia (jiiiele

poshjuam

libertatis Ecclesiastic;t;
si

eonservatioiie, pro (|ua,

:

opus

sit,

vitam elTnndere (iebemus

alqiie lioc

(juideni eo consilio licstiim est, ut relnis bello

com|)osilis paxo|)tata se^iucretur, (luam

semper

aiiimo nostro proposuimus, iiitimo alTectu concupivimiis. {'.iim autem pr;rter ejusmodi desidc-

nobiscuni conjungi eujiiunt et |)ostiilanl, velis et tu ad hanc sanctani et ojitabilem uiiit;item aecedere, ab armis discedere, cajita restitucre. res Ferrarienses omittere, ncque amplius bello et obsidione civita-

rium uostrum superioribus mcnsibus Italia, ita eoopcrante humanBe pacis inirnico, in periculo-

tem illam nostram urg(>re qiiod jirofecto non solum summa sajiienlia tua digiuim erit, qui
;

considerare

potes

{juo

in

discrimine

Italia

sum
rit

bellum ineiderit, eo(|ue jiroeessefuror bellieus, ut nos ()iio()ue immeritoeausa

et i;rave

omnis versetur, sed tibi ita erit lioiiorificiim et gloriosum, ut immortalem laudeni ajiud omnes
sis

tiia

lacessiti,

pluribus damnis

et

incommodis

consecuturus

si

quidcin

;itl'ecli

fiierinuis, pleras()ue

eivilates noslras et

exccllenti iusi in

justiti;i

jiroinjile et

oflerimus nos expedife

amiserimus, UrbemRom;in;im olisidione einctain viderimus, agrum fere omnem depopulatuin, eives adversus nos ad seditioncm instioji[iid;i
ij;ilos,

si quid liabes, quod de duce illo conqueraris. Dat. die xi Decembris mcdlxxxii,

non defuturos,

Poutific;itus nostri
21. Flectcre

anno

xii .

lillora nostr;i infesla classe exagit;ita, in-

transitu eos, qui

terclusam commeatibus civitatem, proiiibitos Uomam cx omni oibis terrarum nalione aecedere consueveninl, quo Uomana
curia dissolveretur, intercejitos tam veiieratii-

Venetos non potuit Sixtus, ul coppto desisterent, quos proximo anno, intentatis

Ecelesiasticis pirnis,

obsidionem Ferrarien-

sem

solvere

jiissit,

omnia(jueIt;ilica

arma

in lioc
:

fratrum noslrorum S. 11. E. cardinalium, (jiiaiii aliorum oratorum Ecclesiaslicos provenliis, domieellos plerosquc nostros ;ij)erta rebelliiim

belkim incubuissc j^roximo annovisuri sumus neque enim Mediolauensis et Mantuanus duces sequo aiiimo ferre j)otueruut Ferrariensem spoli;iri prineipatu, ne Venetus potentia auctior in
ipsos postea eonsurgeret
:

lioue hostilia

omnia in nos perjietrare, Ferrariam insignem Ecclesiic civitatem in manifesto

jiericulo constitulam, uiiiversam
tiiio

sua j^orro culpasuis-

Italiam intes:

inter se bello conllagrantem

atquc

hsc

que in Sedem Apostolicam demerilis Hercules l'errariensis tantum sibimet conflaverat pericuInm, ut duci Mediohinensi Ponlifex significavit"
verbis Quod attinet ad res Ferrarienses sane neque luo neijue aliorum subsidio indigerent, si princej)S ille jiaternis nostris exhortaliiscc
:

omuia

charissimi in Christo

filii

nostii Ferdi-

iiaiidus et Elizabelh sapientissimi ac pienlissimi Caslella? reges consideranles, animoque metienquain les, quam luctuosse rebus Chrislianis perniciosa^ ApostolicBC Sedi, quam periculosa;
,

tionibus

tideiCatholicffiessenthujusmodiperturbationes, maxime propler schisma, quod in Ecclesia Dei a

nonnullis
versalis

monitis auscultasset, otio et quiete quod omiii cura et studio semper j^rocuravimus, neque nos bellum, quod
et

sua

Italia

frueretur,

immerito nobis illatum

coacti fuissemus. bris MCDLXxxii,
22.

est, lacessiti

propulsare

jam procurabatur, pro

:

zelo ducti uni-

Datum Romai
xii .

die xxvii Octo-

coiicordi;e

pro pace supplicatum

fralros
nostri,
alise Ecclesiffi,

miserint ad nos huiuiliter idem et venerabiles ipsi

anno

idem jiopulus Romanus, idein civitates, idem reli()ui Italia; po-

Moniius diix Mediolanensis ne Ecclesiasticx immimitati noceat. Eidem porro Joanni Caleatio Mari;c duci Mediolanensi Sixtus paternaj

summis precibus postulaverint rogaverintquc, duximus eorum honestissimo desiderio annuendum, prrecipue cum ad priscum institutentatus

benevolentiaj

signa explicuit

significavit

non

tum,

et

naturam noslram paranda; conservan-

hoc accedat, atque in ea incideritempora, in quibus nihii raagis expeteniTius dum, nihil magis necessarium sit, ()uam Italiam inler se consentientem habere, ab armis discedffique pacis

ob praiteritam cum hosle conjunctionein ipsi infensuin,culpam illius senatoribus adscribere; monuit denique ne Ecclesiaslicos cardinalium census invaderet. Duci Mediolani. " Qiiid illi ila de tc malc meriti sunt, aut quid cominiserunt, ut provenlibus Eeclesiarum
et

dere,captahincinderestituere,odiaetsimuUates deponcre, in mutua tranquillitate conquiescere,

si

beneficioruni

suorum privarentur
si

membra
non

nostra sunt, et sine capitis laesione olTendi

si

vere Christiani esse volumus, si libertatem, fortiinas nostras, si Dei cultum et religionem,
nibil

possunt, proinde nobilitas, lua

Deum

conservare vult,
ojitat,

si

sibiadjutorem Sedem Apostolicam

qua

nobis charius esse debet, adversus

sibi projiitiam

debito pietatis officio nia-

immanissimam Turcoriim gentem excidio ltali;c imminentem tueri et protegerc desideramus.

20.
et te

frem suam
(juffi filii

Romanam
saluti

Ecclesiam recognoscat,
niinori studio

sui

non

semper

Quamobrem cum persuademus

,

nobis,

inclytam remjiublicam tuam ab hoc communi bono non abhorrere quippe qufe
et

animi sui indicia prse se ferat illam hortamur, ac moncmus, et in verbo

intendit, et ut devoti
<

omni lempore pacem

diiexerit, et

omncs

dis-

Sixt. lib. Ijrcv. an. 12. p. loS.

SIXTI IV
Salvaloris dicenlis
:

ANNUS

\'2.

CHRISTI
simis
lifleris

1-182.

ZD
ollicioruni

Redditr

r/inv

si/nt

Ca^sar/s

onini

genere refertis
di-

Cvsan,

ct

qics sunt Dei

sii;p

et zelo sahitis

; px paterno nfficio inandamiis, iit liieros red-

Deo

Sedis .Vpostolica' supi-emani

aiietdiifatem

ditus benelicioriim Ecclesiaslicoriim iiujusinodi

gnitatcmque professus estj pollicitiis se iiovatorem Craianensem nulla interposita mora cocrcitunini.
seiiatu
lectae
:

ad dominos suos pervenire patiatur,

etc.

Dat.

qiia>

litfer;c

iii

iiiiblico

cardinaliuni
])er,

Romae
nostri
et

dievii

Novembris
xii .

.mcdlxxxii, 1'oiitificatus

magna omnium

commcndatioiic

anno

Paruit Mediolanensis Sixto,

?//olitiis,

eumdem
atl

cum
"23.

ipso fcedus redintcgravit.

egregia ccppta

vero Sixtus hortatus est exitum perduceret.

iit

Aiidreas Craianciis/s, schis)/ia

ad

Iniperatori.

potestatem ssecularem coiifuqit, ne ad subsellia Apostolica t/'aduratiir.

Quoniam

opinioni

Quod autem antea (|ueren;

omnium

aluinde salis-

fecisti,

tem Pontilicem audivimus, nonnullos scbismatis

conflandi nefaria agitare consilia

fuisse hoc

praeteri-

tempore in Cermania nequissiinum novatorem pseudodominicanurn .\ndream nomine, archiepiscopum Craianensem ac Frideimperatoris legatum, qui quod dignitatem cardinalitiam non adeptus esset, ira furens adversus majestatem Pontificiam conjuravit, ac
rici

mus

dignissimamque operam navasti, jiiro ipso ingentes til)i, quod certe facimus, babenda; sunt gratiaj. Reliquum est, fili cbarissime, ut eodem, qiio coepisti, animo auctoritafem, dignitatem et honoreni sanct;e Scdis seinper prolegas et tuearis, prssens vero negotiiim ita proscquaris, ut desideratus cfrecfiis subsequatur, et scclestus ille, inimirum arcbiepiscopus Craianensis,) poenas sua3 temeritatis et audacia luat ne tanta petra scandali in Ecclesia Dei cuiii jterturbatione et seductione fidelium popiiloriim diiitius maneat ex boc enim augebitur in dies magis ciimulus benivolentiar et cbarifatis, quam ex tuis pluribus meritis pra?fata Sedes
,

Basileae conciliabulum, ut factionis socios sibi

quo ba?c tra Hoc tempore dit Jacobus Volaterranus (nempe Junio ineunte) vulgatum cst RonitE queniadniodum .\ndreas arcbiprffisul Craianenascisceret, cogere annisus est, de
'
:
, ,

ciliuni inchoat contra Pontificem.

pro cardinali in Basilea se gerit, ibique ConDicitur Fredericus imperator secreto illiassistere, Basileensis

erga te gerit, et ab universo orbe uberius cnnimendaberis, ac deniqiieapiid ipsum Deum a^ter-

num

ses

illi

aperte favere, ut frequens ibi Concilium

,

congregetur

non tam

Pontiticis

odio,

quam

propria utilitate . Agitabantur nimirum Basileenses avaritia; slimulis, scilicet coiificiendi

prffimium consequeris. Dat. RomiB xxix Dccembris MCDLXxii, Pontificatus nostri anno xii . 2(J. Emissus e carcere,Friderici imperatoris rogatu, fuerat Andreas cum Csesarei oratoris
,

parfes egisset revocassetque errores, ac rursuin

plurimi auri

sjie

si

episcoporum solemnes
:

postea de recta rationis via deflectens plura in

ccetus ineaurbecelebrarentur

aspersisseautem
iii

Andream

Pontifici ct sacerdotali ordini graves

,

Sedis ApostoIicBB dignitatem evomuit, ac novos motus apud Basileenses excifavit de quo Sixtus
:

calumnias
Infissura
sisset,
',

simulato revocaudae

Ecclesiam
acces-

apud Albertum Saxonica;

primaevsB sanctitatis studio,

memoratStephanus

eumque

postea

cum Romam

EcclesiEB.Moguntinaiadministratorcm, xix Septembrisdie est conquestus ', addiditque illum ob

stir[)is |)rinci[)em,

conjectum in vincula, atque dignitate archiepiscopali exutum. 24. Eo prorupit improbissimi bominis impudentia, ut Pontificeni in jus vocare apud Concilium ausus sil. Missam vero ad Casarem legationem addit auctor, ne cavillis impostorum subornari se pateretur, docereturque Pontificiam majestatem nullum in terris judicem agnoscere, indicendorum Conciliorum jus ad eam spectare, neque ulla valitura, qua; illius auctoritate non fulciantur. Perfunctus est ^ eo

scelera necis reuiii fuisse, ex .\postoIica aiitem

mansuetudine
pcenas,

vita donatum, meritas tamen illi de Pontificia dignitate obloqui pergat, non defuturas. Damnavit porro eumdem

cum

novatorem Ponlifex
comiti Tbierstenb
se

'

munus

schismatis et hrereseos, et imposuit, ut Basileam

illiini

conferret

judiciariaqiie

acerbitate

coerceret. Perfecta fuere sedulo

flcia,

mandata Pontiad calccni enim rerum hoc anno gestarum

suis Diariis liabet Volaterraniis
^
:

hffic in

Post

munere episcopus Suessanus.

Monitus de iisimperator, atqueadversus nova molientium susurros prsemunitus, amplis23.

hos dies nuntiata Craianensis captivitas apud Basileam, Germania; civitatem captum fiiisse dicunt in senafu civitatis, Cajsaris mandato ct
:

Pontifice petente

(1) .

'

Volat. Ms. arcli. Val. sij.

sicn.

num. 111.

num. 49

el 111.

Ms.

arcli.

Vat.

'

Lib. brev. an.

si''n.

12. p. oi

II).

lu 23S.

Volat. Ms. aidi.

* ibiij.

Val.

num.

19 et 111.

anonymus Misnensis

ad rectiim cbronologicum orJinem dirigendiim ea qua: de .\ndrea isto indictoqiie ab illo Concilio narral Cbronico inler scriplores rerum Germanicarum .Menkenii to. ii. col. 370: Quidam fraler Ordinis Prailicaluruin asserlus episcopus Iranstulit se Basileam. orditurus telam, quani perfeclurus non essel. Nilebalur enim adunare Conciliuin generale coiilra dominum Apostolicum. sed nemo ei accessit, neque consensit. el scquenti auno fuil captus et Ktcrnis carceribus addiclus . i)ux liic aflirmat scriptor de carcere episcopi in annum sequenlem transferenda, accipieuda sunt de sccundo illo carcere jussu Ca;saris, qiiem
(I) .\dnotare liic jiivat in

Volaterranus pariter verbis

illis

apud annalistam
R.\Y.v.

recitatis sequenti

anno contigisse

satis indicat.

.Ma\si.

ANN.

TOMUS

.\.\.\.

XI.

26
il.

srxTi rv
Egit

AXNUS

12.

criRrsTr

1'iS'2.

Sixlus

',

proximo
ejiisiiiic

iiiriinU'

aiiiio,

dotibus
scrtini

Domini

Friilerico iiiiperatori
1,'ratias cie jiieiiiio

fiiio

Maxiiniliaiio

cum

a nobis, et

solum conveniant bac sancta Sede

et

prae-

nihil un-

iiavato
:

pio et religioso sliidio in ca-

qiiam pra>termissum fuerit^iuominus, quantum

licuil, iin|)erialem majestatem tuam omni gratia et spirituali et temporali prosequeremur etc. Dat. UomiC die ultima Aprilis Mci)i.xxxiv, Pontificatus nostri anno xui . Ha?c licet variis annis distincta duximus conjungenda, ne eadem repetere cogeremur. Caiterum hunc novatorem merita affectum poena urgente Sixlo male periisse refert Stephanus Infissura nunc ad alia orationem traducimus.
, '

novatore

cum

se in

viiicuia

conjectum
ad decli-

cum Deo

l*ontificioque satellitio
iitjiistas

tradendum
pcenas

exfiavesceref,

liai-reliconim

liieret,

iiaiulam Kcclesiasticam severitatem a 1'ontificio

ad impcriale tribunal provocavil, subornavitque nasiieenses, ul iiisiiis clientelam susci|)erent

;

euin Pontifex inlernuntio A|ostolico dedi, pluribus imperatorem, duccm Austria?, diicem Sabaudia' litteris contenderit *, extracta
licet itacjue

res est, cum de judice idoneo orta lis Porro episcopus Suessanus internuntius Basiieenses, qui obstabant, ne ex corum urbe ad 1'ontificia subsellia abduceretur, interdicto

tamen

29. Sixti

studium

ercja

regem Polouise

bello

essel.

implicitum adversus infideles. et diuturno cum infidelibus

Casiniiro
III
,

Implicito
,

difficili

et Tarlaris

bello

Poloniaj rege

Christi

vicarius

Kcclesiastico

perculit,
',

ac Sixtus hisce

lilteris

sacro crucis

symbolo

fideles

distingui jussit,

Kredericum convicit
illiiis causffi

utad Sedem Apostolicam

cognitio spectaret.

28.
<<

Imperatori.

Majeslas tua nos faciles ad bracliii invoca-

tionem in lilteris suis appellat ita, ut ea de causa plura mala reipublica? Cbristiana! evenisse

commemoret

Caesarea

niajestas

fua

id

praemiisque indulgentiarum arma in hostem expcdituros sti|)emve in bellicos sumptus collaturos affecit qua de re extant ad rcgem ipsum datac littera?. Graves controversias hahuisse Casimirum cum Joanne Moschoviae duce, qui Novogrodo magno oppido potitus, Lituaniam omiiem Russiamque sihi subjicere affectabat, ac
:

tantum respondimus, quod si majestas tua, semota omni affectione animi, mature cogilare
voluerit,

late

protulcrat
ut refert

suum,
imperii
sata,

Occidentem vcrsus imperium Cromcrus ', addilque eumdem

sive

utpote
jestatis

quam urgenti necessitate compellenti, cum de summa rerum extremaque maApostolicir

principatum amplissimum Tarlarici vectigalem

trans

Rha

Volgam

obtinuisse

eversione

ageretur

justa

atque, incitante uxore Gracca Palaeologina stirpe

arma, propulsandae injurice gralia, moveri fecerimus, cum prsesertim nobis sublata spes csset

qu alias raro aut praedecessoribus nostris per clarae itidem memoriae praedecessorcs majestatis tua? deesse consuevit, unde advocatifc defensionisque, ac cffilerorum ornamentodefensionis majestatis tua?,

nunquam beals memorife

juguni Tartaricum a se depulisse, de quo dictum est. Non Polonum inodo |)etierat bcllo Moschovita, vcruin cruciferos eliam cquites, inque Livoniam infestas excursiones fecerat ad quas prohibendas Sixtus Stephanum archicpisco[)um Rigcnsem ejusdem equestris
su[)erius
:

Ordinis legati Apostolici auctoritate ornavil

',

ut

riim prwconia clarissima sacro

rio concessa fuere,

Romano impe|>olerit

Christicultorcsfoedereincommunemhostemjungeret,exortasqueinfereos controversias sedaret. 30. Turcarum in Transilvcmiam irruptio et

re ipsa cognoscere
esse,

de nobis

mirandum non

sed polius csse

unde merito hujus sacrosanclae Sedis boni ct ffiqui semper cupidac vexatoribus ac perlurbatoribus quivis justus aestimator succcnsere possit et debeat cum enim pontificale fastigium, et
:

imiierialis dignitas a

Deo

ita

disposila et ordi-

nata

sint, ut niutuis hinc inde officiis Deo ipso auctore conglutinentur, de tua sapientia et religione confisi nunquam adduci potuissemus ad

credendum majestatem tuam de causa ad solam sanctam Apostolicam Sedem, quae potestale a Deo tributa spiritualis omnium mater est et
magistra, ct nulli omnino. alteri
tinente se

tmde ad Ungarum Sixti littercB gratulatoHoc anno centum Turcarum millia a Bajazcthe eorum princi|)e immissa in Transilvaniam irrnperunt qui tamen a Stephano Bathoro, Pauli Knes praicipua virlute, deleti sunt, de qua insigni victoria haec tradit Cromerus ^ : Pcr id tempus Autumni, Turcarum centum millia cum quinque ducihus, quos ipsi bassas vocant, deductis secum Transalpinorum awxiingressa, ad Sabinoviam liis, Transilvaniam sive Cibinium urhem castra |)Osuere. Praesenseclades,
ricV.

'

hominum
cum, ut

pcr-

impedituram

fuisse,

ait in

Decretis Nicolaiis pra?decessor nosler, imperiali

judicio non possint jura Ecclcsiastica dissolvi, ct idem lm[>erium inquit, veslruin rci:

et ad defensua triparlito cuin totidem ducibus accurrerant. Korte iii unum aginen, cui Ste|)hanus Bathorus prajcraf, Turcae incidere Stepha-

rant

eorum adventum Hungari,

denda

nus uhi
cl

sc in arcto [)Osituin

pugnam

detrectare,

publictc quolidiaiiis cssc

contentuiii,

admiiiislrationibus

debet
saccr-

cuin

reliquis
se

noii

usurparc,

quac

conjungcrc
'

duobus siiorum agminibus non posse animadvertit, facit

Val. fign. iium. 49 cl 111.
p.

'

Lib. Lrcv.
13. iiilcr

[1.

300, 313.

Slcpli. liiliss. Ms.

iiicli

Ibid.

p.

470.

' Si\t.

liK bicv.

1.

XXIX.

'

'

Crom.
ib.

Lib. liuU.
4.
1.

Lxx.

an.

lit.

uiens. AjMil.
l>.

i09. Bonliu. dcc.

112.-- * vi.Cioiii. 1. xxix

Sixl.

lili.

et alii.

lucv. au. 12.

Id.

SIXTI IV

AXNUS

]'2.

CHRISTI 1482.

27

tamen eos
sitn

cerliores de

necessitate

dimicandi
jiire-

objecta, et

miiitihiis suis

voluntario

jurando sese
potius

obstringentibus, quod niorituri

fugituri
esscnt,

quam

arma

expedit.

Committitur acre prseiium tribus fermehoris; jamque Hungari pntgravante Turcarum multi-

pulcherrimamque hanc provinciam toto pectorc qua nulla rebus tuis commodior, universis fidelibus salutarior, apud Deum majoris meriti, a[iud homines celebrioris famai esse potest speramus enim divinam pietatcm sicut te pluribus victoriis ex immanissimo hosle paicom|)Iectaris,
;

agre eos objurgans, et recentis jurisjurandi admonens, cum ecce duo reiiqua agmina, in quibus erant aulici
tudine referre
sistebat

pedem

ccpperant,

et

Bathorus obteslans pariler

et

insignem reddidit, ita etiain concessuram, longe majori clade a te affiictus laudein, qiiam praeclaram ex hoc tibi peperisti, nuilto
tis

ut,

illustriorem efficiat.
33. Quaj autem per inclusam litteris tuis cedulam nobis significasti de obsidione oppidi Hamburg, et qualemte erga im|ieriales copias, aliaque sacri Romani imperii princi[)um [)i\Tsi-

cursu invccla in latus regii, et Rascii, impetum fecerunt. At illi re improvisa hostium consternati aliquandiu tamen conversis equis
citato

ad extremum vero conturbati et impulsi fugam fecerunt. 31. " Ibi tunc magna fugientium strages enim prtBter quinquaginta cdita, neminem insigniores captivos Hungari vivum servabant
restiterunt;

sent,
belli

dia exhibueris, gratoria profecto ea nobis fuissi pacis spem aliquam polius, quam mutui

manifcstum

periculnm

inlellexissemus,

nec tamen incruenta cessit

dere multi
et

eis victoria

ceciin

prout erat, et est desiderii nostri pro nostra erga vos ciiarifateet publico fidelium commodo.

fortes

viri,

in

quibus nobiles,
Laxitius

primis Paulus Knes, quo nomine Slavi

ducem
Rascius

Quid enim rebus Christianis, hoc tempore praserlim, perniciosius esse potesf, quam duos
potentissimos exercitus intestino inler se bello decerlare, viresque, quas adversus communem

sacerdotem appellant,

et

maxime victoriam illam tam prsclaram, et omni fcvo memorabilem Bathorus, quanquam et ipsc
duclores

agminum,

quorum opera

hostem

locis istis

imniinentem effundere wquius

Christiani sanguinis
avertat,

erat, inter se

cum magna
etsi

enim gra^i peduin dolore impeditus in Hungaria decumbebat . 3'2. Commissum prope Synderoviam praesaucius, Matthiae retulit;
ille

effusione,
31.

quod Deus
Quare
nuntiis,
istse

absumere

omni

studio, et cura,

et

litleris, et

et legatis

elaboraverimus,

lium narrat Bonfinius', et caesa in acie Barbatria millia ait. Certiorem fecit ronlificem medio Septembris de prseclaro triumpho de Turcis deportato Matthias rex, cujus gloriam militari Pauli Knesii virtuti adscripsit, de quo Sixtus ingenti affectus gaudio hisce litteris '
roruin
gratulatus,
bello,
sollicitavit

ut

discordiiE

parumque
ita

vigiliae

inter vos componerentur, etconatus nostri, utvidemus,

rint,

cooperante humani generis inimico, perfecetamen non desistemus ilerumet hortari, et

eumdem

ut

pernicioso
victor

nionere, et obtestari, ut rejecta penitus omni simultate, amputatisque dissensionibus omnibus, mutua pax inter vos constituatur, vel si id
fieri

quod cum Fredcrico imperatore

imponeret, ut conjuncti Germani Hungaricique exercitus occupatas a Barbaris provincias recuperarent.

gerebat, finem
'<

Charissimo

in Christo filio Matthia?

Hun-

garice regi illustri.

Charissime in Christo

fili

noster. Grala?

fuerunt nobis admodum litterjE tuge majestatis datee ad xv Septembris diem, quibus signiflcas recentem victoriam sub Paulo Knesio copiarum

ad prsesens non possit, inducia^ aliqua; ad longum tenipusindicanlur, quibus mediantibus ad pacem tandem valeat perveniri quod non solum nobis et republicse Cliristianfe salutare eril, quandoquidem coiijnnctis viribus poterit immanissimus hoslis facilius debellari, sed etiam ita gloriosum, iit nibil fulurum sit, quod ad aeternam hanc laudem vestram possit comparari. Datum Romac die xx \ovembris mcdlxxii,
:

Pontificalus nostri
35. Dissidia

luarum

praefecto

cum

tanta

eorum

strage et
fili,

inter

anno xii . imperatorem

inlernecione partam. Sane, charissime

cum

rei

Christiansc nociva.
'

obvirtutemet magnitudinem animi tui multa ex te piaeclara quotidie audire possemus, iiiliil est tamen, quod nos magis delectet, quam ea de
te

nius

pluribus Bonfi de ejusmodi bello, subditque Matthiam

Agit

et

Unrjarum

significari,

qufe

adversus

impurissimam
ifeliciler
iii

Turcorum gcntem et strenue et ris neque enim quidquam est,

:

gesse-

quo tua laus

:

illustrior aut diuturnior esse possit,

quam benequod sicut mereri de Ciiristiana religione hactenus cum immortali gloria tua pnestitisti, ita hortamur, ut in futurum non intermittas studium, et curam omnem in hoc coUoces,
'

Hamburgum, Austrisc munilissimum propugnaculum, eripuisse Friderico, alque in Viennensem agrum, ubi imperator ipse morabatur, excurrisse tum sequenti aniio Prucclium expugnasse cujus belli causani hanc increbuisse ait Croinerus ', quod Matthias Hungaricam coronam, quam Bernardus arcliie[)iscopus Strigoniensis una cum thesauro regio in Germaniam asportarat, repeteret; maxima aulem ex hoc bello damna rei Cliristian.v cvenere, cum,
:

tionlin. tiec. 4.

I.

vi.

Lib. Iircv. an. 72. p. 209.

'

Bonfin. dec.

i.

I.

vi.

'

Croni.

1.

xxiT.

28

SlXXr IV

ANNUS

\'2.

mus

CHUISTl I48'2.
;

Malthia superioii anno viiloriani iii Turoicas provincias profercnto, Fridericus Hungariani populatus a cirptis cuni, ut supra indicavinuis, revocarit ', lioc vero anno, Austriani populanti-

nianeat et asservetur
esse aliquos,

verum quoniam

intellexi-

(]ui

bus Hungaris, Turcic Pannoniani iicnotrariut, liarumquc occasione turbaruni Uisanuni Cluistiano imperio a Haja/.ete ereplum fuerit.
3l>.

studcnt omnibus viis manibus dicti magistri eripere, et in alienam potcstatem tradere, nos considerantes ([uanti momenti resipsa sit, et quantum scandali turbationisve religioni Christiana; possit afferre,
ii

pervcrso spiritu ducli ipsum germanum Turci e

si

Ziziniiis, liajazcthisfratcr,

adChristianos

tales voto

suo potirentur,

cum

iion

bono

zelo

profiiffit et in

Galiiam perducitur.

Gerendaj

autem

Turcam rei prsclara affulgebat occasio. Zizimus enim Bajazetis fratcr, Asia minori cruento prfelio cjcctus, in.Kgyptum profugerat,
in

siones disseminare,

ac dein inito
frustra
Cilicia, navi

tenfata,

cum Ciliciae cum a

rege foedere, Asiaque

I^ajazete urgeretur,
e

ducantur, sed solum quKrant zizanias etconfuduximus ad celsitudinem tuam scribendum, hortantes ct omni afi^ectu rcquirentcs, ut tanquam rex Chrislianissimus velis magistrum praefatum, et illos quos ad

consceusa, Kliodum
siiii

se receperat',

ut Cbristianorum principum

arma ad pateruum

compararet; poliinperium rcciipcrandum Cliristianoruni principum licitus eoruiudcni amicitiam semper se cuUurum, si eorum ope causam vero saUem regni partom rccipcret
:

hujusmodi custodiam deputabit, susciperecommcndatos, ac permittere, imo eliam favere, ut ipsum germanum Turci in loca tuse diUonis ducerc, et intromittere in castris et domibus ejusdem bospilalis inibi custodire et retinere libcre valeant id enim conducet honori et uli;

litati

ipsius

Christiana; religionis, et nobis erit

:

suam bocargumentofulciebat.quodipsecxpatre
imperium jam adepto, frater vero ex patrc [iri\atam tum vitam agente genilus esset. Porro
r.ajazete promissis

vehemcnter acccptum tua vero majestas plurimum commendationis reportabit. Dat. Roma; die xxviii Junii, mcdlxxxii, anuo xii . Perductus ita est in
Gallias

minisque

instante

ut sibi

Zizimus.

Institit'

vero

Zizimus dederetur, visum est eum in (^aUias avelicndum, qua de re factus cerlior Pontifex Hbodiorum consilium coUaudavit bisce Utteris ': 3". Magistro et conventui Hbodi.

Ychementer Matthias IIungari;e rex, ut sibi Zizimus crederetur victoriam enim ejus ope certam de Turcis, quos in varias distraheret factiones, se consecuturum sperabat. Ut vero
;

Dilectc IJU, cic.

datas XXX die

significatis,

Accepimus liUeras vestras Augusti proxime elapsi, quibus

fuerit ille

demum

Innocentio VIII traditus, et

Zizinuun germanum Turci natu mhiorem, qucui alias sub flde etsalvo conductu vestro in insulam istam, sicuU tunc ad uos in scrii)sistis, receperatis, discessisse nuper, et Laudamus in primis diligen(laUiasnavigasse.
liam vestram
in his perscribendis,

amissa discindendi Turcici imperii occasio, suo loco dicetur. Addimus nunc ex Jacobo Bosio ' Zizimi patruum .Vmuratis Turcarum olim imperatoris filium, ChrisUana legeetLatinisexcultum litteris, qui tum in Hungarica aula agebat,
Christianos

principes

sollicitasse,

ut

ipsum

qus magni

sunt momcnti, ct causam Christiana? reipubUcae ctiam conccrnunt, placetque nobis, quod ex
insula ipsa
(iaUiis

cum

integrafide vestrarecesserit. In

aulem comperiet regem Christianissimuni, quem speramus jiro singulari sua sapienUa, et in orthodoxam fidem zelo aliquod saUibre

Turcico restituerent imperio, legitimo enim se tiioro procreatum, Mahomctem vero Bajazetius et Zizimi parentem, adullerino sanguine natum nunc quod esse. x\t de Ziziino rursum inferius ad .Mahometanos (iranatenses atUnet procurrat
:

oratio.
38.

Postremiim Granatense bellum,

et

consiUum sumpturum nos vero ad omnia, qus boni pastoris officii sunt, semper prompti reperiemur. Dat. Romae die ix iNovembris .mcdlxxxh, Ponlificatus nosfri anno xii >>. Proximo anno Ludovicum Gallorum regem, ut eum Sixtus
:

ricai res inclinatx.

anno injecta ' est fax postremi Granatensis belli, quo demum Gra-

Hoc

Mau-

nata,

Maurorum

in Occidenteregia,

aliquotposl

cxciperet est
\ariis

"

adhortatus, cuni

ipsum

plures

iUecU pramiis rapere pertentarent. Regi Franciffi.

Charissime,
etc. Est in

manibus

ct

custo-

dia dilccti filii magistri Hhodi bospitaUs Jerosolymitani, sicut majestas lua scit, frater germanus magni Turchi, Christiani nominis inimicis-

annis arsit, Mahumeticajque superstitionis sordibus Hispania expiata est. Memorabile certe est, quod Jacobi regis oratores in Viennensi Concilio Clementi V de Granata retulere, in ea tum ducenta niillia capita reperiri, neque ex iis quingenta esse, qua; gente .Maurica sata essent, nec avos, aut patrem matremve Christianos ChrisUanse legis desertores ad nacta essent
,

magister ipse pro majori securitate hujusmodi cautela duci facit ad partes tui regni, ut ibi in castris dicli hospitaUs
simi,
et

quem

custodia;

quinquaginta millia in ea versari, mancipiorumque Christianorum numerum ad triginta miilia, et eo amplius. Indignum ifaque erat tandiu regnum illud .Mauricum stare, in quod

Sabell. Ennead. 10.

1.

\iii. nonfin. ubi

fup.
*

'

Sabel. Eii. IC.

Sibell.
lu.

F.iiiieiiil.

10.
c.

I.

Bo.-.

p. 2.

1.

Illl.

'

Surit.

1.

VIII.

'

Lib. biev.

aii.

12. p- iy3.

Sist. [V. brev. p. 642.

.\iiiial.

IV.

I.

XX.

42.

SIXTI IV

ANNUS

Ti.

ret
die,

fHRISTI
i().

1''l82.

29

veluli in souliiiam nostri apostaljc conlliicbant.

Commendavit Ferdinandum
niae et Castell;c lioc

et Elisaljetli Arafi^ofelici

viso impelu, admotis

Expugnatam ab eorum ducibus impronimirum aiito(|uam fiilgesoalis,

reges ipsos de taiu

bello

aurora

vigosima soplima Fobruarii

',

anno ca'pto orator Homanus in panegyrica oratione septimo post anno l\om;c liabita, cuin ob partani de Granatensibus apud Bacam insignem victoriam, de qua agetur suo loco, solemnis supplicatio decreta esset, necnon de excisis ex Hispania vitiis, deque militari disciplina adeo bene morata, ut crucesignatoruni militum castra religiosorum conventus viderentur, quos celebrat his verbis
'
:

Alhamam

arcein muiiilissimam, caisosque

Saracenos, refort Surita

provolasseque

mox

Albohacenum

regem tribus e(|uitum, et (|uiii(|uagiiita poiiitum millibus ad obruendos nostros, antequam subsidiaria' ad illos copia;
(Jranata;

accurrerent, succinctum; sed Christiano exercitii veniente, obsidioiiem solvore coaoltim, va-

riasque inBa'licam exciirsiones, ac itorumnovas

39.

Ha;c est victoria qua.' vincil

:

mundum,

fides nostra

cujus sententia! non inimemores Christianissimi principes FerdinandusV rex et Elizabcth regina Hispaniarum ilkistrissimi,iuter
alias virtutes

quas
:

sibi

peculiariter elegerunt,
prsE caeteris

Alhamae mceniahostilesimpressiones infelici F"erdinandum voro ad urgendam victoriam conscripto novo exercitu mense Julio castra Loxfc admovisse, sed a Barbaris non levi acce[ita clade propulsatum (luooirca ad reficiendas vires tantique belli sustinendam molem
in

exitu egisse

fidei et religionis

munus

amplexi

bacchantem criminibus sua religione excelsa purgarunt blasphemia et perjurium vulgaria

.
,

sunt

Et infra

Hispaniam miHe

oUm

Apostolica praesidia imploravit a Sixto Pontiflce qui hoc Dijilomalo ^ Christi fldeles ad reli:

crimina, sole justitise et reUgionis Ferdinandi et Elizabeth adventante, ab universa provincia defecerunt furta, ra:

quondam Hispanorum

giosam [irolitoiulam militiam. et Fordinandi signa sequenda, atque ad conferenda pecuniaria siibsidia propositis indulgentiarum prsemiis
,

pellexit.

il.

Ad futuram

rei

memoriam.

pinae, violenliae,

scorta,

lenocinia, sortium et

Auctoritate Dei omnipotentis, cujus vices

taxiHorum publica spectacula ab Hispania, quibus abundabat plurimum, fugata sunt. Htpresis
iterum cruciligentium Cliristum circumcisione et sabbato castigata et punita est, ac reliqua crimina indifferenter meritas exactissime poenas luunt, adeo ut exemplo et imitatione religionis principum, educatus Hispanus exercitus non exercitum videre modo militum, verum potius quasi religiosorum conventum inspicere gloria
Dei

quamvis immeriti gerimus in terris, hortamur, requirimus et monomus universos Christi fldeles, prffisertim

nationis prffidictae Hispania}, ut

eisdem regi

et reginse

cenorum prfedictorum,

ad expugnationem Saraet acquisitionem dicti

prffifata; exaltationem personis suis pro sua possibilitate viriliter et indesinenter assistant, etillius exem-

regni Granatse, ac fidei

cum

bonis

et

magna sit. Armavit fide et reHgione exercitum suum Catholicus Ferdinandus, quo hostilia

omniafacile superavit, nempe, ut dicam, armatis contra inermesestusus. Fides profecto in sacris Htteris armatura, scutum et galea pra>dicatur,

mortein uoii abnuit, tollant cordibus suis crucem suam, et illi ex eisdem fidelibus, qui ad hoc idonei sunt, dictos regem et reginam, imo verius Salvatorem noslrum pra;fatum sequantur, et pro illius nominis gloin

plo, qui pro nobis

unde iHud
/?rfe/,

est Apostoli
:

Induite vos

armaturam

et alibi
VI

rum
fide.

inquit Apostolus
fidei, et
I

Galeamfideiassumite, etEphesioIn otmiidus sume?ites

:

scutum

I'etri

Cui

resistite fortes in

Hic

igitur felicissimis fldei

armis insigni-

tanquam fortis armatus custodiens atrium suum, et in pace sunt omnia

quffi possidet, et

tus Hispanus exercitus,

Saracenorum prsedictorum fldei hostium expugnatione, mortis periculo se exponere non formident, memores verbi ejus, qui dixit Qui vult venire post me abneget semetipsum, et tollat crucem sua?n, et sequatur me : pariter et confidenles in eo, qui dixit Ecce ego vobiscum sum usque in consummationem sa-cidi; et qui una nocte per Angelum suum centum octuaginla
ria, et
:

injuste possessa per paganos

facile victoria

quinque millia hominum ex exercitu Sennacherib interemit

in
:

de cfelo prsestita superavit. Anno igitur salutis Dominicae Lxxxii supra millesimum quadringentesimum, tyrannis ac criminibus ab Hispania pulsis, adversus Mauros (iranatenses Ba-lica; insignem
his

armis carentes

et

qui alias Ecclesiam

suam

magnis periculis non dereliquit.nec permisit

partem a septingentis etultraannis cum magna ignominia Cruciflxi occu[iantes, Christianissimi principes Ferdinandus etElizabeth tum religiopossessionis recuperandae gratia, expeditionem felicissimam movere coeperunt .
avitae

inimicos ejus eorum impunitate gloriari, pro nominis gloria, ct eorumdem Saracenorum expugnatione mortis periculis se exponere juxta ipsorum regiset reginse ordinationem non formident, recepturi oxinde praemia felicitatis
illius

8etorn;o, etc. Dal.

Kom;o

a[iud S.

Petrum anno

nis augendffi,

tum

MCDI.XXX1I,

IV

id.

Augusti, Pontificatus nostri

anno

xii .

Coelestis gloria; s|)e confirmati fideles intre-

'

Eil. typis cusa

iiiter

oiationes ad Pontilices habilas.

'

Sur. lo. IV.

1.

x.x. c.

'il.

'

Lib. Lxxil. Bull. p. 3.

30
liiilo

SIXTI IV

ANNUS

1'i

CHRISTI 1482.
Christianos de misera
servitute

pnrtim iriioesignatic militia' se pariim tanta sup|ieditariint Ferdinando niimmaria snlisidia, ut plurcs deinde c;eterum GravictoriiP do Mauris reportata' sint addixere
'.
:

animo

liberare

ac

ipsam denique Calholicam fidem ad prislinos usque limites propagare possimus. Dat. Romfe
die
VIII
".

.\ovcmbr. mcdlxxxii,

1'ontificat. nostri

natensibus a tinitimis ob agrestes grassaliones gravibns af1'ectis incommodis, Maurica" rcs inclinarunt. expugnandaniue deinde Cranata iter

an. \ii

de quibus admonitum a Ferdiparatum est nando ' Sixtum facilem se in redintegrando cum
:

rege Neapolitano fredere pricbuisse antea indi-

ii. Ornavit eumdeni regem Sixtus mystico muncre, nimirum ense et galero, veteri more et instituto recurrente Xatalitiorum Domini festo die, sacratis a Pontifice, quibus significat Sixtus conccptam de eo spem, ut Ecclesiam
,

catum

est.

regio studio patrocinioque

Aiiffluv rex

a Pontifice coiigra42. Ardenter hilntm et mystico miniere ornatus. enim cupiebat, ut Cliristiani omnes mutuo amicitia' nexu conjuncti essent ad arma advcrsus

Eduardus

atque in hostes
S. Pauli,

fidei

protecturus esset, ense fulminaturus. Quod

in

sacrum donum cum Anglus Londini

aede

Dominicffi crucis liostes

serte

sumenda,
ad

id

quod

di-

recurrente celeberrimo in Anglia festo S. Georgii, honorifice [)ieque accepissef, iterum illum Pontifex ad provehendam rem Chrisfia-

professus est

aliis litteris

Ednardum

nam

excitavit

'.

Ex

his constaf

Anglorum regem

quibus etiani eumdem ob partam de Scotis victoriam Richardi fratris ducis Glocestria^ opera triumphantem cohortafus est ', ut concordiam cum Scoto instaurare
datis, in
Regi AnglifP. Charissime in Christo fili noster, salutem, etc. Perlegimus nuper litteras tuas datas Londini VIII kai. Septembris, quibus majestas tua nobis significat de rebus paulo antea per

veteres Angliae reges

seqiii consueverint,
glici sceptri

quanto cum studio Sedem Apostolicam pro-

quantoque recentiores Anha-redes posf hausfa hwreseos ve-

vellet.

vitee,

43.
"

nena, dispendio regia^ dignitafis, quin etiam et a majorum virtute pietateque defle.\erint. Calix a Gallo rer/e Ecclesice Latera4.5. oblatus. Transmisit lioc anno ad Ponnemi

tificem Ludovicus

Francorum rex

ingentis pretii

calicem in Lateranensi sde collocandum, futurumque usui in divinis mysteriis, de quo Sixtus
ipsi gratias his verbis egit
'
:

dilectum filium fratrem

suum Richardum ducem

quibus illud ju-

"

.\ccepimusl8elis-

Glocestria' in Scotia gestis, in

quod dux ipse, ac victor cdes, rapinas, incendia, aliaque hostilia edere potuissent, ut scribis, ab iis tamen sibi mirifice temperantes supplicibus hostibus pepercerunt. Sane, charissimefili, licet magna gloria ex potentia bellicaque virtute ma-

cundum

uobis

fuit,

simo animo calicem, quem lua celsitudo ad Basilicam S. Joannis Laferanensis de Urbe nuper
misit, qui ei Ecclesia!

exercitus,

cum

magna cum solemnitate

dedicatus esf, et ingenfi laetitia omnium receptus ad perpetuum nominis tui decus et or-

namenfum,
tis

ex quo religio et pia

mens

tua mul-

ante argumentiscognitaet perspecta

est, et

multum
.

jestatis

tus evenire soleat, multa tamen majora ex clementiaadversusque hostes ostensa pietate
assecuta
scribit,
est.

adaucla
Dat.

prsesertim a nobis laudata, etc.

Quod autem ipsa majestas tua, uti

ad foedus cum Scotis ineundum pacemque servandam, dummodo ab illis expetatur, paratissima sit, ipsam majestatem tuam valde laudamus, el ei magnopere gratulamur, eamque

die xvi Septembris mcdlxxxii Erogafi prteterea fuere ab eodem anno rege mille nummi aurei pro ornanda S. Petri
xii
.

Romae

Basillca,

tum

reficienda alia sede in Monfe .\ufuit.

reo

sita, S.

Petro sacra, ubi criici affixus

Cseterum gravi morbo contracto Ludovicus diu

elanguil
ac sancforum piorumque suffragia anxie ad recuperandam valetudinem expefivit; de cujus obitu proximo anno agetur.
,

hortamurinDomino,utin hac perseveret oplima alque digna Christiano principevoluntate Quod

:

si,

uli

confidimus, factura

est, et sibi ipsi libe-

risque, ac postcris suis firmitis

imperium diuturniusque efficiet, et plurimum quoque conducet reipublica; Christiana\ Nos autem, etsi improbitate impietateque liostium ad tuendum nostra, et propulsandum injuriam bello, proli
dolor
!

Galliam invadit. Praeterea Gallias hoc anuo acerba insolitaque inces40.

Horrenda

pestis

sit pestis,

sibi

ex qua a-gri furore i^erciti efTeratique uecem consciscebant, refert Belcairus his
'
:
<

verbis

Pestis totafere Galliagrassata est, quae

illa

implicamur, quse res a natura,

est,

mori-

non multum ab

tamen magis bus nostris alienissima universalem pacem fieri inter optamus, quam
nihil

omnes

ubilibet principes, ac populos Christia-

Atheniensium, cujus mepotesl, non ex fame, qua laboraverat superiori anno, sed ex aeris infemperie manasse illudindicio est, quod
niinit Thucidides, diversa videri

nos, qua oblata tandem aliquando, sicuti fore speramus, rei bene gerendae idonea occasione, tot terras recuperare de manibus infidelium, tot

opulenti juxta atque inopes, nobiles pariter

ef

ignobiles, viri ac foeminse ealue corripiebantur.

Incendebal cerebrum phrenesis ardens, miserisalii trucuque furorem rabiosuin invehebat

;

Siirit.

Annal.

to. iv.

I.

sx.

c.

43.

2 Id. c.

44.

3 Siit. llb.
'

brev. an. 12. p. 7.

Lih. brev. an. 12. p. 7.

' Ib. p. 5:i.

'

Belc.

I.

iv. c.

Iti.

SIXTI IV
lentos clamores,
baiit, alii
alii

AXNUS

12.

CHRISTI 1482.

31
:

niiserabiles ejulatus ede-

canuni
se

iiinre

borremlum quiddam ac
alii,

terrilicum ululaliaut, iu tluvios

teos
,

alii

iii

pu-

alji

ex tectis

prsecipitcs

dal)ant.

Eo

morbo

periere

Bituricensis, Narbonensis, bc-

sententiam ad Pontificis judicium retulerunl nonnulli etiam, qiii sub conditione censebant inter sanctos relerendum, videlicet si vera essent, qua; ab oratore Octaviano de meritis et miraculis recitata fuerant. Tandem communi
voto
veiiluiii

movicensis pontifices, Carolus (Jaucurlius I>uteJoanues Bolenyerius Parisiensis iiae praitor senatus princeps , et infra, aliique fere innu,

in caus;e seiileiitiam, (|ua; fuit, ut

proximo die
fieret,

juxta consuetudinem
a clericis

cerimonia

quoe in canonizandis servari consuevit.

nierabih^s
47. B.

Itaque

mandatum

ceremoniarum, ut

KoniivPHtum sanctornni Catalogo adscriptus. Decrevit solemni ritu boc anno Sixtus sanctorum cultum B. Bonaventura; episcopo cardinali, et insigni Ecclesiae doctori, de quo antea a nobis in Coucilii Lugdunensis bistoria mentio bonorifica facta est. Singulos ritus in

ad

eam

dieni ciincta parata essent.

'

ea religiosa celebritate servatos describit accurate Jacobus Yolaterranus, qui consentiunt iis,

quse a nobis alibi in consecranda alicujus viri

sancti

memoria

aliata fuerunt

Die,

iiiquit,

Mercurii post festa Pasclialia, qui fuit decimus ejusdem niensis nempe Aprilis vocati sunt Patres in publicum senatum, qui coacfus fuit in
, ,

i8. " Die vero Dominico mane, liora qua consuevit agi divina res, convenere cardinales et pra?Iati omnes in Pontificia aula, magistratus quoque omnes tam urbani quam curiales, et proceres oratores, et nobiles inEccIesia autem convcnerat ingens multitudo utriusque sexus prae studio rem novain et religiosam videndi. Erant in Ecclesi;c medio recta tabulata supra staturam bominis unde cerimonia ab omnibus circumstantibus facile videri potest, ac sine im
:

anteriori majori aula Pontiticia. Relatuni est in

eo de mortis

et vitae

sanctimonia

viri

et

patris

pedimento operari. Disposita quoque ibi eranl subsellia omnia cardinalium et episcoporum, aliorumquepraelatorumetpriinatuin tamclericalis quam sa'cularis potestetis. Antc vero omnia
scdcsPontificisdigniori loco sufiereminebat, bumilior tantum aliquantulum quam altare super
erat agenda. Ascensus in ea tabulata erat satis arclus, et pcr gradus, nec patebat nisi cardinalibus, episcopis et praelatis, ac

beatissimi Bonaventurte,

quem

inter

sanctorum

ccetum plures reges, nationes et populi referendum esse summis precibus a Pontitice et sacro Patrum senatu efflagitabant. Orationem vero babuit de ea re clarissimus jureconsultus et senatorius advocatus Octavianus, quae etsi propter
strepitum frequentissimi senatus audiri vix potuit, mirifice tamen commendata fuit ab iis, qui iliam audierunt. Paucis cum respondisset
Pontifex,

quo divina res

magistratibus in curia et in Urbe degenlibus oratoribus etiam, proceribus, et nobilibus, et viris dignitate aliqua prajditis. Pontifex, onini;

bus

ita

dispositis, e cubiculo

movit
:

cum

plu-

commisit

praelatis

omnibus

in

Romana

viali et niitra, prfficedentibus

curia existentibus, ut et ipsi de meritis beati patris edocli in primo senatu ea tantum causa

pis et prffilatis

cardinalibus episcoin veste sacra in supplicatione

autcm
ut

cogendo sententiam dicerent. Die igitur Veneris, qui secutus est, fuit enim duodecima mensis Aprilis, vocati in consilium fuere non cardinales modo, sed episcopi omnes, abbates etjudioes rot<E palatinse, religionum
lati et
silii

cardinales et prielali
est, videlicet

tam ipse quani cereum manu gestabant, operantes instruerent qui quidemordo talis
et
:
:

ipse sub

umbraculo,

quarumdam prs-

i)rocuratores earunidem generales. Conlocus fuit major aula supra priniam palatii portam, quse in S. Petri areain spectat. In senatu i4erum oravit Octavianus, quem dixi, et quia priori senatu a paucis fuerat perstrepitum audilus,

49. Pontifex exit de cubiculo suo cardinalibus, prselatis et officialibus suis curiiE processionaliter cum cruce ceroferariis et tliure
, :

omnes vero

vestiti

paramentis albis

sibi

conve-

nientibus. Pontiflci existenti in auticaniera dantur duo magni cerei albi ponderis librarum de-

cem pro

quolibet,

quos duo nobiles porlanf,

:

eamdem,

summa

ut audio, orationem recitavit cum attenlione et commendatione. Rogati

postmodum episcopi et ca;teri sententiain dicere, cardinalibus silentibus prssulum quisque prout loco prseerat, ita sententiam dixit. Censuit
, ,

prout Pontifex mandat cardinalibus quoque daiitur cerei albi librarum quatuor, aliis vero pra'Iatis, oratoribus, baronibus et niagnis nobilibus duarum librarum cera; communis ser:

vientibus
libus
,

armorum,

et aliis

minoribus
ut placuit.

officia-

major

pars

Bonaventuram
quos

referenduin

esse

item capellanis, scutiferis, cantoribus

librae, caeteris vero,

quandoquidem ea non posset errare; credere enim Pontificolit Ecclesia,

inter sanctos,

medise

Septem

cem

diligenlissime beati viri merita et iniraeula perscrutatum esse, et per se ipsum, et per eos cardinales. quos ad id multo ante tempore delegisset. Fuere ex pra'Iatis nonnulli, qui eorum
Volat. .Ms. a:ch. Val. sign.

pro processione librae unius pro qualibet de cera communi septem alia; alba; duarum librarum pro quolibet altari, duce
,

praeterea facuhe

similes
tia

[iro

credenlia, septem praferea inforti-

inagiia

pro elevatione corporis

Cliristi

sex

librarum pro quolibet.

Tum

papa descendit in
baldacliino
:

uum. 111.

Basilicam processionaliter

cum

in

3*2

siXTi IV
oi

Awrs
Trliis,

12.
ct

B.

rHHiSTi

fj^8'i.

ptirlicii

ol)viani

ivenint rcligiosi
S.
l\'tri.

(|untonus

nunc de

prfpsenti ad

canonizationem

tlcnis
intra

ipsiiis

Ecclosi.T

Papa

aiitcin

Bonaveiitiira",

socundum

(juod in puhlicis

Ecclcsiam asccndit palciini. ct facla oraiit moris csl, ascciulil scflcm cmincnlcm in sinislro cornu allaris silam, ibi(Hie accipit rcvcrcnliam a cardinalihus ct pra^latis paratis. Fada rcveronlia, ponitur alia sedcs anlc altare, ita ut papa vertat renes ad altare, et il)i scdct. ct facit scrinoncm, refcrcns qii?e tresta sunt. ct vitain ac miracuhi canonizandi summarie, cl in fine hortatur omnes, ut orent Deum nc pcrmillat errare Ecclcsiam suam in lioc negotio, ipso quoque idontidem dicitse oralurum. Descendit, deinde tollitur sedes, et propterea gonuflcctit antc altarc super faldistorio, et canlionc antc altare,
tanliir

decretum fuit, ne beatiis suo fraudctur lionoro, procederc dehoatis, ad orlhodoxa' lidci et sancta' Ecclosia; exaltationem etad lau(lcm omnipotcntis Dei, qui vivit et regnat in sceconsisloriis
:

cula sa-culorum.
Sixtus una
csset, ne

Amen

Cum

is

pcrorasset, et

cum

caeteris fiexis

genibus precatus

pateretur,

Dous Ecclosiam in ea re lahi errore demum B. Bonavonturam, consultis

et

cardinalibus

prffisulihus

in

Romana
'
:

curia

Lilania'

cardinalihiis,

in

quihiis

fit

nulla meiitio de sancto canonizando.

Illis finitis

diaconus a dextris

dicit alta
et

voce versus ad posecrcte

hoc promulgato Dijjlomate 5i. Ad perpetum rei memoriam. Exaltet pontificom coetus beatorum et sacra doctorum concio, qui fulgont in coelo tanquam stellae in perpetuasaeternitates, quosinter sanctus Bonavontura tamquam novum sidus
ascripsit
ritu descripto in
,
,

tum

agontibus, sanctorum

numoro

pulum
orant.
:

Orate

omnes

prolixius

Tunc diaconus a sinistris dicit eodom tenorc Levale et omncs surgunt. Papa olcvatis manihus slans sine mitra incipit liymnum
;

Ve/u, creator Spiriti/s, deinde genuflectit

can-

valle ad c(plestein, quae Hierusalem, vocante eum Domino. migrare promeruit. Nos autem, qui disponenle Altissimo ad culmen Apostolatus evocti Christiani grogis curam gorimus, quem pro debito

ox hac

lachrymarum
ost,

sursuin

tores prosoquuntur. Finito

git, et

et

primovcrsu papa sursedom ominentom, dolracla millira cxpcctat finom hymni. Quo

pastoralis

officii

jucundo sanctorum collegio

cum milhra

vadit ad

com[)lelo, cantores cantant versus

riti/m

ttntm
:

etc.
:

Resp. Et

renovabis

terrx

ct

Pontifcx

Orcmrts. Dei/s.

Emitlc spifaciem rji/i cordn fide:

conformare, ut dehemus, intensis desideriis affcctamus, Ecclesiae militanti, pro cujus a;dificatione ct incremenlo ipsum Bonaventuram in

Catalogum sanctorum referendum duximus haud incongrue dicere possumus Exulta lio:

litim, etc.

per

Cliristi/i/i Domi/ti/r/i /lostri/m, ctc.

die et lauda, hahitatio Syon, id est, Christiana

procurator canonizationis pronuntiari et canonizari heatum Bonavciituram his verbis vide50. " His peractis poliit inslantcr a Ponlifice
licct
'<
:

qua tanquam in monte Syon per veram fidem habitat vonis Deus, quoniam magnus in medio tui sanctus, quippe in medio Ecclesise aperuit os ejus, et implevit eum Dominus spireligio, in ritu sapientiae ot intellectus, et

Beatissime pater, scriptum est primaEpist. Joannis cap. 3. quod tres st//it, rjiti testi//to/iit/ni perhibent in caelo : Pater, Verbitm et Spiriti/s
et hi tres testimonium dodcrunt, quod Bonavontiira de Bnlneo Begio quondam Ordinis fratniin Minorum gencralis, ac postmodum S. R. E. cardinalis, et cpiscopus Alhanensis, veniat canonizandus, ut patet per processus
sancttis,

stolam gloriae

eum, et coronavit ad portas paradisi, in qua una cum Angelis gloria et felicitate laetatur.
induit

B.

Lfftemur itaque et exultemus, quia ccelestis illa curia ex nohis habet, cui sit cura de nobis, qui suis nos protegat meritis, quos informavit exemplis, illuminavitdoctrinis et miraculiscon
firmavit,

quom Deus
et

dcdit cunctis populis in

commissiono

sanctitatis vestra; auctoritate

Apo-

stolica super inde confectos. Ego frater Petrus de Rodulphis de Vilgevano pra-dicti Ordinis Minoriim in aima curia voslra procurator, meo et procuratorio Ordinis |)rdicti nominihus sere-

honorem, cujus memoria in benedictione est. Ea namque de divinis rebus scrigloriam

psit,

ut in eo Spiritus sancfus locutus videaita pie,

tur
vita

religiose et sancte vixit, ut scriptis

nissimi

Romanorum

imperatoris, et Christia-

nissimi Francorum regis, aliorumque rogum,

ducum, et principum, marchionum, et magnificarum communitatum spiritualium, et temporalium dominorum quorumcumque, quisanctireverendissimorum cardinalium collegio super canonizatione pra?dicli B. Bonatatis vostrae, et

congrueret , et quod scribebat doceret exemplo, in quo morum virtus, et signorum claritas ita compcrta est, ut congruentibus maximis meritis ac miraculis verae sanctitatis testimonium a militante Ecclesiadebeatureidem,

nam cum

in flore virente juventutis,

humanis

abjectis illecehris, divino se addixissot servitio,

venturae sfepius scripserunt, et ex parte sanctis-

simae Trinitatis, Patris, et

fucrunt,

Filii, et

Spiritus sancti,

qui, ut prffifatum est, de ipsius gloria testificati

instanter, instantius, et instantissiine

religionem B. Francisci, quae per ardua tondit, ingressus, tantum scdula loctione et assidua oratione profecit, iit ciim sa[)iente merito dicere posset Optavi et dattts est mihi setisus. llluminatus enim ab co, qui illuminat omnem seu:

requiro supplex, et adstringo sanctitatem vestrani, non de gratia, sed de dehito, ac justitia,

'

Ext. in Bull.

iii

Sixl. IV. Consl. 21.

SIXTI IV

AXNUS

12.

cimisTi

1/i8'2.

33
:

sum, qni liix, via, veritns (>st ot vita, paurnriim annoriim spatio incrediliilem est scieiitiain coiisecutiis, nec talentum sil)i a Domino criHiitiim
sudario
aut terr;e inlodit, sed ut sapientissimiis dispensator in communtMn utilitaallijiavit,

cum

.\poslolo dicere posset

Uoniim

rertinneii
iii

certKvi, cnrsttm

coiisianmavi, fidem scrvavi,

rcliqiioreposita est milii corona justitix. Qui etsi

cx s(da
juxta
libi

pcrseverantia
:

poterat sanctiis credi,

illiid

Esto

fidclis iisf/ue

admortem,

et dfilio

tem convertit.

In

celebri

enim

Parisiensi

gym-

coronam

vitse,

subsecuta sunt tamen post

veneraDeiis

nasio catliedram rexit, ubi abscondita Scriptu-

vifniii miill;i

miraciila, (|u;e cerliim e.jus sancti-

rarum enucleans non sohim viva vocc i)rotiiit multis, sed etiam plurima librorum optimorum tum in sa<'ris litteris, tum in niajoribus scienliis moniimenta reli(|uit, (|iKe essent omni tiyiipore postremis profulura. Magnus doclrina, iioii minor liumilitate et vita; meritis, (|uem Alcxander de A1(!S doctor clarissimiis, ciii se in disciplina sanctus Bonaventura tradiderat, tantae innocentia; ac columbina? simplicitatis expertus est
esse, ut dicere solitus fiierit sibi videri, (|uod in

tatis pr(dieiit iiidiciuiii, et iios ;id ipsius

tionem inducant, quod Deus meritis pra!ccdentibiis

vener;ui(lum ostcndat,
iit

ipsc

enim

omnipolens,
festet, et

siuc

virtutis

potcntiam nuinifideles

nostra; salutis

causam pandat,

electos suos, (jiios coronat in cailis, s;t!pe etiam

bonorat
faciens

iii

et

mundo, ad eorum memnriam sign;i prodigia quo Incretica pravit;is

,

confundatur,
.>;!.

et tidcs

ortbodoxa scrvctur.

eo Adam nuni|uam peccasset. Magnus etiam in Ordine fratriim Minonim, ciii unus post H. Francisciim

Agimus igitur ipsi Dco quantum possumus gratias, quod nos dignos duxerit, per

(luos

biec

canonizatio celebraretur, qua? licet

plurimum

profuit

nacula vocatiis,
tis,

et

ad ejiisenim gulxirgeneralis minister Domino

:

divinis

litteiarum

ruscantibiis(iue miraculis
rile
fieri,

inspirante creatus, talein se suis

ut in illo

prffibiiit siibdi-

monumentis extantlbus, cojam pridem potuerit nunquam tamen anteliac vel a prinab
aliis
taiita diligentia fiiit

tur

impletum

Dominiciim Qiii mnjor

:

illud

verbum

videre-

cipibiis vel
siciiti

petita,
filii

est vestrian, sitmini-

nostro tcmpore cliarissimi in Cliristo

stervester.

Nam

sapienlia et

moriim

integritate

major

pr;rlationis offlcium

cum

tanla exercuit

quod sponle liuinilis luinc doctrina, nunc monitionibus, nunc exbortatione fraterna, nunc etiam corporali servitio satagebat, ut bocbaritate,

Fredericusiiomanorumimperatorseinper augustus Ludovicus Francorum Christianissimus, Ferdinandus Siciliffi, Mattliias Hiingaria',

nostri
,

reges

illiistres, dilecti

quoque

filii

nobiles viri

Alphonsus

nus Cliristi miles, iiiferioribiis ministrare, ncc solum qiia; ab ipso 15. Francisco pie et sancte
fuerant instituta diligentissime custodivit, sed

multa etiam adinventa, (|ii crescente fratriim niimero nccessaria videbantur, adjecit, Ordinem

Joannes Mocenico Venetiarum, .loannes Caleaz Mediolani, et Joannes Burbon duces insignes, praiterea civitates Florentinorum, Senensium, Lugdunensium, Perusinorum, et quod tale jubar tulit, Balneoregiiim
Calabriffi,

tanto studio tanta^iue perscverantia petieriiiit a

quoque ipsum
visit.

in

provincias custodiasqiie diin dignitate in

nobis, ut

tam
Homaiia Ecclesia, increbescente enim fama iiinodoclrina?

pia resistere

durum etimpium putaremus eis in n; quam etiam Dei monitu

,

S2.

Magnus etiam
ac

petcre videbanlur. Accesserunt assidue venerabilis fratris nostri

fuit

Juliani episcopi Sabinensis

centiffi,

prudentia;

ejiis,

felicis

ipsius Ordinis protectoris, dilectorum

qiioque
Ordinis

recordationis

(Iregorio

papa

pra?decessore

filiorum Francisci Samsonis generalis ministri,

et 1'etri

nostro ad cardinalatus est vocattis honorem, ut ejus o|icra in maximis et difficillimis rebiis,
qufB temporibus
illis

de Bodulpliis procuratoris

dicti

sacrae tlieologia! professoris preces, qui

nomine
et

inciderant,

uteretur, in

generalis eoruin capituli id

tanquam jiistum

(|uem Gregorius ipse ob ingentia viri merita novo est usus exemplo, statim enim illi Albanensem commisit Ecclesiam, (|ua! nonnisi vetustioribus cardinalibus solet committi. Non fefcllit expectationem summi I*onlificis, ac sacri
senatus optimus ac Deo amicissimus
Concilio Lugdunensi praesidens,
tatibus(iue sublatis, ipsi Ecclesiaj
fuit
et
,

debitum reposcebant. Legeramus studiosissime sancti liiijus divina scripta, quibus, postquam
per cEtatem ali^iuid sapere liciiit,scmper fiiimus audiveramusquoque ab anti^iuioribus religionis pra?fata^fratribus,et gravibus quidem
delectati:

vir,

sed in

omniaque ad

Dei laudem dirigens, sedatis discordiis difficul-

maximo

usui

ornamento quibus rebus aperle cognoscitur quod statuit illi Dominus teslanientum pacis, et principein fccit eum, ut sit
,

majoribus natii acceperant, ejus constantem famam esse sciebamus de multis maximisque miraciilis, nec erat propterea apud nos dubiuni quin in triiimphanli Ecclcsia triiimpliaret in ccclo et venerationem iiiereretnr in terris. Scd
viris
et ipsi a

quod

de sanctimonia

vit;E

illi

sacerdotii dignilas in ffiternum, (]iiem inaiiis

gloria

non

inflavit

noii

divitia^

sinistrorsum

memores iios eumdem Minorum Ordinem ex voto ingressos, in quo divina assisteiite gialia in sacris lilteris et religiosis moribiis utcumqiic
prpfecimus
talem,
ita
,

egerunt, sed in
pius in

fide

lenitaleque

perseverans
exuit,

eademiiiie
at^iiie

ministerialus

(dficia

Deum,
ita

in paiiperes misericors, justus in

exerciiimus,

inde ad cardinalatiis digiii-

omnes,

lioc

corruptibile corpus
.\.\.\.

ut

ut per consimiies gradus ad 1'onlifi.

ANN,

TCMUS

IUy.\.

.\I.

34
catiis

SIXTI IV
ciilmen suhlevatos

ANNUS

1'2.

CHRISTI 1482.
Miiiorum prociiralor
illiid
1$.

iios iiiisse, dis|)oneiile

(jiios i|)se

in

medio

stans

dictum

Domino, cojinoscannis, pcr

Bonaven-

.loannis Apostoli clara voce proponens,

:

tiira sanctus ad trinmphantis Kcclesi;e immarcescihilem gloriam eveclus est, ne ad id videremur potius atleclionc propria, tjuam dehita

videlicet

Tres siint qiti testimonium dant in ccpIo

,

devotione moveri,
ac jrravitatein,

eam adiiiliuiiuiis (liii}zenliam quam rei magnitudo posce!)at.

tril)us

et Spiritiis sanctus , probavit eliam babito supcr pra;missis processu ipsas beafissinup Trinitatis personas testimonium,

Pnter,

Verbinn

Commisimus cnim
libiis,

ex venerabilibus fra-

quod B. Bonaventura in coelo sit, pra?stitisse, Patrem videlicet in niiraculorum potentia,

Filiiim
in

tribus nostris sancta'

ut de veritate

inquiri,
ut

Romanfp Ecclesi;e cardiiiamiraculorum mandarent cumque unus exeis inclioato processu,

doctrina

et

sapientia,
:

et

Spiritum

Deo placuit, ab bac luce migr;isset, aliiiin in subrogavimus cardinalem, quo etiam decedente, alium subslituimus. Cum jam
lociiin defuncli

sanctum in vitae ipsius bonilate et propterea non solum nominibus omnium, qui hanc ipsam canonizationem ficri supplicarunt, sed etiam ex
parte individua; Trinitatis, 1'atris et
ritus sancti, ut
Filii et

Spi-

ipsum Bonaventuram sanctum

processus ipse pa^ne perfectus esset,

delegati
(liiia

et
,

lii

qiii

erant fidelissimc
in

retulissent

tamea

non videbatur

procedendo tanta quanta

ex uberiori relatione et

reqiiiritur obscrvata solemnitas, illum reiterari

jussimus.
lide

Demum cum

dignorum testium super Iioc receptione compertum fuisset, multa et magna a Deo per ipsumsanctum miraculafieri, quae inconspeclu
multitudinis

cernebantur
in

nos

ne

Spiritui

sancto resistere videremur, qui per os propheta;

pronuntiare dignaremur. instanter, instantius instantissime requisivit. Confidentes igitur quod in hac canonizatione non permittat nos Deus errare, qui omnia in ea quomodolihet requisita etiam superahundanter ohservari fecimus et ohservavimus, de eorumdem fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium omniumque prffilatorum in Komana curia existentiurn unanimi consensu et maturo consilio, de omnij^otentis Dei, ac heatorum Petri et Pauli Apostoet

laudare

Deum

sanctis

suis jubet, in con-

causa liabilo, corumdem venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium vota super bujusmodi canonizatione sumus scrutati cumque omnium
sistorio nostro secreto, liujus rei
:

una eademque fuisset sententia, videlicet ut in sanctorum numero referri deberet, consistorium puhlicum deinde babuimus, in quo magna mullitudine astante, et in triduum orationes jejuniaqueindiximus,ut Deusomnipotens nobis quod factu optimum in bac re esset ostendere
dignaretur, ncc pateretur Ecclesiam

lorum ejus auctoritate confisi, beata; memoriae Bonaventuram Balneoregiensem, sacra; theologia" professorem, ex gremio sacri Ordinis Minorum, et ex offlcio generalatus in episcopum cardinalem assumptum, sanctum esse ac aliorum sanctorum Dei Catalogo ascrihendum, adjiciendum ac aggregandum fore ac fideliter flrmiterque teneri deberedecernimus, ipsumque sanctorum Confessorum Pontificum et Doctorum, quos sancta Dei veneratur Ecclesia, con:

sortio solemnitcr in prscsentiarum ascribimus

suam
,

mili-

tantem errare, qujE se triumphanti conformare qui in studet. Triduo deinde elapso, omnes

aggregamusque per prs sentes et mandantes venerahilibus

iiliis

statuentes etiam
nostris

fratrihus

patriarchis, archiepiscopis, episcopis ac dilectis

Romana

curia erant, pra^latos jussimus conve-

nire, qui ad

videretur,

unum interrogati quid faciendum in eamdem sententiam convenerunf,

beatumque Bonaventuram canonizandum censuerunt.

Nos ergo Dei nutum et voluntatem seaftendentesque justum ac debitum esse, ut quos Deus honorat in ccelis, venerationis officio laudemus et glorificemus in terris,
54.

dictorum ac palriarcbalium metropolitaet cathedralium Ecclesiarum capitulis, et quorumvis Ordinum tam mendicantiumquam non mendicantium professorihus, necnon quihuscumquc Ecclesiasticis personis, ut festum ipsiusS. Bonaventura? secunda Dominica mensis

norum

quentes

.lulii

singulis annis solemniter et devote cele:

hrent

divinum officium

veluti

fessore Pontifice et Doctore

pro uno Contam puhlice quam

cum

ipse potius laudetur et glorificetur in

illis,

qui est laudahilis et gloriosus [in sfficula, iiunc diem canonizationis ipsius sancti Bonaventura;
in
L'rbc,

privatim contigerit persolventes, etc. Proposuit nonnulla indulgentiarum pra?mia iis, qui sacras illius reliquias pie venerarentur. Dal.

medio Basilicffi principis Aposlolorum de quo maxima omnis generis Ordinisque

Roma? apud
nostri

S.

Petrum anno Incarnationis Do-

minica' mcdlxxxii, XVIII kal. Maii, Ponlificalus

multitudo confluxerat, celebranduni statuinius,

bi reliquis

anno

xii .

omnibus

legitimc peractis, Ordinis

SIXTI IV

ANNUS

13.

CHRISTI 1483.

35

SIXTI IV

ANNUS

13.

CHRISTI 1483,

Veuetis pacem repudiantihus lum a fcEcleratis principibus Italis.

1
.

indicitur belliir-

charitatis visceribus

complecteremur,
la'fifia, (|ui

Ilalicis
Sccculi

cum maex diutur-

gna populorum
cifi

omnium

bis iiiquielus extitit excurreiitis

annus
(|uo,

nis laboribus et inconimodis, quas bello impli-

ocluagesimus

tertius,

Indictionc

priina,

cum

Turcas expeditionis conjungendarum(|ue cum csteris principibus virium desiderio flagraret Sixtus, Yenetos vero nec prece nec promissis ab op[)ugnanda Ferraria, Romana>
sacrai in

bactenus passi sunt, respirare c(rperunf. Inum solum, charissimc flli, superest, quod ad perflciendam ex omni parte Italicae tranquillilafis unitatem valde est necessarium,
accessio videlicet dilecti
filii nobilisviri Joannis Mocenici diicis Venefiarum et inclyffe illius reipublica^, qui nisi ab armis disccdat, Ferra,

Ecclesia; vectigali, posset

divellere,

judiciario

ordine in eos agere conslituit. De quibus acturi subjiciemus primum Apostolicas ad Frideri-

riain(|ue

cum III imperatorem missas lilteras, (juibus Ponlifex exposuit ', quanlo studio pacem inter principes Ilalos conciliasset, precesque addidit,
ulJoannem Mocenicum, Veneta!
cipem,
lio
2.

civifafem, aliaqiie finifima loca

reipublica; prin-

suscepto opprimendiE FerraricC consiImperalori.

lili

insignem Romanaj Ecclesite oppugnare desinat, non pofest Italica quiessolido fundamcnto consistere, cum necesse sit ad ferendum obsessis subsidium armis itcrum Italiam cxagitare, ct oppressos bello profegere, et sic nunijuam
et

nobilem

revocaret.

intestinis discordiis

et

Christiani

sanguinis

elTusioni finis erit. Horfati

tamen sumus ducein

Charissime in Cliristo
niliil

nosler, salutem,

ctc.

quod ad communem omnium quietem pertineret, pacem cum Italicis potcntalibus constituimus, in quo Deo immortali gratias agimus, quod prisco desiderio nostro est satisfactum inter enim multiplices Pontificatns curas, in quibus animus noster assidue versatur, illa semper prcBcipua fuit, ut sublatis demedio discordiarum omnium fomitibus inter Calliolicos principes niutuam benevolcnliam pararemus, ea maxime ratione, quod ita postuUt
omitteretur,
;

ipsum, ut ab hujusmodi impugnationibus abstineaf, reliquce totius lialiae consilium et unila-

tem scquatur, nolit solus a tam communi et salutari bono dissentire, sicufi per exemplum his inclusum videre poteris. Hortamur efiam
fuam, ut ad eum aut scribat aut studeatque oinni rafioiie ad pacein eum fraducere, et suadere ut arma deponat, ab impugnatione rerum alienarum abstineaf, nobisiTicijestatem
niillaf,

cum

lare videbatur reruin Cliristianarum necessitas

de qua (|uidem sanctissima

alios

re, et

apud

te,

et

principes nunliis et lilteris sa-pius nos

cgisse
nostraj

meminimus.
is

Si

autein

unquam

meiiti

nunc potissimum est, ul communi fidelium populorum periciilo, (juod ab inunanissimis Turcorum gentibus imardor
fuif.

profecto

mincre videmus, possit occurri. Quai res effecif, injuriarum omiiium oblifi [jubliciTi causa' condonarcmus, si (juid otfensionis a (luotiuam lacessiti suscepimus privala nostra publicis commodis posl|)onenfes, quo pacem hanc,hanc salutarem omnibus unitatem toto pecfore, totis
ul
,
'

reli^iuis lfali;e potcntafibus hanc necessariam pacem complectatur, aliter alia provisione opus esset, cum nemo Cafholicus prince[)S pafi debeat tantam Italia; perfurbationem et discordiam, in prcTjudicium tofius ChristiancG religionis. Daf.Roma! die xJanuarii, MCDLxxxiii, Pontificafus noslrianno xii. 3. Sunt ea de re ad ducem SaxonicTG lifferee ', quibus edoctus est, utjam anfea arctissimum a Sixto foedus cum Venefis inifum fuisset pro sed cum a Venefis bellum Ifalica pace alenda
et

cum
et

opfabilem

Ferrariensi duci iilafum fuissct, et CcEteri [irincipes Ilali subsidio illi accessissent, ea(jue de

causa Ferdinandus atroci bello Ecclesiaslicam difionem invasissct.nequeadrefundendam illius

l.ib.

brev. an. 12. p. :iUl.

Pag. :t62.

30

SIXTI IV

AXNUS

13.

CHRISTI 1483.

viin iilorifa a Vonetis anxilia siiliniissa essenl,

al(|iie iiilerea

McnLXXXiii, Ponlificatns nostri aniio xii. Eadeniqiie lilterarum

aiii|il('cteii(l;e
'

Fenaiia Sedis Aposlolie;c

tidiieia-

ria iirbsa Venelis

in diseiimeii extreinuin

eonnt

llagrans stiidiiim
Dania?,
Scoli;e

conscripla fornuila sniim pacis iii liice et ocnlis

Aragoni;e, Lusilani;c, Hunga-

jieeretnr, adliibitam

permiileereiitiir Veiieti, at(|iie

oinnem operain arma in

tiiissc,

r.alliic, Castellffi et
ri;c,

relipionis

Polonite,

regum

necnon

Clirisliana' liostem eoiivertereiit, coiieepliiiiKiue

Hurgnndi;i', Brilanni;e, Lolharingi;c diicum, ar-

paeisab omnibns lidelibns eolenda' ardorein ex[)lieuii

aniiiio
' : <

piiiin

cliidiicum Ausiria!, et imperii septeinvirum, qui

Diiei Saxonia'.

"

Dilecte

tili,

ete.

Scripsimiis snperiorilnis

dicbus ad nobiiitalem moti eraiiiiis ad iiovam

liiiain ineiiiidnin
:

tuam causas

qnibus

nuituo junciierant fcedere, constituit, iterumque eosdeni principes Martioineuntefecit certiores', ut Venetos de pace j)Ostulasset, quam ab ipsis repudiatam esse conquestus esi, in litieris ad

ciiin Italiic potentatiliiis

sed (|tioiiiam breve nostrum,

dilecti
filii

sicut ex

relatioiie

nostri Francisci

cardiiialis Seiiensis didicinnis, adlinc |)erlalnin

non

cum

repelemus. Nos aiitea conservanda, (juain semper desideravimns et procuravimus. et pro niutua statniim defensione confa'derationem fecerajnus yerum cum Veneti ipsi duci Ferrariensi bellum intulissent, et ea de causa Ferdinandus rex coiitra nos arma inovisset, cisterique Venetos anxilio FerraItaliffi principes conlra riensi duci venirent, occupatis nonnullis civitatibus et oppidis nostris, neque auxilia a Veneeral, ileriim ea paiicis

Venelis pro pace

Ilalia;

Constaniiensem scriptis '. Cuin nil preces profuisseni, Ferdinandum regem Neapolitanum, Joannem Galeaiium Mariain diicein Mediolani, F^lorentinos, Fridericum marchionem Maniuanuni, Herculem l''errariensem ducem ad propulsandam vim Venetam, qua! iis omnibus terrorem atrerebat sibi foedere jiinxii, interprete Francisco S. Maria? iSovaj diacono cardinale, socialiaque cum iis conveuia,
eiiisco|)uin
i.
,

assentiente cardinalium senatu, ediio Diploinate

firmavit,
>i

tjs,

ad qua' ex forma capitnlorum, siculi ex cohic inclusa videbis, obligabautur, pricstarenlur nobis, civitasque nostra Feiririensis ab
jiia

quo rem gesiain iia promulgavit ' slatiilo lempore ad dietain coram legato dilecti filii nobiles \iri Alfonsus dux Calabriee nomine praedicti regis (nimiruin Ferdinandi), ei Ludovicus Sforiia locumienens duiii
:

Comparueriint

cis

Mediolanensis, ac Laurentius deMedicis tunc

(neinpe Hercules), ac marchioManiuanus, ac

orator Florentinorum, pr;Edicius dux Ferrariensis

ipsis oppuf.Miaretur, coacti fiiiinus in tot dilti-

cultatibus
inire

novam cum
,

ipsis ltali;e potentalibus

posi habila super his, quse ad

diciffi civitalis

consequendam

qnod semper desideravimus, (lacem cuin omnibus amplecli, supplicantibns

ligam
el

Ferrariensis defensionem, et voti-

\am

nobis de

regibus Castell, qui dedita opera oralores pro hujusmodi pace ad nos miserant sacroque collegio, el omnibus fere civitatibus Italia', cum aperle viderenuis ex liujusmodi Veiielorum coufoederalione contrarium subseculuin elTectum, et perturbationem inde polius exortam, quam pacem et quieleni parlam, in
lioc

lialia? perpeiuam pacein plurima colloquia, tandem nominibus. quibus inter\eniebani in dieta die undecima proxime prEeteriii mensis

Maii (|uainplurima utilia el salubria ad pro^mis-

suin eflectum per nos, et regeni, ac Mediolanen-

sem ducem, et Florentinos, ipsosque Ferrariensem ducem, et marchionem Maniuanum fleri

debere ordinaruni, etc. Dat. Roinaj apud S. Petrum auno Incarnationis Dominicse mcdlxxxiii,
pridie kal. Maii, Poniificaius noslri annoxii
,j.

(lua nova liga eliam Venetis ijisis locum reser\avimus, eosque boitati sumus,etcontinue hortainur, ut omissa obsidione civilatis Ferrariensis,

qua; noslrae, et S. R. E. jurisdictionis est, liacem ipsam nna cuin reliquis ingrediantur ad iiniversalem Ituli;e qnietem, cui nos totis studiis incumbimus, accedant, neve soli in causa siiil,

Veneios igilur armis compressurus Pontifex, pr;rmisso FYancisco cardinale Gonzaga, cni quod fuissei honorifice excepius decima Januarii die gratulatus esi % pollicitusque ' Ferrariensibus, se ipsis ope non defuiurum, Alfonsum F^erdinandi regis Neapoliiani filium, Calabriae

quin cx omni parle pax Italia' conslituatur, sicuii ex exemplo litierarum nosirarum ad ipsos Venelos, quod tibi bisinclusum millimus videre poieris voluimus bac repetere, ui cognoscat nobiliias tua nos studio pacis, et quieiis hujusmodi ad iueunduin ligam motos, et ut uiianimi
:

ducem, suum

in exerciiu vicariuin designa\it

',

ac dnci Mediolani ficderalo, ob impensuni in tuenda Ferraria aurum subsidiarium, permisit, ut nova Insubribus vectigalia imponerei *. Inierea pars Veneise classis a Pontificiis capta est, acceptisque Sixtus ea de re a cardinale Gonzaga
Aposlolica Sedis legaio laurealis litteris, ac divino Numini pro collato beneficio graiiis aciis,
hfficei rescripsit
"

consensu,

el

communibus

viribus contra inlide-

les hosles decerni aliquid posset, simul ut habeus quid respondeas his qui nostris actionibus

rcfragari. et consilia nosira ad quietein univeriiilein speclaulia carpeie, ei in pejoiem verlere

Reddil;c suni nobis lilierai

lu;r d;il;e Ferrari;e

1

xxiv Martii. Intelleximus ex

paitein

iioii

cessanl. Dat.

Uonuu

die

ii

Februarii
Ileg.

posl eaind. Ep.

liull.

civ. p. 31.

Ib. p.

393.

'

Ih. p.

468.

'

Pag. 312.

I'g.

313.

'

Lib.

I'.ig.

287.

l'ag.

3U2.

Pag. 391.

' Ib.

p. 'i39.

SIXTI IV
illis

AXNUS

13.

CHRISTI 1483.
vico rege Caroli
redirc
filii

37
tutor reliclus in Gallias

partem

classis

hoslium caplam

a nostris

esse, qiiod nobis fiaudio fuit, speranius(|ue |iro

juslilia nosticC causa; Isliora iu dies

nos auditu-

ros

etc.

Dat.

Romge
rec/e

die

Aprilis mcdlxxxiii,

anno

xii .

compulsus est. Extractd r^M-rariensi bello, babitum estCremoiue Couciliuni de eoseilando, pacandaque Italia, ac decretum Venetos anathemate percellendos, ni bello absisterent (|uod
;

G.

Pontifex a

i\eapolitano

Venetus a
in

deinde

in cardinaliuin

senatu a Sixto conlirma-

Renato Lotharimjiee duce copias auxiliarias expmtulat.

tum
nus

De eadem

victoria

memorat

Apo-

stolicis litteris mox datis ad l''erdinandum rejiem Neapolitanum, cui signiticavit ', quilius auxiliis exercitus Pontilicius ad victricia signa [irovehenda indigeret, eamque ob causam exemplum litterarum cardinalis legati ad eum setransmittere tum Deum liominesque ot)testatus est, si quid adversi accideret, culpam regi ipsi, qui suis partibus deesset, ascribendam. Regi Ferdinando.
:

de quo ha;c tradit Jacobus VolaterraIn privato senatu diei ulfimi Aprilis confirmata fuere litleris Aposfolicis plumbeo signo qutc paulo ante decrefa fueraiit in Concilio
est,
:

'

Cremonensi Dijdoinata a Patribus scripta propriis manibus referuntur; Vencti tanien cardi:

nales S.

Mariie in Porticu et S. Angeli a;gre impetraverunt ad subscriptionem non cogi. Adducta in cxemplum Pii tempora quibus in decretucontra Andegavensesbello Gallicardinales vidclicet Rothomagensis ef Avinionensis ad
, ,

Charissinie in Christo

fili

noster, elc. Creel

dimus majestatem tuam

inteliexisse

perrime a nostris victoriam,

partam nuconfldimus te

subscribendumnonsunt coacti xxiv Maii exfra ordinem vocati sunt in consistoriuiii Patres, el actum est de [lublicandis censuris coiitra Vene:

considerare, quo praesidio exercitus noster indigeat ad prosequendam iianc gloriosam et neces-

tos propter
S.

obsidionem Ferraria;

Diplonia Apostolicuni, rjuo 'inatliona Ve-

sariam provinciam
in tanla

justitia; uostrae aperit,

occasione
si

rei

ut postquam Deus \iam nolimus nobis ipsis deesse bcne gerenda;, aliter loco

netis intentatuni, notui/i fit aliis principibus.

perficiendie victoriai tanta possent subsequi infortunia,

negligentes nos prfestilerimus,

postea reparare,

ut

Diploma de ea re confectum, conceptumque hac verborum formula promulgatum est " Sixtus, etc. ad futuram rei memoriam.
His
sancitis
:

cum vellemus

nequaquam

jios-

Ad bonorum tutelam,
et

et

malorum

()er-

semus, ut auteni clarius inlelligat majestas fua quid opus sit, mittimus ad te his inclusum

niciem

exemplum litterarum legati nostri cardinalis Manluaui, quibus facile cognosces quid expe-

vindictam, justitia ccelitus emanavit, ut qui virtutis amore ad ea, qua; sua non sunt, manus extcndere non formidant, salfem paniae forinidine arceantur. Duduni siquidem dum ad

quam propere id fieri conveniat. Quare hortamur te, et rogamus et obtestamur eo animi atfeclu, quo magis possumus, et protcstamur coram Deo et hominibus, si quid sinislri eveniat, quod Deus ipse pro sua clementia avertat, non culpa nostra id eventurum, omnesid majediat, et
stati tuiT

apicem summi Apostolatus fuimus, divina disponente clementia, meritis licet insufficientibus,
assumi)ti,

mcnte revolventes calamitafes, quas

,

causantibus guerriset dissensionibus eorumdem ef quod Dominus noster Jesus Christus Dei filius, cujus viccs ge-

Cliristi fideles j^ertulerant

imjiutabunt

Et infra :

Sicompertum

rimus
ex hoc
jocale
([ua

in terris,

post peractum inter

habuissemus, certe hanc provinciam nunquam fuissemusingressi, quiaaperlissimam videmus Italiie ruinam, nisi quamprimum colioc |)rius

nostric redemptionis salutiferum

homines cursum, cum

mundo ad Patrem ascensurus esset, pretiosum suis discipulis, et perpetuo observandum

reliquerat in discessu, pacem videlicef, nihil dulcius nihilque desiderabilius esf.

pias tuas mittas, etc. Dat.

.MCDLXxxiii, Pontificatus nostri

7.

Romie die xvii anno xii .

.Martii

Parte

alia

Veneli

consurgente in eos

universa
runt, ac

Italia,

Transaljtina auxilia accersive-

Ejiis saluberrimo exemplo edocti, ad pacem et concordiam procurandam intcr universos Chri-

Renatum ducem Lotharingiaj, Renati olim regis iNeapoIitani ex filia nepotem, in spem aviti regni evocarunt, cum plures jam arces in Apulia expugnatai essent, ingentesque motus excitandi viderentur venientem transitu proiiibuit archidux Austria Ferdinando foedere jun:

sliana;

religionis

professores,

omnes

nostros

convertimus cogitatus. Et hoc incensi studio, iion solum Italiam, accersifis ad nos sa;pius illius potentatuum oratoribus, ad mutuam ani-

cfus, cui Sixtus grates egit

iii

Penetravil ' tamen Venetam ditionem dux, sed exiguis succin-.

morum coiijunclionem excifavimus, sed etiam Transalpinos principes et remotissimas nationes, missis ad id legatis et nuntiis nostris,
cessitate

ctus copiis, duceiitis niniirum e(iuilibus ac pe-

monuimus, et tandem pro iiisfanli temporis omnes Cbristianorum principes

siasticos
ef

ne,

el

ditibus mille,
peritiip

neque conceptam

sua;

bellictc

pofentatus ac universos Christi fideles Ecclcsa?culares,

expeclationcm sustinuif,

atiiuc a I.udu-

cujuscumque prccemisiijii.
lil.

'

Pas;. '.59.

Lili.

liiev. aii. 11.

II. .'llli.

'

Salic'.

liiiii.

lil.

'

Vul.il.

diar. .Ms. aixli. Vat.

aiiii.

I.

iiiini.

i;i.

t,|,

III

1.

Mi. Uiul

aicli.

lypis ciiso HiMiia;

lliOT. slgii.

C.

lll.iiiiiu.

Ki.

38

SIXTI IV

ANNUS

13.

CHRI;ST1

l'l83.

nenliii- ti diiiiiilalis cxisloront, jior alias

nostras

zizania; procurante, dilccti

filii

nobilis vir .loan-

litleras

niomiinius, et inandaviniiis eisilom, ut mutuam inter se charitatem, ct paccm ac con-

ncs .Moceuico dux, ac consilium ct

commune

cordiam, vel saltcm per triennium, infra quod inducias seu lielli trenguas adliuc sunius morani, (juas per easdeni litleras auctoritate oumipotentis Dei pro defensione et sccuritate Domiuici ^avfjis, quem Salvator noster pascendum, tuendum atque curandum nobis coinmiserat, indiximus, et per universos Cliristianos servari voluimus , observarent, arma deponcrcnt. et privatarum injuriarum obliti, Cliristi redemptoris nostri iiijurias, otlensiones et oiiprobria ulciscerentur, ac in infideles, qui Chrislianorum omnium sanj.tuinem sitieliant et Evangelicain legem delere conaliantur, anna sunierent. Et ut id liberius facere possent, eos
, ,
,

Venetiarum, quibus nulla gerendi belli occasio antca data fucrat, propugnacula (lua^dam erigcndo, primi contra mandata nostra pricdicla
venire, ct pacein in Italia turbare coeperunt
:

ct

cum

dilectus filius nobilis virHercuIes

dux Fcr-

rarieusis propugnacula

hujusmodi

inlra Ferra-

ricnsis territorii fines ad (luintum ferine milliare

constructa fuisse conquereretur, nos qui adduci non poteramus ad credendum cosdem Venetos,

quos nostrarum rerum,

at^iue honoris nostri, et

sancta; Sedis A[ioslolica! defensores,

non

offen-

sores reputabamus, pra^missa in nostrum confccissc, eos

temptum,et paMKiruni ,\postolicarum elusionem ad rcmovendum propugnacula prsedicla enixe hortali fuimus.
et

Uni intra suos fines

cum eorum
suliditis,

statu, civilatibus, terris, dominiis,

terminos

i!la

constituissct, et Ferrariensem

tcrritoriis,

ac iionis

omnibus

sicut

ducem pra^fatum

pacta a majoribus suis servata

ea tunc tenebant et possidebant, sub beatorum Petri et Pauli Aposloiorum, ac Romani Pontiita ficis iirotectione rcccpimus at(iue nostra
;

violare et servare nolle responderunt, nobisque

suaserunt nulla rationc in belluin, aut in Ferra-

ut eis per se ipsos, vel alios

(|ui

mandabantur
et quiete

ad nos, implentibus, plena securitate gauderent.

9.

et

Omnibus quoque, cujuscumque condilionis e.\islerenl, ac quacumque

status

digni-

late prsefulgerent, auctoritate Dei

omuipotentis

districte prreciiiiendo

mandavimus, nc durante

dicto triennio quo\is (lUKsilo colore, directe vel

indirecte,

riam occupandam, sed in fines suos, et jiira tuanimum habere quamobrem cum propter ipsorum propugnaculorum construclionem inncvatum fuisse diffitcri non posset, quainvis ad censurarum etpcenarum in litteris nostris pra;fatis contentaruin pronuilgationein procedere potuissemus, et ut id per nos fieret pro parte ejusdem ducis Ferrariensis cum inslantia re^iuisiti fuisscmus; lamen cupientes hujusmodi distanda
:

palam

vel occulte

quemquam

e.v

eis-

cordias paterna cliarilate sopire et ignem extin-

dem
rent,

princiiiibus aul personis praidictis otrendc-

guere

non

augerc,

exhortati

fuinuis

ipsum

aut oHendentibus praestarent au.xilium consilium vel favorem, seu ut civitates, terra; et
loca uni jirincipi subjecta ab illius, cui sube-

ducem Ferrariensem

ad pactorum, sicuti majores sui fecerant observationem, qui eadcm illa se observaturuin Vcnetis pra?fatis obtnlisse rescripsit. Et

quomodolibet se sublraherent, subtraherentur, aut alias ilia obtinenles in illoruin regimine perturbarentur, seu quod in eis aliquid innovaretur, procurarent affirmavimus quoque quod nos conlra omnes et
rant, obcdicntia
vel

cum

i|)si

Vcneti non

eomododucem

ab

aliis

ipsum Ferrariensem
cassent, nc (|uid ad

eis obtulisse nobis signifi-

composilionem inter eos faciendam deessef, misimus cisdein Venetis verboruin forinam in scriptis, quam ipse du.x Ferrariensis observasse, ct observare velle
scripserat,
tur, et

singulos, (juos arma sumerc, et indictas per nos auctoritatcDei omnipotentis inducias hujusmodi
violare,
prffidictis

nobis

quod ab eisdcm Vcnetis denegaba-

ac nostris inhibitionibus et mandatis

contravenire continf,a'rct, percensuras

alia juris

Ecclesiasticas et

remedia, (juavis ap-

pellatione remota, us(iuc ad satisfactionem con-

dignam omnino procederemus, eos^iue perse^iui, el ad eorum persecutionem alios inducere non
cessaremus, ut
aliquid
illos,

ob id ipsius ducis Ferraricnsis, et potentatuum Ilaliic, cum quibus confoederatus erat, oratores ad nos et Sedem Apostolicam deslinati promissionem hujusmodi sub eorumdem verboruiii formula in consistorio noslro se facturos obtulerunt, liltcras^iue eorumdem potentatuum
Italia!,

in

(luorum pricjudicium
pro posse indeinncs

et

foret attentalum,

attulerunt, qui ad nos

ducis Ferrariensis confffideratorum sacrumque collegium ve-

conservaremus, non secus quam si talia contra nos, et Sedcm Apostolicam, ac loca ditioni dicla" Sedis subjecta atteulata forent, prout iii eisdem litleris plenius continetur, et quan^iuam jure optimo possenuis nonnullos suliditos nostros, qui contra nos graviter deJi(jueranl punire, tamen, ne ulla pacis turbanda; occasio daretur, omnium injuriarum oblivisci, et illis parcere

ncrabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium omnes hujiismodi conlroversiasretulerunt, pollicenles, quid^iuid a nobis dcci^im supcr his fuisset, ducem ipsum Ferrariensem expleturum.
10.

idem

facercnt, (luod sane

Veneti vcro sa^iiius a nobis rogati, ut omni ratione facere

debuissenl, facere noluerunt, affirmante^ se in rebus Ferraricnsibus nulluin recognoscere sulicriorem

:

maluimus. Deui^iue ha;c oinnia pro pace ordinaveramus, sed inimico humani generis et satore

(luod

tamclsi conlra

honestalem,
decreta in

contra

jiira,

ct sanctoruni

Patruni

SIXTI IV
nostniin coiitciiipliim. ac
jurisdictioiiis

AXXUS

13.
luui

CIIRISTI
iioii,
iit

1483.
a
|)rinciiiio

39
dicebnnt, ob siiorum

iioslra' auctoritatis ct

tamen ipsi cordiam sequi iiobis persuadebant, tolcravimus, at(|ue eos, quaiitum potuimus, iiortari non cessavimus ad bencvolentiam reintegrandam cum duce ipso Ferrariensi, ad quam ipse dux se offerebat.
11. "

diminulioncm plane esset; quia Veneli iude nullum bellum, sed con-

tiniuni

coiiscrvationem, scd ad Ferrariam et re-

liqua loca dominii ejusdem Herculis ducis diri[)ienda

,

conferre

maiiifeste

videbamus tanlo

Et ut nibil omitteremus, quod eorum-

dem

iionori ct (juieti Itaiiir expcdiret,

noluimus

ad censuras et cxecutioncm litlcrarum pr,Tdic-

quoniam concordiae, et belli spem ccrtam dabant iii qua cum essemus, et eosdem Venetos ad mittendum nobis jura sua in pra;missis liortaremur, contra eumdem duccm Fertarum
profjrcdi,

minime

facicndi Veneti pr;rfali nobis

:

per nos universalem ItalisB pacem inducere, et ejusdem pacis conclusionem accelerare conabamur. 12. " Cumque tandem, Dco auxiliantc, reliquos Italia? potcntatus ad convenientia media pacis liujusmodi induxisscmns, Venetis pra-fatis, de quibiis sperabamus i|uoties vellemus, prout sacpius per eorum oratorem pra-fatiim obtulerant, pro commiini Italia" et reipublica" Cbristiana? bono, ut de filiis obsequentibiis dccernere
ita ut quando cffiteris Italia? potentatibus pacem ipsam societatem(|ue conficiendam persuasisscmus, vidcremur sic omnia consecuti, ut ad eamdem ipsam pra-clarissimam rem conficiendam nibil nobis relinqucretur difficiiltatis niliilque negotii, iit media bonesta pacis biijusmodi amplecterentur, persuadere neqiiivimus, processimiisque tandem ad ejusdem pacis conclusioncm, locum relinquentes eisdem Venetis, ut, si vellent, posscnt pacem ipsam honestis

plus reliquos potentatus ad optatam

possc,

raria^,

contra jiistitiam, contra nos, quos bcllum

abborrere sciebant, contra RomanamEcclesiam, cujusjuris civitas Ferrariensis cxistit, nobis penitus insciis, aperto marte impia arma moverunt, dilcctus vero filius noliilis vir Alfonsus,
diix Calabria?,
dilecta; in Cliristo
filiae

nobilis

mulieris Elionora? ducissa? Ferrariensis frater,

pro liberatione cognati, sororis et filiorum eo-

rumdcm

ab ipsorum Venetorum opprcssione ad

conditionibus amplecti, cisque scripsimus paterna cbaritate causas non

lerrilorium Ferrariense

cum

suis

gentibus et

minus

justas
Italia^

quam
reique

annigeris se transferre volens, a nobis transitum peliit per tcrras pra-fata- Ecclesia;. Poteramus ei ad propulsandam injuriam, pereosdem Venetos eidem duci Ferrariensi illatam, proficisccnti jure optimo per urbes agros^jue nostros transitum
dare
;

necessarias, quo! nos pro totius

publica^ Cliristiana; incolumifatead

ponendam impellebant,

liortantes cos,

pacem comuteam-

dem
pnta

suscipcrent, et a bello abstinercnt, ac oociirestituerent

,

obtulimusque
:

eis

omnem

non fecimus tamen, imo transitum

filius

ei

penitus denegavimus, quia dilcctus

Fran-

ciscus Diedus civis Vcnetiarum orator, ad noset

Sedem

prffidictam destinatus,

eorumdem Vene-

torum nomine, nobis persuasil concordiam cito provcnturam inter eos, quodque ipsi Veneti pra^missa contra
lius ad

illorum et ducis Ferrariensis controversiam ipsi vero responsivas justitia mcdiante, sopire litteras dcderunt longe aliter scriptas, quam legcre speraremus, Ferrariense bellum variis fucantes coloribus, qure ideo nos molesfia doloreque summo affecerunt, quia mentem animum-

eumdcm ducem

Ferrariensem

at-

que eorum

a pace ac societate,

quam publicam

tentaverunt, ut

ducem ipsum Fcrrariensem

faci-

in Italia conficcre

slatueramus, alienum esse,

id

concordiam adducerent, non iit belluin excitarent, ac Italicam quietem et paccm perturbarcnt; sed compositio aliqua secuta non imo subito Vcncti pra>fati per eorum terfuit rcstrem exercitum, etnavalem classem coeptum per cos bellum contra civitatem Ferrariensem,
:

eosque vebemcnler
13.

abliorrere significarunt.

statuisse bellum proscqui vclle sic aperte nobis scripsissent, decrevi-

Et

quanquam

ducem pra>fatos acerrime prosequi, pleraquc oppida ipsius ducis expugnare, et multa ferro et igni us({ue ad mamia ejusdem civitatis depopulari, confiammare, ac dcnique civitatem eamdem obsideri feccrunt, nosque pro co, quia Venetis favere dicebamur, in nostris civitatibus,
ct illius

mus eos adbuc aliis nostris litleris ad pacem amplcctcndam, bellumque Ferrariense deserendum invitare, assumptos per eos colores in id negando confiitarc, eosque patcrna, ut semper
scimus, cliaritate monuimus, ut accuratius ad

animum ex religione convcrtcrent, nec eos dominandi libido e ratione deduccret nam etsi victoriam in maniea omnia, qua> scribebamus,
:

terris

et

locis

gravia

et

intolerabilia

damna,

etiam occupationes civitatum ct terrarum nostrarum pertulimus, nec tamen unquam cessavimus omni nobis possibili via eosdem Venetos et alios Italia; poteiitatus ad communcm infclli-

bus liabcrcnt, uteorumadnos litteris affirmabant, co major honor et laus eis foret, si communem pacem, omnibus aliis postpositis, am[)Icctcrcnlur, contra vero, si bcllum prosequerentur, uti decrevisse statuis^eque affirmabant,

gentiam

pacem ct mutuam cliaritatcm pro possc inducerc, ct exquirere media, pcr qiia; pax concludi possct ncc quanto magis Venetos
,
:

eos scire deberc, se bcllum gerere cum Clirislo Jcsu Dco nostro, et ejus sancta Ecclesia, pro

cujus honore nibus divinis

et ct

defensione Ferraria? rebus omliumanis adesse curaremus,

pra;fatos

omnia corum studia omnemquc cona-

gcrerentquc bellum ctiani

cum

rcliquis Italia?

40
|)oliMilalibiis, t|ui
s.ini

SIXTt IV
Kiilesiani Doi ct

ANNUS
llaliaiii

13.
ip-

CHRISTI 1483.
nicdilationc
|iciisalis
,

iidii

valciitcs

nltcriiis

per eosdem labefactare non sinerent, lia!)cr(Mit(|iie (|no(|iie causani injustain ct licllurn

eorumdem
sia'

dncis, consilii et
ct

communis

Venetia-

runi ausus hiijusniodi.

jiraMata', ac
toliiis

tam manifcstum Ecclc-

illicituin,
ct

nos vcro c contra jnstitiain lovcrciniis, cuni totam Italiam contra se accensarn provn-

i)i"cjudiciuin suh dissimulntione transire, ac inha;rentes vestigiis

ltali;e

casscnt. nisi a tanto facinore dcsistcrcnt ct oc-

fclicis

cnpata rcstitin'rcnt, pront cis pcrsnaclcbainus,

essenl (Muistianis oinnil)ns derisui paritcr et odio omnes enim cos alienarum reriini occn;

ccssoris nostri,
eo,
(jiiia

rccordationis Clcnicntis pai^a V pra>de(]iii coiilra cosdein Vcnctos pio

|ira'fatam

Uomanain Ecclesiam posses-

sionc civitatis i^ra-dicta Fcrrariensis spoliavc-

patores, non snarnni defcnsores verc diccrent. Snadcliamus pra^tcrca eis, ut mcmorcs csscnt,

lAicifernm perfcctioncm, sublimitatcm, (lipnitatem nc cxccllcntiam super onmcs ani-clos ante

lapsuni liabnissc,
ct

ipsam occupaverant at(]ue excommunicationis, inlerdicti ct anathcmatis, ac a'tcrna> malcdictionis, necnon

rant,
et

civilatcin

occujiabant,

privationis etinliahilitationis Ecclesiasticas sentcntias, censuras et pcenas apud .\vinionein in Ccena Domini promulgavit, et bracliium sseculare invocavit, eorum bona omnia capientibus in pra>dam concessit, ac volnit eos lieri servos

cnm

sniicrhia clatus \o-

luisse exaltari, huniiliatum ac de|trcssum fuisse

nsquc

in

profundum

ahyssi, et ut in
:

mcute

lia-

bcrent vcrhiim Salvatoris nostri

contra stimuhtm calcitrarr
:

Durum
iii

est tibi

quodciue

dieCoena;

capicntium eosdem, prout

alia

in

ejusdem pr;edc-

Domini omnes, qni civitatemnostram Ferrariensem pra-dictani occupare nitercntur, per nos ac
pra?dcccssores nostros

cessoris litteris plenius continetur, licet absqiie

Komanos

Pontilices ex-

inus

Suadene jaclahnnde dicerent victoriani in manihns hahcie, nain hanc dabat adiniebatque solus Deus immortalis, cujus causa agebatur; ex quo facile fieri [losse videhatur, nt et ipsi, qui vicisse asserehant, brevi teinpore amisisse viderentur, et quantum progressi ultra
banius etiam
eis,

communicali

et anathematizati fuerant.

monitione et ulteriori dilatione jnste possianimadvertere in eosdem Venetos, qni Italicam pacem violare, et Ferrariam nostram invadere contra priores et in Ccena Domini pulitteris

blicatas alias nostraslitteras pra?dictas pra>suin-

pserunt, et repetitis

nostris

moniti

el

rcquisiti, ut desistant, id facere aperte denega-

forent, tanto regredi coirerentur.

runt et denegant, bellnmque ipsum [iront ex decreto ac statuto proseqnendum esse scripsenihilominus volentes de runt, proseqnunlnr
;

Denique hortati fuimus eos, et requisivimus, ac monuiinus in Dornino, utcogitationcs istas inanes deponcrent, cui)iditates etfrsnas compescerent, arma revocarent, Perrariam di14. "

solitai

Sedis

Apostolica'
si

bcnignitatis

atleclu

adhuc

aliqua in eis scintilla devotionis et obedientia* remanserit, et eos, ut oves errantes, ad ovile humililatis humeris reportare
experiri,

inittcrcnt, castella

pcr cos caf)ta rcslituerent,

ac

summi

Dei exemplo in benigniorem pai-tem

quod sunin
sic(]iie rei

est

relinquerent, et
rent, alioquin

possidendum cuique ti'an(]uille pacem Italia; amplecterentur,

spi-

inclinare, habita super his

cum

prajfatis fratri-

bns nostris deliber-atione matura, de illorum

sua? totius(]ue ltalia> (]uicti consule-

non dissimularemus ami^Iius

armis procedere connobis ex|)ediens videretur, et justitia suaderet quia ista eorum dominandi libido inhumana niinium, et a Christiana religione aliena ferenda non erat, nos(]ue pacem jiuhlicam
ritualibiis et tem|)oralibus
tra eos, uti
,

Joanncm .Mocenico ducem et tam rogatorum, quam generalis nuncupati consilii consiliarios, ac commune Venetiorum uniconsilio prfefatum
versaliter, et

singulariter singulos

eorumdem

consilioruin

etcommunis

cives, ac quiexercitus

in

Italia vigere omnino volebamus, nt simiil bellorum injurias caveremus, simul quieti res,

eorum contra civitatem prsBfatam Ferrariensem, imo contra nos et prfatain Ecclesiam providitoi'es existunt, etquorum nomina etcognomina,
ac designationes opportunas pro expressis habenius, cives Vcnetiariim, necnon qui ejusdem

titueremus omnes

et

rcipublica

Chrislianaj

unitis virihus contra iinmanissimos hostes consuleremus. Veneti vero prjefati in eorum

tum de

exercitus ductor et capitaneus fuitetest, RoberS. Severino, omnesque et singulos, qui

in locis ditionis dicti Herculis ducis aliquod ge-

proposito

perseverantes

nostris

bus
clesia

hujusmodi

annuere

persuasioninullatcnus voliie-

runt officiuni, seu iinniorantur nomine

eorum-

runt, et

immcmores, qnod sancta Komana Eceos semper dilexit ut filios, ac multis pri-

dem Venetorum, et quoscnmque alios, qui eisdcm duci, consiliariis etcommuni ad hnjusmodi
bclli

viiegiis

et gratiis insignivit, cocptum per eos bellum contra Ferrariam, imo contra nos et

praelatam Ecclesiain, cujus

vincia, in
exivit,

nomen

in

omni pro-

pra-stant quomodolibet i)rosecutionem consilium vel favorcm, directe vcl inauxiliuin, dirccte, publice vel occulte, eorumque compli-

sonus celeberrimnin habetur, adeo nt ctiam harharis gentibus sit tcrrori, prosequi non cessarunt nec cessant.
pra-dicationis
1j. " iNos igitur, praeniissis

qua Apostolicae

ces et adhoerentes existunt, cujnscumque status, gradus, ordinis et pra^emincntia sint, ac quacuinqiie dignitate et auctoritate pr;efulgeant,
prffifata auctoritate

hortamur

in

Domino, requi-

omnibus dchita

rimus

et

moncmus,

ac ipsis, ct cuilihcf eoruin

SIXTI
|)er liicc

IV'

ANNUS

13.

CIIRI.STI

1483.
:

4i
ot si

Apostolica scripfa pr.Tcipicndo maiiiia-

Iiriodiclis

jiaruorit oiini onoclii

jiriclali

miniiti et

niiis, (|iiatoinis infra

qnindccini
valvis

rlios

posl alTixio-

oxcommiinicati
ciin

diclain (ixoominnnicatio-

nem

pi\Tsciitinm

in

Kasilicic Principis
sc(|iicntos,

nis senlentiain per alios tros dies dictos (jiiindo-

Apostolornm de
(|iioriiiii

Urbe

immediate

dies

immodiate secjuentes animo

et

(]uod

primo, (]niiu|ue pro seciiikIo, ol roiiquos quin(|ne pro nltiino ct pcremptorio termino, canonica monitione \)rxmissa, eis et cnililict eorum assif^namus, dnx,
(inin(|nc pro
consiliarii,
et alii,

absit, snstinucrint indurato, sonfoiiliam

ipsam

aggiavainns,
ruin
,

l^aduanam

ex nunc prout ex tunc VcnetiaVcronenscm , Vicentinain,

,

IJrixicnsem, Tarvisinciisem, i'orgaincnseni, rcliqiias(jue

coinmnne, providitores, cai^itaneus

a Yenctis

i)r;el'atis teiitas et

jiosscssas

qui pro eis in dictis locis immorantur; a belli linjnsmodi ulteriorc proscculiono, oloinni
liostili

civitates, terras, castra et loca qufficunKjue cifra

ot iiitra inaro, ac in
tia, ot

incursu

iii

locis

ditionis dicti lierculis

dicti

gcnoraliter loca (]iiicciimque, ctiain

marilimis insulis consistcnab

desistant, occupata per eos

ducis caslra,
hoiiii eljiira,

terras ot loca
pertineiitiis, ot

(|UTcnmqiic cuin
(]iia?cuintjne

siiis jiirilnis et

alia

quio dictuin Uerculem

tioiiis

coiifinjjorc

ducem, et loca sua; diquomodolibct dif^noscuntur,

et

eisdem Venetis non posscssa, ad ijua' aliquom eoriimdcm cxcommuiiicaloriim doclinare contiet triduo gcrit, quandiu in illis ]iorinaiiscrit ])Ost recessum ejusdem, ac, quae iu iilis sunt,
,

Ecclcsias, et monasteria, ac rcligiosa ct pia loca

in'irfato

Horculi duci plenc

inlegre restituaiit,

qua?cumque, de corumdem fratrum

tordicto
:

consilio,
iii-

ac

revocatis exinde et exclusis

eorum gcntibus
laciant

liricfata auctoritate Ecclesiastico subjicimiis

ita

et armigoris, ac cunctis, ]mm"(]iios infostantur ct

detiiKMiliir, oa

ut

illo

duranlc

in illis,

otiam pr.Tporsonis,

omuia dimiltanl oldimitli

et

loxtu cnjusvis otiiiin Apostolici

iiidiilli,

vacua etlibera

Hercuquocum(]uc oornindem Vcnetorum iiii|)odimoiito siiblato, comilatum, districtum, caslra ct loca ipsa jjossidere valeat libere,
penitusexpedita,
ita ut

les diix pripfatiis,

ordinibus vei locis concessi, prTtcrquain in casibus a jure pcrmissis, ut otiani iii illis aiias quain cl.iusis januis, ac excommiinioatis et interdictis exclusis, nequeant missffi ct alia divina
officia celebrari. Si

qiiiete, prout facere soHtus erat ante jiroiiugnaculorum erectionem ])rTdictam, nullam super illis vel eorum aHquo, pra^fato Horculi duci molestiam seu violcntiam iHaturi
jiaciltcc ct

vero moniti excommunicati

et

interdicti

pra?fati

pcr alios tres dies dictos

re-

ultiinos tres dies

verti,

immediate sequentes ad cor

deinceps
rentes
,

consultores vero, auxiliatores, adliicet

compHcos

sequaces a pricstatione

occupata restituere, et a lielio desistcre, ac nostris monitioni et mandatis praBdictis obtemperare distulcrint, et in sua voliicrint cordis
duritia, et pervcrsa obstinationc jicrmanere, eos
et

auxilii,

consiHi vel favoris liujusmodi

omnino
pro-

cessent.
d().

quemlibet eorum reaggravafionis, anathema-

Et

si

dux, consiliarii,

commune,

tizafionis, et Tterna' malcdiclionis, ac perpctuaB

viditores, capitaneus,

immorantes, consultorcs monitioni et mandalo nostris liujusmodi infra dictos qiiindecim dies non jiaruerint cum
elfectu, in

damnationis
tcrra

cum Dathan
mucronc

ct

Abiron, quos vivos

absorbuit,

iigainus et irretitos

esse

cosdom Joannem Mocenigo ducem

et gcneralis consilii

apud

deccrnimus ipso facfo, otc. Dat. i>oina; S. I^efrum anno Incarnationis Doininica!

rogatorum,

consiHarios, ac

MCDLXxxiii,
t7.

ivai.

Junii, 1'ontific. nostri an. xii

'

alias singulares

porsonas

communis
,

netiarum

necnon providitores

Yecapitaneum,
prasfati

iinmorantes, fautores, consultores, adhffirenles, comjdices et sequaces, ac quemlibet corum qui

sic

non paruerint, autut non pareatur scu pareri

di-

Transmisit judiciarium lioc cdicfiim in Yenetos Sixtus ad Fridericum imiieratorom, ad reges Galliae, Hispania;, Pannouia;, Angiia; et EusitaniT, ad scptemviros (!orinaiiia\ alios^jue principes, ut illud promulgandum insuaditione
curarent tum eos adiiortatus cst, nc pricsidio Homanai EccIesiT deesscnf, con(]iicstiis gravis'
:

differatur consuluerint, suaserint, fecerint,

xcriiit vel

procuraverint, seu alias quaHtcrcum-

(]uc in lioc culpabilcs fuerint directe vel indi-

sime Yenetos, cardinaies

nis a

et pricsulcs suae natio-

recte, tacite vel expresse, ex

nunc prout ex tunc, de eoruindcm fratrum consilio, majoris exconi' municationis sentontiam promulgamus, et eos
illam incurrere

Romana
:

curia revocasse, quo argumenfo

extant Iit ad Maxiinilianum arcliidiiccm AustriT

volumus eo
etiain

ipso, a

qua

prseter-

missic littera; Maxiiniliano.

'(

(jnain in mortis articulo constituti, ab alio

qiiam

Dilecte

fiii

salutem

etc.

intellcxissc

Hoinano Pontifice,
facultaUs
nere,
ita

pra^texlu

cujuslibet

cuicumque pro tempore desuper conbenoficium obtiut

si

cessrc, nc(]ucant absolutionis

iii tali articulo conslitutum, absolvi contingat, qui postniodum convaluerit, in eaindom excominunica-

quem

coruin, tanquain

debet nobilitas tua, quo studio, quihus persuasionibus institerimus a])ud Veiicfos, ut nnhiscuin et cuin rcliquis ItaHffi pofcntafibus conscntire vellont in mutiiam paccin oh iinhlicam ChrisUani nominis ulilifafcm, vellcnlquc de-

tionis scntentiam reincidat i])so facto, nisi post

I.il).
[1.

brov.

,111.

\1.

p. .i97

'

Ih.

p.

17, (120, U2.',

m.

convalesceutiam monitioni
ANN.

ct

mandato

nostris

SQp.

iin.

TOJIUS XXX.

Rayn. XI.

42
sistoro
al)

SIXTI IV

ANNUS

13.

-- CHRISTI
nobis,
sa'pius
l)acis
iit

1-'i83.

iiiiqna civilatis noslr;r rcnaricMisis

;

dcsisleieiit,

moniti

ct

instantissime

op|uii;nali(iiu'

(|iia

in

rc

fiini

niiiil

iiioiocc^-

rc(]iiisiti,

so id

non

bclli

gcrcndi,

sed

supcrba ab eis r(^si)onsa acc(^|)(M-iiniis, nl, (piod aniino conccpcrunt, non solnin Fcrrariam, scd cliain ,alias llalia' i^artcs occuparont, devcnimns ad ca rcmcuia, ad (hkb felicis rccordationisClemcns pi\Tdcccssor noster in eo ipso casu adversns Vcnetos devenit, nt inteliigas non inciperc nnnc inimoderatam Ferraria^ subjuganda' Vcnctorum liliidincm. llaque dc consiiio venerabilium fratrum nostroruin S. R. K. cardinalium, r.ullam ccnsiirariim ad\crsus Venetos ipsos cdidimus, quain ad nobilitatem tuam mittimus liortantcs, ut per omnia dominii tui loca pnblieari et observari eain
riinus, sed tuniida cl

babcnda' causa, et pro jmium snoriim conservationc agcrc afflrmarent, ac l)clhiin conliniie aerius prosc(]uciciitur, et adeo ullra ]irocessissent, ut de Ferrariensis civitatis occnpatione in brevi dubitarctur ne tain longa mora
;

nostra
voli

qui

in

illornin

verbis confldebamus,
foref,

liomana

Ecclesire

damnosa

ipsiqneeonim

com])otes fierent, Ferrariensi civitati j^ra;dictte, ne occuparetur ab eis, occurrcre etiam ciim gentibus nostris armigeris, et alias, prout
fas et possibile et
fuit, ac tenebamur, curavinius, universali in Italia pace inter aliquos illius

])otenlatus per nos com])osita, eisdcin Vcnetis,

enim tanta^ audacia^ et superbia; occurratur, verendum est, ne ex Ferraria ad

facias, nisi

ut a bcllo prffidicto Ferrariensi

fldei

desisterent, et

pacem ipsam, quamnosut inwstimabilebonum

Catbolica;

cateras Ilalia civitalcs, ct deiniim cx Italia ad Transalpinas nationes virus Iioe serpat neque solum tcinporalitcr Ecclesiam ofTendere non vercntur, scd etiam spiritualitcr, quandoquidem gravi edicto omiies corum cardinales, praelatos, catcrosque Ecclesiasticos ditionis suas Iiomines cx Romana curia ad se rcvocarunt, insiirgcntes adversus Domiiium et advcrsus Cbristiim cjus.
;

ardenti

desidorio ad effectum

deducere curaveramus, amplectercntur, eonditionibus eoruin et statni, et polentalui convenientibus, repetitis nuntiiset litteris i)ersuadere,
et eos belli proposito

saluberrimis paternis monitis ab eoruin ad tramitem rectitudinis revocare ardentins non cessavimns. Cumque, expectatis
1/luribns mensibus, nostris pcrsuasionibns obtemperare nullatenus velle, ct belluin ipsum Ferraricnse contra nos et Romanam Ecclesiam omnino inosequi decrevisse responderent, ne quid omitteremus de iisquai nostro incumbunt offlcio, eosdein Venetos, quos ob invasum Fer-

Erit igitur

officii

tui

qui

de

Ecclesia Dei
cs,

tamquam

Calbolicus princeps bene meritus

ambitiosa; buic dominandi cupiditati resisterc,

repellere flctas coruin oblocutioncs, adesse sa-

crosancta;

Romanse
sicuti

Ecclesias totis viribus tuis et

sane eonlidimus, quod non ]ir.Tsidio, tibi immortalein a[)ud oinnes gloriam, solnm scd etiam apud Dcum meritum allaturum est. Dat. Roina> dic xiii Junii MCDLxxxiii,Ponlificatus
noslri

rariensc territorium prolatas in

id

facientes,

nominatim
sticas

in coena

Doinini, pcr nos et prwdePontiflces Ecclesia-

cessores nostros

Romanos

anno

xii .
Iioc

18.

Veneti

edicto

percuhi provocant a
:

Pontifice

ad futurum Concilium

htijiis

appellaofficii

tionis iniquitas et inanitas.

Moniti i)orro

censuras et iioenas incurrisse notorie conslabat, ut jure optimo facere j^otuissemus, censuras ipsas incurrisse minime declaravimus, sed ut mitius ageremus cum eisdem, nostris patontibus lilteris eos, ut a bello pra^dicto tam
injusto

Veneti,abjectacensurarumreligioneaIiarumque

desisterent

ct

poinarum acerbitate coepto non

Pontifice ad

destitere, sed a

denuo monuimus
slicas,

et

occupata rcstituerent requisivimus Ecclesia,

Concilium OEcumenicum provocarunt: (juo acerrimo tclo plures princi|)es usos alias vidimus ad defugiendam Ecclesiasticam severitatem, ad quos coercendos ausns, cum flexu iniquornm temporum magis ingravesccrent, Sedisque Apostolicse majestas obsolescere vidcretur, IMus 11 in conventu Mantuano tantum lacinus ansuros anatliemate jam ante perculserat cujus vestigia sectatus Sixtus, acccpto de ejusmodi Venetorum appellatione nnntio, cdito demonstravit Apostolicam Sedem Diplomate ct in ea sedentem universis Conciliis auctoritate
:
'

anteccllere.

Sixlusepiscopus, servus servoruin Dci, ad

futiiram rei
"

mcmoriam.

Cuin supcriori anno Veneti nostruni Fer-

raricnse territorium bostilitcr invasissent, et a

quas facti qualitas cxigebat, senlentias, censuras ct pcenas i^rofercntes in eos, si nostris, ut debebantj tam sanctis tamquc justis non obtemiierarcnt mandatis. tlt. Ipsi vero, quanto mitius processimus contra eos, tanto magis excedcre non formidarunt, nain non solum monilionibus ct mandatis ])radictis obtemperare, aut ])raflxi eis ad i.d termini prorogationem petere, et de parendo spcm dare non curarunt imo spiritu rebelaccersitis in corum ducali lionis assumpto palafio nonnuUis prailatis Ecclesiasticis tunc Venetiis commorantibus, coram eis, ut lionestis pcrsonis a monitioiiibus et mandalis bujusmodi nostris ad tribunal omnii)ofentis Dei, et ad id, (|U0(1 dc inoximo cclebrari dobero lcincre affirinare iion erubuerunf, futurum gencralc Con; ,

'

F.xl.
'i:<.

iii

(iirl.

lili.

lY[ils

iiso Roina! an.

iCOT. sign.

lit.

C. 111.

nuiii.

ut ai^pellatio ii)sa per ct laudarctur, et pradatos rcci])Cictur eosdem admittcrcliir, ac fandcin ad nostram deduce-

cilium

appollare

SIXTI IV
retiir

ANNIS

13.

CIIRISTI

'i83.

notitiam

prociirare,

et

Cliristi

lidelilius

clero et
et

popiilo ciijiislil)et civitatum, terranmi

|)er|ietiiuni valitura Constilutione omnes qualileicum(|ue ap[)ellantcs a Romano Pontifice

:

locorum

eorum

ditioni

obtemperantium,
liujusmodi moni-

canonum

transgressores, et illos ex

eis,

qui ad

(|und

[)ra?texlu appellationis

lionilius et

mandalis nostris oljtemperaro non

,

tenerentur
aut

nibilque
innovari

contra eos
i^ersuadere

bujusmodi
et

non indietum nec congregatum Conciliiim appellare pnesumerent, aliud caput in Ecclesia Dei, ac imaginarium majus et sublimius tribunal confingentes contra .^postolum dicentcm nemo putest ponere prwtcr id, quod Christus instituit, hujus sanctaj Sedis primatiim negare, Ecclesia; iinitafem di\i(lere, non iinum soluin i)rivilegium eidem Ecclesia; adimere, sed pnccipuam el principalem dictaj Sedisaiictoritatem, quam et vox Cbrisli, ct ma:

prfftensa eoruui

a|ipellatione

pendente, posse
,

debere

eorum

FiDukujifntKtii aliud

animas hujusmodi falsis persuasionibus iliaqueare non formidarunt, in iuijus sancta' Sedis
perniauctorilatis contemptum ciosum exemplum et scandalum plurimorum. A quibus omnibus Veneti praedicti profecto ut
Apostolictc
,
,

credinuis.abstinuissent, siconsiderassentattenle

jorum

traditio,

et

canonum

fulcit

auctorifas,
prae caeteris

eam, quae apud nos

in B. Petro a

Domiuo nobis

penitus subvertere non verenfur,

concessa lijiandi atquo solvendi juxta meritonnn exigentiam plenitudo residet potestatis, qiia non extollimur ad superbiam, sed ad providentiam excitamur et illius exemplo, qui omnes salvat et neminem vult perire, libentius utimur ad
:

detesfabilioies esse, et eorum appellationes hujusmodi quacumque occasione interponerentur non solum irritas et inanes, sed fraudulosas et

solvendum quam ligandum

fectione velimus,

et

voluissent dili-

gentius intueri (|ua facta nostra prosequi per-

sacrilegas et ba?reticasessedeclaravit; ac statuit nuUi, cujuscumque status, ordinis vel conditionis existeret, licere deinceps pro quacumque causa a Sede A[)Ostolica, prasertim sub hoc
pra'textu

Romana'

Ecclesiae

quodque eos, ut peculiares filios semper gessimus in

nominis futuri
ufi et

Concilii, ap[)ellare, aut

inniti,

bujus appellatione

sub excommu-

visceribus cbaritalis, et gratiis acfavoribus pro-

sequi non cessavimus.

20.

nicationis lafK sentenlia" poena, a qua a nemine absolvi possit, prffiterquama Romano Ponfifice,
nisi

qui

Nos igitur, qui disponente Domino, nos unxit oleo la^titise prae consortibus

in

mortis articulo

constifufus

et voluit

sumus officio constituti, ut singularum animarum saluti consulere, justitiam conostris, in eo

lere et iniquitatem odire

procuratores quoque, sindicos et alios quoslibet alio noinine appellantes simili sententiie subjacere
:

omnes adhaerentes appellationibus eisdem,

debeamus, attendentes

quodde minoribus ad majoresjudices dumtaxat

appellare legatis permiltit auctoritas,
judicio
appellari,
et
et propterea inbibet ab imperiali, et pra;fato pratorio

testificantes

notarios vero, et scribenfes, dictantes, et in eis, aut consilium prastantes

vel favorem, ultra anathematis poenam, pcrpetua

notari

quod non homo, sed

is

dumtaxat, qui solo verbo fecit ctelum et terram, Apostolicam Sedem, et in ea sedenlem praetulit universis etiam Conciliis, quae ab ea robur accepisse

infamia, et advocationis, procurafionis etnotariatus officiis foreprivatos et siinhujusmodi excommunicationis sententia per aniium persisterent, taiKiuani de hairesi et schismatc suspectos ab omnibus haberi etreputari,etcon;

etiam Gelasius

h

sanctorum Patrum decreta testanlur, et papa contra Acacium Fausto

:

traeos ut talesjuxtacanonum pracepta [trocedi, prout in eadem Constitutione latius continetur.

21. Ex quibus manifeste infertur, quod hujusmodi eorumdem Veneforum ap|)ellatio, ex eo quia a Romano Pontilice non appellafur, est
((

legato scribens,

dum ait Ipsi sunt canones, qui appellationes totius Ecclesite ad bujus Sedis examen voluere deferri, ab ipsa autem nunquam appellari debere, et ipsam de tola
;

ipso facto nulla

et

quia ad fictum

ei

imagina-

Ecclesia judicare

de

ipsius
.
:

autem judicio
Et

nunquam

judicari senserunt

dum

scribit
prae-

ad Orientales episcopos dicens

Sedem

"dictam,nullaSynodo[irEecedcnle, solvendiquos Synodus ini(|ue ilamnaverat, et damnandi quos

oportuit, nulla existente Synodo, babuisse facultatem ".Testantur etiam quam[)lurimorum antiquorum Concilioriim E[)istola', in ([uibus verba

(c

rium Concilium interposita fuif, sacrilega ct abborrenda exfitit, et uf ad tribunal omnipotentis Dei interposita per eos sustineri non potest, nisi alterum de duobus afnrment, videlicet vel Omnipotenfem ipsum R. Pefro .\postolorum
princi[ii, et

per euin ejus successoribus omni-

modam

[lofestatem in ferris
vices geril,

ali(|uid de ea retinuisse, vel

Salva in omnibus Apostolica; et quodde iis et quam[)lurimis aliis juribus, et canonibus, ac auctoiitalibus pi;c memoria' Pius [ia|)a II, pradecessor
illa

a[)ponuntur

eum, cujus

non tradidisse, et quod a vicario ad cujusque unum et idem

Sedis auctoritaie

est tribunal, valeat a^ipellari,

quorum priinum

ha'reticum, aliud vero a sacris canonibus alicnuin esse nemo ambiget. Et non minus considerantes,

noster,

dudum
,

de fratrum

suorum
,

S. R. E. car-

quod

si

Veneti prsfati non appellasscnt,

dinalium
tunc

et

pnelalorum

ac jurisperitorum Apostolica iu

sed concessa gravatis a

iios sii[)[)licandi,

Romano

Pontifice \ia

Romanam

eiH-iam sei[ut'ntium consilio, iu

auctoritate

aut in infcgrum resfitulioncm

e.x

conventu Mantuano

nobis prelendi usi fuissent, nihilominus

SIXTI IV

AXXIS

13.

riiuisTl
2:1.

1-'i83.

so\ caiisis iiiooiiim ])ia'toii<a aiiiJcUatione pitcilicta ileduclis,

llispaiiiaruiii
iit

ctiani

reges pi;eiiionuil

'

qiKv

si

recle procederelur ad

Sixtiis,

adversaiiorum obtrcctalioiiiliiisaures
vi

uiuiin

rediiciiiitur, ^idelicet (iiiod oi) pacta eis

clatidercul, ttim apiid pltiies princiiies de illala

uoii servata a diice 1'errariensi nobis conseiilientilins

Uoniana' Fcclcsia'
querelas fudit
:

atque

iiijuria
,

gravissimas
qui non

bellum

ei

iudixerunt, et quoesila in co

Ncmo

est

inquit,

utpole Jicilo ad eos pertiucnt exaudiri uuUateuns deberent, cum causie ipstu a facli
bello,

cognoscat
diue
tralii

illos, (id est Vciictos,)

miserabili libi-

\eritale,
alicna^
:

et

juris

disposilionc

sinl

penilus

nain ut ex nostrarum litterarum, per quas moniti fuere, lectura e>identer apparet, dux ipsc Ferrariensis pacta scrvare ct uostrie ordinalioni dcsuper parcre sa^i)iiis olilulit, iienitus uol)is insciis ct ad belhim ipsniu deventum extitit, elc. Dat. Uonuxaptid S. 1'etrum auno Incarnationis Dominic mc.di.xxxiii, id. Julii, Pontilicalus nostri anno xu . ii. Cavct Pontifrx nc Vcncti silii socios adsriscant.

ad occupatulttiii Italicedominatuin, et arma movisse contra Ferrariaiu Uomautc Ecclcsitccivitatem propria auctoritate, spreto oninino judicio, (|U()d illis otlereinjusta nefariaque

baturad dicendum
eos, et
ita

si

(juid esset dillereuticC iuter

duccm ipsum
stiut,

Ferraria'

qua>

quoniam

aperta

ut nulla possint tergiversatione

Oblirmati contra liaic ini|)eria Veneti, missis in Gallias et Hispanias oratoribus, reges adversiis Sixtiim lucitarc pertentariint ', ut ad
regiani auctorilalem

supertluum est nos in lioc esse longioxxx Uctobris auno mcdlxxxiii . H*c Sixtus ^ cum Veneti non modo Ferrariam opptiguarenl, venim immissa classe Galliopolim aliasque arces in regno Ncapolitano in potestatem suam redegissent, junctisque sibi foedere Genuensibus etiam advcrsus lnstil)rein inajora
eelari,
res. Dat.
:

'

courirmandam
:

1'ontiliciain

ab Sede Apostolica ad Concilium asseutirentur scd eorum conatus nou profuere imo Ludovicus Francorum rcx eam a Sixto iii Venetos sentcntiam iii solemni quo lioininum fre(|ueulia promulgari jussit iiomine jdurinias illi 1'outifex pcr Apostolicas pcrque sanclissiinum gratias cgit litteras vinim Frauciscuni Paulanuin sacri Minimorum Ordiuis couditorem, cui eliam proviiiciaiu dedit ', ut regein liortaretur, ne venientem ad se
eliderent, provocationique
:

molirentur ad quorum infringendos conatus de comparanda omnium foederatorum sumpti:

btis ingenti classe

't.

actum

est

'.

rex Neapolitanus

lustructam aliain babebat Ferdinandus classem, triremium quin:

"-,

quaginta, cui Frederictini filiuni pra-fecerat is vero cum Anconitanum portuni insedisset; atque Venctis metuin attulisset, ne ex ea statione infestiora omnia Venclis redderet, ille in
Dalniatiffi oras irrupit, ac

Lyssam iusulam
sed cum,
illo

ferro

populatus est

et

igni

procul

Venetum oratorcm
fiLHleratorum

(i

audirct, donec Pontificii et principum oratorcs ad aulam re-

agente, ditio Pontificia Apuliaque hostium excursionibus maritimis patcret, Sixtus Ferdinan-

giam pervcnissent.
Fratri Francisco dc Paula.
Dilectefili, salutem,

dum monuit
et Apuliffi

',

ut classem e Dalmatia ad Piceni

oras tucndas rcvocaret; Mediolanen:

regia- gratias,

etc.Agimus majcstati quod Bullam censurarum contra Vcnelos editam tam benigne in reguis suis publicari mandavit, super quo etiam volumus, ut tu nostro nomine, quando cum illius majestate
cris, itideiu

seni ursit ', ut in Insubria Venetos adorirctur Panorinitanos etiam adliortatus est, uteosdem
;

mari oppugnareut ' deuiquc Veuetorum mercatorum bona pra^dfe exposuit'. Inter qua;
plura de pace concilianda pioque componeudcC pacis desiderio permotus accessit ad Sixtuin Antibarensis archiepiscopus, ac meiise Xovembri ad Venetos dimissus '", ut paci redintegrandaj operam uavaqueni, excunte lioc anno, Pontifex ad ret studium omiie in perficienda coucordia reconciliatioiie collocaudum adhortatus " est, ut vero Sixtus '- sat tolerabiles et honestas pacis leges a Venetis oblatas aspernatus sit, ftcderatorum
boslilia agilata suiit
collo(|uia,
:

facias, et

gratias

illi

agas, eauKiue

liorteris, ut si

oralor Venetorum, qui istuc ven-

mendaciis oblocutiouibus refellere volet, ne audiatur, et aut fidesci adliibeatur, vel saltemnuUacapiatur dcliberatio, douec nostri ct confoederatorum iiostrorum oratores, quos missuri propediem sumus, istuc perveniant, qui etiam justitiam nostram aperient, etmajestalcm regiam plenius
ttirus dicitur, justificationcs nostras

constitutiones vero tiias confirde hoc bono sis animo. Prosequere inodo, ct Deum pro incolumitate ejusdem regis ora, sicut nos bic fieri facimus, et ad venerabi-

iuforiuabunt

spe fultus; fu?derati auteiu, eo inconsullo,

tas ac turpes ipsi sanxerint,

iiigr.a-

mabimus,

et

tur

proximo anno dicesed a Ferrarieusi bello ad Seneusium

digredimur.
Sr/iis f/ravissinice factiunes ortx.

civiles tumulttis
iy>.

lem fratrem arcbiepiscopum Turoiiensem scrii)siinus, ut per totum Franciic reguum idem
fieri faciat.

Nulct iib.
I.

Dat. Homajdiexvi.Vugusti.MCDLXxxiii,
iiiislri niiiu) xii .

Poutificatiis

'

Lilj.

bicv.

,>i).

12.
*

|i.
|i.

7;i!).

cl an.

13. p.

2.

Lib.

tiriiv.

Lib. lnev. an. 12. 7oG, Sabellic. Eniicad. 10. Sabellic. Lib. brev. an. 12. 678. 683. brev. an. 12. Enn. 10. Pag. 592. bicv. 652. " 678 51

Lib. bifv. an. 13. p. 2.

p.

brev. an. 13. mens. Ocloh.

p.

'

vii.

Ib.

4()l ct

p. 1.
p.

1.

VII.
.

'

Sixt.

lib.

Ibid.

aii.

12. p. 738.

p.

et

'

'" Pai,'-

Sixt. lib.

Ib:

7:J9.

an.

13.

ineiis. .Noveinb.

'-

Ib.

3U

llecenili.

SIXTI IV
liiis

AXXUS

13.

CHRISTI 1483.
Sedis dignitas, ut

princi|iis siibditi

imperio, Senenses urliis

stolicae

prini-ipattim ct

lioiioriim {;isces singuli

iiiler

exam;

ct inspeclores ciedis

tanquam speculatores cujusqiiam Icgatos mittat,

aimulos accenscC ira} et factiones liberlatis imperiique cupidos in tetrum servitutis genus, quo misera urbs partim suis orbata civibus in exilium pulsis, partim
biebaal;
hiac

erimusque apud Deum el iiomines excusati per nos non stetisse, quin omnia malis vestris adbibuerimus remedia, etc. Dat. Homoe diexi Aprilis MCDi.xxxiii, Pontificatus nostri anno xu .
Hactenus de rebus Italicis. 28. S. Frandsci Pdidani opera Liidovicus iNunc ad S. FranGalliee rexpie vitatn claadil. ciscum Paulanum Italia; himen, a qiio digressa est narratio redeamus. Elflorescebat hoc tempore ejussanclitatis gloria, necmodo Calabriam

aiiorum sanguine foedata est, conjecerunt. Decretum ad concordiam Senis restituendam cardinaiem tituli S. Civciliffi refert .Jacobus Ad diem, inquit, xiv, MafJeus Volalerranus (nem|)e Februarii hujus anni,) legatus ad comprimendos Senenses motus designalur cardinalis Melpbitensis . Confugisse eosadl*ontificem, ac praesulem ab eo mitti flagitasse, qui Pontificio nomine discordias compesceret, ensesque strictos.amiserorum cervicibusaverteret, narrat Sixtus in litteris ad eumdem cardinalem datis
' :

omnem,
menta

in

qua nova^

religiosfc

lamilia^ fiinda-

die sexta Martii.

26. Profectus

verum etGallias ingentium ab eo editorum miraculorum fama pervaseraf, qua Ludovicus Francorum rex, (lui diuliirnn ingrahorrebat(iue vescenteque morbo languebat metu mortis, recreatus erectusque in spem
jecerat,

Senas legatus ardentem odiis

potuit,

populum mitigare non

trucidati sunt
;

concitataque
afTectus

recuiicranda^ ca-Iesti ope valeludinis, Pontiflcem interpretem adbibuit, ut viruni sanctum in

Gallias alliceret. Sixti igilur liorlatu et imperio

seditione in ejus conspectu nonnulli cives con-

ex quo

magno
:

dolore

longinquum

abscessit. At Pontifex tollendi mali cupidus legatum redire Senas jussit nec abnuit ille, modo cruori parceretur, quare Sixtus j^aternis lilteris' Senenses monuit, ne Soevirent in proximos praesente iegato, qui urbis statum composi-

sanctus seiiex hoc anno insanctimoniae sua; radiis gressus est, novoque religioso Ordine decocolhistraturus, raturus quem a Ludovico rege nixo genibus exceiitum, refert Philippus et venerabundo
iter

Gallias

Comineus

turus esset.
27.

viro sancto

Senensibus.
percitus

Discessit legatus justo

dolore,

de cujus ad regem accessu eidem Pontifex gratulatus est - ipsumque adhortatus, ut pro impetranda illi a divino Numine sanitate preces funderet.
',

cum

neque cxliortationibus, neciue precibus, neque protestationibus ullum apud yos locum esse tamen tanta est charitas nostra erga populum Senensem, et libertatis etquietis illius conservanda; desiderium, ut, iis non obvideret
:

Francisco de Paula. Dilecte fili, salutem, etc. Intelleximus te pervenisse incolumem ad regiam majestatem,

et quoniam quod nobis summopere placet serenitas eum vehementer desideramus, utejus
:

stantibus, legato statim

reverterctur,

qui

mandaverimus ad vos nulhim laborem recusans

obtemperare
Sceviretur,

fructum,
sentiat,

quem

speravit, de

tuo illuc adventu

volumus

ac tibi in virtute sanctffi obe-

mandatis

nostris

persevcravit

dientise

striclissime

modo
Sffivire,

promitteretis in

nullum civem amplius

ut dignitati

ut

omni cura,

studio et diligentia

prscipiendo mandamus, intendas ad

aut pati

iit

Apo-

stolica; Sedis consiileretur, qucE

legatos hujus-

angelosnon ad crudelitatem, sed conservationem civium et concordiam mittere solet. Rescripsistis autem ipsi, non posse vos hoc promittere, utqui popularem tumultum
pacis

modi tanquam

continere posse diffidatis,

excitaretur
:

quod

certe

si quid plebei furoris nobis summo dolori

recuperationem incolumitatis majestatis suae, et nihil in hoc prcetermittas Deum rogando, et omnia aha remedia adhibendo, qune ad prosperam illius valetudiuem pertinere quoquo modo possint, nonobstantibus quibuscumque persuasionibiis, quffi tibi forsan ab aliis faclffi essent in contrarium. Nos quoque non desinimus ad

fuit, cousiderantes imminentem civitati illi calamitatem et ruinam, nisi prudentia etsapientia vestra occurratur, quos bortamur ut conserva-

ipsum Deum crebras preces effundere, ut celsir tudinem suam, medianlibus oralionibus tuis, in bona dispositione et incolumitale conservet, quam nos pro nostra in eum benevolentia maxiiueoptamus. Dat.lxoma-dieii Junii mcdlxxxiu,
Pontificatiis nostri
29.

lioni vestriediligenter invigilantes velitis |)rocu-

rare ea, (|mc [)acis sunt,

dite

non qua^ majoradiscorpossunt. Si

in aliquos

anno

xii .

alimenta

pra^bere
legato,

caulioncm
s:eviatur,

Non

ha;c

modo

Sixtus sancto seni dedit

pra^stiteritis

ne

libere reverteretur ea perfecturus, qua) feliciter

et pacifice

incoepit. Si vero animus vobis est etfundendi civilem sanguinem, non patitiir Apo-

mandata, sed ctiani anathemalis terrore objecto ilhim adoranduin Deuiii pro Gallo rege obstrinxil, de quibusGallumvaletudiniscupidissimum, exaralis eodem die litteris \ fecit certiorem
:

'

Volat. Diai'.
p.

.Ms.

aicli.

brev. an. IJ.

40(j.

V.u. sign.
Ibnl.
p.

num. 19

el 111.

Liti.

'

ijiiiiin.

I.

VI. c. 9.

Ub.

bicv. an. 12. p. 391.

'

IbiJ.

'

176.

p. 394.

^G
Rojri Fi;\iicia\
<

SlXTi IV

ANNl>

13.

CIIRISJTI

1483.

tissima' liberalitatis exemplis ca^teros ad divifili

CliarissiiiuMiiCliristo

nosler. Ouoniain
et felicein sta-

luim excitari cultum,

accendi, ex quo
Dat.
laiito

el

majorem devotionem
tibi a|iud

i-i>lsi(iulinis tiuv
(iiin

incolumilalein

majoris id

Deum

inaniiamus (tiiecto lilio Francisco ile Paula, qucni ad te vcnire jussimusperdnolirevia allefjata,inaltero olictlieutia', iii altero sub exiii virtnte saiicta'
seni|ier o|ita\iinus et
o|itainus,

meriti est, et apud inorlales laudis et bonoris.

nostri

Romaj die anno xii

v Martii, mcdlxxxiii, Pontificatus

.

communicatioiiis jKTna, ut omni cura, studio et diliirentia Deum orare non desinat pro bona
dis|>osi(ioiie
et

o|itimo

statu

celsitiidinis tuse

non obslantibus quibuscumque |iersuasionibus,

qna?

etiam conscientise aculeis lancinatum ipsum fuisse Ecclesiasticarum decumarum causa, ostendunt Pontificiie litterae data; tum ad eumdem regem ', qui ea de re Sixtuin consiiluerat; tum ad S. Franciscum -,
3-2.

.Xonnullis

forsan

ei

in

contrarium ab

aliis

factae

quem

essent. Itaque poterit majestas tua alterum ex ipsis Hrevibus, quod sibi magis videbitur, ipsi
fratri Francisco reddere. Nos quoque iion omittimus ipsi Deo supplicare, ut celsitudinem tuam

eos motus concitare vetuit. Proximo mense eumdem sanctum virum ursit, ut regiam

in ea,

quam

desiderat, valitudine et felici regi-

et manuteneat, etiam si aliud per nos contra hoc tibi faciendum videbitur . 30. Concredideraf animam viro sanctissimo Ludovicus rex, atque universos illi conscientice

mine conservet,

sinus cxpandebat, querunturque Galli politici, injecta niinia religione, a S. Francisco Hispanis
artibus snbornato comitatum Russinoneusem Aragonio restituisse '. Restituit quoque Romauaj Ecclesia? Diensem et Valenlinensem coinitatus, atque in Hieronymum comitem Riarium nepotem Pontificium transfundendos decrevit, qua

de re

acta'

illi

a Sixto

gratia?.

31.

Cum

etiam Ludovicus rexnonnulla vota

nuncupasset, qua; facile complere non poterat, ea Sixtus in alia pia opera commutavit, quare a Ludovico ad ornandas Urbis Ecclesias nonnulla sacra munera transmissa fuere, ob quK a
Sixto

valetudinem a Deo posceret, deque constitutis ab eo pro sanciendasodalitii sui religiosa dlsciplina legibusconflrmandis spem auxit. Prceterea oblinenda! a Deo Ludovico regi sanitatis desiderio incensus Pontifex, piisque ejus votis obsecutus, sacras ad eumdem reliquias misit die feslo priucipum .\postolorum, quas religiose a rege cultas refert Jacobus Volaterranus '; haud tamen restitutum valetudini. De iisdem meminit Comineus, ahjue inter alia transmissum ' linteum eucharislicum, in quo olim S. Petrus inter divina mysteria Christi corpus reponere consueverat, idque postea Romam revectum. 33. Licet vero ad sanctorum virorum repetitas preces optata sanitas arcano Dei consilio regi reddita non sit, anima; tamen ejus saluti summo emolumento extitit consuetudo operaque R. Francisci, adeo ut qui ad mortis mentionem inhorrescere consueverat, denuntiationem
illius constaiitissime exceperit, et

sacris

omni-

bus,

quffi

ad

animam expiandam

spectabant,

commendatus
Regi FrancicC.

est

'.

rite procuratis,

ficatione,
fili

editaque pietatis insigni signisanus mente, et libera locutione anidie sabbati, uti

Cliarissime in Cbristo

noster. Gratis-

mam

Deo reddidit
,

expetierat

sima? fuerunt nobis tua' majestatis littera;, quibus gratias agit nobis de votorum suorum

commutatione, et tuffi devolionis fervorem magnopere laudamus, quia jam ea, in qua; vota commutavimus, diligenter et cumulate fueris
executns, missis quingentis scutis ad Rasilicam principis .\postolorum de Urbe pro illius tecto-

cujus cultui addictissimus fuerat sacro, in ejusque templo, Cleriaci a se magnificentissime constructo, sepeliri voluit. Peracta Roma' sacra a Ponlitice et cardinalibus pro rege Francorum xiu Septembris refert VolaterraDeipara?

nus

34. Sitccedit Liulovico

Carolusadquem.mil-

rum

et Ecclesiai reparatione, et totidem in sup-

tuntur a Pontifice consolatorise litterse.

Successit

jilementum fabric R. Petri in Monte Aureo, qua" per dilectum filium nostrum Pliilippum lit. SS. Joanniset Pauli presbyterumcardinalem Matisconensem fecimus tuo noniine prsesentari, eidemque ordinavimus, ut curet ipsam pecuniam quam utillime expendi conspicuum quo:

Ludovico Carolus filiiis ejus nominis Octavus, quein ante obitum inuncluiii regemque salutatum videre optaverat * sed cum allatum Rhe:

jam animam agebat. Tyrannidis illuin plerique insimulant, e quibus Relcairus ' observat novi carceris auetorem eo
mense simpulum
est,

que

devotione tua dignum calicis aurei donum, per te nuper ad sacrosanctam Lateranensem Ecclesiam missum, tanto
et

liberalissima

maceratum

fuisse

<

Ferrcas, inquit, suppli-

ciorum ligneasque arculas hominis, et nonnihil amplius capaces extruendas curaverat

libentius vidimus

quanto cognoscimus non solum tuani devotionem mirilice in dies augeri,

,

quarum
'

architectus, aut certe inventor Virdu-

sed continuis tuaj erga

Deum
Lib. brev.

et

sanctos pien-

Lib. brev.

aii.

12. p. 660.

arch. Vat. sign.

dec.
'

1.

I.

IV.
'

Aiiiolil.

Peironiu

1.

i.

'

aii.

13.

Deceiiib.

et 111.

Dum. 49 el 111. Volat. num. 23. PauL .tmil. in Lud.

'

Ib.
'

p. 661.
1.

'

Volaler. Ms.

Comin.

vi. c. 10. Belcair.

'"

I.

v. Ms. arch. Vat. sig.

.\.

nnm. 49
1.
1.

'

Belcair.

dec.

iv.

Lib. biev. an. 22. p.

i04.

nuiu.

n.

SIXTI IV
,

ANNUS

13.

CHRISTI

l<'l8J.

Perilli oxeniplo in primam nonsis Ponlifex conjectus continiios (|iiatiiordecini annos ibi-

claris virtutibus

magnum
cum
:

Apostolica Sedcs ororbala pra^sidio

faiili

namoiitiim suscipiebal,
noii potcsf
iiisi

(ju;!' tali

niortem crrores snos agnovisse, atque hisce monitis Carohim filiiim siiccessorem informasse narrat idem anctor " Illis, (iiimirum aulicis), noii iiiniis largiendo, et ab istis, (nempe plebeis), non nimis exigendo
exegit
.

dem

At snli

laclirymis

principis

te pariler

omnibus aequum

priTstabis

ffiquilate

mortoiu proso(|ui vorum utcogilafiones noslras ad Deuiii origamus, a (iiio omiiia proccdunt, neque possumus noquo volle debomus ab iilius volunfate dissentire, (lui nos in hunc inundum deduxit, ut aliqiiando ab oo rovocaret; qiiam-

regna crescunt af(iue coiifirmantur, tyrannica imperia cito dilabunfur ac ruuiit regem ex bono et requo imperantem non solum sui, ut communem parentem, amant, colunt, venerantur, sed finitimi (|uoque sibi asciscere cupiuiif, seque sponte subdunt; tyrannum utcommunom hosfem, efsi metu intcrdum dissimulant, omnes
:

obrom oporlof iios moderafo animo ferro (lua;cunKiue divinai majestafi placucrinf, pra?sertim cum apertissimo liabeamus in quo morifo possimus wgritudinom animi nostri consolari , quam cx illius obitu suscepimus. Mortuus est
gloriosissinuis

princops pafer tuus ea laude,

his rebus gestis, ea religione, ea piclato, ut de

illius folicitalo pofius nobis sit krtaiiduiu, quam de morto confristaiidum non cniin solum fuos progenifores factis illustribus ;pquavit sed efiam loiigi! supcravit, ila ut in vita liac niliil
:

parifer execranfur. Scio

mo

ef hic graviler doli-

quisse, atque ingontem in

ter jus et

boUa pecuniam praji-cquum sa^penumero, et non consultis

:

tribus ordinibus paferna licenfia indixisse

vc-

rum

si me supcrstifom ali(juof adliuc menses Deus optimus maximus conscrvabit, buic malo etiam mederi, fributaquo ex equitum stipondiis

potuorif liabcre pr;Bstantius, in morte autom,

ut accepimus, ita migravil ad creaforem suuin, ut iiiliil fiori potuerit rcligiosiiis, (iiue potius
bortari
illius vestigia,
sit

moro exscqiiare ne quidquam amplius exigaturdestinavi, idque me facturum recipio, ac coram te omnibus(|uo quotmefiri, afque ufraquc veteri
:

omnos dobenf ad admirandum pivxclara quam ad dolendum quod a nobis

sublatus. Et ut exlatoro iioslro oani

quof hic adsunt, porsancfe

[jrofiloor.

Libororum

solafionem alTeramus,
iii

aufem

est

parentum

virtutes jemulari, peccafa

fibi conpossimus, cum te filium noslrum jamdiu susceperimus ex

quam

sempiterna obliviono sepolire, iit finifimorum, Maximiliani vero in primis, quo cum milii continua prope bella fuerunf, amicifia fruaris . Laudat eum idem Belcairus, quod C.liristiana
'

patris fui
nosfrffi

commondalione,
,

(|ui

vivens protectioni

constantia Bajazelis lcgatos, qui

ingontia

mu-

nera deferebant, modo fratrem Zizimum diligenfi custodia observaref repulerit Turcicam legationem, inqiiit, in provinciam Narbonensom
, :

tc dodif persuadoas tibi nos oinnia prompfissimo studio facturos, quaj spectent ad quielem, stabilimenfum regni tui, ila uf patris officia in nobis desidcrare non possis. Jain ox sacro collogio legatum aliquem designabimus ad fo profocfurum cum opportuna facultate,

qui nostro uoniino omnia pcragaf, quio ad

comet

appulsam liaud ultra progrodi, sed Callia sfatim excederoanimo vere Chrisfiano jussif, afque
inaudifam dimisif, nibil sibi cum iminani tyranno, Chrisfiani nominis acorrimo liosfe, comniune babondum rafus, quem utinam deinceps cajferi Galliarum regosimitati fuissent, nec ipsa communicationo barbaros mores imitari, aut posferis suis imifandos proponerc didicissent . 33. De Ludovici morte certior factus Sixtus maximo ex eo so doloro aHoctum osso Dolpbino
significavit -; a;(iuo

modum, honoroni

et

conservafionem tuam

regnorum fuorum portinore quoiiuo modo possunf, ef si (|uid aliud supororit facicndum, non
doerimus nocessario
pr;csidio, ut facile perspifilio,

cere possis romansisse in

quam

in patre

famen animo feronda (\ux:

cumque
legatum

divino fierent consilio

in Gallias

tum

Pontificia

poliicitus studia e sacro

purpuratorum senalu miflendum decretum fuisse

addidit, necnon pra;cepfis salubribus ad secfandas virtutos rogias erudivit

Dol|liino.

habuimus dil(!.cfioneni. Siiperesf autom, uf te hortomur ot amantcr moncamiis, ut Dcum ante omnia timeas, religionom colas, Apostolicain Scdom pr;iecipuo cultu venereris, ab oppressoribus oam tuoaris, illius mandata reverenter suscipias et exequaris quod si facias, ut speramus, ros tu;c semper prospcrabunfur, et a vostigiis majorum fuorum, qui ox lioc Christianissimum nomcn coiisecufi sunt, non dcgonerabis. Dat. Roma; die xi Septcmb. .mcdlxxxih, Pontificafus nostri anno xiii .
:

3(). Si.rlu.s vi(jil(it

tiaii ii)mui)iitati

Eccksios-

Auditus est a nobis clar;B memoria^ genitoris tui Ludovici Cliristianissimi rogis obilus magiio dolore, (|uod cognoscimus quantum in eo jacturae fccerit

Dilecte

fili,

salufem,

otc.

ticse

servandA', tu) moti/nis civHibus in Gatlia et

co))ipri))iendis.

Hispmiia
rclas
qu;r^

Turbida
',

fuissc ojus

rogiii inilia

tradunl auctorcs

ac

jiltiros iu (|ue-

rospu!)lica Cliristiaiia, ot iios priccipuc, qui sin-

ob imposita a palro onora solvisse ora, metiis anlc comprossorat. Principos otiam,

gularitor

illuiii

diligobanius, et ex cujus pr;e-

cuiii

(locinmm lciiium
.F.mil.
iii

taiifiiiii

;clalissu;eaiiiium

ISeliMii. dfc.

1.

I.

IV.

i;i;m.

2.'!.

Lili.

lirev.

an.l3. p.2.

'

l'.Hil.

r.;ir.

VIII, et alii.

48

SIXTI IV

AXNUS

13.

CIIRISTI

1483.

Carolus agerct, rcrumi|uo usu iiarum excrcitus, de regni procuralionc capesscnda inter sese conlciidcrunt. Ad quo? motus scdaudos Sixtus oclavo Octoliris dic Carolo si}iuilicavit lcjrari in Gallias Joanneni til. S. Susannje presbylcrum cardinalcm, (qui paulo posl cpiscopus All^ancn'

vas bujusiuodi coiilra reservationes Apostolicas reservando,etalia,quaejuxta sacrorumcanonum instilulaad iionorem Dei et ordinis clericalisaug-

sis

rcuuntiatus csl

codemquc ari^umculo

dalis

litteris'Britanniae, Borbonii, Aureliani duces ct

meutum, animaiiim salulem, et bonuin exemplumCbristi fideliumnecessaria,seu quomodolibcl opporluua tibi vidcliuntur, gerendo slatiiendo, faciendo, disponcndo,et excquendo , et infra, plenam,liberam etomnimodam, auctori,

comitem ad promovendos pios ieconalus est adliorlatus. Obsoleverat porro in Gailia vilio temporum Ecclesiastica disciplina nam ct pra^sulcs, abbates ac saccrdoles licentiac frwna laxavcrant, venatui lilil)us(]uc vacabant, imo et clericalem abjiciebant culliuu vel deformabaut de saccrdotiis orta conlrovcrsia ad profana trii)unalia provocabant nec deerant perperam de qui Apostolic.T Sedis in confcrcudis sacerdotiis et dignilatibus aucloritati dclrabere non verebantur aliacquc irrepserant corrupteb-c ad quas tollendas, Ecclcsiasticfequc dijxnitalis splcndorem rcslitucndum Sixtus cardinalem legatum amplissima auctoritate liocDiplomale muniviP: " Vcnerabili fratri Joanni cpiscopo Albanensi ad regnum Franciae, et universas Galliarnm partes
En,!jolisma'
gali
:

tibi concediAddita sunt amplissima mandala, utobnitentes contra censuris percellerct. regiaqup vi implorata coerceret. Dat. Roma.' apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicae

tate .\postolica

lenore pra>sentium,
etc.

luus facullalcm,

.MCDLXsxiii, VI

id.

Octobris, Pontificatus noslri

legati

anno

xiii .

37.

Ejusdem

mittendi alia suberat

Aposlolictp Scdis legalo.

"

Fraternilati lua' jicr

et

Apostolica scripta committimus

mandamus
babens omiiuli-

quatenus solum
nia
el

Deum

prae oculis

singula pra^missa, quae reformationis et

correctionis minislerio, prouf clare patet,

gere noscuntur secundum Deum, et canonicas sanctiones corrigere, reformare et emcndare auctoritate uoslra procures, monendo omnes et singulos tam arcbiepiscopos quam episcopos,
et alios praelalos, ac Ecclesiasticos et laicos prae-

causa,extingueudorum'niniirum Gallos inter et instaurandique veleris Hispanos dissidiorum fcederis.quo ea regnaolim junclafuerant. Geminam earuiu dissensionum occasioncm atlingit Elias .\nloninus Nebrissensis ' nimirum Ludovicum XI rcgem, cum moreretur, testamento jussisse Russinonis et Ceretaniae comifatus a Joanne Aragonensium rege acceptos illius hceredibus restilui, fidemque ])ublicam solvisse missis lilteris ad arcium praefeclos, uf earnm possessionem in eos, quos Ferdinandus designasset, transferrent, non tamenaGallisparitum extinclo Ludovico, sed consullum Carolum a Ferdiuando vero el Isabeila ])0stulatum de foedere, respondisse sibi non constare quo jure
,

possiderel, atque an c

]iosscssione sibi ceden-

dictos,

exemplos

el

non exemptos,

in

virtute

sanctae obedientiae, ac siib excommunicationis,

suspensionis et interdicti, ac etiam suarum diquse gnilatum et bcneficiorum quorumlilict

,

missurumque legum jurisque peritos, qui causam omnem cum Hispanis jureconat Hispanum sultis discc])tarent dirimerentque extrahi rem non ferentem, exercitum in Russinonem immisissc parte alia ad Xavarram occupandam signa exlulisse, ac Tulelam nonnullasforet,
:

dum

(jue

arces

firmissimo

prtesidio

munivisse

'.

obtinent, privalionis et aliis formidabiliorilius,

tibi expediens videbitur, senlcntiis, censuris et poenis, ut de caitero a pracmissis omnibus el singulis debeant abstinere ac secun-

de quibus

Obierafenim ante Ludovicum Gallorum regem Franciicus Phoebus illius nepos, rex Xavarrae, in ipso adolescentia^ flore non sine suspicione
veneni, cui Calharina soror successeral, nupse-

canonicas sanctiones tam in liabitu, quam in eorum vita et moribus vivere, fugiendo venationes et occupationes, deferendo iu Ecclesiis et locis publicis roquetos, et mantellum, sive clocam, prout pra>latos decet, devitando breves Testes cum corvectis, qufc babitus sunt laicorum, non incedendo cum roquetis discooperlis in praesentia superiorum suorum, et cardinalium praedictorum, causas eorum in foro sa;culari non tractando, de sede pra^dicla, et membris non obloquendo, nec de Sedis Apostolicaj potestate judicando neque confirmalioncs electionum ad calbedrales, vel metropolilanas Ecclesias, ac monasteria, et alias dignilates electi-

dum

ratque Joanni l>eiirelensium principisfilio:quod ;egcrrime ferebant Ferdinandus ct Isabella, qui

illam Joanni primogenifo jungi oplaverant, ut

regnuin illud Castella' adjungerent temperarunt tamen postea ab boc bello Hispani reges, qui vires iu Granatense regnum effuderunl
:

'

studio et hortalu Pontificis, qui

Joannem

cardi-

nalem Albanensem non modo in Gallias, sed eliam in Casfcllae clLegionis regna legavit ^ boc alio ad cum dato Dii^lomate, ut emergentia dissidia

comprimeret.
"

38.

Fraternitati, inquil, tuae principes

lam
di-

spirituales

quam temporalcs cujuscumque

'

'

Sixl. reg. 1. leg.ili.in. p. 297.

c.

Ncbiissen.
I.

1.

iii. c.

et2.
1.

'Id.

c.

2. et .Marinn.
c. 2.

I.

Lib.

brev. an.

eamil. Ep.

'

men;. Oolob. Vol.il. Lib. Bull. xcv. p. 313.

It.

1.

v.

Reg. post

Nehiis.

siip.

xxiv.
1.

22, el
3.

xxv.
'^

c. 3 ct u.

\cbris.

iii. c.

Sivt. rcg.

le-

gat. 297.

SIXTr IV

ANXUS

13.

tra

CIIRISTI \'lH3.

49

gnitalis el cxcellpnliiu, ac commiinilates, et

siii-

siillo

cos priiici|)atus ad Gallicam coronam con-

gulares personas lua; legationis liujusmodi, si opus fuerit, et nt pra;missa perlectius snbse(jui
valeant, ad

fas

rcduxernnt

(juos ciim cciisuris |)Osset

pacem invicem et mntuam tcm inducendi, acomnia qua> propterea

cliaritatibi

Sixtusjuste percellere, clcmentia tameii usns ducem Borboniuin rogavit, iit UomaniT' Ecclcsiic

ne-

cessaria videbnntnr, nostro et

pra?fatiT> Ecclesiffi

sua jiira assereret Duci Borbonii.

'<

(nimirnm Piomanip) nomine promiltendi, nosqne

Ecclcsiam pra'fatam obligaiuli, secnritates opportunas praestandi, et qua? propterea firmata et conclusa fuerint sub censnris ct p^enis Ecclcet

Hoilainiir nobilitatcm tiiain, iit pro solita tua ct pricdeccssorum ad nos ct Ecclesiam dcvotione, et pro jusliliiE dcbito,

omncm

tibi pnssi-

siasticis obscrvari

mandandi, ac omnia

et sin-

gnla
libi

alia,

quif in prsBmissis necessaria erunt,

sen quomodolibct opportuna, juxta

a
ct

fraditam

bilem opcram adhibcrc procurcs pcr nostroriim officialiuin ct ciislcllanorum ad sua solita olficia restitutionem, nec permitlas tam gravciii iiijnriain nobis ct pricfata; Ecclcsiic illatam in rcgno
Francise, cujus

Domino prudcntiam fiiciendi, ordinandi exeqnendi eadem auctoritate concedimus

Roma^ apud
S.

reges

et

incolre liiijus

saiictiB

Sedis, et scdentis in ca cultores et fautores scm-

facultatcm. Dat.

Pctrum anno
id.

pcr fucre, impunitam transire;distiiliiniisiisque

iiioilo

Incarnalionis
U9. Licct

Dominicsc,

VIII

Octobris

pnblicaic quibus ceiisnris Ecclcsiaslicis

MCDLXxxiii, Pontificatus nostri

anno

xiii .

(|ui lalia fccerint, et eis

amplissimis hisce imperiis a Sixto legatus fultus essct, tum ad quosvis scdandos motiis, tum ad Ecclesiasticam disciplinam siio
restituendam nitori, noviE tamen turb;e excitata*
in Galliis a in

ad id auxiliiim, coiisifavorcm dircctc vel indirecte, taciti; vcl cxpresse prseslitcrunl, corumqiie dcsccndciitcs usque intcrtiam generationem, ac loca dominii
liiim vel

corum ccnsuris
siint

et

posnis Ecdcsiasticis irretiti

quibusdam

Ecclcsiasticis coetibus,

juxta Apostolicas Conslitutioiics, noii dubi-

quibus dccreti sunt nonnnlli prtcsules, qui

tanles
talia

regem
in

ipsuin, re liac intellecta, eos, qui

ordinis sacerdolalis clientelam gererent, EcclesiiiMjiie Gallicana; mores perpoliendos, et cor-

ruptclas ct aboleiidas

curarent

pielatis aliqua affulgercl species, altius

rcm

penetranti

Poutifici

quo licet tamen indignum visum est,

:

in

condigna animadversione aliorum cxemplum, et missurum ad Apostolicam Sedcm a ccnsuris pra;perpetrarunt,

puniturum
,

alios tucndic Ecclesiastica^

plina; prffifici

immunitati veldisciid

in Galliis,

cum

munus

ad Se-

dem Apostolicam

spectaret; atque ideo

ducem

procurationem a Ludovico morienle commciidatam rcfert Comineus ', rogavit ne (]uid iiovari permilteret, neque enim
Borboiiii, cui regni
-

Gallicano clero Pontificiam

curam defuturam

dictis injuncta eis ptcnitentia, absolvendos. Alioquin expedicns forct pro juris dicta; Ecclesiac tuitionc ad opportuna a jure et constitutionibus pricdictis data rcmedia recurrcrc contra eos, qui talia fecerunt, ct alios, qiii cum possint, illa ncgligant emcndare quod tandem facicmus, quanquam non libentcr, scd iicccssitate compulsi, nc nos priEfata; Ecclesire sponsae noslriBJiira negligcrc vidcamiir, qui alios iiisiia
:

Duci Borbonii.
Intelligimus electos esse nonnullos prscin

jiislitia

confovciniis. Dat. Boniic die

Dcccmbris

MCDLXxxiii, Poiitificatus nostri

il.

anno

xiii .

latos

defensores et reformalores
:

Ecclesire

Ediiardi regis A)igh'cC

absiirdum, et sacris canonibus bonicque consuetudini repugnans, possitque ca rcs niolus ct pcrtiirbationes cxciGallicana;

ijuod

cum

sit

ducis

in

nepotem swvitia.

Eodem

oljitus et Ricliardi

aniio

(|iio
'

Gallus et Navarr?cns reges obierc, vita fuiictus cst Anglia; rcx Eduardiis V, Walliic iirincipe ac

tarc, ct pcssimo exemplo esse, liortamur nobilitatcm tuain, ut suam in lioc pietatem, queniadmoduin in aliis fecit el factura esse videtur, crga hanc Sedem ostcndere vclit, et huic rei, et incoepto maxime iinprobando obviare, ne locum habeat ad nos enim spectat, si quid Ecclesia) Gallicana; deest, providcre, qui et possemus, et Yolumus opportune procurare, et agere, quse necessaria ad illius defensioncm essent, etc. Dat. Bomae die xxiv Deceinbris mcdlxxxiii, Pon:

Bichardo filiis iinpubcribus supcrstitibiis relictis, quos fratri suo Richardo duci Gloccslria; testamento cominendasse tradiint. Qua de re
factus ccrtior Pontifcx iiKcrcntcm dcfuncti rcgis

matrem
inquit
,

hiscc lilteris solatus est

Non
,

cst,

usque adeo

ingemiscendum
rcsistere,

ut vel
vel

oinnipolcntis

Dei volunlati

hu;

mana; conditionis immcmores esse videamur quod divinrc cleinentia} placct, id grave viderl non debet. Acquicsce igitur a;quo animn, ct
accrbitatein doloris prudentia et ratione quic in
tc

tificatus noslri
K).

anno

xiii .

Pra^terca 'cuni

Diensem

et

Valcntinenscm

magna

cst inoderarc
et

coinitatus Ludovicus, ut religionis aculeos cx

proptcr virtutem
])atcrna

aiiimo suo removcrct, Sixto, ul paulo aiitc memiiiimus, restituisset, Del|)Iiinates senatus con-

charitatc

nos autem cum te laudatissimam vilain tuiim proscquimur sludcbimus

: ,

nihil iialcrni officii pra;termittere,se(l ad omniii.

'

Comin.

1.

V. c. 41.
i

Lib. brev.

,in.

12,

xxiv Decemb.

'

Polyd. Virg. L xxiv.

1.1. IV. niim.

in fine Pbilip.
alii.

Lib. bicv. an. 13.

Dcccnib.

(lec.

19 ct

Comin.
brev. an.

I.

\i. c. 9. liolc.
12.

Lili.

p.

iu.

ANN.

TOMUS XXX.

llAYN. XI.

50
qii;r

sixrr IV
cimi I)oo pro lioiioro
,

Axxrs

1;^.

et

christi 14(S3.
'
:

ol ooniiiiodo luo,

ao

.laoohus Kurlatiis inlerfucrc

ac licel pliircs

liioriim

ol

itr;rsorliin

siiporslitis

nopolis Uii
dio xv M;ui
xii .

l".(ln;>r(li, fiori

polornnt, sonipor pronipli ot hono

I)al.

(lispositi

roporionuir.
(".unnilatuin

RomnR
paulo

Alliamam cverlendam conserint, deorolum tanicn fiiit non esse deserendam, sed ad eam tufandam vicinas expugnandas arces. Ut vero
cx])iafa

.AiCDi.xxxiii, l'ontificatiis
i-1.

noslri aiino

(>sl

poft
;

Kduardi

lunus liliorum oiiiontis

fuiiorihiis

Hicliardus

Saracenica lcmpla, el Cbristo consii;i' piotalis inoniimonla in iis rcgina Elisabctha roliqiiorit, dcscrihit Nebrissint
soor;il;i, iioonoii
Erant, in(]iiit, in ea urbe tria Mauroriim fana, mosquitas illi vocant quas cx pro-

onim

diix (cui

l'ontifox,

nondum

cognita ojus

scnsis

s;i'\itia, do siiscopfis rot;ni ffiiliornaoulis, doiioo

))Uliillus rox;ulolovissot, inouiilo .luliogratulatus

eral

')

postquam nepoli

ul regi juslo, fidem

iil(]uc

addixit,

eum

ac fratrom, quos in siiam variis

;

fano riUi expiatas cardinalis llispanus, regis et reginae jussu, Cliristianai religioni dedicavit priniam noniinic;r Incarnationis uoinino, alte:

arlihus potoslatoni rodogorat, intorfocit

llagiliuin aliquo

ram

divi

Jacohi llispanorum ])atroni, tertiam

:

fnco colorarot, non in vulgus

sacro

Micbaelis arcbangcli
balis, liiitinnal)ulis,

lias

regina vasis aureis

aulseis, libris,
quffi

suggcstu por nofarium coclosiastcm pronnilgari jussit Eduardi fratris

soliim,
c

vorum

argciileisque vestihus,

et

cyin-

etomnihus,

ad cultum

dcmorlui filios nonjustis nuptiis procreatos, dc (]uil)us ("ominius-, rolydorus Virgilius ' ct 'fhoinas .Morus agunt. Tot scclcrum auctorcin Uicliardo fuisse ait Bclcairus ^ cplscopum Basscnsum, qni cum riginti ante annis al) Eduardo
*

divinum necessariasunt, adornavit. Ipsa quoque roligionis ardore coinmota suis digitis lextilia (|u;cdam velamina laboravit, qiiaj adbuc in templo illo priina maniium suarum monumenla
exlant
.

in carcoro tentus fuisset, ea,

quo magno

j^retio

ii.

Vastatus deinde est a Ferdinando rege

rodimere
giiiis

se coaclus fueral, ulciscendi cupidine

cst
:

Granatensis

ager

tuin

maritima

classe

in-

commontus

Eduardum adolescenlcm vircujusdam amore captum eam clandeslino

,

strucla, Mauritania? infestata obsessaqiie littora,

m;itriinonio se teste sihi junxisse, eaque deinde

polilum

uxorem

conlempsisse induxisseque aliam ex qua prolem susceperat. .\ddit lielcairus cumdem facinorosum episcopum
,

lilium luihuisse, cui Ricliardus in patcrni scelcris prffiinium

alteramexliscredatarum regiarum
spoponderit
:

virginuin
in(]uit,

conjugem
:

Verum,

impiis panias fcre scmper divina providentia rescrvat qui modo regias virgines am-

ne ex Africa auxilia ah lioste pelerenfiir. Uiiihus de rebus PonUfex factus certior bisce litteris Ferdinandum et ElisabeUiam ' ad urgendam proforendainque victoriam incitavit. Regibus Ilisi^ania'. Accepimus litleras vestras, quibus nobis significatis partam dcMauris bosUbus victoriam, qua' nobis inagn;e bTlitirc ct jucunditati fuit jussimus liUcras ipsas in consistorio recitari, ut omnes hujus gaudii participes faceremus, egi:

augustius sua sorte matrimonium sihi despondchat, paucispost mensihuscaptivus Luteliam deductus, atque in carcercm detrusus
biebat,
et

musque Dco
eain

gratias, cujus
estis

diiclu
,

et

auspicio

pudore

mcerore, famc consumplus est

IJt

vcro tyraunus ab Heurico, qui in Rrilannico exilio degebat, Gallorum ope, regno vitaque
]irivalus fucrit,

suo locodicetur. Nunc adllispa-

consecuU quam Iiortamur,ut magno etinvicto animoprosequamini: confidimus eiiim Doum ipsum, pro ciijiis ctiam lionore id agitis, ])io vcstro inca'])to fauturum felicem vobis bujus belli exitum de sui nominis contcmptoribus ct inimicis daturnm. Datuin
victoriam
:

nicas res n;irralioncin converlimus.

43. Granatenses

ab Hispanis victi. Pervaregni penetralia serat in ipsa Granatcnsis Castellanus victor exercitus, atquc Albamain
superiori anno inipctu ceperat,quam

Roma? die vii .Iiiuii mcdlxxiii, Ponlificatus nostri anno xii . Consensere Pontificiis votis felices
exitus,

deque excisis Maurorum

in

Hispania

reliquiis dicelur ])Ostca.

superstitio et Judaica psrAddimus nunc Hispania repressx. Ferdinandum magna laude imperasse, ne Mahomelis nomen a Saracenis ex turrium fastigio inclamaretur, ac Viennensis Concilii ea in re mandalum perfecisse Rabylonium vero sultanuin, oujus virihiis opibusque diuUus Granatensc rcgnuin stelit, a Saracenis fuissc adversus Cbrislianos incitatum et questum gravissime
'i5.

Maurorum

Mahumetica

rox vebementissiine oppugnavit"

sed Henricus

fidia

in

de Metbyma Asindica, qui diu ante cum marcliione Gaditano, a quo parta fucrat Alliama, inimicitias gesserat, religionem vindicla' pra;tulit, ct contractis raptim copiis ad ferendas asmulo suppetias provolavit, junclusquc illi arclissimo ia'dere bostem strenue rcludil. Tum

Mauro iterum Alhamffi obsidionem repetente,

niagno apparatu
in

Rarharos bellum instau1'elrus

a])ud PonUficem, ciijus iras Sixtiis suis litteris

ralum
'

esl,

cui duo cardiualcs

Mendoza

lcnire conatus cst

*,

illique

Christianos

com-

mendavit.
l.ib.

luev. an. 12. p. Go3.

I.

Vics;;.

hist.

x.tv.
''

Comin.

'

TI)on)as .Morus.

I.

vi. c. 9.

1.

' 1'olyd.
I.

^ Belcair.

dec. 1.
1.
i.

iv.
2,
<

iiu))).

19.

.F.liu .\i)l.

Ncbr.

de reb.

Ilisp. dec.

c.

J:iius Aiit. Nebr. de reb. Ilisp. dcc. 1.

c.

1.

i.

3,

4, 5.

3 Id.

7.

c. S.

Id.

ib.

Lib. brev. p. 47i.

SIXTI IV

tiiis

AXXUS

13.

ciiRisTi
nocfis
et

1483.
delin(|iiciites
iiec

ll

Magno soldano

Baliylonia?.

occulto

impune

Mag;ne et potens doniinc. Acceptis liltcris snper meschitaium dcmolitione, quamficri

diulins peccare permisif, qiiorum malcficiis et

a cliarissimo in Cliristo filio nostro

Fcrdiiiando

Aragonum rcyc
ijute

in .suis regnis asserebas, scri-

erroribus Catliolici j)rincipcs obvianfcs consilio cardinalis, (juem supra mcmoravimus, i^rimum saccrdotibus et viris religiosis in omnibus civitatibus et populis jusserunt,
sent,

si vera essent ad uos scripscras, dcbitis remcdiis proiiiberemus. Invenimus falso ad tc rumorc dclata esse omnia, nam nequc mescliitarum ulla deet tui omiies in illis rcgioiiibus moiita est Saraceni existentes in sua pace ct tiuicte vivuiit, nuiia injuria, nulla molestia iacessiti. Verum estquod, cum illi pi\Tter antiquos ritus tnrrcs
,

psimus ad illum opportune, ut

ut

omnes

qui
fuis-

nuper ad rcligioncm Cliristiauam convcrsi

tuin

coiiciouibus

|)ublicis,

tum

privatis

sermonibus diligenter admonerent, instruerent

in omiiibiis Kcclesia sacramentis, ct in Cafliolica fide refiiicrent ct

confirmarent. Deinde vero

cum

ct

eminentiores

summitatcs quasdam mcscliitis ipsis valde ipsi comas vocant, con, quas
in
altiori

parum vcl niliil profuisse cognovisseiit, hanc ob causam Romam legatos miserunt ad summuin l^ontiHcem, qui cuiii causam legationis audivisset, admiratus novam haeresim, et
lioc

sfruxisscnt, et

illarum partc .Maluiinvocareiit,

reli-

inolestissime

ferens

dedecus

et

ignominiani,

metcm
giosus
pra?ter

alla et
ille

humana vocc

quain

Christi

cultoribns
litteras

impium hoiniiium

morem

vex non injuria prohibuil id quod in populo Christiano non sine

Itaque cjusmodi

genus inferebat,

suas bullatas, et Apo-

stolico sigillo signatas ad principes Catholicos

scandalo

fierct.

comas

aujuari

meschitis, et dictam invocationcm nonnisi voce tuba; corne juxta vetus institntum
jussit
:

cum
fieri

destinavit, quibus in cos inquisitionemfieri diligenter et animadverti jubebat, qui Christiante

religioni fideifjue Cafholica>

quocumque modo

quod

si

recte meritis

minime

te

coinmo-

vere deJjet

cum

ob causas prsedictas, tum quia

defraherent aut delraxissent. Rex igifur et regina littcris acccptis, auctoritatejussuque I^ontificis,
inquisitoribus, quos ad hanc

pari vice et tu ipse iu Ecclesiis nostris, qiuT sub

rem exquirendam

ditione tua sunt, et campanilia et

sonum
leras
,

prohibes. Hortamur te, quod nullo contemptu

est.

camiianarum ut aMjuo animo

nulla tuoriim

ex omnibus sacerdotibus rcgnorum suorum moribus et docfrina probatissimos delegerant,

jactura factum

Aoli

malorum hominnm
te

hunc ordinem et hanc legem statuerunt, ut in omnibus citerioris etulferioris Hispaniae civitapopulis lifteras suas et edicta publicareut Pontificio jure composita, (juibus publicatis et inspectis, omnes, qui crimen haretic;c
tibus et

mendacia,
et

et

eorum
tua

prsesertim, qui dissidiuni

simultates o[)tant apud

et et

cjuam ralione,
;

et

eequitale,

vero religiosos
terris

modestia praevalere nostros Christianos omnes, qui in

faciunt, tibi cnixc

tuis

moram

commcn-

certum fcm|)oris spatium suos errores iuquisitoribus, qui patres

pravifatis incurrissenf, iufra

damus, gratissimum habitari quidquid commodi et officii cisdeni picTstiteris. Datum Iloma;
die

appellantur, confidenter revelarent.veniam supplicifer deprecantes, Ecclesia- reconciliari, scc-

viu Aprilis mcdlxxxih, Pontificatus nostri

xii
>>.

lerum

quibus
sibi

Christi

nomen

abnegassent,

anno

injunctas

ptrnitentias agerent.

Ad quod

-iO.

Nec modo Mahumetica superstifio coersed Judaica etiam repressa pcrfidia a Aragonia; regibus plures enim re:

cila est,

judicium, priusquam terminus fcmporis concessus prateriref, hominum millia circiler

Caslellffi et

perti

'

sunt qui
,

cum

sacris Christianis initiati

clam veterem superstitionem repetentes sabbatarios ritus, caterasque Judaicas cerimonias observabant, noctuque synagogam ingrediebantur cumque eoruin nuinerus adeo
fuisscnt
:

septemdecim utriusque sexus convenerunt quibus Ecclesia quaj fons est misericordi;e maguceque pietatis, contenta, poenitenfiis uiii,

cuique

j^ro

qualitate criminis impositis,

vifaiii,

qua

fortasse

digni

non

erant,

clementer in-

excrevisset, ut religioni

ab

iis

men impenderet, piis viris Mendozio el Hispalensi archiejiiscopo et S. R.E. cardinale commuuicata, cam delulere ad reges, ac Ponlificem Romanum, cujus imperio constituta sunt sacra tribuualia in eos, qui in flagitio

magnum discrire cum Gonsalvo

obdurescerent
tibus

iis

vero, qui pcrlidiam

:

damna-

reut, veuia proposita

sumptum

sit

ut vero accrbe de sonsupplicium, ac resipiscenvcl potius justitia

libus venia data fuerit, ila describit Mariiia-us-.

i". Revelavit tciiipus,

DeiCaiholicis principibus.Marrhanos in tenebris

l.uciuj Marin. Sic. de reb.

'

llisii.

1.

xix.

c.

ii.

Id. ib.

aulem, qui litfcris et cdicfo parerc sua haresi perseverantes, habila probatornm testium relatione, capfi fuerunt et tormentis atfecti sua crimina confifentes in ignem conjecfi, vitam cnm morfe commutarunt: quorum alii sua crimina flebaut, Chrisfum rccognoscentes alii jierfinaces in erroribus, .Mosis nomen invocabanf.quoruin |)aucisaiiiiis ufriusque sexus millia duo combusfa fucrunt. Mullis prailerea, quos delicforum suoruni jKenituit, (juamvis graviter j^cccavisseut, conccssnni est, ut in carcere pa'uiteniiasagentes vitam finirent. qui inorte liberati carcercquc Aliis quoijue soluti fiicrunt, iioc [^aniffi genus datuui cst, ut scilicct iulaines cssent ct privafi officiis, auro et
dnlsit. Multi

noluerunt

iii

SIXTI IV
oinni geiioro. SLMici,
iiiiuM siijnarciitiir,

ANXUS

13.

CIIRISTI 1'lS3.
tua, gratissimiim iiobis esl, (juocl
tiiis
iii
iii

iliiabtis

cnicibiis

coloris

illis

rcgiiis

qiioriun altoraiii in

pcctore,

vindicaiula diviiuv

majcslalis

olfensa

allcram a
viilerentur

tcriro
al)

super exleriorem \estein, qua^

geslarent, et ipsi cocst ctiaiii

tanto studio ac devolionc desidorio nostro satisfacias.

omnil)ns,

Equidcm,

filia

charissima,

cum

multis

gnoscercntur.
IS. "

rcgiis virtutibus
iii

personam tuam

diviiio

munere

Aiiimadvcrsum

mortuos,
ossa,

iiisigiiitam cogiioscanuis, iiiiUam tanicii inagis

quos

in vila ilcliquisse constabat,

quorum

qua' plurima fuere,

jirivatis

publicatis
officiis, e

bonis, filiisque
sepulturis cxtra-

quam istam iii Itoum religionom, ac in fide orthodoxa affectum, at([ue constantiam tuam
oommondaverimus
;

hoiioribus et

[iroinde

sauclum

isliid

crcmata fucruiit. Hoc justitiie gciuis liomines (luamplurimi de stirpe Judaici suoriim ciimimiiii coiiscii pcilimescentcs, patria sua (lomoquc rcliita ct multis ma^nisque rcbus, cx Catliolicorum principum regnis aulugcrunl miilti siquidcm in rortugalliam, miilli iii Xacta publice
;

[iropositum tuuin iii Domiiio |)robantes ac benedicentes serenitatem luam allcnle horlanuir at(|iie oramus, nc tanla labcs diutius [lor
illa rcgiia serjiat

simili stiuJio liuio negolio

in-

tcndas,
oditas

ot

juxla

[irovisiones
iii

nostras desuper
[irffici-

ct cdoiidas,

([uibus fa\or liius

^arrani,

alii

iii

Italiam,

alii

in

Galliam,

alii

in
ini-

(luus re([uiriliir,

causain Doi am[ilcclaris, oui

alias regiones, ubi se

tutos fore putabant,

bona, tam mobilia (|uam stantia, Catholici principesin bcllo, (|uod adversus .Mauros et Barbaros alios gercbant distribuciula censuere, quarum rcrum omnium summa fuit ingens in Boetica namqiie provincia diimtaxat eorum, qui cum filiis et uxoribus
gravcrunt,
res et
:

quorum

ulla in re alia magis placere non poles. Quod autem duhitare videris nos forsan oxistimare,
(|iiod in (icrfidos illos,
([iii

Chrislianum
ct

nomen

Judaica perfidia crucifigunt, quin ad sanitatem redigi nequeant, tam severe animadvertere cures, ambifiono potius et bonorum tem|)oralium
ementiti
blas[iliemant
cupiditate,
tis,

Christum

fugerant, inanium et
lia

vacuarum domuum milquinqiie reperta fuere. Et quoniam, ut supra

quam

zelo fidei et Catholica; verita-

diximus, Judtcorum consuetudo nuper ad Christiaiiam religionem conversis perniciosa videbatur, propterea quod occasionem peccandi sine dubio [ira^bcbat, Catholici principes Judfeos omnes a regnorum suoruni finibus in perpetuum depulerunt et exterminarunt qui cum per edictum moniti neque vendere suas domos, neque seoum Iransferre pecunias possent, eo:

timore certo scias,ne ullam quidem apud uos ejus rei fuisse suspicionem, etc. Datum Uorna? die xxv Februarii .mcdlxxxiii, Pontivol Dei

ficatus nostri
51.

anno

xiii .

Quod vero

([ucrifurSixtus miilfa iiovata

regiis falcem in
id

in Castella, et

ab adminisfris
:

messcm alienam immissam

propterea di-

cium videtur, quod ii emoiidandorum sacerdofum ac religiosorum virorum auoforitafein sibi

arrogarent,
O[iisoopos

rum

asinorum

nomiulli deprehensi fuere, qui nummos in olitellis el auribus deferebant . Justa scveritas Catliolicorum pri^icipum 19. ipsis invidiam parit, de qua a Sixto vimlicanlur. Ea in plectcndis apostatis neophylis Judaioi
gcneris
acerbitas

cum

id

munus

ad Pontificem
a

et

s|iectaret.

Xavatam autem
'

Ferdiait:
et

iiando ot Elizabefha Ojioram saiiciendffi religio-

sorum
"

disciplina;

memoiMt Marinsus duin

et

Cum

vidissent religiosos
[)ra!oepta

omnium Ordinum,

summam

apud pios laudem,

jira^cipue .Minores
stius
et

Pra'dicatores alios

Iioiio-

apud nonnullos vero invidiam Elisabeth;e regiiia} Castella? peperit; sparsus enim rumor est, non ad viiidicandam IffisiXuminis injuriam, sed ad cogendum auriim pra?damque cumulandaiu adhibitam illam judiciorum severitatcm cumque oadem regina se ambigere significasset, ne apud Pontificem ea suspioione as|iergoretiir, Sixlus eain hisoe litteris ambiguitatem omnein ex ejus animo depulit ', collaudavitque ejus monuit famen, ne immunitatom liietatom
:
:

sua; religionis observantes,

alios liberius ao dissolutius viventes,

nec ordini

sua;

professionis, nec superioribus obsequen-

fos, omncs qui olauslralos diounfur et lihere vagabanfur, ad observanfiie norinam et honestioremvitam compulere. Etiamsacrasvirgines, quas moniales appellanf, ([ua; licentius vagari oonsueverant, a virorum qui suspecti videbantur consuetudine, secreto coUoquio et monaste[irohibuere. Prceterea rioruni suoriim oxitii

ordinis Ecclcsiastioi
eludi iiatoretur.
."ii).
>'

labofactari, neve

iiii[ieiia

juveiiibus
banf, usuin

adolescontulis

aliis

cunctis,

et

qui

Apostolica administrorum fraude impietateque

Rcgina! Castellae.
altinet ad

litterarum studiis et bonis artibus

operam da-

negotium neophylo coiiati sem[ior fuimus, miriim , et iiifra insaiiia', tam [loslilcro niorbo sorti illoriim Nuiic o|)p(Hiuiia romedia adhibere . Et iiifra
"
:
:

Uuantum

longarum seriearum vestium, promissorunique oa[)illorum quibus nonnulli maxime studebant, ademorunt. His rebus et a
,

studiosis oolcbantur,

of

virliilibus

alieiiis

timebaiitur. Prohiiiuerunt ct ludos aleic [irifci|)ueat([ue charfarum, ex

([iiibiis
:

multa ([uotidie
ludi,

vero, [icispocla

ojitima ac

perpeiisa voliintate

malorum gencra nascobantur

'

suiil ciiiiii

Lili.

biev. au. 12. p. 380.

l.iiciui Miiiiii. Siciil.

1.

XIX. de rcb.

\\\i\>.

SIXTI IV
ilo

AXXUS

13.

CIIRISTI

I'l!^3.

53
et

(|aiL)iis

alibi

|ilene scripsiimis,

persimiles

cursiim tcnere
Austria'

statuit,

Pruccluiiii,

arcem

iiieretricibiis,

(iiise

voluiilate (iiuulam noii soliim

sed etiam virosque primarios lallunt, litteratos sacerdotes afiiue pontilices . Dc egregiis aliis boriim regum yestisdicetiir suislocis nunc ad res Boreales digredimur.
viilgares

liomines et insi|jientes,

nobiles

eiiuites

munitissimam, crebris ini|iressionibus, (iuaiii\is multocruore fuso, iii suain potestatem redegit hoc anno, ac deinde Viennffl maximum terrorem iiitulit. Ex (^uo bello Hajazetes, intentus in

omnes occasiones amplilicandi

imperii,

52. Lititjaiitiftiis iiiter sc iuiperatore

fjaro,
tici in

et

Ilun-

ad novas res excitatus est, et Bohemi ba^retici concitandi in Calholicos niagnas turbas occa-

Titrcx

iii

licssarabiam irrutiipimt ct luvre-

Bohemia tumultuantur.

Invasit

sionem sumpserunt, ex (luibus Catholica

res

'

Septen-

admodum

depressa

est,

eo procedenle

luTere'

trionem gravissima pestis, eamiiue calamitateiii Bobemica^ sediliones ac funebre belluin iiiter imperatorem et Hungarum gestum auxere. Affectarat nimiriim Hungaricam coronam Fridericus, at(iue ingenles regno clades, et sibi
curas
et

ticonim furore, ut cuiii prinium iii Pontiricem et cardinales conceptiim aiiimis virus elludissent, iii AVIadislauni PoIoniEE primogenituin, et Dolieiiiia3 regeni probra jactarint, ac dcmum

scnalum Catliolicum
cidarint
: :

et viros religiosos

contrii-

ignominiam peperit

lacessitus

enim

Mattliias,

bellica laude viribiis(iue pra^stantior,

de (luibus Cromerus ^ haec hisloricC Xec Robemia interim, et Praga mandavit

pra'sertini^ a

exuere constituit, inlermissa Turcica expeditione, a (]ua intempestive revocatus a Frederico fuerat, potitusiiue ' anno superiori Ilamburgo magiiis molitionibus belilluin Austriaca ditione

luni

ursit,

(|uo territus
in

Fridericus,

in

bello

pace bellum (|uairere assuetus, Pontificium oratorem ad Mattliiam inisit, ut eum (^uo nuntio recreatus -de fcedere postularet

pacem,

et

Sixtus, atiiue

in

spem

conficienda3,

pacatis

Cbristiauorum

bellis,

insignis in

Turcam

expe-

ditionis, exaratis ineuiite

anno

litleris,

Frideri:

provehenda pacis consilia incitavit ' Cuin nuper audiamus serenitalein tuam inisisse venerabilem fratrein Alfonsum eiiiscopum Forliviensenj oratorem ad illustrem llungariae
ad
<<

cum

domesticis motibus quieta fuit, sacerdolibus, atiiue concionaloribus in absenles episcopos, cardinales, etPontificem niaxiinuiii, mox in pra;senles monachos et magistratus urbanos, ac in regem nec profuit deni(iue populuin concituntibus indulgenlia et patientia rcgis, ac ne coercitio (liiidem seditiosorum, (luo minus probra et contumeliffi in euni jactarentur, ac de vila is quo(|ue Praga- et apud Cuthnos montes, (^uo secesserat, periclilaretur. Senatus (luidem veteris et iiova; Prag;c a furente multiludine contrucidatus est,
schismaticis et profligatis
;

regem pro pace tractanda, gavisi admodum suinus Deum^iue oramus, ut illa conilci possit, quo auctore, et episcopi ipsius prudentia accedenle, speramus pacem ipsam esse secuturam
nos etiam,
stiano
et

monasteria direpla (1) . Agit de iis fusius Dubravius', dc quibus admonitus Pontifex .Mattbiam Pannoniae regem, cui jam ante ab Apostolica Sede Bohemia, ut eam ha?retica
et

superstitione expiaret,

attributa fuerat, ac post

gesta varia pra'lia cuiii Wladislao rege Boliemia;

convenerat

ut concordibus animis et unitis

viribus aliiiuid contra ipsos bostes Turcos Cbri-

*, ut Moraviam, Silesiam, et Lusaciam Hungarus leneret, rogavit ut hsereticos Catholicorum sanguine perfusos edomaret.
'"

nomine dignuin posset decerni, pacem

et

3i.

fecimus,
(lua'

publicavimus, prout ex capitulis, ad tuam celsitudinem alligata traiismitti-

Regi Hungarife. Innotuisse credimus

majestali

tua;

iiuod

nuper

etiain nobis tristi nuntio

scilicet

relalum
pro-

inus, videre poteris. Dat.

Rom

die x Januarii
xii .

est, haereticos

civitatis Progensis,

MCDLXxxiii, Pontificalus noslri

anno

xime
licos

facto tumultu, insurrexisse conlra Catho-

o3. .\on fuit conciliata pax,

.Mattbias,

(luandoiiuidem
vicloria!

nostros, et rabiem suain crudeliter exereos,

cum
1.

bello superior esset,

centes,

quotquot

in

prseloriis,

in

sacris

'

Crouier.

xxix.

Bounn.

rer. IIuol'.

(Ju

l.

1.

VI.

Lib.

'

Boiiliu. dec. 4.
I.

1.

brev. an. 12. p. 303.

beu).

XXXI.

vi.

Id. ib.

Crom.
'

1.

xxix.

Ddlir.

Iiist.

Bo-

Lib. biev. an.

13. iv Deceiub.

(I

De vexatione hac Boheuiicu Hussitarum peculiaria

lo.
ii.

tradit eoruii)

leraporum auclor .Misnensis

in

Chronico vnlgalo
(die

Gennan.

col. 371, (|uein praslut exscribere

eipulerunt omnes
sui, qui

religiosos

lam

nieiKlicantcs

Eodem anno mcdlxxxiii, feriu IV, quam nou men licanles, et caplivaveruut
:

Weiizeslaj

xxiv

Septeinbris)

Menkenio Rer. Pragenses

fiatre Ordinis

onines Calliolicos, quoruni aliipiot occidernnl,

ijul

reliipios eliaiu de civilale espiilerunl. Aiidivi

ego

a (luoilain lcctore Ordinis I'r;cdicaloniin,

dixit

se audivisse a
qiii
lilliis

quodam

cum

aliis

tunc fuit expulsus, qiiod

iu

un^inem

liabuerit ista sedilio occasiune fratrum

Minorum,

nominant se de
,-cilicel

ohs' rvnidia.

Naui

isli

fialres

babentes conveiitniii
lii

Praga, per concessionem legis Bohcuiuc,

i]ui fuit (r.,illiulii'us,

regis Poloula', funda-

veiant

silii

novuin convenluin.
illis,

islo coiiveiiUi fuit qiiidani fiater Ordiuis, n.itio.ie

Baheinns,

qm

lii

serinoulbus

popularilnis, cerlu lem-

pore, sicut moris est

Catholicos et numero et aiidicia ac

nlcare
vel
iiiuiigere, ip=i

valde exacerbaverat aniinos Hussitarum. Nain publlce proclaiuaudo coiideinnavit eos, cuiii ipsl valde e.xccderent polenlla. lluic accessll, ut supra dictus frater relulil, abusiis prlvilegil a Sixlo concessi inondicanIn forina

tibus, qiiod dlctl ineiiillcanlcs. eos qnl sibi ronfessi fiiissenl, et

|uililice

Ecclesla; absolull, qiios Ecclesiaium

reclores

iiolleiit

riiuiinuislaiii,

couiiiiiiiiicare

el

iiuingerc
ipii

posscnt.
a

Uade

sacerdotes

llussitaruin

commoveruut

sedilliineiii

in

qua, ut
llussiUe
ilicc

dictiimesl, uuiiies

Calliolicl

fueruut

expulsl,

leuipure siipradlcti
soliiiu, ct iiiulta

regis valde

fueraut adacli. Deslruxerunt

eliam

1hu(;

piadictum couvenlum .Miuonim de utisercaiUiu usque ad

liorrcnda cominijcruul lu imagincs crucifixi et allas w.

.M.v.NSi.

scriptur

ennim locoruni

vicinus.

SIXTI IV
apdibiis,
in

ANNUS

13.

CHKISTI 1483.
'

privalis (leiiiqiie

domilms

invonti

sunt, varic Iriu-iciasse. U>ia? res, sicuti

iii

enormis

conspectu Dei
iiicrcdiliili

quilnis cnr;p est

atlecit

et luiminum extiiit, ita nos, scmper cansa Catli<ilicae (idei,

torem accenderet in hffircticos, concifati(|uc pnecipue in arma sacra Sigisiiiuiidus arcliidux Austria, Albertus, Georgius, Fridericus, Otho
Bavaria>, Ernesfus, ef Albcrtiis Saxonia' diices,

dolore. Timcntcs ilaqne plu-

rimum
jorem

nisi

statim de remediis opportunis proliic

ac Brandeburgensis marchio, necnon episcopi Ratisponensis, Pataviensis, Bambergensis, Her-

videatur, ne lonirius scrpat

in

morbus, ac ma-

producal infeclioiicm, majestati tua; scribendum duximus, non quia pulemus necessarium esse verbis excitare te, qui semper mallens iiitldelium et hajreticorum
iiartibus
illis

quoimmanilalcni ila dcplorai liuligne quidem illa veluii tormenia nosiri cordis audivimus patritios scilicei in |ir;cforiis apprehenbi|)olensis advcrsns li;erelicos Pragenses,
:

riim

sos, et ex fenesfris [)rwcipitafos, religiosos viros

fuisti, et

cui

regnum

illud

Bohemiaj existens

irucidafos esse, in Ecclesiis direpta sacra, do-

etiam tu;e majcstati subjeclum conservare ac defenderc ab hujnsmodi oppressionibnsexpedit, sed pro debilo noslri iiasloralis oflicii non omiltendum omnino censuimus te, charissime tili, hortari, sicut per prsesentes affecluose facimus, ut saluti Catholicorum lioc tempore velis coiisulere et opem ferrc, ne ab im|)iis hsereticis tam focde lanientur omne enim malum nascens facilc opi^rimifnr, inveteratnm fit plernmque robustius; facile tanieii erit, si mannin Inam, semper a Christo juvari solitam, apposueris, priusquam mairis abundet sanies, et lia>c sanentur vulnera faciet majeslas tua sanctnm ac pium opus dignum laude apud homines, ac merilis perpetuis apud Altissimum. Xos qufficumque in hac causa intelligemus fore i^ro coiiservatione fidelium et oppressione hseretica; pravitatis ac;
:

publicas cruore ac ca?de respersas . ri(i.Insfructas eiiam WladislaoregiBohemia!, Poloni primogenifo, saevas insidias a Pragensibus, ac feliciter discussas fuisse referi Dubravins -, nec tamen Polonns, non Cermanus, non

mos Chrisiianorum tam privafasquam

Hungarus, ut erant

a Pontifice sollicitafi in hee;

reticosipsos consurrexeruni

sed Caiholica post-

habita causa, exitialia infer se bella gesserunf,

commoda, modo reddamur de

ccrtiores,

statu ipsius rei

non omittemus efticere.Scripsimusde hoc etiam venerabili ei^iscopo Civitalis-Castelli,

nuntio et oratori nostro, eique commisimus ut cum eadem tua majestate latius nomine uostro loquatur. Dat. Roma? die ivDecembrisMCDi.xxxiii,

anno xiu . Accendere eiiam pio siudio Casimirum PoloniEe regem ejusque filium Wladislaum rcgem Bohemise nisus est Sixtus ad asseiendam
Pontiflcatus nostri
bo.

de quibus anno seqnenti. Porro fusi Catholici sanguinis crimen ha^reiicis condonatum scribit Cromerus ', inter[>refibus concordiai Georgii Podiebrafii filiis, qui pr;ecipni seditionum auCi tores erant adeo, ni prodiiores eiconjuraii,cum raperentur ad supplicinm, conspectis Henrico et Hincone Podiebratiis ad regium lalus, exclamarini ' Vide, o rex, quam caufe agas, qui discipulos prodifionis punis, magisiros autem honoras . Hucfuavit dciude Bohemia ali(|uoi annis suorumque sanguine maduit quarum turbarum [)rinci[)es erani nonnuUi impii sacerdofes '\ qni calicis usum ab omnibus usnrpandum, et Concilii Basileensis convenia violari contendebant. Ui vero Lutherus sopitum ignem accenderii, suo loco diceiur nunc reliqua per:
,

sequamur. o~ Kioviam
.

instaiirare Polonus

meditatur.

Bohemia religionem, cui eiiani significavii non modo Hungariae regeni, verum eliam Frein

dericum im|)eratorem, finitimosque princi[)es soUicitaiosad exoriens malum comprimendum, Credimus non defnturum huic subditque
:

superiores principum Septentrionalium mofus Kioviam, in Russia urbem insignem, proditione captam .Moscovifa> ac Tarfari populati
Inter

negotio quemqnam pro virili parle cum et eiiam de communi re omnium Caiholicorum
,

erani ad quam instaurandam validisque munitionibus firmandam, ut posthac barbaricos impetns re|)rimeret, vires convertere decrevisset,
;

Casimirus a Sixto Apostolica praesidia

flagitavit

non propterea scribimus, quia |jutemus in eadem causa necessarium esse te Christianissimum regem excitare verbis
agatur, majestati tuae
;

qui indulgentiaruni [)rffimia iis, qui [)ro sacra in infldeles expeditionc conOcienda sfi|)em erogarent, impertiii ^ ac pia regis Poloniae siudia exposuit.

habeas pignus charissimum, ad quod juvandum satis majestatem tuam excitat paterna charitas, verum has breves dedimus, ui scires causam hanc nobis esse vehemeniercordi, et nihilominus ie, sicut facimus, hortamur ad provisiones ei remedia necessaria adhibenda, ne isthaic haereticorum oppressio atque injuria magis contra .Catholicos invalescant, etc. Dat.Romae die ivDecembrisMCDLXxxiii,
prsesertim
et ibi

cum

Sixtns, efc. Charissimus in Christo filius

noster Casimirus rex Poloniae illusiris provide considerans quod proximis annis Turci una
,

cumTartaris ejnsdem perditionisalnmnisquamdam dicfi regis civitatem satis ami^lam ef populosani in partibus Russice consistenfem,

nomine

Kioviam, dolo

et

fraude, prout ipsorum pessima

Pontificatus nostri

anno

xiii

>'.

Missa?
,

eodem

ar'

Reg.
-

[lost
1.

eamd. Ep.

Dubr.

I.

.\.\xi.

gumenlo ad interuuntium

litiers

ut impera-

Diihr.

XXXI.

5 Id.

ib.

Crom.

1.

xxis.

Lib. Bull. xci. p.

104.

SIXTI TV

ANNUS

13.

riiRiSTi 1'i83.
(10.

;i;)

conditio solet, crudeliter invascrunt, tliripuemultis ex runt et incendio consumpscrunt

,

lllustrem eliam sanctitatis fama llugo

obiissc
:

nem Pisanum archiepiscopum hoc anno

testatur
"

Cliristianis

iuteriectis,

necatis et

excruciatis,

Ra|ihacl

Votaterranus
jiost

'

his verbis

liberis utriusque sexus stu])ralis, et in

miseram

captivitatem abductis

tcmplis profanatis, et , episcopo dictae civitatis et sacerdotibus parlim luia cum aliis oppressis etin miseral)ilem captivitatem abductis, bonis omnibus denudatis: ac cupidus rex pncfatus, cujus pietate singulari episcopus et nlii caplivi complures redempti
fuere, civitatem

Jusium Igo \n-xsul sanctissimus. Iliccx Agnani vicini castri uobili Saladinorum familia, quamvis Volaterranus simul ef Paduanus essetcauonicus, ob vita' moOrnavil

eam cafhedram

ipsam rcstaurare,

et,

ne de

ca>-

tero similia contingant, obviare, exercitum et

alia bello necessaria pro tantiT rei expeditione

]>arare intendit, cujus j)ium ac

sanctum deside-

Domino commendantes, ejus conatus salutiferos, quantum cum Deo possurium plurimum
in

destiam ac juris Pontilicii scicntiam promotus, varios labores ac rerumnas ab infestis civibus ob Ecclesia; libertatem et res conservandas est passus quK omnia patienlia supcrando ad senecfutem sine querela pervenit. Decessit anno MCDLXXXiii, inhumatus diebus x, a populoque adoratus ob visa cx eo prodigia deinde conditus in ejus urbis Basilica fuit .
: :

()1.

Carclinalis Esfotevillas

mors

et laudes.

mus, confovere ;x?quum necessariumque existimamus . Subdit deinde ut opem ad sacrum bellum collaturis indulgentias proposueril, etc. Dat. Honife ajiud S. Petrum an mcdlxxxiii, kal. Marlii, Pontificatus nostri anno xiii . Non ita in bellum sacrum vires opesque contulere Poloni, quin proximo anno Bessarabia a Turcis vastata
>'

Obicre hoc etiam anno prffistantes aliquot cardinales, intcr

quos
relicta

fuit cardinalis Estolevilla,

cujus

nomen

Roma^abeo augustamonuscribit
:

menta posteris transmittunt, de quo ha>c

Jacobus xMaffeus Volaterranus - Camerariatum, defuncto Lalino Ursino, adeplus est, ca'nobia multa quibus prajfuit, pra'ci])ue extra
Italiam, ornavit et ampliavit, et sacris vestibus

fuerit.
58. B.

Leopoklus claruf! miraculis. Efflorebat in Austria B. Leo|)oldi olim Austriffi ducis gloria ob res mirabiles ejus precibus a Deo patratas, de quibus cum Fridericus imperator ad Pontificem retulisset, de consecranda illius me-

decoravit.

Roma; teslimonium pcrhibent Basise habita, et

lica B. Mariaj.Majoris cultu prfficij^uo etreligione

sempera

templum

,\ugustinien-

sium paulo ante obitum a fundamentis instauratum . C6nsecuti sunt eum mense Septembri
prcsbyteri cardinales Auxias
tit.

moria actum est, ac demum anno proximo ea de re decrefum editum, de quo Fridericus bisce Quod sape per litlilteris certior factus est
'
:

S.

Sabina', ac

Ferricus Cluniacus
intercluso
spiritu

tit.

S.

Vitalis, qui

repente

teras et oratores majestas tua petiit de canoni-

zatione beati Leopoldi decrelum

tandem

est, et

vigesimo secundo autcm (^ctobris Franciscus Gonzaga diaconus cardinalis S. .Alariaj Novfe, Bononiaj legatus '.
interiit;

vota venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium in consistorio secreto recejita sunt,

assentienfibus,

62. Cardinalitius senatus auctus.

Suffecit

dedaralumque per nos ipsis fratribus nostris ipsum beatum Leojioldum fore
etc. Dat.

canonizandum,
rii

Pionue die xiv Februa-

.MCDLxxxiii, Poutific. nostri an. xiii . Decre-

tos postea ab Innocentio

Vllleidem

B.

Leopoldo

olim duci sanclorum honores, suo loco dicetur-.

scopiis

B. Simon Lipnicensis et Ilufjo archiepiPisamts sanctitate illustres. Migravit lioc anno in Polonia magna sanctitatis o])inione Simon Lipnicensis .Minorita, de (juo miraculorum gloria conspicuo haec memoria; tradidit Crome3i).

autem proximo mense Sixtus in eorum locuin quinque viros insignes, dc quibus haec tradit ideni Jacobus Volaterranus * Ad xv Novembris vocavit Pontifcx extra ordinem pafres in senatum, in qucmexHadriana Mole per niurum ad PontificempervenientemSabellusetColumna venere a coUega cardinale S. Gcorgii dcducti ad Pontificis gratiani recepti quo in senatu vel creati vel publicali fuere quinque cardinales, Joanncs archiej^iscopus Consanus ex comitibus Romanis proceribus, pater fere octogenarius
: :

rus

'

Insignis fuit

Simon

Lipnicensis, eccle-

siastices disertus Bernardiniani sodalitii ad

me-

episcopus Turonensis, natione Gallus, ex Ordine Minorum, vir sanctitale clarus, tunc absens Joaunes episcoj)Us Gerundensis, oralor regis
:

ridianam |)oitam Cracovife degentis, bomo plebeius quidem et obscuro loco natus, sed probitate et sanctimonia vila} clarus, ita ut a.'groti com])lures ad sepulchruin pristins sanitati restiluti esse memorentur . Illum claruisso post mortem ingcntibus miraculis confirmat .Micliovias \ qua' Wadingus Annalium suorum Monu-

Hispaniee, vir senio confectus, sed auctoritatis

maximae, et virtutis magna, et curialis antiJoanncs Jacobus episcoj^us Parmcnsis, quus vir mediocri litteratura, maxima humanitate et
:

dcxtcritate j)r;cditus

Irsina familia, vir

summie

Baptista protonolarius ex industria^ et [^critia

mentis mandavit.
'

legum admodum clarus . Quod ad Turoncnscm archiej^iscopum

Volal. Georg. v.

atli-

Lib. brcv. an. ubi sup.

li.

Xiv Febr.
''

I.

.Njiicl.
c.

3 Croiiier.

.Michov.

iv.

vol. 2. gener. oO. "3. Waddiu. in .\nual.

'

Ra|)li.iel

to.

vn. an. 1182. num.

11.

49

et

111.

Md.

ib.

1.

Volat. Ms. arcli. Vat.

!;;.

num.

Lib. brev. an. 13. ineus. Oclob.

50
iiot. 1)110111

siXTi IV

Axxrs

13.

ciiiusTr

Iii83.

sanclilatis opiniono olnniisso rotiilil

is

Yolalorrnmis;
liliiis

erat

Eiias

Boiirdoiilt' noliilissima stirpc

vioocomitum dc satus, (]iii morta-

cionos aiidirent, doviiiciij ellutirent, eaque de re libros cderent, quos Sixius inientaia anatlie-

matis ptrna comprcssit,

tia

cumquc

in ca contro-

lium.uiis roltusvalerc jussis, Francisoanis

vorsia niilla ab Ecclesia dccreloria fidei sentcnlata

fiiissct,

inslittitis iiioros
tiu'

cxcolucrat,ct tlioologicac scicndcPrajj^inaiica

ad

sedandas cjusmodi
imiiosiiit

tiirbas
iis,

laiidc florcns de Pontilicia niiclorilato,

camdem analbemalis pnmam

])orstriiigorcnl ba^roseos

qui

que abroifanda

Sanclionc oluculiralionoscdidit, Nicoiai V impcrio Potra};oriconscm primnin cpiscopatum susccpil, dcinde ad Turoncnsem traduclus arcliiepiscopatum, a .Sixto
|rcs])yter cardinalis
tit.

crimine eos

qiii

labis

originalis

immuncm

fiiisse

Deiparam negarent.

Sixtus, ctc. Asscrtioncs pra^dicalorum coet alioruin

nimdein

quorumlibet, qui affirmare

aiit

S.

I.iioia^

in

Silico

rc-

pra^siimcrcni eos, qui crcdercnt

tenercnt, peccati

iiunliatus, oldato
hrlilio;

sil)i dij^iiitatis

signum

cdidit;

nullum proximo vcro anno e

insigni

camdcm
macnla
proptcrea

Dci genitricem ab originalis

in

sua conceplione prffiservaiam fuisse,

aliciijiis

morlali vita mitrravit, ac iniraculis post

otlulsisse refcrlur, dc

mortem

b.Tresis labe polliitos forc,

quibus Joannem c Plaiiis cpiscopum Pctragoricensem Acta publicainslriii

curassc anno mdxxvi,
crarctur, refcrt Lucas
03.
iit

vol morlalilcr peccaio, aut

bujusmodi

Olficiiim

illius memoria Wadingbus '.

coiisc-

Conceptionis celcbrantes, sen hujusmodi sermoiies aiidientcs, aliciijus pcccati rcatiim incurrere, utpole falsas, et erroneas, et a veritaie penitus

Regina Cypri in clientelam Pontificiam \Ad\{ superioribus Jacobus MalTeus Volatcrranus XXIII .Novcmbris, regina C.vfiri Carola, cum a PonlilJce per interpretem audiretur, non ignobiliori nec inferiori sede sedeliat Pontificis sella; quod ab ali(juibus probalum non fuit . Plura de ca narrat Raphacl Volalerranus ', ul rcgno ad Venetos translato confiigerit ad Sixtum, dcinde ad sultanum /Egyplium, iternmquc ad Sixlum Pontificcm, cujus libcralitale vitam reliquam suslcntarit, viro Ludovico
7-ecepta
.

alienas

ediiosque
lioc

desupcr

libros

id

coniincntes quoad

auctorilatc Apostolica

ionorc iirtx^scnlium rcprobanuis et damnamus, ac molu, scicntiaetauctoritate pra;dictis staiuimus ct ordinavimiis, quod prKdicatores vcrbi Doi ct quiciimque alii cujuscumque status, gradiis aui ordinis, ac conditionis fuerint, qui de cadero ausu temerario pra;suinpserint in eonim scrmonibus ad popiilum, seu alias quomodolibct affirmare Iiujusmodi sic per nos imjirobalas ei damnatas asscrtiones veras esse,
,

in solitudinc Ripalicnsi agcnlc.

aut dictos libros pro veris legerc,

Iiabcre
,

ienere vel

Agitabatur

Oi. Controversia de

Inimaculata Conceptionc.
tlieolo-

boc lcmpore gravis intcr

gos conlroversia de bcata:' virginis Immaculata Conccptione, cum eam asscrerent alii afiiue in sacris suggeslibus celebrarent, alii non immii-

postquam de pra^senlibus scientiam babucrini, excommunicaiionis senicnliam eo ipso incurrant, a qua ab alio quam a Romano
]'ontificp, nisi in

morlisarticulo, nequeani abso-

lulionis iicneficium obtinore. Itcm motu, scicniia

ncm

labe originali conceplam, scd divino

',

mox

ct

auctoritaie

similibus

simili
aiisi

pcenae

ac

bcneficio ab ca

macula libcratam contendorent

adeo ut allerius opi-

ccnsura> suiijicientcs cos, qui

rcrc contrariam 0])inionom

fucrint asseoriginali pec-

pertinacissimis animis

ioncntes, videlicet

nionis seclaiorcs dc haeresi criminarentur, ct

gloriosam virginem Mariam

cum

peccato letliali cos, qui Immaculata; Conccptionis fcstum celebrarent, sacrasque de ca con'

cato fiiissc concc[)tam, luTrcsis crimen, vel pec-

XVadiiin.

in .Vniial. lo.

vri.

ann. 1483. num.

3.j,

(!t

in

calnl.

Scriplor. Ord. .Min. Petr. Boismorin. in ejusVit. Pelr. Fiiz. in Gall. * Volal. I. IX. ^ ^xt. cjus lit. in .\ppend. lo. iv. purpur.

catum incurrcre mortalc, ciiin nondiim sit a Roinana Ecclesia ci Aposiolica Sede decisnm, non obslanlibus, clc. Dat. Roniffi apud S. Petrum aniio Incarnationis Dominica? mcdlxxxiii,
non. Septcmbris,
J'oiilificalus nostri aniio xiii .

Concil. p.

I.

pag. 741.

SIXTI IV ANNITS ULTIMUS.

fllUrSTI

l'|S'i.

57

SIXTI IV

ANNUS ULTIMUS.

CHRISTI

1484.

Ecclesiw immiinitates in PortugaUia, etjura

regis in Scotia Sixtiis tuetiir.

pariii

Anno Virgineo

statutum prsedictum,
dationis Ilonorii papgc
et imperialil)us

si

quod

sit, felicis

recor-

III

prajdecessoris nostri,

milipsimo quadragintesimo octuagesimo

quarln, secunda Indictione, Sixtus IV egregia Pontificii in luenda Ecclesiastica lihertate con-

desuper editis parendo sanctionihus, de capitularibus statutis tui regni dclcri

facias, et

ab omni Ecclesiastica^ libertatis viola-

ciliandaque princi|tum ac populorum concordia studii documenta edidit. Novatum in Lusilania fuerat adversus jura Pontificia, ac pra^ler

tione prorsusabstineas, ac

mandes

et facias libi

subditos ahstinere, te(|ue, ut Catliolicum rcgem

deoet, justumetgravemexliihensomnicreatura^,
prKfat.-c Ecclesia!, a qua regi;c dignitatis culmcn accepisti,cuique annuum censum dehes a memorata lihertatis Ecclesiasticir' violationc

intermissam solulionem annui vectigalis, quod

Lusitani reges, ul Sedis Apostolicae beneflciarii,

ac

lica;

pendere dehent, decretum erat, nc quis ApostoSedis litteras atque imperia, nisi priusfacta
prcefecto
potestate,

prorsus ahsUncas, nec permittas illam per alios

iillatenus violari.
3. " Sin autem, quod non credimus, nec famai tu;c nec lionori consulercs, nec mandatis nostris et monitionibus obedires, quantumcnmque molestum nobis existeret te in aliquo molestare, tanto amplius contra tc moveremur,

a regii sigilli

exciperet, ac

pUira alia immunitali Ecclesiastica^ adversanlia fiehant: quihus utoccnrreret Pontife.x, .loanncm

regem superiori anno

care
a ccpptis

litteris
'
;

Apostolicis revo-

annisus erat

cum(|ue nondum

suhlatuni id vitiuin esset,

sententiis

gravissimis ilerum
edicta EcclesiasticfB

eumdem regem

libertati contraria rescindere,

annuumqnc

cen-

sum cam

solvere jussit, tendentique contra Apostoli-

severitalem intentavit
2. "

manum curaremus Apostolicam aggravare, quanto serenifatem tuani sinceriori diligimus in Domino charitate, et quos amamus severius arguere intendimus, et durius castigare nec
et
:

Regi Portugallia!. Ul saluti tuffi consulas et honori, et nos ac Ecclesiam de violationis EccIesiasticEe liberparum notatos a lingua tatis lolerantia non

poteris

quanlacumque

potentia ante faciem (non

licet

dicimus nostram) sed Dei, cujus

immeriti

vices gerimus in terris, divina; ac a}tcrna) repu-

etltomimun noslrum Jesum quem reges regnant et domini Christum, per

liberes detractrice,

dominantur,
te

et

quem hactenus
suk

davit, Ecclesiac

provocasli, tibi

quam fnnviolando coram reddas propitium, serenitaejus,

lil)ertatem

tem tuam regiam requirinius, monemus et hortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum per Apostolica tibi scripta mandantcs, ut in teipsum aciemtuae considerationis reflectens, sic tuos actus dijudices, ut
aliis

gnarc omnipotentia majestatis. Facias igilur, charissimc, de necessitale virUitem ct nostris, imo illius, cujus vices gerimtis, et per quem vivis etregnas, studeas ohlemperaro mansicque Altissimum tibi reddas projiidatis, tium, et nos tibi consUtuas nostris justis ohtempcrando mandatis in tuis opportiinilatihus dchitores. Sciturus [)ro certo quod, nisi mandafili
,

tum nostrum curaveris publiec

de

adim|)Iere, et

ab

non debeas

judicari, et

memor

sis

condiparit,

tionis tu;c, ac

novissima juxta verbum sapientis

in Ecclesia

attendens,

quod scandalum

nohis infra duos menses a praisentatione prascntitiin tihi facta reddere certiores, non difleremus ullcrius, ((uin oflicii nostri debitum cxcquamiir, [troccdendo coiilra tan(|uani contra violatorem EccIiisiasUctc le

im|)edimento

quod nobis deti'actionem de toleranlia generat, quod in [lerniciem tua' salutis vertittu", et alios
corrumpit exemplo, corrigens |)erteipsum,
'

libertatis. Dat.

Iloniic die v Eehruarii

mcdlxmv,
rc^c,

Pontificatus nostri
4.

anno

xiii

>/.

et

niulctatum
Lib. brev. an.
li.
p.

Graviter ctiam questus ftiisse exilio ah eo

cstdceodem
c|)isc()()iiin

Sihcii-

571.

Lib. brev.

aii.

13.

v Ffbr.

scm, quod ad

regium

arbilriuin

nuluiiKjue

ANN.

TOMUS

X.\.\.

Ratn.

XI.

SIXTI IV
dignilate episcopali
so

AXXUS ULTIMIS.
:

CHRISTI 1484.
Ecclesiasticis in Scotia
in-

abiiicare abiaiisset
iii

ob

iiee

regia jura ab
(jno

(liiod faciiius iliniii luiMias

ViciiiUMisi Coiiciiio
'.

fiiiigi

permisit, ediditque .tacobi regis

',

rogatii

decrelas coiilraxisse proiiiiiitiavit

siiles.

1'ioilebaiit

deeretum

<<

pnesules justis

illius

imperiis

Ecclesiaslici ordiiiis dignitatcm noiiimlli pra--

parere jussit.
.lacoboregi Seotoruin.
l.itleras

acceptoriim a Sede Ajtoslolica lienelicio-

rum immemores, inter (juos .loannes episcopus Conimbricensis, cum ad arcliiepiscopatum Bracarensem traiinctus Poiitifieis et sacri senalus sententia fuissel, nonduni l>ii>lomate nec pallio
receptis,
se

majestalis tua^ accepimus, et dilenostra erga

te beiievo-

ctiim filium

Robertum Belmma oratorem tuum

et siiigulari

pro i>aterna
lentia

arcliiepiscopali nuineri

ingessit,

occupavit ad Kedesiasticam immunilatem o|iprimeiuiam de quibus factus certior Sixtus conspiravit illi dicm dixit *, qua sentcntia de abrogata ei
vectiiralia, et
:

cum

administris regiis

benigne au(li\iinus, qui omnia per celsitndinem tuam sibi commissa prudenter accurateque exposuit. Quantum spectat ad Bullam
illam,
sint

quod

pr;elati et
tua},

proceres regni obedieutes

(lignitate

ab eadeni .\postolica Sede esset

fe-

renda.
ti.

Joauni episcopn olim Conimbricensi. Venerabilis frater. Sffipenumero et a mul<<

tis viris gravibus et lldelibns nobis cxtitit relatum. quod tu, quem revolulo jam anno et ultra a vinculo, quo Ecclesis Conimbriensi, cui tunc prseras, tenebaris, de fratrum nostrorum consi-

concessimus eam in ampla forma, ita ut tuo in boc desiderio plene satisfactum existimemus, sicuti ex ejus tenore latius videbis. Circavero esum carnium, quem tibi ex rationibus adductis cupis concedi, coutentamur, et ita majestati tuffi, prssentium tenore,.\postolica auctoritate indulgemus, ut de cousilio confessoris possis diebus, quibus esus bujusmodi ab Ecclesia est prohibitus, libere et licite, ac
corona}
sine alicujus Ecclesiastica? censur;e incursu vel
conscientiae,
niis vesci,

iio,etApostolica}potestatisplenitudineabsolventes, ad Ecclesiam Bracbarensem tunc vacantem transtulimus, prreficiendo te eidem Bracbarensi Ecclesia> in arcbiepiscopum etpastorem, minus quae honori tuo expedirent attendens, litteris super tua translatione liujusmodi minime expeditis, imo plumbeo per nos a jam coiifectis regimini et propter tua demerita remoto administrationi ejusdem Bracbarensis Ecclesise
,

quoad vixeris, carnibus et lacticinon obstantibus constitutionibus et

etc.

ordiuationibus Apostolicis,
7.

Dat.

Rom.
et

die
.

v .Maii MCULXXiii, Pontificalus nostri anno xiii

Pontificiwn studium in

striaco conciliandis.
rei Christianai
riee

Urgebat interhaec magno

.Mattbias

Ungaro

Au-

damno bellum
signa
latius

Hunga-

rex adversus Fridericum imperatorem,

victricia

dum-

propria temeritate tc ingessisti, et illiusmensae archiepiscopalis fructus percepisti, ac te arcbiepiscopum Braciiarensem,arcbiepiscopalipallio

non obteato, nominare, ac ad ea, quaj pallio non obtento iacere non poteras, manum extendere de facto praesumpsisti, et quod deterius est,
illarum partium, et illius fuere in pra?judicium ministris, libertatis, auxilium, consilium et Ecclesiasticffi favorem prsstare non erubuisti, qua? omnia non sine grandi animi molestia intelleximus. Et
Sitculari
potestati

circumferebat in Austria, fiuitimas Turcico limiti proviucias suas barbarico furori relinquebat expositas quos, ut in concordiam adduceret - Cbristi vicarius nullas .\postolici niuneris partes pra^termiserat
:

que

sed odiorum pertiuacia omnia sludia respuerat,

cum imperator sua recuperare niteretur, Hungarus vero ad eum obterendum vires omnes
hoc vero anno.\postolicus internunepiscopus plurima de pace coUoquia fecit. Perrexit etiam in Pannoniam, ut refert Bonfinius \ Joannes cardinalis .\ragonius, quem ad
intenderet
'
;

quse eis visa

tius

quanquam

preemissa notoria esse asserantur,

propter quse, tuis exigentibus demeritis, a jure privatus es ipsa Ecclesia cffilerisque beneliciis;

provehenda pacis conciliamultum operam condubium non est. Denique Pontifex Matthiam victorem nomine totius Ecclesiae obtulisse
secravit, ut
8.

non tamen,
nostri

ut via regia

et

incedamus, tenore praesentium

e.xemplo Salvatoris te requi-

pacem Frederico daret. Regi Hungariae.

rinius et

monemus,

ut infra tres

menses post

receptionem prajsentiuin coram nobis personaliter compareas ad videndumte declarari privatum, et allegandum causas, quare ad piffidicta procedi non debeat, intendentes termino pr;eeffluxo, teque non comparente, juxta dicto sanctoruni Patrum decreta te punire, prout
juslitia suadebit.

Quam vehementi semper desiderio cupierimus pro bono reipublica; Christiaut-e partiumqueillarumGermaniaeetregni tuiHungariae quibus maxime afficimur, inter charissimum in Christo filium nostruni Fredericum imperatorem, et majestatem tuam, veslraque dominia
,

DatumRomae

die vi Pebruarii

sublatis discordiis pacem et tranquillitatem esse tam majestas imperialis, quam tua plene cognovisse potuerunt
et

MCDLXxxiv, Pontificatusnostri anno xiii . vcro Ecclesiasticum jus ab rege in (i. Ut labcfactari passus non est Sixtns, ita Lusilania
Reg. posl eaind. Ep.

nunquam euiin litteris, nuntiis oratoribus nostrisutrunujue vestrum hortari,

:

Lib. brev. an. 13.

lit.

vi Maii.
Boiiliu.

- Ib. iutcr lil.

l.
I.

.Marlii.

M.

inlcr
1

Febr.

'

de-.

vi

et alii.

Brcv.

an. 13.

Eod.

lib. brev. aii.

[i. vi Febr.

.Marlii

SIXTI IV AN.NUS ULTIMrs.

CIIRISTI

1484.

59

admonerc
amplecti

et

rogare

cessavimus

iit

pacem

silia

de expeditione in Pragenses conficienda,

velletis,

misiiniis(|ue

illuc

propterca

Turcffique in llungariaiu incurrerunt, de (juibus

inferius agetur, atque Achileiam et

etiam

S. R.

E. cardiiiales legatos

nostros, nec

quidquam omisimus faciendum, quod ad hujusmodi rem conducere arljitraremur. Verum cum
videamus, iiumani generis liostis preevalente malitia, in longum nimis hujusmodi rem pertrahi, cruciamur animo continue, necquid(|uam dulcc aut jucundum nobis esse potest, considerantibus inter vos potentissimos principes, vestraque dominia, Christianitatis i>ropugnacula, tam diutina liclla discordiasque vigere dolemus rempublicam Christianam nostram tam gravissimo detrimento ex bellis vestris affici. Compatimur subditis vestris, qui tot cades, rapinas, incendia et caelera bellorum mala patiuntur. Deum rogare non desistimus, iit vos ad pacem concordiamque reducat pro sua piefate, et requirimus ac perviscera Domini nostri Jesu Christi rogamus, ut se paci accommodare velit et si quid superest impedimenti, illud causa et contemplatione nostra et hujus sanctse Sedis removere velit. Petimus hoc a majcstate tua in munus singulare petit hoc universa Christianitas, et sancta mater Ecclesia. Noii hoc nobis denegare, quod unicam consolationis
: :

ad

Istri ostia

sitas barbaricai

Nestoralbam adjunxerunt ly'

ramiidi, tanta celeritate confecto bello, ut

cum

Matthias delectus novos imperasset, ante(juam Varadinum exercilus Stcphani Valachiai princirogatu conscri]iis, Hungarica? regia; clicntis,
ptus, perveniret, jam de Acbileia et Nestoralba actum tristis nuntius perveniret. Cum vero Matthias incumbere in sacrum bcUum, et caslra ad recuperandaseas urbes movere debuisset, signa reflecti in Austriam jussit, iisque copiis Fridericum im|)eratorcm atlrivit. iXeque llungaria; modo fiduciarias terras, sed ejusdem Friderici eliam provincias vastabat Turca, septem enim barbarorum e^iuitum millia per Corvatiam in

Carintliiam et Carniolam excurrerunt: sed cum prseda inde ingenti onusti incederent, ac decem captivorum millia abducerent, contractis raptim

Christianoruin copiis a despota

Matthise

Lupo

Garaii, ct

Berardino caiterisque provincia; regulis, ca^si sunt amissaque omnia recuperata in quo bello Berardini Frangepanis

bano
:

comite

virtus
riti

admodum

cnituit.

Neque ea clade

deter-

culmen futurum est si unquam nos, et hanc sanctam Sedem tibi obligare cupis, amplectere hoc tempore sineulteriori dilatione pacem cum imperiali majestate. Habes illic venerabilem fratrem cpisco|nim Castelli oratorem nonostra?
:

sunt Turca;, quin novas in Christianos irruptiones, aucta ex Matthi;i3 etFriderici dissensio10.

nibus audacia, moliti sunt.

Inter

MaximiUaman

et

lippi ediicatione certatitm.

Implicitus aeque ac
, :

Bch/as de Phi-

strum, qui imperiali majestati et tu;c affectissinius est, et per cujus manus non nisi optime et cum laude pax fieri potest faciet majeslas tua rem universaj Christianitati acceptissimam, Deo gratissimam et nobis eam dabit animi consolationcm etquietem, quam superomnia desidera:

Fredericus erat bello Maximilianus illius filius qui a Belgarum Burgundorumque princeps ferendis parentisuppetiisdistractus erat potiri ille Belgicarum rerum ambiebat, ac Philippi filii principatus materno jure partos moderari.

At contra Belga; Philippi principis aulae procurationem educationcmque sibi arrogabant, ac

superiori
'

ramus
9.

et

optamus. Dat.

Romm

die x Martii
.

anno Margaritam ipsius filiam

(lal-

MCDLXxxiv, Pontificatus nostri anno xui

Poscebat res Calholica, ut pax Germainter

Hungarumque fieret non modo ut arma verterentur adversus Turcas, sed ut etiam
expeditio sacraad Pragenses, fuso Catholicorum

num

lico Delphino, fremente Maximiliano, desponderant, adduxeranfque in Gallias, tum Gandavi Philippum tenebant; cum vero leges poscerent,

ut fiiius in patria esset potestate, illiusque educandi cura ad M;iximilianum spectaret, controversis! sedaud;r studio Pontifex uiiiversosBelgii

sanguine infectos, puniendos conficeretur ad episcopus Castellanus iuterest. Affulgebat nuiitius incumbere jussus etiam spes, Friderico et Matthia couciliatis, eorum auctoritate Venetos, quorum dominatus amplificatio iis erat invisa, ad officium paccmsed Mattliias que conficiendam coactum iri l*ontificiis precibus non assensit, atquc in expugnandis Austria; arcibus arma exercuit, interque alias Cornamburgum asperrimo bello sub
:

quam ducendam

'

ordines ApoStoIicis litteris ' infiectere ad squitatem enisus est, ut filium patri alenduin permitterent.
11.

Tribus statibus Flandria^.

filii,

Dilecti

etc.

inter dilectum filium

Audiveramus jam diu nobilem virum Maximilia-

Austriae et Burgundia; ducem et vos aliquas esse discordias ct simultates, pro quibus sedandis hacitenus distulimus, quod speraba-

num

impcrium suum redegit finitimisque Viennffi oppidis potitus castra apud Vienuam posuit,
tiuam ab eo subactam, in caquc ipsum demum extiuctum visuri sumus '. Intereaevanuere con-

miis ducem'.ipsum et vos pro prudcntia et pro-

quas semper in absquc alicujus medio

bitate,

illo et

vobiscognovimus,

reconciliaturos et ad

exhortatione invicem unionem redituros; coet

Iiiter lit.
1.

mens.

Jul.

Iiiler

lit.

meiis.

Febr.

' Bonfiii. 3

Bonlin. dec.

i.

I.

vi.

lil.

Philipp.
Jul.

Coiniu.

VI. c. 9.

dec. 4.

VI.

Lib. brev. au. 13. iulcr

mens.

GO

SIXTI IV

AXXrS ULTIMrs.

CIIIUSTI

I'l8V

giiito postinoiiiiin id factiiiii

ailluic iioii esse, et

.Maio ingentes motiis, in quibiis (^oluiniicnsium

vos naluiutliicis ipsius, invilo palre et rcnueiite, rctinere, assercreiiue illtiin apiui vos tleliere
ctUicari, existiinavimusaii paterni

aMies

sociorumque ab Ursinis cxpugiiataj

e.xci-

sa'i]ue

suiit Jussii Ponlilicio, captustiue vi Laii-

amoris nostri

rentius Coliimna protoiiotarius, addiictust|ue in

Ponlificiuni conspectum, ad
veiieral, tleiiulc
iii

erga vos otTicinm pertinere, ut partes nostras pro utriiistiue vcslrum pacis et tinietis bono et tjuoniam tliscoriliiu ipsiu intcrponcremus
,

quem

jiissus

non

carcerem

inckisiis, ac

demum

ultima

Jiiiiii,

ut perdiielliouis reus, ciiin ali(|uot

praecipue supcralendo puero, ducis ipsius nato, verti videiitiir, inde ordiemur, et ibi commoral)iiiuir, ut liac, si tieri possit, dissensionisamputata eausa, facilius cactcra resecentur.
siiiiuis

sociis capilali supplicio afiectusest.Motadeinde

castra in

Columnensium oppida,

et

Caviiim

iis,

Non

pos-

cogitare tjuonam pacto juste authoneste

ducecomite Hieronymo Riario, ereptum, de qiia victoria eidem nepoti Sixtus est gratiilatus ', quod eam sanguine et ra|)inis non ftedasset.
13.

liliiim^

recnsanfe patre, retinere valeatis. Xatura

tate

Comiti Hieroiiymo.
fili,

nobiscum genita ralio exposcit ut pater in cdiicandis liberis omnibus pra'feratur. Quis enim aiit ati amorem aut ad ciiram erga illos
et

propcnsior esse potest ? Quis divino jure palribus liberorum regimen

cffiteris

et

humano
alendi

et

magna cum animi jucundinobilitatem tuam oppido Cavensi potitum esse, tjuod fuit virtuti tiiic conveniens, et ab oinnibus summopere commendatiim neque tantum delectat victoria ipsa
Dilecte

uudivimus

omnibus non trilmat ? studium |)r;c esse cliaritas, quod viiiculum chariQuffi major talis arctius reperiri potest ? Jam illud quis non \idet ducem illum singulari sapientia, magnanimitate et probitate pra^ditum non modo sed oplimum prffistantissimumque patrem patrem et esse et censeri. Non potest nisi segre
,

et laude tiia parta, quanliim usus es in medio cursu victoria;, nam cum oppldum ipsum nobis rebelle et contumax obsidionc cinctum esset, ita omnium ita undique tormentoriim vi et frequentia ut nullain amplius angustiis circumseptum quin salutem oppidani superesse viderent

siimma cum gloria

tiiia

clementia,

ferrc

ct

indignari

pater filium a se

eripi,

et

omaia
tuae

ferro

et

igni, ac

militari

licentise

jam

tanquam ablegatum

a|)ud alios detineri, et nos

exposila essent, tantam hahuisti mansuetudinis

nulla ratione adduci possumus, ut credamus id vobis licere fieri, et si ulla siibesset causa, non
potest

omnes

rationem, ut ad gratiam et misericordiam receperis, incensos iratosque militum

tamen non esse multo minor

ea,

quam

animos continueris, pulcherrimam judicaveris

natura

et pietas pra;scribit. Itaque studiosi pacis

eam

affectu et quietis omnium vestrum paterno monemus et requirimus pro nostra hortamur, proque item vestra erga erga vos ciiaritate hanc sanctam Sedcm Apostolicam obsernos et
,

victoriam esse, quae sine caede, rapinis et hostili sanguine baberi possit, in quo quidem

plurimum animo nostro

vivant,
et

satisfecisti,

qui
S.

non
R. E.

desideramus populorum desolationem, sed ut

convertantur ad

gremium

vantia, velilis duci prajfato

illi

natum

restituere, et

matris suse,

quam

injuste offenderunt, etc. Dat.

alendum

tradere, ut

omnis

inter illum et vos

Romic
nostri

die xxviii Julii .mcdlxxxiv,

Pontificatus

scandalorum, quse oriri ex eo forsan possent, amputetur materia, et ea, qua; inter vos jure
debetur, unionis et pacis amcenitas conservetur,
in

anno xiii . 1 i. Exiiugnatfe-etiampIuresColuinnensium arces in agro Romano, et Pallianum cinctum

obsidione
,

quo nobis commodorum vestrorum studiosis

facielis

qucC

postea

ob

Pontificis

obitus

rem
et

gratissimam,

et

vos vestra? quieti

ix Julii
.

famam,

honori consuletis. Dat. Romse die MCDLXXxiv, Pontificatus nostri anno xiii
{^.'Italia intestinis bellis criientata.
'

cujus belli causa ex Bruto, caeteroqiii Sixto (larum a^quo, petenda visa est, cuni Stephanus Infissura malecastris amissis, soluta est,

Cruen-

tata

est inter lucc variis in provinciis suoriim

Italia,

dicendi libidine percitus in hls narrandisSixtum turpiter traducat proscindatque. Narrat itaque
Brutiis
'

indigenarum sanguine

neque enim modo

superiori

bello

ad Ferrariffi mcenia, sed etiam in Bergomensi, Brixiensi etVeronensi agris, in maritima Apuliaj

Pontiflci intulisse vidimus, Taliacotium

quod Ferdinandum ademp-

tum

Ursinis fuisse, t|uod Pontificias partes pro,

Urbe ' concitatae sediac demum ad Pallianum, Cavium, nontiones, nullaqne alia oppida bellicus fragor ob Coet Calabriae ora, in

tum

utque

lumnensium Ursinorumque dissidia intonuit, a postremo ducamus initium, describunt

fusius Stephaniis Infissura ' et Diarioruin auctores, excitatos
alii

transfusumque in Columnenses, pugnarent quos a fide Pontificia ad Neapolitanum conlra fas descivisse, acRomam in magnum discrimen adduxisse diximus supra deleto autem ingenti praelio Ali^honso Calabro, ictum fcedus Pontificia
:

vetustoriim

indulgentia
fide

iis

legibus, ut capta utrinque pari

:

Roma; exeunte

restituerentur

at

Columiienses

partum

scelere Tagliacotium [)ertinacissime retinnisse,

'
1 Sabell. Ennc.Til. 10. 1. vil. Brul. liisl. Flor. I. vill et alii. ^ Id. ib. Slcpl). Inliss. niaiiuin .Ms. areli. Val. sig. nnm. 111. aliud Diar. sign. eod. nniii. J.icol)US Volal. M*. arch. Val. sign.

'

el

Si.xl.

I.

.\m. brcv.

nien--. Jul.

Jjc. .Mas. ubi snp.

'

Brul.

uum. 49

el 111. el

Raph. Volat. anlropol.

1.

x.xii.

la Sixt.

1.

vill. hist. Flor.

SlXir IV
coiniiKitiiin ilaquc Pontiflceiii
iii

ANXUS ULTIMUS.
laiila sui cdii-

CIIRISTl
et

l'i.S''i.

Gt

est

iiobis

tcmplione leges tuendas armis censuisse. Fari

etiain aMiuitalis tuemliiiue juris Pontiflcii studio

S. R. E.

cardinalibus

venerabilibus fratribus nosfris eam amplecti, et non per-

mittere tantum occasionem conlicieiul;e pacis,

bellum

cuiu Vonetis, nil(iue iiiteiitatuiu reliiiuit, ut lionorificas sacrosanctce majestati ac propterea legatiim ab eo ad leges ferret
t,'essit
;

(luam nos semper desideravimus, maxime

Veneti ipsi libere omiiia
tere
velle scribant
;

cum

peclore nostro remitiimi eiiim bonestum nobis

iii

Venetuin principem ac senatum cardinalein Ulissiponensem xix xMartii die refert nianuconflrmantfiue .lascriptum Uiarium vetus Volaterranus ', et Joannes Hurcol)Us Maplieus cliardus '. Is erat Georgius tit. SS. Marcellini et
' ,

fuisset, si

tanlam libeialilatcm
,

el

reverentiam

fuissemus aspernati

lu-ecipiie

ulii

speramus

secuturum esse tantum commoditatis et boni toti Italia;, et per consequens universse reipublica^ Cbristiana". Ita(|iie legatum creavimus,
qui
statim

Petri presbyter cardinalis, tlieologica; scientiLe

versus

[lartes

illas

proflciscelur,

laude clarissimus, qui

summa

ad componendas

receptunis
omiiia

nomine nostro

in

nianibus
juxta

suis

discordias potestate instructus est Iioc Diplo-

loca iu prffisenti bello ca|tla

eorum

matc

'

oblationes, el alia facere curabit, (|ua' ex[)edire

Te tanquam pacis angelum nostro et Ecclesia^ Romana; noiniuibus ad paciflcandam Italiam A|iostolicfc Sedis legatum de latere
13.

videbuntur huic sanctissimo o[ieri ad o[ilatiim effectum deducendo. Dat. Romm die xxiii Martii
.MCDLXXxiv, Pontiflcatus nostri anno xiii . pacis 17. Delusum se spe et ex|)ectatione Sixtus, Venetosque [ironos fuisse questus est
'

nostro,

de

fratrum nostrorum

S. R. E. cardi-

naliuni consilio, comitante

pacis angelo,

pro-

\ide

tencntes,
(|ui

duximus destinandum, indubitabili ratione quod inspirante paciflco regum Rege,

pacein
jiire

liaTedit.irio

transiturus

de

mundo

ad patrem suis reliquit discipulis,

et salutaris

in dis-

cessu seinina discordiarum quaecumque mota

ad concordiam fallaci s[)ecie pra'buisse, ut tutius instruendo bellico apparatui vacaient cumque reges gravate acceiiissent Lusitaiuim cardinalem ad ineunda concordiic colloquia adhibitum, cum ipsi facilius rem ad oplatiim
se
:

submovere,
bile

concordia et iiKcstimabonum perducere modis omnibus pacis

exitum se adducluros [irmfiderent, Sixtus luTC

iis

rescripsit

satages, tibique propterea inter potentatus inviceni dissidentes, ac illis adba;rentes, complices
et

sequaces

eorumdem
,

de

et

quibuscumque
eos ac

discordiis

differenliis

super atque

Regi Hispania. Exposuit nobis dilectus fllius noster cardinalis Gerundensis, majestatem tuam admirari de qua su|)erioribus et didere quod [lacem

guerris vigentibus, et qure

esse possunt inter

diebus

quibuscumque juribus, actionibus, occa-

Venetis actum est, non per manus luas, sed per dilectum lilium nostrum cardi-

cum

sionibus seu modis quomodocumquc et qualitercumque nostro et dictte EccIesiLC nomine tractandi et componendi, ac indicendi sub spe
pacis Ireguas

inducias quaslibet tempoplenam et liberam prasentiiim tenore concedimus facultatem, etc. Dat. Roma; apud S. Petrum an. Incarnationis Domiet

rales , et infra,

nica; mcdlxxxiv, IV kal. Aprilis, Pontiflcat.nostri

nalem Ulissiponensem tractari voluerimus, et inulta in hanc sententiam locutus est, qua; non [larum animi tui dolorem pra; se ferebant. Non esl, charissime fili, quod ex hoc ulla afflciaris molestia, si enim rei necessilatem considerascis veris, intelliges aliter fieri non potuisse enim quantum lionori tuo sempcr tribuerimus, prout tributuri seiiiper sumus". Pergit narrare
;

Extanteodem argumento data; ad du. cem Venetorum hortatoria' ad pacem littera \

annoxiii
.

Venetos controversiam Pontificio arbitrio per-

mittendam pra
pieiida

se

tulisse, ac

omnia

Ecclesiffi

cum 10. Decreta porro haic legatio iuit Joannes Mocenicus Venetse reipublic;e prin, ,

ere[)ta restituturos

spo[iondisse, ad

qucB reci1'lissi-

missum prKdictum
:

cardiiialeni

ceps,
solvi

censurarum laqueis irretitus ea religione controversiamque de Ferraflagitaret

,

ponensem, sed vana specie expectationcm delu Quomodo res successerit, sisse, tum addit
credimus majestatem tuam ex lilteris cardiiialis Gerundensis jamcognovissc. Veneti sicut occulla
fraude
illa

riensis agri
nate, et

liniite, tum de Roberto SanseveriGuidone Rubeo Parmensi in pristinis

juribus princi[iatus restituendis Pontiflcio arbi.

trio se

tentarunt, ut

commodius
quod
in

et

liberius

permissurum

signiflcasset

quam causam
Aragonia;
inter-

|.i7eiiaramentis futuri

belli,

Ferdinando

ct Elisabetha? Castella; et

regibus Pontifex exposuit ", pretes se fore essent polliciti

<<

cum

pacis

bebant, vacare possent, ita rein dolose protrahentes, cum lere singula eis concessissemus qua; postulassent el qiuT concedi

animo bacx die in diem

Regibus Hispnuia?.

non
\isiiiii

debebant

cupidi

eniiii

llalicffi

quietis

Cum

ex insperato res se obtuleiil,

'

Val. sig. niim. 49 el 111.

Mlci;.

- Jac. Vuliit. Ms. arcli. Ms. diar. aich. Val. sign. nura. 111. ' Jo. Biircli. Ms. arch. Vat. si^. nuni. 37.

(Mirum [letitionibus satisfacere studebamus, ne quaiu detrectamhe [lacis occasiiuiem liabcrent. Cum credercmus esse coiiclusum actualcm
,

1.

Iegalion.p.327.

Lib. brev.au. 13.

.x.xviii Martil.

'

6 Ib.

x.xiil .M.irtii.

Sixl. lib. brev. iiiens.

Jul.

62

SIXTl IV ANXL"S ULTIilUS.

CHKISTl

1484.

tnndoin dopositiononi imimdontor f;iooro nogavcrnnt, quani

[lor liltoras siias polliciti

Iiabona' rcstiluoronlur. Inconsulto ilai|uo

Pontilico,
(|iii

sumino
oxilu

crant, ot

plura

cum

Vonotis

irrito

ob quam pra^cipue legalum miseramus. Ita aporlam coruin fraudom animadvcrtentos rovono frustra cavimus ad nos riissipononsom
,

colloquia de

pace agitarat, apud Balneolum, Brixionsis agri oppidiim, inter socios princiiies

tempus converteret, non sine magna lionoris nostri.ct conf(Tdoratornm nostrorum diminutiono. Halies nunc rei scricm, ot intclnoli dubitare ligis quo ordine sit processum
diutius
illic
:

ac Vonelos iopdus sanciUim est ', de quo.Marcus Antonius Sabellicus horum, ut ipse testatur,

inspcctor ha^o prodidit

20.

Conoidit Ferdinandi animus ubi re-

cepta vidit suis flnibus

(nempe

in

Calabria)

rationom a noltis liabori, otc. Dat. Koma' die xv .lulii modlxxxiv, Pontilicatus nostri anno xiii . Flagilabant conauctoritatis
tuac

magnam

tinentibus votis Castellic rcges Italicam paconi,

cuni ipsi

(Jranafonsis

belli

molcm

versarent,
;

optarentquo piorum arma

in infidelos verti

ad

quorum promovenda
sacrum
in
:

bellum Mauros obituris criminum veniam

pia consilia Sixtus

Venota arma inox alia atque alia aiipetendo pliisquam sibi tulum osset invalescerc, nec jam inde destitit, priusquam id incendium latius qua? non multo post serperet, de pace cogilare socuta cst onimvero Aragonius dux cum centum viginli turmis equilum post Severinatom in apertum egressus apud Balneolum, ubi supe; :

riore
citer

anno
et

fecit castra,

Severinas, cui Ires cir-

proposuit Indulgcntias, inquit, sanctic crucontra Mauros ad supplicationem maciatffi

jcstalum vestrarum concessimus . 18. Xon admisisse porro Sixtum tolerabiles cuni Venctis leges memorat Jacobus |)acis Maffeus Volaterranus ex dictis Pontificiis paulo post afferendis, quas legato Apostolico Ca^sena? sed dum sui juris tenax agenti obtulerant paucioribus contentus Sixtus plura posceret esse coactus est, cujus ignominiic dolorem illi mortem accersivisse creditum fuit: Ferdinandus enim rex Neapolitanus, cujus consilio Sixtus bollum susceperat in Venetos, et reliqui socii principes Pontificiam causani prodiderunt,suis
; ,

que

commodis

inservientes, Ecclesiastico

no-

nonaginta aderant equitum turmae, peditumquc ingens numerus ad Zenonem medius inter Brixiam consedit, et Iioslium castra, atque Iiic deniuin de pace actum de qua cum adhuc ageretur, Venetus circaFerrariam parum prospere dimicavit quadringenti circiter capti eratquojam paxad sunt, mullietiam intorfecti exitum propomodum jierducta, cuin ex Verona Brixiam contuli me Veneta castra visurus. Erant tunc in his logati Xicolaus Pisaurius et Lucas Pisanus, a quibus perhumane acceptus, cum per otium omnia lustrassem, factaest mihi copia ex illorum auctoritate ad hostes sub publica fide penelrandi. Hic cum ad Alfonsi tabernaculum pervenissem, observata sunt mihi
:

mini parum detulere. Urgebat etiam eos imminam nentium extracti belli malorum timor Xerito, ReFerdinandus Venetis Galliopoli calisca et aliis locis in Calabris ora potitis novos motus in regno metuebat, ne veteres iii 60 factiones recrudescerent, extantque Ferdinandi litterse boc anno data^ ad cardinalem quibus illum Fregosium Genuae principem rogat, ut arma adversusVenetos Italiae imperium affectantes conjungat. AtVeneti 19. Fessi principes depace agiint. continuis Mediolanensis ducis in Brixiensi et Veronensi agris excursionibus vexabantur ' lum apud Ferrariam non parvam cladem, plu:

principum
sigiia

fere

omnium

et
:

ante vestibulum tixa

populorum Italiae (jua res demon:

'-,

jain

visa est quantam belli molem Veneti nec ita biennio et amplius portulissent niullo post pax sancita est aniio humana? salutis MCDLXXXiii (mcdlxxxiv) . Dcest unus apex, hujus enim swculi octuagesimo quarto pacem firmastrare
In pace dictis dicendisque sancienda ha^c sunt conditionibus adscripla, ut Calabria et oppida in Venetus Galliopolim bello capta Ferdinando restitueret, ut prssidia ex circumpadanis locls educerot, ct qns Ferraipsi Rhodigianam, riensi bello occupasset Polesinum haberent Asulam, et quidquid in Brixiano agro aut Bergomati hostis cepissetT reciperent. Fuit ea pax, ut Veneto honesta, ita universae civitati pergrata . 21. Sixtus f/nimi dolore et podaqra extinfjuitur. Meminero de eadem pace historici ', quorum nonnulli Sixtnm carpunt lethiferum ardcnte Italia ex ea traxisse dolorem quod suos in supromo gradu bello, consanguincos collocare non potuisset, cujus calumniae labem
: , ;

tam constat ex

acceperant, im^ienderibus captis csesisque batque metus, ne Mattbias Pannonia; rex, qui
,

duci Ferrariensi alfinitate erat junctus, et quem Sixtus ad inferendum ipsis bellum incitabat ', quasiVeneti totius Italiae dominatum affectarent, repente exercitus in eos immitteret. Ludovicus vero Sfortia, qui Mediolanensis rei administrationem capessivorat, curarum cxpors non orat,

'

ne Ludovicus Aurelianensis ad avita jura repetenda e Galliis revocaretur , neve Bona ducissa

detergit Raphael Volaterranus.

Lib.

veramque con.Ms

novos motus excitaret, quo

1.

filio

principatus
'

Volat.

iilu siip.
*

'
-

An. 13. xviii Febr.

brev. an. 13. xiti

et 111. Sabell.

Jiil.

'

VII.

Sabel. Ennead.
biev.
aii.

num. iO
I.

Ennead.

Id. ib.

Exl. ea de re ad Matlb.

lit.

13.

viu
1.

et alii. Sabell. ubi sup.

111.

Martli.

Flor.

Volat. Raph. Volat.

-

arch. Vat. sign.

10.

1.

vii. in lin. Briil. hist. Flor.

I.

iv. Brul. hist.

'

Id. ib.

SIXTI IV
cepti

ANNUS ULTIMUS.
,

CHRISTI U84.
ita

(J3

doloris

causam demonstrat

iioii

quod
,

Longobardia apud Bagnolum,

cst

ciiim

illi

vico

sed suos prarepta foret occasio quod, cum juris Pontiflcii vindex esset accrrimus, detractiim Ecclesia; juri et lionori dohoiiestaiidi
leret,

nomen,

agri Brixieiisis venientes lcgatos, foe-

derisltalici

pacem nuntiaturos.intromitti jussit, atque in novis snperioribiis ciihiculis eos audi:

atque

ita

ingravescente, quo
arthritico

jam

lal)o:

vit

(|uibus auditis, indoliiit

non pacis
gloria;

iiuntio, ut

rabat,

confectum Sedisque Aposlolica? dignitatem ita tuebatur, ut non facile cui(|nain quamvis maximo pessumdari pateretur quod
obiisse

morbo

dictitant

maledici et

illius

ajmuli, sed

Kem, inquit

',

Romanam

iniquis pacis conditionibus intellectis^ al(|ue in

li;ec

verba prorupit

Bellum gessimus periculo-

cum

in

caHeris

supradictis

tum

in

ultimo

sum et grave, ut parta victoria, honorificam pacem cum securitate Romans! Sedis et honore
nostri hujus fcederis consequeremur et cum jam, ut scitis, volente Deo, esset in manibus,
:

Hercule Estensi cum pacem a sociis praeler ejus voluntatem et consensum fieri conspiceret, ex animi, uti putatur, dolore, podagra insuper aggravante qua in ultiinis in quintum diem annis maxime laborabat expiravit, qui fuit pridie idus Augusti, anno
ostendit bello
[u-o
, ,

conditiones pacis adfertis (venia vestra

sit dic-

salutis MCDLXxxiv, Ponlificatus xiii . Ximirum absoluto ineuntis decimi quarti die quarta, sedit enim aniiis tredecim diebus tribus, cum ex Paulo l>enedicto, Nicolao - et Bartiiolomajo

nona Augusti, anno MCDLXxi, viderimus. De tempore obitus consensit Joannes Burchardus ' ceremoniarum magister
Platina' creatum Pontiflcem
in

tum) victisquoque, quam victoribus convenientiores. Obtulerunt Veneti alias legato noslro Apostolico, ac Cajsenaj agenti multo Kquiores, tam nobis quam vestris principibus utiliores honor dabatur huic Sedi, qui nunc adimitur capta bello hinc inde oppida nostra; fidei mandabantur obsides nobilitatis illiiis primales ad nos mittebaiitur, expectatiirijiidicium nostrum de Peninsula Ferrarionsi milla fiebat tunc mentio horum aliquid non adfertis modo, sed con: :

suis
,

Diariis
feria

"

Obitus
xii

inquit

ea Sixti
,

tra

ignominise

et

dedecoris
et

pacem

nuntiatis

pap;e IV

v,

mensis Augusti

inter

plenam confusionum
plus mali

horam quartam noctisvel circa (1) . His addemus Jacobum Maileum Volaterraiium ', qui causam accersitffi morlis a Uaphaele
Volaterrano designatam accuratius describit; neque enim pacis odio, quam summis studiis consectatum semper vidimus, sed spret.ne in
illius

quam

opprobriorum, et quae boni cum tempore sit paritura.

Eam, dilecti in Christo filii, commendare aut probarenon possumus. Legati videntes sanctum senem prffsenti nuntio affligi et languores ejus
incrementa suscipere,linguam(|uoqueloquendo hebetiorem fieri, conabantur bonis verbis illum solari, medicis etiam adjuvantibus et iidem consilium abeundi capientes dixeriint se alias ad ejus beatitudinem quictiorem, ut sperabant, reversuros, supplicantes nihilominus placeret benigiiitati sua? paci jam dicta3 benedictionem suam adjicere.quandoquidcm eorum potentatus niliil ab illa diversum petituri essent, Pontifex
:

formulis

sacrosanctae majestatis dolore

auxit
:

nimio

morbum

Moritur, inquit, Xys-

tus IV Pontifex

maximus

die Jovis,

quo celebra-

tur solemnitas B. Clare, inter quartam etquintam horam noctis, cum paucis ante diebus languisset.
XI

Post vesperas
die),

(nempe

diei

Mercurii
in

Augusti
'

cum jam
-

conclusa esset pax

Ms.
arcli.

mota paululum manu,

Baph. Volat.
sig.

vel paci, vel illis

jam

sig.
arcli.

Paul. Bened. Nicol. Vat. Bar. Plat. Ms. iium. UO. Vat. Jac. Volat. Ms. arch. num. 37.
1.

xxii.

Vat.

arcli.

Jo. Burcli. Ms.

Vat. sig.

num.

49

et

IU.

abeuntibus benedixit. Cubicularii vero senem labore et dolore confectum in lectulo collocarunt, et quibus possunt medicamentis et pio et
se

(1) Agit liic annali.-ta

vituperant

niulti,

pauci lauJant

de obilu Sixti IV, queni inno, mciise, ct die in Annalilms designato interiisse plane constat. Ilunc Ponlilicem sed nec laudatoribus nec delraoloribus plnrinium deferenduni e\ co conslat, quoj cum tota omnino ;
divisa esset
in

partes, quarnm uui favebat Sixtus, alteri adversabalur, scriptores quique, pro studio tamen invisior fuit, qnod bellum pUis sequo amasse videretur, et nepotum suorura ambitioneni nimis foverit. Vicissim aulera benignilate et clenientia |)lurimum valuil. Liberalitate in pauperes pricsertini fuit insigni, ex qua facluni est, ut qu:e pra^decessorum suorum plerisque vitio data suiit ab aucloribus, immoderatam scilioel cogendarum diviliarum cupiditatem, uemo illi exprobrarit. Indolem, vitia et virlutes hujiis Pontilicis nemo melius pingit ac Philippus Bcrgomas Angustinianus,
Ualia, atque

ipsa
ile

demum Roma

factionis su;e

Pontifice loquebantur. Plerisque

qneui lectorcs adeant.

l.itteras,

quales tunc

monachum

decebat, excoluit diligenter. (jnid profecerit, demouslrant vulgata ab ipso opera. qnoruin calaloguni

diligenler texit Ludovicus Jacob a S. Carolo Burgundocariuelila in liibliotlieca Poulilicia, sicut et tria ex illis operibus potissima commeraoral Sanutus in Vitis ducuni Venetorum, qui scripsisse Sixtum perhibet libruin cle ^anguine C/iriiti, allerum de futuris cuntingentitjus et tertiuui ile

Conceptione B. Virginis. Sub 80 Pontilice Christiana: disciplina; rigorem plurimiun elanguisse ex

iis,
:

iis

colligo,

qua;

ideiii

Ponlifex pcrmisit Jacobu Scotorum

indul-

rcgi litteris hic in Annalibus nuin. C. recitatis, tuin pariter ex

qua; Castellanus episcopus in Oermaiiia A. S. L. ex Aposlolica

enim inter caMera ab eodeni legato dispensatuni in ciLo Qnndrogesitnidi in Qundrngcsinia, ct ntiis jojunii dichus, mulnndo in lacticinia. (Iiiibus verbis inlelliginiiis lacticiniorum iu Quadragesima usuiu nou recepta ab antlquo consnetudine obtinnissc, sed ex iiklulgcntia Pontilicis concessum iiivalnisse.
geutia concessit, quic singula enarrat chronista Misncnsis
scribit

Justis solemnihus defuucto Pontilici exactis, cardinales dic

xxv

Augusti

iu

conclave ad

electionein uovi

Pontificis

concessuros Guil-

leliuus de Perreriis totius Ecclesia; noniinc pro concione allncntus est, rogans ut oplimiim Pnntilicem llagilanli Ecclesia! darcnt, qui clerura in vctereui sanctitatem relingeret, qni litteras a clero exulantes reduceret, pristiuara auctorilalein cardiiialibus apnd exterus vin-

dicaret.

Hanc orationem ev Ms. Codire dedit Marlcne Anncdol.

VIII convciie.unl
:

to.

i.

col.

1757. Nec frustra

ille

admouuit

uara

cardinales

brevi

iu

optinium Poutiticem Innoceutiuni

qna de re

in

Anualibus.

Ma.nsi.

r.4

STXTI rv

ANNUS n.TTMUS.

CHRISTI

1'i8'i.

am.uiti niinislorio ilhiin coiisohiiilni', ot atiju-

Uuirinali ad
xit
>'.

sed ca noclc, et die Jovis seqnenti sempcr in horas aiictns cst lanyiior, cl dolor adco, ut
vaiil
:

sua impensa pcrduDivina qiioque templa exornare aggrcssiis, D. Pcfri in Vaticano Basilicam repurTrivii foiilcm

Et infra
priiis

advciiicntc liora, (|iiam di\i,

spiritiim Crcatori

gatam
plo

marmorcis

ct vifrcis fenestris

tem-

suo rcddidcril,
oljvcrsaiililiiis,

non luodo ambagilnis scd miilta ccrtc (]uicfc. Comnuiiinllis

accommodaUs dilucidiorem
(]iioqiic

reddidit, appen-

diccm

mii"e jirofunditatis et altitudinis

nicavcrat (jiiatridno
lioc

aiitc

pcr maniis C.crvicnsis

cpiscopi, acta prius per

eum

divina

re.

Itcrum
,

ad sinistram cjusdcm tcmpli, qu;e non longe ab obelisco ducit, ne paries ille a reliquo corpore
pariim|)er sejunctus ponderi aliquando cederet.
Sleriiit ellatcra

ctiam dic, sed

intef;:ri

paulo ante obilum

cum

adluic esscnt
data.
et in

sensus, a pra^sulihus 1'alatinis Ueo et B. Virgini ejus est anima commcn-

Constantiniana! Basilica!, rcpur-

Mortuum minorcs poenitentiarii laverunt, vcste sacra ex corum muncrc ornavcrunt, et

.

meliorcm formam redacta. .Edificatur prffitcrca apud sanctos Apostolos sua impcnsa fornix major, quam tribunam vocant,
gata prius et in

leretrocoUocantes spectandumpublice statue22.

runt
licse,

cum
Sepullus est in sacello Vaticanae Basi])0s

mire fastigiatus ad templi capiit ducitur tanta arle, ut nuUa Basilica Roma; jiro magnitudine futura
perficict
.

sit

augustior,

si

quod
:

Jiilianus ne-

quod vivus exlruxerat, cjus(|uc scpiilchriim visilur hodie ornatum hoc Epitajdiio Sixlo IV Pontifici maximo ex Ordine Minorum, doclrina et magnitudinc animi omnis mcmoria;
:

mente concepit,

et jain inchoavit,

tandem

principi

Turcis Ilalia submolis,

,

auctoritate

Urbe instaurata, templis, ponte, Sedis aucta foro, viis, biblioUieca in Vaticano publicala,
Jubihro cclebrato, Ligiiria scrvitutc liberata, ciim modice ac plano solo condi se mandavissct, .liilianus cardinalis jjalruo benc increnti, majore pictate qiiam impensa facicndum curavit. Obiit idibus sexUIis hora.ab occasu quinta aiino Christi mcdlxxxiv, vixit annos lxxx, dics XXII, horas xii . Emblemate Iioc sacro in PonAuxilium meum a tiflcio sigillo uti erat solitus
:

Nonnullis inlcrjcctis Portum e regione Ostirc uUra Tyberim a Claudio inchoatum, a Trajano |)erfcctum, rc]>urgare instituit, ac navigiorum, ut antca fuit, capaccm reddere, opus sane regium et PonUflcio nomine dignum. sepulchrum Hospitale item Sancli Spiritus potius oh silum ct incommoditalem loci, pauperum et agrotantium hospitium restituere adorsus, magna jecit fundamcnta, tum ad ornatum Urhis, tum vel maxime ad peregrinorum et
,

aegrotantium

commoditatcm.

Magna

quoque

impcnsa
et

.Vssisii S.

Francisci sedes illas egrcgias

ob rimosos

multorum fratrum capaccs jam coUabentes ])arietes et fundamenta subsidcntia,

DOMINO, QUI FECIT C.ELUM ET TERR.\M.

i>:j.

S/xtiis

munificu&

in

Urbem

suorum

aninntior, in cogenda pecunia solertior, in con-

jungencla Moscovia
tissimus.

cum Ecclesia Romana ardenPlura de insignibns ejus operum at(|ue iiitcr molitionibus rcfcrunt auctorcs Xysalios BartliolomaDus Plalina Iutc tradil tus, reccpto honoriflce Marco Barbo S. Marci presbytero cardinalc e Pannonia redeunte, ut pacem inler Pannonifc Polonia;que reges de regno Bohemice contendentes componeret, ad Urbem Komamexornandam oinnino conversus, pontem, jam pridem disjectum, qucmque Romani cives merito ruptum vocabant, magna cura et impensa a fundamentis ex Tyburtino lapide restituit, ad utilitatcni poimli Uoinani peregrinffique multitudinis ad jubilcum ventura;, suoque de nomine Xystum merito appellari voluit. Aggrcssus sane opus, nt cerncre licet, principe dignum, quod cerle nuUi Pon-

'

ingenti appeiulicc, qua; tolum caMiobium sustineret .Uactcnus Bartbolomaeus Platina, cujus Coinmentarium, ne caetera Sixti gcsla rccenseret, mors abrniiit. 24. Scripsit rcliquas cjusdem Pontiflcis res gcstas Rapliael Volatcrranus ', qui simulandi nescius nonnullos ejusdcm PonUficis najvos prerstringit, tum ejusdcm virtutes in luce collocat. Suoruin in primis ipsum fuisse amantissimum, nimisque in eos indulgentem, quorum causa magnam sibi creavit invidiam. Petrum Riarium Franciscani Ordinis cardinalitia dignltale donavit, juvencm luxui dcditissimum, ubi ex mendicitate emersit, quique tahidus voluptate decessil llieroiiymum autcm Forilivii Foricorncliique principcm crcassc, virum sa^viorem ingenio, non sine rei Ecclesiastica; damno. Tum
restituit, diicta
:

tificura antca contigit

unquam. Hocidco

polissi-

de cfirdinalibus ab co renuntiatis subdit Xystus post lios fratruin sororumqiie filios exlulit, neque cniin alter propinquis foecundior intcr qiios Julianuin S. Petri ad Vincula fuit
: :

inum aceofaclum

cxistimo, nc i^eregrini cun-

cardiiialcm cjusquc fratrcm

Joanncm Urbis

pra;-

tiuin ac rcdeuntiummultitudineobtritiperirent,

qucmadmodum

in .Vdriani poiitc coiitigit.

ut diximus, PraUcrea vcro utilitali Urbanae consulens, ductus a(iua> virginis iia^nc ainissa; elimatos priusperpetuofornicc a inoiite

Nicolai

V tcmporc,

principcm fecit dcindc Cliristopliorum ctDominicum de Ruvcre fralrcs, |)atria Taurinenses, ex successione in Patrum ctiam collcgiiim cooptavit, abliis enim, et ndmcii olim familia' siimiiscrat, et iilura vitie
fcctiim, Soi\T(]ue ac Senogalliir
Volalor.

Plal. M5.

arcl).

Vdl.

'

iii

anlropol.

SIXTI IV

AXXUS ULTIMrS.
alios
fuit

CIIRISTl

148-').

G5

commiula

prirter

autem

siipradictos, et

diversis temporibiis creavit Joaniiein

Cohimnen-

cipes,

miseros enim alquc a Turcis ejcctos prinBosniE Cypriquc reginas, pra;terea Anet

sem

et

Joannem Baptistam Sabelliim, quos,

dream Palffiologum Peloponesi,

Toccuiii Epiii dcsfiolos aluit
;

Leonardum

postea quain suspectos liaheret, post consisto-

Saxoni;e ducem,

rium die quadain in molein Hadriani conjecit, unde post annuin incolumes dimisit. 1'riEterea Georgium Ulyssiponensem, Steplianum Nardinum Mediolanensem prssules, Rapliaelem Savonensem Hieronymi coinitis supradicti ex
sorore iie[)otein a?tate annoruni xvii, Ascaiiium

Chrislicriium Dacia}, deinde Moesire, novissime

Ferdinandum

Sicilire reges Aposlolorum limina salutatum venientes, magnificcntissimis suniptibus exce[)it. lii o[)cribiis [)ublicis ffijue maxi-

Mariain ducis Franciscililiuni

gratia et auctoritate pars

(itii

amlio nuiic,

et

a situ ac cceiio vindicavit, viis [)rimunilis, [)orticil)us qiiO(iue ejeclis, qiuT vias occupalKuit, vicoriinKiMc magistris ac cu-

mus Urbem

mum

Donatum
refert

lioc

maximasenatussunt. anno sacra purpura Ascanium

' :
,

ratoribus institutis.
obsita

Tenipla insuper vetuslatc

:

omnia

rcstituif
ffiditiciis

xcnodochium
ainpliavit
;

S. Spiritus

Jacobus Volaterranns sic inquicns Ascanius Maria Sfortia Vicecomes Joannis Galeatiiducis avunculus, hodieMercurii, decima seplima Martii, in secrefosenatu cardinalis desiguatus est viginti 1'atrum, qui senatui inter1'uere, concordantibus sulfragiis . Confirmat htec Joannes Burcliardus -, atque Ascanium renunliatum diacoiium, et Ecclesiam S. Viti in
illius

pulcherriniis
cis

tem[>Iuni pa-

de novo constituit, ubi canonicos regulares

a Basilica Laferanensi ejecfos reposuit,

pontcm

Aurelium penitus collapsum suo nomine refccit,

ades

in Vaticano Pontificias refecit, pra'to-

Macello

cura?

commendatam
: ,

ait.

Pergit

' Raphael Volaterranus Postremo Joannem Jacobum, patria Mediolanensem Parmensem prsesulem, cubicularium suum, quem servitio tantum acceptum ex humili loco promovit .

munera^jue obeuntibus loca commoda assignavit, cum prius pra;fer dignitatem in cellis fcre penuariis situ Roinam denique ex squallentibus habifarent lutea laterifiam, sicut olim Augustus ex lateritia marmoream reliquit anniim jubileum ad xxv
rianis excubiforibus, magistrafibus,
: :

reduxit primusque celebravit.

nonnullis de bellis a Sixto in gestis in Nicolaum Vitellium Tifernateni Laurentium Mediceum Florentinum, in Ferdinandiim regem Neapolitanuni, in Columnenses,
20. Interjectis
,

Addimus cfeteris elogiis Sixtum de MoRomante Ecclesia' obsequium revocanda egisse ', ac Joanaem Basilium ducem po26.

scovia ad

poscisse ab

eo, ut Christi
:

vicario,

regium

vel

imperiale
vita

nomen

cui adversari visus est Casi-

queritur

illum viani industria; prjeclusisse

muneribus Romanae curiae turpissime auro dinon suo sed administrorum vitio \enditis Cum, inquit, tot tumultibus absumpta pecunia indigeret, nova collegia primus excogitavit,
, :

mirus rex Polonis, cum de Russia cum Moscoquem Novogardiam magnam mense Nov.
anni mcdlxxvii Polonise eripuisse tradunt MoscoCommenfarii - Sixtus vero Polono res:

vifici

quffi

liceretur.

Dato itaque

negotio Sinolpho

protonotario ecastro Octerio,viro solerti,breviatores minoris pra^sidentise instituit, quondam a

consulturum juribus, nec eo inconsulto Moscovitam totius Russiae regem imperatoremve se dicturum. Xon perfecta est
cripsit se illius

Pio creatos, deinde a Paulo successores sublapostea, sollicitatos, quorum loca quingenlis
:

ea Moscoviticae Ecclesise cum Romana coiijunctio, qute ad augendas Christianas vires, xMahu-

tores,

quorum

trecentis veniere, dcinde adsti-

pulatores, quati
rios,

certos,
:

sine

conlici tabulse
:

sed hi

quibus nullse possent per successorem anti-

meticamque superstitionem obterendam admodum erat necessaria Moscovitas autem olim Romaaee Ecclesiae paruisse vidimus, deque re:

postremo Apostolici fisci novem notaquibus emolumentauuius adsignavit, quia

;

is fuit setate nostra Gerardus Matfeus Volaterranus, qui ob egregium bonitatis ac prudeuti;e nomen ei muneri gra-

antea cunctis praeerat

tuito a

Ludovico patriarcha, ac camerario dele-

gatus fuerat, ac Gasparem Blondum successorem habuerat atque hoc modo curiae Romanje
;

libertas in

compedes quasi

conjecta, ut nulla

Ecclesiarum foedere cum Cledicemus. Porro Joannem Basilium rcgiuin fitulum sibi arrogasse narrat Sigismuudus Liber toparcha in Commentariis Moscoviticis, quos dum Maximiliani Caesaris in Moscovia legationemagebat, conscriRurickh usque ad A tempore, inquit psit liunc prKsentein principem non alio titulo usi sunt principes illi, quam magnorum ducuni, aut Wolodimeriae, aut Moscoviaj, aut Novogardintegrando

mente

Vll egisse inferius

industrise via sperari possit. Veruni lisc seu necessitati, seu verius proximis ac ministris tribuenda, nam eo Pontificum nullus nec animo

diffi,etc.pr;Eter

Joaunem

Basilii qui

scdominum

muniflcentior, nec

promovendis

in dando liilarior, nec in hominibus proinptior repertus

duccin Wolodimctotius Russi;e, et Hic vcro Basilius, Joannes ria;, etc. appellat. sibi vcndicat et titulum, et nomen regium in hunc modum Maguus dominus Basilius Dei
:

magnum

Jac.

Maph. Volal. Ms.

.Ms.

arcli.

Vat.

sigii.

num. 49

et

111.

SiKt. lib. brev. aa.

13. vii Febr.

'

'

Sigism.

lib.

Coin
15.

n. icr.

'

Buich.

arch. Vat. sign. iium. 37.

Moscb. p. 7V.
R.vY.\.
.\l.

' Sixt. ubi sup.

Sisism.

lib. p.

A.\.\.

Toiius

X.\.\

C6
iiratia

SIXTI IV

ANXrS

UI.TIMIS.
diis,

CIIRISTI 1484.

rex ct doiiiiniis totiiis Russi;i\ ct ma^niis

diix \Volo(limori;r, .Moscovi.T, Novogardi^c, PIcs-

covia?, .^inolcnski;c, Tuvcria>,

ri;r, ctc.

.liig:ari;c,

liiilua-

Argenlinensis clcricus ',sacris ceremoniis maniiscri[)to Codice Tabularii Valicani, (|uariim priorcs scriiihc fuere ad dignitapi;i^feclus, in
tis

Doniiniis cl niagnus

tcrra inferioris ct
riic,

dux Novop:ardia^ C/crniiroviiT, Rczaniai, Obdo-

cardiiialiliaj

lirimis

augendam amplitudinem in nimirum, ut centum aurei menstrui ex

,

Condivia\ clc. 27. Addit auctor cuindcm .Moscovilam .\ll)um Hegera appcllari, ct causam a proceribus sciscitalnni, non aliam compcrissc, (luain (|uod ;illiis tegumcntis iitcbatur, ut fcrsam proptcr riibca
capitis

Poiilificio
biis,

icrario

siippcditarentur

cardinaliut

qui annua quatiior millia

aureorum ex
;

sacerdotiorum vectigalibus non haberent

libertas oniiiis
iii

consiliisdaiulis perinitteretur

tegumcnta Kisilpassa

id

cst,

rubrum

caput vocant. Licet vcro is regio titulo utatur in liltcris ad lUnnanum l*ontificcin, iinperatoiem,
Sueciie ct Daniee reges,

ut in ntilhim judiciariiis ordo institiieretur, nisi consentientibus Iribus cardinalibus cx quolibet ordinc singulis delectis, ne(|ue in eum ferretur sententia, nisi ex Conslitutione Silvestri immu:

nccnon ad Turcam
forte a I.ivonibus,

datis

magistrum l*russiae, a ncmine tamen, nisi

gni

regcm appellari, Tum de insiCbristiano cmblemate titulis inscribi solito

:

omniuin sapendendi vectigalis sancita ccrdotiorum in Ecclesiis, quibus prssunt, conferendorum jus datum. Coiistitutum eliam censuras cuipiam cardinali non incussum iri, nisi
nitas
:

nieminit

"Titulis,

inquit,

antiquitus tribus

juris canonici leges ita sanxerint

quaj

omnia

circulis triangulo inclusis uti solebant,

quorum

singuli cardinales,
tur,

si

ad Pontificatum cveheren-

primus
nebatur

in
:

supremo circulo liisce verbis contiDeus noster Trinitas, qua> fuit ante

omnia ssecula Pater, et Filius et Spiritus sanctus non tamcn trcs dii, sed uniis Deus in substantia. In tertio titulus magni ducis .Moscoviw^quo se re-

sacramento confirmartint. Tenor capitulorum prffidictorum. In primis de camera? Apostolicae proventi

tum

gem

ac

dominum

totius Russite Orientalis et

>.

ridionalis fatebatur
tificatu,

Hactenus de

Sixti

MeIVPonest.

darc et solvere, scti dari et solvi facere centlorenos auri de camera omni meuse cuilibet cardinali non habenti integre de proventibiis

nunc de ejus successore agendum

28. Admitlitur in conclave cardinalis

niiis.

Asca-

PeractisdemorluoPontiricinovemdierum
ciim purpurati Patres

spatio funebribus sacris,

conclave ingrederentur, sulfragiade novoPontirenuntiando laturi, revocatum est in dubium, an Ascanius Sfortia cardinalium senatui antea adscriptus, in quo sacer ritus deaperiendo ore nondum perfectus fuerat, suffragium conferre ad creandum novum Pontiticem i^osset,
fice

bus Ecclesiaslicis quatuor millia florenorum annuatim, quousque ei provistim sit de dicta summa in redditibus et cardinales omnes habentes qua?cumque beneficia Ecclesiastica eliam incompatibilia in tilulum vel commendain, manutenebo, el defendam in perceptione corumdem. Item, ut mibi ab eisdein cardinalibus libera proveniant consilia, non apponam, nec per queinpiam apponi permittam manum in persona, vel bonis alicujus ex eis, nec aliquid
;

in

eorum

statu et provisione

mutabo quacum-

decretum est posse, petito ex veteribus exemplo, cujus nos in Urbano V meminimus ' in illius enim creatione Androinus abbas Cluniacensis cui os nondum clausum apertumque vetere instituto
sententia
; ,

tandemque

Patrum

fuerat, iina

cum

29. CondilcV

cajteris sententiam tulit. a cardinalihus lerjes tum ad sua

que ratione,causavel auctoritate, vel occasione, sine expresso consilio ct consensu duartim partium dominorum cardinalium, necaliquo modo procedam, aut procedi mandabo, vel permittam contra aliquem ex eis, nisi assistentibus et consentientibus tribus cardinalibus, uno videlicet ex quolibet ordine eorum, per ipsos cardinales
aut majorem i)artem eorum ad id deputandis nec damnabo aliquem ex eis, nisi convictum luimero tcstium cxpresse ex Constilulione Silvestri papre facta in synodo, qua; incipit Prxsul servaboque eos liberos et non damnabatur exemptos ex omni datio et gabella, prout tempore felicis rccordationis Mcolai V ct Si.xti Romanorum Pontificum prajdecessorum nostrorum factum fuit, nec eis Ecclesiis, monasteriis, et aliis beneficiis Ecclesiasticis per eos pro tempore obtentis ullum decima?, subsidii, aut alterius nominis (luocuinque nomine nuncupat gravamen quacumque ratione vel causa iinpo:
:

jura proterjenda, tum

ad res
sit

Eccksiasticas modePontifex.

randas, quibus obstrictus

sententiae. cardinales

At ante-

f|uam rogarentur de novi Pontificis creatione nonnullas leges partim ad sua augenda commoda, partim ad rem Ecclesiasticam temperandam condidere, quilnis iiovuni Pontificem constrictum voluere, qiiamvis jam ante ab Innocentio VI sancitum viderimus ' nuUa bumana arte Pontificiam auctoritatem
contralii |)0sse,

neque cardinales, Romaiia Ecorbi antistitem pollere.

clcsia suo viduata pastore, ulla alia potestate

quamad dandum

Qu;e vero leges invento' sint a cardinalibus rcfert accuralissime praediclus .Joannes Burcliar-

nam,

vel ab iisdcm cardinalibus pro Ecclesiis,

praefici,

monasteriis, quibus eos

'

et

bcneficiis

&!:i3mund.

lib.

p. 13.

.\nnal. loin. xvi.

an. Clir.

1353.
'

niim. 29.

Jo. Duixli.

Mj.

aicli.

Val. sig. nuui. 37. p. 75.

SIXTI IV

AXNUS ULTIMUS.
aiit

CHRISTI

I48'i.

07

proviileri

quibuslibet Ecclesiis, de quibus eis pro tempoie iii fitulum \f\ commendam coiiliiii.a-t,

occulte, de caetero

nire,

censuras

et

quomodolibet contravcpoenas Ecclesiasticas, aut alia

suIj annuatorum seu medioriimfructuum miiuitorum servitiorum, seu alio quocumque nomine

et

penitus exigam, aut ab eis sponte otTercntibus solventibus recipi seu exigi faciam, vel i>crindirecte, priilhcsa,

iii eisdem Constitutionibus et ordinationibus, sententiis, praeceptis et mandatis forsilaii fulminatjs, etiam per litteras, qii;c

in talia facientes

mittam quoquomodo directe vel

vilcgiaque

eorum omni
siiit,

et singula
:

qua-

liacumque

conservaljo

et si

aiii|ua; ol)li-

gationes in camera Apostolica ratione preedicta-

rum annatarum

reperiantur

eas

in

totum

aboieri faciam et cassari.

Ca^na Uomini, minime incurrant, [)ro hujusmodi contraventione ex aliqua Conslitiitione in corpore juris inserta constaret, quod talis prena in eosdcm cardinales specialiter sit inflicta, et non alias, nec alio modo. Et non fulmiiiabo aliquas censuras adversus aliquem vel aliquos cardinales,
leguiitur
iii

nisi

solum dumtaxat

Item

proinde debeant specialibus pr;vrogativis et privilegiis gaudere, ex nunc concedo ipsis cardinalibus plenariam et liberam dispositionem omnium et singulorum
sistant
Pontifici
.

cum summo

cardinaies S. R. E. assidue aset

de consensu duarum partium eorumdem, tunc tantumin casibusexpressis injure, etc. 30. Editai etiam fuere aIi;B leges, qu;e ad rei Christianajamplificationem defensionemque
nisi
et

pertinebant, quibus

Iiic

titulus praefixus est

sta-

monasteriorum, prioratuum, prffipositurarum, dignitatum personatuum, administrationum et officiorum, canonicatuum et pra?bendarum, aliorumque beneficiorum Ecclesiasticorum cum cura et sine ad collationem, provisionem, pr;esentationem, electionem conflrmationem eorumdem ratione Ecclesiarum et titulorum cardinalium, et etiam Ecclesiarum, monasteriorum, prioratuum, dignitatum, personatuum, aliorumque administrationum et officiorum beneficiorumEccIesiasticorum,quibus pr;esunt, et quge obtinent, eosque prseesse, et pro tempore
, . ,

Tenor aliorum capitulorum, ut supra

tutorum.

Xos omnes

et

singuli S. R. E. cardinales
et felici

suprascripti pro

bono

regimine, atque

modo ralione status universalis Ecclesise juramus atque vovemus Deo omnipotenti, SS. Apostolis
sicB

Petro et Paulo, et
sanctffi

omnibus

sanctis Ecclesi

suffi

promittimus, quod

aliquis

ex nobis electus fuerit in papam, post celebrationem de se factam statim jurabit et vovebit pure, simpliciter et bona fide servare, et servare iacere, ac

cum

eflectu

adimplere omnia

et

obtinere contingetin
Et infra

titulum vel commendam .

et singuli cardinales in

singula capitula infrascripta, necnon infra tres dies post coronationem suam dare tres RuIIas

Item quod onines

electione
a

mea

prsesentes,

qui pro tempore fuerint,

quos pro tempore, et quacumque de causa

loca,

ad perpetuam

ejusdem tenoris secundum capitula infrascripta rei memoriam, habentes vim de-

cretalis et constitutionis perpetuae, inviolabiliter

Romana

curia se absentare contigerit ad Ec-

clesias

suas, vel

quaecumque

etiam re-

mota, et extra Italiam cum licenlia mea vel verbo vel in scriptis, gaudeant omnibus et singulis privilegiis consuetis, ac si praesentes existerent, in omnibus et per omnia plenissime

observandae cum decretoirritante, si quidquain secus factum fuerit, vel in aliquo contravenire, vel dispensare, nisi prout iiifra in singulis capitibus exprimetur, et hoc cum consilioetasseusu majoris partis dominorumcardinalium, easque RuIIas pr;pfatas tenere, et conservare apud se debeant tres cardinales cujuslibet ordinis priores ad petitionem sacri coUegii, nulli iiuquam easassignaresineomniumcardinaliuiii expresso consensu. 31. In primis jurabit et promittet, quod adveniente casu necessitatis subveniendi fidelibus Christianis ad eorum defensioiieni conlra perfidos Turcas idem sanctissimus dominus noster Pontifex omnes aluminis, seu apud Tolpham redditus, causa talis subventionis, exponet ad usum subvenlionis pr;Bfat;e qui si ad summam quinquaginta millia ducatorum non attingent, idem Pontifex tantum de aliis redditibus Ecclesi;B Romana; dabit, et exponet usque ad
,
;

absque

alia interpretatione vel

et

tergiversatione.

Item omnes
nes
in

singulas absolvendi, dispensandi,

et alia faciendi facultates, privilegia, et indulta, qu;i^ a felicis

concessio-

recordationis Sixto

papa IV et quocumque alio prsedecessore meo favorem cardinalium eorumdem in genere vel inspecie quomodolibethactenus emanarunt, ap[irobabo et confirmabo. Et infra Prteterea cum periculosum sit, quod ii, qui summo Pon:

tifici in

executione pastoralis

ofticii

frequenler

assistunt, ne inaIi{|uo casu exconmiunicationis,

interdicti vcl suspensionis sententiam incurrant,

quod cardinales el declaro contingat eos aliquibus constitutionibus, ordinationibus, senlentiis, pra!cei)tis,
statuo, decerno
pra?fati, etsi
,

dictain

mandatis, qme a prffidecessoribus meis hactenus emanassent, aut in fulurum emanarent in genere vel in specie, in quibus etiam dc ipsorum cardinalium personis ex|)ressamentiofieret
directe vel indirecte, tacite vel expresse,

summam, in qua tamen computari debent provisioncs nobilium profugorum, el ex|)ulsorum ab iiifldelibus, (|iue tamon octo millia excedere uon debeaut, ita ut nuiiquam de diclis aluminis reddilibus dispcnsari, aut aliter, et in
alios

palam

usus exponi possit sub poeaa iatermissio-

1.8

SIXTI IV
anntliomnlis
collcirii
ct sacriloiiii

ANNUS ULTIMUS.
iiuodquc
rcil-

CIIRISTI

1484,

i,i>. cl

quc
nisi

iiii])eratoris,

regum, diiciim

et

ililiis pr;vilicti

pcr clcricos

camenc

Aposlolica)

excedat trigesimum annuiii,

(]iioa(l lilios

sit(]ue

iirincipum, doctor

ct sacri

iiisimnl scribautiir ct coiiipii\idcaiitur, (icputaii-

vel iu sacra jiagina, vel in altero juriuin, vcl

ad

teutur, ct
(lusijue

compufa corum

miiius

ct nci^otcs rcguin, sit ct id

com-

deposilarius teneatur praniictas pecu-

j)ctcntis litteratura',

dc consilio

duarum

nias cxponcrc dc
canicra^
coiic^ii

maudato communi clcricorum

jiartiiim

cardinalium. Dc iiarcntela

et coiisan-

summi
dc
tali

Pontillcis et

(luolilict

secuiulum itcterminatioucm trium cardinalium priorum ordinc ct in tali casu cardinalcs dc

:

giiiiiilate siia iioii j)liircs (jiiam

unum dumtaxat

(jiialilicatiim, utsu])ra,

jiromovebit, iieciiiKjiiam

(!xccdct

numerum

viginti

quatuor cardinalium
alio

ipsorum

iicciiuiis otlcrunt

darc

ct

solvcrc pro

iiliicunKiuc et (juandocunKjue et

auxilio deccin niillia

ducatorum solvcudo-

coiisislcntium, et aliter vel

undecumque modo creati

riim pro (luolilict

tioncin

secundum ratam, cl proporrcddituum suorum (]uorumcum(]Uc.

post inortem Ponlificis, ctiamsi interim exercucriiitofliciuni, siutinbabilesin eleclione

tilicis

Cum vcro Dcus conccsscrit ^cncralem cxjicditioncm validam ct sufticicntem coucursu sanioris
principum et pojjulorum Cliristianoriim ad otTciisionem ipsorum perfidojiartis

aclive ctpassive, nec in

:

])otentatuum,

ruiu

otTcrt

ultra aluminis reddilus cordc ])uro ducatos centum millia modo (]uo sujira omnes insuper Ecclesiarum dccimas, ju-out videbitur expedire, indulfrentias omnes, nenipe auri vim ex iis redialias et vii,fcsimas et trigesimas ijendam qua; utiles, necessa(]uascum(iue impositiones,

Turcarum
bona

tidci

lidc et

tur pro cardinalibus aliquem, nisi prius reducatur collegium ad minoreiii iiiimerum viginti quatuor, et eum non exccdant, ut jiriedictum est, ijisos^jue crcandos subito publicabit, nec eostenebit secreto; iiKjue creatione eorum convocabit dominos cardinales,

Ponposterum liabeannon creabit unquain

omiies(iue, qui
stentes
in

commode
Bononia

venire j)oteruiit exivel Fiorentia

:

Italia,

citra
fiet

quo(]ue exquisitio
consistorialiter, et

dominorum cardinalium
non

auriculariter, et lioc in-

riBB

et suj)]tortabiIes

videantur, cardinalescjue
])roniitteutes
eftica-

telligalur in creatione cardinalium lantum.

ipsi

XX millia

ducatorum causa expeditionis

gcneralis s])onte otTerunt,

solvere. Item (]uod

Item quod nullam provisionem sive '.iH. permutationcm facietdeEcclesiis catliedralibus,

abbatiis, j^rioratibus,

citer pro rata, ut su])ra, rcaliter et

cum

effcctu

magistratibus,

aut

aliis

curiam llomanam in ca])ite post tres et mcmbris relormabit immediate menses post suam coronationem secunduui
consilium majoris jiartis dominorum cardinalium, et deinde continuabit usque ad plenam
satisfactionem.

(luibuscuuKjue iii camera Apostolica taxatis et non taxatis, etiam sub titulo commendce, administratioiiis,

vel

alio

quocumquc

titulo

sive

modo,

nisi

consistorialiter,

aut interveniente

Item quod dictam curiam non educet de Urbe Romana, nec transferet de loco in locum,
((

de provincia in ])roviiiciam,
triam, inlra Italiam

et

de patria in pasine consensu et

quidcm

consilio majoris partis cardinalium, extra vero

consensu saltem majoris partis cardinalium, pra!terquam de iis.qua; conferet dominis cardinalibus, et prasterquam de abbatiis, qutB non excedunt valorem ducentorum ducatorum, et niliil ultra taxam recipiat. Item quod nullam facultatcni j^riesentandi aut nominandi ad Ecclesias catbcdrales etmonasteria concedetprincij)ibus sa-cularibus, aut jirielatis Ecclesiasticis

duarum partium, de quo quidem consensu dcbcat constare per subscriptionemeorum, utevitenturscandalaet pericula
Italiam sine conscnsu

cujuscumque condiliouis,
cliicj)iscopalis
,

status aut qualilatis

existant, sive imjieriaiis, regalis,

ducalis,

ar-

omnia. Item quod cuni jirinium commode fieri posse videbitur, Concilium generale ceiebrabit,
((

episcopalis

vel

cujuscumque

alterius
silio et

aut celebrari faciet solemniter

secundum

for-

33.

pnccminentia!, nisi de expresso conassensu niiijoris partis cardinalium. Item quod nuUam BuUam unquam
permittet
,

inam antiquorum Conciliorum

in loco tuto et

expediri

seu alicui concedet, per

vcl alicui ipso-

commodo, tum fuerit

prout ei justuni videbitur, et consulper majorem partem cardinalium ad

quam

se astringat principibus
certificet,

rum, aut eos

quod nullas Ecclesias

concitandos principes Cbristianos ad defensiosionem fidei, et generalem contra infideles expeditionem, et ad refoniiandum universam Ecclesiam circa vitam et mores tam respectu clericorum saecularium el regularium, qiiain religiosorum mililantium, ct tain respectu principuin quam communitatum, et super eo, quod jicrlinebit ad judiciiim ct provisionem RomanBC
Ecclesiic.

cathedrales et monasteria conferet nisi de ijisorum benejilacito aut voluutate. Itein quod non dejjonet aut jtrivabit aliquem ad petitionem
aliciijus principis, nisi juridice se

instruat, vel

crimiiia

siiit

noloria, ct in

Bomana

curia, jiar-

tibus liiuc

indc auditis, iileiiaric comjirobata,

jirielatos

ncc eosdein

invitos transferet, nisi ex

eisdcm causis,
necessitate

et j^rojitcr illa

crimina notoria,
:

proj)ler quic venirent deponciidi

quem

Item (juod non creabit nec assumet alicanlinalem etiani j^recibus (]uoruincum-

sccundum

et si ex aliqua constitutiones canonicas

c|iisco[io.

daiidus fucrit alicui

arcliieiiiscojio,

SIXTI IV
abbati coadjutor,

ANNUS ULTIMUS.

CHRISTl 1484.

09

non dabit nisi in forma juris, omni penitus successione remota. 3i. Item quod bona cardinalium et reli,
, ,

in

supradictos feudatarios, et officiales, cfeterosque hoc capitulo nominalos, quod Sede vacante

ad

mandatum ipsorum dominorum cardinalium

arces, fortalitia et castra

necnon giosorum aliorunniue prajlatorum seu curtisanorum in omniuin cardinalium Romana curia decedentium nullo modo occupabit vel occupari faciet quacumcjue ratione
vel

civitatcs, terras, loca,

Ecclesiic

Romana; immediate
et et
;

tradent

ccetui

ipsorum cardinalium,
ulla

contradictione
et

expedient libere sine de boc dabunt cau-

causa,

sed
et

permittet, juxta juris diposiet

tionem vei consuetudinem,

cultatem,
privilegia
,

concessam

fa-

voluntatem decedentium, iit iidcm decedentes de bonis ad eos quomodocumque pertinentibus, prout eis placuerit, disponant, liceatque eis absque alia legitima oblenta condere testamentum liberc et explicite, non obstante BuUa alias super boc in favorem cruciatge edita aliis religiosis vero non cardinalii)us qui propriam facultatem a se abdicaverunt tantummodo exceptis quorum bona devolvi permiltet ad illum vel illos, ad quem, vel ad quos pertinent de jure, consuetudine vel privilegio nec de proventibus et juribuscapellicardinaliumdecedentium aliquid occupabit, vel occupari faciet aut i)crmittet, imo volet ut sit liberum eisdem cardinalibus, etiam religiosis, de iisdem proventibus etjuribus testari, et disponere, ac facere, prout eis videbitur et si eos intestatos decedere contingat, permittet quod jura et proventus luijusmodi eisdem decedentibus debita transeant ad lia;redes eorumdem, ad quos de jure vel de consuetudine spectant, sublatis controversiis omnibus et abusibus quibuscumque. 33. Item quod nullam infeudationem de
ac
; , ,

fldejussionem sufficientem. 38. Item quod arces S. Angeli, Civitatis Vetulffi, Tyburis, Spoleti et Caesena^ non concedet alicui de parentela sua nec pr;elato nec ssculari sed aliis prailatis, et Ecclesiasticis personis
;

tionem

non in longum tempus duorum annorum, nisi de consilio duarum partium cardinalium aliter tieri videatur, neque faciet eumdein
illisque

castellanum et gubernatorein aliciijus civitalis, gubernatoresquecivitatummajoris iinportantiffi, utpote Spoleti, et aliarum civitatum similium, erunt prslati et Ecclesiasticae personae nec capitaneatum generalem Ecclesia; nepoti, nec alicui consanguineo suo concedet. 39. " Item quod super oiniiil)iis et singulis supradictis et dependentibus ex eis, et aliis, in quibus consilium dominorum cardinalium requiratur, promotionibus ad prffilaturas dumtaxat
,

nulhim Bullam unquam expediri coiisentiet, in qua insit clausula, videlicet De consilio fratnim nostronan ; nisi prius realiter et ciiin effectu consistorialiter vota fratrum super contentis in ea sint exquisita, et major pars consenserit, et boc subscriptione trium cardinalium ex quolibet ordine, constet, etc >>.
exceptis,
:

regnis, civitatibus, terris et castris insignibus,

INNOCENTIUS
40.

VIII.

etiam de rebus, quse consueverunt infeudari, seu alienationem sub quocumque titulo etiam
vicarialus, pignoris, empliiteosis,
vel

Innocentii

VIII

electio

alterius

nus.

patria

et rje-

coutractus faciet in quamcuraque Ecclesiasticam, vel sajcularem, aut

personam communi-

viginti

His conventis, cum cardinales numero quinque vota explicuissent undecim

,

tatem de rebus

et

juribus, et bonis spectantibus

,

Marci ferunt, virum prsestanti pictate, qui religionem Pontisutfragiis

S.

ornatum cardinalem

aut ad diminuad patrimonium Ecclesia; tionem vel remissionem census terrarum Ecclesiae
faciet,

ficatui

prsetulerit, ut refert

Infissura

',

verum

nisi

deliberatione

prius

liabita

mutatis aniinis, oinnium consentientibus - suffraijiis, Joannes Raptista Cybo, patria Genuensis,
presbyter cardinalis
tit.

consistoriali, et consenticntibus

duabus

[)artibus
:

S.

Ca;cilia),
lial.

idemque

cardinalium
et
ita

cum eorumdem subscriptionibus eodem modo de noviter acquisitis in

et

episcopus
Pontifex

Amalphitanus, IV
,

Septetnbris

Romandiola. Tuscia, Marcbia 36. Item quod nuUi rcgi, duci, principi, domino aut communitati non subdita; sibi movebit guerram, aut cum eis ligam faciet ad inferendum alicui guerram sine expresso consensu duarum partium reverendissimorum dominocardinalium. Item (juod feudatarios regnorum, et alios vicarios, quos de novo investief, cajiita37.

noinen
recte et

accepit.

renuntiatus est et Innocentii Vlll Addit Infissura ' Rite et

:

absque aliqua calumnia creatus fuit, et bonus in se fuit, et semper justitiam in proposito
liabuit, et nisi

fuisset iinpeditus a suis gemulis

et inimicis, certe

ostendisset qualitatem animi

sui erga Ecclesiam. Sed ejus aemuli et inimici,

rum

qui volebaut in
verare,
litteris et

eorum iniquo proposito

sanctitati

perse-

semper detraxeruut

sus

et

neos, gubernatores, castellanos, omnesiiue alios et singulos offlciales iiujusmodi de Lirl)e Ro-

voce . Moxilli cardinales siiperioruin confectarum pactionum Tabulas in conclavi sacramento coiirirmandas exliil)uere iieque

mana

faciet jurai-e

in

corum

iiistitiitione

obe1

dieiitiam et fldeiitatem Roinaiia' Ecclesia', vidc-

Infiss.

Ms.

arcli.

Val. sign.

epi^c.

in oial. apiiil

licetsibiet successoribus. Faciel insuper jurare

num. 111.

Masson.
ib.

1.

num. 111.
'

Leonell. concoid.

Sleph.

Inliss. -Ms. arch. Val. sig.

Md.

Volat.

ssii

et alii.

70
ipsi'

SINTI IV
abmiit, a
(|iio

ANNUS ULTIMUS.
At
11011

CHHISTI

l/i8'i.

jiirisjurainii
liiscc

niinciiiiali for-

Jurc coniiuerilur fraudem

lcgein fuisse

ita

factam ab
in-

imilain
cliaidus

coiicoiitatn
'
:

verliis

refert

Biir-

Innocciitio legi, sed animadvertere debuit auctor

iion

eain

sed corruplelain

il."K{;oliiiioccntius electus ct assuniiitus in

diictain ad Pontificiam

potestatem labefactan-

suminuni
proinitto,
iii

Poiitilicein

pramissa omnia
observare

et

singula

dam
vcl

temerariorumqne liominum
arle, vel
:

audaciam
nec re-

voveo
et

et jiiro

et adiiniilere

cliidcndam

|)olius

Apostolica con-

oinnibus
lide,

per oiniiia pure,

et

siinpliciter, el

stautia iiifringendain
gibiis,

(|uaiuloqiiidem
,

boua

realiter

cum

etrectu

sub prena

nec Csesaribus

nec ine i|isiiin absolvam, uec absoliitioiiiMn alicui coiinniUain. Ita me Deus adjuvet, et licec sancta Dei Evang.slia . Noiiiuilla ex iis, nt vidimus, qua; pollicifiis sacrainenlo est, speclabaiit ad retineiidain iinperii Kcclesiastici majestatem, alia ad tuenveluti de sacro in Turcas dain religionem
perjiirii et aiiatlieinatis, a (|iiibiis
,

inagistratibus licet

multo minus Urbanis Ecclesiae gubernacula ac-

cepturo suinino Ponlifici leges de conferendis sacerdotiis imponere. Nuinquid enim Ecclesiasticum
intulit
llebraji

ordinem ac Pontificatuin Romaj Roinanus civis quiniino ut Gra!ci, vel Romaiii apud Deum discrimen
,

'!

restituendoiiue non modo deceruendo bello inferiori, verum etiam celsiori, atque adeo cardinalitio et poiitificali ordine in primaevum lunocentio sauctitatis nitorein. Alia vero ab ad cardinalium cominoduin detorta promissa erant, qua^ cuin contra fas conventa essent, in
,

nuUum est, ita illius vices in terris gerens, omnium gentium abscisso respectu, dignis quiAlfonsi

buslibetsacerdotiaconferrepotest. ItaClemensVI Castellee et Legionis regis iniquas de

extero

nomine

ad

Canriensem
'
:

episcopatum
fili

evecto querelas refregit

Numquid,

cba-

rissime,
susccpit,

Apostoli

Domini

quorum

doctrina

aliquibus
tennit,

infringendis

religione
:

tcueri pulavit, uti

vidcbimus quamobrein cardinales amplissima bona Ecclesiastica, necnon munera publica tum in
Urbe, tnin extra lh'bcm inter sese partitos queritur

minime nonnulla autem

se

fulget Ecclesia, et Christiana fides incrementa

imo

in (|uibus jacta

menta,
extra

et

quorum
in

proprias

sunt fidei fundasunt episcopi successores, nationes et gentes, provincias

in

alias atque

regna

sortem prsedicationis

fici

Slepbanus Infissura. 42. Nec solum cardinales leges novo Pontiverum etiam magidicere cons|)irarant
, :

disponente Domino non susceperunt? Numquid per quem Hispaniis Evangelicte B. Jacobus veritatis lumen resplenduit, et sacri Baptismatis
,

idem pro Romanis ])ertenlarunt, quorum delusas spes refert idem Infissura Egomet, inquit, vidi in palatio conservatorum
stratus Urbis

innotuit sacramentiim, in Hispaniis ortiis est

certa capitula, et promissiones factas per

pr;i!-

fatum Innocentium in manibus conservatorum, erat verbuin luijus tenoris vel intra quse Promitto et juro ego Innocentius substantiai papa Octavus in preesentia omnium dictorum
:

Quid igitur miruin si Romanus Pontifex ad exequendum ministerium servitutis injuncta? illius, cujus vices gerit in terris, et apud quem neque non est Judsei Graecique distinctio acceptio personarum, instructus exemplo per,

sonas idoneas elegit,

et

quanquam

alienigenas

cardinalium,

me daturum

et

concessurum

ci-

vibus Romanis omnia officia et beneficia Urbis, et non consentire prioratus, abbatias et alia neque auctoritalem prffistare alicui alteri personff, ut promissa officia seu beneficia alteri
;

vacantium Ecclesiarum regimini praificil, deputatque pastores ad Dominici gregis curam . Hactenus de conventis et legibus partim sequis, partim iniquis, quibus cardinales, et Roinani novuin Pontificem astrictum essecontcnderuut.

Nnnc

contribnantur
solis civibus

nisi

solum

et

dumtaxat

ipsis

idoneis. Et quod plus est, promisit facere unam Bullam de promissis plumbatam, et subscriptam ab omnibus cardinalibus . Etinfra: Tandem Bullam bis incisam dedit conservatoribus cum hac diminutione videlicet, (|uod reservabat sibi potestatem concedendi abbatias Urbis ad suum placitum. Item moveri fecit filiis Romanorum, per quse verba intelligebat conferre alia beneflcia etiam non civibus, dummodo acceptarentur pro civibus, et sic facta est fraus legi. Item in ea Bulla voluit liabere pro civibus seipsum, et futuros Pontifices, et omnes cardinales ita, (luod dicti cardinales eligerentur ad talia offlcia, et isto modo executus est promissionemdiclajgrati;c .

Romanis

aliqua de ejus primordiis adjungemus ex Leonello episcopo Concordiensi in funebri oratione ", qua Innocentium coram cardinalibus
laudavit.
/(.3.

Patria, inquit, ortus

Genua, Ligurum

metropoli, terra marique potentissiina . Et Familia Cyborum vetusta nobilitate, infra

:

apud Neapolitanos quoquc sub Thomacelloruin cognomiiie insigiii, ex quael Romanus Pontilex Ronifacius ejus nominis Nonus, et cardinales, parentibus hoet episcopi complures prodiere
:

ex bonis enim, iit Plato ait, boni nascuntur, et bona arbor, ut Servator noster affirmat, bonos fructns producit. Aaron siquidem pater equcstris ordinis vir probatissimus,
nestissimis
;

et in

regenda Neapoli,

et

in prffitura

Urbana,

'

Aiinal.

lo.

Burchard. Ms. arch. Vdl.

sigii.

num. 104.

p. 114.

an. 7. Cleni.

-wi. an. Clir. 134S. nnm. 11. Kpist. secr. - Exl. apud Masson. in Innoc. VIIl.

cccxxxv.

SIXTI IV

AXXUS riTIMUS.

CHRISTl 148/|.
43. Sficri ritus in eleclione scrvati.

71

quem

iiiiuc

senatiim appellant, administraiula

Denun

mirifice claruit. Liberalil)us,

a^tateni liciiit,

ium

iirimiim

\>cv

a parentilnis traditus liiseiplinis,

ad eriulitionem
fecit.

magisquam usteutationem
Ecclesiasticis
sacris

pro-

Initiatus

Romam

\eniens in clientelam Pliilippi cardinalis Bononiensis, Nicolai V- prima; Sedis autitistis germani, se contulit, qui ejus virtuti tantum tribuit, ut ipsius fidei ac diligenlia? proprii corporis ac

populo novi Pontificis creationem a l-'rancisco Picolomimeo cardinale Senensi, servatosquc de more sacros ritus accuratissimc ita describit Burchardus ', de quo supra memo Reverendissimus dominus cardinalis ravi Senensis et infra, voce potcnti exclamavit Annuntio vobis gaudium magnum Papam habemus. Reverendissimus dominus cardinalis
tiatam
: : :

rerum suarum curam

crediderit, et per

omnes

.Melphitensis electus estin

et elegit sibi

summum Pontificem,

eum
Quo

gradus ad episcopatum usque

prove.verit.

nomcn
:

Iiinocentius VIII. His dictis,

in statu tantum omnium suavissimis moribusbenevolentiamsibi conciliavit, utassumptus adsupremamcatliedramXystus,ejus nomine IV, quem prius ob ejus ingenii amoeiiitatem, dex-

jectis subdit

omnis populus acclamavit . Nonnullis inler Cum essemus ante porfam aulae
conclavis,

quidam ex
et

sulidiaconis .\posfolicis
portavit ante
altare

accepit

crucem,

eam

modestiam majorem in modum dilexerat, in domesticum etdatarium, iiuod est, ut nostis, non parvae existimationis ofticium, ascivit in quo ita se industrium, fldum, vigilantem et integrum gessit, ut crescenteMn dics magis magisque ipsius apud Sixtum gratia, et auctoritate, non solum exSavonensi Ecclesia ad
teritatem atque
:

majus

Basilicee S. Petri. Electus Pontifex genu-

fiexus iu

faldistorio aliciuantulum oravit,

:

tum

detecto capite slans incffipit in cantu

Te Deuin

laudamus^

et

cantores sunt usque

ad finem

prosecuti. Incoepto carmine, positus fuit electus

verum etiam secundis cardiualium comitiis in amplissimum ordinem vestrum summo omnium consensu, nec minori
Melpliitensem translatus,
gratulatione fuerit cooptatus
44.
.

Paucis interjectis addit, ut in cardinalatu gradibus virtutis ad Pontificatum ascende Vidistis quam crebro, quod est optimi rit
:

ad sedendum super altari praedicto, et accesserunt singuli cardinales, primo vicecancellarius, deinde alii omnes, et osculali sunt pedem, manum et os electi cum consueta reverentia deinde plures alii pedem sunt osculati. Quo facto et hymno finito, electus descendit de alfari, et stans versus ad illud, dixit versiculum
: :

senatoris, in

senatum ventitabat, quam graves,

Emitte spiritum tuum, et creabuntur. r. Et renovabis faciem terras. Oremus. Deus qui corda fidelium sancti Spiritus illustratione docuisti, da
nobis in

quam opportunas de rebus magniset arduis sententias dicebat. Aderat assiduis publicis soleninitatibus rei divinae, et
quam
liberas,

eodem

spiritu

recta

sapere,

et

de ejus

praeter

suam quam promptissime

obibat, alio-

semper consolatione rjaudere. Per Christum, etc. Cantores autem dixerunt Benedicamus Domino. n.Deo gratias n.Elinira. His dictis electus sedit
: :

rum quoque desidentium vicem

hilari et

devota

in sede particulari, qufe interim parata est, in

mente supplebat. Alebat pra?terea vir ditissimae paupertatis multam lionestamquefamiliam tanta
nioderatione, ut in recta privatae
natione, juxta scitam

qua priecedentibus cruce

tus est ad palatium
40.
scribit
.

et

cardinalibus portaDinocentius plures

domus guber-

Antequam
litteras

coronetur,

divi Apostoli traductio-

nem, optimum se universali Ecclesise rectorem futurum demonstrarit. Praebuit tamen prius majus de se specimen probitatis demandatam
;

principes.

siiiuidem turbulentissima
slate

pestilentiffi

tempedese-

legationem
sancte,

Romanam,

Sixlo

Pontifice

hac die vigesima nona Augusti refert manuscripli Tabularii Vaticani auctor, qui ceremoniis consuelis se interfuisse ait. Postridie ejus diei Innocontius de inito a se Pontificatu certiorem fecit Paulum cardinalem
Peracta
-

officiorum

refertas

ad

diversos

maximo cum
rente,

tota curia 1'rbem

Romam

integre ac

etiam

pacatissime
difficillimis

administravit.

Senensem quoque

temporibus tanta prudentia et magnitudine animi gessit, ut ex ea splendidissimam laudem

reportarit. Designatus est deinde in

Fulgosium, qui Genuensem rempublicam, dignitate abire jusso' anno superiori Bapfista Fulgosio nepote suo, qui acerbioribus imperiis sajvoque et arroganti ingenio Genuenses e.xasperaraf, urbeinquc Ca?sari sul)jicere meditatum
accusatus fuerat, administrabat, obtuleratque, Romana Ecclesia suoPontifice orbata, cardinalium senatui auxiliarem classem, aliaque subsidia bellica ob tuinultus, qui suborti fuerant
:

Germaniam

legatus,

cum

in cunctis ad Ecclesiae dignitatem

prosperitatemque spectantibus se obsequentis-

simum, omni labore proposito, summo Pontifici exhiberet sed visum est postea Sixto per inferiorem minore incommodo rem peragi
:

de quo egregio studio commendaviteum Pontifex, atque Apostolica officia Genuensibus, cum
posceret occasio, est pollicitus
'

Subdit Leonellus meritis ascendisse Pontificatum at orator panegyricorum niore

l)0sse .
:

'

iilius n.TVos pra?terniittit,

juvciiilesetiam iiiacu-

Buicli. Ms. arcli. Viit.

sis;ii.

niim. 104.
Iiist.
1.

las eluere laclirymis ita potuit, ut

sanclissimum

Vat. sigii.
liist.
1.

num. 111.
1.

p.
I.

144.

* .Ms.

arch.

'

Brut.

Flur.

viu. Bizar. Geiiueu.

1.

XV. .\ug. Jusl.

liist.

Ocn.

V. l'"oliel.

xi.

'

Lili.

i.

niuiuis caste susciperet.

brcv. p.

72

SIXTI IV
" r.nniinali .Inmion<i.
"

ANXUS ULTIMUS.
tui,

CHRISTI 1484.
(iilocliono
et

fido.

dhsorvantia

maximam
Romae
die

Dileolc
siciit

lili

nosfcr. saliitem, elc. Sublato

placuit, e

siiniis
III

voliipfafem suscepluri. Dat.

miper,
nllatiT

Dco

medio

fclicis recor-

dationis Sixto IV prajdoccssorc nostro, fiioriint

littoi\T

circiinispectionis

tiia?,

qiiibns

sacro cardinalium collegio pro Apostolica Sede timc vacanto, et naves, et omnia, qii.T pro ca
posses, otTercbas. Fecisfi

Sepfembris MCDLXxxiv, ante coronationem . W. .\oii usus esf ca grafia, (|ua pollobat apud Innocenfium, Ferdinandus, sed ea abuti voluit, indeque exercenda; in suos tyrannidis,
infringendi juris Ecclesiastioi, averfendi vecfigaEcclesiae pendi soliti occasionem quasi Romaniis Ponfifex injustarum cjus viilunfafum mancipium esse debuisset quare postea Innoceiifius ad eum redigendiim
lis

rem plurima

laiide et

RoinanT

commondatioiie dignam, et quffi Tcjue omnibus grafa fiiit. Cuin vero paulo post nos, meritis licel imparibus, divina favente clementia, ad apicom siimmi .\postolatus fuerimus evocati, volumusidtibi sijjrnilicarc, ut qui non dubitamus tc proea, qua nos semper prosecutus es, beneTolonfia voluptatcm ot consolafionem esse captiiriim, ut soias iios omnia, quae pro tuis et isliiis nostrcT patriae amantissimae commodis .n^^ere possumus. libeiifor (qiiantum cum Doo
licuerit) esse facfuros.
.\ug:usti

sumpsit,

ad offlcium arma suinere,

coactus
lico
est,

et

ciim Gallis de Ferconsilia

illi

dinando deturbando e solio

rebus, afqiie hoc
i[iso

agitare
in jusfis

non defuisse autem

aiino de instruendo bel-

apparatuad illius regnum a Turcica irruptione vindicandum agitasse postea videbimus.

Capferum Innocentius anfe(|uam insigne Ponfifieiuin accipcret, (ilures offlcioriim plenas lifteras

Dat.

Romfe

die
.

ultima
alia;

ad Genuenses litfer paferni ainoris ef benevolentia? significalionibus reforfcT '. Cepisse inter alios de Innocentii Ponfificafu ingentem Isefitiam visus est Ferdinandus Neapolifanus rex.
cuin Innocentius adolescens infor Alfonsi regis familiares * fuisset, ac Ferdinandi opera Amalpliifensi episcopafu donafus ' fuissef, vicissim-

MCDLXxxiv, ante coronationem 47. ConsignatiT sunt eodem die

dedit ad alios etiam principes, ad Laurentium

Mediceum Florentinum, fiiin ad Mediolani ducem -, quae hac temporis nota consignafa; sunt Dat. Romae die xi Septembris, ante coronatio'
:

nem

que

illiim

Innoconfius anfe Ponfiflcatum amore

dignitatis auclorem maximum, complectebafur, quem amorem cum dignitate aucfum eidemrescripsit '
et observanfia, uf suoe
:

Regi Ferdinando. Charissime inChristo fili noster, salutem, etc. Non erat nobis dubium, (|uin majesfas fua plurima jucundifafe afficerefur ob nosfram ad apicem summi Apostolatus assumptionem. Praecesserunt jamdiu pernuilta ef magna benovo

lenfiae fua^ in

nos argumonta, quibus judicare

possumus gratam majestati tuae merito esse debere omnein nosfrae dignitatis accessionem, quod litterac ipsT tuae plena- intimi affefacile

coronando Pontifice adhibiti. Postridie ejus diei impositam illi solemni ritu thyaram Pontificiam memorat oculatus testis manuscripti Vaficani aucfor ', qui etiam tradit facfionum, quae Urbem extreinoSixti Pontificatu et interponfificii fempore sedifionibusvexarant, principes L'rbe jussos excedere, ne celebritas aliquo tumulfu disturbarefur ritus vero in ea servatos cerimoniaruin magister accurate describit *, non discrepantes ab iis, quos Baronius ' ex Centio Camerario in Coelestino III recenset, et nos in Bonifacio VIII ex Jacobo cardinale repetiimus ' n Domiiiica xiiSeptembrisMCDLXXXiv. Quamprimum papa fuit, extra capellam S. Georgii imposui parvum manipulum sfuppjE in summi49. Ritus in
:

tafe canna?,

etgenu

flexi,

cannamipsam

dexfera

plenT ainoris aperte declaranf, et orator tuus .\nellus .\rclianionus vivo serinone festatus est. Grafulationem fuam istam acceptissiinain
ctus,

manu erectam tenens, quam socius meus accendit, me interim ad Pontificem verso,etaIla voce
dicenfe
ante...
:

Pafer sancfe, sic transit 'gloria inundi.

Idein facfum esf, et dixi secundo

cum essemus

habemus, quae profecfo ox aniino bencvolenti et optime constitufo proflciscitur. Amavimus te semper in minoribus agentes benevolentia non vulgari, quod unice quoque a te amari sentiebamus, idque plurimis in rebus cognovimus; nunc autein persuadeas tibi cum dignitate quoque auctam esse benevolentiam ifa uf sperare possis a nobis omnia paterna officia, qua; cuin Deo prfestari poferunt quandoquidem et nos
: :

cum papa

venisset cxtra

pracdictam, et esset circa

navem Vaticani medium altare majus

transversalis Ecclesiae, occurrerunt

ei tres juniores presbyteri cardinales videlicet de Comi-

tibus, Gerundensis, Parmensis, qui detecfis capitibus, papae reverentiam fecerunt, osculantes

eum primo
cem
aliis
pallii,

in ore,

deinde in pectore

jiixta

cru-

incipiente cardinale de Comitibus, et

:

confidimus te talem nobis et huic sancfs Sedi exhibiturum more Catholici regis, qualem te scmper praestitisli, ut de prompfifudine animi

duobus idem post ipsum facientibus qui omnes Pontifice hoc modo recepto iiisiim
,

usque ad
'

altare

majus associarunt, iinmediate

* Ib. p. 9.

Lib.
I.

i.

brev. p. 2.
*

i.

Raph. Volat.

1.

xxn.

Inn. Reg. p. S.
'

' .Ms.

arch. Val. si.

Burch.

.Ms. arch.

Vat. sign. nuin. 27. p. 220.

^

uum. 111.

B.ir. .\mial.

Bnit.

liist.

lo.

xiii. au.

Flor.

VIII. -

1191. num. 2 et seq.

To. xiv. au. 129j. nuiu. 2

Lib.

brev. p. 6.

et seq.

SIXTI IV A?r\T'S TLTIMUS.

;iiilc ciiiliiiiilcs (iiiiciiiKis

CHRISTI 1/184.
ti////n

73

iiicodeiites.

l'a[)a aiilo

/////i

Imiocentii////,
in

majiis altare constitiito, nulicriiut ad siia loca

vio/e/itcr sitb/atit/)i
ri//ti

quem ex hii//i//i cafltedra novitm ejttsdem Aposto/o-

domiiii trcs prcsliyteri carciiiiales, ct papa, deposita miliira, ct

iii

prii/ripis

/ocum

si/b/i/nanius, ut sicat profcc-

allari

posita, fecit revereiiordiiie

fibi/s ta/if.a; diqi/itatis

tis ci///iii/etiir
,

aaqetur, ita virtiitu/n meriuiiivcrsilatis

consueto dixit. Facla confessione, pafia non ascendit ad altare, sed ad sedem in plano sibi paratam inter eminentem et altare jiixla infniiiim gradiun solii, ubi ad aitare versus sedit initliram in capite tencns qiiam recepit facta confessione, antecjuam de loco confcssionis rccederet et cuin ea ante conspectum crucis pncdicta; in altari fecit reverentiam. Papa sic in dicta sede sedente, accesserunt antc euin tres prinii epitiam
,

dciiide

coiifessioiiem

qualc/nts Ecc/esix

o/uts te adjitvante ferat, et

te,

qiti es

bcatitudo

meritam vicein recipiat: qui vivis et reqnas c/iin Dco Patre in unitate Spiritits sa/icti
tuoritm
,

Deits

per omnict,

elc.

cantorcs rcspondcrunt.

Amen. Interim cum orationes prasfata; diccrentiir, doiuinus Ugo PfCncius loco [irioris sui subdiaconorum posuit pallium PonlKici im(ioiiendiiin super altarc, ct illud ibidem a[ilavit more
consueto.
51. Finitis orationibus supradiclis, aiiuila

scopi cardiiiales, videlicet vicecancellarius epi-

scopusPortuensiscollegiidecanus,Neapolitanus episcopus .Saliinensis, S. Marci episcojius Pr;cnestinus,

fuitsedes papa? in [ilano, iilsu[)radictnm

sita.et

est,

po-

omnes cardinalesdem|)tis

assistentibiisad

omnibus
Hi

prjElatis ac aliis in suis locis

tres

Pontificem inter remanentibus. sedem pra^falam et altarc, juxta tamcn infimum gradum altaris, ad ipsum Pontificem versi se locarunl quisque eorum capellanum suum de
ante
:

sua loca sunt reversi. Pa[ia vero cum binsto sinc mithra accessit ad inferiorem gradum altaris

quo ibidem

mitbra
etiam

sibi

servientem post se babens.

Omnes

alii

cardinales, videlicetj e|)iscopi et prc-

Sencnsis ct S. (icorgii scniores diaconi cardinales ascenderunt ad altare, et pallium recipientcs, illud Scncnsis ad dexteram, et S. Georgii ad sinistram papa> coram eo elevatum tenucrunt, (|uod Seconstituto,

doinini

sbyteri ad de.xteram, diaconi vero ad sinistram

papae accesserunt, inter solium et altare stantes,

nensis prior diaconorum solus in ambas manus apertum recipiens pa|)a; illiid imposuit dicens
:

capellanos suos de mitbra eis

50.

servientes

Accipe pa/lium, p/oiitudi/iet/i

officii /td

sci/icct pontifica/is

post se liabentes.
ac

/lonorem omnipotentis Dei, q/oriosx virejus qenitricis

,

Omnibus sicstantibus, depositisa papa omnibus milbris, surrexit Pontifcx et cardiet

gi/iis

Marix
:

BB. Aposto/orum
Ecc/esias
.

Petri et Pa/i/i, et sanctx

infra

Romanx

Et

ullimus ex prffidictis tribus staus in medio ante dictum gradum allaris facie ad Pontificem versa, ad dexteram suam babens vicecancellarium et ad sinistram habens Xeapolitanum cardinalem qui quasi sibi ipsis facics vertebant sicuti assistentes episcopi in consecrationibus episcoporum stare solent, magis tainen ad Pontificcm tendeutes, dixit hanc orationem, nullum versiculum prsenales, S. Marci tcrtius
,
,

Cantores

incoeperunt

introilum pro
altarc,

missa, ct K/jrie
et illud

e/eiso/i,

papa ascendit ad

medio osculatus esl. Dcinde et librum Evangeliorum per subdiaconum more solito sibi oblatum.Tum idem imposuil incensum priore diaconorum cardinalium Evangelium dicturo naviculam ministrante, et
detecto capite in

incensavit altare deinde per eumdem |)riorem incensatus fuit ibidem ipse papa in coinu c[)i:

mittens, nequc f)o/H//uis vobisci/m, absoluteincoepit

dicens in tono orationum

:

solemnium festivita-

Oremus. Deits, qui adesse non ded/gnm-/s itb/ri/mq/ic devota mo/te /nvocaris, adesto,
q/isesumits, i/ivocat/o/iibns nostris, ct h/iicfam/do

tuin consueto

mitbra stans. Quo incen.-^ato non ut accepit diaconos assistentcs ad osculum est sed ascendit ad sedem emineiitem moris ubi cardinales et [irffilatos paratos omnes ad cardinales ad rcverentiam venientes accepit
stoliB
, ; : ,

cum

tuo Innocentio, f/uem

ad culmen Apostolicum

co/n-

pedis et
52.

manus
<(
,

osculiim.
et

m/tneji/dic/u/n tusepJcbis elegit, /ibertate/n supe/'nm

be/iedictio//is i/ifuiule, ut se/itiat se t/io
hit/ic

Facta reverentia, surgit Pontifex do-

mu/iere

ad

posita mithra

cum

assistentibus
,

tantum

apicem pervenisse

per Christum

Dominum

nosfrum. Cardinales responderiint. Amen. Egotenui libruin pra'fato cardinali orationem dicenti
stans ad ejus sinistram
;

lecta oratione pmedicta

S. Marci,

et Ki/rie eleiintroitum interim continuo Ki/ric e/eiso/i, cantoribus son decantanlibus. Missa dicta cst de octava i\avitatis B. Marite Viginis. Uictis pcr Pontificem

cardinalibus

dicit

per illustrissimum
tanus, papa et
alii

dominum

Neapoli-

Ki/rie e/eison, cessarunt cantorcs, et

papa dixit:

omnes, ut prius, stabcyit sine mitbris manentibus, et ipse iVeapolitanus, me librum juxta ejus sinistram tenente, similiter
absolute
inci[)iens
dixit

G/oria in exce/sis Deo

dixit

quod cum
alta

siiis assistenti-

in

tono
tenere

praedicto.

Oremus. Deus, qui Apostolum tuum Petrum inter

aeteros coapostolos
pri//iatu/n
vohtisti

in dicta sede voce diccns Deus qui corda fidc/iitm ; ea completa interim, quod cantores responderent Amen. Dixit se-

bus complevit rftore solito. aliam orationem etiam

Tum

creto aliam

[ler

se

stans,
,

ut

prius videlicet
Dciis
,

eique universa; Christia/iitatis niole/n superi/nposuisti, respice propitius,

Adesto

siipp/ication/bus

omnipotcns

cf

quaesumus, hu/ic fa/nu-

qaod

/uttniUtatis nostrss

gercndum

est ministcrio,
10

ANN.

TOMLS .WX.

Hav.v.

.\I.

7A

SIXTr IV

AXXUS ULTIMUS.

CHRISTI 148A.

tiix virlutis i))ipk(Jfiir cffcrfK,

per Clir/s/i/m, ctc.

priodicta, imposita

ilisiim cardiiialilius, prailalis, et aliis paratis in

53. Finitis,

iit

siipra, orationilius |)r?efatis,

oiiiiiuMiti

suis paramentis seu habitibus, prout missae intcrfiicrunt, j^roccssionaliter, sine

riliiis

papa
silii

sodil

iii

sodo

millira, ct

prior (iiacononim cardiiuilinm,

videlicet cardinalis Scnensis, fernlam in

manu

tamen luminasuggcsto constitulo sedit in sede eminenti ibidem parata, ubi expecct

inconso. Papa

in

accipicns ct portans, sciincntihvis ipsnm snlidiaconis, anditorilins, sccrctariis,

est, indntiis
iit

tato,
jilatea

quoad populus ab Ecclesia

congregaretiir
extra

cviret

et

in

snpra dictnni
ul)i in

dosccndit ad portam castelli,

et

plano
lincas

iliidcni inlcr altarc,

al)

portam fecit duas altare ad portam, ad dcxteram, ct siofficiales

nistram, in qiialibel linea de qiiolibot ox dictis

tribus ordinibus

collocans
:

primus
et
sibi

per cardinalem Senensis prior S. (ioorgii. Interea cardinalis pr;cdictus imposuit papa; regnum nobis circumstantibus acclamantibus Kytie eJeison alta voce semel tantum jiapa sic coronato idem Senensis rennntiavit popiilo plenarias indulgen, :
:

versus ad altare subdiaconos

tum auditores
lineam

tias

concessas verbis Latinis

et post

eumcardi-

secretarios, ita (|nod dc linoa ad

nalis S. Georgii verbis vulgaribus .

55. Describit idem auctor fuso stylo pompam, quam Lateranensis Ecclesia) possessionem

invicem facies vertant. Uuibus

sic ordinatis, et

omnibus

detectis capitibus exislentibus, cardi-

nalis Scnonsis stans ct ipso capito detccto

me-

jiroximo a siiscepta imporii thyara temjioris in-

dius intcr primos duos subdiaconos ad altare

versus dixit alta voce quasi legendo Exaudi, CJirisle. Hespondorunt audiloros, ct sccretarii simili voco qiiasi dicondo suo ordinc stantes Doniino )iostro Innocentio a Dco decrcto sumnio
:
:

novus Pontifex duxit; ex quo nonnullos prsecipuos ritus describemus, qui illis consentiunt, quae in xiv tomo ex carmine
tervallo initurus

Jaoobi cardinalis S. Georgii ad Velum-Aureum attulimus Cum papa pervenisset prope cas:

Po/itifiri cf

i/iiiversali

papx

vila

quod

tertio

trum

dictum est pcr cardinalem prseratum, et totios ab aliis pra?dictis responsum. Deinde cardinalis Scnensis dixit rcsponsorium Salvator )nundi rcspondcrunt alii pra^dicti Tu iJhim adj/iva quod simililer tcrtio per priorem praedictum dictum est, ct totics per illum responsum snbjunxit. Post lia^c prior S. MicJiacJ; ct respondei-nnt 7'u iJJum adjiiva ; et id semel per priorem est dictum, ct semel per illos rcsponsum, sicquc laudes continualiv prout infra S. GabricJ, S. RapJiaeJ, S. Joa/mcs Baptista, S. Petre, S. Paide, S. Andrea, S. SfepJiane, S. Laurcnti,
:

Angeli, se firmavit, et Judsei, qui ad inferiores merulas in angulo dicti castri versus
S.

plateam se cum ornatu et lege sua receperant, oblulerant papa; legem adorandam et honorandam verbis Hebraicis in lianc ferme sententiam papam acclamantes Bealissime j^ater. Nos viri
:

nostrffi supplicamus legem Mosaicam, ab omnipotenti Deo in monle Sinai pastori nostro Iraditam nobis confirmare et approbare dignemini,

Hebrnsi

nomine synagoga;

sanctitati vestrae, ut

qucmadmodum
vestra;

alii

summi

Pontilices sanctitatis

jirffidecessores

illam confirmarunt, et
:

S. Leo, S.
cia.

Grcfiori,

S.

NicoJac, S.

Bencdicte, S. Lii:

S. BasiJi, S. SaJ/a, S. Af/ncs, S. CxciJia,

Deinde
;

dixit

idem prior eadem voce

:

K/jric

eJeiso)i

et

illi

resjionderiint

Ki/rie eJeiso)). Suhilli

junxit [irior: K//ric eJcison, ot

Cliriste cJeison.
alii

respondcrnnt
,

ctiam
:

pra^dicti

Tandcm omnes, ot prior ct insimnl eadcm voce dixe-

riint Kyrie cJcison. Laudibus sic explclis, qua; diim dicerontur, jiapa scdit in solio siio, et cardinales ac pralati in suis locis cum milliris sedobant.
.j4.

approbarunt. Quibus respondit Pontifex Commendamus legem vestram autem observantiam et intollectum condcmnamus, quia quem venturum diciiis, Ecclesia docet et prsdicat venisse Dominum nestrum Jesum Christum .Et infra " Pervento ad altare majus, (nempe Basilics Lateranensis) pajia desccndit de sede, quam soldati irrumpentes, et lacerantes sibi vendicarunt, et genuflexus in faldistorio deposito regno
; :

oravit.
56.

Facta oratione, accepta mithra ascendit

Prior doinde etalii pra^dicti redieriint

:

ad loca sua
allnris in

vidclicet jirior ad

cornu Epistolaj
alii

scabello suo sedit,

in torra

et

siilidiaconus in loco solito dixit Epistolam, et

marmoream a tribuno paratam, ubi prior et canonici Lateranenses papam sedere fecerunt, quod facere videbantur, quo sic sedente, cardinales omnes elevarunt vocem dicentes Suscitaf de puJvere egead sedem eminentem
solito
:

post

eum

alius Gra?cam, etcontinuata est missa,

mim,

et

de stercore erigit paupere))i, ut sedeat cimi

rjJorise

ordine consueto papa celebrante niliil penitus immutato. Qua finita, papa in altari sine mitlira dedit bcncdictionem et non inanlgentiam. Dala in allari benedictione, papa retento pallio, ac omnibus aliis paramcntis reassumpsit mithram
prcliosain, cliirotliecas, et

principibus, et soJiimi

teneat.

Quo

facto,

Pontifex accepit de gremio domini Falconis theet saurarii sui tres pugillatas quaternorum denariorum minutorum successive, et inter populum projecit Argentum et awnmi non est milii, quod auteni habeo, Jioc tibi do. Accepit
:

annulum

Ponlifica-

lem, et alios annulos, et accessit sella portatiis sub baldacliino ad suggestum in loco bencdictionis jirceparatum , praiccdcntibus omnibus

deinde priorem et canonicos pra;fatos tantum, et non alios, ad pcdes osculandum, et non alios beneflciatos. Stans deposila mithra prope cru-

SIXTI IX

ANXrS ULTniUS.

CHRISTI 148'k

75

cem suam, quae per subdiaconum more solito coram eo retinebatur, [)opulo solemuiter beneSit nonvn Domini, etc. Erat autem liixit liicens ordinatum, quod papa ad Lateranum pervento
:

praefertur, accepit de

gremio domini Falconis

tlicsaurarii sui tres
ct
altcriiis
,

de

Siuilialdis

protonotarii

Iiugiliatos

carlenoriim

monetae

argenteae, quas populo projecit, dicens: Dispersit,

per scalam suam, quae ibi parata erat, de equo descenderet, et priores canonici I.aieranenses

dedit pauperibus, etc.

qui processionaliter ibidem aderant, cum superpeliciis et almuciis ipsum reciperent, et in scde

o9. Surgens deinde papa adhuc cinctus duclusfuitad Basilicam S. Laurentii sancta sanctorum appcllatam, in qua coram altari gcnu-

marmorea

stercoreacia

nuncupata

collo-

fiexus sine mitlira oravit

iii

faldistorio. Finita ora-

sedere videretur, ac deinde cardinales ipsum elevarent dicentes

carent, ut jacere potius

quam

tione,voIuit otferre superaltare,etnullus de suis cubiculariis pecuiiias secum habcntibiis aderat,

nei|ue tliesaurarius. Mutuavi
,

Sicut de piilvere, etc.

Argentum

et

aurum,

etc.

Pontifici

fiorenos
:

Tum
tabaf,

prior prcediclus crucem,

cardinali

quam manu

ges-

Mediolanensi archipresbytero Lateranensi, si interesset, alioquiu priori diaconorum cardinalium offerret, qui eam Pontiporrigeret osculandam, et inde eam ipsi fici
priori restitueret.

Bhenenses duos et unum ducatum plures mecum non habui, quos Pontifex [losuit super altare. Rediit Pontifex ati capellam S. Silvestri, in qua deposita sibi mitlira, zona, [lallio, planeta, annulis et chirotecis, accepto
[iluviali

et

cunt

Post hcPC prior ipse et canonici diEcce sacerdos magnus, etc. Benedictione per Ponlificem, ut supra, data, ascendit per Basilicam |irivdictam ad palatium Lateranense, et cum pcrvenisset ad primam aulam magnam, qucE aulaConcilii nuncupatur, positum fuit faldistorium ante gradus Inpidis, super (|uatuor
57.
:

I'

mithra, ac annulis reassumptis sedit in sede emiiienti ibidem in medio capelhc sibi parata

versus ad ostium illius quo sic sedente accesserunt singuli cardinales mithras ante se in
:

manibus [)ortantes, ct post eos eodem modo omnes pradati parali quibus singularitercorain
:

papa constitutis, papa presbyterium dedit singiilo cardinali duos ducatos et duos carlenos, et
cuilibet proclato

columnas
ubi papa
versis.

posili,

sedit

qui meusura Clirisli dicitur, renibus ad dictum lapidem

ducatum unum

et

unum

carle-

nnm

58. Interim

reverendissimus dominus car>>,

dinalis Novariensis subprior presbyterorum

el infra ,

voce,
illis

ad Pontificem versus fecit laudem alta quasi legendo dicens Exaudi Christe;
: :

respondentibus
voce
et

Domino

nostro Innocentio,

etc. tot

vicibus et eo ordine, ac de verbo ad vertono, prout prior

bum
dibus

decanorum

su-

pradictus in dicta Basilica S. Petri fecerat Laufinitis, pajia

ductus

est

ad portam capellfe

S. Silvestri, juxta

porphyreae nudse, portffi positam papa sedit, quasi jaceret, quo sic sedente, prior Lateranensis pradictus dedit
papa; ferulam in

quam positfe sunt duee sedes ad quarum primam a dextris

totidem etiam dabat cuilibet ex aliis officialibus, subdiaconis, auditoribiis, clericis camerae, auditoribus rotae, acolythis, etc. quos papa prius recipiebat de gremio [iraefati tliesaurariisui. Cardiiiales rece[ito presbyterio osculabantur manuin papiT capite inclinato stantes, [iraelali vero genuflexi osculabantur [ledein [lapae post subdiaconos inter auditores, (|uia iiiaijna conculcatio fuit. .\ccessi et ego ad ['oiilificein, qui mihi dedit ducatum unuin et carlenum iinum. Dato [iresbyterio pa[)a sic [laratiis ascendit ad palatium Lateranense . Caeterum i[isum Pontiflcio sigillo sententiam hanc insculpi vo;

manu

in

signum regiminis

et

correctionis, et claves ipsius Basilicae et Latera-

dendi

nensis palatii in significalionem potestalis clauet aperiendi, ligandi et solvendi. Poiitifex,

receptis, ut supra, ferula
et clavibus, surrexit

de sede prsfata,
dicta; portee, in

et

accessit ad aliam a sinistris

siniiliter sedit

qua

quasi jaceret,

luisse Ego autem in innocentia mea ingressus sum, redime me et miserere mei; ostendunt ipsius Diplomata '. 00. Innocendi litteree tum Encyclicee ad omnes principes, tum privatse ad regem Hungarum, ut Salutatus est arma in Turcas convertant. novus Pontifex ab Alfonso duce Calabriae, a Ferrariensi bello reverso, die vigesima Octobris, quem honorificenfissime exceptum refert Ms.
: ,

sicque sedens ferulam et claves priori praefato restituit. Qui prior deinde Pontiflci adhuc, ut prwfertur, sedenti sujira planetam cinxitzonam de serico rubeo cum bursa purpurea illi appendente, in qua erant
niodici valoris
:

Vaficani aucfor
ni;E

'.

diiiando, qui post

litfora

Admonitus autein est a FerMahometis II mortem Macedo*

infesfarat

^ Bajazethem

maximam
:

insfruere classem, ut Italiam

invaderet
'^

qua-

duodecim lapides pretiosi cum undecim sigillis, et nius-

mobrem

cho licet antiqui libri ponant pradicta fleri debere per [iriorem Basilica? S. Laurentii, quae
sancta sanctoruin
die, et
(iicitiir
:

tainen quia

illa lio-

Innocentius Encyclicis litteris principes omnes ad conferenda in communem liostem siibsidia, ne im[iaratos aggressus ipsos ojijiriperquc obtrifos Ifalos ad caeterarum meret ipsosque eam geiitiuin eversionem prosiliret
,
: '

Lateraneiisis Basilica

idem

sunt, et illu
lCil.
'

nullum priorem habet, [irffifata fiunt per priorem Lateranensem. Papa sedens amictus, ut

hlj.

an.

Ihiil. I.
|>.

j').

Bul. XL. p. 30S. elc.

'

Ibid.

' -Ms. arcli.

1.

Vat.

Sabel. dec. 10.

vii.

iiL'.

qiku. 111.

liin. lib.

brev.

76

SIXTI IV

AWTS

TLTIMUS.
0:2.

CHUISTI 1484.
l'ra;ter

ob causain oratoivs suos aniplissimis fretos niandalis ad Scdeni Apostolicam mitterejussit

'
:

bas Encyclicasad uuiversos

priii-

cipes missas litteras, aliis

eodem

die exaratis

lil.

"

Dilcclc

fili,

ctc.

Ex inclnsis
in
rcj^is

liis

littoralilii

Matlliiam Hungaria? regcm sollicitavit, ut oniisso bcllo .\ustriaco, victricia in Turcas signa convertcret ad

runi
nostri

cxcmplis tani cliarissimi

Fcrdiiiandi
.Sicili;B

Cliristo

ilhistris (jiiam

distrabendas eoruin vires pergeretque agcrc forlissimum dcfciisorcm Clirisfiani iinpe:

inay^iii

exKialc cx aliis
nius,

mai;istri, quod iiuiitJLiiii quoque (duribus locis accepividcrc poteril nobilitas tua, quam ma-

Kliodianoriiiii

rii,

rcligionisque atlilctam iiivictissimum.

Regi HungarisB.
Cliarissime in Cbristo
ifa
fili,

salutem,

etc.

ab immanissiinis Turcis pcricitluin modo ad\crsus Cbrislianos, prajscrtim Italos, immineat, (juodque
riiin
silis

gnum

Postcaquain, Altissimo

disp^uienfc, ad Ponti-

ficale fastigium, licet meritis

minus

sufficientes,

insatiabilis sit illorum

Barbarofacui-

perpctuo in sanyuincm (idcliiim iiostrorum

;

asceiidimus, pro veteri institutione nostra, zelo ac religione, ])aterno dciii^iue quod nobis pnc-

cui rei

si

non

[icr illos,

inquorum

cipue nunc incumbit

officio, niliil

magis animo

tate csl providere, statim occurralur, i^aulo [lost

periculum

crit,

ne insanabile vulnus istud

flat.

nostro insidet, nibil magis inba?ret cordi, nibilque aliud ])otius dies noctesque nobiscum cogi-

Ccnscmus ijritur, ut qiiaiito cclerius flcri possit, ex quo de rc communi totius Cbristianitatis agitur, etiam communiter boc negotium suscipiatur, ct niox reniedia qua-que

famus,

quam

ut pro Catliolica? fidci et reipublica;

opportuna

adlii-

nobis quanto majorc studio poterimus in animo est pro offlcio pastorali, et ciira Cliristiani ijregis nobis injuncta, paratique suinus pro exccutione sancti ipsius operis nihil, quod per nos fieri possit, omitlerc. Scrijjsimus boc codcm tcnore ad reliquos Cbri:

beantur

quod

facere

memorije praedecessorum nostrorum instituta, opitulanfe glorioso Dco, nefarium hoc el jampridcm ah omnihus deploratum, jamjamque cervicibus nostris, quod sine cordis amaritudine exprimere non
Cbrisfiana; salute, juxla sancfa;
Iiossunius,

imminens

excidii ct scrvilutis Chri-

tiaiios

potcnlatus ac

priiicii^es,

bortaiulo eos in

Domino, ut unusquisque pro virili parle esse bujus propositi velif, una consulere, ct ad effectum rei dcnique proccdere, ita quod rabies bujus immanissimi Turci confundatur et comprimatur. Tcmpus est enim, dilecte fili, ut non morenuir diutius ne idem bostis advenicus incautos et imparatos nos opprimat, quod idco
,

dicinuis per prffisentcs nobilitati tua;, bortantcs ipsaui cnixius, et requirenles in Domino, ut,

stianorum periculum, a Sffivissimis Qdei cominunibusbostibustotperannosmaximisChristianoi-Lini cladihus intenfatum excutere valcamus. Id aiitcm uf asscqui possimus, quanfum in lioc Pontificatus iiostri primordio licet, nihil intentatum rclinquimus, nec in futurum rclinquemus unquain, quominus hccc ignominia et labcs a Christiana republica deleatur. Pii bujus propositi ac desiderii nostri ardentissimi, quo etiam in minorihus constifuti peromnes a?latis nostrae gradus imhuti fuinms semper, locupletissimi testes nobis esse possunt cuin plures alii, tum
pra?cipue ac
plerique,

maxime

excellentiBe tuae oratores

prBPteritas

quod facere continuo Cliristianum principem decct, saluli scilicet populorum, et fldei rebus nunc maxime necessario tempore insistere,
eadcin faciat, disponaf^iiic sc alacritcr uiia cum aliis ad sauctum istud opus strenue prosequen-

cum quihus Chiislianorum

id
tihi
:

calamitates, et nisi
perfineret,

mature occurreretur, impeculiarifer

pendcntia pericula, quasi

dum. Quocirca
ficri, et

ut melius ac cilius possit hoc

te quoque subsidia simul conferanlur, oratores ad nos dedita opcra mittas

nccessaria abs

cum

[ileno et sufficienti mandato, oratoribus proxime ad nos venturis tuo nomine specialiter

sa?penumero deflevinuis itaenim et opinio qua?dam nostra jampridem invcterata, et rerum usus experienfiaijue ipsa quodammodo cdocti, existimaviinus, scniper inclytum Hungariae regnum, quasi ohicem qucnidam inurumque, ut ita loquamur, a divina providentia ad crudelissimorum bostiumimpetuscum ipsorum
ca?dihus et clade refardandos reprimendos(|ue
fuissc

ac |)lcnc coiuniittas, ut sinc ulteriori dilatione

concludere super prffimissis valeant, etconclusa flrnuire, ne tu in prnesenti necessitate minus circa rcm fidei fcrvcns, vel erga sanctam banc Scdem obsequens videarc, quam bacteuus fueInterim quoque nobilitas tua studium omne velil adjungerc, ut quanlum in se est, sublatis
ris.

disposifum.

Quod cum

tempore usu ipso prohatum

sit,

principe ac rege illi prsesidente, magistra experientia ipsa nos docuit

rentis tui,

esse omni maxime, te rerum omiiium

ita
:

nam

ciim

exemplo clarissinue ac siugularis memoria? pa-

ium etiam

pra^clara aaimi tui indole,

quibuscumque

pri^atis odiis et discordiis, po-

ac zelo fidei concitatus, statim a regni tui pri-

puli inter se pace fruantur,

tius praemissa exequi

quo liberius

et uni-

mordio hellum pro regno, patria

fidc Cliiistiaua,

ct

universa

omnes

pariter valeamiis.
1'oiifi-

Dat. Hoina" die xxi Noveinbris mcdi.xwiv,

ficatus noslri

ticos

partim contra Udci liostes ha^repartini conlra infideles magno animo

anno
(;3.

susccptum usque ad ha-c tempora cum hostium calamitate, summa^iue cuin gloriatua, et inchti
poA
eaimJ. E|i.

'

limoc.

lib.

biev. p.

et

Re^.

HungaricE regni existimatione gessisti adeo, ut

SIXTI IV

ANNUS ULTIMUS.

CHRISTI 1484.

77

qnocaiTKjue terrarum Christianae reipubliciB nomen pervagetur, te quoque pro ejus salute taiiquam invictum pugilem et excubasse contra, et in pr;esenti excubare omncs iiitellij,Mnt. 63. Quapropter te quia semper in minoribusetcoriie et aiiimo gessimus, in prcesentiarum
pro pastoralis
ofticii

favente inca'ptis nostris glorioso Deo, inveniri possiiit quod ut assequi possimus, quantum
:

erit in nobis,

die XXI

nunqiiam (l(H'rimus. Dalum Iloiuic Novembr. mcdixxxin, l'ontificalus noslri

Valachia vastata, liJiodus discrlmini ex-

anno

Ok

nostri debito facere

potnimus, quominus paternam lianc benevolentiam erjfa te, liujusque sanctsc Sedis, tibi ssGpe alias perspectam, et cognitam per litteras hujuscemodi significaremus excellentiiB tuoe quam hortamur, rogamus, et per viscera misericordia; Domini nostri Jesu Chrisli obsecramus, et obtestamur in Doinino, ut quod ab ineunte setale cum summa el immortali laude in perse(|uendis hostibus et tutanda religione hactenus fecit excellentia tua, nunc cum et gloria et rebus geslis, ac existimatione, a;tatisque
:

non nostram

posita ct Sicilia pcriclitata.

Quod spectat ad Turcicas in Valachiam ac Moldaviam irruptiones, subactasque bello urbes, de (luibus memoratPontifex, refert Michovias', Rajazelhem, duni
a suis excitatum exercitum duxisse in Ressarabiam, et Kiliam Rialogrodumque urbes expugnasse additque Croinerus -, Stephanum palalinum imparem viribus ad aspera montibus silvis()ue obsita loca se subduxisse, omnemque regionem late hoc et proxiino anno evastatam, ciijiis belli causas allert
:

voluiitatibus indulgebat,

Turcograecffi

historia;

auctor,

nimirum

illafas

maturioris accessione universse Christianoe reipublic?e judicio tloreat, in religioso ac sancto

proposito suo majore, (luam unquam antea, desiderio perseveret, plurisque facere velit periclitanlis
fidei

antea a Stephano Turcis clades Rajazethem ul Altero, in(|uit, anno imperii cisci voluisse ^
:

que

alias a

Catliolic;e causam, quam quascumnequissimo ipsius fldei hoste condi-

tiones forsan oblatas;

quanquam enim
et

et invic-

tum animi

tui

robur,

constantia singularis,
flagrasti ardor, ac

Moldovalachiam copias sultanus duxit cepit oppida Ciliam, Asprocaslrum et alia inde quid(juid virorum foeminarumque cepit in urbein traduxit. Causa liujus expedilionis erat, quod superior Moidaviae princeps sultano Mecliinet;B bellum feccrat, in (|uo victoria [lotilus
in
: ,

fideique tuendse,

quo semper

magiium Turcarum numerum

prudentia excellentia; tu;e nobis jam pridem perspecta sint tamen propter ea, qua? de expugnationibus quorumdam Valachi;e super Da;

deleverat. Hinc causa accepta Rajazetes ab urbe contra euin

movit, hujusmodique maleficia regioni intulit. Sed ad PannonicTiregem redeamus, quein Ronfi-

proxime fuerunt, et quai idein Rhodiani scribunt se aTurco litteras recepisse, quibus exi^resse affirmat, se ituruin iii expeditionem, noii tainen ad eorum damna, et charissimus inChristo filius noster Ferdinandus
allata

nubium, nova

nius

ait,

jam

ante

cum Turca

inducias, nulla

socii Mysiae inferioris dynast;e

mentione facta, pe[)igisse; rogatum(|ue ut Acliileia>, vulgo Chedictae,et Nestoralbae obsidione pressis

liiB

opem

ferret,

comparasse exercitum, sed

et

ita lente, ut

rex Sicilia; de

illius ap[>aratu
;it(|ue

qui

sit

apiid

antequam Varadinum versus

de Achileia

castra moverentur

.VpoUoniam
lirmant,
i|uod

signilicat,

idein Ragiisa>i afluto tiinere atque

re ipsa, id

cogimur etiam
iie

in

prospicere,

perfidissimi hostes

omnes jampridem

sciunt, experti

excel-

lentiam scilicet tuain ad eorum impetus reprimendos plurimum omnium posse, consuelis
artibus et iniiata calliditate ali(|uid nioliri co-

nentnr, quod sanctmn islud propositum tuuin aliqua ex parte retardari per ipsorum
p(dlicitationes valeat. Confidas
falsas

autem in Doinino el Altissimi dextera, quod quemadiiiodum ante hoc tempus felix successus ex spurcissimorum hostium clade excellentiam tuam apud omnes
nationes clarain fecit et gloriosam,
ita in

Nestoralba jam actum nunliatuin sit. Non ille ullra progressus est, ut amissas urbes ex Mahumelica tyrannide erutas Christiano restilueret imperio, sed majori in consorlem Cliristianae lldei, quam Turcain ardens odio, bellum Auslriacum, quod ob Turcicam irruptionem intermittere, motis Cornamburgo castris, nohiit, nuijori molilione ursit, nec Ponlifici preces superioribus fusac litteris illuin ad recuperanda amissa permovere [lotuerunt; ([uiiiimo in Vieii-

nenses iinpetus verlit

quod bellum describit

poste-

rum omni

felicitate

auclam clariorem

gloriosio-

remque quotidie efficiet. i\os autein pro fidei orthodoxs, quod videmus, periculo, et officii nostri pastoralis ratione una cum venerabilibus
fratribus nostris S. R. E. cardinalibus inteiea

pluribus Ronfinius. 63. At Stephanus Valachia! princeps fide et clientela regiae liungaricae destitutus, cuni furentes Turcas solus retundere non posset, ad Casimiruin Polonis regein confugit ^ illique clienlclarem fidem addixit, ut Polonicis arinis principatum recuperaret, de quo proximo anno dicetur. Quamvis vero Turcas ex agris disjiulerit,

dabimus omnein nperam,

rum
sitis,

ut Italia\ ac finitimaproviiRijinim primiim, deinde ca;teroruni

in traiiquilliore statu dispofidei

Kiliain tameii et
potiiil,

Rialogrodum recu|ierare
urbibus Rajazetliem

iiuii((uain

([uibiis

polenlaluum rcbtis
tandffi ac

ante oinnia de ralione

Catholica'

tii'

Micliov.
*

I.

IV. c. 7:i.
i.
1.

defendendaj ali(|ua opporluna media,

Bonliii. dec.

vi.

Ciom.
^

1.
I.

xxix.

'

Turcogr.

I.

i.

Croiii.

xxix.

78
cfiani
caiitc

SIXTI IV AXNL'S ULTIMUS.

CHRISTI 148A.
parare, nec credas

tum

iiotiliiin

scriliit

Mioliovias

'.

Siiriiifi-

fesfiiiet

vicinifafem
cogitet

isfius
illi

porro haiu' Moliiavicaiii cladcni Sciii Apostolicse principe Ktiodiorum eqnilnin. admonentcqnc pra'tcr tcrrcslrcni cxercitum, ctiam valiitissiinam classcm a Bajazctc instrui, rcscripsit Innoccntius incnmliere se ad dccerncndam in intcrca sspvuni liostcm sacrain expcditioncm consuhiit Hliodio, ut adversns Turcicos dolos
:

insuiu", rcligionisijuc liiijus asiiectum jiarva

cssc incitamcnla
(|iiii)iis

quare

te

omnibus,

possif, inodis dcci|)crc,

improvisumque

oppiimcrc, idcirco priidciitcr feceris, si vacaris circadefciisioncm isfius insula>, civitatem istam Kliodi bcne munieris, cl insiiper omne studium
adhilnicris,
iie sul)

amicitiic et blandifiarum spe-

inircntibusprffsidiissccommunirct, iic(|uc cnim (idendum liosli, qui Cliristiano cruore cxpleri

non posset dum eniin lios armis op[)rimcbat, alios circumvcnirc dolo nitchatur, Kliodiorumque equitum, a quibus Zizimus Iraler in custo;

dia tencbatur in Galliis, magistrum variis Icnociniis sibi dcvincirc conabatiir, ne a Zizimo

I)af. Komrc die xxx Novembris .mcdlxxxiv, Ponfificatus nostri anno . 67. Iiivasit efiam Turcicus terror Siciiiic insulam ciijus imperium tcnebat Fcrdinandus .\ragonum et Casfcliaj rex, quem de fanto discrimine certiorem fecit Innocentius potifum

cie incaiifus

opprimarc.

'

Asia et Gra^cia

barbarum jam

vircs in Siciliam
:

Christianorum
everteretur.

principum

subsidiis

imperio

66.
<(

etc. Grave ac molestum nuntium nobis tnlerunt eae litterae, quas nupcr dc victoria contra .Moldavos tiabita per immanissimum Turchuin et de novissimis illius apparatibus abs te missas vidimus, qucC vera esse credimus, quoniam ex aliis tam cha-

Dilccte

Magistro Rliodi. salutcm, fili,

afque Italiam cffunderc medifari elatum reportata ex Hungaris, quibus Achileiam et Nestoralbam, uti ante diximus, eripuerat, vicforia magis

ncque Ecciesiasficas vires tantse iMahometanorum potentiffi pares esse posse, nisi arma reges sociarinf urgeri porro a Mauris Bajazetem ad invadendam Siciliam, duce, milite armisque imparatam. Regibus Hispania\
insoicscere
, :

rissimi in Cliristo
li, etc.
regis,

filii

nostri ^"erdinandi Sici-

Charissimi

in

Ciirisfo

fiiii

nostri,

saln-

quam plurimorum

ex

eadem

modo simili nuntiata percepimus, nec dubitamus quin idcm tyrannus superbia victorise Iiujus
majora concipial animo, crudelitatemque paternam apud immanes iilas ferasque geninflatus
tes velit a>quare
:

fem, etc. Ex harum exemplis, quae his indusa mittimus, intelligent majcsfates vestrffi, quo in
pcriculo sil res Clirisfiana, nisi celeriter et opportune magnis Turcorum apparatibus occurratur. Mulfa hacfcnus fortasse Christianorum principum animos retardare potuerunl, quod immanissinius hosfis cum rcmotis nationibus bclium gerebaf, quod milifem classi et terrestri excrcitui non ita idoneum habebat, quod ex rcgno Hungaria' magniim fere qnotannis illi
viiinus inttigebatur,
iliius
qiia^

soiliciti

propterea

sumus

ve-

hementer, totisque diebus angimur cogifantcs, quo pacto conatibus rabidi canis ipsius possimus obsistere. Scripsimus, iis statim auditis nuntiis, ad Ifaliap ct Christianorum cactcros principes, monenfes eos quam grave iiericulum immineat, quamque celeriter opus sit huic malo, antequam
fiat

omnia

faciebant,

ul

impetus minus

fortasse,

quam sequum

robuslius,

providere,

communiter
,

hortati

dcnique suinus uniimquemque ut orafores mittere cum plenis mandatis velint, cum quibus de summa totius negofii possif concludi, et ab ipsius suifani impcfu salvari Chrisfiana respublica. Speramus eorum quemlibet pro virili parte non defufurum fam sancfo negotio, quod ideo significandum duximus fibi, ut intciiigas

erat, testiniaretur, sperareturque futurnm aliquando, uf fruculenfissiini hostis temeritas publico Christianorum bello reprimeretur, ne majoribiis aucfus viribus majora in dies auderet at longe aliter cvenisse videmus. Occupatis,

immanissimus

hostis, Asiae, et Graeciae civitati-

bus, quae nobis adversus

eum

antea propugna-

cula fuerant, Christianisque inter se dissidentibus, et alienam calamifatcm

liam(|ue

rem
bet,

ef Clirisfianorum salufem, sicuf denobis maxime esse cordi, dcnique ut te paterne moneamus diligenfer cavere vicini serpcntis insidias, qui licct inuneribus, lifleris ac nunfiis assidue biandiaftir tibi, ef sui doininii aliquando pafrem, aliquando amicum fe appcllet, tamcn nuila alia de caiisa fidcm sibi in parvis Iiujusmodi quicrit adstruere, nisi ut cum operaj pretium sit, cum mercede raagna fallat. l'otes cognoscerc (juanfa sit cjusdem sumini
fidei,

non curanfibus,

jani propiora invadcre medifatur, Italiam, Siciiiiius tendunt apparatusque robusfiorem quam nunqiiam iiabuerit, exercitum possidet, scicnlia rei iniiifaris etlongo beiiandi usu perilissimum. .\ccedif, quod parfa nuper adversus Hungaros vicforia majores illi animos [iraesfat ad omnia quaeque aggrediendum. Itaque, filii, non est par fcinporum cum liosfc coiiditio qua' prius quoliijic ialiiliir Ciiristiana rciigio, (juofidic augc:

animo versat huc omnes

:

cogilafiis

labics advcrsiis Ciiristiaiios, cuin \ix uim coiifeclo bcllo adeo sif in sanguinem fidLiiuiu no-

tur illius

|)otciilia

videinus [iciicuiuin a|)pro:

stroriim

debacchafus
T.i.

aliud

quoqiu'

iikiJiis

|)iii(|iiarc, ct

ex ditiliinio soiniio iion cxcifamur

'

.Michov. sup. c.

liiucic.

lib.

biev. an.

1.

p. 64.

SIXTI IV

ANNUS ULTIMUS.
rci

CIIRISTI

I485l.

r^

Deuin testamiir in liis Poiitificatus nnslri primordiis, ad quem, meritis licet insufficienlii)us, placuit divinaj pielati nos provciiere, niiiil aliud nos dies noctesfiue co^itare, (]uam quomodo immanissimo bariiarorum furori in tempore resistatur. Hfec nos pcrpeluo aufjit sollicitudo, sed quam opcm liffic cura assidue nol)is insidet possit in tanto rerum discrimine Apol^ropstare stolica Sedes, qua; vix littora terrarum suarum communi huic periculo exposita tutari potest, credimus unumciuemque considcrare. Opus est Christianorum principum pra>sidio et consilio ad omnes scrihimus, imminentia pericula proponimus, nisi quam primum subveniatur, de Catholica lide aclum esse edocemus. 68. Verum ad vos praecipue visum est orationem nostram convertcre, quii)us a natura insitum est pro gloria Dei adversus infideles forliclasse ctarmis virisqueadmodum ter pugnare prffstatis ct monere vos debet plurimum nobi:

posset,
die XXI

neccssitatcm, qua", ut videlis, iiiajor essc non cxpeditionem ordinare. Datum Roma'

NovcmbrisMCDLXXxiv, Pontificatus nostri

.

anno

f)9.

sidiis mitniri ju/jct Pon/ifex.

Siciliam et /il/ora rer/ni Neapo/i/ani pro'Ncque his conten-

tus

qui Innocenlius cardinalem Toletanum summa in Castellana aulagratia pollebat, cujusquc consiliis Christiana res in His|iania amplificabatur, dare operamjussit ',utad infringendos
,

Turcarum conatusHispanusrex
fortissimis prjcsidiis

"

Sicilia;

insulam

muniret

Cardinali Toletano.
Difficileestpra^parationis hujus

nov consirsum posse discernere, quoiiiam Turci in suis rebus callidissiini sunt, et simulare adeo no-

lissima Sicilije insula manifestis periculis exposita,

qua

si

barbarus hostis (quod Deus avertat)

:

potiatur, quid de reliquis rcgiiis vestris

sit,

considerate

futurum hanc ilium invadere statuisse

unam in partem minantes, in improvisosquc semper adorianalteram sed parare haec tur, quos qucErunt opprimere ipsum inaxime dubitamus contra Italiam, quod et illi perpetuo magis infcnsa extilit, et inagis est ad petendum vicina. Prailerea sunt ejus quoque naturfe Turci, ut semel victos non cessent lacessere, quos vero fuisse senserint alirunt, ut sffipius
feriant.
:

ex pluribus locis compertum iiabemus. Ducitur ea opporlunitatc, quod insulam intelligit armis macliinisque nudatam, pecuniis exhaustam, civitates et loca

quando victores, non sinant quicscere. Transitum istuin Italia}, qucm patcr ille perfidus olim
fecit,

hic

filius

marilima sine munitionibus

in-

a;quasse paternam apud

ut forsan tentare conabitur immanes illas gentes

; :

custodita: deinde, eain potestatemredacta, videt faciliorem sihi futuram essc Itnli oppugnatio-

videatur audaciam

nem. Rogamus

vos, charissimi
:

filii,

ut ha?c dili:

non loquimur temcre habel ad hfec soUicilatorcs Mauros, qui a?quo animo pati non possunt majestates vestras eogcnter consideretis

rum

geiitem bello perscqui

Bellica adversus
pluri-

Mauros Granatenses Ferdinandi facinora

:

bus describit Mariana '. Advcrtite ad insulam illam animiim cogitale quanti momenti sil et vobis et Italis. Curate, ut quamprimum opportuna loca muniantur, arma subministrcntur, prfEsidia disponantur, educite classem, quaiu maxime potesiis, ntimerosam, qua Dei gratia plurimum valetis, ex qua fiet, ut neduin damna inferre, sed nc quidem progredi audebit non est amplius cunctandum potuimus hactenus impune desides esse, quod periculum longius erat, non poterimus amplius, cuin hostem in foribus habeamus ad radicem securis posita
: : :

qua; res quanlo illi potissime animato et arinalo facilior esset, tanto magis remedio celeriori prajsentique indiget, ne per socordiam aut ignaviain majora illi commoda occasionesque malefaciendi praistentur. 70. " Scripsimus ad Italia; Christianorumque cffiteros princi[)cs, hortautes eos, ut commune Chrislianilatisopusac defensionem velint unanimi voto suscipere, et suis ad nos venturis oratoribus pro conclusione desuper necessaria speramus unuinfacienda mandata tradere
:

quemque
viribus
faluin

tain sancto ac neccssario negotio pro

non defuturum. Monuiinus insuper pra?charissimum in Christo fllium nostriim Ferdinandum, ut, quod facere ad ipsum pcrlinet,

regnuin

scilicet ilhid tutari Turcis opposi-

tum

diligenter efficiat;

ad

retardandos enim

ipsius iinpii canis rahidos impetus nulla inajor

est ratio,

quani

si

senserit Christianos

commu-

niter et privatim

est,

incauti

opprimcmur,

nisi in

teinporenosinel

remque

fortiter

ad se tuendos paratos esse, acprudenter obsistendo gerere.

excitaverimus. Ut id faciatis,

immortalis gloria, frtate florentes imperio potentissimos secutura est, dehet vos inonere, sed reruin vestrarum
,

non solum qufe vos animo excelsos

filii,

salus, elnecessitas ipsa, quae, ut videtis,

in loco est, ut evitari

eojam

nerabilis fraler

non possit. Super his veAngelus episcopus Suessanus

Sed cum de partihus tolius Italia; non inferior nec ignohilior sit Siciliae insula, quam si forte idein Turcus, sicuti ad explorandum qusque sollicitus est, sciens esse prssidiis et arinis nudatain invaderet, sedemque ihi ad inaria infestanda percominodain classefirmaret, illincnon
sine

magno

totius Chrislianitatis labore posset

in

nuntius et oralor nosler erit cum majestatibus vestris, quem placeat benigne audire, et juxta
>xv.

expelli; circumspectionem tuain hortamur

Doinino, ut

cum
aii.

charissimis

islis

in

Christo

'

Mai'. liiil. icr.

1.

Iiiiioc. lib.

brev.

1.

|i.

5G.

80
filiis

SIXTI lY
noslris

ANNUS ULTIMUS.
ilohoat
,

CHRISTI 1484.
monoinus,
iit

rogihns soriosiMs

loi|ui

(Itiani |iatorno

tanto

magis neces-

mafrnitiitlinonKiiie |ioriculi liujns cx|>onons, instaiitcr

sariis
isliid

provisionihus

iiivigilot,

quaiito rogiium

liortctur ct

moncat nominc nostro, nt

ipsius liostis invasionihus ot pcriculis cx:

consitiorarc ista matiirins vciint, ct quanto citius liori possit, circa provisionoin Sicilia^ i|isius

positum est
qtia; illi

non

erit
si

illi

potoiulam aditus,
opposita

soiisorit

incumhcre,
cavcniio,
:

liuic floni(|ue

majori iiicondio pra;fiat,

est,

facilis ad Italiam majostatom luam, opportunis in locis prai:

tam

antequam propins

liilijfenter

oc-

munitam
ot iiohis

esse, ac praesidia dehita parasse

loois nostris

quod

currant unum oiiiin iiiio(l(iiio maliim nascons facile opprimilur, iiivetcratum voro lit plcrumqnc robustius non crit certe minor regibus
:

ipsis laus ot gloria pcr (lofonsionem Sicilia; se-

maritimis facero convenil, iil niliil omittamtis, (|ti0(l ad iiropulsandum immanissimi liostis im|)ctum possit pertinere. Dat. Bomae die xxi Novoinhris mcdlxxxiv, Pontiiii

cnra niaria porlus^iue

reddere,
nantiir,

tot

(lliristianorum salvos

ficatus nostri

anno

quam (111(1(1 nunc laboribus tanlis coBa'ticorum scilicel hoilnm conficcro, in qiioquidom, licet suorum praidecessorum gloriam excesserint, ad ea loca penetrantes, quic nulli ipsorum principum inspicere prius licuctanto forvontiores in fidei rchus rit, lamon alliletaE videbuntur, si illud bcllum prosequcn-

monitus per Rhodiorum maf/istrum dc foederc inter principes inito, dexteram S. Joannis liaplistx in signum paci/ki animi ad Dum ila de instruendo bellico eum mitlit. apparatii urgchantur consilia, tentatum est an Baja/ctlies doliniri, atque a hello retardari posInnocentius namque ac Fcrdinandus Neaset
72. Bajazetlms,

quoquc majori, uldecet, prospexerint non enim sine diminutione Kstimalionis ifisorum regum fierot, si in uno loco acquirentos
les, liuic

politanus rex

Pctrum.Vmbussonium Rliodiorum

alibi

sulre Siciliae,

perderent; debilitatem namque ipsius inetfacilem ad eam aditum non sine

equituin supremum magistrum, non minus prudenti laude, quam lei militaris gloria praestantein rogarunt, ut suam apud illum ea in re

auctorllatem adbiberet

qui

jam ante misso

causa veremur. Quare in oxponondis prixmissis efficacilerqne suadendis abs te fieri diligeatiam exactam requirimus. Nos quod ad negotium fidei et defonsionem Cliristianorum bene gerendamperlinct, parati crimus scmpertotis viribus
nostris efficere.

oratore, Turcica^ lingua peritissimo, Bajazetliom

monuerat, Cliristianos principes in eum arinorum foedere conjunctum iri, atque illius fratrem Zizimum vi ot armis in imperium Turcicum invecturos, si cuipiain Cliristiano principi hellum
inferret
:

Datum Roma!

die

xx Novembris

tuin

profossus erat,

sancitas
si

antea

MCDLXXXiv, Ponlificat. nostri an. i . similiter Nea71. Insequenti die incitavit politanum regem, a (luo de Turcarum in Apol'

cum
fhes

ipso concordia; leges violari,

classem ex
Bajaze-

Ilcllcsponto educeret. Quibus auditis,

loniffi

pnrtu aliisque oris marilimo a[i|)aralu edoctus fuerat, ut eo majori contcntionc ad

arces
lit-

damnavil belliconsilia, neCbristlanosreges ad opponendum sihi Zizimum a?niulum imperii

incitaret, ac Petro
ipsi significavit,

se ejus pre-

tuendum regnum, communiendasque

toreas incumberet, nec facilem In Italiam adilum Barbaris patere posse, si necessaria ad

comprimendos eorum impetus pararentur Non diffidimus, quod si eadem apud omnes circa rem fidoi sollicitudo fuerit, qua; esse de:

cibus adductum hellum intermisisse, quin etiani cumque ornare illum muneribus constituit nulliim dignius liaberet quam doxteram S. Joannis Baptista; (1), qua Cbristus Baptismo ablutus
,

fucrat,

quamque MahometesTurcarum
intulerat,

princeps

ex sacrario Conslantinopolitana! Basilicae in Ibe-

behit, quin ah ipsiusTurci conatibus respublica Cliristiana

et Italia

saurum regiuin

ipsam dono eidem

fuit,

defendi possint

id

quoque

equitum magistro
Iraditione

misit. Institutum deinde de

per pra?sentes dicimus majestati tuEC, quamlicet non dubitemus pro sua singulari prudentia considerare, contra

verilate sacri pignoris

examen

ac

majorum

quos potissimum haec Tiircus quod ad defensionem istius rcgni pertineat, tamen quia majeslatom tuam praecipuo cordis affectu prosequimur
paret, et nibil omitlere,
'

dignissiinorum testimonio veritas comprobata atque illustrata est, cujus historiam Guillelmus, Caturcensiseques, Latino sermone conscripsit, quae paucis delibanda visa
fideque
est.

73.
Innoc.
lib. Iirev.

an. 1. p. 59.

num

in

Narrat itaque sacrosanctam illam niatcmplo Constantinopolitano S. Joanni

(1)

Maniis dexlerjc S. Joannis Bapliste Melii.ensibus equilibiis a Bajazete Tnic;iium imperalorc dono dalrc sincorilatem

plures defen-

derunl, sed omnium novissimus P. Sebastianus Pauii Luceusis, Congregationis iiieai decus e.ximiiim, in .Vdootatione ad tomiim ii Codicis Mclilcnsis pag. 554, quKstionem illam cxcussit, et pro .Melilcnsibus dccidit. Rem ille totam conlkit probans Rufiui Hist. Eccles. lib. i.
fap. 2S aucloritate, sacra Joannis Baplista; lipsana,
fuerint intaclae. Id vero de Prscursoris asserla. Porro
Anliocliia,
ita

quidem ab ethnicis

Pal.Tslinis cxustas
a

fnisse. ut aliqua; tanien

portiones

siipcr-

scriplor

ille

lestatur

manu affirmandum esse indical vetus tradilio cetate sua, nempe sub Constantino et Romano
ad

Theodoio Di.iphnola. decinii s.Tculi scriplore, imperatoribus, sacram illam Prreciirsoris manum
u^^que

qno illam

transferri jusseiat Juslinianus, Constantinopolim rciluclam fiiisse. Ibi vero facili negotio servari potuit

ad

ea

(cmpora, quibus nrbs Gricis erepta transivit ad Turcas, qui dein

omplissima eruditione ornat et fiilcit P. Pauli, nunc faciliores conccdant, vel saltem permittant.

Rajajotbem

usqiie

silii

relincniiam illam

censiieiiiil.

H.xc

omnia

ciijus labur id oblinuit,

ut decus illud

quod .Melitensibus equitibus iuvidissent erudili, Maksi.

sixTi
sacro a .lustiuiano
iiniioralori'.

IV

AXNTs

rr/n.Mrs.
aniii-;
iiiiiiis
i'l

ciiRrs-i

1484.
aliisiiiie iiclamlis

81
su-

cpcliticalo

conjurafioniliiis,

quingentis, et eo amplius

asservatani cultam-

pcrstitiis et sorlilegiis, exccssibus,

ct delictis,

criminibus

quc

fuisse, a

Gra-cisautem scriptoribus nccnon

iniillorum parfus,

Iradilione conlirinari, S. l^ucam evaiigelistam,

S. .loannis Baptist;e

terra! friiges,viiicariim uvas,

animalium fcefiis, etarborum friicfus,

reliquiarum ciipidum, illam corpore avulsisse. quoil Seliastia; iiiter Hely et Abdiam a discipulis sepulcbro conliitiim fuerat, deinde Antiociiiam transtulisse
e\ reliqiio
:

lialiitam

autem

a Cbristi fidelibus

magna

in ve-

ncratione, ingentia(|ue ad iliam patrata miracula, atque in |irimis

draconem immanem,

cui

puella tJiristiaiia devoranda objecla fuerat, particula digili

praecursoris in os injecta, repenfe

:

o\tincfum corruisse
si

consuevisse ctiam sacram

iiianiim siiigulis aiinis ostendi a patriarcba, ac,

fopcundus annus futurus esset, cxporrectam videri si vero stcrilis, in pugnum confractam i|uo miraciibi (liiristiana religio in iis oris contirmata cflloruit. Kjus vero faina [lermofus Constantinus li Oricnfis imperafor, sacrique |iignoris babeiidi ciipiiius, .lniii diaconi Antiocbeiii asfu ct opera, (kinstantinopolim defercndum curavit, atque in monasterio S. .loannis solemni pompa coUocavit cujus translafionis fesfivilas in ea Ecclesia annis singulis celebrabatur. Po;

bomiucs, miilicres, juinenta, [iccora, diversorum generiim animalia, vineas qiioque, pomaria, prala, pascua, blaila, frumenta, et alia ternr lcgumina perirc, sulfocari et cxfingui faccrc et iirocurare, ipsaquc liomines, mulieres, jumenla, pecora, pccudes et auimalia diris tam infrinsecis quain exfrinsecis doloribus et formentis afficere et excriiciarc, ac eosdcin bomines, nc gignere, et muliercs, ne viris actiis conjiigales reddere valeant, iinpedire fidcm pra'lerea ipsam, qiiani in sacri susceplione Baptismi susceperunt, orc sacriiiecnon
liecudes, ct alia
;

lego alinegare, aliaqiie

quamplurima nefanda,
iiiimaiii

excessus et crimina, iiisfiganfc

in

gcncris

inimico, committcre etperpefrarc iion vorcntiir,

animarum

siiariim pcriciiliim, diviii.c majc-

stafis otlcnsani, ac periiiciiisiiiii

scandalum pliirimoriim,

ctc.

rxcmpiiim, et Dafa impcria

.Vddit

Ilenrico Institori ct .lacobo Sprciigcro, ut Gcr-

inaniam ab ca pcsfe vindicareiit.

tius

titus

demum Mabometcs

II

Constantinojioli, ar-

cano Xuininis consilio eaindeni S. Joannis l'.aplistffi manuin, tuin aliqua Dominica^ passionis instrumcnta, jiimirum spongiam, arundincin, et ferrum lancetT ex codcm teinplo una cum sacris aliis reliijuiis ct ornamentis in rcgium tlicsaurum ailerri jusserat. Ut vero ferrum lanBaja/elbes Innoccntio VIII transmiserit suo loco dicetur luinc reliqua biijusanni proceai
,
;

InnocenPrfcdicatorum in supcriori .Vlemannia sacra? fidci ccnsorem, uecnou .lacolnim Sprengcr in Rbcnanis provinciis, dum adversus cjusinodi pestilcnfes liomincs judiciariam scverifalem adbibebanf, a noiinullis fiiissc impeditos eo colore ct fuco, quod loca exprcssis nominibus non desiguarcnlur, in

Henricum

lustiforis Ordinis

(|iiibus
tifex

vero,

ea auctoritate judiciaria valcrent Ponut suo munerc defungi pergcrent

:

cdixit,
(lata,

alquc episcopo .Vrgenlinensi dedit man-

sequamur.
74.

Fascinariorum

flagitifi.

Xnn

ut omnes, qui peragenda! in

obsistercnt,

magos

ccn-

modo

paesl,

siirre

nuUo discriminc
;

aiictorilatc

lain

Cbriffiana rcligio a Turcis oppugnata

.Vpostolica rcpriinerct, siibdciis

rctica^ [iravitatis,

.Ne

labes Wx-

scd etiam daMnonuin iusidiis a magis,

quorum

ingens numerus pullularat in Germania, fcedaque adeo eranf illorum opera, ut ad eoruin mentionein auiiiius perborrescat ac licet in:

modi

in

aliorumqiic cxccssiium liujusperniciem aliorum innoccntium sua

credibilia videantur,

tamen Inoocentii teslimo;

nio fiunt perspicua

Iiisque similia jain ante

in
:

sicpius detecta, atque aiiimadversum

riiin

taiito-

flagitiorum patratores vidiinus

ad quae

exscindcnda Pontifex fidei censores amplissima aucforitafe, quam nonmilli labefacfare nisi
eranf, fiilcivit
<i
'

vcnena dilTundat. Itat. Rom;e a[iiiil S. Pctrum anno Incarnafionis Dominica^ mcdlxxxiv, IV nou. Decembris, Pontificatus nostri aiino . Exerciicre Ilcuriciis Insfifor ac .lacobus Sprcngcnis inagno iiictatis ardore ccnsuram lidci, ac doctrina' eximia moiuimenta rcliquere. 7-"). i\ec vana iiarrari a PoiififlciMle iiicubis ct succubis dicinonilius inagos fivda illiisionc contaminantibus demonstrant (jikc biciinio
i
,

Ad futuram

rci

meinoriain.
iiio-

jiroximc
salutis
et

cvolufo
'

in

Scotia vcrbis
:

configissc
.<

scriliit

Niipcr ad noslrum, non sine ingcnti

Ilcctor Boetius

iiiscc

.Viuio Clirisliana)

lestia, pervenit
tibiis

tina,

auditum, quod in nonnullis parAlemaniEC superioris, necnon in MagunColoniensi, Trevircnsi, Salzeburgensi et

civitatibus, terris, iocis et
ufriiisiiue

sexto supra octogesimum miUesimum quadringentesimum, navigantibus c Pliortea

est vis, ut velis,

lestuario negotiatiouis causa in I'Taiidriam fiiifa

Bremeusi provinciis,
sona?, proprite salutis

ventorum oborta

malo, arma-

dioecesibus quam|ilurcs
tUolica deviantes,

sexus peret a fide

immemores,

Ca-

mentisciue ruptis, navi(|uc foedc iiifcr tumcnfes undas jactata, certissiinam mortcm cuncfi cxlicctarent, navicularius

cum da^monibus

incubis et

tantam atque insolitam

succubis abuli, ac suis incantationibus, carmiDill. lo.

A.N.N.

acris incleinenfiam co temiiore dcmiratus isu-

Lili.

T.

an.

1.

sign.

nnni. I91S. p. iOj.

Boet.

Iiist,

Scotor.

1.

viii

TO.MCS

.\.\.\.

li.U.N.

.\l.

82
herat oiiim
fi(lL<ri,

SIXTI IV
snlsliliiim
.Ksliviim'

ANNTS
cnm
id

ri.TIMlS.

CIIRISTI

'iS'i.

non

011111 iioctii,

iiitcrdiu

nonminqnam

coiivenisse

soil

maiornm liaMnonnm.
iiifesli,

(ini

iiominilpns

uii(i('\ciiissct

(]uovcabiissolnosciro se ros]iondit.

scmper

siiiit

insidiis mafinis tribucrct,

clamoiiiiiij rcddita cst vo.\ ox inia iiavi iinili(>ris

sc niisorc iiunsantis, (jnod incnlio daMiioni liu-

ralius
(]ui

Parcntcs lamctsi fili;c parum crederent, accurcm advcrtcnfcs consilio (jiiis essct,
gnat;c cxpugnassct pudioitiam exjilorandi,
jiost

inana sub cffisiie, qiiocnin pcr innltos anfcactos annos lialmissct consnclndincm, jam tiim fnismari oi;.m) cclcsct comniivla, ct ab co snlKula rins sc tradcndam. iit i|isa pcrcuntc, (]iia' tanti mali immincntis causam |ir;cstitisscf, Ciclcri I)ei liciiiiiiiitatc pcrmanorcnt incolnmcs. Acccdciis ad laclirymantcm liTininam, julicntc navicnlario, saccrdos, cjus at()ue c.Ttcrornm saluti consnlcndi causa, crimcn jam palam fatcntem, liorvolicmcntor alto c pectorc rcntcm sccliis
:

cognito

tcrtio

dic

indice

ancilla stupra-

torcm adessc, rccliisis foribus, acccnso t;cdarum ingciiti iiumcro cubicnliim ingressi, liorroiidum moiistium figiira snjira liuniaiiam oxistimatioiicm tcrribili in
cati.
filia;

anijdexibus sunt conspi-

Ciicurrere ocius
sacrse

acciti s]icotaciilum, intcr

vita2,

comjilurcs ad foedum cos sacerdos probatse

haiid

disci]din;c

ignarus, cjctcris

aut trepide abeuntibus, aut pavore terrffi illisis, cum Clirisli Apostoli .loannis Evangolii initium
recitarc

suspiriis

indicibus

iHruitcnlem

facti,

pie cst

orsus ad
est,

eum locum, Vcrbum

caro

borlatns, nc sibi

dccsset, cni certo cognosccrct

:

factiim
tans,

perduxisset, malus
suiicllcclili
jiost

daemon liorrendo
Fiomina

Xuminis favorem adesse

aiiinii

pa-nilndinc

deleri

crimina lacliiymis ac tantam miserentis

:

sublalo clamoro, cubiciili tcctum secuin aspor-

omni

iiiociisa, abiit.

Dci clcmcnliam
vel
iii

csse eif:a mortales, ut allius

lajisos rcsipisceiitcs

poriculo scrvata

tiidiium enixa cst

fa'(lum

monijuale

inalonim piofnndiiin

slrum

uiiJo(juaque

aspectu

iioiinun(|uam ad

majorem lonyc,(]iiam niuiuain

antea babuissenl, gratiain rccipiat. Mcdia pii sacerdotis adliortatione cum multis susiiiriis
afllicta

mulier admissum

facinus dcploraret,

cnnclis visa est alra nubes c navis scntina jiro-

fumo, atque marc. Sedatum esl indc coclum, pacatunK]uc mare, et iiegoiiatores cum
siliissc

ingcnticiue sono, flamma,

fcelorc sesc dcjccisse in

uavi, cunctis

suis

roluis

salvis,

in

optatiim
liac
lacta

visum. ne scrvatnm in contumeliam esset laniilia?, acccnsa ingcuti jiyra citissime concreinaruut. Ha^c dc incubis nostris dicbus conspecta placuit paucis liisloria' inscrere, (ct si plura similiaque liaud sinc multorum admiratione prioribus SKcuIis evenissc accejnmus) ut lcgentes dignoscercnt liaud prorsii-s essc fictilia, quffi de malorum d;cinonuni cuni liominibus
iiiis(]uam antca int fcruiit iiitor nostrates
Id obstetriccs,

portum

abicrc.

consiictudinc fcruntnr
miiltis

>.

Ab

imjiurissimis

illis

70.

Haud

annis, (]uani

imjiudicitia' monslris ad puritatis

nitidum sidus

fuerant, in Garcotlia regione vico quatuordccim

vix

(ligrcdiamur.
77. S. Casimiri,
aiiiio
'

passuum

millibiis ab Aberdonia, adolcsccns

Polonix
S.

regis, obitus.

Hoc

mulla formosilatc coram Aberd'iiieiisi antislito (]ucstus cst iialam, scsc a da'moiic succuba, ul dicnnt.gratissimaomnium, (]ua' vidisset, forma, mnltos anle mcnscs infcslalum, oamdom occlusis foribus noctu ad sc ingredi, blandiliis in siii amjilcxus conipcllerc, dubia liicc abire siiie
slrcjiitu
;

Vilna?in Lusitaiiia

Casimirus Casimiri
filia'

rogis PoIoni;c ct Elisabetba?

Alberti Caesaris

Hungaria; ct Boliemiffi regis filius, ac Joannis Albcrti, Alcxandri ct Sigismuiidi postea rogum,
ot

Friderici S. Luci;c in

scjitem soliis diaconi

abiit,

cardinalis Irator, in ca-Ium

nof^iriis
(iijiis

cum

sprelis

jkciic

nullo

se

posse

modo

ciim

bortatibus mori qiiam fffdari maluisset

sanctissiiii;im
et

pliirics id lcntassot, a taiita ac

Jubet adolcscentcm alio se conforre, ct ut Cbrisliana rcligioiie magis laudatis jejiiniis et oraliouibus plus solito accommodarct aninium, fore ut piis operibus intento victus cacodoimon tandcmtergacssetdaturus. Evcnit adolescenti salnbre consiliuin religiose c.xecuto paucos jiost dies, uti venerandus antistes erat iirofatns. Idcm pa'ne sub teinpus accidit, ot aliud liaud dissimile miraculum. malo d;cmonc illiidcnte inortalibus, liaud rcticcndum. In Marrca regione, uti ex iis (|ui fcedissimam rem conspexerant accepimus, pnidla iialalibus altis. forma conspicua, complurinm nnbilium aversata connubium, in infandam cum cacodocmone incidit consuetiiliberari.

conlinuo

lam tiir|ii vesania optimus cpiscopus

vitam

gloriosissimam

mortcm consccutis coelestibus miraculis clarissimam describit hiscc vcrbis Zacharias FerGardonsis episcopus -, in Polonia et Lilegatus Apostolicus Animo adeo crat desponsata virginitas, ut carnales nuptia; sive a parcntibus, sive ab amicis ei nusquam jicrsiKidori jiotuerint, nec caro, nec sanguis,nec
rcriiis

tliuania

blanditi^c^nec titillationcsuUa^ vencreae inficerc,

iustituto dimovere virginem cnim ad flncm usque vixisse, virginemque postremum diem clausisse omnes et a cubiculo et a secretis ejus viri niaximi et optimi, qiiorum adliuc nonriulli supersiiiit, quibusve intus ct iii ciitc agnita illius
aiit

ab

arrcpto

pudicitia!
:

aliijiiando valuere

conversatio fuerat,

asseverant ct attestantur

dinem

qua>

cum

iitonim

tiiiiiidiim

ferrct,
'

parenturn rigorc coacta cderc stuiiratorem, adolescenlcm mira iiulciiritudinc frcqucntius, sc-

Miclifiv.
2

I.

IV. c. 13. Cioni.

I.

x.\i.\, Zacliar.

Fcrrcr. Gar, epis.

Apiid Galloii. M5. Vall. bibl. sig. L. p. 160.

SIXTI IV

ANXUS n.T/MUS.

rHRISTI

1-'|S-'|.

83

muid cmii cx

iiliiiiliiis

evidentibiis argunienlis

Casiniiriis

inagnus

extiterit,

mox

cx ejus sepul-

satis su[ier([ne li([ueat, cx

co [lotissiinuni,

i|uo(l

cliro lot tan(a((uc signa ac

miraciila [)atefacerc
ostcndit,
iit Iut.-

potius mori elegil (|uani faHiari niaiiifestissime

dignalus
sitare
fclicitalc

csl,

in dics((iie

magis
:

compcrtum habemus
tissinia' juvciitiitis in

cum enim medio

floren-

nemo
iii

nicum
posse,

incidisset, cui niedela alia

niorlmm ([uemdam cliriimiUa oceuni

debeat. (juin a-terna cum Cliristo ca^lo fniatur hi enim, qiii siiic spc
iiiorliis

limnani auxilii

incurabilibus gravissi-

quam

pnellari concubitu medici judica[)arciites iiecessarii([ue |iliirimi,

baiit, illiusijue

misque valetudinibus laborant, surdi, muti, claiidi, aridi ca>ciquc, ut iirinium ejiis mausolco
se

ut virgiiicm siieciosissimam,(|uam e niultis dcle-

dcvovcrinl,
,

audiliim.

geranl,
in

una inlecto cubare,et pro servandavita amplexus et copulam irc pcrmitteret enixiseflla.uilarcnt, ille sa-

visum

|)risliiiam(|iic

loquelam, incessum, incolumitafem recupe[)a>iie

,

rant, ([iiodque loiige admirabilius, ac

crcdibiliiis

in-

sime suadcrcnt, royarent,

cst

reviviscunt

mortiii

alia(|ue

pientissime (ut semper solebat) respondit, se temporalem hanc et monientaneam vitam malle

quotidie obstupescenda fiunt miracula, etc. Cum eorum fania late increbuisset, Zacharias

amittere,

quam
;

a^terna

ct

imniarcescibili

in

ccelo carere

rem sibi cumque adhuc

luti

objur^Mbatque eos omnes, quod suggerere illicitam non erubescerent

:

cpiscopus Gardiensis, in Polonia, Lilegatus Apostolicus, de iis in([uirere jussns, Ecclesiasticum Offlcium, qiio
I'"errerius

thuania
illius

ct .Moscovia

ut florid;B juventuti, vitie ac samafj;is

memoria

recoleretur, instituit, ac [)Ostca

ritii

consuleret

ac magis adhortarentur,

Leo X

eum

solemni

in

importunis etiani precibus obteslarentur domestici, respondit ille salufem vitamque aliam
et

locavit. Si vero Micliovias

'

sanctorum Albo colad superiorem an-

nescire,
iit

quam

f.lirisfmn

esset, cu|)iebat dissolvi

Dominum, cum quo ', et ad quem jam se

ex valetudine brevi profecturum esse perspiciebat quod et ita factum est. Xam ingravesccnlc morbo, cum naturali robore destitui coepisset,
:

Ecclesiasticis sacramentis

veluti

spiritualibns

([uibiisdam contra aereas potestates et tcnebra-

rum harum
sacerdotibus

rectores munitus armis, intcr assiet sancta colloquia,

viris rcligiosis,
et

obifum retulisse videatur, id annos ab Incarnatione Verbi niimeral, Cromcrus vero ad pivTscntem annum ejus obilum refcrt dum ait Casimiruni intra vertciitcin aiinum post Simonis Lipuicensis niiraculis celebris niortem obiisse. Ex dictis eniendes errorem, qui in Aotis Baronianis ad Marlyrologium Romaniim ad iv Marlii irrepsit, dum anno .mculxxxix obiisse dicitiir.
B. Casimiri

num

ideo contigil,

([iiia

duas orationes
et

adstantibus
illaiii
iit

animani

ci/lis.

candidissimam
tenti

Christo amabileiii,

pr;edi-

xerat, perendie carnis vinculo

solutam omni|io-

Joannes e Dnda Minorita celebris miraObiit hoc anno Leo|)oli iii Hussia acerrimus luerelicorum et schismalicorum impugnator Joannes e Ducla, B. Joannis Capistranen79.

Deo

reddidit.

sis

disci[)ulus,

([ui

S.

Bcrnardiiii Franciscan;e
instiluta in 1'oloniam

autem apud Velliam siveVilnain, Lituaniffi seu Litaliante primariam civitatem, in (Irodno oppido, anno a virgineo ct salntifero
78. Obiit

(iisciplin;c

instauraloris

invexit, et

quamvis

coecitate percussiis,

in er-

roriim taiiien lcncbris jaccntes meliori

luslrare
noii
deslilil.

liice col-

[)artu

MCDLxxxiv, die

iv Martii,

illucesccntc au-

I[)smii

ingentibus
refert

post

rora,
Vixit

anuoque
annos

ulfiino Sixti IV Pontificis

,

maximi.

mortem miraculis coruscasse,

viginti tres

menscs

sex, sepultus-

que

est collacryiiiantilnis cunclis

apud aiccin,

ubi sedes [lontiflcia Vilnensis sita est in divi Stanislai marfyris ac pontificis aede sub sacello

Lucas Wadingus -, ob quoruin splendorcm Sigismundus Polonifi' rex [irofcssiis rcgnum Polonicum Barbaris cinclmn sanctorum lutelarium patrocinio stare, a Paulo V priinum, tmn ab Urbano Vlll
ex[)etiil

alma; genitricis
et

.Mari.t, cui et mentein onineni, pudicissimum corpus addixerat. Erat autem pius adolescens et famulus Dei Casimirus me-

^ nt Joannem i[)sum
referret.

Ducla

in sanclo-

rum uumerum
80.
coerciti.

diocris statura!, ca;sariein iniistellini vel subiii-

Fceneratores et Marrhani in Hispania iNavata hoc anno cst ab Innoccntio

subnigris oculis, et iiaso ajquali, ac temperati ruboris, facie eleganti, formosa etvenerabili,ut qualis intrinsecus essct
gri

coloris liabens,

opera, ut foencratores etMarrliani

'

in

Judaicam

ex ipsa effigie existimari |)0sset aspectu [irofecto pulcher, sed longe pulchrior religione di:

superstitionem rcla|)si in IIis[)ania coercerentur, ac sanctio ncfaria, qua fceneraloria fraiis in .Vragonicc regno permittebalur, sublata " est ab
Iniiocentio.

vina, utpote

moribus ornatus angelicis, cujus mciitem atque rcgium pcctus niliil fcedi, niliil lur[)is, nihil obscaMii un((uam tctigcrat, quo [)ust ejus obilum luculenter ostensum est. ^am oinnijiotens auctor, ut indicarct ([uanta meritorum celsitudine virtulmnque sublimitatc apud se

Ad perpetuam
siiic

rei meinoriaiii.
(lis[)licentia

>'oii

gr;iii(Ii

iiuper accc-

[)iiiius,

quod

vix crcderc

possuinns.inAragonum
qtiod

regno vigere Conslitutionem, perquam usurarii

puniri
'

[irohibcnlur.
I.

et

deterius

existit,

.Vlichov.

IV. c. 7i.
:!5.

au. liSi.
1'iiilip.
1.

iiiini.

VVadiiij;.

ia .\iin:il. .Miuoril. lo. Vll.

iil.

Ext. iu ejus

ii.jc.

VIII.

hU.

sigii. uuiil.

1909. p. 49.

niim.
'>

:il,

32.

In-

lag.

iO.

84
cliarissimmn
dicli rcgiii
iii

sixri IV
(".liiislo

AXMs
iiiitia

ui/riAirs.

ciihisti
(lcl)crc
,

I'i8'i.

lilium

IVrdiiiaiulimi
siii

fiiiios

pra'stare
citia

favorcs,
su.t

(]ii()il

usiiraiii

rogcm

ciica rci^ni

jiira-

piiniaiiliir

ct

aniniic

priejiuliciuin
ct (]|)erain

mciito |iroinisis<c pcr sc

vd

aliiiin.

piiMico vcl

ahslincrc
cllicaccs,

iioii

jjossc a privstando

opcin

occultc, iliicctc vcl iiuiircclc, noii iin|)cliarc vcl impclrari faccre commissionem vcl rescriptnm
alitnuui, vcl aliain

ut ejuscemodi

condifioiiis

liomiiics

Ueo
ef

ct

inundo exosi snorum condignasperferant

(|uainvis provisionein a Ro-

|)0'nas delictorum, ut ef
alii

maiio

iVintilicc

pro tcmporc cxistcnlc, uec ab

altero judice
siastica. per
silio,

Ecciesiastico,'vcl persona Eccle-

ij^si dcbifa poMia piinifi, coniin excmplo a similibiis sfudeant in posferum abstinere, et ne quid(|uam scrupuli

qnem

sen i|uos posset

fieri

inquiilicti

cjiisdein

rcgis,

et

alioruin
ipsain

conscientiai

in

iis

aul procetii contra aliqnain pcrsonam

rcinaiicaf, lcgeni
boiiis

ilc et supcr criinine nsurw, et impctratis seu alitcr obtenlis non uti, nec uti faccre (]iiiiiimo si quici liorum lcnercf, vcl ad suas manns ct possc siium iicrveiiirct, illas vcl illud rcsfi-

regni

moribus

et

seu foruin, lanqnam diviiiis pr;ccc[)tis sacrisque

caiionibiis conlrariam,

auctorilafe

tuere dcpulatis dicti rcgni, et

fieri

non

faccre

aiit

eisdem motu, scientiaet cassantes, et cassamus, anniillamiis ef dainnamus, ac regem i|)sum, et oiniics regnicolas, nccnon magisfrafus et ofli-

abrogamus

scu procurarc, quod iiiqnisitioncs ficrcnt, vel jain iiica'i>ttc ad finein dcdii|)ermitiere
|)ei'

ciales

siios,

qui confra

illain

legciii

ct

foruin
vcl

sciiscrunt, aul [n'ocesseriii)l, ab cjusdcin jurauicnfi obscrvatione,

illi

cerciitur

jiidiccs ant coininissarios, vcl alios

quatcnus rex

i^ricrafus

quoslibet super criniinc nsur* confra personas dicfi rej;iii. ant ali(|iiain cariiin, ef non jnberc ncc piocurarc sibi dari, vel efiamsi libere sibi

dubilarent se illo ligari, et a censuris |)ra'fati Vicnncnsis Concilii se ob pra^sfifum [)er eos
jiiiaincnfum [^racdictum
viinus, ct
pra-fafo
illas

incurrissc, absol-

nec jicr aliqnem aut siio iiominc. vcl ad ufilifafcm siiain aliquos rccipi facerc pccniiiam. aut aliam (|uamlil)ct
daretur,

non

rcciiicre

regi

in

virfnte sanclae obe-

diciifia' [)r;eci(iinuis, ut circa

iii)riim i)uiiitionem eas,

siia?

rem quocuinque

qna-sifo

ei obventioiiibus, (lua? ex

colorecxemolnmentis causa dicforum pro-

eorumdem usuraquas pra?starc tenctur, sollicitudinis partes interponere merito non

ut dici possit rex ipse
;

omitlat, ita

suam puripsis, nt
aiit

cessiium ct seiitcnfiarum super dicto crimine usurffi factorum, datoruin et dandorum, ant
alicujus

gassc ncgligentiain

necnon regnicolis

cidem regi

eorum

aut
et

eorum

pervenireut, vel

i^er-

vcnire possent,

directe vel indirecfe

non im-

pcfrarc aut impetrari

facerc rclaxationem aut

,

statnisabsolutionem liujusmodi juramenti seque propterea de volnntate curis, quod siinile jurainentnm tenerentur priestare sni succeset sores, et omnes locumfenentes generales uti jirimogeuiti dicti regni, prinsquani possent
,

ali(iua

jurisdictione, pront in scriptura antlien-

euin ab Iiujusmodi projiosito retraliere tenlent sub poenis Concilii memorati. Et niliilominus venerabili fratri Angelo episcopo Suessano, ad pra;dictum Aragonum et alia Hispaniarum regna iiostro et ApostoIiccE Sedis nuntio, oratori et conunissario, et dilecfis filiis C;csaraugusfano, etOscensi, etTarraconensi offlcialibus cominittimus et mandamns, quatenns ipse episcopus, (juandin in regnis et dominiis dicti regis prosein

hoc nuUa parte rcsistanf,

tica

desnper confecta plcnius dicitur confincri. Cum aufcm pra?missa cedantindivinae majcstatis oftensam ct proviini l.Tsionem, ipscque rcx per illa contra ilivina cf liuniana jnia approbassc quodammodo videatur usurariani pravitafcm, nec facilc cxciisari valeat ab incursu censnrariim, (jiias Viciinense Concilium profulit in prohibentes per eorum statuta repetitionem usurariim nos, qni salutem quoerinuis singuloruin, ef ob favorem iiuni' devotionis ct lidei, quam rex ipse ad nos et Uomanam gerit Eccle81.
;

quendo
per
diio
se, scoiii

sibi

facfas

commissiones perinanserit,
ipsi

vel alium seu alios, et flnita ipsius epiofflciales

cominissione,

prsfati, vel

aut unus coruin contra hujusmodi locis

ejusdem degentes per accusationem, denuntiaet ctiain ex coruin mero officio insfifuciidam in(|iiisili()ncm [iroccdaiif, ef compcrtos [lunibiles, i^rout juris fuerit, punire, et condcmnationes, quas fulerint, exequi procurent, ea qua decct diligentia uteiiles iii prtemissis, etc. mulctas pecuniarias in bellicos sumptus partim contra Granatenses Mauros, partini contra Turcas et alios fldei hosfes derivandas dccernit.

tioncm,

regem ipsum sincero corde diligimus, et gerimus in visceribus cbaritatis, motu pro[)rio, non ad ejusdem regis, vcl alterius pro eo nobis
siain,

Dat. Rom;T!

apud

S.

Pefrum anno

Incariiationis

super hoc oblaljc petitionis instantiam, sed de nostra mera deliberatione, et ex cerla scienfia, auctoritate Apostolica tenore prsesentinm decernimus, et declaramus regem prsefatum, (nimirnm Ferdinandum), et quoscumque alios ad
praestili
prffidicti

Dominica? .mcdlxxxiv,
nostri
8-2.

kal. Uctobris, Pontiflcatus

anno i . Congi rerjmim et Gicinea adscripta regi Invenfum hoc anno ' est sub Lusitano. Joannis regis Lnsitaniae auspiciis a JacoboCano

per eos contra bonos mores jnrainenti

;

rcgi;c classis

pr;efccto

Congi regnum

anijilis-

observantiam minime obligari iino regem ipsum ad extirpandum de pratdicto, et aliis regnis suis usurariam inavitatem oppor-

siinuin, in

quo religionem Christianam

et .MalT.
1.

feliciler

'

Osor.

I.

111.

iil.

rworKxrri
pro|)at;atam,
feriiis" visiu-i

viii

a\ni"s
iii-

frrnisTi

85
l'ii)[ia-

excisiimqiio iilolonim ciiltum

siimiis.

fciido miinLM-o iiit(i|irrliiiii tiiiiycriMitiir.

Nanat

vcro

accurale
iii

gato

ita

iii

dies latiiis Liisitano im|ierio, Imioi>eniiotiis

Osoriiis (luaiita ])ruileritia ('aiius,

cum

faiices

ceiitiiis

reyiis

iirecihiis
et

coiitirmavit

altissimi tliiminis i^crvenisset, coiijcccrit multis

jnra
taiio

in (iiiineam, ct

Saiaccnoruin

caderoruni
l.iisi-

gentihns
iiera(|iic

illiiis

ripas incoli, iiroveclusijue \idcrit

iiitidcliiim

loca,

(|(ia' siilijici

conlin;;cret
III

.Klliiopas, (luos liumanitcr ad se |icllexerit,

mu-

regi

Nicolao V, Caliisto

el Sixto IV

transmiserit ad rcgcm
ct

et

(|iiatuor

-nol)ilcs adolescentes in
I.iisifanica
liii^i-ua
iit

Lusitaniam advcxcrit, ut
Clirisliaiiis

loci ct
truiii

concessa. Ascripta.est Pontilicio l>iploniati lia?c temporis nota i)at. IJonue apud S. Pc:

sacris

eniiiifo-

anno

Iiicarnationis

nomiiiic;c mcdi.xxxiv,
i

direiitur,

pro l^lvaiigelio

Congitanis

iiridie idiis Sept.

Pontitic, iiostri aiino

INNOCENTII

VIII

ANNUS

1.

CIIRISTI 1485

1.
iii

Moniti ali Inmjcoitiu principcs

iit

lldjdzctlui

Itiiliaiii

imiiiipeiiti cclcriter sc oppnnant.

Incunte aniio Iiumana3 salulis inillesimo (|uadringentesimo octuagesinio (|iiinto, Indiclione

tertia, Iniiocentius

iiiiuiii sexaginta et viginti iKivium majoris alvei classom ad tutaiida It;iIi.T litlora ;irceiidum(|ue Iiostein, no (|uem portuni vel munitum locum occuparet tiim do sumptuum, (jiii a singiilis
:

conceptasjam unaciun
:

I'oii-

fanleratis

piincipibiis

Ilalis

conlcrendi
focit,

orant
sed

titicatu sakitares

de retundeiida Turcica tyran-

aiqua et rata portioiio certiorein

exeinplo,

snoiiuc
,

nide curas intendit

tem

liaberi a Bajazetlie

ferebatenim rumor ingenmilitum delectum, clasiii

utpote qui

iion

;uinim

modo

crnorem pro tam justa

caiisa alacritor profu-

senu|uc iiistruietornari
\i

portuluisMacedoni;v,

ex(|ua in Itatiam prioreconcussam bello suinina

invccturus essot. Favebat Barbarorum audamutuis scso bellis i^olentium furor (luamobrcm Pontifex nniversos principes
ci;e (",liristi;iiiorum
:

sunis osset, ad contrabenda iindiiine valida in iiarbarum auxilia sollicitavit. 3. Regi i-^erdinando.
'<

Classem constare oportct ex sexaginla triremibus etviginti navibus onerariis ad defen-

ad tiicndam Cliristi causam excitaturns immiiiontis discriminis adinonitos bortatns est, ut

sioiiom tantnm, iion antein ad offensionem, nam niajoro numero opusesset quingonti vero aurei
:

sacrum armorum fa'dus sancirent, communesquc sumptns ad sustentandum militem suppeditarciit, cnjus oximinm studium non pncterit
silentio i*anvinus
'
:

pro singulis triroinibus, inillo autcm pro singulis navibns singulo iiiensc necessarii sunt qui pro quatuor mensibns siimmam conticinnt du:

Pacis,

inciuit,

atque

otii

studiosissimus, (nimirum Innocentius,) omnes Cliristianos principes frequcntibus nuntiis liort;il);itur, iit

viginti inillia pro vinginti corpoiiluis

conlonim millium aurcorum. Addunlur doindo trircmium

comparandis, cum ox sexaginta, qnas necessarias duximus, nonnii-i(|ua(lr;igiiil;i inpromptu
siiit
:

mntiiis dissensionibus ct bolliscom-

omnis siimma (liicentorum et ducatornm. (Juomodo aiitein jam laboris littonc in- -bujusmodiimponsa proportion;iiiler intcromnes 2. Testes sniit illius i)ii dividenda sit, nullum aliuni ordiiicm meliiis eunte Februario ad Ferdinandum rogem Xeapoct clarius servari posse judicalnm ost, quain litanum datw -, quilms significat se crobris oiim, qui iii Cromonensi dicta est scrvatus, ita Oricntalium nuntiis do formidando iiajazetbis
positis, fnHloribus juncti,

Tnrcarum

viros, toto

itaqiio erit

torrarum orbo formidabilcs, rotundereiit

>.

viginti

milliuin

niaritimo app;iratu
iiiiiue

pormotum

cardinaliuni et

ut

(lui

adimpcnsam octingentonim cijuonim

oratornm principum cfftus

liabuissc, comniii-

consilio decrctum, comp;irand;im trire-

sumus, reducenda ad calculum maliujiis classis (|iia(lragiiita millium ducalorum sunimain snliituri siniiis iiKijestas
illic

taxati

iiiitcnenda'

'

Oiiu|jlii. l';iiivin.

Iu lunoi'. Vlll.

Lili.

I.

Iircv.

|i.

1.

tua pro niille et (|iiingentis

cijiiis

septmiginta

81")

IXXOCEXril

VIII

AXXI'.S

CHKISTl

l-'l8.">.

quiiit|iu' inillia

(liicatoriini, iiiein ilu\ MLMlidlajiro

iionsis. rioicnlini

joxccnlis

triiiiiila inillia,

siouli latius et distiuctins ali eoclcin oratore liio

iiitclliges.

T). Agunt de ea inter Florcntinos et Ligures dc limitibus controversia ac bello Iiisforici ad qiiod scdandiiin Pontifcx ducem Mediolani
'

Hortainnr i^Mtur
iif

le

per visoera misetc lansi

:

intcrprctcin

admovif^

ut universiT Ilaliie vires

ricor(iia> l)ci iiostri,

portioncin ipsain

ad

communis

hostis imjietus proiicllcndos jun-

grcnleni cxponcr^^ (|u.Tm priinuni noii ditleras,

le el rcliqiios ltali;r i)otcntatiis

salvos essc vclis

idcm ciBtcris scriliiinus. Non est tale oniis, quod pro ooininuni saliitc ali unoi]iioi|uc vcsnos etsi Pontiticatriiin facilc licri non possif
:

gcrcntur. Dirciiiplam autcni tradunl ])roxiino iucunte anr.o controversiam illam iis paclionibus, ut Petrasancta Florenfino imperio adjicerelur, Scrc/anclliim vcro Gcmiensibus restituercfur, (]iianquain iiiox violalo fo,'dcre
lis

recru(juare

tum

facultatilnis fere omnilius

dcliitis

desfilutum,

ct

duit\ Inlendebatur etiam ulteriori

Siciliaj ejus:

innximis
tra
a?ri

i;rnvatum inv(Miiiniis,

faineii,

dem

Tiircici

a])[)araliis

militaris terror
Sicilia>,

oonsidcrata

rci iicccssitatc,

cliamsi oiniiia uos-

Innocentius Ferdinandum
Castellae

Aragonia; ct

subjicere deberemus, partem i^romptn liabcliimiis, ncque proprio sanguini et vita' parccmiis, si opiis cril. Dat. Romrc dic ii Fcbruarii mcdi.xxw, Pontiricatus
alieno

regem admonuit*,

ut validam classem

nostram

in

ad Siciliam conlra barbaricas grassafiones irruptioncsque communiendam milteret ac

:

Toletanum cardinalem
dixi,

gratia ct auctoritate, ut

nostri
i.

anno
iit

.\(imoniti

cfiam

alii

Italia'

princi|ics

'

firderati,

dccrcla in

Romanis conventibus
conferrciit
,

auxilia

aiirum(|uc

subsidiarinm

nempe

Ilcroiilcs diix Fcrraria^ octo millia diica,

pollcnfcm in Hispania, ut regem ad id permoveret, soilicitavit '. Dum autem ifa cicteros [irincipes ad tulanda sua i)rovocaret, Pontificia; orffi mnnicnda! non dcfuit, dcditque " mandata Bapfistffi Ursino .Vposlolica; Sedis legato ut
,

lotidcm Senenses marcbio lium aureorum Montisfcrratensis duo Manluanus sex millia l.uccnses totidem Plumbini repulus millia
,
,
,

Anconam Picenaque
tum Asculanos
et

litlora praisidiis forlissimis

:

instrueret ad barbaricam

vim comprimendam Firmanos in [^ristinam con-

mille in classariorum stipendia suiipeditare jussi. Imperata pariter aliis sociis craiit nummaria subsidia, e quibus Florenlini impositum Iriginla sex millium anreorum reprsescntandorum onus excutcre annisi, inanes prictexuere causas, exbaustam nimirum arario in Genuensi bello rempublicam ijiiibus Innocenfius impcndcntia graviora pericula proposuit- scdandum ffquitate illud bellum, adliibendos concordise inter;

cordiam revocarel". (i. Cliiensiiim patrocinium suscipit Innocentiits, Rlwdiorum eqiiilum fidem et fortiludinem
extollit, et

pacandis

civilihiis

bellis

incumbit.

Intcrea lacessiti crebris

Turcarum

grassationi-

preles amicos

communes, eorumque

arbitrio,
:

ac polestati controvcrsiam permitlendam

non

bus minisque Chienses auxilia ab Innocentio [lostularunt, qui cum ad defendcndam Italiam adversus imminenles Dei liostes incumbere cogeretur, indoluit ferenda' ope se parem non esse, iirffiserlim ajrario ob conlracta nomina cxhausto se tamen non defiiturum rei Chris:

jam

(lc

exiguo limile ignobiliquc op[iido, scd

Italia!

tiana:' [lollicitiis est", ef

cum primum

posset opiequi-

de lolius

salule, de religionc

agi

pares
esl,

tulaturum

egil aiitem a[iu(I

Bbodiorum

cnim casus,

ni

inature Barbari [iropulscntur,

ipsos subituros
:

lum
ab

princi[)em, ul, Cliiensium susceplo patro-

cum

aliis

Italis

Polens

cinio,
iis

inquit, resjiulilica vestra lioc

gloria Dei, [iro

onus perferrc pro Cliristiano nomine, pro conserbello

nihil praetermittitiir,
;

Bajazelhem, cum quo foedus erat pactus % grassationibus sua auclorilate revocarel.

valione

rerum veslrarum, etiamsi alicno

sitis,

occupati

quan(|uam

quin dissensiones ea2 de medio tollanlur ad quod celerius faciendum opiiortuiuim judicamus, ut vos Petrainsanclam, et Januenses Sar-

zanam

dejionant aiuid
:

(]uos

conventum

erit

ad ineiinad hoc hortamur ex latere vestro promiitos velitis vos reddere, etc. Dat. RomBB die xxiii Februarii mcdlxxxv, Pontiintcr partes
qiio facto, caetera ernnt

dam concordiam

faciliora

Adliibuit Rliodius ipse suam auctorilatem, utChiiTurcicis vexalionibus liberarenlur, idque illius precibus datum refert Jacobus Bosius '" cujus beneficii memores ei vas ingens argenteum politissimo artis lenocinio elaborafum misere, in quo sculpta; eranf ha; voces Domi.noRUM Chii ueveuexdissi.mo Petuo Daiblssox magisTUO UllODI DE SE OPTIME MEUITO DOXL.M ;1). CKterumagilabat ille, ob partam jam ante de Maho:

'

Aug.

Jiisl.

I.

V. Bizar.
3 Id. lib.

I.

xv. Fnliet.

licatus nostri

anno
cI

brev. p. 131.

Ep.

5 ibid.
1.
1.

ii.hrev. p. lil.
et 11)3.

Ib.

'

lli.

Ep.

.';lvi.

[losl eaiiid.

' I.ib.
lli.

p.

168.

p.

10.=i

I.

xi.
*

1.

linioc.

I.

i.

"'

l.ib.

i.brcv. p. 411. n. brev. p. 27.

l.ib.

^ Bosiiis hist. equit.

Jerosol.

xiv.

Bos.

p.

\'i2.

p. 2.

XIV.

illa Chiensium i:iim Turcis a suiiinio magisliu nbodiensinni eiiuiluni, non quidem hoc anno, at sequenti liSU. Fianciscus quiilam .Medicus, piialicam per inaria illa exeicen?. navigia quucdam Turcarum depra;datus fuerat, cujus rei invidia ab a;mulis oncrabautur apud Turcarum imperalorciii Chienses. ulpole qiioil ejus iusuhv civis Medicus haberetur, eodemquc pradarn suam coniporlasse ferebalur. liajazctes, aures piiebens faciles dclalonbus, Cliiensibus inulclam indixit. Illi coutia reclamare, nec

(1)

Controvcrsia
fuit.

composila

se

piaDdam receplasse, nec civem

suuni

esse

Medicum asserentes. Res

judicio Petri Daubusson

Rhodiorum equitum

magislii, volente

IXNOCENTIf Vni AXNTS

mctc
II

1,

CHRISTI 148').
,

8(

\ietoriam,

v\

cnliiliilam jiiperiori
,

annn

ne ex Helles|ioiitiaco Bajazetliis 11 classem Italifc erumperet, clarissimiis, freto inexcidium consilia de distraliendis virilms Turcarnm, ne

digne ca?ptum est, ^iriliter |ii'osri|iii et icinpublicam Cliiistianain. boc est, Dei et creatoris nostri causam, toto animo, toto studio et
i|iiih1

tiito

ccrptam ante Italicam expcditionem instaurarent de qnibus, misso Guillelmo Caturcensi equile oratornm principe, Innocentium certiorem fecit. Exceptus ille lionorifice in cardinalium consistorio orationem elegantem lialiuit, qua Pontificem ad Christianos in arma pro delenda Maliumetica superstitione concitandos
:
'

riosiiis sit

cum de nulla alia rc globenemereri. Nos autem, et pi"efatain Scdein scmper vobis benignos propitios(|ue in omnibus quie cum Deo polerimus sentietis. Dat. Rom;r die xxii .\prilis mcdlxxxv, Pontificatus
favore amplecti,
nostri
8.

anno

><.

Xon modo Rhodios

;

lioc

anno

Innocentio, ut Cbristi
tulisse
nia>
'

vicario,
.\nglia'

commissaquc feliciter a Rliodiis cnm Turcis postcoptam Constantinopolim pra?lia commemoravit, ad Xaraniiiam niinirum in insula Lango fusos fidei liostes, Antiinacliiae oljsidione depulsos, insulam Simiarum eornm
soUicitavit,

verum eliam

ritu solemni obedientiam de', (;alli;e et Da-

et Britannia? ' duces, reges, Mediolani Bertholdum .Moguntimim, Joannem Treverensem arcliiepiscopos * imperii elcctores, necnon
"

Genuenses

ad eam

[ira-standam amplissimos

assulfibus liberatam, defensam Tilon, Turcicas

naves sa^pius captas mersasve,

.T^^gyptios

Rbodo

oratores decrevisse ex Regesto Pontificio constat;cum iis vero egisse Innoc(?ntium de pa-

liropulsatos, .MaliometisIIexercitummaritimum

candis bellis civilibus relert Panvinus

singulis, inquit,

Cum

propugnaculis maxima strage dejectum, obses-

anno superiori Hellespouti angustias, fracItalia invadenda conatus descripsit. .^ddidit .\climetein bassam Hydrunti cxpugnatorem e vivis sublatum, cujiis mors pluribus salutem pepererit. Uenique commendata Innocentio Rbodo, qus patrein ejus genuisset amorcmque servaret, obedientiam detulit. .\dmisit
sas

tosque de

principum Cbristianorum et rerum publicarum oratoribus, qiii ad eum pluriini honoris causa veniebant, de pace commiinique concordia diligenter agebat, cum enumeviolari templa, raret bcllorum incommoda siimmi Dei cultum intermitti, urbes diripi, virgines incestari lucc et hujusmodi sa^pe repetebat . .\rctissimo nimiriim foedere conjungi
,
:

officia b;cc Pontifex, datis

ad

Rbodium
:

litteris

-:

fideles cu[)iebat. ut sacra crucis

Dominicae signa

Cuillelmum oratorem commendavit

meditata de Bajazethe novis bellis implicando, ne Itali-

in religionis bostes attoUi et circumferri possent,

iit

jam ante indicatum

9.

est.

cam expeditionem
7. "

cogitaret, consilia extulit.

.Magistro et conventui Rliodi.

, et

Venerunt ad nos

iiifra,

oralores
i|iii

vestri ad

Scdem

.\[iostolicam deslinati,

ple-

nam
el

debitam eidem Sedi obedientiam vestro religionis nomine prsestiterunt, multaque, et

et

Bcllum Bavarieme sedntum , Austriacum Obstabant vero bella, vcro marjis accensum. inter Matthiam Hungariaj regem (|iia? prfficipue et Fridericum imperatorem, tnm inter Albertiim Brandebiirgcnsem et (Uiioiiem Ravarum erant

oliorla,
seiit,

quorum arma
illis

si

in Tiircas jiincta fuiseri[ii

accurate, et eleganter retulerunt de singulari vestraerga sacrosanctum liocRomanum solium,

et

am[ilissiina

regna

potuissent.

sedentem
et

in

eo devotione et

novum noh
zelum

fuit, ut|iote (]ui

quod etsi fide cognoscimus boiuim

;

sinceritatem aiiimi vestri, jucumlissi-

Cuin autem Georgius utrius(]iie Bavarite dux, se [lacis inter eos interpretem futurnm exhiberet, et ut [lia illius studia laudavit Innocentius strenuam cce^itis daret 0|)eram est adhortatus ':
,

tamen extitit tale qiiid de vobis audire. Enarrarant oratores ipsi eleganti tersaque oratior.e egregia facinora insignis vestra' religionis, prfecipue vero recentem victoriam de Turcis habitam, el opportiinum remediiim adcoliibendos ipsorum Turcorum coiiatiis, (jui classem in
.Vpulos pridem extruxisse feruntur. Haec quidem,
ut laude digna sunt, ita omnibus placuerunt, vobisqne plurimum commendationis et gloriaj attulerunt; nos vero ante alios mirifice sumus
oblectati, et propterea nostra erga vos dilectio

mum

Gcorgio inferioris su[)eriorisque Bavaria'

duci.

Dilectefili,salutem, etc.Quoniam exfructu,

teste Salvatorenostro,

agnoscitur arbor, de zelo

divini honoris et

due
quffi

geris, et

reverentia in

animarum salutis, quem asside tua erga Sedem .\postolicam Doinino spcm concepimus ex iis,
S. R. E.

nuper cum non mediocri venerabilium

cardinalium adifipolliceris

fratrum nostrorum
rc(|uisisti, ut vere,

catione, nostriqne conlis gaudio ingentia nobis

qualein
saiictu'

tiiis litteris

propensior

quodammodo

est eflecta.

Reliquum
animi, et

nobis, appellare

te

hiijus Sedis et nos-

est liortari vos, ut iiro

iniiata virtute

trum
'

oliedientissimum

lilium
i;i4.

non iminerito
>

praecipua in orthodoxam tidem atfectione, velitis

I.ib. I.

'

Bosiiis p. 2.

1.

XIV.

liiiiof.

1.

I.

bicv. p. 163.

207 Paivin.
p.

biev. p. 93.
5

Pag. 213.

in Iniioc. VIII.

"-

Ib. p.

Pag. 170.
I.

ii

'

Ib.

p. 219.

Pug. 173.

* Ih.

Oniiphr.

' Iniioc.

biev. p. G.

Turcirn n impcialore, conimissa, qni el Cliicnscs absolvit, et caiisain illoinm apud Tnicain eruilur e.\ variis lillerii iu CoJice .Moliteusi relalis, qu.c oinnci aiino MtuLXX.wi sii'nantur.

ila

peioravil,
,

iil

miilcla

reraiUei-etur.
.Ma.nsi.

iil

i<8

IXNDCENTII vin
ratioiic
ciini

Awrs
tc in

CHRLSTI
toris nostri

l'lS5.

possimiis. ca
jilcrisquc

advcM-forimiis
lL'i

primum.cl

(iciiidc tot

licet matiiiis. (|iioniam

lunHircni

piM soiiarum, (>jiisdcm inctioso sangiiinc

miserahiiium rcdcm-

conccnuint, coriim tamen qiia? proiionunlur comparationc mullnm exignis, jiro viribus curarc (iivcrsismodis aiiimas [icrciiiiliiim dc mami Satliana> cripcrc, silqiic noliis com|uMliim miilla
ct nalnralia
el

undique

[itarum; prosiiicc aut potius aspice imminentcm Clirislianis ccrvicihus fidei hostcm

temporalia liona.

(|uiluis lc ail

laiidcm
iiuis,

ct

ijloriam

iiomiiiis sui dilavil Allissi-

lc

accommodalissimiim
sit

csse,

in

cujiis

spes pacis et concordia' inlcr cliarissimos in Cliristo filios nostros

manu

rcposita

magna

crudclissinuim ct parilcr |iofciilissiinuin, teqiie m.igmim Domiiio |ir;cii;iraliiin oliiccm tantis malis o|iiioiicrc: ncc de successu timcas, Domiiius cniin erit tecum, ct iioslra tihi, tolo corde li(Mic(Iic(Mis, ct scinper fclicia (|uo(iue [irccans, adcrit auctoritas, vice illius, cui confidimus fore
;i

iit

strenue ac feliciter milites

juvahimus cnim

Krcdcricum Ixomanorum imiioralorem scmper Augusluni, et Matlhiam Hungaria; regcm illusIn

ni.

tc

(juihus rchus potcrinuis. Tanluin aggredere

ac intcr dilcctos filios iioliilcs \iros Al

ciim Dei bcnedictione sanctorum(]ue omnium ct iiostra divinum hoc mcdiatoris et pacifici
orficiiim.

licrtum marcliioiicm l{raiidcliuriicnsem,ctOllioncm l$avari;e duccm, cum propter sanguiiiis

Iios omnes tum ex situ ct rcgione domiiiiorum tiioriim, tum vcro cx omiii rcrum ingciiti copia, et maximis tlicsauris,

dicnlia'

pr(ipin(]iiitatcm,

qua nohilitas

tiia

quod tilii ex multa fiducia in vim obeDco auctore imponimus fclicifer adimplcndiim, iit ad majora ac forliora Dci munere
et

divcrsis gcncris gradilnis

attiiigit,

hrachiiim cxtendere,
]iossis.

Datum

Roma?

die

gloriam tuam augere xxviii Septembris

i

(juilius

omnilius lecum et cum patribus tuis licncdixil, ac ihMiim tcciim cl cuin posteris fuis, ut spcramus, henedicet Omnipotcns. 10. Ltali sumus magno[iere visis pcliliotuis, ac

MCDLXxxv, 1'onlificatus nostri anno . H. Sedatum quidem hellum Bavaricum est, .\iislriacum vcromagisacccnsum.iiiiippcYienna
a

.Matthia

Paunonise rege, qui, ut ]icriiiciosum

nihus

cx tua; in

Deum

fidci ct atrcclus

majora conci[iicnlcs in turhiiie tantarum rerum pastoralc onus,ad quod immeriti, Domino disiionenle, vocati sumus, ohtuaj dcvotionis liduciam sensimus maxime suhlevari speramus cniin si tii, (jucmadmodum crediinus
sinccrilale
:

hellum cam Friderico gereret, pepigerat cum Turca inducias, post sex mensium arctissimam ohsidioncm ingravesccntc annona ad deditionem compulsa-est, quam Matthiaspridie
lioc
,

festi

Corporis

Cliristi

pompa

triuin[iliali

ingres-

fore nl cupias.

et

ad

id

le in

Doinino,

quantum

|iossunuis, adhortanuir, volucris jiartes utras(|iie

Neustat niincupatum, dehellandum exercitum immisit. Ita universa [la^nc Austria exutus Fridericiis, quem Hungariain affectassc vidimus, per Gcrmaniam ohersus ad Ncapolim, vulgo
aviti principatus se lenire atque in hospitiorum muris ha?c vcrha exarasse ferunt Rcrani irrecHperabilinm oblivio siimma felicitas. Ct vero Maximilianus

ad concordiam et pacem hortari, quibus rationihus facile poteris, ostenderisqne eos in tanto
[lericulo patriiu illius et reipuhlica; Chrislian;e

rans,

dolorem amissi
,

nitchatur

dcherc in suis conlroversiis Apostolicse Sedis judicium, aut amicorum arhitrium non omniuo contemnere, i|)sis(|ue in discordiam perseverantihus
ris,
[larli

]iost

a;quiori

adh;csurum

tc pollicitus fue-

non

fore

contrariaj

quemquam expectaturum, ut te parti cum aucloritate Apostolicre Se-

dis et juslitia? favore, [iro Iiono CIiristiana> [lacis

conjungas. Quanluni autem cxinde honum, et patria; illi, et toti Ecclesias Dei, cujus de universali jiace tractanda cx hoc |irinci[iio ordiinur,
])roventum sperare iiossimus, saiiguis Christianus a paucis annis ah illis, et ah aliis principibus Christianis in r.ermania, Francia et aliis
partihus, maximc(|ue a Tiircis
effundi paulo jiost
,

MalhiK morfem Viennam recuperarit, diccautem fuissc MattliicB inorlcm instahilenuiue felicitatem, refert Bonfiiiius ', cum eodem die, quo de Vienna suhacta triumphum egit, maximus terrac extiterit motus. .Melius consuluisset ipse et gloriffi suse, et Hungaria; saluti, si adversus Turcas arma, uti facturum se jactahat, vertisset sed dum Germanico
tur infcrius. Prajsignatam
;

hcllo se implicat, Tiirca; V;ilacliiam, in

quam
:

suiiremum tenchat vayvodam Polono

imiicriuiii, evaslanint

unde

se

addixisse

visiiri

sunuis.
ut
ut

Pcticrat vcro superiori

anno Zi/imum,
silii

me-

etrusus, et qui

nisi

Dominus

providerit,

formidalur, salis doccre

alia

posset, nisi

plurima
et

omuihus nota hona inde proventura,

fili,

eum moravi, Bajazetis % ac regiam Olhomannicam civiliilli opponeret, hus hellis implicaret, ex quihiis res Christiana assurgere corrohorarique posset. Eumdem ctiam
fratrein,

tradi

mala evitanda conspiccrentur. Aggredere

dilectissime

igitur,

Rliodio principe poposcerant Ferdinandus

et Sicilia;
'^

'

aggredere iiaterno sive man-

CastelUt, Aragonia;
alter

insula? rcx,

tum

dato, sive monitu, sive hortatu, sive etiam pre-

Ferdinandus

cibus, Christianae pacis initia;

non eniin deditam sancto opere preces ctiam filiis fundere, jiro quo non possumus corporeis ocuquales cuperemus Domino lachrymas lis offerre. Memento, fili, effusi sanguinis, et Salva-

IV Junii die litteris,

sihi
1

Xcapolitanus, qui exaralis easdem preccs rcpetiit, ut eo

gnamur
,

]iro

conjuncto inferret Bajazcti hellum Turcas-

\).

Tliuros.
'

l!onfm. dec. 4.
siip.
5
I'aiil.

1.

vi. Naucl. vol. 2. gcii. 50.

Ciliz. et alii.
1.

1.

xxvi.
Uosius

Uonlin.
I.

iibi

Ji.

xiu.

id.

ib.

Laug. Cliro.

'

Est. apuil lios.

xiv.

ESTNOCENTII VIII
(|iii'

AXNUS
nnn-

1,

CHRISTI 1485.

89
in

liissidio

confunderct
sultanus
',

[lOiioscit ctiani

i|isum exercucre,

sacrum decerni

Bajazetem
Inlerea ob

dem

.Egypti

cnm cnim

Rajazeles

belluni poliiisse suo loco

dicetnr.

Caramauo liellnm indixisset, mctuebat, subacla Caramannia in se Turcicos impetus versum

.

Christianorum

in

suscipicndo pro
fiirorciiKjiic,

bello scgniliem, et sajvum in iiauriendo

Numine pio mutuo

iri.
1-2.

cruorc ardorcm

sus.

custodiam commisPetierat etiam eumdem Innocentius ', ut

Ziziiniis Pontifici in

ct firmissiiiuim collcgil

inslrucnda?

cxpeditioni

adjunficrctnr.

Qnibus

rcgum

postulatis puisatus Kiiodiornm ciiuituin

magister, adhibito

suorum maturo
sibi

consilio, sol-

dano -Egyptio respondil,

Zizimuni
illiiin sibi
illi

intcgrum non cssc

Turca maximum cxcrcilum qiicm eiludil iii Valachiam adversus Carabogdan principem, (a(juo exjieditione Chilium, vaslalis lale agris, cajitum refert Bosius deinde conjiinclis Tarlaris .Montcastrum ad deditionem certis pactionibns adaclum, niox lanien violata fide direptas
:

traderc,

Clirislianorum

cum fontircx llomanus, omnium supremus princeps,

:

for[unas,civesiiiservitutcmaIi(Iiiclos,eorunique

dedi jussissct, ncc sinc cjus asscnsu

(|uid(jnam a se decerni posse Christianos vero reges singulos hortatus est, ut sociali fonderi a PontiQce sanciendo accederent, quippe secum
ipsc rcputaliat imbecilies esse \el Pontificis vcl

coloniam deductam Consfantinopolim. il. .Meminere de Turcica jier Valachiam grassatione Michovias - et Cromerus -, adduiitque Stephanum ValachiK Palatinum, Turcarum imparem potentia^ tutioribus et munitioribus
locis se coiitinuisse, Casiinirique regis Poloniic

Fcrdiiiandi Neapolitani, et aliorum singuloruni

principum vires ad Turcicum evcrtendum impcrium, atque ideo omnium conjungendas vires, qua de rearcana cum eodcm Pontifice consilia
agitavit
',

ojiem implorasse, pollicitum se in auctorilate ejus futurum. Polonus itaque cum pcrpenderet Turcas, subacta Valachia, iter sibi ad Poloniam

invadendam munituros, ac
sibi

safius fore socios

sensitque

Zizimum

nulli

dedendum

principi, nequcexGalliis

evocandum, anteqnam
Bajazcllics suspicio-

jungere Valachos in Turcas, quam conjunctos Turcis hostes exjicriri, tum magnfe glo
ria?
si

communi

princi[)um dccrcto cruccsignata cxpc-

ainplilicationique Polonica; rei

versum

iri,

dilio conlicerctur,

ne

quam

nem

conciperet, irriloque exacerbatus conalu

Valachus, qui antea Turcas, Tartaros, Hungarosque vicerat, etPoIonico parere imperio recusarat, se illi sponle pro asserendo contraTurcas principalu subdidisset, exercitum in expeditionem ad illum in ditionem suam restituendnm

pactum cum Rhodiis foedus infringeret, Christianasque provincias magnis calamitatibus afticeret. Optabatporro Innocentius socialemillam
expeditionem confici, instabaf(|uc utsibiZizimus traderetur, nfque optatis pofirclur, duccm Bor-

duxit,

solcmnique

ritu in
'

ut referl

Cromerus

clientelam susccjiit, pluribus verbis, quem avi-

bonium

auctoritate in aula Gallica florentissi',

mum

ursit

nt

ille

sibi

dcdcretur, quo veluli

])ro Clirisliana
:

idoneo instrninento ad magnas rcs

religione gerendas usurus
in(|uit,

esset

><

Horlamur,

nobilitalem tiiam, et (juanto possumus sludio per llcdcmjiloris nostri sanctissiinam passioncm requirimus, ut pro religionc animi
tui, et

pro communi omiiium salute noslraquc conlemplalione nobis aliquo modo jicrmillcrc, aut quantum in te erit, patiut idem Turci frater

ad alias

quam
in

nostras

manus

(non) deveniat

nam

si

noslra fuerit poteslate,

modum

et

viam adinveuimus, quibus illo tanquam instrumento ad res magnas pro rcligione Chrisliana et Dei laude gerendasuti possiinus. llaque omni conatuadid inleiidat nobilitas tua; nuUam enim

dus lector consulat. l."i. Addit auclor Casiniiruin Iria inillia lectissimorum cquitum auxiliaria illi adjunxisse, quibus palantes et pojiulabundos Turcas Stephanus coercuerit, variis eliam tumultuariis jirteliis allriverit, cum Valachi, leviori armatura utisoliti, procurrerentinTurcas, ab iisque petiti mox se reciperent ad Polonicum aginen exlremum, a quo graviori armalura instructo Turcicus equitatus reprimebatur, agrisque cessit. Interea Casimirus ingentcm crucesignatam expedilionem advcrsus Turcas Tartarosquc conficere meditatus Innocentiuni proximo anno decreta
amplissiina legatione oravit, ut Cliristi fideles ad dandum sacra miiitia? noincn mitlendaque subsidia pro tuendo Christiano imperio, quod
Turcaj cffrtenato prfecipitique furore everlere nitebanlur, permoveret, cnm pro ccrto haberetur, Turcas per calcatos Polonos ad aliaruin finilimarum gcntium excidium irrupturos esse, de quo inferius agetur. Ui. Moscovila in Liioniam excurrit. Xeque a Turcis et Tarlaris modo, vernm a schismalicis

rem aut landabiliorem aut utiliorcm communi

saluti, el

magis meritoriam ajiud Deum faccre tempore potes. Dat. Pioma! die vii Decemlioc bris MCDLXXXV, Pontificatus nostri anno ii . 13. Turcarum per Valachiam grassationes Gessisse morcin Pohnorum ope reprimuntur. Gallos Rhodiosque equites Innocentio, tradilo illi Zizimo, nec tamen ob novas inter Chrislia-

nos commotas dissensiones

qujc Pontificem

vexata est Catholica respublica, Joannes cnim Basilius Moscovitaruin dux in Livoniam incur-

E.\l.

apud Bos.
^

I.

XIV.
1.

Ibid.

' Id.

ib.

'

Lil). II.

bicv.

Bos.
>

|),

2.

1.

XIV,

.Michov,

I.

iv. c.

fii.

'

Ciom.

75.

XXIX.

Bos. p. 2.

.\n

nAY.V. XI.

1(1.

ib.

AXX,

TO.MIS .\\\,

90
ril:

IXXOCEXTII

VIII

ANXUS

I.

CHRISTI 1485.

cflccta \aslilas

latequc ad Tarbatonsciii usqiic principatum ac iiravla? avcrsa^ fucrunt de

:

essc poterimus.nal.RomaidiexxiMaii mcdlxxxv,

Pontiticalus noslri

anno

. Iniit

consilia

cum
',

qiiilnis certinr faclus

Innoccntius

duccm

i|)sum

proccribus de suscipicndo in Moscovitam hello

s;icro ,li);iniies Dani;r, Xorvvegiic et Suecitc rex
(|iiciii -ul gloriosum id facinus Innocentius ab rpsiilcnsi archiepiscopo excitari jussit -. 17. Ldcticinia teiiiporc Quadragesima' Umja-

incrcpuit

'.

pcssimam gratiam

ali

co Uomaua'

Ecclcsia\rcfcrri, cuni ob traditam sibi So|liiam

Pahrolopam con,jui;cm futurum

Scdi obstrictum ct

sc Ajtostolica;

amicum

spopondisset.
ctc.

Joanni

i^rincipi Moscovire.

ris

permissa.

Gerehat tum in Germania, Hunaliisque finitimis provinciis

e[)i-

adminilcctc tili, cl molcstia intcllcvimus quosilam cx ralionc

salutcm,
siiic

Xon

garia,

Robemia

sco(uis Tifernas legationis Apostolicic

i|)si

munus,

iiKiiiictos liomincs sive jussu tcmcrc ct insolculcr. ul |)lcrumi]uc 111, provinciam nostram Livoiiia^ iniircssos, illainque ad Tarbatcnsciu usiiuo ditioncm pluribus in locis dcpopulatos essc, nec adlnic illos quiesccrc audimus, scd (juotidie mairis ac magis conari circa illius provinciiT; depopulationem, non

tuis

provincii*

jam

ante a Sixto IV im[)Osilum, permisercligionis stimulos nonapud quos lacliciniorum usus

vetitis inolescebat, ut iis vesci

luo. sivc

rat([ue
niillis

ad scdandos
[)0[)ulis,

diebus ah Ecclesia
posscnt,
deret:

modo Sedis A[)ostolicit? auctoritas accecum vero ea indulgentia adeo generalis

sine nostra et Ecclesi;c

miiiia.

Romana? summa

iirno-

ah Ecclesiasticis institutis abliorreret, ita illa ab Innoccntio tcmpcrata est ', ut proximo quin-

ad nos tum oh fuiem Cliristi, tiim etiam quia nobis immediate subjicitur,
Et
tutela ejus provincia; pertineaf,

cum

quemiio

elajiso, irrita [)rorsus esset.

[S.Aiir/i/sti>iiispseitdocpiscopusSa)icfi/aric)isis
/tcV>-escos Htissitarit)

non possumus

itistattrator.

In Bohemia

profeclo non cEgerrime ferre bujusmodi insolcnlias,

eo priuci[)e, a quo nos

maxime cum cogitamus eas inferri ab et Romana Sedes pluricl

mum

iiratificationis

bumanitalis expectare

vidcbamur: et ne Romauorum Ponlificiim iii te el tua cumulata beneficia exprobrarc tibi videamur, unum tamen commemorahimus quod
,

recruduerat Hussitarum hieresis superioreque anno magnae cruentiC([ue Calholicorum strages edilie fuerant quorum majorum auctor extiterat ,\ugustinus, olim episcopus Sanctuariensis, natioiic Italus, (|ui iiianis gloriohr titillatione
:

commolus
rarat
:

sepultos

jam Constantiensis

et Basi-

leensis Conciliorum auctoritate errores instaujactaret,

tua^

nobilitali

felicis

recordatioiiis
|)erliumaiiitcr

Sixtus

IV

pr;rdeccssor
facullntibus

noster
ohtulisti

cxiiibuit,

quando cjus causa

illi
,

te

cum

luis

omnibus

cumque emcntita se pofestate instructum nccnon a Romana Ecclesia sacris pontificalibusinitiatum, tum plures Boliemossacerdotio insignivissef,secfam
rat, ac

obnoxiiim |)crpchio dcvinxisli. Non sunt lic promissa

et

futurum

amplissimam

confla-

tua.

non noslra
:

et

Ecclesia;

Romana?

in
iii

te
te,

bencficia
et

si

piclalis prasdccessoris nostri

rudes [)0[)uIos liypocrisis pompa alleclos crroneis opinionibus irretierat. Qui postea cum tof scelerum conscientia agitarefur, ad saniorem

[iromissionis tiia in

eum tam

cito ohlivisce-

mcntem
tifex

designati eiiiscopi Pata\icnsis consiliis

est.

quid deinceps le facturum putas nos arbitrari? Proinde cogita quantum sit alienum ah liumanitate nos l^dere sine causa , et qiiam inluimanum principi fldem promissionemque fallere. Sed dices forlasse tuorum insolenlia, non tua causa id esse faclum profecto nisi crederemus lioc ipsum, non possenms tihi non providereque remediis mullum succensere opportunioribus ut provincia noslra Livoniae tutior esset. Verum quoniam non possumiis
ris,
: ,

Qua de re factus certior Ponusus veniam est pollicilus modo ex Bohemia, ne eam ultcrius inficcre pergeret, cxcessurus esset eo enim ad Romanae Ecclesiic castra Iraducto, suhornatos populos facilius Calholic;im vcrilalem amplexuros, cum duccm ac signifcrum facfionis sua? dogmatumque impiorum asscrtorem amisissent; prorevocari visus

clementia

inde Pafaviensi praesuli dedit mandata ', ut illum omni studio ad EcclesijE gremium allicere
niferefur.
19.

obnoxium Romanee Ecclesia; luijusmodi insolentias nobiscum pariter, qui illi

non
arbitrari, te

Electo Pataviensi.
nostris

pra}sumus, ferre moleste, alqiie

illis

pro tua
ut velis,

virili

Inlelleximus, quae nuper venerabili fratri

filio

ohsistere et
te

maxime
iis

obviare, idcirco bor-

et dilecto

Marco cpiscopo Prajnescripsisti

per pignus tamur modo tu desislerc ab

fidei

non vexationibus, venimtuse,

stino S. Marci, et Francisco S. Eustachii Senensi

cardinalibus
illius
filji

seriose

siqier

negotio

etiam suhditisetvassallis luis, ut desistant omnino interdicere et prohibere, ne deinceps provincia nostra Livoniae de te vel tuis iipud nos jure conqueri possit quod plane nohis et collegio noslro gratissimum eril, et in fulurum aliquando, si dcsisles, et tihi, et tiiis propensiorcs
:

olim e[)iscopi Sanctuariensis. Laudamus prudentiam tuam et pictatcm, reverentiam ac ohservantiam, quihus hanc sanctam Sedem in hac re prosequi videris:
iniquitafis .\ugustini,

plurimum commendamus,
'

ct

in

j^rimis proba-

l.ih.
I.

I.

lii-cv.

p.

121

lliid.

Lib.

II.

Ircv. p. 127.

I.il).

I.

Ircv. p. ISi.

l.ib.

brev. p. lui.

iNNOcENTir vni Axxrs

mus,
qiiocl

CIIRISTI

1/|(Sr).

91

litteras

ct niintios

ejusdLMu

olim

episcopi admiseris, et eis iiriulenler rcsponderis.

Placet,
iit

erga lidem orthodoxam, illius(|iie proteclionem adversus ha^reticorum

sumendam
et malefite

in

tractatn seciim

persevercs, forte
fecit,

corum sectam

in

quo vere ostendis

;

esse

quod Deus, qui Paulum cx Saulo

tetigit

nunc

cor

illius, et al)

cjus oculis erroris sui

si|uammas
perpelravit
solo anno,
:

misericordiler
plus valuit

removebit.

sunt, ut nosti, quae hic vir in

iiic

Magna Ecclesia Dei mala

fovendo lucreses

principem Catholicum, et Deum timentem, quod d(! te sempcr omniiio opinati suiiuis unde iioi)ilitatem tuam i^Iurimum commciidamus liortantes |)ateriio allecfu ut in bono opere et
,

saiicto

institufo animosiiis in

dies pcrseveies,

quam duo

generalia Concilia et multi

sicufi te facfuruiii

noii (lubitamus.
iii

Cuiu aulem
pari

Romani

Pontifices per multa Scccula ad ejusmo-

officium inquisitionis

liac re sit

valde oppor-

di incendia extinguendum. Hussilas paenc eliminatos suis macliinalionibus instauravif, conhortando moncndo sua cmentita sulendo auctoritate in damnata opinione confirniavit, et (quod perniciosius est) nuiltos in sacris ordinibus profanando BohemiEe Ecclesiam mirabililer aftlixit. iXon possumus non veliementer dolere,
, ,

tuiuim,

eamdcm tuam

iiot)iIitatem

modo
aiit

horfamur,
de(iutan(lis

uf in(|iiisitoril)US per

Sedeni Aposto-

licam, vel ex ejus commissione dei^ufatis

oiniii

auxilio et favore assistas, et

et
;

tam([uaiii

archidux, alios quoque inducas

excites ad

cum
men

illatain

miscrabilibus Calliolicis aniio su;

favorem similiter suum prfestandum maxime vero contra rcprimendos maleficos utriusque sexus, ne aliquo pacfo ad judicium

periori

cladem memoria repetimus

potest la-

Deus, ut dicit Scriptura, ex lapidihus istis suscilarc lilios AbraliK, ut medelam ferat inde
hostis
tati

candcntis ferri admittanfur, prout jure cautum habetur, sed juxfa sanctorum canonum instituta
et legcs im[)eriales
[)ro

qualitafe scelerum de-

unde

laeserat.
iit

Censemus

publiccC uliliillo

bitis prenis afficiantur.

,lunii,

Datum Romai

die xviii
i

expedire,

hic

homo

ex regno

extraet

Iiatur,

nam

[ler

eiim lucrelicorum consilia

MCDLXxxv, Pontificatus nostri anno . 21. Marr/iani libertatis asscrendx specie sedi-

iiiachinaliones
nihil erit,

cognosci poterunt,

et

si

aliud

tioneni excitani, in

non eril parum ducem et assertorem dogmatum suorum illis abstulisse. Multum cnim .indoctum vulgus movet, et quod episcopus est, et quod Italus, et a Romana Ecclesia consecratus a nobis exivit non putant idiottc, et qui ma:

occnmbit.
in

Inter

qua Petrus Arbiiesius

caHeros
[)iefatis

inartijr

[)rinci[)es ex[)Iicuere

His[)ania

eximium tuenda;

incor-

rui^ficque religionis asserendcc

studium Ferdi0|)era ha;:

iiandus et Elisabetha reges,

quorum

gistriim auribus suis prurientem nacti sunt ab

luijusmodi homine quidquam allerri posse non verum qui cum illum ad orthodoxos defecisse ad percipiendam veritatem magis videbunt reddeiitur idonei, et sallem duce privati plurimum ex consueta ferocia dimittent quare devolioiiem tuam monemus atcjue hortamur in Domino, ut Augustinum prffifatum omni studio ad
: , ;

reson sentes evulsas, superstitionesque excisae tum severitas animadversionis in neopliytos in Judaicam superstitionem relafisos Toleli adhibita est'. Cum autem nonnulli impiis opinionibus irretiti in gratiam cum Ecclesia redire cuperent scd palam damnare errorem erucum nobilitate conspicui essent, bescerent assensit Innocentius ut clam id pra^slarent, prEEsenfibus tamen rege ac regina, ut co metu
,
,

te allicias,

et si

ad

te

venerit,

benigne susci-

frcenati pristinos errores

non

repeterent.

pias, efc. Dat.

Romae

dic xxii Januarii mcdlxxxv,

i

liu[uisitoril)us luTrefica" pravitatis in

Hispaiii;e.

regno

Pontihcatus
20.
tionejii.

iiosfri

anno

Vetitus ic.ms

cmidentis ferri
in

Piilhilabant
liareses

reliqua

ad probaGermania
,

"

Dilecte

fili,

salutem,
isto

etc.

nonnullos in regno
[)ublicos, qui

lia>relicos,

Accepimus esse non tamen

pravitatis
sint viri

iioanuUa!

ali;c

artesque magica^

ad

libentcr ad
si

Cafholica; fidei gre-

quas exscindendas,ciim censores fldei constituti essent, Innocentius monuit archiduccm Austriffi ',

mium
satis

redirent,

hseretica}

eorum
,

abjuratio

secrete

admitferetur

cum

ut eos sua

auctoritate fulciret

tum ad-

versusmagicarum superstitionumreosdaretoperam, iie candeiitis ferri illffiso contactu innocentiam probare niterentur, cum reprobum esset illud probationis genus, quo sontes dfemonum opera ex severitate judiciim (^olare, et insontes opprimi j)0sscnt sed ut legum Pontiflciarum et
;

honorabiles et noii [)arva' existinuifionis. Itaque desideranfes cunctorum animas onini^iotcnti

Dco

liicrifacere, vobis per [irasenfcs

com-

mitfinuis ct facultatem desuper concedimiis, ut

Cwsarearum ordo

<<

in eos servaretur. Archiduci Austria;. Dilecte fili, salutem, efc. Ex fide dignis relatibus accepimus, et re etiam ipsa comperfum habemus (|uaiitus et (]uam ferveiis sit zelus tuus

cujusmodi conditionis luvreticos, qui nunc istic reperiuntur vcl in posterum rcpericntur ad occultam et secretaiii abjurationem admittere, et ad Catholicic fldei veritatem et reconciliationcm reducere valealis ita tameii ([uod
, : ,

abjuratio

ipsa

fiat

pra?sentibus et audientibus
filiis

charissimis in (Ihristo Castella;, Legionis ct

xxv.

nostris rege ct regina

illustribus,

Aragonum

ne

'

Litr.

1.

biev.

]i.

JOl.

'

Maiian.

I.

c.

7.

92
Mli
si

IXXOCENTII VI U AXXrS
forsan, inioil absit,
iii

CHUISTI H8r).
;

pristiiium piToreni

ordiiio

oo autom

mox

instituto,

de sajvissimis
Id

reinciiierent, paMUuii

relapsorum possint aliquo

.\on obstantilnis, etc.
Julii .mcdlxxxv,

iiiterfecloribus

sumpta sunt justa supplicia.

ciiin

lira'to\lii subti'rriijrero,otc.
lat.

porro miriim accidit, ut

marlyris corpus

UonKeapiiil

.S,

fetrum diexv
i

Coustitutum porro fuerat in llis|)ania sacrumccnsurie lulei tribunal ail .MarrlKiiiica' iKeresis, qua opibus etiam et
Pontilicalus noslri anno
.

dignitatibus profanis, ct Ecciesiasiicis conspicui

non pauci
inhorruere

inlecti erant,

infandas propagines late

,

pullulantes

cxscindendas
imiiii, ut in

cujus

mctu adeo

.Vragonipc regno sedia ncophytis ex su-

tionein concitatam

maxime
',

S(^|uilcliro ritii Kcclesiasfico reddorctur, ojus cruor ab impiis solo sparsus fervere visus sit (]ua de ro publicas Tabulas tuncconfectas refert Surila ',(|iiarum pr;eci|iua pars decerponda visa est, cum auctorum de tempore cKdis, et rei vcrilate controversias omncs dirimant -. 23. In Dei nomine. .\men. " Noverint universi (luod anno a Nativitate Domini mcdlxxxv, die videlicel iiitituhita
:

pcrstilione et stirpe Judaica ad Chrisli

cultum
defuisse

XVII

mensisSeptembris apud civitatem Caesarau-

adjunctisreferaf Surita
\iros

addat^iue

iioii

gustie iu sedt? (id est Ecclesia principe) oiiisdem

piimarios,

qiii

bis se conjunxerint, con-

civitatisC;csaraugustana; inter altare et

dictte

cborum

fenderinti]ue

indici

novas

leges contra
noii

Ara-

sedis

ubi reverendus

magister Petrus

goniam libertatem, cum

rei

modo

iKereseos

.\rbues,

alias Epila,

exuerentur boiiis, sed ne (luidem testium contra reos iiomiua producerentur, tantam eiiim acerbitafem ab antiquis abliorrere iiistitutis, regnoque exitiiim allaturam querebantur. 22. Fost varias concertationes Aragonite
libertatis asserend;xi specie

profossor,

inquisitor

quondam sacrte theologia; quondam sancta; hdei a

specialiter

sancta

Sede .\postolica
sibi
et

deputatus

fuerat, vulneratus ceciderit ex ictibus et vulne-

ribus

uum
ut
ticis

rei^iii

Fcrdinandum ordiconventus oratorum opera rogarmit,

proscriplionis

bonorum
:

intlictam

ba>re-

mensis quibus vuliieribus die pra^senti decima septima et obdormivit in ab Ikic luce transmigravit Domino in quo loco ex dictis vulneribus effu; , :

decimo quinto die pra^dictorum anni hora matutinarum illatis de

pamam

abrogaret

quod

ut facilius eblan,

derat

sanguinem
die

, et infra,

tam

dicta decinia

direutur

neoi)b\ti

Judaici

generis

corrogala

(luiiita

quam decima

sexta et prssenti die

pecunia,
nistros

tum KomaiKe, tum regiic curm admisperabaiit corrumpere pertentarunt enim fore, ut mulcta bonorum abolita, deinde
,

])r;edictorum mensis et anni, dictus locus, ubi

dictus sanguis fuerat effusus, fuit per
i'inias

quampluet

et

diversas personas

Ecclesiasticas

censura

sacra

conseuesceret

cumque jam

laicas visus, perspectus et

plures magnates in suas partes traduxissent, qui

valdebene recognitus, qualitcrvix poterat cognosci, quodesset signum

sanguinis, et
si

ab sajviore inquisilorum imperio indici servitutem, publicam(|ue libertatem labefactatum iri verebautur, audacia et furore perciti in lidei ceusorum capita conjurarunt, iis enim sublatis,'

aliquid videbatur de dicto sanet

guine erat quasi nihil,

deperdito quasi in

neminem

id

muiiiis

suscepturum pra}fidebant.
;

Struxerunt itaque vita; corum, qui de religioue cumque qujEstiones habere coeperant, insidias
eos designatis locis opprimere non potuissent, Petrum .Vrbuesium fidei ceusorem .\postolicum,

totum colore dicli sanguinis, et erat adeo desiccatum, quod erat impossibile cum aliqua papyro aut panno lini, neque lanse, nec alia quavis re ct sic de pra;aliiiuid ex dicto sanguine accipi
:

ad nocturnas preces in Ecclesiam progressus ante aram iiixis genibus orabat, decima quinta Se|dembris die vulneribus confodere, nec inter lethabis ictus alitc ab ip^o expressai vocos, quam laudes et grates act;e Cbristo, qui
illum
parEB
[iro lide

dum

fidem et relationem faciebantet fecerimt publice. Et quia tuiic dicta decima septima die, Domiiio Deo ut major meinoria de altissimo disponente dicto reverondo patre domino magistro Petro de
dictis
Cliristi

multi et diversi

fldeles

Arbues

alias Epila iiiquisitore saiict;e fldei liabe-

rotur, qui

pro exaltatioue sanct?e

tidei, et

pro

extirpatione ba!retic;E pravitatis, lama piiblice

referonte per totam dictam

mori

vellet; dilTugieutibus

autcm

sacrilegis sicariis,clerus, qui sacras laudes Dei-

passus
dicta;

est,

civitatem, niortem sanguis in dicto loco ante cboruni

occinebut, Arbuesiuni in suo volutatum cruore, piasque preces iiitcrcisis vocibus repe-

tentem exfuleruut. Vixit biduo integro, totoque 60 spatio nihil pneler divinas laudes locutus. Quo alroci casu commoti Caesaraugustani mox arma sumpscruiit quasi cxtrema immineret clades, ac nisi .Vlfonsus eorum archiepiscopus invectus equo per vicos provolans furentem plebem cobibuisset, neophyti sontes insontesve
crudeliter
caisi

ubi effusus fuerat, revenerat, et si de recenti sparsus fuisset, ubi totus populus velociter currebat ad accipiendum ox dicto sanguine, qnidam cum pasedis,

effluebat

tanquam

pyro, et

alii

cum panno

lini, et aliis

diversis

tam magna veIocit;is et decnrsus gentium ad levandum jir^i^dicta, et accipiendum

modis,
ot crat

ex dicto sanguine quod vix honio poterat inter gentes, nisi cum magua vi, et ciiiu mngiio exer-

fuissent

sine

uUo
1.

judiciario
I

Sinil. lo.
-

IV. Aiiiial.
arcli.
liccl.

1.

XX.

c.

(io.

.Maiiaii.

I.

xxv.

c.

S el

alii.

Suiil. lo. IV. AiiDul.

I.

XX.

c.

Gj. et .Marian.

xxv.

c.

X.

K.\l.

111

Caijaiaug.

IXXOCFA-TII VIII
citio

AXXrs

1.

CIIRISTI

1485.

93

accedere et intrnrc ad dictiim locum, ct atl tali modo quod apud sanguiiiem omncm populiim communitcr illud pro cvidcntissimo miraculo rc|iutai)atiir, 24. Ideo cum pra-dicta cvidentissime vide-

dictum

luendffiaFerdinando et Elisabeth regibus navala opera Innoccnlium eniin Pontiticem excilariint, ut sacerdotum vitia libidiiiesqiie Aposlolica falce amputaret, (jui licet juventntcm iisdem
cst
:

rentiir esse in exaltationcm

stiaiuc, et in
,

sancta? fuici Cliri-

iionorem et gloriam fidclium Cliristianorum dcfcnsioncm fidci Cliristiamc et confusionem perseculoriim illius, et aliorum liominum malorum, ct quia memoria estlal)ilis, ut de pricclictis in futurum dc tam niagno et niaximo actu pcrpetuo mcmoria habeatur, reverendusma^MsterMartinusGarsia sacra^ theologiffi profcssor, dict;e sedis Cicsarau^ustana' canonicus, tanquam procurator multum vencrabiliscapitulicanonicorumdicta; sedis requisivit permc
,

contaminassct, utpote(|uem notlios palam susceptos Ecclesiasticis opibus auxisse ferunt tamen illius, cujus vices gerebat, niemor, Encyvitiis

Hispaniarum arcliiepiscopos communicafo cum sullraganeis consilio clericorum

clicis litlcris
vitiis

casfigandis,

ac

inslitulis sanciciida'
si

disciplinBB ex canonicis opcrani navasse jussit ', ac

,

dcfuissent ollicio
:

Ponliliciam

severilatem
iit

intentavit

Hortamur fraternitalem tuam,

ef alias

clcrum tuum
tiue cura'
et
ita

religiosas persoiias,
ct

(jiia)

subsunt, (ommoncfacias
liis

reformes,

agas, ut ab

abstineant
luibitu,
:

et quse sacri

notaiium et testes infrascriptos lieri ocularem inspectionem et recognosccre dictum sanguinem, etde praedictis facerc publicum Instru,

canones prajcipiuiit in serveut, et se emciident

ganeis praicipere

Iioc

moribus et vita idem ct liis siitlracorrectionem,

cleri
(iiue

poteris circa

mentum,

etc. n
ille

EbuUiit iterum saccr

cruor,

quem

in-

rcformationem et emendationem aliaruiu rcgularium persoiiarum

sui, et

subsunt
et dis-

numera Caesaraugustanorum multitudo

variis

eorum

cura;, ut in tota tua proviiicia nulli cui-

pannis exterserat, decimo quinto, ex quo cfTusus fucrat, die, ut alia publica dociimenta tcstantur atque anno millesimo suis concepta verbis quadringentesimo octogcsimo quinto, dic vige,

quam
soluta

justaquerela detur dc iminoderata

corum

vita

nam

si id,

quod tuo

potissi-

mum
sali

incumbit
Iiuic

officio,

negligeres aut postponeiiijuncta nobis univer-

res facere,

cogercmur cx

sima nona Scptembris consignata. 23. Hoc prodigio orthodoxa fldes adversus Marrhanoscorroborata est; tanutm enim abfuit*,
ut

cura

rcformalioni maiiuin appouere,

quod

tibi et aliis ad honorem non cederet, quando(|uidcm, ut diximus, et regia majestas,et

sacrum tribunal habendarum de rcligionc

regnicola! id effiagilare a nobis

non cessant; sed

et

qua^stionum eversum fuerit caede Arbuesii, ut multo magis ea firmatum sit, atque in ncophytos, (jui in Jiidaicas superstitioncs rclapsi erant,

confidimus

te

pro tua prudentia

:

probitatc
ut facias,

op[)ortune desuper provisurum

Dat.

quod
et

iterum atque iterum hortamur

monemus.
xi
Julii

immanis multitudo acriter fuerit animadversum fideique Catholica' censoribus praesidii causa datum
iii

quorum
,

ilispania excreverat

Pelrum die MCDLxxxv, Pontificatus nostri anno .

Roma?

apud

S.

27. Beltinn
et

fuerit, ut in arce, cui .\lgiafuria'

nomen

est,

ha-

aurum subsidiarium

Granatense macjno ardore gestum, abunde coUectum.

anno Caesaraugustani funebres honores Petro .\rbuesio celeberrimo ritu (juasi consecrato martyri pcrsolverunt, ac deinde excurrentis Sccculi anno nonagesimo communi voto lampadem sepulchro appendere,
bitarent. Ca^terumvertcnte

Emicuit praeterea Ferdinandi et Elisabeth regum pietas in circumferenda amplificandaque Christiana religionc, gcrcndociuc adversus C.ranatenses.Mauroslieliaad
in

impiam superstilionem

ejus(|uc vchiti

aiiorum sanctorum marfyrum

C;csaraugustaiioruni

numero

additi

memoriam
Y
,

coluere, flexuque temporis ob editas ejus preci-

quos pios conatus licet anno majori lioc tamen antca aclhibuisscnt Accendcrat primam belli contentione nrserc. Maurici, quo Granatense regnum conflagravit,
:
,

Hispania delendam

bus
tyris

coelestes virtutes 1'aulum

111,

Caroli

ro-

gatu, decrevisse, ut anniversaria

ejusdem mar-

Maurorum
exercitus,

sordibiiS(|ue.Mahumcticis cx[)urgaluin est,faccm rex llali Abciihasau bcllicis artibus

tradit

solemni celebraretur ut Mariana ', quem emcndcs ex allatis publicis Monumcntis, dum Petri martyrium in sequentem aniiuin refert, atque effervesccntis cruoris miraculuin ludibria fuisse
ritu

memoria
Joanncs

novarumque rerum

cii|)idiis, violalis

induciis, captaquc quadriennio ante Zahala, oin-

lis.

nibusque Christiciiiis incredibili SECvitia trucidaVersa autem res estcontrario, quam Maurus
putarat, cxitu, ([uiiipe ea perfidia et crudelitas
.Maurici

oculorum

suspicatiir.

totius

gcneris excidio vindicafa

'

est

26. Ecclesiasticis jnoribus

opern n rcf/p Ferdinando. de exscindcndis liaeresibus, veriiui pcrpoliendis etiam Ecclesiasticorum nioribus, alque Ecclesiasticre disciiilina' in prisfinum statiim resti'

perpoUendis narntn Cajterum non modo

virtute Ferdinandi regis.

28. Petiisse

seciue

auxiliaria

illum jam a Sixto IV impetrassubsidia ad tucudam contra

,

Barbaros religionem
'

refert

.-t^lius

Antonius
^ .f;iius
1.

l.ib.

i.

bicv. et p. 21. et Ue;:. posl

1.

eamd. Kp.
x.x.

Aut.
c.

Sup.

c.

65. .Maiiaji. ubi sup.

Nebriss. (lec. i.
- .Maiiiiii.
1.

i.

I.ucius

Marinaus

I.

Maiian.

xxv.

xxv.

c.

8.

et alii.

94
'

1\\(HI:NTII VIll
:

AXNTS

ciiuisTi
(ler

i'isr).

Ncbrisscnsis liis mmIus Atl siipplciidos lios csl a roiititicc stiniiiu) ciini smii|itiis missa sciiatns A|iostolifi asscnsn iacnltas distrilinciKii cciitnin luillia dncaliMin anrcornni pcr \cctii;aliuin Ecclesiasticornin classcs, ut in rcdditilins

Saracenos

rcgcni et reginam

[iraBfatos, et

noiiin alios usus

lica,

omnino convertendum de
iiii[i(iiiimtis,clc.
aiiiio

fra-

trnm pi"edictorum
UdiiKc
a|iud
S.

consilio, auctoritate Aposto-

lcnorc [ir;csciilinni

Dattim

1'etruin

Incarnationis

injnria.

oncrandis ex jnstilia distril)utiva ncniini ticrcl Kx Ecclesia^ qiio(|nc tliesanro Knllas

crucifcris in (^liristiaiiornm liostes
solciit ea

Domiiiic;c mciii.xxxv, VII kal. Sc[itciiibris, Pontilicatns iiostri aniio

30.
i

initlit, (]nie

euntilius concedi
lideliliiis

lcge, ut

stipcs

cx

ijiso

l)clIo

cmcndicatai non alia in re, qnain in cnin liostilins j^crciido, insnnicrenA|)Ostolica sustenlatuui
:

sacris indtilgciitiis iis, qui darcnt stibsidiariam sti|iem |)rolicicndis in rein militarem sum|)tibus, extant etiaiii litlcrce ad

Dc propositis

Kcrdinandnin
((

ct ElisalicflKiin
IIis|iaiiia!.

missai

' :

tur

. llac libcralitate

iii

llcgibus

.Mauros

bellum fuerat

cuin vero Innocentius,

<ic

Yenit ad nos dilectus

, et iiifra,

t]litis

Franciscus de

iiictinte 1'ontilicatii, Sixti

dccumis Diplomata

Udjas
[icr

qiiod dc restittilioiic cruciata)

abrogassef, Fcrdinaiidiis dcctimannin jns sibi

saiict;c

memoria' Sixtum iiranlccessorein

prorogarl ab Innocentio flagilavit, cni hninaiiiter assciisil.

29.
11

iiostrum vobis concessae supplicavit, consideraiitcs rei

Xos,

in(|uit, attciidcntes

(itinm

sit

di-

cnm

magnitndiiiem, (|ti;im invicto aniino sumiiKigloria vcsfra aggrcssi cstis,et periiiisi

gnuin,

et

(juam landaliile, ac I)eo immortali

culum quod imminct,

riosum
o[iiis

boc salutare

et glo-

accciitiim,cl omiiibusdlirisli lididibns

cominnne

|irosc(]ucrcmini

(ncmpe

coiitra

sanclissimnm 0|)us, ac [n'o|iterea volentes regem et reginam, quoad possulitijiismodi

bonum

Granatcnscs) contenli ftiimus desideriis veslris, et ita cruciatam ipsain cum omnibus facultati-

mus,

[irout semperab intimis desideravimus, in eorum sancto proposito, et ejusinodi commniii bono omnibus viis atque remediis oiiportunis
et

bus
iii

et in ea contentis clausulis in

eum

statum,

quo

erat aiilequani rovocatioiies ullaj a nobis

et

emanarcnt, ad annuin,

deinde ad bene[)laci,

de nostiis et sanctie Rosed etiam jiromana; Ecclesiffi facultatibus prium, si necesse fnerit, sanguincm ellnndeudo jnvare, excmplo illius, qui pro salute gregis Dominici inortem subire non abnuit, ct cujus
conservare,
,

nedum

tum nostrtim rcstiluimus ita ut publicari et executioni dcmandari iii omnibus et [)er oinnia
possit, |icriiidc ac si revocationes,

quaj in pri-

auxilio non dubitamns provinciam liujnsmodi lelicissimnm exitum, proutjamoptiina principia

mordiis 1'ontiticatus ab omnibus summis Pontificibus circa linjusmodi facultates tieri consueveriint, a iioliis nou cmanasscnt, ut intclligatis nos magnifacere majestates vcstras, et sincero
aiiimi atlectu eas diligere, etc. Addit, tertiam

jndicant,

consecuturam, et tandem regem et reginam pra^fatas, ac Cliristi cnltores, de linjusmodi spurcissimis Saraceiiis, qni tut oj^probria
nostrae
et

fidei

Cliristiana;

religioni coiitiaue

infcrre iion cessanl tritimpliattiros, ct pro|itcrca

obvcntionnm partcm ])ecuniarum ex indulgentiis rcdigcndarum concedere non jiosse^ quam ad tuendam Italiam classemque in Turcas instruendam derivare dccrcverit. Dat. Roina! dit;
XXX JaiuKirii mcdlxxxv, 1'ontificatus nostri anno I . Gestum vero lioc anno maximo apparatu bellum Jlauricum iiarrat .^ilins Aiitonins Nebrissensis

aHiiinm et rationabile censcnlcs, nt el alii Cliristi fideles, et praesertim EcclesiasticEE et religiosa; pcrsona? regnoruin, insnlarum, terrarnm, loco;it(juG dominiortim cisdcin rcgi c.t regiiuc subjectornm, de (|uorum gloria, laude, lionore, coinmodo et utilitate perpelnis in primis agitur, buic sanctissimo operi aniiiio stibvcniaiit, prout cos pro sua in fidcm Clirislianam maxiina devotioiie et religione, eliam lificnter attenta rei

rtim

symbolo
Aprilis, in

-, atque lustr;itum excrcitum crucis insignitum Cordnb;e fuisse idibus

necessitate, qua;

non dilationcm, non moram,

super lioc dclibcratione venerabilibus fratribus nostris

scd

maximam
,

cclcritafem exigit, factiiros iion

eauKjue tirbem ex universa Hisjiania cclebcrrimos concursus factos rege ac rcgiiia prffisentibus. Cuin vero certarent in iis ornatissiinis conventibusproceresluxtis magniticcntia, o]iumqiie oslcntatioiie, Eerdinaiuins et Elisabctli ad divini Numiiiis gloriam oninia refercntes
adliibuere studia ut illaj ojics non in ejiulis \itiorunique irritamentis, sed in inilite necessariis ad obtercndos Mauros instrucndo, ]i;iraiidis-

dnbitamus
|ira'iiabita

matura

cum

S.

[\.

E. cardinalibtis, nnaiii

vcram

ct

iiitegram

decimam,ineinpevecligaliuin Ecclesiasticortim), in omnibus regnis, insulis, terris, locis atque dominiis [iradictis eisdcm rcgi et regina; mediatc vcl
tiiio

que armis collocarenlur, quod i[)sos excmplo suo egregie perfecisse refert ideiii ;iuctor 31. Excrcitu iiu]tiif,in iiiiuni locum congre:

immcdiate

stibjcctis , et infra,

[iro

gato,
tate

iii

t;iiit;i

[iroccrtim totius llis|iania' celcbri-

iiitegro

aiiiio ", et

infra,
taiii

iii

jiraMuissnm

majus

ctMfaincii cr;it dc ostentandis 0[)ibus

in cor[)oris cultti
et

tldci ()[ins

tam Cdninitine,

sancluin, taiiKiue

et potciitia

sum[)tu quoli-

Iieriiecessarinin, videlicet contra ipsos (iranataj

' '

Lib.

I.

biev. p. 108.

Nebriss.

I.

iv. c. 1. .M.iriaii.

1.

.\.\vi.

.Ncliiisse. dec. 2.

I.

i.

c. I.

c. 6.

INXOCEXTir
diano, inculina
et

VIII

AXXUS

1.

flRISTI 1485.

9-

penu, omnium geneiuin epulisundecumque petitis,utconviviasumi)luosiora pararenl, quam de armorum cura, quis pulchrior

aliis

victoriis

cumulata! fuerinl, proximo aiino

dicctur.

armis appareret, quis e(|uum inollius ai^ita(]uis cursu pedestri reliquis prccslaret. Rex el regina per honestos ct religiosos viros procerum principes rogarunt atque ol)testati sunt, ut al) ejusmodi inordinatis sumptiLus temperarent, quam et parcius potiusque intra modum permittunt leges, se gererent, ne sumpluarifB
in
ret,
, ,

Africana expcdilio si/sccpta a Lusitanis. ita Mauri in Ba>tica conterebantur a I''erdinando et Elisabelha Castolhe rcgibns, .loanncs rcx Lusitania?, qni 1'hutensis regni debcllandi gloriam Lusitanis rcservatam regibus
:!,3.

Duin

eos, qui dignilate inferiores crant,

malo exemplo
faciunt in

corrumperent. Hoc
priniis

principes

ipsi

uno aut duobus

ferculis in coena contenti,

hoc reliqui proceres imitantur, aut si aftluentius convivium exercere volebant, luxuria; sure pudcbat plures adhibere testes. Mirum dictu omnes modestius certatim frugalitati operam dare mensas struere minores abacos apponere, exoletorum numerum minorem mensae adhi!
,

asserere nitebatur, necnon incogiiita Afriregna Athlantico Occano iierfnsa crebris expeditionibus maritimis lustrari curabat, scdatis intestinis regni motibus, cruccsignalum cxercitum in Africam pro restiluendo illi Christiano cultu, ac infidelibus luce Evangelica illustrandis ducere meditatus ab Innoccntio Vlll subjepromeruit, quo amplissima ctuin Diploma prfemia iis iiroponuntur, qui indulgentiarum
sibi
ca?
'

vel

arma

in fidei

hostes gererent, vel ojieram

in castris cruccsigiiatis navarent, vel sti[)Cin in

bere,

eorum qui
longus

funalia per noctis tenebras pra"ille

.

militarem apparatum conferrent. 34. Innoccntius, elc. ad fnliiram

rei

me-

ferrent,

ordo ad duos aut

tres, ut

moriam.

multum, reductus
3"2.

Charissimus in Christo

filius

noster Joan-

Subdit auctor e tentato frustra Montis-

iii Coinum et Cartimain versum crucesignatum exercitum; Benamaxicum in fidem receptum ', quod postea, cum rebellasset, expugnatum diru[ifumque est, priinorcs oppidani octo supra centum patibulis affixi, reliqua multitudo ex omni ffitate et sexu sub hasta divendita, addictaque in servitutem. Non movit finitimos ea calamitas, sed Gomeritanorum, ()ui ex Africa tuendir Mahometica! sectae fiirore tra-

Frigidi castro

nes Portugalliae modernus rex illustris, aliorum regum pra-dictorum siiccessorum vestigia

volens imitari, nec minus Christiauffi religionis studiosus defensor et zelator, quam ipsi progcnitores fuerint,

cum maximo

aniini fervore

omnino

decrevit, gratia sibi

assistente divina,

provinciam per ipsos progenitores jam coeptam prosequi, nec desistere, donec rem ad o[)tatum finem perduxcrit, etiam projirium sanguinem suum elTundendo, et se personaliter in Africam
transfcrendo
set
,
:

jecerant in Ilispanias, suppetiis confirmati

perfidia oluiuruere
:

in

quod jam forsan facere

disscnsioncs
,

tentaviset

nostros per
cffisis

murorum

rui-

nisi

seditiones ac

alia

nas

Coinum

ingressos,

Petro Alarconio

oppido submovere: postea tamen subacti ' fuerunt: 8C(|uatum itaque est solo Coinum. Mox Cartima ad deditionem compulsa, prffsidioque crucesignato communita *. Ad Arundam deinde incubuit belli sacri moles,
et Tellio A^iuilario,

qua^ Iiumani generis Iioste procurantein ipso regno Portugalliffi post susceptum per i[)sum dominium viguerunt, id

quamplurima discrimina,

prohibuisseut unde nos attendentes (juam sit dignum atque laudabile ac immortali Deo
: ,

ilinerum angustiis occupatis ita continuis oppugnationibus fessa urbs X kal. Junii deditionem fecit. Invasit vero finitimos crucesignatorum terror, ut Casarabonela ac Marbclla ad mare Granalenses sitffi illis similiter se dediderint.
;

acceptum, ac omnibus Christi fidelibus comniune bonum hujusmodi sanctissimum opus, quodque ad ipsius Africac expugnationem et tantam fidei pr;cfat;c exaltationem dicti regis non suppetunt facultates, sed expedit tam ab
,

metu pariter perculsi, Albohaceno dcjecto, ad solium extulere Muleum Abohardillem, qui fratris Albohaceni cruore mox purpuram tinxit. Medio.Estatis ardore nostri bello temperavere Septembri ineunte, excursiones factre nostri tamen duce Cabree comite ab hoste oppressi, sed ea ignominia majori Barbarorum clade deleta % geminne enim arces, et oppida ad IX kal. Octobris Christianis adjuncta sunt imperio, Ferdinandique regis nomen Maurica^ genti in:

ipsa Portugallia, quffi fortissima et devotissima existit, quam ab aliis fidelium nationibus pro-

pugnatores, et bellatores,

alia^iiie auxilia

cxqui-

rere, ut rex preefatus, favente Altissimo,

pium

etlaudabile propositum hujusmodi ad effectum perducere valeat, Cliristi lidelium corumdem invocato auxilio, quantum in nobis est, operari
volentes,
vices

aucloritate

omnipotentis Dci, cujus

in terris, uni-

quamvis immeriti, tencmus

"^

gentem pavorem

injecit.

Ut vero

hx

victorite

versos Christi fideles, pra^scrtim nationis cjusdem regni Portugalliffi, hortamur, requirimus et moncmus, ut eidem regi ad expugnationem
ipsius Africae,
et

illius

acquisitionem ac
boiiis
et

fidei

'

Nebriss.
I.

1.

iv.

c.

1.

Marian.
I.

I.

xxvi.
c.
(i.

c.

2.

Iliid.
^

c.

3.
1.

il.

prffifalffi

cxaltationem

cum

personis

'

Sur.

XX.

c.
I.

62. M.irian

C, eo. .Marian.

xxv.

c. 7.

xxv.

*lbi(i.

Siir.

Id.

ib.

Cii!l.ir.

I.

XVI. p. 214.

96
suis
|)ro

IVNOCKNTir Vni ANNITS

ooriiiii

1.

riiRiSTi

1'i85.

possihilitate viiililor el iiidcsiet illiiis exeni|)lo,

(|iii

inieriiit,

ex liae liiee niigrarc conlingat, indul-

nenlor assislanl,

pro salollant

gentiam hnjusmodi
liles
iii

omnino conscquantur
iis, (iiii

liile i^reuis Itomiiiiei

iiii)i'teni iioii aluiiiil,

illi

lulerjeetis nonnullis de

sno sumiitu mi-

in eoidiliu? snis ciiiecMii siiani, el

fiiJeliluis i|ui
ail

ex eisdem
re-

lioe

idoiiei

suiil,

eiimdem

sacra mililia siislentarinf, vel pro opum tennitate vel amplitudine stipein oli sumptus
bellicos contiileriiit, ae sacra exomologesi noxas

Salvatorem noslriiin pra^fatiim se(iiiaiitnr, et pro illiiis nominis j^loria, cl infideliiim prirdictornm fidei lioslinm propufinalioiie, mortis periciilo se exponerc non formident: memores verlii ejus, (iiii dixit; Qn/ vuU venirc post me, abncr/et semrtipsian, rt tnliat crucem sunmy et scqitatnr me ; jiariter et conlidentes in eo, qni dicit Ecclesi Ego vohiscion sum iisque in consu)nmatinncm sxciili ; et (|ni

gem, imo

veriiis

expiaverinf, l.usilaiios

ad

inutiiam

animorum

una noclc per angelum snum ccntnm et oetuaginla (]uin(]ue millia liominum excxercilu Sennaelieril) iiiteremit, et i]ni alias
in

Ecelesiam suain

magnis periculis non

derclic]uit, nc(]ue per-

inimicos ejus de corum impietate gloriari, rnccplnri exiiide iira^mium felicilatis a^terna'. Et ut lideles ipsi eidem regi in prose35. culione tam sancti operiseo propitius assisterc,
niisit
'<

et sil)i possibilia auxilia exliiliere stiideanl, qiio

concordiam, nt omnium arma in hosles fidei Ut expeditio junganlur hortatur subdens Iiujusmodi tanto majorem fruetum rcdderc possit, qnanto in dictis regno et dominiis omnes dissensiones cessaverint, ac pax et concordia vigeliif, universos Cliristi fidelcs regni et dominiorum pnedictorum incolas et habitatores, dominos, duces, principes, comites et barones, dignitatis et ac cujuscunKiuc pra?eminenli<Te cxeellenlia' fiierint, jjcr viscera misericordiir Domini nostri Jesu Christi,,et per acerbissimam ejus passionem, quam immaculatus el innocens agiius, ut nos miscros peccatores ab a^terna mortc redimeret, dignatus est pati, pcr judicium extremum, in quo ante ejus tribunal constituli quisque secundum opera sua mercedcm
, : ,

exinde majora animarum suaium eommoda eognoverint adipisci, ut eis |)ro tain salubri bono portas paradisi ad pereiiiiom };Ioriani cum sanctis A|)ostoIis ct gloriosis

suscipiel, iter

spcm

vitiE

icterna;,

quam
iii

reproenixe

misit Deus diligentibus

se, bariiin serie

monemns
cfii;

atquc rc^iuirimus,

cis

virlnte san-

maiiyribus reversari,

obedicntiic districle i^ra-cijiiendo mandantes,

universis fidelibus eisdem, qui ad bellandum

ut

contra eosdem infideles pro consecutione dictaj Africse in cjusdem rcgis excrcitu in personis propriis se contulcrint, et jier tempus, quod tliesaurarii provcntum Iiujiis sanclK exi^cditionis, qtii pro tempore fuerint deputali, ordinaverint, in illo iiermanscrint, conlisi de ipsius

inter se charitatem, ac pacem, et concordiam, vcl sallem tempore, quo expeditio

mutuam

prjcdicta durabit, treuguas, inducias, seu belli

omnipotentis Dei misericordia ac bcatorum Pelri et Pauli Aiiostolorum ejus auctoritate, ac

,

Verbi ejus, qui est via, veritas et vita, ac nobis qui in persona ejusdcm beati Petri, cujus pari
auctoritale, meritis licet imparibns, snccessores

quas tenore pra?senlium auctoritate omnipotentis Dei, et pro securitate hujus sanctic ct laudabilis cxpcditionis indicimus, ac per univcrsa regnum et dominia praedicta inter incolas et habitatores illorum servari volumus, et observent, arma deponant, et privatarum injnriarum ac offensionuin obliti, Christi Redemptoris noslri, injurias, offensiones et opprobria ulciscantur in hostes, qui Chrislianorum om,

moram

sumus,
ram,

dixit

Quodcumc/ue ligavcris super

et in cxlis ; et

tcrsol-

nium sanguinem

siliunt, et

Evangelicam

lectio-

erit

ligatum

quodcumquc

nem

delere conantur,

arma sumant, nec

et occulfe

dicta
di-

veris super terram, erit solutum et in cslis, et

expeditionc durante (]uovis

rectc vel iiulirecte,

quiEsito colore

eliam dc jiotestatis i)lenitudine nobis coplitus tradita, plenariam omnium iieccatorum suorum remissionem et indulgentiam, qualis per prajdecessores nostros dari consuevil proficiseeiiti-

palam
:

se osten-

dant, aut offendentibus prffislcnt auxilium, con-

bus in subsidium Terra; Saiict;p, et qualis in anno jubileo per eosdem praidecessores concessa fuit, concedimns paritcr ct donamus, ac eorumdem omninm quos in Iianc sanctam expeditionem proficisci contigerit, animas sanctorum angelorum consortio in coelestibns, et
,

favorem nos enim omnes et singuquos arma sumere, et indictas per nos auctoritafe omnipotentis Dei inducias hujusmodi violare, et nostris mandato, monitioni et requisiliuin vel
los,

sitioni

contravenire continget,
seiitcntiain, a

excommunica-

nonnisi a nobis vel successoribus nostris Romanis Pontificibus canonicc intrantibus, prffitcr quam in mortis artitionis
qiia

acterna felicilatc ])crmansuras i^erpctuo

dcccr-

nimus collocandas,
iler

ita

ut, si

forsan dcsignato
operis arri-

culo constituti, et dcbita satisfactione priEmissa absolvi possint, incurrere volumus, etc. Datum
Piomic ajiud S. Pctrum anno .mcdlxxxv, XII kal.
Martii, Poulificatus nostri

temporenonexplclo, ipsorum aliquos,poslqnani

pro prosecutionc tarn
Mirum

sancti

anno

ii (i).

[\)

C5t paruiii ;iJco

rlilii;entiffi

iii

rc cliionologica adliiluiisse aniialistnni, t Diplonia

isliid

iii

irialinra Joaniiis

Liisilaiii.T

rc?'8

datuin aniio liuic Iribuciil, coiitra perspicuas tcinporis nolas, (piibus consignalur. Datuiii est enini die
Piiiililicatus

Ml

k.il.

Marlii

anno mcdlxxxv,

aniio

n.

Pontificalus

lanoccntii anniis sccundiis cuin

adliuc agcbatur.

die

illa

Kcbruarii nonnisl scquciiti aniio Jir.DLXXvi conjun^ilui-,

quo

tcmiiore, stylo vclen, anniis

ucdlxxxv

Ex

liac

vcro

tciiipiiris adscriptioiie

iutelljgimus Iniiocciitinin cideui anni ralione

INNOCEXTir
36.
<jui

VIII

AXXUS

I.

CHRISTI i^Sri.
:

97

monctur ne

danino.
rebiis
:

Delata Innocentio obscquia Galli rer/is, (/uichjiuvn innovct cuni Ecc/csi^r

llacteiuis
ail

ruptelas liujusmodi exscinderet

Ecclesia;, in-

quil.Ecclesiasticarumve personarum,pra^sertim
e[iiscoporum,
in patria

de Alricauis ct Lusilaiiis
Teneliat

nunc

Gallicas dif,rredimur.

W. E. cardinalium illa provisorum cardinalium nulla ulterius

attjiie S.

tum ["ranconim sceptra Carolus VIH, qui cum Juaiinem Baham episcopum cariiiiialem Albanensem, quem diu a Ludovico XI, ob proditionis consilia

dicatiir esse consideratio, ita

calliilitati

quod
sit,

nisi

eorum
et

obvietur, futurum

ut a[iud eos

libertas

Ecclesiastica

omnino confundatur,

cum Burgundo

aj,Mtata, fuisse asser-

\atum

custodiis vidimus, aiiosque am[ilissimos oralores ad deferenda Innocentio veluti Cliristi

in terris

nostra atque Sedis A[)Ostolica; auctoritas non mediocriter hedalur ex quo etiam a iiostri pastoralis oflicii debito excitati ulterius Iikc dissi:

vicario

oiisequia misisset,

Pontifex

etiam ad ornandum regiis virtutibus animum, sectanda iineclara majorum suorum exempla, studioque luereditario complecleiidam Boinanam Ecclesiam hortatus est iis enim ofliciis et divinam gratiam, et secundos rerum successus ipsum promeriturum Venerabflis, inquit,
' : :

mulare non valemus. Verumtamen quia indubie credimus jinemissa tuam majestatem latere, decrevimus eamdem liis noslris litleris facere certiorem, ul pro sui nominis gloria, suorum progeiiitorum vestigia sectando, huie tam perhorrendo abusui indilate et cum effectu occurrere velit, aut saltem patienter ferat,
si

liujus-

episcopus Albanensis cardinalis, Andegavensis, et nobilis vir comes

fraler

noster

Joaniies

Delpliinus reliqui(|ue oratores tui qui

ad

prse-

standum obedientiam nobis a majestate tua missi suiit, summa cum omiiium commendatione

modi abusus et illorum fautores juxta decreta sanctorum Patrum compesci mandaverimus. Dat. Boma; die xviii Junii mcdlxxxv, Pontificatus nostri anno
i
>>.

munus

[ler te

eis

demandatum adimple-

verint; in

quo non solum tua celsitudo magnis

laudibus decorata est, iiuod vetustissiniam proyeiiitorum suorum rcligionem et innatam erga Apostolicam Sedem pietatem confirmavit, sed etiam quod tales viros miserit prudentia
et integritate insignes qui tilii ornamenlo et usui possunt esse omnibus inrebus; ii affectum animi nostri erga majestatem tuam aperte potuerunt cognoscere, quam amamus singulari benevolentia, cui feliciter et prospere omnia

etiam celeberrimi coetus cleri Gallicani ad kalend. Augusti Parisiis indicti essent, atquc non de causa levi suspicarctur Innocentius. iii iis Piiiitificia^ in conferendis sacerdotiis aucloritati dctractum iri, plures enim abolitam a Ludovico XI Pragmaticam Sanctionem instaurari cu|iieliaiil, Carolum iiionuit ', ne acceplam
a majorilius
defeiisa' Sedis .Vpostolica;,

Cum

asser-

tique juris Ecclesiaslici

ftrdari
,

nec

iiTi[irobis

gloriam aliqua labe insidiantium Ecclesia"

majestati politicorum consHiis se irretiri pateretur.

"

evenire optamus, quod facile succedat, si Deum ante omnia timueris, si mandata illius observaveris religionem et justitiam toto pectore

Carolo Francorum regi Christianissimo. Charissimc etc. Intelleximus indictum

,

amplectendo,

si

Apostolicain

Sedem
ex

pio cultu

fueris prosecutus, et illius auctoritatemetdigni-

prselatorum et aliorum Ecclesiasticorum conventum, qui cx omnibiis provinciis regni tui ad kal. Augustas proxime futuesse
in civitate Parisiensi congregari debent ob nonnulla tractanda, qua; tendunt in diminutionem aucloritatis hujus sanctffi Sedis, qua; apud majestatem tuam, et omnes Christianos principes magno in honore et veneratione sem[ler Iialiita fuit. Dolemus, charissime fili, in tenera tua a^tate, et in primordiis regni tui ea

quemdam

latem conservaveris
res tui

et protexeris,

quo majo-

ras

nobilissimum

illud

nomen

Cliristianis-

sinne doinui tu;p intulerunt, ab Apostolica ipsa

Sede in memoriam meritorum suorum acceptum. Persuademus nobis nonsolum te benefacta et observantiam in Bomanam Ecclesiam majorum tuoriim uMiuaturum, sed et superaturum, etc. Dat. Romie die xviii Aprilis mcdlxxxv,
Fontific. nostri anno i . 37. Questus est apud

eumdem regem

Innoiii-

tibi, quae aliena sunt a sanctissimis [irogenitorum tuorum vestigiis, qui ob bene merita erga Apostolicam Sedem magnam gloriam

persuaderi

centius

in Provincia, qua; reccnter

Francorum
va-

imperio adjuncta fuerat, jus Ecclesiasticum

fringi a magistratibus, qui
riis

suis

Gommodis

apud omnes nationes consecuti sunt; non enim illi vcriti sunt copias, facultates et sanguincm proprium pro conservanda S. R. E. auctoritate
efl\indere, cuni nihil pulchrius duxissent,

artibus

tuenda;

regise

auctorilatis

specie

quam

inserviebant,

eumque

adliortatus esl, ut cor-

bene mercri de vicario Jesus Christi

'

neque eos

'

Lib.

I.

brev. p. ICl.

Ib.

p.

201.

Lib.

I.

brev. p. 133.

ac

Sixlus IV

iiU

consuevisse, ut

stylum vetereni
2.

el

novuui

iu

Epislolis

lilteris relalis iuferius

num. lo veterem
.\.

tenet. Superius vero in litteris

num. 18
;

Lilteia; relatuc in Annalibiis

Hffic

mcdlx.xxiii.
dignissima

slyio

novo aptanlur
E.\ his

consignandis iudisciiminatim adhiberet. Hic enim, sicut et in recilalis, novum prKfert. Ita pariler et Sixto IV usitatum. liltera; veio de quibus ad .V. mcdlxxvii. I. vetere cousignantur.
auualista;

chionologi

animadveisione
iiua;

censeo.

vero

aUerum

sphalma corrigas, cum

hic

num. 33

litleras

ad regem AngliK,

ad seiiuentem annura leferenda; suul.

alias exhibeal .Mavsi.

AKK.

TOMUS

X.XX.

Ray.v. XI.

13

98

IXNOCENTII

VIII

.WNUS

!.

CTIRISTI 1/|85.
Forrariensi pcrfunctnai bollo potontiam
>

fofollit l;ini |ira'olanini ot

laudabilo propositnni.
ot

ducom

An\it

illis

Dcns

foliritalcni

uloriani, ct iml-

(qios(|no iiiotiri justilia abiiuoiitom,

in

qno noc

cheiTJmo imperio,

domns

possidot.

qnantnm nniic iiulyta tua (locoravit. A Sodo qnoi|no .Vpo-

Inxuria crndelitati
Inxiiria; , nt ait

obslabat, neqnc crudolitas

',

Mariana

cum

sa^pins sudores

slolica ninirnaii! ot priviiopiornm ol t:iirislianissimi nominis jrratitndinom rccopornnt, in me-

pauperum impune
vi

procerum divitias ao dolo invadere meditafnm -, cnmque ex

suxissel,

moriam

pie et

niai;n:inime faclorum crj,M so,

licuit in iis, qui a solita

.\qiiilano agro croci ferace iiigentos

opes se cnofticii

qnod contra oornorc

mnlaturum

speraret,

comitem Monlorii,

devotiono doficioiitos ali(|nid attontare conati snnl in pr.TJiidicinm Pontitlcia' majestalis, qui
doserii a

causa ad se vonientom

cnm

uxore, circumvcn-

suis

maj;iia

parle

rej^ni

spoliali

in

in(rrore ot iiifolicitato vitam finionint. Hortamur te, ut eornni imitcris oxenipla, (ini bene-

tum calumniisNcapolim rapi vinctum jussisse '. Pcrcrebuil mox rnmor illum capitali sententia damnatum, (luem vcrnm Ms. Valicani auctor '
Propter quod omnis populns Aquilana civitatis tnrbatus insurrexit C(Uitra rogom, vooavif^iuo Eoolosiam dominam, misil(iiiead Ponlificom nostrum, ut domiiiinm capcrcl, rogavitque eum,utsi ad dictum locum niitti contigcrit gentes aliquas, nonnisi Columncnsos mittorct ot ila factum ftiit .

pulavit, (ini subdit

faciendo ct ct pnrsonti
silii

Romanis Ponlificihus obscquendo,

vila'
ot
;

fntiii"o

di,i;iio

ol

pra-claro

consnlnoniiit

iioii

antoiii illornm,

qni

|er-

versis ducti consiliis, et sibi et aliis pcrniciosi csse volnornnt liabos cnim anto oculosexcmpla
:

domestica

siiignlaris

amor. qno

te

proscqni-

imir. liortatnr nos ut libcre et amanter te allo(jnaninr. volnti cliarissimnm filinm. cnjns fcli-

citatom non solnni angori. sed eliam perpolno

Accnsant nonnuili Innocentium suscepti Aquilanorum patrocinii advcrsus l''erdinandum sed illi in ciijiis i|)se aula fnisset cducatns
31).
:

dosideramns. Cavc in-ofocto si tc ipsum et salntem luam amas, no paliaris convontns istos fieri in dotrimontnm sanclm Apoconscrvari
,

pariim Pontilioalis

officii

roligioiiom majosta;

slolica; Scdis,

ncquc aliud
:

statiii

anf dcccrni,

quod pertineat ad auctoritatcm Romamc Ecclerescindc omnino ct dissiio, nobis inconsultis malas bnjnsmodi lioniinnni pravo sontionsipa
linm
nobis,
volnnlates,
ioris,

se altcndissc ostondunt numquid enim propterca nefaria in clienfcs Uomantp Ecclesia? agitari latrocinia, ef jura Pontificia concnlcari a Ferdinando pati debuit? praiserfim cum aden

tomque

cfferatus referatnr ^ ut inde collegcrit crudelitatls

invidiani lianc, ipsuiii

omnos

rogni pro-

obviani
si

qni tc in otlonsam Doi nisi petanta facile posscnt induccre

:

coros ad solomncs Ncapolitanos Cfflus convo-

(jnid volnnt, cl
:

bonosta

ois

non dono-

non est tam diiia, lam incxorabiHs g-abimns Apostolica Sedes, qna? rccuriontibns ad se cnm bnmilitatc filiis satisfacere iion consuevcrit in
liis, i\\ix

conlruaocedcre dotrccfa Convocavit, riint, ut dicliis Iiifissnra rofort iiiquit, omiies dominos regni siii, vocavitque
cassc, ut redaclos in

suam potestalem
:

cidaiet; (|iionioln

ii

poroiilsi

illos

ut voniroiit ad dicfiim

locnm,

a (|nibus

cum Uco
diligenler
fili
:

et lionore

licct

conccdcro.
re

iinllam obcdieiitiam babuit cx eo

siio

(|iiia,

ut dice-

Rogamus
licai

animnm

ad lioc advcrlas,

bafur, infendebat eos omnes, cnin haberet in

cliarissime

agilur non

minus de
:

Aposto-

Sedis quain de te, si indignationem fuerit provocata

senti gloriw
Ina;

divina majestas ad

non enim pra>tantnm consules, si majornm

dominio, dccapitarc, ex quo omnes dominisiii insurrexcrunf confra euin, vocaveninfque Ecclcsiam, et imploravcrunt auxilium Vcnetorum, et obtnlernnf dictas terras Ecclesiffi
regni
et

Ilomana! Ecclesia; conservaveris ct anxeris, scd ctiam auctoritatem el tantam apud GEternffi saluti tu prospicies omncs commcndationom rcportabis, ut merito tc Cbristianissimum illnd nomen dcccrc possint

tuorum exempla imilatus

Romano

Pontifici, uti erant prius cuin solu-

tione census consuefi, minantcs,

quod

si

papa

eos non adjnvaret, seu promissis non attenderet, sese aliis daturos et fucrunt omnes principes
:

ct

domini

cxcepfis fribus

videlicet
fuit

comitc
Pii, et

anlem responsum a le cxpectamus. Dat. Uoma; dic xxv Julii mcdlxxxv, . l>ontificatus nostri anno 38. Fcrdimmdus Neapolitanus Eccksise juria<Tnoscere.

Super

bis

Fundorum, duce Mclpbi, qui

principe Tarenti,qni
ipsi .

ncpos

servant fidelitatem

regi

businfensus.
siaslici

Pra;bnil

se Innocenlius Ecclejustitiff,

lium opfima consilia convocasse

fafe alieni

Addit auctor Ponfificom sspius cardinasenatum ad expedienda in re ancipiti

:

ex quo non cupidi-

juris assertorem vindicemqne

imperii illcctum, scd

ductum

officii

ul rcfert Ms. Vaticani anctor ', adeo ut in Fcrdinanduin Fegem Neaiiolitannm Pontificinm jiis protcrcnlem, inque suos tyrannidem cxorccn-

justitia;que rcligione consfat. Ut vero stiscepti

pro

consilii,

insontibus a tyranni potentia vindicandis fufandoque jurc Pontiflcio belli fequi,

tem bellum snsceporit: cujus exordia inde cruplsse tradunt ^ Alfonsum nimirum Calabriae
brcv. p.
Si*. .Ms.

publica tafem omnibns perspicuam facerct Diplomala edidil in quilius singulae causee
,

'

Marian.

1. 1.

Xxv.

c.

7.

'

Coiuin.

I,

vii. c.
I.

1.

'

Snr.

1.

Inn.

1.
1.

II.

aidi. Sj\. sign. niim. III.

'

VuJjt.

c.

OU. Biul.

VIII. Sjbell. Kiineail. 10.

viil.
^ .Ms,

XV,

.Ms.
iibi

aidi, Vai,

anlropol,

xxv.

iijn, miin.

lll. 1'anvin, in Innoc, VIII,

Vat.

sup.

INNOCENTII
(lescriptae fuerc,

VIII

ANNUS
et Eli-

1.

CIIRISTI 1/|85.

99

eaquc ad Ferdinandum

sabelli iiisula) Sicilifc, Aragoniaj et Castella; re-

gcs transmisit, de (luibus in litteris mensc Novcmbri dalis ad cartlinalem Toietanum meminit
'
:

Copiam,

in(|uit, Bulla

per nos edita; ad

eas majestates Iransmittimus, ut aperte yideant

lefritimas ct necessarias causas, quic ad

hoc nos

induxcrunt
rcj^em,

Carolum etiam

Vlll

Francorum

quem

insignes studii in Ecclesiam exi-

mii notas ostendissc vidimus, ad tutandas contra Fcrdinaniium Ecclcsiic partes sollicitavit, pric-

lexerimus nobilitalcs vestram in patriam rediisse incolumes et liberos evasisse lajtati plurimum sumus, vobisi]ue gratulamur |ir;esertim, (|iiod vos bona civium istorum, (nempe A(iuilanorum), qui nobis etS. R. E. adhaeserunt gratia exceptos audiverimus, quod, ut nostis, semper procuravimus; dileximus enim vos semper paterno amore, etc. Dat. Romaj die xvi Novemljris MCDi.xxxv, Pontificatus nostri aii. i . Placato ob liberalos Iiosce insontes populorum odio, Ferdinandus conjuratos proceres delinivit,
,

feclunujue Meldcusem
vit
*,

mcnse Novembri roga-

dissociat()S(|ue deiiide insigni perfidia

sit
',

oppres-

ut causa; Pontificia^ in bello Neapolitano

uliiue Pontilicem intestino bello im|)Iica-

a'quitatem Curolo cx|>oneret.

i().

ret,
iiui

Desierat'

nimirum Ferdinandus,

ob
,

tius

Virginium rrsinum, (luaiitumvis liiiiocenillum continere iii officio amplissimis

militarisque imperii

impuros natales rcgio apice erat indi-^nus

pollicitalionibus anniteretur, in suas partes pellexit,

inque parto vi et injuria regno parci>ti successerat, pendere nuiumarium vectigal, quod Gallica;
stirjiis

summam illi
Romanorum

obtulit

abductffi ab

hoc ingentes

pra!da3

reges

inferre

Romana;
,

EcclesisB

fuerunt,
faclie.

a^rario
officia

consucvcrant,
se

ac

splendide fiduciaria
si

atque excursiones ad portas Urbis iNavatam aiitem funi a .luliaiio noliiireo

exliibuisse

pulabat

plialcratiim

cardiiiale, poslca Poiililice,

cquum

obtulisset.

lalis oidiiiis

Immunitalem etiam sacerdoturpilcr labefactabat tum clicntes

:

libus

uiia ctim cardinaSabello et Columiia diligentem operam

Ecclesia; siBva tyrannide, ut aiitca

dictum

est,

premebat

ob quas causas suscepto bello Inuocentius Roberto * Sansevcrinati Ponlificii exercitus lailitare imperiiim detulit, ac prffimissis Prospero et Fabritio Columnensibus, Aquilain
:

ad propulsandos pcrduelles, narrat Stc|dianus Qtiintadecima, Iiilissura in(|uit, die dicti mensis, (nimirum Decembris) mulli armati tentaverunt capere portam populi, sed vigiles, qui ibi erant defenderunt. De noslriscustodibus
:

in

Romana!

Ecclesia! potestatem accepit, ut tes:

Ms. Vaticani auctor liisce verbis * Die XVI Octobris civitas Atjuila! cum omni suo comitatu erexit vexillum Ecclcsia;, ct ita fertur fccissc multas tcrras et castra regni pra^dicti, et dux Olveti fertur venisse ad obcdientiam i^apte,
tatur

in facie ibi vulneratus fuit, et illa noclibus cardinalis S. Petri ad Vincula, et aliquando Sabellus, et cardinalis Columna personaliter armati cum satellitibus portas
et aliis

unus tantum

et dixisse se

nolle Iiabere, et recognoscere alium

nisi papam . Plures etiam alii proceres,cxcussoFerdinandi jugo,inPontificiam clientelam se contuleie, quos excepit Innocenlius, ipsosque sacramenti lidei Ferdinando pra;stita; religione imperioque illius solvit qua de re cxtant data; ad principem Bissiniani litterffi *. il. At Ferdinandus cum proceres in se conjuratos vidisset, (|uorum signiferum fiiissc Aiitonelluni Salernitanum princi|)em nicmorant ', fid removendam a se invidiam ex comitis Mpntorii iniquis vinculis in se concitatam, illum uxorcmque libcros dimisit, quibus Aquilam redeuntibus Pontifex datis xvi Novembris liltein
:

dominum

ris gralulatiis est

'

Comili et comitissa! Montiuii. salutem, etc. Non mediocriler doluimus de incoinmodis et jacturis, qiias passi fuistis supcrioribus mcnsibus, (|uas vitarc [lotuissetis, si paternis nostris monitis obtemperavissetis, admonentes ne aiiijiiam fidcin diici
Dilecli filii,

Calabriffi adbiberetis;

nuper autem cum

Ib.

intcl-

muros, et cuslodes ibi existen-, simul et munierunt . Ursinus opprimendce' -i-2. Delusus Virginius Frbis spe, dolo ac fratide Romanos in Innocenlium et cardinales illi addictissimos concitare aggressus est; spargere enim schedulas curavit, quibus Pontificcm legitime creatum non fuisse jactabat, nonmillosque cardinales sacram purpuram sine jtire circumferre tum ad creandum alium Ponlificcm factiosis opein iiromittebat. Uiiod attinetad i|)sum Juliaiium cardinalem S. Petri, in illius belli ardorc ad deturbandum regno Neapolilano Fcrdinandtim omnem naut Renatus dux Lotharingia;, vasse operam senioris regis iXeapoIitaiii ex Joannis filii Renati nata pronepos, ad solium htereditarium evocaillum autem lardius retur, narrat Comineus ' ad tanlam cxpeditionem conficiendam se comparassc dicctur inferius. Cingebalur interea undique periculis Pontifex, quippe hostes Nomeulano ponte occupalo, impositotiue ei agmine ad pncsidiario, circum iiuenia grassabanlur quas excursiones prohibendas vigesimo ' octavo Deccmbris die Roberlus Sanseverinas eduxit exercitum, hoslemque occupalo ponte depulit,
IJrbis, et

omnes

tes visilaverunt

'

Lib.
'

II.

'

brev. p. 50.

p. 57.

Panviii. in
I.

liin.
1.

Vlll.

.Ms.

arch. Val. sign. nuin. 111. Rapb. Vol.

sign.
\i.

vi

el

.Ms.

aich. Val.
Vulal.
1.

nnin.

111.
11.

ll.ipli.

xxu.
69.

Lib.

ii.

biev.

p.

'

M.uiSn.

I.

XXV.

c.

7. .Ms. arch. Vat. sign. iium. 111. Paiivin. ia

Inn. Vlll.
'

Ms. arcli. Val. ubi sup.

'

Couiiu.

I.

vii. c. 1.

Lib.

hiev. p. 49.

Ms.

.111

h. Vat. iihi siip.

Panvin. in Innoc. VIU.

100
tloilililiosqiie \inilicaiuli

INNOCKNTII VIH ANNUS

filii

I.

CIIRISTI

1485.

sauciati causa con-

cum

tiuciilari jussit.

13. Italia bello connissa.

belli

Sparsa' luijus

nam

univcrsam Italiani inflammarunt, Fcrdinamlus rcx Florcntinorum Laurentii

facos

Hercule Atesfino duce Ferraria; gessissent, a Sixto censuris perculsi cssent, quod urbem Pontificiae ditionis adorirenfur quantiimvis jusfo bello Atesfinum pefiissent, illi deati|ue
,

mum jiira
"
"

Sedis Aposfolica' reverifi, ca'ptis des-

Mcdiolanensis auxilia sibi adscivit": Pontilex vero nonVenetos modo, verum et Genuenses sibi foederc conjunMedicci opes,
Sfortia' ducis
xit,

tum

fifere, nf(|ue in

gratiam Ecclesiae ab Innocentio

:

restifufi fuere

Ad fufuram

rci

mcninriam.
pa[iaIV

pactionum interprete I.azaro Auria, (|uas se scrvatum iri, dalis ad magistrafus bisce
:

Dudum

fclicis rccnrdafioiiisSixfus

praedecessor nosfer dilectostiliosnobilem virum

litteris, pollicitus cst

Joannem Moccnigo ducem,

etcives Venetiarum,

Cardinali et duci, ac officioballife civitatis

qui civifatem nostram Ferrariensem func arcta

Janua'.

obsidione premebant, ut ab obsidione hujusfilii,

Dilecti

salutem,

etc.

Cum

pro nostra

in patriam cliarifate et boni pastoris offlcio, tum pro eo amore, quo semper vos ])rosecuti su-

modi desisterent, diversimode quasdam suas litferas moniiit

in eos,
si

et

postrcmo per
ac

et reqiiisivit,

mus, ea cum ista civitate foedera inivimus, ()na' non solum Iionesta, sed etiam necessaria sumus arbitrati, ad quod prstantissimi viri dilecfi
filii

tores ef

eonimqiie faufores, consuladhaerentes in Venetiarum, ef aliis tunc

pra'dicfis,

expressis civifalibus, terris et locis

eorum

di-

tioni subjecfis degentes, et Ecclesiasticas perso-

Lazari oratoris vestri

multum

profuitaucto-

nas
sis

et saeculares, si

quo pofissimum mcdio Iioc ncjrofium ;ul exitum peroptatum ductum fuisse gaudemus, et ut de noslra volunfate nunc clarius certiores
rifas,
fieri

nonnullis aliis func expresmonitionibus, requisitionibus et mandatis

prffimissa,

ejusdom pra^docessoris circa

infra

certoseis ad id prfefixoslerminos, non parerent,

possitis,

harum

litferarum vigore vobis

constanfer affirmanujs quanfum ad uos spectaf, et ex latere nostro foedera inter nos inita servaturos esse, ac in fide data diligenter perseveraturos hortamur vos, ut idem erga nos prcEstare
:

cxcommunicationis, suspensionis, privationiset iiibabilifafis, ef interdicti, ac aeterna' maledicfionis

,

aliasque tunc exjiressas

lifteris

formidabiles
plenius conlicet

Ecclesiasticas sententias, censuras et pcenas pro-

mulgavit, prouf in eisdem

finofur.

velifis, et id efficiatis,

quod

civitafiisti

decorum

Cum aufem posfmodum,

longe

vobis autem gloriosum et bonorificum erit, etc. . Preces addit, ut quatuor triremes, quarum duffi suntPontificia3, instrucfasmitfant.
et utiie,

post decursos ferminos prffidicfos, dux et Venefi

praefati

ab obsidione pra^dicta circa ipsius prae.Vpostolafus apicem

decessoris obifum cessavorinf, ac post nostram

Dat.

Koma'

die xxix

Novembris mcdlxxxv, Pon-

ad

summi

assumptionem

tificatus nosfri
i4.

anno

ii.

Habita porro fuit a Genuensi oratorc in-

signis oratio, in

qua cum desuscepto Ponfificatu

gralulatus esset, Genuensis nationis elogium amplissimis verbis celebravit. Comparafa ' est

per nonnullos sancfaeRomanae Ecclesiae cardinales, origine Venefos, pro censurarum earumdem sublafione bumiliter supplicari fecerinf, et nobis respondentibus nos propfer Pontificafus nostri novitafem velle desuper aliquanfulum cogifare,

proximo anno

in

natum ducem

Lofharingise, de

Genuensi portu classis ad Requo paulo ante

memoravi, cum Gallico exercitu in Neapoiifanum regnum transporfandum, quare Ferdinandus maximis curis torqueri coepif. Ca'terum in
iis Ilalicis

eorunulem cardiiialium eorum nomine supplicationem nosframque responsioncm commemorantes, nobis per eorum litteras
luiper iterato

summa cum
rint pro
;

luimilifafe ef insfanfia supplicave-

tunuilfibus,

cum

populi fiuctuarent,

summotione censurarum et pnenaruin nos hujusmodi su[ipIicationibus earumdem

inclinati, pii patrisot boni pasforis vices

(|uas

potissimum parfes sequerentur, Senenses,

implere

de SU2E libertafis asserendae sollicifi, cum plurimisofficiis suum in Ecclesiam sfudium, de quo non immerifo Innocentius ambigebat, deprompsissenl, Pontificem,

volentes,

ducem,

cives,

fautores,

consultores,
sint,- et

adbafrrentes, ac

omnes

et singulos alios Eccle-

siasficos et saeculares,

quotquot

qua-

quem

bostes in invidiam

cumque

Ecclcsiasfica efiam [lafriarchali ef

mun-

suscepti opprimendae Ifalica' liberfatis consilii

vffcabant, perlentarunt

Senensem rem

affectus

quo tandem animo in essef quos Innocenfius

:

dana dignifafe pra^fulgoanf, quorum omniuin nomina et cognomina, dignifates conditioncsque babori volumus pro ex|iressis, prolatis per

paterno ipsos sludiose complecti cerfioresfecif,

easdem

litferas,

aut aliis quibuslibef praemisso-

inque pristina dignitate tutaturum

tus
*

tum

Iiorta-

rum

occasione Ecclesiasticis senfentiis, censuris

est,

ut in fide

Komanae

Ecclesiae

permane-

rent.
45.

praesentium tenore absolvimus et totaliterliberamus, etc. Dat.

et poenis aucloritate .Vposfolica

Hoc anno

Veneti,

cum diutinum bellum

Lil). '
ii.

Romae apud S. Petrum anno Incarnationis Dominica? MCDi-XXXiv, pridie kal. Marfii, Poniificafiis luisfri
i(i.

>

Id. ib. et Ilrulus

1.

viii.

1.

V.

tomiD.

1.

VII. c. 1.

biev. p.
ll.

.54.
ji.

.\iig.

Jiiil.

Lib.

brev.

49.

aiino . Concilatos in Scotin tinniiltns compescerc

i

ix.vocENTii viir
jiitititr

Axsrs

I.

ciiRiSTi

1485.

ini
possit, infirmitatis

Pontifex, et

ad

Leodienses internunlium

mittit qui
geiilus

pacem

procurct.

gruentem medelam adhibere

Iii

Scotia
,

ciiiii

in-

lumultiis concitati esseut regnique ordines in reg:eni conjurationes varias fecissenl, Innocentius ad pulilicam [lacem restitiicndam
tias

originem et (|ualitatem perquirit, reperimus per relationem fide dignorum, quod ea occasione
pra^cipue eveniunt, quod nonnulli regnicoK-c in regcm et slatuin ejus cervicem erigere non

leges tulit

'

Venerabiii fratriJacobo episcopolmolensi,

iii

erubuerunt, ac eliam ex miiltis inter regnicolas inilis conspirationibus et confoederationibus, ex

qiiibus bella, siMlilioncs, liirbaliones, Immicidia,
et

ad charissimum

Cliristo

fiiium

nostrum

Ja-

cobum Scotorum rcgem

regnum, provincias,
nostro et Apostn!ic;p Sedis
testate legalo de latere,

illustrem

illiusque

villas, civitates et

dominia
jio-

cum

plenaria

agrorumdepopulaliones, bominum caplivilales, alia mala innumera exorta fuere et non soluiri Ecclesia laniatur, Dei cultus diminuilur
,

commissario

et oratori,

et

contemnitur,

sed justilia noii

et
et

minislralur,
destruilur,

salutem.
liiius,

totumque regnum depauperatur

qui
pacis est auctor et per

quem

de quibus

summe
quod

ex inlimis, et nnn absque

tibus,

reges regnanl, vices, meritls licet insufficiengerentes in terris, illa, quae ad pacem et obedientiam siint prax-ipue inter Calliolicos reges et subditos supremis desideriis amplecti-

magna nostra'
et pra>cipue,

meiilis amariludine
in

condoluimus, tantum regem, ac nobilisfamilim

regia'

sima? et anliquissiiuffi

domus

mur,
stolici

et

paterna

cliaritate

ut

jierpetuo
illis

per-

Scotorum, qua pkira tempora, otiam anle Clirisli advenlum, ibidem dominata est, lalia hoc tempore
a
:

sistant, favoraluliter

proseqiiimur, ac

Apo-

(iiiibusdam

siibditis

suis

perpclrata

muniminis roliur etlicaciter et libenler apponimus turbatores vero pacis et obedientiae,

;

exislunt

niliilnininus inlclleximus, (juod ope-

cujus possessione
esse potest, ne

nil

suavius, nihilque dulcius

impium eorum
ab
illo

projiositum nisi

omnia quasi sedata sunt bonitate regis, qui a Deo, et jiiissima matre Maria semper virgine a tot malis
rante divina clementia, prsemissa
ac sua innata bcnignitate,
suis indulsit, ac

mium

invalescat, sed

non

virlutis

amore, metu tanien

retrahantur Ecclesiastico mucrone percellimus, ut etiam cseteri,

poen,TE

liberalionem recognoscens, moreveri Christiani jira-fatis olTensionibus

libcre et
sjionte
lales
illatas
illis oblitiis

eorum exemplo

perterriti. a

perniciosis aclibus

injurias condonavit et remisit, ac de

est
;

abstineant, et ad inobedientiam in suos prin-

atque

ita tales
si

otlensores

amore
lalia

et atrectione

cipes non audeant prosilire, scd et

parte orbis terrarum

si

in

aliqua

prosequalur, ac

nunquam

contra ijisum

pacem

et

gere, ac turbationum et
evelli

dissidioriim

obedienliam vifomenta

perpetrata fuissent, illius vestigia imitatus, qui

etiam pro suis iierseculoribiis exoravit

quam

desideremus.id profecto in regnoScotife eo ferventius fore exoptamus, quo reges illius et eti.am regnicolte, postquam ubera sanctte matris Ecclesise sugere incoeperunt iii ipsius obedicntiffi constantia firmius pcrseverarunt, nec a
,

remissionem plurimum in Domino commendamus, illamque ajiprobamus, et paterna charitale amjilectimiir,

ricordis

Domini

obsecranles per viscera misenostri Jesu Christi regem

alios

ipsum, ac

regiii pi\Tlatos et principes, ac

Catholica? fidei
viarunt.

reclitudine aliquo tempore de-

omnes
patos,
vare,

regnicolas,

quocumque nomine nuncuet

pacem
ac
a

et

concordiam amplecti
et

obser-

Sane dudum,dum in minoribusconsliluti essemus, et etiam posl(|uam divina favente clementia ad apicem summi Apostolatus assumpti fuimiis, probata experientia cognovimus, modernas prnvisioiies Ecclesiarum etiam calliedralium dicli regni non cuin ea (luiete et concordia processisse, proiit anti^iuis tcmporibus processerant, admiranles unde ista ila Ecclesia> et regno damnosa provenire possent nam sic ad Ecciesias ipsas promoti ef promovendi, vel

discordiis
totis

dissidiis,

quae

mala

cnnalibus abstinere studeant ac laudabiles et suavissimos fructus, (juos parlurit concordia" et obedienlia> diilcedo, suis animisgiistent quod si gustiverinl, nun, ;

omnia parluriunt,

alii

pro

eis,

cum

in

Romana
in

curia prte-entes

sunt, asserunt cliarissimum

Christo

filium

nostrum Jacobum Scolorum regem illustrem cujuslibet eoruni promotionem alfectare, ac sibi cum id impossibile favores suos impendere sit, et quandoque contrarium experientia edo;

(juam ad dissidia prosilient. Et quia Romanus Pontifex toliiis gregis Dominici pastor universolis de regibus et principibus legitimis diebus ex debito pastoralis officii specialem curam habere, ac aucloritatem Apostolicam pro eis penitus exercere, et maxime jiro dicto rege et ejus stirpe, qua; Christo redemptori nostro, et Sedi Apostolica; semper fidelissima fuit, ut eo facilius rex ipse suo regno
subvenirc, illiusque universali Ecclesia}, sicut solitus est, ac ex celsitudine regia tenetur, valeat, et ejus in dicto regno legitimi successores pro

cuit,

ct

per^iiiirentes

filiorum discordias

more boni patris omni stiidio exslirpare

(lui

desi-

derat, ac periti medici, qui, ut

inliriiiiliti coii-

tempore similiter valeant, et ut Dei cultus manuleneatur et augeatur animarum periculis

,

nbvietur,
'

Lili.

Bull.

aii.

).

lo.

II.

|i.

i4S. sigM. rcc.

iiuiii.

I'.iu2.

re|iaretur et jirocuielur, iiecnon conspirationibus, confa-du-

el

bonum

lotius regni

10-2

IWOCEXTir VUI ANNTS

1.

CHRISTI 1485.
concedcrc, vel ((uod alii concedant pernon audeat nec pra>sumat, iino debeat
iii

ralionibiis aliisqiio ]>i;vinissij o|>|iorUiiie |iiu\i-

iiKido

doalur

cl

obviclur,

molu proprio,

ct

ex ccrta
scd

inittere,

scicnlia, noii ad ipsius rcgjis,

vd

altcriiis (>ro co
,

[)roliibcre jiixta (losse, iiec

(tra^dictis vel

ali-

dcsuiier oblata

pctitioiiis

iiistantiain

c\

quo iira'dictorum
auviliuin
,

et iiifrascrii)lorum
,

()ra;stent

noslra merc

cl

libcra voluntale, ac dc fratnini

consilium vel favorem

tacile

vel

noslroruin consilio cl asscnsu iinaiiimi sacrosancta' UoinaincEcclesia' cardinaliuin, liortamur

in Cbrislo

cx()resse, dircclc vcl

indirecle, ((uodi[ue aliqui inter se ipsos, vcl ciim

sint oiiini jure
[irolii-

ex rcgiiicoiis iiuUas coiis()irationcs, conf(pderaliDiics vel

aliis extra

elroy:amuspra?fatuin Jacobuin rcjicin

illustrem
lilium

cumcntiones
rcgnuin,
iii

Scolorum
ut laics

cliarissinium

pcr

ciiin

visccra miscricordia' l)omiiii nostri Jcsii CJiiisti,

bita\

et

aiiiinarum

suarum

(^criculum, ac

conccssas indulgenlias inore regio ratas alquc j.':ralas nunquam contiavciiiat aliquo (jua'sito colore vel causa.
iialicat
,

Dei, et regia; majeslatis ofTcnsam, et

scandalum
de maiiconjiira-

()luriinuruin fiant, ncc exeicitus, vel conventi-

cula

facci(!, vel

arnia assumere,
;

iiisi

i". "

Hortamur

etiain et

moncinus omnes
alia

et

dalo regis ex[)resso

factas
et facicndas,

nos

eiiiiii

talcs

sinj;ulos Ecclcsiasticos et pra-iatos etiam arclii-

fiones, confcederationes, cons[)irationes et pacta facta ct

episcopali, episcopali, aiibatiali, vel

qua-

.cumque pntfulgeant diguitate, sive rcgulares, sive SKCulares, cxemptos ct non exeniptos, cujuscumque gradus, duces, comites barones, nobiles, dominos, qiiociiuKiue nominc niiiicu,

buscumque coloribus et buscumque juramentis et

causis

facicnda ex quipoenis, qui,

vinculis roboratas et
essc nullas et
cl defi-

roborata ex nunc, prout ex tunc, dissolvimus,

irritamus ct aniuillainus, ct
nulla
i(iso jiirc dccciiiiiniis,

ita

patos

civcs,

bur^^eiiscs

univcrsilatcs quaset

dcclaramus

cuiiKiuc, ct universalitcr oinncs

dientia
et
fidclitale,

singulos

niinus.

El

iic

ali((uis

subdilos ct regnicolas, ut sub dicti regis obeac

sprclis (lictis iiustris

legnicola ex pra^dictis, cxliortatiuiiiinis, munitiu-

succcssorum suorum
:

lef,'ilimorum
obrdite
;

juxta

dicluin Apostoli

Rerjibus

nianeant,

nunquamque

conlraveniant

nibus,constitutiunibus ac ordinaliunibusaudeul aliquo lempore contravenire in prsedictis, vel aliquo pra-dictoruni, aut aliquid contra ea vel

aliquo quasilo colore, \cl causa, ac, ut ex fidelilalis debito tenenlur, fideliter perscverent, et

quod se, ut Iiomines el veri fidcles emendcnt, et non |)ersevcrent ul dffiinoncs scd ab omni
, ,

coruni aliquod tcmcrarie atlcntare vcl innovare, sed timore [la-narum abslineat et relrahatur, quicumquc dc [iradictis in aIi([uo pra?dictorum contravcncrit, omiiibus infrascri()tis ipso jure
subjaceat paMiis villa vel buigus,
,

conspiratione

ac confoederatione

et

inobe-

nam

si

sit

civitas

aliqua,

regium peiiitus desislanl, ita quod quemadinodiim lex Scotoruin Iiominum, ct non terra;, ut alii speciaiitcr numinaiitur, ita per subditoruni veram obedientiam et fidelidienlia in statum

aiit

aliqua alia tinivcrsitas, vel

coUcgium
terdicto

quocumque

noinine nuncupatum
locis
sibi

fuerit, ipso

jure Ecclesiastico sup|)onimus insubditis vel ipso jure

ct

cum omnibus
;

latem in veritate
fulgeal, ct
sit,

et

in faclo
lales

eorum

rex prsin

adluerenlibus
et

niliilominus
ct

[)rivetiir

qundquc

pcrscvcrando

ipso facto

omnibus

libcrtatibus, privilegiis,

adipisci,

malis non vclinl lioc tempore iioinen intidclitatis cum eorum majores, et ipsi semper
fidelissimi
,

immunitatibus

rcalibus

quacumque verborum forma

buscumque
,

personalibus sub concessis a Sede

obligalos

fuerinl

ct

ita

fuisse

benemerilo

Aiiostolica, vcl regali cclsitudine, vel aliis quiet

gloricntur.
4S.
'

ipsius

subdilos ct

l'nclerea de fratrum prffidictorum con-

ipso jure solutos esse decernimus, et ex nunc,

silio et assensu conslituimus et ordinainus, ne quis regiiicola ex pra^dictis audcal in iiosterum conlra regem, vel ejus statuni verbo aut facto rebellionem quovis tcmpore facere, \el Iractare,

jusinodi

prout cx tunc, absuhimus cl libcramus ab liuobligationibus ct juraOdclitatibus

, ;

mentis

principales vero facliosi

iii

dicta uni-

versitate, vel universitatibus, et

eorum desccn-

vel aliijuid contra inferrc, vel inlcrri

facere, vcl

personam ipsius regis, vel suorum fainiliarium, aul cjus succcssorum legitiinorum
inanus in
iii

dentes infrascriptis subjaccant pa-iiis. Si arcliiepiscopus, abbas, vel quivis alius Ecclesiasticus regularis vcl sacularis, exem(itus
e()iscopus,

rcgno mitlere per

se, vel

per

alios eliam exlraneos, vcl contrafacientes

quoscumque quoquo
jiarti-

modo manuleuere et adjuvare, ciarc, aut cum eis itublice vel

ciparc, vel

vcl se eis asso-

occulle

non excmptus, sil jure cxcominuiiicalus, et a regimine ct adminislralionc Ecclesice sua3 seu dux, comes, nionasterii remotus ct [irivatus vel privatus, vel baro vcl quivis dominus
et
: , ,

ijisos aut eorum bona ad dictorum malignantium utilitalem receptare vel eis pancm, vina, cervisiam, blada, carnes, pisces,
,

minia

quivis alius regnicola, illius villas, loca, et dosiiniliter Ecclesiaslico su|i[ionimus in-

terdicto strictissime obseivando. Et niliilominus

vcl

victum facientia, aut cquos, bomines, currus, arma quaecumque, navigia, pecunias, merces, vel alias res quascumque, qiue
alia

ad

bonis ipso facto

ali(|ua
alia
sciitciitiani

ducatu, comitalii, baronia, quovis dominio et ct i()SO jure iirivctur, ct sinc

dcclaratione (irivalus cxislal,
cl

in

a<l

ii)sorum

coinmoduin

ccdaiif.

eis

((uo(|uu-

excommunicationis ipso

facto

in-

INXOCENTir Vlir ANXrS

statuimiis ct ordinamus, (|uo(l innodatus in mortis articuio a dicta fucrit sententia aljsolutus, licet supcr lioc sit satis de jure provisum, nc autcm ali^iuis
cidat. Cpplcriim
si

1.

CHRISTI 1/l85.
illis,

103
et alia

testatcm

ad qiios dicta fcuda,

bona

aliquis

ita

praidicta quovis jure pertinent, propria auctoritate, ac sine aliqiia alia

auctoritate et solcmrii-

tate

capicndi, et de cis disponcndi, scciiiidiim

cis

prffitextu jtiris

ignorantiae se \aleat excusarc,

quod

meliiis
si

magis

expediens

videbitur
a

volumus et declaramus, quod taliter absolutus, nisi, postquam ad convalcsccntiam pcrvenerit, dc injuriis et aliis illatis damnis ipsi regi, vel
aliis pro ejus regia majestate intervenientibus, restitutionem et satisfactionem fecerit in
,

faciendiim, ct

infra

tcrminum unius mcnsis,

dicdeclarati dclicli incIioaiuIum,de dictis bonis scu rebus non disposuerit illc, cui pcrlinent, de
illis

pro

possit, sed
laici, si

eamdem excommunicationis scntcntiam ipso communionem cum tali contrafacto incidat

:

vice tantum amplius disponere reservcntur dispositioni supcrioris Ecclesiasticus fuerit, dispositioni Apoilla

stolica? Sedis.
'iO.

faciente, et participationem
Christi

quamlibet omnibus
iiinc, siib

Et nihilominus a dictis pcenis lales

ct
puiiili,

ila

fidelibus

cx nunc, proiit cx

simili excommuiiicationis
et

omnino

[iroliibemus, ita

po'na intcrdicinnis, quod nullus eisdcm

paclis, confocderationibus, consiliis, favoribus,

pnctcrqtiam a Roni. Pont. non possint absolvi nec liberari, nec aliijualiter ab aliquo alio cum eis dispensari, et (luidqtiid coiitra prffidicta vel aliqua pr.Tdictorum attentainvoltiti

vel

quovis alio

modo

eis assistere scu assistcn:

bitur, ipso jure

tibus consilium vel favorem dare pra?sumat

et

menti

ct

nullius siiil roboris vel mocareant omnino robore firmilatis.

qui contrafccerit ipsum

infamcm

ct

iniiabilcm

perpetuo esse et remanere dccernimus, ita quod non possit condere testamentum, vel aliquam aliam ultimam voluntafem, noc aliqiii? valeat ei
ex tcstamcnto, vel ab intestato, neque ipse aliis insuper nullus ei quovis modo succedere
:

teneatur,

vcl

cogatur in aliijuo ncgotio

vel

causa, sed ipse aliis responderc, nullusque ei in aliquibus negotiis patrocinetur, vel possit pro-

condigna pocna bona mobilia ipsorum non polcst delinquentium occupantibus fldelibus dumtaxat, ex ntinc, protit ex tunc, concedimus pleno immobilia vero eorum superioribus jure eodemjure conflscamus, personas vcro ipsorum capientibus damus in perpetuam servitutem, fiant eoruni domus desertae, et non sint qui haqtiia praedictis delictis
,

Demuin
reperiri

bitent in eis

neque ipse ad patrocinandum aliis curare admittatur, nec ad deponcndum teslimonium vel ad alios quovis negotio contra aliquos sed alii bene contra euni lcgitimos actus
,

ruinam,

notam
testctur

dentur cuncta eorum fedificia in perpetuam eorum deliniiucntium infainia; aMlificiorum perpetua ruina
:

et ut

admittantur.
49.
si

Volumus eliam
nullo modo crcdatur sed
,

et

decernimus, quod
de csctero vel ejus
auctore
;

tabellio fuerit, vcl alius, cui de jure vel alias

fidcs,
ei

daretur

scripturis

cum

suo

nullo umquam tcmpore reparentur. Obcdicntes vero et fideles regiaj coronre, etsi obedientia talis et fidelitas ad cuniulum bonorum teinporalium, gloria^que Kternae meritum eis valeant, nos tamen auctoritate Dei omnipotcntis, cujus viccs gerimus in terris, bcnedicimus, et nos, et lianc Sedem otTerimus eis forc
,

damnato damnatsc rci^utcnlur

si

vero jiidex

liberales ct gratiosos.
ol. Porro cum nos pro pace rcgis et regni episcoporum et aliorum archiepiscoporum Ecclesiasticorum, dttcum, baronum, aliorumque
, ,

fuerit,nulla causa ad ejus auditorium deferatur, ncqiie sentcntia? ejiis valeant vcl proccssus, et
si

aliqua

reales et

immunitates libertates personales, sub quacumque forma verprivilegia

, ,

regnicolartim praidictorum prffimissa omnia fe-

borum
vetur aliquo
vel
aut'
:

vel

quffivis

alia

Iiabeat

vcl

tenere

cerimus, statuerimus
nostras
prfesentcs

ct

noscatur, ex nunc, prout ex tunc, ipso jure priet

si

littcras

ordinavcrimus, et has desuper concesse-

in

feudum,

vel

emphiteosim, vel

quocumque titulo aliqua dominia, terras, quKCumque alia bona habeat, vel beneficia,
officia
,

seu dignitates Ecclesiasticas vel sub quocumque nomine nuncupatas mundanas

obtineat, ipso jure
sit eis

rimus, de fraternitatis tute probitate, integritate, prudentia et bonitate aliisque virtuttim merifis, quibus personam tuam Altissimus illtistravit, gratiarum muneribus plurimum in Domino
confidentes,

penitus privatus, posofficia, et

quod

tu a

firmam spem fiduciamque tcncntes, Deo tibi concessa indtistria eisdem

sintque ex tunc ipsa dignitales,

ficia

bene-

regi et regno illiusque archiepiscopis, episcopis,

tanquam per privationcm hujusmodi va,

seu quocumque alio ad id potestatem habente, libere et licite impetrari, et ipse et sui descendentcs usque ad tertium
cantia
a
te

gradum

inclusive

a.d

onines dignitates, admiet et

ducibus, baronibus, aliisque regnicolis praedictis valdc perutilis eris, et etiam fructuosus, matura deliberatione cum eisdem fratribus praehabita, fraternilatcm eamdem de fratrum eorumdcin consilio unanimi ad dictum Jacobum regeni
illustrem, illiusque regni provincias, civitates,
villas
ct dominia |iro pace ct quictc regis et rcgnicolarum pncdiclorum, nostrum et .\postoSedis cominissarium et oratorem cum lictE

nislrationes, officia et beneficia Ecclesiasticavel

nuindana, sub quovis nomine habita,

benda, ipso jure reddanliir iiihabiles, venlur, concedentes liberani facultatem

hapri-

et

po-

IO'i

ixxocENTii vnr anxis

iiotostato log:ati

ciiRisTi

1485.

])loiia

de latoro pra^senlialitor

(iiixiimis
to

(iestinandiim. Et ut in praemissis per

|)or te, vol alinin,

sodandis negotiis sou alios pra>niissa oinniaot singnla, pront superins enarranlur, ac littoras luijnsinodi, ne de ipsoriini aliijuo valeat ali()uis ii;noiantiam allegare, in
o\soi|noni1is, dirigondis ot
til>i

optiina adsit faoiiltas

por lilleras .\postolicas noii facienles plenam et expressam de verbo ad verbum de indulto liujusmodi menlionem ct insuper ex nuiic irrilum deeornimus ot inaiie, si secus siiper iis a
:

(]uoquani (piavis aiictoritalo scionter vel igiioraiiler couligorit atloiilari. Iat. liom;e apud S. Petrum anno Inearnationis nominica' mcdlxxxv, noii. .\ugusti, Pontilicatus iiostri anno . In Germania inferiori gravissimi tumultus boc tempore fuere concitati, cum Ludovicus
i

ali(iaa, (|nain

malneris, ealliedrali Keelosia dicti

regni aneloritate .\postoliea vice nostra pnl)liintiinandi insinuandi el nolilicandi, candi

,

eariim (]iiamlil)ot, prout niolius in Domiiio oxi^odiens Iraternitati

neeiion
piviias
iira'(lielas, et

ei)iscopus Leodiensis ah

adversariis,

quorum
civilis

odia conlraxerat,

ca;sus fuisset,

atque

tujB videbitur,

mutandi, moderandi, augendi

iii

et

corrigendi, ac

(]iiil)iisenmquo articiilis pra?ot

niissis alitei' staliioinli

ordiiiaiuli,

deformata
pcr pra>-

reformandi, indirecta dirigendi,

coiilradietoies (juoslil)et

et iiiliilominus

inde dissensio conflata csset, in qua sceleris auseri)eiileque lafius ctores conlrncidati fuere helli incendio, gravissima calamitas provincia; impendebat, cum Innocentius Leodiensis
:

ot rclielles

diclas ot alias censiiras, el ]ia'iias Ecclcsiasticas,

et

quaecumque

alia

dicla auctoritale comi^ellcndi,

|)r;cmissis, et circa

remedia omniaque alia in ea necessaria, scu quomojuris

et justitite
et

dolihet opporlnna faciendi

litloris A[)Osfolicis

biislihet privilcgiis, indultis,

exequendi, quiexemptionibus, ct

Ecclesia? ctclienlum populorum misertus internuntiuni decrevit riiilii^puni prrepositum Argentinensem, nobilissima Clivensium ducum prosapia satum, ut ad dissidcntcs inter seconciliandos incumberct. Dilecto filio magistro Philippo ex ducihus

Clivensibus, i)r;eposito Ecclesiffi .Vrgentinensis,

generalibus, vel spccialibus,

notario nostro, et ad dominia et dicecesim Leo-

siib

quacunKjue verboriim forma, vel expressione concessis, qu;e nuUa cujuscunique dignigradus, pra-emincnlia; vel ordinis volumus sullragari, cxle-

diensem ac dominia nobilium diicum Clivensium Sedis .\postolicffi nuntio et commissario,

salutem,

tatis, status,

etc.

existant, in liac parte

risque contrariis iiequaquani obslautibus, plenam et liberani auctoritate Apostolica tenoie

jam diidnm nobis tum honae memoria; Liidovici

Sicut
sis,

innotuit post ohi-

episcopi Lcodienfiliis

qui a nonnullis iniquitatis

et perditio-

concedimus facultatem pariter et auctoritatem. Nos enim ex nunc, prout cx tunc,

prffisentium

nis

alumnis inluimaniter

interfectus

erat in

civitate et

dicecesi Leodiensi, occasione

ohitus

omnes
quas
qua.'

et singulas senlentias, censuras

et-

poenas,

dicti episcopi,

necnonnonnullorum

ex eis post-

rite tuleris in

contradictores quoslibel, et
et singiila,
et

modum

sicut justitia divina

permisit, syis ex-

rebelles,

necnon qua?cumque omnia

te in

igentibus demeritis,

per

praemissis, et circa,
jilenarie

ab eoriim

quolibel, et alias nltra facultatem tibiconcessam,

super quibus

tibi

coinmittimus viccs

interfectorum quamplurima damna, homicidia, sacrilegia, excessus, et depopulationes Ecclesiarum, ac Ecclesiasticorum locorum proplianationes, devastationes ct
destructio, proli

nostras, fieri et exequi contingeret, ratas et rata,

niina}, ac totius illius patriae

atque gratas et grata liabebimus, ac faciemusex eorumdem fratrum unaiiimi assensii, ac si consislorialiter factge et facta forent,

dolor

secuta fueiunt, nec adliuc

et

cessarunt

quinimo conlinue magis

etiam
tot

magis invalescunt^
ut, nisi

auctore,
licis

inviolabilitcr

observari,
indultis

Deo propitio non obstan,

annis viguerunt,
sit

de celeri rej)eri-

mcdio provideatur,
sis

hrevi de majoribus

tibus Constitutionibus et ordinationibus ,\posto-

culis ct scandalis, et tolali desolatione Leodicn-

necnon

privilegiis

concessio-

EccIesiiB verisimilitcr
in divinse

formidandum, quse

nibus

et litteris

tam

regi

quam

archiepiscopis,

omnia cum
tis

majestatis offensam, Ec-

episcopis, pra?lalis, ducibus,baronibus,dominis, communitatihus, universafihus, et aliis pcrsonis

clesiasticfe lihertatis pra^judicium, et auctorita-

per Sedem Apostolicam, vel alias sub quibusvis formis et expressionibus verborum, etiam motu et scientia similihus hactenus concessis, et in

ac perniciosum Apostolic;r contemjituni exeniplum et scandalum plurimorum tendant, non possumus ulterius suh dissimulatione praeterire, nec ahsque maxima animi amaritudine
,

posterum concedcndis, qux

hoc, prout supra, in aliquo
CEeteriscjue

etiain

eis,

quoad

reminisci. Et
\idere, et

cum

contrariis
,

nolumus suffragari, quibuscumque aut si

,

cognoscamus

ad nos super iis spcctet prote pluribus respectibus

nobis

iiotis, et

pra>scrtim ob lui praeclari gcneris

regi,

archiepiscopis

episcopis,

praelalis,

du-

cibus, baronihus, dominis temporalibus,

prsdictis, vel
(luibiisvis
sit

com\el

munitatibus, universitatibus, aliisqne regiiicolis

aliis

communitcr

in partibus illis potentiam, et quia etiam utrique partium necessitudine conjuncliis exislis, ad providehdum in prsmissis admodum aptum ct idoneum, ad te direximus

nobilitatem, ac

divisim ab
terdici,

eadem

suspendi vcl

Sede indullum, quod inexcomnuinicari non possiiit

oculos nostrBB mentis, ctc.

)).

Amplissimis

inter-

nuntium mandalis

inslruitPontifex, ut dissiden-

INNOCEN-TII VIII

AXNUS

CIIRISTI 1485.

05

tibus indiicias imperet, de pace colloquia ineat,

dec(!t,

censuris adversantes compescat, dirimat

lites,

et veritas ciistodivit rcgeni, et

Misericordia sapientissimo regc dicente roboratur clementia

:

jura pristina Ecclesiaj reslituat, ac si opus sit, Pontificio nomine Maximiliani arcliiducis Austriffi opem imploret. Dat. KomiP apud S. Petrum
aniio Incaruationis Dominica' mcdlxxxvii, pridie

thronus

ejiis.

Subjungis etiam te venerabilem fratrem .loannem Dunelmensemepiscopum, qui aliquantulo tem|)ore

[)ra'fati

adversarii tui fidelis

(ut

kalend. Julii, Pontiticatus nostri anno

52.

iii .

esse solct

iis

Henricm lUchcniimdia; conies tyrawiidem

refjitt

Ricliardi Anfjliee
ficitnr.

Hoc anno Ilenricus, Ricliemundice co-

evertit, et in ejus lociunsiif-

mes, in Britannia minori exul, nullis fretus opibus, ingentis flagitii commissi a Richardo rege, a quo fratris filios interfectos fuisse vidimus odio, occulteque matris et vitrici propinquis excitus, accepto a Galliarum regeauxiliari exercitu exiguo, inWalliam trajecit, concurrentibus ad eumAnglis quem in liltus ascensioiie facta crucem in arena digito effinxisse tradunt -, libatoque illi pio osculo, Davidica illa verba repe' :

torque fuit, inagnopere celsitudinem collaudamus est enim ille, ut verbistuis utamur, doclrina! vir vitaeque, quantum acce|)imus, integerrimic et cujus fama tiic, scimus, et in Anglia, ita credimus, celeberrima est, etc. Dat. Roma! apudS. Petrum
:

qui de se confidunt) |)recator oragratia ac favoribus prosequi. Tuam

die XXIX Martii mcdlxxxvi,

aiiiio
II )).

Ponlificatus

nostri

ct

tiisse

Discerne, Dcits, caifsani meani.

Commissa

.'il. De Leopoldo sanclis adscrihcndo actum, Diploma de cultu ipsi exliibendo promulgatum. IIoc anno ineunte, die Epi|)hanite sacro, solemni ritu consecrafa est ab Innocentio memoria Lcopoldi ob relicta sanctitalis exempla
,

autem cum Ricliardo pugna, illum divino liumanoque patrocinio destitutum vicit, ferroque confecit regia corona redimitum, qui[>pc cum victoriam ad liosteminclinare videret, eaambitionc fflstuavit \ ut corona cinclus occumberet; ila qui eam ne[)otum sanguine tinxerat, etiam suo miser cruentavit. Victorem verouniversa Anglia

olim Marcliionis Austriae, qui in migraverat anno r.hristianK salulis Mcxxxi, de quo in sanctorum numerum refereiiiio jaiu ante Pontifices sacram actionem, inlcnuiuliis ca de causa in Germaniam missis,
Pii iiuiicu[)ati,

cteliim

instituerant, quaj a Sixto IV repetita

est

promotaque

tyrannide liberata regem salutavit. Partam hanc victoriam XI kalendas Septembris anni sequentis refert Polydorus Virgilius ', additque ^ illum

omnibus hostibus,

qui

dicrum

quadraginta
plu-

flexu in tidem ejus ac potestatem venirent, pe-

percisse regio Diplomate;

ipsi adliKserint. Veruiu

quo promulgato,

res proceres Richardi partes antea secuti

mox

glicarum conversionem hoc

patet ex litteris
*

hujusmodi rerum Ananno contigisse

[iroximo ad Henriexplicitffi

Pontificiis

cum

datis,

quibus illum Innocentius

[)ro

in hostes clementiae laude decoravit,

atque epis-

co[)um Dunelmensem, qui

Richardo legationis munere functus fuerat, commeiidavit. 53. Regi Anglias. Eslitteristua! majestatis nuper accepimus, te eos, qui fidem adversario tuo, quamdiu re-

opera cardinalis S. Marci, cui in Pannonias legalo vitam Leopoldi, mores ac miracula inspiciendi discutiendique [irovincia data est. AdhiPortuensis episcopus biti demum Rodericus S. R. E. vicecancellarius, Marcus episcopus Priiestinus, Franciscus S. Eustachii diaconus, ut 15. Leopoldi gcsta dictaiiue testium in disquisitionem vocarcnt (juo sacro judiciario ordine servato, Innocentius de more cardinalium, episco[)orum ac prtesulum ccetus percelebres vergente superiori anno coegerat, ut ab iis consiliuin exquireret, an Leopoldo sanctorum honohabitaque propterea res decernendi viderentiir est oratio a Francisco Patavo causarum consis:

torialium actore ex publicis Actis coram praedictis cardiiialibus,

fecti fuerant,
qiii

religiosa} aclioni

prac-

productis dccerpta, in qua cele-

gnum
rint,

istud tuuin Angliai occupaverat, servave-

bratailaudes diviuce majestatis, quae Leopoldum inter saiculi, conjugis et liberorum curas tantis
gratiffi

ejusque partes seculi fuerint,

modo

resipi-

et sanclitatis

ornamentis cumulasset

'

scanttandem, atque ab errore desistant, non solum odio aut indignatione non prosequi,

verum etiam

velle, et

de

eorum erga

tefidelitate

beatam vitam liberius evexit solitudo, atque ab humanis negotiis separatio,' remotaque vita, et a saiculi curis penitus expe.Uios, inquit, ad
dita
:

etiam charos habere. Delectamur, charissime fili, non inodo aliorum fide dignorum testimonio qui tuas apud nos laudes praedicant, sed tuis etiam litteris intelligere, quam sis facilis in parcendo, pius at((iit' misericors id enim majestatem tuam maxiiue
confidere, et ipsos
tibi
,
:

unum

hunc, inter paucissimos mortales,

humanis implicitum rebus liumana contem[isisse, et inter iiisarum liumaiiaruin rerum im[ledimenta semper divinis inhfesisse constat
:

raruni profeclo et meiiiorabilesanctitalis e.xem[)lum, qiii dum in ca^tu vixerit, humanarum miiiinie

curarum

ex[)ers, inter divina

adco

sit

ver-

Comin. 1. v. c. ull. Volat. 1. iii. p. 78. Polyd. Virgil. 1. xxv. I. XX. c. 64. Haips. liist. Eccl. .\ngl. sect. 13. c. 7. iMarian. - H.iips. ubi sup. liSG. I kal. Sepl. 1. XXV. c. 17. ' Volal. * Poljd. Vir;{. I. xxv. in liue. ^ Id. 1. xxvi. ubi sup.
'

Surit.

'

.Ms. arcli.

Val. sign.

num.

111. Durcliard. ia Iliariis Ms. arch.

iii

Vat. sign.
l'apiiiis.

luiui.

3iU. Franc. l'atavin.

in

cjus oratione. Jo. Frauc.de

Baron.

not. ad

Martyrolog.

xv Novembr.

Sur. lom. VI

I.ib.

II.

brev. p. 170.

et
.\.\.\.

alii.

ANN.

TOMCS

RaYN.

XT.

ti

106
salus,

IXXOrEXTII

VIII

ANNUS

ciiRrsTi

14S5.

quod nonnisi arbitraniliini sit ipsiim cirlestem gloriam consccutiim et cum liic maximc statiis, ea \\ix conditio distrahcre solcat, in eo potissimum sanctitas qua^sita ct invcnta sit
:
:

ac iiono postanno,

cum

rclaxandi animi gratia

deamliularet, sujier
'

friitice in ripa

Danubii

illffi-

sum

illibafum(|ue repererit, ubi veluti volente Deo nohile et oiiulenliim fcmplum octavo a
Viciina lapide Claustrihurgum
didil,
iibi

diginim laude, tamen difficilc majorcs nostri indicarunt, in magiia vidclicct iieccandi liccntia justc vixisse. Acccdit

nam

ctsi iiluriina sit

[ler-

nuncupatum con-

et rei uxoria' ct

lilicrorum cura, quod qiiidcm,

ut

cum
o:>.

Apostolo dicam, a cadestium cogitatione

dividit
.

maxime

Susccpit ex conjuge Agnetc imperatoris filia virtutibus non dispare duodeviginli filios, qiios veUiti diviiup lilieralitatis pignora dilcxit,

canonicos sasculares prpeesse sacris voliiit scd cum segnius [lietati vacarent, in locum corum alios e B. Augustini disciplina vita? sanctimonia praiditos suhstituit. Interjectis plurihus de fide dignissimis Monumentis, qua; de sanctifate Leopoldiscriptaexstanf,miraculorum, quae ipsius precibus a divinoJNumineedita sunt, prolixum numcrum affert in veteribus quidem
; ;

cducavitque
infantiffi

iii

cultii

divino adeo, ut iicciuc intcr

Monumcntis

luec exsiabant

ludibria adolescentia^ve faces

scinfilla
"

uUa im>,

pudicilia"

inarscrit

<

Ilic

inqiiit

vexata

idcm

Francisciis,

ab infanlia non se dcliciis

aut voluiifatibus, quibiis a?tas illa permaxime irretiri solet, neque iis qna^ omnesfaciunt pueri
se accommodavit, ant aliqiia ex parlc corriipit inter regios luxus oi)csque innumeras aii omni;

irnmundo Puer mutiis novein annis ex Heizogemburga vocalis fit. Alius captus manihus et pedibus convaluit.
Mulier
Charinthia
spirifu

quadam

Leopoldi

opc

Iil)eratiir.

Preshyler Herhipolensis caicus reliclis tenebris diem vidit. Virgo icta fulmine revixit. Altera
Ia|)illo

nbca^^cataiLeopoldi funiiilo porrectis pre-

bus enim liujusmodi se abdicavit, et quod jniii Dei nutu fas est credi, inter tot rerum omniiini delicias sobrium, confincntem, alisfcmiuni, ct in carnc quodammodo vivcnlcm praMcr canicin
cerneres, et eo usque, ut qui illius temporis res gestaset iiujusincorriipti viriVitam coiiscribunt,

cihus, reciiperat visiiin. Puer chiragra laborans

ct officio

manuuin penitus carens ejusdem ope

rccipit.

Sic et nuilier podagra uno aUcr duobus ejusdeiii ope liberi fiunt. Eques quidam gutture tumefacto ossibus crescentihus ita cjus miraculo liberatur, ut sine

salutcm
pedc,

et

qui quidein jilurimi sunt dignissimi scriptores,

cicafrice, vel

alio signo liher factus fuerit. Alia

unum hunc pleno commendant ore,

extollunf,

admirantur,

mulier

tcre

alieno gravis,

cum

a creditoribus

solnmque adolcsccntem dicuntearnm

veheinentissinie urgeretur, destitufa solvendi spe

Leoiioldi

rerum expertem, quas fert adolcsccnlia. Huic non equi, non canes prfficipunm fuere studium
sed divina eloquia, verseque fidei cullus assiduus, cognitioque sfudiosissima placuere
:

tuinulum

adiit,

ihique non sine

magno

dolore ingemuit numini se

difffi

commendans. Au-

fuerunt preces, et vox aurihus quiescentis intonuit, ut donuim repeteret, et scrinium aperiret,

saepius

nec a

enim sacrosCodices intentum erat videre, divinarum rernm contcmplatione scu ope-

tcedulas,

quo inventura erat satisfactionis debiti quod uhi inveni, domos creditorum,

ratione

vacuum

invcnire facile fuisset. Genilore

vita funclo, regni habenis ha?reditario jure susceptis, populos natura feroces ea moderafione

qui et Cliristiani et ,ludx'i erant |)etiit, ut chartas obligationis redderent, qui responderunt se dedisse

cuidam vesfihus

coelestinis induto, et qui

animi gubernavit, ut eis non prfeesse, sed prodesse curaret, ct se rectorem ct exemphim ad
bene' beateque vivendum subditis prffberet quippe qui non eorum opibus (iit nonnullis regnantium mos erat) inhiaret, sed populnm sihi a Deo commissum recte, quiete, sancte ac
,

debita solverit, tunc

statim

exhilarata mulier

apertissime intellexit Leopoldum fuisse, a quo morlales plurima miraculorum beneficia assidue
accipiunt
Vtl.

Addidit Franciscus Pafavus pliira alia miracula fuisse consignata puhlicis !iltcris,qua;

ffiqua lance

conservare studeret, horumque animas una cum sua innoxias, mnndas et Deo gratas reddere, honos propositis pramiis meliores
efficere,

incendio

monasterio Novumhurgensi conoh fidem, ob flagrarint. Ad ob constantiam , oh concordiam gravitafem

alia vero recentiora
,

cum

summisque lionorihus
niiscricordia?

afflcere gauderet.
ifa se

testium, qua;

accurate diligenterque discussa

digressus
est.

In jure erga sonfes administrando

hahuit,

fuerant, et ah liominihus gravitate et integrifate

ut

nunquam
:

fuerit

juxla illud
fjis

Nolo mortem
aut
cffide

peccatoi-is,

scd ut

immemor, maut

conspicuis comprohala
illa

Fuere

convertatur et vivat;

ita ut

scelera coerceret,
ahstineret,

centum et nonagiiita cardinali S. Marci, tum in Germania legato, exposita teslibusque

confirniata
:

tormentis

semper

quorum

pra?clariora

percurrit,

verus imitator Salvatoris haberetur . rl6. Ciim ille una cum uxore Deipar teniplum, in quo divino cultui darctur opera, poncre inedilarelur, deque loco ambigeret, divino miraculo accidil, ut ventus flamineolum Agnclis capile sublatum procul in remotalocadelulcrit,

quibus varia insanabilium morborum genera, implorata B. Leopoidi ope, divina vi depulsa
fiierunt adeo, ut paralUici contractique

mem-

brorum usum, coecivisum, surdiauditum, muti vocem debiles robur, discruciati doloribus
,

valefudinem, vincU catcnis liberlalom, naufragi

IXXOCEXTII
,

VIII

AXXUS

1.

CHRISTI 1485.

107
et

portum leprosi ambusfi(|ue carnis nitorem, parturienles deploratc-c levamen, cpileptici nioribundi vitam receperint tum sul)jungit
;

editum fuisse aliuni librum dc miraculis,

consecrata

Sed quid de morituris (licam, ciuando etiam defuncfi vita raro miraliili^iue Dei optimi maximi experimento positisLeopoldi votis restioS. "

Leopoldi a Joaiinc Lrancisco de Patavinis. Rogalis autem a Pontifice cardinalium, e[iisco])orum aliorumque ]iriesiilum sentenfiis, sancifuin est Leo]i(iIdum in
S.

memoria

tuuntur
"

super xix articuio, quid de Leopoldi miraculis noscatur, se vidisse affirmat, puerum super alfare positum ante monumentum Leopoldi, ubi aderaf magnus gentium tumulfus, nigrum, et omnium judicio exsanguem exanimem(|ue, et precibus porrectis a nonnullis numini.viviini vidisse; lioc et alii sex ejusdem loci indigena; addenfes eum vidisse dum puteo extraberetur nigrum ut supra, etin Ecclesia, etsi diversis verbis eadem tamen sciifcntia, confirmarunt, testes in lioc deposuerunt omni excepfionc majores. Puer alius trimus Yolfgangus noniine ejusdem loci in tlumcn lapsus, ubi adcrant molena^, pcr(]uisifus invcntus est semotus a loco, unde cecideraf, quantum bis emissa valido arcu sagitta spatii complet, nullo vivacitatis in co appariMifc signo. Mater versa ad Lcopoldum benemerita nuncupatis votis restifutum puerum ad primam vitam
Elizabetti lxxxi testis

quo

quffiritur

solemni adscribendum. ab Innocentio est insigne Diploma de sancforuin honoribus B. Lcopoldo duci, qui ob singularem inRomanum Pontificcm observantiam peculiaris saiicfi Petri llliiis dicierat solitus ah Iniiiiceufio II, dccrctis, deque miraculis illius iirecibus diviiiilus editis, cujus Diiilomatis cxtremani faiitum ])artcni subjicimus, cum typis sit excusuni Innocentius, etc. ad perpetuam rei meritu
tiO.

sanctorum ordinem
'

Promulgafum

itaqiic

moriam.
"

Inter alia salubcrrima sanctitatis

exempla
ful-

divina misericordia sidus iiuoildani

mundo

gcre dedit beatum

cipem

Leopoldum Austria; prinpium marchionem cognomenfo appel-

lafum, innocentia?, sapientiai ct jiistifiaj vestimentis, quibus vesfiri Ecclesiam praidiximus,

decorumbonitate,mansuetudineatquecIementia cons]iicuum, simiilicifafe, continenfia et munificenfia praeclarum, cujus integritas vifte, sancfi-

monia, humilitas,pietas,
fideles

conspexit. Ilisforia
et

lia^c

non caret

tcstibus,

nam

invaluerunt,

uf

fides adeo apud Cliristi una omnium Chrisfia-

pueri parens Fredericus super dicto articulo

testatur, et inferfuisse
et

noruin voce
fuerit
;

pro

sancto

hactenus celebratus

se vidisse

dum
,

rueret,
jirout

multis et clericis

laicis

videntibus

supra, et ba;c anno millesimoquadringenfesimo

cultum et ejus liberalifatem nonnulla monasteria, et quidem celcberrima, ab co cum amplissimis ceiisibus
Cliristianae

religionis

septuagesimOjSeplembri mense. Sic et alii duo super circumsfanfiis et interrogatoriis legifime responderunt. Puer pro mortuo iiabitus cum ad sepulchrum B. Leopoldi delatus esset subito miraculo vifam rccepit. IIoc Barbara quin(]uaginta annos nafa fffmina gravis testatur. Alius ])uer frimus Fredericus nomine cum in pufcum decidisset, ac pcr boram prope mediam mansisset suli aquis, cducfus e puteo frigidus ct niger, nullum(]ue iiulicium. vita; toto corjiore pra; se fercns, fandem effusis a matre precibus ad omniiiotenfeni Deum beafumqueLeuiioldum, liristina? salufi resfifutus est. Bouverser uxor .loannis, et altera uxor Laurentii Salfzburgensis dia;cesis hoc fuisse et vidisse tesfantur .
Addita alia infanfium, qui vel aquis suffocati, vel in utero materno extincfi ejeclique, ad vifam precibus sancti viri revocati ccelesti
59.

constructa, alia etiam

magno

suniiitu illustrata

abunde
dotes

testantur. Ilic prince])S

optimus sacercoluit,

ct

viros

religiosos

admodum
II

summosque

Pontifices tanta veneratione prose-

ciitus fuit, ut

ab Innocenfio
et

Romano

Pontifice
filius

prcEdecessore nosfro

peculiaris S.

Pefri

appellaretur

Apostolica

commendatione,

afque ca plenaria, quam vulgo dicunf, absolutione dignus ab eodem Innocentio cfiam mortuus judicatus fuerit. Hic vir Dei in summis opibus cducafus, in magna peccandi licentia
constitufus, conjugalibiis curis ini|ilicifus,
]iriii-

cipatus
roboraiis

regimine

impeditus,

sedulo

tameu

pietatis et misericordiic
,

munera

subibaf, lassos
,

confirmans o]i|)ressos siiblevans, inopes fovens, inter curas domus, inter conjugales anxietates, inter aflecfus pivacillantes

gnorum,
sese ab

inter multiplices principatus sollicitu-

ob qua; consistorialis patronus, Friderici imperatoris et Maxiiniliani ejus filii, qui genus ex Leopoldo ducebant, necnon Matthiic regis Pannonia; aliorumque principum Germanorum nomine, ab Iiuiocentio
virtutc fucrunt,
:

Monumenfa

tlagitavit,

ut Leoi>oIdo

tusijue deceriierefur. Haliifam

sanctorum honor culautem liaiic oraDeceniluis coniuserit,

laborum immaculatuin hoc sseculo custodivit, et teniporalia tractando aeterna disposuit quadraginta annis priiicipatum Ausfriic regenSj et (luod majus est, illis prtecipue temporibus, (|uibiis pro]iter Ilenricorum patris ct filii mutuas concerfationcs, et
dincs, intcr studia tot
:

]ioslcii

]iro]iter Ilcurici
iii

IV cinu

l.otliiirio

accrri-

(iouem superiori
signatSurius',

aiiiio \II kal.

iiias

contenliunes,

Cermania

bcllis, inceiidiis

(]ui

cam fomo vi

addilquc
1

Kxt.
ollic.

iii

liiill.

iii

hinoi:. VIII.

Const. 19. Kxt.

a|iiu1 Uellar.

1,

iii.

'

Sur. lo. VI. Id.

de

priiicipis Clirisliani.

108
et

INXOCKNTII
vnstnlionibns

VIII

ANNUS
ost.

1.

CHKISTI

l-^lS.").

afjronim

liimiiltiiatiim

tionis signa,

humanam
ct
fanieii

Siimma

ciim jiistilia, liiimilitatf ct traiKjiiiliitato

cxccdcnfia

clarissimis

expcctafionem ac spcm documcnfis

cuncta adminislravit, aliis c;rde et sanfjiiinc macrcditam sil)i Aiistria' provinciam in dentiliiis (]uii)us cx mcritis diutiirna pace continuil
:

actcrna'

rctributionis
(|ui

el

pacis

praMiiia

Iteo

OptimoMaximo,
tioiiiinum

centupIicatofa>uore miinera
est conseciilus. Pr;rlendant

com])robata sunt. Quinimo ab anno t^hristi millcsimoccntesimo trigcsimo sexfo, quo Leopoldus vifa lunclus ex terris ad coelesfem Jerusalem transivif, in nosfrausque fempora et pra-senfem dieni magis afque magis manifesta mira de iilo
ex menfibus hominum, in Ausfria pracipue et pcr omncm Danubii rijiam, devofio cirlilus in-

jicnsat,

nuiie hujiis

sanculi

amatores ad peccafa

cxcii-

sanda

conjiifrales, familiares, civiics,

seu regalis
:

fundifur

incredibile dictu quanfa cuiii venera-

solii molestias^sa^culi illecebras

aut tentationcs

tione ejus corpus,

virginis et mafris
loco, (]uod

quod

in

monasterio semper
a]i]icllatur,

I.coiioldi

exemplo divina

eos

pro^ideiitia cir-

Dci Mari ab co condifo in

cumscripsit, excusationes
qiiasi

omncs cireumvenit,
et

novum Claustroliurgum

aditum humanac tergiversationis conclusit,

ariineariim felas
:

Patavicnsis dioeceseos, sepultum esf, a Christi

fidclibus visitelur, qiiiluis vofis celebrefur
]iia

commenta hiimaiuB

fra-

Deo creati et redempti Deum debitis honoribus non colimus, et quod ex intimis referimus, illum non tanfum neirliiTimus, sed blaspliemamus s;rpenumero. Adiiiiiita sunf
gilitatis disrupit

pr.-ccepfa,

divina;

et

obtcmpcrarc fcrg;iversaniur
tis
,

pr.Tmia gloria' genera, censura corrccfionis inventa, ab

:

liumanae legis pra?ceptis addifa sunt ccelesindicta poenarum diversa

:

illis

memoria. Meniorafii difflcile esset quot et quantistabelliset imaginibus illi dicatis exornefur qiianfa luminarium coiiia perlusfretiir. Procuinl)it siqqilcx ante fumulum languenfium et roganfium turba, opem Leo])oldi implorans, ncc cxpnctatione irrifa discedit. Hujus veneratione et permultorum po])ulorum salufe Rodul])hus AusfriK dux impulsus est, uf Innoejus
,

sancforum faciem quasi rebelles averfimus ante oculos nostros iiroposifa, varia exempla
ipsa (]uoqiie imitari

ceiifio VI liuicS.

Scdi ea fempestate prcesidenti,

supplicaref

quafenus Lcopoldum

sancforum

contiimaciter recusanuis,

imbecillitatem

cum rum

nostram, siccuii sollicifudincs, de salute nostra agifur, causamur, Leopoldi

nobilis principis conjugafi, ac

multonim
,

fliio-

ac

subdiforum cura

irrctifi

clarissimo

exemplo admonemur, uf omni excusatione semota jier lia-c temporalia ita caute aini>iilemus, ifa sancte nos exerceamus, ut Bcferna non amiftamus, allecti spe momentanea! hujus prosjicritatis,per])etuifnfegIoriKC(Tlesfis non fraudemur, sed mundi molesfias, illecebras aut dignifafes contcmnendo, adcoelestem patriam totis viribus confcndamus. Hiijus beati Lco])oldi sanclimoniam Deus omnipotens innumerabilibus miraculis

Cafalogo adscribere dignarefur, qui rc ])erspecfa quain sa]iienfissime de vifa, et miraculis, ac fama ejusdem Leopoldi ex more instifufoque majorum cum consilio sacri senafus inquisitionein tunc archiepiscopo Pragensi et aliis coUegis delegavit. Verum, cum ea de re agi coeiifum esset, morte Innocenfii, surgeiifibusque intcr Ausfrales ef Pannoniosdivcrsis furbinibus,

immensisque procellis usi]ue ad tcmpora Pauli

iiKluisitio

in Ecclesia Dei exortis,

II

praedecessoris noslri

ad ejus invocafionem edifis comprobavit. Mi-

qux tum in facti substanlia, ium etordine^im et pofestatem totius nafur;e

raculis ])rofecto,

Charissimo aufem in Christo filio Friderico Romanorum imperatore augusto, iirmlatis et principibusGermania; apiid eumdem Pauliim multis (irecibus tam sancti viri canonizationem absolvi iiclentibus, tribus sanct.Te Romana; Ecclesi;e cardinalibus de fralrum
infermissa
esf.

suorum

consilio

excesserunt. Quis enim non miretur ciim audiaf

pr;efato, ut

dcmandatum est a Ponlilice solemnem inquisilionem ea de re

se,

per

Dei

misericordiam
paralyficos,

implorafo Leojioldi
valefudini
in
illico

adliiberent, et processus consuefos fuin per

auxilio,

arfhriticos, fcbricitanfcm,
])ristinae

tuin jier subdelegatos facerent,

quod magna ex

podagra laborantcm
rcsfitutos"? quis

parte confcctum erat,

cum

evocafo ad

Dominum

non magnalia Dei

videat

hoc sancfo
ejus

Paulo

sanctffi

agnoscat,

cum

infercessionibns

noster in
constifutus

memorite Sixtus IV pra-deccssor hac sancta Sede divina providentia

claudos recte ambulasse, aposfematibus mortiferis infectos liberafos, incarceribusconsfifutum pedicis manicisque vinctum per foramen, unde
impossibilis hominis exitus erat, educlum evasisse, in variis vifaj periculis positos illssos
servatos esse? Quis non lota mente obsfupescat, et Dco 0])timo Maximoque pr;Bconia manifesfa
liquido deprchendat meritis ac i)rehujus sancti viri morfuos suscifatos, ca?cos mutos loquendi faculfatem adeptos
dicat,

esf. Iterandas ergo preces, et vehemcntius agendum apud Sixfum imperafor, pr<sut tam preedlcti duxerunt lafi ac principes sancfum opus canonizafionis cojpfae perficeret.
,

Is

ut cerfiori fide,

qu
,

de miraculis et vita

cum

cibus

perciperet, venerabili asserebantur fratii nostro Marco episco])o Pra?nestinensi, fiinc fif. S. Marci prcsbvtero cardinali, ef in Cermania legato, ut pra?missa ])ercunctaretur injunxif, qui locupletissimam de illis omnibus
Leo]ioldi

illuminatos, surdis audifum resfifufum esse

.'

relationcm, per ])ublica Acta,

el

legitimos pro-

maxima sunt

ha;e- sanctitatis et

divinaj approba-

cessus eidein

aflulif.

Dehinc processibus etActi

INNOCENTII
publicis

VIII

AWUS

CHRISTI 1485.

109

magna cum

diligentia per venerabiles

Portuensem Marcum prsedictum, Praenestinenseii) illo tempore episcopum assumptum ac Franciscum S. Eustaciiii diaconum cardinalem commissarios discussis, privata primo relatione eidcm Sixto facta, postmo-

episcopum

marchionem sanctorum Catalogo adscribcndum, et publica veneratione pro sancto observaiidum,

siciit et nos illiim in pra^sentiarum manifesta voce sanctoriiiu Calalogo annectimus, ac confessorum numero adjungimus, publice

dum

scaatu referente praulicto venerabili fratre cpiscopo Portuensi dilucide re examinata, et cx illorum sententia canonizatione
in sacro
,

condusa, sicutDomino

placuit, Sixto vita functo,

sanctum defininuis, profitcmur et veneramur, statuentes festum ejusdem die XVII kal. Deet ijiso festo ejus ccmbris debere celebiari quod in [)ra!dicto monasterio se[)ulchrum existit, visitantibus, ct [iro manutentione dicli
, ,

nobis, qui eidem in onere et lionore perdivinam

monaslerii

manus

porrigcntibiis

adjutrices,

misericordiam, licet iadigni, successimus, reservatum esl, ut supremam luanum tam sancta? approbationi ap[)oneremus. (".onsilio itaque iiabito rursus vciicral)ilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium in publicacoiicione oinnia, prout gesta eiant, I^eopoldi(|ue vitam, miracula et reliqua merita per advocatum consisloi ialem proponi curavimus. Demum vocalis omnibus, qui in Romana curia dcgunt, pi-clatis, in freassistentibus nobis quenti eorum consessu eisdem venerabilibus fratribus nostris sanclai singulorum Romauic Ecclesiffi cardinalibus vota i^raelatoruin scrutati sunuis, quibus Spiritus sancti gratia cooperante inanibus pedibus(]ue, ut aiiinf, in eam sententiam devenientibus, quod Le|)oIdiis merilo sanctus a nobis canonizandus esset; huncin locumet publicum suggestuin liac ipsa die conscendere decernimus, ut opitulante Doinino, votis precibusque fldelium adjuvantibus, ipsum Leopoldum sanctum definircinus, etj^ro sancto venerari debere ab universis et singulis(jliristianis mandaremus, sic(]ue hodie sermone per nos Iiabito, re divina peracta, et reliquis soleninitalibus adhibitis, ad hanc sanctissiinani canonizationem proccdendum duximus. Cum autem verbo sapi(uitisE
,
,

septem annos et totidem (]uadrageiias indulgentia; in forma Ecclesiaj misericorditer perpoluis tein[)oribus coiiccdimiis.
Dat.
Niilli

ergo, etc.
.

Ronuc apud

S.

Petruin anno Incarnationis

i

Dominiciu mcdlxxxv, Pontilicalus nostri an.

Actum
poldi

est

|)roximo anno de sacris R. Leoin

reliquiis

locum

honorilicentiorem
postulata
'
:

transferendis,
[lotcstas,

atque ab Innocentio
lioc

quam

PriC[)Osito ct

Diplomate concessit conventui monasterii clau()rdinis S. Augustini, Pata-

stri

Nuemburgensis

viensis dio-cesis.
Dilocti
filii,

salutem, etc. Desideralis, ut

corpus S. Leopoldi, iii sanctorum numeruin in primordio assumptionis nostric per nos relali, ad lionorabiliorem locum pro
acce[iinuis,

vestra et populi devotione transferre, cui desiderio, utpote pio et laudabili, paterne annuentes,

supplicationibusque vcstro noinine

auctoritate

iiobis

porrectis inclinati, tenore prffisentium licentiam

vobis Apostolica

concedimus, ut est, exhumare, et ad principalcm Ecclesiam, seu alium vestri nionastcrii decentiorem locuin transferre, adhicor|)us i[)suin e loco, ubi

nunc

bitis

solemnitatibus
et licite

et

cerimoniis
etc.

requisitis,

libere

valeatis,

Dal.

I^oma;

die
ii

Dominus
dilexerit
pojnili

aflirmet liomini, qiii

cum

laudaverit et
in

IX iMartii mcdlxvi,

Pontificalus nostri

anno

Deum

qui

fecit illuin, ()uod

medio

sui

exallabilur,

in

plenitudine sancta

admirabitiir, in mulliludine electoruin habebit

laudem,
loriini

et

inter benedictos

benedicetur

mi-

ruiiKjue in inoduin Leopoldiis in

exaltatus
sit,

medio

popii-

i^Ieuitudino ca^Iestis grali;c

admirabilis refulgeat, restat, ut nostra ajiprobatione inler electos et sanctos Dei laudetur, inter benediclos benedicalur, qua3 illi abunde impar-

tiemur,

si

eum

inter sanctos Ecclesise aiinume-

randum, pro sancto venerandiim, atque [)ublicis et solemnibus sup[)Iicationibus votisque in missarum celebrationibus, aliisque divinis officiis
invocanduin Apostolica auctoritate judicaverimus. Ad laudein ffilerni Dei individuae Trinitatis Patris, et Filii, et

Hactenus de R. Lco|)oIdo, cujus gloria flexu temporum magis [)ropagata est. ()1. Canonizatio B. Catharinee Suecx adaliud Eftlorescebat quoque tum iii tempus remissa. Suecia R. Cathariupe, fllire S. Rirgilla}, sanctitatis fama, ac iilures illius [irecibus co-lcstcs quibus pervirtutes edita; circumferebantur moti Jacobus arcliiepiscopus Upsalensis, aliique Suecitc antistites uiia cuin Joanne Daniffi, Norvegia; et Sueciee rege ab Innocentio postularunt, ut i[)sam sanctis Virginibus annumeraret at Innocentius extrahendam in aliud tempus relisummaque consilii giosam eam actionem

Spiritus sancti, ad fidei

Catholicae robur et ornamcntuin, ad leligionis

expendendam archiepiscopo Upsatum cuin hortari jussit, lcnsi rescripsit Joannem regem Daniae ut Joannem Rasilium infestanlem bcllo Moscoviffi ducem Sueciam
maturilale
:

cultuin aiigendum, aiictorilate Domini nostri Jesu Christi, ac beatorum Pelri et Pauli Apostolorum, et nostra, de venerabiliiim fratrum nostrorumconsilio slaluimus,delinimus et |)ronunliainus sanctum Leo[)oldum Austria?
Christianffi

potcret.

Jacobo episcopo Upsalensi.

Venerabilis frater
,

salutem,

etc.

Accepi-

'

l.ib.

II.

tucv.

|i.

2MU.

Lib.

i.

brev.

(i.

IJJ.

10
(iias,
i-t

IXNOCEXTH
alinnim
sii|ior

VIII

AXXUS

I.

CIIRISTI 1485.

iniis lilleras

caiioniza-

lione B. Catlierina^, nalae S. Birgilta^ de Suecia,

rcgia niajcslas, et iiriclati rcguoriim Sueciaj et NorvcE;i;v fieri cniierciit. Satisfaceremus libcnter tam pio desiderio regis
(|uain et
l>aci;v,

ad eorum parochiales Ecclesias pro ultimo, ut vulgo dicitur, vale, priusquam ad Ecclesias Mendicantiiim tumulanda deferantur, et super
LuclKiristi;^ ac Extremffi-rnctionis sacramcntis,

quiP Mendicantes ipsi ministrare dicebant

illis,

nos respectus alterius nuper facl.T canonizationis de sanclo Leopoldo tcneret. Nain cuin res lioec magni sit inomcnti,
ipsius et
alioruni, nisi

quorum
ties

confessiones audivissent,

dum

et

quoilla

parocbialium

Ecclesiarum

rectorcs

non
tuin

nisi

rarissime

lieri

coiisuevit

aliter

tan-

propterea ministrare denegarent eisdem, idem pra?decessor nonnullis sancta; Romana; Ecclesiffi

inysteriuin, qiiantum

illud est, vilesceret.

Pontificatiis pri:

cardinalibus commisit, ut qua; oratores

ac dictorum

Pncterea variis in liis uiule mordiis curis et negotiis impedimur |iro niinc cominode intendere liujusinodi fit, ut tcmpore procccanonizationi noii valeamus
;

nostri

pra-fati,

Ordinum

in

Romana

curia

])rocuiatores supi^r

pra;missis ad jurium co-

rumdem

hinc inde corroborationein allegare

volebant, diligenter audirent, eaque eidem pr;cdecessori referrent.

nia

dentc, et data

meliori

occasione,

studebimus

Cumque

cardinales praefati,

quantum cum Deo

nibus

licebit pra^fato regi et natio-

ejusdem praedecessoris parendo mandatis, omqua; liinc inde allegabantur iteratis vicibus
intellexissent, et intellecta eidein
fidelitcr retulissent,

istis salisfaccrc. liilcrim

bortaberis nostro
ut consi-

nomine regiam majcstatem,

et alios,

pr;cdecessori

lium per eos initum de pugnando contra Uutbenos et infideles pro Dei gloria, et Cbristi fidelium defensione magno animo prosequantur, nam et ab ipso Deo praemium poterunt cxiectare, et magnani apud omnes commendationem. Prseterea etiam nobis et aliis meliorem dabit occasionem ad complacendiim ci de canonizatione i|)sa. Hanc nostram bonam dispositionem,
et

idem pr;edecessor volens

his controversiis

finem imponere, viva vocis

oraculo

pr;esentibus omnibus, et procuratori:

bus praefatis declaravit Mendicantes prsfatos quoad decimas praedictas remancre in eo statu,
iii

(]i!o

femiiore ]ir;i?deccssorum
Pontilicuni fuerant,
et

suorum Roina-

norum

paternain admonitionem poteris

et ipsi regi, et csteris notam facere. Dat. Roma> die XI Februarii Mcni.xxxv, Pontificatus nostri

anno

62.

Orta

lis

inter

parochos

et

Moidicantes,

et

contentos csse debere eo jure, quod in bujusinodi decimis habuerant in sepulturis vero, et ultimo vale consuetudinem ubi illa vigeret stare et observari debere, videlicet, quod corpora ad parocbideferrentur^ et alia consueta ales Ecclesias servarentur ita tamen, quod spoliatio corpo: ;

confirinata

ab

Innocentio

Sixti

prxdecessoris

sentenfia decretoria.

Hoc

rum, extorsiones
bata,

el

pacta

illicita et

jure repro-

anno cum veteres

ct

inter parocbos, et religiosos Ordines recrudesce-

rent discordia? de sepulturis

sacramentorum
Sixto

ob quse super hoc discordia orta esse dicebatur, penitus cessarent sub excommunicationis lat;e sententiie popiia quoad vero admini:

administratione,

Innocentius sancita a
rei

confirmavit
"

'.

strationem sacramentorum pra-dictorum voluil, quod rectores parochialium Ecclesiarum illa

ministrare negantes easdem excommunicationis sententiam et poenam incurrerent, quam de jure incurrebant Mendicantes praefati illa ministrantes in casibus eis non ]ierinissis, sicque voluit et mandavit perpetuo de caetero observari, etc . Confirm;ita Iiac ab Innocentio fuere,

Ad perpetuam

memoriam.

Dudum felicis recordationis Sixtus papa lY praedecessor noster, cum intellexisset ab orato-

ribus per clerum nalionis GcrmaniJE ad i[isum piEBdecessorem destinatis, quae inter eos, et Mendicantium Ordinum professores controverforet super solutione decimarum, a qua Mendicantes prtefati se penitus dicebant fore exemptos, et delatione corporum dcceclcntium
sia

necnon conventa, quae Hamburgenses magistratus inter clerum ac religiosos viros pacis studio sanxerant. Dat. Roma? apud S. Petrum anno
lacarnationis

Dominica;

.mcdlxxxv,

IV

non.

'

Inu. VIII. Bull.an. 1. lo.i.sign. leccnl.num. 19iS. p. 266.

Martii, Pontificatus nostri

anno

rNNOCEXTII

VIII

ANXUS

2.

CHRISTI IA8C.

111

INNOCENTII

VIII

ANNUS

2.

CHRISTl

l/iBf).

Quibus dc causis bellum Ferdinando 1. Keapolitano inferre coactus fuerit significat Innocntius, qui Ihnatum Lotharincjiee ducem sibi
socium adnectere
nititur.

Ardente circa
cum

Urbem

bello excurrentis saeculi octogesimo sexto anno,

quae nos ad suscipiendum hoc bellum necessario impulerunt, majestates vestrae ex exemplo Bulhx', de consilio et assensu venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium editae, per cardinalem Andegavensem
et rationibus,

IntiicUone quarta, Innocentius

se periculis

transmisso, cdoceri
tantte

poluerunt,

quae.

tales et

cinctum Viryinii Ursini perdueliione assiduisque grassationibus videret, non expeclato auxiliari Gallorum cxercitu, pacem Italia' reposuit, confectis cum Ferdinando rege Xeapolitano
sequis pactionibus
infido principe
;

sunt,
si

ut

mirum cuiquam

videri
et

non

debeat,

adid descendimus. Consilia

exhor-

si

quae

tamen

justte

cuni

promissa violaturo, oppressuroque Romanae Ecclesise fcederatos, mox atque sa;vire posset, fieri potuerunt. Promota ea concordia fuit a Ferdinando Siciliae ulterioris, et Aragoniae et Castellae rege, metuente ne Gallis ad \eapoIitanum solium evocatis, adjungendi aliquando Aragonio Neapolitani regni spes
evanesceret tum ne novis iis rerum conversionibus veteres de Sicilia; insula, Apulo sceptro
;

pacem placent nobis, nihil cnim magis desideramus, (|uam pacem et quiclem Christianorum omnium quod si Xeapolitanus rex, quod ad se spectat et facere debet egerit, non inveniet nos ab a^quitate alienos, etc. Dat. Romae apud S. Petrum die x Februarii MCDLXxxvr, Pontificatus nostri anno u .
tationes vestra? ad
:

3.

Roganti etiam duci BritanniPontificem,

ut

pacem cum Ferdinando Neapolitano redintegraret, exposuit, Ferdinandum nullis Apostolicis

monitis ad sequitatem flecti [)otuisse, regnique proceres ob s;evam ejus tyrannidem in tantam

conjungenda,
tus

controversia' reviviscerent.
privafse
rei,

Mo-

itaque

commodo tum

tum

etiam publicae, ne scilicet intcstino hoc ardente bello susce[)tum ab eo Mauricum consenesceret, vel ne Bajazethes Turcarum prlnceps Italiam Christianis laniatam armis exhaustamque viribus tumultario impetu invaderet, Oveten-

desperationem venisse, ut nisi ab Apostolica Sede excepti fuissent, ad Turcarum tyrannum defectionem molituri essent. Ex quo non impetu, sed justiti;c et religionis causa susceptum in Ferdinandum bellum constat Spretis,
:

sem episcopum
misit, [lollicitus

et

Franciscum

Royas oratores

monitis nostris, in pertinacia perseverans ad eam desperationem barones suos adduxit, ut ad nos suppliciter confugientes, se
inquit
',

Tendilhe comitem legaturum. rerum gerendarum peritia insignem, ad

se

externa atque etiam infidelium auxilia petituros

ostenderint, si a nobis NounuIIis interjectis de

Pontificem inter et Xeapolitanum regem intercedebant. Excepit eos honorifice Innocentius responditlites
,

componendas

omnes

qus

denegata fuissent . immanitate in persequenda Romana Ecclesia, suhjicit Ut ca;tera omittamus, ut Urhem hanc magis affliillius
:

que
ex

'

Ferdinando

et

Elizabeth,

se necessitate
injecisse, ut

geret, subditos

ac

stipendiarios nostros
et

sibi

ductum arma regno Neapolitano

copulavit, quibus ministris,

dere, cives trucidare,

Urbem

incen-

publicis edictis a Joanne Balva cardinale Andegavensi transmissis constabat, nec pacis

domos

diripere, in cor-

ffiquasrationes
2.
"

unquam

rejecturum.

Regihus Hispaniarum. Laudamus in primis piam

mentem

ve-

stram et bonam dispositionem erga nos et sanctam Apostolicam Sedem. De causis vero
'

pora libera saevire posset. Dat. ult. Februarii MCDLXXXVI . i. Coactum fuisse Innocentium ad suscipiendum Neapolitanorum patrocinium adversus Ferdinandum, cum ob immanem illius tyrannidem in desperalionem adducti proceres defe1

Lib.

II.

biev. p. 178.

Lib.

II.

biev. p. 208.

W2

ixxocEXTir

vrrr

vxxrs

'2.

christi 1486.

ctionem, ut (lii-obanius, ,i(l Bnjazntliom Turcarum iinperatorom afiilarcnl, ilorum conlirmat lanoccntius in Dipiomate ', (]uo Tiuimam e|iisco|ium Ccrvicnsem internnntium anipiissima anctoritatc aii sedandos coucitatos motus instruxit
:

magis orrendat, quam lia^c a qua conscientia nostra siimmopere oucratur. Dat. Rom. apiid
S.

1'ctrum die
ii

xii

Februar. mculxxxvi, Pontific.

rcx
spoiitlel

nostri an.
0.

Ga/Iori/ni

Hnuilo

in

Ferr/i'

at(]nc

inter

alia

mandata

dciiit

-,

ut

naiKliun aiixiUii.

Poscebaletiam liinocentius
probibendas
*

cum
scnt,

plures prresnles,

sui

immemores

oflicii,

Transalpina
.Ms.

auxilia ad

Iiostiles

Fcrdiiiando adversus Pontificias ^iartes ndlucsis-

grassationes, quas Stcphanus liifissura et alius

coruin \eelif;alia Ecclesiastica interciiic-

Vaticani auctor
:

in suis Diariis fusius desse exhibuit ad suscipien-

ret in iis terris,

(]uarum reguli

nomen

Ponlifi-

cribunt

paratumquc

cium

tuerentur.

Tum

duobus

cardinaliljiis

provinciam imi)osuit', ut clicntum adversus Ferdiiiandum {]uerulas criminaliones exci[)erent, levandiscjue oneribus acerbioribus idonea remedia adiiil)erent. Tum exercitum Ecclesiaslicum coinparatum inisit ad Turcas exscensione
iuliltus iiroliibendos, atijue ad auxiliares Hclvc-

liorum Germanorumque copias conscribendas, Simoneni Tassiiium clericiim Ferrarienscm Apostolica? Sedis uotarium in (lcrmaniam decrevit.
5. Significavit |)raeterea

expeditionem a Renatoduce conficiendam se promoturum qua de re Innocentius eidem Carolo grates egit '. Missos porro fuisse a Carolo rege ad Pontificem amplissimos oratores narrat Slephanus Infissura \ eosque cum per Florentiam iter agerent, Laurentium Mediceum, qui Florentinos in Ferdinandi Neapolitani parfes tradiixerat, incrcpuisse (luod advcrsus Ecclesiam Romanam Ferdinandi regis Alfonsi nollii filii suasu arma
rex, pollicitus
Lotliaringiffi
:

dam rum

Ecclesiic clientclam Carolus VIII Franco-

Innocentiiis

Fridein

vertisset.

rico imperatori, uti necessitate

ad

capicnda

gesta

in

Neapolitanum regem arma adactns fuisset; uti Virginius Ursinus ab eo sul)ornatus omniacirca

cumque
impetum
que ex

Virgiiiium ctiain Ursinum apud eos Pontificem excusare conatum esse ad Urbem acccderent, hostes in eos
facientes fortiter propulsasse, plures-

Urbem

loca

cajdibus ac

rapinis misceret;uti

iis

vinctos

Romam

perduxisse. At

dux Mediolanensis ac Florentini in Ecclesiam junxisscnt arma; iiti deiiiijue Cliristi fideles ad
lustranda Ai)Ostolorum limina confluentes spoliarentur ad quas propulsandas injurias, Fri:

varia agitantur

cum

Gallis consilia,

dum summa vi

tum ab
que
in

lioste in ditione Ecclesiastica pra?cipue-

agro Romano, tum a Pontifice in Neapolitano regno bellum urgebatur, graves ab Ursinis, veteris

dericum, ut laboranti Ecclesia' opem ferret, est adhortatus '. Conceptaj sunt iisdem fcrme verbis ad septemviros imperii principes, tum ad anlistites Germaniic, necnon ad Helvetios foedcratosque populos, quorum cxstat catalogus % tum ad Renatum ducem Lotharingia?. Hunc vero, cum amplissima jura ad Neapolitanum

cum Romana
^.

Ecclesia conjunctionis

et officii oblitis, injurias Ecclesice

reguum obtineret, (quippe qui ex Jolanta filia Joannis olim ducis Calabria;, quem cum Ferdinando bellum grave vidimus Renato seniori regi Neapolitano Joannis parenti,genus referret,) ad avitum solium eveliere in animum induxit %
Italiam stante Ferdinando nunfuturam, cum ille assidua bella sereret atque adeo ad publicam Italia! restituendam pacem illum regno evertendum censuit, deditque Tarvisino episcopo mandata \ ut Venetum ducem, ac senatum de focdere postu-

repositasconitaque Ursinorum vim Inuocentius cum exercitu egregie instructo Roberlum e S. Severino immittere decrevit, ac Viterbienses cum eo arma conjungere jussit *, Appulosque soUicitavit, ut impigre libertatem nomen(|ue Pontificium tuerentur.
(jueritur

Pontifex

Ad repellendam

7. Poiitificiiis

exercitus in

Strenue adversus Ferdinandum

vir nobilis Petrus Guevarra,

Apuliam irrumpit.

rem gerebat

cum Joanne Robureo,

militare gerebat

suas copias qui in exercilu Pontificio

quem

ratus

nimirum
:

quam pacatam

principes tuendos in

imperium, atque ad foederatos Apuliam irruperat, con-

jungere, victoriamque in trepidantem liostem urgere jussit Innocentius ", ac parte alia comes
Montorii et Aquilani finitimas urbes, qua; Ferdinando parebant, acri bello petiere sed cum
;

laret

operam quam coiijunctissimam nobis islam rempublicam reddere, ut una mente et animo perennem Italiffi pacem comparemus, qua; certe liaberi non potest^ inco:

<<

Dabis, inquit,

facta ad civitatein ducalem admotis castris hostium eruptione, cladem accepissent, graves
,

inter
torii

Aquilanos tumultus

facti

sunt,

cum Mon-

comes Ferdinandi

pollicitationibus victus

lumi rege Ferdinando, qui discordiarum sator bcllique italici nutritor liabetur . Et infra De
:

beneficiis per intrusos occupalis

fac

prudenlia
res
' Ib. p.

tua solita

ita

agas,

ut Ecclesiastica; libertatis

Quo tempore Ferdinandus Gallica arma veritus, cum aperto bello succubiturum se timeret, ad fict;e pacis ludibria confugit, adhibuitque inter alios Fundoin regias partes inclinaret.
'

jura salva
1

sint,

quandoquidem nulla
[i.

nos
Lili. 11.

Lih. sign. iium. 1909.

'

Lib.

11. '

biev.

p. 241.

p. 132.

1.
5

Ib.

p. 121.

biev. p. 240.
* Stepli. Inlisi.

'

Steph.

lufiss.

Reg. post eanid. Ep.

191
Ibid.

num. 111. ,\llenus Ms.

p. 240.

'^

auct. sign. eod.

Ib. p. 180.

secret. p. 209.

ubi sup.

P^ig.

317.

num.
^ Lib.

Ms.
'

arcli.

Vat. slgn.
1. II.

Eod.

bicv.

sign. nuin. 1909. P.

'

Innoc. p. 239.

ixxocEXTii vni Axxrs

iMiiii

"2.

ciiristi
die,

l-^iSn.

ii:?

cDmileiii
;

scriiKnmm administriim
(jiii,

a|inil
iltilos-

eadmi
dnce
tiei;i

nimirnm

M;iii
(|u;iiii

[leniilliiiKi,

(letectam

Imiocentiiim
(|iie

ciim FerdimiiKli artes

respomlit
illius

fiiisse jiniditioiiem,
C;il:il)i-i;r

Julius Irsinus
iii

cum

iinn

perciperet,

paratiim sc ad
leges
lio-

conllar;it,

de eo

castra l'onti-

ampleclcmiam pacem, modo

iiesta' fiiissent, at(|ne

Ecclesi

dii;nifati ftedera: <

nl

noctn iiidnceiido siihoriKifis excuhitorihus, exeicilnm o[i[irimeref, inilci^iie ad diri[iicn:

torum(|iie
tuaiii

saliiti

consuleretiir
in

Noliililatem

summopere
oflicio

Domiiio commendamus,
[iriiicipis

Uomam excnrreret ad ("rliem UonKim dictns

d;im
geiitihiis
(le[)i;e(lari
'>.

"

lnt(,'n(leli;it,

in(|uit,

dnx

('.;ilal>ri;e

cum
vix

()Uii' ali

Christiani Iiomiiiis et
si

[ir;e(lietis vciiire, ihi(|iie f()t;im

Illiiiii

rihem

Iiomiiiem illum suum ad iios mittet, iit scribit, audiemus lihentissime et si (jiias pacis conditiones pro sancta Aposlo-

nou

discedit, (|ikt

vcro aiitea

[ir^elio

hisum

ca|)itis

discrimini se suhduxisse, meminit Bru-

lica

Sede Iionestas
niliil

atlerct,

tcstatnm a|)ud omiies

esse,

faciemus,

magis cordi nohis

ut

quam

commuiiem

[lacein atqiie tranqiiillitateiTi reipu-

cumquc ad .Montcm^ioliliaiiiim aiifugisLaurentio Medicco recreatnm, omiiihusque necessariis ad rediiifegraiidnm lielliim instructum.
tus
' :

set, a

hlicit (lliristiana!,

communi

iclo fuedere, at-

9.

Ineuntc Julio

iiisfaiirafa suiit [lacis collo-

que unanimi voto contra intidclesexpeditionem quam rem sanctissimam indicere valeamus ina\ime optamus ct cordi hahcmus. I>at. Homie
,

rcx qua'cumqiie ex[)oscerc Innoccntius [losset, eirusc offerret, ut ca

(luia,

cum Fcrdinandus

arte ah im[)endenti exitio se cximeret, ortasque

apiid S. Petriim dic xvi Aprilis mcdlxxxvi, Poiitilicatus nostri

oh eain causam in sacro senatii iiigentes confentioncs

anno

ii

Profusa eliam in Ec'

mcmorat
Julii,

Infissura

1'rima, inquit,
fiiit

clcsiam studia poUicenti Fundanoactai grati;e. 8. BoUs FercUnamli additctiif! Poutifcx ad Facta autcm pacem prxpiopere sanciendam.

Iiehdomada
cardinales

die Vencris, hicliim

sistoriniii in palatio S. Petri, uhi fneriint

,

conoinnes

ct

ihi

palam omiiihiis cardinales

,

suhdole a Ferdinando pacis mentio

claiidestinis
iii

erat,

nequc

Senensis
niiUi
;ilii

Vicecancellarius
;i

Sahelliis et non;

l'ontiiiceni
-

insidiis grassari dc-

[letieiniit

proditione Terracina, sed insidiaj discussae diligentia fuerunt patefactae sparsit etiam rnmorem de pacta pace, ut tre|iisinehat
:

tentata est

(luod dehercf f;icere

siiuimo Ponlilice jiaccm iiaccin cuin rcgc Xeapoli-

tano et cum inimicis suis, ct offerehant regem Ferdinandiini velie concedere Ecclesia^ civil;i-

suisve [lartihiis dos iiicautosque op[)rimeret irretiret. Quos ut frangcret dolos Inmiceiiliiis, mensc .hinii fo^deratos Xeapolitanos |irinci|)es
,

tem

A(|nil;c et
et

tofum

A|irntiiini
(|ui

ciim omnihiis

haroiiihus

dominis,

xocaverniif Ecde-

|)nhlieis litlcris

tacla

admonnit, ne liosti fidereiit, ([nidem infer co|iiarnm adversarum duces

'

siam, ef iiisu[ier se d;itiiiiim fiiliiifiim lM'(lcsia> coiisuetum, et illiul, (iiiod teneliafiir dare in tcm[)orc [)ra^terito, cuiii ali([ii;ilis tem^^oris dilatioiK! se

de [lace colloi|nia, sed ca.

cnm

lionesta coiicnr-

sokitnrum,

et

miilti

c^irdiiKiles
(ll;ilv;i)

eliam
canli-

dia' ratio iinlla esset proposita,

dissolnta fuisse,

aflirmahant.

Tunc

erexit sc Ahalii

piililicam(|ue juslitiam arinis se tutaliiriim est

nalis Francigena, et dixif contrarium, vidclicet

poUicitus
Kcclcsia!

'.

Kxtaiit

quoque aliw ad A|irutinos

animo
insectarentur
".

datic Iilfer;e, (iiiihiis eos coliortatur, uf HoiiiaiKC

hosles

forti

Circiimfereiuli pr;eterea vexilli Romana'. Ecclesi;e d;ita

''

potestas cst AIfamiir;T |Hinci|ii

Ei-

lionorc Ecclcsia^, ex scu Gallia fucrat cominota cuin diicc Bheni, ut vciiirenl ct inagna; super hoc ex[iensic et praiparanienta facta crant, ct quod iion vidchatur convenieiis (juod Ecclcsia
fieri ciiiii
([110

[lacem non [lossc

fota

Fraiicia

centi;im, iiiquit, tihi

concedimus

et

im|mrfimiir,
deferre, et

ul

illiid

iiem|ie

vexillum

F.cciesite

tam qua

i[)suin

ducem

ct

regem Franciic cum

reli-

inccdere cuin iiisigiiihus ct solemnitafihus consuetis,

taiKiuam

huliis, sicul antc

i;oteras .

regni Sicilia' comestahoc hcllum faccrc ct inccdere Cui etiam Bisiniani, Salerni ct Thesignificavit
et
'',

magnus

quain cfiam harones ct dominos, qui scse Ecclesia; spoiite dcderunl, illudercnlur [iro tali re conseiiucnda aUegahat(jue niagnam iu hoc Ecclcsiam fccissc impcnsam, (juod si talcm pacem fecissent, certc nihil ;ic(|uisivisGallia,
;

rami

[)riiici[)ihus

socialia

cum

scnt, sed [lofius

scut.

hona

cl |)eciinias siias peididis-

Francorum rege
\isse consilia
:

duce Lotharingitc proino-

Contra

quem

insurrexcruiit pra;falus doet

hum Andream,
vicissim
perat
*,

et

miserat vero ad Rcnatum Jacoqui a secretis sihi erat, a quo a Gallo oratores mensc Maio cxcc-

minus vicecanccllarius
sis, etc.

cardinalis

Senen-

10.

Non conteinncnda
;

erat cardinalis Balva;

sura

',

de quihus memorat Stephanus Infispacliimque cum iis armorum favliis

opinio

cum Ferdinandus

s|ilendidas illas polli-

indicat, ac 1'outilicem de

redigendo ad ofQciuin

sedatam immineiitem Gallicam tempestatcm, violalurus essct, princi[)esqiie f(Vcitafiones, post

Gallicis arinis Virginio Ursino, a

quo

bello insi-

diisque petehalur, spes concepisse.

'

Tum

addit

deratos clientes Ecclesia; op|iressurus. Extractnin itaiine cic[)tuin de concilianda pace collo-

Innoc. E|). cccxi.ii.

5

Pa?. 360.

Ead.

p.Tj;.

Pag. 378.

Pag. U.l.

'

Pag. 2S1.

ii.

llwd.

'

Lib.

p. 3S7.

biev.
n

liiiiUis hisl. Fluiciit.

I.

viii.

luliss.

.\ls.

aicli. Vat.

sigu.

'

\U. arch. Val. sign. nuin. 111.

1)1.

lll.
i:;

.\.NN.

Tojas

\.\X.

li.WN. \l

IXXOfENTH
qiiium
tioiie
,

Vlll

AXNL'S
et

'J.

CHRI.STI

'iSI!

ileiiiimiiio

Innoconlius cuni
iiuMiso
d(>
',

T.alli

l.otliariniri

oratorilius Julio

cxiiodi-

])isse, atiiuc iln Gnllorum in Nepolilnniiin giium exiiedilionem fiiissc dissolutnin.

rc-

Neapolilana conlicienda ogit

regi signilicavit
:

idque Ca-

rolo
lioiio

adjccln

liac

cninmoni-

die

i;i. Pnclam nulein pncem undccimn .\ugusli non sinc mnximis difficultnlibus ct contro-

"

Cclsitudo lua, (|iiam horlamiir, solitam

vcrsiis, ac

liietalem ct

observanliam er^a snnclam Ajiosloservct, et siiorum, ut facil, iiroge-

licam

Sedem

conipositnm, inodo dis]ilurimnm noclein colloquio, concordiic formulns comjioliirbnlnm,

modo fermc
nc

dcmum

]irorognlo in

nitorum vestigia etiain in liac parle imilclur, ut lilii omiiia, Dco favcnte. iiros|iera cedniit . 11. Percrebuisse iisdem diebus Carolum regein pollicitum Pontifici suhsidiarium excrcitum, vinKjucauri ingentem iii sumplus hellicos,
narral Inlissurn
:

sitns ', cnrdinale' S. Angeli, qui in Ponlificio cxcrcitu Aposlolicus lcgnlus de lalcrc fuerat, nc
s;c]iius

nd lioslium
iit

cnstra,

in

Monte-Uotuiido

Ferlur,

iiKiiiil,

ad

papnm

fuisse transmissas litterasregisFranciac, qiiihiis conlinebatur, priTfahim rcgein in auxilium Kcclcsiii;

Jncobo Trivullio, qui Mediolnnensium copinrum mili])roximo tare im]ierium gerelinl, interprelilius
el
:

Cnlabro menral, uecnon cnrdinale Ascnnio,

posila,

cum

inirct collo(|uin,

com-

autein

die

promulgalam iincem, nc

singiilas
:

pricparnsse

ducem

iUicni

pugnnturum

pactioncs

commemorai
,

Steiilinnus

Infissura

iiiin

dicto rcgc Ferdinnndo, nc dedisse, el se

missuruin iO.OOO sculos Frnnci;r. ilcm ccntum Innceas iiinre nntiquo, qunriim uiinqiKC^iue dicitiir hnlicie
iillra

(|uin(]uc milites, vcl

inillin

liomincs, ct
',

qunluor

pcditiim Sovcienscs

et

nlios, ct illos oblulit sc siiis cxpensis dntiiniin

iisque ad linitam
lecto,

gucrram, lioc videlicel intejquod doininus papa nuUo niodo pncem

alioquin proleslnbnlur cl lienda contra ipsiim
:

cuin diclo regc fncerct,

de expensn facla jnm qua; lillerfe nb Pontificem ct totnm Ecclesinm aliquibus simulntai credilfp sunt, el fnctaE liic Ronis a cardinali Abnlii. qiii soliis voUiiilnlem nd Vinculn suslentare coiintur. Sed iuluriis lucc indicnhil evcnlus . Vcra haec fuisse doccl 1'iiilippus Cdininanis 12. Porro de Julinno cnrdinnle nit, iUiim
cardinalis S.
l'clri
'.

Augusli dictum cst inUrbe pncem fuisse comjinsitam ac infrascriptis capitulis concliisnm videlicct Qiiod rcx Ferdinnndus respondent ccnsum debilum Ecclcsiac pro consiicto. Ijiiod bnrones, qui Ecclesia? sc dederunt, resiiondennl censiim Ecclesia}, ct (juod id (]uod solvunl Ecclesia? coinpulctur de eo, quod solregnuin possideverc tencbnlur rex quando. bat et quod deince])s dicli bnrones recognoscniit |in]inm et Ecclesiam immediate. Ilem qiiod
XII, inquit,
,
: .

de nbbnlin Montis
"

(-asini.

et

de ejus terris et

castris disjionantur per Pontificis voluntateni.

Ilcm (]uod ciiisco|)alus et benelicin distribunntiir per pnpnm. si vult Itein civilas .\quilsestet in libcrtate sua esse pa])ffi, sit alioquin si vult esse rcgis, sit et Francigen;E et quod dux Renalus regis
I

i.

rcgni

Nea]ioIitnni

Genua; classem instruxisse, ut opem Pontifici oppresso afferrct, ac luin mnxime cxpcclnlum

volentes venire contra regcm non ]inssint \m\)cdiri a subditis Ecclcsia?,

imo

jmi^n cl i>jus lerra;

advenlum,cum pnx,iiti mox dicelur, inlcr Innoccntium et Ferdinandum toties agilata firillius

mata
tifice

Extant vero plures ad eum dntrp n Ponlitlera; ', quibus laudalur strenure navntn;
est.

comparandn Genuensi clnsse, exiinioque Genuensium in Ecclesinm studio. Dc instrucla in Genucnsi porlu clnsse nd Renalum
operae in

llem quod VirginiusUrsinus veniatad inisericordiam papre cum pcdibus luidis et corrigin in gula, et capite nudo gcnullexus jielat veniam amore Dei a sunimo Pontifice. Item quod cnrdinnlis Ursinus, stent et subjncennt arbitrio et ciclcri Frsini
pnssint dnre cis

passum

et veclignlia.

Ponlificis,
tur. Ilein

ducem

Lotlmringia;

cum

exercitu in Neapoliln-

ulrum et quanlum pa>nam niercanquod terrae c!x\Ax hine inde et eorum

|icctore regis

num regnuin trnjiciendum ineininit l'hilippus Cominceus % tiaditquc Cnrolum Francorum regem nd Nea]iolilnmiin regniim aspirassc, idque ad se jure liajrcditnrio speclnrc contendissc.cum Ludovicus parens a Renato seniore Sicilifc rege
liaeresinstitutus fuisset, ac propterea de comiiarando Renalo Neapolitano regno coUoquia proro-

rcsUtutio reposita est in

nia> .
l.j.

Hispa-

Consenliunt
verbis
*

ca-teri

liistorici

',

(]ui

pnu-

cioribus

Iins

]inctioncs

pcrstringunt,

niunlque nonnulli
'

hnnc pacem necessariam

fiiisse
:

mngis(|uam decoram

observalqiie

Iiifis-

deinumque Renatum, cuin ad regiam Gallicam sc contulisset, post diiilinas morns elicuisse nuxilia, dequibus memoratSte]ihanus
gala fuisse,
Inflssura
;

sura illius Icges ex cardinalium senatus consilio sancitas discussasve non fuisse, adeo ut

nec

]iriinis

a coiifirmaln jince dieliiis illis ]infe-

ciimque bellico apparatu facto Lugpace Pontificem inler

redintegrata

facUe fuciint, ex quo complures valde indignati sint " Decima quarta, inquit, die ejusdem men:

dunum
ac

contcncierel, de

sis,

cardinales

omnes acccsserunt ad palatium

Ferdinandum

nuntium acce-

'

Lib.

11.

Helvelios.

376, 38i.

brev. p. 453, 438.

*

'

iDfiss. iihi sup.

Comin. I. vii. c. I. Comin. I. vn. c. 1.

'

lil

esl,

'

Lib.

ii.

brev. p. 371,

' Iniijs. .Ms. .ticIi. Vat. sign. ' .Ms. M\i. Vat. sisn. num. 111. num. 111. et aliml .Ms. sign. cod. num. Uiul. I. viii. Comin. ' et aiii. lib. an. yx. c. 66. Marian. 1. xxv. c. I. VII. c. 1. Sur. 3 Vol. I. XXII. Brnt. I. viii. Sur. I. XS. c. 66. Marian. I. xxv.

c.

7.

Panvin.

in Inn. Vlll.

Id. ib.

lufiss.

nbi sup.

INNOCENTir
orto
et

Viri

ANNUS

2.

CHRISTI 1486.
incitatus

115

jam

soie caiisa faciendi

commcmorationem

ProsperColumna
reddidit

annualia Sixti, et aiidiondi niissam nna cnni cuni intrassent ad [iapain causa perPontiiice scrutandi et sciendi conditiones pacis, diu ibi perinanentes, niliil egerunt, quia (ut fcrtur) nul:

[ira^diclis

Ursinis

primo vicissitudincm . Missiis cst Tybur

pcrvigilio S. Bartbolomici Pauliis internuntius,

luni verbuin lialiuerunt a Ponlifice, nisi {|uod

mandatis Pontificiis ad dirimenda ea certamina, sed (|iiaiituiiivis confecfm pacis verba nuncu[)aret, Poiififlciiim([iie Ui[)Ioma ostentaref,
iiistructus

paxcomposita
nales

erat

propter quod

muUi

cardi-

ab Ursina; factionis mililibus contrucidatus

est,

irati et inflali

ex dicto loco exiveruiit, ideo-

nudusque abjcctus.
18.

qiie illa die cicrimonia)

paraUe |uo Sixto cele-

Violafa dciiide longe atrocius jiax est a

:

brataj miniiue fueriint.

10. Kx(|iiil)iis liis |>atet liinoceiitiun; piitasse

Ferdinando rege Nea[)olitano

:

qui|)[)e

cum

Cal-

licain ex[)e(Iitioiiein, ciijus terrorc

([uascumque

eas cardinalilnisiii{;ratas fiituras

quas quidem

pacis leges a Ponfi/lce iin[)erandas exainbiverat,

dolo

et

arte

I.aurentii
',

.Medices exortas fuisse

discussam solo pacis rumore accepissef, tum

Gallos nonnisi invidiam sumptuumque damna ex instrucfo bellico apparafu rctulissc, soliitus inetu, sa>vire decrevit in omiies qui in patroci-

tradit Brutus

nempe

illuin confinxissc litteras

iiomine riol)ertiSanseverinatis,qui Ecclesiastico exercitui ciim iiii|)cri() pncerat, quasi is prodere

liosti

1'ontiflcein lueditaretur, qu;c

cum

in

Pontificias

manus codem dolo

venissent,

ipsum
ac

niuin A|)ostolicum se contulerant ac priinum Aquilanos, nil tale inetuentes oppressif, caiso
:

variis siispicionibus sulluudi, an{;i(]ue ccrpisse

arcbidiacono,
19.

([iii

eo.< in

Innocentii fide et clien, iiujiiit

adeo ut

pacis coiisilia clam, cardinalibus

tcla coiifiniicrat.

principibus fa>dei'atis inconsullis, iniveritmox-

Mensc Se[)tembris

Infissura

',

que

al)ri);;alo

Sanscverinali
-.

niililari

im|)erio

tumultus niaximiis facfus

Aquilana
aiit

est in civitate
qiii

Aqui|)a[)a

illiim a

se diniiserit

[M|uidem lioncsta; pacis

vcra

iana, ubi

tandein arcbidiaconiis,
.Moiifnrii

pro

le^es cxlerna

specie, re aiitem

non

nisi
:

et libertate
vif([iie

erat, fuit interfectiis, intra-

Indibria
<

(|iian! Inlissiiia iis reccnsitis sulijecit

liis

coines

Sed

de

coiidilionibus
(jikkI

pacis

iiiiiil

aliud

Eccl(;siaslici

ca^si

cuiu genfibus rcgis, et aut expulsi fuerunt .

visiiiu

fiiit,

iiisi

Ursini steteriiiil in doiiiireccssit, et

Vcrlit
illiim

'

bus eorum, et dominns Kobertus pax ut sequitur .

17.

deinde Ferdinandus iras in proceres, qui sacramenli religionc ab exercenda cru-

delilalc

Promulf/ata pax solemni ritu, sed

violata.

mox a
|)aceni

res

Ferdimmdo
solemni
inquit,

Promulgatam
^

revocafum iri |)utarunf (nam prudentiovoluntarium exilium crudeli Ictho prc-etu20. Nil |)rofiiif liinocentio [lacis
'

eam
:

lere).

ritu

fuisse, interjectis

aliquot diebus,

memorat Burcliardus
tertia, xii

in Diariis suis
,

Feria,

Septembris

anniversarium

coronationis sanctissimi domiiii nostri Iiinocentii papffi VIII, dies Pontificatus sui anno iii . Et
infra
:

vades acceFerdinandiim regem Hispaniarum, Ludoviciim Sforliam ducem Mediolancnsium vel Laureiifium Mediceum, vindictie enim furore
|)isse
,

ardentein conlinerc non potucrunt. Accusant

Finita missa,

antequam papa daret bcin Cliristo pater

ob

id

nedictionem, reverendus

domi-

[lani

crimcn Fcrdinandum Neapolitanum His\ illum indigne in Ferdinandum flis[)aniase gessisse, cujus

nus Laurentii episco[)US Araguriensis [iluviali rubeo indutus cuin initbra sim[ilici osculatus est genu, et non petita benediclione ascendit ad
[)ul|)itiim, et

rum regem

maxime

gratia et

auctoritatc nufanssolium confirinarat;

eniin ab eo fiiissc Enecuin

missum
Tcndilia'

Mendozam

[)aucis seu

brevibus verbis publi-

cavit jiacem inter

sanctissimum

dominum

nos-

triim |)a|)am, et
et

Ferdinandum

Siciliae etc.

regem

comifem ad conciliaiidum Ponfilici Ncapolitanum. Uefulissc autein plurimum Innocentiiim Hispaniarum regum auctoritafi in ea conficienda
ex allatis ad Ferdinanduin etEIisaberegestum ex bac litferaruin \n\rlicula constat Ue rege Neapolitano id lantum
|)ace, tuin

ordiiiatum quod capitula pacis deberet legisse, tainen quiadux Januensis

alios. Erat aiitem

tbam

Castcllai

"

illa

nondum

ratificaverat, fuit

mutata sententia

et ca[)ilul()ruin lectio omissa . Caiteruin addit Stepbanus Inlissura mox eam pacem violatam factasque bostiles excursiones ab Ursinis
,
:

"

Uuamvis
fides

iiiquit

de

|)ace

[Uicdicla

luibita

scribimus, quod aliqiiani consilii adinvcnire viam, et eum niodum tenere studeamus ut cognoscat quanto alfectu majeslates vestras prosequanuir, ct quo erga vos auiino sinius .
,

essct

per os
et

Pontilicis, qiii dixit [)lurics

aliis

:21.

Ob hanc indecoram pacem Pontifex

et

conservatoribus et

compositam,
bertus de
S.

pacem praefatam fuisse licenfiatus esset dominus Ilo-

lumniis

periculisgravissimis exponilur.

Dum

ca-

Severino cuni gentiltus suis, noii propterea destiterunt Ursinse gentes depraedari
iii

ita abscisso vadiuin rcspectu .Neapolilanus foederis religionem obterebat, Innocentius missis

iiilcrnuntiis illum de

servanda
niim. 111.

fide

postulavH,
sign. cod.

et uM-assari

geiif(!S

Columnensiiim,

et

dominiis
I

liiliss.

.\ls.
2

aicli.

Val. sigii.
1.

Hiiit.

sii|i.

I.

\ 111.

Id. ib.

iiiini.

Vlll.
p.

Coiniii.

VII. c. 1.
1.

'

linruliiiid.

Ms.

iiith.

Val.

Inii.

et aliiis Ms.
I.

Volater.
I.

.\xn.
c. 7.

Siirit.

.v.\.

c.

66. .Marian.

xxv.

1',-invin.

in

Lib.

u.

p. ol5.

lirev.

172.

\\6
sed irrilo siiccossii,
iit

ixxorzxTir

viii

annus
f;iiiia,

CHRISTI

1.'|8G.

nnrr.it l\;i|iliael
liis

VolaliM'-

ratms
Ims,

'

<<

Paccm,

imjuit, fccit

coiniilioni-

obtruncatum,

Pontificcm a Virginio Irsino [^roditioiK! et cardinales S. Petri el Andega-

iit

Ponlilici

ccnsiis dcbiliis pcnderctiir, et

relielles servaientiir incohinies, rei;c llis|iania',

vensis concitatissimis C(|uis fiigain corri|iuisse ex Irbc, ([luc pricterea sicariis cxiililnis coni-

Liidovico Sfortia
acccjilis,

qiioriim

ac Laiirentio Medicc vadibiis iieiitniiii Ferdinandiis cum

miiiime pra^staret, missus l'etriis Aiiiceiitiniis camera? ainlitor audacissimus una siniiil cuin ac Jacobo Volalcrrano secrctario Apostolico ocubiculario vir prudentc ad res rcpetendas, rc infccta revertit . Oli lianc Fcrdinandi perlidiam turpcm, iiidccoram ])aceni cum co iiiitam creditum est, atquc a plurilius Innoccntius, quein aiitea priiici|iibus scri|)sisse incolumi Ferdiiiaiido regc, paccm stare iion posse vidimus, in invidiam mollis et timidi animi abjecliijue
,
,

milesque armatus licentiac fraena iit iiu[)la! juvenculK noctu vi rapta? fuerinl cx quihus faciiiorihus inaxima iiividia est contlata Innocenfio, i[uanivis a^qui amantissiino [)arabantur etiam clandestin;c insidia', coiisiliaque de prodeiula ac diripienda Frbe
[ilcla

erat,

laxabat adco,
:

agitabantiir.
2i. Trcpidatiir nc rex Uiif/ariis,
f/encr, in
ti/icis

Fcidinandi

Picenum

ir?'utnpat

iinde

Uttcrx.

ad ipsum Pmiliaec

Pra-terca

non
iion

leve discrimcn

aderal Gallorum advcntu

garia;

tam

mala

tollenda, qiram augeuda, ([uip^ie Mattliias Hiin-

clieiilum ad
t\raiiiii(iiie

eum

transfuuiriiliuin
cx|)Ositoniiii

pafrocinii,
cst
;

rcx

FcrdinaiKli

sa^xitia'

adduclus

Poiitiflci
rcf.

l)elluiii

iiilVrret,

gcncr sollicifiibalui-, iil nc illum regiio [lellcille

qiieiii

Steplianiis Infissura, ca-tcroqiii cjus alio-

ji('rli!niiif(]iie

liiiioceiifius, iie

in Pice-

Pontilicum mcvos acerrima censura Uuamvis perccUcre solitiis, ita excusat multa dixerint de papa Innocentio, quod multi diclam paccm feccrat in aliqiiod dedccus EcclcniiiKiue
:

luiin

irnim[)eret

dcdit

mandala

'

atquc idco [irovincia? prai-sidi meiise A|)rili, ut Anconam ad:

si;c,

allameii icvcra in aliqiio accusari, aut alitcr

n?prelieudi noii potest,

omnibus, eo qiiod
(.lirisli,

imo laudandus est ab ad instar Domini nostri Jesii

fecit. Naiii

versus Hungaricos impetus milite communirct: qua'im[)eria,suspicione crclirescente,i)oslea rc\ci]ue iiiauein fuissc nielum contirmat pc!il;i Boiifinius% qui Anconitanos ad P;iniionifE regem Pontiticiaque diligcntia defeclioncm molitos
'-.
,

qui voluit in pcrsona sua accerrimas

cocrcifos indicat.

pati

injurias

pro salute p0[)uli sui,

dicta pax fuerit

posito,

quod

cum

detrimento

Ecclesia>, et
ciliiis

suo \ilipcndio, voluit tamen ipse Ecclesiam Dei, cujus i[)se caput cst, iiijiiriam pati, quam viderc morlein et exlcrniinium |io|)uli sui, idquc bonum, quod ex eo secutuiii
cst, ostendit,

dantia

omnium rerum,
.

nain incontinenti in Urlic aliuiict juslitia, <iuBe tandein

exulaverat, rediit
r>2.

Xec Gallus Lotliaringusve de eo jure

queri potuere, cum longiores inoras in com[)arando exercitu auxiliari traxerint, Renatumciue
a cardinale S. Petri et Geniiensi
classe
'

diii

fru-

stra cx[)cctatuin fiiisse ex Coinin;i'o

(

sij,^iiitica-

Et quidcm Matfliiain HungaricC regem r>.'). Ferdinandi regis Xeai^olifaiii, cujus filiam uxorem duxerat adversus Pontificem ])artes susdocent Apostolica; litterje '; qui[)pe ce|)isse afliiiitatis tuenda; gralia in id crimen se abripi passus est, ut a Pontiflcia in Ferdinandum seutenlia, quam latani putal);it, provocare ausiis sit,quasi aliquod tribunal Ponlificio augustiiis dari possit. At Christi vicarius amanlissiniis littcris Mattliiain certiorem fecit nullo edicto Ferdinanduni adlnic perculsuni fuisse scd cuni Ferdinandus rcgni ]iroceres ;iccrl)iore jugo j)remerct, tantas exarsissc utriiK]ue iras, ut mutuo (le Turcis iii Ilaliam evocandis niiiia; inleiitata'
, , :

verimus, iiin iiimirum regii assentatores eam expedilioncm retardarcnt, diiin insusurrabant
Carolo, noii licnato, sed
i|isi

fuerint

rci;auin Ncaiiolita-

num

legibus debitum, testaturquc idem Cominfpusjamtum proceres Neapolitanos attritos a Ferdinaudo, et liinoceiitium diutina expcctatione fatigatos.

atque ideo a Pontitice arreptam justissime regni clientelam, provocafioiicm vero iniqiie factam docuit, et clienluin causas jiire coac si quid novaret gnosci posse censuras
;

MatthicE intentavit.
((

Charissimo in

Cliristo fllio

Matthia'

Hun-

garia; regi illustri, salutem, etc.

tis

qiiidem InQssura etalius .Ms. Vaticani auclor, testes oculati, qui singulis diebiis co bcllo gesta iii Commentarios retulenint accura23. Et

Scribis nobis te Brcve

]iroccssibus contra

nostrum cum cercharissimum iii Clirislo

filiiim

tissimc

tradunt

culis fuissc

maximis pericircumfusum,excurrente circumad

Iiinocentiuin

illiisfrem,

nostrum Fcrdinandiim Sicilia; rcgein socerum tuuin, rcce[)isse, et illorum

intellccto tenore, necessitate

compulsum

publice

Frbis ma'iiia
die,

lioste,

ita

ut vigesima Januarii

ai)[iellationem
in eis

quondam

tuo noinine contentis

cum

palatini milites ad grassatores pro[)ul,

interponi fecisse, quain nobis in puhlidcstinare curasti, bumiliter posluquid in hac appellalione contra nos

sandos erupissent

ingentes tumiiltiis

facti

cain
l;ins,

formam
ut
si

omniaque
1

terrore coin[)leta sint, s[)arsa fallaci

VoKil.

I. 1.

XXII.

liiliss.
*

.Ms. aicli. Val. arcli. Val.

si^ii.

iiiiiii.

111.
I.

'

l.il).

)i.

Iiicv.

|i.

s CoDiin.

VII. c. 1.

Ms.

i.i!.'ii.

iiiiiii.

III.

\iu.

an
VIII.

>i^'ii.

-'

lli.
iiiiiii.

|i.

';;)ll.

Huulin. dec. i.

liuioc.

11)1)!).

^(cr. iJlU.

INNOCEXTir
egisse
videreris
,

VIII

ANNUS

'-'.

CHRISTI

|/|8(;.

II?

id

aflinititis

necessitudiiii

ullani [)enitus praistitisse, nec dissensioncs, sed

adscriberemus, et hoc idem continebant liltera" tuir ad sacrum collcffium vencrabilium fratrum nostrorum S. 11. 1']. cardinalium, (|uos rog^as, ut
nobis suadeant, quod potius communi paci utilitati(iuc et commodo publico, (|uam dissensioni intendcrcmus.

riiindcm
(|ui

pacem ac commune bonum dissidcntium eoprocurasse. Qua igitur de causa tu,

igiiorarc
iioii

dcbcs ulrius([ue juris censura

per senlcnin

cavcri neniini, cliam verc gravalo

tiani, vcl alias
ris

Romano

Pontifice, qui in ter,

Kx (juibus deprchendimus
qiMS gesla sunt

superiorcm non habct

|>rorum[)crc,

liccre

vocem

majestalem tiiam eorum

notitiam non liaberc
:

plenam
usquc

ap[)clla(ioiiis

et

ab eo etiam ul

nullus enim per nos habi-

inale

lus est processus contra

regem

pricfatiim

modo, scd dumtaxaf, quia con(]ucrcnlibus itevicibus ejusdem regni |iroccribus apud felicis recordationis Sixtum papam lY pracdecessorcm nostrum, ct successive apud nos de novorum onerum eis et universis dicti regni incolis per ipsum regem facta impositione, et
ratis
aliis

informalo ad cuin benc informaiKliiiu diimlaxat [iro illati gravaminis summotioiic liumjlitcr sii[)[)licarc, aiit advcrsus gravamen ipstiiii iii iiilcgriim rcslitutionem
a[)[)ellarc; scd

peterc, o conteiitis in nostris littcris pra'dictis

duxcris appellandiim, profccto iion inlclligimus, crcdimus^iuc tenorcm littcrarum nostrarum

gravaminibiis,

(]iife

eis a

rege ipso inferri

pnedictarum tibi fidcliter rclatiiin non fore ac tc horlamur, ut cogitcs tc non miiiori fidei et
:

asserebant, rex ipse s;epius monitus ab

prcEdccessore, et a nobis, qui

eodem
regcm,
filium,

eumdem
Ecclesia'

dcvotionis praifattc Ecclesia', ct Sedis Aposto((ua) tuis exigentibus meritis singulari licffi
,

nlpolc

iicculiarem

Romanaj

senijicr bcncvolcntia c( chari(a(c [^rosequi curavi(,

semper dileximus ct diligimus, paleiiia in l)omino charitate, quod a iiovorum per cum indictorimi oneruni iiujiismodi cxaclionc, ab aliis(jiic graxamiiiibiis desistcret, cl illorum iniiio-

qiiain soccro (iio i)r;efa(o affinitalis vinculo

obligari, iicc iiobis inlcr subdifos iios(ros dissi-

dcnics cognosccre,
iiuis, afliiiilalis s|)cctii
te

c( iiidicare

volentcs, ut dcbc-

[)r;emiss;c, aut ([uovis alio rc:

sitionem

rcvocar(^t

id

faccre
iiitcr

iirocrastinando

opponas

iiam

si

ditrercbat, et

exorta^ exinde

eiim

ct

proce-

con(|ucrciidi dc

te, ct

con(ra
([uod

secus ageres, noliis te ad ()[)[)urtiiiKi

iioii

rcs prffidictos controversi;e quotidie iiivalescere cernebantur, jainque rex ipse ad ali([uorum ex eisdem proceribus |iersonalem delentioiiem processerat. Heiiirrcntibus |Histremo |u-oceribus dicti regni directum dominium ipsis ad nos habentes, et asscrenlibus, quod nisi occurrere,

remedia
reinus
,

[^roccdeiuli,

libciilcr

tace-

a[)ud S.

occasionem [iraislares. Datum Ronue Petrum aiino Iiicarnationis Dominic;c

,

MCDLXXxvi, kal. Martii

110
II

Pontificalus iioslri

;in-

cogebantur advcrsus ejusdcm regis sajvitiam se exlernis munire praisidiis nos autem ne, cum simus omnibus, prffisertim temporali doiiiinio i)ra'fata> Ecclcsiaj subditis, in administranda justitia dcbilmxs, videremiir tolies repetitas eorum querclas negligere, causas omnes, (juas ijtsi proceres contra regem, et rex contra
nuis,
;

20. Cum vcro Matthias plures ffiiiuilos alque adversarios ob [)ctitam arinis .\ustriain in se

occasione fama ob Eerdinandi susccptas |>artes censuris devinctum fuisse, adeo u( ejusdem Mat(hi;c oralor gravKcr ea de re ([ucstus fuerit, atquc ctiam addidcrit pro tuendo Ecrdi-

concilasset, ejusmodi dissidii

iis

ab

S[)arsa est, ipsuin

naudo vitam o|)esque

a Matlhia

profusum

iri

eos habebant,

el

monorc

velleiit,

nonnuUis ex
et
:

paritcr([uc expostulavit Moldavia!, qu;e Ilungarici regiii vectigalis eral, [)roviiicia

cardinalibus

|)rffifalis

audicndas,

uobis
et

in

suscc|)tam a

consistorio referendas

commisimus
,

interim

l'olono rege clientelam. At Innocentius palerno

jiidicia

nc rex, proceres,
scrtiiii

regem, cxternis pra;iiitldclium [irtesidiis ut minabantur,

aiit ipsi

o[)primerent, neve exinde prajfatae Ecclesiffi et

iidei CatholiciT detrimenta aliqua i^rovenirent, decrevimus, juris ncccssitate comimlsi, ad fiiies rcgni ejusdem custodiendos, et utriusque partis

rcgcm admonuit ', 1'oiitificia suinma ;ciiuitate exerceri, ac nicrito iii Eerdinanduin arma conversa fuisse, debuisseque euiii potius consilia optima Eerdinando
studio Maltliiam

suggerere, ut juri staret,

gitiis

cum

novisijiiotidic

lla-

vetera cumularet.

abo[)i)ressionibiisiii(lebilistulelamiiitraregnuin

ipsum noslrarum armigerarum gcntium [jreesidiuin introducere idque tibi ejusdem regis
,

geiiero, et iiniversis aliis regibus, principibus

et potentatibiis

nostris litteris signilicare cura-

Charissimo in Christo filio iiostro MatHungarife ct P>oheini;c rcgi illiistri. Hortainur iii [iriniis majestatem tuain charissime fili, quotics aliquid de nobis vel Apostolica Sede ad eain [)erfertur, quod iiidi27. "
thicC
,

vimus, et per illas tibi et illis inhibere, ne cui([uam eoriim dissidentium subditorum nostro-

gnum

vel

minus rationabile

videatur, sive

[)er

rum

prasidia ali^jua

siiie

noslra liccntia

iiiini-

eos qui tua^ gloria; invidcnt, sivc per vulgus ignavuin perleratur, graviori judicio illud exa-

strarc prffisumcretis.

Haec sunt, qua) usque

tibi

modo

prsmissis, pro ([uo

alteri

aut regi

[)ricfato,

fecimus in scu

minare velil, et [)rius([iiam in sentenliam venial, quanto consilio et maturitate oninia i|ua! Iiinc
'

non credimus

ullius

(|ueickc

causam

Lib.

si:-'ii.

iiuin.

l'J0;i.

I'.

seciel. p.

133.

118

INXOCENTII
.

VIII

AXNUS
;

'2.

CIIRISTI 148(3.

PMnmt

diupsta

oi^reiliiuiliir

coiisideraro
tiiiis

ita

liodio
tato

ossomus, qiiando

id

dobila cuiii liumili-

iiam(]iie

si tVccri;:, ct

animiis
ct
iit

tiirljalionos

imliLjnas

non

siil)il)it

Apostolici ciilminis su('.atliolicum

:

blimitalem
decet
((|uod
,

majori,

principcm
vcro
ita

[losliilarenl, pro nostro cuive pastoralis officio, omnc justitiaj et [)iclatis gonus erga ipsum impondere.

ct convenioiilibiis

modiis

rcvorcnlia
majfiio

[)rose(|ueris

(lcindo

28.

<i

Ciim

auleiii (([uod doloiitor

referimus)

dcsidcrio optannis^

gloriam
iio-

tuani ct ac(]uisituin iiloriosissimi

dclractorilins tuis roliiKjiiatiir,

principis

inen conscrvabis, ut solius invidicC locus

ct

.Tiinilis

modis mansiietudiiiein .\[)OstoIic;i! Sedis in dies magis irritare, et novis injuriisalTicere baculoarundineo innixus,
rcx
i[)So

divcrsis ex([uisitis

nam

ciim ca,
cogilata

of iios qiii

oiim soiiqior diloxinnis, ct qiiaiitum

iii

(|ii;v

pcr

iios

taiila

niontis

tii;o

intlaiiimatioiio

ex iiobis osl, diligore

voc;iro noii cesset,

decrcla csse significas, no^iue

ctal)Si|iio ratioiic

unquam
;ui

cogimur quod,

Doniino cu[)innis, [irouti diximus,

(lliri-

exfitcrinl, jiidicaro niiiic potoris,

siiio c;uisa

jusfilia ac otiani niaximis tolius roligioiiis

sli;iii;o [iciiciilis

lu fiicris iraliis, ct nobis, (jui

cogoiitibus, laqiiiniis [irosequi,

tuam majestatem inter r.iirisliaiios reges pracipiio scmpcr amoro proscouli luinnis ot proso(|uinnir do
i^ra^soiili,

et

adjutore Deo, qui Ecclesiam sanctam

iiisi

suam

nuiiqu;iin,(loroIiii(|uot,
[liscat,
2!).

rox

i|iso

alitor resi-

morito succonsiioris. Nos

sicul reli(]uos i^rin-

ad dobifum liiiom |ieriluoore.

(I

onim ut luam m;ijcstatom,

deratos,
(liiot

Quantum vero ad negotium

Moldavia

cipes, et pra-ciiuic dicto rogi I'YM(iinando confa'-

allinet

refcrontos ad

eum, ()ucm nos adversus

pra>voniremus

i])sa(]uo

m;ijostas tua
ot

cos, qui do siibdilis noslris so iiifromittont, ot

illos

(]iinnt;r(]ue

rationabiles

neccssari;o

contra nos origunt conce[)imus, justo dotu;i!

oaiis.T iios

contra ii^siim rcgcm cogcrcnt, intclvciionibiliiim

fr;itriim

lori
[)or

majoslatis com|)atinnir
|)ra'lati

voriim ([uia
Iiis

ligcrct, litteras .Vpostolicas, (]iias coiitra ipsiim

oniloros

rogis Poloni;o, qiii

diiv

nostroriim sanct;o Koman;e luclcsi;c cardinalium docrovcrannis, sinnil

do consilio

bus, sicut ot c;ptcri (Ihristiani reges et [irinci[)cs,

ti;iin

feccrunt dehilam rovoroiiliam, et obedioniiobis |)raislitcriiiit, ost

,

cum

aliis litleris

nostris in foriiia

necdum mentio

aliqua

Hrcvis, no lu vol
rent, lequircnti

alii

dioto rogi siibsidia pi;ostaoratori

tuo,

facta

;iliud
,

iii

[irwseiiliarum

res[)oiidere

ipsi

quemadmo(iiiaiiivis

dum
illas

etaliis, dari

fecimus,mandantes eidem, ut
principibus
Cliristiaiiis

ad

tc

quantocius defcrri curaret,

tu

simul

oum

ca'teris

cognosceretis nos rite et juste in cunctis procedere quas (]uidem litteras nostras, sicut nec
:

non [lossumus nisi qiiod gratum habennis rem illam intellexisse, et si a[)ud nos movebitur, sic jiistiliam tuam ([uom;uImodum et in aliis negotiis nnijorilius etiain non requisiti hactenus fecimus, fovebimus, quod tiia majestas inlelligot a nobis non diligi modo, sed etiam
vehementor
ainari, in qii;i sentenlia tanto nos firmius [lersistemus, quaiito majestatom tuam orga haiic sanofain Sedwm, advorsus quani ne-

ca-teri fecerunt,

opus non fuerat iit cxlra consilium tuum mnnifeslares, ciim niliil pri-Elor jusli
honesti
si

et

reijuisitionom

in

so

contiiioront.

ex Imjiismodi liflorarum publiLatioiio aut cEmuli tui contra te gloriantur, aut (jiiid-

Quod

vincuio insurgere licet

mini Clirisfiano quavis ox causa laHlore seu devotionem experio,

quam murmuris,

et ut verbis dicti

oratoris tui

mur.
anno

Dat.
,

UonnE
MII
id.

apud
Junii

S.
,

1'etrum

an.

etc.

utannir, mussitationis ac censurarum suspicionis aiiud subdilos tuos ortiim fuerit, certe jani noii nobis, sed consilio tuo id morito attribuere

iMCDLXxxvi
ii

1'ontificatus

noslri

debueras, qui ea non tantum nniverso regno tuo, sed romotis finitimis(]iio nota facere voluisti, quffi nos ad tuam supor nostris processi-

Augehant lormidinem Ficeni motus .Esium in discrimen a proditoribus adductum est, atque Asculani et Firmani inter se dissidia aluere ad quos tumul.

intostini, ([ui[)|ie

tus scdandos provincia; prsses iiicumbore jus-

bus instriiclionem tua; m;ijestati transmitti deniandavimus, speranles quod tu pro tua sa[)iontia et consucta devotione, iioslquam iiilelligcres
ipsos [u-ocessus nostros

sus est

'.

omni ex

parte jiislissi-

30. Turcx Fanimi tentonl, scd virtntc StcFerdinandus ctiain phani Corsi propulsantur quantumvis Inuocentius insula; Siciliae rex
.

'

mos, i]Uod snlvo Iionoro nostro salvaqiio conscientia secus facoro iion potoramus, tu (]ii;int() majori amore regem ipsum Ferdinandum com[)lectereris, tanto.

causio EocIosiastic;o ^([iiitatoni

illi

exponorot

-,

majori sludio ipsuni, cuni

sit

Toletano et Doruarinculcariquo a cardiiKiIo dino ' Carvajalo inlcrnuntio .\postolico juberet, [lati noii potorat .\ea[)oIitanuin regniim a stirpe
.\ragonia ad (iallicain traduoi, atque ideo Tendillee

immodiatus subditus et vasalius noster et .Vpostolicffi Sedis, ad obedientiam nobis et debitam

justitiam
utilitati

comitcm

subeundam induceros
dicti

ita

nannjiic, et

[irius

cum

Xoa[)olit;uio
illuin

Innocciitium nisi flrmata paco adiro veluorat ^

,
,

regis,

et

ei,

(]uam debes, orga

([uamobrem
duiit
I

Floronti;o

substitisso

tra-

lianc

sanctam Sodem devotioni rectius consii-

\ Licet vero Gallica; vires in Pontificis

II.

illum ex tuis promissis siibsidiis duriorem in sua [lorlinacia conservando attento

luisses,
:

quam
,

i.iii.
'

Imi,'v.

p.
'

ii(i.

iii.

p.

ns, in.
Vat.

ib.

|).

i>3s.

maxime

quod nos sempor

parati

fuimus

et

K,i(l.

|i;ig.
1.

c.

Stc|ih.

liili^s.

iMs. iircli.

sigii.

uiiiii.

111.

''

Siir.

XX.

B6.

iXNOCEXTir

vrii

.wxfs

2.

liRTSTr

l'rSfi.

119

opem
(|iii

consiirgercnf,

c;is

tainen Maximilianus,
'

IJelf^ii

urlics jiliircs icpctcliat, (lislractnrus

centium sliidia ad revocandas pacis arlcs, rcslitucndas Icgcs, comprimcndamque sicariorum

iic

crat,

adeo ut justus im|icnclcrot terror, ne

belli

rcli(|uoriim

im]ii(ibortiiii
'

linmintim

liccir-

Neapolitani faces trans Alpes delataj (^liristianirm impcrium inccndcrcnt. Et quidem Tiircas

tiam convertisse, inler alios

Infisstira
-,

prodil Slcpbanus
jain Innocciitiiis

acciirata,
:

quamvis im[iolitaet mirrus

iiKjtiit,

ImMH Imjus occasioiie siinipsisse ad maritiinarn

tcrsa oriitionc

I[)se,

ditionem I*ontificiam invadcndam trajccto Atlriatico mari andaciam, ostendtint Pontiricire ad Piceni pr;csidem datii' littera? .31. Post scripta, iiiquit, intellcximns ex ultimis litteris Inis [inrter alia nonniillas Turcorum fustas in isto mari Adriatico apparuisse, quare operam dabis, rit omiies terra; ac loca marilima intcnta sint studiosissimc ad circumspectandum undique, si quod Turcorum navigium se ostendct, (]uo propere (juisqnc vicinis
:

circa civilatem

Romaiiam,

ct cjtis

saliilcm in-

ciimbcns
(ie

in continenti Biillas Pii,

Paiili ct Sixli

brigis etinimiciliis, acde bomicidiis et malelo([iiciitcs

<(

factoribus
ter

cxcitavit,

iiiisit([iie

bis ct

proclamattim pcr l.'rbem, ut liomicidic ct facinorosi liomines ab l'rbe recederent, imposiiitiitic poMiam [i(>cLiiiiariam gravissimam et
:

ultra illam,anallicmatis baroiiibus,(|ui in

locis et castris
liaria

eorum
.

proximis per quinquaginta miivel

terris

Rom;c
'

Ecclesiic

rctincant

signo aliquo manifestet, ut

omnes

in

tcmpore

Addit

Innoccntitim
lioiniiitiiii

singtiliiri

laude toUcndis

convenire possint ad subveniendum ubi opus crit. natnm RoiuiP apud S. Petruni die xii Junii Mcni.xxwi, Ponlillcalus nostri anno ii . Exscciisioiicm

[irivatorum

inimicitiis
([tia^
,

operam

na-

vasse, sublataqiie ita niala,

ex

iis [lulltilarc

consticvcrant
interca
csl,

I[ise

etiam

iiiquit,

Pontifcx

tcrram variis in locis fecere Turca;, pra'(las(|uc c^crc (luinctiam tciitaruiit Fanum,
iii
:

pacem

intcr civcs

componerc conatus
qiii
iii

nain factis [laccriis omiie geiius poenariim

|ir;Efatos
:

scd fclicitcr virtute

fiicr(!
:

Stc|iliaiii

C.orsi

pro|,'ulsati

induxit coiitra inimicatos,

coma[ita-

ciii

dc re
:

pncclarc

gcsta Innocentius

promissum de pace
lirigam

fienda

non facerent

gratulatus est
:\-2.
'

vilqueetiam ipsemct imilta ncgotia,et inter

Stc[iliani .Margiini,

alia

Stcphano Corso comeslabili nostro.

1'rosperi et domiiii

iiilellcximus ex

teris (liligcnfiam

plurimorum verbis ac littuam in custodicnda civilate

Georgii de S. Cruce, ct Pbili[ipi Francisci, qui sunt dc primalibus Urbis, ad paccm certo modo
rcduxit, propter

iiostra Kani

aliisque circumvicinis locis, et in

quod

fuit

Sanclitas sua
jiistitia

summoipsa per
as-

rcpcUciulis Turcis, qui regionem istam infesla-

pere laudata potissimc

cum

bant laudamus
:

summopcrc pnidcntiam

et dili-

suam Sanctitatcm promissa

in

[irincipio

gentiam tuam. Iat. xxv Maii .mcdi.xxxvi, Pontificalus nostri anno ii . Turcas porro in Picenum vocatos ab impio Auximano tvranno indicat Slcpbanus Infissiira \
sic
:

sum[ilionis ad Pontificatuni, et pcr dictas guerras disttirbata, et in Urbe, ct cxti-a observata

fuit .

Uuibus consentanca
lites

tradit

Panvimis
et

*
:

siibdit deniqtie Infissura,

cum nonnulkc

adbiic
,

Iiitcrca qiiidam, iiiquil, liiicoliiuis priva-

vigcrcnt

intcr

Columncnses

Ursiiios

tus civis de

Pica^no contra Ecclcsiam insurrexit, subtraxitque dictam civilatem Osmi

in

Osma

Pontificio studio compositas fuisse, veteresque

[lossessiones singulis restitutas.

31. Intcndit

Ecclesia?, et

muris, et quosdam civcs dccapitavit, etaliqnos exnlare

fortificavit fossatis et

ipsam

ctiam .V[)ostolicas curas ad se,

jussit,

fuitque dictum in

iirbe intelligentiam

dandas reliquas Ilalicas turbas al(|tic liiijiis aiiiii mense Januario Laurus Auria (kmuiciisiiim,
(jtiidantonitis
a|iu(l

babiiisse

cum

Tiirco, qiii promisit ci [ler tottim

Vesputitis

Florcnliiiortim

mcnscin Maii mcdlxxxvii mittcre in ejus auxilium mulla millia Turcarum, quos nunqtiam
misil, scd tantiim est,

nominc,
[lacti,

subsellia Pontificia

concordiam

quod cardinalis

S. Pclri

mcrc

vetcres de limitibus controversias dire'. Veruiii Florcnlini promissis mox visi

cd Vinctila. [irotonotarins Angcli cuni miiltis millibus militnm Ecclcsife in obsidionc dicti

sunt disccdcre, at(|uc SerzancUam, uliconce[ilis

verbis publicisque

Monumentis

[lacli
:

crant, re-

Ex quibus omnibus perspicuum fit jure confcctam fuissc [Kiccm nccessariam, ut referunt auctores * quod vero Ferdinandus, violata tur[)iter fidc, deluserit Pontificem, illuni suis posteris ingentes calamitates intulisse, filiunKjue cjus Alfonsum solio everloci diti stcterunt .
;

stitucrc (lcnticnsiluis disltilcrunt

qtios ciinc",

tantcs Innocentius suis ursit litteris

ut fidem

pacemque
littcra?

colerent. Extant

eodem argumenlo
",

ad Guidanlonium Vcspucium data*

F'lorentiiiis ipso
,

ut

promissa a
nistro

sum

a Carolo VIII visuri sumtis.

co/nprrsii s/carii, privatoet

33. Ab Innocentio rum factiones abolitoe,

turbx Italicx sedatee.

complenda curet et tnenda; Serzanella; non a;quas pra-texi qucritur. Rupissc dcnique mense Aprili Floreiitinos pacem, ac Serzanellam reddere detreclasse
1

sermonuin admicausas non rcsti-

tra-

Cffiterum, finc Neapolitano bello imposilo, InnoVolaler.

I.

xxii. Panvin.

iii

imi. VIII.
ib.

sioiili.

<

Cranlz. Saxo.

I.

xiii.

arch. Val. siga. nuin.

et alii.

Ul.

Infiss.

|^ib.

n, i,iev.
I.

p.

i;G.

.Ms.

aicti.
'->

Vat. sign.

num. Ul.
*

>

Volat.

xxii. Panv. iu Inn. VIII

I'anvin. in innoc. VIII.

.\ls.

^ IJ.

1'anvin. in liinoc. VIII.

I.

I.

XI cl

alii.

knf. Just.
ii.

vii. Ilizar.

Lib.

11.

brcv.

ISIJ.

I.

xv. Fol.

Kad. pag.

1-20

INNorKVTIl
(".u'liMiim

VIII

ANNrS

'2.

niRisTi 14S(i.
et

cliiiil '.

j^ravc

liclhmi inoximo aiino

niolc (lcmicnsis

ol)sci|iicnlissinios

Dbservantissinios
illius,

esse

consiirrcxit.
rcs|nil)lica
italiic

siili ciijiis

dcimim

a(hcrlanl ne, diim pro alio inslare nitiintur ordinafioni iiostra>,

p()f(!stas
iii

siiccuhiiit,

(|iiam iiiifo intcr

omncs

imo

cui dala est omiiis

ciijus vices,
licct

principcs rodcie exclusain incinorat Hru-

caelo et in terra,

fus

',

avcrso ncin|ic alialicnafoquc rccenfcr a

rei

immerili,
rcguni,
et

gcrimus,

resislere

velle

videanlur.
Cliristi

Gcnuensibus Innoccnfii animo, cujus

causas aflerunt
Veneti dc jure
tur.
'

varias

.Mcmiiierint illud

Gregorii,

sacerdotes

scriptorcs.

iirincipum,

omniumque

fidelium
el a
iti

Do. Florcntiiii do imnninitntc Ecrlcfidsticn, et

1'itHlificis aliiiuid

patrcs ct inagislros censcri, indigtium(|ue fore,

si filiiis

dclmlicrc connn-

|)atrcni,

discipulus magistrum,
in terra,

quo
:

Eodem

anno cum

Florciilini mafrislratus

credit
ligari

non solum
possc
sacris

sed ctiam

ca^lis

tcmcre dcro iiova

vccfifialia im|)ciarciif,
',

Inno:

cenlius cos liffcris increpuit

rifafc, (|ua

addidilijiic

l'ro

paslorali, inquit, officio noslro, el paterna clia-

vos prosccuti ftiimiis scmper, et in

iii

prcsciitiarum
et

Domiiio |)rosc(|iiimur, rogamiis,

Cliristi

per viscera misericordia; Jesu

olifes-

famiir in Doinino, ut ejiisintuitu ab Iiujusmodi

exactionc desistorc velifis

ffione ac iiietafe \estra
ritis,

erit
iit

quod si, ut de rcliomiiino coiifidimus, fecenobis siipra iiuam dici potest gratissimiim si vero, (|iiod nullo inodo adduci posstimiis
:

et solvi, subjugarc coiicliir ut canonibus cautuin est, Dcus, i\wx. ab Ecclesia disponenda suiit, non ad ScPcuIi |)()testates, quas Ecclcsia; su;c saccrdotibus voluit esse subjectas, sed ad sacerdotes perlinere voluit. Caveant ne contra eum pugnare dicantur, a quo propriam consecuti sunt potesfatem. Scripliim cst Pcr mc rerjcs rcQnant, et potentcs

enim

decernunt justitiam. Hffc cominemorassc volumus, veluti liujus inclyti senatus faniffi ac sui gloriosissimi nomiiiis stiidiosissimi zelalores
absit euim,
iit

cicdamiis, palcrn.e adiiKniitioiics nostric loiion lialuiciint, juxla

in eos alitjuam inobedientiffi

:

ma-

cum

sanctorum
libcrtalis

1'alruni et
et

Ponfificum qui nos prfccesserunldecrela

ctiones, pro religioiiis
tica?

san-

impingere velimus sed noslrum esse duximus, ne ab eoruin ffimulis mordeantur, eos
ciilam

ac

Ecclesias-

cauliores rcddere

Et infra

Non cos

pffniteat

conservaiido juie opportunc consulcre neccssario cogemur. Dat. Ronio! die xiv Junii

obedienli;e suie, quic melior est (luam victima?, incedant de virtute in virtutem, lioc enim paclo
a

MCDLXXxvi, Pontificaliis nostri anno ii . 36. Ciim delralierent ctiam juri Pontificio Veneti.diim episcopum, cardinalitia insigncm
dignitate i^radeclum, Ecclesire Patavinrt" nollent
in |)Ossessioiiem admitlcre, poscerentqiieimiior-

moifalibus

Deum

videri

possc juxta

propbeiv jMaii

tam concessiim

esl, etc.

Datum

I{oma> dic

MCDLxxxvi, Pontiflcatus nostri auno ii . 37. Unrjari recjis indigna poslulatio et ntrox

tune,

iit

alferi,

quem cominendabant

Pafavini,

conferret, ipsos ad religionem excitavit, liisce ^ monitis internuntio dalis fl) Joanni Sacco de Ancona, cubiculario et
officii
:

episcopafus gubcrnaciila

nnimus. Aberrant sa^i^c a recto a-quitalis traniite principum voluntafes, Apostolicaque consfantia infringendas sunt, dum importunis precibus asseutantioiiibusquc deliniti Ecclesias amveluti prophana munera indignis postulant. Ea imbutus corruplela Matthias Ihingaria- rex ab Innocentio contendit, ut

plissimas

deferri

notario nostro.
'<

Ex

litlcris tuis

pcrtuin liabemiis
actuin essc
:

iiibil

nuperrime reddilis coinin re Ecclesia? Paduanae

profecto

puerum

vix egressuin infanlia, liippolytum sci-

miiamur

ducem
l*etunt,

liunc inut scri-

clyfum
bis,

et

senatum ikmiuc Brcvibus

|iotiiisse.

iicijuc litle-

ris ullis nostris flecti

Ecclesiam Patavinam, jam in sponsam cardinali dicatam, promoveri nosti, ut attesfantur sacri cauones, hujusmodi matrimonii spiritualis vinculum, quod est inter episcopum et Ecclesiam, forlioribus innixum viribus quain carnale, non nisi divino judicio dissolvi
in
;

alium

ducis Eerrariai filium, ad Strigonienscm archicpiscopatum efTerret qiiod cum indigmim csset, Pontifex ab ea mente Jlatthiain abduxit, hortatusque est -, ut virum meritis insignem, qui Ecclesiae Hungaricae virliccl Ilerculis Atestiiii
:

tutum cxemplo
Destilil
L't

c.Ttcris

prffilucerel,

ac proino-

vendLr animaruni

saluti

idoneum

designaret.

Matlhias rex indignas urgere preces. vcro Hippolylus .Vfestinus auctus a^tate car-

diualitia
rius.

purpura doualus

fuerif,

dicefur inle-

posse
'

Et infra

Dicunt se

filios Ecclesiae
Brnt.

Aujj. Just. Bizar. Foliet.

I.

'

Aug. Justinian.

v.

ubi sup.
Lib.
it.

Iiisl.

brev. p. 444.

I.

vnr.

'

38. La;serat

porro gravifcr

.Maftliias jiis

Ec-

l.ih.

viii.
Lili. 11.

biev. p. 348.

brev. p. 40".

(1)

Occasione

iiov.t

annalista hic sermoneiii

institiiit.

tamen

aniio rttperuiit

promolionis ad v.ncuam Palavinam Ecclesiam dissiilia qiia;dain Vcnclns inter et Poniificcni nala sinit, ile qiiibus Vernn) licet in pra>sentein aiinuii eitracta illa snnt, iit ex lilteris 1'ontiliciis salis conslal ; pricccdenti (inorum originein banc assignat Naugerins liisl. Voncl. ad aunuin MCDLXX-Xvi. Palaviua Ecclesia paslore suo
Pontife.x rog.intes

viduala, de allcio sufliciendo cogilaules Veneli, pro Petio Darozi Bellnnensi

Ecclesia; adminislrationc .Micbaeli cardiuali, Veroueasi episcopo,

cpiscopo ad Pontificem scripsernnt. Sed commendata jam Venetos repulit. Nibilo lamen secius leiinente Veiieto
Ecclesia; illius provcntns assequi

senatu cardiiialcm admitlere,

tandem cardinali

seu

sponte seu coacte cedente, quod

per Venetos non

liceret, Bellunensis assuniplus fuil.

Ilac Naiisjerius.

Malsi.

INNOCEXTII

VIII

ANXrS

2.

CHRISTI 148G.

121

clcsiaslicum, conjcclo in ^iiicula 1'otrn arciiic\iriim

fiiisse piscopo Coloccnsi. (]iiem holinius ait libero acriqnc ingenio, rt aninio pro asserenda sa?pe veritale et nlililalo |iniilica
'

nsqiie aileo velienienli ac intrepiclo, nl rornii-

custodiam fuerat Iraditiis '. ob corrciitum exerasscniacita' iu Hungaros tyrannidis regem toruin Icnocinia, non aspera et veracia monita excipere volentem. Eumdemqiie prresuleni Boii Primus hic crat finiiis hoc cxornat clogio
,

iracnndiam qnan(io(|ne non exi^averif:ad(lit etiam litterariim stndiis clariim,

(lolosani rcgis
(|uil]us in
Italia

lirincij^is secretariiis,

qui solus diccndi lihertafe

apud eum omnia

insolentia jialam

libere loquebatur,

damnabat

operam

dedisset.

Cnm

itai|ue

triliiita,

qiue ter ([uaterve (]uo-

indiynum
vinciilis,

cssel

lunoccntins

lanlnm inelro|)olilam teneri in Mallliiam monnit -, nt

si

tannis ob ingciilia diversa^iuc bcUa a rege imi^n-

cum

in liliertalem revocarct. ef

ah co Ktsus
vel

nebantur, quas dicas appellant quibus non modo domesticafim, scd viritim aiircum (]uis(]uc
,

essel, niaixiiitudiuiMii animi,

ijuam loties egreiriis

:

numnuim
[iriiicipcm

pendere cogehatur:
sa^pius ini|irohavit

id viilgo. ct a[iu(l
.

cUunenlirc
si licsa'

e\i'ni|ilis

ostendcrat, explicaref

jira^ter

lingine

majestatis

jici vellet, illius

renm severitati leirnm sulicaMsam ad Aposlolicnm triluiesset

liberlateni,

nal rejiceret,

ciim nefas

apud

laiciim

judiccm archiepiscopum judicio

<<

[lostulari.

qua maximi ([uandoi]iie viri S(; taiigi senliehanl. Factiosa quicdam accessit a^mnlafio hujus gratia inter principes exorla, qua regius animus ofTcndebatur, quamvis ciim alioquin di-

Ucgi Hnngaria?.

in re

Quoniam mora tcmporis non parva hac jam intcrcessit, ct archie[)iscopus ipsecar-

Commofus faiidcm rc\ aut coercendcB libertafis gratia, aut uti dilectissimi exemplo amici ca;tcrorum audaciam proccrum
ligcret et observaref.

cere dctinetur,
licae

cum

nonnulla honoris Apostoofficii noslri

deterrcref, huiic pra>ter sacrosanctam mctri)[)0iitffi

Sedis, nostrique ac tui sugillalione, et Dei

has lilteras majcstali tua? scrihere, quam hortanuir. rogamus cl pervisccra misericordiae Domini Jesu Christi ohtcstamur in Domino, uteumdem archiepisco|Hini pristina? lihcrtati ad paternas preces nostras restiluere vclit. cum pra-scrtim jam ccssarc

ofTensionc,

duximusesse

dignitatem in carcerem sane conjecit, sed honestissime per arccs regias asscrvatus aniios sex circiter lingua; sua; poenas luit .
40. Vetita in Hnnr/nris sinf/ularia certatnina.

pntueritomnisde
ul
si

illo

hominc concepta
et

suspicio,

((|uod absil) aliquid

fuissel, ita sit

contra niajcstalem
Dci auxilio satibi

tuam molilus
afferre possit

pientia tua praMiuinila. ut nihil

detrimenti

amplius homo miscr et imheciUis, (juem clcmentia tiia regia cx carccris squallore cum summa, ut sa^pc in aliis, sua laude cx-

Ea in re majestas tua reni Deo placifam, nobis ac vencrabilibus fratril)us

perta est, liberavcrit.
nostris
possit.
.S.

R. E. cardinalibus, su[)ra
faciet,
si

quam

dici

gratissimam

\ero ipsc archi-

episco{)us aliquid

coiilra pcrsonam iuam, ac statum inclytorum rcgnorum tuorum mnchinatus fuisset, si ita opus fuerit, pro niajori

Porro Iioc anno cclebratos a Matlhia rege solemnes conventus Buda2 ad tcmperandam optimis institutis Hungariam, at(]ue in iis saliinarrat Bonfinius \ Ad berrimas leges latas intercipienda in primis litiganfiiim subferfugia, tollendamque litium ictcrnitatcm, dccrefum, iit ea; certo tcmporis ct prorogationum numcro ciim dcfinirentur. Vetita etiam monomachia barbarico more, deficientihus tcsfimoniorum probationihuS;,singulari ccrtaminc causa definiri soleret. Reliquas sanctiones prosequitur Bonfinius, atque hicc humanitatis cxempla a Mattliia (]iHlms miriflcam omnium fiileni sibi edita com[iaral)at. commemorat: " Non solum. inqiiit, proccrcs nobilcsvc milites officii grafia scd
, ,
,

grcgarios quoque visitavit.

charitatc

In castris ffigrornm
.

causa' cogiiitione ipsiim arcliic[)isco]ium us(]ue

ad nos cliam sub tnlis custodibiis evocari faciemus, tale adhibituri temperamentum, quod
celsiludini
tua'
satisfiet, et
,

archiepiscopus.
p(cnas
hiet.

si

qua

demerita commiserif

Dat.

Konia? a])ud
1'ontificatus
:39.

Petrum nosiri anno

S.

die vi Martii mcdlxxxvi,

ii

Ohduriiit ad t^ontiflcias preces Matlhias,

ad quem emollicndum rediicendiimqucad officii rcligioncm postea ah Innocenlio Angelum Hortaiiuni cpiscopiim, interiiuntiiim .Vpostolicum, missum tesfatur Bonfinius ', dcmum vero Pe-

trnm

fuisse carccrc sexto

post anno, urgenfe

legalo Apostolico, liberatum a Joanne

fremente

licet

Corvino, regina Beatrice, qua instigante, in

conturbernia lusfravit sa^pc languentcs propria manu [lavit, jentiiculaqiio [lorrexit, horlabatur ad convalescenduai, incropitabat pusillanimes et desperafos consolabatur, sa^pc in acie vulnera oblig.avit . 11. Fredericus inipcrator ah [luufjaro laccssitur. Cum is uUeriorein quoquc Aiistriam sibi siibjicero modifaretur, convcnfu IglavicTC in Moraviaacto, amicifiam cumWladislao Boheminn rege confirmavit. Tiim in Auslriacuiii vcrtit impetus, ac triplice Hiingarornm, Bohemorum, Rascianorumqnc siiccinctus cxcrcitu, Frcderico im[)eralori plures munilissimas urhes adcinit '. Lavam nimirum, Rhccz, Egnburgum, Xovam Civilatem,()ure uniusanni flexuconlinuam oppugnationem sustiniiit. InStyriam eliam cruplione

Ronfin.

(lec.

4.
i.
1.

1.

v.

in

Dn.

I.ili.

II.

brev. p. 321.
*

'

noiifin. ilcc.
ili.

4.

I.

IX.

Ihiil.

1.

VI.

'

Ihiii.

I.

VII.

lionlin.

(lec.

viii.

Ul.

.Vbrahani Bakscbay in Chron. Vnjar.

A>-.\.

TOMUS

X.\X.

Ravx.

XI.

10

V2'2

IXNOCnNTII
:

VIII

AX.VUS

'2.

CHRISTI lASf)
Trcvironsis,

facla. \icina o|>i)itlula iilieiiit

d('iii()ue ut {',ci-

nrcliiepiscopiis

Ilormanus

arcliie-

nianicas^iros ina^-is (listiaiuTot.cuni (laroio Mii Francoruni refie, Maximiliani tlucis Uurguiuliii'
Frodeiici
tllii

l)iscopus Colonionsis, 1'liilippuscomes 1'alatinus

Rlieni el

liosto.

armoruui foMlus
("laliis,
:

sancivit,

dux Ravariaj, Ernestus dux Saxoniffi, et Albcrlus niarcliin Rrniidobnrgcnsis .

43. -Vbfuil

ut siinul in

lielgio a

in .\ustria ali

Ilun-

ab

liis

comitiis Wladislaus rcx

garis Auslriacus vcxarelur

alqne
suain

ila Clirisliana

rospnhlica
.Matlliias

in
el

perniciein

ruobat

cuni

Polonus genere, garo brdcrc junctus csset,

Itnlicinia;,

cnm

ille

regi

HunRonfi-

traducitfiiio

longe inelius
ol)seculus

ranuonia> saUiti suo(|uc lionori

,

niiis
siis

'

Fridcrici avaiitiam.
slJ|i('ii(lio

consuliiissct
,

si

Ponliticiis

nionitis

llnuj^arnni

(]iii Rnhonios ad\crimn cniiduxerit, nec

,

redintegrata

cuin

(iermano con,

cuni cordia arina advcrsns Turcas vortissc t post varias procellas bellicas demum Ilungaria a Turcis et Anstriacis forrn llamniai|no ilivisa
fuerit
(1).

Wladislauni armis fultus

sibi

dcvinxorit

cuni

Rolicmicis

nunquam

.Vuslria

i^ulsus fuisscl.

Maxhnilianus, i/npeialuris /i/itis, crcarex Romanoruin. Dum vcro in (lormaniain proferre viclorias Hungarus annitoliatur, Gormani ineunto anno. Iialntis Francofurti coniiliis, ad conlirmandum labantem pene.Vustriacam po42.
tiir

tentiam, superstile Caesare, ejus filiuin Maximili.uium

liacc

rogom Ronianorum croavcrunt, dc

'

(]uo

CiBlcrum Wladislaum regem Bobemiae, misso ad Innocenliiim oralorc, gravissime conquestum, se ad comitia Francofurlcnsia pro creaiido rcge Romanorum Maximiliano vocatum non fuisse, IraditRurcliardiis ", addilque contendisse ab Innocontin, ul principibus scribcret, nc illum soptcmviratus jure dcfraudarent. Descripsit ' nietro Francofurtensium comitiorum celebrilatein cgregio carmine Quintus .Emilianus, qui de divinis mystcriis post crcatum Ca?sarem soIcmiii pomiia peractis liaic cecinit
Non
liic
13111'01'iini
:

refert fiurcliardus
:

in Diariis

cwrcmoniali-

bus

Die xvi mensis Februarii praeleriti, selenissimus ct invictissimus jirinceps Fredcricus

"

placatiii' san^niiix:

fnso

Uomanorum

imiierator

sempcr .\ugustus

.Niin |iosilis

liolocansla sacris
lit

iill;ii'ilins

ardenl.

obli-

Sed qui panis ciat veinni

l''it

corpiis, et

nnda

nult ab electoribus sex imperii, videlicel rcvcrendissimis dominis Maguntino, Colonionsi ot

sangiiis. Clirislusqne pias oirerlnrad aias.

Trevercnsi arcliie|iisco])is,coniito 1'alatino, duce rcge .Saxonia? et marcliione de Brandcburg Roliemia}. ut dicilur, non vocalo ct abscnle, in
,

U. Ibi porro fama de .Maximiliano ad Germanicum regnum evecto percrebuit, Innocenlius ingcnti Ia?lilia affectus feslivas ad eum litleras
iiiisit '.

Ronianorum regem illustrissimum principem Maximilianum arcliiducem .\ustritP, etc. filium suum, cujus
o]ii)ido

Francfordionsi

cligi

in

tori,
"

Gratulalus etiam est Frederico imjieraeique dc ipsius oratore bffic rescripsit De noslra oplima erga te voluntate nonnulla
:

orator tunc in Frbe Roinana crat

qui audita

referct aperictqiiescrenitati
hrlari, audienles a

liia?,

nosmagnopere
regno
in perso-

domini

sui iiromotione voluit aliorum

rcgum
illi

uonnuUis

tc

oratores in

Urbe assistentcs pra^cederci scd

:

non permiserunl. Fuit res in consislorio propolandcm conclusum fuit qund dclieret cxpeclari quousquc mitteretur ad l'onlificem, ct peterelur Maximiliannm pro electo et
sita et agilala

nobis dileclissimi cessisse, quod nobis gratissimum fuit audire ". ItacessilFredericus (Jcrmanico regno, ut lamcn, dum supcrsles fuit, illius admiuislrationem gcsserit;ad imperialiavero insigniacorripiendaMaximilianum
nati lui

nam

rege liabcri ad instirCaroli IV, cujus littcrie cum pcndenti impcriali sigilln fuerunt adducttT ad instar Clem. de jurci. et iunc darefur locus
petitus
inter
>'.

varias

in

Tlaliam exiicdiliones tcntasse visuri

siimus. Paulo autem posl significavit Berlbol-

Ilis

conscnliunt

rcli(]ni

scriptorcs %

dus arcliiepiscopus Moguntinus Pontifici, quo landem ordine sceptrum (lcrmanicum Maximiliaiin

quos Tritlicmius
:
:

i>rinci]ium

cleclorum

(lecrotum fuissot, cui Innocentius de na",

nomina reccnset

Eleclus

cst, inquit,

annum

vata in ea re opera gratias egit

IirimaAprilis dies
iia
i

quibus

litteris

elcctorcs autcin fueruiit agens ("Etatis xxviii Borlboldus arcliie]iiscopus Moguntinus, .loaimes
niar. cerim. .Ms. arcli.

adscripta cst: Dat.

.\]irilis

Romaj

apud
'

.S.

Pctrum
1.

die

mc.dlxxxvi, Pontifi-

'

Biiicliji.

iii

Val. p. 489.

Trithem.

Chron. S|iauheini. Naucler. vol. 2. gen. .id. l.anpius in Chron. Michov. 1. IV. c ":i. Crom. I. -VXix. Seriar. .Mosrnnt. rer. 1. v. in
in

Berlholdo el

alii

Gcim. ex editione 237.

p. 673.
'

Bonfin. dcc. 4.

vii.

.Eniil. in

Encomiasl. Fridcr. et
*

Freher.
282.

'

Bnrcliar.

in

Diar.

.\ls.

arcli.

Vat
rer

l.ih.

ii.

.Maxiniil. to. ii. ^ hrev. p. S.ll.

Ead.

p.

Ih. p.

l\) Nihil

chroni?ta Misncnsis Menkenii ad liunc

giave in Cermania passum fuisse Auslriacum principem hoc annu, quanqnam nndiqne hoslilibus armis pelebatar. docet annnm scribens " Plurima' civilates Galliarnm Belgii scilicel; exislente .Maximiliano iuFrankfordia,
:

defeceinnt ah ipso,

qnas

taiiien

ledicns iccepit, capitis trnncatione anctorihns defeclionis mulctalis . Pcriplor iste hoc anno
:

Chionicon

funm clandit. De cnmiliis vero Frankfordiensihus ha;c ille ihidem adnotat Circa Conversionein S. 1'anli ilcruni (iiam pracedenli anno eodem Jannario mense co pariter convenisse iinperii principes scripserat) convencrnnt principes ad FrangkfDnliam cnm filio suolFridecici)
.Maximiliano dnce Burgnndi.T: ipjc Frideiicus aderal, ct tractatum esl de electione novi regis Roni;norum. Et post consilia linhita, tandem i^ente .Adalberto .Marchione Brandeburgense , consensum est in .Maximilianum imperatoris filium, Bnrgundix et Auslrix ducein qni

slatim coronam regni Frangkfordia;, el posl, Aquisgrani percepit . llanc Aqnisgranensem coronam assuiiiptam ah eo die Uinc Ilominicalis erat, conslat cx publicis ea de re Tahulis recitalis a Frehero Rer. Germ. to. iii.

i.v

Aprilis, qua;

M.ansi.

INxVOCEXTir VIII
catiis

ANNUS

2.

CHRtSTI 1480.
etc.

123
'

nostri

aiiiio

ii

Lapsis aliiiuot
solciiini

(liel)iis

rcgnat Deus,
liite, rei

Commendat Nauclerus
:

Ma-

rccliiiiitus

cst

die

noiia Aprilis

Maxiniiliaiius
ritii^ ([iii

xiniiliaiium hoc clogio

l<"uit

vir suniina vir-

Aquisgrani Ccrmaiiica coroiia in |iul)licis Moniimciitis tunc

'

militaris scientia insignis, in (|uo relu-

eclitis clc-scriliilur
I<^relieri,

cebal justiliiu fcrvor, ac /elus siiigularis, benignitas

atiiiie
:

in liistoria

Germanica ex editione
;

cjuem

clemciilia cuin
(|uil)us
iiulla

viUc

ac

moruin
ornatus
siioruni

lector cupidiis consulat

ineiiti

sufficit

nobis sacraet |)auca

:

observantia
ex rcgia

regiis

virlutibiis

ab eo lunc nunciipati forir.ulam,

domo

ex parle

majorum

alia decerpere, liscc

tiis

enim referunt Acia

:

Duc-

ad altare per arcliiepiscopos MogunTrevircnsem ibi ponens anibas iiianus siiper altare, fecit lianc professionem iii vulpari Proflteor, et promitto corain Deo et
est rex

laudibus iiiferior evasit . Priniam illuiii Icgem de pace publica colcnda lulisse idein auctor rcfert
-,

tinensom

ct

ne quis scilicct jus ferro, sed legibiis

,

aiigelis

c^jiis

amodo

et deiiiceps

legem

et jiisti-

liam

pacemciue sanctK Dei Ecclesia3 servare,

populociue milii subjecto prodesse, et justitiam

facere, et conservare jura regni, salvo condigiio

diviiuB misericordife
silio princi|)uni et

respectu, sicut ciim confidelium regni at(|uemeorum

pacisqiic violatoribus Cicsaream iram ultionemque intentasse, eaquc assercndai majestatis Cffisarea; occasionc Sucvos fcediis intersesc pepigisse, ad quod praipotentes eliam principes accesserint. At Galliaj Pannonia;que reges Maximiliani ;emuli a^grc tiilere ipsum ad C;esareiiiii lasligium fuisse evectum scribitque
Kranlziiis
sas,
'

disceptaret

ei a

Erancis litteras aculeatas remisIioc

nielius

invenire ])otero. Sanctissimo

Romaiio

quibus

ipsuiii

scoinmate pupugere, se

1'oiitifici et

Ecclesiso liomana; ca}terisc|iie Ponti-

rcgcin

llomanorum

jactare, ciim

flcibus et Ecclesiis Dei

condigniim etcanonicum lionorem volo exhibere. Ea etiam, c|iia! ab iinperatoribus

et

potestatis aut opuin haberet.

Uoma; iiiliil Maximilianum vero

ad reiielcndas amissas Belgii urbcs excrcitum

regibus Ecclesiis seu Ecclesiasticis personis collata sunt et erogata, inviolabiliter ipsis conscrvabo, et faciam conservari abbati:

comparasse, [iluresque, nimirum

siiam

S. Audomari Eanum, Morinum, Atrebatum aliasque arces iu

potestalem redegisse
'.

de qiiibus etiam

bus et ordiiiibus vasallis regiii bonorem congruiim volo portare, etexliibere, Domino nostro Jesu Cliristo mihi prsestante auxilium, fortitudinem et decorem. Qua professione facta, ductus est rex per dominos archiepiscopos Moguntinensem et Trevirensem ad soliuin suiim, seu sedem regiam, (\ux est siiperius sii|)eralluin monasteriiim ante altare Apostoloriim Simonis et Juda;, clero canDesiderium animx tante responsoriiim istud ejus tvibuisti ei, Bomine, et voluntate laliiorum Quoniam preeejiis 710)1 fraudasti euin. Versus
: :

mcmiait Coiniiucus
i.j.

Oborta eliam in Galliis luin intestiua

bella

',

quod procercs
:

nonniilli ini(|iio

animo

|)aterealur regiii

gubernacula ab Aaiia Caroli

venisti

eum

in benedictionibus dulcedinis, posuisti

in capite ejus coronam de lapide pretivso. Et dominus arcliiepiscopus Coloniensis sequebatur

amita teneri Liidovicus vero Aurelianensis regiffi procurationcin sibi arrogaret, jungeret(|ue cuni Maximiliano arina " ca[)luin [lorro iii pugna Britannica Ludovicum, ac Maximilianuni inter et Carolum redintegratam ' pacein postea videbimus. Ad asserenda porro Ecclesiffi Koinanae jura hoc anno Innocentius re|)etiit a Carolo rege Valentinensem et Diensem comitalus, quos a Ludovico XI ejus parente Pio II restitutos vidimus, ac dein post Liidovici obiluni
:

injuria occu|)ali fueranl

cum cum
regiam
S.

suis ministris

regera

cum

cseteris

cui cuin res[)ondisset Carolus controversiam ex 8e(|uo et bono consli:

principibiis, ponenles

eum

ad eamdein sedein

tutis

arbitris

direni[)tuiii

dominus Coloniensis dixit Ita retine amodo locum regium, c|uein non jure luercditario neque paterna
Caroli lapideam. Ibi
:

tius , ut viros probitale

iri, institit Innocenconspicuos ad cognos-

siiccessione, sed

princiiium seu elecloriim in

tibi

regno Alemaniae
neiii

noscas delegalum, inaxime

et

per auctoritalem Dei omnipotentis, et traditio-

cenduin causam designarct. Extracla ea lis est, iique comitatus postca ab Alexaiulro VI, (|ui ad luagnas opeset amplissimos [)rinci|)atus nothos filios eveliere, atque Galluiu regem sibi devincire aanitebatur, abalienati fuerunt a ditionc
Ponliticia.
4G.

noslram priesentem,

omniiim episcopo:

ruin, ca3teroruinque

servoruin Dei

et

(|uanto

De

Valentinensi et Diensi comitatibus

lis

clcruin sacris altaribiis propiniiuiorem pros|)icis, laiito ei [)oliorcin

orla. Controversia de jure

inlocis congruis lionorem

impendere memineris, quatenus niediator Dei et lioininum te mediatorem cleri et plebis in hoc regiii solio conscrvet, et iii rcgno letcrno

IIoc anno Innoccnlius ad sedaada exitiosa i\ngIorum bella, qutc ob veleres controversias de sceptri .Viiglici successioae iaterLccestrieasem et Eboracensem regias
l-onlijice

dirempta.

succcssionis in .[m/lia

secum regnare faciat Jesus Cbristus Dominus nostcr Rcx regum, et Doniinus dominantiiim,
(jui

stirpes janidiu

exarseraat, Lecestriensi familia?

cuin

Deo Patre,

et Spiritu

sancto vivitet
c.

'

Naucl. vol. 2. gen. aO.

2.

Id.

ib.
'"

Crantz. Saxo.

1.

Car. Vlll.
'

Crom.
"

1.

vii. c. 3.

xiii.

Crantz.

ubi sup. .Masson, in

c.

Cranlz. ubi sup.

Comin. sup.

3.

Lib.

lixt.

to. III. rer.

Gennanic. ex editione Freheri |i.27.

brev. p. 457.

124

IXXOCENTII

VIII

AXNUS

2.

CHRISTI 1486.
])r;cl;il()rnni,

iTijiiamli jiira assoniilialiiiie iiiler Uoiiriciuii el

eliam
liiiii,

omnium

iiniciMuni, m;igiia-

Eli/.abetliain

Elioracenscm
'

initiini

conjugium,
])r;i'cc-

nobilium, totiusque cjusdcm regni Angliai

clcctione et vofo,iicciion dccrelo, statuto,
.Vngliii'

^olulis contrariis logibus,

pil^iuc Aiiiilis

conllrma\it,

])lcl)is

pro iniperio, ne nniiuain posUiac de succcssionis juribus novas liles, (iii;e lantiiin ernoris liulernnf. movere auAposlolico
(lcrcnl.
A(l
..

cl

ordin;ttionc ipsius
in

regiii triuni shilu-

uin
]);ito,

ipsorum conventu, parlamento

lioc

iiuncii-

])ro])ter

br;ilo,

jus i])sius

publice et geiieraliter celercgni .\ngli;i' ad ipsum Hcnrilufiredes

tlc

perpeluam

rei

memoriam.
quo
poleslalis ploiii-

cum

VII Angliai

regcm, suosque

suo
jure

Homanns

Pontifex, in

cx cor])orc ])rocreandos
])crliiicrct,

indubifanter ef
forcf
:

Uido consislit, intcr curas mnltiplices, (|uil)us rerum ncgoliorunuiuc varictatibus conlinue piemilnr, ad ca cx dcliito pastoralis officii sibi coininissi sollicile inlenderc dcbef, per qua;
inler (";itliolicos
cf

eidcmque dclalum
et

ad omiies
qua; olim
al(]ue

taincn discordias
iiitcr illustrcs

dissensioncs,
follendas,

Lanclasfri;c et f<]boracensein do-

mos
])acc

pr;cdictas

viguerat,

in

|)rincipes

eorumquc

v;isallos,

])erpeliium abolendas, ac pro lirma cl ])erpctna

in
et

fubditos pacis ct (luietis, quo, adjinanle conscrvelur amamitas, et (]u;c iis contraria snnl ac scandala producnnl per siuc

Domino,

])uam
dicli

eodein rcgno obscrvaiida, ad pra^cispecialem ipsorum Iriiiin st;iliium

rc(|uisitionem assenseiit

rcgiii

eaindem

vii;ilanti;c

studium radicitus extiri)enlnr, proiit, personarum, locorum, temporum qualitate pensata, id

iii

Elizabeth priiicipissam, immortalis fanuc regis

Domino

coiispicit snlubriler

expetilii

Eduardi praefati primogenitam et veram lu-rrcdcm, ducere liabereque iii uxoreni, dummodo
])riinilus a

dirc. Nu])er jiro ])arlc cliarissimi in C.lirislo

nobis op])ortiina dispcnsatio su])er

:

nostri Henrici VII Angli;c regis ilkistris. ct dilect;c in

clarffi

Cliristo

tili;c

nobilis

mulieris Eli/abetli,
dicti

imi^edimentis prgedictis obtineretur nos, qui uiia cum vencrabilibus fralribus nostris sancfa"

olim ad quae de regno confenliones submovendum ipso fnerant inter eoruin praEdecessores de
memori;i'

Kduardi IV

regni

regis iirimogenifip.nobis exposito,

,

qnod

ipsi

Lanclastrire,

de qua ipse rex Henrictis,

et

Ebore-

racensis
gni, de

inclytis

domibus

et familiis dicii

qua Eiizai)elli, pritfati originem traliebanf, quaruin occasione in regno ijiso gravia scandala refroactis tcmporibus exorta fuerant,
desiderabant invicem matrimonium contraliere, sed (jui qnarto ct qnarto consanguinitatis, et forsan affinitatis gradibns invicem conjuncti eranf, eornm dcsiderium hujusniodi in ea parfe adimplere non poterant, dispensationc .\])ostolica desuper non obtenta. .\os tunc cupientes
perpefua.'
tranquillitati,
j^aci

Ilomaiuc Ecclesia! cardiiuiiibus omnia ct singula siipradicta paternacliaritate considerantes, non solum super matrimonio hujusmodi infer Henricnm regcm ct Elizabeth ])riiicipissam pr;efafos, ut ])ra}fertur, contrahendo cx causis su])radictis per dictas nosfras littcras dispensaviinus, sed etiam prolem susci])iendam cx eo ad

succcdendum eisdein regi et Eliz;ibeth legitimain nunfiavimus, prout in eisdem ipsius dis])ensalionis litteris plenius continetur, motu proprio non ad Henrici rcgis aut Eliz^ibcth \)iw.(iictoruin, aut alterius

pro eis nobis su])er hoc

scd

oblafse

pefitionis

instanfiam,

de

nostra

et

qiiieli
ct

dicti

regni,

quemadmodum
])rovidere,
;ic

decct piuin

commu-

mera liberalitate, et ex certa nostra scienfia hujusmodi dispensationem, necnoii matrimoniuin vigore illius contrabendum, seu ciijusvis allerius dispensationis desupera Scdc .\])Ostolic;i,

nem
rum,

patrein et

])astoiem

omnium

(^hristiano-

vcl illius

poenitcntiaria, aut leg;itis, sive

discordiis, qua' in eo regno

nuntiis ad id facultatem ab
tibiis

eadem Sede haben-

diu inler desccndenles ex domibns i^ra^dictis cum maximo ipsius regni detrimenfovigucrunt,

forsan obtenta pro tempore confractum,

finem iin])onere, illudqne futuris dissensionibus occurrendo i^acafum et quielum perpetuis temporibus reddcrc, ac Christiani sanguinis eflusionem evilare, cuin eisdem Henrico regc et Elizabefli, ut liujusmodi consanguinitafis cf iorsan airiiiifatis im])edimentis non obstanfibus, mafrimoniuin iiifer se contrahere, ef in eo post-

rum

quornin quidem nostrarum litteraruin, et aliapraidictarum dispensafionum tenores prfEsentibus, ac si de verbo ad verbum iiisercrenfur, habcri volumus pro expressis, legilimamque liberornin successionem, cf ctiam declarationein, ])ronuntiationem, et decretum parlamenti tam snper tifulo ij)sius Henrici regis, quam supcr successione libcroruin ac lucredum su-

quam
licifc

ci.ntractum luerit, remanere

libere

et

orum, necnon omnia

alia et singula

])r;emissa

posscnf, pcr alias nostras litferas gratiose

auctoritate .\posfoIica

pra^senlium fenore con])eri)etuffi ef

dis|)ensaviinus,

susci])iendam ex bujusmodi mafrimouio prolein legitimam nuntiando. 47. Cum, sicut accepimus, Henricus rex,
iioii

firmamus

ef

a])])robamus, ac robiir
vera;
firmifalis

iiiviolabilis

obtinere

cadem
atque

auctoritate

pronuntiamus, decernimus

(|u;imiuam indubitato

inodo jurc

Itelli,

ac

iiotorio, cf

i^roxiiiio

siiccessionis

fitiilo,

vcruin

dcclaramus, su|)])lcmusque omnes ef singiilos (lcfcclus lam juris quam facli, si (lui forsan iiilcr\ciicrunt in eisdem, aut ali(iuo priEmissoriim,

'

Lib. sign.

)iu)]i.

1900.

1'.

sccrcl. p,

il3.

monemusque

et

rciiuirimus molti, scicn-

ixxocENTir
tia
i't

virr

Axxi-s 2.

christi 1480.

125

auctDritate
rcyiii

pr;r(lictis

oiniies et singnlos

(licti

iiicolas,

et

ejusdcm Henrici regis

seu con-

eodem rcgno successorlbus .\nglii'c rcgibus contra eorum rebelles, aiit ali(|ua coiitra pr;eniissa qiiovis

siilHlitos, cujiisciiiii(|iie grackis. status

(litioiiis

pacto

molientes

eisdciii

iikjIii,

existant,

etiamsl cUicali vel majori di-

gnitatc jirfefulgeanl, eisque et cuililiet

distincte
alicjuis

corum

prai-cipiendo

eorum

inhilicmus, ne ipsi aiit iiovos tumultus occasione juris

vel

bcnedicimus, et illis quos sic faciendo in tam jiista causu decedere contingcrct plenariam omnium suorum pecc;itorum indulgciitiam ct rcmissionem elargiscicntia
et

auctoritalc

succedendi

luijusmodi,
colore,

c|iiocum(iue,

vcl

111

ur.
iS.

(juovis quaesito

aut

causa in eodem regno per se movere, seumoveri facere, dispcnsationi, declarationi et decreto luijusmodi, autpaci tranquilrcgni contravcniendo, litative ipsius Angliffi quovis modo pra'suniant, sub cxcommunicationis ct majoris anallicniatis
ct singuli

(|uacumque alia vel alium seu alios

Et niliilomiiius univcrsis et singiilis

episcopis,
litanis, et

monasteriorum abbalibus, mctropoaliarum cathcdralium

et collegiata-

rum

dccanis, archidiaconis, canonicis, parochict

alium

vicariis

po-na,

quam omncs

aliarum Ecclesiaruni rectoribus, sivc pcrpetuis, prioratuum ct domorum cujusvisctiam Mendicantium Ordinum jirioribiis
guardianis, et
scicntia,

luijusmodi tumultus novos excitantes velexcitari facientes, atque pacem et regni pra;fati tranquillitatem posthac nequiter deturbanaut praedictis contravenientes, ex nunc prout extunc, etex tunc prout ex nunc, ciijuscumtes,

et

quibuscumquc
el

aliis Ecclesiasti-

cis

personis exemptis, et uon cxemptis similibiis

auctoritate

motu,

sub

intcrdicli

ingressus Ecclesiae in episcopos et supcriores,

ac excommunicationis
rint,
lata?

scntcntia; pocna iu
si

quc, ut praefertur, dignitatis, status, gradus seu conditionis existant, etiam si ducali aiit

infcriorcs ab cis eo i[)SO per eos,

non parucipsi

incurrenda,

mandamus, quatcnus

et

majori praefulgeant dignitate, coipso incurrant, eosquc incurrere. et illius viiiculo innodatos et
involutos ipso facto esse eisdein motu, scientia et aucloritate volumiis, slaluimus, decernimus

(juilibct eoriim,

cum

pro parte pr;cfali llenrici

successorum suorum hujiismodi, quotiescumque fuerint desuper requisili, contravenientes hujusmodi, et novos tumultus
regis luercdum, et

atque declaramiis, aiiuo quidem cxcommunicationis et anathcmatis vinculo ab a!io (|uain a Sede Apostolica pra'fala, aut cui ipsa Sedes id s|)ecialiter et specifice commiserit, praler^iuan
in

excitantes iiiEcclesiis suis,etaliis locis jiublicis

inter

missarum

et

aliorum divinorum
aliis

officio-

ruin solemnia, ncciion

tcmporalilnis

con-

gruis, tolies quolics requisiti fueriiit,

cxcommu-

mortis articulo constituti, nequeant absolutiosi,

nicatos et anatliematizatos esse, et luijusmodi

sententias ct censuras incurrisse
ticnt,

nis bcneficium obtinere.Et

quod Deus

avertat,

publicc nun-

contingat ipsam Elizabeth, prole ex dictoHenrico rege non suscepta, vel suscepta non tamen tunc
eo superstite, decedere ante ipsiim regem casu prolem ex ipso rege Henrico, et alia quacumque ejus legitima uxore ab eo supcrinducenda, in omni jure hacreditario regni luijusmodi juxta antedictiim ipsius parlamenti dccretum, et luijusmodi nostram illiusapprobatioticm
,

raciantque ab

aliis nunliari, ct

ab omiii-

bus arctiiis cvitari, ac legitimis super his habcndis scrvatis i)roccssibus,ccnsuras et poenas hujusmodi ilcratis vicibus aggravcnt contradictores,
etc.

Dat.

Romae

apud

S.

Pclrum
,

ct

confirmationem super hujusmodi decreto,

ut
pracmittitur,

et

aliis pracdictis,

factam, succe-

derc debere similibus motu, scientia ct auctoritate

mcdlxxxvi VI kal. Apriiis, Pontificatus nostri anno n . Paruere .\ngli Romano Pontifici atque ex lioc matrimonio Henricus VIH suscejitus est, qui postea saevae libidinis furiis agitatus Anglos a Romaiue Ecclesiac obsequio diviilsit, iit suo loco

anno Incarnationis

Dominica;

etiam decerninius et declaramus. Et ne in hujusmodi eventum quispiaiii j^rolis praefatae successionem hiijusmodi quovis colore impedire, aut ad impediendum novos tumuitus iu eodem regno per se vel alios excitare aut excitaii facere vel prociirarc
tis

dicetur.
49.

Missa sacra munera

ad

principes.

Vexala quoque dirimendi cupidus Innocentius Carolum Franfuerat Scolia civili bcllo, cujiis

]ira'sumat, sul) [ira'fa-

corum regem sollicitavit ', ut regiam auctoritatem, qua plurimum poterat apud regem Scoti;v,

censuris et poenis,

(luas

onines

et

singuli

novos tumultus, ut praefertur. ex quacumque causa in contrarium excitantes, aut excitari faciciites, co ipso incurrant, ct a quibus ab alio (jiiam Scde pnrdicta, et cui Sedes ipsaid specialiter commiserit, absolvi nequeant, prKterterqiiam in
niortis

drum

ad conciliandum cum eo fralrem Alexanolim Albaniai principem, adhibcret.

,

Transmiserat ^ ad cumdera regem Carolum paulo antc candclas religiosa prccationc beatissimae Virginis purificatae festo die sacratas ad
;

Scotum vcro rosam auream

reciirrcnte prinia
ritu

articulo

constituli.

Pari

Ouadragesimfp Dcuninica vctcre

:

similiter

motu, scientia et auctoritate prohibemus, et quoscumque tam principes cxteros, quam dicti
rcgni incolas prccstantes

sacratam, cujus mystici miineris significationes arcanas hiscc litteris apcruit '
I

opcm

cidcm Henrico

regi, ejusqiie

succursiim dcscendcntibus in
ct

l.ili.

II.

lu-cv.

p. :iUi.

Ib. p.

iuli.

'

Ib.

[1.

214

cl 3(1.

1-26

IXNOCENTII

VIII

ANNUS
iiiiiii

CHRISTI 148G.
boiia proventura, debellalis eniiu Mauris, ad divinum cultum gentc illa rcdacta, fioreii-

Regi Scofonim.

Suscipc, cliarissime fili, rosain lianc I;i'lissimo cordc, moiiimonlum cl piirnus nostr;c
iii

ct

tcs vircs vcstras

contra Cliristiani nominis

jioloritis, et

lios-

tc palcrn;i' l)ciii\()l('iili;i\

iii

(jiiamiii iiuiiieris

fem Turcum convoiiin!

cum

caileris

;i'slimanila cst (]nantitas.

scd allioris significa-

Christianis priiicipibus una

lioiiis (|nalitas iiilorprclaiuia,

nccloanri

fiilgor,
:

sod coiitoinphilid
saiiota

diviiia'

siyiiinoationis toncat

bellum capessentibus, nobis in primis jiivantibus, et Dco duce, violori;im cx triioulonto illo liostc roportare
(liKul iiliuain oito liccat,

oiiim

Koclcsia lioo

donnm

pcr maiuis

ctc.

Dat. llomcc apiid

ad doolarandam la'liliam ct {jandinm cx luimani f^encris lilicralioiio siisoopliiin rosa onim ipsaoorpori gloriosissimo Jcsn Cliristi, i)iii iios iiretioso sangiiinc sno rcdemit, comparata est; flos enini ille omsiimnii
l'oiititiois

ordinavit

S.

Potruin die
)1. licllinn

xiii

Februarii mcdlxxxvi, Pontifiii

calus nostri anno

a cardinali Mcndnza promotum et ab Uispanis fclicitcr gestum. Incendebat tum Ferdinanduin et Elisabetliam ad

Mawicum

niiiin est

norum,

ot ;isi)ootu

jiioundior,
igitur

ot

odoris

.Mauricos triiimplios Ihirtadus

Mendoza

Ilispa-

suavitatc Iraj^antior.

1'enelret
iit

in

luos
dies

sensus divinus odor,

loiii

eo rcpletus gcnerositainoiilom
ips;i
iii

niaruin priinas, idemque cardinalis, qucin liinocentius' de praeclaris illius consiliis et faci-

aiiinii

liii,

ol ('alliolioani

ropuMica CliristianasanctacjucApostolicaSedc benemereri sludoas. Dal. Roma? apud S. Potruin die xii Marinayis o.\i)lioos et aiigeas, do(|iie
tii

MCDi.xxxvi,

Pontificalus

noslri

aiino

ii

Dala est Imolensi Pontificio internuntio provincia, ut cam Scoli;c rcgi sua manu porrig(!rct r;ui(iu;iin inquit Innoccntius noslri amoris in eum, et suaj virlutis eximia^ pignus . Ornati cliam sacris munoribus alii nonnuUi principes ab eodcin Poiitilicc fuerunt, incunculas enim cereas ccclcstis agni typo impressas, devoiasquc sacra prcoe ad duoem Britannia? ob cximium illius in Sodcm Apostolicani sludium traiismisil -, pollicilus alias ctiain erogaturum, gcsturunu|ue morein cjus pietati, si Britonibus proceribus |)lures clargiri vellct. 50. Eodem pio dono alfecit ' Fcrdinanduin iillcrioris Sicili, Aragoni;e et Castelhc rcgcin, ulque in Salvaforis memoriam recurrente primo a Hesurrcclione Dominica sabbalo sacrari solcant, significavit. Decorata est iisdein sacris muneribus Elisabetlia regina ejus nxor ad (juam conceptffi iisdem ferme verbis extant dat;c liltcra; *. Miserant vcro antea iidcin reges adlnnocentiumNeapolitani belli sumptuexhaustum, liberalis ol)servanti;e ergo, decein aureoruin millia, de quibus acla' gratiue a Pontifice
:

'

<(

purpuram decooommendavit, pollioitus Apostolica se Quid dicemus dc ope illis noii defuturum ilhistribus regibus istis, quave laude eos prosequcinur ? corle inagna commendatione digni sunt pro sincero animo et Catbolica inente, quam omnibus in rebus ad dignitatem et honorem nostrum, et liujus sancla) Sedis pertinentibus oslendunt. Von niinor laus eos sequiturpro iis, qua; contra Mauros in Dei laudcm gerunt, a quibus brevi Deo duce spcramus cos victoriam
noribus, quibus cardinalitiam
rabat,
:

suinina
videtur,

oum

gloria reportaturos, et Christiana;

reipublica',

quod eoruin

invicta virtus polliccri

multum

profuluros. Nos vero eis non

deerimus, in iis qua; poterimus, pro tain pio prosequendo inceptoet ad exituin perducendo, ne()ue uUo tempore cessabimus paterna illis
officia

procurare.
.

Datum RonncapudS. Pctrum

et

die

VIII
ii

Februarii mcdlxxxvi, Pontificatus nostri

anno

Addixerant vero sese Ferdinandus

Elisabellia proveliendu; divina; gloria; assercn-

daeque rcligioni, ac veluli sidera Cceteris regibus iter ad gloriam et immortalitatein monstrabant, luin ad caqitum opus de exscindendis Mauris(]uc ex Hispania Marrlianis litereticis pcllcndis perficicndum alacriter incumbcbant (]uibus Pontificiam opem iinplorantibus Iiinoceutius non defuit: data cniin Aposlolica Diplo,

ipso % tum addita adliortatio, ut Mauricam gentem superstitioni Maliumetica; deditam exscinderent,

qua
:

cxoisa, ca'teris principibus ad Turci-

cum evertendum imperium arma

conjungere possent Occurrit nuno vos bortari, ut bellum coiitra Mauros susceptum magno ut facitis, ;inimo prosequamini, quod cum juste et pro Dei gloria gcratis non potestis nisi felicein
, ,

mata - eorum oratori fuerunt, tum de vocatis ad crucis Dominictc signa fidelibus, tum dc de quibus Apoconstitutis saoris tribunalibns stolicis litteris facti sunt certiores. 32. De sacra in bcereticos censura postea dicetur quod vero ad Mauricum belluin attinet, non fcfellit Pontifioem concepta Sjies ;cum
; :

eniin

llis|)ani

sacro

crucis

symbolo

insignili

illius

exiluin

sperare,

quem Deus

ipse, cujus

causa agitiir, et dodit bactoiius et dabit. Nos (]uoquc quoad potcrimus, tam pio vcstro incepto

pro rcligione pugnaturi in Mauros erupissent, favit gloriosissimas dc iis victorias retulere ' quippe autein nostris Maurorum discordia
: ,

non dcerimus

ex quo speramus
et gloria

cum

vestra

immortali laude

multa Christiano no-

Abohardilles disceptabaut

et

Boabdilles de regno invicem illudqiie disciderant ut Granata

'

Lib.

11.

brev. p. 305.

Ib.

post Ep.

ih. p,

315.

Jb. p.

309.

l.ib.

II.
I.

brev. p. 172.

Ib.

p.

101.

Smit.

I.

.\x.c.6S.

'

Ib.

p. 172.

Muiiaii.

.x.w. c. 9.

IXXOCEXTII

yill

ANNUS

2.

CHRISTI 1486.

1-27

Malaca Bohardiili condjtione Maurica Boabdiles potiretiir. Versus cst primus in Loxam, qu?e se Boahdiii dedidcrat. impetus, quamijuc magnis animis i)ropugnavit rex barbarus, factisque eruptionibus noslros ad pugnam lacessised a Ciiristianis divina ope retusus est, \it contortcE in Maurica propugnacula wwx maciiina) lalam muris stragcm dcdcre, adeo ut Boabdilles rex, facta priuscum Ferdinando i^actione, Loxam dcdldcrit, seque ad iilius pcdes victus projccerit. Cujus victoris famalate incre-

quidem

Almeria
;

et

cessae essent

leliqua

C.Tterum Ferdinandus rex, imposito Loxa; criiccsigiiatorum prajsidio, iisque praefccto Alvaio Luna, ad illorum arccm situ munitissimam, e qua iii Cranatam prospeclus patet, (iiiam Barbari dextrum regni et urbis oculum ap[)cllilabant, castra posuit ', cum timore perterrili Barbari su|)plices mox deditionem oclava die Junii fccerunt jironaque tum fuere ad victo:

rem

finitima Loxa- et Alama; oppida,

nimirum

Zagra,

Galare, Zagadixium ac Balnea, quibus

deque ea mox Elisabelb regina laurealas ad Tciulillie comitem misit l'ontifici pcrlcrendas quas cum accepisset Inuoccntius ingenti delibutus gaudio comiti, quem Florentia;
buit,
litteras
:

substitisse diximus, slatim rescripsit

a se lailitise signa de .Mauris 53.

',

publica

domitis editum iri. Actas solemni ritu ab Innocentio divino \umini gratias de conccssa Ferdinando Loxcnsi
victoria, refert Burcliardus

in

rituum Diariis

Dominica, inquit,

ix Julii,

Romie

in Ecclesia

S. .lacobi

de Gallicia R. D. P. Pefrus episcopus

1'ssellcnsis cclebravit

missam solemnem de

oc-

tava Visitdtionis B. Marise Virginis propter vic-

toriam, quam habuit illustrissimus dominus Ferdinandus rex llispaniai contra regem C.ranatae inlidelem. Post orationem diei dixit orationem pro regc, etc. De persolutis Deo ob Loxensem victoriam laudibus quarto post die Innocentius ipse Elisabetham reginam fecit ' certiorem, ipsamque ad inclinatas Maurorum res prosterncndas incentlit
:

Ferdinandus potitus cruccsignata castra ad Moclinum opi)idum arte et natura ad excipiendos propulsandosque hostiles impetus instructum ct apparatissimum, quod Granatensis regni cl\peum Mauri vocabant, metatus est, cum itinera Christianis intercluderet ne ad Granatensem agrum cvastandum excurrerent. At licet nullis humanis viribus ca arx expugnari posse crederctur, omnia tamen militi Christiano triumphaatque lia crucis signa pra?feienti i^crvia fuere ita decima septima Junii die militari foedere Mochlinum in nostrorum potestatem venit eodemque victoria>impeluColomera et Mons-Frigidus Ferdinandi [laritcr imperium acccpit, etlusaeque deinde in Granatensem agrumcopia cladem barbaris longe lateque intulerunt. Interea continebat se intra Granata^ niffnia hostis ad sexaginta millia accinctus, ac pugnfe conserenin asperrimis angustiis loci occasioncm dffi quaerebat dcmumque in postremam nostrorum aciem inciirrit Mauricus equitatus, initoque tuvicini multuario cerlamine propulsatus est
, : :
:

vero agri igni ferroque vastati fuerunt

(|iiod
:

Regiuffi

Hispania'.
re majestates vestras

sacrum bellum quinquaginta dies

tenuit

attri-

Cum

in ea

summo

tisquc
vires,

ita

Mauris, Fcrdinandus ad instaurandas

in

studio

Catliolica' fidei,

elaborasse cerlo sciamus zelo et ardore non possunuis vos non maxime

reficiendumque militem, fortissimis

arcibus iinpositis prffsidiis,

est.

Cordubam reversus

care,

commendare, ac pra-cipua laude dignos judiquod tam bene mereri de fide Christiana studeatis. Hortamur idem in posterum faciatis, et Deo adjuvante, perfidam illam barbarorum gentem exstirpare nitamini, de qua gloriosam
victoriam merito
sperare
potestis
et dcbetis.

o3. Hi

riarum insularum, quas

iatis

Maurici triumphi a Ferdinando Canafldei Cliristiana" hostes

Xos vero hoc fclici nuntio contincri non potuimus, quin publice hujusmodi vicloriam celebraremus in commendationem majestalum vestrarum, et quo studio possemus laudem vestram prosequeremur speramus seepius hoc
:

occuparant, expugnatione, propagata^quc piegloria cumulati fuerunt in oppidis ciiim et urbibus e Maurica tyraiinide crcplis, nccuon condi in Canariis insulis cxcitari Ecclesias
:
,

monasteria,

abbatias instilui, ac vcctigalibus

Iocu[iIetari curavit, fiagitavitque iina

cum

Elisa-

bctha regina ab Innocentio, ut viros morum religionis profenitore, doctrina? splcndore

,

nos facturos prffbita materia

vestris, quie

serenitafibus

renda3 sacro ardore insignes

ceret
;

iis

Ecclesiis pr;efi-

hujusmodi victorias continuando, famam et gloriam apud omne Christianorum genus sibi irrogabunt. Datum Roma? etc.
,

ob

qua'

pra-clara

facinora

Pontifex

utrumque eximio elogio exornavit Aposlolico Diplomate, qno ipsos et successorcs jure pafronatus in Granatensis regni, Canariarum insularum, alioriimque locorum, qua; infidclibus eripercntur, constitutis constituendisve Ecclesiis

die

XIII
ii

.lulii

mcdlxxxvi

Ponlificatus

nostri

anno

rii. In terris M<turorum ditioni ereptis propagatapictas o Ferdinando, in cujus fjratiam Pon-

tifex suspendit leges vectigalium prohibitivas.

ornavitquc hoc cncomio Charissimus in Christo filius noster Fernandus rex et charissima in Christo filia nostra
affccif,

'

EoJ.

1.

11.
'

p. :jnc.

lirev. p.

439.

- liurcliiir.

iii

Diar. Mf. aioli. Vat.

'

l.ib.

ii.brcv. p. 46fl.

Sirr.

1.

XX.

c. ">8.

Marian.

1.

xxv.

c. 9.

128
Elisal)olli
iiilor

INNOCEXTI!
rofiiiia

VIIl

ANNUS

'2.

CIIRISTI

m.
oavolnr (]uod rox
jiro

Coslolliv ci 1-ogioiiis illuslro?,

niniiioalionis ot intordioti sonlciiliis pu^nisqnc

alios

Cliiislianoruni
o|iiliois ol

rogo?

ot

roginas,

roborala

(]ua

tomiiore

oonililoris,cunclorumt|uc l)onornm auoloris, et omnipolcnlis graamiilissimoruni rognorum do fiisissimo tia

suiniiii

roruni

oxistens in iiraMalis regnis

non

jiossit vcotigal,

im|(Orio,

ol

rum
lionc

lominio
ol

aliarnm divorsaruni ]iro^inoiadcvosuhdilornm obfidioiitia

,

impositionom, cxactioncm, aut suhsidium, vel gabollam, vol, nl ijisi hujnnnUir, sisam im|ioni're diotoriiin rognoriim rogiiioolis el suiulilis iii alisijiic oiiria' gciicralis, hoo esl regni convocationo ot ooiigrogalioiic
atiiiio

olisorvanlia

nium.
ida,
ct

(in;r

summis
aflluontia

faonllatom iinoijno roiiiims ncocssa ria

ot

omforc!

ooiisensu, et cha-

rissimns

iii

Christofiliiis iioslor Fcrdiiiandus rex

noscunlur,
parato, in

iibcrtatc,

ailatc

flor-

CastcUa; illustris in sua ad

regnum Aragonum
jiiramcnto ac snh
fori

animo

ad

omnia
ot

pra-clara
in

faoinora

proniotione
ol

]iromiserit,

ct

oonsiliis

iirudonlia, ct

adminispr;oola-

lurnis suiiradictis ad ohservatinnem dioli

tranda justitia constantia,

mnltarum

conslilnlionis

se obligaverit,

oonUngcreque

rissiniarnm rorum ab cis rcstarum gloria, ct in forUlniline et audacia mililari iioiitia re

,

)iosseltalis necessitas,

quod

sino sisa' ol veoli-

decorali, nl tanlorum

bonorum

auclori gratias

pra-clarum ad ejusdcm omni|iotcnlis I>ci lionorcin et imperii Cliristianornm propai;ationomagi;rcdorontnr. nonsoiuin

rcforrcnt
,

ol

aliquid

impositione paci et tranijuiililali illius rcgni consnlerc non posscl, essetque difficillimum ct laboriosissiinum totius curia; ct rcgni cxpcctare ct liaherc conscnsum, nos qui illius xicos gerimus in lerris, qni cst Rex reguin et
galis

ca'pUim opus cxpuynationis inlldclinm

iiisula-

rum

Canaria; iirosoijui ct continnare curarunt,

Dominus dominanlium, ac rcgis ct regni jiroedictorum siiccialcm curam gerimns, attendennominis ijrojiagatione Mauros bellum assidue gerat, ac alrox adversus
tos (]iiod ]iro

scd ctiam

rcgnnm

Cianala^ antc

consislcns prosapia;

oorum ocnlos rcgum Hispaniarum dol)iClirisli

Clirisliani

tum dc spurcissimis Saracenis

hostibus dclcnlum
gnarc,

nominis

snpcrioribns

annis expu-

cf eornni dilioni subjicere, ac in locis ab cisdem Saraccnis acquisitis ct acqnirendis Ecclesias crigi, cis(|ue cerlam partem deciinarum ac fructunm, roddituum et proventuuni

proptcrea regi etrcgin?e prffidiclis, ne propterea dolrimcnla ]iorferant. ac commiiiii ulilitati dicli regiii ]irovidore volcnles molii ]iro]irio, non ad ipsius regis, vel cujusvis allorius nohis super
lioo ohlala' pelitionis

inslantiam, sed de nostra

mcra

liberalitate et ccrta scicnlia,acdc jilcnitu-

ct

Ecclesiaslicornm diclorum locorum applicari, cis dotari fac.ire docreverunt, ef non in propria, scd
et i^rovidcntia confidentcs

dine potcstatis prKsentium tcnore indulgemus, quod cuin talis evidens necessitas rcgi vel regina; supcrvcncrit, cui necessitali

ejusdem oninipoteniis Dci forlitudinc opus ipsum omni cx

juxtasuum

et

parle difficillimum prose(jucndo, illiuscivilates, castra, oppida, ot alia loca plurima, fcre tertiam

cjusdem rcgni
(|uc

Grar.ata: [lartcm, uti

acccpimns,
in

conslilnenUa, divina favenlc clcincntia, cornmdilioni

aliorum regnoruin suaj ditioni subjectorum in suos pro loin]iore assumpscrit consiliarios, judicium ct ac commodiiis suocurri consilinm incderi pcr sisa; iinposilioncm ncquiret, quod liquain
coruin, quos pro rebus
prffidicli ct
, ,

snbjugaverunl
insnlis

ct

tam

regno

ceat prafato regi ct oinnihus, qui simile jura-

(iranata',

quam

i^ra-diclis prospcrilalis

mcntum
sidia. cl

\otivis
dies,

succcssibus snbjugare non cessant in

adjuvamenla, suboncra qu;ccumque ralionahilia et lioiira^stitcrunt. sisas,

elc.

Datum Roma' apud

S.

Fclrum

an.

nosla indiccre rcgnicolis prffidictis, et indicta

cxigi facere

MCDLXXxvi, idibus Doconibris. Ponlificalus nostri an. III . Fulcivil quo(|ue aliis subsidiis cosdcm rcgcs Innocentius, ut ctiam in Aragoncnsi rcgno

ah eisdoin. ul hujnsmodi maximis

rogni neccssitatihus occnrrat, ct quod sic indicciido ct exigi facicndo

ot illa

nullum

perjnrii reatum,

cogore Fcrdinandus posscl, cum vctusta loge proliibilum esset, ne rex inconsulUs rcgni ordinibus nova vecligalia p0|>ulis imperarel, Innocentius eam logem ob
siibsidiarium anriiin
liljere

cxigcnles, ct nd id favorem, assensum,

consiliiimqne iirastantcs nullain exindo ]iaMiam incurrant. Volumus lamcii qiioii (]uolioscnmquc cam sisam, iinposiiioiicrn, exactionem, aul sub-

prffisontem nccessitatem Aposlolica aiictoritate

ita

lcmpcravil

'

Ad futuram

rei

incinoriam.

Sicut rccepimus, inlcr alias constitutiones,

ordinationcs, leges et jura regni Aragonum, quas ipsi foros vocant, ost constitulio et ordinatio,

rcgno contigeril, cuin majoris partis dicti rcgni consensu illam imponcre teiicaltir. ita tamen quod major pars rcgiii non cx majori parlc oorum, qui in cnria fuerint congregati, nec ex numerositale ]iarticnlari votorum numero, nec cx pluralilate
sidiiim

hnjnsmodi imponcre

loti

forus scu lex per regcs dicli rcgni, qui fucrunt hactenus, et pcr haroncs aliosquc principes et

primales,

civitates

ct

univcrsilales

ejusdcrn

rcgni facta etapprobata, ac juraincnlo et excom-

hrachiorum curia?, scd ex vera inajoritatc jtartinm et vassallorum dicti regni ccnscatur quod si generalis sisa imponcnda non vidchilur, indulgcmus, ut in casu nccessitatis piwdichTe pos;

sit
'

ipsc rex

illis

civitalihus, iinivcrsitalihns, locis

To.

III.

sign. rcccn. niini.

10fl3.

p.

424.

ct

hoininibus sisam imponere, qu;c civitates,

INNOCENTII

VIII

ANNUS

2.
Clirisfi
iit

CHRISTI I48G.
vicarius ad tollendam

129

universitates, loca et iiomines illam acceiitaie

eam

corrii|)teIain,

voluerint, et ad impositiunein
stitiMMiit

illiiis siiiiin |ini'-

(\jusinodi magistralus percelhu-enliir aiialhe-

assensum,

proijiie coiiscientiie regis et

coiisiliiiin,

alioriiin, (lui

ad id prtEstarcnt

assenalios

siiin,aiixiliuinvel favorein,serenitate et [(urilate,

mate, nisi scx dieruin iiitervallo iii([iiisit()riim decrcta exequerentur. Venerabili fratri nostroe[)iscopo Drixicnsi,
ct
(lilecto
lilio

euindem regem Arayonum, etijuoscuiiKiue

iii([uisitori

in

[)artibus

Loiii-

primates regni, universitates, loca, homines, ad dictiT constitutionis observationem juramcnto,

bardia!.

Dilectus filius fratcr Antonius dc Brixia,

iii

excommiinicalionis sententia, intcrtlicti [)cena, et quavis alia obligatione adstrictos, in liujusmodi neccssitatis eventibus ab ejusdem juramonti observatione, excommunicatione, interdicto et aiiis pcenis et censuris absolvimus, illud e,t illas eis reinittimus, et volumus eos ad juramentum, interdictum et foruni obstrueiulum non teneri, non obstantibus pra^nissis constitiitionibus et ordinationibus Apostolicis etc. Adjecta est sanctioiium Aragonicarum an. mcccviii editarum iii soleinnibus rcgni comitiis series,
cjuibus vis priescripto Pontificio

Ordinis Prtedicatorum,
bili

[lartibus

LombardiiE

in(|uisitor lia?retica' pravilatis,

fratre

una cuin venera-

episcopo Brixiensi, seu ejus vicario nuper fecit exponi contra nonnullos utrius([ue sexus hsereticos, ut accepimus, quos culpabiles, ut hffireticos impoenigenerali, sicuti nobis
tcntes, repertos, piena

debita juris puniendos

condemnavit, ac officiales civitatis Brixiensis, ut injunctam executionem adimplerent requisivit,

sentenlias

qui officiales justitiam ministrare, etdictas processus per nisi [irius exequi
,

adempta

est.

Dat.

Romaj apud
anno
iii (!) .

S.

Petrum

an. Incarnatioiiis

Dominica! mcdi.xxxvi, VI
nostri

kal. I''ebruarii, Pontific.

episcopum et inquisitorem agitatos non viderent, in non parvum orlhodoxa! fidei scandalum recusarunt. At cum hujusmodi crimen ha^resis
sit

inere Ecclesiasticum, et delicta nullo pacto

50. E Canariis imiilis ad Ameriae continmPartas reliquas duas regiii tem prolnta rcligio. Granatensis partes, excisa Maurica tyrannide, a

Ferdinando et Elisabetha, necnon ex Canariis insulis ad alias iiovi orbis insulas, ati|ue in i[isum postea vastissimuin continentem iiicogiiituin, ubi novi episcopatus innumerBeque Ecclesia) a successoribus condits fuerunt, iin[>erium Cliristianuni protulisse visuri sumus. Ihec vcro
am[)Iificati divini cultus tropha;a Ferdinaiuiiis

impunita remanere debeant, tenore prsesentium vobis committimiis atque mandamus, ut, si est ita eisdem officialibus saicularibus civitatis Brixiensis sub excommunicationis poena et aliis
,

censuris Ecclesiasticis prwcipiatis at([ue manpostquam legitime ut infra sex dies detis
,

fuerint requisiti, sine aliqua dictorum processuum jier vos agitatorum visione, sententias per

vos latas contra hujusniodi luereticos prompte

exequantur, appellatione remota

inunicationis

quam excom-

exiinia in pcrsequendis liaereticis diligentia cu-

poenam

mulavit.
iiti

Is aiitea

sacra tribunalia ab Innocenlio,

fidei

tenore pra?sentium

meminimus, ad exercendam
:

censuram

quod mandatum

voluinus et declaramiis incurrisse, si fuerit intra dictum sex dierum

ipso
facto

excitari obtinuerat

utque reos clementia ad

de[)onendos errores inagis pelliceret, iis qui certo temporis intervallo eos damnassent, constitutam de publicandis reorum bonis pamam
remisit ([ua illecebra inulti delinili cxlia;reseos cceno emersere, seseque in Ecclesia; castra receperunt. lis tainen postea Ecclesiastici plures,
:

spatium, cessante legitimo impedimento, cum elfectu non iinpleverint, etc. Dat. Boin;c apud
S.

Petrum sub annulo piscatoris die xxx Se[)tembris mcdlxxxvi, Ponlificatus nostrianno iii. .^8. Ilussitica hxresis corroborata ab episcopo

transfuga, cui pcenitenti ignoscit Pontifex.

In

Bohemia recruduerat velus Ilussitarum

fiagitio et

hajresis

erum fortunas
Ecclesiasticis
57.

atrectantes,Iitein intendere, consileiitiiiiii

opera Augustini Luciani olim episcopi

niala,

sultusque a Ferdinando Innocentius

Sanctuariensis, qui ad i|)30S jamdiii defecerat,

iinponendum

sanxit

'.

innumeraqueperpetrarat
:

quciu promissa

Sxcidares magistratus affectant cognosConfirmata est lioc aiino cere caiisas dc luvrcsi. sanctione Apostolica censorum fidei auctoritas, quam inagistratus laici infringere moliebantur, latas euiin ali illis sentenlias exequi detrecta-

venia in Ecclesia^ gremium revocareannitebatur Inuocentiiis superiori cnim anno Pataviensem

e|)iscopuin ad tain piuni ojjus
serat
,

incumbere jus-

bant, ni |)rius judiciaria acta excussissent, at(|ue

ita vis sacri judicii

obsolescebat. Edixit

itaque

censueratque illiiin ex Bohemia educeiulum, nt miseris Iia^reseos tenebris involutis cuinque videmagister errorum adimerelur retur nonnuUis tot scelerum reum, ut qui sepultain nefariam seclam ab inferis revocaverat,
:

<

Lib.

II.

biev. p. 484.
direcl.
iii

Bnll. io

Iiinoc. VIII

dc Coust. 10.

veiiia

non donandum

ileruin

mense Martio
ita res-

el

iii

AppeQd.

Iimuc. VIII.

hujus anni, eidem episcopo Pataviensi

(1) 0".iiii

anno
illc-c

siipcriori sl.ibilivimiis cbronologirc Pontificiic lex jubcl liltciiis bic ab annalista recil.ilas

ail

anniim scqucnlcm rcvocari.

Data' sunt cuiiii

VI kal. Fcbruarii anno Ponlilicalus iii,Cliristi M('ui.xxxvi, iiciiipe ex veleri slylo, novo vero

MCULxxxvii, quo annnm

.Mansi.

1'untiliciitus lcrliuin

cu mense Innocentius agebat.

A.N.N.

TCMUS

.\.\X.

Hay.v.

.\I.

11

130
Iioudil
l*oiilifcx
til.
'
:

INXOCEXTU
"
(".iiiii

VIII

ANNUS

ciiuisTi

i'i8(;.

liikHtiis liliiis nostor

Joaiincs

iMaxcdis prcsbyler carciiiialis Mcdiolanciisis illiiin ad cor rcvcrsuni, cl ad grcinium jna'i'at;c inatris Ecdcsia' rcdire cupientem noliis signiticaverit, non |)ossunuis inorc
S.
pii

patris
n.

calaniitati
Dcni(|iic

sua;

miscricoiditcr non

et compati Wladislaus Bolicmia' rcgcs, (|ui Ilussiticain Ikcresim in Uoliemia pcnitus exscindi cxoptabant, ad simplices ct incruditos ab errorum devio abduccndos Augustini c|uscopi ])uldicain damnatiC ba'rcseos professioncm magnuin momciitum allaturam arbitrabantur, conlenderent ut

cum

r.asimirus Polonia;

vocato aiixilio aiictoritalc oniuipotcntis Itei cujus vices gcrimus immeriti in terris, bortainur, rc(iuirinuis ct moncmus univcrsos Cbristi liiiclcs, pricscrtim cjusdcin Polonia', ducatus Litbuaniic, tcrrarum Prussi;c, Massovi;e, llussice, Livoni;c totiusque Germaui;c, clrcgniBobemiffi ut eidem regi ad iiujusmodi publicani defen,

sionem, ac

lidei nostr;c

cxaltationcni

cum

ho-

nis et personis suis pro sua [lossibilitale viriliter

et indesincnter assistant, et illius
l^ro noliis

exemplo,

(lui

mortcm non

abnuit, tollaut in cordiilli

bus

siiis

crucciii suani, ct

ex cisdcm lidcli-

bus, qui ad boc idonei

in irratiam

cum

Ecclesia restitucretur, Pontifcx

imo vcrius
ct

arcliicpiscopatus Pragcnsisadministratoripartes
dedit
',

pro

illius

Salvatorem nominis gloria, ac Turcorum, Tar-

sunt dictum rcgem, nostrum scquantur,

ut illum,

damnata

rite

ba?resi,

donaret
sc con-

tarorum

venia ca lege, ut ad Sedem Apostolicam ferrct. Extincta deinde scnsiin est Hussitarum baeresis, donec Lutberus eam liydrain pluribus

infidelium praedictorum fidei bostiuin depressione, mortis periculo se cxponerc non formident, memorcs verbi cjus, qui dixit:
et

borrcntem capitibus in Cbrlstianorum cxitium

suscitavit.

Qui vult venire post me abneget semetipsum, tolcrucem suam, et sequatur me ctc. . Ne vero Polonus alio quovis liello distrabatur a sacra
lat

Miraculitm insigne S. Barbarse ope ediInsigne miraculum boc anuo editum mcritis B. Barbarffi, Cracoviffi narrat Langius cui fcriendus carnificis fcrro rcus sc commcndarat Anno, inquit, Uomini mcdlxxxvi, cuni
59.

tum.

expeditione conficieuda, reges ac principes Polonico imperio finitimos, vel illi obnoxios proceres

'

obsecrat per fusum Cbristi cruorcm, pro anima-

rum

salute, per extrcmi judicii, in

cst,

quo omnium
feli-

causa dicenda
citatis

tcrrorem

pcr atcrna;

essem Cracovia;, mclropoli Polonise, litteraruin vacans studio, consulatus qualuor vigilcs viros
robustos, et ejusdein concives urbis, quia noctu furein dcprcbcnsum accepta merccde abireper-

spem

petant

dum

nc ipsum clam palamve bello advcrsus lidei liostes arma vcrtet,

,
:

miserant, decoUari fccit in foro, prinio, terlio, etquarto virilitcra spiculalore dccoUatis, secundum in ordine leedere nequivit, sed levi ictu taclum parumpcr sauciavit, mcrifis cnim divaj
Barbarffi se iu ipsa Iiora, ut post rctulit, devoita ejus patrocinio mortis discrimen eldiu supcrvixit, el buic quidem si^ectaculo cruento curiosus speclator intcrfui . 60^ Flagitavit boc anno Casimirus Polonia; rex opem a Cliristi vicario advcrsus Turcas et

quamvis cum illo simultates gcrant clientes autem Polonici imperii, ut inter sese pacem conficiant, obtcstatur. Deniquc Apostolica auctoritatc

induciasimpcrat atque analbcmatc

percellit,
:

cnim omnes et singulos, quos arma sumere, dictumquc regem in expeditione per se
qui decretum boc violaverint,

sulidit

^"os eniin

verat: ct
evasit,

aut per suoscontraTurcos etTartaros prajdictos

cum

notabiliori exercitus sui parte existente, et

indictas pcr nos auctoritatc omnipotentis Dei

Tartaros, qui Litbuaniani et lUissiam infestis excursionibus vexarant, misitque oratores am-

inducias bujusmodi violare, etnostris mandato, monitioni ct rcijuisitioni contravenirc contigerit, excoinniunicationis sententiam, a qua nonnisi a

nobis vel succcssoribus nostris Romanis

plissimos, qui novo Pontilici obcdientiam dcferrent juslisque precibus llexus Innoccntius sa:

Pontificibus canonice intrantibus, pr;eter

quam

in morlis articulo coiistituti, ct debita satisfac-

crum in Barbaros beilum indixit\Nec modo Polonos, Lilbuanos, Mazovios, Russos, verum etiam Prussos, Livones, Germanos, Bobemos, immortalitatisque proposita noxarum venia spe, cobortatus est, ut sacram militiam professi
,

tioue praemissa, absolvi possint, incurrere volu-

mus

anno mcdlxxxvi, nostri anno ii .

eo ipso, etc. Dat. Romse apud S. Petrum non. Julii, Pontificatus III

Casimirum regem pro tuendo nomine Cbristiauo, ac religione amplificanda in sanctissi-ma

illa

expeditione sequerentur.

Ad futuram
Ut
prffifatus

rei

memoriam.
Cliris-

61. E Valachia pulsa; Turcarum copiae. Abduxere varii casus Casimirum regem, ne universalemcrucesignatorum cxpeditionem in Turcas couficcret, pollicitus siquidem fuerat Stepbano Valachiae dynastse, dum Polonicae clientela> se

rex (ncmpe Casimirus) sc,

subjecerat' superiori anno, e

illius

Turcarum
;

regnum etdominiasua,imorempul)Iicain

tianain a pertidis Turcis et Tartaris, favente AItissimo, defendere possit, Cbristi fldelium con-

principatum vindicaturum sed licet Valacbia Turcas pepulerit, baud tamen Kiliam et Bialogrodum restituit Excessere , Turca! Valacbia Kiliam inquit Cromerus -,

manibus

((

'

l.ib.

II.
'-

Citiz.

brev. p. 251.

|i.

Ib. p.

438.
)it.

Lib. xviii. liuli.

S. et

iii

Langius in Clnon. sigQ.num. 1909. p. 298'

Micliov.

\.

IV. c. G4.

Croiii.

1.

sxi.V".

iNxocEXTir

viri

annus

2.

CHRISTI 1480.
illiistri

131

taiiKMi et Bialogrodiiin pracsidiisfirmariint, trac-

sentibus

imperatore nostro Joanne Paita

tiimque illuni maritimum, quem Bessaral)iam vocant, in potestatem suam rcdactum in hanc usque diem olitinent . Ad lias porro arccs Turcis eripiendas Joannem All)ertuin Casimiri regis fllium fortissimorum militiim exercitum duxisse, verum cxcitata ipsiim intcr ct Valachos rixa, bellum infelicitcr gessisse suo loco dicetur. CaBterum Tartaros qui Russiam ac Lithuaniam crehris irruptionihus vexnhant, ah eodem Joanne Alherto, (|ucm exercitui Casimirus prtefecerat, superatos fuisse, narrat Michovias'. Wl.Florentina Si/nodus a Niphone patriarcha In Litliuania et Russia Ruthenis commenclata. prgesules Poloni Catholici non raro alios Ruthenorum praesules schismaticos vexabant, ut eos ad sinum Romana; Ecclesia^ trailucerent'; qiiarc Josephus metropolita Kyovcnsium Niphoncm patriarcham Constantinopolitanum consuliiit, quid de Florcntino (joncilio senticndum esset. At iNipho Catholicum dogma complcxus eumdein metropolitam docuit, Florentinain Synodum sanctain et OEciinicnicam exfitisse, atque in ea Orientalem Ecclosiam Latiiuc fuisse conjiinctam communi priesulum consensu sed minoris ordinis saccrdotes in cos consurrexisse, conjunctionemque dissolvisse, atque ob id Gra?cos a Latinis spretos inTurcarum servitutem addictos hortatusque est Ruthenos, ut Latinis fuisse

laeologo, et sanctissimo patriarcha Constantino-

poleos beatffimemoria' Josepho, non

pridem

ante nos sedenle, et vicariis seu legatis fratrum

nostrorum patriarcharum, archiepiscoporum et principum Orientaleni Ecclesiam repra5sentantium, lu-ffiscnte quoquc episcopo Romano una

cum

suis.

Ca;terum

cum

nonnulli gentis nostra?,

,

qui doini remanserant

noliiissent

decretam

amplecti unionem, forte ex odio in Latinos, ideo apud nos confusio et nulliis ordo, quando oves nobis concreditas imperiiim et arbitrium in nos sibi usurpant, quorum pervicacia? resistere non possumiis. .\t quis scit si non ideo divina; ira-

cundis furor in nos desKvit, et in dies desKvire non inlermittit, quod sanctam unitatem respuerimus?ut pra^ferenm, quod suhsidia Latinorum non fanliim amiscrimus, sed etiam eos oHenderinnis: quamobrem neque mirari oportet, si eliam vobis sunt difficilcs, ([uamvis non injustam exciisationem haheas, dum, inscio patriarclia

Constantinopolitano,

quidquam

tibi licere

Nos ccrte quanquam maxime cupercmus, nihil facere possiimus eorum, qiia" nobis expediunt. Ergo illi minime de nobis conquerantur,
dicis.

sed potius calamitatibus nostris compatientes,

servafo ritu Grneco, adhsererent.

Niplio,

Dei

miseratione archiepiscopus

Constantinopolitanus, novjc Romee o'cumcnicus

pafriarcha, [liissimo et
tri

Deo

dilecto

Josepho

fraet

conservo metropolitae totius RussicC, salutem, etc.

et

Kyovensium

nohis propitium reddant, ut a tyrannica denuo uniamur, divina favente clemenlia. Tu vero ne nimium reluctaveris, sed amice cum Latinis versare, nani etnostris sacerdotibus nos utiquc injunximus, ut una cum iisdem Latinis, servato tamen Ecclesia; Orientalisritu, simul orcntet congregcntur: sedritus patrios observa namque non prius majores
servitute liberati
:

Deum

nostri

in

unionem Florentinam consenserunt

nostra
fuissent

Accepimus

littcras dilectionis tuae scriptas

quam

privilcgia

confirmata.

humilitati nostra', quibus significasRomanorum

Ecclesiaj episcopos

Scripsimus principibus

et antistilibus
tibi in

Rhutenis

Ruthenos et Lithuanos vohis molestos esse, vosque compellere ad unitatem Ecclesiasticain Florentiffi decretam, unde metuis ingentia pericula, amissionem privilegiorum et libertatis, quaj illo tempore, quando unio decreta est, a rcgibus Polonia? vohis concessa sunt. Postulas itaque a nobis auxilium, et ad vestrum

ac Lithuanis nostri ritus, ut

nutum
(33.

sint.

Anno

scpties

omnihus ad millesimo, (nempe a

(I).

creationc orbis), die v A[)rilis, Indictionevi.

TurccB in
stracje

Christianos grassati, maxinia

demum

delentur.

Quod ad tyrannum
',

Constanlinopolitaniim attinet

proferebat latius

potentissimum regem commendatorias desideras insuper scire de hac Synodo, quomodo fuerit transacta, ul possis reddere rationem omet compellentibus ad nibus persequentibus unionem. Scias igitur eam Synodum legitime fuisse congregatam, et magnifice totius orbis Isetitia et consensu comprobatam, idque prte;

Turcicum iin[)erium, potitus enim Bajazethes superiori anno Valachia; parte, hoc anno Caramaniam olim Ciliciam dictam invasit: qua ojipressa, signa in Caitheum .F^gypti sultanum
,
,

extulit,

cum

is

Zizimi

uxorem

et

filios

sulta-

nica;

commissos

custodiae [irodere detrectaref.

Cum

vero ingentes ap[)aratiis bellici terra ina-

'

Micli. 3up. c. Ct.

rique a Bajazethe fierent, Rhodiorum equitum magister Rhodiim contra Turcicas insidias comXIV. Bizar.
Pcrsic.

Kxt. in Animl.

RuUien. I.eonis Cieiisc

lib.

.ircliiman.
unioiiis.

Viliiensis. E\l. apiid l.coneni Miiinonic.

ilefens. Kccl.
'

l)o-;iiis

p. i.

I.

Iiisl.

rer.

I.

.\

el

alii.

(I) Siippulaliones cliroiiologicas vel

minus callcns

vel

mimis curans

aiinalista

in

anaclironismos

inciilit

plane

ingenles. Epistola ha!C

Niplionis consignatur

mundano Gracoruui 7000. InilicliMnc \i. Iiulictio lixc a Scptcinbri aniii 14t)2 cirpta apud Giiccos ail Septenibrim usque i i93 peiseveravit. Eo veio anno civilis Gra>coruiii .Kr.i, ab exordio inundi dicta, suppntnbat annum 7000. Oiiare cbronici lli caracteres cum Aprili iiiense conjuncti exprimunt ar.num 1493, Indictione .\i signatum. i|uo proiuile anno colloriinda Epislola liiuc fueral. Ex bac vero eruimus Nipbonem ipii amio MS2 ad patriarcliale soliuin prinio accitus fiiit, dcin a liajazete Tuicarum imperatore amotum, Mansi. 'uin ilernm assnmptmn, Grwcoruin patriarchatum eo anno adbuc tenuisse.
aiinci

132
iminivil
',

INXOCEXTir

VIII

ANNUS
,

2.

CHRISTI 1486.

conjunclis

mutuo
,

ut ahiue liinocentiiim admonuil fanlcrc Christianis regibus

nibus occisis, peregerunt. Dein Circassiam versus iverunt, et Chipiche Charbatumquc, quarum
ulra(|ue cis

Zizimo ad olitcrendam Olhomaunicam potenncciue idoneam occasioncm tiam uteretur

amitti paterelur,
(U. lloc

magnum

posila

mare

est, aliicrunt

ahsquc ratione eadem

illarum incolis Clu'istianis quoque processerunt, usquedum Didar-

cum

anno

a
in

Mahometanis diabolico
Christianos

spiet

ritu

furentilius

Circassios

cossan Cremucliumque jtervenerunt uhi armata incolaruni ohviatum mauu esl, tanla cuni illo:

Caspiorum montium accolas saevissima pcrsedonec alii populi prudenculio concitala est
;

rum
tum

confusione et strage, ut vix viginti

.

et cen-

superstites evaserint, e regioneque profu.\tque hinc perspici potest (juam

liores,

suniptis armis, divinoque imploralo auxiHo, Barbaros Christiano madentes sanguine ut narratin suo ad internecionem delcverunt Monlis radices Itinerario Josepli Barbarus '
;

gerint

male

ubi Derlienthum est positum littus, illico antc, et vakle parum terra? est ct arctum hoc ad sexaginta millia ad equitandum aliquo modo conveniens ibi. Dein a tcrgo sese ad sini-

aqua

alluit,

stram verlendo mons rolatur, et conscendi idem potest, qui niore antiquo Caspii nomen obtinuit ad (]uem etiani monachi Ordinis S. Francisci hahitant. et sacerdos quidam Latinus no:

degentes habeantur atque accidisse id quidem mcdlxxxvi Christi anno ait. (io. Interjectis nonnullis, addit de Christianorum in iis oris reliquiis, Georgianos Christum colere, tum in Armenia majori Catholicos Majori in Armenia, inquit, trium reperiri ])rocul dierum itinere (in reditu nimirum ex Georgiania) castellum Loreum reperimus ab
Chrisliani

circum

ibi

ster. Populi, qui loca illa inhabitant Caitacchi vocantur, ut dictum supra est, idioniate diverso ab aliis utuutur, atque niulli eorum suul Chri-

eodem quatuor rursum dierum itinere mons is in quo primum remittenle diluvio quievisse arcam dicunt. Hic mons altissimus est, plauitiemque liahet spaliosam, duorumque
NoiP distat,

dierum
tis(]ue

iter

complectitur,

et

Veris assiduo .Esta-

stiani,

quorum

aliqui ritum

Graecum

in sacris

lemporihus nivihus coopertus est. Aute hunc mons alius parvus nivibus ilidem onustus
reperitur:

adminislrandis. .\rmenium aliqui, Latinum rcliqui Catholicumve morem observant. Ad mare ab illo ipso latere alia quaedam civitas cst, quaj

castellum est

duorum dein dierum itinere procul quoddam vocabulo Cagri, et hoc

Caspia appellatur, a qua Caspium

:

minari mare ca'pit . Et infra posilum esse visum est (cum de Caspio nionte ejusdemque circum incolis qua-dam diximus)
referre hic historiam quamdam, quam recens a monacho quodara Ordinis S. Dominici, nomine Vincentio, audivi, qui missus certi expediendi

primum no>ou extra jiro-

circum Armenii incolunt, qui Catholici sunt, duoque monasteria habent, iirimarium quorum alengiam vocant in eodemquemonachos quinquaginta regulam D. Benedicti observantes
:

alunt

missam

illi

modo

nostro in lingua sua

Venitias reditum
venit, qui Venetiis

cainint, pracposito post

meum

carehanf, et ex his
vixit,

tum unus

ante hac ad D. Pauli

negotii causa illicerat, atque

decem spatio mensium discesserat, ad religionem enim nostram pertinere quodammodo puto. Monachus hic ergo dicebat, e soldani olim regione certam Mahomet anorum sectam prodiisse ingentem, religionis zelum spirantium, mortemque Christianorum
sitientium, alque hos quanto plus itineris confecissent, in tanto semper majorem numerum

et Joannis in monasteriis idque propterea ut domi me meae conveniret, isque a me commendatus serenissimo

senatui nostro
praBpositi

summoque

Pontifici fuit,

quo in
suffice-

jam

defuncli fratris sui

locum

retur

66. ^Ethiopes

ad veram

fidein

addiicti,

etmultitudinem crevisse. Facinorosi isti homines iter suum Caspium versus mare direxerunt,

Hoc mancipia Christiana vendi vetita Mauris. anno cum valde propagaretur a])ud Occiduos .Lthiopas Christiana religio, ac uominis Lusitani apud barbaras easnationes,superstitiouibus
gcntilitiis irretitas,

et

Sammacumque

advenerunt, ac Derbentum poDumenum discesserunt, et ex stea, atque armis deslituli plerique erant ad flumen his quoddam vocahulo Terch sese posuerunt: id in
illac
:

fama increhresceret, Benii

rex mitti ad se Evangelii prfficones poposcit':

Tezechii provincia

est,

ac circumCaspius mons,

plurimi Christiani incolunt. Hi tunc, ubi aliquibus iu locis Christianos subolfecerunt, nullo liabito sexus ffitatisve respectu, focminas, mares, juvenes, senes invicem omhes trucidaad

quem

runt. Post hncc in Gogi

Magogique regionem ne-

buloues
cis

illi

excurrerunt, quas itidem Christiani

ritibus in sacris faciendis Gra;-

incolunt,

verum

utuntur, atque

cum

his liaud

modo

alio,

om-

an pietale, an vero privati commodi illecebra duceretur, in duhium revocalum est, visumque ut ex Christiaua dolo religionem simulasse societate finitimis majorem sui terrorem injiceret, etenim idolorum cultui addictus erat. Cum aulem ex legatis Benii regni de rebus Africa-ct illius regibus variaqua?rerentur, retulere, ut refert Joannes Barosius-, regem florentissimum, nouiiue Ogane, in interiori Africa imperare, cujus regnum amplissimum ad Caput Bona; Spei excurreret, a quo ]>Iures beneficiarii
,

>

Bosias

ilbi

sup.

Josepli. Baibar. Ilinerar.

Baros. dcc. 1. Asiac

1.

iii.

c.

:i.

IJ. c. 4.

IXNOCEXTII

VIII

ANNUS

2.

CHRISTI 1A8(j.

133
csset dclibcrarent,

regnaiidi jiira rogcs pctercnt, quibiis intcr insignia rcgia criicem aurcam, ut rem sanctitate

igitur inter se quid

optimum

visum

augustissimam mittere solcbat; tumetiam aliam crucein oratori, (]ui precarium insigne regium ut dari consuetam postulaturus accesserat religiose coUo aptarctur. Addit auctor aniio millesimo quingentesimo quadragesimo, se I5enii regis oratorem scptuagenarium in Lusitanica
, ,

Joannes Pctreius in Indiam navigaret, et videret, num qua menlio in oris illis Presbyteri Joannis existerct: Paiva in ^^gyplo Thebis Petrejum pra^stolaretur. At verum fuerat Christianum quemdam principem nominis cjusdem,sccta Nestorianum,in mediterraneis Indiai
est, ut

locis

aula vidisse, qui liujusmodi cruccm collo pcn-

mcn
nuin

fuerat
illius

amplissimum imperium tenuisse, qui taScytharum arinis op|)ressus, et rcgoccupatum, cujus jain nomen erat non pauci illis resedcrant, Nestorii tabe contami-

dentcm
sffipius

prteferebat.

67.Hisvero de/Ethiopum imperatore,

a

quem

oblivione sepultuin, Christiani tamen

iii

Romanis

Eugenio IV

maximeque ab ad conjunctionem cum Komana

Pontificibus,

locis

nati .
08. Idem etiam rex Lusitania;, pietate conspicuus, sanctissimam legem edidit ',ne/Ethio-

Ecclesia redintegrandam sollicitalum vidimus, auditis, Joannnes Lusitanife rex mira cupiditate
est incensus, ut oras, in

quibus impcrabat, per-

vestigaret: juncta

rumve

societafe

enim cum eo amicitia armoin spem circumferenda" latius

adducebatur,
nain
et

pes, qui sacro baptismo lustrati essent, Mauris quippe Lusitani in Congensi venderentur regno etCuinea pkira mancipia emcbant, quae
:

Christiana?

religionis

gentes veteribus superstitionibus involutas ad Chrislum adjunctum iri, vel etiam Mahometi-

postea distrahcbant Mauris, ciiin maximum ex neque eos (jufestum facerent movebat religio, adeo avaritia pietatem omnem

eo commercio
extinxerat

cam pcstem

facilius

depellendam

cauKiue

ol)

siquidcm
in

miseri

fide

Christiana

causam duos inlernuntios ad pervestigandas Orientalem .^itbiopiam Indiamque misit, dequi Joannes, (neinpe bus htcc tradit Osorius ejus nominis II rex Lusitania;,) cuin de j^resbytero Joanne multa percepisset, existimavit sibi vel ad noininis decus, vel ad religionis fructum, vel ad India; pervestigandse facilitatem nihil optatius cadereposse, quain cuin hoc Christiano idcirco variis temprincipe foedere conjungi Arabicsc linguae peritissimos poribus homines
' :
:

Maurorum rcdacti potestalem Christum deserere, ct Mahometem colere cogebantur: tantusque horum erat niiinerus, ut ad
leviter tincti

mille singulis annis ascenderet.

Cum

vero

reli-

gionem nefario

qua^stui Lusitanus

pra?tulisset,

mox

aurifodinas divina liberalitas illi aperuit, ex quibus longe inajora liicra, qiiain ex mancipiorum distractione fuerunt.
69.

CapiU

Capiit Bonse-Spei.
rein de Joanne

Tormentosiim voca7'i rception Non prajtermittemus etiain

magnis prgemiis
lustrarent.

invitavit, ut eas

rcgiones per-

Inter

hos
e

exlitit

quidam nomine

Alfonsus Paiva,
Petreius
:

et alter cui

noinen erat Joannes

regememoratu dignam is enim cum illud ingens Africge promoniorium, quod versus polum Antarcticum in Oceaniiinexcuriit,
;

ii

profecti

Lusitania anno salutis

a Bartholoinseo Diazio, qui

rat,

illud

circumtlexeprocel-

MCCLXxxvi .'Egyptum mercatorum liabitu peragrarunt, atque inde Adenam pervenerunt. Ibi

Tormentosum vocatum ob ingentes

quffi

las,

in eo

furentium ventoruin imperio

cum

intellexissent in ea .^ithiopia; parte,

quae

sa;viunt, accepisset, in

maximarum

rcruin

spem

sub ^gypto est, esse summum quemdam principem Christianum, cujus imperium esset latissiinum, et cui multi principes obtem|)erarent, suspicali sunt illum eumdem esse, cujus cognoscendi gratia inissi a Joanne fuerant, sedcos missi namque Indise noinen interturbabat fuerant, ut Christianum Indiee imperatorem, nomine presbyterum Joannem, convcnirent. At
;

excitatus, veluti

divino afllatu,

qua; eventura

crant, pra^sagiens,

duin decrevit

Caput Bona;-Spei appellanneque eniin conccpla; fefellere spes, quandoquidem Lusitani post superatum illud promontorium et Indicum et Brasilianum imperia sibi pepererc, et (quod majus est) religionem veri Numinis, pulso da^monum cultu, in amplissima regna difludere, de quibus suis
:

nec imperium, neque nomen, neque sacerdotii dignitas in .-Ethiopi regem conveniebat. Cum
Osor.
IX.

locis agetur.

'

Baros.

siip. c.

3.

11).

c.

i.

'

I.

131

mNOCEXTII

VIII

ANXUS

3.

Cin!ISTI

l'l87,

INNOCENTII

VIII

ANNUS

3,

CHRISTI

1487,

1.

Turcis immineiUibus, Imiocentius foedus

Vcnetis, quos et Hiingaros

excurrisse usque

in

init

cnm

tnre

conciliat.

cum imperanatiim
sepinter
et

impetu nonnulla

loca

Veronam, et magno cum Venetorum fortissima

ac tenere, belluni-

Anno
(]iiinla,

post

ClirisUiin

magna cum
(]ue
illiiis

strage cepisse

inilkisiino quadriiigentesinio
tiino,

octogesimo
aiitea

maximum

inter eos esse . Describit fusius

Indictionc

pacliim

belli causas,

Marciim

Barbadicum

dncem Venetorum,

.\ntoiiius
3.

Romanam

Ecclesiam foedus ab Augustino Barbadico ejus fratre, ducalis fastigii successore, cum Innocentio, Tuicici apparatus, im])iorum'

resque in eo gestas Marcus Coccius Sabellicus '. At Pontifex sedandi ejusmodi belli, ne

que

et

improbissimorum bominum Bajazetbem

excidium evocantium formidine, instauratum est, de quo Ik-ec refert Ste])hanus

in Italia?

serperet, cujiidus, Tarvisinum episcopum legatum designavit, vicissimque Fridericus III imperator oratorem Venetias legavit, quibus administris idibus Novembris pax confecla est,
latiiis

delectique arbitri

fuere,

qui

de limitibusco-

Infissura

Facta

fuit

confoederatio

inter

gnoscerent, ac duo castra controversa Innocenlii

Ecclesiam etVenetos cum quibusdam capitulis, ut tenerentur Veneti pra^berc auxilium Ecclesiae quando opus esset . Promulgatnm illud solemni ritu fuisse hisce Yerbis meminit Joannes Burcbardus 'ineunte Februario, ac solemni ritu
actas

fidei
'

permissa fiierunt, ut Conradus Wenge-

rus
est

conscri])to
'

proximo amio

libello, et Sabel-

licus

accurate

tum

describunt. Conjuncfa porro a Pontifice tum a Cfpsare mutua opera

Deo

gratias

Feria v,

primamensis Fetubis resonanti-

ad Cbristianorum bella civilia componenda, cum facti a Bajazethe Turcarum tyranno bellici

bruarii mcdlxxxvii, per

Urbem

bus proclamata estconfcederatio intersummum Pontificem, et dominos Veiietiarum, et eorum coiia^rentes, subditos, etc. ad xxv annos, et
deinde (juandiu partibus placebit
2. Implicili
.

apparatus Occidentem sequeet Orientem terrore ])ercellerent. Celcbratos propterea solemnes a Friderico ordinum imperii conventus ita narrat Paulus Langius * Eodem anno , quo nimi:

rum
'

circa Atbesim bellum

gestum

est,

Frede-

tum erant

bello

Veneti

cum

riciis

imjierator conveiituin

magnum

principiim

Sigismundo archiduce Austria;, deque linibns certabant duoruin procerum occasione, quorum alter Veneta^rei^^ublic, alterSigismundi cliens
quique commissa rixa belli faces late circumtulerant, in quo Fridericum Sanseverinatem bellicis artibus clarissimum ducem, de quo superiori anno mcminimus, ad flumen Athesim, facta Tridentinorum eruptione, cum Veneto exercitu csesum occubuisse ferunt, de quo bello meminit Stephanus Infissura sic inquiens Eodem tempore, (nempe mense Junio
erat,
'

habuit Nuremberga; pro auxilio contra Turcas, in quo de unione ac pace principum multa
tractata fuere, et ultirnate, ut
cias haberent,

omnia

conclusum
tanto

bella induConsentit Naucle-

rus

',

sed decreto

saluberrimo obtemperatum
furore infelices Chri-

non

fuisse addit,

inllammati erant. 4. Interea Innocentius cum Turcicam tyrannidem ingravescere, ac modo crebras in Gerinaniain excursiones agi, modo Italia; littora siEvaque de exscindendo impcrio infestari,
stiani

anni mcdlxxxvii,)

fertur

ducem

Austriae

cum

Christiano urgeri consiliadoleret, expeditionem

multis Theutonicis venisse, et insurrexisse contia Venelos in partibus Tridenti et Verona;, et

'

Pclrus Jnstinian.

Ra|ili. Voliil.

1.

IV.

'

Infiss.

sisn.
accli.

num. Ul.

et aliud

Vat. p. (i09.

Ms. sign. cod. num.

ulii sii|i.

'

Ms. aicli. Val. Bucchar. .Ms.

ex bihl.

advcrsus Turcas indixit, cujus conficiendae Friderico imperatori provinciam dedit tum sacerdotiorum decumas pro faciendisin rem militarem sumptibus clero imperavit liac de causa "
: : '

liiliss.

to.

II.

rcr. Gcrin.

Marq. Freher. Itaph. Volal. 1. jv. Naucl. vnl. 2. gen. 50. Panl. Lang. in Chro. Citiz. Brut. 1. Viii. Sabel. Enn. 10. I. viii el alii.

Piihell. uhi siip.

Wenger.

iihi '

sup.

'

Sahel. uhi sup.

Paul. Lang. in Chron. Citiz.

Naucl. uhi sup.

Lib.viii.

'"

Infiss. ubi

sup.

sign.

num. 1909.

P. sccr. p. 538.

ixxocEXTir

viir

annus
iioster

3.
liosti

CHRISTI

1/|87,

135

Cum

charissimus

in

Christo

lilius

religionis, se unius semestris \\c\\\ uni-

Fridericus

imperator semper Augustus, inter alios Catholicos principes huic nostro desiderio spontaneiis adjutor et cooperator accedal, qui etsi tantaicX[)editionis molem in se uno suscipere, et hostis infestissimi atro-

Romanorum

versum

Picenum

Uthomannico

subacturuin

imperio, siTurcarum decem milliai[)si mitterentur, atque ex ea provincia facile ad universam

exercitus effundi posse
,

ces injurias
affectet,

cum

suo disponendo
exercitii

quamprimum
tota

Chrislianissimo

ulcisci

mente

potestatem redigendam neque eam diu Turcicos laturam imiietus cuni in varios principatus discissa esset. Procursum est magno ardore ad
Italiam
in

Bajazethis

tamen propter temporis conditiones et cuncti CiiristicoUe varietates, ul)i unanimes adversus crucis femulos deberent arma convertere, nequit hoc intimum suse mentis desiderium adimplere, ac cum ipsius adjutorio, cujus
causa agitur,
et iis

coorientis incendii primas faces extinguendas, et,Iulianus cardinalis S. Petri Ponlificioexercitu

Auxiiiiiun cinxit, submisit etiam duce Jacobo
Trivultio mille equites subsidiarios
Sfortia
lica?
ilii
:

Ludovicus

.loannes ([uoque Balva cardinalis Gal-

atque

aliis

aliorum Catholi-

militiie

fiorem eo adduxit. Dalain quii^pe

corum regum, principum

et

populorum

flde-

fuisse legationem Picenam, ac

decretum
'

iii

lium freti ])ra!sidiis opus defensionis fidei hujusmodi continuare non cessahimus, deputavimusque jam ad id omnes Romanse Ecclesiae redditus, vix tenui [)arte [)ro nostr famiIi;B sustentatione retenta, et prffiterillos portionem,

exercitu Pontificio

imperium adversus Bucolikal. Julii

num,

ostendit Pontiticium Di[)loma

quam

hujus anni consignatum. 7. Facta etiam est eidein legato potestas a;quandi solo Auximi [)Ostquam expugnatum
-

venerabiles fratres nostri sancta Romanffi EcclesiK cardinales de eorum Ecclesiasticis pro-

esset, illiusque agri inter milites dividendi, pre-

tiove distrahendi ad efferatam perduellium, qui

ventibus longo majorem, quam decimam, s[)onte obtulerunt, etc. Datum Romae apud S. Petrum

damna

intoleranda Ecclesiie intulerant

[)Iec-

anno IncarnationisDominica^ MCDLXxxvii,XiIkal. Maii, Pontificatus nostri anno iii .

5.

tendam pertinaciam. Ad comparanda vero in hostem subsidia nummaria pro sup[)editandis militi sti|)endiis noxarum veniam stipem collaturis pro fide contra Turcas, qui in .\pollonioe

Implicitus erat exitiali bello Fridericus

adversus

Hungaros

ingenliaqiie

auxilia

ex

Germania accersere annitebatur, ut Austriam sibi a Matthia rege ereptam recuperaret sed
:

conserta [)ugna, et regulis ad defectionem temere soUicitatis. Demum ne graviorain setraheret exitia, cum eodemllungaricE
infelici exitu

portu classem instruebant, tuenda proposuit Innocentius, ac de ea re in Daaia, Suecia et Norwegia vulgata sunt Diplomata ^ quibus eorumdem Turcarum grassationes descripts sunt,

hisque verbis consignata Dat. Romse apud VIII idus etc. mcdlxxxvim S. Petrum anno
: , ,

rege acto ad oppidum, cui S. Hippolyti nomen est, conventu, inducias pepigit, ut referunt scriptores Hungari '. Quod vero ad Turcicos
terrores attiuet
fuit
,

non sine causa

;

illis

re(Ielus

Christianus orbis nam in primis, quantumvis sa^vissimus tyrannus nostros pacis ille-

anno iii . CKterum quamvis omni oppuguationum genere Auximum peteretur, perfidiis tamenBucoIinus speTurcici auxiiii nostrorum impressiones summa audacia eludebat. Cum aulem increbresceret fama maxiAprilis, Pont. nostri

cebra demulceret, fidendum non erat, ac licet bellum in sultanum .-Egyptium, qui Zizimoauxiliarem exercitum pra>huerat, decerneret, metuebant tamen Christiani, ne illi litem foedere dirimerent, armaque jungerent ad tuendos maxime Granatenses Mauros, quos Ferdinandus
rex oppugnabat atterebatque, atque ideo trepi-

Apolloniffi a|iparatus aTurcis fieri, ad artes confugieiidum fuit. Itaque Laurentius .Mediceus Florentinorum [)rinceps, inisso Gentili episcopo suasionibus ac promissis Aretino, Bncolino auctor fuit, ut ille, acceplis septem aureorum millibus, ut refert Stephanus Infissura \ Auxi,

mos

mum
tueret,

Romanse

Ecclesiae militari pactione resti:

datum,
lia;

ait

Surita-, ne Bajazethes insulam Sici-

invaderet.
0.

discederetque a Turcarum Iffdere quidelinitus illecebris tyrannus adLaurentium bus Florentiam perrexit, ubi laule habitus est, a

Perditi homines prassertim Bucolimcs, Tiir-

cas in Italiam adducere

tentant. PrBeterea ma-

ximus Pontificem timor incessif, ne in Picenum irrumperet, indeque ad convellendum Christiani

imperii caput irrueret
tissimns
:

Bucolinus enim perdi-

Mediolanensi vero duce accitus, cum se fiagitio famam peperisse putaret, eo contendit, ubi justo scelerum contra spes suas pr;Binio, nimirum suspendio affectus est. De hoc inipio Christiani nominis proditore questus erat Innocentius ad
''

Turcis societate, Auxioccupaverat, auxiliaque ab iis valida Maio appetente prajstolabatur ^ spondebat * autem
inita

homo,

cum

mum
'

Petrum Aubussonium Rhodiorum- equitum magistrum decima tertia Martii die scribens % factam cum Turca conjurationem interceptis perduellium
litteris

fuisse
secr.

detectam, rogantiiiue
p. 52".

lioiifin.
alii.

el

dec. 4.
Surit.

I.

viii. Abnili.
I.

Baskny
7!).

.\nnal.

xx.

c.

in
^

Chron. Ung.
InTiss.
.Ms.

lioc.

m.
<

sig. niiin.
in

111.

linc. an.

Vialaid.
V.a.

in Vil. luiioc.
I.

VIH.

arch. Vnl.
'

Lib.

Vialard.

Vila luuoc. VIII. Sabel.

10.

viii.

Lib.
5

sign. nnm. 1!)09. P. * Bull.xxv. p. 2(32.

Ib.

Vialard. ubi sup.

p.

530.

Inliss. .Ms.

aich Vat. sign. num. 111.

1.

" liosius p. 2.

xiv.

136
Rhodio
,

INNOCEXTII
iit

VIII

ANNUS

3.

CIIRISTI 1487.
ut

Apostolioa

stiuiia

ad junf^endos
eoni-

firdero Eiiropeos reges ae (ieeenieiulam

iii

talem liiam mniuMiius, proeedendo contra

(|uemadmodum
supersedeas

decet
;

illos

rei

nuinil)us eonsiliis virilnisque saerani expeditio-

nein inlenderet, ne tam praiclara occasio infereniho Ziziini opera insit;nis alieujus Tureieo
iinperio eladis eonseuesceret, res|ionilit,
stre-

omnino exigere ct postulare videntur, utre bene maturcque iutellecta, ei finls gravissimus im|)onatur, quod ut commodiim fieri possif^propediem nuiitium nostrum
eiiim gravitas et poiidus
liae eausa fanfum ad te mittemus, interim, ut dietum est, omniuo supersedeas, quia hoc mentis iutentionisque nostra; est. Dat. Rom. apud S. Petrum sub annulo piscatoris die viii Julii MCDI.XXXV1I, Pontiflcatus nostri anno iii . 10. Projecerat jam Fertlinaiulus procerum, quos proditione ceperat, truncos arlus in niare
'

nuain

se jani

ante ad id navasse operam, dili-

j;entioronu]ue iu posterum dalurum,

zetlies jaiu in Eeelesiastieo solo

eum

Baja-

bellum aecenperitia

deret,jussitque illumtlorentissimosartemilitari
equifes

ad

se

mittere

quorum

ad

reprimendos tyranni impetus debilitandasque

vires uteretur.
8.

Italorum

vfvria

dissidia.

Interea

dis-

tractis

eipit)us,

pra'ler

mutuis disseusionihus Chrislianis pringerenda rei sprcta est occasio, nam Sigismundi Austriaci et Venelorum
,

ne tamen populorum odia, ac Pontiflcis severitatem in se concitaret, inferri illis quotidie cibos fiiigebat:cum lunocentius facta? carnificinse inscius decrevif- internuntium

Petrum episeopum
,

circa AlpesRliffiticasbellaPontificiaCaisareaque
ojiera direm|ita, in
ses, Belgip
Italia Florentiui in

Geniieu-

novaque PontificemiuteracFerdinandum regemNeapolitauum dissidiorum semina rcpullularunt. Et quidem in Etruria; Liguriteque limite cruentam commissam pugnam, partaque a Laurentio Mediceo vieloria de Genuensibus, et Serezanam in Floreutinorum potestatem redactam, referunt Stein Gallos iucurrere,

Ccesenafem, ut proceres, quosjudieum potestati iuisse permissos arbitrabatur in libertatem vindicaret: acta omnia judiciaria contra eos edifa rescinderet tum regios magistratus ad
:

ctepta revocanda intentatis gravioribus poenis

adigeret.

phani InQssurffi

Diaria, cui reliqui historici

consentiunt. Quo casu consternata Geuua, quse anlea Pauli cardinalis Fregosii ejusdemque ducis auctoritatem creatis decem magistratibus cliserat, in Joannis Galeatii ducisMediolanensis potestatem redacla est Pauli Fregosii factione,
,

Venerabili fratri Petro episcopo CBBsenaad regnum Siciliae citraphariim,nostroet ApostoIicaiSedis nuntio et oratori, salutem, etc. Cum nos te, qui causarum curiae camerse Apostolicffi generalis auditor existis, ad charis

tensi

in Christofllium nostrum Ferdinandum, regem illustrem, nostrum et Apostolicae Sedis nuntium et oratorem pro nonnuUis noSiciliie
stris

simum

et

Roinanse Ecclesioe negotiis de fratrum

nimiaj ambitionis invidiffique in Ligusticum nomen perstringunt auetores faetos vero ob Genuensium rerum inclinationem in
'*

quem

nostrorum consilio provide duxerimus destinandum, et infer alia committendum, quod nostro nomine regem ipsum cum instantia moneas et
requiras, ut ex certis rationabilibus causis in

Mediolanenses, Roma> xii Julii festos ignes ab Ascanio cardinale Sfortia refert Ms. Vaticani auctor ', quanquam aut diu post Genuenses Mediolanense jugum, ut dieetur, excussere. In Corsica etiam excitati fuere motus % moxque a Genuensibus compressi.
9. I)iter Pontificetn

commissione expressis ab ulteriori inquisitione excessuum quorumcumque commissorum, ut asseritur, per barotibi

facta

processu

et

et

recrudescit discordia.

Quod vero ad

Neapolitammi regem
recrudes-

nes dicti regni de suo aut suorum in dicto regno olflcialium maudato defentos desistat et per suos officiales quoscumque ordinarios et delegatos desisti faciat atque mandet, ac omnium
,

centes inter Pontificem

regemque Neapolitanum

excessuum hujusmodi cognitionem

et punitio-

exortas illas ob violatas a Ferdinando coniectas superiori anno fcederis

discordias allinet,

nem
mus,

nobis, et cui nos id

dimitlat, nos ne
si

committendum

duxeri-

forsan rex ipse moni-

pactiones refert Stephanus Inflssura % describuntque accurate Surita ' et Vita; Innocentii auclor, ut Ferdinandus insigni perfidia proceres Romanae Ecclesiaj in superiori bello foederatos ad convivia et choreas excitos interceperit,
soevitiamque suam expleverit. Audita sceleris fama, InnocentiusFerdinandum paternis litteris monuit *, ne quid gravius adversus proceres
iracundia; impelu prajter fas statueret
' :

hujusmodi annuere, et quod errafa, si qua sint, in loco et coram judice non suspecto examinenfur, eognoscantur et terminentur, ut nostro, et ejusdem regis, ac eorum, qui j^ro eo de paeis secum initffi superiori anno, et conlcntorum in illa \n\vsertim securifate baronum concernentium extioni etrequisitioni

eorumdem baronum

Majessit;!].

promissores extitcrunt, honori et juslitiffidebito expedire |)ulamus, consentire recusaret, frafernitati tuaj

liifiss. .Ms.

aicli. Val.
2 liiiil.
I.

pro jusfitiai debito, ne barones ipsi

eod. ii\)m.
I.

sigii.

niiin.

111. el
I.

aliiid

.Ms.

Ital.
I.

VIII. .\ug. Jiisliii.

XI et

alii.

Coriiis par. vii.

Vat. sign.
fias.

num. IM.
Exl.

v. Bizar.
I.

3 Hizar. siip.

xv.

.xv. Fol.

indebite opprimantur, providendi justifia

me-

* .Ms. aicli.

' Bizar.

K^.
VIII.

Jiist.

ubi sup. Viaiar. in Vihi Inn.

Fol.
'

iibi
I.

sup.

diante desit opportuna potestas, providere vo-

ln-

Sur.

XX.

c.

UG.

8 Lib. Bull.

apudBzovium

p. :!8S.

'

Sur.

1.

XX.

c.

06.

Lib. sign.

num. 1909.

p. .58i.

INXOCENTII
Ifiitfs,

VIII

AXNUS

3.

CHRISTI 1487.

137
Ecclcsiae
se
:

ac

institiitormii

lorsiiii

(Muitra cosclcm

(ieberc respondere

censum

([uod \crliabere

baroncs proccssuuin tenores,

coiitentorunujuc in
illis

illorum slatiim exccssuum et crimiiium

ct

biiiii cuiii (iliiries re[)ctiisset, ait

non

[)ccuniam, imo se cxi^osuissc pro Ecclesia tot

gravilatem, neciion quas ipsi barones inciirrisse

pecunias, quod non esset inconveniens

[ler

si

papa

propterea prfptendnntur pnenas pra^sentibus pro

ex|)ressis liabcntcs fratcrnitati tua', (iuiii et (jiio-

([uatuor annos futuros dictum

mitteret, et ila jussit rcfcrri

censum rcPontiflci. Demiim

expedire cognoveris, regi prfefato, et quil)usvis jiidicibus quovis nominc nuncupatis, qui aliquam jurisdictionem in eosdcni barones, orties

exposuit dictus episcopus qualiter papa cum tofa curia mirabatur, quod ipse, qui est domi-

dinariam vel dclesatam

babere pr;ctenderentur, etiamsi ad inquisitionem desccndissent, conlra eos, et su[)er institutis per eos processibus ct criminibus contentis in eis, qiKB barones ipsi perpetrasse quomodocumque, etiam post pacem prKdictam usque ad conclusionem, ct etiam scntentiam, qiue in rem judicatam transivisse praetenderenlur inclusivc
liaberent, vel
,

nus tem|)0ralis, haberet confcrrc beneflcia in regno suo, et quod illa, qute |)a[)a contulisset, non acceptasset, etquod de cmtcro abstineret. Ad quod respondit bomines sui regni esse sibi bene
notos, et Pontifici etcuria^ ignotos,
se velle dare beneficia illis,
et

[^ropterea

esse dignos
illos

et

quos cognoscebat quod papa neque curia poterit

ipse cognoscere, et ideo inet

melius

quam

tciidebat illos eligere,

quod contentabatur,
taliter
:

proccssum

foret,

supersedeant, et ultra procealiis

,

quod postea papa

confirmaret.
e[)isco|)US

illos

Ecclesiasticos

dere aut sententias ipsas exequi non attentcnt

Deinde

dixit

Veni

ad aliud

et

sub censuris,
midabilioribus
ipso
,

pffuis pccuniariis, ac
,

for-

dixit,

quod

si

de quibus tibi videbitur eo inculiendis non paruerint nostro

, ,

contra
regni,

[iromissa
([ui siib fide

i)a|)a mirabatur, quod et capitula cepisset barones i[)siusPontificis remanserunt,

.\t

nomine
i|)sas

inliibendi et [)rohibendi, censurasque

ct ([uod (leberct illos relaxare.

ille

in
et

conti-

toties

quoties

expedire putabis iteratis

ncnli

ait,

quod cardinalesde (^olumiia

de Sa-

vicibiis

omnimodam

aggravandi faciiltatcm et potestatem Apostolica anctorilale concedimus per praesentes, decernentes regem ipsum et
,

bellis feccrunt,

aut facere teiitaverunt [^rodii[)-

mcntum
sos

Sixto pi\XHlecessori suo, Sixtus fecit

,
,

quoscumque

alios,

qui

inliibitioni
|)arueiiiit,

tua^,

imo
et

nostra? liujusmodi

non
iis

censuras

pcenas ipsas eo

i[)S0

incurrerc, ac irritum et

capere carceratos et castigavit eos et quando sihi placuit, eos postea dimisit, seque velle ita facere, castigare dictos barones, qui fecerant [)rodimentum, deinde t|uando sibi placuerit, eos dimittere
;

inane
tcntari

si

secus su[)er

ctoritate scienter
,

non

a ([iiO([uam ([uavis auignoranter contigerit atobslantibus etc. Dat. Roma;

ct in

continenti processit
exjicctato alio,

vel

ante

episcopum pr;edictum non

apud anno

S. I*elriim

anno Incarnationis Dominic;e

niaadavitque sonaricornu, fugitque ante oculos dicti e[)iscopi, et ad dicfam vcnalionem conlulit
se, ihi

MCDLxxxvii, IX kal. Augusti, I^oiitiflcatus nostri

iii

eo dimisso, putans

Deum non

posse sibi

Negarat etiam Ferdinandus rex pendere vectigal Ecclesia\ cujus exigendi provincia internuntio tradita est. At quam indigne a tyranno habitus sit internunfius Apostolicus,
11.

annuum

plus nocere . ii. Indigno adeo responso perculsum Innocentium traditVialardus in ejus rebus gestis de
'

bello

in

Fcrdinandum deccrnendo

et

Gallis

Apostolicae

majestatis acerrimis vindicibus in

narrat hisce vcrbis Stc[)lianus Inflssura

'

Vi-

, reversus fuit episcopus Ctcsenatensis, quem papamiserat ad regem Ferdinandum, et aiunt respondisse Pontifici ex parte regis hoc modo videlicet
((
,

gesimo quinto

nimirum Augusti,

primo, quod

domo

sua,

nunquam potuit alloqui regeni in et cum captasset dictns episcopus

Neapolitanum regnum evocandis agitasse conadditque Panvinus -, illum judiciario orsilia dine abrogasse F^erdinando regium jus: "Haud, ila multo post , reversum nimirum imiuit, rcgem ob non inleriiuntium Aposlolicum solutum vecligal anathemate notatum, Franco:

<(

rum
taiio

regis in primis litteris concitatus, Neapoli;

occasionem loquendi ([iiadam die. qua [laraveral ire venatum, posuit sc juxta certum ostium unde dictus rex exiturus erat, quodcum scivit
rex jussit

legitima

regno privavit Gallus cnim id ad se ex succcssionc et liaueditate pertineie aftirmahat . Everti haud [loterat Ferdinandus
rex, ni forte totius Italia',

eum

venire

et

cum

venisset dictns

imo
iioii

et rei

Christiaiuc

ambasciator, dixit se brcvibus \erbis Iria dicturum ex parte Pontificis, et cum data esset ei
dicendi facultas,
ait

ruiuam secum

tralieiet

eiiim [)ericulum

[nimo

(jualitcr sanctissimiis

aberat, ne qui religioiii \iii(lict;iiii [)ra?ferre con(|uem etiam Mauris sueverat, Turcam exciret
;

dominus noster [^etebat ab eo censum promissum, ct conventum in ca|)itiilis pacis, cl ([uud

mirabatur, (juod de co iion satisfecisset in teinl)ore slatuto. Cui rcspondit debitum esse se

(iranatensibus

clam

tulisse

sui^petias

iiarrat

Vila; Innocentii scriptor \ ut scilicet Ferdinandus Hispaniarum rex, qui se vadeni prastitcrat,

<

Vial.Tiil.

in Vil;i

Innoc.VIII

Panvin.

in liinoc. VIII.

Via-

Infiss.

in

Ms. Innoc.

Vlll.

.Vncloi' ubi

sup. Panvin. in eod.

laiil.

in \ila

liiniic. Vlil.

AXX.

TO.MUS

.\.\.\.

R.\YX.

.\I.

18

138
co
(lif.lraiiii<

INNOCEN-TII VIII
lnilo, jura
:

ANNUS

3.
iiua' cx

CIIIUSTI

|.'lSi

Poiitilicia ariiii:^ tiuMi

.Mrica Iransmittcbantur, haiid iinalida

iiotiiie Caroliis iMaiunniin rcx Iirai.Miuittrret (|U('iii a Maximitaiii tito (n|ii'iliri' arma ]iot(M-at,

cxcipiciulis

idmicam angusto mari hrcviiiuc

Ira-

jctiu

coiisilin laincii occiiltato, ('.(irdiiha prnliidiis Aprilis. Sciiiuiianliir

liano

lUijiii

ti

nnri^niulia' princiiu', (:;csar('(|ni>

accc|pissc

cis(iturad scplimiim
('(jiiiliini
giiil.i
".

tlcsiiinato

ciatlcm
Itic,
,

mcinorat
iiova

liitis-

diindccim
I''.l

inillia
"

|icdiliim

quadraviri,

snra sunt

' :

"

iii(|nit,

\mi
"

Aiiiinsli

dicta

iiilra

Ouacniiiquc ivcrant
elViisi, in

iii

liiic

li

intra,

(inod Maximiiianus

piicri, inulicrcs

uiidiqnc cx agris
religitmis

viia

Franciiv rcgis geiiles siiiteiavit uiirimi iii moduni ". Attrita' verojam crant su|.cri(Mi hcllo
Eceiosiasticie vircs. |(iiiRiiiil>us(iue Neaiiolitaiiis pari ftiHlcratis oltlruncalis, At|uila(iue oppressa,
at(|iie aiilca

ac prcces conversi, illos

viiidiccs
Cliristiana'

reiitiiblica'

colunien,

impcriitjiic vo-

earc,

libciiat(!in

eeiitius

terrore liellieo Ferdiiiaiitlnm liinoadoriri noii poterat. Ccnsuit itaiine

que

salntcm ac iaustnm itcr felixmaturam ex liostibusxictoriamcomprecari

iii

corum

dexlris

communcm
:

essc reposilam

votaqiie suscipere
(luibiis
:

invitare pro

se (luisque, nt

iiltionem de ttedilVago in aliud tenipus tlillerenqui ad (lallicam (1,1111, tiiiam Neapolitani exules,

aiilam

traiistiis;eraiit,

nimirnm

Salerni princeps
lilii,

ct Bisiniaiii rej;nli c;e?i a l"erdiiiaiulo

ur!,n're

non deslilerunt
13.

-.

Victoruv ins/fpies aFerdinaudo dc Mauris Unod ad Kcrdinaiidnm rci;ciii Hisrcportalx. paniarnm atlinet, illum Maurieum licllnm iiulic-

opus babercntahs sc polissimnm siimcrent modcstiacertare miliics, niliil niorari, nec ab signis discederc majori animo alacriiateque posti|iiam rcgis consilium cognovcre, iiuo vcliet duccre, aiuiit ipsius auspiciis duciuquc iiullum pericuhim aui laborem recusaluros profitentur. Molis castris, Vclis, quod oppidnm prope Malacani sitnni csl, primo impiigiiare constituunt .
t.').

tum
et

pro fidc ampliticanda altlnnoccntio ursisse, comparato cxerciln diunlccim iiiillium ctinitum, (jui sacro (|uadragiiila milliuin pcditnm
,

Positisad Malacam crucesignalis castris,

Aboliardillcs Cranatensis rcx

Rodoaniim

iliicem

pro Cliristo crucis symltolo insignili sanguinem cxpiandam Maliunicticaj fudcrc paratissimi ad provolasuperstitionis sordilius Hispaiiiam laii ', extantt|uc Innoccntii banl, rcferunl scriptores Maurico, littcra''dc admiiiistrando fclicitcr bello priemia sacram mililiam indulgculiariiiii

siinin cuin copiis ad propugnaiidaiii Malacam submisit ', ac deinde ipse vigiiili millibus pedi-

inin ciiuitumquc
cst, miilto inajori

mille succiiictns suhsecutus

exercitu adversus Doalidillem
at

a?mulum

relicio

cum

nostri in

eum

erupis-

scnt, dissipatis

quibus
caiisa

proposita luere liac de in Dei lioslcs professuris

Cum, siciit cvidentia rci dcmonstrat, rex et rcgina coiitiiiue omiii conalu ad pra^fati
:

jaiiKiuc expeditioncm liujusmodi inlciidant faventcAltissimo non parvanidicti rct,Mii partcni, magna loca cliani munitissima, non sine lamen ditioni suhCliristiani sanguinis ellusionc siuc
,

Granatam aufugit, qui a suis contcmptus excipi non potiiit, Boabdilic communi jam consensu Granatensium rernm polilo. Casiira jam lum erai in Ferdinandi polcslateni Malaca, ciim Gomeritarum, qui ex Africa aiitca irajcccrant, dux arcem occupavit,
castris,

mox

strcnucque tliu crucesignaiorum susiiiiuii impetus, donec Malacenses saluiem pacti viii Augiisli

sc dcdidciniit, arcisque

pra?sidiarii

fame

jeccrint, ncc

alt

inctrpto

desislere

intciidaiil,

perdomiti
Clarissima
lia ;il
tuiii,

sunt,
fnil

at(]uc

iii

scrvitutem

adtlicti.

donec opus ipsum ad optalum finem pcrduxevestigia scculi, (lui rint, progenitorum suornm dominia pcr Saraccnos quamplurima regna ct
ab corum maiiilms et alios infideles detenla Christianam lidcm rcdiixcrunt, crij.ucrunt, ct ad
etc. Dat. Koiiia}

Triiiolilano, IMiulcnsi

cum e Tunetano, Trcmiseno rcgnisauxiiii Malacensem itor(iraiiatam coiitluere

ca
victoria,
et
-

ac liaiiiari solcreni, ad

Mahumelicam

su-

pcrstilioiicm in His])aiiia asscrendam,

ex uni-

apud

S.

IVirum,
'

ctc. mcdi.xxxvii,
.

aniio iii IV kal. Martii, Poniiticatus nostri in lioc bcllo Tradiiiit liistorici 14.

vcrsa Africa corrogatam sti|)emeo iransmiilcre. 1'crcrehuisse Boma declma Ociobris die Malacitani iriumitlii

sacro

crucis
sisse

stcmmate
sed

insignitos militcs

non jam
adco ut

excitatos,

famam, puhlicoque cdicto festos campanaruni(]ue huta classica iota

:

opprcsmilitari licentia incolas, (lua pcrgcrcnt,

:

cxcitasse ad

niigionem

occurrerent, pucri, ffcmina', scnes illis obvii felicesque de lioslibus fidei triumplios precarenlur de quo sacro bello lia^c narrai Joannes Ma:

Frbc ]iersonuisse refert Ms. Vaiicani auctor ' die vcro proximo Innoccntiuin ad Ecclcsiam S. Maria^ de Po])ulo nuncu[)atam pcrrcxissc, ac divinam rem ritu solemni, ad agendas nimirum Deo de amplificato Cliristiano imperio grates,
cclehrasse
tuin ieriia Februarii die sequcniis anni iestes \ictori;T transmissos a Ferdinaiulo rege cenium Mauros ferrea vincios catena simi:

riana

"

Corduba' deliberatioiie susccpta de

belli Maurici ratione, cum scntenti variarent, primo aliis Hastam, aliis Guidixium petendas

confirmantibiis,
Ms

Malacam rex censuii

nuin. 111. Cianlz. Saxn.
I.

auxiliis,

lique cultu

indutos Urbem ingressos, dicque insequenti dono traditos Pontifici, (jiii cosdem

<

arcti. V:il. sign.

1.

1.

xiii. c. 7.
1. '

10
'

JComiii.

VII. c. 3.

elalii.
Marian.
1.

* Lili.

xxv.

. 111.

fi?". "<""

Suril.

XX.

c.

70. .Maiian.

xxv.
^'''-

c.

^^^^- P- ^"^ili.

'

^""^-

''''^-

Suiil.

nlii

snp.

XX.

c.

71.

.Ms. aioli.

Val. sig.

Id.

iiuni.

111.

INNOCEXril
(lailiiu cariliiialihns, |iartiiii r.din.iiiis

VIII

AXXUS

3.

CBRISTI 1487.
:

139
Joann;i enim, (|ua2 se
;i

proceribus
victoriic
fidui

gentia prajfocata fuere

Casteilaiii
sci^ptri

distriljiierit.

CiimLilaiuiit Malacitaiioe
et
.Mija

li;eredem

p;itre

Heiirico

gloriam Ossuna
geraiit,
10.

capla!

tum de

Cliristiaua; defectoribus qui

ad .Mauros transfupiufa(ji

sumpta supplicia. Maryani ex Ilispunia

libeni

plures neophyti inJudaicam super>tilinnem relapsi, ut censorum lidei severitalem eliulerent, (|uos iiiinficiunt.

.\ufugcr9nt jam ante.Malacam

.siirita

rege fuisse institulam contendebat, e monasterio, in quo religiosam vitani erat professa, erumpere molita est, cujiis jura Lusitani tuebaiitiir. .Vt Imiocentius, cum ex civili bello gravioiM iii rem Chrislianam damna redundatura,
;ili|ue

.M;uiris

arma Ferdinandi

regis .\rago-

iiuin et Klisabetlur ejus uxoris

regina; Castell.-E

cendio absumptos fuisse refert

'.

(Ui

id

distralienda forent,intent;ito analhemate,praesulibiis

vero rerdiiiaudi regis in perlidos odium [liurimi Hispaiuiiii soluin vcrlere atque in varias regiones longini.iuas sc contulere -, ex quiims

ac proceribus pr;ceei>it
,

derent
jussil.

(luam

in

septis

ne Joanna? stumonasterii contineri

'

noimulli etiam

riomain Cliristian;p religioiiis

perliorrue-

is. " .\d

arcem, sedemque lidei iiificere iioii runt in (|uos i>romulgatum ab Innocentio fuisse edictum, et diios cardinales. iiui de iis inquirereiit, designatos refert Steplianus Iiitis Dicto, inquit, mense, nimirum Julio, sura
:

futuram rei memoriam. Cum,sicut nuper accepimus, noniiulli

filii

ini-

quitalis

pra>dictam

pacem perturbare cuHenrici regis controver-

pientes, Joaiiiia?,

nempe

sa

fili;e

ae lireredi, utdimissoreligionisassumpto

'

dominus noster Iiinocentius traxit unam Bullam contra quosdam Ilispaiios Judcros vel baM'e

habitu priedicto, monasterium exeat et ad sa'culum revertatur, emissamque per eam professionem prBedictam tam solemniter confictis coloribus metus
coiitra
et protestationum quas desuper priorem asscrtionem pr;edictam veniendo fecisse affirmet, dictorum regnonim reginam se nominet, ac faciat et velit ab aliis nominari, persuaderc, ct ut eam ad id alliciant, reginte nomine evocare et nominare non vereantur.

ticos, vulgariter diclos

Marranos

lingiia Hispa-

nica, ubi elecli fuerunt

duo cardinales vicecancontra eos,

cellarius et Balva ad iniiuirendum

et

regem Hispaniae insecutum fuisse eos, et i)Ius(|uam duo millia combussisse in Valenlia et Hisjiania, ideoque huc ad Urbem
dictum
fuit

venisse, et in Ecclesia Dei cepisse multa officia,

Oiioriim crebris

et

continuatis i>ersuasionibus

prout vidi

aliquos

protonotarios, scriptores
uti

liujiismodi pr*fata Joanna

tia

nonnunquam

instan-

Janisseros, et similia officia

habentes, contra
res ijisa

devinci, et sive ut suadentibus ipsis

com-

quos papa non multum ferventer,

postularet
infecti,
,

placeat, et qu;e dicunt et in ment(> ejiis impri-

processit

Ilaiid

falsa

suut

li;e

querelae, quippe prolaui liumines, Judaica lepra

mere iiiliiiit'.!r, credere vide;itur,seu aliasassumptum velum nigrum, cum (luo Christo Jesu, qui
speciosus est pr;c filiis iKiiiiiiium, tam patenter et publice desponsata el llomino consecrata

sacerdotium et episeopatum artis genus opes gradumque ad hoiiures rati, simulata religione, sacerdotalibus et episcopalibus sacris insigniri exambierunt pro jurata castimonia vagis scortationibus eontainiad cumulaudas
,

natissimi adeo, ul PontificioG regia; magistrum

ejus(]ue spurium euria^ cpiscopatu insignem offlciaiem, necnon monasticic discipliiue professores ChristianEE fidei desertaj convictos visuii
,

monasterium, in reginam dictorum regnorum, ut suadebant, nominari facere et nominare comperta extitit, iii aiiimaruiti Joannae
exlilit
taiii

iiiiia

quam

extra

(luo degebat, dimittere, et se

persiiadentium pr;cdictoruiii periculum, periiiciosumque exemplum et scaiuhiluiii plurimoef

simus. IIujus autem .Marranic;T! pestis exordium

hoc fuisse memoiat Ua|diael Volaterraiiiis

'.

'

Vincentio Ordinis Fra^dicatmaini, (jui postea impulinter sanctos relatus fuit , et infra, sore, Joannes ipse >, nimirum rex Castelki' Judffos omnes relictis bonis ex Ilispania discc,

.\os igitur, qui inter pra;dictos reges, (scil.usitanum etCastellanum), Catholicse fidei in partibus illis invictos propugnatores, divina cooperante clementia, initam et firmatam pacem pradiclam vigere et conservari perpetuis futuriiiii.

licet

ris

temporibus
fidei

iiitensis

desideramiis airectibus
,

ad

Catholica'
iinus in

dere jussit, nisi

(lui

Christiaui

tieii

niallent.

('x;illatioiie

incrementum pro cujus Granat;e regnum, et alius,

Bona

igitur pars,

metu

aniittend;B rei, sacro fonte

Calhoiicoruin
infidelibus

regum progenitorum more, cum

partibiis transfretando,
et

clam vero paternis legibus invigilantes, pessimum genus hominum evasere bi sunt, quos Marranos hodie vulgus appellat.
abluti,
:

siilidilis in Afiic;r

cum

1".

Joanna, (jax
,

si/n'

ninnen

ref/ina; (Jastellx

fidem ipsaiii dilatare indefesso studio procurant, ne, si forte iiiter reges ipsos exorUr jam controversia' pr;edietse suseitari conlingerel, reges
ipsi a ciTptis

maiius coiiscrere,

arrorjabat

seplis

nntnasterii jassa
iii

ef/rcdi vetita.

Pullulabaiit
seniiii;i,

Pon/ificis

Castella ingeiiliiiioceiitii

tium belloruin
>

i|ii;e

dili-

per eos respective imptignationibus iiilideliiim, et saliitifero opere desistere, et iiilidelibus ipsis
ac(|uisit;i

Suril. sup. c. 71.

aicli.

Vlaliird. in Vila Innoc. VIII.

Ms.

Val. sign. nuin. lil. el ex eo

ii.

Vialard.

jam

loca

eorum per

pr;efalos reges

>

Inli.-s.

Volal.

Geo'

srrapli.

lil).

l.ib.

sign. nuni.

1909. P. socict. p. S7;i.

IXXOCIOXTII VIII
rcciiperandi,
ct i>i;rloroa illa ctiani, (|n;r

AWUS
tideles

3.

CHRISTI 1487,

Mc.nixxx confecta de votis

(jiiibns

aJoanna nuncupatis,

iiicolnnl, illis

inoiiiniina
niajjrn;!

hostilitcr invadcndi,

ctiam sacri ritus

tum
S.

servati describun-

tlcpoiuil;uu1i,ct cnni
ct jaclnra

C.lnistianornni c;iHie

tnr.

Datum Ronuc apud

iii

1'elrum anno In-

cornni spurcissiniic scct;e snhjicicndi motu prooccasio el comnioditas prwbcatur prio, non ad Fcrdinandi rcijis et Eli/;ilictli ref;iaut altcrins pro cis nohis na^ pr;vdictornm
: ,

carnationis Dominic;e mcdlxxxvii,

Pontificatus nostri anno
10. .

kal. Julii,

super

lioc oblatip

pctitionis

iiisiaiili;ini,
;i

sed de

Fcrdinando ct Eliza/ict/ia, In/wceiitius cliscip/inain monasticam in Gailsecia instaiirat. Nec modo in Mauros Ferdinandus
I/istif/af/7>us

nostra nicra dclilicr;itionc eniissaiii

pr;i;(licta

et

Elisabetba vel

in

luereticos severitatem

le-

Joanna
ol

tani solciniicin

professionem

pi;edicl;ini,

gum
bus

prout illam concerniiiit omnia ct siiignla in Instrnmentis contcnta ac indc secula (luwcnnujuc auctoritate Aposlolica si et in
dictis
, ,

exercuere; vcriini iii anti^iuiim ac fiorentem statuiii monasticam disciplinam, qua? in pluri(;;ill;rci;e

luonasleriis collapsa erat, redinte-

grari ciirarunt, atque luiiocentio etiam auctorcs

quantum legilime facla snnf, confirmamus et approbamus ac pra^scntis scripti patrocinio commimimns, snpi)lcmns(|ne omnes ct singnlos
,

si qui forsan circa linjusmodi actns solemnitatcs intcrvenerunt, ac eidem Joann, ne contra dictam tam solemniter per cam cmis-

defectns,

fuere, ut restituenda' illius provinciam nonnuUis pr;esulibus daret, quod munus Abulensi, Cordubensi, Segobiensi ct Legioneusi episcopis injunctum est Venerabilibus fratribus Abulensi, Cordubensi, Segobiensi et Legionensi episcopis, salu
:

sam professionem ad sa?culum remeando de

monasterium monialium S. Areni dicti Ordinis, ad quod postremo se etiam ad modicum tempns alitcr transtulit quam ex causis, proptcr qnas Ordinem prrcdictum professis monialibus dicti Ordinis regufacto venire
,

tem,

etc.

neve

Fraternitali vestra? per Apostolica scripta

eommittinuis el maiulamus, quatenus vos tres, aut duo, vel uniis vestrum ad omnia et singula monasteria et religiosa loca prrcdicta personaliter accedentes, et solum Deum ac salutem

laria instituta id iiermittant, exirc, illis

tibus in

illo

cessanreversura, aut intra vel extra suum

animarum pra^ bus et membris

oculis liabentcs,

illas in capiti-

ac spiritualibus et tcmporalibus

mooasterium assumptum dict;e religionis vcInm et liabitnm dimiltere, et se reginam iiomiuare, aut ab aliis nominari facere |iermittcrc.

auctoritate nostra visitetis, et quse in eis correctione, reformatione,

punitione

et

emendatione

indigere cognovcritis,

eadem
et

auctoritate corri-

Ac universis

et singulis Christi fidelibns cujus-

gatis, reformetis, puniatis

emendetis, quod-

cumque

status, gradus, ordinis aut conditionis

que de

cffifero

perpctnis futuris temporibus in

existant, ct

qnacumqne

Ecclesiastica etiam epi-

eis vigere

scopali, archiepiscopali etcardinalatus, \el nuin-

regularis, ct
et

dana etiam regali ac reginali dignitate pnefulgeant, ne quovis quKsito colore publice vcl occulte, directe vel indirecte, per se vel alinm seu alios eidem Joanna^, quod monasterium ct Ordinem pra?diclum exeat, et ad sa?culum revertatur, et se pro sa?culari gerat, emissamc|ue per eam professionein impugnet, persuadere, et ad ea auxilium, consilium vel favorcm quomodolibet prajstare, aut eam reginam nominare, et nominari facere verbo vel scriido quoquo modo prfesumant, sub interdicti, ingressus
Ecclesiffi,

debeat suorum Ordinum observantia illi iidem prorsus laudabiles ritus mores in illonim regimine, cura et directione
ac in eis preesiet constitulione penitus et

monachorum ministrorumque,
dentium deputatione

omiiino ohservenlur, qui observari soliti sunt in monasteriis el prioralibus eorum Ordinum in Castellaj et Legionis regnis, vel aliis proximis
locis consistenfium,

reformaforum nuncupatoregularis
vel

rum

in

quibus

viget
,

obscrvantia
,

Ordinum eorumdem

aliorum
aliis

eadem
Instruit

auctoritatc statuatis et ordinetis, etc.

eosdem episcopos amplissimis

cia inslaurandam.

mandatis

ac suspensionis

a divinis,
,

Ecclcsiaet

ad colla|)sam disciplinam nionasticam in GalheDat.

III

rumque suarum regiminibus

superiores, et
si

si

episcopi

KonKc
id.

ajiud S.

Pctrum

inferiores, ab eis, etiam mili-

anno,

etc.

mcdlxxxvii,

Deccmbris, Ponti-

rum

et Ordinmn (]uornincumqne exemplonon exemptorum religiosi [uerint Ecclcsiastici et sseculares excommunicationis latse sententiae, necnon privationis Ecclcsiarum, moiias-

tiarum

ficatus nostri
20.

et

laieis

anno iv . Animadvertcrant quoque iidem reges a plurimum sacerdoliorum vectigalia occusordidos sacerdotes, (juos corozos vociflagitii

pata,

;ic

teriorum, prioratuum, pra?ceptoriarum, digni-

tabant,

conscios ab

iis

inlrudi, ut tan-

tatum. personatuum, administratioiiiini, vel otliciorum , et infra, scntentiis, ccnsuris et pn-nonnisi in niorlis nis incurrendis, a quibus
articulo constituti
ct

quam

iuania simulachra

dignilatum nomina
-

sine re iira-ferrcnt;

quam

corrui^lelam ut exscin-

derel Poiitifex, luec dedil

mandala

debita satisfactione pr;c,

Yenerabilibus Iratribus Toletano et Hispa-

missa
siint

absolvi possint

rnotu

et

auctoritatc
i

pr;edictis districtius

inhibemus, etc. . .\.djecta publica Monumenta xv Novembris anno

Uiillar.

lih.

x.\x.

p.ij

219.

Lib.

lliillar.

xxviii.

paj. :ilu.

INNOCENTII Vin AXXrS

lensi archiepiscopis, ac Abiiiensi
ei

3.

CIIRISTI 1487.

Civitatensi

episcopis, salutem, ctc.

((

iXos,

ad quos cx pastoralis

ofticii dcl)ito

pertinet, ne l)eneticia

Ecclesiastica sine cano-

Turonenses parvas secundum communem extimationcm valoiis annui non excediint, unitaque et anncxa cl incorporata, quorum fructus, redditus et provcntiis per sc pingues fuerint,
libias

nica institutione cum periculo aniniarum detineantur, eorumque I)ona ileperoaiit,-alienentiu',

et

demembrandi
tibiis

et

si'|iniaiuii,

sic

(lemcml)i;it(irum

ac etiam ex frucvel beneficiorum

,

indebite occupentur,

ac

iii

piijlanos

usus

convertantur, providere, et fraudilius viam pra?cludere, onines et siiifiulas cxcominuiiicaliouis,

anatliematis, privationis, iiiiiahiiitationis, alias-

eortim paitc, ;ilia benclicia Ecclesiastica cum cura vel sine cuia dc novo crigendi, creandi et
institucndi, [larlem

quoque dccimarum,
constitutre
fiierint

et pos-

sessioniim beneliciorum prredictorum Ecclesia-

que

sentcntias, censuras et |io'nas pricdictas inet

,

rum

in

([iiibus

fabricaj

approbantes contidcntes (juo([uc tam abusivam corruptelam ex regno prffidicto

Galheciie diligenlia vestra radicitus exlirpari, instantibus etiam super lioc rege et regina pncfatis,

novantes

juxla ilhirum neccssitalcs |icr[)ctuo vcl ad tem-

discretioni veslrae per Apostolica scripta

vel tres, aut duo, vel

mandamus, quatenus vos

unus vestrum per vos, vel alium, seu alios de pramissis, (nempe sacerdotiorum vcctigalibus
indigne occupatis a
tibus flagitii sociis,)
flgura judicii,
laicis,

et

miseris sacerdoet singulis

pus a[)plicandi vcl appropriandi, ac cnconomos fabricarum institucndi, statufa quoque et ordinationcs [iro directionc et conservatione Ecclesiarum regni pradicti Gallaicia!, et divini inibi cultus augmento, rationabilia ct honesta, ac sacris canonibus non contraria, condendi, ac de feudis, locationibus, conccssionibus hujusmodi cognoscendi, necnon contra Ecclcsiasticas religiosas et singiilares pcrsonas, ac quoslibet alios

omnibus

sum-

marie, simpliciter et de pleno, absque strepilu

et

contradictores et rebclles,

et

bonorum

Iiiijus-

sola

facti veritate

ins|)ecta,

modi occupatores
ticB,

et

detentores cujiiscumque

auctoritate nostra, vos diligenter informetis, et

dignilatis, status, gradus, ordinis, pra^eminen-

per informationem eaindem ita esse reperietis, omnes et singulos de beneliciis hujusmodi taliter provisos dictis beneflciis fuisse et
si

nobilitatis vcl condilionis fucrint,siiper \)vxet alia juris

missis per ccnsuras Ecclesiasticas,

opportuna remedia,

cum censurarum

prBedicta-

esse privatos, eosque ac laicos pr;T^dictos etalios

rum

quoscumque, qni

in praMuissis intervenerint et

aggravatione et reaggravatione, a[i|)ellatione remola, [)rocedendi, brachium quoquc saiculare, quoties expedierit, invocandi.

dictas poenas et censuras incurrisse constiterit,

cujuscumque Ecclesiastics
tatis, slalus,
,

vel

mundana'

digni-

gradus vel conditionis fucrint, sententias censuras et poenas pradictas eadem auctoritate incurrisse declaretis, ipsosque sic provisos ab ipsorum beneflciorum detentionibus realiter amoveatis nos eniin si privationem, declarationem et amotionem liujusmodi per vos vigore praesentium ficri contigerit, ut pricfertur, et ut in prsemissis melius et facilius juxta exigentiam Iiujusmodi beneficiorum providere possitis, vobis et cuilibct vestrum, ac deputandis a vobis vel altero vestrum de beneficiis hujusmodi
:

Quod ut vobis, cum opus fuerit, iiraeeosdem regem et reginam, ac alios duces, comites, marchiones, barones eorum locatenentes, et offlciales eorumdem regnorum pro sua in hanc sanclam Sedcm Apostolicam revcrentia ct devotione, ac justitia; debito, el tam bono et laudabili opere enixc rogamus, et plurimum hortamur in Domino, necnon quoscum([uc tam
21.

stetur,

Ecclesiasticos
suris et

quam

sa>culares sententiis, censi

po-nis prffidictis innodatos,

illis

hoc hu-

militer petierint, ab

absolvendi, injunctis
virtute per eos
talia

inde eis

et cuilibet

eorum sub

quscumque, quanlacumque

et

qualiacumque

pra'standi juramenti,

quod deinccps

noii

cum

priestimonia seu pra?stimoniales portiones, aut qufevis alia beneficia, ac cujuscumque taxse seu annui valoris illarum fructus, redditus et proventus fuerint,
et sine cura, cliamsi

cura

committcnt, nec ea committentibus pr;estabunt auxiliiim, consilium vel favorem, pro modo
culjiie

[laMiitentia saliitari,

et aliis

quK

de jure

fuerint injungenda, ac
ritale,
si

cum

cis suiicr irregula-

etiain

si de jure patronatus laicorum, vel Ecclesiasticorum, aut Ecclesiasticorum et laicorum

quam eisdem
earuni aliqua

sententiis, censuris, et
ligati niissas et alia di-

pttMiis, vel

simul fuerint, personis idoneis etiam qufficumque, quotcumque et qualiacumque beneficia Ecclesiastica obtinentibus et si^cctantibus, liac vice dumtaxat, providendi, ct, si vobis videbitur, eoruin aliqua, etiamsi parochiales EcclesitB, vel ctiam perpetua3 vicari;e, aut pricstimonia seu praistimoniales portiones, aut simplicia beneflcia fuerint invicem, aut alterum alteri

contcmptum clavium, immiscendo contraxerint, dispcnsandi, omnem quoque inhabilitatis et infamia' maculam sive notam per eos [)rEemissorum occasione contractam abolendi, ac cum eis, poslquam hujusmodi beneficia illoruinque pr;edia el bona libere dimiserint, super
vina
offlcia,

non tamen
illis

in

celcbrando, seu

se

fructibus

[ler

eos inde inale perce[itis in jiecunia

perpetuo vel ad tempus uniendi, annectendi et incorporandi, ita tamen quod fructus, redditus et proventusuniendibeneficiivigini

numerata, vel alias compoiiendi, quam quidem compositionem eisdem regi et regina; in expeditione regni Grnn;it;e, et
iioii iii

quatuor

alios iisus

om-

142
niiio

INXOCEN-TII

Vm

AXNUS

3.

ct

CIIKISTl

1487,

convorlcmli liboralitcr et gratiose donatertiani

biiiii

(icregrinantibus Kdificari scu rcanlificari

mus;

tamcn itartem

dicla^ comiiositionis

facere proposuerunt, illudquc niagnis sum[ili-

camcra> Ajiostolica^ rcscrvando, quam districlc pra^cipicndo mamlanuis camcra> Apostolica^ iii
illis rcfinis

bus

diiiil,

ct

expensis suis [icrficere el tlolare iiilcnniagno atrcclu desiderant, ut iii dicto

collectori aut collcctoribus realilcr

moiiasterio, in
s.xcularcs, qui

et

cum

ctrectu consignari,

omniaque

alia el sin-

gula in praMnissis et circa ea ncccssaria quomodoliliel cxcqucndi. cl o|i|iorhma faciciidi, t;cet

quo raro monachi seu presbyleri divinum oflicium ct lioras canonicas celebrent, commorantur, ([uodijue destruclum ct (lissi|)aliini cxistjl. ciilliis divinus augumentctur, illudquc informctur,
cultus ;iccrcscaf, etc.
sacr;e iiidulgenlia'

rcndi, cxcquendi et dis|ioncndi, [dcnam, lilicrain omnimodani tenorc earumdcm ]u;cscnliiim

ct in

eo divinus

Proposita; ab Innocentio

conccdimus facullalcm,
S.

clc.

Dat.
VIII

Pioma' M|md
Octoi^ris,

1'ctrum an,

Mcin.xxxvii,

kal.

l'ontificatus nostri
i-2.

anuo

iv .

M(iasfi'r/in>i S.

Mnrix

ilc

Zebrero c

rit/'-

iis, qiii ad orii;iiidam eaindcm sacrnm ;edcm sti[icm confcrrcnt. Mat. Roma; apud S. Petrum anno mcdlxxxvii, V kal. Seplembris, Pontificalus noslri anno iii .

n/s excitatt/in.

Cum

lialUcciam, suscepta

Com-

2i. Grassai/ti/r Iliissitn'

iii

Bolicmia

Valden-

postellana peregrinatione, perlustrarent Ferdinandus cl Elisabctlia reges, ad monasliirinm,

cui
1>.

ses in

Ebredunensi

dioscesi repidlulant.

Haere-

.Mari;r

dc Zcbrero noincn cral, in ijuo

bant adbuc in Bohcmia Ilussilarum secta; reli(liiia? adco, ut insigiics cliam Ecclesias ii occuparent,

insignis miraculi

monumenta
iiiter

scrvabantur, per-

ncque Catholicis sacerdotibus earum

,

vencre

nnm dum

sacra de veritale Euclia-

anceps ba^rebat sacerdos, viiii species in sanguinem vers;e fuerunt, cujus miraculi memoriam suis lilteris rccolil Innoccnristi sacramciiti
lius
'
:

23. "

Innocenlius, etc. Abulensi ct Legiolilius

nensi episcopis, salutem, etc. Exposuit nobis nupcr dilccliis

lis vir

nobi-

Enccus

l.opc/ dc Mcndo/.a,

comes dc Ten-

pro partc cbarissimi in Cbristo Iilii nostri Ferdinandi regis, et cbarissimae in Christo filia? nostra' Eli/abelli regina^ Castella' et Legionis ildilla,

adminislrationem permitterent de quo a[iud Scdein A[ioslolicam querehe allafa! '. Relafum cliam Ponlilici est a Joanne Haslestcino, Wladislai regis Bohemia? oralorc, qui ad Sedem A[)0stolicam pro deferenda illi dc more regio obedicnfia acccsserat, plures ba?relicos et schismaticos in Pragensi difficesi prope opidum Cadense, cujus domiiiatum tenebat, grassari ac suis crroribus implicarc Catliolicos aniiili mulfos etiam ex iis, agnitis erroribus,facile ad gremium
,
:

Catholicffi Ecclesiffi redituros,

si (|ui

auctoritate

ad

i[isos

expiaiidos [lollerenl,
iic

iii(i|iia

autem ac

lustris, oralor ad nos dcstinalus

etregina"

eorumdem regis nominibus, quod cum olim quampluquidam prcsb\ ter

in

loiiginquitatc ilincris,

ad

Sedem A[iostolicam
luereticos et sclii-

accedanl, delerreri
tius

i|ii(num misertus Innocen-

ribus annis effluxis

Ecclesia

Cadcnsem saccrdolem ad

monastcrii beat;e .Maria? dcl Zcbrcro unum pcr priorem solila gubernari Ordinis S. Benedicti

Lucensis dicecesis missam cclebrasset, et post consecrationem corporis Domiui nostri Jesu Christi an ex vino in calice consecrato verus sanguis Cbristi conficeretur dubitassct, idem

Dominus nosler
teni

Jesiis Cbrislus, volciis dubicla-

hujusmodi ab cjus corde

evellere, et verita-

tem hujus sacratissimi Sacramenti magis palefaccre, subito in diclo calicc miraculose verus
sanguis oculis corporeis visibilis apparuil, cjus-

que pars ex dicto calice

guis
ita visibilis

in

corporalibus super

altare existcntibus effusus est, atque

idem sanmansit, et liodie pro rcliquiis reservatus conspicilur, ul sanguis bominis vel ha'di recenter effusus, coagulatus tamen videatur
in

smaticos daninanles crrores cidcin conciliandos Ecclesi;r! auctoritate instruxit ([uam etiam abbati monaslcrii S. .Egydii friliiiif. uf ex Pontificio Di[ilomale - patel. 25. In Ebredunensi parilcr archiepiscopatu vcfcres Waldensium luerelicorum fibra; repulad ([iias cxscindendas, cum de more liilarunt censor fidei decrclus esset, ha^retici in i[isum sumptis armis consurrexerc, ejusdemque faniulum contrucidarunt qua indignitale [lermotus Innoccnlius Gallos, Sabaudos ac Germanos, in ([uorum limifibus im[)icfas dcfixa liaerebat, ad luereticos delendos cx[iedire arma jussit ', et
:

gi;iviliiis

[Kcnis ha^relicorum fautores [lerculil

tum .Vlbertuin de Ca[)ilaneis archidiaconum Cremonensem am[)lissimis instructum mandatis

cumiiue rcx et regina pr;efali ad S. Jacobum Compostella anno [iroxime elapso pergcrenl, et diclum monasteriuin, qiiod in ^ia publica eunlibus ad dictuin sanctum .lacolnim exislit, visibirent, et sanguinem pr;cdictum miraculosum viderent, maxima devotione accensi, juxta
;

decrevil,

iit

rcligiosam criicis militiam ad

jiriniii

Waldcnscs cxscindcndos [iromulgaret, ac

cijics ct c|iisco[ios
litfciis lia'c
:

cosilcm concitaret, (|iiibus femporis iiota adjccta esf Dafiim

S. Pctruin,

Roime
nostri

a[iii(l

nnno Incarnalionis Do.Maii.

minic;e mcdlxxxvii, V kalciul.

Pontificatus

dictum monasterium

unnm solemne

hospitale

anno

iit

[iro paii[)eribus el |ieregiiiiis

ad dictum S. Jaco'

Lib. liull. XXVI. p.

niini.

2911.

l.jb.

Bull.

xxmi. p.7l.

Lili.

Lih. Bull.

XXX.

p.

1.32.

sigii.

1909. P. secr. p. 542.

iNNOCEXTrr
"2I>.

viir

annus
rt

3.

ciiRrsTi
licri

l'iS/

43
diligcnliam,
ct
jiro

MaiKhitd

(I

Vunlijivf

diilii

(lc /iiiniriilis

ncialcm
lidri

solilam

rci

virtutibiis

In Scotia rcfiina Marnarcta sanclilatis larna

miraculortini |;loria adco cllloruit, ut Scoli
poscorint
al)

Margaritw

Scotiie rcr/iiix inrjuirciKlis.

ct

magiiiliidinc acciiralam iiKjuisitionem in laiilo

Calliolica ncgotio adliibcalis,
fiicritis, ali()(|uiii
si
iii

rcgiio

|io-

jiiicdiclo

pcr vos auctoritatc

jirocurato-

Innocentio ut eani in

C(Tliliiin or-

nostra ad lioc sjiccialiter de|iutando jirocuraloet sujicr articulis jicr eunidcm rcm corain vobis jiroducendis faciatis

dineni adscrilicrct, (|Uoriini iirccibns iicrniolus i'ontifc\ dc gcstis cjus rclnisvc adniirandis, ac

rcm,

auctoritate

tcslium dictis

pnlilicas

in

Talmlas rclcrcndis
ilcdit
'
:

iioslra jiradicla, ea oninia ct singiila, (jua; iiive-

nomiuliis [incsulilnis niandala

>

ncritis
riiiii,

Vcneral)ililius

Iratribus

arcliicpiscopti

nianu lidelium ct jiublicorum notarioad id pcr vos assumcndorum, in scrijita

S. .Vndrca^ ct c|iisco|io
filiis

(Jlas^ucnsi, ac dilcctis

lidclitcr rcdigi ct annotari facerc dicl.i auctoritatc nostra curetis, ac

electo Alicrdonensi,

necnon abbati mona-

sterii

Sanctfe-Crucis S. Andrcic dire-ccsis, salu-

tem
sto

et Apostolicain licncdiclioncm.
"

Cum,

sicut pro partc cliarissimi in Cbri-

filii

noslri Jacobi

Scotorum

regis ilhistris

nobis nupcr olilata pclitio continebat, claraj memoritD Maryarila (juondam rcgina Scotise

nobis vestris sigillisclausa babita veslra rclationc fidcli ad rc(juisitam et solitam sj)ecialem sanctimonia' vita^ dicta; reginic miraculorum, quibus regina ipsa in vita et post mortem claruisse universus fcre j)0j)ulus ijisius regni
et sigillata rcmittalis et referatis, ut

lcnct, credit et aflirmat,

dum
culo,
citer

in

humanis ageret, pie vixerit in lioc srcviam salutis doccndo vcrbis paritcr et

aliorumque necessarioad canonizationem liujusmodi, de fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium consilio proce-

rum

exemplis, cunujuc pra'scnlis viltc cursuin feliconsummasset, Altissimus cam multis miut
pia

dcrc,

Allissimiis inspiraverit, et fuerit

raculis illius mcritis et interccssione,

opcrando decoraverit, (juo lil, ut innumera multiludo Cliristi fidclium rcgni Scotia^ illiiis aniniam inter bcatissimos s|iirilus receptam ct mcrito coHocatam fore firmiter dicant, pra;dicent et affirincnt, ac illius nomen ct mcmoriam pura fidei sinccritalc vencrcntur, canKjue aliorum sanctorum et sanctarum Dci ccetui ab Altissimo
fidclium dcvolio iiiconcussc
credit,
,

ctcjusdcm canoiiizationisncgolium, jirout faciendum juoscqui libcrc et licitc valcamus. 27. Inlerrogaloria, sujicr quibus persoiKTC lide digna}, et onini excej)tione majores per vos
debent,

auctoritatc nostra recipi et examinari

sunt infrascripta, vidclicet

fidclis,

An

clar;e

memoria;

Margarita olim rcgina Scotia; fuerit Cliristiana,

Calbolica, irreprehensibilis vits verbo,
rc, et facto, et

an

j)ro

tali

ct ut talis fuerit lia-

bita, tenla,

aggrcfjatam illorum catalogo in militanfi Ecclesia mcrito ctiam aggrcgari dcbcrc arbitrentur:quare pro parte pra.>fati rcgis ct universorum fere pra?latorum et jiroccrum dicti rcgni ejus-

nominata et reputata. Anijisa regina fuerit dc legilimo matrimonio procrcata, et pro tali et ut talis liabila, tenta, nominala et rcputala.
.Vii

sccundum ordinationes

et

instituta

sancta; malris Ecclesia; bajilizata et conflrmata,

dem

rcgiiiK mcritis ct miraculis bujusmodi, ac

fidcliiim

ac ctiam toto tcmjiore, (juo in

humanis
moribus

egit,

mira multitudinis
lum,

corumdcm

sollicitu-

maxiina' honestatis
lens extitcrit, et pro

extiterit.

An

laudabilis vitoe
i)oI-

dinc impulsorum nobis fuit luimilitcr supplica-

sanctitatc ac doctrina, ojitimis(jue

tali et

ad id requisilis, \itcc sanctimonia, mcritis et miraculis, juxta ritum et consuetudincm liomana' Ecclesiffi

uteamdcm rcginam, concurrcntibns

ut talis liabita,

teiita,

nominata
28.
et

et reiiutala.

An assiduc

In orationibus crga

Deum

sanctorum ctrtui, numero et catalogo de fralrum nostrorum consilio aggregare, aliasque

sanctos ejus vacaverit, et sancttc mcditationis

extiterit.

An eadem Margarita

regiiia fucrit virgo,

in j)n-missis ojiportune providcre de benigni-

vel pro virgine, seu saltem contincnte habita,

dignarcmur. Nos igitur, cum non deccat ajiud liomines eam ignotam rclinqucrc, quam mcrita sanctam ostendunt ct miracula, de pramissis certam noliliam non babcnlcs, ac volentes in certis
tate Ajiostolica

tenta et reputata.
vixit alia

An

ipsa Margarita regina

dum

bona

feccrit, et sic
si

intcrrogentur quaj

bonafccit, et

cjus facultates in cibos paupe-

rum

Christi erogaverit.

An

assiduis tcmporibus
sacerdoti, ct an sa-

conflterctur saccrdoti, et

ciii

festinos, ct lentos in dubiis inveniri, regis, pra;-

Iat(uiim ct

procerum prffidictorum
ct aliis

in Iiac parte
,

cramenlumEucharistia; assumeret, ac missas et

cum maxima

devotione

alia divina officia devo-

sujiplicationibus inclinali, discrctioni vestr.e

tissime audiret, divinuirKjue officium continuo

diceret, ct illud dicerc nullatcnus intcrmiltcrct,
et

de

(jiia

in

liis

specialcm in Domino fidu-

ciam obtinemus, auctoritatc Appstolica, tenore pra'scntium committinuis ct mandamus, quatenus vcl trcs, seu duo vestrum dc pramissis et
aliis requisitis

an conlinuo divinis

officiis interesset.

ki\

iii-

flrmis ct miserabilibus personis in

eorum ne-

cessitatibus subveniret, et alia opera miscricordia;

juxta Ilomanse Ecclesia! ritum et

in

exerceret, quas vestes,

ct (jnalitcr, ct

corjsuetudincm
'

sanctorum canonizatione gcI'.

inducbat
ibat.
2!).

seu quos pannos quibus jiannis iiidula

I.ib.

1311.

niim. 1000.

sccr.

[i.

5i;i.

\n

essct nimiuni lo(juax vcl |)arca, et

I'.4

IXXOCEXTII
iii

VIII

AXXUS

3.

CHRISTI
iiomiiialn
ct

187.

rara

lo(|ui'ii<lo, ct aii

viMba otiosa ex proiHisilo

tcm|ioiv
cjiis vila'

tciila,

rcputala

fiicrit.

\n

ctiani

uiiquam locuta
fiiit,

fuorit; an in ejus infirinitatihus

(|iiaiiiplurini;c ct
ciiiii,

iiiiiuiiicrahiles persona;

ad

lo-

fl trilinlatioiiilnis, (|iias
jiatitMis fucrit,
i't

passa

iihi ct

iii

(|U(i

cadcm Margarila
iii

scpulta est,
cxi-

illas liliciiti aiiinio siisli-

taiujuaiii ad

saiuiani ct

.Mtissiiiii gratia

iiucrit.

Aii

iiiiportunos sustinuerit, et

murmu-

raiililuis silii injurias

remiscrit ct popcrccrif. .Vn

ct

stcntem pro obtinendis gratiis continuo vadant, ct ad eani tanquam ad sanctam vcl bcatam preccs piirrcchc cl oratiuiics dicta^ fueriiit, et liodie jiorrigantur eldicaiitur, et alia signa extrinseca
facta fucrint
ct fiant, (|ua'
et est

petonlibus aiixiliuni

consilium

piiclicrct. .Vn

unquam
dicaret,

poiuilo
vel

silii

commissoverluim Dei

prre-

saltem ail liene agentlum, et Ilei pra>cepta servanilum horlaretur, eisquc pra'ciperel et mandarel, et alia faccrct,qua' ad ipsam tanquam reginam spcctahant et pertinehant.
30.
-Vii

veros cl indubitatos
Dat.

sanctos faccre licet

permissum.

Roma;

unquam

de aliijua re inhonesta,
fuerit difiamata.

Petruni anno Dicarnatioiiis Dominicaj .MCDLXXxvii, IV non. Junii, Pontilicalus noslri anno iii . Ad Sedem Apostolicam venerat ar-

apud

S.

turpi vcl

non pcrmissa
cl

\n

advel

chiepiscopus

S.

Andrea',

iit

.lacobi
iit

III

Scotoruni
Cliristi

versaiites el invicem odiosos ac ininiicos ad vc-

regis iiomine ohsequia Pontiflci,

novo
:

ram paceni
saltciii

vcram concordiam reduxerit,

in terris vicario, dimisse pra^staret

centiiis

quem Inno(|iii

tolo tcmiiorc, (jiio

rcduccrc qiuesivcrit. An eadcin .Maigarila luimanis egit et usque ad iii

novo lionore

auxit, tjuippe

illum
cjus-

primatum

totius Scotia? ac

legatum nalum

ejus obitum virtuose et laudahiliter, et ahsque

dem

fama

aliciijus notai sive

diixerit.

maculae

vixerit, et

vitam

Sedis Apostolicae creavit '. 33. AlTecit efiam Innoccnfius ea prterogativa

si

laudaliilcm
fuerit pro

Au tcmpore

ejus ohitus

Scofia' reges regia^que familia' principes, ut,

nata et

optima aut bona muliere tenta,noniireputafa. An ante cjus obitum aut post

ad loca sacris interdicta accederent, divinis myslcriis interesse possenf, afquo ea frium milliariuin intervallo solemiii rifu celchrari suhlafis

eadem
vitio,

.Margarila fuerit de ali(]iio criniiiie vcl aut aliquibus operihus diflamafa et si sic, interrogentur de qiio, seu de quihus, uhi, quo:

censuris permisit
3
4.

-.

lies et

quando. An eadcm .Margarita regina tcmpore, quo vivebat, signa miraculosa fecerit, et si sic, interrogentur, qua' ct quihus personis illa signa, suis promerenlihus incritis, Deus ostendcrit.
31.

Hoc Coroht Cypri regina Romx obit. anno Carola Cypri rcgina, quam ah .-Egyptio sultano pulsam regno vidimus, diu Roma; beneficontia Romanoriim Pontificum sustentata Die obiit, ut rcfcrf Burchardus hisce verbis '
:

Luna; xvi

Julii,

hora

xiii

vel

circa,
solitffi

Romte

in

\n

post ejus obitum

eadem

.Margarita

hurgo
et ejus

S. Pefri

in

domo

sua;

residenfiae

regina aliqua miracula, aut signa miraculosa fecerit, aut potius oninipoteus Deus in personas dictae Margarits devote se recommendantes miracula et res miraculosas operata
tenipore citra, et
si sic,

est, et a

quanto

interrogentur de iniraculis et miraculosis rebus. Au eadem Margarita regina post ejus obitum continuo et ab omnibus
praesertim iiicolis loci, in
quiescit, et
aliis

quo corpus ejus

et

re-

districtualibus
vel

convicinis

domina Carola Cypri regina, corpus eodem die circa horam xxii associafum fuit per pralatos ac familias sanctissimi domini nostri et reverendissimorum dominorum cardinalium exdomo prwfafausque adBasilicam S. Petri, in qua non longe a capella S. Andreae et Gregorii in Vaticano sepulfurae traditum, etc. Reli^juisse illam testamenfo jura Cyprii regni Sahaudia' duci, (|uihus aucfi ejus tituli fuere,
obiif illustrissima

ejusdem pro optima

bilis
viia?

habita, tenta,

hona muliere et laudanominata et reputata

a

referunt scriptores

'-

(1).

fuerit.
32.
lis

An eadem Margarita regina

'

nonnulp.
hist.

Lib. Biill. XXIV. p. 25.

'i'.M.

annis citra pro sancta vel pro heata hahita.

Ms. Valic. in Diar. Cypr. VVandeburcli. in Sabaud. Iiist.

^

Lih. sign. niim. 1909. P. seiret.

Biircliar.

Stepli. Lisiniaii. in

(1) Carolffi

reginx Cypri obituin anno buic

recti!

consignat annalista. qui pariler et niensein et

(iicin

accurale derinit. Fralrem liabnit

Jacobum
conjurali
filio

cui

regnum Cypri soldanus -tgypli

Carolam
Pilio

conlulerat, e.iclu5a Carola ci legitiino concubitu nala, ciini

Jacobus ex iilegilimo prodiisset.

(iiiain

Pra:ter lianc

allera fuil eliani Carola e.\ regio Lusilanoruin

sanguine prognala,
iit

lilia

spuria Jacobi legis.

post palris obiluiu

cum

Ferdinandi regis Sicilix

matrinionio copnlarunt, eo consilio

vidua regis Jacobi Calliaiina

Cornaria, ac nato ex ea

amolis, regnum in

manns Ferdinandi

lecideret. (Inid dein Carolffi huic nova; nupl;e acciderit ignorare ine profitcor.

juvit,

ne nominum

similitudo ainbages lecturibus ingerat. .\d Carolam veio Jacobi legis sororem quod attinel, iccepisse se

Sed bspc moniiisse illani Romain

sub SixlolV Pontilice reium ab eo geslaruni scriptor anonymus leslatur. Sed non item cum regno spesomnes ejus recuperaiidi ahjecil; nam post Jacobi obituni (quem ejus fcemina; inalis artihns quidaiu adscrihunt) nnlluin non niovit apnd Soldannm .Egypti Venelosque lapideni, ut illo potiretiir et eodem etiain superslite Jacnbo per allegalns suos .Mahometem Turcaruin imperatoreni sollicitavit, ut sibi aimis ad;

sisteret.

Undiqne tamen spe

desliluta,

landem Ronix inani regino:

titulo et fuco

couleuta requievit.

.M.\NSi.

INNDCENTir Viri ANXUS

4,

ciiRiSTi 1488.

145

INNOCENTII

VIII

ANNUS

4.

CHRISTI

1^588.

l.

Maximiliamis Belgariirn
(|iia(lriii^n^iitesimiis

captivits libertaii

restituiliir.

A^^el)aturaniuis Cliristianac salulis

octogcsimus ocfacti

Fontificiis Crcsareisque aut Hispanorum regum prccibus Belga; imo nonnulli dc Maximiliano
:

miilesitmis

tavus, iiulictione sexta, ciim ingentcs in Belgio

popularcs lumultus
milianiis

fucrunt, quos

cum Maxi-

dedcndo hosti Francorum rcgi agitarunt consilia. Denique tertio postmensc, cum Fridericus imperator Gandavenscs scditionis auctores ma'

armiscompcscerc

nilerelur, rcpentc a

gnis cladibus
in

attrivissct

',

.\lbcrtusque supe-

furente plebe Brugensi circumfusus^fugicntibus

suis opprcssisve, ineunte Februario in custodiam traditus cst, vilam lacrymis deprecatus quibus
:

visis, liostcs regisD

liti

majestatis misericordia emollacbrymas pariter continere non potuerunt,

polliciti

cum Brugensibus colloquium specie, munitissimum oppidum, cui Dam nomcn est, quo necessarii in urbcm infercbantiir mari commeatus intcrcepissel,
rioris Saxoniai dux, veniendi
,

adco utctiam

niali paterctiir,

sintsuo sanguini, nc qiiid pro ipso non parsuros. Exaspc-

atque Hispanica classis ingrueret, multis affccti calamilatibus Brugenscs ad pacem inclinarunt,
qu;c l'bili|)po Ravenslenio et comite Nassoviai

rasse illum in se

Bclgarum animos

ferunt,

cum

administris firmata

est,

ac

Maximilianus, ubi
se

ad reficiendum a-rarium, continuis exliaiistum bellis, graviora vectigalia im|)Osuisset, ut Clarentif comitis filium,

juratus spopondit

omnibus veniam

daturum,

seu veruni seu cmcnti',

liberatus est. Dcscribit mctro Quintus .Emilianus ', ut a Brugensibus (limissus Maximilianus

tum, auxilia implorantem

dcpulso Hcnrico VII Anglicum solium effcrret -. Adigere autem eum Belgas meditatos tradunt ', ut principatus Belgici ab administrationc discederet, camqiie in Philippiim lilium transfundcrct, qucm ipsi ad arbitriiim siiuni
Francis fo-dere juncto, ad
regcrent.
2.

Perculsus inopino casu Fridcricus impe-

veniaquc Brugenses Nec modo inteslino bello, sed eliam cxlcrno Bclgium laborasse refert Krantzius ', ac Francos duce Pbilippo de Ehordis latc cxcurrisse, Morinoque voliintate civiiim, quos pritsidiarioriim nimia licentia offendcrat, potitum, Duaco autem ct Insula propulsatum '\ 3. Jacohiim Scotix regcm a siiis jitre Ccvsttm
in patris castra perrexerit,
doiiarit.

rator

mox episcopum Wormatiensem

in

Bra-

promtntiant
natii

rerpii cjrdi)U's,

(jiii

banliam misit, ut IMiilippum ncpotcm asscrvaret, nc in pcrducllium potcstatem vcniret tum Gcrmania; principcs ad arma pro libcrando
:

Romanoriim rcgc accendit. Pontifex etiani Belgas admonuit ut xMaximilianum dimitlcrent,

,

majorcm sitfficiitttt. Gravius civilis bel|i discrimen eodem tempore passa est Scolia proceribus .lacobum rcgem solio evcrtcrc, cvcbercquc ad illud filium ejus impubcrem annilentibus. Tanti mali hx causa; fuere. Jacobus eo
nomiiie
III

inejits loctimfiliitm

ac ni ad olficium redirent, anatlicmale ab arcbiepiscopo Coloniensi jussit percelli Fcrdi:

sprelis iiobilibiis ministeria aiilict

gcrcnda

aliis

tradebal,
:

scque totum libandis

luxuriffi accessit ira et

nandus etiam

ct Elisabetlia

Hispaniarum reges,

voluplatibus dcdebat
crudclitas; cos enim,

qui ciim Maximiliano dcjuiigcnda affinitatc jam colloquia feceranf, oratores in Belgium miscrc ', qui illum cduci ex custodia deposccrent prscterea socii rcgis calamitate moti classem in Canlabrico liltore iiistruxcruiit. Non ccsscre
:

qui defcctioncm ab co supcrioribus anniscontlarant, cxlinguendi inivit consilia, qiu-c prsescntienfcs proccres consurrcxcre ex despcrationo in arma, comparalisquc copiis sceptri ba^rcdcm, qiiom suo regcbant arbitrio, sibi pra;fccerc, ac .lacobo denuntiarunt,

'

Irifiss.

.Ms. arcli. Vat.

sign.

num. 111.
c.

Paiil. Langiiis in Cliroii.

ut sceptrum.
1

quod indignis manibus

traclabat,
.f.mil. in

Citizen. Trilliem. in

Cliron.

Pont.

Iioc an.

Cranlz.
-

Snr.

1.

c.

x\-\-.

c.

78. iMaiian.

Trilliem. nbi sup.

I.

xxv.

12.

Saxo.

I.
1.
1.

xiii.

Cranlz. snp.

'

Crantz.

siip. c.

li.

xir.

Crantz. sup. c.ll.

tn.
ii.

'

Trillicm. ubi siip.

Sur.

xx.

maslic.

rcr. Gerni. in cilition. Frclicr.

Onoi:i.

Craiitz.

78. et .Marian. sup. 12.

c.

lcl.

c. 7.

Ann.

TOMUS XXX.

Rayn.

XI.

19

146
Jacobo
filio

INNOCEXTII Vlir AXXrS

cedoret. His perlerriliis rexoratores

4.

CIIRISTT 1488.

episcopum, A|)ostoIicum
Augiisto datis
frafris
:

siios misit

ad Francoriini et Anglorum reges, ut ad coniprinuMulos rel)elles re;::iam anctoritafem

interiioneront
,

intcrnuntium, mense Pro parfe, inquit, vcnerabilis nostri Joannis opiscojii Varadicnsis no

snlimitlercnlijne

anxilia

tain

bis

niipcr fuit ex]iosifiini, (|iiod

ij^se

zolo

de-

cnim nefarii excmpli pcrniciem in aliornm principnm capita derivari posse, fntnranuine hulibrio rej:nni inajestatcm, ni conjnratornm amlacia comprimeretur. Innocentium etiam Romannm Pontificem communcm omninm parcnlem vindicemque scelerum exoravit, ut sno Sedisqne
Apostolicae

votionis accensus aliquam ex probatis religioni-

bns ingredi,

et

in

illa
si

professionem emittere
ad
id

rogularoiii desidorat,

Sedis Apostolicae

licentia ctasscnsiis acccdercf,ctc.)>

ris adjecta cst liicc

Ouibus
:

litte-

temporis nota
'

Uat.

Uom.
nostri

XXVI Augusti

MCDLXxxviii,

Ponfificatus

summo

jnre

le;iatum

decerneret,

anno

iv .

Assensit

piis illius votis

Innocentius,

qui armacxrebellium nuanibus eriperet, eosque ad officium redire juberet; cnjus votis morcm

gcssissePontiHcem lestafnr Pohdorus Vir;j:ilins, misisscquc Adrianum Castellanensem episcopum, virum pluribus animi scientiaque ornamcntis conspicuum, posfea ab Alexandro VI
sacro puriiuratorum colley:io agtire^Mfum. i. At dum ille maximis itineribus ad com-

afque ad intcrnuntium scripsit, ut ipsum religiosa> fiimiliip se addicere permitteref. (i. Obstifit Mattbias rox, cum ipsius opcra
carere noUet
itaque post illius mortom, Wladislaumque Hungarica corona redimitum, denium religiosa eumdcm episcopum siia doside:

ria

ad oxitiim perduxisse, de((ue confemplafiva

stiiduisse,

a^quc atqiic acliva vita triumpliarc

tostatur

poncndas discordias Scoticas proficiscebatur,

proccrcs rcgem ad
regis copiis,

Bonfinius

',

lianc(|uc ejus sapicntissi:

pugnam coegerunf,
in acie

fusisque

mam
ex

capfum intercmcrunt, quem relatis anniim tum egisse scribnnl (luintum ct trigcsimum, regni aulem vigesiipsum
octavum. Biduo ab infcrnuntii Aposfolici in Angliam advenfu, nuntiatum est Jacobum retTem a suis ca'sum. Victoribus Scoticarum rerum polilis, indictoquc conventu, omnium ordinum regni decrcto declaratum cst, Jacobum

orafionom refert Eii sfnltam morfalium sapientiam, en irritos Iiominnm labores, en perquam vanum subtilissimumquc finem quid
!

liis

faiidom sperare licobaf prafor

?

maximum

mum

Ponfificatum

altius

cnim evehi non poteram.

Quid

demum

consecufi sumiis pratcr catenalos

laborcs,

spiritus affiiclionem

iiorpetuamqiio i^rocollam et ffilcrnam ? Valeant haec omnia, quae

me mei

ipsius

immcmorem

eflccere, quae

me

rcgem jurc intcrfeclum; commnni tamen consensu ejus filius major natu annornm circiter scxdecim in sede regia locatus fuit; qui paterr.ic
calamitatis cxcmplo territns fanfa animi modcratione ac prudenfia est usus, ut brovi franquilla pace universum.
o.

ad divini Numinis vultum nun(]uam suspicere permisere. Humanis ipse rcbus ultro rcnuntio, me ab
terresfribus infodere miseriis, qua'

me

omni misera vindico conditione,

et divini

Nu-

rcgnum

potirelur.

Episcopus yiimdiensis calumniam passtcs

in S. Franrisci (Jrdin

cm se confcrt. In Hungaria

Joannes cpiscopus Varadicnsis rcgisc procnralor apud Pontificem in crimen liacrescos vocatus est, quod Hussifas in Roliemia fovcref, afqne Anglo episcopo Ortano, in ideo Innocenlius
'

llungaria intcrnuntioApostoIico, dcdit imperia, ut dc imposilo crimine inquireret. C;pterum

minis dexterifate ifer illud inibo, quo me, ni fallor, ab omni mortalitatc jam asseram. Cuncta recensui voluptatum agmina, ambilionis omnia miinera praegusfavi, formidolosa divitiarum fomenta ])ossedi, clicntium salutationes, anteambuloniim fiirbas, familiarum multitudinem non ignoravi, neque popularis aura, nec gratia principum, nec plausus ])opiilorum, ncc congratulationcs amicorum, ncc cultus assiduus domi forisquc servatus mihi defuit quid tan:

mcrae cahininiie in fuerunt ab invidis is

;

Joannem temcre sjiarsffi enim pietate clarus, liii-

dem

solida; utililatis ex

liis

legere licuit,

nempe

nihil,

praeter mentis
et

mansc

felicitatis

ludibriorum perfa?sus, qnan-

interitumvc animi,

detrimentum, defectum assiduam spiritus affiictioterrestri

quam
ricae

procuratione |)rocuranda regia; Hiingaprincipem locum apud Maltliiam regem

in
,

nem. Codainus
mentaneis
liis

igitur

patria, et

mo-

obtincbat

perfunctus

omnibus

Iionoribus,

quibns

irretiri

poferat, prudenfia, liberalitate,

eloquentia peritiaque apud

legationes

reges apud quos

maximas

obicrat,

apprime

cliarus,

opibus ac divifiis adeo affhiens uf Maftliiae bcneficentia centnm aureorum millia pra-fer villas
et oppida possiderel,

rebus ultro renuntiemus, ne, dum mortaliuin amore rapimur, mortem quoque perpetuam nobis comparomus. Sat lusum et insanitum est, sat in ridiculoso errore versafum, sat corpori denique sit indulfum, nunc animae, nunc immortalitatis babenda ratio, ne animan-

nuntium mortalibus rebus

remittere meditatus a Komano Pontifice abdicandi se episcopatu potestatem petiit, ut tcsfatur Innocentius in litteris - ad dictum Ortanum
)Lib.Bull.37.p.237. 'Inno:.
VIII lit.com, an. 1488.1. iil.p.46j.

tium more vivere videamur. Postquam in hoc assiduo bcllo mortalium nemo ferc luto vivere potest, nisi ad munitissimas arces efTugiat, ediliora loca petamus, et ex liumili genere nati vilam quacramus illustriorem nec ab re qui:

'

Ead. Ep.

Bonfin. dec. 14.

1.

x.

INNOCEXTII
dein nobis factum
luiic
erit,
si

TIII

AXXUS

4.

CHRISTI 1488.
propc caligine mersi eariim
eiiuitestiue
S.

147
partiiiiu

Christiim

optimum
i|uauto

gentilitatis

maxiinum Servatoreiu nostriim

iinitali,

Christiani videreiitur,

Jacobi e

vauo sfficulo clariores vixinuis, laiito ilelitescemus obscurius, uti cumulatas vance liic nostnr ^^loriffi poenas exolvamus, et discat exemplo quisque nostro non in rebus momentaneis et fluxis, sed stabilibus et acternis

spem

solidam esse collocandam. Ex Inmiilibus exorti parentibus in pristinam luimililalnii (|uotl reliquum est vitee redigamus, necum hac setate
plus sa|)ere debeamus, in obstiiiala

Spatha privilegiis nefarie abuterentur, sperncrentepiscoporum auctoritatem, et clericis suis liccntia? habenas effiiiidereiit. 8. Ordiniim Equestriiint sunanus mar/istratus translatus adreges. Inflicta estequestribus Ordinibus, (|uorum spleiidor iu nispaniis admodum obsoleverat, cuin o|iiiiii amplitiidiiie ab-

uterentur, vebeuieutior plaga,

supremo eorum
vectigalibus a
re ha;c refert

miseria et coecitate persistendo gravius desipere videamur. Proinde nos a quotidianis naufragiis et
vila*

magistratu

cuin
'

amplissimis

Pontitlce in reges translato,

:

qua de

tandem asscramus. Servatoris imitemur, et crucem subeamus, ut duin fragilem hanc vitam contempserimus, perpetuam nobis comparemus si (juot
fortuna:' potestate

nostri luiiuilitatem

k Garsia Padillia Calatravae Joannes Mariana magistro , et infra, " extincto, multisque una ambieiitibus Ferdinandus rex coiicedente Innocentio Pontifice, eum honorem, parcsque opes uteudas, fruendas, administrandas stabili
, ,

labores inservitio mortaliuin [jriiicipum tolera-

possessione suscepit

(luod

exemplum ad

alios

vimus,

tot iu

divino officio pertulissemus,

:

jam

vere beati possemus existimari

(|uare vanilati

militum Ordiues manavit, effecitque ut aucta regum potentia eorum militum auctoritas evanesceret,

omni cedamus, et salubre Dei qiueraiuus obsequium . Ita episcopali aulicoque luuuere poJoannes Olmucium se contulit iii S. FranciscisodaIitium,tempIuininSanctorumOmnium
sito

cum

prajinia virtuti dari solita emeritai

affectis plu-

militi; viris,

rebus conversis, aula;

rimum
nisi

cedant. Attumultus in comitiisvigebant,

tenuilas erat supplenda recte,

regiique aerarii

honorem condidit magniUceque ditavit tuin sacras vestes auro gemmisque onustas non Waradiensi modo et Budensi, verum aliis Ecclesiis largitus est. Tantum vero Hungaris ac Boliemis
:

omnia mala exempla ex bonis iiiitiis derivarent verum Iiac reipublicai vulnera sanare
;

quis possit ? in tanta assentatorum frequentia pra?termittere satius arbitror, tametsi quis
ffiquo

sui

desiderium insigui hac

abdicatione

reli-

animo

feret

opes

majorum

pietate

con-

quisse addit BonQnius, ut pienlissimo quisque

parente ac patrono offlciosissimo se orbatum

reputaret.
7.

cessas ad profligandos Christiani nomiuis honullo certe exiguo reipublica; stes, effundi

gilat.

Aberat ab hoc prseclaro religionis parochus Ecclesiee S. Albini Gallus Joannes e Ferieres nomine, qui concessam ab Innocentio ducenda? uxoris potestatem siLi sa-

Innocentius disciplime Ecclesiasticse invi-

exemplo

cerdotalibus sacris iuitiato publice in Ecclesiis promulgandam curavit, eaque calumnia Sedis
Apostolicre majestatem

non

levi

infamia;

ma-

abarchiepiscopo Rothomagensi comprimi jussit Innocentius ', vetuitque

cula aspersit.
talia

Quem

marisque parari potuit? Excusant plures hoc factum, nempe pressum Ferdinandum ingenti rerum mole sumptibus bellicis in defuisse, assiduisque lenda Maurica impietale exhaustum. Instauratum vero hoc anno ab eo belluin in Bohardillem regem, ac Veram, Murgim, Veles album rubrumque, tum alia oppida Christiano adjunxisse imperio, necnon Almeria; et Basta; agros vastasse, refert Mariana. Quae victoritB coram
fructu
iis terra;
-

quantum

Innocentio in celeberrimis coetibus ab oratore

Ecclesiastico
'

cum

Ecclesiai

universa; oflensione divul-

celebrata' fueriiiit. .Vd lios susten-

Censoribusetiam fldei inCatalonia qui pro salute animarum excubabant, mandata dedit % uf in hffireticum, qui Quadragesimali tempore carnibus vesci de|irehensus erat, ne(iue inter divina mysteria, dum ostendebatur populo Eucharistia, caputmoreCathoIicorumaperuerat,
gari.

tandos exercitus abradebant a subditisdecumas amplissimaque vectigalia Granatenses reges, quorum jura Ferdinandiis rex Castelbe sibi ascivit,

ut in

Mauros stipendia

militi

pcrsolverel,

quse Pontificia auctoritate ab Innocentio confirniata

'

fuerunt.

legum

severitatein

adhiberent

et

Lusitauiie

9.

Turcarum terra inarique conatus

tutelee

infausti

archiepiscopos et episcopos erudiendo doctrina Christiana populo, et sacramcntis imbuendo, tum exercendtT iu sacerdotum mores censunc,
lustrandisque dioeceseon Ecclesiis in iis locis, quse Ordinum equestrium ditioni essent obnoxia, oi^eram strenuam uavare jussit ', cum iii
iis

Zizimus Pontificix

commissus

indidgen-

Distinebat ' FerdinanBajazelhes Turcarum imdum gravis cura ne perator formidandum bellicum apparatura
tix fidelibus propositx.

divinus adeo cultus obsolescerel,

ut veleris

sultanum .Egyptium instruere ferebatur, in Siciliam verteret, classemque propterea ornari omnibus uecessariis jussit. Xec vane

quem

iu

Marian.

1.

xxv.

c.
1.

13. Sur.

I.

xx.

Lib.

111. Ul.

comni. an.

US8.

p. 167.

Ib. p. 3i.

Ib.

c.
'

65

el 66. Marian.

xxv.

c.
'

p. 25.

Lib. Lxxi. BuU. p. 250.

65.

c.

81.
'

Sur.

1.

xx. Annal.

Ext. lypis cusa oratio.

Sur. c.79. el .Marian. c. 13.

f48
conooiilw? inotiis
;

IXNOCEXTII VIII ANXUS

pars

4.

CHRISTI 1488.

onim Tnioica}
facta

classis in

Molilcm
stiano. no

insnlam

cxsccnsionc
divina bonitas

bcgit, favitijno

iuadas nomini Cliri-

bns ost proseculus, ac cidom Rliodio priiicipi

Ponlifioom
se

mox

sultanus .-Egyptius signilioavit, let;atuiii ad

Romanum rogemque
iit

Neapolitanum

Harbarus oam insulam

ox

in

suam

redi-

missurum,
;

(k^cidcntalcs principes ad Zizi-

gcret

potostatom,

qna

Sioiliai
:

Italia'(|nc

miiin, Turcico restituoiiduin imperio

lot

pcrmovc-

qnaro cum scrvitutis fra-nnm injcoturus crat Turc;r, ad illius portum, admodum discossissont navalil)us aocoininodiim, arcc vaiida conimu-

niondum opcra
appotcnte Vcre,
Ciliciam

collocata est. Porro hujus anni

centuni

millia

Turcarnm
'.

in

proirressa,

imposita mari apparatis-

Pontiflcem die nono Septembris fccit certiorem. Antea vero docima .lunii dio niissus a Mattliia PannonifE rogo, (lui cum Fridorico imperatore inducias pepigerat, orator amplissimis fretus mandatis, qiiil)us Rhodiorum o^iuitum magistcr cum eo
dc quibus
noii socus,

Aubussonius

sima classe, rcferunt scriptorcs

niilitnm dolectus

Nec minores
sultanus

quain

cum

rege ipso pacisci potcrat,

iiabnerat Caitbeus
portis

expetiit

Memphiticns.
ginta cqnituin

atiinc ox Cilicia^
inillia

quinqua-

oum

ut Zizimus Matthiae ipsi traderetur, cxorcilum in expoditionom advcrsus Baja',

oocurrenleuKiue sibi Turcarum eqnilatum, (jni ad quinquaginta millia ctiain ascendoliat, intcr Amanum inontem ot sinum Issicum eodem looo, quo olim
clludit,

zolliem educcre, atquo in Europa adoriri pararet, dum illum in .\sia .Jigyptius atterebat,

spomqne liaiid dubiam victorice allulsissc, cuni ]duros Turoarum procoros Zizimi |)artiuni studiosi varias coitioncs cum Hungaris fecissent. .Vdducta re in consilium equeslre, censebant

Alexander magnus cuin Dario conflixerat, cruentam pntrnam mcdio Angusto conseruit, qua; totum diom pcrtinacissimis animis tenuit, adeo ut triginta vel eo amplius Turcarum equitum millia cresa fucrint, reliqua fuga dissipata; mamaluchorum autcm ad oclo millia desiderata, interquos illc, pencs quemmilitare impe-

noniiulli

permitlendum Zizimum

.Malthiffi rcgi,
;

qui Turcas sine mora bello pefore posset at cum Pontifex summa vi anniteretur, ut sibi traderetur,

visum

est

morem

ipsi

gerendum, cum

rium

erat, occubuit. Farta de eo exercitu victoria iEgyptius in reliquos signa converlit, qui timore

sperarent Rhodi Pontificia auotoribellum majori tate decretum in Bajazetliem impetu api)aratuque gestum iri. Ifa inscins fupra>serlim

perterriti sese fuga;

mandarunt.
cessit
parti

turorum eventuum Rhodiorum equitum princlassis

Nec minus
fecerat,

infcliciter

Turcica;, qua? ad Syria;

cum

proccllis

oram evastandam vela enim ventisque luofata

scopulis allisa fluctibusque mersa est. Ita formidabilis ilie Bajazethis apparaius periit. De
tantis autem casibus per exploratores edoctus

ceps Zizimum Pontiflciae potestati permisit assenticnteque Gallorumrege, proximo anno in Italiam duci jussit il). 10. Intcrea Innocenlius ', ufChristi fldeles
,

Petrus Aubussonius Rhodiorum equitum magister, exaratisquartaSeptembrisdielitteris,signiflcavit Pontiflci, ut Zizimi causa bellum inter

ad sacrum in fldei hostes bellum suscipiendum accenderet, proposltis publicis edictis Turcarum grassationes assiduas exposuit, ut juncti Tartaris Poloniam continuis excursionibus infcsfarent, ut

Bajazethem
sique
adjectis

ct

Caitbeum accensum

esset,

mis-

instructa

classe

Casimirus rex querebatur, necnon maxima Siciliam Melitam

, , ,

Rhodum

ab ambobus oratores fuissent, amplissimis pollicitationibus, ut in

Piccnum, aliaque

Italiae

loca diriperent, plu-

res(|ue fldeles in servitutem abduccrent. Indixit

suas partes
inclinare

eum

pellicerent, in

neutram tamen
discordiae inter

prae se tulisse,

quo

Barbaros augercntur. Paucis interjcctis diebus,

Aomales bassa classe Turcica Rhodium inare sulcans Aubussonium variis offlciorum generi

propterea rcligiosam militiam Pontifex, atque ad alliciendos .Vnglos Hibernosque, ut in communem salutem subsidiariam pecuniam conferroiit, proposita a se indulgentiarum i)rsemia, ac dafain deligendi sacerdotis ad noxas sacra exomologesi expiandas facultatem iis, qui quatuor
Bos. sup.

Sup. siip.

c.

79. Bosius p. 2.
1.

I.

xiT. Bizar. hist. rer. Pers.

1.

x.
<

6abell. Eonead. 10.

vui

el alii.

lib.

Lib. Bull.

XL

p.

308.

diplomatici .Melitensis docuraenla quiedam vulgala sunt qua; res. bic ab anualista confuse et indi(1) In secundo volumine rodici Rbodios equiles fideni snam geste tradilas, melius ordinant et illuslrant. Ex lilleris in Additione ejus volurainis num. 42. vuliiatis conslat (luilius ila iam inde ab exordio hujiis anni obligasse Ponlifici,ut Zizimi sub cjus lulela in arre quadain ditionis PontificiiC servaietur. composilis, Carolus Galliaruin rex apiid equiles Kliodios inslilit, quo Zizirai Hiingaria! rcgi petcnti Iraderetur ; negavit equilum illorum

maoister juris esse sui principem cuncedere, qiiein Ponlificis nomiiie leneb;it. DaLT siinl ejus littera- xxvii Februarii anui mculxxxvii, Huiigariic rex iilleias desliniivil ad Hliodios, quas veleri, ul arbitror, stvlo, novo vero mcdlxxxviii. Ejusdem anni .Marlio meiise Mallbias Paulns Hliodum peiveuit; at ma^istro Paulo de Reotbaz ablegato suo deferendas commisit, dcdi sibi Zizimum postulans. Junio meose remissus fuit a magislro equitnm ad Mallbiam, cuin rcsponso per litleras diei xxv Junii, ferente Zizimnra Poiililici obligatnin aliis
stat^im

oppignerandum non esse. Secundum

ba'C.

die

xv

.^ugusti, accidil

piigna

inler

Sultanura

l^airarum ct

Bajazelbuin,

prospeia

illi,

huic

fautores rogabant. qua de le cenior aversa. Secuta post ba;c legalio utriusquc, Sultani nempe et Bajazelbi ad Rbodios, quos pro sc ainbo quinque, nenipe ix Septeinbiis, Panfactus estPontifex per litteras magistri Rbodiorum die iv Seplembris. .\liis deinuni litteris postdies cerliorem fecit de legatione ad Pontificem et ad regein Ferdlnanduni a Sullano Carrarum destinal.i, ac transmissa iii causa Zizimi
liticem

Seldani. Hactenus historia belli Turcici hujus anni, cx qua erroris arguilur anualista, qui deliberatum Hungaro posceDli traderctiu.

fcrt

intcr

equites

utruui Zizimi

.Ma.nsi.

INNOCENTII Vni ANNUS

aureos, tresve, vcl diios,
aiit

A.

CHRISTI 1/|88.

149
aliffi-

unum,

vel levio-

[latriarchales, metropolitanse, cathedrales,

(|ue insignesEcclesi;v [)a'He

rem dam,pro
.

stipem, a (lua^sforibus Aposfolicis desi|,niau-

l)ellico iu Turcas sumptu ero^rui-eiil, promulgavit. Per ApostuUcion nwitiion in Titrcas coni I Data pr;tcitat Pontifex Germanix principes. terea est provincia Angelo Horfano episcopo, et

internuntio .Viiostolico, ut Hohemos, Hungaios,

l'olonos Germanosque ad sacrum gerendum belium concitaret, ut e.x
in
lioc

Turcas
Diplo-

mate patebit

' :

innnmerse,ac utrius(]ue sexus regularium [lersonarum monasteria, ccenobia, et |iia loca profanata ac deformi ruiiKP subjecta illorum ornjimenta, cruces et calices aliaque divinis (i('[i(ifata minisferiis conflata et destrucfa, et. ([uod lamenlabilius cst, sancforum veneraiube reli([iii;e conculcafse, el innumeri sexus utrius(|ue tideles ad damnatam Mahometicam secfam sub diira servilute reci[liendam fuisse com[iulsos, et nisi jier Catholicos |irinei|)es tant;c
celeriter occurratur,

Venerabili

fratri

Angelo episcopo Hortano,

femerilati fanto([ue furori

ad nonnulla Germanise, Hungari;i?, Poloniae et Bohemiffi ac alias illis adjacentes [larles alque regna nosfro et Sedis Aposfolicffi cum [ilena potestate legali de latere nunfio et oratori, sahitem,

majora semper detrimenta

videntur verisimililer |iro|iediem fulura, cum ad bujusmodi necessitates cxplicaiuluni, regesprincipes, polestates, communifates et dominia hortandum, re(|uirendum et monendum, utsemofis (|uibusvis dissidiis liuicsancto

que,

etc.

Cum

sicut,

[iro

dolorl oculi cunctorum

possunt luce clarius infueri, immanissimus Turcorum princeps, qui adversus Dominicam crucem, in qua salvafi et redempti sumus, Sathanffi vexillum reprobo ausu
Christi fidelium
et

operi vacenl, ac se ad
fidffi

reprimendum
elatos

ipsius per-

conatus accingant, personaliter [irogredi non valeamus, le

gentis

Turchorum

vasta temeritate

erexerit,

effundendi Chri-

quem quem

experientia in magnis experti sumus, et

probitate, fldelitate, scientia,

necnon graplurimis

nimio astuans, quam[ilurima et innumerabilium fidelium millia cruentissima strage afflixerif, et maximam efiam partem in prajdam et miserabilem tur[)emque servitutem redegerit, nefandoque suo sulijugarit imperio, ac omnem sexum, nulla usus bustiani sanguinis ardore

vitate et consilii

maturitate, aliisque

virltifum donis invenimus insignitum, pro laude omnipotentis Dei et Sedis Aposfolicff, ac nostro

manitate, qui
in

omni

fera crudelior est, saevissime

honore, necnon commuiiis Chrisliani po[iuli saliite, ad hujusmodi [ira^sentes necessitales, et quas et majores in foribus pro|ie futuras, nisi protinus obvielur, cernimus, ad praefatas illa-

oppresserit, ac suos ferales ausus continuans

dictarum partium regnis etdominiis, necnon proximis et tinitimis locis atrocissimas incursiones peregerit, ex (|uibus et multis aliis victoChristianis in
in

rumque reges, duces, et [irincipes, ac ndhaereneorumque regna et dominia tanquam (lacis xmgelum et concordiae cum plena potestafc
tes,

legati de latere niintium et

riis,
tis,

domibus
et

torpentibus, obtenarrogantiae

mus,
tate,

tanta

superbi;e

tlamma
si [losset,
,

elatus est, ut terra

marique reliquas fldelium

nat,

oratorem fransmifliamplissima auctoriut regum ac principum dissidia compoimperetve inter eos inducias, ac fcpdere in
etc.
>>.

Instruit illum

regiones invadere, debellare, sibique,

communem
apud
S.

quod

reliquum Christiani nominis existit nefando suo subjugare anlicletimperio, in maximam diviuffi m;ijestatis olTensam, nostramque et Catholicorum regum et principum, aliorumque fidelium ignominiam, dedecus et jacfuram, et quod molestissimum nobis est, nec aliter quam cum animi dolore referre possumus, tam
occasione dominiorum et terrarum, qua; reges, duces et principes in illis partibus existentes mutuo armis alter ab altero occupasse dicuntur, quarum occasionc, ni celeriter occurratur, gravissima bellorum incendia exoriri formidantur,

liostem conjungat. Dat. Rom;e Petrum anno Incarnationis Dominica;

.

MCDLXxxviii, kal. Sept., Pontific. nostri an. iv

1-2.

De rswncassani morte

et liberis,

necnon

cle

rit/n re/atio.

qiiibnsdam Pe?-sariim itsibus oratoris VenetoConcifare adversus Turcas anni-

tebaturUsumcassaniim Persidisregem Josephus Barbarus Veneforum orator, qui in Persica

'

ille, cum adversus Ofboniaiuim iturum se promulgasset, ac triginta millia equitum sub signis coegisset, non in Turcas, sed in Ceorgianos Chrisli cultores im[ietus convertit,

aula agebat: at

provinciauKiue late ferro flammaque

vincia,
tio

|)erva'>-a-

nec

facile spes instaurandi exercitus illis in

tus, retenta Zitili urbe, ac reliqua restituta proaiiri pensione cum Pancraregibus Cliristianis [)acem redintegravit. Deturbatus vero conficienda' ab 1'sumcassano in Turcas expeditionis spe Venetus

oris

pro

reprimendis

i[)Sorum

nefandorum
ni^i
[irius

imperataque

Turchorum
discordige ac

copiis polliceri

potest,

Gurguraque

guerrarum turbines
et

inter

eosdem

reges,
sedatffi,

duces

principes vigentes pacatai et

[)acis et quielis

ipsique ad

dulcedinem

reducti fuerint,

nos qui etiam revolvimus aninon sine am[)liori cordis moerore, quot mo,
1

orator redire in Italiam decrevit in(|ue ipso itineris procinctu Usumcassani obifus, crude;

lissimaque inter

fllios dissidia

configere.

Lib. Bnll. XXXVII. p. i32.

Barbar. in lliner.

150
13.

IXXOCENTII
Necessuni, inquit,
fuit

VIII

AXNUS

4.

CHRISTI 1488.

Taurin revcrti,

id

quod anno mciuxxxvui

venissem, Assainl)t'juui

Ko cum perliabenlem maU' a\i;roaccidit.

:

tantemquc lethalitcr reperi is nocte E|iipliania> festum scquente obiit. Oiiatuorcum postse reliquisset. unum e secunda, tres vero e prima conjujre filios, ea ipsa adhuc nocte tres uterini fratrcs (]uartiiiii iion ulcrimim stranjrulari curarunt juvcnem viginti et duos amios nalum
,

atque

ita

interse tres ipsi in partes hffireditatcm

paleriiani diviseruiit. Dein fraler

medius occidi
prius in posintrusisset
,

pastum eo advolant, et cum exillisaliquani compellat, continuo adest, sanctus cnim est. Et siibjunxi fltra |>ropius accedamus, ut videre mclius possinius. .Vccessimus autem propius ad uniusfere jactum lapidis, et vidimus patellas aliquot ciboruni apud eumdem positas, aves aulciii supra viiltum cjus ad capicndam escam volaliaiit, ille vero nianu arcebat aliquas, interdum aliquibus cibi ali(|uid porrigebal. Atque de his rebus omiiibus plurima iiiilii niiraculosa juxta infellccluiu suuin fiiigebaiit, quse
ali(|ua
:

majorem quoque
sessionem sese

jussil, i|)sc

cum

profecto
judicii

omnia

illi,

(]ui paruiii
sit,

tanlum sanioris

bonorum

ipsius

intellectusve

nonnisi sfulta nugatode

rilibus,

quam
iiet .
1

eamdciii ad pra'sciis usque tempus

1.

rcli-

riaque esse videaiilur

t().

Additis noniiullis
nialis

(juibus

pluribus de exantlatis in reditu laboribus, lurc de .Maliomelanorum in conseclanda uinbralica sanctimonia deliramenlis
Iiiterjectis

niortuorum prosequunlur
postoris, (]ui

inferias, insignis

im-

arfibiis

saiutifatis

nomen

Facturus operae pretium videor, si cnumeratis jam omnibus ad iter pertinentibus rebus, quffdam eliam de supcrstilionibus quarumdam gentium, tum de religionis siinulationc, tiim de niala, cui juncti pcrpetuo in locis illis sunt, Cliristianorum socielate comniemoalTert
'
:

comparavcraf, quiquc diviiia vi siiie ullo cilio se sustentari fingebat, ridiculam liaiic enarrat Iiisforiam Mahiinicfaiiiis (juidam sanctus crat, qui nudus bestiarum iiistar incedebat assiduo, ife rebus apud illos ad religionem pertinentibus
:

pra^dicans

concionaiisijue, et hic
iii

cum magna

rem. Igilur cuiii in itinere Sammachum versus essem, ad hospifale quoddam diverti, in quo sepultura sub camera quadam lapidea erat, et hanc penes vir quidam barba et capillis longis nudus, exceplo quod parum cum pelle quadam ante et post tergum coopertus erat, in terra scdebat. Salutavi euin, quidque boni faceret rogavi respondit niihi se patrem suum custodire. Tum ego Quis, inquio, pater est tuus ? At ille Pater, ait, meus est qui proximo vult bene suo, qualis olini revera fuit is, qui hoc conditus monimento est atque ulterius dixit Ego per triginta aiinos integros socium habui illum conjunctissimuni, volo autein ut vivum olim assiduo, sic defunctuni eliam sequi, adeo ut, cum vita quoque defungar, in lioc ipsoloco sepeliar; satis profecto munduin luinc inluitus sum, jam niecuin ipse ad niortem sic usque perseverare
: : : ; :

ubique que ad eumdem creberrimi vulgi fierent, nondum tamen ea, in qua a po()ulo habebatur, exiin inuro scmetipsum sfimafione confcntus conclusurum, et quadraginfa dies ibi absijue
sanctitatis
,

opiiiione csset, concursus-

cibo et potu
dixit.

sanum iiitegrumque mansurum,

id tain

audax cuni aggrcdeiisdemque cameram rotundam exfrui, et eidem se includi jussit cumque post quadraginla dierum exilum sanus

Ergo facinus

retur, lateres adferri cocfos cx

integerque ex eadeiu egrederetur, oinnes qui aderant mortales sumniam ob id in admirationem stuporemque adducti erant. Verum unus ex
illis

caufior

quam

reliqui, eo ijiso in loco carnis

et

aliquantulum subolfecerat,
reret,

cum

ulterius quEe-

fraudem una cum cibo detexit. Ha;c res cuin ad doniini usque aures perfigisset, Cadilascharo euindem tradidit, custodifus etiam fuit
discipulorum
et illius

quidain, qui sine quaestione

constitui.

Aliud quoddamTauris in die memoralionum mortis vidi. In cocmiterio quodam sede13.

bat unus apud

monumentum quoddam,

cujus

volucres complures ori insidebant, atque inter has praecipue corvi cornicesque erant, et cum

murum se ab una ad usque |)arfem clausissc, ac proinde imper eumdemque nocturno misisse canalem victualiumque alia infutempore jusculum disse, atque sic revelato cognifoque dolo, ambo illi duo mori jussi sunt .
tormentis confessusest,
alterain
, ,

cadaver esse
ex his, qui

mortuum putarem,
ibi

mecum

rogavi unuin aderant, quid lioc esset,

Cypnim in Venctoriim ditionem cedit. Hoc anno Cyprum Veneto adjunctam imperio
17.
'

respondebat hominem sanctum vivum esse, cui in universa hac provincia similis reperiri non Vides, inquiunt, hasce aves, die possit. Et ultra
:

referunf, concedente Venetias Cafharina Cornelia

regina, (]uam a Veneta republica in filiam cooptatam diximus (1). Hanc vero Cypriarum re-

'

Jos. tiarb. Itiner. in Pers.

Sabell.

Ennead. 10.

1.

v. Petr. Just. Rosius p. i.

I.

.xiv.

(1) Translalio ista regni Cvprii ad Venelos ad exordium sequenlis auni proniovenda est. Scribit enini Naugerius, qui tunc rerum Venetarum historiam mandabal lilteris, die .xxvi Februarii qus tuoc in feriam v dierum baccbanalium inciderat, labarum militare Vcnolum rilu solemni consecratum summo Cypriacarum copiarum imperatori |ialam traditum fuisse ; quo iudicio in Venetoruni dominium et

tutelam Iransisse regnum censebalur. Hae vero omnes temporis nota; MCDLXXXviii rem compouunt, stylum veterem secutos constat.

annum ucdlxxxix exprimunt

quare auctores

illos

qui

cum anno

M.v.nsi.

INNOCENTII Vril

ANNUS
quem

4.

CHRISTI 1488.

151

rum conversionem
orbe
ille

peperit celebratissimus toto

Bajazethis bcllicus apparatus,

Oricnti Occidenli(]uo tcrrorem intulissc mcnio-

cum cnini firmina iinbcllis in tanto discrimine Cyprium sceptrum, quo par erat, robore non defensura credcretur contra potentissimum hostcm, si in eam insulam arma vcrravimus
:

stiani salutem etquictem concernentia supremis desideramus affectihus, cum per nos ipsos ad prwmissa peragenda progredi non valeamus, Salvatoris exemplo per alium lioc implendum

fore censentes, te pro laude omnipotentis Dei et

Sedis Aposfolica; ac nosfro honore, necnon terrarum et locorum dicti Ordinis ab ipsis schismaticis defensione, ac conimuni Christiani po-

teret, Veneti Gcorgium Cornelium cjusdem fratrem submisere, qui ipsi suggereret, ut ex imminenti periculo in tutum locum sese reciperet, Venetffique reipublica^ regnum, cujus admini-

hujusmodi necessifates declarandas ad prffifatum regem, pra>Iatos, principes, ac regna, dominia, necnon Prussiam, Livoniam,
puli salufe ad

strationcm post ,lacol)i Lusiniani regis mortem etiam tum gesserat, tuendum permitteret. Assensit illa fraternis consiliis, ac sine uUo insu-

lanorum motu Cypro

Icndi in

excessit

Franciscus vero

Privolus valida classe ad Turcas, quibus appel-

Cyprum potestas negata fuerat, si vi quid molirentur, propulsandos invectus, regni Cyprii habenas regendas accepit. Ut veromagnificentissime buccntauro pannis ostro auroque inlcrtcxtis insfrato Cypria rcgina cxccpta, adductaque Venetias fuerit, describit Sabellicus ', addit(jiic ejus frafrem publica equesfri donatum dignitatc, luijusque filium adolescentem postea ab Alexandro VI cardinalitia purpura ornatum. Prwfcrca tradif idem aucfor eodem anno Dorotlieam reginam Dania? sepulclirum Dominicum
lustraturam Venetias accessisse, magnisque affectam honoribus cujus meininitBurchardus ', aitquc Homam xxv Aprilis ingressam ob Orientalia bella ab Innocentio voti religione solutam. 18. Septentrionaliiim Ecclesianim curam (jCrit Innocentius. Cum porro inter Joanncm Dani.T regcm ac principes graviora essent nala
:

Lifuaniam, Suetiam, Norvegiam, civitafes, oppidaque stagnalia, etlocacircumvicina hujusmodi nostrum et dicfa; Sedis nuntium et oratorem cum plena potestate legati de latere destinamus. Tu igitur onus hoc pro Dei honore, et nostra ac Sedis priPdictfc reverentia prompta devotione
suscipiens, juxta exquisitain tibi a

Domino

da-

tam prudentiam, rebus

discrimine positis providere, et opporfune consulere, ac facere et exequi non difFeras qua necessaria fore ef expedire cognoveris. Nos autem ut fructus, quos inde futuros expectamus, quantocius eveniant,
in
tibi

omnes

et

singuias ditferentias tam inter re-

ges et principes pra?fatos ac adha;renfes Iiinc inde, quam quosvis alios, quacumque Ecclesiastica vel

mundana
forte

dignifafe pra-fulgeant, subor-

tas, et quffi

suboriri poterunt audiendi,

;

illasque sedandi ct quietandi

necnon quosvis

pacis fractafus, etconfoederationes inter

eosdem regem et principes ac adhrerentes ineundi, et, si opportunum tibi visum fuerit, treuguas ad tempus vel tempora, de quo vel quibus inter se concordaverint indicendi, ac hujusmodi pa,

dissidia,Pontifex

Simonem episcopum
fratri

Bevalien'

sem ad
<<

ea sedanda auctorifafc instruxil

Venerabili

Simoni, episcopo Rova-

ad ullam tua accurata sollicitudine induci poferunt, vel Ireuguas ipsas, etiam cum censurariim aggravatione observari facicndi, et

ccm,

si

liensi, etc.

mandandi,

et

tam eosdem quam omnes

et sin-

fidei

nobis et Romana; Ecclcsife tam pro Catholic, quam Ordinis B. Mariic Theuto-

Cum

nicorum Jcrosolymitan. terrarumque, ac locorum, in quiluis Ordo ipse viget, a Rufhenis ct

aliis scliismalicis terris et locis pra^dictis finifi-

mis defensione et manutenfione nonnulla ardua incumbant ncgotia, cum consilio, pra^sidio et
favore cliarissimi in Cliristo
Dacise regis illusfris,
filii

gulos Catholicos principes et populos, ut adversus eosdem Ruthenos et schismaticos pro defensione tidei, pro salufe patria?, ac propria et aliorum Chrisfianorum tuitione se ardenter opponant, eorumque conatus reprobos reprimere studeant, exercendique omnia alia et singula

nostri Joannis
fideliuin re-

quomodolibet opporfuna faciendi, statuendi et ordinandi plenam et libecirca necessaria

aliorumque

ram harum
et

gnorum
et

et

dominiorum suorum

ac prKlatorum

seric facultatem, licenfiam pariter potestatem concedimus et elargimur, etc. Dat.

S.

priiicipum per rcgna ct dominia

pradicta

Romse apud
nostri
tius

Petrum anno Incarnafionis DoJuiiii,

Prussiam, Livojiiam, Lituaniam, Suctiam, Nor-

minicse mcdlxxxviii, XII kal.

Pontificatus

vegiam, civitates, oppidaque stagnalia et loca circumvicina consisfentia peragenda, expediatque omnia cum eisdem rege, pra^Iatis, et principibus, quorum opera in iisplurimum necessaria fore noscuntur, pertractare nos qui ante omnia Dei honorem, fidei Catholica; defensionem et
;

anno iv . Mandata etiam dedit Innoceneidem episcopo Revaliensi ', ut Casimirum

Poloniffi

regem

et cruciferos

Prussiae

equites

se conciliaret, ac foedere

ad .Moscovitarum propulsandos impetus conjungeret.

19. Varii in ditione Ecclesiastica tumiiltus.
'

exaltationem, ac

communem

totius populi Chri-

Injecti sunt

hoc anno ditioni Ecclesiasticae va-

Sabcll.

ib.

Biirchar. Ms. arch.

Vat. in

Diarils p. 825.

'

To. IV. sign. rec. num. 1904. p. 93.

sign.

To. IV. sign. rec. num. 1904. p. 91. num. 111. elSabell. Ennead. 10. l.

'

Infiss.

Ms. arch. Vat.

viii.

5-2

IXXOCENTir VIII AXXUS

ac

h.

CIIRISTI

14.88.

rii

tuiiuillus,

septima quidLMii Aprilis dio

Forilivii

Hicronymus Hiarius comes,

priuceiis,

iiilerdum Apostolici muniminis robur adjiciiiius, iit eo firmius illibata pcrsisfant et observeiiliir. i|iio iiiagis

de (|uo siv|)ius aiite meniiiiiimis, cum iiii(irobe imperaret, domestica coiijiiralionc opprcssus
cst,

noslro

|ira'siilio

communila
cmanarunt

fueiiiit. Diidiini

si()iiideni

a felicis recordatio-

cujuscxcussoju^o l""orumliviiim

seiii liher-

nis Pio papa

littcra"
((

II

piv-cdecessore iioslro
:

tatem assercre, redire^iue nd 1'oiililiciiim dominalum, implorala Innocenlii opc, studiiit scd
:

sequenlis tcnoris

Pius (!piscopus, scrvus servorum Dei, ad

rci mcmoriam, Bomaniim decel Ponlificem

Lalliarina c;rsi conjiix, (laleatii Vicecomilislilia,

periictuam

ii

cum arcem,
ram
acri

si

cam

adire permiUercUur, dedilu-

providere, ut

pollicita csset,

ipsam
ut

injrrcssa urjjcm

adeo
liilla

qiii

clericalcm decorem suis

flagitiis

delur-

bello

vexavit.

Mcdiolanensiliiis

pare non meluunt, clericali privilegio

fruantur, nc qiiod
est,

auxiliis et lilieros et

principatum recuperarit,

minimc infavorem bonoruminduclum

in excessibus

dequc
:

Pontificiis ducibiis, qui Foroliviensibus

improbis delinquendi licentiam subminiipsisque in |)rolectioncni

opcm latiiri prociirreranl, supplicium sumpscrit quam injuriam dissimulafam ab Innocenlio rcfcrt Stephanus Infissura ', ne bello se cum
Mediolanensi duce implicaret. Pari calamilate scquc ac Hicronymus involiitns est Galeottus Malatesta Favcntiae regulus; in cubiculo enim

strel,

tribuatur. Sane pro parlc charissimi in Christo

filii

nostri Joannis Aragonum regis illustris nuper coram nobis propositum fuit, quod licct ipse zelo justitiie fervcns

improbos
siiis

et pernicio-

sos homines, qui sine publica ct privata jactura

tolerari
ct

secunda Junii die obtriincalus est, moxque \idua' fili;E auxiliiim dalurus provolavit Joannes Bcntivolus, Bononiensium ferme princeps, magniimque discrimen adiisset, ne a Favenlinis opprimeretur, iiisi Laurentii Medicci ope liberalus fuisset.

non possunt, de

regnis eliminare,

eorum cxcessus
in

punirc, ac super oinnia justi-

eisdem regnis vigere summo anhelet tamen qiiia nonnuli clcrici, a quibus Dei timor et mundaiuis lionor abscessit, de Ecliam
desiderio,
clcsiasticaj disciplinae clemcntia

nimium

confi-

Porro Bononiam sibi subjecit Benlivolus, qui parlium adversarum studiosos partim ferro, parlim exilio mulclavil '. In Beatino ajjro Ponlificii fincs a Ferdinando rege Neapolitano leinere violati ' limcs etiam Cainpani tentatus a duce Calabria", Braeliii Perusio politi fiiere ejeclis a-mulis cumque Innocentius cardina:20.
: :

dentos varia enormia crimina quotidie perpetrant, qui licet clcricali sint characlere insigniti, tamen revcra actibuset opcribus laicalem vitam

ducunt,

et in suis delictis

deprehensi, sc privi-

legio clericali defendere et justiliam saecularem

lem Senensem legatum delatere decrevisset,

ea tantum lege ipsiim ailmisere, ut exules in .patriam non reducerentur. Becrudescentibus

eludcrc conantur, unde improborum scclera remanent impunita, clcricorum stalus dccoloralur, ac ipsiusregisjuslum dcsiderium ipsaquc
justitia

parte dicti
illis

etiam veteribus odiis inter Guelphos et Gibellinos, edita? strafjes, Tuderlum, Fulginium, et plura Piceni loca a Ponlificio iniperio deticere visa sunt. Accusant nonnulli Innocentium mollioris animi, qui proceres in iirbibus nimium superbe sese efTcrre, et quemque in patriam suam tyrannidem aflectare permiserit. Ut vero deprcssus sit eorum fastus ab Innocenlii ipsius
successoribus, dicetur inferius. 21. Instauratur Pii II Constitutio in violatores EcclesiastiCir immvnitatis. Addimus nunc

non mediocriter impeditur; quare pro regis asserentis, quod in partibus homines ad arma, etiam levibus sumptis

occasionibus, valde proni sunt et propensi, et propterea eorum audacia ct excessus fraeno justitiae arcenda et comprimenda existant, nobis
fiiil

regnorum

humiliter siipplicatum, ut pro et dominiorum suoriim

eorumdem
quiele ac

illum ad tuendam Fcclesiastici ordinis dignitatem, quam nonnulli clericali immunitate abusi foBdabant sceleribus, Pii II sanctionem adversum eos inslaurasse subjecto Diplomate " Innocenlius, etc. ad perpetuam rei me'

moriam.

super his opportune providere dc benignilale Apostolica dignaremur. Nos igitur considerantes quod clerici per decenliam habitus extrinseci niorum intrinsecam honestatem ostendere debent, non indignum essc arbitrantes viam, quam sibi hujusmodi homines ad impune delinquendum pcr id privilcgium sub spe Ecclesiastica^clementiac quajsivcrunt opportunis remcdiis amputarc, felicis recordationis Honorii III et Clcmentis V pra^decessorum noslrorum Bomanorum Pontificum vestigiis inhaestalu tranquillo

Licet ea, quse pro alienatione

improborum

rentes,

hujusmodi

supplicationibus inclinati,

perniciosorum honiinum eoruniquc exccssibus puniendis Catholicorum regum instantium

et

auctoritate Apostolica, et ex certa scienlia tenore

per Aposlolicam.

Sedem

statuta et ordinata sunl,

illis

pra-scntium staluimus et ordinamus, quod singuli clerici conjugati carnificum seu taberna-

plenam obtineant firmitatem, nos tamcn

.' Jnfiss.

riorum,

ct

alia vilia

oflicia personaliter exer-

cenles, negotialionibusillicitis et vilibus officiis

ubi sup.
s Id.

ib.

'

U.

ib.

Id.

ib.

Panvin.

clericali proposito

minime congruentibus

insi-

in Inno:. VIII.

stentes, ac

etiam

alii,

qui a meretricibus, qua-

INNOCENTII

VIII

AXXUS

4.

CHRISTI 1488.

153

nim

publice venalis est turpitiido, qui lenones

corum

vicarios, in collegiatis vero et parocliia-

seu ganei appellantur, detestahilem et nefarium qu.Tstuni percipiunt, necnnn taxiliorum iliicita conventicula ex quilnis tlaf^itia, perjuria et
,

libus, seu aliis inferioribus Ecclesiis, per illa-

riim pra^Iatos, rectoresseu vicarios

vcl alias verbaliter

jier

edictum
ad
illos

diebus

fesfivis,

cum

muita alia nefaria crimina oriuntur, sicinverccunde sectantur, quod ex illo alearum et taxillorum damnato usu victum aut lucra lurpiter et inverecunde conquirunt, ludentiliusque i|)sis tabulas, taxilios, domos, iiortos, aut alia loca
in civitatibus, villis vel castris, ant
urliiis vel alibi

pojiuli multitiido ad
nerit, fieri lialieat,et

audicndum divina convequoad clfectum prsedictum

eorum sub-

in

divina^ majestatis ofTensam

commodant,
cedunt
:

locant, sive alias(juovis

modo

con-

si

tertio

moniti ab hujusmodi insolen-

dumtaxat nullius alterius specialioris seu partimonitionis adminiciilum rcquiratur. Per hoc aulem eidem privilegio quoad alios, qiii Ecclesiastici fuerint, et ipsam militiam honeste etefflcaciter jirosecjuentur^non intendimus in aliquo derogare. Nulli ergo, etc. Dat. Macoreti, Senensis dicecesis, anno Incarnationis Docularis

tiis et enorniitatibus infra convenienlem per locorum ordinarios eis statuendum lerminum non resipuerint, ac vitam suam emendare dis-

minictE mcdlxmi, nonis Maii, Pontificatus nostri

anno
[iro

ii.

22. Et deinde, sicut exhibita

nobis nuper
nostri Ferdi-

tulerint, privilegium clericale

criminalibus causis in personis eorum eo ipso amitlant illudque eis, quoad declinandum seu evadendum judicium saeculare, in nullo penitus sulfragetur, nec possint per curiani Ecelesiasticam
in
,

parte cliarissimi in Christo

et

filii

nandi Castellae, Legionis

Aragonum
et

regis
litte-

iHustris petitio continebat, ipse pro majori

rarum prfedicfarum flrmitudine

observantia

desideral illas per nos apjirobari et conflrmari,

defendi;
alias

quodque

alii

clerici

conjugati

aut

non
et

beneficiati

cujuscumque

status, graliabi-

dus, ordinis vel conditionis fuerinl, qui

tum

tonsuram clericalem non deferunt, si terlio moniti habitum hujusmodi, vestes videlicet usque sub genu protensas, ac rasuram [iro latitudine seu forma plumbi, quo littera^ Apostolicaj plumbari consueverunt et priesentibus

quare pro parte dicti Ferdinandi regis nobis fuit humiliter supplicatum ut litteras praedictas apjirobare, confirmare et innovare, aliasque opportune providere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos igitur attendentes quod litterse prKdictse tanquam ad malorum punitionem concessas observari debent,

hujusmodi supplicatio-

appensum

existit,

patentem in capile dcferre

noluerint, seu post

inquiri,

ferre neglexerint, per

donec et curiam Ecclesiasticam, ne de clerico tali capto aut relento se intromittant, inhibitum fuerit, seu curia praedicta clericum sic ca|)tum reiieliverit ab eodem judex tamen Ecclesiasticus, si clericum sic captum aut convictum post monitionem pra'dictam non solitum in habilu et tonsura praefatis incedere viderit, eumdcm captum
:

monitionem prredictam dejudicem ssEcuIarem capi, distringi, et impune privari valeant, quousque eidem judici sseculari per

nibus regis inclinati litteras prwdictas acomnia et singula in eis contenta auctoritate Apostolica tenore prsesentium ajjprobamuset confirmamus ac innovamus, illasque perpetuo observari debere decernimus, et niliilominus venerabilibus fratribus nostris archiejiiscojio Toletano, et Paleniino ac Astoricensi ejiiscojiis, vel
cialibus per haec Apostolica scripta
vel

quatenus ipsi vel alium seu alios praedecessoris hujusmodi

prsesentes litteras, ubi,
jiarte dicti

eorum offimandamus, duo, aut unus eorum jier se

et

quando et quoties pro Ferdinandi et pro tempore existentis

et

repetere aut judici saeculari

praefato

inhibere
e(

nullalenus teneatur, dispositionem tamen

clericos, qui

vo-

luntatem nostram luijusmodi ad decretum ad

beneflcia

Ecclesiastica

obtinent,
et

Aragonise regis fuerint omnia et singula in eisdem contenta inviolabiliter observari faciant. Contradictores etc. Indicere bellum non niinus vitiis quam hostibus nisi fucrunt Ferdirequisiti, publicantes illas ac

Castella? et Legionis

volumus non

extendi, sed iilorum crimina

nandus rex

et

Elisabetha

regina; ac

magno

excessus ordinariis locorum secunduni canonicas sanctiones remitti volumus puniendos, non obstantibus quibusvis Constitutioiiibus et ordinationibus Ai^ostolicis, ac in provincialibus et synodalibus Conciliis edilis, cfelerisque contrariis quibuscumque; et insuper eadem auctorilate slatuimiis, tjuod hujusinodi monitiones contra delini|uenlesliujusmodi,in cathedralibus et metropolilanis jier locorum ordinorios, vel

decus restituere, in monastico Ordine sanctitatisillibatum fiorem tueri, liEreticos exscindere, et Dei gloriam latius jiroferre contenderunt de quorum laudibus creberrima mentio sequentibus annis recurstudii ardore, clero pristinum
:

Petrum an. etc. Dat. Piomie a|)ud S. MCDLXXxvm, Yid. Novembris, Pontilicatus nostri
ret,

aiino v

Ank.

ToMis XXX.

Rayx.

XI.

20

154

INNOCENTII

VIII

ANNUS

5.

CHRISTI 1489.

INNOCENTII

VIII

ANNUS

5,

CHRISTI

489.

ObstaiUe Ucet Bajazethe , Zizimus Romam perdurtiis, ct in conspectum Pontificis admissus.

i.

Jalinius, qui Petro Borbonii duci a secretis erat,

memoria;

[loslerilatiquc |)rodidit
liffic

'.

At scra TurCa-

nnno nono supra millcsimum quadringenlesimnm, Indictione scptima, fractus in Asia a Mamalucis Rajazctlics, mctucus ne sihi Zizimi fralriscausa belium infcrrelur, oratorem legavit ad Carolum Francorum rcgcm, ut eumdcm imperii a^mu-

Ineunlc

a virgineo [)nitu oclogesimo

cicus oratnr

mandata

tulit,

jam enim

rolus rcx assiduis Innocentii VIII, quiBajazelhis bello adoriundi Grtccitcque Cbristiano restitucnda' imi^erio agitabat coiisilia, jirccibus victus, Zizimum, quem nunquam regio conspectu

dignatus fucrat, Apostolicis intcrnuntiis [)crdu-

lum Zizimum
custoditiim

in

Galliis

r.iiodiis

cqiiitibus

rctineret, cujus beneficii cblandicndi gratia pollicitus cst omnes sacras reliquias a Maliomctc II parcnte suo, Constanlinopoli,
las

cendum Bomam commiscrat ;i). 2. Exccptum vero magna pompa Roma,

viam
prodcuntibus Pontiflcis
et
:

ob-

inque

aliis
;

Europtc

se

daturum

urbibus repernavaturum |)ra!tcrea operam,

et AsicG
:

cardinalium ex quibus Stefamiliis, referunt scriptores phanus Infissura dc Caitbei, /Egyptiorum Baby-

ut ex jLgy|)tiorum manibus Terram Sanctam vindicarel, ipsamque ei traditurum poslremo ingenlem pecunia; vim pro alcndo fratrc quotannis suppcditalurum. Extant dc Iiujusmodi postulatis Gallo rcgi a Turca |)ro|)Ositis [uiblica Monumcnta ': (juibus conscntanca Guillclmus

loniorumquc sultani oratore, qui ad commovendos in Rajazetbem Christianos reges, bellicaque cum Pontificc confcrenda in communera
liostcm

consilia

accesscrat

liKC

observat:

obviam ambasciator magni soldani Babylonici, qui propter istam causam

Venit, in(|uit, ei

'

Jalin. in liist. Carol. VIII.

- Infiss.

Ms. arch. Vat. sig.

1.

num.

'

Apud Ciaccon.

in Innoc. VI!I.

111. Vialard. in Vita Innoc. Vlll. Bosins p. 2.

.xiv et aiii.

agamus, liberemusqne a calumnia Rhodios eqnites, qui de quidem. emendandus est eiTor annalisli! qni liarbarum hunc piincipem a rege Gallornm lioc anno concessum PonliRci narrat. Quanqiiam enim Zizimi tnnc in Galliis a"ebat, arbitrvo lamon el dispositioni Illiodiorum cqiiilnm suberat; ciijus rei indicinm est quod rogalus ab Hungaro Carolus Galliarum Gallns ea de re litteras dedit ad Rhodios, rogans ut e.xorarex, ut de tradendo sibi Ziziini inlerccssorem se apud Hliodios crtnslitneret biles se Hungaro pr.Theienl ; negantique eqnilum magistro acquievit. Discere Iktc omnia licet es litteris niagni Rhodiornm magislri ad
(1)

Nunc tandeni opportuna

lide

sese oITeit occasio

ut

de

7.izimi

diffusins

prodita

tnitionis

Zizimi praslita,

aliisque ersra

illnm

pcr injiiriam gcslis accnsantur. kz principio

Carolum regem Galliaruin, vulgatis in Codice llelitensi to. num. 138, accepisse se non quidem a rege Galliarnm, sed
battir acl Vr-beni

il

in

Addit.

nnm.

43. Ipse pariter Innocentius in Biilla legenda ibidein to.

ii,

a Rhodiis equilibus

eumdem principem

prolitetnr:

De

locu

i>i

quo detmeAt enim, quo

trnnsdnei et voljis

pra-sentnri fecistis. A Rhodiis igilur, non a Caiolo, Zizinii traditns

fuit

Pontifici.

iure Rhodii de iirincipe libero suique prorsus juris. qui sub tuilionis fde ad illos transieral, disponebanl? Noniie insuper captivi potius quam liberi principis speciem pra;-ferebat illa ejus detentio suh nostris militiljus, ut scrihit niagnus Rhodiiirum magistcr ad regem
Hungariffi in litleris vulgalis ibid.

Appcnd. num. 46. Verum cahimnia a carcere petita

habitns
fuerit.

facile

depellitnr,

cum

regis,

potius
ibid.

qnara rei in

carcere adstricti, apparatu semper

Mnynn sumptu enm

liajazeles

trnctiimns,
et

scrihit

Rhodioriim niagisler,
Zizinii,

pag.

426.

Ducatorum VenetiB

moneta;

aurcornm

49000

solvehat

pra

alimonia

magnifieentin

qua;

omnia

in

eum nsum

erogabant Rliodii, ut ex
jcliclo

litteris ultro

cilrnque datis inter Rajazelem et Rbodios, ibidem legendis, evincitnr. Quod vero milite et arce illura
Rlioi/iis,

incaulum principera interllcerent. Ciijns metus cansa, idem Zizimi delegit, Rhodo qnn; verha siint Epislola> equitum magistri ibid. Ap|iend. num. 23. Non ergo iu Galliain transire sponle elegit. licet non absque assensu Bhodioriim. Soperest disqniramiis .'quone jure de persona principis hiijns disposuerinl Bhodii. Cnm Zizimi perfngiiiin Itlindo qnsrere statuisset, quffisivit ab illis, pr;clcr securilalis hdem, tulelam pariter et pra?sidiiim adversus Turcarum imperatoris fralrisqiie sui conatus; simnl vero ipse spopondit se eonsilio equitnm fruilurum et vsurum, qua> veiba sunt Kpistola; inagni equilnm magislri, lcgendae ibidem in Appendice nuni. 31. Profeclo quidem e re Equilnra illorum erat in tiitum se ponere ah insidiis, qna; a prinoipe .|uvene fervido et Caramani amico merito timeri polerant; quarc res ipsa poscere vididjatur, nt nihil agere, nisi de consilio et scienlia oiirnm, quoruni se comraiserat luteli, permitterelur. Hinc factuin est, ut, consulenlibus oquilibus, transiret in Galliam, iisdemque agentibus in Pontilicis tandcm polestalem venirel. Mhil ergo quod juri genlinm repngnaret ab equitibus Rhodiis iira!stitum est in causa Zizimi, queniadmodum nos hic
cnslodirent, faciehat metus ne

missi a Bajazete sicarii

Gnllinm, perniiltentilius detineri captivus poluil. qiii Bhodo secedere et

tramire

in

coinpend brevi coinpendio, fusius vero in peculiari dissertatione demonstratuni yoluminis secundi Codicis Diplomatici Melilensis pag. 601.

est

I'.

Sebastiano

Pauli,

sodali

meo

eruditissimo, in calce

Mansi.

INNOCENTir
huc venerat,
ram,
et

VIII

AXNUS
eum,

5.

CHRISTI 1489.
Pontifice venerunt, et singuli

155

ut fertur,

et

cum

vidisset

coram
licet

unus

vide-

statim projecit se de equo suo, et procidit iu terter amtjulaudo appropinquassel ei, osculatus est pedeni equi sui, et ipsum salulavit cum magnareverentia, et deinde associaviteum usque ad dictum palatium . Addit auctor die

post alium,

geiuiflcctcntes terrain

osculatus est terrani,

et

dcxtcra tangentes, deinde Pontilicis

osculati, et

manu pedes cum

secuti, qui
illis

versus

eum:

cum

pluviali et vestibus amplexantes, genuflexi sunt

Tuicum patroniim suiim

Pontiflccin
iii

ami)l('\atis oiniiibus cardiiialiluis,

(iiiobiis, (jui apiul

demptis

assistentia per-

proximo Zizimum
solio considentis,

in

conspcclum

Pontificis in

manseruiit, aiisque co quod aliter se firmaret,

(juem pur|iuratorum patrum corona cingebat, adductum, quantumvis edoctus esset de ritu Ciu-istianorum regum, ([ui ter genu
flectere,

aut aliter

Poiitilici

rcverentiam faceret, rediitad

rent,

Pontilicisque pedem dcosculari solequidquam contra Turcarum imperatorum

agere abnuit', ac modice indcxteram ac bumerum porrecto amplexu deosculatus est quae prseter alios, Burcliardus, qui tum sacris ritibus
clinato capite, Pontiticiam
;

morem fastumque

prwerat, accuratissime
sis a

ita

describit-, pra?terniis:

cameras suas . Perductum etiam in cardinalium senatum sultani .Egyptii oratorcm refert Inflssura, eumijue Clirislianorum ritum in salutando Pontifice, nou curasse, ac pronum Innocentii genu, non pcdem deoscuIatum.L'rgere ille PoMtificcmaiinitebatiir, utbellum in Bajazelbem indicerct missusque est ab Innocentio ad Caitbeum sultanum Pbilippus Canovius .\postolicus iiiterniintius, sed intestiiiBe nostrorum dis:

'

nobis

iis,

quse visa sunt supervacauea

cordioc salubria de redintegranda veteris Cliristiani imperii amplitiidine consilia discusserunt.

5. G>'avis inter Pontificcni et

3.

Feria sexta, xni Martii, Gran sultan fraintravit

Caput suum more suo magno velo albo tcctum babens neniini discooperiebat, sed tanlum parum inclinabat. Equitavit inter Franciscum Cibo papae a dextris, et priorem Alverni;c nepotem magistri
ter Turci

Urbcm

eques.

tanum

discordia.

rerjem XcapoliIia?c

Crevere in dies

mala,

nam Ferdinandus
riori foedere
(|ui

rex Neapolitanus pacta supe-

novi cardinalis a sinistris. Prffidictus prior AIvernife asserens se oratorem

conventa violarat, atque Innocentii, illum mollioribus verliis ad offlcium revocare annitebatur, patientia abutebatur, proce-

regisFrancorumet
esse senatori

resque

Ecclesiasticas

partes

secutos

parlim

curam

dictiTurci sibi

commissam

locum dare noluit , et [laulo Venit per consistorium coram Pouinferius tifice, et licet diceretur, ipsum Turcum reverentiam Pontiflci factiirum Turcoriun more terram
et aliis oratoriluis
:

ma-autem ab Innocentio Ferdinandus Hispaniarum et ulterioris Siciliae rex ut

cerabat. Postulatus

obtriincaratferro, partim carceris squallore

vadis partes
ita

uti spoponderat impleret, ad conciliandam pacem misit oratores suos, de quibus

manu
tamen
noluit,

tangendo, deinde
illud

manum
solet
,

deosculando,
in

meminit Burcbardus

'

Feria

v,

nona

facere recusavit: sed

genuflecti vix etvalde

introitu

mensis
laici

.\prilis , etinfra,

intrarunt

Urbem duo

consistorii, ubi

genuflectere

imo

parum caput coopertum

Pontiflci inclinavit,

adeo quod difflculter bujus-

modi

inclinatio cognosci potuit, seu videri. As-

oratores serenissimi regis Hispania^ unus miles et alius doctor, ad regem Neapolitanum ad instantiam papae, utdicebatur, pro concordia tractanda et nobilibus ducentis liberandis missi .

cendit ad Pontiflcem,

quem

stans erectus

am-

super bracbium dextrum parum deosculatus, caputsuum semper tenens cooperplexus

est,

et

tum: qui
fecit

stans

coram

Pontiflce
et
,

illi

explicari
se
prse-

per

suum interpretem

gaudere

sentiam Pontiflcis attigisse

quod facti memor esse velit, mendatum, et cum tempus dabitur

ipsumque rogare et eum babere comet locus, in

Obduruit in pertinacia Neapolitanus, alque apud Hispaniarum rcgeui culpam retorquere in Pontiflcem misso oratore, annisus est, plura de Francischetto notho illius filio queslus ', quasi ad eunidcm lionoribus opibusque cumiilandum bellorum causse qucererentur et quidem ex
,

secreto alia explicaturum. Respondit Pontifex

nothorum multitudinecarpendi Innocentiioccasionem arripuisse ipsius adversarios narrat

Raphael Volaterranus^ 6. Porro cum perduellis princeps vectigal Romanffi Ecclesiae pendere detrectaret, Pontifex die .\posloIorum Petri et Pauli sacro anatbematis sententiam illi intentavit, ni vertente bimestri, censum persolvisset, cumque gerenda res armis vidcrctur, Nicolaum Pitiliani comitem Ecclesiaslico cxercitiii pra;fccit solemni ritu, ut
narrat Infissura
Pauli
'

jamdiu actum fuisse, quod nobilitas sua pro suo slatu et bono Komam duceretur, et quod
vivere, (^uia

sua nobilitas in nullo dubitare debeat, sed Ia;te omnia in bonum finem sunt ordi:

nata

pro quibus Turcus

ita

se confidere asse-

rens, sanctitati suae gratias agit.

Pontifice Turcus, et
locis stanles est

Tunc recessita

omnes

cardinales in suis

amplcxus, et super sive circa spatulam dexteram singulos osculatus.

A.

In festo, inquit, S. Petri et

,

Interim

alii

Turci prjedicti familiares

papa celebravit solemniter missam

ut

Infiss.

ulii

sup.

Malar.

iu Vita Inn. VIII.

Bosius hist. cq. Hieros.

82.

Burcliar. .Ms.

c.

arch. Vat. p. S85.

c.

82.

3
'>

- Sur. I. xx. Ann. p. 2. 1. xiv. * Surit. .\nn. Burch. Ms. arch. Vat. p. 900. I. xx. " Inliss. ubi sup. Uaph. Volat. I. xxii.

156

IXNOCEXTII YIII ANNIIS

5.

CHRISTI 1489.
de qua concilianda
la;titia

conveniens est, deinde publicavit capitaneum universalem Ecclesire dominum Nicolaum comitcm Pitiliaiii de jjentc Irsina, cui cum magno Iriumplio dedit sceptrum et vexillum F.cclesiap, in quo actu intervenenint onuu^scardinales et pra?lati, et multi domini et barones nndique vocati fcrlur tamen in cadem cerimouia fnisse escommunicatum resem I'erdinandum ol) ccnsum non solutum, cum termino tamen diiorum mensium ad solvendum et se reconciliandum .
:

duit
set,

cum

litteras accepis-

ingenti

delibutum

fuisse,

idque prin-

cipuru oratoribus significasse refcrt Vialardus ', paclas autem inter ufruuu|ue regem inducias
iis abruiitis ad arma ventum narrat Philipi)us Comineus -. Obstabat autcm Francorum regis consiliis atque ampli-

csse Silvanccti, iteriuu(|ue

tudini

lirope pra;cii)ilantem sustinuisse

rita'\

(|uem .Neapniitanum memorat Suutque Gallicas vireselideret, cum Henrico

llispaniarum
rex
ac .Maximiliano

Exarsit ob id indi;j:natione l"ertlinandns adeo, ut minas de Ecclesiastica ditioue iuvadenda jactarit, imo etiam illius orator nefariam
7.

Anglorum
necnon

Romanorum
inter

regibus,
'.

Rrilauniffi

duce amicitias junxit

Ut

vero, redintegrata

ad Coucilium provocationem cdere non perborruit, quod Inuocentius mense Septembri vecligalia Ecclesiae non solventes anathemale perculisset,

ut

refert

liis

verbis

idem

Infissura

Quia die Luna> proxime

pra^terita

dominus

noster Innocentius in consistorio excommuuicavit omnes et singulos censurarios Ecclesia>, qui non solverunt debitum censum quod creditur totum factnm fuisse pro rege Ferdinando,
:

Carolum VIII et Maxiniilianum concordia, Carolus Xeapolitanum regnum Innocentio Ferdinandoque jam vila functis, occuparit, Alfonsumque male de Ecclesia meritum pepulerit, suo loco dicetur. Nunc ad Ferdinandum, de quo paulo anle memoravi, Hispaniarum regem crucesignatas in Granatenses Mauros ducentem acies sermonem convertamus. 10. Indtante et snbsidia prseljente Innocentio, inr/entes in Granatensi ref/no profjressus effecti a Lusitanis. Gerebatur a Ferdinando hoc sacrum bellum, auctore atquc hortatore Romano Pontiflce, nam Sixtus IV pro vindicanda a .Mahumeticse superstitionis sordibus Hispania sacram expeditionem indixerat, propositis fidelibus amplissimis divinis muneribus, ac [^rffirogativis regibus Castella, qui ob susceptum pium bellum confectumque Apostolico imperio immortalem gloriam sibi peperere: extantque exarata bocanno ab InnocentionovaDipIomala% quibus Sixti privilegiaconfirmata sunt, collataque subsidia Ferdinando, ut Mauros victricibus armis expugnaret Ad futuram rei memoriam. Dudiun cliarissinius iii Christo filius noster Ferdinandus rex, et charissima in Christo filia nostra Elisabethregina Castelhe et Legionis ac Aragonum illustres tempore felicis recorda-

demum

qui non solvit, licet specialiter

non

fuerit ibi

nominatus ambasciator dicti regis, appellavit ad futurum Concilium, et petiit dari sibi judicos quibus ipse ostendere intendebat dictum censum non debere solvi per dictum regem . Intentatum anathema cjusmodi diffugia contra
,

Pontiticum sententias captantibus a Pio "11 in conventu Mantuano ostensum est suo loco. 8. Tanta vero Ferdinandi protervia lacessitus Innocentius promulgavit Apostolico decreto Ferdinandum Neapolitani regni jure excidissc, illudque ad Romanam Ecclesiam devolutum
:

Eodem mense
',

Stepbanus

Infissura

in-

quit

in

consistorio
infra

publico sauctissimus
declaravit

dominus
Siciliffi

noster,

ut fertur,

regnum

Ecclesiam pertinere, ipsumque esse devolutum ad eam propter canonem non solutum, publicavit(|ue Bullam, in qua dictum regem Ferdinandum privatum dicto regno faciebat, in qua etiam protestabalur, quod si quando contigerit ipsum nomicitra et

pharuni

ad

tionis Sixti papse IV |)ra,'decessoris nostri, ipso

Sixto

praedecessore etiam

suadente

regnum

nare regem Neapolitanum, non propterea ex

tituli

nominatione intendebatipsum confirmare in dicto regno ". 9. Expediebat arma Ferdinandus adversus
Pontificia edicta,

jamque Virginio Frsino,

quo

quod perfidi Saraceni in totum tunc occupabant, expugnare ccepissent, idem Sixtus prajdecessor attendens quod ad tantam rei molem perferendam pr.xdictorum regis et reginae facultates non sup[)etebant, sed cxpediebat taGranata>,

domestico bello Innocentium jam ante vexatum vidimus, militare in regio exercitu imperium contulerat'. Itaque ad frangendum bello, quem
legibus flectere non poterat, Pontifex egit de evocando CaroloVIII Francorum rege, qui Neapolitani regni jura haereditaria Renati senioris
Neapolitani regis

men
et

testamento ad se pcrtiiicre contendebat: cuinque is bello cum Maximiliano Romanorum rege implicitus esset, internuntiorum opera pacem iuter eos redintegrare sluMs. arch. Vat. sign. num. 111.

ab Ilispania, quffi potentissima, fortissima dcvotissima erat, quam ab aliarum nationum fidelibus propugnatores et bellatores, aliaque auxilia exquirere, ut rex et regina prtefati, Deo favente, eorum pium et laudabile propositum hujusmodi ad cffectum perducere possent, plenarias et jubilei indulgentias ac peccaforum remissiones, facultates, concessiones, gratias et indiilfa universis Christi fidelihus ufriusque
'

Vialaid.
4.
1.

ia Vila Innoc. ViU.

dec.
'

VIII et alii.

1.

^cumin.
.\x. c.

i.

Snr.

S.

vii.
*

c. 3.

Bonfin.

Cap. 20.

Infiss.

' Id. ib.

Lib. Bull. XLVi. p. 39.

INNOCEXTII VIII ANNUS

sexus contra Saracenos dicti regni Granatae in auxilium regis et reginae iira^dicloruin, et tani
sancta; expeditionis personaliter niilitantilius, seu alias militantes suis expensis mittentibus,

5.

CHRISTI 1489.

157
bellatorcs hujusmodi
.

gratiis confluentes, seu

mittentes, etiam extendimus

II. "

Kt infra

Cum

autcm,

siciit evideiitia

rci

jam

ac ipsis missis, necnon omnibus et singulis cerdonibus, sutoribus aromatariis medicis

, ,

ferri etligni,

fabris, carpentariis,

machinarum
in

demonstrat, et toto [la^ne orbi iiotissimum est, rcx et regina pra^lati coiiliiuic omiii conalii [iro iiinala eorum erga Cbristiauam roligionem devotione expeditionem biijusmodi forti et constanti

directoribus et

cujuslibet

artificii

cisdem

animo

prosequantiir

jamque plurima
etiam

caslris artificibus, apolbecariis et mercalorilius,

castra, civilates, terras, arces, al(|ue loca

medicinas, victualia et alia administrantibus, et ut administrarentur auxilium, consilium vel

munitissima dicti regni Granatae, non sine etiam magna Cbristianorum sanguinis effusione, ab

favorem pra-stantibus, eorumdemque bellatorum obsequiis in castris bujusmodi vel extra illa quomodolibet, ut illi liberius pugnare valereut insisteutibus, prajdicatoribus quoque verbi Dei, praemissa publicantibus et po[iulo pra;di-

eorum tyrannide recuperaverint,

et sua; ditioni

subjecerint, ac quam[ilurimos Christi fideles, qui longo tempore in dirissima servitute ab i[)sius regni Granata! Saraceuis detenli fuerant,

cantibus

ac missas et alia divina officia in

eadem expeditione existentium pra^sentia celebrantibus, et eorum confessiones audientibus, et aliis cujuscumque artis seu industriic vel exercitii iiiibi per certum tempus existentibus, ac etiam mulieribus infirmis et vulnerntis tam
in dicto bello existentibus,

ab hujusmodi servitute liberaverint, quod si factum non fuisset, [irofecto dubitandum erat, ne pra; nimia desperatione fidem abnegare cogerentur; nec un([uain ijisi rex et regina cessant,
ut

rem ipsam cum

tanta fidei uostra; exaltatione

quam

etiam servien-

ad finem debitum perducere [)ossint, et jam forsan res i|)sa ad totalem perducta fuissetelfectum, si regis et reginte prBediclorum facultates

omnibus et singiilis utriusque sexus, qui summam pecuniarum taxandam pro dicta
tibus, et

sancta expcditione et in pecunia, seu rebus aliis persolventibus, ac alias dicta> expeditioni auxi-

lium prajstantibus, et nonnullis aliis personis sub certis modis et formis tunc expressis necnon executoribus ipsarum litlerarum in certis
;

casibus similiter tunc expressis dispensandi, absolvendi, babilitandi, et alia gerendi,faciendi, exercendi et exequendi facultatem concessit, et demum nos, postquam, divina favente clemen-

ad tantam rei molem perferendam suppetiisseut; nos considerantes omnino ex|)ediens fore pro ipsius sanctissimi o[)cris [)rosecutione, et aliorum Christi fidelium exi^uirere subsidia, ac proplerea volenles i|)S0S regein et reginam, quoad possimus, [irout semper ab intimis desideravimus, in eodem sancto proposito et hujusmodi communi bouo omnibus viis et remediis 0|)[)ortunis conservare et conlovere, et nedum
de nostris et sancta; Romanae Ecclesiae facultatibus, sed etiam pro[irium sanguinem, si necesse fuerit, cffundeudo, juvare exem[iIo illius,
qui pro salute gregis Dominici mortem subire non abnuit et cujus auxilio non dubitamus [irovinciam luijusmodi felicissimum exitum,
,

ad summi Apostolatus apicem fuimus assumpti, non minus cupidi et studiosi expeditionem ipsam per eosdem regem et reginam ad volentes quod optatum finem deduci posse omnino pro tam communi et pernecessario bono
tia,
,

prout jam optima principia indicant, consecutiiram, et

prout tenebamur et tenemur, favores prffistare opportunos, omnes et singulas indulgentias, facultates et gratias prsedictas per diversas noslras litteras successive ap[irobavi-

omnes ad

id,

tandem regem

et

reginam prosperari,

ac Christi cultores de bujusmodi spurcissimis Saracenis, qui tot o^iprobria fidei nostra; ac
CbristiauEe religioni continueinferrenon cessant

nonnullas alias ad certa tunc expressa tempora, et sub certis modis et formis similiter tunc expressis de novo concessimus, et extendimus et am[)lia,

mus

confirmavimus

illiusque

et

triumphaturos,

et

propterea a:'quum

et rationa-

bile ceusentes, ut alii Christi fideles, dequorum etiam gloria, laude, bonore, commodo et utilitate agitur,

huic sanctissimo operi omnino sub-

viinus

et

demum

singulas litteras pra^dictas et

indulgcntias, ac peccatorum rcmissiones, facuitates, et gratias in eis concessas, ac omnia alia

et

veniant, prout eos pro sua in fidem Christianam maxima devotione et religione, el jam libenter
attcnta rei necessitate, quse non dilationem, non morain, sed maximam exigit celcritatem, fac-

Navarrse
illuslri,

singula in eis conlenta ad inclytum regnum et ad alia dominia cbarissimo in Cliristo filio nostro ejusdem regni Navarra; regi
,

turos non dubitamus,

motu

pro[)rio,

non ad

ip-

sorum
nostra

regis et reginse, vel alterius pro eis super

|)ctilionis

non tamen pio tempore

existentia regi

hoc nobis oblata'

Francite subjecta, universos et singulos Cbristi Ecclesiasticos et sseculares utriusque fideles tam in dicto regno Navarra? pro tem|iore sexus degenles, quam ad illud et alia regna et dominia dictorum regis et reginae Castella; et Legionis
[iro

mera

libcralilate,

et

instantiam, sed de ex certa scientia

tes,

et singula concessiones, gratias, facultaindulgentias, iiidulta, lifteras tam Sixti pra;decessoris, quam iiostras hujusmodi, et quas-

omnia

cumque
j)cr

consequendis

hujusmodi indulgentiis

et

alias etiam in forma Brevis super illis nos concessas, cum omnibus et singulis in

158

INNOCEXTII

VIII

ANNUS

5.

14.

CHRISTI 1489.

cis conlenlis clausulis aii uniiiii aliuui

annum,

tabo vitalibus, vel frigorc obrigescentibus

bris pcriisse.

mem-

a ttMnpoiT publicationis

pnBscutium
provinciis

littcraruni

nostrarnm,
insularimi,
in dicto

in
it

siiiirulis

regnorum,

Mcminit Innoccnlius
:

'

in littcris

proximi

tlmuiiiiorum iiraHtictorum, etiam

rogno iNavarra' sul)jectis facienda inchoandum et exinde (Inienilum aucloritatc Apostolica teiiore pra'sentium prorogamus et
,

anni de Basta maximis laboribiis sumptibusque hoc anno expugnata ad (juas referendas victotorias

duorum regum Maurorum

iiitcr se

digla-

extemiimus, iliai|ue lunnia et sinfjula per aimum pranlictum duratura a data pra^scutiuni de novo concedimus, ctc. Provinciam dat Fcrdinando
Altulensi ct Allonso l.eiiioneiisi episcopis liinoccntius, ut

diantium dissidia nostris favcrc. Ut vero sultanus .Egyptiiis dc Maurici regni cxcidio questus sprevcritquo Ferdinandus rex barbaricas sit qiierelas, nec bello temperarit, donec Mahumeticas rcliquias ex Hisiiania dispulerit, suo loco
,

cogendam cx lidelium

stijie

pecu-

dicetur.
15.

niam in Granatensis expeditionissumptibus collocandam cuni maxima inlegritate curent, constituant (jua^storcs, rationcs repctant, sacerdotcs

Tartari a Podnlia depulsi.

Interea

'

in-

solvendasque noxas ad conciones habendas decernant, avcrtenles in suos usus sacras opes censuris jiercellant ad qua" gcrenda amplissi,
:

duo ductabant Csesares sive Ziari, Podoliam etRussiam Polonis obnoxiam, ac ferro flammisque ssvientibus, Casimirus rex Joannem Albertum liliiim validis cinctum copiis in cos iinmisit, (|ui geminam de
festantibus Tartaris, quos
iis

mis eos mandatis instruit. Datum Rom;r apud S. Pctrum anno mcdlxxxix, VII id. Octobris, Pontiticatus nostri anno vi . 12. Confecla est hoc anno a Ferdinando ad
'

victoriam reportavit

illi

eminiis

telis

equites

equosque valde cxagitarunt: sed ubi nostri pra;cipiti cursu impressione in hostcm facta, Barba-

rorum

latera

fodere coeperunt, eos in

fugam

regniim C.ranatcnse domandiim Christianoque adjuiigcndum iinperio criicesignata expeditio

inque coenosam paludem imfiulere, qui partim capti, partim ca^si, pauci ex quindecim cquitum

majore
lia et

quam unquam

antea apparatu,siquidem

duodecim equitum, quinquaginta pedilum mileo amplius, prater inconditam calouiim grassatorumque turbam, crucis symbolo distincta vicarii Christi auspiciis ' sub signis nu-

cum cceno luctati amissis eqiiis evarecuperata est praeda omnis, captivique in libertatem vindicali. Parto eo triumpho, ad aliam Tartarorum aeiem, qua decem equitum
millibus
:

sere

merata sunt. Neque apparatus magnitudinem expectationemque piorum sacri belli exitus fefellit. Cujar namque levi impetu expugnata
:

millibus constabat, provolarunt Poloni. Illa tum casu nostrorum impcdimentis apud Copestri-

num

potita, contracta cx itinere valida siti,

aqua

inde ad Bastam urbem munitissimam vcntum Barcst, ubi pugnarunt obfirmatissimis animis bari,crebrisqueeruptionibusfatigarunlnostros, sed animorum non dispari constantia contusi. obsidionc, Extracta in Decembrcm 13.
grassata
est in castris Christianis lues,
sseviit,

mulsa, qua Russi Podoliique utuntur, se ingurgitarat, rata Polonos aufugisse, cum nostri in improvidos ebriosque incurrere, eosque pecudum more mactarunt ipsorum Csesare, qui suos ad pugnam dirigere nitcbatur, inter alios
,

tum

Hie-

mis inclementia

adeo ut de solvenda

obtruncato, qua> accurate describil Cromerus '. Ut vero Joanncs Albertus, comparata exinde militari gloria, proximo anno defuncto Matthia
rege,

obsidione inircntur consilia, quse a Ferdinando fuere, pressi(|ue ct Elisabetha regibus discussa P.arbari demum quarta Dccembris die pactione
urbis portas crucesignatis victoribus aperuerunt.

dicetur

Hungaricum sccptrum affectarit, nunc reli(|uas Septenlrionalcs

:

inferius
res per-

stringamus.

m. DissidiaSiiedos

inter et

Danos orta pacan-

MoxTaberna

et

Seron

se

dcdiderunt

quin

etiam Almeria et Guidixium urbes fortissimtC, qufe diu Chrisliana arma cxcrcere potuissent, tradita sunt a rege barbaro, qui ad Fcrdinandum pronus accessit, utad ejus imperia capcssenda
jiaratum se offerret. Dua;
praiterea
arces, in

Hoc anno, ciim inter Suedos tura Pontifice. de arcis munitissimse, cui et Danos dissidia est, imperio recrudescerent, ad Orobra nomen
dirimenda a>quitatc cruenta certamina hoc decretum latum cst ab Innocentio pajia * Vcncrabilibus fratribus Lundensi et Upsa:

(luibusrcgumMaurorum filii thesaurique asserAlmunecat et Salembina, vari consueverant victorise impctum non fcrentes a exeunte anno,
,

lensi archiepiscopis

et

Roschildensi

et

Stren-

Mahometica
exercitu
,

servitute erepta? fuerunt. Recensito

genensi cfiiscopis. Exhibita nobis niiper pro parte charissimae in Christo fllise nostrae Dorotheae, Daciae,
Sueciffi et Norvegiae regina; illustris, petitio

viginti

millia

crucesignatorum

in

con-

Basta? obsidione absum|)ta reperta sunt, tria septemdecim millia cxtra millia vulneribus
,

finebat,
viri

quod olim pro parte

dilecti

lilii

nobilis

castra
'

',

calonumque parte maxima corruptis

Iniioc.

Stcnonis Sture regni Suecife gubernatoris, nobis exposito quod, cum alias ipsa Dorothea
'

Auct.oral.deto liabilK coram

VllIetcard.Lucius.Mariii.de
1.

Aucl. oral. habitai coram Innoc. VIII.

1.

s ib.

Mich.

1.

iv. c. 64.

1.3. ^ Innoc. rebusllisp.l. xx.Sur. l.xx.c.81. Mar.l. xxv. c. 3 Auct. nrat. habila; coram Innoc. Vlll. an. 1490. p. 207.

iv.

Crom.
p.

XXIX.

c.\

Vaponio.

' Id.

Crom.

Lib. lxxiii.

355.

INNOCENTII

VIII

ANNUS

5.

CHRISTI 1489.

159

regina, vidua claivT mcmoriae Christierni ejusdem Daciffi regis relicta, fcederum et contentio-

regni Sueciffi episcopis suspensionis a divinis,

et aliis

censuris tunc expressis,

uti dicti castri

ut

prsfalum

num

inter dictum Cliristiernum regem

|)ro

se

Stenonem,
situati
tioiu;

Orebra

in

regno Suetia;

suisque liEcredibus et successoribus ex una, et universos incolas ct liabitatores Dacia, \or\veprffifatum giae, et Suecia; regnoruni, necnon Stenonem ex alia partibus, pro perpetua pace ac habiet quiete regiiorum, et incolarum, factorum et latoruni corumdem initorum stabiiitorum verisimiliter non ignara, quibus inter ca?tera cavebatur quod castrum Orol)ra alicui ex dicto regno Suecia? omnimodo assignari deberet nomine reginfe Dacis et regni Succia; sub hac conditione quod, si eidem
,

et

detentorem, expellerent, et a participacommunionc corunidcm et aliorum

facercnt evitari, mandari obtinucrat, similiter

extorserat;

quarum

litterarum prjetextu Stenoprsedictos fecerat

nem

et litis

consortes

coram

eodem arcliicpisco|)0 Ratzburgensi ad judicium evocari, et postea coram eo ad aliquos

aclus etiam posl et contra
legitimis contra

proposifa ex causis
taliter qualiter pro

formam

ipsius recusationem et

appellationem in causaipsa

cessum fuerat
litleris ct

Et infra

A quibus quidem

regina;

per viam

justitise

adjudicatum
esset,
,

foret,

tunc

ille,

cui castrum

commissum

illud

sectmdum libere regina; assignare dcberet arbitri et judices in conquod viginti quatuor
foederatione, paclo et liga praedictis,

quorum ex
prout

Dacia

et

Norwegia duodecim,

et

ex Suecia duo-

decim

alii

fucrunt deputali, judicarent,

.

processibus executoralibus, ac ccnsurarum fulminatione et sententia declaratoria hujusmodi pro parte eorumdem Stenonis et litis consortium fuerat ad Scdcm appcUatum eamdem, ac pro partc tam Stenonis et litis consortium pra>dictorum, quam dilectorum filiorum consiliariorum dicti rcgni Suecia; assercntium,

In confoederatione pacis et liga; perpetuie litteris

quod

viginti

quatuor arbitri

dudum

de consensu

plenius continebatur, clc

invasisse, ac
litleras

Stenoncm

et

Succos

rcgis et reginse rccepti, qiiibus certissime constabat, an liujusmodi bona essent regina> aut coronee regni Suetia", et infra decem vel duodecim aut qualuordccim dies possent commode

bona reginse a Cbristicrno proptcr nui^tias data reginam contra Suecos a Sixto IV
impetrasse ad Halverstadenscm et Mer-

sebergenscrne|)iscopos,utintcntataEcclcsiastica

censura, Dorotlieae rcginfe sua jura restituciida curarent, a quorum sententia et anatliematismis Steno et Succi ad Scdem Apostolicam ob varias causas cditis pul)licis Monumcnlis provo-

carunt; tum subdit quid Sixtus

pro compo-

nenda controversia sanxerit

17. Prfffatus

pra^dccessor, animadvcrtcns

forsan prccmissa in regnis prfedictis

scandala

insimul convenire, ct fere omni anno pro pace concordia perpetua, vel ad minus aiiqui eorum cum aliis dictorum regnorum consiliariis conveniebant, prout pluribus annis immediate superioribus de pace hujusmodi et aliis dictorum regnorum rebus tractandis, et etiam hoc prsesenti anno, ut dicebatur, in feslo beats! Maria? Magdalenie convcnerant, dictorum rcgnorum pacem et animarum salutem affectuose
et

plurima productura,
et

utillis occurreret,
et

causam

apiicUationem bujusmodi, ac nuUitatis et nuUitatum, iniquitatis et injustitiffi bujusmodi processus et sententise, ac etiam subrcptionis et obreptionis dictarum littecausas appellationis

desiderabant, et a partibus suspecti recusari rationaliter non poferant, nobis supplicatum

est,

ut

Stenonem
et

et litis

consortes praedictos a

pra^fata
et

excommunicationis sententia absolvere,

singulas

omnes

causas prffidictas ad nos

innovatorum totius rarum negotii principalis bon;e memoriae Stephano tit. S. Jfarise in Transtyberim presbytcro cardi,

altentatoruni

et

et eisdem viginti quatuor arbitris committere dignaremur, nos

advocare,

illasque vobis

naliaudiendas, cognoscendasetlinedebitoterminandas, cum polestateStenonem et dictos consortes prffidictos per sc vel alium absolvendi in
curia vcl extra eam commiserat, et Dorolhea regina coram eodem cardinale vocata, ac Stenone ct litis consortibiis bujusmodi a prajfatis ccnsuris per deputatum pcr ipsum cardinalem in partibus illis subdelega-

tunc vobis aliis nostris dedimus litteris in mandatis, ut vos , et infra, una cum viginti quafuor arbitris prsfatis audirctis, et juxta vim, formam et conliiientiam pactorum, fopdcrum,
rex et bona, de

Romana
dicta

stabilimcntorum luijusmodi, in (|uaiitum illa quibus in liujusmodi causa

ad hoc toties, quoties
sfecularis,

agitur, conccrnerent, alias prout de jure debito

finc decideretis, invocato

opusforet,

auxilio brachii

prout in

tum
falsi

absolutis,

pra?fata

rcgina

postmodum

prfcfato

pra>decessore certas alias littcras per

et veri

expressionem

suppressionem subre-

ptitias etobrc|ititias

ciim advocatione causarum

petitio subjungebat, sententia pro dicta regina lata in rem transiverit judicatam, ac causa hujusmodi jam
jier

eisdem litteriscontinetur. 18. Cum autem sicut eadem

liujusmodi a prKfato cardinalc, ct quibusvis quomodolibet aliis judicibus, coram quibus penderent, ad praifatum episcopum Katzburgensem, per quas sibi ut causam bujusniodi reassumeret, et archiepiscopo Upsalensi et aliis

duodecim annos
et

et

ultra

corani

diversis

judicibus

commissariis tam in Romana curia, quain extra eain fuerit agitata, dictusque Stcno per viginti annosvelcirca per vim et violenliam castra et alia bona prsedicta ad prsefatam regi-

160
iiam
ratione
ilotiiiin

INNOCENTIt
siiaruin
,

Vlir

ANNUS

5.

CHRISTI 1489.

ci

(lonalionis

cx frafrc,
llic fnil

eumdemque

casbdlaiiiim S. Angeii.
:

pro|>ter nuptias pertinenliatlclimuMit ct oconpaverit, ac frnctns cx illis

provcnicnlcs pcrccpcrit et lcvavcrit, ac in snos (lanmaliilcs iisiis convcrlerit, ac jurisdiclio sive ])olestas (lictormn aibitrornin
iioii

rcputatus semjier spurius . Et infra io." .Ulcr fiiil .\rdiciiius dc Porta, cpiscopus Alcriensis, vir doclissimus, (iiii proptcr cjus
viiliitem et
venit.

benemcritum ad cardinaiatum perfiiius

ad linjnsmodi caiisam, scd ad coiiscrvalioncm pacis iiilcr dicla rcgiia coiiiponciida' sc cxtendcrit, pro parte ejnsdem rcjjiiiiv, nobis fncrit linmilitcr supplicatum, ut senteiitiam pra'dictaiii ad nltcriorcm executioncin demandari alias(]iic in praMiiissis opportunc providcri mandarc dc beniyniatc Apostolica ditrnaremur. Nos ijjilnr, (|iii dc iu"Pmissis certani iiotitiain non liabcmns, linjusmodi supplicationilms inclinati, Iraternitati vestrre per Apostolica scripta

Alter fuit

Laurcntii
filii

de

Medicis
Inno-

cognatus Francisclietli,

ipsius papa;

qiiindecim aniiorum dicifnr tameii fuisse creatum snb conditione (luod non veniret ad Urlicm, nisi circa certnm tempus, (nempe triennale,) venit tanien
ccntii. Ilic crat puer, ut dicitur,
:

et

fuit is

admissus fuit (nempe anno aiitatis xvin) Joannes Mediceus, qui in Pontificatu Leo'
:

nis

X nomen accepit . 21. De eodem cardinalc Joannes

iii

Bnrciiar-

mandamus, quatenus

vos, vel tres,

diis

Diariis hsec tradidit

Martii,
(jiia

Stenone
aiiis,

sen dno, aut uniis vcstruin, post(]uam vocato proefatis ct et aliis litis consortibus qui fuerint evocandi, vobis de re judicata linjnsmodi lesritimc constiterit, iliam execntioni

mensis
stitnlus

crat

cum

Die LuuEe, nona in setatis suiP anno... conqninqiie aliis cardinaiibus

'
:

debitiv dcmandelis, et

eosdem Stcnoncm
omnia

ct litis

consortes,

si

priEtextu litterariim iirfediclarum

in ])ristiiias

absoiuti fuisscnl, ante

cen-

suras rciiitrudatis, ct ad iilleiiorcm diclarum

tunc puliiicatis, in cardinaiem assumptus et crealiis fnit, ciim proliii)itione tamen ex]iressa, ne inlra trienniuin ex tnnc proxime fntuium se cardinalem appeiiare, aut pro taii se haberc ])r;rsiimeret fiiit ctiam ex tunc capelinm cum annuio et tifulo S. Marias in Dominica sibi mis:

iitterarumexecutorialinmexccutionein.etcensnrarum in iliis contcnlarum declarationemcontra

snm, cum facuitate

et

iila,

iapso triennio pra^dicto,

dictnm Stenoncin
contradictorcs

ct

litis

per censuram
S.

consortes procedatis, Ecclesiasticam,

aniio

appciiatione postposita, compescendo, etc. Dat.

RomfE apnd
noslri

I^etrnm

Incarnationis

etiam propria aiictoritate recipiendi, cx tunc in antea ut cnm eo decreto etc. quod etiam, summo Pontifice interim decedente, iapso dicto tempore, haberetnr pro cardinaie ctc. qnicardinaiis fiiins obedientiaj inlcrim pro proloiiotario
se baliuit
litteris

Doniinicffi iMCDLXXXix, pridie non. .Inlii, l'ontillc.

et

gessit, et

mandato

et

decreto in

anno v

Apostoiicis hujusmodi a])posita observa-

Auclum 19. Aiictus cardinalium senatiis. boc anno cardinaiinm senatnm refenint scrijitoe qnibus Sle|ilianns Intisssura observat res soiutam fuisse sacramenti religionem, qua se
'

vit.

Triennii vero hujusmodi fine instante,

cardinaiis, die Veneris,

prffisenlis

idem nona dicti mensisMartii anni MCDXcii,cum Iribus suisdominis

Mario caudalario,
et

Joanne
et

Baiitista auditore,

Innocentius in conclavi devinxerat, ne in creandis cardinaiibus certnm mimerum excederet sedejusmodi pactiones, quai a cardinaiibus ad contraliendam Pontiticiam auctoritatem, dum
Eccicsia suo pastore viduala est, conlicimitnr, irritas decretas Innocentii VI sanctione vidi-

Tlieoiiaido cainerario exivit Fiorentiam in sero,

venit,

ad abbaliam sive monasterinm Fesuianum iil)i ea nocfc quievit. Iii mane die sabmeiisis, facta per

batoxejnsdem
sione,

eum

confes-

dicta

fuit

missa solemnis de Spiritu

sancto absque alia aiiqua

commemoratione per

mus

-.

Inter bos vero fratris tiiium adnlterinum

fratres monaslerii prredicti, qni Ordinis canoni-

lurpi solntffi discipiin Ecclesia; exemi>io, nec-

non notbi fiiii sui sororium pfene puerum donasse purpura oliservant Raphael Voialerranus ^ atque idem Inllssuia, qui accuratissime
gesta Innocentii describit
:

Anno

v,

inquit,

corum regnlarinm S. Augiistini existiint, ct idem cardinaiis in fine missje communicatus. Qua finita, positis super altare cappa cardinaiari, annuio ac cappello, idem cardinaiis coram tum iectis Buiia creationis altari genuflexit
:

DominiMCDLXXXix,elmense Martii, sanctissinuis dominus noster Innocentius VIII, iicet contra

pacta et capituia, qua; facta fuerant in conciavi cuni cardinaiibus, quando fuit creatus papa,
quffi erant,

suiE in cardinaiein, et Brevi

commissionis

dicti

monasterii abbati factis de exhibendo eidem

cardinali habitum, et capeiiiim

cardinalares ])crseniorem seu

ac annuium primum notarinm

,

ultra

quod non possent cardinales fieri numeruin vigesimum secnndum, papa,

aiiquibus ex eis invitis, ut fertur, creavit sex cardinaies. Primo Laurentium, nempe Cybo, archiepiscopum Beneventanum nei>otem suuin
'

Fiorenlinum, im|)Osita fuit cappa cardinaiaris, tum jiiieus et annuius cardinali pra-dicto per abiuitem memoratum, qiii deinde petiit ab eo-

dem
i)ere

cardinale induigentias interessentibus deiargiri,

qui

cardinalis concessit eisdem

induigentias per cardiuaies concedi solitas et

Durcli.
iii

Diariis Ms. arcli. Val. sign.

num. IH.

Slepli. Inliss.
to.

sign.

eod.

num.

1333.

nuin.' 29.

Vialard. in Vila lun. VIII.

^

2 .\nn.

xvi. an.
'

Volat.

I.

.xxu et

alii.

Burchard. in Diariis.

Burch. in Diariis p. 1043.

INNOCENTn
coasuetas, de quibus
tariiis

Vril

ANNUS

5.

CHRISTI 1489.

161

omnibus
ct infra
:

fuit

rogatus no-

cardinalibus, in fine
a|)eruil ora
cis aiiiuilos,

supradiclus

>,

Idcm cardinalis

autem ejusdem consistorii eisdcm cardinalibus novis, el dedit

et ipsis

associatus in Inhilu cardinalari iutravit Florentiam,etante conventus Ecclesiam Annuntiata^

etiam absentibus tilulos,

videlicet,
til.

revendissiiiio
in

domino
S.

Lugdunensi

ex niula desccndens intravit

eamdem

Flcclesiam

S.

Martini

.Montibus,

reverendissimo

gloriosai virginis Mariie, pro beneticio gratias agens. Ascensa deinde mula, equitavit ad pala-

domino Beneventanotit.
simo domino Aleriensi

Susanns, revcreiidis-

tium

vexilliferi justitiai

et

priorum populi Flo:

descendcns et ad illos ascendens pro favoribus gratias retulit tum ad domum Laurentii patris sui cqtiitavit Joannes Laurentii de .Mcdicis civis Florentini filius secundo genitus et xvni a?tatis anno ad Urbem
reutini, ubi
etiani ipsis

tit. SS. Joanniset Pauli, revereudissimo domino .Vuriensi tlt. S. .Viiastasia;, reverendissimo domino Rbodiano lit. Sancti Adriani (1) .

23. In sacra sede

F.aitretana

stes virtutes recensentur.

venit.
22.

Alii

fuerunt duo

Francigense,

unus

qui erat
erat
is

magnus magister
Petrus
II
'

in civitate Rbodi,

Mahumetis
alius

Auijussonius defenss contra impetus Rliodi gloria celebris, et

()ropositus a rege Francias
,

anno, cuin ])lurinife a Deo ccelestes virtutes in sacra a;de B. -Mariae Lauretana; Derent, Joannes Baptisla Mantuanus' Carmclita doctus teque ac pius bistoriam scripsit. Interfuisse insigni miraculo, quo sex demones Virginis ope sanctissimffi ex
infelicis inulieris ad Eedein ipsam perductae corpore dei^ulsi fuerunt, narrat Turselinus -.

Hoc

plurimx

coele-

F^rancigeua

nimirum

Audreas
:

Burdegalensis,

Espinajus arcliiepiscopus postea Lugdunensis. Addit

>>

les

Quo etiain aiuio cum noudum sedali esseut civiBelgarum adversus.Maximilianum tumultus,
Hallense oppidiim Deipara; clientehe addictissimuin, et miraculis celebre, iusigiii prodigio

vero Inflssura Isfi duo creati fuerunt ex eo, ut fertur, quia donaverunt Pontifici magnum

imperatorem Turcarum . Sextum praetermisit auctor scilicet Autoniottum Gentilem Palavicinum Auriensem episco()um, cui titulum S. Anastasiae datum meminit Burchardus in Diariis
suis
-

sistorjum secretum

rum

primum conpublicationem novocardinalium, in quo sanctissimus dominus

:

Feria

ii,

xxiii .Martii, fuit

post

ab extremo excidio vindicatum, atque a paucissiinis militibus [^ra^sidiariis ingentcm Pbilippi Clivii ducis exercitum fusuiii fugatumque narrat Justus Lipsius \ Editse quoque etiam boc tempore plures cadestes virtutes Deipara; ope iu Lanzanensi oppido Theatinse dioBcesis, ut ex Innocentii litleris constat \
1

noster in principio consistorii clausit ora novis

Jo. Bapt.

Mantuan. Toisell.
I.

1.

.Mautuan. et Hieron. Angelita.

1

Bosius p.

-2.

!.

XIV.

2 IJ.

p.

S97.

ii.

c.

G.

- Id.

c. 7.

ex Bapt.

^ Just.

Lips. Virg.

Hallen. c. 6.

'

lunoc. VIII.

XLi. p. 13d.

(1)

Quoad

(lignilatem cardinalis lioc

annno Petro Daubusson, magno Rliodiornm equiluni magislro,

collata.

plana essent omnia,

nisi

salebias induceret Rulla ()ua>d.im Innocentii signata anno miilesiino quadringentesimo octuagesimo quinto. idibus Februarii, Pontilicatns

anno secundo , relata in Codice .Melitensi to. ii. pag. 137. In ea eniin Pontilex diaconum cardinalem tit. S. Hadiiani illum leuuntiat, omuibus juribus adjoclis, quK scriptores in solenini ejus assumptioue coucessa memorant. Ex quo illud consequi necesse est, cardinalatus iliius epocbani ab esordio anni ur.DLXXXVi, seu, ut veteri stylo supputabatur, exeunle anno iicdlxxsv, Februario inense dedncendam esse. Chronologi;C huic favet in speciem ejusdem Codicis Epistola cxxxiii, qna .\uguslinus Barbadicus, Vencliarum dus, cuin Petio de adepta dignitate gralulatur, qus sane Epistola sigualur ibidem die xvii Martii, Indictione vii, auno mcdlxxxv. Veruni cuin ludictlo vii anuo, non quidem mcdlxxxv, at potins mcdlxxxix conveneiit, quo anno, .Martio mense, Petrus omniuui confessionc reuuntiatus eiat cardinalis, binc suspicio merito suboriri posset, iium mendose in Codicein annus mcdlx.xxv pro anno ucdlxxxix cum, auuo ineuute mcdlxxxvi, Innocentius revera annum irrepserit. Sed Bullam luuoceniii nulla suspicione sollicitari posse censeo veterem lamen non semel retinuit, ut iu Poiititicatus secundnin ageret; et quanquain intcrduin auni supputandi novo stylo utebatur, nota ad aunuin mcdlxxxv, 33, demonstratum est. .\d conciliandain igitur Bulls hujus auctoritatem cum cousensu veleruin oiunium scriptornm, qui suis ipsis psne oculis exploiata tradebant, censeo Innocentium, anno quidem mcdlxxxvi, cardinalis dignitateni Pelro coutulisse. eam lameu destinalionem celandam ex urgenti aliqua causa duxisse, douec, eadem causa cessante, auno demum islo MCDLXXXix palam ex|aisilum fuisse a Pontitice, quod liucusqne politico arcaiio lectum fuerat. Profecto de diguiUite illa occulle collala indicium ex ipsa paiiter liulla Melilensis Codicis tianslucet; cuui in ea Pontifex narret se in ea sciibenda ut prxmissa umnia secretius
iis
;

peragerentur
nonnisi hoc

uti noliiisbe

opera

aliciijus

ex centuin unius scriptoribus Apostolicis, sed Joannis episeopi .\lbanen5is,

igitur potitus fuit Petrus ante

quem

pei-inde

ac scri|itorem Aposlolicum liac una in re habendurn nionet. Cardinalatu

denmm auuo

titulum cardiualis palam assumpsit.

hunc annnm triennio; qnanquam Mansi.

A>".X.

TOilLS

.\.\.\.

liAV.V.

\1.

-'I

102

INXOCENTII

VIII

ANXUS

G.

CHUISTI 1490.

INNOCENTII

VIII

ANNUS

G.

CHRISTI

1400,

1.

nojazetlirs,

principi, uralorem

prxter spem concilialiis Rliodio ad Pontificem niittit. Ardfuic

gni Turci Constantino[)olis ingressus est

cui

obviam

i\il

familia

[ia[iffi

Turcas inler et Mainaluclios bello ab utroque Harbaroruni iniiieratore certaUun est de Zizimo
a f*onlitice Uoniaiio. aiiud

naliuin. et indnili lipniines, et

et vigiuti millilius
tis el

rrbem, oninium cardivenitcum ccntiun

et

ducatormn

aiiri, et

cum

miil-

quem

is

versabatur,

nobililius geminis et margaritis et oinilcn-

repeteudo, anno

miilesinio quadringentesimo

tissimis donis portavit,

fertur, triuin
giiita

quod capto

fribnto, ut

nonagesimo. Indictione octava. El jazethem de l'elro.\uliussonio Uliodiorum cqui-

quidem Ba-

ad com|jiituin qiiadramillia ducatorum [iroquolibet aniio, qiios

annorum

tum magistro,

qui Pontiflci

Zizimum

tradidis',

ipse [iromisit pap;p,

set, ^eliementer (|uesluin refert Bosius

atque

Turcum
[lalatio.

solum ut retineret alium fratrem dicti magni Turci, qui est in

litEc

Aubussonium ad leniendas illius iras, eumque inanibus vcrborum illecebris ducendum, respondisse Pontificis Romani communis omnium
Christianorum parentis ac principis voluntaticffiterum rei bus se obluctari non potuisse
:

Itinam
!

non

[lariant aliquid
ei

mali

Ecclesia; Dei

Et data fuit

andientia a toto
:

collegiocardinalium elin secretis

inter

itaque nesci-

tur punctualiter quid exposuerint; fertur

Turcica; melius consultum

luissel;
si

quam

sperari

po-

enim

in

Francorum

regis potestate

remansisset, a Franco, cuin illi collibitum fuispalernum reset, expeditionem ad Ziziinum in sliluendum solium, Turcicasque labefactandas
res confici poluisse
tur,
:

tamen homines inter alia obtulisse papfc et Ecclesiai Dei quod retineret dictum Turcum, ct pro censu se dalurum quadraginta millia ducatorum quolibel anno, quo i[)sum retinuerit. Item obtulit pacem et perpetuam securitatem et foedus inter Christianos et Turcos, et quod
Christiani de csetero possent ire el redire in terras ejus libere et absque aliquo timore.
3.

at vero

cum Romse

verse-

PonlificiKque vires imbecilles

sint,

non

posse Pontificem tantum belluin suscipere, nisi cum aliquo pra![>otenti rege arma junxerit, jun-

Ex adverso

fertur

ambasciatorem magni

soldani Babylonia' oblulisse Pontifici pro salute

et restitutione dicti

gendi autem

hujusmodi

fa-deris

dilficiilimas

futuras raliones, atque ita omnia belli consilia mora dissolulum iri. Hoc officii lenocinio putabat Rhodiorum princeps tempus fallere, ac verbis ducere Bajazelhem, ut interea Innocentius

Turci primo nunicrum (|uadringentorummillium ducatorum item terram

:

Jeriisalem,

quam

pollicetur perpetuo sub

do-

miiiio Cliristianorum. Ilem securitatem et liber-

Christianos reges in arina concitare, crucesignalasque copias comparare jiosset. 2. Dicta hfEC veluti oracula accipiens Bajazethes.

conciliatus Rhodio
inisit.

principi

oratorem

ad Ponlificem
laret,

ul euin de fcedere postu-

tatem omnium Christianorum volentium ire ad dictam terrain, ut absque aliquo datio et solutione ire et redire possent. Item quod omnes terra;, qua; acquirentur per euin et dictiim Turcum, qui est de terris im[ierii alterius Turci et fratris sui, qus fuerunt ([uoiidam Christiani imperii, et
clesiffi et

atquecentum et viginti aureorum miliia penderet, utZizimum in custodia detineret,cum

etiamsi esset Constantinopolis, se EcChristianis restituturum et inultoties

:

contra Caitbei .-Egyptiorum sultani orator promissa uberiora faceret, ut tradito sibi Zizimo

super hoc habitus

cardinalibus.

fuit tractatus in

palatio

cum

bellum in communem bostem decerneretur quffi Stephanus Infissura in Diariis suis hisce
verbis accurale describit
'
:

Die ultimo dicti

i. " Tandem vigesimo octavo vel nono menDecembris dictus ambasciator Turci impetravit a pajia audientiam magno Tiirco, eo qiiod

sis

mensis, (nimirumNovembris), ambasciator maBos. pr. 2.

XIV.

diceret senollesolveretributum prfediclum, nisi

cum

1.

oculata fide videret, et

ita dixit se

habuisse

* Infiss.

Ms. arch. Yal.

sig.

nuni.

Hl.

in mandatis, ne forte diceretur vivus, et

mor-

iNNOCENTir virr annus 6.

Et ciim hoc nimtiatiim esset dicto ma^iioTurco, non prius voliiit dictiiniambasciatorem rccipere, et ei audientiam dare, quam
tiuis esset.

christi 1490.

163

quod

ipse ornatus

et

sedens triumphaiiter in

solio rej;ali

more imperatorum eum admisit.

Itaque supradicto die ornati.c fuerunl auhc ct parles superiores palatii papsc tapetis et aultcis,
et ut melius dicam, drappis aurcis undi(|ue et etiam pcr terram, ila qimd nunijuani fuerunt

similia ornamenta et dictus Turcus (|uodam solio, quod dedila opcra fieri feccrat more Turcarum, et (luidem dictis ornamentis opulentissimis ornatum, etipse ibi resevisa

Romaj

stranneMacrinus,nuncupatus Picens, ira furcns vi depulsus fuissct a Pontificio administro, Constantinopolim se contulit, pollicitusque esl, Ponlifice Zizimoque necatis helli timdrem se a Turcico amoliu'um impcrio. .Mnphti opera saepius in colloquium Bajazelhis admissus auro, gemmis majorihusque |u-omissis oncratus, nimirum Euhoea' principatu, ducentarumque triremium praifectura donandus, si fontcm, ex quo Pontifex ac Zizi-

quod possessione sua

sedif in

mus

bibere consuevcrant, inficeret, alro dirorecepit.

quc veneno ampullam plenam

Sed

cum

Romam
Urhem

pervenisset, in tlagitio
est,

dit

more

regali, ct in majeslate sua

circumcirca

omnia ordine fassus

comprehensus ac mense Maio per

adslanlil)us Turcis ct

duobus tantumClirislianis,

videlicet cardinale S. Anastasia;, nepote sanctisalio nepote;

ductus, ardentibusque forcipibus excarniOcatus, supplicio affectus, discerptaque mem-

simi domini nostri, et archiepiscopo Arclalensi et adveniente dicto ambasciatore

:

bra ad portas Urbis exposita ad frangcndam eo lerrore sceleris participum audaciam, si(|ui-

servalus est iste ordo nam antequam dictus ambasciator intrarct ostium aula?, ubi dictus Turcus pro tribunali sedebat, quidam Turcus de adhffirentibus et circumstantibus dicti Turci acccssit ad eum, et cum uno panno linco in dicto ostio aulffi a capitc usque ad pedes cum
dicto

dem

ille

plures alios promissis ad Pontificem

panno

extersit,

pcrindc ac

si

farina vel

pulvere fuisset repletus,

dicto ambasciatori

quem pannum
tradidit
:

poslea

extinguendum suhornatos a Bajazethe addiderat. Validissimam pra^terea instruxit classera, ut Pontificem ob receptum Zizimum llaliamque opprimeret quo accepto Maximilianus Bomanornm rcx de imminenteTurcica procella Innocentiumfecitcertiorem,seque Ecclesia? Romanae opem cum Germanico exercilu laturuni spopon:

osculandum

deinde

dit

tum

addidit |)reces, ut cffiplam superiori

dictus amhasciator intravit et tribus vicihus in conspeclu dicti Turci projectus et prostratus in
terris diversis locis

terram ipsam osculatus est. tamen vice dictus Turcus genuflexus et ritima
:

anno inter xMatthiam Hungaria3 regem ac Fridericum imperalorem concordiam rediategraret, de (|uihus Burchardus ', sermonum Pontificio-

rum tum
6.

intcrpres, ha>c refert in Diariis suis

inclinalus extitit et tacuit

fccitque ei dici Tur-

Hieronymus Balbanuset JoannesPetrus

cus, ne quid nisi ad interrogata responderet et

ita fecit,

dixilque Turcus in lingua sua

utrum

litteras haheret,

quodam suo
sam
nenli

loculo

quiamhasciator incontinenti dc quamdam Epistolam clautraxit et ostendit,

et

et sigillatam

inconti-

anlequam eam traderet lotam ah omnibus

suis lateribus lingua sua lambivit. Deinde aspi-

cientihus duobus ex dictis Turcis clausuram et sigillum ipsemet ambasciator eam aperuit et
desigillavit,
et

eam apertam iterum

intus et

extra et a tergo sua lingua lambivit.

priElati

Quo

acto,

duo Turci dictam Epistolam ceperunt, eamque ad aurem dicti magni Turci legerunt. Quid conlinuerit in serie ncscilur, et in continenti
lcctis litteris dictus

Arivabenus, secretarii Ileraldi, praesentarunt litteras serenissimi Maximiliani Romanorum regis sanctissimo domino nostro qui cas tradidit Joanni de Arivabeno ibidem prassenti legendas, qui statim eas legit. Conlinebatur in litteris se semper animum habuisse, ut Christianum regem deceret, in defensionem CatholicEe fidei et Romance Ecclcsia^ intellexisseTurcum magnam classem parare contra Romanum Pontificem ad liberandum fratrem suum apud sanctissimum dominum nostrum exislentem, propterea in adjutorium Romance Ecclesiae quamprimum venturum quod, ut liberius fieri posset, dietam celebrasse in oppido licet, uhi de concordia in, :

amhasciator posuit

manum
alia

ad munera, qufc fralerejus ei mittehat, videlicet quasdam petias drappi imhroccati, et

quaitlam ornamenla. Turcus ipse manu annuendo, ut retrocederet, eavidere noluit,ipsa tamen dona per suos accepit et admisil. Deinde
repnlsis omnibus, qui ibi erant, multa invicem locuti sunt, qua3 a noslris minime audita et
intellecta fuerunl .
3.

serenissimum imperalorem Romanorum gcnitorem suum et regem Hungariaj tractaretur, qua hahita, expeditioni in Italiam se operam dalurum. Scripsisse proptcrea potentatibus Italitc, quod gentibus suis liherum passnm darent,
ter
et viclui

necessaria eis minislrarent, prout in copia littera; alligatac contineretur rogabat propterea Pontilicem concordiam inter impera:

torem
Pontijici,
consiliis

et

regem HungaricE
erat ad

facere vellet. Copia

et

Bajazethis

munera snspecta

monet Maximilianus de

Turcicis.

Su-

queni

prJEdicta

ducem Venetiarum,
:

ejus

contincntia (juasi in liltera Pontifici

excepto

spccta erant hoslis muiiera, cum paucis ante niensihus Zizimum Bajazethes frater veneno tol'

liurcli.

iii

Diaiiis Ms. iirch. Vat. p. 05. et

e.x

lcre mcdilatus

fuisset

Christophorus enim Ca-

eo Violar.

iii

Vila

lllllMC.

Vlll.

164
qiiod ab co favorcni
sibi

INNOCEXTII

Xm

ANNUS

G.

CHRISTI 1490.

non

petehat, et

quod

pra?senlil)us suis

mandabat passum daret et ne-

ccssaria ministraret. Leotis litteris sanctissimns

convenerant, ut idibus Septembris ad dirimendas lifes solemnes regum coctus celebrarenfur sed cum .Matthias adversa valetudiiie afflci coepissef,

dominusnoster

tlixilHeraldolitteras intellexisse,

desupcrvelle deliberare, etprincipi respondere,

Et

ii ex mense in mensem cxfracti fuerunt. quidem Fridericum, quamvis nttnagenarium,

me

verl>a l'oofificis interpretante .

7.

descendisse ex Aliiibus superioris anni

.F2statc,

Mulotn rcruin

fncie,

IjeUicn consilia abji-

chtntur.

Functnm hac legatione Bernardum

',

Stich

Neapolim contendisse
litferas

ufFriderici impe,

ratoris Maxiiniliani(|ne

regis

necnon Alberti

ad Ferdinandum reirem perferref, uf nimirum pararet in Turcas arma. Is vero ab jure regio ob vectigal non solutum superiori anno depulsus Pontiflcem lacessere
ducis Saxoni
Pontificiis et Ecclesia; magistratibus,

non desinebat, Benevenfi(iue imperium, pulsis ademit -.

CEPterum Bajazeflies vertere adversus Pontificem arma non ausus, ne sepulfos segnitie Chrisfia-

perque Veronam et Tarvisium in fines Austrite Pannoni.Tque se contulisse memorant ', ut ciim Malthia rege concordiam confirmaret. 9. Prajterea inter Venetos ac Sigismundum archiducem Austri;e, (jui diutinum intcr sese bellum gesseranf, delecfo eorum voluntate controversiarum arbilro Pontifice, concordia redin' tegrata est, misitque in Austriam Innocentius infcrnuntium suum qui de parfium juribus cognosceret, arcesque bello captas Apostolicae
Sedis

nomine

reciperet ac restifueret, vocato

Caesare, cui Austri.-e

tamen Maximiliauu
iinperia conficeret.

admiha5C

nornm animos

exsnscitaref, adbbandiri potius

nistratio tradita fuerat,

dandaque

illi

a Pontifice

auro promissisque Pontifici constitnif, a quo impefrandae pacis spes iion aberat; uti contii.nt, cum enim Innocentius Transalpinorum Italorumque principum oratores in sacro senatu coegissef, nulla de cruciata in Turcas expeditione consilia decerni potuerunt, sed inanes de

Adscripfa esf
III

litteris

tcinporis nota

Datum Roma; apud Sanctum

mcdlxxxx,
vi .
et elogiitm.

Petrum anno,
tificat.

etc.

non. Maii,Pon-

nostri

anno

10. Mattlii/B

Hunrjari mors

In-

fer ha!C obiit Matthiasirreparahili

honorum gradibus
tius,

ac

locorum dignitate turaul'

rerum Ilungaricarum damno apoplexia percussus, cumpaulo

anfe vegefusvigensquevideretur. Necatumfuisse vencno memorat Stephanus Infissura ', dum ait veneficum illum, qui a Bajazethe ad Pontificeni Zizimumque interimendos submissus fuerat
infcr alios

tus infer eos concitati

rassef, atque exinde

fuerunt. Itaquc Innocengravi lethargo laboessef gerendis rebus

cum mense Sepfembri

minus

idoneus, in senfentiam de Turcico auro accipiendo, nec lacessendo Bajazethe, prafer Rhodiorum principis expectationem ivit, omissis sacrjE ad recuperandum Orientem militife con-

sceleris

socios

quemdnm

Ordinis

Dominicani apostatam accusasse, qui a Bajazethe corruptus Hungarise regi Turcicum bel-

mutata quippe jam tum erat rerum facies, Germania et Pannonia, ex quibus educendi erant crucesignati exercitus, bello flagrantibus, ob imporfunum lucfuosissimumque Mafthice Hunsiliis
:

lum
in

quit, ejus dolo

venenum pi^buisset Fertur, inregem Hungaria? indie Mercurii hebdomada sancta proxime prseferita veneno
paranti
:

garicc,

simi,
8.

obitum

regis Turcicis certaminibus cxercitatis', uf paulo posf dicetur.

ille,

morte repentina esse necafum, et interiisse . Ipsum pra^ vi morbi nil loqui potuisse, sed altissimis tantum suspiriis nomen Jesu exclamasse
tertio

Expetierat

uti

vidimus, a supremo
sibi traderet,

demum

die refert Bonfinius

Cum

rau-

Rhodiorum quo restituendi

magistro, ut

Zizimum

cos inquit, semper gemitus emisisset, variaque

ingenitae poenitentiae indicia (veluti

illius in pristinam dignitatem barbaricas vires distraheret, religionemspecie que in Graecia lapsam instaurare posset. SoUicitarat^ eum etiam Caitbeus -Egypfi sultanus bout Turcas in Europa perdonorifica legafione
.

divinam ve-

niam

imiiloraret) edidissef, e protluvio

:

demum

maret, dumipseeos alterebat inAsia, de quibus paulo ante pulcherrimam victoriam retulerat \ Quo terrore percussus Bajazethes illum de pace
postulabat, ut accepfam in Cilicia ignominiam deleret: at eluserat rex Bajazethis petita, af(|ue vefera cum Ca?sare bella componere studuerat,
ut vires

Princeps aiiimam efflavit . Et infra invictissimus anno salufis nonagesimo supra millesimum et quadringentesimum nonis Aprilis ef die Marfis, aetatis autem anno quadragesimo sepfimo, cum perpetuo sui desiderio diem obiit . Plura fuisse iliius mortis conspecta praesaga prodigia, ac lecnes, qui Budae erant, eodem, ([uo ille, die interiisse observat auctor.

capitis

omnes

in

hostem

religionis efiunderet.

Facta fuerant ea de causa plura cum Friderico et Matfhia colloquia superiori anno, ac demum
ViU

Violar. in

)jl.

Innoc. VIII.

'

Violar. ubi

sup.

Infiss.

Bonfin. dcc. 4. I. is. Trilh. in c. "5. Naucl. vol. 2. geo. 50. Sabel. Enn. 10.
I.

Ms. arch. Vat. sig. nnm. Ms. arch. Vat. sig. nnm. 111. Chron. Spon. Ranzan. Mich. I. iv.
luBss.
1.

Laudavit eum funebri orafione Ranzanus 1 Matthiam, cujus gesta in fidei hosfes perstringit Turcarum Rai)hael Volaterranus ' liis verbis regem Mahumetem ab obsidione Jayaze Rasciae armis removit, Transilvanos posf Ladislai mortem rebellantes compescuif, trajectisque Alpibus
1
.

<<

'

Inliss. .Ms.

arch. Val. sign. Duin.

sign.
viii.

111. Sabcll. Eiin. 10.

p.

viii.

BonQn.

et alii.
*

-To. v.
4.
1.

VIII.

^ Id. ib.

BooGn. dcc.

num. 1903.
^ Volal.

382.
1.

I.

viii

Infiss. ibid.

Georg.

viu.

INXOCENTn

Vlir

ANNUS

6.

CHRISTI 1-^90.

165

Moklaviam, Valacliiam, superato Stephano vaivoda, relatisque

natalium maculam

ad officium rcduxit. Sei)tem jugiter annos contra hffireticos Bohemos dimicavit post mortem Georgii rex electus fuerat . Paucis interjectis de hello cum Casimiro, ad quem Quinquecclesiensis et Striplurimis
signis
:

se detersurum pollicebatur, pluriumque regum in pari casu exempla proferel)at: dumfiue comitia ex variis conflata gen-

lihus in varias ivere sententias, inde orta sunt

hella civilia
:

parsmajor Wladisiaum Bentricis

'

reginae ope, qufe illum in

tione, innni s[)e delusn
ria;
-,

maritum

sihi ex pac-

goniensis pra^sules (lcfecerant gesto, sedat(ii]ue Castrnm Turcarum colloquio addit auctor Sahacz ad ripam Savi fluminis media hnima expugnavit . Alia hella, qux cum Friderico im:

destinarat, ad Hiinga-

et

Itaqiie

Bohemiai sceptra conjungenda o|)tnvit. mox accnrrit Wladislaus tumultunriis

in

copiis

Bohemia

collectis instructus,

quem

peratore sive regni exordio, sive exitu suscepit,

Christiana?
rei

calamitates

maximas

intuhM-e,

XI knl. Octohris n[iud All)am-Regnlem corona redimilum solemni ritu describit speclator

quihus malis dare finem ipsum parasse jam indicatnm est. H;ec et alia praH^hara gesta Mattiii;c regis [)anegyrico stylo Bonfinius prosecutus est ', qui illius virtutes descril^ens optimi principis exemplar efformat, aitquo priscorum regum more aditum omnihus vel miserrimffi fortuna?

Bonfinius' hisce verhis 13. "Wlndislnus omnium religiosissimus ad sumenda ha>c insigniase|[)r;eparnrnt,eadem heh:

domada
rat,

alternis diehus jejunia tria

jam habueimplorarat,

quotidiana((ue iu

Deum

resipiscentia tanti

regni

molem

obiturus divinam

opem

hominihus prrehnisse, coluisse frugalitatem, non humiles fastidiisse domos, sumptus profusos in clarissima hella fecisse, domi parsimoniam,
foris
:

amasse

magnificentiam et liheralitatem clementia et heneficentia omnium ani-

mos

devinxisse: non solum proceres, sed milites

haud inscius traditam a Deo potestatem sine divino prffisidio geri non posse. Diehus aliquot ad Deumingemuerat, ut quem regem iselegerat, suis auspiciis comproharet, et una cum regno tueretur, in divinoque semper ohse^iuio retineret. Post consensum igitur omnium, cum
Zagabriensis, qui metropolitani loco in coronatione fungebatur, ante
ret,

gregariosque invisisse: in castris lustrasse segrorum contuhernia, languenfes regia i^avisse manu, sauciornm vulnera sa^pe in acie alligasse,

magnam aram

praside-

nauseantium sustinuisse capita, veluti regiBe dignitatis immemorem, non humanitatis: cum
Myssiis et Rascianis,

rex paludatus ndhuc cum ponlificihus, qui ejus latera claudebant, reliqua(]ue manu prin-

cipum

solio

descendit,

et

occurrentihus in

cum

Boliemis

et

Alemannis,
:

cum

Hungaris

et

Cumanis juxta versatum domi

militia?que puhlica fide sollicitudine^iue custo-

duohus episcopis ad metropolitanum ducitur. Constilutus ante ipsum ex more prseveneratur. Mox e ductorihus episcopis
pontificio hnhitu
alter:

dilum luxum cultumque a victu ad arma et equos transtulisse. Turcica castra mercatoris ' cultu interdum perlustrasse in oheundis ex[)editionihus cantum ;eque atque audacem fuisse, non diu meditato consilio solum, sed ex itine: :

Sacrosancta

iniquit

reverende paler,
in

Ecclesia postulnt, ut

hunc delectum militem

regnlem efferas dignitalem. At percunctanti illi, an eo munere dignus esset, continuo est ah

rum

occasione

et

atrocihus tempestatihus,

cum

omnihus acclamntum pro ex[)lornta viri sapientia ct virtute, jnm esse dignissimum et reipublica!

tutum se fore putaret, pra?Iium sa^pe sumpsisse, atque in arte militari etiam tum ignota aliis commentum; unde eo regeHungaria late ami^Iificata est, quo mortuo, mox ipsa sua magnitudine lahoravit. 12. Wladislaus a majori parte elecUis solemni ritu sacratur Hungariee rex. Certarunt de illius sceptro quinque principes, totque legntiones in ordinum regni conventihus auditfe. In primis Maximilianus jus ex antiquo fcedere cum Mathostis

salutarem. Post hsec metropolitanus sacropafris officio

sancti

fungitur, admonetque, ut

cnm

preeclarum inter mortales

locum

invenerit,

sed periculis, laboribus, sollicitudineque [)erpetuo referlum, secum i[)se re[)utet, cum omnis

thia inito,

cum

ei

sacrum diadema

restituit,

Deo potestas de grege sibi commisso, Deo quoque rationem reddere oportere, pietatem Deum tota mente usquequaque servandam complectendum, colendum puro corde orthodoxam fldem, quam ab incunabulis hausit, ad mortem usque constantissime retinendam, et
sit a
,

comparatum exponehat: Wladislaus

rex Bohe-

pro

virili

parte

defensnndam

Christi

vicarios
,

miaematerno jurehtTreditario nitehatur:Joannes

Alherlus ejus frater, nli^iuorum factione ipso iiiitio rex proclamatus, Polonica arma ostentnbat: Ferdinandus rex Neapolitanus instahat, ut Beatricis regina; ratio in

Pontiflces

omnes pro

dignitate

observandos

Ecclesiasticam ubique gentium lihertatem asserendam, divina et humaiia ;eque curanda, justi-

conjungendo illi connuhio successore haherefur; Joannes Corvinns Matnothusfilius, amplissimoprincipatuauctus,

thiffi

tiam circa personarum discrimen ubique serexornandos esse honos et malos vandam nuUa impnnitale donandos, miserahile quodlihet genus hominum ah iniquissimo quoqiie
: ,

paternae gloriae gratia fulciehatur, ac virtulihus

1

Bonfin. ubi siip. et dec. o.

1.

I.

Buich.

in

.^le.\.

VI.

'

Boufin. dcc. 4.

1.

vii.

Id.

1.

viii.

3 Bonfia. dec. 4.

x.

166
detriiTipnfo

rXNOCEXTII
vindioandum
niliil
,

VIII

ANNUS

6.

CHRISTI 1490.

facilps

adounfibus

auros

ailliibondas, ol

niansuctiHlinoin cuni afTadoni(|ne patranduni, esse gnl)eriiaii<him,

accepfo stricto gladio, quem Panlus prroforebat, ad solis exortiim of occasum, ifoin ad Moridiem
ef

bilitate

prapstandam,

quod
iit

sii

a rogia diffnitate alienum, et roijrnum

vibrato, bolliim cx
1

Soptonfrionem pro defendondo regno, more interminatur .

i.

tor eo

sna> fidei

coinmissuni

ita

Ihmijaria

bcllis civilibus et

non ad privatam, scd pnblicam utilitafem

ciirsionihus vexatur.

Inferea Germani, Poloni,

:

Tiircarum in-

rcgnasse videatur. i)rfcmium doiii(|ne roi gesf;c non in ferris, sed iii coelo posfulandnm. Contra re.x barum rorum admonifiis: Cnm divinis in(]uit, auspiciis me ad regondam Hungariam evocafum esse senfiani, in primis tesfor Deum optimum maximum cffteros(]ue ccplesfium ordincs, deinde vos omnes, qui nunc adesfis, me
,

jusfifiam, leges, ef piefafem

pacemque omnibus

cum

sacrosancfis

fnm

]>rofanis cwferisque ho-

minibus, qui (]ualiscuinque forfuna> pcrsonam gerunt et sub mea ditione versanfur, quanfnm in me sifnm esf, et fidelissimi sonafus consulto fieri pofest, diligenfissime et infegerrime servaturum Ponfificibus maximis legifimum sempor honorem exhibiturnm ac divina et humana juxta curafurum Ecclesiarum jura futafurum, et anfisfibus proceribusque nosfris debifiuii semper honorem impensurum, illud posfremo toto corde ac sumino sfudio enixurum, ne quid nnquam defrimonti rospublica femore pafiafur. Mox in admofa rite propius Evangelia rife juravil, uf dicta juro jurando rata et firma ab omnibus haborentur. Genibus deinde fiexis implorandfc divinse benedicfionis grafia ante metro: :

Turc, ipsique discordes Hungari Pannoniam laniare coeperant '. Primus turbo erupit e Polonia pra'tcr expecfafionem nain Joannes .Mbortus, a pafre Casimiro exercifu adjutus,irrupif in Hungariam, ut fratri \Vladislao, qui Bcatricis roginiP ope Budam roco|)eraf, rognum iirariperet qua fraferna dissensione usus Maximilianus Austriam repentina urbium defectione occupavit -, cum eniin se Hungarite regem dicorof, Aiistriaci, qiii Htingaris fanfum regibus parifuros sacramento spoponderant, se illiusreligione
:

solufos pufarunf,
rent
:

si

in

Maximiliani fidom rodi-

qui eo principafu auctus fiiiitimasprovin-

cias Hungaricas invasit, ac Sempronio Vesprinio Sabaria potitus .\lbam-Regalem vi expugnavit sexagesimo die, posfquain rogni corona Wladislao incredibili cum gratulatione corona ibi imposifa fuerat. Ad Budam deinde, serius famen oppugnandam impetum converfit quain enim imparafam prEesidio vel solo proximsc urbis calamifatis ferrore opprimere pofuissot, valida
;

munitione Hungaricarumque legionum armis tentare non ausus est. Germanorumafque imperafa que sfipendia repetenfium

munifam
facere

polifani pedes procidit; contra ille

assurgens,

ingeniculatis omnibiis, elatis in cwlum manihuset depositamithra, alfa voce precafus, efc. . Affert auctor formulas sacrarum precafionum adhibifarum, diim Wladislans balsamo inunctus fuif,

defrectantium, seditione compulsus in Ausfriam est revorsus, exercituquc in varias

munitiones distributo, factiosorum signiferos

variis suppliciis affecit,

que

castra,

qua

vi qiia

dedifione,

necnon Zagabriam aliasuorum opera

dum

ei

porrectus gladius,

dum

dia-

impositum, dum sceptrum manihus datum esf. Denique utin solium regale a mefropolitano deductus fuerit, ita describif Rox, inquit, in capite sacrum diadema, ac dexfra sceptrum gestans a metroi)olitano in rogale solium reducitur et collocafur, quem regiam majestatem omni ex parfe referentem his mefro-

dema

capiti

Resjiiravit ejus discessu Wladislaus Hungarise Bohemiaeque rex, atque in .\lbertum frafrcm Cassoviam fum obsidenfein contondit media Hyome, quem proximo Vere sibi conci-

recepif.

liasse fcedere visuri

to. Parfe alia

sumus.

polifanus alloquitur

Sta hic

rex inclyfe, ac

regna locumque nunc fibi a Deo delegatum retine. Te per omnipofenfis Dei auctorifatem et per hanc sanctam coronationem, duodenorum

Apostolorum cseteroruuKiue divorum auspiciis ministerio meo tibi fraditain vehementer oramus, ut quanto sacrum collegium inagnae arae proj)inquius aspicis, tanto potiorem ubique genet tium honorom tuis antisfifibus impondas veluti Jesus Dei hominisque medius huc evexif, ita sicut fas et fequum est, cleri et plehis ratio,

ufriusque jus j^ro dignitafe fuere. cum sacer chorus ingenfes Dco gratiasque concinere coepit . Et infra landes " Dum sacris insignibus inifiabafur, nun^iuam se lachrymis abstincre poluit. Solufa concione
liabe, et

nem

Vix ista dixeraf

augebat terrorem Turca, qui Modrusiam usque per Croatiam quofidianas excursiones fecit '\ agrosque ferro et igni populabatur, neque ita multo post duo .\lba? Grfecae parumque abfuit propugnacula expugnavit quin urbs in Barbarorum pofesfatem veniret, utque majores Pannonice injiceret tumulfus ad quadraginfa Turcariim millia prfedicto Joanni Corvino ad paternuin regnum sibi asserendum submittenda paratum se obfulit ', quamvis postea Christianorum intesfina dissidia sedata fuerint. C;pferum ad ea consitia conflanda concitatum Bajazethem forunt, sumpta ex borrendo terrae inotu, qui hoc anno Constantinopolim concussif, occasione, interprefanfibus imposforibus % furero Malioinetein ob diiitinam riircicic ad?ersus Christianos militiae vacationem. Des,

I.
1.

Naiicl. vol. 2.

gen. 50. Bonnn. dec. 4.

1.

x.

1.

Dubr.

1.

x.x.\i et alii.
1.

reversus haud procul

in

suburbii

tumulum

X.

BonfiD. eod.

lib.

Idem dec. 5.

Bonfiii. dec. i.

Dubr.

XXXI.

INNOCEXTII
cribil

VIII

ANNUS

6.

CHRISTI 1490.

1G7

immaneni
eversa'

eani i)rocellam,quaoctingent8e
sic

domus
anno,
Julii,

magnam homiiium multitudincm

'

ascendebat, bis demptis, qui ad ministeria tormentorum et machiiiarnm ac ducendos com-

oppressere, Mauclerus
(hoc nimirum)

in(]niens

><

Eodeiu
in

die

duodecimo mensis
urhe
dcsajviit,

meatus deputabantur. Primum in itinere ipso, exlemplo (uno ita dicam spiritu) quinque non
igiiobilibus oppidis pro[)C
ijjsius

tempestas ingens prius inaudita

Bacam

expugnatis, ad

Constantinopolitana

superiorum enim trium siderum ignes, qui decidui ad terras fulminum nomen liabent, contagio nimii bumoris in banc regionem delapsi sunt
:

admodum

Bacae civitatis obsidionem felicia castra

tandem admovit. Concurrerat illuc universum pne robur militia' Granatensis, nam et pra?ter
Bacee indigenas prope sex millia electissimorum

primo ingentia tonitrua audita

gentas

exin fulmina
:

armatorum, omnes

\iri

pugnacissimi, armis

ardentia visa et longiore tractn fulgetra

octin-

strenui, ac in regia Granalensi ab antiquo educati et nutriti, intra civitatis

domos

ignis

hominum

tria millia, ut

rerum cdax consumpsit, nec lignum nec forma

colis se

incluserant, tutaturi pro virili

ambitum cum acurbem

a?dificiorum remanserit, columna; antiqua? ima-

ginem Constantini babentis partem ejecit . At de his hactenus. Nunc ad sacram In Granatenses Saracenos bellum traducenda est narratio. 16. Ferdiiumdi res prospere rjestm in Granatensi regno. Parlarum superiore anno inclinanle a Ferdinando Hispaniarum rege victoriarum fama permolus I*onlitex, lioc ineunte, leo de .Mauris perdomitis, amplificatoque Chrisfiano imperio grates persolvit solemni ritu^ quem Burcbardus

tanquam ullimum vita? pra^sidium, et totius regni oculum dexlerum, nec carcbat civitas naturali milite,

nain et prope septem millibus armaita

torum de indigenis abundabat, civitasque

triplici

muro

cincta,

validissimis turribus

et

propugnaculis superba, iniquo loco ad obsidionem et offensionem sita, armis, victualibus, tormentis et macbinis refertissima, ac vicina duabus maximis civitatibus .Alaurorum, Granaten-

sium

videlicet

et

Guadixensium

qua?

sibi

ca^remoniarum

prffifectus
,

ita

describit

MCDXC, Indictione viii die Yeneris, prima mensis Januarii, feslum Circumcisionis Domini
noslri Jesu Christi, Pontificatus sanclissimi do-

quotidiana pollicebanlurauxilia..\ostrisbaecomnia difficilem victoriam ])0itendebant, bostibus

vero

mini nostri papse Innocentii VIII anno vi . Et infra:"Sanclissimus dominus noster dixit mihi, quod Dominica proxima iturus erat publice ad Ecclesiam B. Maris de Populo ad missam solemnem in bonorem Dei pro trium[)lio per serenissimum regem Hispanise babito contra regem Granata?: propterea provideram quffi agenda
essent
:

nam

in

mane

Nativitatis

Domini

nostri

superbiendi aiiimum dederant. Verum Ferdinandus Catbolicus fide armatus, quaMiuindum vincit et regna, ac omnipotenlis Dei confisus viribus, cujus causa agebatur, civitatem ipsam fossa profundissiina et aggere circumdedit, ita ut bostibus inlrocundi et exeundi facultatem praecluderet, nisi per determinatos pontes et passus, quos validissima; munitiones a parle castrorum claudebant :ambitus vero fossa-, muri et aggeris, quibus civitas cincta est, novem fere
milliaribus in universo gyro tendebalur. Conti-

oratores regis praedicti nuntiarunt eidem sanctissimo domino nostro regem eumdem Hispa-

gere

interim
et

varii

confiictus bellici

et

cum

niarum duas

duo oppida ex alterius regis Granatse videlicet pra;senti unione obtinuisse . Addit aiicfor formulam precum a se compositam, eamque decanlato bymno Te
civitales
et

magnas

Vacensibus, rex illorum residebat, nec dies unica

cum

vicinis Guadixensibus, ubi

fuit totius

obsidionis semestris, qu!E variis actibus bellicis non sit decorata .

18.

Deum

repetitam.

.\uxitmagnitudinemvictori3B

temporum
Boeli-

eliam est coram Pontifice et cardinalibus oralio ' panegyrica qute typis cusa est, proposito themate sacro Hsec est vicforia, quae vincit mundum fides noslra atque ubi orator His[)aniam Viliz;p et Roderici regum a [)ietate deflcientium culpa ab Afris debellatam ex[)0suit, illius im[)erium ex Mauris
17. IIaI)ila(|ue
,
: ;

difficultas,

cum

in

Hispaniam ac maxime
,

cam
id

pestis invasisset
et

divisosque per villas,

montes

agros milites consumeret.

contigit, nt regia castra,

Tum

vero

mirum

quamvis ad

ea ducenta fere animarum millia confluerent, salva fuerint protegente manu Dei, cui subest
salus et vita cunctorum. Sterilis etiam
erat,

annus
:

recuperatnm i^robat, relatam(]ue Basta; expugnatione victoriam ita describit Post superiores gloriosos triumphos continuafa expeditione processit anno lxxxix, (nimirum excurrentis sirculi), de mense Junii ex Giennio ad
fide
:

inopia regina; libcralitate vicla est Movit !),inquit orator, Omnipotens Christia-

verum

nissimae reginee Elisabeth pietatem immensam, quK ex Giennio ubi remanserat, viro et exercitui necessaria

subministrans, jusseratofficiariis

castra gloriosissimus Ferdinandiis validissimo comitatus exercilu, qui ad xvi millia fcrc elec-

suis ut duplo minori pretio

annonam

in castris

venderent,

quam Corduba,
;

Hispali, Giennii vel

lissimorum equitum, peditum vero lx millia

<

Cartbagine, unde subminislrabantur comineatuSj regio mrario emerent et ullra hoc ingentes

Naucl. vol. 2.

c. IS.

geii. 50. Sur. 1. xx. .\nn. Burchar. Ms. arch. Yat. p. 938.

c.

83. Marian.
' E.\t.

1.

xxv.

typis cusa

Roma.'.

impensas deportationiset vehiculorum profusis thesauris gratis impendebat. Ouis dubitet hsec

108

IXXOCEXTir

VIII

AXNUS

6.

CHRISTI 1490.

omnia manifestissima
lcnlis

fore opera Altissimi, vo-

sorat, ipsis in exitu

cum
:

laclirymis praijubilo in

nomon

Crucirixi ibi e\altari, iibi diii ante

per infidoles fucrat (ioprcssum? llis ergo et aliis rocroatus ilispaiuis oxoioitus, ac crcbro supplemcutonovorum militum facile omnes labores loiigioris ol)siilioiiis loleravit, oumque
sulisiiliis

processione solemni, oiim magna saccrdotum pom|)a oantantibus Bvnedictns Domimis Deus
Isrnr/, quiti risitavit et fecit
sucB.

redemptionem plebis
Christiana;
est,

oplimam

ac

felicissimam
!

victoria; ac

redempfionis diem

Nemo

qui

sa'|>ius nostri

irruptionom

in liostes tieri accla-

facial satis tani justa' hvtitia', et

tam cclebcrrimo

tia

marcnt, priiioipis pruiloiitia ot iuaudita clcmenrcmorati suut intellexerat iiempe rex invic:

ac jucundissiino Doi bcnelicio digue gratulctur.

tissimus per transfugas triginla miile fere rationalcs auimas intra civitatem contiiieri, nec illis

Quare halieudce sunt Deo optimo maximoiiue grates immensae, quod ad finem us(|uo juvcrit
viiue

victum ad plures mcnses sufticere . Subdit orator maluisse Ferdinandum unius Christiani salulem scrvarc, (juam millc Barbaros perdere, bostosque domare lame deorevisse, pronos autem ad deditionem Bacenses retardatos arte ac
dolo ducis Maurici,
petias
,

Christianissimos principes, ac intemcrat;c diparcuti .Maria; seinpcr virgini neciion

Hispanorum protectori Jacobo, quod apud Deum pro tam glorioso triiimpiio iiitorcesserint. Juvandique sunttam Catliolici |)rincipes communi
Christianorum suffragio,

cum

ct

communem
Verumprae domiuus

(]ui

regis Guadixensis sup,

causam
ca^teris

agaiit Christiaiia;reipul)lica'.

proccrum Hispaiiarum dissensiones imbres, frigoraque imminenlia, quibus Christiana vis frangenda csset, jactabat
bethffi rcgina;
;

saiictissimus domiiius noster

sed Elisa-

adventu in desperatiouem conjeinquit, retardareut victoriam,

ctos

Ne

isti,

Innocentius divina providentia papa VIII qui tainquam Christi vicarius et Christianoriim oaputgloria-magiiaethonori sibiadscriberc dehet, prout certe facil, quidquid Christo et Christianis
accrescit, et

de Ferdiuandi regis Christianissimi consilio et asseusu, oocurrercdecrevit serenissima domina regina Elisabeth descendens ex Giennio cum novo milite, applicuitque ad castra octava Novembris, quae adventu suo et nostris patientiae byemalis facile auimum dedit, hostibus vero omnem spem levanda' obsidionis, sub qua tuebantur, ademit quo flt, ut statim adventu suo constcrnati et stiipidi hostium animi non de armis, sed de induciis et pactis cogitarent, inccEperuntque deditionis tractatum dieNovembris XI, tertia videlicet post ipsius regiuse adveutum, concluserunt, viginti dalis otiam obsidibus, ac quarta Decembris die felicissima Natalis Christiani mcdlxxxix, civitatem Baca?, olim \)ugnacem et ferocem, liberam et cxpeditam rcgiaj
:

hanc diem Cliristiana latitia summis jubilis cclebrare debuit, prout su|)eriore Dominica fecit, et ad plures similes dies addendos
et Christianje victoriae

invitare
suic

Catliolicos

principes debet.

Equidem

beatitudini

nem

gloriam

et

istius sancti trophgei

omhonorem

Christianissimi Ilispaniarum

principes plenis-

sime deputant, taniquam capiti Christiauo, sub quo omnis Chrislianorum militia agitur, et a

quo

sua;

majestatcis

cruciatam,

decimam,

et

gratissime susceperunt. Vosquoquc, patres reverendissimi, tanquam pra;cipua membra Christianac i'eipublicse, proutsoliti estis, et apud Deum oratione
alias gratias ad

eam expeditionem

ditioni reliqueruut. Concessit

tamen regia

cle-

mentia civibus Bacensibus liberlatem incolendi et habitaudi, sub regia tameu servitute, villas
propinquis planis consistentes ciipientibus vero Africam vel alia loca petere cum his solum bonis, quae humeris asportare potuissent, armisque dimissis libere facultatem
et

supplici, ot ai)ud sanctissimum dominum nostrum veslro interveutu cslole auxilio liis Cliristianissimis principibus, quatenus ex universa Hispania Maliometc fugato, facile illum etiam in Africam fugientcm consequamur (juod, assi:

agros

in

stente

nobis fide

integra,
brevi

qua
,

est

victoria

vincens
gloria.

mundum,
Cbristo
.

futurum

speramus,

prcBstante

Domino

cui est perennis

Amen

Graliis ingentibusa I^ontifice et

millium civium,

quoque Purchena; duorum Tabernarum mille, ac celebre oppidum Seron antiquum Granatensium gymnasium, omnia montana dc Yacares et de Filabres, ac universa ripa tluminis Almanpermisit.
Civitas
civitas
,

cardinalibus Numini pro tam insigni beneficio

divino actis,

mox

de cumulata am[)Iissimarum

urbium Almeria, a cujus oppugnatione propulsatum olim Jacobum regem Aragonum vidimus ', Guidixiique, necnon arcium sua natura
fortissimarum Almunevaris et Salembinae deditione littcra laureata pervenerunt. 20. Cum vero nonnullis urbibus qua; Mahometanis eripiebantur, olim sedes episcopales fuissent constiluta;, ac de limitibus distinguendarum dioecesum lites oborirentur, ne sacramenta in pluribus locis conferrentur, Innocentius Abulensi episcopo lianc pruvinciam
,

cum multis oppidis, castris et arcibus adjacentibus omnia liaec, quaj numero et extizorse

matione multa et magna, imo et maxima suut, a prima Decembris usque ad octavam in regiam ditionem pervenerunt. 19. Suscepit igitur Baza olim pugnacis-

simajugum
bris,

et vexilla Crucifixi

ac

die

altera dimisit Christo

quarta Dccemsexcentos

Chrislianos captivos, quos sua; duro servitutis jugo in compedibus diu illuc Mahometus opprcs-

To. XV. an. 1309. nuin. 27.

INNOCENTII
dedit
'
:

VIII

ANNUS

6.

CHRISTI 1490.
'

169

Tibi, donec Ecclesise Granatensi de per Sedcni Apostolicam provisiini ac declaratum fuerif, infra decem menses sub qui

pastore

cur cruccsiignarus esset, doceri tlagitabat gnatus cxercitus iu eos cduccretur. Pius ctiam
videri voluit, ac rcligionis spccie tumultus in

bus dioecesibus loca pradicta (nempe parta in regno Granatensi) consistant, in spiritualibus
auctoritate Apostolica et ex certa scientia tcnore

Ecclesia Dei concitare annisus

discipIinaEcclesiastica, quai

est,

sumpta ex
collapsa

admodum
|)lura

erat occasionc, (|u;e cxaggerat pluribus Stcplia-

praesentium committimus,
dictic Sedis

tibi

per te vel alios

nus Infissura
afficta

constat

enim

perperam

Catiiolicos episcopos gratiam et

communionem

Innocentio,

qme

inconsulte a scriptori-

crationis

habentes, qu ministcrium conseexposcunt, quai vero jurisdictionis episcopalis existunt, etiam per te vel alias personas Ecclesiasticas idoneas ad nutum tum amovibiles, exercendi, omniaque alia et singula circa ea necessaria quomodolibet et oppor-

bus credita siut, cum latum a Pontificio vicario sacrum edictum pro honestate tuenda, abrogatum fuisse jussu Innocentii perperam addit
auctor
falso insimulat, quasi scortationem non vetitam quod falso alficlum Innocenlio actemere creditum ab auctoribus constat, cum antea sacerdotes concubinarios in Hispaniis ', necnon in
-,

eumdemquc

dixerit

privatim

tuna faciendi et disponendi , et infra, pienam, liberam et omnimodam facultatem concedimus, etc. Dat. Romai apud S. Petrum anno mcdxc V non. Julii Pontilicatus nostri
, ,

Galliis

illius

im])eriis

coercitos

viderimus

anno

vi .

'21.

Compleverat ha^c Maurica clades

ira et

terrore Africa; et Orientis Mahumcticai

super-

quamvis enim juvenili licentia dum ferveret sanguis, in libidinum co^num lapsus fuerit, a fidei tamen puritate non aberravit, atque ipso anno integritatis morum assertorem se prffibuit,

stitioni addictos reges, quorum prscipuus Babylonius idemque /EgyptiusAntoniumMillanum

cum

moniales,
in

quffi

valetutlinis

recuperandffi

specie

parentum a^dibus soluta disciplina

Minoritam, qui sacrse Jerosolymorum Bedi prseerat, oratorem misit in Hispanias -, ut Ferdinando regi denuntiaret, se cunctos Christianos in ^gypto Syriaque agentes, ac templa omnia et nostra; religionis vestigia deleturum, profanato etiam convulsoque sacrosancto Christi sepulcbro, ni Granatenses bello infestare desi-

versabantur, ad monasteria reduci', ac Minoritas in Ungaria a primsva sanctimonia deflcientes pristinis institutis ac legibus coerceri ^ imperavit. Falso pariter vulgata Raphaei Volater-

ranus

"

temere

scripsit,

Norwegis permisisse

sine vino calicem consecrare, quod ob

immensa

Maurica expeditione, atque suscepto de Granata expugnanda, quae veluti cadaveris truncati informe caput stabat, consilio abductus non est Ferdinandus, ac misso oratore Granatae cives prxmonuit, ut positis armis in deditionem venirent, urbemqueCliristiano, a quo divulsa olim fuerat,
neret.
terriculis a conflcienda

Unibus

frigoravinum in ea regione importatum acesceret si qua enim de his, uti de conjugio sacer:

doti Gallo permisso, edita

sunt Diplomala, ea

adulterina fuere a Dominico Viterbiensi et Francisco Maldente conficta, quos

quamvis sexdecim omnia fisco addicta bona, consanguinei redimere adhibitis magnis deprecatoribus anniterentur, slrangulari tamen

aureorum millibus,

pr^eter

restituerent imperio,

cumque

illi

mandata

ha!C

laqueo, et igni concremari jussit

sibi

',

ut illatam

respuerent ^ immissus est ad evaslandos agros exercitus, oppressa Guidixii rebellium conjuratio, Boabdillis regis conatus adeo fracti, ut demum Granata domita * proximo anno fuerit, adjuvante Ponlifice, ac noxarum veuiam sacra

labem

elueret,

quantumvis

in

miseros

uti

arma gerentibus, stipemque

Abulensem
extat
22.
et

in bellicos

sumptus

clementia peroptassef. 23. Sodalitium e Misericordia nimcupatum Confirmata ' hoc anno est ab instituitur. Innocentio X kal. Septembris pia societas nupcr Ronife instifuta, qua? a Misericordia no-

conferentibus pollicente, de quo ad

Fernandum

men

sumpsit, curandamque a^ternam eorum

Alfonsum Legionensem episcopos Innocentii Diploma ^

salutem, qui extremo supplicio afficiendi sunt, suscipit, ac sacerdotem ad conferenda morituris

Cahimnise in Innocentiiim sparsa; vindiPorro ad sultanum i^i^gyptium missus cantur. est Petrus Martyr orator, qui illi referret " quo jure, quave de causa Mauri bello pelerentur, doceretque humaniter cum iis agi, qui Cliri-

sacramenta, necnon ad corpora Ecclesiastiquinetiam ciB sepulturffi tradenda conducit quamvis laici religioso velali schemate piis ipsi verbis miseros reos ad constantiam Christianam erigere, ut mortem pro sceleruin expiatione
:

sliani

imperii

jugum

suscepissent.
rei .Alauricte

Oifenso

perferant, ac vitae fugientis reliquiis sibi

,

com-

etiam Neapolitano regi, qui

ferebatur, exposita^

studere crucesignatos in eorum excidium impulissent quasi etenim ille Christianoruui sacrorum jurisque penitus
causa;, qua;
:

cosdem(]ue insfructo parent immorfalitatem sacro agmine Christi e cruce ])endentis effigiem prEeferenfes funebri concentu Dei sanctorumque
'

Lib. Bull. L. p. 271.

c.

45.

'

Sur. c. 85.

l490.

1.

IV. p. 270.

Sup.

c.

83.

Lit.

coinmiin. anno 1488. p.

Sur.
83.

1.

sx.

Sur. c. 87.
c.

c.
=

63. Marian.
lim.

x.w. Ep. com. num.

I.

Ep. com. an. 1488.

p. 413.

p. KiT.
1.

Volal.

vii.

Sup.

lar. in Vita Innoc.

Vlll.

25.

'

Lib. iv.

llt.

coni. p. 58.

Lib. iil.
5 ib.

' Inliss.

Ms.

arcli. Vat.

et ex eo Via-

Ext. in

llnll. in

Innoc

VIII. const.

10.

ANN.

Toinis X.\X.

I^AYX. XI.

170

IXXOCEXTII

VIII

AXXUS

7.

CHRISTI 1491.

openi discessura^ cx liiinKiiiis anima^ comprocari, sociarcque ad locum supiilicii ac sepnlcro pie mandarc consucverunl. ii. Litsitdiii devcliioit sacerdotcs ad Congi-

occiduos .'Ethiopas gentilitiis erroribus involutos forent. Laborabai tum pestilentia' morbo Lusitania, nec tanta adhiberi cura potuit, quin
aliqui e classiariis inficcrcntur adeo, ut
iii

Joanncs LusitaniiP rcx riissiponcnsi porlu classcm trium navium in niajoris aivci pra^fecto Gonsalvo Sousa instrui
'

tanos. Kxcunle

pro-

anno

montorio

viridi

circumagcndo Consalvus Sousa,

jussit,

ad sacerdotcs subvclicndos, qui rcf^no

cui classis imperium erat mandatum, Joannes Sousa regius orator, aliiiiuc viri insignes pericrint, magnus(|ue tcrror navigantes invascrit, ne

Congi sacra Ciu-isliana illaturi crant, nccnon rc}iis Congi oratorem biennio ante baptismo
lustratnm,

universi

alii

posl alios interircnt. Auxit peri-

culum

discordia,

cum

plures navarchi classis

tum adolcsccntes

pra-stantis indolis,

qui lin^ua i.usitana, nostra^que rcligionis mysteapprime eruditi fueranl ut sermonum riis
,

demum Ruizio Sosaj delatus honos est, Deique ope liberati luc, felicibus auris ad regnum Congi appulerunt. Ut
pra'fectiiram exambirent:

administri inter Evangelicos

m.

praecones atque

'

Jo. Baros. dec.

1. Asia; 1.

c.

9. Osor.

I.

iii.

vero Christiana religio in ea .+>thiopia' parte deflxa altissimis radicibus fuerit, proximo anno dicetur (1).

(I)

Hoc anno Salisburgensis

tota provincia convenil in

Concilium Salisbiirgum
annalisla;

die

xix Octobris. Hujus Concilii

Acta

ex

Lunigii

Spicilegio in postrema Venelo-I.abbeana Conciliorum colleclione repra;seniantur, ex quibus nonnulla nova forle et minus explorala libare
alicujus niomenti occurrant. In quoparuxiarum sacerdotes singulis diebus Dominicis conveniant in Ecclesiam, ut solemnem luslralis aqua; et salis consecrationein prosleul. qua occasioue invilari monet populum, ut teinplum ipsum consueto in supplicalionibus niore cmn ipsis sacerdotibus circumeat. Oui saue ritus singularis est et animadversione non indignus. Auctorilate Concilii liasileensis in decietis suis edendis persa>pe Paties SynoJi hujus uUintur, ex quo de aucloritate ejus ConConstantis anno Pontificatus primo, die XIV kal. cilii apud (iermanos argumentum deducitur. Denique Constitutio Martiiii promulgala Januarii, palam in Concilio lecta et promulgata est. Porro ea Constitutione conlirmantur leges qua'dani Frederici II et Caroli IV imperalorum de clericorum immunilate, de tuto lucorum sacrorum asjlo aliisque Ecclesiastica; libertatis juribus. Has leges prinio quidemConstantiense Cuncilium approbaverat el admiseiat. iJein .Marlinus V inter alia Concilii liujus slaluta, ea pariter quffi ad confirnialionem earum legura speclaul, auclorilale sua rala liabuit. ila tamen ut Bullam ea de re daret, in qua statuti Concilii Couslantiensis ne ineminit quidem. Hanc Martini Dullam nec in Actis nec in Appendice docunientoruni ad Concilium Constantiense pertineulium apud Labbffium

hic censeo

opportunum, cum alioqui adnotationes ad emendaudos

:

lapsus lioc anno nulls

dain ejus canone cujus exordiuin

c Cupientes alTeclum devolionis etc. edicitur singulaniui

nspiani legi. (luare ex hoc

primum Concilio
Labbeuui
iu

iiiuotescere opinor.

Demum

IJasileenses

Palres

eas pariter

iinperiales

leges

confirraarunt,

edita Conslitulione legenda apiid

tini

Appendice

ad Concilium illud nuin. 31. Qna; prorsus ipsa est ad

esset

verbum

Constitulio Mar-

V, reseclo Pontificis nomine,

et Concilii Basileensis titulo substituto.

Ponlificis Roinani

nomine Coustitulionem, tanquam minor.s

aucloritalis,

Ex quo Basileensium illorum audaciam mirere. qui editam sub ut raajorem obtineret, Concilii nomine promulgandam

censuerunt.

Haclenus de Concilio ab annalista cmisso. .Modo vero pauca quaidam in Annalibus einendanda sive illuslranda sunt. Matthias Huugarife Cum enim nonis Aprilis anni hujus deeesserit, die Luna;, qua cuin die illa mensis eo anno componebatur, obiisse necesse est. Ad num. 23 scribit annalisla sodalitiuin Misericordis hoc anno Pontificio Diplomate confirmationem obliuuisse. Ccepit lamen illud
rex, nec die .Mercurii, nec die Martis obiit.

prajcedenti anno. ut adnotat

Homanus

in Uiario vulgato

Rer.

Ital.

tora.

iii

part.

ii,

ubi tamen iiicndo. sive Ms. Codicis,

sive typotheta;,

rebus anni

mcdlxxxix per

erroreni annus

mcdlxxxviii

pirefixus est.

.Mansi.

INNOCENTII

VIII

ANNUS

7.

CHRISTI

1491

Anno excurrentis sa^culi

, '

Excisum Hispania Mauroriim imperium. nonagesimo [irimo, convulsum est ex His|)ania Indictione nona quod magno religionis Mauricum regnum,
i.
-

dedecore,

cum

ad illud Christianorum colluvies

soleret, octin-

patria sacra

damnatura confluere

gentis ferme annis steterat, ac

demum

Granata,

superstitionis Mahumeticaj in Occidente arx, in

t et alii. .Elius Ant. .Nebr. Ms. arch. Vat. sign. num. in praef. dec. 2. Luc. .Mar. I. x.\. Sur. 1. xx. c. 8 et seq. Marian. I. XXV. c. ult. Paul. Lang. in Chron. Citiz. Trilh. in Cbr. Sponh.

Infiss.

quain toties cxcitus .\fer ferrum facesquc imm.inissimis cruptionibus per Hispanias tot sa^octimestri obsidione ad culis circumtulerat
,

Bosius p. 2.

1.

XIV. Volat.

I.

ii.

Sabel. En. 10.

I.

viii et alii.

deditionem compulsa

fuil,

Ferdinandi

et Elisa-

INNOCENTII
bethffi virtute ac felicitate
:

VIII

ANNUS
inquit

7.
lia

in
:

CHRISTI 1491,
vicinos montes

171

Restitulo

Nauclerus,
scril^enda
:

sane dignissima, et iitteris aureis Granatje liis auctoriljus Bclliicam

regnuin, quod jam octingentis ferme annis Maurorum mnrii)us et legiluis obtemperattat cum hac maxima Christiani nominis ignominia
,

pradatum mittit . Et OuiiKiuaginla millia militum erant quinta equilum parle, Hispana; juventutis flos ingenti delectu contracta;, vivida virtus vigensque . Inde nun(|iiam efferre pedem nisi debelinfra
lata

Granata Fcrdinandus

et

Elisabetha decre-

nostra aetate fuisse recuperatam . '2. Anxit vcro reporlati do Mauris excisis
triumjihi gloriam, quod observat /Elius Antonius Nebrissiensis, nempe nunquam Barbarorum ipsorum res auctiorcs militum numero, roi)ore et exercitatione, armorum o[)umque ad stipendia persolvenda vi fuisse, quam cum hoc beilum coeptum est quippe qui ca freti anda;

qua exercitus tuto hybernarel, condidere. Designala est quadrangulari forma, imposito Sancta;-Fidei nomine. Quod cum fama et auditione accepisset Innocenvere,
in
tius, divinye gloria^

urbemque novam,

amplificand;e cupidus, spontaneo instinclu niotus amplissimis muneribus sacris eos affecit', qui Ferdinando regi subsidia
praestarent liac de causa
4.
:

utinsitam swvitiam Christiano cruore explerent. DescribitMaurica? potentia? statum idem auctor Ad scpties,
cia

induciarum fidem

violarinl,

ac

Ad fufuram rei memoriam. Cum, sicut evidentia rei jam demonstrat, toti jam pene orbi notissimum est, rex et

inquit, mille
belli

stipendiarios equites e |)ublico in

procinctu semper liabebant, praeter evoca-

regina pra-fati (nimirum Ferdinandus et Elisabeth) ut veri Catholici reges et principes suorum

torum gregariorumque innumeram multitudinem, nam peditum tantus erat numerus, ut Granata ipsa in medio totius regni situ posita, neque ad bellicos tumultus parata, uti ferebatur,

progenitorum, qui non sine maximis impensis, suaque et siibilitorum suorum sanguinis effusione, multas insulas, terras atque portus a
spurcissimis Saracenis et aliis infidelibus occupalas ad Catholicam fidem reduxeriinl, et ab eorum tyrannide recuperarunt, vestigia secuti, advcrsus ipsos Saracenos regni Granata^, ut illos

solita sit per singulas

numero rumque

urbis portas, qua; erant septem, ferentariorum sagittatoternos millenos effundere viros. Quod

vero ad publica vectigalia perlinet, ad slipendia milifum persolvenda, arces muniendas, machi-

nas aptandas, aliaque ad tantum bclkun necessaria, si quis tractus illius angustias et soli malignitatem, prreruptaque montium consideret,
incredibile quod sum diclurus videbitur dicam tamen nihilominus septies centum mille aureos patrios regi suo Granalae regnum quolannis pendebat , qui numerus ratione ponderis in ducales nostros aureos in decies centum mille
: :

etiam ad fidem ipsam reducant, ex innata eorum erga Christianam religioncm dcvotione, ac ferventissimo zelo domus Dei a longo tempore
citra

bellum hujusmodi coeperint

et

contra

ipsos Saracenos

susceperint, et
Granatfe,

arma forti constanfique animo jam paene totum ipsum regnum

excepta ipsa civitate Granats,

aliis

cum

nonnullis

parvis locis

non

sine etiam
ef

xima Christiani sanguinis effusione, dem regis et reginae ob insidias ab

fidis

maeorumper-

ipsis

excrescit, elc.

Pergit narrare quibus rationi-

bus barbaricus census augeretur. At hs tanta; opes viresque exhaustae duorum Maurorum regum discordia qua usus Ferdinandus cum omnes maritimos portus occupasset ne ex
,

Saracenis ssepius in eos paratas et conjurationes factas vita> periculis, ab eorum tyrannide recuperaverint, et eorum ditionem subegerint, ac quamplurimos Christi fideles, qui

longo tempore

Africa auxilia venirent,

cum

alias

arces fere

in dnrissima servifute ab ipsis Saracenis detenti fuerant, ab hujusmodi servi-

Granatam tanquam coUisi minax caput, hujus anni appetente Vere, conterere paravit, de qua ultima expedisubegisset,
serpentis
tione hsec narrat Joannes Mariana
3.
'

omnes

{ufe liberaverint,

(quod si forsifan non fuisset, dubitandum erat, ne pra; nimia desperatione fidem abnegare cogerentur,) ac anno
profecto
prffisenti in

HyemeHispaIiexacta,reges Ferdinandus Isabellaque bellum repetunt. Ad Alcalam regalem regina cum filiis restilit ad omnes casus parata, brevique iisdenifjue vestigiis secuturoi gloriffiet periculi futura particeps. Ferdinandus, procerum adventu et militum quos urbium conventus suis stipendiis submitlebant, auclo exercitu, trinis castris in Granatre conspectum sabbato ad nonum kal. Maii salutis anno mcdxci, ad Guetaris, id pago nomen est, sexto ab urbe
,

obsidione ipsius civitafis Granata, qua? forfissima et ingenfi populo ac bellicosis

viris, et
existit,

machinarum apparalibus munitissima

quam

confinue,

nullis

laboribus nul-

lisve

obsessam fcnuerunt, prout tenent, acin sedificafione cujusdam muiiitissima,' et inexpugnabilis civitafis, quam miro quodam et celerrimo opere ante ipsam civitatcm Granafa? ad iilius tolalem expugnationcm sub denominatione Sancfa?-Fidei construi fecepericulis parcendo,
rint,

ac in devasfafione

agrorum

dicfae civifatis

lapide scalurigines
locis Villenee

cum ventum
et tria

esset,

ex

iis

Granat;c

marchionem,
c.

equitum mil-

inaximas et intolerabiles impensas subierint, nec unquam ipse rex et regina ces1

Marimi.

1.

xxv.

IG.

Lili.

L\.

Uiill.

|).

13-i.

172
senf. ut reni

INNOCEXTII

VIII

ANNUS

7.

CHRISTI 1491.

talione ad tinem

ipsam cum tanla lidei nostra' cxaldebitum perducere possint, et

et

puli a vcteri

daimonum

superstitione ad divinum
rei

cultum traducti circumstantias

classis, (lua;

inter
'.

alios

jam forsan
ctleclum,
tates

res ipsa ad totalem perdueta fuisset

retrina'

accurate describit Joannes Barrosius

solverat,

Lusitana

si rejiis

i)r;rfatorum facul-

extremo anno superiori Ulissii^one

ad tantam
Mauriei

rei

moiem perferendam suppcInuoceutius tantam esse

ut

tiissenl, etc. . Sul)dit

iliius
lieili

cui

mox atque ad rcgniCongo provinciam, Sono nomen cst, applicuit, illius princeps

molem,

non tantum

pro-

regis patruus ;etate atlectus, cognilo divino instinetu

fuutienda' opes sint a tidelil)us, sed etiam fiui-

dendus sanguis ad (-hristi fidem propufrnandam. Datum Uoma) apud Sanctum-1'etrum auno MCDxci, kal. Octobris, Pontificatus nostri anno vui . 5. Structaest urbs SanctsB-Fidei, Mahumeti-

pra;conumevangelicorumappulsu,magna nobilium stipatus caterva festo buccinarum

clangore tympanorumque sonitu venientes ingenti latitia excepit, et Christiani xEthiopis interprelis opera

imbutus sacrorum Christi cogni-

tione, salutaribus aquis ablui postulavit, ne in

;etatis tlexu sibi quid humanitus accideret, tantoque beneficio, quo se a Deo affici sentiebat, extracta mora fraudaretur, dum sacerdotes ad

smum
lius,

a (Iranata exeisura,

rapido opere, ma-ni-

eo

turril)us, fossis,

aggeribus, vallo

munita

finitimorum populoruni diligentissimis laboribus, nec minora edita fuere fortitiulinis exempla in propulsandis Granatcnsibus,

Congi regem irent redirentve. Assensit

piis ejus

qui crebris

votis Buizius Soza, et in aequata planilie ex ra-

eruptionibus ad disturbandum opus irruebant pra^cipites, de quibus varia' strages edita', adeo ut exequorum fere quinque millibusvix trecenti superfuerint Quseres, inquit Lucius Marina;us Siculus', Granatensi bello tinem invenit: Granata' namque rex Boabdelis, suis equitibus
:

mis arborum sdes sacra contexta

structa
filii
:

est,

in

qua
Sono

posila Iria allaria decentissimo ornatu rite in-

cui sancto operi

omnes

[irincipis

dignitateque spectatissimi \iri interfuere, quos ipse baptismali fonte luslrandus pia oratioue,
tur,

quam

Spiritus sanctus suggerere videba-

amissis, et

ci

vitatibus quatuordecim,

centumque

allocutus, divinam misericordiam extulit,

oi^pidis a (^hristianis expugnatis et captis, atque

quae coBlestem doctrinam, parituram aeternam

depopulatis agris,

cum

intra (iranatje

muros

in-

salutem, ad

regnum Congi
ccelesti

demisisset, addiditque

gentem multitudinem et hominum millia fere ducenta sine commeatibus alere non posset, et
onini spe subsidii destitutus de facienda dedi. Terrebat ipsum exstructa nova qua reges Christiani nisi vicla Granala recessuri non essent, atque in ea duodecim equitum, peditum centum niillia numerari audiebat-.

a se Christiana sacra

ob grave senium suscipi

lavacro expiaretur;

antequam rex
etiamvelle
cillitas,

tum

se,

ut fllius tenellus annis

tione cogitavit
civitas e

ipso iisdem sacris initiaretur,

ne ea poscere posset,

una cum cum a^tatis imbeobstaret. Quibus

auditis filius natu

se

maximus

principatus haeres

Quamobrem deditionem
ut Mauri

fecit

iis

pactionibus

',

rent

munitiones Ferdinando tradepossessiones suas patriamque superstitioet

:

urbem

neni retinerent Mauricis viverent legibus, denique iis, qui in Africam trajicere vellent, sua divendereet libere migrarefasessetintegri triennii

etiam baptismo lustrari po|)Oscit, sed id beueficium consulto extractum, utCougi rex prius illius honoris pra^rogativa gauderet. baptismalis principis 7. Celebrata est ea Sono pompa die Pasclise, qua in tertium Aprilis excurrentis anni mcdxci incidit, cui viginti quin-

que millia

et

decursu
ris

Christiani vero, qui in barbarici carce-

qui principis sui

eo amplius /Ethiopum interfuere, exemplum secuti baptismalia

squallore jacuerant, inde liberi emitterentur.

sacra suscepissent, nisi

filius, relardati fuissent.

eadem

causa, qua ejus

est

HancconcordicC formulam Maurus, superstitionis Mahumetica; opinione apud suos conspicuus, disturbare conatus est, inque suam factionem viginti hominum millia traxit mobilitate quippe vulgus Mauricum in varias versari partes distrahique solet verum fame aliisque belli incommodis attriti subdenda victoris jugo imperioque coUa consenserunt, atque ita proximo ineunte
: :

Inditum

Sonitarum

regulo Emmanuelis nomen, quod regis Lusitani frater patruelis gerebat, cujus rei fama ubi ad

anno maxima cum rei Christianae gloria Granata, utvidebimus, fuit recepta. 6. Pi-eecones EvanrjeUcimagno gaudio etfruclu
a
Conr/itatiis siiscepti.

Propagavit

interea lioc

anno apud Occidentales .^-^thiopas divina pietas Evangelium, apud quos nulla religionis Christianse
'

illis

illata;

extabant vestigia

cujus popliira
c.

Congi regis aures pervenit, tantam illi laititiam attulit, utliltoream oram leucarumtriginta intervallo exporrectam ipsi contulerit. Rerum vero divinarum studio adeo infiammatus est Emmanuel, ut sacerdotum amplexus consilium, omnia idola, quffi in suo principatu erant, solemni celebritate combusserit, tantaque pietatis signa ex ipso emicuerint, dum sacra mysteria in ea aedicula raptim excitata ramis arborum contexta peragebantur, ut sacramenti Baptismi vim maximam percepisse ostenderet suajque percupidus salutis de divinisrebus varia percontabatur, quo inextremo aitatis flcxu apud Deum gratiam
:

Marinacus Sicul.

I.

XJi. Suiit.

de Gran. slren. pugnis. Marian. 1. sxv. c. 16 el 17.

1.

xx.

' Id.

ib.

c.

87. vid. ibi el scq

' Sur.

Ann.

1.

xx.

90.
'

BaiTOs. dcc.

1.

.\siu; 1.

lU.

c.

0.

Uros.

i.

i.

Maffeius.

INNOCENTII
iniret,

VIII

ANNUS
cultu

7.

CHRISTI 1491.

173

cum

reliquos annos in

daemonum

contrivisset.
8.

ut confideret, virtute crucis victoriam de hostibus se relaturum. At regina abeuntem regem

conspicata, dolensque

Proficiscentibus ad

regem Congi sacerdo-

Joannem praeconum Evan-

tibus Christi, inter Barbaros exorta pia contentio

est de

gelicorum principem
tracto ex coelo aestuoso
tare abnuit, ut

cum

aliquot sociis con-

lionoris apice in gestandis sacro ornatu

morbo
;

extinctuni,expecin

ac \asis ad
riis,

rem divinam peragendam necessasupellectiiem sanctam appellabant,

postconfectam

hostes expediillius

quam

tionem Christo nomen daret sed confestim

jumentorum enim in iis terris inopia onera imponebant capiti. Antequam ad Ambassem Congi regiam urbem pervenirent praeconesEvangelici, inslructa officii ergo paganorum agmina obviam prodiere, quorum festivo cantu omnia circum
loca personabant
solio
:

sacrisimbui [lercupiens, Leonorae nomen, quod habebat regina Lusitana, in Baptismali lavacro accepit. Nec fefellit regem Congi spes, quam in Christo coUocavit; gloriosam enim ac faciiem victoriam est consecutus quem adeo pracpoten:

rex in alto suggestu insidens

iEthio(ico
in

tem Lusitani
raret.

aliquot, qui

praealtam

mltbram cultu
insigne

ut octoginta millia

eum stipavere, aiunt, hominum sub signis nume-

capite gestans, sinistrum

humerum

monili aneo
prseferebat, a

ornatus, dextro regium

prfficordiis

Rediturus in Lusitaniam Ruizius Soza quinque religiosos sacerdotes, e quibus Antonius sociis prserat, reliquit, ad fidem Christi
latius

sursum

gentis

more nudatus,ima

vero bombicina vesteteclus, venientesprsstolabalur, excepitque leetus, ac de Baptismo verbis factis sacerdotum ornamenta, quae involuta erant, explicari percupivit inter quaecum effigies Christi e cruce pendentis producta esset, ac nostri Chrislum in signo adoraturi procubuissentin genua, Barbari eadem pietatis aemulatione corpora provolvere quae vero cruce et alio sacro ornatu divina mysteria adumbraren, :
:

disseminandam,
,

navata opera est

ut religio

maxime
,

effloruerit,

quibus adeo feliciter in Congi regno pracipuis Alfonsi regis filii

a

natu maximi auspiciis, qui reversus ex regni in quibus adversus finilimos bellum finibus
gerebat, sacrum Baptisma in Ambassensi Ecclesia,

Alfonsique

regis, suscepit

',

nomen quod filii erat Lusitani magnamque procerum multi-

tur significata sunt, nec rexdiu noctuque inqui-

rendi de rebus divinis

aliquot diebus in populo

niodum
illo

faciebat. Lapsis Christiana religione

erudiendo consumptis, Joannes Ordinis Praedicatorum qui aliis sacerdotibus praeerat ac Ruizius Soza, orator Lusitanus, Ecclesiam Deo optimo maximo ponendam decreverunt, in quo perficiendo opere tantis sludiis desudatum est a Congitanis, qui inter se oneradiviserant,utcum
, ,

tudinem, etalios, qui ad visendam sacram celebritatem confluxerant, veri Dei cultum pellexit. Ut vero ejus fratris, gentilitiis superstitionibus irretiti, opera daemon nascentem Congitanam Ecclesiam veluti in cunis praefocare annisus sit,
dicetur inferius
tO.
'.

Spes

fidei

ampUficandx

inter Jalophos

ad

irriluni cadit.

Aflulsit etiam

non exigua

infe-

sacerdotes vigesimanona Aprilis die

ingressi essent, tertia Maii

Ambassem primum saxum fun-

rendi Jalophis iEthiopiee Occidentalis populis Congi finitimis, qui Gambea et Zanaga fluminibus perluuntur, Evangelii spes, quae funesto
postea exitu abrupta est; eorum enim rex Bemornus, qui antea Christianos advenas amice perhumaniterque tractabat, cum suas opes eorum commerciis augeri cerneret regno pulsus propinquorum insidiis, in Lusitaniam
,

damento suppositum fuerit, ac prima Junii templum postea episcopali dignitale insignitum
perfectum
sit,

atque Inventionis

S.

Crucis no-

mine consecratum. Quo vero die primum EcclesiEB saxum jecerunt, rex Congi Baptismi sacramento fuit renatus, eique Joannis nomen, quod Lusitanus rex tain, pii auctor operis, gerebat impositum sex etiam principes nna cum rege sacro latice intincti, centumque et eo amanimarum millia Ecclesiae aggregata plius
:

perfugit, ut Christianis armis regno restituere-

atque hoc anno Christo nomen dedit, ac Baptismo fuit lustratus, et Innocentio VIII per litteras obedientiam detulit, ut refert MaffeGus '
tur,

Baptizari, inquit,

cum

suis,

(ii

erant

viri

nobiregis

les,

ad quinque

et viginti,) et

Joannem de

fuerunt.
9.

Concurrerantii populinostrorum adventu

pellecti,

tum

belli,

quod

in

Mundequetas insu-

larum, quas Zairus fiuvius per regnum Congi decurrens effecit, accolas rebellantesparabatur, fama regisque imperio commoti. Ad quos perdomandoscum rex arma ocyus expediret, plurimi apparatus, qui in baptismali regis

Celebratum estmysterium tertio nonas Novembris anno post Chrisfum natum millesimo quadringentesimo nonagesimo primo, mira pontificum et procerum gratulatione et frequentia , et infra Neophytus

nomine

se dici voluit.

Romano

Pontifici
detulit,

per

supplices litteras rite

obedientiam

pompa

ditionem, jure

idemque in Lusitaniae regis beneficiario ac voluntaria dedi-

faciendi eran', fuere intermissi. Proficiscenti ad bellum in rebelles regis Ruizius Soza vexillum

tione concessit, ac se, modo amissa reciperet, Lusitanis ad interiores Libyae reges ac pretiosa

crucis effigie iilustratum

concessumque ab
tradidit,

In

nocentio papa

ut in

bello

adversus impias

gentes prseferretur, e

manu

monuitque.

Jo. Barro.
3 .MaiTaiis
1.

1.

iii.

c. 10.

el Oros.

1.

iii.

To. ix. aa. 1521.

1.

174
inelalla

IXXOCEXTII

VIII

AXNUS

7.

CHRISTI 1491

ducem

fore

professus est

Instructa

validarum ad eum in soliuin suum restituendum, in eam(|ue, prteler nautas et propuguatores, etiam Kvangeiici pra?cones ad ca?lesti doctrina imbuendos sed dum ad Zanagie ripam Barl)aros impositi classis manebat, arxque ex^ditiealiatur, l'etrus
est Lusitana classis viginli naviuni
:

ore suo Apostolicique senatus auctoritate WI;idislaum Hungariai regem creaiuin confirmaret, compelitorcsque regni ab armis adversus eum
ferendis deterreret
12.
.

In

congressum cum
soli

venissent

legati

regum
rant,

vix concordia?

rationes cx|)Iicare

pote-

quod Maximilianus

tantum Waldislao

Vasaeus classis prrefeclus Jalophum regem ferro

confodit sive perfldia suspicionibusque incitatus, sive iracundia exardescens ob crebra Lusi-

ob sanguinis conjunctionem Hungarici regni

jure se cessurum affirmabat. Demum cum Hungariam Turca discerperet ob (^hristianorum
dissidia, atque etiam Albertus

lanorum
:

c;eli

funera ila irritum cecidere. Penetrare per eas terras ad Abyssinorum regem Chrislianum optabat Lusitanus, sed ob
interjacentes vastas

solique gravitate pereuutium magnae spesde amplilicanda lide ad

ob

fratris

imbe-

cillem valetudinem res novaret, .Maximilianus etiam Suevorum opera Moraviaminfeslaret, pax
his legibus ab

solitudines
Africffi

missa

Re

Hungaris mense Novembri adinquit Bonlinius ', diu mul-

non

potuit. Utvero, superato

promonlorio

tumque

agitata,

tandem ex
:

regis auctoritate his

jiacta

in.\ustruni procurrente, juncta cum iis societas nunc ad Europajas res fueril, suo loco dicetur
:

legibus est transacta

uti

cum

Matthia

traducendus est sermo.

11.

niata.

.\rdebat

Himf/oria interno externoque bello dilamultiplici bello externo in'

rege de restituenda corona inita renovarentur, ut regnum Hungariae ad Maximilianum, aut eo mortuo ad legitimos ejus lux^redes recideret, si

Wladislaus sine
ut

filiis

legitimis decessisset

in:

ternoque Hungaria, qua occasioneTurcaadeam

terea, ut regni titulus

opprimendam

incurrit. Itaque

Ciiristiani prin-

pro belli

penes ambos resideret superioris impensis Wladislaus

cipes ab Wladislao Hungarise et Boiiemia> rege pacandi fuere, ut deinde armorum molem ad-

Maximiliano centies mille nummum aureum penderet ne summi honores ulli, ut duumvi;

hostem omnibus formidanversus converteret. In primis Albertum fratrem. dum facto de pace coUoquio VIII kal. Martii, sibi
conciliavif, traditis
illi

communem

ratus, sacri

diadematis, palatinatus, ut
et

munia
prae-

tam sacra quam profana

fecturae, nisi
et

provinciarum

interposita

amborum

auctoritate,
:

quibusdam
:

Silesise urbi-

jurejuraiido utrique dato, capi possent

ut

cum etiam epibus, et vectigali nummario scopi Varadiensis opera adversi Hungarorum et Polonorum exercitus sese foedere junxerunt.
Perfunclus Polonico bello Wladislaus, adversus Maximilianum Romanorum regem ad repetendas ab eo Huugaricas urbes conlendit. Potitus ille Hamburgi arce fuerat, atque ad Viennam cumque a Bobemicum exercitum fuderatcontentus abstinenpatre Friderico, qui Austria
:

eosdem

uterque amicos, rebelles hostesque haberet, jureque societatis alter alterum bello

juvaret,

Hungaros Germanosque eodem loco atquehonore haberet ne Hungaris uUis fraudi esset, quod ad Maxirailianum se contulissent, neque ulla aut nota aut pcEua affici propterea
:

possent, sed bonissuis, quae

publicata fuerunt,
et
et

restitutis eodem,quo fideles, loco ducerentur essent. Ad postremum ut omnes antistiles

niendum a Pannonia censebat, militaria stipen-

metropolitas,
civitates

non potuisset, Germanorum [)rinconventum apud Vindeiicos coegerat cipum sed ii primarium imperii principem regem Bohemiae bello petendum negarunt, qua occadia impetrare
:

cum

proceres, praesides, legatiqus, et universa nohilitate legatis Maxi-

miliani praesentibus se lias fcederis leges inviolatas in perpetuura cum sua posteritate servatu-

ros jurarent. Pax populo, his

tamen suppressis
expectalione,

sioue auctus Wladislaus Vespriminium, Sabariamque et Albam Regalem xiv Septembris

recuperavit. Adhibita prsterea est a Casimiro rege Poloni;e Pontitlcia auctoritas ad Maximiliani Wladislaique lites componendas
ditione
:

conditionibus in
renuntiata est
.

magna omnium

Casimirus regis pater

Poloniffi

inquit Bonfinius \

rex

legatos

alios

ad

Fridericum

imperatorem et Maximilianum filium misit, qui eos orarenl, ne Hungaria bellum inferre, et Wladislaum filium suum regem Hungari;c rite coronatum armis persequi vellent, seque, si id facere perrexissent, illorum injurias uon neglecturum decrevit alios ad Innocentium Pontifi:

Has pactiones aegre tulere nonnulli Hungari; cum tamen Hungaria mox beneficio e maximis malis illius concordiae erepta sit, quippe versis in Albertum, qui bellum redintegrarat, armis, is tandem viclus acie pacem admittere, atque receptis captivis impedimentisque, cedere Pannonia coaclus est. De ar^nis in Bajazethwn vertendis 13.
actimi.

Sublata

vero

intestina

Hungari;c

bella

Uomani

Pontificis studio et sollicituiline

-,

iudicat Vialardus

qui ex Aposlolicis Uiploma-

Ubus

tradit cardi-nalem

Reginum inUungariani,

cem maximum,
>

qui

eum
1.

obtestarentur, ut ipse

Poloniam, Prussiam Russiam(|ue amplissima auctoritate instructumdecrelumfuisse legatum

Boufln. dec.
">.

Bonfin. dec. 5.
1.

1.

i.

Crom.

Bonfm. sup.

et

u.

xxix.

Dubr.
1.

I.

xxsi

et alii.
1.

'

Bonfin. dec. 5.

ii.

ii.

Vialard. in Vita Innoc. VIII.

INNOCENTII VIII ANNUS 7.

e latere, ut

CHRISTI 1491,

175
junxit, ne
iii

sacrum

in

Turcas bellum

urp:cref,

liano dcsponsam,
ris

matrimonio secum

communi namque

Pontificis ac

regum

consilio

Britannia a Gallia divulsa, redactaque

Cajsa-

constitulum erat ut
alteri ex

duo

validissimi exercitus
cducerentiu',

lerrestres in Bajazetiiem

quorum

Hungaris, Boliemis, Polonis, Valacliis, Prussis, Lituanis, Kussis conllato Wladislaus rex summo cum imperio praeesset, cui a Poutifice adjungendus eratlegatus Apostolicus, at(|ue in Buigariam Tliraciamque irrumperet alterum vero Maximiiianus Romanorum rex ex Germa:

potestatem ingentium posteabellorum cladium(|ue materies inde nasceretur, id aulem jure Franci inquit, factum refert Nauclerus nihil in Iiis perperam affirmant aclum, nam, ut aiunt, domina Margareta annum nondum agens quartiMU ad Carolinu tunc l)el[)iunum Viennen' :

sem

nis, Daiiis, Beigis, Burgundioniljus Gallisque vohmtariis coUigeiuium duclaret, socialibusque cum Wladislao armis perfinitimas Barbarorum provincias irrueret at vero classis florentissima instruenda erat in portu Veneto, atque
:

pacem malrimonii gralia deduquod quidem pactum de nupliis rex Romanorum semper iinprobaverit, tum quod a
sperati ad
:

cta est

Flamingis, se inconsullo et reciamante, conflalae conjuratBeque essent, tum quia major sequodos designata fuisset. Accessit his odium impiacabile regis

Romanorum
si

in

Carolum, unde non

subsidiariis

Anglorum, Scotorum, Hispanorum,

mirandum
remissa
inanis
est illis
sit

Gallorum, Italorum(|ue |)rincipum navibus apparalibusque bellicis munienda et augenda,

est,

nondum aduita cum impuberis ante pubertatem assensus, et dum pubescunt licitum
ipsa his cognilis

eaque
Carolo

ingenles

peditum equilumque
erant, cujus

copiffi

transportanda;

I''rancorum, vel

imperium vel a Henrico Anglorum, vel

Hli

Ferdinando Hispaniarum rege susciperetur.

Innocentius pluribus cardinalibus stipandus se committere decreverat; at si nullus eorum

regum

id

munus
:

suscipere vellet,

legatum

sponsalium poenitere, ut indicant canones sacri. Quin certior factus Carolus nullo conjugali f(Bdere cuiquam mortalium virginem obnoxiam teneri, sed omnia per simulationem acta cum rege Romanorum, ne sciiicet gens Britanniae Franco regi se dederet quod ex eo constare volunt, nam etsi procuratores a rege
:

Apostolicum eidem classi prBeficiendum sancitum fuerat eodenuiue tempore Caitbeus ^gypti sultanus irruere in Asiaticas Turcarum provincias pollicebatur. Verum licet Cbristiani reges ad tam prseclaram militiam paratos se

Bomanorum qualuor
tum
erat in

essent missi, nuili iilorum

solidum conjugii gerendi decreta facultas, prout de jure fieri debebat, et si iegitimo aliquo procuratore matrimonium gestum fuisset, iliud nihiiominus pro non ratihabitione
confirmari lex statuit,
negotio

obtulissent, januiue ab Innocentio ducenta au-

cum

quae instituta in eo

reorum
essent,

comparanda classe collocata Gallus etiam rexduodecim majorisalvei

millia in
,

naves egregie instructas submisisset, impcrata; etiam clero essent decuma; consiliis non respondere exitus.
1 i.

omissa inveniuntur, unde cum spes aiia pacis nulla compendiosior occurreret, quam virginem a Franco rege duci, uxorem duxit quibus quidem nuptiis reiigiose ceiebratis accidit, ut Britonum omnium assensione pax facta
:

Interea Turca> ex intestinis

Hungarorum

sit .

sumpta audacia imparatas milite provincias finitimas aggressi, omnis setatis sexusque homines in servilutem abduxerant, Cbristiana
bellis

16.

Gestum

in Britannia in

beilum

a Franco

fuerat

templa incenderant,
nia?que limitem

et

obvia qua.'que ferme ad

Transilva-

eam provinciam jure conlenderet Ludovicum ducem Aureiianensem hostempronuntiatumexcipi nondebuisse: quem

cum supremo

Varadinum usque, necnon Croatiam,

populati

victum acie
roris

sunt

et

Sabazium

arcem munitissimam obsidione cinxere. Ut autem postea fusi profligatique fuerint, proximo anno dicetur. Inlerea non onminoimpune facla ea; Turcarum excursiones, quandoquidem ad Hunam amnem in Croatia non exigua illorum

in vincula conjecit, demumque sorogatu carcere emisit: defuncto autem Francisco duce, disceptabat ejus filiam principatus haeredem externo principi non nubendam. Pellecti vero sunt a Maximiliano in illius belli societatem Henricus VII ' Anglorum, ac

Ferdinandus

Hispaniarum reges

et

quidem

manus
la.

'

vel caesa vel capta est.

hiter

orta discordia.
bello,

Maximilianum et Gallorum regem Composito porro Hungarico

Henricus, re maie a suis in Britannia gesta, tra jectis in Galliam ingentibus copiis, Boioniam
castris cinxit, sed ubi a Maximiliano
ferri

nuilam

af-

Maximilianus Caesar implicitus Gallico est, provocatus a Carolo Francorum rege genero % qui non modo socero Margaritam filiam remisit, verum etiam Annam, ad quam Brilannise-Minoris

Carolo pace rediit in Angliam. Ferdinandus *.autem Hi:: spanus subsidiarias in Britanniam copias submisit ac deinde etiam composita lite revocavit,
inteliexit,

opem

redintegrata

cum

spectabat imperium,
3.
1.

jam

Maxinii-

cum

in

spem

venisset recipiendi Comitatus

'"

RuscinoneusemetCeritanum, poUicente Carolo,

'

Bonfiii.
c.

(iec.

ii.

Ms. arch. Vat. sign. num. 111. Crim.

Vlll. Trilli.
c.

1.

vn.

3.

Oagui.

in

Carol.
I.

Cliron.
I.

Spon. Sabell.
c.

Enn. 10. I. viii. 1. XXVI ct alii.

Surit.

x.x.

87. Marian.

xxvi.

l.Polyd.
1.

'

Naucl. vol. 2. gen.

xxvii.

Id. ib.

.'lO.

'

Gaguin.
1.

in

Carl. VIII. et Polyd.

c.

Marian.

xxvi.

1.

s ibid.

176

IXVOCENTII VIII ANNUS

7.
via)

CHRISTI 1491.

qui Ludovici XI patris sub inortem B. Francisci Paulani Mininiorum conditoris monitis ita prrp-

supremam voluntatem exequi decreveRestitutum porro fuisse Ruscinonensem Comitatum Fenlinando, tradit Gajjuinius'. Quod vero ad Maximilianum attinet illum, postmullas acceptas illatasve in bello clades fessum, fopdus cum Caroio Neapolitanam expeditionem meditante, receptis - urbibus, qua* dotis nomine attributic fuerant, pepigisse suo ioco dicetur. Imiocentii Constitutiones pro libertate 17. Ecclesiastica titenda. Interea Innocentius \ asserendoB Pontificiae auctoritatis libertatisque
cipientis
rat.
;

ab alio, quam a Romano Pontifice pro tempore existente, et canonice intrante, absolutionis beneficium nequeant obtinere . Adjectae

tabelliones paenac, qui de exequendis citalionibus ejusmodi publica documenta confialiae in

cere detrectarent, iisdemque

abrogatum munus.

Jnssi praeterea universi praesules

eamdem

sanc-

Ecclesiastics tuendae causa, sanctionem edidit adversus eos, qui Pontificia imperia pro illis, qui ad Apostolicam Sedem confugerant, data variis artibus ac dolis eludebant nec perfici sinebant Hac nostra, inquit, perpetua Constitufione statuimus et ordinamus, quod omnes et
:

tionem promulgaie. Datum Romse apud S. Petrum aimo Incarnationis Dominicx mcdxci, VIII kal. Fcbnmrii, Pontificatus nostri anno viii. 18. Jacobi Alemannipius obitusetiniracula. Hoc anno, secunda Octobris die, ad Dominum migravit Bononiae Jacobus Alemannus ', patria Ulmensis, Dominicanae familicE alumnus, sanctitatis opinione dum vixit et post mortem miraculis clarus, cujus felicem obitum ita describit Leander in ejus Vita Annos erat natus qua:

singulae personae

tam sseculares quam regulares,

tuor et octoginta B. Jacobus, cum in valitudinem incidit, quae illi suprema fuit. InteUigens ipse finem advenisse suae vitae, vocavit ad sese
illum, cui aegrolantium cura
ait:

cujuscumque

ordinis, status, gradus, et praee-

commissa

erat, et

minemtlBe seu ordinis existant, contra quas in eadem curia causae, quae in illa tractari consueverunt seu possunt de jure vel consuetudine commissae sunt. vel in futurum tam per appellationem seu devolutionem, ad illam, aut alias quomodolibet committerentur; et quae citationes

Ego, frater, jam delibor et tempus meae resolutionis instat: proin rogo te huc voces insignem doctrinaet religione virum, magistrum Vincentinum Castronovensem, monasteriihujus
praefectum, cui delicta

mea

generaliter confiteri

volo.

Quod ubi

fecit et

plenam remissionem ex

rum

in vim commissionum Apostolicadecretas vel decernendas, aut quaevis alia mandata seu rescripta Apostolica justitiam vel

bujusmodi

gratiam continentia, quominus juxta

illorum

tenorera executioni demandentur persevelper alium seu alios, directe vel indirecte, quovis

impedire aut impediri facere, seu clericis, ut beneficia Ecclesiastica renuntient, aut juri in iilis sibi competenti cedant, vel a persecutione causarum et jurium hujusquEesito

colore

est, accessit ad eum ex coenobiunus, cui Dionysio fuit nomen, cui intestina fluebant, spei ac fiduciae plenus et ait Dilecte frater, tu quidem ad patriam properas, ego autem atroci morbo hic crucior, nec cantare possum, nec concionari sed te per Deum rogo, ad quem tendis, ut cum illi junctus fueris, meinineris mei, ac tuis precibus hanc a me molestiam

more assecutus

tis

desistant mandari facere praesumpserint, aut proillis impediendisetrenuntiandis ad principes seu officiales saeculares, publice vel occulte, per se vel alium, quovis qussito colore recursum liabuerinl, causam perdant, et omne jus tam in petitorio, quam possessorio in re vel

modi

quidemid facturum spopondit. ad ultimum devenisset, piiusquam expiraret, ipse sibi inauus decenter et pedes composuit, et ita felicem efflavit animam continuo autem color, qui inorienti, ut solet, abiedepellas: qui se

Cum autem

rat,

et

vultus quacdam hilaritas, et per totum

ad rem, de qua agitur, amittant, et ad beneficia

eis

competens, eo ipso

obtineninhabiles existant. Aliae vero personae Ecclesiasticae, seu etiam saeculares, quas causa

sic renuntiata

dum

hujusmodi non

langit, executionem citationum hujusmodi, aut aliorum quorumcumque mandatorum, seu rescriptorum et provisionum Apostolicarum, ut praemittitur, impedientes aut impedientibus hujusmodi auxilium, consilium vel favorem publice vel occulte, directe vel indi-

corpus candor eximius rediit et claritas admirabilis, ut nulli dubium esset quin recta in coelum migrasset. Is autein, cui intestina, sicut inodo dixi, fluebant, quique illius opem paulo ante petierat, acedens ad ejus cavader et multo cum fletu ainplexatus ccepit promissa reposcere, et rogare ut sui memor esset nec promissam ille
:

opem
autem

distulit,

nam priusquam

inde abscederet,
sensit. Obiit

sese diro prorsus liberatum

B.

morbo

Jacobus

anno ab adventu
.

Christi

recte praestantes,

cujuscumque conditionis

vel

sententiam excommunicationiseo ipso incurrant, a qua (praeterquam in mortis articulo constituti et satisfactione praepraeeminentiae existant,

Sepultus est in claustrali aedicula ob conceptam opinionis sanctitatem, segregatusque aliis, cumque eo liominum utriusque sexus promiscua multitudo conflueret, assentiente urbis episcopo Juliano cardinale Robureo, postea in Pontificatu Julio H,
'

MCDXci, V idus Octobris

Gagnin. in Carl.

Vlll.

Jo. Anto. Flaniin

vlr.

el ex

eo Sur.

to. v.

die xi Octo. Lean. l.vi.

1.

Comin.

1.

vii. c. 3.

'

Eit. in

de

iliust.

Ord. Prajd. ex eod. Flaai. Carol. Sig.

iv.de Epis.

Bull. in Innoc. VIII. const. 17.

Bonoaien. in Juliano Robureo.

INNOCENTII VIII ANNUS

iiiiiicii|iafo,
atl l>.

8.

CHRISTI 1492.

177

TliomiB ssacelliim translatus

iiec iilla coriiiptioiiis

'

ejus corpore reperta, pliirimaqucmiracula, cjus

iinplorata ope, a

est octidiio post,

lahes

iii

Deo patrala fucruut

'

(1).

'

lil.

ili.

car. Sigoii. iibi

sii|i.

'

l.caiiii.

ubi sup.

(1)
ciuiit
;

Oiiines i|iiotquol consuliii chronologi recilalas hic ab annalisla litterns, Ecclesiastica;

libcrlalis

asscrtriccs, in

huuc annnin conji-

quibus
illuiii

fucum

lecit

annus Mcnxci,
viii
et
ailliiic

quo cousignala;
inense Januario

leftuntur.

Veriim
;

ad

seqiienlem

annuui

pertinere

ex eo conslat, quod

auniini

cum

aniio

l'onlinciitus

componunt

qua; simul lunnia nonuisi sequenti anno

mcdxcii conveniiint;

eo

cnim ineunte, slylo

veteri

anuus Mr.nxcr ajehatur. Profecto Innocentium iitroque stylo, veteri

et novo, indiscriminatim

usum

alibi aiiimadveiti.

.Mansi.

liNNOCENTII VIII

ANNUS

8,

CHRISTI

1492.

Ob restitulum Christo Granatense regnum ingens tiim in Hispania, titm Romee Ixtitia. Ineunte anno Cliristianffi salutis nonagesimo secundo supra millesimum quadringentesil
.

paclus fucrat ad Catholicos principes, misit in castra. Reges auteni Catholici, cum per tentoria distributos obsides obscrvari diligenteret bono-

mum,
rum

Indictione decima, Ferdinandus Hispania-

adcaptivos Christianos, qui Benedictus Dominus Deus Israel decantabant,

rifice tractarijussissent,

rcx Granalam Maurici

sedem imperii,

pa-

coiiversi,

cum

llentes et

toto

corporis babilu

ctiouibus superiori extremo anuo confcctis, in

deditionem accepit, defixaque in altissima arcis lurre cruce Dominica conspccta, ex cquo in terram desiliit \ inque genua in medio exercitu ad iiugnain instructo cum sacerdotibus et proceribus provolutus laudes cecinit Deo, qui post

deformatos aspexissent, corum sortem miserantes omnes indutos rebusque neet vultus effigic

cessariis adjuvanles, ad

Baticam Cbristiaiuc religioni, puisa Mahumetica impietate, restituisset; quem pium

lot ssecula

suas domos irejussequi sacerdos erat, et non indoctus, anlequam discederent principes, iii(|uit, ca^lestes, o Dei optimi maxiini fortes et niagnanimi duces, qui nos hodiernadie gravisrunt,

quorum unus,

ritum Joanncs Mariana describit. Celebrantquecam victoriam omnium genlium bistorici, ex quibus Lucius Marinaius superiora repetens etiam eriimpenles e carceribus Granatensibus Cbrislianos, victumqiie regem barbaruin viclori obvium, tuni in perdomitam urbem triumpbalem ingressuni itadepingit " Boabdelis Catliolicis principibus obscqueuc, et regia dignilate
:

servitutis vel polius ab umbra mortis borrendis tencbris ad clarissimam oplatissimamque vihe luccm revocaslis, vivatis in a>leret

simojugo

num,

vivatis, et quoniam vobis pro vestris erga nos iinmortalibus bcneflciis graliam referrenon opis cst noslra', eam sine dubio cumulatissimam speratis a Deo, qui pias horoinum mentes ex alto prospiciens unicuique pro meritis digna

tituloque

privatus,

kal.

Januariis aiino Cbriportis roclusis,

in

prirmia persolvit. 2. His dimissis,

cipcs

eodem

die Catholici prinfiliis,

stianae salulis mcdxcii, Granab-e

cum Joanne

et

Joanna

cuin Petro

magnum
gia?quc

Cbristianorum mililum iiumeruni

et in

Granatam urbem,

Albambram

recepit, re-

Mendozio cardinaic, cumque siiis ducibus, et niullis cquitum pediluin(|ue cohortibus instru-

domus

turres,

urbis porlas et omnia

munitiora loca (Mirislianorum prtcsidiis assignavit, posteroquc die mane captivos Cbristianos complures compedibus vinculisque solutos cum quingenlis olisidibus, qiios se daturuni
1

Granalam versus proficiscuntur. Quibiis ad urbein appro[iinquanlibus, Boabdclis (juiiKiuaginla ferme comitatus e(juitibus obviam venit, qui tristi vultu, capileque demisso, ac fienti siclis
inilis

Ferdinandi rcgis osculari dexleram con-

tendit, rcx autein

Burch. Ms. arcb. Vat. et aliud
I.

Ferdinandus

manum

sublra-

.Vs. sign. nuni. II 1. Liicius

1.

Mar.
92.
50.

bens Boabdelem perbenigne

suscepit, paucis^iue
ct car-

Sic. de reh. llisp.

xx. Maiian.

xxv.

e.

IS. Surit.
1.

1.

xx.

c.

Trilhem. in Chro. Spon. Itapli. Vol. Geogr. Sabell. Eun. 10. 1. viii et alii.

ii.

vol. 2. gen.

verbis uitro citroque pcr inlerpretcs habilis, ad

IsabeHam rcginam, quic cum prole sua

23

Ann.

TOMUS

X.XX.

Rayn.

XI.

178
(liiialo

IXXOCEXTir
c;rlorisi|iic

VIII

ANNUS

8.

CHRISTI 1402.

cliicibus

rcgcm
fccit,

sul)scqiicl)a-

lur. lioaliilclis

acccdens idein

quani regina
nicliorcin

|iaii licniuiiitalc

icccpil, ct ad siicni

\erliis iioiioriticis liorlala est.

Cuin autein |)ro|>c pcrvcnissenl, Ferdinandus Talauibis inaMiia liriciis Aliulcnsis episcopus cl (Jranatie iirliis
pr.Tfercbat. ailioreir. arcis Allianibi\T'turrem conscciulit, el crcctam cniccin rcli(|naque \cxilla

composito religioso agmine, prrceunteque crucis vexillo ac pra?lata virginis Dcipara^ imagiiie, (jiiam in ipso carccrc tenueranl. qiios aiictor nd rcgcm rcgiiiamquc se perdiixissc nil. ac pcrliumaniter exceptos, jussosque in castriim, ciii .Snncla?-Fidei iioincn inditum
rico diu luxeranl,
cst. recipi. In

arciiic|)iscopus (Jesignatiis, qiii criicis vcxilluin

Granalciisis vcro arcis

primo

in-

gressu, religiosum viriiin seciim criiccm extulisse,

ciinKpic in

liirris

celsissimo loco

cam

lo-

cunctisosteiulit, (iiiain ciim Caliiolici principes,

regiaque proles.
;:cnil)iis,

et universus excrciliis llcxis Hco gralias aiicntcs adorasscnt. ctarcis

.\lliamlira'custo(liamIi.MiicoMcn(lozioTciidiliano

commisisscnt, ad urbcm novain redierunt iii castra, scciimquc Boabdclcm addiixerunl. Ibi
l)crmaiicrcstalucrunt, iiuoadus(|ucira(litisarmis
a Mauris, et auctis Cliristianorum niilitum pra^sidiis, in

urbcm populosissimam

tutior

esset

ingressus. Ilic diebus paucis coinmorati, (|uibusdam confcctis negotiis, ct rcbus ad urbis in-

irrcssum ncccssariis comparatis, cum multisarmatis e^iuilibus, quos cx multis parlibusacciverant, et magno saccrdotum numero Te Deum laiidariius dccr.ntante

Calorenscm. Avilcnscm, Candisienscm, Malacitanum episcopos,ac plures alios saccrdotcs pari vocum conscnsione succiiiuissc Ocn/x, avn, spes tiuica tum vcro vcxilla ,S. .lacobi ct Ferdinandi regis a fratre comitis Cifonfani ad tcrnam rcligiosam crucis adorationcm prona ad tcrram incurvata fiiisse liymno vcro sacro decantato consccndissc turris altiorc-m lociim pra^conem militarcm. rcgiisinsignibus decoriim, qui maxima conlcnlione ter Iias S. voces rcpelivil .lacobe. Granata Castella tua ope rcgis reginicque parent imperio. Hanc
cassct, nrcliicj)iscoi)iim
: ;

Granata? urbem,

liicc

castra, et

universum

re-

gnum
fulti

rex cl rcgina rcstitucrunt Catliolica? fidei,

ct B.

Granalam urbcm Deooptimo

Xuminis ope,

Virginis Maria?, et S. Ja-

maximo, cujus

auxilio belli pcroplatiim finem

cobi, et Innoccntii VIII Pontificis, ejusquc prfE-

gloriosamque victoriam fuerant adepli, gratias

agentcs ingrcssi, valdeque la?tanlcs votn, qu;E rcligiose promiseraut, persolveriint, deindecertosnuntios cumlilteris de victoria, (iiiam HcojiivantcdcMaurisCliristiana? rcligioiiisliostibiisliabuissent, ad Innoccnliiim summum Pontificem, ad cardinalcs, ad Cliristianos principes, ad omnes
HispaniipSicilia.Hjuccivilatcsdeslinarunl
.

latoriim. luicnon

populorum, urbiumquc regis

>, tum vcro prascntibus rege ac regina cdilum fcslivuin displosis tormenlis bcllicis reboalum, reddilum deinMauri

rcgina?quc clientum

rcgis tllium

obsidcm,

ct

arces militc et

com-

meatu coininunilas

fuissc, die vero

insequenti

decretani solcniiicm supplicntioncm, ac sacram

pompnm

n qiiadringentis

saccrdolibus ductam

3. DeGranataaMaurisFerdinandoregidedita secunda .lanuarii, ct univcrso co rcgno Clirisliano imperio adjccto post ferme ocliiigenlos annos, exlant niissae ab codem rege ad Vcnetiarum duccm laureatm littera? ', quibus addita; sunt alicc Bernardi Roja?, qua< singuias deditionis circumslantias quarum plures jam dictffi

ab nrce ad

urbem

Sancta?-Fidei, cui septingenti

dic

]Mnurica servitute liberati inlcrfuerint, cosque

vcslibus nc muneribus ab rege rcginnque libc-

donatos fuissc, quibus omnibus Bernardus Roja sc adfuissc proQtetur, cxnratis vii Jaralitcr

nunrii die mcdxcii liltcris

i.

(t).

His addit Mariiiicus cdiln ubiqueingentia

sunt reccnsent, ut Matiri faine oppressi deditionis vcrba nuncuparinl, ac datis obsidibus Hispanos in arccs duas munilissimas admiserint ubi raox sacrosanctum missa? sacrificium factuin
:

la?titiiE signa ob auctum Cbristianumimperium, PontiflcemveroinEcclesiaB.JacobiRoma?litasse celebrasscque divinas laudcs liim liabitas in:

structo

agmine

religioso n clcro supplicationes

ac dein rex ct regina equitum decem, peditumquinquagintainillibussuccinc1i,trium|)liali

sit,

solemnes

praeter

Sleplianuin
v

Infissuram

'

et

alios narrat Burcliardus rituuin magister, qui

quibus venientibus occurrerint Cbristiani, qui in carcere Mau-

pompa

in

urbem

sintingressi

rcm gestam
>

die

Dominica,

mcnsis Februarii,

InCs. Ms. arcb. Vat. siga.

1.

num. 111.

cl

aliiid siga.

eod.

num.

Exl.

1.

I.

lill.

princ. p. 3.

Marian.

xxv.

c.

18

et alii.

accidit Hispaniis, qua; demum post pluia servitulis Saracenica; saicula prislinam fandem libertatem (1) Annus isle felix fanslnsque uccxi ducendani esse, Pagius \. Dccxiv nb Cbrislianis, et in suo solo natis iprinci|)ibus oblinuil. Servilulis bujus epochiim ab auno docnmenlii adduclis demonslral; cx quo conficilur Saracenos Iraclum illum terrarum sivc loluni, sive qnoad alli|uani suiparlcm, tenuisse anualisla bic stalullur, nciiipe annis dixlxxxix. Dies recnperala; Granalcnsis nrbis a Mariana ca!terisquc eadem definilur qu.i; ab

Opus islud jam inde a pluribus annis tenlalum a Ferdiuando et Elizabetlia. at tandem absoluluin Iradit IMiilippus lierSupplcmento Chrciiicorum, quod auxissc se cl casligasse anno MCULxxxvi in calce e,ji:s operis edilioiiis Veuete anni mcdxc llunc ilaqne Ulensem (ita GranaliC regeni appellal) regem Ferdiuaudus cilciioris Uispauia: et Lusitauiie et .^ragonia:, et affirmat Cbrislianissimi. jani vi aunis ut eum ejicerent maximis exercitibus teira marique urgere ctepcCiciliiC rcx. uua cum Elisabelba uiore cum inaximo eorum triuinplio cidein abslulerunl, quorum \ota et ipse Dominus nosler Jesus Christns ad runt a; diinidiam rcgni parlcm Hsque feliciler perducere dignetur . Tauti vero luil operis Hispaniaruin imperium universuni e Saracenorum manibus vindicare,
Jannarii sccunda.

eomas

in
:

fmem

uioliiuen exlileiil. ut pluiiiuuin iucccdeulium sa.culurum

.Ma.nsi.

INNOCENTII

Vrri

ANNUS

8.

CHRISTI

1-')92.

179
couvcrsionc, el alio-

consignat, addilqiie paratani fiiisse ab oratoro oximio orationeni pane^^yricam in landcm Ferdinandi et ElisabctiuL' rc^nm, Maurica) [)erlidice domitorum, scd ob frayorem, quem linteatorum

lium ad lidcm

Catliolicaiii

ruin rcgni)riini infulcliuin cxpiigiialionc Diniiii

devote exoravciiiit, plrnariam oimiium siioruiii peccatoriim indulgentiam et remissioncm dar-

saccrdottim conferta a^nnina,

dnm

concinnei)ant

gimur,

etc. Daf.

Homa' apud
anuo

S.

Petruni au.

Iii-

divinas laudes, concitarnnt, inlermissam fnisse.

carnafioiiis

Doniinica;

mcdxcii,
viii x.

VIH

kal.

.Maii,

De qua celebritate i)rsentia sua colionestata mcminit Innocentius lioc Diplomatc ', (juo sacrasindulgentiaslustratnris S..FacobiEcclesiam,

Poutificatus nostri
G.

Ecdesia Grdiiatensis inetropnlitaiiuiu. difini-

tatemresumit.

Cwhn-um vergente

auiio,

Alear-

.Mabometica superstitionc c.Yscindenda fusnris impertitns estac pias

preces

|)ro

xander VI qui Innoccntio successit Granafie

Ad perpetuam rei memoriam. Cum, sicut univcrso |)Icnc orbi innofcscit, Graiiatse regnum populi multitudine et agrorum fertilitate amplissimum a barbaris intidelibus ex .\frica prof]cisccntil)us, cvolutis jam annis
5.

cbiepiscopalis dignifatis apicoin rcstitiiit ', ac Cuidixcnsis et Almeric-ina Ecclesi;e mctropolitana' Cranatcnsi subessc jussae.

ciiric-c

Ad perpetuam rei inemoriam. Ad omnipotentis Dei, totius(|ue

laudem,
divini

coelestis

ef ortliodox;c fidei exaltalioiiem,

octingentis vel circa, et

e.\

lunc

cum

Cbristiruh!-

stafusque universalis Ecclcsia;,

(|uoqiic

liumcircumvicinorum maxima clade tentnm, ilivina favente clcmcnlia, nostris tcmporibus pcr
cbarissimuniinCbrislo tiliumnostrumFerdinan-

cuHus augmentum, et aniinarum salutem Cranatcnsem et Guidixcnsem et Almeriensem Ecclesias, civitates et dioeceses
latis,

cum

eariiin

pra;-

cbarissimam in Cbristo filiam nostram Eii/abetli reginam Castclla; et Legionis illustres, coopcrante Altissimo, recuperatnm extiterit cutn ninllorum inQdelium eorumdem ad fidem
et

dum

clero ac populo, bonis, juribus ac perfincnliis iiniversis a quacumque provincia, de

iiua (luduin ante et post regni prfedicti

conversione
libiis,

nos,

(|ui,

cum

venerabilibns fra-

occiipatioiicm perinfideles, ut prtefertur, factam, civitafcs et dioeceses prcTdictas, ant loca ali(|ua illa-

tribus nostris sanct;e RomanaiEcclesice cardina-

eluniverso alma) Urbis et Romanse curia; clero ct populo prima die Dominica mensis Fcbruarii proxime elapsi ad Ecclesiam bospitalis de dicta S. Jacobi Hispanorum nuncupatam Urbe noscontulimus, et missain inibi soleinnem celebrari feciinus, gratias Deo agentes de victoria, et Catliolica; tidei exaltatione, cupientes ut bujusmodi incboata victoria cum animarum salute, quod fidelium precibus et orationibus cousequi posse speramus suscipiat incremenlum et utEcclesiaprffidicta in bonorem sancti Jacobi,
fati,
;

ruin fuisse prcBfenduntur, aucforifatc Apostolica tcnore prffisentium segregamus, dividiinus ct

ac ab oinni dominio, jurisdictione, potcsfafe superiorifatis et auctorilalc Ecclcsiaruin, de quarum provinciis forsaii erant, ut
;

separamus

prffifertur, et prcTlatoruin

earumdein pro temquoad jus mefropoliticum dumlaxat, eximimus et totaliter liberamus ac

porc
existcntium,
:

pr;efatis

siain, et

Granatensi in metro[)olitanain Ecclecivitafem in metropolifanam arcliiepiprcX'sidis

scopalemque

provincia3sedemdesimiIi

cujus mcritis et intercessione rex et regina [^ra?acHispani fere omneseis subditi altissimum proposilum babuisse et babere, et in cunctis eorum opportunitatibns ab eoexauditis indubie arbitrantur congruis frecjuentetur bonoribus et ut fideles ipsi eo devotius indefesso animo pro
;

consilio, auctoritate ct [ilcnitudine erigimus, ac metro[)oIitana; dignitatis et arcliie[)iscopalis Ec-

nomine, litnlo et lionorc de dono graticT decoramus [^arifer ef insigniinus, eisdemque Guidixcnsem et Alincriensem Ecclesias, civitatcs et difficeses cumearum
clesicc ac civitatis

specialis

jnribus

et [)ertinenfiisuniversis eisdein

tanto

bono

gratias agere, et pro

manutentione
dc-

et civitati Granatensi, et illius [)r;esuli

Ecclcsis pro tem-

ipsins regni (iranatfc, et infldcliuin in illo

pore existenti

et

pro earuindcm Granatensis Ecarcbiepiscopali et

[iro

gentium ad fidein conversionem, et expugnationem eoruindem infldelium tanto vebementius preces fuudere procurcnt, quo cxinde pro animarum suaruin salute inajora cognoveriut commoda consequj posse, de omnipotentis Dei misericordia, ac beatorum Petri et Pauli Apostoloruin ejus auctoritate confisi universis Cliristi fidelibus vere poenitentibus c.i confessis, qui Ecclesiam prcedictam prima Dominica mensis

clesia; et civitatis provinciai

metropolitana,
prcelatos pro

necnon illarum
i|)sius

tempore

Ecclesi;e et arcbiepisco|)i

Granatensissuffraganeis,ejusdem quoqucGranatensis provinciaj

clerum

et

populum, [)roejus-

dem

Ecclesi;ret civitatis Gr;inafcnsis provincia-

libus de simili consilio eisdem auctoritate etpoteslate

S.

assignamus,

etc.

Daturn Romae apud

Petrum
id. 7. /les

an. Incaruationis Doininic;E .mcdxcii,

Februarii a primis vesi>eris nsque ad occasimi solis ipsius Dominicae devote visitaverint, aiinuatim ac de obtenta victoria dicti rcgiii Altissiino gratias cgcrint, pro

IV

Dcccmbris, Poutificatiis iiostri anno i". CJiristiana regni Maurici excidio mi-

rificc

aiK/etar.

Vix

cxstimari

[lofcst ([uanfiim

ejusdcm regni

inlide-

(Ininatensis

regni

excidium rem Cbrisfiiinam

si-n. niim. 717. p. 321.

'

Lib. LXix. p.

163.

ibid.

.Vlci. VI.

lib.

Bull. III,

180
auxerit
'.

INXOCE\Tri Tin

ANNUS

8.

CHRISTI 1492.

Vicnnensis Concilii tempore Pafiierit Granata? quinquaginla Christiana' fi(iei ileserlorum millia, iu reliquo vero reg:uo cx Ciiristiana slirpe gcnus tralientium Maurorum quingenta millia repcriri jam vero\ice vcrsa Mauri ad Clirisliana sacra adjungi coepcrc, atquc inter aiios Boabdilis rcgis victi duo filii Christo nomen dedere ', atque infantes Granata' nuncupali sunt quinetiam illi matrem suam, qua> a Cliristo defccerat, a Maurica pernicie in viam salutis reduxerunt. Falebat pra?terea ex ea parte Afrorum eluvionibus Hispania nunc vero Granata subacta non modo universum Hispania imiicrium rcdditum est Christo, verum ad Africam Ciiristi subdendam legibus patcfacla via, jamquc iUa Mahometicasuperstitionelibera esset, si Hispaniarum rcges victricia arma ab ca non avertissent. Miraculo autem proximum
tribus perlatuiii
:
:

cum

ad octinginta millia capila pervcnisse ait; ingens numerus ac vix fidem facturus, sed unde tamen multis occasio extitit hoc decretum accusandi, gentem copiosam, et qua; omncs vias pecuni;e noverat, amovere a prudentia Ferdiuandi alienum existimantibus, magno utique com])endio fructuque earum provinciarum, ad quas copiarum Hispania? magnam partem, aurum, argentum, gemmas, vestemque pretiosuni secuni de-

extitit,

mox
in

a subacta Granata

Hispanam potea-

numero, ne patria carerent, dedere nomina, pars sinceris animis, alii simulata pietate tempori servientes, brevi ad ingenium, fraudes et mendacia redierunt . NonnuUos ex iis, cum ad colligeuda vasa segniores extitissent, nec vellent Christo nomen dare sub hasta venditos addictosque servituti, ex his vero, qui solum verterunt, itinerum mcommodis vel lue periisse referl Nauclerus '. hoc tiominum 9. Addit auctor nefarium
tulere. Multi ex eo
Ciiristo

tiam non

Africam finitimaque Europa regna modo, vcrum in novi orbis amplissima imperia
8.

torrentis instar se diffudisse.

Jiidsi ab

Hhpania

ejccti

detestabile scehis

Hic vero Graab ipsis in Germania patratum. triumphus a Ferdinando et Elisabelha natcnsis eximio alio facinore fuit cumulatus Mauricis enim sordibus Hispanias liberasse non contenti
:

Germania detestabile scelus commirelatu Christum in Eucharistia existere audissent, acceptam a ex qua sacrilego sacerdote confoderunt ferro stillavit cruor, confirmante Deo insigni hoc migenus
sissc
in
:

cum enim Christianorum

raculo

fidei orthodoxffi

de sanctissimo eo sacra-

Judaica ctiam superstitioncexpiare decreverunt, cum hoc perfidum genus in dies sobolcsceret, suaque multitudinc Christianam rempublicam aliquando in discrimen adducere posset qua de
:

Judaicam immanitatem detegenfe, ut justa de sontibus sumerentur sui>[dicia : Genus ,inquit ', hominum calamifosum Juda^i novissime anno salutis mcdxcii, die xxii mcnsis Octobris in op|)ido Sternebach sub doauxilio minio principum Magnopolcusium

mento verifatem,

et

re haec Mariana

'

Pelri sacerdotis, Eleazar Juda?us, et complices

In Hispania Ferdinandus et IsabeUa reges bello Maurico exempti quam primum de pellendis universa ditione Judicis, qua; alia pestis su-

pererat, inter se consultabant.

natffi,

Eo

consilio Gra-

ubi morabantur, mense Martio, salutis anno mcdxcii per edictum voce pra^conis denuntiarunt: Juda>i omncs, nisi mutarent, uti ex

sacramcnfum EucharisUffi divinissimum per majorem et miuorem obfineules, bas perforarunt, ef cruor illico prosiliif, quo linfeum quo miraculo praecincfum ruborem accepit territi ad Pefrum id deferunt. Principes autein illustres Baitliazar et Magnus fratres, re coinpcrta, cum vesUgia vuluerum, quae remanserant,
sui

hostias

omni deditione discederent parandoexilio quatuor menscs dati sunt cum facultate eo spatio vendendi bona, secumve quo vellentasportandi.
:

cernerenf, JudBeos cremari fecerunt triginta numero Pelrus vero pra>dictus sacerdos se illis
:

edictum nova Tlioma Turrecremalte inquisitoris sanctione amplius est astrictuin mense
Id

Aprilis, piis

omnibus \etantis cum ea gente commercium, graviiiue supplicio sancientis, si

quis eo decurso tempore victu aut re alia quapiam eos hominesjuvaret. Sicinnumera Judajoex Hispania solvenles tum Africam, Italiam, et Orientis solis oras tenuerunt, ubi in hunc diem patriam Hispanorum Hnguam mordicus retinet, tum plerique in Por Judajotugalliam vicinam abiere . Et infra discesserunt rum mullitudinem, qui ex Hispania ad certum numerum revocare promptum non plerique scriptores cenlum et septuaginla est familiarum millia abiisse confirmant, quidam

rum multitudo mari

sacramcntum vendidisse confessus est, ef quomodo post puncturas Judiei sacramenlum cruentafum et panno involufum sibi restiluerinf, et quod suffoderint in terram, ubi eo indicante invenfum est cruore conspersum. Sacerdos degraiu eodcm autem dafus et incinciatus ferfur loco hodie multa fiunt miracula. Audivi ego a quodam sacerdote capellano Magni principis, quod uuus ex Judffiis sese in Oumcn piaecipitem dederil, morfemque sibi consciverit, et quod una ex mulieribus Hebra^is tres filias habens minorem iiifanfulam jugulaverit, secundam similiter occidcrif, fertia vero vix ex manibus par:

ricidffi

clapsa

auxilio

Christianorum

salvafa

exliterit .
iO.

Intrr Pi/ntificem et regcm

Ferdinandwn

'

Maiian.

1.,

xx\'- c. IS.
1.

'

Rapli. Volat.

ii.

Maiian. de rebus

Lucins Marin. I. xx. H ^p. 1. xxvi.

iu

fin.

Suiit. to. V.
1.

I.

I. c. 6,

Xaucl. vo).

2.

geu. 50. et Cianlz.

W.imlal.

.\iv. c.

1,

INNOCENTII

TIII

AXXUS

8.

CHRISTI 1492.

181

Hoc anno vigesiraa octava constituta pax. Januarii die, pax Ponfiflcem inter ac Ferdinandiirn regem Neapolitanum, ejusque filium Alfonsum ducem
Calaljria;
,

ribus suis masculis recta linea legitime descendentibus, tunc jam natis, et nascituris sub certis
niodis et conditioniiius tunc expressis, de fra-

interprete IlijpaniaPontiflci

rum

rege,

quem

sc

vadem

futurum
'

trum suorum saiicfic Romante Ecclesia; cardinalium consilio per quasdam litferas concessit.
Et deinde pro parte charissimi in Chrislo
nostri Ferdinandi
pra^fati
fllii

vidimus, conciliata est Joannem vero liriellum protonotarium Ai)os(olicum intercessisse in cardinalium senatu, ac "Renati jura exposuissc tradunt. Nec parum ad flectendum ad officium regem Xcapolitanum
antea oljstrinxisse
ostenfata in Pontificis
leges,

regni regis illustris

pis memoriffi Pio papaj II, prsedecessore nosfro, exposifo, quod prafatus Alfonsus ipsum Ferdi-

opem

Caroli

Francorum

nandum ejusdem Alfonsi filium primogenifum suum in prsefafis regno et terra citra pharum
post ipsius Alfonsi obitum successorem suuni,

regis arnia valuerunt. Pristina} ifaque fcederis

quas libcratum se periculo putans Ferdiinfregerat,

nandus

redinfegrata?,

ut

nimirum

ac dictorum regni et terrie legitimum ha?redem fore statuerat et declaraverat, ef pro eorumdem
statuti
et

anuuum
deret
:

vectigal veferi

more

Pontificibus peu-

declarationis robore, ac sua; succesflrmiori cerfifudine tunc prin-

Pontificiam in conferendis Neapolitani regni sacerdofiis auctoritatem non labefactaret ne se causis Ecclesiasticis obtruderet ca^sorum
:

sionis

hujusmodi

cipes, comites, barones,

magnafes

ef

populi re-

gni et terrae prffifatorum in ipsius Ferdinandi

regis

procerum
satis.

Ecclesiffi

foederatorum

flliis

faceret

manibus

ipsi

Venit in

Urbem devexo Maio Ferdinandus

agente

homagium

ct fidelitafis

Alfonso tunc in humanis solitum juramen-

junior princeps Capua;, filius Alfonsi Calabria; ducis, Ferdinandi regis Neapolitani fllii, ut avi patrisque nomine vcniam a Pontiflce posceret

tum

quem magnis exceptum bonoribus

phanus Infissura
-,

refert Ste-

observatque peristromata et aliam Ponfificiam supelleclilem illi subministratam a famulis direpta ac distracta indigne
fuisse.
et

prajsfiterat, idemquc Alfonsus rex in ultimis dierum suorum constitutus eumdem in ejus ullima volunfafe testamenfum, et in eadem volunfafe persisfens ipsum Ferdinandum suum ha-redem universalem, ef in eisdem regno et terra successorem instifueraf, et quod postea

dicto, Alfonsi regis vita durante, universi prin-

Non

religiosius

Alfonso culfa; injurias proceribus

quamanteaaFerdinando hujus fanleris leges, non enim

illatas sarcivere,

cipes, comifes, barones, et populi et

quippe ob exercitam Alfonsum haud diu luijus pacis beneficio potifum memo-

nimiam acerbitatem
raf Surita
11.
'.

in eos

magnafes eadem voluntate flrmifer perseverantes ipsum Ferdinaudum regem pacifice cognoverunt, et iterato simili homagio el juraantedicti in
taverant,

mento prastito, eum talem censuerant et reputuncque censebant et reputabanf, idem

prsedecessor

Fuisse vero eidem Alfonso regni Neapofilio

prsefafum

regnum

Siciliae

cum

litani

jura fradita, necnon Ferdinando

prin-

dicta terra citra [iharum, excepta similiter dicta

cipi Capua^, ut
ref, si

Ferdinando avo seniori succedeAlfonsus pater, dux Calabriae, anle Ferdiobiret, el clientclaris

nandum extremum diem

sponsionis sacramenta solemni ritu Alfonsum Innocentio Ponlifici detulisse, ostendit hocejus-

dem
Dei,

Innocentii Diploma*:

Beuevenfana cum ejus ferritorio et disper obitum dicti Alfonsi regis, sive alias qualitercumquc, ad pra;fatam Ecclesiam reversum et devolutum foret, sive ipse Ferdinandus rex eidem Alfonso regi in illis legitime successisset sive non eidem Ferdinando regi
civitate
trictu, sive
, ;

Innoccntius episcopus, servus servorum

dilecfo
fllio

tanquam
dicfis

Alfonsi regis
ef terra

filio

primogenito,

et

in

Alfonso de Aragonia duci Calabria;, salutem et Apostolicam benediclionem.

nobili
<<

successori ejusdem litleris recta linea ex suo corpore legitime descendentibus, modis, formis, adjectionibus, promissio-

regno

Dudum
IV,

felicis

recordafionis

Eugenius

papa

praedecessor nosfer, clara; Aragonia;

nibus, cautelis ef voluntafibus func expressis niafura super hoc deliberafione prajhabita, de

memoriae Alfonso Aragonum regi avo tuo regnum Sicilia? cum terra citra pharum, excepta civitafe nostra Benevenfana cum ejus territorio,
districlibus et perlincnfiis,efiam
terra
si

regnumcum

hujusmodi ad pra^fatam Ecclesiam, (niniirum Romanam), per obifum clara; memoria; doniin Joanna; olim dicti regni reginae II, vel alias qualitercum(|ue devolutum foret, in feudum perpetuum pro se, hffiredibus et successo'

fratrum suorum sancfa; Romana; Ecclesia; cardinalium consilio ef assensu, excerta sua scientia, et de Apostolica; pofestalis pleniludine per alias suas litteras in feudum perpctuum concessit, confirmavit ef dc novo donavif, ef mandavit
et fecit

eumdem Ferdinandum regem

episco|iiini

de re^Mio

et terra pra;fatis jure feudi

hujusmodi perbouEe
Tusculanuin func

memoriae Latinum
tituli

lem
Sur. to. IV.
1.

SS. Joannis et Pauli iiresbyterum cardinaactualiter invesliri, prout in eorumdem

et

XX.

c.
1.

uU. Mariau.

slcmaia duce LoHiariui;.

et alii.

1.

xxv.
^

c.

18.

Uosic. in

Eugenii
12.

Pii

pra;decessorum

litteris

plenius

Infiss. .Ms. arcli. Val. sig.

num.

111. et alius .Ms. siau. eod. nuui.

bihliot.

Suiil. sup.

c.

92.

continefur.

iMs. Vallic.

Cum autem,

sieut exhibita nobis

nuper

182
pro
ipse

IXNOCENTII
parte

VIII

ANNUS

8.

CHRISTI 1492.
et tcrra
iit

rex ciipiat te ejus

Ferdinandi regis petitio continebat, tiliiim primojrenitiim

it natural<>ni.
et in
:

nandi regis in dicto rcgno

cessori pro
te, et

legitimo suc-

in

eventum,

su|ira, pro ipso

iefritimum
diclis

qui juxta (iictam

litte-

rarum contineutiain

regno

ct in terra

pne-

Ferdiiiando |)rincipc, ac tuis cx te vel ejusdem Ferdinandi princi[)is in eventum ejusdem liberis,

succcdere debes

et si te,

eodem

Kcrdi-

ex ipso Ferdinando [irincipe rectalinea legitirespectivc

iiatis ct nascifiiris,

iiando rege adhiic durantc, mori contingat, di-

me descendentibiis

lcctum tilium luiliiicm \iniiii Fcrdiiiaiuiiim de Aragonia principem Capuanum jirimogenitum filium tuiiin etiam lcijitimum naturalem ipsius Fcriiiiiandi reL;is iicpotein successorem, et pro majori successionis hujusmodi securitatc et soliditatc siil) eadem conditione, si te eidem Ferdinando regi pra'inori contingat, pra^fatum Ferdinandum principein de regno et terra praefatis

ciim cciisu aiiiiuo aliis(|ue coiulitioiiihus, iiiodis ct forniis, adjectionibus, promissionibus, cautelis, claiisiilis et

voluntatibus, ct infcrius ordi-

nationibiisannotatis, de

corumdem fralrum
et

nos-

trorum consilio pariter

nostra scientia,
ct

assensu, et ex certa

de Apostolica; potestatis ple-

nitudine tenore pra'senliiiin in

feudum
et

[lerpe-

tuum concedimus, confirmamus,

de novo

ex

nunc jure feudi

liiijiismodi

investiri

efiam

investitiira, (|ua?

fieri

dcbcrel,

pro Ferdinando

rege vita functo de

te, si
si

supervixeris, vel dicto

Ferdinando

pra>decesseris,ipsum Ferdinandum regem investituram ex nunc, sine tamenipsius Ferdinandi regis ullo [ira^judicio fieri,
[irincipi

elargimur, volentes et intendentcs, si tiinc su[)crvixcris, alioquin dictum Ferdinandum [irincipem de praefatis regno et terra citra pharum, ut praefertur per vexillum praefatae Ecclesia?, si
tibi supervixerit, et alias

dicto Ferdinando prin-

cipi per nos,

seuRomanum

Pontificem pro tem-

qufc ejusdem roboris eteflicaciffi existat, ct eos-

dem

operetur effectus, cujus esset, etquod opesi ipso Ferdinando rege vila functo fieret, nos qui ejusdem Ferdinandi regis, quem suis exigentibus meritis singulari benevolentia prosequimur et gerimus in visceribus charitatis, votis in his praesertim, quee ad tui pra>fati(|ue Ferdinandi principis, quos in peculiares nostros et prapfata> Ecclesiae filios habuimus hactenus
raretur,
et

pore existentem, aut aliquo ex ejusdem Ecclesiae cardinalibus, aut alium, cui nos aut Sedes pncfata id duxerimus committendum, ejusque
Ecclesiaj

nomine tradendum,
dicti

et

assignandum
Ferdinandus

per obitum

Ferdinandi regis, ut praefertur,

ministrari, ita famen,

quod

tu et

princeps respective, ut [)ra'fertur, ante prssentium litterarum de manibus nostris, seu mandatarioriim nostrorum receptioni juxta formam
inferius

uberiorem securitatem tendere dignoscuntur, libenter annuimus, et immensam devotionem, quam Alfonsus, dum vixit, et Ferdinandusreges prajfati parifer, et dictus Ferdinandus princcps, ad ])ra?fatam gessistis hactenus, et adhuc Ferdiuandusrex et principes gerunt, in quorum ac tua grandia merita dehitum respectum habenet illius et terra prfedictis

habemus, commodum jurium in regno

et

honorem, ac luorum

annotatam

fidelitatis debita;

juramen-

homagium, necnon servitium, vassallagium, vel ligium in manibus nostris per vos,
tum
et

vel

procuratorem vestrum ad
[)rinceps,

lioc a

vobis spe-

cialiter constitutum, et iterato tu vel dictus Fer-

dinandus
fatis
tiri

qui de regno et terra pree-

contigerit,

ut prafertur, actualiter inves-

tem[)ore traditionis dicti vexilli, et actualis

investiturae pra^fatai pra;s(are tcneamini pro hu-

sperantes, quod tu, et idem princeps pradecessorum nostroriim vestigia prosequendo in vestris fidei sinceritate et devotione erga praefatam Ecctesiam perseverabitis, Ferdinandi regis in hac parte su[)[)licationihus inclites, pariter et

jusmodi

rum

feiido praestari dcbita et consueta. Quo([uidem juramenti, homagii, servitii, vassallagii et ligii [irastationes, quas ante actua-

lem investituram hujusmodi pcr te, et eumdem Ferdinandum principem [irastari contingit, sub
jain dicta conditione
;

nati, habita

super his

cum

fratribus nostris deglorios;e

si

ei

supervixeris, dicto

liberatione matura,
virginis Maria,

adlaudem Dei omnipotentis

Patris, et Filii, ac S[iiritus sancti, et

necnon beatorum 1'etri etPauli, ad honorem quoque, pacem et tranquillum statum Sedis Apostolica', ac sancta; Romana' Ecclesia

Ferdinando rege decedente, alioquin eumdem Ferdinandum principem, qui cidein Ferdinando regi in dictis regno et lerra succedet. Civitatem autem Beneventanain praefatam cum ejus terriper nos, seu Pontiflcem dislinctis, vel drslinguendis cuin eorum incolis, prout illa sibi dudum
torio,

districtibus et pertinentiis

sponsae nostrae, et regni [iraefatorum, salutem

Romanum
pra?fata

quoque principum, ducum, comitum, procerum et populorum e.jus, pra;fatum regnum Siciliae

Romana

Ecclesia specialifer retinuit et

praefatae

cum

dicta terra, ut [)raefertur, [)ost fclicis

reservavit, haruin serie nobis et pra^fatai Ecclesiae

ipsius regis Ferdinandi dies ad [inefatarn Eccle-

reservamus. Conditiones vero

siam devolvi, seu ejiisdem Ferdinandi regis regimine destitui contigerit, ex nunc [irout ex tunc, et e converso tibi tanquam ejusdem Fcrdinandi regis Ulio primogenito ct successori, si
tunc supervixeris, alioquin te praedefuncto dicto Ferdinando principi tanquam ejusdem Ferdi-

hae videlicet: Proinittelis, elc.

ete leges

Conceptfe

sunt sunl
a

eodem vcrhorumordineac numero,qu(^)

eae,

descri[)tae fuerant

quas Fcrdinando datas

:

Pio

II

vidimus

'

quibiis repetitis subditur

'

An)i. lo. XIX.

1458. num. 31 usque ad 47.

INNOCEXTII
i;].
(<

VIII

AXNUS
|icrte
tiiiim

8.

CHRISTI 1492.

183

et

Forma autem jiir;iniciili pnrf;iti eumdcm Ferdinandnm principem, sive

ct

ut eligar, vel nomiiior in regcm vel imperatorem Romanum, seu regem Theutonia>, aut do-

et illiiis
tris,

prociiratorem cx nunc in inanibtis nositcrato pcr illuni, ex tc ct dicto Ferdi-

naiido principe,

qucm tempore

obitus dicti Fer-

dinandi rcgis, etin regno

pracfat.-c

[irfflato

vigore prBescniiivcstiturae

tium succedere contigerit, temporc

faciendac, ac jier tuos
si

per traditioncm vcxilli, ut prrefcrtur,

te,

niinum Lombardiffi, vcl Tiisciffi, et si elcctionem vel nominationem ad impcrium, vel regnum Uomanorum, seu regiium fheutonia?, aut dominiiim Lombardia; vel Tuscia>, seu majoris partis earumdem de me celebrari contingat, nullum hujusmodi electioni scu postulationi assensum
praistabo, nec intromittam

necnon

dicti Fcrdi-

me modo

aliquo de

nandi principis in dicto regno regi immediate vigore prssentium est succcdere coiitingat lalis Ego Alfonsus dux CalaliricE, Fcrdinandi Dei gratia regis Sicillae illustris primogenitus,
,

eorum,

vel

alicujus

ipsorum regimine, neque

et suis territoriis,

etiam de civitate Beneventana,

districtibus et pertinentiis, seu

Campania, neque de Maritima, Ducatu Spoletano, Marchia Anconitana,Patrimonio beati Petriin Tuscia,Massa

si mc, dccedcnte praefato Ferdinando rcge, in regno et terra prsfatis in rcgem succedere contingat et ego Ferdinandus princepsCapueedicti Alplionsi ducis primogenitus iii tempore oliitus dicti Fcrdinandi regis pra'dcfuncto dicto Alfonso duce genitore meo superesse meDei gratia praefato Ferdinandi regi in regno et tcrra [ira^fatis juxta tcnorcm littcrarum nobis supcr Iioc conCessarum succedere, et regem Siciliae et terrEE prsefatorum esse contingat, plenuni liomagium, ligium, et vassallagium faciens voliis domino Innocentio papae VIII et Ecclesise Romanae, in regno Sicilise, ct tota terra, qua est citra pliarum, et quanlum spectat ad terram citra pliarum, usque ad confinia terrarum ipsius Ecclesiee, excepta civitate Beneventana cum toto territo-

Trabaria, Romandiola, almarrbe,in civitatibus

Perusina, civitate Caslelli, Bononiensi, Ferrariensi, Avinionensi, et Comitatu Venaysinensi,

seu
niis,

aliis terris

quibuscumciuc

vestris et

domi-

seu feudis EccIesiBe ubilibet constitutis ex successione vel legato pro donatione aut vendinihil
vel vendicabo, nec rehabebo, seu retincbo, vel potero recipere habere aut eliam retinere in illis neque ullam potestariam, capitaniam, vel rectovel
, :

tione vel alio quovis titulo, vel contractu, mihi

unquam acquiram,

cipiam,

riam, nullumque

aliiid

officium recipiam, seu

recipere potero in cisdem, aut ipsorum aliquo,

rio,

ac

suis,

omnibus districtibus secundum antiquos fines

et

|)crliiieiitiisque

territorii, perti-

nentiarum

districtus

civitatis

Romanos

Pontilices distinctos et in

ejusdem per postcrum

distinguendos, ab Iiac Iiora et antea fidelis et obediens ero beato Petro et vobis domino Innocenfio papiv VIII vestris que successoribus

nec etiam occupabo, aut occupari permittam, seu faciam pra>missa vel partem aliquam eorum, nec illa oflendam, nec molestabo, ncc etiam Romanam Ecclesiam quoquomodo sub censuris pcenisque spiritualibus et femporalibus, in suprascriptis conditionibus et infeudatione contentis, quas hic haberi volo in sin,

gulis suis partibus alias pro specifice repetitis et

Roma-

expressis. Schismatico aut hwretico

vel a fide devio, et ab

cuicumque

nis Pontificibus cancnicc intiantibus, sancta>que

ipsa Ecclesia praeciso,

Romana;

Ecclesiae.

Non ero

in consilio, vel coii-

sensu, seu facto, ut vitam perdatis, seu perdant, seu capiatur seu capiaiitiir aut membrum
, ,

ejusque sequacibus, aut dantibus eis auxilium, consilium vel favorem, nec ab aliis, quantuin in mc fuerif, si impedire potero, dari permittam,
sed eos juxta posse

mala captione; consilium, quod mihi

estis

crcdituri
litteras,

meum, donec

convertantur,

per vosautnuntiosvestros, vel per

persequar. Sic
Dei Evangelia.

me Deus

adjuvet, et haec sancta

ad vestrum vel eorum

damnum
fieri,

scientcr iicmini

pandam,

et

si

scivero

vel procurari, seu

Tu autem

similitcr, ct

idem Ferdinandus

tractari aliquod

ipsorum damnum cadat, illud pro posse impediam, et si hoc impcdire non possem, illud vobis, vel eis
in vestrum, vel
significari curabo.

quod

Papatum Romanum
in

et

rega-

lia beati Petri,

tam

regno

Sicilia? et terra su-

adjutor ad retinendum, defendendum, etrecuvobis ero perandum, et recuperata manutenendum conprascriptis

,

quam

alibi

consistentia,

princeps sic cum dicto Ferdinando regi succedentes in eisdem regno Sicilia} etterra luTredes dabitis privilegium vestrum nobis ct dictffi EcclesicB Romanae aurea Bulla bullatum, in quo proprio juramento fatebimini recognoscetis expresse regnum Sicilia', aut totam terram ip,

sius, qucB est citra

ad confinia

pharum, ut praefertur, usque Romana' Ecclesiae, excepta civilate

tra

omnem homincm.
litteris

Diversas ct singulas con-

ditiones suprascriptas et contentas in praesenti-

nostra Beneventana, cum territorio et pertinentiis suis, qua Ecclesise remanebunt, eidem ex
sola gratia et
et

bus

Apostolicis super ipsorum regni ct

mera

liberalitate Sedis Apostolica?

terra?

concessione confectis, ac omnia et singula, qua; in eis continentur litteris plenarie adimpIcbo,et inviolabiliter observabo, nec ullo

nostra,

tibi

similiter, et

dicto

Fcidinando
vigorc
dicti Fcrdi-

regi succedere in

regno

et terra pra;fatis et

pra'scntiuni contingat, ejusquc

umquam

tcmpore veniam contra ea. Non procurabo per me, vel alium, seu alios quoquomodo,

nandi princi|iis

sic

succedentis iuTredes fuisse

concessa, vosque recepisse et tenere

regnum

et

184

INNOCEXTII

vm

ANNUS

8.

15.

CHRISTI 1492.

sia

terram hiijusmodi a vobis dicta Romana Ecclesub pactis modis ct conditiouihus supradictis. .Nolumus autom pcr pr.Tsontes tuis, et dicti Ferdinandi principis, vcl aiiorum quorumcumque juribus, si qua^ tibi ot Ferdiuando principi iii ilJis quoniodolibet competaiit, ullatenus deetc.

Oblatum dono xix Maii ejusdem anni a Bajazethis Turcarum imperatoris oratore nomine Chamisbuercb ferrum lancese, quo Christus Dominus in cruce perfossus fuerat, in Mabomefis II thesauro, in quem urbis
Ponfifici

Constantino[)oIifana? spolia ex Ecclesiis

rapta

rogari,

Dat.

Romse apud

S.

Petrum anno

Incarnationis Dominica? millesimo quadringen-

tesimo nonagesimo sccundo, pridie nonas Ju-

congesla fuerant, repertum refertidem Burchardus ', quod Petrus Delphinusin litteris ad Joannein majorem eremi confirmat -, addit vero

anno viu . Romx imentus ; ferrum lancese et alia sacra lipsana ohlata Pontifici a Bajazethe. Eodem anno eademque die, qua Granatam Cbristi subditam imperio Romse nuntiatum est, inventum fuisse Romai titutum crucis Dominica? in Rasilica ejus nominis sacra, quam Petrus Mendoza cardinalis ac Toletanus archiepiscopus, Hispaniarum primas, instaurandam curabat, refert Stephanus Infissura additque Innocentium jussisse illum in solemnii,

Ponlificatus nostri

Burchardus
tum,

se

in

dubium

revocasse, an illud

H.

Titii/us

Crucis

verum ferrum

esset Christi vulnere consecra-

cum

.Xurembergse Cffsar, Parisiis Francoillud

rum

rex religiose illud asservari contenderent.

Tum

qua religiosa pompa

'
:

exceptum

sit,

describit

Veni, inquit, ad reverendissimos

et S.

dominos Beneventanum
facienda
.

Anastasia? cardi-

uales pro ordinatione receptionis ferri prdicti

'

nibus Ecclesiae celebritatibus in ara fidelibusexponi quem Burcliardus se vidisse ac tetigisse

;

referf,

cum

Pontifex una
se

cum
:

cardinalibus in

eam Ecclesiam

contulisset

Feria, inquit,

secunda xii Martii, die festo<5. Gregorii, sanctissimus dominus noster >, et infra, venit ad Ecclesiam S. Crucis in Jerusalem, in qua superioribus diebus,

Ego etiam ipsis ad menuper videlicet in cardinalium ad hoc deputatorum congregatione dicta fuerant, videlicet quod propter famam, quffi in .\Iemannia, videlicet Xuremberga, et Gallia esset de ferro hujusniodi apud eos existente, Et propter infirmitatem sanctissimi domini nostri ferrum hoc in Xarnia, vel in Ecclesia B. MaEt infra
:

moriam reduxi

ea, qua?

cum

Ecclesia ipsa lestaurarelur

de populo dimiffi, auf secrefe sancfifati suae interim diligentia fieri, ut veritas liaberetur, quale veriee

reportari deberetet penes eumretineri

per reverendissinnim dominuniToIetanum ejus-

dem

cardinalem, et perpulchre ornaretur, repertus est in siimmitate ejusdem arcus supra

tituli

chorum

in quadam capsa plumbea latere cooperta cedula circumligata ettribus sigillis ejus-

hoc esse honore absque cujuspiam detracfione recipi et conservari. Reverendissimi domini prtedicti singulis
esset ferrum, et ubi
:

rum

quivsito,

si

posset

tunc

id

omni veneratione

et

dem tamen
sigillis

impressionis sigillata. In quibusdom scripfa erant verba Geraldus cardinalis

:

Sancfa:'-Crucis, et in
dia;

figurs

cum

capello in forma rotunda

medio imago quwdam mema-

dixerunt omnia sanctissimo domino Feria v, xxxi . Et infra festo Ascensionis Domini nostri Jesu Maii Christi, bono mane sanctissimus dominus nosinfellectis,

nostro
,

exposituros

ter indutus amictu, alba. cingulo, stola [iretioFa

gnitudinis aliquanfulum inajoris. In latere vero flicfam capsani cooperiente a parte, qua? ab intus posita fuerat, sculpta erant
h;T?c

et

alba supra cai^ucium album, praecedenfe cruce cardinalibus, venit ad Ecclesiam B. Mariae de
.

verba

Ti-

Populo

Et infra

Facta in dicta Ecclesia

et

tulus cnicis. In capsa vero praedicta posila erat

oralione ante altare extracto sibi capucio retenta

stola accepit

quaedam fabula antiqiiissima semiconsumpta

linea longifudinis unius palmi, et grossa [dus-

desuper pluviale prefiosum

mi-

thram pretiosam. Interim ibidem omnes

runt paramenfa sibi convenientia
super[iellicea.

cardi-

quam duorum digitorum

in

erant ordine retrogrado Juda?orum

Hebraicae, Grseca?, et Lafinae
:

qua tabula sculpta more litfera?

Jesus Xaz-arenus
:

nales et praelati intra et extra Ecclesiam accepeet officiales

residuum

tituli

rum

deficiebat,

ejusdem, videlicet Rex Judseoet tabula ipsa ab uno capite

sanctis^imus dominus noster processionalitervenit, tanien sine baldachino propfor maximam processionem populi pr-.eccdentis, officialibus, cruce, pra-Iatis, et cardiiia-

Tum

ostendebat scripturam, et (juod semidivisa fuisset existimabatur propterea inalia parte ejus;

libus, acaliis

more

solito

extraportamde populo
:

dem

tabula?

deficiente

residuum lilforarum

hujusmodi sculntumfuisse. Scri[)furalifferarum hujusmodi fuit satis concava, et satis bonis characteribus facta. Quam sanctissimus dominus noster ad manus recipiens undique circumspexit,

ad spafium quadraginfa vel circa passuum ubi sfabant reverendissimi domini cardinales S. PefriadVincuIa et Ulixpouensisinsuis paramentis cum eorum familiis, et pluribus intorfifiis ardenlibus apjirojiinquante sanctissimo domino
:

etiam vidente et tangente, cardinalibus circumstantibus et similifer videntibus .

me

nostro processerunt dicti duo cardinales legati ad Narniam hac de causa nuper missi, ad doini-

'

laGss. Ms. rch. Vat. sig. nunj. 111.

Burch. Ms. arch. Val.

1.

'

sig. nuiu.

10

i.

p. 1040.

ni. Ep. xxsiii.

Burch. Ms. arch. Vat. sig. uum. 104. p. 1089. ' Burch. ubi sup. p. 1092.

Pet. Delp.

rNNOCENTII

VIII

AXNUS
iii

8.

CHRISTI 1492.

185
et

num

nostrum,

et S.

Petri ad Vincula ferrum

atque una

cum

iis

spongiam

cannam passione

tal)crnaculo crystallino, quorl in suis nianilius

tcncliat sanctissimo doniino nostro, (jiiihusdam

brcviluis verbis ad lioc convenienlerconi[)()silis,

ohtulit
;

Jacobus Bosius '. Ilis vero munerihus conciliare sibi Innocenlium sludehat nnjazetlies, ne Occidentalcs [)rincipes
Christi consecratas, refert

sanctissimus dominus noster deposita

mitlira etiam hrevihus vcrbis rcspondit, accepit

ferro, ct illud osculatus est imposila est papa3 mitbra, et processio per rev(!rendissimum can)erarium ordi-

tabernaculum cum
reverenter
nata etc.
tO.
:

concitarct extant(|ue bina? illius littersc' officiorum ad Pontificem (Iriccis verhis concc[)ta^, et primis ((uidem se a cardinale
in
;

eum

|)lena>

Bbodi principe

accc[)isse

ail

fratrem

suum

Zizimum Boma?
businitis

versari, [)oscitque ut pactioni-

cum
^

Bliodio ciistodiatur, Pontificiamsc prolitctiu"

:

Porro non sine causa eam dubitationcm adduxerat Burcbardus rituum [)ra^fectus, siquidcin cxtant'
P>alduini
II

que amicitiam culturum

ris

in alte-

vero

ait

Cbristianos, qui in Turcico degunt

im[icratoris

littcraj,

quibus ferrum lancea? Dominic;c a se op[)iyneralum Ludovico IX, ob ccelestes virtutes sanctoruin bonoribus postea culto, [)rofitetur; non ferrum autem integrum, sed cusjiidem tantinn iu Galliis baberi Turcicum oratorem dixisse refert Sle[)lianus Infissura ^ cujus vcrba etiam ad

mutua ipsorum consensione ingentem percepisse ketiliam, ac de com|)arato a se exercitu confectaque expeditione in Macedoniam
imi)erio ex

rationem reddit, nem[)e

descivisse,

[)0[)ulos

illos
:

ab

i[)S0

autem sibi ctum versus partes Aulonis exercitum

sed

nuntiatum Pontificio im[ierio ingentem instrufuisse,

:

sed

op[)rcssos armis

rem confirmandam
inquit,
intravit

re|)etcnda visa sunt

Die,

omnem

dein belli suspicionem evanuisse

ultimo

mensis Maii, die

orator

Ascensionis,

Urbem

magni Turci, qni donavit

:

cseterum Otbomannicam classem ex Macedonia revocatam in Pontum, atque ad coercendos

lancetun vel ferriun lancea^ Longiiii, cuin (|uo

fodit lalus
et fuit

Domini

nostri Jesu Cliristi in cruce

reprimendosque piratas ctam teneri.

18.

tantummodo

instru-

sionaliter

recepta a Pontiflce et toto clero procesab Ecclesia S. Maria; de Po|)ulo usque

et erat

bus.

Quod vero ad
Pontifici,
ait

Propiihati Turcss ab Albce-Grsecse mceniilla,

,

qucC Bajazetbes signiillustrat

ad

inclusum dictum ferrum in quodam tabernaculo pulcherrimo crystalli cum [)ede et aliis ornamcntis [juri auri cl fuit res magnffi jestimationis, et forma ejus est bic designata in propria forma ipsius, et cuspis ejus est apud regem Francise, prout ipsemet Turca nuntiavit paptE per pra-dictum suum oratorem . Quod vero ad eam lanceam attinet, quffi Dominica dicitur, inter Caesarea insignia religiose custoditur in Germania, de qua ctaliis passionis Cbristi monumentis Innocentium VI
S.

Petrum,

ficavit

attinet

ea Surita

*,

Ferdinandi Sicilia! et His[)aniarumregis classem ex viginti triremibus, decemque navibus majoris alvei comparatam versus Orientem vela fecisse Bajazetem vero Apolloniam ter:

dum

maritimoque exercitu succinctum accessisse, ac tum utramque Siciliam terrore repletam valde limuisse, ne alterutri bellum inferret, raptimque tota Siciliaj insula ingentes bellicos apparatusfactos Alfonsum autem ducem Calabriaj cum delectis co[)iis llydruntum se conturestri
;

Caroli IV imperatoris rogatu Apostolico Diplo-

lisse, ut

eam oram ab excursionibus

qua
ex[)editione
Atlriti

Turcicis

matc festum diem, et sacras preces borarias celebrandas in Germania instituisse vidimus ', eam ex aliqua Dominicorum clavorum parte elaboratam eleganti arlis lenocinio, traditamque a Sam[)sone Italia} comite Ilodulpbo Durgun-

tueretur, ac Bajazetiiem vires in Alhanitas effudisse; de

historiae
initio

meminit Turcogrsecje

auctor \

illi

demum

fuere

cum
'^

Turcicum equitatum concidissent,jugum vero barbaricum excutere [)ertentarant con,

dionum regi, ac demum ab lioc invito Henrico regi Saxonum ducis filio collalam, ex P>aronio diximus*. Caterum praidictum Dominictc lanferrum in Basilica Vaticana ab Innoccntio fuisse repositum narrat bisccverbis Infissura ':
ceae

cepta vana
tis

decernendi in Turcas a Cbristianis Occidentalibus belli S()edelusi.EtquidemaVeneap()aralus, aliqui fieri caq^erant, qui Bajaze-

tliem

non levi metu j^erculerunt, eo enim Francorum regem duodecim naves rebus omnihus
'

Die Luna.' xvi dicti mensis, (neni[)C .lulii,) [)rffifatum ferruin, quo fuit Dominus noster Jesus

necessariis ornatas misisse ex Vialardo

dixi-

mus, quippe sacrum Turcis bellum indicere

generoso ardore meditabatur, ac [)ro[)terea cum equifibus Bbodiis militaria agitasse consilia, ac

Cbristus [)erfossus, pra^dicli tardinales ct coUc-

gium dc camcra
S.

dicti

Ponlificis

in

Pehi in loco, ubi est inclusum una cum dicto sudario coUocaverunt . 17. Perlatas ad I*ontificem una cum ferro lanccae Dominicai plures sanctorum rclii|uias.

Ecclesiam sudarium,

Petrum Aubussonium cardinalem, ac supre-

mum

illoruin

magistrum, magna
[)ellicere

officior(un

significatione
bellica contra

in Gallias

conatum,

ut

Bajazetbem colloquia
XIV.

cum
C.
i.

co

'

'

To. V. hkl.

Fi.ilic.

cx

i)icli.

Val. sig. iiuni.

nuni. 18.

111.

edilioiio
^

Duclicsnii.

XI.

n.isiiis p.
Ui.l.

Infiss.

.Ms.

p.
5

2.

1.

'

M.
I.

p.
i.

lliO.

Xq. xvi. Annal. an. Chr. 1354.

Turcngr.

Iiisl.

Ext.
'

iii

Ms.
lo,

V.il. si-.

lil.
I.

num. 33.
c. 8.

Siir.

V. .\nnal.

" lionfin.

dec. 5. I.iii.

'^Vialar.
24

'

Eod. nuui.

in fine.

in Vita

'

Infiss.

ubi sup.

Inn. VIII.

km.

TOMUS

-VSX.

lUVN.

186

IXXOCEXTII VIU ANNUS

'
:

cS.

CIIUISTI

1492.

facerot, iiarrat .lacoLnis Hosiiis

coiisilia |ira'clara conscniicrc.
10.

scd ninnia ca
Allianitis,

coiistanti

Intcica

Baja/.ctlics, (lomitis

ingcnlcm aliam cxpcditionem

diicciita

adeo ut liomiiuim inillia, trircmcs duccnlas, ei alia minoris alvei navif^ia, ul per Istriim Savumqiie in Paiiiioniain ducerct, coegisse relatuin fuerit = Wladislao Ilungaronim regi, sed
coiifccit,
ciiin

fldc conjnngitiir, verum etiam ob singularcm affcctiim el amicifiam (lua; sacro liomano impcrio omnibiisqiic principibiis ejus ct iinicc illustrissimo arcliidiici Pliilippo imperiali

ac regio

filio

vehcmentcr
in

afflcitnr,

cum

machinis acca>fcris qnibiisciini(|iiccastrensibus

iiisfrnmentis

fraduxisse tam
rcgi

niaximarum
impcrio per

injnriariim nobis

ac sacro

pncta Iliiiigaria' civilia

abstifit,

I)clla

andircl, cff:

llungarornm virlutcm veritus quippe illi ingruentes Tnrcas Albte-GraecEe moenibiis fortitcr pro]iiilsariinf, Sabaliuni non sine
plis

obsidionc libcrariint', barbaricas excursiones coercuerunt, dncc Paulo Kinisio bcllica laudc iira^clarissimo, qui ad vindicandum corumcruorem, qui interccpti abductfque Constantinopoliin variis suppliciis affecti fuestragc
liosfiii

Turcas cepit ex(|uisitissima cnim partim niidavit cufe, parfim pisfrinorum rotis illisit, partim siiibus lanianda objecit, partim lentis ignibus concremavif, ut ea sanitia territi s^vire in Cliristianos Turca? desinerent. 1'ostulatus de pace Wladislaus ea lege, ut Turcas ipsos in flnitimos Clirislianos imperio suo nou obnoxios
raiil, quosciini(|iic

carnilicina confccit; corpora

Fiancnriim regcin (iit nostis') illafarnm iilfioiiem qiiam in ipsius illustrissimi archiducis [latriaruinque ejusdefensionem sane omnes uldebuivestrsque inus summopcre gravisi sumus serenitati extam strenuissimisac prjeclarissimis gestis nos omnes plurimum debere censuimns , et infra Nos autcin I\omanorum rex nostros jam antea iu limitibiis hosfium ad prseoccupandas angustias missos totis copiis sequimur tot susceptarum injuriarum justam ultionem Deo propitio prosecufuri, etc. Dat. die viii mensis Octobris mcdxcii .
,

21.

Mors

Innocentii

consilia de

successore

hos civiles Christianl imperii mofus obiit hoc anno Innocenlius devexo Julio, die S. Jacobo Apostolo sacra, ut
eligendo agitata.
refert

Inter

Stephanus
in die S.

Infissnra

'

Die, inquit

incurrere sineret, propudiosam ejusmodipacem

xxvJulii,

Jacobi,

sexta vel

septiina

generose respuit. 20. Foedus a Maximiliano initum cum AnQlo in Gallos. Debnerat Maximilianus Ccesar se ^YladisIao foedere in Turcas jungere sed privatis ductus cupiditatibus, acto Confluentiae regio conventu, socictatem armorum cum Henrico Anglo ad Galliam invadendam percussit; qua de

hora noclis mortuus est Innocentius'papa VIII, cujus anima re(]uiescat in pace (1) . Laboraveraf diufino morbo, a liiennio cnim, quo torpore so|iorifero viginfi lioris sine vitse signis jaciierat ^, adversa valetudine fuerat usus medicam accidif(|iie tuin, ut ciim vis morbi artcm eludcret, Judajus impostor, qui valetudi:

re

ejusdem Maximiliani, ac septemvirum exlant

'

nein

iiollicebatur,

a tribus

pueris

annorum

hae litterce

consignata?

Henrico regi Anglise

et Francise,

ac

do-

inino Iliberniae, etc.

Serenissiine ac potentissime princeps. egregius vir magisterFranciscus de Puys, orator ac secretarius nosler, nobis omnibus in Iioc imperiali conventu congregatis indicaverit, vestram serenifatem non solum ob fraternam confoederationem, qua nobis et Roniano regi

Cum

deccm, qui panlo postemortui snnt, sangninein exhaiiscrit, ut ex eo pharmaciim stillatifium chimica arfe paratum propinandum Pontiflci conficeret quod cum Innocentius rescivisset, execratus ncfas, Judaeum jussit facessere, qui mox fuga siipplicio sesnbduxit.Versam vero Innocentii sollicitiidinem ad procnrandam animse salutem, spesque caducas cum siic immortalitatis ab eo commutafas testatus est Leonellus
;

'

Croni.

Boiius p. 2. 1. XXIX.

1.

XIV.
*

Bonfin. dec. 5.
to.

1.

iii.

Bonfin. ib.

'

Inliss.

Ms.

arrli.

Val. sign. nuin.

Iiin.

IH.

el

aliiid
I.

.Ms.

Ext. apud Dolgast.

i.

p.

412.

num.

Vialard. in Vil.

Ylll et alii.

sign. eod.

Volat.

xxii.

(1;
qu.'(!

Iniiocentius lioc

anno

natiiiLC debituin exsolvit,

mense

et die in .\nnalil)us indicatis.

Principem egit niilcm, henignuni, hunianuni,

ejus viilutes laudem apiid onines pronieruerunt. Sicut vicissini, quod notlios lilios suos ostentui liabuerit extuleritque diguitatibu^ et diviliis, invidiain apud oinnes incurrit. Primum oinnium fuisse Ponlillcem qui nolhos lilios non celare tantuinmodo neglexerit, sed et in lucem solemque collocare non enihuerit. scriliit el dcleslatur Itaphael Volalerraniis apud annalistam hic num. 21. Sunt tamen qui hanc

calumniam a Sixto depellant. defeiulenles Pelrum Iliariuni cardinalem Pontillci huic nepolem ex sorore, non vero fllium spuriuiii extitisse. Sub Innocentiu pariler Ponlifice aula' licenlia iiiiiiioJerale aucta esl adeo, ut ad fastigium illud, qiio tandem sub Alexandro VI Pontifice pertigit, proxime accesserit. Vide exeiupla apuJ Slephduum Infissuram ad A. Mcnxc in fine auni. Sed eo ipso pariter tenipore e cardinalibus qiiidam spectabantur, qiii sacrain (lignitalem iusigni probitatis exemplo commeudabaiil. Ante bieunium enim obierat Marcns Barbus cardinalis S. Marci, Aquileiensis patriaicha, queiii lanla; piobitatis virum fuisse lestatur Naugerius iu historia Veneta ad hunc annum, ut pecunia paine iudigus ohierit. Ad Innocentium vero ut regrediamur, iniquioris illuui animi in ripniiiMises siios accusat nizariis hist. Genuens. lib. 16; id vero unde
acceperit scriptor liic ab jelate illa remotns, ignorare se prolitetur Olduinus in AdJition. ad Ciacnniiini. Veruni Bizaro sullragatur Bartholomaeus Senarega qui res Gennensiiim illius a;latis tunc scribebat Rerum Kal. tom. xxiv, qui et Iradit se BomE agentem publica quadam de causa experlum cognovisse reni liabere se cum Ponlifice in Florenlinos quidem plurimiim, paruiu vero in Genuenses propenso. Scripsit praiter Epistolas ad Jiversos quas in volumen collectas In VinJiihonensi bililiotlieca servari Possevinus affirinat, regulas

quasdam quas

in bibliolheca

Ca;leslinorum

Avenionensium

vidisse se Ludovicus

Jacobus

a S.

Carolo in bibliotheca

Pontificia

testatur.

iunocentio successor datus est Alexander VI.

Ma.nsi,

INNOCEXTir
episcopiis Concordiensis
:

VIII

ANNUS

8.

CHRrsTi
:

1-'(92.

187

in froquontissimo Visitatus, inquit, a cardinalium conventu Domino pluribus longisque niorbis quos patientissime toleravit, multa sancta et ufilia cogitata perficere nequivit. Adveniente denium divinse vocalionis liora, sumptis ex ritu Cliristiano devotissimo animo salufariljus sacramentis, spiritum reddidit Creaturi, ut quasi jam compos seternae gratia' videretur, atque CKlesfem vitam cum morte commutare . Consentiunt Onu|)hrius Panvinus, Vialardus, et alii ipsum multa pietatis signa extremo vitae tempore explicuisse. De ejusvero dotibus ac virtutibus animi ha;c idem Concordieasis episcopus
'

}iissii

Belreden; \n cujus constructione sexaducatorum expendisse conslat, el videri potest. Fecitetiam i^alafium inter reclaustrum S. Pefri, et reclausfrum palafii ipsius, ubi sunt auditores, quod insignia ipsius passim apposita ostendunf. Reparavit Ecclesiam S. Joannis Lateranensis videlicct ante tribunam refecit totum tectuni, elibi pra^paravit duas grossas
giiita millia
:

columnas cum lapidibus marmoreis pro faciendo ibi arcu, (]uod morte pra?ventus non
fecil.

Pra-buit etiani auxilium in constructione

.

Ecclesiee S. Mariae in Via-Lata, ut supra dixi

.\ddit
tui

nuctor ipsum nimio

ut

in lllios notlios affecsif,

studuisse, adeo

addubilafum

ne Ecnae-

refert

clesiae

thesaurum
verbis'
:

in eos derivaref,

quem

Constantissimus justitia; cultor, pacis studiosissimus amator, et exuberanlis annono!

22.

vum
nus
qui

in eo etiam perstringit
liisce

Raphael VolaterraPonfificum etiam primus,

introduceret, pa-

vigilanfissimus
sibi

instructor.
bellis,

Sedafis

lionorifice

novum

et ipse

exem|dum

ingruentibus

peculiares Ecclesife po-

pulos, et

Romanos
:

iu primis,

quam

felicissimos

lam liberos nothos jactandi, ac solufa omni antiqua disci|)Iina, divitiis eos omnibus ciimulandi,
l'rbi

exoptavit

exultavit

summopere cum ad majores

nam
vicina

et alteri

Francisco oppida nonnulla

.

dignitates viros extuiit eruditos et probos, erat

dedit, Laurcntiique Medicis filiam

enim ipsi vera insita bonilas, quee illum ad quascumque optimas actiones propensissimum super omnia reddebat, fuit propterea in pauperes misericors, aftlictorum non minus consolator quam principum susceptor liberalis et Dei
ac sanctorum ejus pientissimus venerator, pontiflcale palatium miro sumptuosissimoqueopere
exornavit amiilificavit(|ue,
ct

matrimonio locavit
nitatem
Pontificis

CoIIecta vero ob

eam

aifi-

mulfiplici prefio-

sissimaque suppellectile tam divinis quam domesticis usibus apta largissime decoravit .

Laudatam

rem, pacisque amorem

multis in eo humanitatem singulain ejus Vita Papyrius

sic

Massonus commemorat
nihil, ut
ficali

inquiens

'

Cum

Laurentius Medices peperit ^ cardinalatum Joanui filio {|uamvis pa-ne puero, tandciiKiue summum Ponfificafum in suam familiam intulit, quo posteroruni principatus firmatus est. 24. Quod ad sedis Innocentii teiupus aftinet cum renuntiatus fuerit Ponfifex xxix Augusti die aiini .mcdlxxxiv, mortuus vero fuerit vigesima quinta Julii anni mcdxcii, ipsum sedisse annis septem, mensibus decem, diebus viginti octo perspicuum est. Juslis de more ei persolutis, eadem die cardinales conclave ingratia,
, ;

magnus Gregorius

est auctor, in Ponfi-

gressi sunt, ut refert

Stephanus Infissura \

(|ui

cervice splendidius fulgeat,

quam

liumiii-

vidimus ipsum (quod sane rarissimum est) eadem se iu Pontiflcatu adeunfes luimanifate, atfabilitate ac bcnignitate suscipere, qua efepiscopus et cardiualis antea consueverat, ut idem scmper, servato tamen decore, fuisse videretur, nec immutati in eo mores, sed aucta tantum dignitas cognosceretiir. Quanta vero sermonis duicedine et eiegantia, quanta perspicacia atque memoria, quam aptis rationilius et postulata
tas,

eorum nomina recenset: Die, iuquit, sexta Augusti cardinales omnes intraverunt in conclave, quod erat apud |ialatinm S. Petri in capella, et fueruut isfi, videlicet Aicecancellarius Neapolitanus, S. Pefri ad Vincula Senensis, Portugalensis, Sabellus, de Comitibus, de Columna, Irsinus, Ascanius, S. .Marite in Porficu, S. Angeli, S. Clementis, Racanatensis, AlerienAnastasia', Benevenfanus, Florentimis, sis, S. patriarcha Venetus, Parmensis, S. Severini Toarnensis, S. Georgii . Agitari mox de pra>ficiendo Ecclesife pastore co-ptum est; quibus vero animi dotibus is ornatus esse deberet, disserueratelegantissimeLeonellusepiscopus Con, ,

colligeret, et repetentibus responderet,

nemo

unquam

sine admiratione potuit audire. Observabat illud, quod est principis proprium, utsive

concedendo
dimitteret
.

sive

negando neminem

a se Irisfeni

cordiensis,

23. His adjicit

Stephanus Inflssura plura

anlificiis
:

tione
perito

de quo supra memoravi, in coram cardinalibus habita, dum

orafluc-

de constructis ab eo

"

Ejus, inquit,

vita a multis fuit approbata, eo

nus
fecit

et

amator

pacis, et

quod fuit iuuuaconstruxit Rom;e nuilta

antificia,

nam in oleario secus palatiuiu papa^ unum palatium quod vocatum est ejus
'

Ecclesise statuni, quanloque et quam moderatore opus esset, descripserat liis verbis " Imminet quotidie Christianis cervicibus immanissima Turcarum fcrocitas, sa^vit adhuc, cum potest, in Catholicos fratres furibunda

tuantis

'

Est. ejus oratio apud P.ipyr. Masson. in Inn. VUI.

in Inn. VIII.

Ibid.

Volat.

1.

xsii.

Vialard. in Vita Inn. Vlll.

Masson.

arch. Vat. sig. nuoi. 111.

Infiss.

Ms.

Ext. apud Masson. ubi sup.

188
et

IXXOCEXTII YIII ANNUS

:

8.

CHRISTI 1492.
iif

armaia Hussitanim perfulia pullulant ubique adversus ortlioiioxam fidem nefandissimi crrores, crcscif in dies magis pcrvicax in sacrosancfam Ronianam Ecdesiam univcrsalis Ecclesia? mafriccm raiiicemque contumacia, vigot ingens tam in clero quam in populo luxus, quassatum esf intestinis dissidiis B. Petri Apostolorum piiiici|MS patrimonium emiiicntiores
:

dimus,
nciifior,

qiii

|)ra!stantior esf
(jui in

dotlior, ([ui sanctior,

ille

ex omnibus, qui omni virtufe emisino

|)ure sinccre(iue

am!)ilu ad

siiminum sacerdotium
iil

eligafiir.

Uecordcniini,

i'cli(|ir)

|)rictcrinittam, ([uod Al)iinclccli, (jui

poj)uIi

Israclifici

()rincipatuin ambivit, ef

mo-

dico

tcm|)Ore

lurbulenfissiinc
ca^de vilam
liiiivil.

imi)eravit, et
Infigilc cordi-

tiiipi t;iii(lem

Cliristiaiii iiomiiiis

principes ardeutissimis odiis

biis vestris, uf brevi

clausula universa compre-

nisi ccleriter occurratur, armantur luihalus est ager Romanus, Urbs ipsa i|U(itidie ca^dibus et rapinis (|iiorunidam tcmeritate cupiditatequc foedatur, tanfa denique, in

mutuum,
:

hcndam,

et

cxequimiui sacros canones vobis noet

cxcidium

tissimos de Piomani Ponfificis ef aliorum pra;siiliim electione conscriplos,

itcrum
,lesii

siib ex-

pcctato

successore

novo pioculdubio

florebit
Cliristo,
.

uf .leremiuMcrbis nfar, supcr contiilione vocata

uf ad ipsam malrcm nosfram Ecclesiam conversi cnm eodem Jeremia merito lamentari valcamus Filia Sion, magna csfvehit
esf confrilio,
:

Ecclcsia pra^sfante

Domino

nosfro

qui est benedictus in sa>cula saiculorum

ALEXANDER VL
26.
rihits

mare contritio tiia, r/iiis medebitiir tiii? Sumus enim adhuc incerfi quem elegerif Dominus Innocentii locum ef apostolatum accipere qui tot tantaque ingrucnlia pcriciila non secus repel:

Pontificcm (leligunt,

Corrnpti auro cardinales corruptum mofiodcricum Borgiam,

lere,

quam

nulics sol oriens dissipare valeaf

Mulfis de Innoceiitio inferjectis, cardinales

ita

compellans subdidit 25. Euctus magnus

'<

est in Ecclesia,

quam

vos facile consolari poterifis, si proprio affectu, si ambitu, si falsa persuasione, uf speramus^ eliminatis, divin;e coopcrafores volunfatis, nil nisi de sanctimonia, doctrina et rerum peritia fulgenfe Pontifice deligendo cogitaveritis. Sunt enim totius Ecclcsifc in vos oculi conjccti, pafres opfimi date illi Pontificcm, qui solo boni nomi:

qui Alcxaiidri Sixti nomen sibi adsumit. Veoptimis liiijusmodi suscipiendis consiliis longissinic abfuere fum plerique cardinales partim (luos partim auro corruptos sacerdofiorum pra^fecturarumque pollicitationibiis, partim vitiorum impiirorumque morum simililudine pellectos suffragia sua in Piodericum Horgiam tiilisse querunfur aucfores ', nec viriim delegisse castimonia sed stupris insigncm de cffrEcnata quippe ejus lascivia aPio \\ incrc|iitum fuisse vidimus - neqiic liujusmodi monilis casligafus sordcs suas occiiluit, scdjusriim ab
:

nis odore cunctos post se fideles populosadsalu-

fem

traliere queaf, sicut eiiini, ut est in sapienlibris,

infici

fere uxoris loco cultuque pessimo exemplo Vanoziam pelliccm Romanam, ex qua plures
ta'

tum
lef

cupiditafibus principum ef
sic

vitiis so-

tota civitas,

emendari
et [)0[iuIo
,

et corripi

confinentia.

nualiscumi|uc mufatio

morum

in

principibus cxtiteril,

eadcm

sequelur,

suscepil, utque lcgitimis procreafos quibuscumqiie potuit opibus et honoribiis auxil, habuisse daniiiafur qui vero suffragia turpi sacrilegio vcndidere Borgiaj cardi-

liberos

nnptiis,

principes plus planeque verissimum illud exemplo quam peccato nocere. Optimus itaque constifucndus cst |)rincc|is, (|uam facile cognoscefis, si Plafonem audivcritis, qui eum deligendum pufaf, qui singulisscm|)er scfatibus probatus
fuerit,
et

nalcs confrario
fiicre,
<'

rerum

exitu, ac spe sua delusi

ut

observat

Raidiael

Volaterranus

'

immaculalum

se prffsfiterit, ac

agere sluduerif, quod reipuconducere arbifraretur, aliter qua^i ex blicae divino oraculo censet rempublicain perifuram. Eadem ferme senlcntia vos instruit beatissimus Leo Pontifex, ut illum eligatis, cujus omnis aetas a puerilibus exordiis usque ad perfectiores
perseveranfer id

Primi, inquif, ingralum eum scnsere, ac omnes sub eo posfea varia calamifafe sunt pressi, partim exilio, parfim carcere mulctafi . Procercs eliam Ronianos, quorum cardinales eum exlnlcrant, alios alia de causa sublafos addif,

quK

' enucleate narrat. Af .lulianus Robureus cardinalis S. Pefri in Vinculis, in Gallias aufugit, iram Alexandri

singula Panvinus

27.

vcrifiis,

cum celebrandum esse Concilium OEcu-

annos per
vita,

disciplina>

stipendia

Ecclesiastica

cucurrerit, cuiquc fesfimonium prajbeat prior

quia non pofest de ejus provecfione dubilaboribus multis, pro moribus castis, pro acfionibus strenuis, celsioris loci pra;mium debetur. Exhorreatis terribilem illam Domini vocem, patres amplissimi, ne umquam de vobis exclamet rcccnint sibi rccjem et non per me, principem et non per consiliuin meiim ;
fari, cui |)ro
:

diceret \ nimirum ad erigendam Ecclesiam a simoniacis conculcatam, a qua calamitatc, ut eam liberaret, adepfo Pontificafu, gravissimas consfituit poenas adversus simoniacos, (lui auro promissisve Ponfificafiim accipc-

menicum

renf vcl conferrent, vel illius scclcris societale

se irretirent, edita sanctione insigni,

quai

ite-

'

Inliss.

Ms.

arcli.
i.

Val.

sigii.

nuni. ili. I^anvin. in Alex. VI. Sur.

I.

to.

V. Annal.

c.

11. Marian.

.xxvi. c. 2 el
'

alii.

lo. X. an. Clir. in Alex.

consilium aulem Domini

csf, si

Hieronvmo

cre-

VI.

14G0. nura. 31.

^

Volat.

I.

xxil.

'

Anual.

Fauvin.

Jul.

11.

in Bulla Indict.

Laleranen. Concil.

INNOCENTII

Tlir

AyXrS

8.

CHRISTI nO'2.

189
vestis stra-

rum iterumque ab
in Lateranensi

eo promulgata, ac

demum

rum argenteorum, margaritarum,

gula' et sacra; ex auro

OKcumenico Concilio confirmata fuit, ut suis locis dicetur. Illum autem el cardinalem Senensem, qui ut steiie diximus, in I'onlificatu Pii III nomen accepit, una cum nonnullis aliis

et scrico, ac

librorum

collegarum flagitium damnasse,

'
:

reiert

Intissura

Hi, inquit, niliil iiaherevoluerunt,

dixeruntque in Pontiflcatu voces gratis esse dandas, et non muneribus . .Vlexandri patriam, genus ac mores ita describit Joannes Mariana ' pater Natus est in Hispania urbe Valentia Mater Isabella Borgia. Gotifredus Lenzolius Renuntiata Callixti avunculi electione, ad non dubiam luirpuroe speni continuo Romam junior advolavit. Cardinalis factus tum alia inlempe: : ,

cuncta specie et ornatu regio et Pontificio. .Mitto lectorum ornamenta innumera, etiam aurea, argentea et serica mitto vestem sui usus admodum pretiosam et multam mitto signati auri ingens pondus cunctos palres, dempto Rothomagensi, pecunia et divitiis omnis generis superare
vis

omnis doctrinae

inaxima

est

creditur
gusti,

28. Incidisse ejus

ct

VII kal.

idus Auimpositum Augusti (Septembris) tradunt, inter quos

III

electionem in
illi

Pontificium diadema
'

Anno accuratissimus Inflssura hsc habet Domini mcdxcii, Augusti mensis die undecima,
:

rantia foedus

extitit,

tum

justge

propemodum

videlicet die sabbati

summo mane,

Rodericus
VI, Hispa-

uxoris loco et cullu habuit Zanoziam Romanam puellam, ex qua quatuor fllios genuit Petrum Ludovicuni natumaximum, Ca^sarem, Joannem,

Borgia, nepos Callixti, vicecancellarius, creatus

fuit papa,

vocatusque est Alexander

:

nus

Interjectis pluribus addit

XXVI Augusti

Gotifredum, flliam iinam noinine Lucretiam

Petrum Gandia? duceni fecit auro redemptse usque adeo erat locuples. Tbesauros ab avun,

culo Pontiflce relictos, optimis ipse sacerdotiorum vectigalibus auxerat . Quod ad reliqua
ejus gesta et

ornamenta attinet; descripsit ea undecim ante annis Jacobus Volaterranus ' in Diario feris vmajorisHebdomadaj an. mcdlxxxi,
sic

inquiens
R.
1).

pater Rodericus Borgia

S.
sis

Sacrisest operatus amplissimus Valentinus episcopus

coronatus fuit Alexander VI in Sancto-Petro, deinde, prout de more accessit ad Ecclesiam S. Joannis Lateranensis, cui per Urbem factus fuit maximus honor, muiti arcus triumphales, et magis quani unquam alii Pontiflci factum fuerit per Romarium populum potissime . t>9. Describit illius poinpa; celebrifatem Petrus Delphiuus, qui aderat, in litteris ad Bernardinum priorem, ut ait, claustralem, hisce
verbis
:

Si tibi seriatim referre ac perscribere

E. vicecancellarius, cardinalis Portuen-

voluero qua heri

celebritate

honoriflcentia,

Annos natus est hic circiter (|uin(iuaginta apud oppidum Scientiam ValenCallixti III Pontiflcis maximi tin;r difficesis
Et infra
: :

non pulchrum sane spectaculum et visu delectabile, neque penitus infructuosum,

fuerit Pontifex coronatus,
sufficiet dies
:

pompa summus

nepos fuit. Initio Pontiflcatus avunculi adcardinalatum assumptus una cum Ludovico consobrino suo SS. Ouatuor-Coronatorum, qui quatuor annis citra in prsesulatu suo Ilerdensi Vir est ingenii quietam vitam agit . Et infra ad qua^cumque versatilis et aninii niagni sermo ei promplus est et in mediocri litteratura. Natura estcallidus, sed ante omnia mira' ad res
:

si

ad spiritum, quee temporalia sunt, referas

varius eniin distinctarum personarum et dignitatum ornatus, ordo, incessus supernorum ci-

vium

atque

beatorum

multas
et

et

diversas
istius

<<

referebat mihi mansiones,

militantis decor ad
tis

Ecclesia!

considerandum triumphans])Iendorem

Ecclesiae

statum ac

animum
Urbem

saepius evocavit. Effusa erat per totam

tractandas industria". Claret

mirum

in

modum
clien-

opibus,
telis

regum etprincipum plurimorum

clarus. Scdentc

admodum

Callisto avun-

culo, Picena legatione functus, et

Pontificis Xysti in Hispanias

cum

potestafe

anno primo non

modo

de latere legati, sed plene Pontificia missus est, a qua inltaliam mari rcdiens, cum jam
tentasset,

Pisanum portum ingredi

fluctibus
jecta,
it;i

marilimis

turba multa virorum ac mulierum in itinere atque fenestris spectantium, donec a S. Petro post celebratam ab ipso Pontifice missam Spiritus-Sancti ad Lateranum pervenimus. Via omnis, per quam equitavimus, pannis erat contecta, ac variis triumphorum similitudinibus ornata, pendentibus utrinque ad parietesaedium aula^is ac tapetibus, appenso pluribus in locis
ac depicto Pontificis signo distichis, epigram-

qua vehebatur, disut pa>ne submergeretur. Census ei est a

est triremis,

matibusque

variis

inscripto.

quibus

hoc

ca-nobiis pluribus, quae et in Italia et Hispaniis

unum
dici,

accipe,

quod

iter faciens perlectum edi-

ira^cipue possidet, et a tribus, quibus praest,

cathcdralibus sedibus Valentina, Portuensi, et Carthaginensi, sed et ab ipso Apostolica" cancellaria; munere, a quo in annos singulos octo aureorum niillia sibi provenire dicuntur. Vaso-

quodque a multis gravibus virishaud mulcommendari audivi lum

:

Caesare niagna

fiiil,

nunc Roma
:

esl

maxima

Sextus

Regnat Alexander

ille

vir, isle deiis.

'

Infiss.

ubi sup.
sign.

5 .Marian.

1.

x.\vi. c. 1.

Volater. Ms.

'

liifiss.

arcli. Val.

num. 111.

InOss. ubi sup.

Ms. arch. Vat. sign. num. 111. Volal. ubi sup. - Petr. Uelph. 1. iii. Ep. xx.vviii.

et alii

190

ixxocEVTii vin

Awrs

8.

niRisTi 1402.
voti, promisobservalionem sub dicta

Revocavit me vcro ad considcranilam liumana? conditionis inllrmitatcm, et ad contcmncndaiii tcrrcn:v potcstatis et amplitudinis
gloriain, ijuod intcr lias suprenii culniinis dclicias
in

proccdcndum, nosque ad ejusdem

sionis et juramenti
Iiiisse, licercijuc

conditione, et non alias obligassc ac feneri vonobis ad tui in cardinalem as-

templo Laleranensi,
accidit, (juod

me

prasente ac
aliis pra'-

propius cxistcntc, atque intucnlc cuni

latis,

sumptionem procedere, voto, promissione et juramenlo pra?dictis minime icfinganfibns, el pro

potiori cautela ad olistriicndiiin ora sic asscrentiiini,
liis

Pontitlci

ntrum
S.

prolixiori-

Petrum, ac de via fesso, ntpote (jni cnm mifhra, (|uod rcfinnm vocant, ac saccrdotalibus indntus ad Latcrannm fcrvente desuper sole iter habuii, sic illi evenerit

bus cerinioniis fatigalo apud

qui dehujusmodi declarafionis nostrjB in

viribus ct siifficicnfia adhuc lucsitarcnf. nos ipsos de simili consilio ctassensu^ et.\i)ostoiica;
polestatis plenifndine,

quoad
ef

tui

assumptionem

nescio expectantibus

ingressus esl

cum nobis in tandem lassus admodum

templo,
ct exa^-

prapdictam dnmtaxaf.a voto, promissione et ju-

ramenfo

pra^dictis,

si

qnatcnus expediat, ab-

stuans. .\d allare iirimum, cui supposila sunt

capita .\postolorum, tlcxis gcnibus oravit, pos-

solvimus, ac decernimus ad
liiijusmodi nostram et

probandum plene eornmdem fratrum noslitteras

de niore accepta populnm bcmajus tcmpli in sancta sanctorum, ubi sella reposita erat, eminentior loco^ sese recepit, ut ibi a canonicis et sacerdo-

sessioneque

loci

troriim in sic vovendo, i^romittendo ac jnrando

nedixit. Inde ad altare

necessifatem
sufficere, et

et

infenfioncm pra?senfes

alterius probationis
etc. Dat.

tibus Lateranensibns sibi obedientia exliiberetur. .-Egre

non requiri, anno mcdxcii,

an.
I

adminiculum Romse apud S. Petrum

kal.

Septembris, Pontificatus nostri

ascendentem gradus hinc inde duo cardinales diaconi adjuvabanl. Convcrsus ad populum Pontifcx ubi resedit, imo nbi viribns

11.

destitutus super sellam concidif, continuo snper collum cardinalis S. Georgii reclinavit caput. Synco[H correptum dicunt sic exanimatus tamdiu immobilis mansit, doncc allata aqua conspersus faciemspiritum recepit. Et lanti faciunt
:

isti Pontificatum, qni tanti constaf, tanto pericnlo comparatur. Quid ei profuerint tot armatorum acies per Urbem totam ad cusfodiam

ejus disposita;

velit

modo Dominus,
ctc.

et

facile

quid possit ostendit, AugUSti MCDXCIl .

30.

Vale.

Romai

die xxvii

3t.Porro eodem die, qno Pontificia infnla solemni ornatus est, Valenfiam patriam, metropolifano jiire paulo anfe donafam, ratum novo Diplomate habuisse, ac simul ejus Ecclearcbiepiscopnm creasse Cffsarem filium sife suum notbum, adjnncfoqne Pamiielonensi episcopatu onerasse, IraditMariana '. Hocvero laude dignisiimum in eo de coercita sicariorum immanitafe et licentia,Iibereque admisso adtribunal ufroque sexu ad exponendas publice queriNotitiam, inquit, hamonias, refert Infissura bnit.qualiter a die extrema infirmitatis Innocenusque ad ejus coronationem plusquam tii
ritu
:

((

Alexaiider nepotem

cardinalem creat,

spreto sacramento; spitr/o co>ifert episcopatum.

duccnfi

et

viginti

homines
:

diversis

locis et

tcmporibus

Addit Stephanuslnfissura .\lexandrum in primo consisforio mox nepotemex sorore archiejiisco-

pum Montis-Regalis sacra purpura donasse. At quia sacramento in conclavi se adstrinxerat cardinalium numerum non aucturum, ni prius ad minorcm redactus foret hac interpretatione acerbitafem sacramenli temperavif, ita scilicet concepisse sacramenti formam menfe, ut ne,

habnit etiam notitiam de interfecforibus, de causis et prodimenfis, et omnibus his, qua; in rrbe gesta fuerunt plenam nofitiam babuit .Etinfra Eodem mense, (nimirum Septembri,) ordinavit visitatores carcerum, et fecit quatuor coinmissarios, qui audirent querelas in Urbe, et ordinavit syndicalum Vignolfe et suorum officialium, et stainterfecfi fuerant
:

tuit

etiam audienfiam in die Marfis omnibus

mini recenter cardinalitiae dignitatis ornamenta, nisi ex consensu majoris partis senatus cardinalitii, collaturus esset, quod hoc Diploinafe cst
'

civibus

tam maribus quam feminis,

.

et audivit

ipsemet querelas, et jnsfitiam

iacere cttpit

mirabili

modo

Conciliavit sibi eo jusfitia? spe-

professus

Joanni

lil.

S.

Snzann presbytero

cardi-

nali.

Auctoritale Apostolica tenore pra^sentinm

facimus, ac declaramus promiltendo, jurando ef vovendo mcnte gessisse contenla in promissione, juramento et voto prffmissis firmiter observareet adiinplere, nisi nobis de eorumdem fratrum, scu majoris partis eorum consilio videretur ad tni etiam sic qualiflcati in cardinalem assumptionem fore
attestamur, et fidem

nos

sic

cimine populi animos Alexander, atque hoc i|)so anno plures principes, missis amplissimis oratoribns, illi ut Christi vicario obedientiam rifu solemni detulere, quorum orationes typis cusffi exfant, insignisque senfentiarum pondere illa cst, quae a Senensi oratore babifa fuit. 3-2. Beatrix clefraudata spe matritnonium
Interalias ornatissima ineundi cum Wladislao. fuit legatio Ferdinandi regis Neapolitani, cujus filins Romam ingressus mense Decembri maxima cum pompa jiatris nomine tidem publice

'

Lib. III.

BuU.

secr. p. 31.

Marian.

I.

xxvi.

c. 2.

INNOCENTII
dedit, illum

VIII

ANNUS

8.

CHRISTI 1492.

191

semper
in

rum

tum

obsequio futucarclinalium senatu Alexandrum

in Pontificis

titutum amplectitur.
Aiirilis

Obiit eodem anno IV idus

oravit,utait Sleiilianus Infissura ', ne pactiones de conficiendis nuptiis inter Beatricem Ferdi-

nandi filiam, Mallhi;v regis Yiduam,attiue\Vladislaum Ihuif;ariie Boliemiseque regcm,(iui Beatricis studiisHungaricumsceptrum sibi pepererat, eo(iue

Laurentius Medices, de quo sEcpe antea sermo, Floreutinte rcipublicie princcps, Leonis X parens, cujus mores Bapbael Volaterranus describit. Celeliravit ipsius laudes Angeillalus
'

lus Politianus, qui

eum,

pridie

quam

ab homi-

deevam bus recenset Boufinius ', initas infringi, vel aliamab Wladislao ipso uxorem duci pateretur: cumque ad id xMexandrum fiectere non potuisset, cum cardinale S. Petri iratum discessisse Ostiam, quam idem cardinalis militc armisque ad sustinendam obsidionem communivit Beatricem porro, ducta ab Hungaro Anna Gandala Aquitanica, intendisse ea de causa litem a|iud subsellia Apostolica relerunt \ judicioque victam, cum pro amplissimorum regnorum quiete
:

parto ipsam, utpote sterilem et gransibi tlioro jungere abnuei)at, uti pluri-

publica sterilis et grandfeva' sponsalia dissolvi conduceret, de quo baec refert Burcbardus ' Feria sexta, tertia mensis Aprilis, fuit consistorium secretum, quod duravit usque post boram
:

in quo sanctissimus dominus noster per suam sententiam in scriptis pronuntiavit prfetensum matrimonium inter illustrem regem Hungarise et illustrem domiuam Beatricem filiam Ferdinandi Ncapolitani regis, relictam Mattbiai regis Hungarise, esse nullum, et de facto prsesumptum, etimposuit perpetuum silentiinii ipsi Beatrici, et eam condemnavit in

vigesimam primam,

nibus demigraret, sacramenla magno pietatis Cbristian sensu delibutum suscepisse refert Niliil, inquit, prius babuit quam ut animae medicum accerseret, cui de contractis tola vita noxis Cbristiano ritu confiteretur quem ego bominem postea mirabundum sic prope audivi narrantem, niliil sibi un(|uam neque incredibilius visum, quam quomodo Laurentius constans paratusque advcrsus mortem, atque imperterritus et prceteritorum meminisset, et pra;sentia dispensasset, et de futuris item religiosissime prudentissimeiiue cavisset. Nocte dein media quiescenti meditanti^iue sacerdos adesse cum sacramento nuntiatur, ibi vero excussus. Procul, inquit, a me hoc absit. Patiar ut Jesum meum, qui me finxit, qui me redemit, ad usque culiiculum boc venire? Tollite hinc, obsecro, me quani primum, toHite ut Uomino occurram. Et cum dicto sublevans ipse se, quantum pote:
:

rat,

atquc animo corporis imbecillitatem sus-

expensis sportuIiB sive propina?, qua? fuit viginti

quinque millium ducatorum, ut dictum

ex pactis
.
'

fuit et

manus obviam seusque procedit, cujus ad genua niori ad aulam Tune, prorepens supplexque ac lachrymans mitissime Jesu, tu nequissimum hunc inquit, servum dignaris invisere? At quid dixi servum ? imo vero hostem potius, et quidem ingratissimum, qui tantis abs te cumulatus benetentans, inler faniiliarium
:

Porro Beatrifcm in ma'rore consenuisse ferunt. Cicterum Wladislaum a patre Casimiro Poloniai rege Polonicis juribus testamento exbwredatum lioc anno, ne Bobemiffi et

ficiis,

nec

tibi dicto

umquam

audiens fuerim,

et

tuam totiesmajestatem heserim, ego te per qua genus omne hominum complecteris,
tatem, qupeque
duxit,
te cfflitus

illam,
cliari-

ad nos in terram de-

Poloniam conjungeret, tradit Cromerus ^ additque de ipso Casimiro IH sancti

Hungariffi scilicet

quce

famem, quse

nostrwque humanitatis induil iuvolucris, sitim, quae frigus, Kstum,

Casimiri patre

<

Deinde sacrosanctis

Cbristianffi

labores, irrisus,contumeIias, flagellaet verbera,

religionis mysteriis rite perceptis, uiense Jiuiio

qua; postremo eliam

te

mortem crucemciue subire

animam

exbalavit anno

Cbristi mcdxcii,

inde

funus ejus in Poloniam solenmi pompa elatum iu basiHca Cracoviensi sepultum est . Celebratis

per hanc ego te, salutifer Jesu, quiEso obtestorque, avertas faciem a peccalis meis, ut cum ante tribunal tuuin constitero,

compulit

inde ordinum regni comitiis post varias con-

certatioues Joannes Albertus ad

Polonicum sofralris

fraus,
tis

quo me jamduduin citari plane non culpa plectatur, sed

sentio,

non mea

Hum

Elisabetba;

regina'

ac Frederici

episcopi Cracoviensis,
sludiis evectus
',

ejusdemque cardinalis

mericoudonetur. Valeat, valeat in causa mea sanguis ille tuus, Jesu, pretiosissimus, quein pro
tua; crucis

atque ad firmandam adversus

semulos fratres Alexandrum ac Sigismundum, qui etiam Polonicum sceptrum postea acceperunt, potentiam, cum natu majore fratreWIadislao fcedus ad se mutuo adversus omnes defen-

asserendis in libertatem hominibus in ara sublimi nostra; redem|itionis effudisli .

34.

illa

Eodem anno
S.
I\.

Maltbteus Gerardus patriar-

dendos percussit.
'i'^.

LaurentiiMedicieietGenirdi cardinalispias

obitus ; Ardicinus cardinalis Cainaldulensiwn insInfiss. .Ms. arcli. Val. sigu.

'

Dubr. Bolicm. v. Sur. Alex. VI. xxs.

'

hist.

1.

num. 111. xxxi et alii.

iv. c. 5.

''

to.

1.

Bonfin. dec. 3.
'

1.

i.
iii

Camalconspicuus pie obiit, de cudulensis, religione jus vita et moribus inquirenti post aliquotannos successori Contareno Petrus Delphinus -, auNihil, iuteactie vitae historiam couscripsit quit, adeo in illo admiratus suin, quain persevcrantiam ipsius haud minus in rebus exiguis,
cha Venetus,
E. cardinalis,Ordinis
:

((

liiirchar.
1.

p. 2.

Crom.

xxix.

in lin.
'

1 Id.

1.

Volat.

I.

V.

1'oUlian.

'

Pelr. Delph.

1.

.xi.

Ep. xxvii.

192
ct

INNOCEXTII

VIII

AXNUS

8.

CHRISTI 1492.

quae ad ccremonias tantuin Ordinis pertine:

quani in reliquis, qua? majoris forent difsi quis autem in choro (lcultatis ac momenti et rcfectorio ac monacliorum conin primis grressu contem]ilatus fuisset, niliil eo in moribus elegantius merilo faleretur. Age vero in iis, quae potiora existimantur in religione, et graviora, ac laijorum plena, utpote vigilia^, jcjusolitudo et caitera id genus. nia, silenlium
rent
:

suos, castigans quotidie corpus suum, et in servitutem redigens. Misericordiam vero et pietatem, ac eleemosynarum largitionem in eo quis digne satis laudibus efferat ? erat ipsc quideui robusto ac vegeto corpore, ct qui rarissime mala aliqua valetudine corriperetur, nescio tamen an alium agnoverim, qui illoexliterit erga infirmos debilesciue clementior, (|uos nimiriim ct crebra

Quis, oro, Maffeo vigilantior,

quine una quidem

nocte divino cultui in templo defuit ? Media nocte tunc ad matutinam synaxim per totum

anni circulum sive ^state sive Hyeme surgebatur, cum ipse aut primus semper, aut inter i)ri-

omni fovebat ministcrio charitatis:egenosetinopes aut aliquacalamitate oppressos proreddituum mediocrilatcproiiiptissime sublevabat, quem crga pauperes aflectum nunquam ipsum etiam in patriarchatu exuisse
visitatione solabatur, et

affirmant.Interjectis[)Iuribus de
hffic

[)ia

cjus morte
ct

mos
duco

conveniret. Abslinentiam in

eodem

lau-

addit

CommendabatseipsuinDomino,

dare, cibique ac
:

potus parcitatem superfluum

molestias aegritudinis ferens patienlissime, nihil

quando jejuniorum observatorem accuratiorem, et deliliarum contemptorem, parem illi noverim neminem. Nunquam revera vidi
aliquem, qui vino parcius uleretur. In vestitu
sordes
vitavit
;

de terrenis cogitans, nihil lo(juens, scd erecto tantum in caelum nihil magis vidcbatur expetere,

quam

transire ad immortalitatem, etc.

nasterio S. Michaelis Murani die xx

Ex moXovembris
al-

nullum tamen unquam

vesti-

luxu conspicuum detulit. Sacraj Scripturae lectione delectatus orationi assidue vacabat et bic ei semper mos fuit, ut [^ost vigilias nocturnas, aliis abeuntibus, solus ipse in choro aliquandiu remaneret. Sermo ei fuitparcus etgravis, semperque ab omni levitate abhorrens. Conabatur pater optimus magis facto, quam verbo ad bene sancteque vivendum provocare lilios

mentum

MDXV . Hujus cardinalis Camaldulensis pio funeri

terius doctrina et

pietate consi^icui viri, nimi-

rum

Ardicini de Porta, cardinalis episcopi Ale-

facinu? memorabile conjungemus. Is rerum divinarum studio inflammatus Camalduriensis,

lensium

iustitutis se

nibus, addicere decreverat

lotum, abjectis curis om(t), veniamque depo-

nendi publici niuneris a PontiQce obtinuerat

annalista hic exhibet, sed prseterquam quod illud eilra Stephanus lufessura, Romani popiili tuuc scriba, quique prima Junii anni UCDXCI, Ardicinus della Porta, cardinalis les per annos illos gesta dietmi in Ephcmerides suas referebat: Hie Aleriensis, quarta vel quinta hora noctis. vocavit ad se omnes siios domeslicos, et tandem exhortatus est quibusdam verbis bonis, tradiditque fratri suo chartulam, quam scripseral manu propria, quam dicebat esse suum testamentum, cxhortatusque est eum, ut rogarel Dominum nostrum papam, ut acquiesceret iis, qua; ibidem scripta eraut, quia dicebat se buna ouinia iiiler eos distribuisse, ac dicto fralri ejus reliquisse residuum. Et cum laclirymantibus omuibus interrogaretur, quo vellet ire, nihil de hoc aperuit, nisi quod accepit qninqi.e ex ejus famulis, inter quos erat dominus Nicolaus ejus secretarius, et equitavit cum eis quinque ef recessit ab IJrbe, non ut cardinalis, sed ut simplex clericus. Et nulla causa rectssus haberi potuit, nisi quoJ valebat iuteudere animai su;e, quod sibi persuasit, quod retiuendo diclam vitam nou posset salvus lieri. Scilum est aulem eum ivisse in .Monlera Oliveti in lerrilorio Senensi, ac manere iu qiiodara ejus monasterio Fratrum S. Beuedicti, et papam scripsisse ei de reditu, ac ipsum obedire noluisse; demum mandasse ei, ut cardinalatns habilum non dimittat sub pcena excommumcationis. Decima octava ejusdem mensis rcversus est, stetitque in ejus domo, quud levitati magis, quam bonitati el sapieutiiE adscriptuni est . H;ec Infessura, cujus judicium de praeclaro boc viri religiosi faciuore uiliil moror; sed accurala adeo reruui gestarum narralio scriplorem piodit comperta ct sub oculis gesta referentem. Ouare de anno rei acta; ca;terisque ab eo narratis cur ab illo recedamus nibil est. Unum tamen vilio illi verti posset, de monachatu scilicet Olivetano Ardicini; cum ejus
(1) .\rdicini della

Porta cardinalis

praeclarura Christiana virlutis

eiemplum
illa

sedem suam

constituit, iu multis etiam a vero aberiat. Ha;c

enim de

re

liabet

temporis scriptor Petrus Delphinus, Cainaldulensis Ordinis nioderator siipremus, in Epistolas quse inter ejus edilas signatur nu(U. 93 mendose; reipsa enim notanda est il3, data aniio acDXCi, die i Junii ex Caiiialdulo (legenduiu forte die i Julii, cum die i Junii u Rediit Romam Aleriensis, revocalus a Ponlifice iam labente, Ardicinus secessionem suam primum adornaverit) scribat conceptis verbis
:

medio

eremum

nec est permissus, ut quo animum intenderat bonus ac pius paler, eo perveniret. Elegerat pacatissinium vils genus, ut Camaldulensera incoleret . Hsc Caraaldulensis eremicols verba in eam persuasionem adduxerunt multos, ut credereut Ardicinum
itinere,

opinio, cui Slephani Infessur, comperta el sub oculis suis ad Camaldulenses, non vero ad Olivetanos secessisse. Mihi tamen alia sedet gesla scribenlis, auclorilas multum valet ad persuadcndum pra; Epistola Delphini, in qua ambigua niulta mihi deprehendisse visus sum.

Praeterquaui enim quod adscriplum Epistol illi leinpus cum lempore secessionis ab lufessura derinito noncobaeret, ea etiam admissa correrei narratio apud Delphinum cum Delphiiio ipso uon ctione quain superius adstruxi, ut pro Junio Julius legatur, adhuc tamen tota
sed et coha;ret; Delphinus enim in hac ipsa Epistola e niedio itinere revocalum Ardicinum , nec eo pervenisse quo tendebat asseruit idem Delphinus moiam aliquoruni dierum in soliludine concessisse Ardicino visus est in altera Epistola nuin. 99, data e Camaldulo
;

die VII

Junii

MCDXCii
:

in ea

enim

secessionem

exemplo, designet

.Magnum, inquit, iuusitalum, inopinatuui

prope inauditum. Abdicavit se sponte liis bus quse possidebat . Ha;c Epistola; verba
adslruunt,
ita et

memoral, ut perseverare adhuc in abdicatione sua, admirando poslerjs exerapluiu, et uon modo a;tate nostra, verum etiam miiltis relro sa;culis diebus cardinalatu reverendissim. D. Aleriensis, abdicavit episcopatu, abdicavil beneliciis omniArdicini
ita

quemadmodum
si

Infessurffi,

moram

aliquara

in

soliludine

Ardicino

perinillenti,

certam

fidem

prioris Epislola; scriplori detialiunt, ut

adraissa, relictoque

quis subleslce fidei illam accnset, huic sane

ciiin

adversariuin

me non

exhibuerim.

Ea tamen utcumque
testimouiuni alleri

Camaldulensium scriptoribus molesto negotio illam

Infessura conciliaudi, vel sin minus ejus

Romani liiijus scriba; partes mihi potiores duco, cum praeserlim traditioni apud veteres reccpla; magis congruat. Ila enim ex antiqua majorum suoruin traditione se rccepisse aflirmant .Marchiones della Porta, ul ex asserto mihi viri gravissimi testimonio compertum teneo, Ita Iradidit Ciaconius in prioribus editionibus, quanipiam in nova ex Oldoini emendatione legitur: Camaldulensem Ordiuem ingressus esl, etc. . His oinnibus congruit fainiUarissima illa consuetudo, quam Ardiclnus cum Olivelanls
Infessura; praeferendi,

monachis fovit. cujus consuetudinis testem babeo Epistolaui ejusdem Ardicini, nuper ad (ue Ticino transmissam a levereudissimo P. D. Cherubino Besozzi Ca;uobii S. Barlholomffii Papiensis Olivelanorum abbate meritissimo, viro ontiii Iittrarum genere escullissimo, ac antiqaitatum sui Oidiais iudagatore solertissimo. Cxdo mihi illam :

ixxorEXTii
at

viir

axxus

8.

christi 1492.

103

rem

fejrre

ferentes

alii

cardinales ab eodeni
ipse
liffic

cxistimavi satius etiam dissimulnto habitu inter

ignotos, qiiam

revocandiim ciirarunt.
rescri])sit

<<
:

cum

Alexandro

propterea

cum vcro habitu incedere et ptrna et a culpa et ab omni alia nota

:

Beatissime Pater.

Ego

al)

eodem

collegio inimirum cardinai)elii, et

me immunem esse existimo. Si tamen erratum est, cuin id humanum sit, supplico sanctitati
vestrse,

lium) lianc licentiam non

tus adeo imbeciliom et

non sum

ra-

infirmam

vicarii Christi

potestatem, ut non possit prffibere ac porrigere

manum

volenti saluti animse su;p honestissimo

;

niodo consulere

ejj;o

enim

cjuod in ardiiis col-

ut qu;e milii graviora peccata dimisit, ctiam hoc dimittat, pffiiitentiam, quam mihi pro hoc peccato injunxerit, non minus devote quam humiliter suscipiam. Beatissime pater, sanctitas vestra, quffi

legium tene

consuiere non inticior, taiiien petenli sil)i nisi quod salutem animi conceruit, credo solius Pontificis auctoritatem
itur Pontifex

semper tam tenere personam ineam

dilexit et

tantopere ac multifariam honoravit, dignetur opus suum et facturam suam in sanclo proposito

enim, beatissime pater, ingredi et [^roflteri religionem, nisi humiliare et exinanire semetipsum, et formain servi accipere, seiiue usque ad mortem obedientem facere
sufticere,
cjuid est

confovere,

culiarius esse,

memor Christi vicario nihil pequam eum de animarum salute

:

sollicilumesse. Hic de animcp mea" salute agitur, qua; sola ante oculos versatur licct enim exploraiuin

exemplo Salvatoris nostri, qui dum id fecit, exemi)lum nobis prbuit? Gregorius Nazianzenus episcopus, ut scientise et contemplationi vacaret, episcopatum dimisit quare qui me properantem ad religionem accusant, etiam hos accusent si hi peccarunt, fateor me deliquisse, licet forsan tantorum patrum teslimonia et adductte rationes me excusabilem reddcre possunt. Uuod autem dimisso cardinalatus habitu dissimulato me itineri commiserim, non opinor propterea me notam ullam apud graves et pru:
;

habeam cardinalium
alia religione

episcoporumque
perfectiorem esse,

statum (]uavis

existimavi tamen ad inferiorem religionem tran-

situm

fragilitati

meae tutiorem esse. Non est

inscia sanctitas vestra se aiiinue mea" rationem

quam longe meliorem reddet, si humilitati mese hoc indulserit, quam si ab lioc meo veteri et sancto proposito me revocaverit. In lioc annuat sanctitas vestra liumillimis et lacrymosis precibus meis, nec velit iii amaritudine anima} mecC me morte acorin districto judicio reddituram,

dentes viros contialiere potuisse,

nam cum

velfore,

bioreiu vitam agere

in loco voluerit

>.

Et infra

Quocumque

lem quod hactenus feceram secretissime

idque proprio
fratri

me

esse,

sanctitati vestrse ac-

mihi fldissimo occultassem.

quioscam,

ot

quidquid mandaverit, exequar,

A. S. R. E. Prr. Card. .\le1ien5is.

fuerunt nobis litterffi P. V. charitatis et affectionis plena;, quas istorum religiosorum veras audire et reddere voces. Ijiiotiens namque nobis veuit iu uienteni, venit autem persffipe, giata conversatio omniuni veslrum, et devotissimus iste in divinis ofliciis convenlus, assiduaque iu laudatissimis operibus evercitatio vestra, per quam nihil olii, niliil ccssalionis superesse potest ; tanla uos aflicit delectatione

Revere:i(lft

Pater,

amice

noster

cliarissime,
visi

salnlem.

Reddita!

giatissimas

liabuiiiiiis.

Eas enim legendo

fuimus

istic vestras et

ejiisiuodi recordatio, ut islic totieus et videamur, et si liceret, essc gestiamus. Ouod autem scripsislis nobis de iminunitale isti monaslerio vestro a niagnilicis dominis Senen. nostra contemplatione restituta. gratiini et perjucnndum iiobis est nostram apud excelsam illam Rem-

publicam comniendatiunem
altinet sanclissimiis

in eo vobis profiiisse.
si

Non

defiituri

eliam sumus vobis in posteruin

sil

in nliis occureuliis.
;

quihus opera

et

studio

Religioni vestne prodesse polerimus,

modo

intellexerimus, quid a nobis pro ea

VIII,

agendum

nam quod

ad devotiouem vestruni oinnium

ad inteicessiones nostras diebns liis supeiioribus vivs vocis oraculo, in monachis piofessis, noviliis et ohlatis omnium luonasleriorum et aliorum leligiosorum locorum tolins religiouis vestrjc ubiqne consistenlium pro lempore exislentihus pcenitenlibiis et confessis, nl visitantes quolibet die per totuin anni circuluni unum altaie, quod ipsi elegerunt visitandum, et qnini|uies Clrationem Domiuicam. ac tolies Palulalionem .\ngelicain etc. indulgentias, quas visitautes uiiam ex Ecclesiis Urbis etc. consequenlur. Valete, felices in Doniino.

domiuus noster dominus Innocentius PP.

vit.iriis,

perpetuuui coucessii omnibus et siugulis abbatibns,

prioribus, oflicialibus.

Ex Lrbe su Seplemh. mcd.xci . Hac ergo adinissa .\rdicini cuni Olivetanis monachis consuetudiue. addila veleri tradilioDe sccessionem ejnsdeni ad .Montem OlivcUim confirmante, ac deninm, quod capnt est, Infessuia teste pra;senle, et fere dixerim oculato, ad Olivetauos nionachos secessisse ilUim asserente, quis dnbiain ac suspiciosam habore secessionem hanc ad Olivctanos monachos ultra polueril. vel in adversam opiuionein se
duci permiserit, ex testinionio Epistolffi, nescio
ciijiis

sinceritatis, cujus auctor, vel

qui

pio

auclyre

habelur, qui lunc

in

Canialdulensi

solitudiue agere se perhihet, ita .\rdicini Camalduleiisein mouacbatuin narrat. ut ex audilu potius quani

verbis
.

prodat

in

Epislola

ex

debuisset. Ita

enim

iu illa scribit

rem exerlis Camaldulo dati d:e viii Junii anni mcd.xci. lunc scilicet, cuin .\idiciniis moram ibi adhuc trahere Res porleulo similis, et quam cum reputo mecum somniasse videor; sic est tanicn, iiuiversa (sicut
ex
visu

tenere

se

accepi) eivitate Florentina adraiiante, factuin etc. . Forte tanien

)-epntaveriinus Epistohc illius Delphiuian;c auclorein vulgi
tiinc

iniri

ratio

aliqua

potuerit

Delphinura
eiiiiu

cuni

Infessura
iii

cnuciliandi, si

more loqui

maluisse.

vulgus

coenohia omnia,

quibus soliiaria

agebatur

sni Ordiuis Redagiensis,

Camaldulos vel Cartusias tunc appellabut, uli me per lilteras dociiit idem qni supra P. Resozzi, adducto exemplo ccriiobii quod Chartusiam Bedagieuscm in do^-nmentis swculi XV dictiim leperit. Iiisuper Canialdulenses iuler et Olivetanos monachos tanla erat lunc reiuin alliiiitas. nt cum Romam venirent Camaldulenses. ubi iiulla adhnc haheliant Oidinis siii cccnobia conslituta. apud Olivelanos divcrtereut. Vide Eorlunium in Vita .\mhrosii c.ip. 13. Conslat deuique R. Rernardum Ptolemciim Canialdnleusem cuciillum induisse, ut ex Fortunio Ilist. Cani. 1. 11. cap. 3:i scimus; quare qui R. Rcrnardi regiilam sect.ibantiir monachi Camaldnlenses utciimque haberi et appellari poteranl. Ideo veio revocatum ex itinere .\rdicinuiii Delphinns scripsil, quod reipsa allera ab
vita,

ejus secessione die Pontifiix Inuocentius Vlll (uon .\lexander VI, uti per erroiem scripsit
cui

Raynaldus)

lilleras

de

revocalioue

expedivit,

quidem mi.dxci, quamvis lyporum crrore sit mcdxcii. Posleriores hasce litteras habes excusas vetuslis lypis post Orationeni funebiem ejusdem .\rdicini. .\ddit scriplor Epistohc .\rdicinuui, revocatuin ex itinere, eo nequaquam perveuisse quo tendebal. Id forte eontigisse potuit; potuit etiani venisse. sed brevi post redilurus, qna- brevis mora
respondit Cardinalis

ex

Roncilione die

11

Junii anni

perinde est babita ac

si

nnnquam

venisset.

Ha;c mihi in gratiam veritatis fusius deducenda succurrerant; atque ex his facile Rayualdum

emendes, qui

et

in

a desiguando

loco .\rdiciniana; secessionis erravit.

anno rei gesl Mansi.

et

ANN.

Tosins XXX.

Rayn. XI.

IXXOCEXTII
Cliristi

VIII

AXXUS

8.

CHRISTI 1402.
.\diit
'

vicario tanquani

Ciiristo ol)tcmperal)o,

lioe aiiiio vii

vilie

ctab cjus oliodientia (lisccdere nefa? csse exislimal>o. rdix valeat sanctitas vestra, ciijns sacratissiniis
|tc(lilius
ilie

ingens niariim
AfriciP

rex terror

Deccinbris dic Barcinone discrimen Ecrdinaiidus Hispapropagalor imperii, Clirisliani

,

me

liumiiiler

eommendo. Ex
>-.

lucrcsum vilioriinKiue

liostis

Honcilione
;i,"i.

xxii Jiinii MCDxeii

IJherlas Kcclesiastica ohtritn in /lelr/io. In Heif-io ciiin liliertas Eeclesiaslica a polilicis

valiie

ail

lalieraclata

csset,

Alexaiiiler

l']iiii|ipuiii
',

accrrimus. (-onsucverat ipsc regiiin Hispaiioriim veteri more, singiilis liebdomadis leria (|uiiita pii) tiibunali justiliam oinnibus administrare publica ciiiii(|ii(' inedlo ferme die procuraiida
;

arcliidiicem ;ravissimis lilleris moiuiil

ul

re

absumplo
cst

rediret, insidiis

pelilus ac

ferro

eonstaliilieinlum principalum .Ttcrnum Refieni demisse coieret, iie(|iie Keelesi.e et admiiiisiro-

ab liomine rusticano furibiindo .loannc nominc, (|uem insigni clementia trusaiiciatus

cidari
vetuit,

nim

princi|ii scrvirc

aucloritatem alteri palereluf. iie si (^liristo dedignarelur, iii ipso juvcnhv llore diviiia vi e iiiedio toUerelur.

(jiian(|uam poslea, inscio

eodem

rege, de
ciiiiii.

scelcsto liominc

sumptiim

sit siip|)li-

Dilecto
Dileele

tilio

iioliili

l>liilip|io

arcliidiici

.Vuslriffi.
"

Burgundia',
llli
,

l$raliaiiti;r,

etc. diiri.

saliitem,

etc.

Auetorilatem
domiiiiis,
et

vero delusiim a daMiioiie, (|iii ad asscrlorem clarissiiiium tollendum e medio, insano homini persuaserat Cffiso Ferdinando ipsum llispaniarum imperio potiturum,
Illiim
rcligloiiis

sancla' .Vpostolica?

Sedis

in

tuis

pra^scrlim

iii

diicatu Bralianlia" coiilemni, libcrloUi

,

ac soleniiic sacrum pro regia incoliimilate [leraclum praiscnte Alexandro Pontilice tradit in
Diariis suis
Pontificii

lalem

Eeclesiasticam

multoriim
id

tide

Burchardus, patria Argentincnsis,

clericus
si

dij;iioium lestimoiiioinleliij;enles,iuirali
parilcr et

sumus

sacelli

CTremoniarumque

dcdemus
(iiii

ncc sacrai

noliililati tua;

magister. Ncc

ascribimus,
tuo obsiiit,

pcr ffitatcm forlasse prospieerc

taincii

noii poles, (iiiaiitum isla conscienli;r lioiiori(|iic

tam tencra iTlale o|)tima indole ct infjenio, ut audimus, iiraidilus piiceeitloris ut viccm apud tc suslinere sis (|iiare te iiorlamtir iu l>ossc facile crcdimus Domino, ul (]iio mayis llcx rcgum Deus luum
iii
, :

cum

universa Ecclesia pro tanlo rcgc oraret, cujus insigne clogium Vola" Nulli inquit, majorum terranus ^ atfcrt suoruin felicilatc ac iioteiitia sccundus, ut (|ui
: ,

mirum

limitcs
vcrit,
et

imjierii

gloriffique

His|)ani:e
,

propaga-

quse Granatae gcntcm Saraccnicam annis jam prope scptinrcgnum, BrelicT partem, gcntis occupavcrat, suis arniis ac virtute anno

lirincipalum slahiliat, iiiler cxtcra tucT instilutionis pra-cepta id iirimiim esse non nejiligas, i|uod Deuni colas, Deuiii timeas, ct ilium in
suis
iiullo

MCDxcii penitus cxpulit,

tiain

exqno seclam ac
ut

poten-

eorum

dehililavit,

nemo

duhitet parvo

minislris

rcvcrearis

Ecclcsiastica jura
:

ncgolio reliquias, qute Africam tenenl, evcrti posse. Keligionem praetcrca in tota provincia
expulsis pscudocliristianis, magnoi^erc auxil quos Marranos vocant, de quihus suiira mentioncm fcci . Non modo ex Hispania, sed ex aliis omnihus Ferdinandi regnis ejcctos Judaeos dcmonslrant Ponlifici;e lillera', quibus syna,

A[)0un(|iinm temporc violari permillas slolicic (jiiO(|ue Sedis auctorilalem ct Clirisli

vicarii

jurisdictionem a tuis subdilis dilaniari

non sinas. ct si (|uid sub tuT iioliilitatis umbra lemcrc cominissum fuciit, id moxemendari, ac
iii

iinpiileliir, (|iiod lc

irrilum rcvocari facias, iic ad culpam libi pcrmitlcnlc in dclcslabilem

,

gogam Panorinitanam,cum
[)ulsi

Juda-i Sicili;c insula

',

esscnt, in Ecclesiam converti jussit

:

qua;

Iraiiclur aliiisum
facile

nam

si

secus egcrinl, non

iis

ita

consignakc

Dat.

BoniT

a[)ud S.

repcries qucnniiiam cx
:

jirosperc re-

anno

Me.DXcii, III kal. Fehr. Pont. nostri

Pelrum anno .
i

^nasse siint lam sacri (|iiam genlilium Codiccs pleni cxcmplis. Inlclllge cx tuis aulicis qnam fclicil)us tui iiro|jenitores, doncc lia^c obscrvavcriiit,

Addit Rapliacl Volatcrranus Ferdinandi opera rcslitutum Franciscanse disci|)lin[c nitorem in His|)ania, invcntumque orbeni novum Dcinde
:

claruerc successibus.
(lui te fecit

Tu

igitur discc,

cjcctis,
csl),

juvenis, sic principatum tcncrc, ut Cliristo prin-

(ncmpc Pontificia auclorilatc, ut dictum omnihus, qui in Ordine Minorum citra

numcrus, multaque millia discessere,

principem, qnod optamus, iilaccas nc tandem cadas sicut unus cx principibus priusquam conscncscas. Dat. HoniT die xxii Octobris anno mcdxcii, Pontificatus nostri anno i . Excitavit cliam Albcrtum Saxonia? ducem ', qui Pliilippo rcgendo conformandorum(|uc ejus moium magistercrat datiis, ul Ecclesiastici ordinis dignitatcm in prislinum
cipi

rejium teriT,

illiiisol)servantiamacinstitutavivebant,quorura
ingciis

sed ct rcgiis auspiciis uauta; novum ingressi |ielagiis nostros Pcricecos liistravere, ac ignotas
orhi insulas, dc ([uihus alio loco dicam, Hispanoruin Gazre adjccerunt, Lusitanise regem de finibus tumultuaulcm hreviler armis comprcssit, ac in universa His[)ania mores populis, otiaque ferro dcdit pro quibus meritis suarum animos gcntium ohscquentissimos Iiabct, et ab
:

decus assererc studcrct. 30. Fcrdimmdits Ilispamts

insidiis appetitnr.

Exl.

(^((S lil.

in

Ms. Val.
3!):!,

si;;!!.

niim.

3SI.

iiisciipL

Lcodium
2

'

Sur. to. v. Annal.

1.

i.

c.

p.

3M.

II).

cad. p.

M5. Vat. p. 1U4.

M.

et .Macian.

I.

xxvi.

c.

4.

Lib.

Liu|i.

iv. p.

13.

INNOCENTir

Vril

ANNUS

8.

CHRISTI 1492.

195

Alexandro Pontifice ac patribus Rex Catliolicus appellatiis, ac omnium ctinscnsti lauicnm intcr
firincipcs CluistiaiKis iiicritis ct auctorilatc
joriini liodic rcfcrl
>..

ma-

decrcvilquc post multa experiri viri ingcniiim, proptcrca iii cifccliim biijiis cclcliris iiislituli jussit Libiirnicam unam ct ccioccsdiias
tiores,

37. Patefarlus
'

Cohimbo uovus

orbis.

omni genere annon;c

MCDxcii
solvil
ilci-

aiiii;imcntoriim(|U('
[iriiiia

comdiii
;i

muniri,(|uibiis cxpcdilis

Sc|ilcm!jris liicc
,

Patefiebat a Cliristoplioro Coliimbo iis (Jicbiis Ferdinandi rcjiis aiispiciis allcra pars orbis, quffi ad Occidciilcm trajccto Uccano porrij^itur, ac postea dicta est America, in quam pcnctralum aCliristianis illaturisEvanirclicnm liiccm

nb

llisp;iiiis

lilldriluis

ct

opt;itum
(|uas

iiigressus

est.

Itaque

'

solvit

(iadibus itcr f;icicns versus insulas Fortunatas,

nunc

llisfiani

appcllaiit Canarias
.

ob

id,
:

qiiod
>

canibiis

maximc abundciit

Et

infra

gentibus crroriim tcncbris involiilis. .Miriim sane tot fluxisse sicciila, qiiibus ciipido investip^andi sila^ ad Occidcntcm orbis amplissim;c partis mciilcm iiiilloriim principum subicrit, cum pro anj^usto agello tot sacva bella }?esserint mii'iim a'i)iic cst. Iiabiliim liidibrio Coliimbum, cum ad (lccasiim |iatcre vastissimaslerras, solem(|uc ad cas sua liicc collustrandas nobis ma\imis(]iic laiidibus occidcrc contcndcrct cumulaii(lusFcr(iiiiaiidiis,(|iii opcs iion iii liixum resve inutiles, scd ad lustrandas gentes incotot
:
:

Kas iiicolmit fcriiue gcntcs, (juibus nulla cst rcligio iiiillus Dci tinior, iiiill:i vcrccundia, ulpolc (|iii iiiidi inccdunt us(|iic(|iia(iue. Eo
,

Columbus couccssit
ulve inibi socii
|iriiis

nonniliil aqiuc siimplurus,

parumpcr

conqiiicsccrenl,
;

qiiam atrocioriliiis assucsccrcnt laboribus nani (|iii suicant iii;iria incomperla, liis neccsse est ])iopc laborcs iiiiiumeros exantlare.
3'.l.

"

.Solvcns igitur

illiiic

arabat maria,

et

[icrdics Irigiiila Ircs liifidcm(]ucnoclcs navigans

vcrsus Occidcnlcm
pariiil
:

iiiliil

telliiris

unquam

ap-

gnitas
derit.

atqiie

ad Cbristum
iiis

tradiiccndas

ctTu-

tandcm
insiilas

s|)ccula

qiiisiiiam

insulas

Cum

vcro cx
fiierit

initiis religio

lalissime

(]uas(lam

amplilicata
Cbristiqiic

apud

barliaras

nationcs,

viderc

crux in iis oris triumpliaiil, apud quas Pcrsarum, Macedonum, Ilomaiioiiim, Arabiim victricia arma iion pcrvencrunt, ab re non crit reijclcrc, quo" dc Columbi navigalione felici vetera Moiiumenla , anonsmo auclorc, qui pra^His|)nno sermone conscripla, sens interfuit
,

pro|)ius acccdcntes (]uarum duaj crant vastissim;c, cis(]uc iiomina indidil altcram Ilispanam,
scx,
;illcraiii

cons]iicatus est,

Joaninini
jierti

niiiiciipavit

Primi,

(jui re-

fucrc barbari sinc legc, sine Deo, ni

forte
iibi

soleiii, liiiiam,

caelumque colebanl
'

-,

abiue

miincribus didinili
pellccti

sunt,

societatcm commercii miro erant inorum candorc ac

in

Latinisqiie

vcrbis rcddita

ab .\rcliangcIo .Ma:

drignano monacbo Claravallcnsi tradideriinl

38. Clirystopliorus,

in(|uiunt, nationc lla-

licus, patria

Cenuensis, gcntc Columba, vir crat

procera statura, colore ad rubedinem inclinato, facic oblonga. Is ciim diutius in regia regis

aurumqiie speculi fruslulo, vilrco cunKjuc friunipbalc crucis signum dcfixum esset in orbe novo ad ineundam Cbrisli nominc illius possessionem, ciim Nidisscnt* nostros Servatoris Iroplueum
simplicilate,

vasc, tcst;ivc pcrmiilabant

siipplices vencrari,

Hispaniarum

invictissimi

diversatiis

fuissct,

luerc

cuitkiiic ad

illi etiam cx condiclo covespertinuni crcpusculum

animum
parles,

indiixil, ut

liactenus inaccessas orbis

peniuam

diligenter

pcragraret.

Petiit

propterea rursus et iterum instantissime abrege memorato, ut volo suo tam pio non deessel,
futuriim sibi et
,

signo (ialii iiostriis procumbcnles in gciuia ad adoraiiduni diviiium Xunicn, opcmquc Virginis Deipara? im]ilor;indani inliicrentur, i]isi ]iariter

toti

Hispania; decus praeclarum

sua opera et impcnsa novas si adseverabat inaccessasque regiones nactus foret et ad id

:

Tum docuere Canibalos mcridionalcs oras incolcre sagiiia biimana vesci solitos, quorum dcscriptio affercnda visa est, cuni ex lam dira Iiiijusmodi liominum caiamifate
genii flectebanl.
intclligi

opiis
batiir

navandum

ullro se otierebat,

nam

polliccin-

qucat

(iiianto

plurcs posse nancisci in Occidcnle

Dcus sua lcgc iiilormarit

:

fruantur bencticio, (luos Canibalos, iniiuit',

:

sulas, qiiee ad

usum imo ad

delitias

mortalium
,

minime
sulis
,

forcnt incptffi, et in primis in eis inIndi;i'

appellanl lerinos poiuilos, (]ui in cibatu bomiues babcant gralissimos bos nostri pnctcriveraiil,

qua' contciniin;c sunt

in^cnire

posse arbitrabalur baccas, id

est,

uniones, lapi,

eos ad Mcridicni rcliiKiucnfcs. Igifur " lii populi mcestissime coiKiucrcbanliir nobis de elferalis
illoriim
;ififcr

desque prctiosos fcre omne genus necnon aromata omnilariam, auri quamplurimum. H;cc mcditanlem rcx et rcgina identidem deriserc, utiiote cogitantem inania et pciisi nullius, vertcbalurquc liic sernio pro|ie in fabellam. Tandcm
[leraclis aiiiiis

moribus, nam aicbant cos

animalia. Horresco
iios gallos g;illinaccos,

in

sc

non
:

s;cvirc,(iuani ligriiincl Iconciii(|ucmpiam

in

iiiansiicfacla

referens

impiibcrcs,
sagiiiali;iiit,

si (]iii
iili

corripiuntiir, c.xeclis lcsfibiis

iit

biiitiiis

oclo, iiisistcntc adliuc Coliimbo,

cis

v('sc;iiiiiir.

piilicrcs vcro
ili;i

inox

C(iiilriiciil;iiit.

coepit rcxliis

scrmonibus auics

pracstaic ;illcn-

(|iiibiis

cxciilcralis
ii';.'ii

C(iiii('iliiiil

rccciiti;!.

.N.iMg;it.

llijp.
I.

hist.
iii

1'eli'.
liii.

.Miiityr. (lec.
;iliil

'

Siir.

lo.
(lec.

V.
I.

I.

I.

c.

l:!.

N.ivigat.

regis Hisp.

liisl.

Pclr.

r.

88.

H;i|ili.

Maclvr.

c.

1.

c.

S".

Volat.

lliiij.

xn.

C;ip. 88.

et
5

1. c.

83.

M.

3 Navig;il. icgis llisp.

icad. pag.

496

ALEXANDRI VI ANNUS

CHRISTI 1493.
viiltu

intMiihroraimjue partcs cxtremas,ca'leru saliuiil asscrvantqiie, ut nos sitia cl farciniiua oniuis

i;('ncris
>.

l};itur

sereno tuin

excipiuiit,
(|iii

condecoipsiiin re-

raiil(juc iiiiiumcris titulis, et

apiid llispanos

Eiinlra:

Mulierilius liauil\csciuitur,

cxiiuius (liicilur
cipiiint,

lionos, conscssuiii

vcrum

eas ad prolem, veiuti uos yallinas ad o\a scrvant si qua cst anus, ca inaucipii viccui
:

i;erit .

voluereque, ut deinccps iion Columbus, scd Adniirans Oceanum apiicllarctur, ct, ut licuit colliiicrc cx admiraiilis scriuoiiihiis, sporahant

U).

Comperto

orbe

novo
'.

Columluis
c.\

in

propedicm lidem uostram magna incrementa

habituram,
in
si

llispaniani rcdiit, ac dimissis ali(|uil)us

l)arliaros dccciu

suis,

lue insula! ad
et

lidem rcduccrcntur,
cniolu-

secuiu avcxit

11 vero Kcrdi-

commcrciis vero

aliis moilaliiuii

iiandus et Elisabetha reges ad amplilicandaiu

Christi lidcm
:

mciilis, (|uil)us iileriim(|uc

omnes
.

inhiaiit,

nulnovi

iii
<

iis

oris exarscriiit, ita desciihil^

lam propc spem coliocaverant

orbis

De

his

Hex ct regiiia ilispaniarum iiiliil idem auctor magis gerebant in volis, inio sujjra vota, (juam
ut

insulis inventis a Cluisto|ilioro

mcmiiiit Raphael Volatcrraiius

iu

almam

Christi

lidcin

iii

dies

augerent,
ve-

auctamque

colerent, et cultam

summopere

iierarcntur: ]iiopl('rca id cxiniie ohscrvahaiit, ut

hx

geutes, quic hactenus nomen Christianum ignoraverant tandem aliquando ope et indusfria sua scirent unam csse Christi lideni, extra quain inilla est salus nec rcdemptio, inque hujus rei specimen decrevere summis bonoribus Columbum prosequi, nihilque prfctermittere, quod ad cultum et decus ejus spectaret.
,

postcriores annos referat, hos Maccdonum, seu lloinanorum neque arma, neque nonien penelravere, Apostoloriim autem voces pervenisse quis credat ? sed crcdcre fas est etenim in omnein terram cxivit sonus eoruni, nisi forte ex Hicrouvmi sentcntia id va: ,

Columho ', (iiiamvis rem Ad addilque

ticiiiium dies luculeiitius aperiat, ut jain perspi-

cimus

lioc

teinpore

pientissimorum
(iiii

regum
ad hos

amborum
omnes
'

virtute

ac |irovidentia,
.

religiosos miseruut viros

'

Cap. 90.

Cap. 91.

Volat. Gcogr.

1.

x. ia

liii.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

I.

CHRISTI

1493

Hunr/ari
et

primmn

victores,

mox

victi,

discordiis

cirilibus

impliciti.

a Turcis

spolia exinde reportasse

Anno

excurrentis seeculi nonagesimo tertio, Indictionc undecima, Aprili iiieuute, [lerlatum ad Poutiticem lictuin nuntium de Turcis, qui Pannoniam
invaserant, profligatis Burchardus liisce vcrhis Tcrtia Aprilis papa pro matutinis sc refcrt'
:

. Meminit Bonfinius de repressis ab Hungaris Turcarum in Transilvaniain excurrentium conalibus, deque Barbaris prseda onustis in recessu tumultiiaria pugna
'

devictis

Circiter, inquit, kal. Fehruarii Alibe-

chuin Bajazctte imperatoiis Synderovifc prcefectuin

paranle, episcopus Sitriensis, orator rcgis Ilungariae, legit coram Pontiflceet cardinalibus ihi-

vaiido exercitii in Transilvaniffi flnes et cum ingeiili prtcda pcr (jiiinque dies coacta redeuntem, siculoruiii tiiniulluaria

cum

ingressum,

dem

prffisentibus iitleras ejusdcni regis |iriina

iii

manus adcmjita
cas occidit
'2.

pricda c\uit,

cl

die Martii proxime praeteriti

plerosque Tur-

lluugaria datas,
et

per (luas significabat

ei se

magnam

singuiaiica

llaud diuconstaiis

rem victoriam habuisse contra Turcas, qui regnumHungaria; invaserant,quindcciuimiilia vci circa occidisse et prostravisse, et non inodica
'

lclicitas,

quippe non
(lui

ingentem Ilungaris,
expectaruiit
-,

liujiismodi helmiillo |iost Turcse (icrmaiiica auxilia non

cxlilil
ita

ciadein |iiilulcrc, |iartim necatis

iu.

Burch.

iMs. arcli.

Vat. sign. nuin. lui.

j).

m.

'

Bonfiu.

(iec.

5.

1.

-'

.\aucl. vol. i. gen. oU.

ALEXAXDRI
ducibus Chrisiianis, [lartim
ductis
:

VI

ANXUS

1.

CHRISTI 1^93.

197

in

servitutem ab-

crevit

Exnostris , inquit Bonlinius, qiii fuse heec proscquitur, " quinque niillia etscptuairinta

cui etiam
est,

legatum frsum episcopum Trancnsem amplissima alia [irovincia demandata

fuerant. censuris solutos
i|ui|i[)e

ut Pragenses, qui diutius Joannis

irreliti

septeni, ex liostibus mille circiteroccidere.

Hun-

ribus

garis omnil)us nasi amputati, ut incertum victo-

Ecclesia; reconciliaret,

Hus erroRomanae Wladislaus Hun-

argumentum ex nasorum numero non duliius csDsorum hominum numerus colligcrefur. Clades V idus Septembris accepta >. Cresus
riae
'

garico

sceptro

potitus

[icrtinaces

reduxerat, adeo uf

i[isimi't datis

cnmmuni

ad officium con-

Frangepanus, qui antea Bajazethis imperio obnoxium sc futurum perpetuo spoponinter eos est
si Hungaros a Breviiu obsidione averteTurcisque Croatiam infestantibus ab impio fcTdere fuerat revocatus, ut reliquis conjunctus

derat,
ret,

Christianis ex

communis
:

hostis

manibus maa victoria

sensu ad .\lexandrum Pontificcm litferis omnes prBeteritas hsereses damnarint, atque Romana; Ecclesia? ritus omnes se amplecti velle. neque ab iis defecturos sint professi qua etiam de re Wladislaus rex ad Alexandrum scripsit. Itaque Trso legato tum Pragensinm in gratiam cum Ecclesia reslituendorum, tum pacis
:

gnaiii tidelium miiltifudinem in servitutein ad-

inter
sacri

ducendam
raptam

eriperet

eam vero mox

Bohemiie proceres conflciendae, tum belli in Turcas indicendi parandi(|ue [)artes

'

Constantinopolim partim distributam prsefectis et centurionibus, partim morte affectam, quod nimirum in Christiani cullus constantia perstaret, refert Bonfinius
-.

dat;c fuerunt

Venerabili

fratri

l'rsoepiscopoTranensi,ad

Hungariffi et Boliemiae ac Poloniae regna,

necnon

3. 1'erculsus hac clade Wladislaus idemque Hungariae ac Bohemiee rex decrevit crucesignatum exercitum educere adversusTurcas, earumque grassationes coercere cujus rei fama permotus Alexander Christi lideles ad sequenda
;

universas proviiicias. civitates, terras et loca charissimis in Christo filiis nostris Wladislao Hungariae et Bohemi, ac Joanni Alberto Poloniae regibus illustribus subjecta nostroetApostolicEe Sedis cum plena potestate iegati de latere nuntio, salutem, etc.
6.

iHius signa pro|iositis amplissimis indulgentia-

Inter cffitera cordis nostri desiderabilia

rum
ritate
xit
',

prcemiis excitavit:

tum ne

civiiibus discor-

diis a sacro bello distralieretur, inducias aucto-

ac

Apostolica inter proceres Hungaros indipo-nis gravioribus perculit eos, qui

ipsum sacrse conficiendffi expeditioni navantem operam novo beHo implicarent.

i.

incrementum verae fldei. animarum salutem, ac commissi nobis gregis Uominici libertatem atque concordiam supremis desiderantes affectibus, pr3eci[)ue calamitoso lioc tempore quo, proh dolor novissime Turcorum pressura et
!

saevissima.persecutio Croatiam illiusque incolas invasit, et

Inter alios regni a^mulos patiebatur

Wla-

Joannem Corvinum, Opavia; et Liptaviee ducem, Matthise olim regis nothum filium, quem pater, cum legitima prole careret, regnum
dislaus rex

tudine et
diversis

illorum aliquos in magna multinumero copioso diris cruciatibus et poenarum et tormentorum generibus
et

affectos mortis su[)plicio tradidit, alios vero in-

transfundere exambivcrat adeo, ut cum Blancam, Marise Sfortiac et Joannis Galeatii ducis Mediolanensis filiam, illi despondisset, sacramento seseobstrinxerit *, Hungaricum sceptrum

numeris contumeliis

ignominiis continuo,
afficiendo
capti-

immanibusque vexationibus

vatos in miserabilem servifutem redegit, omnes-

eidem Joanni se transmissurum, si legitimam prolem non susciperet: cum vero Wladislaus regno Hungarico esset potitus, sponsalia rescidit
ret.

que ipsorum Turcorum conatus et rabies in ejusdem verae fidei et crucis Christi ac reipublicae Christianorum perniciem et opprobrium fervet, et in sanguine credentium debacchatur,
cunctis sensibus vigilanuis.
et, ([uantum nobis ex alto conceditur, efflcax studium adhibemus, ut semotis imminentibus animarum cor[iorum-

Alexander, ut dissidiorum causas convelleCaeterum Joannes, cui Turca co[)ias auxi-

liares otlerebat, ac |)luribus principafibus,

illi

quos

Matthias tradiderat exutus, ab affectando sceptro Hungarico nondestitit, donec cum Pannonicc excidio, et
faria

que

periculis, ac libertatis et

bonorum

jactura,

juxta nostri desiderii

plenitudinem

possit,

au-

magna

religionis clade, et ne-

ctore Uomino,votiva tran(|uillitas provenire. Sed

ad Turcam defectione Hungaricam cororapuit, adeo ut si Matthias Hungariam virtute sua diu a Turcica tyrannide vindicarit, ipsius nothus tilius eam postea inale prodiderit. 5. i')so lefjato provincla datur Hussitarum

nam

quamvisuniversiset singulis nationibus, regnis, dominiis et regionibus, Ueo et Apostolicae Sedi

devotis,

partes

nostri

ministerii,

omnemque

hxresim
ad
'

exliiujuendi, principes inter se rcconci-

liandi, et bcllum in Turcus parandi.

Cajterum
Pontifex deSponh.
ni.
5.
I.

promovendum sacrum bellum

Naiicl. vol. 2. gen.

favorem Apostolicum, praesertimcum necessitas ingruit, im[iendcre debeamus, et ad eas diffundamus mciitis noslrEB intuitum in pr;csentiarum in eo (|iiod Chiisti iiomen, sanctorum gloriam, fid(Mnqiie, et cuuctorum fidelium statum concernit, Hungariae, Bohemiae et Polonite regna, pro1

30. Crom.
alii.

NaiKl. vol. 2. gen. 50 et

3

Lib.

Biill.

virl. p. 39.

I.

xx.x. Tiilli. in Cliion.

- .Vnl.

BonOn. dec.

Lib.
111.

'

Lib. Jli. Bull. secr. p. 100.

sccr. p. 108.

498

ALEXAXDRI

VI

ANNUS

1.

CHRISTI 1493.
magnitndinc,

vincias et loca praecordialitor iiilnciniir, ut pro ipsiiis liilei at(|iu" siioniin et alionini tidolinm

fidelifate, ac consilii
jiiiiiliii,

morum

ele-

mnltis(]ue aliis virtnlnm doiiis, (jnitius

oppressione linjnsinodisulilevaiuia opportniHiin consiliuin et adliil)oanf, Doinino anxiliante, saiiilnc renieiiium, anxiiiiiin et tavorem impeiidaiit, qnil)us meiiiantil^ns lioslis Calliolica' tidei,

])ersoiiaiii

tnam illarum

gnivit, ef ad laudein sni

largitor Duininns iiisinominis onera grandia

iii

\iileas sii]i]iortiiie, sniueiites

s])eciiileiii,

llomino tiilncinm

(]nod voles et scics dissidenliii (jna!-

et pacis

omnis,

(jni

lot

regiones

etearum

inco-

(]iie iii ])i\cis

])nlchritudinem commntare, liabita

fiiilribns iioslris saiictic

ias r.atiiolieos per se snos(|ue (ielestal)ilesmiiiis-

siiiier iis

cum

tros (iepressit, et miserabili snlulidit serviluli,

Kcelesiic

eardiniilibiis

deliberalione

Boinana; matura,

acinCroatiani,utpra?fertur, ingressus sitibundo impefu maijnnm parat exereilnm ad ejusdem lidei totalem extinclioiiem, al) Imjusmodi uefariis conatibus arceafur, el tam ipsi Croati, Hnngari, Boliemi el Poloni popnli, quam ca-feri Clirisficol;e a poricnlis peisiuiarnm, et bonorum

oinnes et singulos nunfios et oratores nostros, ad partcs illas per nos hactenus destinatos in
illis

degenles, (]uacnin(]ne

digiiifiife
illis

etiam

ejii-

scopali et miijori |jncfnlgeaul et

[)otcstatein ef
et

conccssam facnltatem,collectoribus frnctuum

incommodis, atque
detrimentis
:

aliis

releventur innumeris

aiia

ct eaproptcr pivrmissa omnia ct plurima graviora inter iiostra priccordia revolventes ac proinde considerantes, quod pro;

(irovenfnum cainera! A|iostoliciC iii illis [larlibus debifornm duintaxat exceiifis, revocamns, et uf illis utanlnr inhibemus [ler [irajsentes. 7." Et insupcr propter evidentem necessitatciii cnncfornm fidelium ad regiia, [irovincias,
civifates, tcrras el loca pricdicfa

pfer dissensiones diiduin exortas in regnis pra;-

ac

illa

[lacifi-

illarnm parlinin agrornin de[)opulaliouilms, cladibns et aliis plnriinis detrimeufis qualia iiiferuiifur iii bellis, j^raisertim inter potentes, afficiuntur, ])0ssentque graviora exinde pericnla provenire et quod illis, iiui sunt firdiclis, pojinli
;

canda commisso
oflicio
]iacis

tibi

in

illis

[ilena;

legationis

de eoiumdem fralrnm coiisilio tanquam angelnm nostrum, et Apostolicie Sedis nunfinm et oratorem cum plena potestate legali de lafere, comitante pacis angelo, destinamus, ut inter ipsos reges et quoscumqne jirincipes,
duces, comites, barones et alios proceres, ac commniiitates et universilates et aliosquoscumqne Ecclesiasticos et innndanos viros, ac alios

inissimapriEsidiareipublicajChristianffilaboranlibus,

consequensestuniversam Christianitatem

oiiporfuna snbvenlione carentem cum fidei pra?fafic pericnlo laborare, et propter hoc et alios pestiferos effeclus, quos guerrae hujnsmodi

cnjuscumqne
transitnrus de

dignitafis, status,

condilionis et

|)roducunt et fovenl, jilenis paternis aflectibus desiderantes, ut oinnis gnerrarnm bnjnsmodi materia in prffidictis, pacis auctore coelitus inspirante, in

prffieininentioD fuerint, jiacifico regniii

Bege, qui

mundo

ad l\afrein

[lacein jure

hffirediiario suis reli(]uit discijmlis in discessu,

bonum

salutaris concordia; et uni-

fomenta discordiarum quaicumqne ad salutaris

coiicordi;e ef iiucstimabile jiacis
cas, evelias, destruas, dissipes et

tatis i^acificse

commuteutnr, qnodqne, cnin non

aniini nostri lajfitia novissime

bonum

redu-

abs(]ue

maxima

disperdas, et
plantes et

accej)erinius, populos civifatis et dicecesis Pra-

agas,

tracfes

et

ordines,

lEdifices,

nonnnllarum aliarnm [lartium illis adjaccntium in regno Bohemia; consistentes,

gensis, et

statuas in

nomine

Doinini, (juod ad ejus landem,

ef reipnblicic Cliristia-

Sedis

jiricfata;

lionorem,

qui oliin in nonnullos errores iiicidernnt, propter quos jam tot annis a sinceritate fidei et nnitale sancta; Koinanffi Ecclesia;, ac obedientia et

norum

bujusmodi

defensionein,

tuitioncm,

paceni, ac ctiam illarum

salnteiii, et

parfium

commodum,
:

devofione Sedis Apostolica; recedentes in illis etnonnullis supersfifiosissectisaniinoindurato, permaiiserunf, fandem ad cor reprob dolor
!

versi, prout

fam cliarissimns

in Cliristo

filins

tramjnillifatem videas expedire ac ad liujus salntaris boni votivum cffeclum tibi. iiostro cfBomanicEcclesiffinomineinterveniendi in qnibnscnin(|ue dielis et tractatibns sub sjie pacis et iiuitua; concordise inler eosdem dissi-

noster Wladislaus HnngaricC et Bohemiae rex

ijisi Pragenses nobis significarunf, ]io]iuli i[)si 1'ragenses errores suos hujusmodi s[)onfeconfitentes, cupiant

illnstris suis lifteris, (luain iio|)nli

dentes de et snper quibuscuinque eorum dififerentiis, discordiis et guerris vigenfibus hnjusmodi forsiin iiidictis, et indicendis illis(]iic \)rwsidendi, et inter eos

eornmqne

comiilices et se-

quascumque

liffireses,

sectas et su[)erstitiones
sancta; matris Ecclesia;
velle destinare,

hujnsmodi abjurare, ac
ad nos et

unitati reconciliari, et propfer hocoratores suos

Sedem prtcdictam

ad

versefidei Ininen etBomaiiiC Ecclesia; unitatem,

propulsis eiToribus ([uiiiuslibef, redncantnr, ac de te, qni de nobili Lrsinornm baronnm et domiceilorum Bomanornm genere procreatus
existis, etiami]ne litteriuum scientia, ]irndentia,

quaces sujier hujusmodi discordiis, ditfercntiis et guerris, ef quibnscnnKjne jnribns ef acti(^iiiibus tractiiiidi, comjioncndi et inilicendi snb spe ditferentias (jnaslibet extiiijiacis trenguas gnendi et summoveiidi, piicem(]ne et concordiiim iierjiefno dniatnras snb iilis cajiifibus,
,

liiiclis,

coiiditionibns, inodis

iifqiic forinis,

|iiE-

narnin adjecfionibus, obsidionibus, jiersonarum jurinuKjne et bonorum oliligafiiiiiiliiis, |iroinissiouibns, cautclis, clausulis, ct solcmnitatibus,

circumspectione, induslria, eximia probifafe.ct

ALEXANDKI
atque modis, de quibiis
libi

VI

AXXUS

1.

CHRISTI

141)3.

199

vidnliitur

expedire

et iiiter partes dissideules poteris coucord;ire seu compouere quovis niodo, ac omnia et sin-

qua; inter eosdem reges, principes. duces aliosque dissidentes quoscumque, et coruni adliffirentes seu habenles ab eis potestatem, tirj;iila,

gensibus a legato in communionem Ecclesia; Roinan;e revocatis adeo, ut exigua; eorum reli()ui;c ha^seriiit, quos niagna cx ^iarte carcerum et supi)Iiciorum metu adactos ab Wiadislao ali(luot post aiinis ad damnandam lueresim visuri
suuuis noii tainen ita lia'c pestis deleri potuil, quin ad Lutheri tempora aliquse ejus fibrse propagata> sint, ex qua illum venena sua composuisse relert Coclfcus '. Uuod vero ad Turcici
:

mata, conclusa ac probe et laudabiliter statuta, ilecrcta et ordiuata fucrint per le suli iliis cenet pcenis Ecclesiasticis, de' quibus tibi visum fueritquomodolibet convenire, et in preemissis, ac circa ea, necnon dependentiis emergentibus seu connexis, omnia et singula per te, -vel alium a te pro tempore deputatum, gerendi, mandandi, et exequi faciendi, 'qua' pro securi-

suris

belli

apparatum

altinet;

non respondere

legati

conatibus felices exitus, cum hujusanni .-Estate Croaliam Turcarum excursionibus obtritam luxerit Pontifex in litteris suis, quibus conseatiuat
historici.
9.

tate et

observatione inter partes

rum
illis

et concordatorum, et opportuna vel utilia quomodolilict vide-

coiuiusodependentium ab
i])sas

Cxsarea
est

ditio

a Turcisvastata.

Vastatus
nuntium

etiam
justa

ea Turcica expeditione .Maximiliani

C;esaris principatus, qui

dum
,

iiarenti Friderico

buntur, ac contradictores quoslibcl et rebelles, (|uaciiinque Ecclesiastica seu muudana, etiam

icgali, vel rcginali, ducali
et

funebria
iis(iiie

persolvebat

cladis

accepit,

intermissis, exercitum suuin in

quacumque

alia

dignitate praiulgeant, per

ccnsuram Kcclesias-

ticam, et aliaqua?cumquejuris remedia, quoties opus esse noveris, appcllatione cessante, eadem auctoritate coin])escendi, necnon aggravandi et

reaggravandi quoscumque processus et sententias, super iis et eorum aliquo factas scu datas, senuiveli)luries, acetiam invocandi, quoties noveris oporterc, bracliium s;rculare im]>eratoris Romani pro tempore existentis, etquorumcum-

que regum, principum et dominorum, tam spirituallum (]uain temporalium, necnon universitatiim et singularum quarumcumque personarum contraquoscunujuerecusantesobservare
firmata, vel in aliquo contra iacere per se vel
alios ])ra3sumentes,
Ecclesiffi

Croatiam duxit; sed jam Turca se cum preeda omni iu tutum recepisse com|)erit -. Ad comparanda aulein coiilra immanissimum Cliristianorumhosteinauxilia valida, iiiita suiitplura interJoannem.\.lbertumPoloniffiatqueWIadisIaum Hungariffi et Bohemia? reges colloquia \ sollicitatum prEeterea a Venetis Polonum, ut arma refert Cromerus *, verteret adversus Turcas quippe Bajazelhes, .Macedonia vastata, captoque Dvrrachio urbe amplissima, Veneto imperio imminebat .Maximilianum quoque, celebratis
,
:

exequiis Friderici patris Vieniia', in cfftu ain-

norum

plissimo oratorum Pontificis et regum Christiaplura de pace in universo Christiano

necnon nostro et Romana; nomine commendandi regiam majestatem pra>lati Wladislai rcgis dc gcstis pereum,
et
ijua'

imperiocomponenda egisse, ut omnes principes socialibus arinis Turcam adorircntur, sed i)ra3clara hujusmodi consilia evanuisse narrat Trithemius
10.
'".

perlitteras suas nobis se sponte obtulit

velle facere et curare pro reductione

dictorum

po])uIorum Pragensium,
randi

ct

instandi et procu-

mors et laiides. Quod vero ad Fridericum imperatorem attinet ipsum sacris omnibus, qua; ad animam expianFriderici irnperatoris

cum omni instaiitia et diligentia ajiud eumdem regem, quatenus incoepta pereiim pro
reduclione hujusmodi proseqiii, et ad oj^tatum finem eteffectum velit [lerduccre, prout iiulubia
spe credimus ipsum factiirum . Et infra Quocirca fiateriiitati tu;c [icr Aj^ostolica scri:

dain pertinebant, nte inagno cuin pietatis seiisu

procuratum obiisse referunt " religionis laude conspicuus prince])s extitit ab ipsa adolescentia,
:

in

qua loca

Christi

Domini cruciatibus ac

vesti-

giis consecrata,

lustravit,
:

tum

Ecclesi;e Felicis

pta

mandamus, quatenus injunctum

hujusmodi
])ro

tibi

onus
et

legationis et laboris

diviiia

nostra ac dictse Sedis reverentia devole suscipicns, illud sic viriliter, solIicite,ac laudabilifer

schismate vexatfe alfuit Hic , iiiquit Xauclerus neutralitatem Ecclesia? Romanae nocentissimam ex natione Germaiiica sustulit, et obedienliam inagno labore et sumptu Eugenio et
'

.\icolao restituit
11.

juxta

datam tibi a Deo prudentiam exequaris, quod de tuis studiosis laboribus, divina tibi fa-

vente clcmcntia, sperati fructus veniant, tuque pro sollicitudinis tua; ministerio illam, qua pias causas gerentibus pro retributione rependitur, ])alinam glori feliciter consequi merearis,

Nonnullis interjectis de illius in victu parsimonia, in cultu modestia, refert ex .^ilnea Sylvio, qui in Pontificatu Pius II dictus est, illum Nunquam jurasse nisi cum in civitate
:

Aquensi a])ud Belgas,

et

cum Komae

coronatus

etc.

Datum Roma? apud

S.

Petrum anno

Incarnationis Dominica;
8.

mcdxciii,
ii

XV
.

kal. >'o-

c.

Cocl. in
'

liist.
1.

Bolieni.

Cnm).
:i.

xxx.
1.

1(1.

Bonfin. ib. Trithem.

ib.

Sponh.hocan.

Trilh.
sii;n.

iibi

sup.

Naiici.
I.

vembris, Pontiflcatus nostri anno

Restincta est
ita

\ol.

gen. 50. Inliss. Ms. ;iich. Vat.

nuin.
Citiz.

lil.Mich.
Trith. ubi

iv.

71. Boiifin.

V. dec. 3. Lang. in Chro.

hajresis

Bohemica, Pra-

Bartho. caid. Gunen.

sup.

'

Naucl. vol. 2. gen. 50.

200
cssel,

ALEXAXnRI

VI

AXXUS
:

1.

CHRISTI 1493,
I!ifliyniam.

idquejuramentiim constantissime tenuit

jurejurando ])romisisset.
(|m;i'

Acliaiam, .F.toliaiu.
l.yciaiii,

Cappadociam,
et

cum enim
possiderct
riiin. ct

li(uia

Cariaiii,

l.viliMin,
.

Ciliciam. Paphlagoviginti

al> inipcrio se nullafcnus alicnatuniodo lioc, nioiio illnd cx co pclcrctnr, maluit avarus nejrando, (|iiaiii concedendo per< jurus videri . El infra Intcrrojralus ali:

niam,
gciitcs

I'amiiii\li,iiii
oliiii

INuitum, diias

.Mifliri(l;iti

suhjcctas coiitinenfem,

(|iic

Plirygiam, omnequeHellespontum,quin utram.Mysiam ac Biilg;iiiam, oiiincm(]uc ciim

l\;iscia

i|iiando

i|uid

lioniini

optiiiium
:

continjjcre
in
liac

Scrviam,

et (]iii(i()ni(l (lciii^juc

ab .Vndri-

posset, respondissc fertnr

Bonus

vita
:

iio])oli

Savoqueamne ad Danubiiim

iis^iiic iiiter-

exitus
ipse

quod sibi contigisse pie credendum enim in sencctute bona venerabiliter

:

jacet,

Bosnam, nobilemque illam .Mytilenem,

susceptis sacramentis Dominica' sahitis nostraj

MCDXCiii, in vigilia
Nativitatis gloriosae virginis

quam devotissime migrasse dicitur dc sffculo, corpus vero ejus inde delalum ct in civitate sua Viennensi sepulMarise in oppido suo Lyncea

tum

est .
I^.

I.audatur ctiam cjiis jiictas a Joaniie Fabro adeo ut cani ad GeriiKinos in avita religione continendos proposuerit his verbis De Cfpsare Friderico III arcliiduce Austrite nove' :

gentibus, (iiias inter nuiicu])atim Scordiscos, Triballos, Bastarnas et Taurinos mciuinisse magnitudo chidis iiilcr])cllat ? Mitto Dalmatas, Epiroticos, Isauros, HcUadas, IUyricos, Noricos, Pannonios, et cum Polonis a suis prope sedibus iirofligatis nos ij^sos Germanos cruentissima Mahumetici furoris arma toties expertos. Tacco Chalcidis sive Nigroponfi excidium, HydruntiiiBeque urbis etiam in pr;ecedentibussuae miseriaeanno memoratae calamitatem, cujus archiepiscopiim lignea serra interfectum
meniiiiisse liorret, totius
ciiiscopatus lamentabilem

cum innumeris

runt et praedicant omnes quod Cliristianse religioni totus et sedulo deditus et addictus fuerit, vitam enim valde devofam egisse perliibetur

deni(]ue Malefatensis

vastationem. Taceo

elccmosynas largiendo, orando, jcjunando neque gravatus est, amore religionis et zelo Dei inccnsus, in maximis periculis visitare glorio,

Euxini maris obsidium, .Mediterranei cajitivifatem, quod illc immanissimus Chrisfiaiii iiominis hostis libere

nunc potenterque obequitat. Et

ut brevibus amplissima persfringam Catholicae

sum sepulclirum

Doniiiii

iii

Hierusaleni.

cf in

quenicumque locum sine curru, sine lectiva vehebatur, semper secum habebat fcrebatque in arculis multas ac sanclas divorum reliquias,
quas
et

ego ipse plus seniel propriis contrectavi

.

manibus

l3.Caeterum in bellis sive adversus Hungaros, sive Turcas minus felix;ejus imperiura diuturnum quidem fuit, sed maximis cladibus a Turcis illatis Christianis luctuosum, quas Pau Iste, in ejus elogio reccnset lus Langius
:

detrimenta, Africa amissa est. Asia tota sub jugum missa, adeoque in angustum ducta Europa, ut fldes, quam totam jampridem personuit orbis, nunc angustus Occidentis incomptusque Scptentrionis angulus vix satis audet tuto profiteri. Tot ergo tantaque, imo multo jilura, quam quisquam calamo exprimere possit, Christiana? rcipiiblica' defrimenta et incommoda solum patimur pontificum, regum, princifidei

pumquenostrorum

negligentia et discordia, qui

(ium intcstinis odiis

ruin
jirovincias

mutuisque

bcllis ardent,

optimus et Christianissimus, Ecclesiam et clerum diligens, afque pacifice imperium utique in Gerniania guberinquit, Fridericus fuit vir

aut cfiam deliciis olio(]uc marcciit, Christiauo-

terrasque expugnari

diripi

auferrique, efiam in

propriam tandem sinant

nans. sed
et olio

plusquam iniperalorem
:

decet

qiiieti

leditus

ejus siquidem incuria et

dcsi-

iirincipumnegligentia ct iiiertia, qui ipsuin juvare eique fideliler assislere detrectarunt, multa suo sub imperio regna,
dia inio,

omnium

perniciem . Granata metropoleos jure exornata. i. At tot ab Ecclesia arcanodivini Numinis judicio
t

accepfffi clades

amplissimorum ad illam acceset

sione regnorum, de qua supraegimus, reparari

visa?,

prBemulta; et ferme innumerse provincire et urbes per spurcissimos Turcos ablata fueriiiit, multaque millia Christianorum etiam ex ipsa

dum

Congi

Guinea;

rcgnis,

necnon

Canariis insulis

Indiisque illatum Evangelium,

abducta. Nam quis ignorat, aut sine moerore gravi audire poferit sub ejus imperio, ipso vivente et regnante, a Chri-

Europa

in caplivitatem

etregnum Granatense, debellatisMauris.Christo reddifiim est. In quo vetcrcs Ecclesias instauratas

fuisse ex

Pontificio

Di])lomate con])rincipes, sive

stat',quoin eo regnc quafuor

stiana

religione abrepta

esse

duo

illa

totius

catliedralcs Ecclesiac constituuntur, et Granata

mundi pulcherrima Constantinopolitanum,

ac

metropoleos apicc ac jure exornatur datis hisce

.Vbulcnsi ei)iscopo imperiis.
<

urbe Sinopi Trapeziinfiiium imperia ? quis vel etiam ignoret totidem regna a uobis paucis hinc annis divulsa, Thraciam, Beotiam, Atticam, Macedoniam, Thessaliam,
noliiii
illa

cum

Venerabili fratri Francisco episcopo

Abu-

lensi.

Fraternifati tiia>, dc qua iii liis cf aliis sjiecialcm liduciam in Domino obtinemus, niotu
'<

<

Fabr.

I.

i.

de sacris noa temere viulandis.

Lang. inCbro.

Ciliz.

Lib. IV. Bull. p. 230.

ALEXANDRI VI ANNUS
proprio
iioii

1.

CHRTSTI 1493.

201

|ietitionis

ad aliciijus siiikt iis noliis olilalii! instantiam, sed de nostra iiiera deiict

Ilispanos caravelas scripsimus, sivc caveas ejus-

dem
iiifra
iili

l)eratione,

cy

cc^rla

scienlia

seri|ita coniniitlinuis ct

mandamus,

per Apostoliea ut quod de

generis duas ali(]uanlo grandiores . Et lltra ducentos etniille armatos pedites

cffitero in perpeliiis liituris temporilius in dicto

cliiiiai'iim

rcgno Granal;e siiit, ct csse dcbcant quatuor dumlaxat Ecclesiae catliedrales, videlicet Granatensis, Malagincnsis, Guidixensis et Almerienvitlelicet Granatensem^ sis, quarum primam aliarum duarum ultimarum, videlicet Guidixensis et Almeriensis Ecclesiarum, nuper per alias nostras litleras in metropoiitanam erexinuis, auctoritate nostra statuas et ordines, ac Granatensem, Malaginensem, Guidixensem et Almeriensem civitates dicti regni ejusdem quatuor
,

imperant conduci, inter quos omnium maartium fabros cf opifices innumeros e(|uites ipiosdam stiiieiuiio accersiri julient CKteris armalis immisccnt. Ad foetus procreandos cquas, ovcs, juvencas, et plura alia ciim sui gencris masculis legiimina, Irificiim, lior:

deuin,

et

reliqua

iis

similia

non solum alimenfi,

veruin etiam seminandi gratia pracfeclus apjiarat, viles et aliarum nosfratiiim arborum [)Iantaria,

Ecclesiis respective
civitatibus,
et

unicuique

proearumdem Ecciesiariim earumdem quatuor

illarum ([uali-

quibus terra illa caref, ad eam important Secundis velis VII Ival. Octobris anni tertii et nonagesimi sujira quadringentesinuim et millesimiim a salute nostra a Gadibus movit,
>'.

Et infra

Ecclcsiarum
tatilius

dicti regni Granafac,

Fortunafas insulas kal. Octobris tetigere, etc. Vale felix. Ex Hispana curia idibus Novembris
Mr.DXCiii ". IIc fuit [irima colouia, qiise

convenientem et limitatam dioecesim juxta consilium et ordinationem regis et reginae prsedictorum eadem auctoritate assignes, etc . Amplissima eumdem episcopum auctoritate Alexander instruit, ut limilibus suis quatuor eos episcopatus detiniat
diligenter
i)erspectis,

Deo proglo-

pitio in

novum

orfiem a Cliristianis deducla est

maximo
ria

religionis incremento,
et Elisabeflia?

summaque

Ferdinandi
[lia

regum,

([uos veluti

Ciirisfiani

imperii augusfissiinos proiiagatores

ad

omnium

litium anfractus abscindendos.

S.

Itat.

Romae apud
anno
i

l'elrum,anno Incarnationis Do-

colet posteritas, paucorum enim annorum flexu His[ianioIam omnem qua2 ingcns regnum a?quat, Cliristianis sacris initia-

omnis

minicae MCDXciu,id. Aprilis, Pontificatus nostri

.

tam, atque ex ea in alia diffusa regna

invectas colonias videbiinus.
17.
illi

et

imperia

15.

f/atio et

Seciinda Cohimbi in noviim orbem naviRedierat incolonorum introductio.

Lusitani ob contempta Cohimbi consilia

invident.
',

venfarum novi orbis insularum gloria

a

illuslris

siiis

rediisse nimiriim Iioc

Confirmat hsec .loannes Barroanno ex novo orbe

CliristopliorusGoliimbus.lionorificenfissimeque

Ferdinando et Elisabetli regibus, quibus nova imperia pe|icreraf, amplificandsque apud Barbaras nationos religionis viam aperiierat, exccMartyr in litteris lioc anno datis ad .\scanium Sfortiam cardinalem Rex, inquit, regina, quo^icccancellarium
|)tus est, ut rerert l*ctrus
'

rum omucs
,

cogifatus vel
tot

gionis nosfrae
Gliristi

dormientium in reliaugmento sunt siti, sperantes ad

nationes et simplices gentes
iis

legem
tralii

facile

posse,

auditis

commoventur,
pro talisedere illum
a|iud

Colonum advenientem
corain se
publice,

Iionoriflce, uti

bus ausis merebatur, tractant,

quod

est

maximum
:

reges Hispanos amoris et gratituiiinis supremique obsequii signum, fecerunt pra^fectum marinum vocari deinceps Colonum imperant.
Is

tur

almirantus Colonus apud Hispanos nuncupafratrem- etiam ipsius Bartboloma>um Coloiiiim, rei mariiue et ipsum peritum, pra>fecturiu insula; Ilispaniohc titulo ornarunt . XonnuIIis interjectis subditur t(i. " nualiiis Iiis causis, faugcndi nimiriim
:

Cliristophorum Columlium, ac sexto Martii Ulissiponem appulisse additque illum antea pluribus annis continentibiis Joannem Lusitania? rcgem ursisse, ut ipsum ad Occidentalem orbem lustrandum mitteret ac derisum cunu[ue jam [larla recenti gloria trium[)haret, Lusitano regi de spretis consiliis, qiiibus felicifer rex Caslellae usus erat, insultasse, tantumque Lusitanorum odium in se concilasse, utejus glori invidia perciti de ipso necando consilia agitarint, qua' Joannes rex prudcntia regia fregif, eumque ac Barbaros Occidentales, quos secum ex insulis avexerat, beneficiis est prosecutus. Nec Lusitani, qui a Columbo sibi Oricntis [irirripi im[)erium metuebant, exinde jacturiun sunt [)assi, siquidem illius exemplo confirmati, cum antea Africa? curva litfora raderent, in altum mareinvecti et Brasiliam [)atefecere, circumactoque Bonte-Spei promontorio in Indias celeri cursu
;
:

penetrarunt.
18.

Jura

(Jccidui orbis trans

Oceanum

regi-

Exorta vero bus CastellcT ab Alexcmdro asserta. mox post Cliristo|ihoii Columlti reditum lisestinter Castellanuni ctLusifaiuim reges de Oceani

divini cultus imiicriique,)

lii

commoti sanclissimi

duo consortes
xii,

navigia jiarari

ad secundam expeditionem jubent, tria oneraria, caveata

xvii
dici

novique orbis im^ierio nam Lusifanus inventas a Columbo insulas ad se s[)ectarc contendit, ne:

magna
'

id

genus navium, quas

apud
'

Biinos. ilec.
I.

1.

Pelr. Mariyr. dec. 1. c. 1.

i'ian.

XXVI.

Asi.T

1.

iii. c.

II. Siirit. to. V.

I.

i.

c.

25. .Ma-

Jo. Barro. et Siirit. iihi siip.

AK.V.

TOMUS

X.\.\.

Rayn.

XI.

20

202
jrabat vero Castellanus,
qiii

ALEXAXDRI
ciii favit

VI

AXXUS

I.

CHRISTI

'iO^k

Aloxaiuior VI,

FLM-ilinaiulo

novi orlus jiira imiieriiimqiio

',

niiu omiiiuiii tciiorcs, ac si dc verho ad vcrhuin pr;csciitihus inserercntur^ liahcri viiliimiis pio

pluriltuj amiilissimisque Diplomalibusasscruil,

sunicicnter cxpressis et inserlis.

ufi,

poliri

et

easdemqiie
ribns
lili
:

|u;vrojjativas coiitiilit

(]uas Ponti-

fices Liisitaiiis
et

regiluis iu AtVica^ occidiiis litfo-

gaudcrc lihere el licite possilis et deheatis in omnihiisct jicr omnia, periiidc ac si illa omiiia
vobis ac Inercdibus el successorihus vestris pr;efalis

Guiiiea ct fodinis auri fueraiil imper-

specialiter concessa

fuissent, auctorilate

r.liarissiiuo
ct

in

Cbristo
in

fiiio

Fenliiiaiulo
Klisaltetli
ct (^rar.a-

.\l)ostolie;i lciiore

rcgi

charissinuc

Cliristo

llli;c

regina; Castellac, Legionis,

t;i'

Aragoiium

pra-sentinm de specialis dono gralia' iiidiilgemus, illaque in omiiibus ct per oiiiiii;! ad vos lixredcsque ac successores vestros pr;c(lictos

salntem, elc. Kximi;e dcvotionis sinceritas et inlegra lidcs, qnibusnosel Romanam rcveremini Kcclesiani non indignc mcrcntiir, ut illa vobis favoilliistriliiis.
.

extendimus pariter

et

ampliamus,

ac cisdeiu inodo et forma perpetuo concedimus,

non obstantibusconstitutionibus et ordinalionihus .\postolicis. necnon omnihus illis, qiii in

litleiis

rabililcr coucc(l;iiiius, pcr

(labile

(|ii;e

proposiltim vestrnm

et

sanctum ct huiopus inca^ptum

Portugalli;r
:

rcgihiis concessis

liiijus-

in quaM-ciHlis tcrris et insulis rcmotis ac incognitis in ilies melius ct facilins ad honorcm oni-

modi concessa sunt non obstantibus, efc. Ual. I\oma^ apud S. Petriim anno mcdxciii, V non. >. .Maii, Ponlificatiis nostri amio
i

nipotenlis Dei, et imperii Christiani |n-opagatio-

ucm.

ac fidci Catliolica! cxaUationeni proseqni

valealis. llodie si(|uidcm

omncs

et

singulas ter-

ras lirmas et insulas rcmotas et incognilas vcr-

sus partcs Occidentales ct marc Occanum conad id sistentcs jier vos scu nuntios vcslros propterca non sinc magnis laborihus. periculis ctir.ipcnsisdestinatos,rcpertas et repcriendasin
,

posteriim, qua; sub actuali dominio temiiorali ali(inorum dominorum Christiauorum constitula;

non

esscnt,

cum omnihus illarum

locis, villis,

doiniet

niis, civitatibus, castris,

jurihus

Koiicm die aliud Di|iloma',(iuonovi orhis impcrium rcgihus Hispaniaruin contirmahatur, cditum est, qiK cedcin pra'rogativa' atiiuc immunifales collatfc sunt, qiiihus rcges Liisitani in Atrica et occidua .Ethiopia donati erant. Tcrfio Diplomate Alexander ad controversias, qua; inter Castellanos ac Lusifanos ohoriri possenl, diim classiiuis Occannm sulcahant, dirimendas, Indias Orientales Occidentalesque discrevit Diplomate liisce verhis concepto .Vlexander episcopus serviis scrvorum Dci, charissimo in Cbristo filio Ferdinando regi
I'.t.
'
,

jurisdiclionihusnniversis, vobis, iKTredihusque ct successoribns vestris Castcllffi ct Lcgionis

et

charissima' in Cliristo

filiae

Elisabetli reginae

Casli,'llic ct

Legionis, Aragonuin, Sicilia?, etCra-

regibus in perpetunm molu proprio et ex ccrta scicntia. ac dc Apostolic;c potcstatis plcnitudinc

donavinuis, concess imns ct assignavinuis, prout conlinctur. iii iioslris indc confcctis plenins Cum autcin alias nonnullis Portugalli;c rcgibus, (jni in iiarlihus Afiic, Guinc;p et .Mincra; anri ac alias, insulas ctiam in similibus

nal;r illustrihus,

salutem

et .\postolicam

bene-

dictioncm.
"

liiter ca!tcra divinae

majestati heneplaciia

opcra

ct

cordisnostri desiderahilia illud profccto

cxistif,

potissimnm

ut fides Catliolica et Chris-

liana rcligio nosfris prffiserfim femporihus exaltclur ac ubilibet amplietur et dilatetur,

anima-

conccssione et donatione Apostolica cis facta rcpererunl cl acquisiverunf, |)cr Sedem Apostolicani divcrsa privilcgia, gratia', lihcrtates, immunilatcs, cxemptioncs. facullatcs, littera; ct iiidulta conccssa fuerint, nos volcntcs etiam, prout dignum ct conveniens existit, vos liacre-

rumque

salus procuretur, ac Rarharse nationes

dcpriiuanlur
faveiite

unde cuin ad

ipsam reducanlur , sacram Pctri sedem, divina clemcntia, meritislicet imparihus evecli
et

ad fidem

lianc

dcsque ct succcssores vcstros pradiclos non pra-rogativis et favoribus minoribus gratiis

,

fucrimus, cognoscentes vos tam(iu;.in veros Catliolicos regeset principes, qualcs scmper fuissc novimus, ut a vohis praeclare gesla toti jam orbi nolissima demonstrant, neduin id exoptare, sed
ciuiafu, studio ef diligentia luillis laboribns, luiUis impensis, nullisquc parccndo perioiniii
-

prosequi, motii simili, non ad vcstrain vcl allerius pro vobis nohis supcrboc ohlata' petitionis instantiam, sed dc nostra mera liberalitate, ac

culis ctiam cerc,

eisdem scicntia
tudine,

ct Apostolica' potestatis pleni-

ac

proprium sanguineni cflfundendoeffiomiiem aninnim vesfrum omnesque

vobis ac hxredibus ct successorihus

vcstris piffidictis, ul insulis et terris per vos seu nomine vcstro hactenus repertis liujusmodi ct

posterum, omnihus et singulis exemptionibus, lihertatibus, fatultalibus, immunitatihus, lilferis et indultis rc"-ihus Portugalliae conccssis liiijusmodi, quorcpericndis
iii

gratiis, privilegiis,

conatus ad boc jamdudum dedicassc, queinadmoduin recuperatio regni GranatiE a lyrannide Saracenoruin liodiernistemporihus per vos cum tanta divini nominis gloria facla testatur, duximus non immerito et debemus illa vobis etiam sponte et favorahiliter concedcre, pcr qux liu-

'

l.ib.

IV. Bull. sign. niim. 78. p. 42.

iii

-'

Lib.

Biil!.

VI. p. 192.

'

.\'cs.V\.\.

1.

liUeiar. comiii. niim. 23i.

E.\t.

cliaiii

liiill.

in Ale.x. Vi.

ALEXANDRI

VI

AXNUS

1,

CIIRISTr 1493.
in

203
Domino,
et

jusmodi sanctum etlaudabilc ac immortali Dco

acct'|iUini |)ro|iositiiiii
iii

hortamur vos quam|)lurimum

[ler

dies forv(Miliori aiiimo

[iro-

sacri

lavacri

susee[iti(iiicm, qiia

mandafis

ad ipsius Dci lionorem et imperii Cliristiani [lagalionem prose(|ui valeatis.

20.
<'

Aposfolicis ohligati esfis, ct visccra miscricordiae

Domini

,Iesu Cliristi

atfente re([iiirimus, ut
[irose([iii

Sanc accepimus (juod vos,

ali(|uas
cl incognitas, ac

(|ui

dudum

animo
tii"nias,

pro|)Osiieratis

iiisulas ct terras

ciim exjiedifionem iiiijiismodi omiiirio et assiimere jinina ineiite orlliodoxa?

inteiidatis, [Kqiulos in
ris ilegeiiles

fidei zelo

remotas

per alios liaciit

hujusmodi

insulis et ter-

teiius noii repertas (|ua;rcrc et iiivcnire,

ruiii

illa-

ad Christianani religioncm siisciiillo

incolas ct iial)itatores adcoieiidumricdeinp-

[liendani iiidiic(!re velitis ef deheafis, nec [leri-

toremnostrum, etfidemCalliolicam profltcndum

reduceretis, liactenus in cxpugnatione ct lecu-

cula, ncc

laborcs
fii

iini(|uam temjiore vos

dcterrcanf,

pcratione ipsius rcgni Granata' |iiurimum occu-

Deus

liduciafjue C(ince[)tis, iniod omiii[ioteiis coiiatus vestros feliciter [iros|ie

ma

hujiismodi sanctum ct laudabile pro[)ositum vestrum ad optatum fincm perduccrc nc(|uivistis; sed taiidem, sicut Doniino placuit,
pali,
rcfiiio pra"dicto recu|)erato, volcntcs dcsiderium adimpleri vcstrum, dilcctum filium Cliristoplioriim Colon, virum utiquc dignum et pliirinuim

scquelur.
Et iit taiiti negotii provinciam Apostograti largitate donafi libcriiis ct audacius assumafis, motu proprio non ad vesfram vel alferius pro vohis sii[ier lioc iiobis ohlaf;c (icfi-

22.

lica;

tionis instantiam, sed de nostra niera liheralilafu

ef

commendandum,
siiie

ac taiito iiegotio a])tum,

el periculis ac

cum
non

navigiis et onerihus ad similia instructis,

ex ceiia scientia, ac dc Apostolica; potestatis plenitiidine oinnes insulas ct terras firmas in-

maximis lahoribus

expensis

dcstinastis,

uf lerras firmas ct iiisulns

remotas
Qiii

vcntas et inveiiiendas, dcfectas ct dctegendas versus Occideiitem et Meridiem, fahricando cl

ct iiicognitas liujiismodi |)er

marc, ubi liactcnus

navigatuin non fuerat, diligenter inquireret.

tandem divino auxilio facta cxtrcma diligentia in inari Occano navigantes certas insulas rcmotissimas, et etiam terras firmas, qua; per alios

liactenus repertre

(|uihus

non fuerant, invenerunt, in quamplurimae gentes pacifice viventes,

et, ut asseritur, nudae incedentes, nec carnibus vescenfes inlinhilanf, et ut pra-fati nunfii vestri

construendo uiiam lineani a polo Arclico, scilicet Septentrione, ad polum Anfarcficum scilicetMcridiem sive tcri.T firma^ etinsuhc invenftc et invenicnda; sint vcrsiis Indiam aiit vcrsus aliam quamcumque partcm, quae linca disfet a qualihet insularum qihT vulgarifer niincii[ianfur de los Azoresy cabo Vcrde, ccntuin leucis vcrsiis Occidenlem et Mcridicm, ita quod omnes insulcB
ct ferra> firma> re|icrt;c et reperiend.e dctecfa! ct defegcnda" a [icTfata lineaversus Occidentcm et Mcridiem [icr alium rcgem aut [)rinci[)em Chrisliaiiiini

possunt opinari, gcntes

ijisjc in

insulis et terris

prsedictis habitantes crediint

unum Deum

crca-

torein in ccclis esse, ad fidem Catholicam

am-

noii fiierint acfualifer [losscssa' iis(|uc

honis moribus imbueiidum salis apti videntur, spesque liabelur quod, si erudi-

plexandum,

et

ad

(lieiu

Xativitatis Doinini

nostri Jcsu Clirisfi

renfur,
Chrisfi

nomcn
iii
:

Salvatoris
ct

Domini

nostri

.lesu

proxime prpefcritum, a (|uo inci|iit aniuis pmesens millesimus (|iiadringentesiiiius nonagesimustertius, ([uandi) fiierunt
[ler

fcrris

insulis

iirtedicfis

facile

luintios et ca-

induceretiir

ac prajfatus Cliristopiiorus in una

pra?dictis

ex
f

principalihiis iiisulis
safis

jam

iinain

pitancos vesfros invcnt;i^ aliquae praedictarum insiilarum, auctorifate omnipofcntis Dei nobis
in

urrim

munitam,

in

qua ccrfos
ct

Clirisfianos,

heato

Petro concessa

ac

vicariatus Jcsu

qui

secum

iverant in custodiain, ut alias insulas

Chrisfi,

qua fungimur

in tcrris,

cum omnihus

et terras

flrinas

rcmotas

incognitas

in(|iiire-

posiiif, construi et rediflcari fecif, iii (|uiqiiidem insulis ct fcrrisjam reperlis aurum, bus

rent,

aromata
versi

et aliai

quamplurim;c res

pretiosffi di-

illarum dominiis, civitatibus, casfris, locis ct villis, jiirihi!S(|uc ot jurisdicfionihus ac [)erfineiitiis uiiivcrsis, vobis iKTredihusqucet successoribus vestris CastellcE et Legionis regibus in

generis et diversiP qualitatis reperiuntur,

diligenfer, et prmscrtim pro fidci

perpetuum tenore [ir;rsentium donamus, conccdimus, assignamus, vosque

successores pr;cfatos
plena, lihera ct
ct jiirisdicfione et

nnde omnibus

lucrcdes

ac

Cafbolica' exaltatione ct dilatatione (prout dccet

illarum

dominos

cum

Catholicos regcs et principes) consideratis more |)rogcnitoruiii vestrorum clarie memoriffi regum
terras firmas et insulas praedictas, illarumiiue

omnimoda

potcsfafe, aucloritafe

facimus, consfifiiimus et deputainus, dcccrncntes niliilominiis [ler hujusmodi

incolas et habitatores vobis, divina favente clemeiitia, subjiccre, ct ad fideni Cafholicnm rcdu-

donationem concessioncm ct assignationcm nosfram nulli Chrisliano iirinci[ii, ([iii actualifer

,

ccrc [iroposuistis.
21. "

[ir;cfafas

insulas
dictiiin

et

ferras

flrmns

[losscderit

Nos

igitur

hujusmodi vcsfrum sanctum

[ilurimum
iit
iii

usquc ad
Jesii

dicm

Nativitatis

Domini

nostri

et laudahile iiroposifum

Domiiio
noiiien
,

(;iirisfi

jus (|iiicsifum

siiblatiim

intclligi

commendanfes, ac
tuin fincm

cupieiifes,
et

illud ad deliii[isuiii

[)osse ;iut aulerri dehere. Et insujicr

mandanuis

[icrducatur,
noslri
iu

[ler

vohis

iii

\irfiite sancl;c

ol)edienti;c (sicuf polli-

Salvatoris

|iarliliiis

illis

iiiiliualur

ceinini, et iion

dubifainus pro vesfra maxinia

J04

ALEXAXnia

VI

ANxrs

I.

ciiiusTi 1493.
iu

cioNotioue ot nigia inaynaiiimilatc vos osso taoturos)

did

novuiii

oiljcni

fuisso

IJoiinirduni

IJoi'

ad terras firnias et insulas puodiotas viros proluis ot nouni linionlos, (loctos, porilos et
iiislruoniiuni inoolas ot haliilatoros
lido

Ordiiiis Miiiorum,

genere

(;alai;uuiiii, uiia

ouni

duodcoim
liistorici,

saccrdotiiius ut inculhis iilas rcgio-

o\|hmI(>s ad

nos, Kvaiig(dii scmiiic jacto, cxoolcroiit, refcruiil

imvralos iu
diliiioiitiani

C.alliolioa

ol

iionis

niorilius

iniliuouiiuiu (iosliiiaro dolioalis, (nnuoin doliilain

iii

;i]iiisloiaius

extanlque l'ontiticiae litlera! ', (luibus inlcrgontcs iiovi orbis;iinplissiinuiu

iiiipositum est
filio
:

|>iuinissis adliiiioiitos.ao (juilms-

niuiiiis
'<

iili

ouinciue personiscujusoiinKjneditinitatis, etiain

iin|ioriaiis el ro!j:alis, slatus, urradns, ordinis vol

Dileclo

Bernardo
dioli

Boil, fratri Ordinis

iii

Miiiorum, vicario

Ordinis

Hisii;iiii;inim

ooiidilionis sul) cxooniinunioatiouis

tciitia^

lala>

scii-

rcgnis, saliilcin, etc.

poena,

qnam

eo ipso,

si

contrafocorinl,

incurrant, districtins ne ad insuias tcrras lirmas invenlaset inveniendas, detectas et et detciiciidas vorsus Oooidentom ol Mcridiom,
iniiil)Ciniis,

"Tibi, (|ni presbjtercs, ad insulas et partes pncdictas etiain cum ali(|uibus sociis tuis, \el alterius Ordiiiis per te aul eosdein regem et re-

construendo lincain a poio Arctico ad |)olum Antarcticum, sive teriiE llvwiSi et inlabricando
ol

ginam, (neinpe Ferdinandum et Eiisabetiiain), eligendis, superiorum vestrorum vel cujusvis alterius super hoc licentia minime requisita,
accedendi, et inibi (juandiu volueritis coininorandi, ac per te, vel aliuin, seu alios ad id idoneos presbyteros sfficulares vel religiosos Ordi-

sulai invent;e et iiivcniendpc sint

vcrsus indiain

vcrsus aliam (|uamcumque partfin, i|u;c iiiioa dislct a (|ualil)ct insularum, (ina> vulj^anuncupantur c/c Azorcs t/ Calio verdc, riler oentum leucis versus Occidentem ct Mcridiem,
aut
ut prffifertur, pro mercibus liabendis, vel (luavis aiia dc oausa aooedere pr;csumant alisque vestra

num

(iiioriimouuKiuc, vcrliuin Doi pr;odioaiidi

diotosiiuc incoias et Iniiiitatores

et seiiiinaiidi,

ad fidem Catholicam reducendi, eosque baptizandi ct

iii

fide ipsa instrueiidi, et Ecclesiastica

ac iucredum et successorum \estrorum

prffi-

sacrameiila,
vel

(luoties

opus

fuerit

ipsis

minite,

dictorum licentia speciali, nonobstantibus constitulionibus et ordinationibus Apostolicis c;eterisciue contrariis

strandi, ipsosquc ct

eorum quemlibet per

aiium seu aiios presbyteros Sieculares vel

quibuscumqne,

in iiio, a

qno

religiosos, in

eorum

coiifessioniiuis ct (luoties

imperia et dominationes ac bona cuncta procedunt, confidentes quod dirigente Doniino actus
vestros,
si liujusmodi sanctnm et laudabiie propositum prosequamini, brevi tcmpore cum feli-

opus fuerit, audiendi, iliisque diligenter audilis pro commissis per eos criminibus, excessibus
et

deiictis, etiamsi taiia fucriiit,

proptcr quse

citate et gloria totius populi Cbristiani, vestri labores et conatus exilum felicissimum consequentur, etc. Datuin lionKT! apud S. 1'etrum

Sedes Apostolica qiiovis modo fuerit consulenda, de aiisolutiouis debito providendi, eisque pcenitentiainsalutarem injuiigendi, necnonvota quteciim(|ue per eos pro tcnipore cmissa, .lcrosoiy-

anno Incaruatiouis Dominica' Maii, Pontilicatus nostri anno

.MCDXcin, IV
i

nonas

mitani,
S.

iiminum Apostolorum
in

Petri el Pauii, ac

Jacobi

Compostella,

et

religionis votis

23. Quilnis caiisis permotiis fucrit

ad indaf/aiidum novnm orbcm.

quae Christopliorum

Cohimbus De occasioue,

duintaxal oxceptis, in aiia pietatis opera coininutaiidi, ac

(|uascuin(jue Ecciesias, ca|iellas, ino-

Columbum
faciiuis
aiuiit
:

ad buidatissiiinpulit, varia

nasteria, doinos

Ordinum (luorumcumque etiam

lain

mum

audacissimumque
scriptores

Meudicantium,
et loca pia
stris,

virorum

(inaiu

mulierum,

referunt

alii

ipsum

l'olo

cuin canipaiiiliiius, o;iinpauis, clausineaiicujus pra'juet

cedifio^iiuii,

medico Florentino insigni cosmograplio edoctum, patere necessario ad Occidcntem aliuin orbem, sumpto ex suiis circa terram circuilu argumento, quod propheta docuit his verbis
'

donnitoriis, refectoriis, hortis, hortalitiis,

erigendi, construondi
eis construxcris

et aiiis nccessariis officinis

dicio

ac
,

Ordinum Mendicantiuni
quas pro

professorias

domos

A suriimo

ccclo

cr/rcssio cjus, et

occiirsus, id est

el a'diticaveris

reci-

circuitus, suus

im/w ad summum

ejus; qiiem

circnitum frustra non fieri ratio edoceiiat. Aiii factum ipsum certiorem a nauta apud Canarias excepto iiospitio, qui vaiida tempestate ad incognitas terrasamplissimas adOccasum porrectas abreptum se testabatur, scriptaqiic de liis Commeiitaria

piendi, et ad perpetuo iiihaiiitaiKium iioeiili;iin coucedendi, dictasque Ecciesias benedicendi, et

nem

earumque ccemileria per eUiisiosanguinis vel seininis, aut aiias \iolari contigerit, a(|ua prius [icr aii(iuein Catlioiicum
(|uoties illas

Columbo

reli(|uit

qu;c

tcmiieslas

diviiue iirovidenti;c
lis

omnia siKivissime dispouon-

ministrum, ut moris est, benedicendi, recouciliandi, et eliam necessilatis tempore, super (juo eoiisoieiili;is vestr;is oueramiis, cainibus et aliis
ciliis libi ct sociis tuis iir;e(lictis

singulari beneticio concitata \isa est. 24. Missi a Pontifice sacerdutes amplissiiiiis
et indulr/entix proivisita'

juxta regiilaria

ornali privilri/iis,

subsidiariumconfereiitibus.

Missum

al)

auruin Alexau-

dictorum Ordinum institula prohibitis, libere et iicite vescendi, omni;uiue ali;i et siuguhi iii
prccmissis, et circa ea necessaria, exeiiucndi et

Ps.

xvni.

Lib. VI.

liull.

|i.

iil.

ALEXANDRI

V!

ANNUS

1.

CHRISTI 1-^93.

205

disponendi, plenam, liberam et omnimodam auctoritate Apostolicaet excerta scientia tenorc

prffisenliiim facultatem, licentiam, polestatcm et

tum etiam adulterina Diplomata finxere, quos Alexander a [)ra!sulibus comprimi jussit '.
sere,

Adjecta est ejus

litteris

bfcc

tcm[)Oris

nota

auctoritatem concedimus pariter

f25.

et

elargimur.

Datum

lioma'

a[)iul S.

1'etriMn
kal.

anno lucaruaAugusli, 1'onti-

tiiis

Et insu[)er ut Cliristi tideles eo lihendevotionis causa ad dictas terras et insulas

lionis

Domiuica^ .MCDXCUi, VI

ficatus nostri

anno

".

contluant, (]uo

animarum

ade|)turos,
Cliristi

suarum se S[)eraverint salutem omnibus etsiufjulis utrifldelibus praedictis, qui ad

27. Excitant Gu///,v n;f/em ad Ita/icam cxpcditionem proceres Neapoiitani, Ftorentini, neoion

usque sexus

Pontifex ipsc.

Hoc anno sancilum fuisse inter

et

priedictas terras et insulas se personaliter, de

.Mexandrum pa|)am
fissura
-,

Venetos,

ac nonnullos
in

mandato tamen

et

volunlate

regis et

reginic

alios Italos princi[)es fanlus.referlStepbanus In-

pra^dictorum, contulecint, ut ipsi et quilibet eorum conlessorem idoneuni sa^culaiem vel

deque eodem meminit Burcliardus

regularem eligere possinl, qui eos et eorum quemlibet modo praemisso, ab eorum criminibus, [leccatis et delictis etiam dict Sedi reservatis ahsolvat, ac

Diariis \ ac sacros in eo [^roimilgando ritus ita describif': XXV Aprilis, Bartlioloma'use|)isco-

eorum vota etiam commutet, necnon omnium peccatorum suorum, dequibus

corde contriti ct ore confessi fuerint, indulgentiam et remissionem ipsis in sinceritate fidei, unilate sanctae Romanee Ecclesite, ac obedientia et devotione nostra, et successorum nostrorum Romanorum 1'ontificum canonice intrantium
persistentibus semel in vita et semel in mortis
articulo auctoritate praifata

pus Sutrinus etNepesinus,accepto pluviali rubeo [)retioso, veuit ad Pontificcm, et coram eo genullexus petiit ab eo indulgentias, el Ponlifexconcessit plenarias in

signum

laititiBe tanli

foederis.

Deinde ascendit idem

altaris
in

c[)isco|)us al)S(|ue bencdi-

conccdere valeat,

necnon monasteriis,Iocis et domibus erigendis et aedificandis, et monacbis et fratribus, et illis pro tempore degentibus, ut omnibuset singulis
gratiis, privilegiis, libertatibus, e.\cm|)tionibus,

cornu E|)ist()Iaj locum, ubi faldistorium celebranlis stelerat i^aralimi, et ibidem fecit orationem satis simplicem, |)er ([uam [^ublicavit f^rdus et confoederationem intcr sanctitatem suam, et dominium Venetorum, ac illuslrissimos Mediolanenses el Barri duces initum. El legit ca|)ilula fcederis . Injectam tum imminentis alicujus bclli sus[)icionem Infissura addit, atque .Alexandrum Urbis moenia, qu^ a rcgia Pontificia ad
ctionis [)etitione [)ul[)ilum juxla

immunitalibus
tribus

indulgeutiis et
et

indultis

aliis

molem Hadrianam

pertinent, refecisse, ac lurri-

monasteriis, locis, domibus, monaciiis et fra-

Ordinum, quorum

illa

illi

fuerint, in

genere concessis et concedendis in [)0sterum,

uti, [)oliri et

gaudere libere

et licite

valeant au-

ctoritate prfefata de specialis donogratise indul-

gemus, non ol)stantibus

Bonifacii
ris,
|)apffi

telicis

recordationis
nostri litte-

Vill

praedecessoris

ne quivis Ordinum Mendicantium fralres nova loca reci[)ere pra^sumant absi[ue dict
Sedis licentia speciali, etc.
S.

Dalum Rom;c apud

kal. Julii,

Petrum ann. mcdxciii, VII . catus noslri anno

i

Pontifi-

bus communivisse. Factam vero ab .\lexandro cumVenetiset duceMediolanensi ejusquc patruo Ludovico Sfortia armorum coitionem, ad defendendos mutuis auxiliis principatus suos, metu cx|)editionisXeapoIitana? confici cceptse a Carolo F^rancorum rege, refert Hieronymus Surita (I); ingentes namquc exea molus in Ilalia excitalum iri timebatur. Urgebant ^ Gallum assidue prccibus .\ca[)olitani [)roceres, in quos Fcrdinandus tyrannidem exercuerat saivissimam ob inilum cum Romana Ecclesia Pontificeque Innocenlio
^"

f(T3dus, ([ui|)|)e (]ui [)artim

noiinullos ex

illis

ob-

porro Pontifices sacras indulgentias proponerent Hispanis, qui subsidiarium aurum Ferdinando et Elisabetba> regibus pro am25.

Cum

truncarat, alios
ludibriis

autem in carceribus ([uotidianis vexabat, quamvis anno superiori cum

:

plificandaCbristianaruligi()ueconferrent,quibus
auxiliis fulli et

Innocentio f(Tdus de sarciendis Iffisorum injuaccensunujue riis, uti vidimus, rcdintegrasset

erat
'

Mauricam superstitionem inGra-

tanlum
111.

iu

omnibus ordinibus ob
aCiT. p.
.\ls.

illud

.\I-

nata exciderant, Africamque subjicere meditabantur, nonnulli praeclartun boc licitalionis ge-

Lib.

Bull.
*

I3t).

Iiifiss.

Ms.

nrch. Vat. sign.

nus et emungendse pecunia; idoneam artem

plures corru|)teIas in
iis

mim.
rati,
'

111.
I.
I.

liuicli.

aicli. Vat.

sign.

Lib.

divers. Jo. Buicliar.

-li

Sur. to.

num. 104. p. 113. Jo. v. L i. c. 23.

promulgandis admi-

eo<i.

c.

ct -12.

(1) Fipilenis Poulificeiii iulei- et Venelos et diicem iMediiilaiienseni iiieuiidi duplicem eausam, nou ex Surita i|uideni, cuni annalisla liic, sed ex .Naugcrio in Venela liistoria ad liunc anniim petas. iNarral ille 1'oiililicem ariiia iii Ursiuos ad recuperaniia oppida qua'diim PuiitiliciiE ditiouis moviise; cuiu vero Ursiiios defenderct Kerdinaiidus rex Neapolitanus, ideo conlra validnm illiini adversaruim l'oiilircv fccdus

ciim duobus
allert, (piod

illis

principibus
iii

slriii.xil.

llas

firderis

sanciendi caiisas eo

probabiliores

(lallica arni.i

Neapobtanam cxpedilionem duceuda

niliil

iiou taiitum

esse conslat iis, quas Siirita iii non inipedierint prinripcs foederati, scd
iit

.\nnalilius laudatiis
el

(lallo coiisilium

suum
recitat

apericnti responderinl Veneti,

obstiluros se quoiiiiniis

iu Italiani desceiidal,
iit

Nuugeriiis

ibidein narrat. Foederis biijus

lces

Sauutns

qiii

cuni lioc aiino bistoriam suani claiidit.

sua

virili

operani

conferat. Interim vero qiiique certiim

propiilsandas paratiim; dux

armorum

Kcclesia; conslilutus

e.vbauslum fuerit a;rariuni

Poiitiliciuiii,

numeum instruclum dctineat, ad suas sociorumqiie injiirias priuceps .\riiiiinensis, iiijus slipendio solvendo, cuu) ex obitu liiiiocenlii VI|| aiixiliarem pecuniani Veucli suiipcJilciit. lUcc pactorum suniuia. Mansi.

Eo vero rccidMUl. peditum equorumquc

ditioni firderaloiiim

piincipum conservaiidE quisque pro

206
fonsi(|iio (liicis i.alaliria

ALEXANDIU
odium,
iit

VI

AXNIS

1.

CHRlSTI U93.

NiMpolitan
viiic-

alieiio solo ]uiliiis, (iiiam in Callia^ linibus, aiit

taiitmn regia" oversioiu'

retur.

reslingiiciuiiiin

loilasso

iii

ipsis (Jallia' visceribus

de libertate

ac salute decertare,
loiri

cum
;

tibi

gloriosius,

tum

28. .Vddidisse etiam stimulos Carolo

ad

certe longe tutius erit

liios,

ut

sii5iM|iiendiim

.Neapolitaniim

lielliini

(".ardliini

Liidovicuiu, iiKjiiani,

non addam majores Piiim, Carolum ojus

Hailiiaiuim .Mediolanensis dueis oratorem, rofert

l?elcainis
'.

fratreni
tos

regem

Xea])olilaiiuiu, alios(]iie perinul-

at(]ue iii!rentes spes

non modo Nea-

sola religionis

contemplatione frctos lonjiiotalis

politana'. sed otiaiu (.onstantiiinpnlitaiKO urliiniii

giii(]iia

bclla suscepisse, el oiiiu

fruclu

imperium redij^endaniiu proiKi.\lpes onpia' Cum primum, aiebat, suisse tua\ jam omniuiu opiniune vietriees, traiisoensul) (willieum
:

lanlam, (luanla homiiii Christiaiio contiiigere potest gloriam reportasse . Excitum Caroluin
iii

Italiam a Ludovico duoe .Mediolanensi confir'

tienuam appulerit, Ferdinandus Alfonsusque, scelerum suorum ac commuiiis popiilonim odii conscii, jam non de
deriiit,

ac

(laliioa

olassis

lual

Hernardinus Corius, qui

(;jiisdein

ducis

litteras affert suis sententiis conceptas.

29. Etferebant

eliam Caroli regis

])arles Flo-

regno luondo. sod de luatiiranda luga cogitaiuint. Ita fertilissima totius

liiiiiiiii

rentini, (]iiorum ])ia'ci]iiiaiu faolionem

ducebal-

Italiffi

regio uon tain

Hieronymus Savonarola Oidinis Pra^dicatorum,

olo(]uenti;e gloria

latitudine, (]uam soli iiinguis uhertale,

norentissimiis,

(]ui

iiiariliiii(uiini(]no

commerciorum commoditate

declamabal, prout

sibi finxerat aniiuo,

laudanda,

tibi

nullo negotio accrescet. Sed regi

regem
Iiim

Deo
sui

in Italiam
:

adduclum

iri,

publice (larolum utpublica

magnanimo Clirislianffque religionis in primis sliidioso, quorum alterum tibi iiatura indidit, allerius cognomen e re natum majores tui tibi
liaereditarium reliquerunl, longe

valam

gustior se commoditas offert, ulililaleni sequitur excelsiis

majorque neque enim

iste

aiiiiri-

popuadmirationem traxeral, atque ad atlieorum refellendas oalnmnias inleralia opcra librum dc Christianx fidci teritate, sive TriiinipJnancrucis inscnptum edidit. Felicitatis apicern
crimina
in
])Iecteret
is

sacris concionibus

liiiis

alligisse visus esset

Savonarola

si

divinis rebus

genius, universi ]iolius Cliristianismi pro]iagalionem amjdectitur, inde brevissimus in Graeciam sepluaginta diimtaxat milliaribus equibus-

tantuin se addixisset, sed liumana- gloriae lenocinia et inanes spes eiim ]irecipitein egere.

dam regiouibus divisam trajectiis patet, qua immaniTurcarum tyrannide oppressa libertatis
assertores de integro Gallos tuo nominerecreata te oniiu .Magni Caroli sobolem non praestolatiir
:

solum nomine, sed

et

magnitudine progenilotibi
tibi drieiitis

Porro non ille modo, ul factionis FlorenLudovicus Sfortia dux .Mediolanensis, et cardinalis Ascauius Caroli regis Gallorum ])artes fovebant. imo Alexander, a quo Carolus Andogavensiuin jure luereditarioXea])0litano indui deposcebat, alienus non putabatur,
:S0.

tina; signiler, et

rum

tiiorum referentem sup])lex implorat,

cum
nim tum

et pra-teritarum

Romanee

Ecclesiae injuria-

sacrum bollnm deoernit,

despondet, cujus
sis,

imiieriiim

puMias a fa^dilrago
illi

i>rinoi])e ])Ossel re])etere:

bonam partem,

Turcis es])ulo]iibiis

quondam

Calli beroes

non iisdem

aureonim

Carolus censum quadraginta milliiim tot annis a Ferdinando intermissum

BuUionio duce,sibi vendioarnnt et posteris fruendam reliqueruut. Perge igilur alacri forlique animo quo tejusa majoribusrenixi, (lotofredo

summa

integritate veteri Gallico

more

pensila-

lictum, et Clirisliana pielas vocat, estrepete, inde ])ublicam religionis

quod tuiim causam siistransmissis

turum, necnon illius spuriam prolem beneficiis amplissimis aucturum pra>lerea ejecto Ferdinando, (jui hactenus conficiendam in Bajazelhem
;

exiieditioneiu, vexata (oiitinuis inleslinis bellis

Italia, retardarat, Gallica et Italica

cepturus,

et

nomen Christianum
:

arina versu-

quantos enim ])roantiquis flnibus aucturus gressus postremis bisce triginla annis Turca fecerit, uti

rum

in Turcas, cseterisque Christianis

ad

reli-

gionem Orienti restiluendam, accepto crucis

sacro symbolo, se ducein im^ieratoremque pra'-

Constantino]iolitanumTrapezuntinumque imperium occu]iarit, Rhodum oppugnarit, Hydrunto ca])to Ilaliam lentarit, ]iostremo Dalmatiam, lUyricumque subitis ineursationibiis pervastarit, nemini ignotum est, quinetiam, ingenti classe instrucla, tanta ])olentia auctus

ma-

jus

qniddam

moliri, atque Italia; iinminere di-

citur, ut ])rincipem ChristianiE religionis anli(juiqiie im|)erii

sedem, Constantinopolitana non

biturum polliceretur. 31. SeapoUs et Hispanise retjes pericula sihi imminentia nnmi modo removere nituntur. Hffic i^riBsentiens Ferdiuandus Neapolisalterque Ferdinandiis Sicilia? el Hispaniarum reges consilia, ad ea disturbanda luutuam oiieram contulerunt; et Nea])olitanus quidem ad deliuiendiim Alexandnim, qiii inala Innocontiiiii congereiuiis

contenlus, sibi veiidicel. Huic tu mature occurrere, dum Graici i^rislinae liberlatisreligionisque

iii

nothus

lilios

Ecolosiaslicisopibus,quas sanoti

Pontifioes eliam legitimisante sacerdotium susceptis, aliisque

memores inagnaad vicloriam momenta

possunt, pro tua
])ietale

adjicere
iii

sanguine conjiinclissimis dene-

debes, el de imi^erio

'
I

Hernardin.

(".oriiis

pag. 7.

Pliili|ip.

Comiii.

lili.

viii.

Belcair. dec. I.

I.

iii.

nutn. 8.

cap. 19.

ALEXAXDItr VI ANNUS
f;aruiit, i'XL'iii|ila
(le

CIIRISTI ]'\92.

207

[lejoribiis
filia

ciiiiiiilahat

',

illiiiii

aflinitate,

dequc

sua noilia

Alexaiulri

ipsitis filio

conjiingeiida postulavit
;

insequenti videbinius

', ut anno Hispanus veio inetuens

iii quos famen Alexander judiciariam severitatis aniniadversionem adhihiiit. l)e sacra pariter decernenda inilifia in Turcas consilia Ferdinandi consenuere: quamvis etiam variis aliorum prin-

ne Carolus
regno,

(iallorum rex, parto

Neapolitano

ci|iuiii

legalionifius .Vlexiinder ad eain indicenliabitii lioc

'

Sicilia^

insulam veteri jure

alTectaret,
in

cum
car-

dain sollicitarefur,

anno

est eo argu-

jam

se Sicilise et

Jerosolymorum regem
^

menlo

|)erelcgans oratio
([iii

Petro Carajuris-

(linalium senatii oratoris Auhinii voce se

lasset; tiim etiam Joannis

ajiiiel-

Aragoiiiie regis, (|ui

Alfonso seniore extincto, ad regnum vocatus fuerat successionis jure tum i[uo(l ab aliiiuibus magnatibus in spem Xea[)olitani im[ierii vocaretur,

nomine ad uf B. solemni ritu Alexandro cujus Petri successori, prsestandam veneraf prapci[)uam [)artem decer[)emus. Plura ita(|ue de
consulto,
Caroli ducis Sabaudiii'

obedienliam

A[)Osfolicie

Sedis

iniijestale

jiriefafus

deque

amplissimum oratorcm ad Alexandrum

misit, ut a Gallica illum amicifia (iivelleref, contendifque ab eo, ne nova iii Italia bella concitari sineret, quin pofius, dissi[)atis omnibus infesfinis Cbrisfianorum discordiis, arina sacra in Turcas jungerentur, uf refert Ste[)lianus In-

Sabaudorum [irincipum, quorumBeroldusHugo Saxonum dux, Ottonis II imperaforis filius, an(|uoruiiique fiquus auctor ac [lareiis extifit genlilitium defensi Rhoda; ab Amadeo stemma dignifafc fulgcf, dcque gesfis a Pontificihus no,

miue

Alexaiulri

[)r;efatiis
si

iiddidif

Pulclirius

tissura

'

32.

In consistorio, inquit, publico, ulfra

obedientiam,

quam

fertur

diclum ambasciato-

(quod omnes aufumant) in Turcos molitus fueris, tcque alferum Alexaiidruin Magnum in Orienfales illos reges ef [lofibi erif ef

gloriosius,

rem

praestitisse

nomiue
in

regis Hispanise, expo-

[lulos Christi liostes ostenderis,

suit etiam ex [)arfe ipsius regis,

quod

pr.Tfatus

omnium optandum
et fe

est,

ut(quod maxime fufurumque s[)eramus)

rex liabebat

multum

odio bella, qua' tiebant

Orieiitalem cuin Occidenfali Ecclesia conjungas,

in Italia infer Christianos, eo

quod diceret, se continuo exponere sfafum suum, ef vifam suam

|)ro

tificeni

tandem verum Alexaiidrum Maunum, Ponmaximum, ferraruin mundique regem,

vicarium
Gentilis

salufe Cliristianffi fidei et auginento i[)sius,

et Christi

omnem omnes
Callisfus
III,

salutent et

continuo cerfando
dissipationem

cum

inlidelibus

ef ()a[ia, ([ui

adorent. Pontifex

ille

fuus gloriosa? memoritB

ut

esset ca[)ut fidei Cbristianse, infenderetad i[)sius

maximus

primum ad

etiam quod dictus rex iiitendehat liahere nolitiam de eo, [^erqiiem remaneret, quominus dicta paxfieret interCliris:

ef ex[)Osuif

A[)OsfoIatum assumpfus

fuit, id

menfe concepif,

tianos,

quoniam dicebaf dicfum regem habitueis

vovitque se |ier|)etuo fofis conatibus Turcos ef infideles [^ersecufurum. Ad eam rem perficiendam ex omni Europa mulfa mari ferraque paravif,

rum cum

inimicifiain

pofissime,

si

sine

nonnuUas Barharorum
:

instilas vi

expugna.

causa isfud

Aliud quod pro[)Osuif est, quod ex quo praefafus rex expuleraf Marranos de
fieret.

tas cepif,

ingenfes cladcs Iiostihus intulif

Et

im|)erio suo,

tanquam iiiimicos Cbristiana' fidei, (|uod mirabafur quod papa, qui essef capuf
dictae fidei, illos recepisset

inUrbe:

et

Iiortafus est

eum,

uf de ferris Ecclesim

propterea illi sub-

jccfis eos ex[)elleref. Terfio

quod ex quo infendebaf sua majesfas persequi victoriam confra infideles, et acquirere (si Dcus dedisset ei gratiam) Jerusalem et Terram-Sanctam rogabat
,

infra Duin majorem molitur vicforiam in ipsius primifiis sancfissimus Pontifex ad ca?Ios revocafur, cujus morle sicut inferrupfa sunt omnia, ita Turci et Barhari maximo metu libertiti. Tibi uni nunc liic lioiios, litEC |)alma debefur, uf qtiod [lafruus Callistus inciBperaf, ncpos

Pontificem, ut vellef

ei [irfestare

auxilium

ct fa-

Yorem, pra^sertim in boc, videlicef uf o[)eraretur, uf babenfes benelicia excedentia cenfum ducatos de frucfibus annuafim, quod deberent reverti ad Hispaniam, alioquin intendebat ipse
reci|)erc

Alexander felicibus auspiciis prosequendo perficias. Oblata esttibi hoc tempore insignis occaquae te magis atque sio rei hene gerendte magis incendere inflammareque debet. Celcberriinus Ferdinandus rex Hispaniaj, unde tibi nobilissima origo est, postquam Barbaros Cliristiani nominis bostes bis atque sa;pius ingenfi clade percussit, et fropha?a sa^pe niimero de
,

dicfos fructus, ef i[)sos convertere in

i[isis

sfaluit,

opus pnedictum
ranis rece[)fis
finifima

NonnuIIis inferjectis de Marin rrbem scribif Infissura^ i[)so.

universum Betliica regntiin

tianis([ue
restifuif.

superiore aiino victricibus signis illis eripuit, Chrisfelicem diviniimque prinet

rum ingentem multifudinem

[nilsam His|)ania

cipeni

clarissimum

pra^stantissimum
niontimentis

Urbis loca insedisse, atque aliquos, Hispanorum custodum fraude Romam ingressos,

regem cunclis saeculis celebrandum Hac una

I

litteris ef

Ferdinaiidi vicforia la-

eamque

[leste infecisse: lijpsisse efiani

non-

frones

illi

s[iurcissimi fre[iidant, [lertimescunf,

si

nullos in ea, afque incuriw

muncra

irrepsisse,

latebras quicrunf. Proinde

vexilla te

Rcdemptoris nostri
Alexandri VI signa

duce moveri,

et

'

Iiiliss.
3

Ms.

arcli.

Vat. sign. iiuni.

ubi sup.

121.
^

Caii. 20.

'

lufiss.

Suril. snp. c. 22.

'

Ibid.

Ex typis cusa p. 37.

208
privsensoriiit,
taiiliis

ALEXAXDRI
cos
tui

VI

AXXUS
iii-

1.

CHRISTI

'lOS.

iiominis tcrror
ai)

vadct,

iit

facilc tibi eventnriini

crcdamns, ]nod
iillimis

episcopatu Pam|)iloiiensi antca oneratnm, sacra purpiira donavit .\lcxan(lcr, de (iiio luec refert
.loaiines

Alcxaiidro maLrno oontiijit. cui

ctiam
sibi

Mnriana
in

'

"

Duodccimo

kal.

Octobris

muiidi
lur.

littorilnis lcgatioiies iindiijiic luiiitiabaii-

qnibus cunctcE gentes velut destinato

regi obsciiiicrciitiir.

moras iiociiit Habes quoque domi, cf iii liis cxcclsis tectis veluti captivum Zizimiiin sultaiium masrni Turcoruni regis Iratrem. iiiaximum certe futurBe tus victoriaB momentum is noii parvo adjnmento tibi exercitibuscjui' tiiis
lUiiii igitiir

trepidanl, tolle

semper

dillcrre paratis.

collegium cooptavit, quasi Dominici .\riniani, cui Zanopzia nupta crnt, jiistiim niiiini. Impofens csf aiiimus, quein ingciis ciipiditas dcvovil: vecordia viribus armala neque pudore movetur, neque veritatis
cardiiialium
conscienfia^ lcgibiis.
L't

eunulem

ifa

crcderetur cautum

miiltis rationibus cst futurtis.

.\on dceruiit,

iit

opinor, in tain pra?claro divinoque opere Christiani

principes, potcntatus, rcs|)ublica>

viribus, omiiibus copiis
te

omnes
video,
milii

inultorum ad grntinm loqiientiiim testimonia confirmarunt. Contra liiscere neino Rofsp judiciim. ncmo cnrdinalium, cum (]uil)iis rem coinmunicavit, ausus est.Tantnm im|)robitatem,tam pcrdifos ejus sfficuli mores ingemuisse orbem Christianum nrbitror. Hinc vero proxima mala,
(juibus preinimiir
3i.
.\lios
.

omnibus
niliil

scquentur:
tibi
te,

cerle ad
velis
,

eam rem defuturum

velle

modo

autem debes: nec

crcde. linjus consilii

est fibi

unquam

poenitcbif. Parata

immorfalis jiloria, .\lexaiider, modo tu Cbristi gloriam, a quo fua omnis emanat, diligenter, ut sperant omnes, inquiras, nec eniin ad cibum, ad potiim. ad titillnntem pniricntemque corporis voluptatem nati suiniis, verum, ut soles dicere, ad decus, ad dignitatem, ad labores, ad justitiam, ad rerumnas etiain pro juslifia perfercndas af qux inajor justitia dici excogitarique potest, quam injurias Christo rcdemptori nosfro illatas ulcisci gregem siium a Baibaris op|iressuni, Christianum populuin Terra-Sancta spoliatum ludibrlis et contumeliis afTectum defendere ?Cogila, pater sancte, quot urbes, quot provincias, (|uot regna, (|iiot imperia et superioribus et nostris saeculis Barbari
: :

etinm duos in senatum sacrum ascivisse refert Infissura, repugnante maxima cardinalium parfe Die, inijuit, vigesima Septemhris papn .\lexander creavif duodecim car(liiiales, cf in eoriim creatione consenserunt
:

tantum sepfcm cardinales, reliqni dissenserunt. Iiifer primos fuit crentus filius ipsius, natus ex se et qundam niuliere, qunm nupserat cuidam Dominico de .\rignano, et semper fuit habitus, tenlus, et reputntiis cjus filius, et ij^se feciteum episco|)uin in Hispnnia de Pamplona. Item filium domini Gabrielis de Casdrinis fratrem
generi
Belfce
siii.

Item

unum
,)

de

domo

Farnesia
Julia;

(nempe .\lexandrum
.

consanguineum

Quorum postremus
dignum
se sacra
III

postea virtufibus

probavit

postannos, Pauli

purpura, ac multos nccepto nomine, Pontifica-

Christianis eripuere.

\am

ram-Sanctam
loca,
in

Cliristi

Jerosolymam Terdomiciliiim, et ea omnia

ut

quibus salutis nostrae mysteria sunt traclata, silcntio pra?tereamus, uf Syriam, Phopnicein .Egyptum Acliaiam, nostrorum oliin Sabaudia? princi[)um provinciam, ut Gra>ciam et .\siam-Minorem, ac innumeras fere provincias omitfamus, horretanimus meminisse quas cladcs nostrisctiam temporibus.Mahomelana rnbies
,
,

tum gessit: reliqui fuere numero novem, inter quos Joannes Borgia sororis filius, .Monfis-Picgalis antisfes, Bernardinus - Carvajnlis vir erudifus, cujus aliquEB sacrfe conciones extant, congregali postea adversus Juliuni
liabuli
II

Pisani conci-

auctor

Fridericum ctiam episcopuni

jiopulis Christianis intlixerit, recens esf auliuc

Cracoviensem Polonifc Hungnriwque regum fratrem, alque Hyppolitum Estensem metropolitam Strigonensem in purpuratorum Ordinem adscriptos Cromerus et Bontinius tradunt. Sex vero alii erant Joannes Mortanus Anglus, archi'

Constantinopolifana calamifas recentior EuboiP clades, qua? sine lacrymis a Christianis

,

audiri vel censeri

non possunt

Et infra

.\ge

itaque, Alexander, exurge, te

ipsum

excita, te

episcopus Cantuariensis, tit. S. Anastasi.T, presbyter, Joannes .\ntonius de S. Georgio, episcopus .\Iexandrinus, presbyfer tit. SS. Nerei et Acliillei, Joannes Grolaya, abbas S. Dionysii,
prcsbyter
tit.

hortare,

te

infideles ostende,

vernm.\lexandrum inOrientalcs illos nam Christo duce non minora

S.

SabinEC,

Raymundus

'"

l*eranl-

certe gesturus es,

quam Alexandcr

ille

iiiagnus,

nullo unquam liosfe, ut Jcgifur, est congressus, quem non vicerit, nullam urbcm
qui
obsedit,

cum

lem

adiit,

quam non expugnaverit, nullam gcnquam non calcaverii, sed de liis

quorumdam cardinalium pro,

satis .
.33.

motio.

Turpissima

episcopns Gurcensis, presbyter tif. S. .Mnria' in (^osmedin, [)ominicus Grimanus, Veneli ducis filius, diaconus S. Nicolai-InterImagines. vitse formam a B. Francisco 3.5. ReligioscB Hoc Paulano conditam approbat Alexnnder. anno B. Franciscus Paulanus, cujus sanctitas longe latcque refulgebat ac ingcns inultitudo

dus

(lallus,

natus
filium

anno cardinalium seatque inter alios Ca?sarem Borgiam nothum Valentino archiepiscopalu et
est lioc
,

Auctns

'

.Miirian.

1.

xxvi.
1.

c.

1.

XXX. Volat.

VII.

2.
*

Sur. lo. v.
I.

1.

i.

c.

22.
^

Bonfin. dec. 5.

3.

'

Crom.

Fcl.Conlclor.

in Klench. caid.

ALEXAXDUr
pioiHiiii

Vr

ANNUS

1.

CHRrSTI 1493.
fiiiidciida li;ec vir

209

ticis disciplinis
vita?

uii uLiiu cuiilhiclial, ut niouasab ipso excoleretur, religiosB formulam sanctissimis prfccoiitis ex Evan-

\iioi'um

De oratione
git

sanctus subjuiiest

Quoniam autem

oratio

bona

cum jeju-

nio, fratrcs

maxinic liosliam

iaiidis

immolantes,

gelio (k'cer|itis oriiatissiinain coinposuit, (luic

'

ali

Alexandro VI amplissimo Uiplomatc confirmata est. Ex iis vcro sacris pra3ce[)tis paucaha>c
rit

pietalem eximiam spirantia dclibassc sulTccc Dixit Dominus in Evangelio Qni non rc:
:

quaiilum vircs su|)p('liiiit dcvutioiii cl oratiimi vacare non omittanl, jungentes verbis sensum, sensui aflcclum, allcctiii cxultationcm, exultationi maturitatcm, maturitati liumilitatem, luimilitati libertatem ac pivTcter horas canonicas,
:

nnntiaverit omnibns qnee possitkt

non potest

potissimum quando
et

eis vacat,

psalmis

et aliis

mens

esse discipnlns, ideo

fratrcs niliil sihi ap-

pcciiliaribus oralionibiis insistciit, locis, horis

domum, ncc locum, nec aliijuam rem, sed sint tan(|uam peregriiii el adveiuc in boc saeculo, Domino famulaiites, nam pauperproprient nec
talis

fcmporibus conslitutis,
llultis

rcs, tanto sanctiorcs liabere

interjcctis
:

quanto crebriodebcbunt . de carnium abstinentia,

(|uas

spiritus est abdicatio

sollicitudinum

s;c-

culi et privatio, ex vita praisenti transituris itcr

ad

Deum

sine impedimento, alienatio justititc

temporalis, (scilicet a forensi strepitu), fidclis

observatio
et

mandatorumDeifundamentum
qui jactavit
in

pacis

Cibi nostri durante vita nostra Quadragesimales tam in locis et conventibus, quam etiam extra, nec alicui carnes, nec ova, caseum, aut lacticinia alia modo aliquo seu tempore, demptis infirmis, et hoc de consilio ha?c subjicit
sint
((

munditiee, pauper enim frater est

et

mundi,

dominus Deum curam suam

in servos. Ila^c

medici, comedere licitum sit contrafacientes simul et consentientes, non revelantes per tres
:

possidet per fidem

omnes gcntcs

menses carceribus mancipentur

36. Pictis

est illa celsitudo altissimae paupertatis, quaj vos

charissimos fratres in veros basredes et reges regni coelorum instituit, et pauperes rebus factos virtutibus sublimavit. Haec sit portio vestra,

Mirandulamis, eruditionis r/loria clarus, pia mentis etanind dcmissione clarior. Florebat hoc tempore JoannesPicus, .Mirandulse

Comes, eruditionis gloria adeo, ut linguarum

plura genera, ac scientias
:

quK

perducit in terram viventium, quare loca

omnes

callere videre-

vestra, quaj inbabitamus,

nolumus
in

esse curiosa,

tur inanis glorioli! impulsus aura,

cum Romam
,

sed tam

domus quam
et

Ecclesia; sint i^arvK et

humiles,

fales

quod

omnibus reluceat omnia

sint de

sancta paupertas. Insuper nullus inter vos quid-

ad Innocentium VIII accessisset nongenlas quKstiones disceptandas propugnandasqueproposuit ', quaruni tredecim de ha;resi suspectse
visae sunt, in

quam suum
opus
rata.
est,

dicere audeat, sed

Ecclesia, et unicuique a patre distribuatar, prout

cujuslibct tate et qualilale conside-

Ergo

cum

quis

filiis

suis aut aliqua neces-

situdine ad se pertinentibus in societate nostra

quibus male sentire de Christi descensu ad limbum, de poenis damnatorum a>tcrnis credendis, de liliertate, de cultu sacrarum imaginum, de assumptione hypostatica humanitatis Cliristi a Vcrbo divino, de transsubstantiatione in Eucharistia,

antcquam contulcrit vcstem seu aliquidaliud inter necessaria deputandum, non occulte accipiatur, sed potestate superioris, ut in rem Ecclesiae reductam, cui necessariuni
constitutis,
,

fuerit tribuatur. NuIIi ergo

liceat

liabere,

nostrum quidquam quod superior non dederit nec

, et

quasi posset esse corpore Christi, necnon magiam et Cabalam laudasse existimafus sit, quare in judicium vocatus professus est, nuncupato sacramento, se omnia dicta sua Pontifisubstantia panis

cum

ciis decretis

submitterc, nongentarumque pro-

permiserit, quibus nec corpora sua, nec voluntates suas in

sua liceat habere potestate

teslante Scriptura,
,

infra

positionum libellus ab Innocentio prohibitus est qua de causa cum ab remulis magnum in
:

Quoniam,

multa ex

je-

junio nascuntur bona

ideo quilibet

carnem

afTectato philosophiai fastu hgeresiarcliam egisset, illeapolo-

ipsum odium concitaretur, quod

geticum librum
edidit, in

suamdomare
csca; et potus,

sollicitus sit jcjuniis et abstinentia

quo tredccim propo-

nes

vigiliffi

quantum valitudo permittit. Omquas mandat Ecclesia, sanctaque

iu:

sitiones suas ancipitcs, quai olfensionem auxerant, in Catholicum sensum traduxit, ac de suo

Quadragesima a Dominica Quinquagesimre

ciiiientes a

scribendi apologetici libri consilio

nobis inviolabilitcr observentur

mulgavit

festo

Omnium Sanctorum exclusive usque ad festum Nativitatis Domini, cajterisque temporibus quartaetsexta feria solliciti simusjejunare
:

hffic pie proFui ego, Deum testor, dubio diu consilio, diluenda mihi hccc objectamenta, an silcntio potius pra?tereunda esscnt. Movebant
:

me

ut tacerem

duo prajcipuc. Primum quod ego

aliis
tis,

autem temporibus
:

et

solemnilatibus devo-

contentionis et jurgiorum abhorrens, animi pa-

possint qui volunt, de licentia correctorum

jejunare

qui

si,

eorum

inspecta qualitate, cor-

rector nolit eis permittere, sufficiat eis

bona

voluntas .
I

cem, quam milii mca pra^^tilcrunt studia, et placidissimw vil;c traiiquillitatcm amavi semper, ncc odi ullum magis scrihendi munus, quam quod in disceptalioiie et amarulenla quoquo1

Lib. IV.

liiillar.

p. 120.

Jo. Pico .MiiauJ.

AN.X.

TOMLS

-XX.X.

H.VV.N.

.\l.

27

210

ALEXANUIU
iiltorcilioiio
sil

VI

AXNTS

iiiuisiTi

1'i93.

niiiild

oonsliliilimi. (|iii|ipr inii

sangiiinis(iuc sacrameiitiim, jior Dci omnipot(Miti;\ni,

non iiiinus refeire, quam inriMie iiijiiiiam vol conlumeliam, ncc boni \iri duxcram esse imqunm. nec pliilosoplii. AHerum iioc ipsuni erat,
(]iioil

per cxbiboinlaiii inoiito

imagiiiibus

Filii
,

ojus ef colue-

rodum

et

siimmi Ponlilicis, cujus

milii

merilo

celelM-aiiila

semper memoria,
ct

ct cx

Apostolico senatu
lus,

complurimum

sanclissimo judicio conten-

(]uorum

bcnignilatem

et Iienevolentissi-

miim in nie animum oblivisci niinquam aut possum aut debco, videbar facile el odium possc ncfrliircre ctconvicia hominum improborum.Et profecto quod attinef ad ea-tera in liac eraiu
;

reverentiam legant sine Iivore,sine invidia, qua' nunc scribimus: priora, i(l cst, ipsas propositioncs non enarratas, non cxplicitas, non legant, quando intor doctos eas ]M'oposuimus disiHitandas. Xon passim legendas omnibus ])ublicavimus, nam ibi plurima sunt imi)ia dogmnta v(!torum philosoplinnim .Vvoret aliorum quamplurium, semper professi sumus, asseruimus, pra?dicavimus publicc et privatim, non minus a vera rectaque philosophia, quam fide esse aliena, scholasticam tamen exercifationem moditantes de more academiariim inter paucos

rois,

et Alexandri,
si

qua) nos et

sententia, ut iiidignos illos existimarcm, quibus

aliquando rcspondcrcm, sed in uho mihi objccto liivreseos crimine hoc si facerem, vcrcbar nc quod non dilucrcm, vidcrcr crimeii aguoscere scribit aufem et sapientissime Ruffinusesse qui:

ot

doctos secreto congrcssu disputaiida siiscepi:

nnis

dem

i.doriosum Christi c\em|)lo iiatienter inju-

num

dis])iilaiidariim, ul
(iiia^

qui vero ipsum leget libellum proposifiocx i]iso ]intcrif tifulo

ox noslra dicuntur scicnfia, ex aliorum
ut

rias lolerarc, at
rat vcl

unam notam

luercseos qui fc-

admoneri, diim
qua^ ifcin
illas a

dissimulet, non

csse Christianum. Et

discerno, non

proponi

Ilicronymus noster (|uanla potest animi confentione clarissima exclamat voce Nolo in suspicione hwreseos quemquam esse pafientem, tacere crgro non vult Hieronymus, ef invitum
:

mo

mcas veras

oiiiniones, sed uf credi-

ritate
()ui

otiosumque hominem pro ea, qua potest, auctoad scribendum trahit ct impellit. Quarc si
sunt, qui forfe

ab illis, ita et suspicari potorif et si alioruni dicantur dogmafa ef invenfa, visa tamen mihi et hffc et illa vera et probabilia. Qui ergo me oderunf,ideo illa non logant, (]uia nostra sunt; qui
tas

me

non mecum sed

mc tacere vellcnt, scianf sibi cum Hieronymo esse contro:

mea

amant, ideo non leganf, quia ex illis, qufe sunt, cogitare plurima possunf, qua; non
.

vcrsiam. qui me facere non vult Hieronymuni non audire quis pofest? Sine flagitio ipso ergo suadente imo cogente, etiam brevem aggressussum ascribere apologiam, non ut qucmquam lacerem, vei accuscm, sed ut a maximo, quod
injuria objicitur, impiefafis criminejure excusem. Hoc, quso, paliantur obtrecfafores mei eo animo, quo ego iuiquam illorum offensam passus sum semper patiantur, inquam, uf qui Christianus de Chrisfianis sum parentibus natus, qui vexillum Christi Jesu in fronte gero, qui pro Chrisfi fide etiam ob eam lubens quasi ciim Paulo hoc ipsis requo anim i audienfibus exclamem voce Non magus, non JudfEus sum, non Ismaelifa, non hfereticus, scd Jesum colo, ef Jesu crucem in corpore meo
inihi

De Iioc libro apologetico ha;c Franciscus nejios in Yita Joanscribit Joannes

sunt nosfra
Librum ipsum et qua> scripfurus erat posferum matris Ecclesia?, ejusque prasidis in sanctissimo judicio, Christianissimi hominis more, commisit: id enim vel expresse, vel tacite geri opportere persuasissimum est. quasi illud Augustini proferret Errare possum, hareticuS esse non possum, quando alterum sit hominis proprium, alterum perversa? et obsfinatae volun-

nis Pici

me

sapienter, modoste, ac pie omsuspicionem detersisset Joannes Picus, ab Alexandro VI^ Diplomate xni Junii hujus anni consignafo, cohonestatus esf, sublatatis
)>.

Cum

ita

nem

hffireseos

taque omnis actio

iiitenderant.
38.

quam

censores

fidei

illi

Ob piam

illam demissionem Cliiistia-

mundus crucifixus esf et cum sanctitatis et sapienego mundo. Denique

porto, per

quem

niihi

nam Joannes Picus divinam clementiam sibi conciliavit, nam cum carnis voluptafum laqueis
irretiri sc sivisset,

et id genus egregios titulds nec milii arrogem, nec illis derogem, hunc unum mihi ipsi pro quo tuendo efiam sanguinem ultro effundam, qua!so,non demanf, ut scilicef me possim dicere Christianum .
tiae,

posfhac eos gcnerose abrupif,

:

ut narraf Joannes Franciscus ejus nepos Immensa, inquit, Dei bonifate, qua?ex malis efiain

bona

elicif,

effecfum esse

(quemadmodum mihi
illa falso a

refulit) judicabaf, uf

calumnia

male-

37. In calce vero Apologefici

veram
addit
:

et or

volis irrogata veros errores corrigeret, eique in

thodoxam fidcm professus,

igitur,

haec

Oro

obsecro ct obfesfor ainicos et inimicos, pios ef impios, doctos et indocfos per viscera Jesu Christi Domini nosfri, per mirabile descensus ejus ad inferos mysferium, per ajternum

tenebris aberranf uf quanf um exorbitasset a tramitc verifatis contueri posset, ceu splendidissii

jubar illucesceret, prius enim et gloria; cupidus, et amore vano succensus, muliebri-

mum

busque

illecebris

commotus

fuerat,

fecminarum
divitia;
,

damnaforiim ignem qui non extinguitur,

ticis

hoere-

quijipe ])IurimK ob venustatom corporis orisque

prfEcipue et sacrosanctffi

Romanai

Ecclesise

gfatiam, cui docfrina am])la;que

et

Lostibus dcbitum, per veri

ct

mystici corporis

generis nobilitas acccdebanf, in ejus

amorem

ALEXANDRI VI ANXUS
ab (|iinruiii stiulio non aliliorrcns, viavihc |)oslliai)ita, in tlclicias (lctliiparninpcr, xorat: vcriim simultatc illa experrcctus (lilllucutem luxu animum rctudit, et convcrtit ad Christum, at(]uc foemiiiea lilaiKlimcnta iii supcrnaj
exarscriint,
patriffi

2.

CIIRI8TI

1/|94.

211'

gloria3,
siffi

commulavit, neylectaijuc aura quani atTcctavcrat, Dei gloriam et EcclcyauiJia

tota

illiiiu memini, iit ciim FcrrarijT' iu pomario qiiodam de (^bristi amore collo^iiiontcs longis spatiarcmus ambulacris in ejusmodi vcrba prorui)crit Tibi ba'cdixerim in arcanis rccondito, opcs (iiiir milii r('li(]iiic sunt.absolutis consummalisquc clucubrationibus quibusdam, egeiiis
:

elargiar, et criicifixo munitus, exertis niidatis-

utilitatem

ctcpit

mciite

pcr^iuirerc,

quc

adco(}ue morcs comiioncrc, ut |)ostliac vcl inimico judice coniprobari posset . Macerasse

pcdibus orbem pcragrans per castclla, pcr urbes Cbristiim pra.'dicabo . Dum niiuium
ditlerebat

ipsum carneni tlai;ellis, ac libros (|uiiu]ue, quibus elcjjiaco carminc aniorcs suos liiscrat, nccnon plura rhytlimis Etruscis coiiscrii)ta religionis causa exussisse, atque ad iiisuin
S. Francisci
;

piumconsilium adexitum perducerc, proximo annoMCDXCiv, retatistrigesimo seciiiulo,

veiiientes

0|)limis et sanctissimis i)ra3cei)lis instruxisse, ac

ilhul

cum pritis vovisset Prccdicatorum famiiiam ingredi, ])iissime obiit. Ferturque posl mortem ignibus vallatuin apparuisse, i]iiod in ptirgatorio pienas daret ob ingrati aninii vitium,
Florenlia},
(]tu)(i ingentcs naturic dotes penitus Chrislo non consecrasset, seqiic piorum precibus commen-

vcrbum
:

Tantum
iii

scit

homo,

(]uantum operatur
buisse,

in ore fre(]tieiitissimiim ba

tum

addit

Adeo

Deum

exarsisse

dasse.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

2.

CHRISTI

1494.

1.

Mortuo FerdinandoNeapoUla.no,
investituram
accipit
ipsi

ejiisfiUus

lia;

rcx

dicm clausissetextremum,

(lui

obiit sine

rcrjni

ab Alexandro,

qui

legatum decernit ut

coronam imponat.

cruce, sine lucc, sineDeo.

2.

AnnuspostChristumnatum millesimus quadringentesimus nonagesimus quartiis, Indictione diiodecima, variis rerum convcrsionibus suscejitoque a Carolo Francorum rege diu ante meditatoltalico bello insigiiis extitit. Acccleranda visa est expeditio, ob Ferdinandi rcgis iNcapolitani ob Jtiliani cardinalis repentinam mortem S. l'ctri ad Vinctila in Callias pra^cipitcm fugam, multoriimque in aiila Pontillciaevcntuum novi,

fcrt

"

dum
sis

His consentanea Joanncs Durcliardus' reDuctormeus,inquit, mibiretulilFerdinanregem Neaiiolitanum die Martis xxi men-

Januarii

proxiine

prffiteriti

apiid

Trcper-

gate tunc fuisse, et aliquantulum alteratum se sensisse. Mercurii, xxii ejiisdem, indc Neapolim
equitasse,
et

in

Castro-Novo ibidcm

cum

ex

cijuo desceB4s4-et syncopasse, ct in Castro-Novo

tatem.

Iii

priniis

igitur

regem Neapolitantim

attinet, scptiiagcnario

quod ad Ferdinandum ma-

ibidem ctsabbato scqucnti xxv cjusdem monsis circa lioiam xvi absque confessionc ct sacramcntoriim Ecclesiasticorum perccptione diem sutiiii cxtrcmum clausisse, hoc soltiin dempto,
t|iiO(l

jor apoplexia perciissus vigesiina (]uinta Januarii die interiit. l'roximis diebus illius obitus

cjtisdem regis
ipsi

lamam Uomaj peicrcbaissememorat

Inlissura
' :

Stcplianus

Minorum confcssor coramco incamcra stans publice acclamavit, quod pa'iiitcrct pro pcccatis
qiiidam fiatcr Ordinis

Vigcsima

se])tinia, iiuiuit, mciisis

Januarii proximi pneteriti et sequentibus, venerunt nova ad Urbem, (luod die sabbatixxv ejus-

suis ctactibus male gestis, ct si quid indebite conlra Ecclesiam egisset, nec in dicto regc si-

dem, qua

luit lestuni

(-on\crsionis

S.

Paiili,

gnumaliquod contrarium visumfiiisse.Vcnim Comincus -, contracto ex belli immincntis

ciiris

serenissimus Ferdinandus Neapolitanus

et Sici-

niorbo, sacra

eum
sigii.

confcssione conscien-

'

InlUs. Ms. iiixh.

1.

V,il.
I.

i-\pi
1.

iiiiiii.

111.

Viihil.
1.

1.

vi.

Poliliaii.
alii.

'

lliucli.

M?.

aicli. Vat.

nimi. lOi.

121.

Coiiiin.

lip.

11.

Siiiit.

to.

V.

c.

ll. Maiiaii.

N.wi.

c.

U et

vii. c. II.

1-2

ALEXANDRI

VI

ANNUS

2.

CIIRISTI

1'iO'i

liaiii t'\|)iassi' (lifit

siicraroiiuo addit [uiMiitiiisse

.\ragoiiia,Sioilia' citra
cuit, robiis fuit

illiiin ((iiinuissdriiin

dus

',

suldato

criminuin. Addit BiircliarCarolnni Fcrdinando iTiuuIo

,

contondissL',li;vre(iitarioAii(icj;aYcnsiiiiu|iiiiu'i-

[uim jurc, aKonnto seniorercgesuiiremis tal)ulis devoliito^Noapolitanum rognum ad se pertinerc, rogasso(iue oratornm suoium opora Aloxandrum, ne Alfonsum Fcrdiiiaiidi filium co iiiducrct, Fontificiavoauctoritato redimiri diadcinate jubcret Licot, iiu|uit -, superioribus diobus dofnncto danu nuMiuiria' Fordinando dc Arago:

plianim rox, sicutDoo plaliumanis cxomptus, nos considcraiitos ([110(1 charissimns inChristo filius nostcr i[isius Fcrdinaiidi rogis [irimogenitus, tnnc Calabritc dux, ad pra>sens in dicto regno cttota tcrra, qu;c cst citra pharum, quaj de jure ct propriotate sanctiB
tur, us(|iie

Bomanaj

Ecclesiffi fore

noscunejus

ad confinia tcrrarum ipsiusEcclesiffi,

excepta civitatc nostra Beneventana

cum

territorio, districtibus et perlinentiis, ipsi Ferdi-

nando

regi, vigoro invcstitur;e

ct

concessionis

nia Siciliff rogc Noapolilano seronissimus Alfon-

sus

II

ctiam de Aragonia primogenitus suus ex

ordinati(uio ot institutiono felicis recordationis

Sicilifc

Innocontii pa|)a^ Vill in rogno Ncapolilano sive citra pliarum successerit, tamen rox
FrancisB
citra

pra^toiuions ad rcgnum ipsum Siciiiaj pliarnm jus liabcre por oratores snos institit, ne idem Alfonsus in regno hujusmodi pcr

per folicis reoordationis Innocenlium papam VIII [irajdecessorem nostrum sub certis modo et forma factarum, snccessit, quodque prsedecessores nostri Bomani Pontifices dicti regni reges, qui [iro tem[)ore fuerunt, inungi et coronari facerc consueverunt, ac intcndentes, quod Alfonsus rox, Sodis Apostolica; devotissimus, juris, regni ot torra; prajdictorum, ac regalium insi-

sanctissinuiin

dominum noslrum
vel (juod

investiretur
alias citra
:

aut coronarotnr in rogom,

ejusdem regni dlsposilionem coronaretur ex quo coronatio ejusdom regis Alfonsi diutius est
retardala
3.
.

Vincereartc nisus est Alfonsus Gallorum regis conalus, cumiinc Alexandrum filiorum

statum suum volentesquo tantum inunus, prout etiam pra^dictus Alfonsns rex per suos spcciales ad nos propterea destinatos oratores cum instantia postulavit, adimplere, ac debitis solemnitatibus honorare, pricdeccssorum vestigiis inhajrontes , et infra, habita super
gniuin
[iloniludine gratulari, ac
stabilire valeat,

lirmius

suorum

amplitudiiiis

cupidissimum esse co-

gnoscerct, dcvinxit illum sibi affinitate, Sanciam(]nc filiam suam notliam Jofredo illius pariter notho fllio pactns est % moxque decretus * cum

venerabilibus fratribus nostris cjuscardinalibus deliberatione matura, te nostro et cjusdem Ecclesia; nomine ad regnum ct regem pradictos pro praemissis, et

hoc

ciiin

dem

S. B. E.

amplissima ancloritatc .loanncs liorgia legatus

cardinalis Montis-Uogalis, qui 1'ontificio nominc regia ornamcnta eidom Alfonso conferret, quae

nonnullis

aliis

cjusdem Bomanre

Ecclesia! ar-

duis ncgoliis peragendis dicta? Scdis legatum de latere uostro de fratruin eorumdem consilio,

Burcliardus dcscribit liis vcrbis Alexander papa VI volens statui dicti rcgis Alfonsi opportuneproviderc, dc reverendissimorum cardinalium consilio, dic Veneris xviii mensis Aprilis consistorio, quod duravit ab in suo secreto
:

comitante pacis angelo, destinamus, circumspoctioni tua!prffidictuin

slito

ab co

ct per tc rece[ito, nostro et

Bomana!
littoris

Ecclcsia!

Alfonsum regein, [ira;ejusdem nomine, juxta forniam in

XII usquc ad mediam lioram vel circa xx ct xxi, croavit logatum dc latorc suo ante reverendissimum D. Joaniiom, tit. S. Susanna; presbyterum cardinalem, Monlis-Regaiis vulga-

hora

Innocentii prffideccssoris hujusinodi dcsniior confectiset inferius annotatam, corporali

[icr

juranuuilo

traditionem

Bomaiuc

Ecolosia^ in suis

terra [incdictis, ac

vexilli ejusdem manibns de rcgno et omnihus juribus et pcrtinon-

nuncupatum, ad iiivestiendum dominum Alfonsum regem deregno Sicili;e citra iiliarum el terris, ipsumque in regem inungendum ct coronandnm . F^xtant Aloxandri co argumcnto
riler
littera!

tiiseoruindcmauctoritateApostolicainvestiendi,

ipsiusque in illorum realem et corporalem ct aolualoin possessionem hujusmodi inducondi,

ut pra!fcrlnr, solemniler inungondi, i[isumqiio in signnin [ileiii juris atque dominii et terra!

^ quibus de jiraistanda ab Alfonso solemni ritu clientclaris ollicii sponsione, regnoque liberalitate ac beneficientia Scdis AjiostoliCED illi

prtudictorum, ad

laudem

et

honorem omnipototiusque

tentis Dci, ct gloriosse virginis Mariai, ac boato-

asserendo, iirovincia data fuit

:

liisce

verbis

rum
curia!

Pctri

et

Pauli

Apostolorum,

concepta

Dilecto

filio

Joanni,

tit.

S.

Susannaj pres-

bytero cardinali, ad regnum Siciliai citra pharum uostro et Apostolicaj Sedis legato, 1'ostquam clar;e mcmoria; Ferdinandus do
((

quoque nostrnm ot S. B. E. regni et terrae pra^dictorum salubrem et felicem, in regem Calholicum dicla
cffilesUs

trium[ihantis,

statuni

aiuioritate coroiiandifacultatemet auctoritatem

eadcm dimus
dicta!
't.

auctorilatc et dc siinili consilio conce

:

r.iirch.
siip.
1.

ahi

Ms. aich. Vat. sign. nuin. 104. ' Inliss. liurch. ulii sup. Sur.
(i.

1. ii.

p. 473.
I.

'

Bui-ch.
ct
ih.

Tenor vero formtB pra!Et infra scquitur ct cst talis

: :

lo.

v.

i.

c.

Mariiiu.

.wi. c.

Naucl. \ol. 2.

g(!n.

50 et

alii.

22
l(i.

27.

i.

Ego Alfonsusrex

Sicilia!

plenum homa-

3 lixl. lu

Ms.

arcli. Vat. iuscript. varia

ct iu Diario Burcli.

lih.

pag. liC.

gium ligium ct vassallagium faciens vobis doniiiio iiKio doniino Aloxaiulro papa! VI et Kccle-

ALEXANDRI
siiT Ixoiiiana'

VI

AXNUS

2.

CHRISTI 1404.

213

est citra

pro rcgno pliarum juxta

Siciliso et tolii lcrra.qiue

et

secundum illum
possideliat
liicfus

sta-

tum

(|uein

teneliat et

rex

cipiam vel habebo scu retiucbo, \el potcro recipere.habere autetiamrelinere cumillis, neque ullam [lotesfafariam, ca[iitaniam vcl recforiam,
iuillum(]ue aliud oificium reci[)iam seu reci|)ere
|i(itero in eisdem seu ipsorum aliquod, nec etiam vendicabo, aut occupari |iormilfam, scu faciam

Ferdinaiuius in dicta terra cilra piiarum usciuc ad confinia terrarum ipsius Ecciesiaj, excepta
civilate

Beneventana cuni toto

territorii,

territorio

et

omnibus

districtilms el pertinentiissuis, secun-

dum
et

antiquos flnes

pertinentiarum,

illa

Pontificem distinctos,

ejusdem per Komanum et in posterum distinguendos, ab hac hora fidelis et obediens ero li. Pelro et vobis domino Alcxandro pajtfe VI
districtus
civifatis

eorumdem, nec ofTendam vel molestabo, nec etiam Romanam Ecclesiam (|uo(|uo modo sub censuris,
pr;emissa, vel [larfem ali(jiiani
[urnis s|iirifualilius et tem|ioraIibus in supra-

dictis

commissionibus, condifionibus
Iiic

et infeu-

datione contentis, (|uas

et expressis.

Iiaberi volo

in sin-

vestrisque successoribus

Romanis

Pontificil)US

gulis suis [larfibus alias pro specifice repetifis

canonice iutrantibus sancta;que Apostolicfe Romanae Ecclesiae. Xon ero in consilio vel consensu, seu facto ut vitam perdalis seu perdant, aut membrum, aut capiamini seu capiantur mala captione. Consilium, quod mihi credituri estis per vos vel nuntios vestros vel per litteras, ad vestrum vel eorumdamnum scienter nemini paudam, et si scivero lieri, procurari vcl tra-

Schismatico aut ha>retico cuicum[irfficiso,

que, vel a fide devio, etabipsa Ecclesia

ejusqiie sequacibus, aut dantibus eis auxilium,

vcstrum vel ipsorum damimpediam, et si hoc im[)edire non possem, illud vobis vel eis signictari aliquid

quod

in

num

cedat, illud pro posse

ficare

S. Petri

curabo. Papatum Romanum et regalia fam in regno Sicilice et ferra praedictis,

consistentia adjutor vobis ero ad

consilium vel favorem non dabo quovis modo per me vel alium, seu alios directe vel indirecte, publice vel occulte, consilium, auxilium vel favorem, nec ab aliis, quantum in me fuerit, si impedire pofero, dari permiftam, sed eosjuxta posse meum, donec convertantur, persequar et invadam. Sic me Deus adjuvet, et hsc sancta Evangelia. Dat. Roma; apud S. Petrum anno Incarnafionis DominicEe mcdxciv, XIV kal. Maii,
Pontificafus nostri anno
5.
ii

quam

alibi

retinendum, defendendum et recuperandum, et recuperafa manutenere contra omncm Iiomi-

Neapolim votiem legatus honorificentissime recipiti(7\ Venientem Neapolira cardinalem legatum lionoriflcentvssime [iro illius

nem. Universas
tas in
litteris

et

singulas coiiditiones contenprtedecessoris vestri

et terrae

Innocentii
et

dignifate exce|iit Alfonsus rex, ut refert Burchardus', qui sacris cffiremoniis praeerat, lestis-

super ipsorum regni

fectis,

concessione con-

ac

omnia

singula qua; in eis conti-

nentur
bilifcr

litteris plenarie adimplebo, et inviolaobscrvabo, et nullo umciuam fcmpore veniain coiifra ea. \on procurabo per iiie, vcl

que adfuit Rex, iiKiiiif, venit obviam cardinali usque ultra S. Anfonium, et [iroximum locum prope S. .lulianum, iibi detecto capite
:

voliiit osculari maniiin Iegati,(|uod legatus luin admiffens, i|isum ad oris osciilum et ad sini-

quoquo modo, ut eligar vel nominer in regem vel imperaforem Romanum, seu regem Tlicufonia?, aiif doniinumLombardia> vel Tusciae, et si electionem vel nomiuationem ad imperium vel regnum Romanum seu Theutoiiia>, rcgnuni aut dominiuin Lonibardia; vel Tusci;p, seu majoris partis eoruindem de me celebrari contigerit, nullum hujusmodielectioni seu posfulationi assensum pr;pstabo, nec intromiltam me inodo aliquo eorum vel alicujus
aliiim seu alios

stram suam, ipso tamen rege ad dexteram prius invitato, continuo equitare fecit, et ante regem et legatum eqiiitarunl (imnes. Dominus Hecfor Carafla, camerarius major regis, frater germanus reverendissimorum dominorum cardinalis
et

contrario
;

eorum regimini, nec etiam de

civitafe

Beneven-

iNea[)oIitani, [lorfavif ensem modo, quo aliis princi|)ibus porfari solet porfabat enim punctam ensisin manu, et manicam ensis sursum tenebat erectam, c(|uitans ad sinistram ca[)cllani crucem anfe legatum portantis, post legatum vero et regem non fiiit

arcIiiepisco|ii

tana et suis territoriis, districtibus et pertinentiis, seu Campania, neque de Maritima, Diicafu

servatus ordo

Et infra

Pervenlo

lioc

ordiue
et

ad [lortam
chirothecis
invitato,

civitatis,

arcliiepisco[)US

Nea|ioIifa-

Patrimonio Marchia Anconitana Spoletano B. Petri inTuscia, Massa Trabaria, Romandiola, alma Urbe in civitatibus Perusina, Civifate Castelli, Bononieusi, Ferrariensi, Anconiensi, aut Comitatu Venaysini, aut aliis terris quibuscum(|ue vel dnminiis, seu feudis ipsius Ecclesia; ubilibct constifutis ex successione vel legato,
, , ,

nus ulfra paranienta consuefa, efiam sandalis

indutus, porrexit crucem legato osculandam, qiiam legaliis, i[iso rege [irius
osculatus

cem

deosculafus.

legatus et

rex autem non esf cruVenerunt sub baldachino rex usijue ad Ecclesiam mefropolitaest,
:

seu donatione, vel venditione, vel alio quovis titulo vel contracto, uihil niilii iinKiuam ac(iui-

nam . NonnuIIis interjecfis subditur Ubi legatus peractis gratiis regi, et ut ahiret rogato, ex equo desceiidif, et cum rege iiilia^it Ecclesiaiu,

ram

vel vendicabo,

seu [^otero
et niliil

ac(|uirere

vel
reLib.
1.

quomodolibet veudicare,

umqiiam

p. 140.

214
ct itniTOCto
silti

AI.KXAXDIU
(hm'
si-

VI

ANNUS

2.

CIIRISTI 1494.
Magiiilicns

arcliiepiscoinim
et alios as|i(Msit.

|iar;itiiiii

domimis Jacobus Caracciolus,

aspcrsnrio, rct;cm,

Tiim iiiconso fiiit ipse legaliis inceiisatiis, iion rex, rego iinilalo. Ascendcnint ad allare tniiien priiis
majiis,
iilii

comcslSiirgiiiiis, canceilarius rcgni, vexillum dc

niiit. Dicli siiiit versiculi ef

copiim, et oralio de S.
taiidem ccduia,
}iovi

supra faldistoriis paratis gcnntlcxeoratio per arcliie|)isante cum versiculus per ciionim, ct
.laiiiiario

maiiibus rogis accipions, illud in sacristia pro rcgeparafiini portat ct pr;cponit. Surgit rex, et iii faldistorio suo, quod inforim in opposito logo compelonti, disfaiilia vidoliccf palmonim

per legatiim,
et

(|iii

dedit
Iriiim

quindccim, vcl circa, a primo gradu altaris in illo plano posilum fuit, sedit, legato facic versa,

iienediclioiiem

iiidiilj^entias

etapudcumin duobus
positis sedciit

scabellis liinc

et

inde

aiinonim, (|uas

piililicavit

sacrista Ecclesi;c ex
.

me

illani

legente sihi
Septiiiia

facies

duo episcopi, ubi sibi inviccm quasi vcrtent, magis tamen ad latera reproiit in consecra-

0. nifiis >m'psfitii)\v, i)ii/rfinn/f! et

7iis
7-e/ji$.

coronatio(nia;

gis iniiiigcndi (|iiam legafi,

Maii

die,

erat

tionibus eplscoiiorum
ratorfiscalis regius

feria V,

conscenso in CBBluni Clirisio sacra, lci,%atus iii priiici|)e Xcapolilano temjdo .Mfonsiim rcj-ni Neaiiolitani jurihus indiitiinis, vexilliim Romana; Ecclesi*, (juod ab Alexandro Ronia3 acceperat, atqiie a Coenilando Horgia c(|iiitc Uliodio delatum, ei tradidit, promulgato |irius quo liujusmodi auctorilas Pontificio decreto conccssa fiicrat ac tum .Vlfonsus sacramcntiim
,
:

Interim procurequiritomnesnotarios.non
lleri solet.

stans longe a cornu Epistfda; altaris,detecto capife, ut

de investitura et tradifionc possessionis

faciant

unum
:

vel plura Instnimenta,

sub his
singulos

verbis

Ego Joanncs de

Galluliis, rcgius proet

curalor fiscalis ro(|uiro vos oiunes

notarios el tabelliones publicos hic consistenut de investitura et inducfione in posses-

tes,

fidei

puldice dctulit

qua;
ita

singula

;j;esta

suis

iiistructa circumstanliis

describit Burcliar-

Lecta, inqiiit, BuUa, (nimirum paulo ante allala,) per domiiium Alfonsiim Steplianum

dus

de Xarnia, rex^enutlcxit su[)er cussinum coram lcgato, ct a sinistris regis genutlcxus etiam erat cominus Joannes Pontanus secretarius suus,
qiii

sionemregni Sicilim, etc. pcr rcverendissimum dominum legatum serenissiino regi Alfonso nostro II de Aragonia ut supra facta, conficia tis unum vel plura publicum et publicalnstru mentum et Instrumenta .Onil)us sic peractis, post inodicam moram surgit rex, et ambo sui

assistentes depositismithris,etaliis pra?Iatiscum

juramentum per regcm prffistandum

in

scripet

tuni liabens

manu

legebat,

et cgo,

rex

mithris sedentibus, archicpiscopusNeapolitanus dicit lcgato Reverendissi^ne paler, posti/lat, etc.

:

reiietebat. Et infra :"Etita per

singulorum ver:

borum
tuin

|)rolationem
et

completum,

Et

hffic

sancta Dei
in

missale apertum
illiid

tenens,

(|uod

cnicifixum ante se manum apponi feceram cliartam, in (|ua scrijita erant principia <|iiatiior Evangelioruin, videlicet

proccsserunl ad jiirameniirolatis per regem verbis Evangelia, legatus accepit manibus super genua siia ad dextram suam liabebat depictum. Igitur ad aliam

Scitis illurn, etc. prout in Pontificali. Legatus Neapolitaniis respondit Et novimus, etc. Logatus Beo grafias. Sedent rex et ambo assistentes. Legatus competenti et intelligibili voce dicit
: : :
:

C//))ihoclie, etc. Finita moiiitiono, surgit, accedit,

coram eo super cussino genunexus osculatur ejus manum. Tuin pra?stat juramentum confectum sul) liac fornia, vidolicct Ego Alfonsus
:

Dei gratia rexSicilite profltcor, promitto, jiiro

unum secundum Joanncm

rius

In priiicipio

etalte-

coram Deo

ct angelis ejus

deinceps legem, et

secundum MaftliaMim Lil)cr fjo/erafiimis et alia duo alionim dinuiim evangelistarum, superquodrex ambas manus ponens, videlicet
:

justitiam, ct
servare, salvo

pacem Ecclesim Dei populo(|ue

inilii

subjecio pro possc et iiosse facere afque condigme misericordia; Dei re-

dcxteram supcr Evangelia,

et sinistram super crucifixum juravit more solito. Tuin legaliis iiistituit, et iiivestivit regem per traditionem vexilli deregno, etinillius possessionem ipsum induxit dicens Auctoritate Apostolica, nobis in liac parle commissa, per impensionem liujiis vexilli in tuis manibus te de regno Sicilia citra
:

spectu, sicui id consilio fidolium

lius potero invenire
:

meorum me-

poniificibus (luoiiue Ec-

clesiarum Dei condignum cicanonicum lionoreni exhibcre, afque ea, qua; ab impcratoribus et regibus Ecclesiis collata et reddita sunt, abhatibus, comitibus invii)lal)ilitor obscrvare ci vassallis meis congruum boiiorem seciin:

pbaniin usqiie ad confinia terrarum S. R. E. versus civitatem Beneventanani et alias exlilteris Apostolicis nobis direclis, liressa in omnibus juribus et pertinentiis eorumdem inve,

duin consilium meonim fidelium pra^siare. me Deus adjuvot et lurc saiicla Doi Evan gelia . Et ambas maniis supcr libnim missalein, quem legalus teneat, ponaf, ut prius in ju

Sic

stimus, te(|ue in regni et terra' pra>dictorum,

realem, corporalem et actiialcm posscssionem inducimus, juxta formam et tenorem litterarum

earumdem
7.

in

nomine

Patris f et Filii
,

-^,

et Spi-

riliis saiicti y- Aiiieii.

Rilusinunctionis

ct coronationis.

ramenti pra-slaiione fecil. 8. " Kege sic gonulloxo pcrmanenie, surgit legatus deposila miihra et stans ad regem verOre^n/ts. sus dicii intoUigibili voce legendo ()n/)/ipolens ,rlerne ])eus, cic. liem dicunt pra;lali iii suis locis sine miihris stanies submissa
:

ALEXANDRT Vr AXNTS
voce. Finita orationo
pr;i:'dicta, sur!,'it ro\, ol aiite

2.

CHRISTr

l'in/|,

215

Evangelii. Versus legatus et stans ante ultiinum

cornu Evangelii
plaiio,

siijior

i^radus

altaris

et

illius

gradum
tris siiis

altaris fecit

confessionem

cum

minis-

se

prostornit i|uatuor cussiiiis, videlicot

et capite sibi positis,

majoribiis goiuitloxis. Caiitoros dicunt

ot

unuiii sul) roniltus, aliiid sul) sloniaclio, et duoInis

sub bracliiis

legatus

accepta niitbra procunibit in faldistorio, in quo oinnos [uadati cuin sedebal ad altare vorsus
:

mitliris in suis locis genutlectunt

scabellum

ponitur pro cantoribus in fine presbylerii, quo posilo, in libro duo cantoros dicunt ktitanias,

canloribus in pristino eorum ioco remarespondentibus ipsis .^. Petrc. S. Paule. S. Januari, [bis dicatur.] Dicto in l;etania Vt obsecjuiwn, etc. surgit legatus cum mitbra, et accepto in sinistra baculo pastorali, stans versus ad regem prostratum dicit iii canlu
aliis

ncntibus

etiam bini et bini in confessionem dicunt. F"acta confcssione. legatus accedit ad altare, osculatur illud in mcdio, et Evangelium ex libro Evangeliorum, imponit' incensum, incensat altare, accipit mithram in cornu Epistola, ubi incensatur, et ij^se descendit ad faldis-' torium, legit Introitum, Kyrie clcison, et proceditur in missa usque ad versum ]iX\m\ AUeluia inclusive. Rex, facta confessione, surgit et ab
Iiitioiluin,
i^nclati

suis locis stantes

illis

diiobus suis assistentibus associatus, videin

licetNcapolitano etAntiocheno, intrat sacristiam

suam, sedet
[larato
:

sede sive faldistorio ibidem sibi

illi

hctaniarum
ciint i)r;clati

l't

hunc,

etc.

Idcm faciunt

et di-

seilent ct

dno

assistontos in suis sca-

omnes

ciim mithris in suis locis

pcrficitur.

genutlexi.
priiis,

Tum

legatus iterurn procumbit ut

Finita
et

et

lajtania

la^tania,

surgit legatus

deposita mitbra,

stans ver-

sus

voce

ad regem prostratum dicit intclligibili Pater nostcr, quo plane per eum com:

pleto,

dicit intelligibili

nos, etc.
[)ra^lati

cum

aliis, et

voce legcndo Et ne duabus orationibus: idem

:

dominus Bernardinus subdiaconus Apostolicus extergit bombyce brachium regis et intcr scapulas, re[)oiiitur i)ombyx in bacili ibidem parato, et ad comburendum portatur, et aptatur camisia diploidis, et parva vestis . Xonnullis intorjoctis, quibus rcgii cultus formam elegantiamque desciibit, subjicit; Sic paratus accedit ad thalanuim regium a
bellis eis illuc asportatis,

omnes

in suis locis sine mitbris

genu-

llexi

dicunt.

His dictis, legatus sedit accepta

mithra, rex coram legato super cussinum genutlectit, iira^lati omnes cum mitliriscircumstantes iii modum chori post regem. Finita la^tania,
surgit legatus deposita mithra, et stans versus

duobus suis assistentibus ac regiisetca[)ellanis duobus majoribus eleemosynario et confessore dumtaxat associatus, ubi in sede regali sua genuflexit, et ex libro

suo

dicit

Introitum, Kyrie

eleison, Gloriainexcclsis

Deo, Orationem, Deus qui

co?Y/<7/?^e//w2,etsubeademconcIusionesequenti:

ad rogem, nudabatur braciiium dcxtrum regis et inler scapulas ampliatnr vestis su[)erior,
solvilur diploidis camisia, acolylus papac

Deus, rcgnorum omnium [)rotector, da mihi servo tuo trium[)hum virtutis tu;v scienter
<(

cum

excolcre ut qui tua constitutionc

:

sum princeps,

cathecumenorum stot a dextris lcgali dominus Bernardiuus Gambara subdiaconus Apostolicus cum vase et bombyce
carafa (ampulla) oloi
:

tuo semper numine sim potens. PerDominum nostruin, etc. Doin dccantatur Ei)istola, et

Allcluia,

cum primo

versu

tantiim, videlicet,

prope dictum acolytum. Legatus depositis chirothecis el inccepta oratione Deus Dei /i/ius,
stel
:

et

usque atfverba, bcnedictioneminfundat, incluin

sive conlinuata, intincto pollice dextra"

oleo

regis inter
in

cathecumenorum, inungit brachium doxlrum juncturam manus et cubiti ab intra

modum

crucis, etbomliycc

desuper posita,
ligata,

et

lascia [icr dictuin

eodem

pollice

Bornardinum eumdem regem in

inungit

Emitte spiritum tuum el creabuntur. 10. Interim apud regem stantibus cantoribus versum prgedictum Emitte, cantantibus, reponitur faldistorium legati in medio altaris, in quo ipse sedit cum mithra. Rex descendit de tlialamo suo ab illis duobus suis assistentibus ct aliis suis associatus ct accedcns ad legatum fecit ci similes reverentias ut [)ra?lati, quibus et
: :

modum crucis

ipse pariter facit, ut prius, et facta detecto capitc

'

intcr scapulas, et

bombycem desupor ponit.roli-

reverentia
Pra^lati

gaiitur camisia di[)loidis et parva vestis, ac alia

dosuper aptantur, et dum prsmissa facitlegatus nihil dicit, sed prKmissis expeditis continuat dictam orationem diccns eamdom usque ad finem, ettuncdicit aliam illi sequentom, videlicet:
Ornnipotens scmpiterne Dcus,
etc. ideni

prius,

coram eo super cussinum genuflectit. omnes faciunt circuium [)ost regcm, ut cum mithris stantes et omnia simul cum
'

tamen dicentes, legatus autem accepto ense nudo de altari per mc sibi porrecto,
legato, plane
illud tradidit in

manu
elc,

regis recipientis dicens:

dicto,

dicunt

Accipe cjladium,

quo

rex osculatur
'

omnes

planc tamen lcgendo. CHiibus dictis, pra^lati ipsi ad sua loco revcrtuntnr. 9. Finitis orationibus pra-dictis, surgit rex,
prajlali,

maiuim legati. Tum imposito per me gladio in' vaginam legatus cingit regi gladium invaginam
dicens
:

Accingerc, etc. Surgit rex et extractum

virilitcr ter vibrat,

et

lcgatus lavat nianus

cum medulla cum

panis et
scabello

enscm de vagina

tum super-

extergit,

tum

et

ipse surgit,

amoventur ambo
plano versus cornu

faldistoria, ei aliud
et

faldistorium
in

brachiumsinistruinextergit, reponitin vaginam, et itcrum coram legato, ut prius genuflectit.

duobus cussinis pouitur

Corona de

altari

per nie sumpta traditur legato,

2tO

ALEXANDRI VI ANNUS

2.

CIIRISTr 1494.

cuin oinuibus pra-lalis i)aratis niauuui ap|iouentil)us solus regi imponit dicens Accipe coromim. eto. Ponuim deimie a ine legalo por-

quam

alia liuul

more
:

solito.

regis corona, ut supra, sceptra et poiuo in

Ad Evangelium deponitur ma-

nibus retentis
sibi

(]uo finito, et

cum duobus
,

siiis

reclum
dicens

legatus traiiitregi

iii

siuistramrecipieiiti
et

capellanis inajoribus dicto, sedet et reponitur

Accipe dignitatis pomuiu,

perid iu

eoroua.

Ad verba

Incarnatus est

rex

te Catliolica> lldei

coiiuosce siiiuaculum, (]uia

ut

lioilie

ordinaris caput el priuceps regni et

populi^

ita

peiseveres auclor etslabililorCliriiit

tiaiiorum et lidei Cliristianrc,

felixin opere,
lilorieris, (lui

loeuples

iii

lide,

cum

Uef^e

regum

sua in sede se humiliter inclinat. pra;lati Idein fecit legatus in faldislorio suo vero omnes in locis suis detectis capitibus genullectuut. Cum legatus flnito CREDO dicit Doniinus vobiscum, surgit rex cuin coroua et
; :

cum corona

vivit et

regnat Deus per omnia swcula sa'culo rum . Surjiit rex, ot per ine ense discincto, ct ilomiuo Hectori Carattaj cainerario suo inajori tiadilur, qui eum in vayinain immediate aiitc

dicto

OREMLIS

sedet.

I.ecto

per legatum Olfer-

t(}rio, i)Octatur faldistorium in luedio altaris, in quo sedet lega.tiis cuin luithra ut prius arclii:

episcopus
regi

ct

patriarcha assistentes

occurrunt

regcm
tris, et

defert per

totum offieium. Legatus a dexejus-

usque ad gradus thalami, ubi regi cum coet

arcliiepiscoi)us Neapolitanus a sinislris

rona

regis,

deducunt praxedente solo portatore

:

et rex ipse, ut prius, ipsis, etc. et

dein ipsuni regein sequitur patriarcha Antioclienus, oratores regii, et capellani majores cuin coufessore et eleemosynario. Ibi rex ipse cum sceptroindcxteraet pomo insiuistra perlegatuin

descendenti reverentiam faciunt, usque ad legatum deducunt. Regi pra;tereunti ct redeunti omnes prailati assurgunt cum mithris, et reverentiain faciunt, et
et regii
12.
tio,
ii)se eis etiain, etc.

pomo

ut prius,

etarcliiepiscopum praidictuminsoliumetsedem rcgis intromittitur et ad sedendiim ponitur, dicente lcgato eo Ita retine, etc. Convenientcr preecedent regem omnes regii, et prajlati oinnes
;

sequuntur ut prius. Pervento ad legatuni competenti spa-

videlicet

decem

vel

duodecim palmorum,
co-

depouitur regi per

rona, sceptrum et
tis
liis

dominum Fridericum

pomum

assignantur, ct da-

parati sequentur stautes iu tlialaino a dextris et

a sinistris aute

per

eumdem

D. Fridericum duodecini

meda-

sedem regiam, sed

supra
dixi.

[)ro

angustia

ad lioc ordinatis regi, rex facta lcgato reve-

loci fleri poterit ut

11.

rentia super

Rege

inthronizato,

legatus deposita
:

mitlira stans versus ad altare incipit in cantu

Te
ttir

Deum

laudamiis

quem

cantores prosequun-

cussinum super eo genuflectit, et duodecim inedalias lcgato in manum dexteram ollert, et manum ipsam osculatur, cui legatus dicit Centuplum accipies, ctvitam wtcrdictas
:

usquc

in fincm,

legato ipso ad dextram et

nam

archiepiscopo ad sinistram regis sine mithris interim stantibus, et regalibus omnibus post pra?dictos hinc etindejuxta regem. Finito Te Deum laudamus ; legatus stans in loco pra^dicto
:

compctenti spatio reassumit coronam, sceptrum et pomum, et facta legato reverentia revertitur ad thalamum a duobus suis assistentibus ad gradus
possidebis. Surgit rex et
piffidicto

juxta

regem

dcteclo capite ex libro dicit

Fir-

mrtur inanus tua ; cum duabus orationibus sequentibus, idem dicunt plaue omnes pralati.
His dictis, legatus accepta mitlira et facta cum ea regi aliquali reverentia, et per regcm pari

Ihalami associalus, ubi facta et recepta reverentia, dimisso rege, ad sua loca revertuntur, rex ascendit thalamuin ct solium, etsedetusque

ad Prasfationem, legatus post recessum regis, deposilis chirothecis, lavat manus, ascendit ad
altare, ct prosequitur

missam more
sive

solito.

niodo refacta, redit

cum

pra^iatis similiter

cum

mithris incedentibus, similiter per eos prius regi reverentia facta, ad suum faldistorium, ct illis ad sua scamna, et cantores dicunt secun-

dum hymnum cum

Spirilus
;

suo versu

Veni

sancte

ad

quem

legatus in suo faldistorio, et

rex depositis corona, sceptro et pomo in suo, et preelatl in bancis suis omnes detectis capilibus
gcnuflectunt. Regi deponitur corona per domi-

patenam ponuntur videlicettres magnae et tres parva^, sex hosliffi, et paulo infra," de quibussubdiaconus datunam magnam et unam parvam credentiariis, et de ampuUis vini in tazea eidem etiam pro probatione. Inccnsalis per lcgatum oblatis et altari, incensatur legatus per diaconum ter sibi thuriSuper calicem

bulum bulum

offerentem.

Tum

cuin diacono

thuri-

deferente accedit ad regein in thalamo

Fridericum, et D. Gentili Virginio Ursino teuenda traditur, similiter sceptrum et domino Jofredo traditur, et domino Henrico assignatur, et in suo tempore per eumdem D. Fridericum omnia regi reponuntur, et quando est per regcm facienda genuflexio, non debent prius praidicta sibi deponi. Finito versu praedicto, surgunt omnes, et in suis locis sedcnt quousque Evangelium incipiliir. Diaconus dicit: Munda , etc. legatus imponit inceusum, benedicit diacono et

num

cum

mithra archiepiscopus Neapolitanus, quo

ibidein constituto, surgit rex

cum corona, et archiepiscopus deposita inithra accepto thurifacta regi

bulo,
ante

reverentia
solii

cum

capite,

stans

ultiinumgradum
ter ei

incensat rcgem

cum

corona stautem,
facta sibi,

thuribulum ducens, tunc

ut prius, reverentia, reddit thuribuet

lum diacono,

accepta inithra, et cuin ea regi reverentia facta redit ad locuin suum. Interim diaconus incensat omues regios bis cuilibet

ALEXANniU

yi

ANNUS

2.

CHRTSTI 1494.

217

llmribulum ducens. Post preclatos incensatoratores, cpiscopuni Tropiensem, et alios pra'latos majores, et alios duos confessorem et eleemosynarium et in tlialamo regis baroncs . Et infra
:

turbetur tempeslale bellorum. Per Domiluim, etc. Fiiiita iiiissa (!t beiiedictioiK? per

legatum data, idemlegalus dat pleiiariam iiululgentiam omnibus ulrius^iue sexus, qiii missaj
scu benedictioni siue bujiismodi iiilerfuerunt . Et infra i. Rex interim acci])it coronam, sce])triim et pomiim, accedit ad sii])remum gradum
I

Legato Prjefationem inri|ii('nte, surgit rex cum corona, dicit cum capellanis suis Smictus etc. (]uo dicto, reassumpta corona ascenditad sedile suum, ubi genutlectit, dimissis corona, sceptro et pomo, sic maiiens (|uous(|ue ad communionem sit iturus,dicto per legatum
l^. "
:
:

altaris,

geiuitlectit

legatus acc(q)tis cor])oract illisiiidieiluis

libus

ambabus

maiiibus,

medio

extenso in
siiiistrum

modum

semirotiiiuluin

])licatis illa

Af/nxs Dei, etc. Egocum instrumento paciscum (|U0(lam jjanniculo mundo extergo, el pannicu-

regi porrigit osculanda,

tum dextrum, deinde

et regi

oculos regis tangit;

:

iterum

capellanus ille cum pluviali:quidebaculopastoraU scrvivit in missa, cum alio instriimento jjacis genudectens ad (levtram legati, (jui flnita oratione Domine Jesu C/trisle, qui dixisti Apostolis tuis, etc, osculato altari, osculatur primo meam pacem, deiiule aliam, singulis dicens Pax voliis, cino^ ^Wn:
deosculor,
et
: :

lum ipsum

porrigit osculanda
cis

denuim

ipsis

signum cru-

tiir sibi

Et cum

spiritu tuo.

Tum
:

ego do instrumentum
Sit

super regem producit. Qui surgit, imponicorona, recipit sceptium et pomum etin faldistorio, quod ])0st medium altaris versus cornu Epistola) sibi ponitur, sedit .Etinfra: Legatus dimissis in altari corj)oraIibus, vadit ad faUlistorium suuiii in i)lano in cornu Epistola; sibi in loco consueto paratum, dcponit pa-

mcum
regi

arcliiepiscopo Neapolitano, qui id defert

ramenta omnia

et

saiidalia, et accipit

cappam.

geiHi(l(>xo
:

dicens

pax

tecuiu,

et

ille

respondens Etcum spiritu tuo, ante et post revercntiam consuetam rcgi faciens et restituto milii iiistrnmento rediit ad lociiin suum et ego instrumentum siium super altare repono. A rege accipiuiit ])acem omnes regii suo ordine. Reverso ad lociim suuni archie|)isco]io Neapolitano alius ca])ellanus cum alia pace datpacem lioc ordine arcbiepiscopo Neapolitano, et ille
:

Tiim faldistoriiim ipsiim post inedium altaris versus cornu Evangelii sibi ponitur, ubi sedet ad dextram regis. Rex creat milites, et alia, quae
ex consuetudiiie vel alias facerc consueverunt reges ineorum coronationis solemnitate, faciet.
Perfectis
ciabit

eum usque

omnibus, legatus a dextris regis assoad portam Ecclesiffi, prajlatis

omnibus ipsos sequentibus, ubi peractis per regem ipsis gratiis, rex extra portam Ecclesiae
ascendit

alii

priclato post
iiifra
:

eum cum

ore, et alter alteri .

equum

sibi

paratum,

et

coronatus

cum

Postquam legatus se communicaverit sub utraque specie, antequam se purificaverit, (ligitos ablual, expectet regem communicandum. Duo pradati assistentes occurruntregi sine mitbris usque ad gradus Ibalami, et ipsum deducunt, ut alias. Rex descendit detecto ca])ite abs(jue sceptro et pomo, sequuiitiir regii oiniies
Et

sceptro et pomo, baronibus sup(ir ipsum baldachinum portantibus et aliis regni destiuatis,

castrum novum . Monetur rex Gallus, tum per legatum Apostolicum, tum per Ferdinandum Hispanum
C(]uilabit via ordinata ad
15.

ut intermittat Italicam expeditioncm, sed potius

in

Turcas

arma
facta

vcrtat.

Eadeiii

die com])lesse

etiam illi cum corona, sceptro et ])omoet capellani majores, et duo alii. Rex genuflectit in supremo gradu solii, vel altaris. In cornu E])istoho sine cussino communionem reverenter et devote a legatorecipit, qui liostiam in dexteram recipiens ]>atena cum sinistra apposita illam regi tradit dicens Corpus Doniini nostri Jesu
:

Alfonsum

tradit Burchardus', celebratasque ejus Sancite filia) iml)uris natalibus orlaj cum Jofredo Borgia, ejusdem Alexandri filio, constitulas ante, ut diximus, nuptias perfectaque impositae Alfonso coronu)

Alexandro promissa

pompa, Jofredumcreatum a socero Tricariceiisem principem, comilem Clarimontis, Lauriajct

Carinolae. Gentilem

Christi custodiat anima)}i

tuam

in

vituni xter-

nam.

Rex,

sumptacommunione

et purificatione,

vero Virginium Ursinura magistrum equitum renuntiatum. Tum Pontifex Francorum regem monuit -, ut expeditio-

accipit

coronam ante ultimum gradum

altaris,

nem

Italicam

intermitteret,

grassari enini in

ac sceptrum et

pomum,

et

facta allari

cum

ca-

ad tbalamum suuin a duobus suis assistentibus cum mitbris associatus. Ubi in faldistorio suo genuflectit, et dimissis corona et sceptro et pomo, legit comnninioiicm, et post, orationem de Spiritu sancto, cui addit orationem sequentem Deus, qui ad pranli candum a^terni regni Evangeliiim Roinano rum im])erium prajparasti porrige fanuilo tuo arma ccelestia ut pax Ecclesia} nulki
pite reverentia, redit
: : ,

Urbe pestilentiam, extimescere se ne in ditioiie Ecclesiastica tumultus bellici concitareiitur, ne annona) inopia transalpinorum accessu magis ingravesceret, neve ctiani Alfonsus Xeapolitanus rex defendendi sui causa Turcam in Ilaliam exciret, atque ita Christianum imperium Barbarica^vastitatipatcref. .\d qu;B

exponcndaFrancis-

'

Iliircli.

ubi snp. Sui-.

niim. 111.

lo,

v.

I.

i.

c.

,30.

liiriss.

.Ms.

aicli.

V;il.

sisii.

ANK.

TOJIUS .\XX,

Hay.x. XI.

218

ALEXAXDRI
S. Eust;u-liii

VI

AXXUS

'2.

CHRISTl

1'i'.)'i.

cuin cardinalcm
liandu' paci jus^^il
"

lciialum ad Caro-

coniilanlc pacis angclo, proxidc duxinuis dcsti-

liim rcficm misit, ciimiiuc dare

'

operam conci-

nandum,
cit,

ctc

;>.

Amplissima cuin auct(uitatc

pra'sulcs (qicra
S.
illi

ful-

[uincipcsiiuc at^iuc
jiilicl
'.

S. in

Alcxaudcr, ctc. dilccto lilio iMancisco Kustaciiii diacono cardiuali, ad cliarissinnim Ciiristo liliuni nostrum Carolum Krancoruui
iu

dccssc

"

Dat. lloma' a|iud

id.

non Pclrum

anno
nostri

mcdxc.iv,

VIII

Oclobris,

Pnntilicatus

regem illustrcm
Italia'

iirtcsentiarum in partibus
ct

conslitutuui.

ad iiua'cunniuc

ijisius Italia' ioca,

ad univcrsam Italiam, ac ad (luic lc de-

anno ni . l~. De hac Francisci cardinalis legationc meminit 1'ctrus Dclphinus, Camaldiilcnsium

summus

pricfectus, in litlcris ad 1'etrum IJarro-

clinare contigcrit, ApostoIic;e Sedis legato, salu-

cium Patavinum episcopum

dalis

'

"

Me,

iiujuit,

tcm,

etc.
tti.

Considcrantes, prout uuivcrso orlji notissimum fore dignoscitur, (luot et (|nanta damna rctroactis tcmporilnis, proli dolor! per"

Florcutiam contuli, idque ut occurrcrcm revcrcndissimo protcctori nostro legato Apostolico, qui IV kal. Novembris hanc urbem ingressus
est,

ac solita Icgatorum pompaexceptus

egres-

(idi

Turci Cluisti nmninis liostes, Christiannm

sitientes,
reiiiuljlica- Christiana? in-

sanguincm

tulerint, quot(]ue

Christianorum dominia,

ter-

ras, civitatcs, ali]uc loca sua'

cissiniffi

tyrannidi et spur-

sccttesubjecerint, quodque in diescontinue'pcjora facere et attentarc pra^sumant in maximaui diviuiv niajestatis offensam, ipsiusque rcipublica? Christiau.T, nostrauKjuc et Cathoii-

occnrsum cjus,ad octavum lapidcm factus est obviain nobis, ibique (erat enim vespera) mansit usque in sequentem diem. Quam ffigre accepisset legationis provinciam non solum difficillimam, veram ctiam pcriculi ct dcspcrationis plenain, mecum ubi primum jumento dcssus in cendit (si^iuidem accersiri

me

continuo jusserat)

per

unam

et

eo amplius horam apertissime

contulit. Audita

corunxrcgum el principum aliorumque fidelium ignominiam atque jacturam, et quia desiderii nostri scmpcr fuit, ob disscnsioncs et bellorum
turbincs in llalia
h;ic

multaque fiducia

Florculinorum

a rege Neapolitano defectione, difficiliora futura sibi oinnia polliceri cocpit. Tandein kal. Novem-

tempeslate \igentes, quo-

rum

occasione vires nostra;

minuuntur, Chris-

tianorum potculia dcbilitatur, ipsi perfidi Tnrci indc majorcm sumcntes audaciam et vidcntes
principes et jiotentatus Christianos inter se dissidentes, eisquepropterearesisterenon\alcntes, ad invadendum Christianorum terras ct loca,

bribus hinc profcctus cst, ct Luc;e ipsum modo prffistolari aclventum regis hodie audivi, rediturunniue cum eo Florentiam . Et paulo infra In hoc fluctuantis stalus discrimine, Ilierony:

mus

hic a senatu

tanquam ultimum

desperata;

refugium ad majestatem rcgiam cum quatuor civibus missus est, si forte eo intcrrei suffi

runt, ct

proul anno superiori adversus Croatiam feceadhuc se facturos minanfur, facilius inducuntur, tanto fu;'ori rcsisterc et obviare ne-

pretc pacificus
licet liostili

(luimus, nisi bella et dissensiones hujusmodi cessent, sitque intcr Christianos reges et principes aliosque potcntatus vera pax et concordia,

sit fulurus regis ingressus, qui populatione non credatur venturus, in ipsius taincn adventu non defuturum maximnm aliquod in urbe hacscandalum quibusdam occasionibus mirum in modum dubitatur. Indixit hodie vicarius archicpiscopi a dominio rc-

ad pacem et concordiam ipsam componendam utomnis scandali materiaanferatur, damnisque

quisitus
laicis

biduanum

omnibus jcjunium
cras
in

tam

bellorum furor producit, et convertimus omnes scnsus et fovet, ol)vietur, spirilus nostros etpropteroa , etinfra, habita supcr his cum venerabilibus fratribus nostris cjusdem sancta? Romana^ Ecclesia^ cardinalibus deliberationc matura , te ad charissimum in
ct

periculis,

quffi

Christo filium

nostrum Carolum Francorum

rc-

illustrem et Christianissimum, universamque Italiam, acqufficumque Itali;e loca, ad quse pacis angelum te declinare contigerit, tanquam

gem

panc et aqu;i, sequenli dic consucto ji>juniorum more, niaiidavitque Ecclcsiis omiiibus, ut [icr idcm bidiium sacra missarum solcmnia de Spiritu sancto cum oratione dc tribulatione decantarcntur.Ad decem et eo amplius Gallorum millia Florentiam cum rege ingressura dicuntur, etjam complures hcri et hodie advene.runt. Florentiffi vi Novembris MCDXCIV . 18. Non admisit Carolus Galloruni rcx in coUoquium Franciscum cardinalem legatum
religiosis,
,

quam

cjusdem Uomamc Ecclesia; nominibus ad pacificandum ipsam Italiam, ipsumque regem ad pacem ipsam amplectendum, quemadmodum enm pro sna erga Sedem Apostolicam
nostro
et

devolione, ac rcipublica? Christianai ntilitate, nt

suspccfum hostein, quod .\ragonias partes advcrsus Gallos, Pii II avunculi exemplo, fovisset, Alcxandri vero monila hoc responso elusit pestilentiam se non expavescere, cum vita; laboribus mors finem imponat, non meveluti
;

Catholicum principem decet, facturum non dubitamus, inducendum, dictffi Scdis Icgatum dc lalere noslro de fratrum corumdem consilio,
I

tuendam famem cum lautissimos commealus rcrumquc affiuentiam sccum illaturus foret non forinidare Turcain, cum ab incuiitc trtalc
,

Lib. Lll.

DuU.p. 211.

'

Rcg. post c-mid. Ep.

'-

VHr.

Delpli.

1.

iv. Ep. xiX.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

2.
19.

CIIRISTI 1494.

21

pro amplificanda flde adversus Tiircas arinu exercere vellet, nec venientis impetiis defiijjjere.
lilins

Addidit rliam Poniifex

regni imporiiim ad
,

l)olitani

prBeterea orator

regiii jiira,

inox atqiie Neapolitani Alexandri dccreto collala Alfonso,

s[)cctare

supremum NcaSedem Ai^ostolicain decercquc Galluin regem majestatis

vindiceni, ut Icgibtis

Pontiflciffi

potius

quam

accepit,

in cardinaliiim consistorio con(|ticstus

Caroli juribus hfcreilitariis detractum, a Pontificia

senfentia ad
tlai;itio

futurum Concilium (quod oh

al)

invasum

Alexanilro, ut ferehatur,

armis causam disceptaret, cuni bcllica vis ingentes in Italia tumultiis, gravissimaque discrimina paritura forct iisdem utebatur argumcntis Ferdinandus IIis[)aniaruin et Sicilitc rex ', ut
:

Pontificatum conjfregandum contendcbat), provocavit. Auxit cain discordiam Julianus S. Petri

Carolum a Nea[)oIitana expeditione avocaret cum enim ille palam jactaret, restituto Gallica;
;

ad Vincula cardinalis
cti

',

qui Caroli

Francorum

regis partes secutus, Alexaiidrique Alfonso junfoedere iras veritus, in Gallias, ut dixi, aufugerat, praefecto imposito, qui Ostiw

arcem
:

pra;-

sidiario milite, armis, tormentis bellicis

com-

meatuque egregie iiistructani teneret ad quam recipiendam Alexander exercitum immisit -, repulsanu|ue passus, excitis demum maritiniis ac terrestribus Alfonsi regis viribus, ipsam deditione accepit ea lege, ne Julianum cardinalem, nec prsefectuin Uoluireum censuris bellove persequeretur, nisi nova) ab iis iraruni causa? darentur. Verum haud
Gallica

adversus Turcas se oratoris opera Carolo sffipius signiUcavit, se nil optare magis, quam ut universi reges Cliristiani arma pro am[iliflcanda fldc Mabometica(|iie superstitione deIcnda jungerent, nil laude dignius in adolescentiae flore suscipi posse quam si juvenilem ardorcm in tam augusto o[)ere explicaret certissimos illum manere tritiin[)lios, sacrum enim
genti

Nea[)olitano regno,

arma versuruin,

Alfonsi

Silvaj

bellum maxima animi voluptate

gloria accipi,
geri
:

geri solitum, labores in eo toleratu faciles, clades non sine

arma
'

diu post, movente in Italiam Carolo rege, Fabritius Columna

Pontifici

illam eripuit

ad excipiendam portu

foenore auad immortalitatem [iroiiule intermisso Neapolitano hello attollcnda in Turcas signa, neque enim sine e.xcidio Italia",
multi|)lici

sumptus

mortem

iter esse

Gallicam classem Neapolitanum regnum invasuram. Porro Carolus Francorumrex, antequam signaltalia? inferret, amplissimos oratores, quorum princeps erat Eberardus Aubignius ad Alcxaiuirum misit, (|ui exponerent \eapolitanum regnum Gallicis armis vel ex infldelium vel im[)iorum tyrannide partum olim fuisse, princi|)umque Andegavensium, quorum stirps defecerat, jura ad Carolum devoluta, ad qua? resimulque ab petenda transgressurum Alpes Sede Apostolica, cui Galli semper addictissimi extiterant, beneflcium avitum illi restitui deposcerent, prasertim cum ea expeditio ad Sedis ApostolicEP, cui census annuus non pcndebatur, jura asserenda hortatore ipso jam aate decreta fuisset. Ad quaj Alexander respondit \ jam Neapolitanum regniim a prsedecessoribus suis tri,
,

Christianique imperii discrimine inter Christianos bclla agi posse, ac si in Africam copias Gallicas

immittere

vellet,

Hispanas se

cum

iis

con-

juncturum, regnaque florentissima amplitudine

et

opibus Neapolitano prjestantiora

sibi Cliristo-

que comparaturum, si tamen Neapolitani juris rccuperandi cura menti alte defixa esset, judiciario ordine apud Pontiflcis supremi illius regni domini subsellia causam [irosequeretur.

Ad bEC respondit Carolus, illustre notumquc omnibus esse jus Gallicum, ac regnum illud
recuperare armis,
decrevisse
;

cum legibus non posset, se nullam ab Alexandro wquitatis vel

honestatis haberi posse rationcm, qui Ecclesiee

Romanajjura

bus principibus
fonso
I,

stirpis Aragonia',
II

nimirum

Al-

dissipabat, ut fllios suos spurios augeret ornaretquc, et ideo ab eo ad Concilium OEcumenicum provocatum. De Concilio autein congrcgando pro reCbristiana temperandaverba
fecerat.
20. Caroli adventits in Italiam et ingressus

Ferdiiiando, Alfonsoque

variis Diplo-

matibus que non videri ut Carolo

jure beiieflciario
tis,

concessum, a-quumtraderetiir,
ni

prius

judiciario ordine disquireretur

cujusnam gen-

an GallicjE, an Aragonia; jurapotiora essent, atque adeo in Apostolicis Diplomatibus ad Aragonios datis adjectam formulam, collatum sine alterius ilamno benclicium.

Urbem. Transgressus Alpes, ut dictum est, Carolus universa; Italia; terrorein injecit, dequohrec Ilaphael VolaterranusCum
pacificus in
:

in lota Gallia

bito

tum Britannia insula delectu haanno ak^dxciv, mcnse Octobri (li, cum cijuiviginti

tum

bus, instrumentorum
'

quinque, peditum quindecim milliquoque bellicorum cur1.

l(i.

ib.

liiirili.

iibi

sup. Suril.

to.

v.

1.

I.

c.

Id. Sur. c. :n. ct Coiiiiiianis ubi sup.

est

28.

Id. ib.
lib.

'

Guicciar. eod.

Surit. lo. V.

I.

c.

31 cl 3j.

Raph. Volat.

1.

iii.

(1) Nibil
ipiin

boc anno celebrius aclum

quam

polius eo mense Irausveelas a Carolo .\lpes

e.f

Caroli Gallorum regis expeililio in Italiam; hanc vcro Octobri niense anni hujusctcptam, Rnpbaele Volaterrano notat annalista. Sed .\lpes llaliam a Gallia dividenles diu anle

Carolus supcraverat. .Mariuus cuim Sanutus. idem qui Vitas ducum Venetorum ad annuin iisipie 5ii;iixi;iii perduxil, i[iiem .Muralorius Rer. Ilal. to. XXIV aucloreiii staluil Commentarii de bcUo Gallico (sen potius Italico) Caroli VUI et Ludovici XII a se vulgalo ibid. col. t, opns
illud

ab hoc auiio mi.dxciv cxorsus slalim aftirmat, incunte

.\prili

meiise,

scu poliiis die ejiisdem incnsis priina, Axtatn

liiarii

radices sita est, pervenissc. lluic scriplori utcunique adstipulatiir anonyiuus scriplor

Kcrraricnsis.

quw ad .\lpium adnolans die ultima .\ugusti Ca-

220
ribiis otMitiini. rciiiii

ALEXAXDRI

VI

AXNTS

2.

CIIKISTI IV.Vi.

vero luiiicipibiis, IMiilippo Saiiauili;i' iliico cjus avunciilo, ct aliis nonnullis itcr insircssus pcr Alpcs, ubi priinum in subal|)ina rci,Monc

cum

tanla nuillitudino iipparuit,

dcxlciam porrigcuquos simiii modo rex detecto capite cx cciuo rcce|it primo Neapolitamim, deiiulc Uiixponensem, et succcssive
tcctis capilibus,rcgi
tes, el ter in

manum

ore osculantcs

linior omniluis incussus . l)l)juri;atum Carolum ab Alcxanilro, quod iugressus esset Italiam

alios

omncs:

nus

ct

qiio facto, priccesscrunt NcapolilaITixponensis similitcr, deiiulc .Montis-Uc-

armatus.judiciariumquc ordincmcontempsisset " Tacco. inquit, scri[)tum .Naudcrus Ponlilicis ad regcm, cujus exemplar vidi atque le^i, quibus cxprobrat illi quod monita ejus
rcfcrt
' :

galis

a (lextris liabcns

Irsinum

et

a sinistris

Valentinum, quos sequebatur rex mcdius inter

Senensem

a dextris, et S. Georgii cardiiiales a

:

sinistris . Et infra

Venimus

iioc

ordine us^iue

nc Italiam iuirrederctur, ol)latam(]uc justitia- viam super reguo, quod jus pra4cnderet sibi compelere, pesi

per

litteras

et

nuntios,

uitus conlcmpscrit

.Vddit Surita

'
:

inlentatas

ccnsuris .Mantuana Syperculsum iri nodo promulgato. Irrogabantur eo poena; anatbcmatis, nullo (^a^sarc regia^ve auctoritatis discriminc, iis qui a Pontificia senteutia ad Concilium provocabant; sed eludebatur Alexandri auctoritas, quod vitio intrusus in Pontificatum diceretur, atque ex curia Pontificia ad suas Ecclesias omnes Galli discedere regio edicto jussi, contra vero intentata sacerdotiorum mulcta Alexander omnes, qui libertatem Ecclesiasticam

ctiam

al)

Alcxandro minas Carolo

ex decreto
l'ii II

ad castrum hospitii papa!,in aula rex et omnes sui dimiscrant enscs et alia arma. Itcindc iiitiavitad !'ontificcm, corani quo gcnufiexus pedcm ct manum papa", tum surgeus papam iu genu (orci osculatus est, cardinalibus papaiii circumstanliiius. Uiii tuiic surrcxit, ct

in

sinistra siia re-

gcm
dcin

ail

uiiaiii

cx lcncstris dictae

camenc duceus

pcr octavaiu paitem iinius liora; vcl circa ibisccrctc sccum locutus est, cardinalibus

a longe circumstantibus. Post coilocutioncm hujusmodi pauci cx nobilibus dcinde cardiregis osculati sunt pedeni papa> nales omnes regem usque ad ostium caiucra}

aliquantuiuui

habitationis
.

sure,

quse erat

in

dicto

castro

labefactarent, anathemate perculit', cunctosque cardinales ad curiam Pontificiam redire imperavit, contulitquc apud Vicovarum colloquium cum Alfonso rege Aeapolitano de quibus fit mentio in Ms. Codice Vallicellano ', atque in eo itinere vetere ritu sanctissimum Eucharistia; sa' ;

Dimisso post conventuab utro()ue associarunt etiam ad Bajazethem Turcarum iiu|)eraforcm

Camillum Pandonem et Georgium Bucciardum ad poscendam opem legatos missos tradunt',

cum
tur.

publice Carolus Constantiiiopoli luinilare-

Ad hanc vero gloriam illum incitasse, cum Astam pervenisset, Ludovicum Sfortiam, dum
fldem oijcramque
rouiusterra
:

cramentum
fici

pra;ivisse additur. Ut vei-o exceptus

omncm

dcfcrret,

narrat Fer-

rex a cardinalibus, quajve ab

eodem rege

Ponli-

Nea|)oIi, iiiquit, reccpta, taiita auxilia

honoris cultusque deiuissi signa exhibita

Iuerint,describit Joannes Burchardus": Causa,

inquit, adventus

ut im|>erium Coustantinopolitauuin(|iic

marique sese subministralurum.Turcarnm diadcma

paps ad Vignarium propterea

nuilu ncgotio Gallia florens recipiat:ita futuruin,

ut res gestas inagni Caroli

serenissimo Alfonso II de Aragonia rege Neapolitano contra regem Franciae, et alia circa hac opportuua. XIV Julii , et infra, nescio quos cardinales ultro versus regem fecit equitare me inscio, qui sic regi obviam venientes ipsum per duos tractus lapidis ultra quod eos locaveram et ordinaveram, reverentcr in equis susceperunt de-

quod volebat

(conferre)

cum

famamque

rex ado-

lescens vincat
21.

Dum

Astse versabatur Carolus, |)uslu-

lato

morbo decubuit nou

sine vilaii^ericulo, ne-

que Alfonsus, quamvis validissimam classem ad Gcnuaiu sollicitaudam, ut Mcdiolaiicnsc jugum cxciiterct, iustruxisset ^ tericstrcmque etiam
cxercituiu, qui Gallis itcr intercipcret o|)posuis-

'

c.

35.

- Sur. to. Nancl. vol. i. geD. aU. Biucbar. .Ms. arch. Val. sign.

1.

i.

c.

30.

'

IJ.
1.

ili.

num. 104.

Guic.

i.

'

Id. ib.

Buich.
I.

.Ms. aich.

Vat. si;;. nuuj. 14C.

I.

ii.

Ferro.

M5. Vallic. p. 216.

Burch.

1.

ii.

p. 1S3.

in C.ar. Vlll.

i.

'

Guic.

I.

si admiseriiniis, legalio illa PontiDcia, cajus Uic meminitannalisla, nou (luideui in G;iUiaui, sed Aslam Franciscum cardin.ilera. Ponlilicis legalum, missa. Ouin et ex Ephemeriditius Senensibns .\llcgrelti, vulgatis Rer. Ital. lo. s.viii constal, Carolum" adiisse cum Luca: ageret, a iiiio ue adinissum (|uidcm rediisse. Ex ea urbe.sive ex uioibo sive rei pecuniaria; angnsiia, ut notal Senarega in Comraenlario de rcbus Genuens. Iler. Ital. to. .xxiii, noonisi sero Carolus movit. Floreiitiaiu enim uon prius quam die principes excesserant, ait XVII Novembris pervcnit, teste Allcgretti iii F.phemeridib. qiia iirbe pra^ccdeuti die exules Medicea; familia; Seoarega; qui et addit Caroluin dum Florenlia; agerel, et ciim novis uibis rectoribns de condilionihns tractaret, tilulum magni per adu-

roluia nervcnisse Mcdiolauuin. Ha;c

omnium primuin fuisse censeo, qui .MAGM litulum. dum adjeclum Pagius ex Mabillonio ad A.uci;c.xiv,23, animoppidum Sarzaiiello addenduin esl, advertit. Conventnm est inter Gallura el Florenlinos ut rex oppida illa, in Annalibus lelata, quibus Neapolilano, ledderel Florenlinis, qnod el aliud uominis pane similis Sarzana, nt oppida, inqnam, illa, recuperato landcm regno insralum , addit scriptor ille, fuit Geiiuensibus ; uam paiilo ante, ipso (rcge) Sarzana discedenle, nppida uoslra (oppida eiiira illa
lationem
polius

Florcnlinornm,

qnam sua

volnntale assumpsisse . Hniic icgem

illud nouuisi post obituui

adhnc vivcret, admiscrit; nam Carolo Magno elogium

exceplis Pisis et Petra Sancla, juris crant Genuensiuni;

qiia;

Florenlini pcr vim occupassent, reslituturuin piouiiserant .

;

Iiie

tanclcm .v.vviii.

cx qua ilie iv discessit lAllcgretti in Ephem.) Florentia discessit (Allegrctli in Eplieincrid.) llie ii Dccembris Carolus iiigressus cst Penas Tnm venit Acnlani (Aquapendente) dcin Montcm Faliscorum, ac liindcin Vilerbium, ilcuiquc die xxxi Decembris Uomaiu. Iltliqua ex Annalibus petas.
'^'^'''Si-

ALEXANDRI
sot,

VI

AXNUS
victo

2.

CIIRISTI

l-V,K'

221

rom, ul pofcrat,

felicilcr fjcssit;

imo

rabilia

similisiritcr|irclii)uscoiKor(li;c Vcnclis

majorciu
iis

regni partem Carolo

oi)luiit

',

(|ui

sprctis
:

conlinuafo itincre in Etruriam |)cnctravit ul)i mox novic rcrum convcrsioncs subsccufa^ Pctrus cnim Medices Florentinfc reipublicre princcps, qui invitis civibus Alfonso rcgi Ncapoiitano
:

el incoiiimodii, c;edcs, slrages ac civifafum cf llijidimu populoiuin dcsolationem et dcvast;itioiicni, ;ic plur;i alia borrendissima faciiior;i, (jinc s|)urcissimi Turci in saiiguincm Clirisfi;uiuiu iiiccssaiitcr dcbacchaiiiiobiliiMii

damna

tes a

quinquaginta annis

citra,

iit

a m;ijoribus

nostris profecto fide dignis didicimus, iiihuma-

adliicscrat,

Gallorum prog^rcssibus

lcrritusC.aro-

% ut illius iras deliniref, ac PetramSancfam, Scrzanellum, Liburnum, Pisasque illius pofestati permisit qua re male jjcsfa, Florenfinorum odia in se incendit, ut pr;ctorii ingressu repulsus m;ijoris mali timorc pcrterrifus cum Joanne cardinalc, qui postca in i'ontificatu Leo X dicfus cst, ac Juliano fratribus in exilium rerum omnium egenus profugcrit '. Augebat illius invidiam IMsas a Carolo rcge, civium lamcnta miscralo, libcrfafc fnisse donatas eo tanien dissimulato dolore, Horentini Carolum lionorificentissime excejjtum Florentia patrem p;ifri;e, libcrlatisquc vindiccm appellarunt. Describit illius in ea urbem ingressum Burchar(ius \ tum jiactiones ab ipso cum Florentinis confcctas, nccnon ut regiis liffcris Gallica iii Neapolifanum regnumjura promulgarif, ut armorum potentiam ajquitate nixam ostenderet.
adiit
: :

lum

nissime |icr|)ctrarunt, ciipiciitesqiie niorc (irogeniforum nostrorum Francorum regum Cliristianissimorum faiitis scelcribus, qua; ipsi perfidissimi Turci religioni (Jiristiaiue conlinuo
miiiantiir, [iro viribus occurrerc, ac

eorum

siti-

buiidam rabiem

conatibus expellere, postquam jilacuit Altissimo in regno eldominiisnostris suam pacem poncrc, proposuimus pro debcllando Turchos eorumque furorcs rabidos, et
totis

rccuperandis Terra-Sancta et aliis dominiis per eos Christianis principibus ct [)Opulis ablatis, [)ropriis persona! laboribus facullalibusquenon
parcere, quinimo dilectissimis

uxore

et

filio

nostro unico, regnoque am|)lissimo [lacifico et opulcntissimo, ac [)rceter voluntatcin |)rinci()um

et

proeorum

regni nostri relaiis,

statuimuscum
et

adjuforio
toris,

Dei, cujus c;iusain am|)lectimur, ac

summi omnium Christianorum Pontilicis

pas-

22.

"

Feria, inquit,

ii,

xvii

Novembris sere-

nissimus Francorum rex inlravit civihitcm Fiorentiae

cum maximo bonore

et

ettriumplio,

magna
di-

equitum
vcrsa

peditum copia associatus, ubi

cum

i|)sis

Florcntinis traclavif. In valvis

Ecclesiarum et aliis locis publicis aureislitteris scriptum erat Pax et itESTArR.vTio libertatis.
:

Iniit iiitcr alia

cum

ipsis Florentinis conventio-

nem
iii

et caj^itula, qufe xxvi dicti mensis fuerunt Ecclesia metropolitana Florentise, missa ibi

necnon principum aliorum fidelium prjesidio sacratissimum Iioc opus fidei devotione ct magno aiiimo aggrcdi, ([uod ([uidem sanctum propositum diviua credimus ins|)iratione nostro cordi fuisse infiisum. Ncc arbifretur quis[)iam, ut ad occujiandum (|uorum(|ue [irincipum vcl populorum dominia ;iut civitates opus lioc tam sanctum tamquc laud;ibile aggrediamur scd, iitil)se Dcus ineffabilis vcrus testis est, hoc solum ad ejus laudem et gloriam, suaque fidei
:

publicc lecta^ et mediis juramcntis stipuJ.ifa,per qure inter CcEtera Florenlini |iromittunt
liiiifa,

ncm

Christiana! religionis exallationcm et ampliatioam|)lectiinur, sperantes in ipso Deo, a quo

dare regi Francise centum triginta niillia scutorum infra annum, deinde quolibet anno duodecim miliia usque ad fineni belli rex habebit continuo Florcntiffi duos oratores suos, vice
:

pcrfecta opera perfectionem suscipiunt, nos hoc sanctum desiderium nostrum ad optatum finem perducturos. Sed quia regnuni SiciliiE, quod Neapolim vocant, per progenitores nostros et e manibus infidelium et aliorum Roet de quo ipsi progcnitorcs circa ([uafuordccim investifuras, videlicet duodecim a diversis Romanis Pontificibus, et

omnia

regem de rebus beloccurrentibus mutuo tractaturos IMsa et I^igurnum ernnt in potestate regis usque ad fiiiem belli diflerentise inter Florentinos et Jaiiucnses occasione Petrai-Sancta?, Sarzanaj et Casfri-Novi, remissa) sunt eidem regi, qui ut aclicis
:
:

versa Florentini duos apud

mauce Ecclesiae restitutum,

duas

alias factas a

ciliis

rcceperant, ct
jilebe

duobus generalibus Conciquod ad nos jure h;preditatis

cessum suum ad urbem honestaret,

Florciitia) decrevit et publicari fecit
fes litteras
"

diebus suas pateniis

sub tenore hujusmodi, videlicct Carolus Dei gratiaFrancorum rex, univerpra!scntes litfcras iiispectufidei et

sis Chrisfi fidclibus

ris,

(quamvis Pius [)a|)a II volcns suos ex natos ad principatuum fastigiuin cxfollerc, regnuin i[)sum conlrajustifiain abstulerit, ct illud quondam Ferdinando de Aragonia concesserit) ad depugnaiidum [icrfidissimos Turcos priTcipuc [)er iiortiim Valoniffi, et non[icrtinct,

humili

zelum CatboliccC

salutcm

iii

Doniino

niilla alia loca iiobis faciles

ingressus [ira^bere

siMiipiternam.
23. Considerantes attcnlius, et intra nostne mcntis arcaiia s;epeuumcrorcvoivciifcs iniiume-

potucrit, illud

Deo

auxiliante, intendiinus recu-

perare, ut vobis et nobis facilis ingressus et egressus ac tuluin pra^sidium csse [)ossit, nec

intendimus pro|)fera
1

alinse

Urbi Roma;, prout

;ic

KciTOn.
c.

I.

I.

Volal.

I.

V. Fenoii.

1.

ct

iilii.

modernus Alfonsus dc Aragonia

1(1.
ili

sui j)r<Tdc-

- * Sur.

36.

ccssorcs alius Alfonsus et Fcrdiuaiidus

magna

222

.\i.i:x

ANiiiii

VI

.wxrs

(iiHisTr
sfelhe rege
fioiariiim
roliiujiii

l.'i!)'i.

liMneritalo et rchollioiuMilisideiuioeani feoerunt,

<int aliis terri?
ali(|uoii

contempta nt
jirinoipibus

inaiiia ail^

cum

bene-

I^oniaiuv I';oelesia> |u"rjn(lioiuni

iiiferre, si^d illa ol

Romaua>
a
(]uo(l

Eeclesia! rogniim testamento

seu (laiunuiu

i|isius

Eoolesia' sululifos, pro illius et Apostolioa' Sedis

posset

',

veriim erat

Aiidegavensibus non ila nec Joanna II in

:

lionorc et reverentia, ab
Koolosiastaluiu,

omni ilamuo

ct iiijnria

Alfonsiiin

pro posse noslro illaesos conservare, ac ipsius

liouoreiu,
diiiuitaloni
,

regem .Vragonum neliciarium idem regnum

oral,

ado^itionis jurc be-

Iransfuiuiere [lotu-

UKire

ouin

iitriiin((iie

cuiu A|iostoliois Di[iloina-

diotorum proi;onitoruiu noslroriiin (luaiidiu poterinius, ]iotiusadanyere. Unia vero prodicto

roiriio

tibus

successurorum in Nea|)olitano regno htcredum ordo descriptus pugnaret, constaretad Sedein A[iostoilkid
:

rooii[iei'aiido ot

iiostro

sanoto |u'oposilo ad rrliein

([ue janidiu illius rogiii jiira

e.\e(|ueii(lo

pro faoiliori

et lireviori via

licam devoluta

at cuiu

vi

ra]niisscnt

pra?dictam veniendo
olesia' traiisilus sit

]ier

noniiuUas terras Ec-

Aragonii, potiori jure Gallis, qui illud ex Sara-

nohis faoieiidus, snnotissi-

ceiiorum etManfredi
seiit

ereiitiiin

mnnibus

restituis-

iiium

iii

Cliristo iKitreiu et

domiiium doiuiuum

Ecclesia\ deberi Caroliis disceptabat.

Ob

.\Iexandrum divina

providentia papani VI ac

saorum

S. W. E. oardinaliiim oolleiiium, neoiion

conversas vero illius adventu Etruscas res publica Italorum odia contraxit, quippe tlorentissiiufe
rei[)ulilio;B

(|uaruiiicum(]ue

oivifatmu,

opjiidorum,

lerra-

momento

dissolverat im[ie-

runi et locorum ejusdem

Romanai

Ecclesia? re-

ctores, gubernatores, iiotestates, officiales, civcs,

incolas et haliitatores quoscum(]ne in Doiniiio

requirimus, hortamuret contestamur, ut saltem iiueiuadmodum hosfibus nostris et in hoc sacro [iro|iosito nobisadversantibus favoresetau.xilia, ]ir;vstiterunt et [ira^stant, ita (luse potuerunt uobiset nostris liberum iiifrressum et regressum per clvitates, o[i[iida, terras etloca pra'dicta ac victiialia necessaria nostris expensis et siimptibus e.vhibere dignenlur. Nisi aliqui nos Iioc in opere saluberrimo impedivissent, ut credimus, jam urbem Nea[iolim et niagiiain rcgni
[lartem

ex|iu^^uassent

et

iii

[iriiioi[iio

mensis

futuri liiies hostium inyredi potuisvero ingressus et rogressns, et liber transitus, et victualia nobis et nostris, solvendo debita |)retia fuerint, quod non credimus, dene-

[iroxime
si

sent;

rium, quodtotannis tantisqwelaboribus partum fuerat; redegerat in suam [lotestafem ])lerasquc munitiones Pis;c iii libertnlem viiidioata>, dejeoto Florentiuo insigni, Caroli statuam stricto ense minacem posuerant Mons Polilianus illarnm exem|ilum erat secutus -; Luca et Senae in ejus clientelam concesserant. Ex quibus territi universi principes facere coeperunt coUoquia, illius potentiam eliderent. iit ingravescentem Motuebat insula^ Sicilia' Ferdinandus rex His]ianiarum, classennjue validissimam ad eain tuendam, defendendamque ditionem Ecclesiasticam com|iaravit abalienatus * estab eo Ludovicus Mediolanensis dux, qui Joanni Galeatio duci, defuncto spoliatoque nepote, xxii Octobris successerat ^ cum ali([uarum Etruriaj urbium a Veneti Carolo obtinendarum spe exoidisset recepto Petro Mediceo profugo fortunam illius
:
:

'

nihilominus curabimus totis viribus inveet capere victualia necessaria, quibus poterimus mediis, protestantes solemniter nobis ad cul|)am non debere im|iutari, sed polius
gata,

miserali

Italicos

tuiuulfus

Eegre

ferentes,
:

sui

nire

illis, (]ui

[leiiida

iniquitate de lide nostra

et

rccte sapientes

nostrum [lium

non sanctum pro-

positum voluerint im[iedire. 1'rostestamur insuper de iiijuriis Deo et vobis faciendis, damiiis quoque et interesse per nos propterca jam incursis, si qua3 in futurum inoursuri fuerimus, quam protestationem prosequinuir coram univorsali Ecclesia, ac |iiinci[Hbus totius Cliristia-

etiam im[ierii jacturam formidarunt Maximiliano Cffisari permolestum erat Italicum regnum Gallico adjungi, ipsumque excitare annitebatur Alexander [ia[ia, ut et C;esareas Itali;c urbes Carolo eri[)eret, sequeEcclesife pro[iugnatorem, ingressu in ditionem Ecclesiasticam [irohibito, prsslaret. [*roiiterea vocato ad se Maximiliani oratore |irol'essus est, prius se mortein obituriiin, (]uam Carolum Italia [lotiri pateretur, ut testatur liurohardus ^ administer atque interpres.
23. Ingressos Florenliam Gallos inclerneiiusos erga cives benevolos queritur Petrus
'

quos couvenire intendimus jiro hac sanctissima expeditioneDeo duce fldeliteradimplcnda. In quorum omniiim fidem ct tosliiuonium pra^sentes liltoras lieii, et [ler nofaiium publicum infrascriptum subscribi et publicari, neonon rej^valis sif.nlli ap[iensione muniri fecinitatis
,

tia

Ik'lliliinus

iii

lilleris

ad Palavinum episco[iiim

[iroximo anno datis,

excessissent
([u;e hostili
:

cum jam Galli Florentia Commiseratus sum tam foedam

inclyf;e urbis faoiern,

aiiiiuo

mus. Dat. Florentife anno Domini mcdxciv,

[ilerique

xxii

niensis

iNovembiis

et regni nostri
liis

anno
'

xii .

eis

tantis implicitam ciiris, ab amicis [iressa blandiri atque arridore cogebatur, (]ui de se erant

2i. Mcmineruiit de

litteris

Caroli refiis
(laroli

([iinm

[lessime lueriti. Solatiis

sum

plorosqiic
ut agoroiit

auofores,

iiiler

qiios

Surila

ooinonienlos lue donii,

1

siinsi(|ue
1. i.

iura in Neapolitanum regnuin a

10. V.

I''ordiiinn(lo

CaSur. 10. V.
I.

1.
''

I.

c.

:)l.

FciTOn.

' Siir.

c.

.'58.

iibi

i
1

Guic.
p.

Sur.

1.

I.

c.

36.

siip.

IST.
1.

liiirch.

Ms.

arcli. Vat.
1.

inim. Ull.

B.ircli.

'

Pelr. Delpli.

IV. lip.

xxiv.

ALEXAXnRI
Deo
(!t

VI

AXXUS
ab oo

2.

CHRISTI

]!)[)!*.

223

gratias,

lii)erali

iiiagnilicc

quod de magnis non cssent

periciiiis

(^arolus, ab advorsariis suis, qui vitio l*oiitificatuiii

passi

graviora,

eum adoptum

fuisse ol)jiciebaiit, im|)ulsus;

miniis inaluni ctiam pro inaxiino existimarent l)ono, siqnidem castigans castigasset eos
et

Dominns
iiil)tis,

morti non tradidisset eos, CKSos

iiem|)e illos fuisse, sed tlagellis,

teiitatos

non

scor|)ionisi

fuganKiuc adeo capcjre meditatus est. At cardiiiales dio xii Docembris jurojurando se ad det'endonduni Pontilicom, euiiKiue (juocumquc liergorbt, sequendum obstrinxerunt cogitantem
:

cum
fuisse

lideli

Al)raliam,

dilige-

autoin
rct,

fugam Vonoti illum,

'

ut

Bonno

subsiste-

reiit

Ueum, visosque
ita

iu tribulatioiie [)aticiites,

et revera

apertissimis
id

dcpreliendi

argumentis. Ketulit milii per

reiitia

temporis Floitinere

civitatem illam

magnain

dierum

trium,quae conversaestad prffidicationemJonse. Vidisses lioc adventu Domini abstinere omncs ab esu carnium, neque permissa edicto publico
aperiri inacella.

confirmarunt laboranti opcin poUiciti, necnon Ferdinandus Siciliie et Hispaniarum rex Gallo denunliavit -, ne Pontifici bcUum inferret. Sed ob exceptum Ferdinandum Calabria.' ducem hostem offensus Carolus signiflcavit Alexandro
,

Romam

ingredi se decrevisse
:

',

(]uando(|iiidom

Templa ubique

solito

amplius
,

tuni etiam institit, ut Calabrum recepisset Ascanium et Sanseverinatem cardinales ex cu-

toti|ue confessoribus ac paMiitentibus plena utriusque sexus sacrosanctuin corpus (Hiristi L)t)iiiinico Natali die perceperunt, ut pasclialem

stodia educeret.
20. Dolebat Alexander suis se invisum esse, neque Romanse Ecclesife clientes ad eum defendenduni arma capcre, quarc Francorum regem ipsius amicitiain oxambiontcm ullra iion repellore decrevit, cum Gallicam armorum vim ferre non possot. Itaque cardinalem Sanseverinatem dio dccima iiona Docembris e cnstodia omissum

solemnitatem rctulerint.

Si

perstiterint in fide,

ne(jue doclinaverint a niandatis Domini, timere

non
illi

poteruiit surrecturosinjudicio

secum
isti

viros

Ninivitas, seque

condemnaturos, quoiiiam sicut

ita

ad pricdicatiouem proplielie,
sunt.

ad pro-

borum religiosorum
versi

liortamenla optime condie

iv

Ex

Fonte-Bono

Februa-

. Porro anxius inter htcc orat rii MC.DXCV Alexander, dubitansquid facto qpus esset nain tertia Noveinbrisdie, babito cardinalium senatu Ascaniuin cardinalemSfortiam Florentiam mit:

ad iilum legavit , ut de concordiae legibus cum ipsomet paciscoretur. 27. Addit Burcliardus " missas ad se etalios Germanicae nationis in Pontificia aula agentes a cardinale Gurconsi litteras, quibus conquerebatiir otiain tum consumptos frustra suos labores ad Pontiflcem

lendum

decrevit, paulo
in Ostia

agro Romano iiifestando Gallis faverat ', et Sanscvcrinatom cardinales in custodiam tradidit, ut narrat Burcliardus ^ Fcria, inquit, tertia, ix Decembris, venerunt ad palalium Apostolicum Ascanius, S. Severini^ de Luiiate cardinales, P. episcopus Caesenatensis, ac Prosper dc Columna et Hiero-

ipsum, qui

autem occupanda

[^ost

Ascanium

regemque

in

concordiam

re-

et

digondos, neque Carolum regem aliud magis

o|)tare, quain omnibus filii amantissimi Alexandrum complecti iiostes vero
:

officiis

Gallici

nominis, qui in Urbe morahantur, Pontificem ab 00 abalienasse; pollicebaturque nullam Gerconceptce erant manis injuriam illatum iri
:

hisce verbis
((

ex

litteraj

".

nymus

Tuttavilla, et

eodem

sero

omnes

detonti
aliis

Charissimis fratribus et amicis prslatis et

illustrissimi archiducisPhilippi

ibidem manserunt. In mane sequenti relaxatus fuit episcopus Cffisenatensis auditor camerie deinde fuit consistorium secretum, cui etiam dicti cardinales interfuerunt, eteo liiiito. cardinalis Ascanius ct S. Severini missi fuerunt ad cameras superiores palatii supra papam ibidem reclusi et custoditi, Prosper et Hieronymus fuerunt missi per unum deambulatorium ad castrum S. Angeli et ibidem detenti, cardinalis vcro de Lunate missus ad Ostiamad tractandum
:

curialibus nationis Alcinannica; et doini-

niorum
u

inUrbe
Deus,

habitantibus.
(^harissimi,
et
si,

prout

tesiis

est

qui hominum scrutatur corda et renes, qualem potuinius fecimus diligentiam erga Christianistuin
tuin nomine suinmi Pontificis, nomine nostro dedimus operain ad faciendam bonain unionem et intelligentiam inter

simum rcgom,

quiedam occurrentia. Eadem die doininus Ferdinandus de Aragonia dux Calabrlae venit ad urbem . Non potuit Calaber Alexandrum a
ibidein
vi Gallica

rum

defeudere, cum Piomani reruin suadiscrimen adire recusarent ', regemque prfEpolentem, a quo gratiam pacisque honestissimas raliones referre poterant, pro tuendis alienis commodis ad iram in se irritare. Verebatur Alexander, ne quid in ipsuin moliretur

ipsumsummum Pontificem et Christianissimum regem, nibilominus, quorum culpa nescio, hactenus fuimus impediti, non per ipsum Chritianissimum rogem, cuin nil aliud cupiat quam so devotissimum fllium gerere crga summuin Pontiflcem etsanctam Sedem, suorum progenitorum more, sed timeo quod a Deo principaliter propter peccata nostra et demerita gravitor
offenso
rit,

impedimentum
nisi

qui

dictse unionis processeprecibus dcvolarum pcrsonarum

l.ili.

111.

|i.

fiG.
1.

Durcli.

in Uiai'.

I.

ii.

p.

3 iiufcli.

!|i.
''

c.

i.

Id. c.

41.

1.

11. el Vulal.

iii.

td. ib.

p. 214.

'

Id.

Bnicliar.

in

Diar.
i.

1.

ii.

E.\t. eiC lil.

apud

Burcli. p. 21

'224

ALEXANnU!

Vt

AXNTS

5.

CIIRISTI

149'l.
eral,

fuerit plncaliis, dicla iinio, iiec ex cousequenti

gralia, obstrictus

regno depellercl,
iii

(iiio

pax inlor

|>riiici|ies

Clirislianitatis fieri poterit

sit

parlo trajicere

in

Gr;eciain

aiiimo orat, ac

(;eteruni cuni

linior

de

invasione Trhis per

regis, et suo-

arinijjeros ipsius Cliristianissiini

ruin

confa'iloratoruin,
liat

luTves non
eireci

si dicta unio in (iies proplor liostes ipsius Cliristia-

Baja/ollios ipse permovorot ^onolos ad Alfonso oiicm ferendiim uiiiversos Christianos reges se Gallo conjuncUiros, adducloiiuc socuin Zi/imo
v;ili(lissiina

classe (jOnsl;uitinoiioliiii oppiigna-

nissiini rei;is, ([ui

stanl

iii

Irlie, ut dicilur, sic

apud

r.iirislianissiinuin

rogem, no

ali(|ua

damna

inferant

sui armifreri

(|iiil)uscum(|ue

ostondobanlur otiani a cardiiiale Giirceiisi lUijazetliis littorae ad Alexandrum dat;o ', quibiis exponebat pro Christiani imporii quietc
luros
:

parlisanis in

Urlie

inoram

Iralioiililms, neiiiie

oxpodire, ut Zi/imiis o niedio tollereliir,

si

(!iiim

etiam cioloris (luibuscunuiue, uiidocumi|ue siiit oriundi, nisi in armis conlra suam majostatem et suos roporireiilur, ef iiilor c;cleros in Irbe moram Iraliontes voluit ot declaravit siia majostas, quod omnes subditi serenissimo D. mco I^nmnnoriim regi somper aiiguslo, et ilhistris-

Francoriim rogi dedatur, ingonti bollo Christianos se petiturum numeraturum vero trecenta aiir('()nini iiiilli;i ciiiii illiiis cadaver sibi Iradiluiu fiiorit, iioc lerra marive Christianos uiiquam vexaturum. Qua; littera; hac temporis nota consignatm erant Scriplum Constanlinopoli in
;

simo

i)rincipi

D.

Pliilippo

ejus

inclylo

nalo

palatio
die XV

nostro

socuiidiim

advontum

Chrisli

.\uslriffi

arcliiduci

et Burj^undia?

duci,

non miuna

nori favore per suos armifjoros dobore traclari,

(|uam

projjriis

ipsius Cliristiaiiissimi regis

et

hac de causa me misit ad D. comilein de Monpensier ejus cognatuin et generalcm locumlenentem, ad signifi-

cum omnibus Romanis,

Decembris, anno mcdxciv . 29. Cum porro de pace agi C(optum esset, petiit Francorum rex, ut sibi sultanus Zizimus traderetur, promulgabatque se cum Andrea
l'al;Tiologo MorcLB despota, Tbomac Palffiologi MorciT despotaj Conslantini PaUeologi ultimi

candiim

oi i^ro

parle sua; majestatis, ut caveret

ne ])ormittcret

per quosque

armigeros

sua)
fieri

majostatis aliquas
supradiclis incolis,

injurias aul molestias

et i)r;ocipue

Gr;ocorum imperatoris filio, convenisse, atque ab co avita Constantinopolitani imperii jura acceplis annuis vectigalibus in Gallum transfusa, ea lege

domiiiis revc-

addita,

ut

Moream

Turcarum

rendissimis
partisanis et

DD. cardinalibus civibus Roinanis

quibuscumque et maxime diclis

subditis D. Ca-saris et D..\.rcbiducisIMiilippi, etc. Vester amicus cardinalis Gurcensis vos monel,

tyrannide vindicatam eidem restitueret. Poscebat etiam ut Alexander Neapolitani regni beneficium ut su[)remus illius princeps ipsi
,

ut ad illius aedes yos conferatis pro declinanda vi niilitari. Valele, felicos cbarissimi, et Deum

pro inlenlione mea, quaj est ad pacem univor-

salem inter Christianos, et guerram universalem contra Turchos orate. Ex Formello hac xxiii Decembris . 28. Exprobrasse antea eumdem cardinalem

conforrotj ac Pontificias copias una cuni eo iu Turcas sociaret. Traditum illi Zizimum fuisse, dicetur proxinio anno, ac paulo post extinctuni negat;im autom fiduciarii iiiSiciliam juris donationem. Cumque Romse ingressu cohiberi non
posset,

rogatum cardinalis Sanseverinatis

ut Iiabita

et

episcopi Eliiensis opera,

majestatis

Sedis Apostolicse ac religionis ratione, pacificus

Gurcensem Alexandro, missum fuisse ab oo Georgium Bucardum litlerarum Apostolicarum scriptorem ad Bajazethem Turcarum imperatorem, ut illum adversiis Francorum regem
Constanlinopolitanam expeditionom meditantem concitaret, permoveretque ad Alfonsum regem Neapolilanum tuendum adversus vim Gallicam, referl Burchardus, additque promulgasse cardinalem ipsum Gurcensom fuisse Buzardum apud Senogalliam, dum ex Turcica
legatione redibat,

Urbem

ingrederetur

tum

illi

expositum,

si

Neapolitanum bellum vellet intermittere, armaque vertere adversus Turcam Pontificia auctoritate universi imperii Clirisliani viribus ad tam gloriosum facinus suUuIluin iri, deque religione optime promeriturum, cum metucndum periculum immiueret, ne AlfonsusNeapolitanus Turcas in Ilaliam non sine magno rei Chrislianaj
detrimento induceret. Paucis vero interjectis diebus missum ab Alexandro Joannem Borgiam cardinalem adCaroIum, ut de ingressu in Urbem pacisceretur refert Joannes Burchar XXIV, iuquit, Decembris, cardinalis dus ' Montis-Regalis, pro eoquod nova venerant de voluiitate regis Franciffi super compositione et concordia facienda super introitu suo ad Urbem, deputatus fuit per S. D. N. mittendus ad regem Bracliiani, ut ipse rex Franciffi ad casfrum aliiim mitleret, cum quo de modo adventus
, :

deprehensum aJoanne RobuJuliani

illi

reo Urbis
S.

prsfecto, fratre
tradita

cardinalis

Petri,

tum etiam

ab Alexandro

tractandarum
perla
;

cum

Turca rorum capita com-

in (luibus

Francoruin
cxercitu
ctiim

etiam sigiiificabat Aloxander, regem Transalpiiiarum gentium

auxiliisque

Mediolanensium succiniit

Romam

contendere,

cx

Ponlificiis

manibus Zizimum sullanum reciperet, tum Alfonsum Neapolilanum, ad quem tuendum tum et affinitatis ct benoficiarii principatus ab annisjam soxaginta circiler illius avo collali

regis praidicti tractandus esset

'

Exl.apudciimd.Uuic.l.u.

^liur. Ms. aic.

V.it. sig.

ii.

lOi.l.il.

ALEXAXiinr VI Axxrs
30.

'2.

cimiSTi
:

\U9'\

225
illa

Additauctor die proximadiicemCalabriit

cx
Url)C diiuissiiiii fiiissc, cardi-

nica dicta est

scd

riiiii

F(M'(liiiaiuliim

coiisita liiiiiiaiio

gcncK!

dijsci^ta cssct,

nalcin vcro Ascaninm, eliam

se vcro, nt|)o(o

tnm

in

Poiititicia
:

insnlas vcslilas aii)oril)iis,

cffiabaiif,
l)ri'\i
ti'iii|iiiir

arhoribns nbique ad alias (|ii;e snavcs odorcs

regia ciistodiis asservatum,libertaii restitnlnm

appnlit, (|u;d

prima

jussu Pontificio, |)errcxissc nt magnilici apj^aratus, ([uo exci|)i vcllct ordiiicm ab eo juxta veteres ritus acciperet tum snbji" Respondit rex venire velle admodnm cit
;
:

Canibalibns culta rc|i('rta cst, (ialaiia fuit, cum nostrorniiiadvcntu illi pcrtcrrili iii ;ibilitossilv;\-

rum
iii

rccessusavolarunt. Quam vcro illi humana lanicna infames cssent, dcscribit Pctrns Martyr
'

sine pom|)a. Andivit ct

gis suis

post

me

rex diiiniiinm

lilleris

ad Ascanium (Mrdinalcm Sfortiam ex

III

Hieronynnm 1'orcarium, (]ni pro omnibns coUeRomanis locutus est, popnlnm et cjns
facultatcs regi
diei,
(iua>

rcgum Ilispaniarum anla

anni
datis,

kai.

Maii

linjus

offerens

Noctnriiis

cjnsdem
hora

annnm

claudebat,

tcnebris,

primnin ad Fcrdinandum et Elisabcth horum fama pcrvcnit. 33. Prtetcrvecli noslri alias insulas, quibus
ubi

nimirnm secunda, Carolus tribus cardinalibus sti|)atus, nimirum Jnliano S. Petri ad Vincula, Beneventano et Ascanio Sfortia, Urbem sine
bellico
strepitu

Montis Serrati,

S. Mari;c ilotund;e, B.

Virginis-

Antiqiufnomina imi)Osiiere,necnoii
ad magnitndinem insigncm, cui

|)lures alias,

S.

Crucis no-

pacificns

ingressus

est,

cni

mcninditnm,
littore

(icrvencrc. Obvios se praebuere in

Ponlificiorum castrornm magister ex pactionibns confcctis portarnm Urbis clavcs obtulit ', cum cic anlea Ferdinando dnci Calabriai Alexandri imperio venienti tradita' fuissent, ad "des antem S. Marci rcgio apparatn adornatas dcdiictus bellica circum tormenta, tlorcntissiniumque exercitum disposuit -, de cujus gestis proximo anno dicetnr.
31.

instar

manibns

quatnor juvenes qui protcnsis supplicum c gciitis ncfandffi maiin iii libcr-

tatem vindicari exposcebant, at (^anibalcs in silvas aufugerunt, cx insidiis tamen aliquos

dein
intercepere,
(|ni

in

vinculis

tanquam

libyci leones feritatem

immanem

ostcntarunt.

Progressi nostri mare insularum, quarum quadraginta sex lustrarniit, niira varietate distin-

De

tiof/ et

orbis

imprrio certatum

inter

Eispamim. Agitata hocannolis est ', (|nanta nn(|uam maxima, de dimldioorbe terrarnm iiiter Ferdinandnm Castelhc, et Joannem Lusitanise reges Ferdinandus quippe PonLusitnmtm
:

ctum sulcavere, quod archipelagus dixere. Ab 60 tractu digressi ad Burichenam insuiara appiicuere, cui S. Joannis noiiicn datum cst, ac

demum
rum
qui

ad Hispaniolam quingciitarnm leucaa

intervallo

[irima
:

Canibalium
trigiiita

insula
fuerant,

tificis

decreto obtinuerat insnlas a Cliristoplioro

disjunctam ap[)ulere
extincti reperti sunt,

quasiti

octo viri,

Columbo patefactas, et tractum terrarnm omnem, centum leucarum ab insulis Promontorii

ViridisFortunatisveintervallo^iua^adOccidcntem solcm pcrtincrciit qncrente autcm de co Lusitano rege, imperium scilicet Oceani sibi adimi, necnon classem in Occidcntem ad lustrandas incogiiitas oras mittcrc mcditante,ca coiicordiffi
:

Barbarornm dynastte commendati

castellum ligneum, quod circnmducto aggere exstructum fuerat, in cincres versum crat ex iis,qui in His[)aniam avccti
;

fuerunt, sc[)tem perierant ob aeris mutationem;

e

superstitibus

tribus solutus

unus

est,

duo

ratio inita est Tordesilla; se[)lima Junii, ut linea

astroiogornm concipienda mente a polo Arctico ad Antarlicum pcr spatia trccentis etsc|)tuaginta leucis ab insnlis Capitis-Viridis poriecta duceretur, qna; Instrandas ad Occidcntem a Castellano novi orbis terras, ab aiiis a Lusitano ad Oricntcm apcriendis distingueret missique
,

noctu in marc furtim se [irojicientes aufugcrunt. Exscensione in insulam facta, condenda' urbi novffi data opera, excitataqnc altaria, in qnibus resdivina peracta est quibus de rebns circiter nono kal. A[)rilis ad Hispaniarum reges relatum est, et ab ipso prtefecto novi orbis au:

ctor factus certior.

34.

Eodem anno Ludovicus

Aragoniiis car-

peritissimi

maritimarum rerum matliematici,

in
iis

dinalis a Petro Martyre ex[)etiit, ut

novum

ter-

qui gradus soiis et Septentrionis

oris

rarum orbem,
thtc

commendarent.
32. JSovx insulx detectac ab Ilispanis qui Immissa Barbaros scelerum foeditate asperant. anno superiori ciassis \ qutc coloiiiam in ilispaniolam dcducebat, tertio idus Octobris solvens ex insula Ferrea, Fortunatarum ullima, uno et viginti diebns emensa wquor octingcntis cl viginti circiter leucis ad primam Canibalium insulam applicuit die Dominico, unde Domi-

qui hactenus ad Occidentem latitabat, Catholicorum Fcrdinandi ct Elisabe-

regum auspiciis repertum eorumque adjunctum imperio describeret cujus, necnon l''redcrici patrui ejnsdem cardinalis votis assen,
:

tiens auctor

plura dc Ilispanioke ubertate fera-

citateque auri,
artiflcis

quod
in

incolac

non

aestimant, nisi

manu
[irffifalus

fncrit,

formam aliquam deductum addidil, ul Colnmbus Cubam

vasta?
in

magnitudinis [icrlustrandam susccperit lalerc ad Mcridicm Janiaic;c, i|isa Sicilia ma-

'

lil.

ili.

Vul.il.
iii

I.

111.

Scbast. Braiil. Ms.

I.

aicli.

111. FeiTon.
ubi
su|).
*

Caiol. VIII.
I.

i.

Comin.

c.

10.
I.

Vat.
-

si?ii.

nuiii.

jorc praitermissa,

tnm

subjicit

Dum

iii

littore

Seb. Biaiit.
Pclr.

Sur. to. V.

v. c. 29. .Maiian.

.xxvi. c. G el alii.
1

Pelr. Marlvr. dcc. 1. c. 2.

Marlyr. dcc.

1.

Ib. c.

3.

ANX.

TOMUS XXX.

RAYX,

XT.

29

22fi
ri'in iliviiiain |n';rfoctus

ALEXAXDRI

VI

ANNUS

2,

CIIRISTI 1404.
(iuot(juot
iiostris
ii!i|iaralos

audiret.ooce i>riniariuni quoniiiam oclojronariiiin virum frravem, nec co

niiiius iiiuluin, innltis
ilinioc
iliiiiii

iiicola'

posseiit

contrucidarenf,
c(ot() coiisilio

necnon

ad

tolloiidos

omncs

C(iiiiitantil)us. Hic,

coinmcatiis, dira(|uo fanio ox iiisula extrudondos

iiiiii

sacra |ioraj;croiitur, aJmiraliis oro oculis-

modo maiKlaro
undo

torra^ soniina

que

intiMilus adsistit, deliinc pncfecto

canislrum,
friictibus
iiilor|)ro-

ahiiuoriiit,
fi

vcruin maiizium, inccam, aliasque

tnnta faiiios

quein inaiui irorobal, iiloiium

patri;r

iigiforas plaiitas ovulsorinf,

dono
teni

deciit,

sodonsciuo apud ouin pcr

incossit, ut (luiiKiuaginta et eo

amplius millia
prffiscrtiin

Didacum t-oloniim, qui id idioma, cum oratioiicm propius accessisscnt, intelliijobat Tcrras omnes istas liactoiius liabuil liujusniodi
, :

hominum

perierinf,

passimque tanquam mor:

bosi gregis pecudcs caderent

Ciba-

tibi

ignotas

manu
fuit,

potenfi te percurrissc renuii-

tiatuin
iion

nobis

modiocrem

intulisse,

populisque incolis mctum quare te liortor moecor|iore prosiliuiif,

iiorum monfium aiiri feracium accola?, qui a nostris auri cupidine opprimi fremebant. Tentarunt (|uin(iuo millia Barbarorum Hispanos
hello coiificere, sed
sunt.
.30.

equorum

inipetu prostrati

neoque, utifincra

duo,cum

aiiimas liabere scias, lenebrosum

truin bis parafum, qui generi
iiifensi()iio suiit,
illis

unum

ac te-

luimano molesti
quictem genlium

reservato Lusitanis Phutensi

Jus expiifjnandx Africae datiim Ilispanis, regno. Contulit

jucundum
[lacein

aliud ot deloctal)ile
ct
le

statulum,

(|ui

viventes amarunt. Si igitur

mortalem

esse, et

uiiicui(iue pro pritsonlibus futura meriti

giiata

obsi-

memiueris, ncminem infestabis. His et aliis pluribus per interpretem insularcm praefecto admiranfi tale liominis nudi judicium relatis respondit. Compcrtissima sibi esse qua'cumque dixerit de animarum e corpore exeun-

hoc aiino Alexander VI Ferdinando ef Elisabetlioe Hispaniarum regibus Africse expugnamkc jus, adeo ut, ea expuguafa, caelerisregnorum titulis .Vfricanuni ailjicerent, addita tamen lege, ut Christi culfum in Africa restituendum curarent

Charissimo

in

Cbristo

filio

Ferdinando
Elisabeth

regi, et

charissima? in Christo

filiffi

regina; CastellEE et Legionis lllustribus, saln-

lium variis itineribus ac prffiiniis, imo etexisfimasse hactenus illa ipsis et reliquis carum re-

lem,

efc.

Sicut

tide

dignorum

testimoniis

jam

gionum

incolis fuisse ignota,

cum

ita

vivant

dudum,
licct

uatura contenti. Ad cstera vero se a rege et regina Hispauiarum, ut eas omnes orbis oras Uacfenus incognitas pacaret missum respondit, ut scilicet Canibales et reliquos scclestos homines indigcnas debellaret, debilisque suppliciis afticeret innoxios autem ob eorum virtufes futaretur et honoraref, quare ne ipsc aut alius quisquam, cui nonsit animus nocendi, vereantur, imo si quid forte a vicinis injusti sibi aut
:

praesentiarum accepimus, clara; memoria? Castella; et Legionis regict etiain in

bus tunc et pro tenipore existenfibus, qui semper pro viribus, non sine maximis laboribus et
impensis, ac magna Chrisfiani sanguinis effusione, Barbaras nationes expugnare, etad fidem

Catholicam reduccre conati fuerunf, per Sedcm

A[)Osfolicam jus Africam expugnaudi, et ditioni
sua> subjiciendi

concessum

fuerit,

tamen quia,
et
aliis

causantibus bellorum turbinibus,

stris

sini!

bonis illatum fuerit, aperiat. Seni prffifecti dicta adeo placuerunt, ut se ifurum quamvis
aliis

tempcrum

eventibus, quibus,proh dolor

scri|)tura?
ct

rcfroactis tein[)oribus regnaipsaafflicfa fuerunt,

retate

jam gravescentem cum

prffidicaret .

pra^fecto libentis"

([uamplura

munimenfa,

liftera;

Compertum cst apud eos velut solem et aquam terram esse coinmunem, neque menm aut tuum, malorum
sime
Et infra
:

regni i)ra;dicforuin deperdita sunt, et otiam ob tanti temporis diuturnitatemvos,qui provinciain

hujusmodi omnino suscipere

et exaltatione decrevistis, de

et [)rosequi,

divina

omnium

seniina, cadere infer ipsos, sunt eniin

lavonte clementia, pro divini

nis

nominis gloria,
concessiosperatis.

adeo parvo contenti, quod in ea ampla tellure mao^is agri supersint, quain quidquam desif.
.Etas est illis aurea,

lilferis

hujusmodi docere posse nos

Nos

neque

fossis

neque

pariefi-

igitur [iraMuissa diligenti consideratione

bus aut sepibus prtEdia sepiunt, apertis vivunt

borreis, sinelegibus, sine libris, sine judicibus; suaplc natura rectum colunt, malum ac sceles-

pensantes, et animo revolventes quot et quanta Castell ef Lcgionis reges pra;fati majores veslri priscis temporibus pro expugnatione inCdelium
et

lum eum judicant qui

delectatur.
3.5.

inferre

cuiquam injuriam

pellicere ad

Caiterum Hispani, qui morum probifafe fidemChristianam Barbaros debuis'

Barbararum nationum hujusmodiefrecerunt, quotque rcgna et terras ab ipsornm infidelium manibus eripuerunf, ac ad Chrislianam religio-

nem
toli

sent, illos niille injuriis affecfos in desperatio-

ferventi

reduci curarunt, et quEC vosmetipsi tam animo hac tempesfafe nostra, prout

nem
los,

conjecere

raptabant insularium
et

focini-

orbi nofissimum esf,

adversus Saracenos
re-

minas ante parentum, fratrum

virorum ocu-

regni Cranafa;, qui per

tam longa tempora

sluprisque et rapinis intenciebant adeo, ut

gnis vesfris et progenitorum vestrorum, quibus

Cap. 4.

Lib.

III.

l]uil.

sccr. p. 49.

ALEXANDRI
liiiiliini

VI

ANXUS

2.

CIIRISTI 149/(.

227
n(istr;im et

eraut,

iiilesli

lueriuil,

(|iios

taiuiem

tcr a't('rna? retribulioiiis |ir;cmiiim,

dict;c

divino auxilio vobis subdidistis, digne et laudabiliter effecistis, ac sperantes (inod ctiani itcni

Scdis benedictionem

et

gratiam uberius
1'cbruarii,

c(>iis('([ui

mercamini.

Xiilli

crgo,etc. Dat. ilonue

bnjvi tenipore pro vestra singnlari devotione,

virtiite,

a|uid

S.

Petrum

aiiiio

.mcdxciv, id.
iii.

ac potentia et rnagniludine regia ad ho-

i*ontificatus nostri aniio

'M. liistruxeriiiit

(1).

noreni Dei et nomiiii^; Christiani propagationem,

it;i([iic

classem iidcm reges

advcrsus dictam Aliicam ctlicictis, ct nomcn Salvatoris Domini nostri Jesu Christi inibi inducetis et seminal)itis, ac propterea non immerito prirdccessorum nostrorum llomanorum Pontificum, qui regilius prafatisjus provinciam hu-

adversum Afros, iil Cliristi imperium latius profcrrent, ad quod bellum sacrum promovendum
xMexander adhortatiis
cst

Hispanos

',

ut 0[)cs

viresque in conficiciulam expeditionem confcrrent, atque indulgcntiarum pra;mia militibus

pro[)osuit,

jusmodi suscipicndi, utprajfcrtur, concesserunt,

vestigiis iniiLcrentes, voscjuc, iKcredes et succes-

tum po[)ulos[)roceresque concordiam

rei

colcrc jussit.

sores vestros, ut tanti negotii provinciam ctiani eo libentius et iiromplius assumatis, favoribus
gratiosis prose([ui volentes,

Ad futuram
Charissimus
rex,
et

memoriam.

in Christo filius noster Fer-

motu proprio, non

ad vestram vel alterius pro vobis nobis super hoc oblatBe petitionis instantiam, sed de nostra niera deliberatione, et ex certa scientia, ac de Apostolica; potcslatis [)lcnitudine, vos([ui etiam

charissima in Cliristo fllia Castella! et Legionis illustres, qui per longa tempora advcrsus Agarcnos regni Granatie, quod tam longo tempore in faucibus eorumdcm Castclkc et Legionis
dinandiis

nostra Elisabeth regina

Aragonum,
natae,

Sicilite, Valentitc,

et

cjusdem Graet
et

ac aliorum (juamplurium
et

dominiorum reges

regnorum principcs magnanimi

siiie magna Christiaiiffi reipuignominia, ac regnorum eorumdem jactura ct detrimcnto occu[)atum detinuerant, non

regnorum non

blica!

potentissimi estis, liffiredesque ac successores praefatos, quos vestigia vestra imitaturos, et Sedi
Apostolicffidevotissimos futuros non dubitamus,
auctoritate omnipotcntis Dei nobis in
15.

sine

maximis laboribus, periculis

Christiani

et

impensis,
sine
nlla

ac

sanguinis

effusione

Pctro

intermissione pugnando, tandem divina favcnte gratia, regnum ipsum Granata^ ab ipsorum

concessa, de ipsa Africa omnibusque regnis, terris et dominiis illius sine alicujus Christiani

Saracenorummanibusettyrannidecum maxima
Christiani nominis

gloria

et

Catholica;

fidei

prsjudicio auctoritale Apostolica tenore prffisentium de novo potiori pro cautela plene investimus, illaque vol)is li;credibusque,
principis
,

exaltatione

ac

rcgnorum eorumdcm quiete

et

successoribus

pra'fatis, auctoritate vicariatus

recuperarunt, decreverint ex eorum pia et innata in Christianam religionem devotione etiam advcrsus Africam, illiusque expugnationem bel-

i[)sius

Domini

nostri JesuChristi,

quafungimur

lum

nioverc, firma spe fiduciaque conceptis,

in

terris,

per vos, hffiredesque et successores

si illa

quod auxiliante

prtpfatos,

speramus, in perpetuum tenenda, regenda, et gubernanda, et ad illis libere dominandum, prout alia rcgna, terras et dominia vestra tenelis, regitis et guac([uisiveritis, ut

bernatis, libcre

donamus, conccdimus et assignamus, vosque ac etiani hffiredes et successoAfrica et

res [)ra!fatos regis titulo, prout ipsa

alia ipsius

.Vltissimo exinde victoriam et ex[iugnalioncm conscquentur, cum infidelium partium illarum saltem pro aliqua parte ad fidcm Catholicam conversione. Nos atlendentes quod ad ipsius Afric;cexpugnationem, et tantam fidei prajfatffi exaltationem regis et reginae pra3dictorum, qui in prosecutione dicti belli regni Cranatffi intolerabilcs impensas subierunt, fa-

dominia sub regis nomine et titulo tcnentur, decoramus et insignimus, majestates

vcstras, charissime Uli et
lilia,

cultates

non suppetant, sed expedit tam ab Hispania, quffi potentissima, fortissima et dcvotisest,

necnon

[)ra^fatos
stri

charissima in Christo successores vestros per viscera misericordia; Domini nohffiredes

et

sima

quam

ab aliarum nationiim fidclibus

et

[)ropugnatores

bellatores

aliaque auxilia
et ct

cxquirere, et opus ipsum

pium

plurimum
acce[)tum

Jesu Christi, et pcr sacri lavacri susceptionem requirentcs, el plurimnm hortantes in Domino ut, si ipsam Africam, vcl aliquam ejus
[)artem
,

meritorium ipsique Deo gratum

iion

arbitranles, ut rex et regina, qui jani classem

[)arare coeperunt,

Domino concedcnte

acquisiveritis

parvam pro hiijusmodi sancta expeditione Deo favente, eoruni pium et

omni studio

et diligentia, [irout Catliolicos

reges
inibi

et principcs dccct, eiOcere studcatis,

quod

laudabilc proposilum liujusmodi ad etrectum |)crduccrc valeant, Christi fidelium convocato

89.

nomen

i|)sius Salvatoris nostri colatur, et fides

ct am[ilicttir, iit

Catholica cxalfctiir

cxinde prs-

'

Lili.

vii.

IJullar.

sccr. p.

mone cbronologia.de qna ad A. Mi ULxxxv, monet ul Alcxamlri lilleras hic cr Oueninilmodnra cnim Sixlns IV et Innoccntius VIll, ita et Alexand_ VI in liullis suis annos ex veleri iiovoque stjlo iiidiscriiniualiin si;,'nnbal. Ilinc lillera' liic recilatie dal.e amio Mi.uxciv, et 1'oulilicalus iii, slylimi exliilient velerem, iieqnc eiiim anuus Poiitilieatns ili cnm auno uovi styli, Mcnxciv, scd iiotins cnm sequciiti mcdxcv, qno ex veleri slylo annns adliuc Ma.nsi. Mcuxciv agebatur, consrnere iiotcst. Ilursns vero iu aliis Epislolis sparsim per Annalcs lcgeadis styluni uovuin pricfert.
(1) liislitnla a nuliis jeinel
el

ilernn)

ronlirieiaruni Hnllarnm

recitalas in seqiieuleni annnni Iransforamus.

ALEXAXDUI VI ANNUS
anxilio,
i|iiaiitiiiii iii

"2.

CIIRISTI
lianc

\VJ'i.

noliis esl. opc-rari \olenles,

,

cujns \ices, l>ei oniiiiiiotcntis aiictorilatt' gerinnisin terris, liorlamur, quanivis immcriti, rc(|uirimus et moncmus universos Chrisli fldeles,

prasertim nationis llispania', ut eisdem

regi etregina^atl cxpuirnalioncm liujusmodi, ac fidci pra^fata^cxaltationcm cum bonis et personis suis jtro sua possibilitate viriliter et indesinenter assistaiit, illius exemplo. lui pro noliis mortem nou abnuil, tollant in cordibus suis criicem suam, et illi ex eisdem tldelibus, qui ad lioc idonei sunt dictosreirem ct re^Miiam, imo veriiis Salvalorcm noslrum pi\Tfatum scquantur. et |iro illius uominis gloria, ct iiifidelium pradictorum lidei liostium expu;.niatione niorfis periculo se exponere uou formident, memorcs verbi Qui vult venire post me, abtief/et ejus, qui dixit
:

sanctam expeditionem proficisci animas sanctoniiu aiigeloruiii cousortio in coclestibus eta?teriia fclicitatc mansuras pcrpeluo decernimus collocaiidas. I)at. UomcE apud S. Petriim mcdxciv. pridie idiis Novcniiiris. Pontificatus nostri anno iii . :w. Iiiterea concerlatum est inter Castcllaiiuin ac Lusitanum reges de Africa Chrislianis
(]iios in

eonliiiiret,

'

arniisdcliellanda:Ferdiiiandus

enimeamobcau-

sam ab Alexandro

utmilitiarum religlosarum magistratus cum amplissimis vectigalibus, necnon decumaruin sacerdolalium lerlia> sibi traderciilur :aspiravit ad eamdeni gloriam
pojioscit,

debellaiida> .Uricse Lusitnnus, ac Phiitense re-

gnum,

(Fez viilgo vocaiil jain a Pio

II

Lusitanis
i.iisilani,

regibus addietum ohjecil. Sine itaque

cui assertum in Phutense
Chrisliaiii priiicipis

semetijmini, ct toUat crucent siiam, et ser/uatur me ; pariter ct confidentes in eo, qui dixil Eccc
:

regnum, alteriusve delriinenlo, dalum ' CastelTuneii regna armis

lano

est. ut .Mgerii. l>uge;e et

vobiscum sum iisque in consummationem sseculi; qui unanocte per Angelum suum cenlum octoginta quincjue millia liominumex exercilu Sennacherib inlercmit, et qui alias Ecclesiam suam in magnis periculis non dereliquit, neque permisit inimicos ejus de

sibi subjiceret, ac veluti

ordinum equestrium prince[is vcctigalibus eorumdemmagistris attribiitis.dum in Darbaros bellum sacrum gereret, [lotiretur. Quod vero ad tertias attinet, extant
de iis .\lcxandri littera?, quibus eaj Ferdinando sunt attriliutiT, ut (iranatensis regni arces adversus Maurorum impetus commiiniret. l(t. Ilunqarorum in Turcas excursio fclix : Hoc anno mismilitia S. Georqii confirmata.

eorum

impietategloriari^

pro illius nominis gloria, et

eorumdem

infide-

iium expugnatione

niortis periculis se exiionere

juxta ipsorum regis et reginae ordinationem nou formident, recepturi exinde prsemia felicitatis
jeternBe.

38. Et ut fideles ipsi

eisdem regi

et reginae

iu

prosecutione tam sancti operis co proinptius

assistere, et eis possibiliora auxiiia exhibcre stu-

Alexandro in Hungariam Ursum l'rsiniim ut proposita amplissima noxarum legatum venia, Hungaros concitaret in Turcas, tura Beatricem regiiiain, Matthiic olim regis uxorem, Wladislao Bohemiffi Poiinonitpque regi coiicilia-

sum

al)

deant, quo exinde majora animarum suarura commoda' cognoverint adipisci, et eis pro tam salubri bono portas [laradisi ad ffternam glo-

ret, refert

Bonfinius

',

scd flectere Wladislaum

riam

cum

sanclis Apostolis et gloriosis martv

ribus reserari universis fidelibus eisdem. (jiii ad bellandum coutra eosdem infidelcs [iro con-

secutione dictse Africae, et regina-. excrcitu in personis propriis se contulerint, et per tempus, quod thesaurarii proventuum hujus sancta? expeditionis qui pro
,

cum eorumdem

regis

tempore fuerint deputati, ordinaverint,

in illis

pernianserint, confisi de ipsius omnipotentis Dei

tolorum ejus auctoritate, ac verbi

misericordia, ac beatorum Petri etPauli A[>osejus, qui est

via, veritas et vita, ac nobis, qui in personam ejusdem B. Petri, qui auctoritate, licet nou paribus meritis, successores sumus, dixit (juod:

cumqiie Ugaveris super terram liqatum

in

erit

et

ob ejusdem Beatricis sterilitatis vitiiim non potuisse, [irofitcntem ipsam se non conjiigis, sed sororis loco laute honorificeque habilurum itaque ciim rediret iiifecta re a[iud Villacum in Noricis cxlremuindieni obiisse suscciduni vero extremo anno ab Hungaris bcllumPaulo Kinisio duce ad clucndam ignominiam, clademque ancontracto itat|ue decem tea acceptam a Turcis millium cquitum exercitu infra Sindcroviam per concretum alta glacie Danubium iii Mysiam irrupisse, arces([ue duas, in quibus Alibechi thesauri, dire[)ta?que Chiistianis opes asservabantur, improviso adveiitu suramaque vi expugnasse, suosque effecta late vastitate onustos prsda incolumesreduxisse, actas(]ueab Wladislao rege de parta victoria Deo gratias. Siibornare tum auro Turca annisus est Regalis-Alba; prai:
: :

cxlis

et

quodcnmque
in coelis ; ei

solveris st/pcr

tcrram

sidiarios

milites

iiatefactaque

conjurationc.

etiam de ApostolicEC solutumeritet plenitudine nobis coelitus tradita, potestatis plenariam omiiium peccatorum suorum remissionem etindulgentiam, qualis [ler pr;fdecessores nostros dari consuevit iiroficiscentibus in subsidium Terraj-Sancta;, et qualisinanno jubilei per eosdem prtedecessores concessa cxtitit,

idemKinisius inaudito crudelissimo^iue siipplicii genere scelus ultus est, siquidcm conjectis omnibus reis in teterrimMiu carcerem singiilis diebus proditorem Clirisli;ini nominis iiiium

eductum, transfixum vcru assatiim(|ue

xxvi.
iu.

sociis

'

Suril. c.

:!9.

concedimus pariter

et

donamus, ac eorumdem.

p. 20:j.

cl .Marian.
5.

I.
I.

c.

ti.

I.ili.

111.

ItiillHi

'

Bonfm. dec.

ALEXANDRI
flagilii

VI

AXXUS
vcro

3.

CIIRISTl

Kl9f).

2-29

dovornndiim
:

exposiiit

iiltimiiin

corriiptionis

imnmnc.

Hoc dcni(|iic anno

'

Ber-

fnmc

coiilccit

(|iiic

iiarharics

ut

omiiino a

Cliristiana mansiietudine abliorrens detestanda.

il. Confirmata codem anno cst ali Alcxandro Militia S. Georgii a Fridcrico imiicratore condifa conlraTiircariim ^M'assationcs,aiicta(|ue
'

Ordinis .Miiioriim, vilaj nardimis Fellrcnsis sanctimonia et doctriiia cons|)icuus, ciijtis opera Ponlilices in informandis ad pietatem populis usi sunt, Ticini vitam feliciler claiisit, ubi ipsiiis mcmoria coliliir cujiis corpus deciino
;

a Maximiliaiio,

quorum

c(|nituin illud fuit ins-

scxto

mcnse

refossiini oiiinis corruptionis, vcl

titulum,
vel
tria

iit

in

arce munilissiina liabcrcnt duo

armis cgrcfiic instructa, at^iiie ad (|uotidianas eruptiones in Turcas cxpedita, ut Barbarorum, qui ex agris rusi)cllatoruin inillia

immiine repertum est, imo et centesimo supra quartiim jiost anno edituni a Ticinensibus publicum dccretum, illud perstitisse integrum et incorruptum ostendit *. Relevissima; labis

ticanos

liomincs

in

servitutcm
:

aliduceliant,

censet inler alios pr;rcipua

ejiis gcsla,

ac patrala

autem, (jui e(|uestri exciirsiones coliiberent nomen darent, aut etiam subsidiailli ordini liaiii stipcm conferrent, sacra? indiilgcnliic pniiis

posilic

suiit

im|ieratffi

iioniuiliic |irccuiii formula?, (|uas

vcro fueic c(|uitibus pro INiiitilice,

iis,

ipsius precibus diviiiitus miracula Lucas \Vadinghus. Meminit ' de eo Petrus I)el|iliiniis, iilpotc dc viro sanctilatis o|)inioiic spcctalissimo, in litteris ad Pctruin Barrociiim episco-

pum Patavinum
muin
datis
:

ainicitia

iitrique conjunctissi(|iiod viri

pro (^icsare,
fiindcrcnt
(|iii
iii
:

jiro

sodalilius vivis al(|uc dctunctis

Probo,

in(|uit,

Bernardini
miraciila

conslituta etiam stipeiidia pro

Feltrensis

optiini

nostra

ictatc

membris tiiin csl Diploma bac Romrc apud S, 1'etrum

licllo

debilitarentur. Consigna-

memorise commendandasusceperis.Satisfeceris
ipsc plurimis illius studiosis, ct aniino rcluleris

tcm|ioris nola.

Datiiin

an. mcdxciv, idib. .Vprilis,

ii

gratiain vel defuncto

Pontificatus nostri
i2.
.*>
.

anno

.
'

/lernfirdini Feltrensis corpiis rvpvritur

iii

Cliroii.

.Min. Stopli.

Itieveiil.

I.

iii. c.
iii

2. liist. l'apiei).

Fenar.
1491.
I.

novu
a
IX.

Catiil.

xxix

Seplcinli. W.idiiii;.

iiiiiii.
'

usqiie ad 90.

Aniial. lo. vii.aii.

lli.

niiiii.

S3.

' l'e'i-.

Deliili.

iv.

Lib. Bull. XI. p.

162.

E|i.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

3.

CHRISTI

I/.95

liitiiiuranle Romai Carolo, lis mota de AleDepulsus cst anno a Deixandri Pontificatu. para; partu nonagesimo (luinto supra millesiI
.

ejusque metu Ale.vandro in Mole Hadriana sc continente una cum cardinalibus Neapolilano,
'

S.

Indictione deciina uiiim quadringentcsimum terlia, cffilesti iravindice, soloque Gallorum ad,

ventus terrore, Alfonsus Neapolitano solio, quod cffisorum procerum sanguine spoliisque innoccntium lirmare annisus erat, moxquc Carolus, qui potitus .Ncapoli jam suscepta de Turcico bello consilia dimisisse videbatur, magnis repiMih- [icriculis aditis, partiim rcgniim cadcm
facilitale,

Alexandrino et Valcntino, agitatuin est ab aliis cardinalibus anceps consilium de instituendo judiciorum ordine advcrstis Alexandrum, qiii simoniaco scelere Pontificatum invasisse dicerctiir, vitamqiie insigiiibus tlagitiis mactilasse. Adver-

Anastasiae, Montis-Kcgalis, Ursino,

sariorum |irincipeserant, AscaniiisSfortia,quiin

divenditi suttVagii
xicccaticellariatus,
lissc
-

pncmium
,

illius tcdcs, su|icl-

Irctilcm Icctissimam

auri

vim ingenlcm

cl

(|ua siibegerat, dimisil:

(|iiic iiti

cjii-

quod

vociint,

munus

rctii-

tigcrint narrare aggrediinur. Inctiiilc Iiocanno,

accusabatur, Julianus cardinalis

S. Pclri

eodcin rcgc

iii

icdibus S. .Marci coinmoraiilc

',

Comiii.

liiiicli.

.Ms.

arcli.

Val. sieu. uuui. 101.

I.

ii.

num.

I.

vii. c.

12.

l'l.

ili.

Inliss.

Ms.

ai-cl).

Val.

el alii.

230
ad Viiuiila,
incii
cl Ciiiconsis,

ALEXANDKI

VI

ANNUS
cri-

3.

CIIKISTl 1495.
'

qui Aloxandnim in
',

rcx
(i

facti

ciiin

Tiirca

laMlcris vocavcral

Alc-

prosecutus sit, ita describil Burcliardiis Fcria sexta xvi niensis .laiiuarii, circa lioxx,
jiajia

xaiulri vero rcs in iis anjjusliis liicrc, ulliis tor-

ram

portalus fuit
iii

])er

deambuiatorium
cai)ucino
,

mcnla bcllica ad (iiiassandam Hadriaiiam molcm addncta scribal Comincns -, tolios(inc

ii'dncla
;

(liscoo]iertnm
liijcccdciitc,

rocclieto et

cruce

(]iiam

portavit
iiiillns

dominus

Bajiliaei

jactabant advcrsarii, aiit(Miuiralc arcis

diaconiis capella', ciini

iiiis

adesset subdiacoei

l'onlilicia> diviiiilus

labcm sponto
pciMia^

lecissc, nt de

A])ostolicus, de caslro ad palatinm pra>dic-

simoniaco Pontifice merenlnr.

2.

hesa Ecclesia sn(larolo

tuin.

Bex adventuin papte inlelligens occnrrit

us(]iic

circa fincni seciindi liorti secrcti, dc qiio

Verum
cst
id

])rudens

salnlarc(]ne a

consilinm, ut una cum aliis Cbrisli fidelibns morbidiiin ])olius l>A'clesia^ ca-

caplum

ad dicluni Jcambnlatoriumascendit. Cardinales secuti sunl regem, qui tunc cum eo pra^sentes

erant ct

ipsi

pajiam exjicctanfes,

jiajia

cnni esset

]iut lolcrarct, (]nani si

cuin

l-lcclesia}

discriinine

in plaiio liorti prajdicti, pra'cesserunt cardinales

ampulare niteretur, inconsultisque

dinalibns,
diis
(]ui
pc]iip;il

faciiosiscarfoe-

praves inde iras conce])ere ^

majestati
ini(]iium,
*,

Pontifici;e

ut

regem usque ad Pontificem. Bex, \iso Pontiflce, ad siiatium diiarnm cannarum genuflexit iiis successive comiieteiiti distantia, quod pa])a finxit

observat Cominens

qnippe Carolns (]iiatnor arces, nimirnm Terracinam, Civitaleni Vetereni,

Vitcrbiuni, S])oletnnu]ne exlorqucbat, a Callis

se

11011

videre, sed cuin rex jirotertia

genu-

flcxione facienda a])j)ro])inqiiarel, pa|)a deposuit

biretnm

suuiii, et occurrit

regiad tertiam genugenuflecteret, et

detectis ca[)ilibus'
net:

Neapoli abscessisset cnjns vis atqne injuria^ Alexandro illata; causa sociale ffediis ad infrinyendam Gallicam ])(itenrelinendas
,

donec

i])se

flexionem, ac
erant.

eum

tenuit ne

d(!Oscnlatus est

eum, ambo

Sicque rex nec iiedem

est,

manum

papse

tiam initum sit memorat idem auctor ^ Alia; pacliones fuere, nt cardinales, cum quibus inimicitiain conceperat in gratiam admitteret
,

deosculatus

papa noluit reponere biretum

I*ontifice

suiim, nisi prius rex se tegeret, tandem siinui

capita cooperuerunt,
regis,
in re
litinc

mannm
.

bircto

Zizimum snltannm
iNeapolitanum
,

i])si

traderet

tum diadcma

ut coojieriretur, apponente

Defecit ea
sibi

adjecta formula siiie alter/i/s dnnmo, conferret, quas leges refert Burcliardus liisce verbis": Dominica xi Jannarii conclusnm fuit et deliberalnm inter sanctissimum dominum Philippnm de Bresacli avunculum regis Francia^ lociimtenentem ejusdem regis jier S. D. N. assignare debet Gem sultanum fratrem niagni Turcaj ad sex menses regi Francife, qui

Alexander a majorum exempiis, qui

bonorem

velut Cliristi \ices in terris ge:

rentibus exliiberi passi sunt

sed gravior illiim

urgebat metus, ul (lallo regi, (luem ut liostem formidabat, abblandirctur. "Rexquam primum
a Poiitificc,

vit

ex nunc solvere deberet papa? ^20,000 ducatos, et

dare cautionem mercatorum Florentinorum et Venetorum de restituendo Gein sultano ijisi pap elajisis diclis sex mensibns sine mora, ilem coronare rcgem Francia? regem i\ea])olis sine
aiterius pra?judicio, et facere securos cardinales
S.

ut ]ir;cmitfifur, recciitus fuit, roga]iapam Ycllet pronuntiare cardinaiem episcopum Macloviensem consiliarinm suum, quod ])apa dixit se facturum, mandans milii, qnod ad eilectum linjusmodi reperirem cajipam unam

cardinalarem
fiiit

et capeiluni

Et infra

((

Posita

sedes papaj cameralis ante dextram suam, in qua sedit rex retro sedem papae, et retro sedem regis et ante in modum corona; posita scabella pro cardinalibus, in

Petri

ad Vincnla, Gurcensem, et
.

Colnmnam,
S. le-

quibus sederunt carsedere.

et
tri

Sabellum

Et infra

Sed cardinales

dinalcs. Vnpii noluit scdere, nisi prius sederet

rex,

ad Vincuia et Gurcensis, inteliecta conciusione sine eis facta, conquesti snnt regi de paclis

qnem manu

coegit prius

Deinde

sedit reverendissimns

dominus cardinalis Nea-

ipsis

per

eum non
cum

servatis,

cum

ipsis pro-

polilanus, et sedit ad dextcram papaj juxta

mu-

misisset per coroiiam regiam sine

et

eorum

scifn

rum
alii

in scabello,

prout sedere solet diaconus

existens,

voluntate

Pontificenon velle concordare

cardinalis a dextris in cai^ella pa])^

vel aliquid concludere, et lioc

medio conclusio-

cardinales post enin

]i()fins aiite

ordine consistoriali,

nem bujusmodi
3.

imjiediverunt.

Comjiosuere postea lii cardinaies suas liles cum Aiexandro antea contractas, inqne cjus gratiam restitnti fuerunt. Pontifex autcm in regiam Valicanam rediit, solemnique ritu Francorum regem exce])lt atque ejus rogatn Giiillelmum Brissonelum episco]ium Maciovien,

sicque rex non sedit recta anfe eos, seu in medio eoriim. (tinnibus sic sedentibus, papa dixit nu])er sc vota omnium cardiiialinm liabuisse scu
:

eum

iiiiea iiiter

cardiiiales, sed

pro creatione i{. D. e])iscopi Jlacloviensis in S. B. E. cardinaiem, quem majestas regis ibi-

dem
i])se

]ira;scns

insfanter

fieri

sn])])Iicaverat,

et

scin, e cujus coiisiliis rex i])se iieiidcbat

',

sacra

facere paratus erat ipsis cardinalibus

com-

liurpnra insigiii\it. (Jno vero cultu

Alexandrum

Biircli.

c.

8.

Ms.
>

arcli. Vat. sign. nuni.

KJl.
iilii

I.

ii.

'

Comiii. siip.

cap.
p.

et
'J.

3 Ibid.

Burch.

1.

ii.

Bin-cli.

siip.
I.

l)iacentiam. Respondit reverendissimus dominus cardinalis Neapolitaiius, et jiosl euni alii iii

i:;oniiii.
'>

siip.

Id. ib.

' Uiiicli.

ii.

Coiii.

I.

IV.

ALEXANDRI
eainclLMii

VI
iil

AXXUS
ipsis

3.

CHRISTI 1495.

231

spiitonliam, riund

nnii ^nluiii

logia Christianissimo regi, ejusqno conjugi, et

placerol, sed fleri sii|i|ilicarent |irn i\"^\> linnnre

(;t

primogenito concessa,
bro, cujus titulum

et

omiiia inqiindani
,

lilir-

Yohintate, tiinc vocatus

[ler

me
et

|ir;e(licliis

dn-

specificahat

contenla

miiius Macloviensis, de[iositis sihi mantello et

ca]iiicino
iiiduit
di>

mari

ciambelloto nigro,
irenutlexit,

hireto nigro,
,

secuiulo i[)sum regein de regno >'ea[)()litano investiri tertio articulum de dando fide:

i[)sum cap[)a cardinalis Valentiiuis

(]ui

iii

jussores super restitutione fratris magiii Turcae

inter alios heri stipulatum

{jua

coram papa
:

deteclo ca[)ite

cassari et abnleri.
se confirmare

ex ceremoniali pronuntiavit ipsum cardinalem per verba Auctoritate Omnipotentis Dei, etc. ct

Pontifex resjiondit ad

primum

Ecclesiam Macloviensem ac onmia ct siiiirula monasteria, et beneficiaEccIesiastica, qua; |)rius

in titulum et

hujusmodi primo petitaquatenus essent in usu. .Vd secundum quod ageretur de [^ra^judicio tertii,

propterea oporterc

cum

consilio

cardina-

commendam

obtinebat, sibi
cst

com-

mendavit.

Macloviensis

osculafus

jiedeni

lium super hoc maturius deliberare, cum quibus conari vellet pro posse suo regi complacere.

manumtjue pap,

et a Pontiflce

elevatus ad oris

Ad tertium

velle

etiam

cum

i[iso

rege concor-

osculiim est receptus. Tunc iterum genuflexit, et papa imposuit capiti suo cajiellum ruhcum verbis in ceremoniali positis.
sis egit gratias Pontifici,

dare, consentiente sacro cardinaiium collegio,

Uuo

facto .Maclovien-

non dubitans eos omnino futuros concordes. Qua responsione sic, ut pra^mittitur, per Pontificem data, rex staus ad sinistram papa; protulit verba hujusmodi sententiae Sanctissime pater, accessi ad pra^standam olicdientiam deferen:

qui dixit regi agendas

esse

coram quo rege

ipse Macloviensis genu-

flexus
palis,

memor
egit ei

novse dignitatis adeptip et episcogratias. Sic flexus surrexit, et a

dumque honorem
sueverunt
tifice
:

tua;

beatitudini,

quo more

singulis cardinalibus ad oris

est

osculum receptus

praedecessores mei Francife reges pra;stare con-

. Coenomanensis etiam prwsul, I.uxemburgensium principum stirpe ortus, cardinalium

quihus

diclis, pra^dictus pra^sidens

postea coetui adscrij)tus, actitulo SS. Marcellini et Petri insignitus est, Carthaginensis - vero
'

cardinalis titulo S. Crucis est donatus, cuin in

Hispania alter illius tituli cardinalis Toletanus nuncu[)atus obiisset '. 4. Carolus Alexandro ut Chr/sli vicario obseqidum prsestat. Paucis autein ante diebus

Francorum rex

.\Iexandro, ut Christi vicario obedientiani detulit solemni ritu, qiiem accurate describit Burchardus, additque regem Franco-

rum
tum

ab Alexandro Ecclesise fllium priinogeniSi-ppius ap[)ellatum.

Feria, inquit, secunda xix Januarii, rege veniente. |)apa, dimissa mithra plana, assum[)i\i

coram Ponverba regis hujusmodi latius extendit in hanc sententiam Beatissime palor, consueverunt principes, et pra;sertim Francorum reges Christianissimi per suos oratores Sedem Apostolicam et in ea pro tempore sedentes venerari Christianissimus vero rex .\postoIoruin limina visitaturus id nou per oratores et legatos suos facere, sed in persona[)ro[)ria, devotionem suam ostendere volens, statuit observare. Te igitur, pater beatissime, Christi verum vicarium, Apostoli Petri successorem fatetur et recognoscit, illique filialem et debitam reverentiam, quain prEedecessores sui Francorum reges summis Poiitificibus facere consueverunt, vobis pr;estat,
surrexit, et stans
: :

adhuc genuflexus

|)rotiosaiii.

rex

fecit debitas reverentias in

terra

|)rimum

in introitu consistorii,

secundam

etomniasua sanctitati vestrffiethiiic sanctajScdi oflert. Papa sedens, et sinistra sua manum regis
dextram tenens respondit brevissime
nienter propositis,
a[)pellans
5. .

in |)Iaiio

ante soIiumpapcE, tertiam in solioante

et

conve-

ubi genuflexus pedem, deinde manuin papa" osculatus fuit, quem papa celerans ad oris
|)a|)am,

regem ipsum in sua responsione hujusmodi primogeuitum filium suum

Xeapolitanipopiiliet arces se dedunt Carolo

osculum recepit ante ejus ascensum ad solium.

Ascenderunt successive Alexaudrinus
ginensis cardinales,
tiain
et Cartlia-

et papje solitam reverenfecerunt ibidem permanentes, rege ad si-

Cjui victoriee

fructu ignaviter se defraudat.

die

Sub-

dit

nistram Pontificis stante. Commemoravi sibi quod verba obedientise proferret, respondit statim se id facturum. Interim D. Joannes Rovam
[)rimus prwsidens parlamenti Parisiensis
Pontifice venit, et genuflexus ex|)0suit,

proximo SS. Fabiano et Sebastiano martyribussacro peractam magna pompa

auctor
'

coram regem

ab .\lexandro rem divinam; id pie expetente rege. qui Pontificis sacrificantis manibus aquam affuderit. Quis non suscipiat pofentissimum regem Pontifici infonso fot officia adeo demisse
j)ra?stitisse sola

ad [)npstandam obedientiam sanctitati sute personaliter advenisse, velle

tias a sanctitatc

religione

compulsum, ut quo'lie,

tamen prius

tres gra-

dammodo umbram
fur
?

Petri prodigiaedidissefatea-

sua petere; consuetum enim id esse vassallis anteobedientiae pra?stationem sive

Vigesima octava Januarii

Ziziimis sul-

homagii

petebat propterea primo

omnia

privi-

fanus Fraucorum regi tradifus est, cuin illius opera adTurcascivili implicandos bello, Europaque ejiciendos usuruni pra' se ferret, dieque
Uurcli. p.

'

Biirch. eoil.
'

I.

il.

Comiii.

1.

vir. c. 12.

Bincli. ib. p.

14.
'

1(1.

ib.

p. 20.

17.

2:V2

ALEXAXDKI

VI

AXNUS

3.

CIIRISTI 1495.
cardiiialcm
Valciitiiiiim

inso(]iieiili

cx IiIk' (liscossit.e(|iiit;int(M' siiiistrd

(|iiciii

cJKirdiis

Franco rcgi

latcrc cardiiiiilc NalciitiiKi,

lioiiis (]iia(liiiiicstris
(lii'

lioiicsta Iciia-

obsidcm datum aufugisse.

7. "

iii

Nca|iolilaii(i rcyiid {jcrciipit'

Rcccplo

niio, .Mexaiiilciniiiltanioliricoc'rcgciii,(iui

s|i(!eic

olisidcm aeccperal. Calliei vcro exer-

iii

Francorum

progrcssus iiiNea-

cilus ])rinia acies jani liliafa si^nia

Neapolitano
adiliis

politanum regnum pronos

in obseiiiiium

popu-

rc^-^no intiilerat, i>rinio(nic iinpetii fiisis fiifiatis(jiie iis, (]iii

los,i|)si(]uetam(]uamliberatorigratulantcs.\(]uilaiios ol)viosexcc|iit.('.ai)iiani

ad liiciidos
nt .Vlfonsus
:

S. (lcrniaiii

ac-

vigesimaiirima Fese se

deditionem repeinifjna, scd de in"ece])s aiiteni adeo extitit ejiis fiifia eojiitarit fiifca, ul (jiio die Francoriim rcx l>oina excessit,
eincti crant, proiia oiniiia ad rerat,

bruarii die, nonnullis conrcclis paetioiiibus,

adeo

non de

dcdiderunt

-.

Venienti

Aversam Neapolitani

]tcrcrel)nisse referatlUireliardus,

AifonsumNea:

suaque detulcre, ac demum in regiam urbcm niaximis amoris oflicioriiin(]ucsignincationil)us admiserunt, prLCcipuas tamen arces pricsidiariis
copiis instructas tenuit Ferdinandus,
ut narrat

])oIilanuni
.lanuarii,
1'oiitilici

regcm

niari
et

fugam
iiifra,

ca?pisse
u

XXIV
fuit

iiKjuit ,

niintialiim

recessisseei\eai)oli, (nenijie .\lfoiisiini),

in (juatuor traleis

cum
ad

majino tliesauro

iturus

pro gentibus conlia rcycm Fraiieiie eondiieeiuiis . Ita existimalione

Sieiliaiii et llisiiaiiiam

nonnuUiciue etiam suspiTurcas auxiliares evocaturiim in Fraucos, cum suis diffideret, (]iiil)us se invisum csse dolebat verum tanto tlagitio abstinuit, referel)atur,
cati

hominum
sunt

vigesima (luarta liujus mcnsis, (ncmpe Februarii), mcdxcv, die Dominica, rex Francia' circa lioram vigesimam inlravit civitatcm Ncapolitanam, et hospitatns est iii castro Capuaiio omiiia dictai civilatis habuit in obedientia, exceptis castro S. Ermi, in
Riircliardus'
:

Die,

in(|iiit,

-,

quo erant genles

suis, et castro
f/e//'

rcgis Ncaiiolitani, et Castro

Novo, in qua erat comesPiscarite

ouo, in

cum

gentibus
Ferdi-

quo

erat

rex

j,'alem(]uc fastuin
vilffi

conculcare, se(]ue religiostc addieere niaUiit, ut divinam moUiret iram,

nandus in turre 8. Conversum

S. Vincentii(l) .

est repente oinne Aprutiiim, ac

(]uam in se asperatam sentiebat, at(]ue in filium Ferdinandum, mox atque Roma reversusest, re-

universa Apulia,

dempta

Bruniliisina arce,

et

gnum
tate,

translulit, ut invidiam,

(]ua preniebatur,

omiiis Calabria, exceptis paucissimis arcibus, in Francorum regis fidem ac potestatem sponte
vallo,

a se removeret, cujus rci

famam summa

celeri-

exeunteJanuario, Romani ipsum pervasisse refert Burcliardus. 6.Xuiitiatum est 1'ontiliciFcrdinandiimducemCalabria3i\eapolitanum regem esseassuni])tum ex cessione Alphonsi patris.ipsumqueFerdinandum matrimonium cum illustrissima domina Isabella de Aragonia lilia regis Ferdinandi avi sui defuncti mandalo Alphonsi regis patris sui iierverba de pra;senli contraxisse, equitasse per Neapolim tan(]uam regem, vassallos jura-

venerunt, adeo ut obvii trium itinerum interante(juam Gallicus exercitus jirodiret, munitionum pra;fecti, urbiumque magistralus dedilionis verba nuncuparint.
roli regis victoria hffic

De qua

praicipiti Ca-

Petrus Delphinus ad Pe-

trum Barrocium Patavinum episcopumscripsit:

sunt quatuor de primariis civibus, qui congralulatum eant regi obtam insperatam, el prsecipueincruentam victoriam. Arces tamen Neaiiolis, qiuc munitis"

Electi

(neinpe Florenfinis),

siniffi

esse dicuntiir, noiiduin in

suam dilionem
die xiv Martii

mentum

barones et nobiles incarceratos per avum et patrem suum relaxasse et liberasse, quosdam(]ue, qui cum Gallis se intelligebant, decapitasse. Item renuntiatum fuit 1'ontifici inliabitatores civitatis TerraciiicG exiiortatis omnibus bonis dimissa civitate inde recessisse, ac regem Neapolitanum ipsam occupasse n. 1'aucis interjectis addit Burfldelitatis sibi

praestitisse,

redcgit Gallus, neque facile cxpugnandiE cre-

duntur,

elc,
.

Vale ex Fonte-Bono,

MCDXCV

9. Yicta est liumana expectatio, ac praeter opinionem munitissima>arces Gallo regi apcrta;

fuere singulari divina; providentia! arcano judicio,

risad

utmemorat idein Petrus Delphinus Marianum Camaldulensem missis

VII. c. 13. 1.

in litte'

Gal-

'

Burcli. ubi siip. Sebast. Biant. Ms. arch. Vat. sign.

1.

Comin.

vii. c. 13. Ferr.

1.

i.

Sur. to. v.

I.

etalii.

num. IH. ^ Comin.

'

Comiii.

1.

Buicli.
*

I.

11.

1.

2 nurcli.

.Ms.

arch.

Vat. sigu. diiin. lOi.

ii.

Pet. Delp.

IV.

Ep. xxviii.

anni

neque enim recta; chronologiic congruit dics xxiv Februarii Burchardi Codicem niendosum nactum fuisse annalistam oportet hujuscumdie Dominica coiiiposita;cum anno eodeinlillera n.Dominicalis esset, qua; proiude diein xxiv Februarii cuin feria III coiii Eodem die (xxiv Februponebat. Quare reformanda est lectio juxta Burchardum edilionis Eccardi in cop. Hisloric. tom. II, col. 2066 arii, iit cx conlextu liquet) rex Francia; intravit civitatcm Neapolitanam et hospitatus est in castro Capuanu. Sed re diligeutius discussa,
i'l)
; :

Codicera

utruinque
in

vitii

aliquid continere crcdo

singulisque pensatis arbitror, Valicani Codicis lectionem Eccardiana

sinceriorcin esse,

quanquam
liis

Notis numeralibus rnendi aliqiiid pijcfert. Veiiisse eiiim Neapolim die xxii Fcbruarii Carolum regem scribit, qui tunc Vencdics vero illa, ut optime Codex Valicanus adnotat, iu Doiiiinicam iiicidit. Ila Chrouicou suum de bello illo Caroli scribebiit, Sanutus
: :

Die xxii hujus mensis, die Dominica . ergo lejTcndum Falli vero Burchardum siispicor scribentein arcem Ovi

rcge Ferdiiiando ciim suis occupalani, quo tempore Carolus urbcni Ncapolis
cuin cives Gallis sese dedisseiit,
(Iiiare

victor inlravil.

Bcx cnim Ferdinandus urbe Capua egressus,

;

Neapoliui ])i;vpropcrc acciirril

sed portas

nrbis clausas onVndit

cessil.
Ilirc S.iniilus.

ailuioiiitusquesimul est uibein noinine regis GalliiC teiieri.

abire

coactus, trirenie conscciisa, Ischiam

con-

Eodeni Saniilo

tcsle, f(i'diis

de quo annalista hic

niiui.

li.die xxxi Martii sancilum

liiit.

M.\.\si.

ALEXAXDRI
Idruiii iix imilta et

VI

ANNTS
A
l>o-

S.

CHRISTI

1-'l05.

233
(|iicaf. Ifi

inagna brcvi

foiifccif.
iii

adcriia sapienfia diliidi

religiosaiii in
[lersfringil,

vero

(lalli

ad

mino

factuni est illud et est niiialMlc

ociilis

liiicas niilifiam se com|iaravcrint

ip^n-; linlis et

nosiris. Dei[)SO

enim per

((iiciniiam

viiuni

Dei

iliiiii

comessationibus

Amasia; rcgi Juda dicfum fuisse lcgimus .S/puttis

veluti vofiiriiiii iiiiiiiiuin

com^iotes se dedidisse

in robore exercitits

bella romistere, siipernri

:

te faciet

Deiis

ab hostibiis

Dei est enitn

et

odju-

vare et in fucjam converlerc. Rarissimum sane cxcmplum, iif (|iiis rcgiium adipiscatur alfcrius sine ulla fere sanguinis efrusione. Vaic cx FonteBono die sxiMartii mcbscv . 10. Septima Marfii die Xcapolifuna arx (lallo
'

'. .lactata' [lorro ab iis dc Tiircica tyrannidc delenda voces ra[)idisquc victoriis [)eragrata Italia tantum terrorcm Turcis intulerunt,

con(|uerifiir

iif

iionnulli

eorum

[irofani

saccrdofcs actum de

Turcico
refcrt

ini|)cri()

vaticinarcntur, ut Iiisce verbis

:

Burcbardus'

Die xxiv bujus, (nempe

Fcliruarii), ex Consfantimqioli ex jiiridicis nier-

re^^i [lacfione milifari tradita.ac dccima (jiiinfacastrum Ovi munitissimuui ci (icilifum, aiifugicntc in .Enariam insulam Fcrdiiiando rcgc,

catoribus scri[)tum

fiiif,

Turcas iliidem
ct

dictum

regcm Francie multum timere,

duodecim

ac

|)aiil()

post tradita arx Cajctana a juicsidiariis

aiiro victis.

Quibus

victoriis

cumulatus Franco-

rum

reliquas arccs, Hriindusiuam nimiruin. .Mantiam, Turpiani, lilicgium cxciirrere,

rcx ciim ad

Tiiicarum saccrdofcs fidem Chrisfi [irffdicare >. Habeii aliqua a[iu(l Saraccnos vaficinia de Mahometica superstitione ali(|uando a (^hristianis cxscindenda ex (iregorii XI litferis vidimus ^ ([iiibus ait improbissimos bomincs tanquam asi-

necnon

.-Knaria

Ferdinandum
|)otestatcm

pellere dc-

nam Balaam
circa

Iniisset, ut iis in

suam

rcdacfis vo-

lum de lestituenda Orienti religione nuncupatum persolveret, iu quo quidem gloria; et lalio-

rum
rat

socios alios rcgcs habiturus erat, juvcnili

[iro[)helare [)osse, quamvis eos tempus abcrrasse com[iertum sif. Pra;clare aufem a Carolo Francorum rege in Turcas rem geri, Gra^ciam omnem ad Cliristianiim cultum rediici pofuisse, referi Comineus'.
\i. Zizitni mors. Perstringunt prseterea nonnulli Venetos, Turcico corruptos auro, ope-

leniiate ad

agendas fabulas se convcrtif, ut narBurcliardus': XV,inquit,Martii. Dominica II QuadragesiniEe, castrum Ovi Xeajiolitanum regi

Francia; se submisif, ei facta; sunt

coram ipso

regc per siios tragcediae sive comffdifP de [lapa, el His|)aniarum regibus, ac Vcnctiarum et Mediolani ducibus liga et conf(Pdera-

Romanorum

ram dcdisse, ut veneno Zizimus necaretur alii aufem Alexandrum Pontincem carpunt ", qui Zizimum lenfo tabo infectum Gallo regi tradiderit. Verum ipsum ex intcmperantia lethalem morbum contraxisse rcferf Burchardus * sic
:

tioue, simul colliisorie, et

rie .

morc

(iallico deriso-

Ncc minus ab eo Gallisque

Clirisliance rei

garrirentexNeajiolitano regno in tira^ciam contra Turcas crucis signa illafuros, lictaque prodigia de sepulcbro Dominico
illusiim est,
Gallicis
raf Rurcliardus

cum

armis recuperando spargerent qua" nar Rom;p. inqtiit. fama sfatim,

:

Feria quarta,xxv mcnsis Februarii, Gem, alias Zizimus frater niagni Turcae, qui nuper regi Francorum per sancfissimum dominum nosfrum ex pacto et convenfione iiiter ecs sti[iiilafis fuerat consignatus, in civitate Neapolitana et castro Capuano, ex esu
:

inquiens

[irffidictus

(nimiruni

|)0st

dedifain

Capuam

fiiit

rcgcin

iji-

sum

in

camera

quietis suae in noctc in dicfa ci-

vitate

liorribilem

vocem bina
illis,

vicc

audivisse,

non convcnienti vita est cujus cadavcr dcindc ad insfantiam et preces magni Turca; eidem magno Turcce cum tofa defuncfi familia niissum est, (|iii [)ro(iterca
sive |)ofu natura" sua;
ftiiicfus,

ca|)sam
bat,
e.\

quas in camcra sualialtcse ipsa apertam fuisse,et \c\iilum(|uodde

se

unam

diciftir

magnam pecuniarum summam

persol-

visse seudonasse, etfamiliam

dam

in ea existens

erexisse rcgi, |)roj)fcrca

incurrisse ad
ni

reguum suum non revcrsurum,

Sancla et sepulclir-i
iSonii-

nisi rcbabila Terra

->.

.lacfabantur ha;c ad deludcndos fidelcs,qui

ik;

am|ililicatam Christi rcligioncm cu[)icbaiif,

Gallicis
rent,

ipsam in gratiam recepisse . Quanquam cxtincto Zizimo Bajazethes ingenli metu lcvattis, haiid tamen omnino liberatus erat, cum victoria; Caroli per Apuliam Calaliriamqtie crebrescercnt, illumque hortatore Alexandro Venetos intcntatis minis compulisse,

armis sine impietatis nota se opponearte

ut Xea[)olilanum
filio

regnum Alfonso

ac

nonnuUos Gallos reges maximo conscicntia; rcrunique suarum dainno usos, increpitosque a Rcmanis Pontificibus, ac Deum in eosexetnplum edidisse vidimus supra.
qua
veroartem accusat iii Carolo Comineus', [)oliticumque hoc commenfum nt pcssimumdamnat,cumarcanacordis,quamvisalfissimis tenebris abdita, divinooculo omnesanimoll.llanc

Ferdinando
rent, tradit
tias

contra vim Gallicam

assere-

Comincus ', eai(ue de causa Venetransmissum Turcicum oratorem.

13.

Causx

tnultiplices odii in
ititcr

Gallix regem,
iti

et

foedus armorutn

principes

iutti,

itistirjante iinpriitiis Pontifice.

eum

sanci-

Confluxe-

rant'*

ctiam tunc Venctias,

[irffiier

Pontificium,
'

Romanorum
15.

atijue

iniernuntium His[)aniarum
num.
sign.

rum sinus penetranti pateani.neq ue humano fuco

r.oinin.
I.
'

Cdrcli. sup.
I.

1.

II.

- IJ.

ib.

Biircli.

iu Diar.

I.

xii.

10'i.

II.

1.

I.

VII. c.

Riiicli.

Ms. arch. Vat. sign.

^ .^n. r.lir.
I.

1373. niim. 10.

Fcnon.

I.

liOlllill.

VIII. c. \2.

nuin. lOi.
.\\.\.

II.

in
"

Car. Vlll.

'

Comin.
* Id.

1.

vii. c. li.

Burcli. .Ms. aicli. Vat.

Comin.

1.

vii. c. 13.

ib.

ANN.

TO.MUS

R.\T.\.

XI.

.w

23

'i

ALEXANDRI VI AXXUS
liim Meiliolancnsis diicis oratoros ino

3.

CHRISTI 1405.

rognni,

luiruin bcnolicio ot cura, ac fnliiis llaiia' (luiolo

sociali fa'dere in Calhini agitando,

:

quippe

lios

Venoliis

conclusam csse

ct

approbatam

Addit

prinoipes varia' anjjebant cura; 1'onlil'ex dilionis Ponlilicia> arces injuria exlortas a Carolo querebatur Maximilianus Ca-sarea jura iii Klru:

Boina; duodeciino

.\iirilis

die in Fcclesia S. Pelri

eam armoriim sociolatem divulgatam, honestatam vero

stiano
triplici S[iloiidido velamine de Cliriimperio advorsus Turcicas irruptiones defendendo, vindicaiula oppressa Italia, necnon inulua opo luendis principalmiin jiuibus sibi a Vcnelo diice sigiiificatuni tradit Comineus '. 15. Missus porro est ab Alexandro in Ger-

llisparia oocupata anoctatuinque imporium ac Sardinia} insulis male niarum rox Sicilia^
:

nietuebal

nonsem

Mediolanensis principatum Medioladuce Aureliancnsi, qui Astain tcne:

bat. jurc haredilario

appeti pavebat.

Cum

vcro

Carolus proinuluassot in Noapolitanum roiinuni ea potissiinum de causa incurrere, ut c propiiiquo inTurcam copias niilteret, Veneti antequam in Calliim armorum fanlus iniront, illum de Turcica
cxj)oditione

maniam
rot
,

episcopiis ("oncordionsis, ut Maximi-

liaiiuiu in

jussus conqueri

Gallis

Carolum Fraiicoriim regem conciliaexpugnatum injuria a \oa|iolitanuin rognum, commonilum ut

sontentiamque Pontificiam accipeimpendentia a
ipsiim
civili implicaiet legaFraiiciscum cardinalem
:

non

verborum inanium
Chrislianorum Orien'

slarel juri,
ret
:

jactanlia, nilaliud

quam

jiroposita fuisse pericula

si

talium slrag^es parilura, sed rc ipsa gerenda

Turcis,

Italiam bello

Comineo Callioo porloiitaruul, ac IMiilippo foedus Maximilianum oratori proposuerunt in Ca'sarom ac Ferdiiiandiim Hispaniarum regcs adduclum iri, tuni Itaiiain boUicos sumptus suppeditaturam. divisa ex cuquo in omues oneris

lum jam ad
S. Eustachii,

repulsumque, ac duas illum arces

:

ditionis Pontificia; exlorsisse

:

Zizimnm

in ejiis

portione

Neapolitanam vcro iitem

ita

di-

custodia periisse magno rei Christiana damno revocatos ab Africano bcUo Hispania? reges recuperatain vero a Ferdiuando rege Xeaiioli:

romptuin iri, ut assenlienle 1'ontifice Alfousus Ferdinandusve annuum vectigal Gallo regi iienderet, illique fidem addiceret: prajterea Gallus
tres arces

taiii

regni partem, ac,

sancito,

si

Gerinani accedant
restitutis in

fog-

deri in Gallos

insignes in eo regno relenturus, ex

(|uibus bellum conQceret in Turcas, aliqutE vero Apulia; urbes traderentur Venelis, qui Gallo

prislinum statuin rebus, florentissimam expeditionem in Turcas instructum irl Veuerabili fratri Leoncllo episcopo Con:

cordiensi,

refercudario

nostro

domestico, ad

regi iugentem

vim auri ad faciendos in sacram niilitiam sumiitus persolverent tum centum

:

charissimum

in Christo filium

noslrum Maximi-

triremes inslructuros. Ingentia crant ha-c promissa, quibus subvectus Francorum rex Con-

liaiium Romanorum regom illustrem, ac univorsa et singula provincias, terras et loca GermanieX sacro Romano imperio subjecla, nostro
ct .Vpostolica

stanlinopolilanum imperium, cujus baroditario jure ex despota; Morea; cessione parto potiri se jactabat, perdomare, Christoque subjicere poneque enim Hungaria?, Bobemis, Potuissfit aliique rcges in tam praeclaro opere lonia" defuturi videbantur, doletque Comineus pacta
:

Sedis cuni |iloiia potestate legati de latere niintio et oratori, salutem et Apostolicam benedictionem.
Licet potestalis plenitudo desuper nobis concessa sit, et universi gregis Dominici, divina disponente clenientia, curam habeamus, Qnera

adoo honoriflca uliliaque a Carolo adinissa tunc

tamen humauce
lentes,

possibilitatis excedere

non

va-

non

fuisse.
14.

Cum

itaque pateret a Gallo Turcicutn

belluin negligi, atque a Comineo quaTerentur diOugia, objecere illi Veneti, Carolum regcm Chfistianae reipublica; fucum fecisse, beliique

considerautesquequod circa singula per nosmetipsos Apostolicae servitutis debitum absolvere non possumus, nonnuinquam viros cleet dignitate praditos ac virtule conspicuos in sollicitudinis iiartem assumimus, nt, ipsis vices nostras sii[i|ilentibus, miuisterium nobis commissum, favente pielate superna, facilius et salubrius exequamur. Sane considerantes quot et quanta clara; memoria Romanorum imperatores semper Augusti praecipui bujus sanctissim Sedis advocati et defensores, cffiterique inclytfe nationis Germanica; principes, et ipsa denique tota Germanica nalio pro eorum summa bonitate et singulari erga Sedem ipsam et Romanam Ecclesiam devotione adversus libertatis Ecclesiasticae, et lerrarum Patriinonii B. Petri oppressores semper, dum opus fuit, etiam sponte sua nullis laboribus, nullis

ctos scientia

Turcici specie Florentinorum ac Pontificis invasisse urbes, necnonMedioIanensem principatuin

a duce Aurelianensi affectari, nec pati velle, ut Italia inani de religione amplificanda figmento dclusaGallicae servituti subjiceretur: atqueideo

foedus in

eum sancitum
:

est

'

Venetiis promul:

de quo bac Burchardus ' IV Aprilis nuntiatum est liabet in Lrbe ligam inter sanctissimum dominum noslrum iiapam, serenissimos Maximilianum Komanorum et Hispaniarum reges, et Venetia-

gatumque Dominica Palmarum

rum
'

et

Mediolani duces pro

1.

communi

Cbrislia15. Sjbell.

Coaiin.
I.

vil.

Guicciar.
I.

n.

c.

i'i.

- 1(1.

ib.

'

Eod.

c.

' Burcli.

Ms. arch. Vat. sign. nuu). lOi. Guicc.

'

II.

Com.

1.

VII. c. 13. Alex.

I.

vu. Bull. sccr. p. 330.

ALEXANDRI
periciilis

VI

ANNUS

3.

CHRISTI

I^|95.

235

nuUisve cxpeiisis parcciulo

cilcccriiit;

cnm

oinnino jjroposilnm

suum

|)rose(|ni

dccre-

ac indubic sj^erantes ciiarissimnm in Cliristo

filinm

noslrnm Maximiliannm coriimdcm

illnstrcm
,

llo-

manonim rcgcm

alios(|ne

ipsius

GermaniCiC nationis principes, ipsamqne Germanicam nationcm morc progenitorum snorum longe majora hac tcmpestatc, nrf^ciitc priesertim lanta et tam evidenti, nedum Ilomanae Ecclcsio' adeo opprossso, scd tolins reipnl)lica'
CliristiancT nccessitate,

monita noslra non audicns, credeiifcs eum de novo o|)timis ratioiiibus ad pacem et concordiam amplectendam indncere posse, de venerabilium fratrnm nostrorum S.Il.E. cardinaiium consilio, dilecfum filiuin nostrum Franciscum S. Enstachii diacoiinm cardinalem, iegatum de latere nostro,ad pricfatum Carolum
visset, i^aterna

regcin ad
diain
et

cum

omiii lcrvore lilien-

tissime et promptissimis animis csse factnros,

persuadendum silii |)acem ct concorcomniemoraiidumquc nefaiidissima niala pcricula ex bujusmodi bcllo, ut prcTdiximus

ac opportuna et nccessaria adversns ejusdem

Romaiia) I>2cclesipcac terrarnm illius oppressorcs et occnpatores, ac pacis et qnietis ItaliaG turbatores pr;rsidia allaturos decrevimus pro dcbito nostro luijusmodi nostras et Ilomana' Ecclesice,
et Italia?,

j)roventura, suisque etiam jnribus, si qiia in dicto SicilicT rcgno sibi coin|)etcre putarct, audiendis et intelligendis duxissemus destinan-

diim, ipscqne cardinalis libenler onns bujus-

imo

totius rcipublica! Cliristianec ne-

cessitates

prrefato

ejusdcm lloman;e

Ecclesiffi

Maximiliano regi, pra^cipuo advocato at(|ue deet

mndi pro tam commnni bono snsccpisset, seque ad ipsum regem, non sine magnis laboribus et incommodis contuli? .et, tandem rex ipse forsan
aliquoriim
[)otius

dissensiones

quam

pacis

fensori, cfcterisqne principibus dicta? nationis

Germania? peculiaribus
sanctissimae Sedis
iiliis

devotissimis

liujus

significare, nt rebns in

discriminc positis providcre et o|)portnnc concnm (iis et aiiis Catliolicis regibns et |n'incipibns, pacatis omnibns, gcnerali et pcrnccessaritK contra pra^fatos Turcos,Cliristi nominis hostes,Cbristianum sansulerc possint, nosqne nna

amoenitatcm desiderantinm consilio ct persuasionibiis ductus prcTlatum cardinalem tunc legatnm sn[)er boc omni cuin bnmanitate sajpe et sajpiiis instantem nedum andire, sed ne quidem vidcre, ct ut ad majestatcm snam accede,

ret,

permiffere voluit, non sine

maxima bujus

sanctissimas Sedis, cujus auctoritatcm et dignitatem rex i|)se, prout sperabamns, suorum more

guinem

sitientes,

proutnostri semper

fuit,

post

nostram ad summi Apostolatus, divina favcnte clcmentia, assumptionem, desiderii, pro fidei
CatlioliccB exaltationc, et reipublica? Cbristiana;

progcnitorum obscrvare debuissset, ignominia, nlfraqne [)rogrediensaImain Urbein sacro Apostolorum sanguine dedicatam snmma annona? penuria laborantem cum tolo sno cxercitu, non
sine grcavissimo nostro et totins
siffi

gloria, i[)Sorumqne

bostinm depressionc intcn-

Romanai Eccle-

dcre valeamus.
I().

ac

curicT3

nostraj dispendio et periculo, in-

"

Cliristo

lilius

Cuni superiori anno cbarissimus in noster Carolus Francorum rcx

gressns, et per aliquot dies in dicta Urbe perma-

nens, antequam dictam

Urbcm

exiret,

Zi/imum

Cliristiaiiissimns

cum maximo

cxcrcitu terra

mariqne Italiam, ut regnum nostrum Siciliae citra piiarum, qnod est speciale [)atrimoniuin
B. Pclri
sibi vendicaret, ingrederetur, nos(|ue,

prout ex pastoralis officii debito tenebamur, aperle cognosccntes quot et (inanta mala, |)ericula, ca>dcs
dia, et alia

bominnm,
et

quam

furor

|)arit

depoj)ulationes, incenplurimadamnaj^jUc-c bellorum ncdnm ipsi Sicilic-c producit

:

sultanum, Turcorum tyranni fratrem, qui a[)nd nos et hanc sanctam Sedem, prout conveniebat, in tutissimum Cbristianorum [)ra?sidium servabatnr, ac duas ex potioribus nostris ct ejiisdem Ecclesiae arcibus cxtorquens, et demum ad ipsum Sicilise regiium se transferens, illnd vi occupavit, expulso inde legitimo possessore, rerecognoscente, periitque tnnc in manibus suis prwdictus snltanus, ex cujus obilu perdidit Christiana religio oi)[iortunum coiitra Turcorum in Cliristianos
,

gnumque ipsiiin anctore Domino

al)

ipsa

Romana

Ecclesia, cui

i)ricsidemus

regno, et
caiisis

aliis

IlomancTC Ecclcsi;e terris, univer-

sffique italia3,

sed toti reipublicse Cbristiana) ex

tura, |)ront

de se manifestissime notiscssent provenposlmodum expcrientia rerum maet

eirrienatam
alia

rabicin

remedium

conij)Inraque
qua;

gistra cdocuit, prajfatnm

sis litteris

Carolum regem divernuntiis congruo (juidcm tcm[iore

mala

et

detrimenta passa

est,

duximus

prifterniittenda. Et

palcrna cliaritate bortati et exborlati fuissemns

et et

monuissemus, ut ab hujusmodi gravissimo

Cbristianae
religioni
sil)i

regnum ipsum eo non parva sui

se conferrel,

pr;efatus Carolus rex Sicilifc exiens, dimissa tanien in

cnm

abstineret,

viam

perniciosissimo bcllo jnstitia', si (juam sn|)er

exercitus parte, versusGalliara cbarissimus in Cbristo filius noster

dicto Sicilia? rcgno sibi

competcrc

j^nlanjt, ollc-

jori

Ferdinandns cjiisdcm rcgni rcx illnstris a maregnicolarum parte vocalus magnam ipsius
Siciliffi

rentes

commemorantesque grandia

e\

i|)sis

perfidis Turcbis nobis et uiiivcrstc rei|)ublicic

I^antibns

regni |)artein statim rccnperavit, occntamen adliuc Gallis (juain[)!urcs ij^sius

at(|ueloca

Cbrislianic immineiitia jjericula, (jua^ Cbristia-

regiii arces, civitates, terras

non sine

norum
bilitatis

viribns cx bellisinter eos vigcnlibns de-

niaximo icgni
inento, et

et

proculdnbio subsequcrentur,

et

dcinde

cum

regnicolarnm damno ct detripra;missorum occasionc, nedum

JoO

ALEXAXDRI
ol ali;i'

VI

ANMS
tcira',

3.

CHRISTI 1495.

legiium ipsum
sod uiii\iM>a

Uoinaiuo Ecclesia^

Italia. et etiain civilates al(|ue

loca

eidcm Hiuuano iiupeiio

consumiita,
ilevustata

sulijecta sint phiriinuin

et
attlicta,

nominibus liortcris ad suadcndum, ac opportiinc providendum cum pr;vfato Carolo rege, ul rcgiium ipsum Sicili;i', ltaliam(|uc, ct alia (icr
cuiu
cl

ac niaxima

danina

el lietriinenta

al

ipsis Gallis, etiaiu ali-

slatuiii restitual,

gcntcs suas loca occup:ila iii pristiuum reponat ct plenarie rciutegret,

et

(luas alias arccs in ipsa Italia

cxtra dictum rc-

paccm(]ue
ciiiibus

concordiam cum

iir;i'fato

Ferdi-

j;num occupaiitihus
niedio occurralur,
daiuiia,

ct (lctincntilius, illata,

passa

iKindo rcge, aliisiiuc (".atholicis rcgibiis et jirin,

fuerint, ct iu dics iiatiantur, ct nisi de celeri rcsit

necnoii ejusdcm

Italia;

i)otentatibus
:

1'ormidaiulum, ne majora
llalia.',

luuiilectatur ct
ct si

amiilcxam foveat ac obscrvet

ncdum

ipsi

si'd

toti rcipulilica'

ClirislianK suhsequantur, ipsi(|ue pertidi iurci deliililalis Cliristiauorum virilms, ct tot disscii-

foisan faccrc ditlcrrct, seu rccusarct, ac in suo jiroposilo aninio indurato vellet perseverare, ijisc

sionilms occasione liujus licUi etiani extraipsaiu

Ilaliani

(;ermani;e
litC et

Maximilianus rexcum cffiteris ejusdem iiriiici|iil)us defensionem regni SiciEcclesi;c, acllalis pr;r'(liclorum,
et

vigentiluis, ct iiarati

illi

Italiaiu

inva-

Romana;

dere, et illani vel ali(|uam ejus partciu, ([uod Deus avertat, su dirissinnv Ixranuidi sulijiccre
nioliantur, nos voleutes, prout tcnemur, tot et tantis nialis occurrere, ac desideranles composilis

prout tencntur
liiiiicipes

debent,

omnino

cunctis posl-

habitis, suscipiant, et alios Catholicos reges el

rebus

ipsis,

ad diclam pernecessariam
,

et

ad id ctiam omni studio ct ililig(Mitia inducant, ut dcinde rebus |)acatis possimus insimul ad diclam gencralem contra ipsos perfi-

dcvenire (juod^iuc Clirisliani priucipes non in seipsos, sed advcrsus proiit jiiu infideles eorum arma convertant cliarissimi in Cliristo filii noslri Fcrdinaiidus
^'eneralem
expeditioncin
,

dos Turcos exiicditioncm

devcnire

in

qua

ncdum

uostr;is, el ejiisdem

Romana>

Ecclesiac

Ires

rexet Elizabelli regina CastcllffietLcyionis illusadversus infideles Africai se facturos proiionisi liujusmodi suerant, (]ui jam ca^pissent Ecclesia' lurbationcs eos renostrir et Romanae
,

sed persoiiam i)ro|iri;uu otlcrimus, ctctiam.nbi ojius fiicrit, ex|ion('iiius,ctiam proiniuiu sanguincm otfundendo, daiitcs tibi luirum
facultates,
scrie |ilciiam, lilicram ct

omniniodam

faculta-

tem, potcstatem et auctoritatciu

omiiia et sin-

Iraxissent, (luod quibuscunu|ue Catholicis nioleslissimum profecto esse dcbet, sperantesque quod pra'fatus Maximilianus rex, ad quem id maxinie speclat, se huic sancto et optimo desi-

gula facicndi, gcrcndi, maudandi et cxe^iuendi, (]ua' in pramissis et circa ea necessaria (]uoac modolibet et opportuna fore cognoveris
,

mandantcs quil)uscuin(|ue
sticis

personis Ecclesiaarcbiepiscopali,
Ecclesiastica seu
,

et ssBCularibus, etiamsi
,

derio nostro

promplissimum exhibebit,

et

cum

cpiscopali

vel

quavis

alia

ad liujusmodi necessitales explicandas, ipsum(|ue Maximilianum regem liortandum et reqiii-

uiuiulana

pr;cfulgeant

dignitate

in

virtute

sanctie obedienti;c, et suh

dis, ut tibi in

rendum oratorem etnunlium nostrum

transniit-

panis pcr tc slatueneunctis hujusmodi iicgotium conefficaciter

et

tere decreverimus, ad fraternitateni tuam, magnitudine consilii, doctrina? claritatc,

quam
exem-

cerncnlibus pareant

intendant

omiii c.vceptionc et dilationc cessaiilc ctc. Dat.

plaribusvita et moribus, cximia quo(|ue inlegritate, probitate, fidelitate ac pracipua prudentia comprobatum halicmus, in cujus ailectisedare bus geritur, prout lirmitcr tenemus discordias, justitiae tcrmiiios colere, ac errantes
,

Romaj
iiiccc

a|iud S.

Petrum

MCDXcv, VII kal.

;in. Incarnationis DomiNovembris, Pontificatus

nostri
\~

anno
.

iv .
et

Fcrdinandus

Elizabetho, specie Turcicm'

expedilionis, incitantur

ad

depellendos Gallos de

ad viam reducere

veritatis.

potissinie convertenles,

mentem nostram suinciitesque in Domino

flduciam specialem, quod ea, quse tibi duxerimus comniittcuda, gratia tibi assistente divina, circumspecle, juste et liibditer tua pervigili ct exactissima diligentia adimplere curabis, tead prafatum Maximilianum regem, ac universa et singula |irovincias, terras atque loca ejusdem CermaniEe sacro Romano imperio subjecta, tanquam pacis angelum, ac virtutum ministrum, ad Dei laudcm ac prffifata; Ecclesiie statum ct honorem, nostrum et cjusdcm Sedis nuntiuiu

ad IIis|)ani8e reges revocatos ;ittinct, adversabatur Fcrdinandus rex Hispaniai Gallis, ne regno Nca|Hililano potirentur, quod contenderet Alfiinsum legem in adulterinum filium transfundcre iioii potiiisse Neapolitani rcgni jura et
regiw Xrrrpo/ilano.
;il)

Quod

Afric;iiio bello

Aragiiiiio scejifro

dinandum
\;iiiil('r,

el

conjungcnda, iirgebatque FerElisabetham Hispania' reges Alercriim potiri

.NCapolitaiii
:

iic (iiillos .\c;i|iolitaiiariiiii

]i;ilcrciilur, inteiitavitquc

anathcma
cxiiiisiiil

rcgiii

cliciifibiis,
llis]iaiii;i'

(lui

(liillis

sluilciciit
',

(]U(id
;ul

iisilcm

regibus

ut eos
iii

etoratorem.cum plena potestate legati dc latcrc, in prajsentiarum provide duximus destinandum, ut inter cstcra pr;cratum Maximilianum regem, cajterosque ejusdcm Germani;c principes, nostros et ejusdem sanctissimae Sedis deTolissimos fllios, nostro et ejusdem Ecclesia;

rcNocaiiiluiu

FcrdiiKuulum Aragouiuiu
:

re-

giiiini .\c;i|iiilil;iiuiin excitarct

eo

(]ui])]ic resti-

futo,

sacium

liclliiin

in

Turc;is faciliiis iiosse

redintcgrari dicebat.

'

l.ili.

VII,

liiili.

serr. p.

2j1.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

3.

CHRISTI 1495.

237

Ad tuturam
In

lei

niemoriam.

alia Ecclesiastica vel miiiidana dignitate fulgentibiis, ac communitafibus et universitatibus quiliuscumque sub cxcomnuiiiicationis, ac suarum dignitntum etinm regalium et feudorum, qua; a nobis et Romana, ac quibusvis aliis Ecclcsiis in fciidum vet emiihiteosim, nut^iuemvis alium titiilum recogiKiscunt, et inhnbilitatis ad nlia in posterum obtinenda, ac interdicli in communitates et iiniversitates hujusmodi lafie

suprema

militantis EcclcsiiC siiccula

llonianus Pontifex constitutus ex injuncto silii desu|)er Ai)Ostolicaj servitutis ofticio ad ea in-

lendere compellitur, per qua; adversus occupatores terrarum et l)oniirum Uomana; Ecclesiie,
ac turbatores pacis
slianae
et (|uielis

reipuljlicaj

Cliri-

opportunis remediis provideatur.

in

Dudum
no-

si(|uidem cliarissinuim

Clirisfo

filium

strum Carolum

Francorum

regeni

illustrem

sententi;e pirnis, iiuas eo ipso,

si

contrafecerint,

paterna cliaritate sajpenumero requisivimus, et etiam uionuimus, ut a helli per eum adversus

incurrisse noscentiir, in virlute sanctseobedienti;r

districte iira^cipiendd

mandamus, ne contra

rcynum

Sicili;c citra

pharum, quod

est speciale

Patrimoniiim B. Petri, inclioati prosecutione, ac <.'linm ah occupatione ipsius regni, et nrcis nostra' (Istiensis aliarumque terrarum Romanaj
Ecclesia',
Italia?

Ferdinnndum regem et Elisabeth reginam, durante hujusmodi belli proseculione,

liiicfntos

necnon perturbatione pacis

et quietis

desistere vellet, ct deinde

cum

pra?fatus

rex requisitionibus et monitionibus nostris paternis

minime parere
,

curasset, et ad reprimen,

dos ejusdem conatus

patione
ati|ue

ab aliena occuRonianaj Ecclesi offensione desisteret, subsidio aliorum Catboliet

ut

ejusdem

charissimum

principum opus esset; nos filium nostrum Ferdinandumregem, et charissimnm in Christofiliam nostram Elizabeth reginam Castella', Legionis,
el

corum regum

pr;efato regi Francia auxilium, consilium vel fnvorem directe vcl indirecte quovis modo quBesito colore praistare, ac etiam eosdem Ferdinandum regem et Elisabeth reginam in regnis et dominiis suis molestare, etcontrneos insurgere, ac bellum movere, et aliciuas dissensiones et pcrturbationes suscitare audeant atqiie prasumanf, etc. Dat. Roma? apud S. Petrum anno MCDXciv, id. Septembris, Pontificatus nostri anno iv .
19. Ita

in Chrislo

est ad

expeditionis Turcicae ostensa species depellendos regno Neapolitano Gallos,

qui

eamdem spem
nimirum,
'

Aragonum

et

Sicilife

ultra

pharum

illustres

ilisos

Domino rei]uisivimus adversus prafntum Carolum regem bellum, utpote pro juriuin Romanae Ecclesise, et libertatis Ecac totius reipublica! closiaslica^ dcfeiisioue
hortati fuimus, ct in
,

arma

orbi Christinno injecerant, confecto Xeapolitano bello, adversus Turcas versuros. Traditvero Fera

roiiius

Venetorum aliorumque foederatorum

oratore Carolo regi aperte denuntiatum, ut Turcicam conficeret expeditionem, ciijus ostenta-

ChristiaiKC

(|Liicte,

justum movere

et

persequi

deberent, donecipse rexFranciseSiciliae regnuin citrn |iharum, et arcem nostram Ostiensem, nc

Romaiia' Ecclesia' terras hujusmodi in pristinum stnlum reposuisset, restituisset et plcnarie iciiilegrasset; utdeinde rebus omnibus
alins

\eapolitanum regnum sibi pepererat, vel Ferdinando restitueret; responsum ' autem a Carolo adem[)tiim majoribus suis per vim Xeapolitanum regnum, solidosque Gallos sine eorum Iiortatu in Turcas arma capessere, suisque aus|)iciis gerere. Abjecta itaque de restitione
illud

pacatis, alicui generali et pernecessari8e exjiedi-

tiienda Orienti religione cura, Christiani

prin-

Turcos, Christiani nominis hostes, Chrisliniuim sangiiinem continuo sitientes, cum ipsorum Ferdinandi regis et Elitioni coiitra perfidos

cipes in
20.

mutuas caedes vires exercuere. Carohis NeapoU recedere coactus Romse

recipitiir, et

a legato

sabeth regina;, qiii semper omni conatu pro orthodoxnp tidci Cnlholica' exaltatione, et inlidelium (^lciiressione adversus ipsos intideles pugnare, et arma sua convertere consueverunt, ac confiBderatorum nostrorum ipsiusque regis Francia, c;etcrorumque Catholicoruin regum et
,

nem

ostendit.

[lolitanis,

moderatiocompositis rebus Neapost inanes theatrales ludos, adversa-

magnam animi

Carolus,
territus,

riorum numero
crevit,

in

Gallias

redire

de-

adducta secum parte exercitus, parte rebus omnibus male instructa in regno relicta
,

pruximo
:

tempore

validissima

auxilia

pnncipiim
18.

aiixilio,

prout

nostri

semper

fuit

desiderii, jirovidere

possemus.

Cum autem

regem

et Elisaljetli

leges et iirincipes,

devotissimos filios ;inimo susceperunt.

cupiamiis Ferdinanduiu rcginam, qui iit Catholicos ac hujus sanctissima; Scdis decet, bellum [iromptissimo
interim a (|iiibuscunique
liberosesse,

vigesima autem Maii die, ipsum iNeapoli movisse tradunt, cum prius in ea urbe sine Ponlificia auctoritate Neapolitani regni insignia solemni ritu suscepisset, quippe Alexander promissisde conferendo illi jure bepoUicitus
neficiario, adjecta

sme

a/fr;'nM

damno formula,

veluti vi extorsis stnre ;ibiiuit, cuniqiic in

impedimentis
iios

et inolestiis tutos et

volentes

desuper

opportune

providere

Urbeni iter tenderetCnroliis, metuens Pontifex ne qua; extorquerentur pactiones, Urbem-Veterem

[irimo, dein

omnibus

et singiilis

personis tam Ecclesiasticis

oliaiii

Perusium
iii

[)etiit,

pra^fecto

Romag

(juam sa?cularibus,

quacuiiKiue nrchiepiscopali, episcopali, regali, reginali. seu quavis

Kciruii.

I.

I.

f.ar.

VIII.

Ibid.

238

ALEXAXDRI

VI

ANXUS

3.

CIIRISTI

1495.

Sedis Aposfolic.T lejjafo cardinalc

qiii vcnitMifoni rciioni

S. Anastasia?,

Ponlificio

nominc

liono-

pertimucrant, ncc litem Alcxandro de Pontificalii fraudc simoniaca invaso movit, ut novarum
rcriim
[iliiiT

rilicccxcipcrcf.

l'"xfaf

ca dcre ad i|)snni Dijilom.i'

:

cii[iidi

rcstitucndie EcclesiasticT disci-

subjccfis concc|)him vcrhis

"

specie oplabant. De qua animi modera-

Anfoniolfo

tit.

S.

Praxcdis preshyfero car-

tioiie a

Carolo ostcnsa Iitc scripsit Petrus Del' :

dinali S. Anasfasia^ nnncuiiafo, etc.

[ihiniis
iic(|ii('

Rediit pacificus
iit

C.nm ol) ccrlas cansas aiiimumnoslrnm moventes per aliquof dies al) ipsa I'rbc, in (]ua cum nostra curia residemus, in praisenfiarum scccdcrc dccrcvcrimiis, brcvi tamcn ad illain duccf>ominorcdiluri,dimissisquc incaomnibiis pro curialium et aliorum ad dictam curiam in dics conlliicnliiim comiiiodilalc officiis, nos vo21.

jiigiiin.

[lulahalur,

rcx Gallorum Roma> imposuit

iitiiiam
riari

absolula sjiirihialis

serviliitis

jugo glo-

habeat in perpetiiiiin vera liherlate, ac refdrmata iii incliiis vivciidi ralionc dicerc vcriiis
Runiani,
:

|Hissiiil

quam olim

Juda;i responderint

Domino

Semen Abra/uv

siemus, et nemini servi-

rimuft unqtKnn. Refdriiiaiidam gladio paiilo [lost

lentcs intcrim boiio cl lclici

L'rl)is et

curia^

[)r;i'-

Irhcm Romam
|io[iiilo

coiuioiialor (]iiidam inagiii in

dicfarum rcgimini providcre , et infra, " speraiitcs(iuo(]iiod ca, i\uw tibi duxerimus committcnda, iiralia
tilii

iiyniiis

hoc nominis contestatur, (is crat HieroSavonarola,! cgo autem.iiuo mifiiis cjus
arbi-

assisfentc divina, circumspcclc,

iiilcrprctcr vaticininm, posse (]uidcm ficri

tror, ut

prudenfer, jusfe ef Gdeliter exequeris, tein llrbe

pr;edicta ejnsiiue terriforio et districtu de vene-

reformanda
est

sit

gladio, sed gladio spiri.

tus,

quod

vcrbiim Dei

noslrorum sancl.T RomanT Ecclesi cardinaliiim consilio, nostrum et Apostolicff Sedis lefiatuin dc hatere, necnon in spiritualilius et temporalibus vicarium gcneralem auctoritate.V|ioslolica tenore prTsenfium usqne ad nostrum reditum dumlaxat crcamus, consliiuimus, et etiam deputamus, clc. Daf. Romse aimd S. Petrum anno mcdxc.v, VIII kal. Januarii, Poutificatus nostri anno iii ,f Dum porro
rabiliiim fratruin
i.

23, Iter facienn /ler fines Galliis

marjmmi timorem

inciitit.

Urhe Carolus Vitcrbium Alexandro dc coUoqiiio postulato,

pactione sibi traditas restituit
-,

Florentinorum rex Digressus perrexit, frusfraque

illi,

quamvis

infcnso adversario, Ecclesiasticas arces antea

excepta Ostia,

(luam Juliano cardinali S. Petri ad Vincula tandeindc in (luam Ostiensi episcopo rcddidit Etruriam profectus noxias in ea traxit moras,
:

Neapoli

agebat

Carolus,

miraculum solitum
-,

cum

itinere

concitatiore
:

antevertere

bostiles

contigisse in ca urbe refcriinf Gallici Annales

insidias [lotuissct

Veneti vero

cum

metuerent,

cum enim

dic Dominica, tertia Maii, in Ecclesia principeS. Januarii nomini sacra, divinis mysteriis ingenti jiompa cclcbratis intcrfuisset, ac prccsenfibus plunlius cardinalibus, episcopis et prajsulibus Ecclesi<E capul S. .laiuiarii theca pre-

ne subacta Etruria Carohisrcliquai ItaliT jugum imponeret, Florentinis auxiliares copias submiserc, (|iias ciqiide exccptas, luiiemque cgregie

communitam

tiosissima iiichisiiin

illi

ostensum

fuisset,

ac

{\'trus Dclphinus Augustino Barbadico Venefiarum duci rescripsit ' 24, " Urbem Florentiam omni prTsidiorum
:

deinde vitrea amiiulla jilcnaillius marlyris sanguine concreto, qui insfar saxi indiiruerat, ut rex ipse virga argentea exploravit, allata, ac dein illa in altari capiti martyris essetadmota, illico colliquescere ac ebullire sacer cruorvisus est, cujus miraculi magnitudo plures admiratione pcrculit, id vero sa-pius conligisse prssules proceresque Neapolitani tcstati suiil. 22. Regressus Roinam Carolus hiduo in ea moratus, nec ob Alexandrifugam, abruptumque ab illo fcedus, ltalos(]uc ct rcges extcros ineum concitatos Urbis imperium corri[iiiit. iit plerique

genere munitissimam aiidio, accersitis uiidique multis hominiim millibus, et ducibus etiam stidominii [lendiariis hujus ilhisfrissimi qui omncs pcr urbem vicalim dislribiiti sunt. Plena
:

est

ribus,

armorum civitas. Vici omnes tignis crassioqus heri paratavidimus, per transversum

municiuli, uno tantum ad regis transifum expedito relicto. Orationcs et elemosyiiT sine inter-

missione continuantur, ut sperari merito qiieat bac conversionc at(|ue humilitate, qiiod potissiniiim telorum genus duco, liberandum facile hunc [lopulum . Secuta; deinde sunt Senis

'

t,ib.

jii.

Bull. sccr. p. 209.

Pelr. Ue piey in adtJition. ad

1.

Pelr.
c.

Delph.
2.

1.

iv. Ep. x.vxvii.

Delpli.
I.

Coniin.

I.

vii. c. \i. et

Monslrelet.

VIII.

' Petr.

iv,

Ep. xxxii.

(1) .\nnalisla

l'rbem, absenle l^nlilice.

anno in , cuin auno Christi ucuxciv cougruil. Insnper anno islo mcdxcv, Rouia (luidem digressus esl Ponliftx, sed Junio mense. .^ugusto dein mense jain redierat. ut ex lilteris hic num. :35 iii .Nnnalihus recilalis elicilur. Litteia; igitur daLT tlei-cuibrl nieuse ad .\utoninttuin, ut Lrbein Roinani, abscnte Pontiflce, cnrarel, ad abscntiaui islani perlinere ulique nun possunt. lieferenda igiliir liac ad priorcm advcntum Caroli regis in Urbem, anno superiori cxpiranle. Forte euim tunc Poiilifev sibi nielueus advenluiii regls opperienduui sibi iion arbitrabatur opportuuum ; quare discessum meditahalur, deinandala inleriin regiininis cura Antoniotto S. Anastasia;, quanquaiu uiutato dein consilio
Pontifex ipse subslitit, Qua:
Ponliflcatus etc. anno
si

deceplus ex nolis clironicis lillerarum qiias liic recilat. .\ntoniotlo lit. S. Anastasife caidinali dcir.audatara lioc anno regendaiii ex his ipsis lilleris ccnset. Vernm htler.f isUT consignala.' sunt die VIII kal. Jaiiiiarii, Pontiflcatus additnr annus mcdxcv, scd errore manlfeslo ; nc(|ne enim annns tcrlius Ponliflcatns cuni auno Christi vic.DXcv. al polius

admittanlur,

ita

leformanda

est Epjstola;

illius inscriptio

Datnin etc, an.

MCDXcn,

Vlll kal. Januarii,

lu

.Ma^si.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

3.

CIIRISTI 1495.

239
nou

Yarisc seditioiies,quasicleinaucloritaciescribit':

cum

Pontifice et Venetis aperte conspirare

Exorta estSenis paulo ante seciitio, clausis per triduuni urbis [tortis, insurrexisse aiunti)atritios in iiiebeni, ol)truncatosc]ue utrinc|ue tunuUtua

certamine ad ciuadraginta viros. Inciinasse dicunt Gailos, c|ui Senis siuit, etc. Die vu Augurio
Sti

res auderent, geminum rccipienda (ontiaxere, suas tucndas amissa^iue quciruni staluni ita cxposuit' Pelrus Dclpliiuus Dc non restitutis adbuc arcibus, qu;e occu-

tamen exercitum ad

((

MCDXCV

".

opinio in

2S. Invasit

lum

Florentinos major terror,

cum mox

accepissent Senenses Galiicum jugiun

sui)iisse, unde Fiorentiffi majores instructi sunt beliici apparatus ad Galiicam vimretundendam, tuendamciiie Etruscam Iil)ertatem. Quam reriuii conversionem priedicto Veneto duci 1'ctrus l)ei Magna, inquit, cives pliinus significavit istos incessit trepidatio, metus ingens consternatis eoriuii animis et couterritis tam vicino presssB libertatis, (nempe Senensium,)exempio, commnti elenim tum suo ipsoriuri pericuio, tuin vicem fortunarum iiumanarum mirantur,
:

pantur a rege, dominio Florentino, varia est populo, excusantibus aliis regem, (luod merito sil)i clfugium servaverit, si a foedere urgeretur aliis contra vitupcrantibus et dolentibus quod non staret rex [iromissis. Gon:

sulat
Juiii

Dominus
MCDXCV
.

Italiae paci, elc. Florentia;

die iv

Concepere dein graviores iras in Gailos Fiorentini, cuni accepissent Liburniam arcem regio imperio ipsis adem[)tam, ac Pisanum pra}fcctuin iiii impositum fuisse, deque
vioiato fa'dcre con(|uesti sunt
28. Prselio
'.

cruento Itali castris propitlsati,

populum

potentia satis clarum

pisse fieri potestatis aiien.

iu sua profectione

tam facile cceGubernatorem rex

ducibus Senis
et ar-

Intesed r/iox a Pontifice ad spem 7'educuntur. ingenti Iai)ore superato, rea Caroius, Apcnnino Fernoum octo miiiiariuni a Parnia intervaiio

quinla dic Juiii pervenit,

cipuni adversa; copia;

cum

fffidcratorum
^

|)rin-

unum
et

e suis

numero

validiores itinera

relicturus credilur, et de hoc satis. Florentia in

dies

interciudere conatse sunt. Promuigabat

Caro-

munitur magis,

militum numero

lus properare se in Gailias, ut fortissimum exercituni in Turcas coiiigeret, atque in reditu

morum

muitipiicium copia. Dux Urbini nudius quartus Florentiam advenit, cives aiiquot coajvi et ffquaies 1'etri Medicis in diversasltalia; urbes ad tempus reiegati, donec regia majestas pertransierit. Fiorentia; die xvii Junii mcdcxv . 26. Audito Fiorentinorum apparatu, Carolus rex, ne quod discrimen adiret Scnis, Pisas contendil ", nec Fiorentiam ingressus est, de quo et aiiis Fiorentinorum rebus plura Petrus Deipbinus ad eumclem ducem scribit ait enim Factiuii est tandem ut exoptaAit liic popuius. Abiit rexPisas versus profectus iieri ex oppido S. Miniatis, quod inler Fiorentiam et Pisas medio itinere situm est. Liberata saltem ingenti iacuitatum ac rerum suarum detrimento, quamvis enim, si buc rcx diverlisset, non fuissent
' : :

cum

Maximiliano rege P>omaiiorum de sacro beiio coiioquia facturum, sed oinnia per simulationem ulrinque geri videbantur, ac in contrarium conserta, atroci ad Tarruni tlumen pugna fuso Christiano cruore eruperunt. Depulsi sunt castris Itaii majori eorum strage quam Gaiiorum,
tria niillia et

siquidcm ex Galiis minus ducentos, ex Italis eo amplius desiderata Coniineus \

qui aderat, et
iica
alii

tcstantur. Egregia

autem

bel-

<<

facinora

Galloruin regem

tunc edidissc,
tutela-

atque virtute pra;cipuaque

sanctorum

rium, quorum reliquias lustrandi venerandique votuni conceperat religione, maxiinis fuisse pericuiis

ereptum

ferunt.

uiio pacto

FMorentini (ut existimo)

acccpturi, meiius

niore
tia

jugum

Senensium tamen fuit non

enim
re-

Petrus Deli)liinus " in littcris ad Vcnetorum ducem Periatus est iiodie Florentiam nuntius conseruisse bis inanus
29. Aliter reiii describit
:

experiri fortunam. Benedictus Deus, cujus gra-

rex conversus est retrorsum, cor

gis, sicut

legimus, in

manu Domini, quocum-

agro Parmensi militem vesirum cum Galioruiii exercitu, ca^saque secundo prseiio ex utra(|uc partead duo miilia iiominum, inter quos
in

que voluerit vertet iliud. Milii sane (quod et bic fatentur omnes) multum mutata ab ea, quam
oiini agnovi, Floreutia videtur. Refert miiii

fuisse

tuin interfectos tuni captos

compiures

in

dies

magis aiteram Ninivem,

ita iisec

nam

sicut iiia ad

pra?dicationem Jona',
iialoris

bortamenta tola

ad

ad unius concioDeum conversa

monstratur, ut faciie credi possit, his munitam et valiatam spiritualibus armis teiisque coeicstibus avertisse facicm regis, ne se ad turban-

duccs,ac primarios militcs.Atrox visa cstFlorcntinisdiinicalio etionge stevior, quam pro Itaiico more. Suspcnsa videiur admodum civitas et incerta, quidnam consiiii rexcapturussit, utrumne progressurus audacius, an cavens sibi Pisas versus rediturus, neque eniiii minoreni Galiorum,

quam

faHlerisclaclcm fuissc affirmant, ca|)tis in-

super magna ex parte jumeutis ipsoruin onerariis, elc. .

dam, aut

F^iorentia- die xxi Junii

etiam devastandam accesserit. mcdxcv . 27. Licet autem Fiorentini adversus Gallos
forte

Confinnatam fuisse cain faniain proiittcris

ximis diebus narrat idem auctor iu

ad

Venetum
1

duceiii
1.

missis.

Eodem argumento

Petc. Delpti.
1.

>

Petr. Delpli.

1.

Ep. XXXV.

iv.

Ib.

Ep. xlvii. Ep. xxxvi.

Ib.

Ep. xxxiv.

to. V.
1.
1

n.

c.

6.
^

et alii.

- Ih. Ep. XLiii. ^ Sur. Ep. xxxix. Comiu. 1. viii. c. 6. Burch. I. ix. Fenon. Petr. Delph. 1. iv. Ep. xli.

IV.
'

240
extant
liae

ALEXANDIU

VI

ANNUS

3.

CHRISTI

H9'
:

rx

',

tum dc
de

Alexaudii ad ducem ipsuin dativ litterecepta eoruindem classe Apulia

,

olisequiis gratias debere

(|uas

si

unquam

dabi-

fur occasio, vobis rependere benevolentissimo

aiiinio

liberata

Galiorum

f,'rassalionil)US Italia
in

deni-

non fardabinuis. Verum quia perseveiii

que

instaurauda'

Turcns

cruct!sifinat;t'

raiilia est illa, i\viiv

expeditionis
30.
"

concepta spe, atqiie expectatione

jiapa Vi diiecto filio Aiigus-

naliir a

concitata acta' gratia^

atlectu

Domino, iiobilitatem tuani exhortamur et obsecramus

Italica^
iii

bonis operilnis sola corototo coidis

in

Glirisfo,

Alexander

ut ciinclis viribus,

omiiique coiialu ad pro|iulreliquias,sedulo velis

pristina- (iignitatis et qui-

tino Barbarico, duci Veuetiariim.

sandas turbationis
intendere, ut illam
etis

Tu. dilecfissime fili. clamores et mo'rores nostros nequaciuam surda aure sub dissimula

tionem pertransisti, sed suasioiiibus horlamentis(|ue nostris obteniperans, quamprimum nos terrore Gallico cuncta prosterneiite perculsos alniam Urbem deseruisse, Gallosque, iit reliquas stra{,'es prffitermittamus, civitatem nostrani Tuscanensem hostili impetu invasam csdi et occisioni crudelissime expositam pne desola-

tam reliquisse
potentiae
tuae

intellexisti,

immensis
jiro

e vestigio

viribus exurgens

nostra et

dccorem amaMiitatemque diebus nostris, vehementer opfamus, tua praesertim opera restilulam videamus quod etsi sponte tua te facfurum sciamus, noluimus taineii committere, ut glorioso operi exhortafio nosfradeesset, quod fe senafumque tuuin apud Alfissimum coelesti triumpho decorabit, et in terris immorlali fama laiidafissimos reddet. Dafuni Honia' apud S. Petrum sub annulo piscaforis die xxi Augusti MCDXCv, Pontificatus nostri anno iii .
sicut
:

ejusdem
lita?

Ecclesia defensione devotionis

:

h\x so-

32. Parle alia

inElruria Florentini,

cum

Gal-

vexillum explicuisti coacto siquidem niaxiino robustissimoque equitum peditumque exercitu, parafaque validissima classe, pro nostra illius, quie nobilitatem tuam Christo genuit matris Ecclesiae imprimis, et consequenter Italicffi patria?, ac sociorum defensione terra marique nullis sumptibus, nullis laboribus, nuUis-

lorum

res inclinasse vidissenl, collecfis animis

ad sua oppida recipienda consurrexerunt in arma, uf scripsif Pefrus Delpliinus ad Venetum ducem^ tuin ad Pontem-Saccum Gallos tu*

que periculis parccndo audentissime decertare, sicut erat licitum, justum gloriosumque ])ufasti, pulsi sunt, quamvis iioii incruenta victoria, iiicomparabili tua tuoruinque virtufe invasores
Ecclesiffi et

multu praesidiario, a Florentinis, (|uibus deditionem feceranf, immaniter jiigulatos contra Afflrmilitarem sponsioncm ha'C scribit mant, inquit-, concisos fuisse, ac dilauiatos
:

occupatores

Italise,

eorum manibus
sacrosanctce

classis tua>

ereptaque est armis Apulia, inajo-

omnes Gallos a militibus pr^da; iufentis, invenfosque in occisorum visceribus aureos multos, quos singuli fere tiinore approiiinquantis exercitus terrifi hauserant, quemadmodum auri avidissima suapfe natura gens illa est. Florentia;

raque in dies pro reforinanda sfabiliendaque

die vii Augusti mcdxcv.

33. Pactiones inter Gallos et Venetos iitrinque

Romana;

Ecclesia-, ac totius Ifalia;

libertate et tranquillifate abs te tuisque impiger-

spretx.

rime

et

constantissime geri indubitata ccrtitu"

dine speramus.
.31.

Pervenerat Astam incolumis Carolus, sed illumgravis cura Mediolanensis belli premebat, dux enini Aurelianensis Ludovicus, postea

Maxima

ha>c sunt, dilectissimefili, glo-

riosissimaque ardentissiniK tua erga nos et hanc qu, sanctam Sedem devolionis documenta claritate et magnitudine tua oninium corsicut
,

eonomine dictusXII,in Gallorum regum serie, a Ludovico Sforfia Jacessifus, Novariam nonnullasque arces eripuerat ac, si victoriam persecutus esset, imparatum turbatumque metu hosfem pellere jirinciiiafu potuisset sed deinde a
'',

ru[dil)ilium

monumenforum memoriam
sunt.

exsupe-

rant, ita profecto immorfali laude,

semiiiterna-

Ludovico

Sfortia, educlis suis et

*

sociorum

viri-

que memoria digna

multoties,

cum

dilecto

equestris ordinis viro oratore tuo fidelissimo, sicut inerebantur, extu-

Quamvis igitur haec filio Hieronymo Georgio, probatissiino, apud iios

bus, Novariae obsessus

in

extremam rerum

inopiam adducfus est. Ad quem liberandum Gallorum rex nrbis deditioneni el concordiam
iis

legibus

cum

Sfortia pactus

'

est,

ut

is

Ge-

lerimus, ipsique injunxerimus, ut dignas tibi senatuique tuo nostro nomine gratias, existima-

musque ipsum hac

commissis
se habuisse
;

in re, sicuti in

caeteris

ei

solitus est,

sapienter et infegerrime

nobis tamen non putavimus satisfactum esse, nisi perpetuo quoque lifteraruni nostrarum breviuscula? laudationis testimonio tam praeclaras a te senatuque tuo res gestas
ffiternitati

nuain Gallorum regum beneflcenfiae acceptam referief, duastjue naves ad su|ipeditandos Xeapolitanis arcibus commeatus instrueret. Postulati deinde Veneti de pace fuere a Gallo rege, utMantuanum marchionein, copiasque e regno
Nea[iolifano revocarenf, ac |)romiilgareiit faule-

ratorum numero Ferdinandum .Neapolitanum uon contineri, necnon Monopolim Gallis erep

commendaremus,

contestantes

imPetr. Delph.
ib.
1.
I.

mensas nos vobis pro

tot tantisque meritis et

iv.

Ep. XLVir.
1.

3 Id.

Sabell. Enn. 10.

sup. Ext. apud Petr. Jusl.

1.

IX.
II.

ix.

Lib
1.

iv.

Ep. XLix.

11.

Comin.

viii. c. 10. Sabel.

1.

x.

Sur.

1.

c.

14.

Comin. c. 11. Sabel. eod. 1. ix. Ferron. ^ Comin. 1. viii. c. 12. FerroD. 1. 11.

ALEXAXDKI

VI

ANNUS

3.

rHRISTI 1495.

lam restituerenl, cni Venetiarum dux Auyuslinus Batbadicus lianc ])acis formulam antea proposilam repetivit, ul (Ihiistiana arma in
Turcas averterenlur: Ferdinaiuiiim,consenlienl(^ Pontifice, Gallorum regis beneficiarium se professuruni, et (|uini|uaj;inta miilia aniuia iiuin-

Alexander, qni ad ipsnm legatum amplissima fultum potestate .loannem, designatum episco]iuin
.\mali)liilniiiini, misit
',

ut in \eai)olilano

solio
inilos

enm

c(iiislaiiilii(!t,

in(]ne

ejusdem
:

lide jio-

adversns (iallos confirmaret

pra^latos

<(

Ad

reg-

nnmetiegem

cum

benedicfioiic iiostra

morum
auri

tlucalium persoluturum

Inni in^eiilein

vim mutuandam a republica Veneta, cui proplerea Brundusium, Flydriintuni, Tianum Tarenlum oppignerarentur, repricsentaliutini vero duasque alias arces niaritimas Carolo rc:

acccdens iii regno praHiicto jiixla dalain tilii a Doiniiio prudenliam et iirovidentiam tam publicis (jnain |)rivatis

rebus, sicut pr;eseiifis tempoac necessilas dicti regni

fideliter
(!X-

ris (]iialitas exigit,

poscit

auctoritale nostra

consulas,

quas antea in Italicai ex[)editionis procinctu hellum in Turcas ex iis gerendum datum iri, necnon liberum adituin ad faciendos bellicos apparatus in Venetis urbibus permitgi,

petierat, ad

necnon adliihitis iirovisionibus o|)i)ortunis, deliitain cxecutionem impendi lacias at(|iic procures, mandantes (]uibiiscum([ue personis Kcclesiasticis et sieculaiibus, eliam cujuscum(]ue dignitatis,

teiidum; regem Komanorum ex Gernianicis provinciis in Turcicas erupturum, Italiam om-

statns, gradus, ordinis et conditionis

fucrint, etiamsi
dignitale
dientia', et

archiepiscopali et ei^iscopali
sancta;

nem

Galloque ac Veneto tumultuantibus princi|)ibus Italis frffnuni injectum iri pra^lerea Venetam rempublicam centum triremessuis sumptibusegreconjunctis,
:

auxilia adjnncturam,

pra^fulgeant, in virtnte

obe-

sub poenis per

te

staluendis, ut tibi

in cunclis prsesertim, qnic

pacem

et

quietem
prasdiclo-

regni, ac

incokwum

et liahitatoriim

gie instructas

Gallo regi suppedilaturain,

tum

rum

subsidium terrestre qiiiiiqne milliiim equilum Venetis stipendiis conductuin iri. llo; condiliones amplissimae cum in Tabulas redactffi a Philippo Comineo Gallo regi.qui tum Lugdiinum
pervenerat, patefacta; essent, sprela;
'

concernent, pareantefficaciter et intendant, omiii exceiitione et dilationecessante. Nos enim

omnes

et

singulos processus, sententias, censuvigore prae-

ras et prenas, quos et quas per te

ojnnino

omnia ad libitum suum Macloviensi cardinale, qui regem sut) imperio subjecerat, regeque, cura rerum abjecla, ludis deliciarumque inanibus aucupiis, non gerendcB
iuerunt, gerente
Turcicse expeditioni amplificandBcve religioni intento
(1).

sentinm haheri et proimilgari contigerit, et qua'cuinqne pro tempore inde secnta, rata habebinuis et faciemus, auctore Domino, usque ad salisfaclionem condignam inviolabililer observari, elc. Uat. Roma; aj^ud Sanctum-Petrum anno mcdxcv, XVI kal. Septembris, Pontificatus iiostri anno in . 3G. raiitum valuere in Ferdinandum Arago-

3i.

Gallorum

res labefactatx in rerjno

Nea-

nensem Alexandri
rolus
Gallis

VI Pontificis studia, ut prin-

politano, tnni principum ignavia,

lue venerea.

tum horrenda
Neapolitano

cipis Montispcnscrii, cui regni

gubernacula Ca-

Inde Gallornm
;

in

tradideraf, ignavia
iii

rex ciiim inilitibus, regno res pessum ivere quos in Neapolitano regno reli(|uerat, nulla, ut erat pollicitns, auxilia submisil-, et Lndovicus Sfortia dux Mediolanensis pactas triremes duas ad commeatus arcium Neapolitanarum |)ra'sidiariis inferendos, extracla de

populi
levati,

iiobilium, qui a inunerumlargitionespretifuerant, quos et si oneriim Aragoniorum gravitate

',

ac

mox
victi^

seciiti

suiit

defecfionc, Galli ipsi

victores,

variis consum|)ti

incommodis, nunc

iiunc

industria

mora

urbes eadem facililate qua ])c]>ererant conversis studiis amisernnl, necnon

partas

retinuit
.4naria

'

Ferdinandus vero Nea|)olitanus, (|ui insnla pulsus non fuerat, Venetornm,

:

sti|)endiariorum Ileivetiorum ingentein nuiltilu-

quibus Hydruntnm, Traiuim, Binndnsium, .Monopolim et alia loca pignori sub.jecerat, opibus, necnon Ferdinandi Sicilia? et Ilispaniarum auxiliis

dinem in reditu iiarlini necatam, parlim spoliatam ab His|iaiiis contrajiis gentium referl Burchardus
',

hortatore Valentino Borgia, qui

illa-

adjutus,

jiost

plures anci|)ites(|ue
'

pngiias

tam ineunfe anno ab Helvetiis injnriam matri suffi,ciii octo milliaaureorum eriiinerant Uoma',
vindicare cupiebat. Periil etiam i)ars inagna eorumdcm Gallornm, qui concurrerant ad Neapo-

Neapolim vii .lulii die recuperavit. illum juvit 35. Maximis etiam

prssidiis

'

Comin. eod.
V.
1.

c.

2.

Id. c.
I.

13,

' I'enoii.

1.

II.

<

Lil).

III.
*

biev. secr. p. 280.

Comiii.

1.

vii. c.
l.

i:i.
ii.

'

M.

lo.

II.

3.

18. Ciuicc.

II.

c.

14.

Buicli. .Ms. ardi. Vat. sign. nuiii. 114.

(1)

Oiiiiiia
Ita

(|ua'

hic n.iriat annalista c\ puiis roiilibus

liaiisla

vCTa sunt ct

sincei-a

vcium
;

cliroiinlogiciis

ordo

Iffile tnrbatiis

et cur-

ruplusest.
studio

ergo

illuni
;

ex Sanuti historia bolli Gallici icstiluas. Julii

Galli

die vi, prxdiiini

commissuin ad Tarruin, quod pro vario

llali

scriptoriini

varie

describilui-

cnim de

vicloiia
Illiid

sibi

plaudunt ut ex Coinin;eo
lioc

narral auiialisla

fcederati cxiilos a se castris liallos

aflirmant, ut es Sanuto coinpertiun esl.

rex

Neapolitaiius

urbem .Neapolim
iu

icccpit.

commisso Septembri vero mense induciii;

constat (iallos,

pr;clio, niliil iiovi

fact;e suiil,
iit

dcinccps tentassc, Die sciincnti Ferdiuaudus

tractaretiir
;

dc p;ice

qiiain

demuni

(iallus

cum

Mediolanensi composiiit. Vcneli,

concoidiain nt vcnircnt invilali. recusarunt. Tnnc Novaiia .Mediolaiicn?i

reslitut;! a Gallis esl.

M\N^I.

ANN.

TO-MCS

.\.\.\.

ll.W.N.

.\1.

:il

242

ALEXANDRI VI ANNUS

3.

CHRISTI 1495.
.

litanaIu])anarianovo nioii)i gpnerc.ail plcctcnda

li(iniiiuiincriniinaiininisso,(|ncm itaiilialiicum,
Calli Ncapolitaiiuin, aiii rectius lueni
tlajrclluiii(|uc

Decembris Mcnxr.v

Consentit Riirchardiis, qui

solemiicni su[i|)licalionein ab Alexandro institu-

vencream

lucc Iradit

scorlatorum nuiicuiianuit, dc quo Fcrronius

'

tcrtiam

tam Dominica tcrlia Adventus, qiiai in decimam Dccembris diem incidcrat, cum extra
ripas in

Crbem Tybcris
diviiiam

effiisus cssct, preces

,

ad

37. Circa ea

tempora

iNcapoli dira scabies

placaiidam
dcscribit.
39.

iram

ritiisque

servatos

homines

invasit, cui

cnm pharmaca

ut novo

niorho qua^-erentur nniltos ahsiim|)sit. Hunc morbuin vancquidam dixcre clcphanliasim, alii lichenas, et id impeliginis gcnus, quod accepto osculo mcntum venaretur, a Caio Plinio, cujus et
Corncliiis Cclsiis plurcs specics prodidcrit, dcsi-

plioitos.

Maxi?niliam imperatoris sanctio in blasEodem tempore, quo in Italia lues venerea grassata est, etiam in Germania scortatores afllixit, atque a piis existimatum est eam pestem ad blasphcmorum in ganeis et lu-

gnatuin,
vi

alii

carbonem,

alii

lepra" speciem, alii inter

ignem sacrum, alii morbos populatim aut

astrorum aut acris intcmperie vagantcs coUocavcre, adnotaiitquc eodem aiinOj quo is morbus grassari coepit^in Romano agro Tiberim, in Bononicnsi Rlienum, in Ferrariensi et Mantuano Padum, in Veneto Alhesim, extra solitos liinitcs exundasse, tantisque imbribus annum eum maduisse, ut terris undique hurnentibus minus mirandum sit.+^stivum aerem ad eam intcmpe-

lascivienlium coercendam licentiam immissam, adeo ut Maximilianus Csesar novo casu percitus hanc sanctionem in blasphemos ediderit
lianarilms
divinitus
*
:

"

Maximilianus, divina favente clementia,

rex

Romanorum
et singulis
ditis, etc.
<<

semper Augustus,etc.omnibus

nostri et sacri

Romani imperii subet

dicli pra?de-

Qiioniam Dei prKceptum,

cessoris nostri
tio,

(nimirum

Justiniani)

Constitu-

riem pervenisse calidam et liumidani, quam Marcus Tullius ex Piiilosoiihorum placitis putre-

causam dare scripsit. Alii quidam inter morbos contagione poUuentes adscripsere, occultam et venenatam illius esse naturam voluere .
dini

corruj)tionique

admonitio, sanctio, etpoena apud plerosque, proh dolor in oblivionem et contemptum venit, et multifariam traiisgreditur, ideo nos pro imperiali nostro olTicio cum etimperii electoribus, princi[)ibus, statibus et universo ordine in istis publicis imperii comitiis Wormatia' con!

Indis,apud quos grassatiir, delatum conlendunt, cuin iidcm cx ab Hispanis India illius remedia atlulerint. lltut sit, diffusa inali pcrnicie, scortatores acerrimo hoc flagello a Deovindicediverberatos, poenarumque inventa in peccatores nova genera, cum peccandi modum non faccrent, constat. Quod vero altinel ad eluviones tluminum, quibus extremo anno vexala esl Ualia, deiis plures auctores meminere, inter quos Petriis Delphinus luec scripsit Excessisse afflrmant Ronux Tyberim suo alveo,
38. Plerique cx
:

gregatis

pra?dicta

tlelicta,

(scilicet

l)las|)hema

verl)a), dolcnti

aninio perpendentes, etob oculos ponentes quam graviter illis offendatur Deus et
creator noster,

homiiuimque anima?

[iropter

hujusmodi

blas[)lieiiia

verba indignae efliciantur,

misericordia Dei in ffiternuin spoliandse, etquod aiitehac propter talia delicta fames etterroemotus et |)estilentia', aliajque plagtc in orbe terra-

rum

factai sint, et
est)

adhuc nostris temporibus

tales, tiini alia'
fluiit,

(ut

manifestum
et

cum

inult va-

rifeiiue [ilagae

ac poeuic

pnesertiin novus

atque in tantam altitudinem excrevisse, ut quin-

decim cubitis per Urbem inundalio aquarum inlumuerit, cum liaud exigua domoruin stiage, atque non solum pecorum, verum etiain homi-

gravissimus hominum morbus nostris ille diebus exortus, qucin vulgo malum Francicum vocant, |)Ost homiiiuin inemoriam inaudilus,
sfepe grassetur, quae nosjustissimai Dei irte
rito

me-

num

i)ernicie.

Nunquam

altius

inundasse

et

majore damno dicilur, cuin per sex

et triginta

lioras sineintermissione, quarta videlicet (|uintafjue liujus mcnsis, creverit. Quis non timebit
te, o Rcx genlium ? quod non potiierunt j^aulo ante Gallorum tormenta durissima, tu ad osten-

debent admonere, lia;c,inquam,per[)endentes, quia omne nobis est studium ct oratio, ut Dei inveniamus [)lacationcm, ad majeslatis ejus gloriam et hominuni salulem, [Uffihabita matura deliberatione,
im[)erii

omnes
,

et

singulos nostros et

dendam potentiam tuam in momento, in ictu oculi, moUissimo elemento et dejecisti homines
quid si aperueris cataractas in super nos transeant, ut singuli dicamus : Abyssus vallavit me, pelagus opendt caput meum ? Averte quaesumus, iram
et tecta diruisti
:

coelo, ut tluctus tui

universosque Christi fldeles hortamur ac jubemus quatenus hujusmodi blasphema et impia delicta abstinendo fugialis, et Dci timorem in sensibus accipiatis, ct ejus maudatis devote obediatis, quo misericordiam Dei sustineatis, nec in praedictas poenas incidasiibjectos,
tis.
e

luam

a nobis, et eslo placabilis super nequitia

tui,

40. Igitur siatuimus,

populi

Domine Deus.

Vale. FlorentiaE die xix

mus
que

dislricte

ordinamus ct volupraecipiendo, si (jiiis cujuscumsit,

dignitatis, status aut conditionis

sanctis-

< Sahell. Enn. 10. !. ix. Fcnoa. ad Beraardiniim prioiem Clanstr.

I.

ii.

Lib. iv. Ep. Lxxli.,

'

Ext, apud_Dolgast. to.

ii.

Const. imperial, in .Maxini. p.

HO.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

3.

CHRISTI 1495.

243

simuni Dei iiomen inanitcr adliibnerit, anli)lasphema verba et sacramenta de Deo juraverit, aut per sanctissimam Cliristi passionem, vulnera, membra, et liis proxima verl)a juraverif, aut
per Dei genitricem Mariam semper virginem, Dei(|ue sanctos, ut hujus blasplicmia nempe rei
sc(|uentil)us po^iis sine
tur.

novo supplicii genere

impudicifit^c dedifos plecteret.inpia virguncula insigne divini amoris prodigium edidit, ut lucc publicis Tabulis tunc consignafa Monumenta In Christi docent
'

nomine. Amen. Ad laudem et gloriam summi ef immorfalis Dei protectoris ct acforis fidei

omni

gratia

subjician-

ex prsecipitantia, et per calorem ir?e, aut ebrietate, aut simili aliquocasu incogitanter fiat, tale tielictum una niarcba auri puri,
si

Nempe

omnium infidelium et hjereticorum confusionem notum sit cuilibet legenti,

Catliolica^, cl
:

vel

cujus dimidia pars nostrce et imperii camerfe, altera dimidia domino, in cujus jurisdictione perpetratum fuit, irremissibilifer luant: (|ui autem |)ra^dictam mulctam non sunt solvendo, ex
cujus jurisdictione deprevero constet hujusmodi blasphemias et delicta temerarie facfa esse, si patratores sunt homines nobiles, nec prius ob bujusmodi inipia verba deprehensi, aut condemnati fuerunt, ut flant ipso facfo inarbitrio judicis, in

pra^sentium scripturam audienti, qualifer de anno Nafivitatis Domini nostri Jesu Christi MCDxcv, in nobili civitate Cremse dioecesis
Placentinse, in
civis

domo cujusdam
appellafi

nobilis viri, et

Cremensis

.loannes

Francisci
et

Perdelles de parochia S. .facobi dictai civitafis

Cremae

in Ifalia, est

qu;cdam devota

sancta

hensi

sunt, puniantur. Si

virgo plena virtutibus, etsanctis operibus, nun-

fames, ne(]ue ad ulla amplius nobiiium placita

vel officia admitti debeant. Si vero contingat eos
iterafo in tale

Stephana de Quintianis, de castro nuncupato de Lyunsi novi diceccsis Brixiensis, terfii habitus Ordinis S. Dominici patriarchse PriTdicatorum, cui post innumeras et maximas revelafiones divinas omnipoteus Deus qualibet
cujiata soror

sextaferia
nis

qualitafem puuiantur.
II.

crimen impingere, uf secundum delicti in corpore irremissibiliter

si

"Quod
et

patratores sunt inferioris con-

ditionis, ut ab

judicibus, in

clione

imperio

commiserunt,
corpore

quorum jurisdisecundum
irreniissibiliter

qualitafem delicfi in

puniantiir. 1'ostremo, ut

memorata

delicta a

omnes, qiii supcrius patratoribus committi audi-

communicat omnia mysteria passioDomini nostri .)esu Christi modo quo sequifur. Nam primo facta aurora, ut comprehendi potest per ipsius virginis sermonem, rapta in spirifu tentatur a diabolo variis modis, et maxime circa fidem sancfam ct forfitudinem virium, dicens quod non poterit sustinere tanfam passionem, et quod quaerat vanam gloriam, dicens Tot homines ad te videndum accedent, et cupis quod dicant te esse sanctam, et hoc
:

verint, necillis contradixerinf, aut eos culpaverinf, sed subtercelent, et judicibus, in quorum jurisilictione hujusmodi facta sunt, aut eorum

vices gerenfibus
jiulices et

non

deferant. similiter

omnes

duraf horse spatio dimidige, cui fentafioni viriliter virgo resisfens in extasi loquifur intelligibiliter, respondens cuicumque impugnationi, et divino auxilio prKvalet. Deinde ligafur cum

magistratus, qui

hujusmodi delin-

manibus supracaput insolubilibus ligaminibus

et invisibilibus

quentes in sua jurisdictione scienter retinent ac tolerant, ut earumdem pcenarum, quasdiximus,

compedibus, sicut Christus ad

cum

transgressoribus

rei

ef

culpabiles anim-

adversiones sustineant. Quapropfer omnibus el singulis prsecipiendo mandamus per grafiam qua per uniuscujusiiue fidem viventis Dei tenemini nobis ef imperio, quateuus huic no, ,

columnam, et sic fiagellafur invisibiliter, ut pofest comprehendi per motus exferiores, cum moveatur per tofum corpus ad dimidiam horam exce|)fis pedibus et manibus qua; manent
,

stra>

obcdiatis,

admonitioni, consfitufioni, eamque exequamini,

et et

ordinafioni

passim per

nostras et vestras ditiones publicari faciatis, et tam vestros subditos, ,quam peregrinos eidem delinquentes autem parere districte jubeatis
:

immobiles, ac si ligata; essent chordis realibus ad columnain, et multi astanfium fecerunt experientiam, si quoinodo possent removere unum brachium ab altero, et nunquam fuit pnssibile, licet summo[)ere conarentur, imo non fuit possibile, utpossent commovere unum digifum, manens sic ligata quasi spatio unius
hora^ in tot afflictionibus et tormentis cum lamenfis et suspiriis piis, qua; cor liumanum nec excogitare posset ac intelligere, nisi corporalibus oculis videret, neque ctiani videns lingua humana explicare posset ad plenum.

et

transgressores prEedictis pcenis rigide coerceatis, nuUius hominis habito respectu, si et

nobis sancifam pcenam vultis evitare. Qu;r igifur nosfr?c placueninf majesfati ad etlectum perducere enitimini, ut etsentenfite flat beneplacitum. nostree executio, et nobis cl regii nostri sigilli appensione obsiDatiim,

iram Dei,

et

gnafumWormatia',

VII

die

a Nativitate Christi mcdxcv,

mensis .\ugusfi, anno regnorum noslrum

in

Romani
1-2.

x, et

Insif/ne

Hungarici vi . divini amoris prodi(/ium

Deinde intervallo facto dimidiae hora;, Christus Jesus apparet ei, sicuf coiuprehcndi i^ofest per gestus devotos ac verba sancta, qui eam confortat et exhortatur ad tolerantiam passionis, oferens sacratissimam suam passionem, cum ipsa
'

pia
Ext. apiul Henric. Just.

virgimcula.

Hoc

anno cum divina

justitia

244
in lali oxtasi

ALEXAXDRI
posita
ilcvotc

VI

AXXUS

3.

CHIUSTI 1495.
Et facto
brcvi
spatio videtur
fellis, et

rospoiidorc solol
tiia, soil sciii-

crucifixi.

quod

l>oiiiino, iioii siiiii (iigua

passiouc

bibal s|)ongiaiii aceti et

iterum facto

pcr tiat voluntas tua, ct lioc ilicto ligaturcum nianihus supra pcctus ctiam liiraminiluis insoliiliililuis, ut supra, sicut stabat h;iatus ('.iHistus

coram
i|uasi

apcrit iiiaiium dcxtoram stringons postoa aruiidinom illam iniiiiohilitor. Doindc st^ins in contomplatioiic .losus r.lirislus olVort silii coroiiam spiiicain, ct ipsa rospoiidot oum magiia liumilitatc
Pilato.

l'ostea

brevi intcrvallo vidctur cmitterc sjiiritum cum Ircmorc. Deinde manet iminobilis [ler aliquod s|)alium temporis, et postca facit inagnas commotiones cum clamorilius ct lamontationibus
(|uasi [lercutiatur ([uasi

capicns

cum lancea. Deinde remanet mortua, et totum tempus, quod in cruce

consuinitur, ost (|uasi uiia bora, scmper stans

othotitia

I)omiiie nii.

dona
t^t

milii

cam,
ot

ct sic

cam

oiim

iiiai.Mia

rovorontia

(lovotioiio rocipit

ooro-

nam

spiiicam,

cum

tanta

pauia

doloro, tor-

mcnto ct tremore, quod lingua stridores ct motus corjiorales, contractus norvorum otiam calamo non possct oxplicaro, el sic ad (|uarta]c
uniiis hora'
niaiiet in

manibus, cl [lede supra |)edein jiosito rubedine in medio et tumefactione nervocuin rum, ut su|ira dictum osl, postea dissolvitur inanus dextera, secundo manus [irimo silii sinistra, et ultimo sibi dissolvuntur pedes, el in dissoliilione cu.juscumi|iio praedictorum videtnr
cx|iaiisis
[lati

maximos

dolores.
[ler

INistoa

secundum quod
gratias agit

sudiu'il)us visil)ilil)iis a
piis

comprehenditnr
ejus apparct

gestus exteriores et verba

Christus, cui

capite usijuo ad

pedos sempor
si

lamentalio-

ci .lcsus

nibus
lilo

ct sic

posloa

romanet immoliilis rapta

frons tangeretur

in spiritu, in

quo raptu

cum

levissime, vel quacnmqiie

alia parva re, ut

maximas pro dono suae [lassionis, commendans sc Jesu Christo multum devote, et postea commendat ei statum Ecclesiasticum, et pr?ecipue
slatum Pra^dicatorum, ut oves eis commissae bene gubernentur, et singulariter orat pro Ordine, etc . Adjuncla testium nomina [iraeteriiiiiis.

swpe expertum cst, stalim rcdount dolorcs ct lamenta propter punctiones spinarum, id est, dolorum, (luos Cliristus ox punctionibus s|)inarum susliiuiit. Deinde dissolvitur et [icr diniidiain horam manet in contemplalionc, non in extasi, in quo tempore certat ratio cum sonsualoqucns
porlationem sanctffi crucis paupercula, noli timere respice tuum principem, qui totus a capite nsqiie ad pcdes sanguinolentus fuit.Si te taedet supplicium, respiceprapminm, dimitte rationom superare sensualitatein. l*ostea videt cnicem, et oculis iinmobilibus et fixis stat versus crulitate,

43.

Thomas eximius concionator

te)'tii

Ordi-

nis S. Francisci sanctitate floret.

Floruit etiam
'

cx|)ectans
sibi

ipsi

hoc tempore opinione sanctitatis Thomas eximius concionator tertii Ordinis S. Francisci, de cujus vaticiniis hcBC memorat Petrus Delphinus
ad Dominicum Maurocenum procuraMarci Audivi ego niiranda de isto vate, quffi prophetico spiritu re[iletiim fuisse praeter hanc etiam prophetiam a|)tissime dein litteris
S.

torem

magnam redemptionom cem, diccns salutiferam cruredemptionem humanam cem, tanto teinpore te desidcravi. Deinde erigit se vcrsus cruccm, et cum magna devotione et Islitia aniiileotitur et osculatur ipsam crucem
1 : :

nionstrant: evangelizante illoapud

et

Camerinum,
principem

[lalam

una cum populo

etiain loci

invisibilem sicut praesentcin. Postea visibiliter bracliium dextrum extenditur et figitur, sicut si

ari^uente, constituerat secum tvrannus, minime fcrons publicam increpationem, virum Dei incondio atque ignc consuiucre, quod cum nemine sibi referente divinitus ei revelatum fuisset,

manus
et

essct fixa

roaliter cuin

clavo materiali,
fiunt
nigra,
et

in

manicam

conlinuo arreptis prunis ardentibus, atque tunicre depositis, principem adiit,

immobiliter,

et statiin

videntur nervi extensi,

et venic

tuinentcs,

et

manus

sicut figorotur
riali, illa

manus

realiler ciim clavo

mate-

clamat terribilitor et larchyniis piis lainentatur. Dcinde simili inodo extenduiiliir sibi pcdes unus super alium, dcxter super sinistrum, tainen supra siiam longitudinem iiaturalem, et in tractu pedum tolum cor[)iis movotiir

deorsum, exceptis manibus, quae rcstant

inuiKi-

liiles penitus in locis, ubi fuerunt incla\ala\ ac et [lodoai doxlruni si essent veri clavi ferrei,

positum supra sinistruin. apiiarol ([uaMlani nibedo quantitatis ictus uiiius mallci ot cuin inclavatur inanus sinistra cmittitclamorem cuiu lamentis magnis, sicnt diclnm est in clavatione prinup inanus, et quando inclavantur [ledcs, lioc facto manet facil similes clamores, et immobilis in cruce in modum Jesu Christi
:

eique ostenditquod minime ignein forinidaret, qui eum illa;saetiani tunica ad ipsumdetulisset. Accipe et aliud, quod Annalibus palatii Florenliiii annotatum accepi. Ingressus aliqiiando pro[ilieta iste Florcntiam per eam portam, quae ad Faventiam ducit, offendit juxta illain duos ludo alone insistontes, exquibuscum alterum, amissa pccunia, blasphemantem audissel, durius in iilum invehi ccepit. Impatiens iste ac debacmox in se arguentis faciem rlianti siniilis, |iiignum inlorsit. Hac accepta contumelia, vir lioi, confestim coelesti aftlatus nuniine, prjedialiquando dicitur, futurum illi \i<so inipio Flurenti;e pra!torem, Zutium dc Cola nomiiie, illatam sibi injuriam vindicaret. Elapso ([ui doconnio cum de luore [irador alienigena
,

'

Pelr. Iielpli.

I.

iv.

Ep.

-\lii.

ALEXANDRI VI ANNUS
ejiisdem nominis magistratum iniisset, tentiis qiiodam die ab apparitoribus, atque ad practo-

3.

CHRISTI 1^95.

245

contra illum facts, ncqiie malorum tempestates a rebus divinis summa

omnium cum reli-

rcm adductus

cst.

cumque

nullius roccntioris
illi

culpffi sibi essent

conscius, succurrit

laiuiern

gionc procurandis nbslraxcrunt . i.'). IMura molitiis erat ', ut in Ceorgium

lllium nothum sceptriim I^usitanum transferret (nam Alfonsus cx i.conora regina susce|iliis in
iiicitato cijiio dccurrcns in tcrram projecliis allisus(|uc oltierat') alque ab Alexandro oratoris opera institcrat, ut idcm Ceorgius Aposfolica auctoritate Justorum natalium diguitate jiiris llclioiic donatus regno idoncus renuntiarelur, scd ciim id sine Emmanuelis ducis Visensis iiijiiria, cui ex Lusitaniffi

vaticinium hominis Dei, quem pcrcusserat pupno impie interrogato prsetoris nominc, cum Zulium ilc Cola appellari cognovissct, enarravit confcssus se Dcii seriem ci rei olim gesta; voluntate in manus ipsius incidisse, ut veteris
:
,

adolcscentia! Ilorc

piaculi rcatnm novo supi)licio deleret. Quod et factum cst, nam prsetoris cjusdcm jussu mamis ei continuo pr;ccisa est, qua admiscrat facinus.

sane homines maximi faciendos duco, qui Spiritu sancto inspirali loculi sunt, potentes in opere et sermone, (lui enim spiritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei, quod si

Hujusmodi
esse

lir;rscripto

rcgnum

dcbcbaliir,

fieri

non posset,

illique acriter Isabella regina

Emmanueli con-

filii

et

haeredes.
.

Vale.

Florentise die

xi

.liilii

sus,

sanguinitate conjuncta resisteret, repulsam pastandem ciim vittC finis adesset, quo mors

MCDXCV
44.

vanis consiliis velum detrahere solet,

et

Joannis regfs Lusitani

tani

obitiis.
',

Obiit hoc aiino JoannesLusilania;

Alfonsi Neapoli-

nuclem, cujus fratrem

natu
',

Emmamaximum sua
uti

manuin

convivio interfeccrat
qufe

jura decre-

rex

amiilificati aiiud Afros impcrii, ])iopaga-

verant, testamento successorcm rcliquit, sacris-

apud /Ethiopas Occidentales quam ipsum fanlasse crudelitale Comineus accusat ^ excusat tamen orbem Osorius.ac propinquorum csedes necessitati ascribit: Atlulit, inquit, ille quidem multis viris nobilibus necem, et principcs ctiam sibi conjunctos interfecit, quos animadvertebat aut parumobsequenlcs esse, aut perniciem in illuin macliinari, sed id nisi fecisset, ncque regiam dignitatem tueri nequevitam conservare potuistseque
ChristianBe

que omnibus,

ad cxpiandum

animum

religionis gloria clarus,

pcrtinebant, rife procurafus, virtnfis et pietatis insigne specimen dedit. Emmanuel vero, regno
inito,

exacto

cujus insigne vigesima septima Octobris, (ptafis vigcsimo sexto anno accepit',
cardiiialis

Georgii Cosfie Lusitani

opcra fidem

suam publice Alexandro

Pontifici, uti Christia-

set

magnus

dein

exornat laudibiis

Taiita,

inquit, erat illius animi magnitudo, ut (luamvis

corpore in patriaconsisteret, mentetamenorbcm terrarum jieragraret, multaque animo frequcnter agitaret, caque moliretur, qux, si non fiiissct immatura morle sublatus, nomcn illius clarissimum rcddcre potuissent . Et infra l'opuli non tam illum ut regem verebantur,
:

decebat principcm, pra^sfilil, pollicitus , Osorius ', lidiMii pcr omiicvilffi spatium erga sanctam Romanam Ecclesiam summo studio refenturum, ct pro illius sanctilate, quoties opiis ila fuisset. piignnfiirum . Nec modo a pictate, verum a clcmentia duxit regni auspicia
iii(|uit

num

Emmanuel Judsos enim (jui Joanne rege lihertatem amiserant, quod lcmporis flexu consliluto inopia impediti exire Lusilania non
;
,

potuissent, liheros esse jussit,

ipsis

magnum
enim
,

argenti

quam

ut

parcntem amabant,
patrio

commodis animo
illius senlentia

eorum enim consulebat ha!c autem

:

tiicbat

oblatumque ab pondus respuit Staaddit auctor gentem illam

:

bcncficiis ad

stiidium ChrisliaiKe pielatis

alli-

mcrito laudari solet,

cum
ul

diceojieris

cere
rex

rct sibi

non lam

propositum

essc,

hominum ad aurum quierendum abuterelur, quam ut aurum qutereret, ut opibus suis hominum inopiam sublevaret. Cum acccpissct esse
volucrem, qute rostro pectus dilaccrat, iit pullos serpentum morsibus exanimatos sanguine suo profuso in vitam revocet, ejusdem voliicris

Eodcm anno .Vlfonsus Neapolitaniis olim de quo stepc antea, regno profugus, dum illud aFerdinando filio recuperabatur, Messana; inSicilia npud Olivelanos monaclios cnlciili do46.
",

loribus giavissimis extinctiis estdecima octava Novembris, cum eleemosynis ac precibus, necnon singulari in ndversis tolerandis patientia
antencla' vif;p scslcra cxpiassct.

imaginem
vit,

suis insignibus

adjungendam cura-

ut ostenderet se esse paratum pro suoriim salute sanguinem suum profuiidcre. Elx omiii-

fjniludineclarissinius.

bus tamen virtutibus, quibus illum prilitum

fuisse

Ximcnius Toletanus rerum qestartnn maEodcm anno 1'rancisciis Ximenius, gestarum postea rcrum magnitu17.

singulari

commemorant, nulla quodam pietatis et

fuit

admirabilior

dine clarissimus,
sufrectus cst

in

rcligionis studio,

cardinali

archiepiscopatu Toletano Mcndo/<T dcfuncto, (lui

iit

quo mirilice tlagrabat, nunqiiam enim cuni neque turbuienta negotia, neque conjurationes
12. Oser.
Sur. lo. v.

Fcrdinando

et Elizabctli consiiliicraf,

medio-

cris conditionis
'

homincm, modo
29.
i.
i.

aliis integrita

Sui-.
'

to. V.

1.

I.

c.

'

Jo.

Baros.
15.

1.

II. c.

dec. 1. Asias
-

1.

Iii.

c.

1.

i.

1.

II.

Oser.

1.

i.

Jo. Baros. (iec. 1.

to.

iv. c. 1.
c.

Osor.

Comin. sup. c. 17. s |. i. Comin.

Comia.

1.

viii. c. 17.

VII. c. 11. Sur.

V.

18 ct

alii.

246
tis,

ALEXAXDRT
prudcnti.T.
gravitali?
el

TT

ANNUS
dotibu?
:

3.

CIIRTSTI

1495.

(loctrina'

pnvditus ossct, ad eam

tlonuM-at

dip:nitatem evelicrent
doctrina^

oliedienfem essc religio erat, id illum fecisse oslendit (Jomesius in niedium prolato A])osto-

\imenius

inter Miuoritas

et

sanctilatis opinione, pra^ciiiuacine inter eos, ([ui

S. Fraucisci

licohocDiplomate. " .\lexander papa VI dilecto

eleclo roletano.
<<

filio

Francisco

discipiinam in

pristinuni nitorem

restitulam colebant, munera gesserat, optaratque in Anieam ad l''vanjieliutnSaracenisS. Francisci cxemplo interendum prolicisci sed cujus;

nilecte

fili,

salutcm
et

et

Apostolicam beneEcclesia
sic,

diclionem. Sancta

universalis

dam

sanctse

mulieris vaticinio ab eo eonsilio

' :

'.Vnlelial, in(|uit, revocalum refert Comesius Ximenius niiro ([uodam desiderio tnuismarinis

liominibusC.hristum annuntiandi, paratus supplicia et niortem subire. .M (|uoniam per viros

religiosos certior facfus fuerat
nis sui cultricem
(ex
liis

ut fe ignorare non ]iufamus, ad instar cffilcstis Jerusalem multis ac diversis decoratur ornatibus, in (juibus, sicut in excessu pnTvaricando peccafur, ita in defectu nimiruni declinando erratur. (Jrata est Deo et laudabilis cujuslibet
stafus condecens observantia, et propterea (]ui-

IVrminam Ordivulgo
beaias
sanctitafe

(|uas

cumque, moribus

prffisertim
ita in liabitu

prTlati Ecclesia! sicut in

etincessu studcre debent,

vocant) ibidcm esse vita? et

morum

claram, el (]u;rdivorum pnTsentia sa^penumero frui crederetur, captato extemplo f(sminai colloquio ad eam rem, quam animo conceperat, ejus sententiam prius requisivit. Deterruil lio-

ne nimio fastu superbi, neve nimia abjectione videantur, cum utroque superstitiosi esse
aucloritas
Ecclesiasticie
disciplina?
vilescat.

Eam

minem

vates mulier, et ut a proposito desisterct

ob rem hortamur te, utpostquam te sancta Sedes Apostolica de inferiori statu ad archiepisco])alem dignitafem evexit, quemadmodum
te

etlecit; servari

euim eum ad

rcs

maximas

perfi-

in

interiori

conscientia

secundum Deum

ciendas dicebat, in quibus ^''sviora certamina sustinenda forent, (]uam si inter barbarasetPunicasnationes versarelur retardatus l)eata^ dictis seutentiammutavit.Profectus in CastellamElisabetbff resiina; pienfissimse gratissimus fuif,
:

vivere intelligimus, de

mus,
tui,

ifa

quo plurimum gaudeexfrinsecus juxta condecentiam status

habitu scilicef, familia, et caeteris ad dignitatis decorem convenientibus te habere etobservare

quamim|iulil,utadeIectiscensoril)usreligiosam disciplinam,qua3fsedissimeobsoleveratinomni-

annulo

busmonasteriistam virorum quam feeminarum

instaurari regio studio eniteretur. Creatus ai-

Rom.e apud S. Pefrum sub die xv Decembris .mcdxcv Pontificatus nostri anno iv . Pontificiffi auctoritati paruisse Ximei9.
C()U(!ris.

Dat.

j^iscatoris

nium,
refert

et divitias

feque ac paupertatem passuni

,

chiepiscopus
stianse

magno animi robore

:

])ietatis Cliri-

splendorem suaiditEcesirestituereaggressus est, ut ait Gomesius Nullam sane aut suni|)tuosi aut magniflci apjiaratus rationem per id tempus babere nec unquam babilurus videbatur, non frequentis familia;, non ])retiosa3 suiipellectilis, quin priscam illam sanctorum
tate

cum enim spendor vitcE habeat niomcnfum apud vulgus, quod vano rerum ajiparatu duci consuevit; ad vindicandam a confem])tu ])ublica> person.Te dignitaGomesius

magnum

teni, ita cultus exteri

amplitudinem

sibi ascivit,

]iatrum Irugalitatem cum l<'rancisci sui humiliconjungere visus est; nam asello, quo solebat, vebebatur, monachis suiOrdinis assectantibus, autibat pedibus,

magnificentissime et molliter stratos lectos haberef, in nuda tamen humo cnbare sa?pe deprehensus sit, quae ex eodem Goniesio renetenda visa sunt Holoserica, inquit, vesle
ut
:

cum

aulaeis parietes

ornabat

non argento meusani, non totum porro annuum

:

censum

stafuerat ita partiri

iit

ex iiarte dimidia

superindueliatur et pretiosis pellibus, sed [^vwcipue ieuco]ih8eis, quod vesti scilicet Franciscanse concolores essent, utebatur. Longo post tempore,dum reipublicae gubernand.-c praeesset,

praeseutibus

egenorum

necessifatibus subveni-

Beltranum Metinensem, regium apud

novum

retur, reliqua vero, deductis

cum

familise,

tum
])u-

orbem senatorem, vestem

illi

obtulisse aiuntra-

ponfificatus necessariis sumplibus, in opera

blica, quffi religionis cultui ])rovehendo,

juvan-

rissimispellibusornatamexanimalibustransmarinis, (]u;c tribusducaforum aureorum millibus

restimabatur, retinuit quidem illam Ximenius donii per aliquot dies, ne videretur otrerenfem conlemncre, sed ])aulo post ad P.eltranum

disque sacrarum litterarum studiis necessaria essent, impenderetur. Totum ergo semissem pauperum usibus destinatum .loanni Cardennw Burgensi viro theologo etantiqui moris homini, quem jiiis pra;fecerat largitionibus unica syugrajilia

remisit morbi prfetextu, quo

vit, (]uasi

postremo labora-

decrevit,

nulla ex])ensi
.

ratione

defe-

parum commodus eo tempore ejusmodi cultus ct necessarius esset. Mirum

sibi

renda, in egenos distribuendiuTi

48. Ilemisit

(juiddam

in illis iiellibus fuisse traditur,

nam

si

genere .\imenius, atque ab ffimulis in invidiam fuit adductus sed Pontificis maximi imperio, cui minus

deindeex

illo vitic

quando explicabantur, aut quovis modo

bantur, suavitas
tur,
(juaj

agita-

quTdam

odoris ex

illis

afflaba-

totum opjilebat locum,

sericis
'

et
ille

Gomes. de

reb. geslis

Ximcn.

1.

i.

tamen

item purpureis stragulis ornatos, cum Franciscanae rcgula; ad ultimum

lectos

ALEXANDRI VI ANNUS
iisque spiritum observantissimus fuerit, et siiidones lineas scmper respuerit, et siepe a niinistris

4.

CHRISTI 1A9G.

247
circumferendo

sij,Miatum in Africani pro Ciiristi

dejirebensus

sit,

mollibus culcitris
.

el pre-

nomine exercitum (lurlant "m, necnon ob magnam Maurorum muitiludinem traductam ad

lidem, aliaciue [rtcclare
visuri
{^^esta

tiosis pannis e lectoablatis, in nudis tabulis, aut

iliustratum fuisse

Hactenus ib' Ximenio, ijuem cardinalitia dignitate ornatuni et cruceluuni

somnum

carpere

sumus.

ALEXANDRI

VI

ANNUS4.

CHRISTI

1496,

Foedus

versiis 1-efjem

armorum Romee promukjatum adCarolum. Anno excurrentis

deinde publicavit

plenarias

indulgenlias

per

papam
Te

Interessentibus concessas. Post beec dicto

:

sa'culi

nonagesimo sexto supra milie (|uadrin-

gentos, Indictione decima quarta, bellis Nea[)0lilano regno ardente exitialibus,

cum

Ferdinan-

dus Alfonsi demortui

lilius

Pontificis Veneto-

rumque viribus snffultus, Carolique corum duces illud inter se ferro

procellffi

regis Franet

tlammis

partirentur, ac novae e Gallia in Italiam erupturtc

signa minacia emicarent, Alexander papa ad angendas suas partes, distinendum([ue novis curis Carolum Francorum regem, ad mutuum armorum foedus cum Maximiliano Romanorum, et Ferdinando Castella? regibns ac Venelis duceque Mediolanensi anlea lirmatum pellexit, ac Julio mense exeunte, solemni ritu promulgavit, ut narrat Burcbardus, sic inquiens 2. Dominica ultima mensis .lulii, sanctissi,
'

[tapA i\\\it Pater noster, orationem, et dedit benedictionem solemnem, prout etiam alias in |)ublicatlone dictae llg fecerat, et rediit ad palatlum suum ordine quo venerat . 3. Carvajal cardinalis lefjatus adCeesarem, et intentatse Carolo regi censurx. Expectabatur interea ut xMaximillanus Romanorum rex in Italiam superatis Alpibus descenderet, a Pontlfice, Ludovico Sfortia duce Mediolanensi, ac Venetls, ut ferunt, excitus, ad Gallicam vim Germanicls armis Infrlngendam pervaserat enim fama ingentem a Carolo rege terra marlque confici expiiditionem, quamltali foederati omni ope
et versiculos et

Deum laudamus ;

'

promovebant

quae tamen
-,

Gallorum consilia

inora consenuere

ut vldebimus. Houestatis

autem

mus dominus

more solito in similibus equitationibus, abomnibus reverendisnoster, paratus

et decoris plena erat Maximiliani in Itallam adventus causa, cum ad augustale insigne

instituto veteri
ferret
:

simis dominis cardinalibus associatus, equitavit ad Ecclesiam B. Marisp de Po[)ulo, in qua reve-

quam ob causam

rendus pater dominus Bartbolomauis arcbiepiscopus Cusentinus celebravit missam solemnem de Spiritu sancto absque allqua commemoratione, pro

eo

quod serenissimus rex

Anglite

ligam inter papam,

reges,

Romanorum etHispaniarum

Venetorum et Mediolani cives diu publicatam, nuper etiam ipse inivit. Mlssa finila, antequam papa benediceret, dominus Hadrianus
dc
ca|)|)a

cbardus, ineuiite,legatlonisApostollctBmunusBernardino Carvajali tit. S. Crucls in Jerusalem presbytero cardinall Injunxisse, suisque Monumentls mandavlt Ponlificium Dlploma, quo amplissimae prserogativse in legatum ipsum ab Alexandro collatae fnerunt '
:

acclplendum accessisse prae se refert Joannes BurAlexandrum papam, mense Julio

"

Dilecto

filio

Bernardliio

tlt.

S.

Crucls in

Corneto clericus camerse Apostolica; in sua consuela pede papa? osculato, et indulgentiis absque benedictione babitis, ascendit pulpitum, et fecit orationem convenientem
:

Jerusalem presbytero cardinali, ad cbarissimuni in Cbristo fillum nostrum.Maximilianum Roma-

norum regem
tem,
'

illustrem ad partes

Italiffi

venien-

et

Germaniam, ac quaecumque
1.

ipsius Ita1.

Buich. eod.
1.

ii.

Sabell. Enn. 10.

1.

ix. Guicc.

1. '

IV. Mutius

sxx.

Bizar.

1.

xvi

et alii.

iii.

Joviaus

Burch. ubi sup.

Buich.

.Ms.

arcU. Yat. sigD.

num. JOi.

I.

ii.

3 Lib.

vn.

Ball. secr. p. 397.

248
lia\ et alia etiain extra

ALEXAXDIU
ipsam

VI

ANNUS

4.

CIIRISTI

149G.

Ilaliaiii.ad (\uiv te

eompellimiir. duxeriimis committenda, tua exaclissima el per\igili (liligentia adimplerecurabis,

haliifa

lorsau (leelinare eoiitigerit, hica, nnslio et A|iostolicie Sedislegato, salutem, etc. i. " Intelligentes nnper ex lifleris eharissimi
in Cliristo
lilii

super

iis

euin venerabilibus fratribus

misfris ejiisdein sanef;r

(iinaliiiiis

Romanap
te

Ecclesiae car-

nostri .Maximiliaiii

Komaiionim
iil

dcliberafione matiira,
(ijiis llaliae

ad ipsum re-

rejiis illustris, se

personaliter cuni exercitii siio

gem
extra

ad partes

venientem ac Germa-

in Italiam,

Deo

adjiivante, deseendere velle,

iiiam, el

ipsius Italiie tot bellorum turliiiiibus (|uassata>

quaecumqiie ipsius Ifalia! et alia etiam ipsam Ifaliam, ad (]u;e te dcclinare conti-

opportune eoiisulere, et Homaiiam Ecclesiam, cujus advocatus atque defensor existit, per Gallos et alios eis adluerentes, adliuc

gerit, loca,

tanquam

]iacis

liujus Romaiiffi Ecclesi;c

angelum nostro et nominibus ad ipsam

et saluti

majorem

re-

Italiam paciflcandum, ejusque quieti

pliarum, (]uod est speciale 1'atrimonium B. Petri, partem, necnon arcein

gni Siciliaeitra

una

cum

[iraefafo

rege intendendum ]irovide du[laciflco

xinius destinandum flrma spe fiduciaque conce[)tis,

nostram Ostiensem \i occiipantes, in suis juribus et liliertate plurimum kesam, ac etiam jura
sacri Uoinani inijierii, per ipsos Gallos o[)|iressa

quod inspirante

regumRege, qui

mundo ascensurus ad Patrem ])acem jure quodam liaereditario nobis reliquit iii terris,
de

acimperialis dignifatem ejusdem(|ue imperii Romani coronam de manibus nostris suscipere possit, nec aliquid se omissurum, quod ad nostram, et ejusdem Romana; Ecclesia? protectioet vioiata, restituereet reintegrare,

fomenta dissensionum etbellorum qufficumque

inota extiiiguere, et salufaris concordiae ac inestiinabile

celsitudinis

pacisbonum producere modis omnibus

procurabis, et ipso Domino assistente elficies, etc. Datuni Romtc apud S. Petrum anno mcdxcvi,
pridie non. Julii, Pontificatus nostri
5.

nem,

et ipsius Italiae

salutem pertineret, ac con-

annoiv.

siderantes ob dissensiones et bellorum turbines

Instructus praeterea est auctoritate legaut Carolo

hac tempestate in ipsa Italia vigentes, quorum occasione vires et pofenfia (^liristianorum debilifantiir, reipiiblicai C.hristianse

tus

',

Francorum
etc.

regi

censuras Eccle:

siasticas intentaret, ni bello Italico abstineret

propter perfidos

Turchos Christi nominis liostes acerrimos, et Christianum sanguinem coiitinue sitientes, nec
aliud molieiites (|uaiii (|uod oinnia Christiano-

Ut praemissa facilius, commodius et liberius, prout lanta res exigil, exequi valeas, tibi charissimum in Cliristo filium no-

Alexander,

^quod Deus avcrfat) suae tyrannidi et spurcissimae sectaj subjicere possinl, ma.xima imminere pericula nec facile obviari jiosse, nisi bella et dissensiones hujusmodi cessent, sitque inter Christianos reges et principes aliosque potentatus vera pax et concordia, et propterea considerantes quantiim exjiediat ncdum i|isi
Italise,

rum dominia

sfrum Carolum Francorum regem illustrem, si adliuc cuin gentibus armigeris ad peramplius Italiam molestandam venire, seu mittere vellet,
rentes, ac ad

sibique directe vel indirecte quovis inodo adba'id auxilium, consilium vel favopraestantes sub sententiis, censuris etpoenis

rem

Ecclesiasticis, de quil)us tibi videbitur ex]iedire,

ut ab

sed

toti

reipublicae Christiame, ut

iii

ijisa

stere, et

hujusmodi molestationibus omnino desiarma deponere, ipsamque Italiam in

Italia bella cessent, jiax et

concordia vigeant et
pr;efati regis liujus
tilii

perseverent,

quod subsidio

vel

sanctissimae Sedis devotissimi

fieri

posse

sua pace etquiete dimittere, ac jier ipsiim regem nomine suo detenta et occupata restituere et relaxare debeat, auctoritate nostra monendi
et reqiiirendi, et
si

speramus, dignuin
tes,

et conveiiiens esse

existiman-

(quod absit) desistere nollent,

iilefiam prtcfati regis, in defensioiiem KoEcclesiaj, et

mana;

pro

ipsius

Italiae

pace et

contra eos ad deciarationem procedendi, ac inter ipsum Carolumregem aliosque reges, duces,
prinei])es et ])otenfatus
illis

quiete venientis, personam condigiiis honoribus

invicem dissidentes, ac

prosequamur, de tucE circumspectionis industria, quem potentem opere pariter etsermonein magnis expertum, et arduis comprobalum, exi-

adluerentes, complices et sequaces

eorum-

dem super quibuscumque

tiis

discordiis, ditferen-

mia

probitate et fidelifate, maturitafe consilii,

eleganfia, litterarum scientia, et aliis

inter

ac bellis urgentibus, et quae esse possent eos quibuscumque juribus, actionibus,

morum

grandium virtutum

donis

quibus personain

tuam iilarum

largitor Altissimus insignivit pol-

lentem cognovimus, in cujus affectu geritur, prout firmiter tenemus, fluctuantes turbines, et inter se dissidentes, quoscumque ad pacis amoenitatem reducere, sumentesinDomino fiduciam specialem, ac sperantes quod ea, quie eidem circumspectioni tuae, cujus prajsentia nobis pro incumbentibus Romanae Ecclesiae coiitiiiue oneribus summe perutili pro tam celebris boni consecutione votiva in praesentiarum carere

occasionibus, seu modis quomodocumque et qualitercumque nostro et Ecclesiae nominibus tractandi, et componendi, ac indicendi sub spe pacis et concordiffi treuguas et inducias quascumque temporales, necnon pacem et concordiam, etiam perpetuo duraturas , et infra, ])lenam, liberam et omnimodam auctoritate Apostolicatenore praesentium concedimus facultatem,

Romae apud
'

etc. Dat. potestatem et auctoritatem S. Pelrum anno Incarnationis Do,

Lib. Bull. secr. p. 387.

ALEXANDRI
iiiinica'

VI

AXNUS

4.

CHRISTI 1496.

249

mcdxcvi, [iridie noii. Julii,

.
li/ti/s

1'orititicatiis

uoslri aniio iv
(I.

coro/ia redbnitur.

a Csesare observaud/, cu//i fcrrca Profectuni ;ul Maximiliaiium ifiicm carJinalem legatum liahitiiiiKiue iioiiorilice, rege ad illius ex cqiio de^ilicntc

dominiis impcrator dcbite rececDCoiiam fcrream iii .Mcdiolano. Nofa quod dominus iiii[ierator iion dchet morari in civitate Mediolani nisi pertres dies, nisi casiis infirliler |ir;c(iictus
Iiil

iiiitatis

adest, vcl aliud

i/i

imjiedimentum

7. Maxii/i/lia)//

Italiam advc/itm, et turpis

|)ros[)ectum,

eumque complexu
Br.rcliardus.

perliunKinitcr
addilqiie
iii

cx Italia

rccipicnte,

tradit

co

congressu legati crucem a dextris, eiisem vero

Caesaris a sinistris fuisse collocafos, se vcro ad

Romanorum rcgem missum,

ut sacris lililius.
:

tum ritiium, (lui (lui peragcudi erant, prseessct in conferenda; ferrese coronae cclcbritate servandi sunf, forniulam ita descriloit
*
:

Prffidictus rex sive im])erator se transferat

Decreverat Maximilianus ferream coronam in Insubria, etiam Piom;e aiiream e Ponliflcis manibus capessere, cumque ah Italis, a (juibus erat excitiis^ co[)iis auroque suhsidiario se instrucfum iri s[)eraref. exiguo comitatu sti[)atus venerat % adeo ut factos officii causa po[)ulorum concursus poeniteret, neque Comum .Mediolanumve, ubi a(iparatus splendide comparati erant, indiscessits.
'

post acce[)tam

Mediolaniim ad Ecclesiam D. Ambrosii extra dictam Ecclesiam in loco, ubi estcolumna marmorea erecta, et ibi debet esse liher missalis, (^ui debet esse in manihus unius ex comitihiis
de luglesio
rccipiat
et antiquioribus, et ihi diclus comes sacrameutum supcr Evangclio ab i[)SO

gredi
millia,

voluerit. Mille equites

peditumque duo

Dertona rccessit, secum duxisse tradit Burchardus '\ adjungitque Genuam perrexisse, ac religionis ergo ostensum illi in Ecclesise principis sacrario cafiniim,

cum

quo Christus

in coena

ultima usus est:

Tertia, inquit, Octo-

impcratorc jurante sancta Dei Evaiigelia et in [inejudicium aninice suae, quod erit devotus et fidelis Cliristianus, etpro posse suo conservabit et augumcnlahit fldem Catliolicam et sanctam Ecclcsi.im Uoir.ini nostri Jesu Cliristi. Pra;stifo jurameiito |)r;cdictus imperator, sive rex am|ilcclitur

hris, in sacristia Ecclesia; metropolitanffi regi

et

duci (nempe Alberto

et

Saxonisel [iraedictis,
, et infra,

mihi

omnibus ibidem existentibus

ostensus
fecit

fuit catiniis, sive paro[isis Christi,

ex

quo

ultimam ca?nam cum discipulis suis, qui insestimabilis pretii esse dicitur, longeque
plus valere, quam posset per qucmcumque sestimari. Est autein catinus i[iselaiiis smaragdus .

ambohus

brachiis [^r.Tdictam columin

n;im
Itali;!",

marmoream erectam
ct siciit illa

signuin

totiiis

columnaest

recta, ita justitia

sit

rccta in ipso imperatore. Postea dictiis

comcs

Cultum magnificentissime Caesarein a Genuensihiis refcriint Genuenses Iiistorici', ornataque'

in co [)ortu classe Pisas contendisse.
8.

acciiiiat

hus, supra

cum revereutia unam criicem iii maniquam sit imago Domini nostri Jesu
crucem im[ierator
flexis

Vindicati

riieiant

iii

lilicrlatem Pisani a

Christi, et antc ipsani

Carolo Gallorum regc,

genihus devotus osculatur pedcs Crucitixi. Hoc facio, prxdictus comes cum crucc in manibiis antecedens imperatorem et ipsum ducit iutra Ecclesiam D. Ambrosii. Imperator flectit gcnua etosculalur crucem. His peractis, denuo ipse xomes accipil crucem in manibus, ct |)rsecedit impcratorcm, et euni introducit ia cliorum, et ducit ipsum ad altare majus, et ibi flectitgenua ad intimuin altaris, et sic stando ipse coines levat ijisi impcratori de capite coronam, et eam de[)onit super altare divi Ambrosii, et ibi est paratus reverendissimus dominus archiepisco4)us Mcdiolanensis, qui facit offlcium ipsi im[ieratori,

adversus Florentlnoruin impetus tuebaiitur, .egerrime adventuque Maximiliani recreati in veterem Caesaream
,

quam

clicntelam restitui poposccriint, CaroIi((ue regis signum marmoreum cum liliorum aureorum
insigui, ut

Caesari

morem

gererent

*,

confre-

gere, ponteque in .\rnum dejecere, ex

quorum

facto inania [)0[)ulorum studia arguit Pliilippus

Comineus

prout moris

est,

et

in

fine

pr;cdictus

coines imponat prffidicto imperatori

coronam

ferream, qua; Mediolani guhernatur. His expeditis, duo nobiles parcntelse de Contis induti coltis alhis super vestimeiitis eorum, et cum reverentia accipiunt in eorum brachiis dominum imperatiirem, et eum portant super cathedram
S. .\mbrosii, et ihi sedcbit,
et

scdendo conflrin
ct

Propulsatis vero Pisis Florentinis eductus deinde adversus Liburnum, quod tenehantGalli, exercitns, sed coorta tempestate Caesarea classis disjecta esf, necnon castragravibus damnis affecta, adco ut Maximilianus obsidionem solvere coactus Germaniam repetierit ^, dissipatis ingentihus consiliis qu;c versahat animo, siquidem cum ad Elorentinos pro recuperandis imperii vetuslis juribus oratores misisset, instaretque, ut ii foederatorum, nempe Pontificis ipsius, His|ianiarum Angliieque regum, ducis Mediolani, Venetorumque numero accederent exponehat % se pacata Italia adversus Turcas arma versurum; superiori eniui anno
'.
,

mal

privilegia ipsis comitibus de Inglesio

et

totum

per totum, [irout jacciil,

flt

de

ijisa

'

conflrmatione
Uiucli.

|iuhUcuiii

Instrumentum,

(|ua-

.
1.

Joviiis
'
'

1.

IV.

- Suiit.

10.

V.

1. II.
I.

Foliel.

1.
1.

XII. el .\iig. Jiislin.

VII. c. 7.

Couiia.

v.

e.

3.

1.

'

Bnrcli. iibi sup.

' Id.

ib.

Jov. l.iv.
1.

8
1.

Saboll.
ii.

Eiiii.

10.

ix. Jovius
ii.

Volal. xxiii. Sur. toin. v.

'

c.

31. Guicc.

1.

iv,

'

Gaicc.

1.

11.

1).

66.

iil.

AX.\.

TOMCS XXX.

I^.VYN. XI.

32

250
Wormatiit dc ca

ALEXANDRI VI ANNUS
re habili
'

4.

ciiRiSTi 1496,

fucrant solcmnes

imperii convcntus, ac plerique suascranl, ut omisso in (".alluiu bcllo, Turcica' cxpeiiilioni

conficieniiu^ vacaret,

omnibus iinpcrii succinctum viribus in Ilaliam revcrsurum. hlco autem promissa subsidia miiiiis pra^slita iucrunt, ciiiii jani Gailorum res, ad
(|uoriini iiifringcndos coiiatus cxcitus fiicrat, in

quippe Alexander de

assi-

duis in linilimas Christianoruni oras excursio" Continuo ipsi pertidi Turnibus Iwvc refert uomiuishostes, Cliristiauorum terras clii,Cbristi et loca etiam muniiissima cum validissimo
:

Neapolitano regno corruissent, necnon Veneti ct (liix Meiliolaneusis de Pisarum imperio contrariis studiis certarent.

10.

GalUcus exercitus foederatis Jtalorum ar-

exercitu invaderc, ct
prffidas facere
riori,

maximas incursiones

ac

?nis etcciisuris Ecclesiasficis pressus dissolvitur.

non cessant, prout anno supcquo totam Croaliamdevastarunt, etquam-

plurimosChristianos in miscraliilem servitutcm redegerunt, etJeceruut et adhuc lie novo faciunt, totis viribus iliam occupare, et sua durissima;
tyrannidi subjicere conantes. Dat. Roma; apud S. Petrum anno mcdxciv, lial. Augusti, Poutili. Quin etiam lioc anno, menseOctol)ri,Rliodiorum equitum princeps ad eum oratorem legavit ', ut ipsuni ad gloriosissimum pro Christo bellum suscipiendum iuipclleret, doceretque maximos bellicos apparatus

Uuod porro ad Neapolitauas turbas attinet, gestum diu est bellum ancipiti eventu, nam Ferdiiiamlus ad Tarcntum crumpentibus ex eo
'

Gallis inferior viribus

obsididncm solvere coacfraclus

fuerat,

tus est,

demum

qui sa^pe tumultuariis prajliis

hostilibusque

grassatioiiibiis

catus nostri anno u

conjunctis cuin duce Maiituano copiis, et Gonsalvi Hispani ducis celebratissimi manu suiVuItus, Gallos ad Atellam comiiulit, interclusisque commeatibus ad lacieiulam deditionem adegit. Inter qua' Alcxaiider Poutifcx, Veneti et Mediolauensis dux

communibus

stipendiis

conductum

terra

marique a Rajazethe
:

fieri,

ac Turcas, san-

citis inler

Christianos principes foederibus, gra-

adversus Gallos immisere, cujus imperium Urbini duci daluin est, de quo extant

exercitum
litterffi

tum etiam quodam metus concepisse vaticinio, quo ferebatur Turcicum imperium exitio proximum, sectamque Mahometis octingentesimo postanno exscindendam, vehenienter perculsos; dequaetiam famaRhodius magister proximo anno Alexandrum ccrtiorem fecit. Pervulgatum hujusmodi apud Mahometauos de
viores

Conjunxit armis Alexander Ecclesiasticariim censurarum sevtMilalem, ac Joauni S. Maria; in Via-Lala diacoiio cardinali provinciam dedit, ut de malis, quae Galli Neapolitano regno adversus FerdinamJum regem intulissent, pu11.

blica Achi conficienda curaret, ut in eos

legum
'
:

eorum

superstitione aliquando abolenda vati-

Ecclesiasticarum severitas posset adhiberi

cinium jam ante ex Gregorii

XI litteris vidi:

mus

paulo ante repetivimus et licet circa annorum circumscriptionem erratum fuerit non modo a Mauris, verum a nonnullis Cliristianis, ut a Torquato et ab Hieronymo Savonarola, etaliis, qui sine divinoinstinctu conjecturis temporum momenta assequi conati sunt,
*,

et

Joanni S. Marci in Via-Lata diacono cardinali in regno Sicilia citra pliarum nostro et A. S. L. Ad audicntiam nou sine cordis displicenquod tia ac admiratione iion parva pervenit uonnuUi Ecclesiarum pra3lali, et aliaj personre
Dilecto
filio
<>
,

EcclesiaslicsB, etiam in dignitatibus constitutse, in

tamen de nefaria eadem secta, et Antichristi imperio triumphaturam Ecclesiam ex Apocalypsis oraculis habetur, qua; multis ante Mahometis ortum SBecuIis edita a divina providen-

lam religiosffi quam sajculares, qui ad pacis bonum totamenteaspiraretenentur,suorum salutis,

posito, in

Henricus Inslitor ', et Genebrardus " observant, ne secundis impiorum hominum rebus turbarentur electi, utque eadem fallaci prosperitate reprobi confunderentur. 9. Caiterum Maximilianus ad Turcicam couficiendam expeditionem impar erat viribus, atque nummariis subsidiis, qua; etiam defuerunt ad suscipiendum augustale insigne, quo ornatus
tia

statusetlionorisimmeinores,Dei timorepostregno Siciliaj citra pharum, quod est speciale Patrimonium R. Petri, scissuram et dissensionem damuabilem, ac contra charissi-

mum

in Christo filium

ejusdem regni

nostrum Ferdinandum regem illustrem, Sedemque Apos-

tolicam, ad cujus superioritatem dictum regnum pertinet, rebellionemtemerariam excilare

et

suisque
siliis

inducere, inductamque pertinaciter fovere, falsis suggestionibus et perversis con-

majori

cum

dignitate
'

crucesignalo
vix

exercitui

prsefuisset. Prjeceps

adeo

fuit illius discessus,

in dies, ex

manutenereprajsumpseruntet preesumunt quo in regno pradicto scandala ma-

ut legatus Apostolicus
potuerit,

eumdem

salutare

irarumque plenum saepius repetiisse aiunt', non venatoris habitu, ut sociorum confisus auxiliis fecerat, sed armati Cffisaris more,

xima, depopulationes, incendia, sacrilcgia, f urrapinaj, homicidia, incursiones, et alia ta quamplurima damna evenisse noscuntur in animarum suaium perniciem, ac regis et regni praedictorum, ac populorum dicti regni dispen,

Mutius
1.

1.

.p. 2.

XV.

Instit. tr. 8.

XXX.
*

Lib. lu. Bull. secr. p. 291.

to.

.\nnal.

xvi. au.
1.

1373. num. 10.

ill.

Genebr. in Chron.
1.

^
'^

Bosius

Henr.
III.

'

Guicc.

1.

'Coniin.

1.

viii. c. 14 et 1j. Ferion. in Car.

VIK.
alii.

1.

ii.

Sabell.

Jov.

1.

IV. Sur. to. v.

IV.

c.

39.

Enn. 10. I. IX. Sur. BuM. secr. p. 359.

to.
^

v.

1.

ii. c.

28, 30 ct 41 et

Lib. vii.

Ib. p.

269.

ALEXANDRI VI ANNUS
dium
et

4.

CHRISTI I49G.

251
'

detrimentum

iion

modicum,

pernicio-

ha^c tradit

Burchardus

Feria sexta, septima

in

sum quoque excm|)lum et scandalum piurimorum. Nos igitur, quorum interest contra talium
scelerum patratores, ac eorum temerarios ausus et insolenlias, ne de ipsorum valeant maliopportia gloriari, quoad possumus, remedio luno occurrere, ac aliis aditum perpetrandi similia amputare, circumspectioni tuae, de quain his et aliis specialem in Domino fiduciam obtinemus, per xVpostolica scripta committimus et mandamus, quatenus vocatis, qui fuerint evocandi personaliler, si eorum pra^sentiam liabere potueris, alioquin per edictum in valvis unius
vel

Octobris,
D.

nempe hujus
et

anni), obiitserenissimus

Ferdinandus

Siciliac

rex Neapolitanus,

cujus locum
sit

regnum assumptus est et succesillustrissimus dominus Fredericus de Aragoadminisfrator vel admirandus, Ferdiregni
regis patris

nia princeps Alfamurce, dux Adriensis, regni

pradicfi

nandi nandi
cui

senioris dicfi
[^ranlicti

Ferdi-

ultimo dcfuncti frafergermanus,

felicem
fuit

omnipotens Deus prosperum ingressum et progressum tribuere dignetur . Praeidem auctor sacris ritibus in regia illius

inunctione.
14. Potitus regno Fridericus, cum Galli aliquot Cajetam adhuc tenerenf, qui confectas a sociis pactiones respuebant, ad eos inde disfurbandos exercitum movit, e.t licet initio Galli nonnullis erupfionibus strenue resisferent, demum tamen spe suppetiarum animo demissi deditionem fecerunt impositique navi male
,

duarum Ecclesiarum circumvicinarum, de

tibi

quibus

videbitur, affigcndum, super pra'-

missis omnibus et siugulis inquiras auctoritate nostra diligentius verifalem, et quae per inquisitionemeamdemrepererisveritatefulciri inpubli-

cam formam redigas,processus quoque

deinde,

quos super prsemissis habueris, ad nos sic in publicam formam redactos, ut super eisdem maturius deliberare, et ulterius ad punitionem excessuum et delictorum hujusmodi, justilia exigente, procedere valeamus, sub tuo sigillo clausos quantocius destiuare procurcs, contradiclores per censuram Ecclesiasticam, ac alia juris opportuna remedia, appellatione postposita, compescendo, etc. Dat. Romse apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicse mcdxcvi, kal. Seplombris, Pontificatus nostri anno v '>.
ii.
siasticis, et fcederatis

compaginafffi

periere, ut narrat

Burchardus

'

Sabbato, inquit, xix Novembris, facta est compositio et conventio de castro Cajetano inter

serenissimum regem Neapolitanum

et

Gallos

in arce Cajetana et pradicto castro existentesde

assignando castrum et arcem hujusmodi regi libere et expedite, nisi infra quindecim dies ex tunc immediate sequentes veniret ipsis Gallis

Xi Gallicus exercitus et censuris EccleItalorum armis pressus,

subsidium a rege Franciae, quo poscontra regem Fredericum opportune tueri, et dati sunt obsides, qui lapsis diebus
sufflciens

sent se

hujusmodi consignatis castro

liber recessus Gallis

et

civitate prae-

necnon omni ex Galliaauxiliorumspe depulsus, tumultuari in duces coepit, prceliumque inire cum hostibus, ad quos etiam plures Germani
descivere, detrectavit: itaque salutem pactus, et

dicta regi Frederico fuerunt liberati, et datus

ibidem existentibus

cum

commeatu

libero impetrato,

deditionis verba

nuncupavit ea lege^ ut instrumenta omnia bcllica, et arces, quas prffisidiis Gallorum tenebantur, in Ferdinandi potestatem redirent qui vero vitam. quam armis defendere potuerant, ea pactione redimere putaverant, ab hostibus tantis incommodis sunt affocti, ut duas eorum partes morbis vel peste consumptas una cum
:

bonis et rebus suis, personae circiter trecentae viginti qui omnes demptis circiter viginti, apud Terracinam, ruptis de fortuna maris lignis, sunt submersi, de quo papa habuit litteras
, ,

die

Veneris, secundo Decembris

.

anfe

horam

consistorii
15.

Hic fuit Neapolilani belli.a Carolo Franrege, sacri in Turcas

belli

corum

specie susinter

cepti, funeslus exitus.

Non defuere etiam

Gallos, qui de Carolo conquererentur,

ternis,

quod ex:

iMon|)enserio prorege referat

Comineus

'.

Alios

necnon

suis,

quos discriminibus impli

per Italiam vagantes

omnium egenos

illudentis

citos deseruerat, exitiatanfa inlulisset

Varie

humana'
rat

instahililatis fuisse

spectaculum nar-

inquit Ferronius

Paulus Jovius. 13.Tanta porro auctusvictoria Ferdinandus junior, qui jam firmato solio, ductaque in conjugemconsanguinea, vacabat deliciis, atque ad

summum
gium

humana>

gloriae

felicitatisque fasti,

assurrexisse videbatur

extinctus est-. Cujus

qui ascribunt,

repente morho mortem divina? uKioni alicum ille Theanensem episcopum

laudabatur reprehendebaturve. Aditum quidem paratum ab eo in Italiam magno nominis splendore, nullo regni commodo, qucm si caeteri reges a^mulati confendant ef armis et pecuuiis et hominibus, exhausturi brevi sint Galliam, Italis proceribus aliisque exteris hellum exbello semper serentibus et augentibus l^rivatorum commodorum gratia. Pro fot tlie',

sauris congestis in Neapolim

;

vitia

inde

satis

securi percuti jusserit. Successit Ferdinando in Neapolitano regno Fridericus patruus, de quo

superque relata invectum Carolum in Neapolim victorem cum insigni illa Iaurea,at hostes
'

Biirch.

ubi sup. to. v.

1.

ii. c.

33. .Marian.
1.

1.

xxvii.

c. 7.

'

Comin.
ni.

1.

viii.

c.

II.

Burch.

I.

II.

Jovius

1.

iv. Guicc.
.

1.

Burch.

.Ms. arch.
1.

Vat.

1.

ii.

Sur. to. v.
1.

ii. c.

I.

IV. Guicc.

Hi. Ferron. in Car. Vlll.

n.

34 et 38. Jovius
Ferron. ubi sup.

'

ALEXAXDRI VI AXNUS
fi-iiim|i!i;isso,

4.

CHRISTI

-'lOC.

(locorc f.allico coiimiIso: expugiia-

lioininum moratum, moiicstissimos mores ea cxOplimc pcditiouc cxuissc: domiiiatnm eos accepisse Ncapolis, at in clicntclam impcgisse delitiarum
tas eoiiiin arccs, at P"rancos. giMiiis

virorum Vcncfiarum et .Mcdiolaiicn^is ducuin confo-dcraforuni nostrorum stipeiidiis coiuliiccndiim, horlantes cum, iit pro dci)ito suo et
scrvitio nostro ac Scdis jVpo^foiiciC oblata sibi

fastusque exlcri
16.

ct

Campani

At de

liis satis.

vcllct, ct

Virf/itiitts

Ursiiius censuris de/ixHS ob iion

Caetcrum, seiTotam Sedi Apostolicv fidem. (inan(|uam Ncai)olitanum rcirnum. ]iropulsatis

dcjeclisiiue Gallis, con^juicvit,
fuil
' ;

conditiones acceptare corde indurali) acccptarc rccusassct, noii ccssavimus cx abundanti bcnigiiitate nostra jicr pliircs interpositas personas, et condcccntia mcdia sccuni agere,uteum ad amplecstipciidia et honorificas

cum

haud tamcii

ditii)

tciuliim
olilafa

viam

niisfram et

stiiicndia
,

praulicta

Alcxander cnim Ecclesiastica pacata illos ad Atcllam deditioncm fcPontifcx. cum cissc audissct, ct cuni aliis ducibns Virgiiiium
Fcrdinandi regis redactum potestaiTsiiium Fcrdinando mandata dcdit ', nc fidem illi tcm. datam scrvarct, cum is jam ante aScde Aposloin

sed ipse quaiifo magis sc rogari cerncbat, tanto obsfinaacccpfaniliim

tiori

adduceremus

dum

corde rcnuebat, et uUerius ad convincenprotcrviam siiam, et ne, ullo unquam tempore aliquam excusafionis matciiam exquircre
[)ossef,(lcnuo

adeiim inaefafiim Vinccnfiumcum

criminc damnatus esset. Extat lata in Virginium al) Alexandro sententia', (lua illi versum est crimini, quod monilns a Pontifice ipso saepius, ul Gallicas partcs ad Pontificias tuendas desercret, nec jussis ejus,
lica

pcrduellionis

regum Hispaniae, ac ducum precibus flecti Mediolanensis .\d perpetuam rei memoriam.
netiuc CiBsaris,

Veneti et
potnisset.

plcno mandalo pro sua conducla concludenda atquc firmanda destinavimiis, iiaiiijiie modo nuntios suos cuin mandatis |)r;elafi Veuctiarum ef .Mediolanensis duccs, et eoriim nomine sui oratores ad i|)sum Virginium miscrunt, requirenles et hortantes eum, ul pro commiini Chri-

Dudum

licet iniquitatis lilio pcrditionis et

sfianorum bcncflcio et salutc, ac (iiiictc totiiis Italiac ad hujusmodi nostraet eorum communia stipendia conduceretur, ad quod etiam alii nostri Ci

alumno tum esset, quot et quanta gravissima mala c\ adventu regis Francorum armata manu in Italiam, et
i*egni
Sicilia;

Virginio Ursino domicello Roinano no-

sanctissimae liga" confrpder;ifi, videlicet

cliarissinii in

Christo
cf

filii

iiosfri

.Maximilianus

cx invasione et violcnfa occupafioiie citra pliarum, (juod est speciale

Beati
Petri,

Patrimonium

ac

detentione arcis

nostra" Ostiensis proveneranf, pro[)fer

quam

oc-

cupationem, invasionem
ipse,

et

detentionem fam rcx

quam omnes
,

fautores, adhacrentes ac sibi

consilium vel favorem pr;pstantes auxilium gravissimas censuras et pccuas, quae in his, qua
singulis annis contra hujusmodi invasores et perturbatores dicti regni, et jurium ejusdem

Ferdinandus regcs et Elizabetli rcgina Hispaniarum illusfres, pcr coruin iiiintioscumdcm Virginium plurimum liortati fiiere, ef cum surda aure et protervo animo renuerel, malciis cjusdem regis Francorum, dicti regni et jurium ejusdcm Ecclcsiic occupaloiis,stipcndiis contra Ecclesiam ejusfjue jiira servirc, quam pro dcfensione Ecclesiae, ad quam tenebatur, gentes armigeras oblatis stipendiis milifare
,

Romanoruin

contra

[iraedictuin

regnum
et

in

terris

cjiisdem

Romanae
diendo
in

Ecclcsiap (luotidie instruendo et expe-

Romana'

Ecclesiffi in die Ccena;

Domini publicari

nostrum

ejusdem Ecclesiae ac Sedis

consueverunt, incurrerant, ac ipse Virginius, qui noster et ejusdem Romanae Ecclesis subditus
et

])ra'(lictorum contem[)fuin et vilipcndium, [irae-

diclas censuras

vassallus erat, a

praestatione

auxilii et

et panias ac [icrjurii reatuin incurrendo, nos volcntes, [irout pro conserva-

favoris contra

regnum pra^dictum

abstinere tc-

neretur, et
buisset,

nianiE Ecclesiae

non solum contra jura ipsius Roquidquam attentare non deverum ctiam eamdcm Romanam Eccle-

tione jurium Romanie Ecclcsi;e ac Sedis [iraedictarum tcnebamur, omnibus opporlunis reiiiediis providere, eidem Virginio per nostras in forma Rrevis litteras sub excommiinicationis
lafac

siam adjuvare, eique servire subjectionis jure

astringeretur et obligaretur, et secus faciendo nltra prfedictas censuras et perjurii reatuni,

sententiae

ac Ecclesiastici

iiiterdicti
aliis,

iii

omnibus
ciim
et

terris et locis suis

atque

ad

qu^

militcs suos declinare contingeret, nec-

omni feudo Ecclesia obtinebat, indignum se faceret, et ab eo cadere deberet, lainen nos volentes sccum benigniori officio agere, paterna moti charitatc,
ct

dominio, quod ab ipsa

Romana

non rebcUionis et conflscationis omiiiiim bonorum suorum stabilium et mobilium ubicumqiie existcntium, ac privalionis omniuni feudorum
ct

statuum, qua^ ab ipsa

niliil

Romana

Ecclesia obli-

niisimus ad euin dilectum filiuin Vincentium tunc cubicularium ct elcctum Cupcrsanum nuntium nostrum cum pleno et sufficieiiti
,
,

net pcrnis, quas

ii)SO faclo incurrerct,

vimns, ut
rcctc vel

contra

[irajdictum

mandarcgnum diinlijire

indirecte attentare, nec

illud

mandatonosfriseldilectorumfiliorum nobiliiim
<

[irtesumercl, ncijue aliquas genfcs armigeiMS,

iii

quibuscumque
littcrarum

terris et locis cjiisdcm

Ro-

Barcti.

1.

II.

Volal.
1.

1.

xxii.

iii

Alex. VI. Jov.

1.

1.

iv. Guic.

I.

iii.

Sabell. Eon. 10.

i.x.

Sur. lo. v.

ii. c.

30.

* Siir.

sup. c. .30.

mana
tioiiis

Ecclesiic facere, vel tcnere a die intima-

Jov. ubi sup.

Lib. vii. Bull. secr. p.

246

ct

3U.

pricdictarum

iii

;iiitca.

imo

ALEXANDRI

VI

AXXUS

4.

CHRISTI 1406.
.>.

253

quoscum(|iic militcset pcilites ad suastipcndia, sivc sub eo militantes, infrasex dies a dic inti-

darc
siia

Et iiifni

<

Kt

dcinde pr^fatus Virginius

accuiniilaiiiii),
ct
iii

erecta cervice

iii;il;i

m;ilis

matimiisliujusmodi conipulatulos. (|uoruui<liios

pro priuio, duos pro sccundo, ct rcli(]uos duos dies pro tertio et iieremptorio termino ac monitione canonica assitrnavimus, a prredictis tcrris
et locis

erga nos
Jo;iiiiic.

ct ips;iiii

l>omaiiam Ecclcsiam

re-

hcllionc ct

obsliii;itioii(!
,li)i(l;iii(),

pmlcrv;! i)erscvcr;iiido

removerc

pcuiltis dclicrcl, ct iii;c(lictis

siil)

inilitibuscl pcdifihiis

similihus cciisiiiis ct
rcijiuim

Paulo ct BarlliolomcEO (dc Alviaiio scilicct; ac ;iliis gcntihus armigcris personaliler per noslras et ejusdem Uomaiia! EccIesicE terras pertransiens ad dictum regniim
ctim

poenis ac tcrmino ct canonica monilionc. ul sua

advcrsus cliarissimtim
mililando.contra
tiones et
lerit,

in Cliristo filium nostriim

stipcndia nullatentis rcci[iereiit, cl

pr8e>lictum intrarent, et
tutis ipsis stipendiis.ab
si

iii

rerdinandum cjusdem regni regem illustrem

et pra>ter volunlatem ac monimandala nostra liujtismodi se contupra?fatis Gallis adlucrcndo, maximatjuc et

qui recepissenl,restiet

eo

sua mililia

et obe-

dicntia. cisdciiKiue terriset locis Kcclesiae rece-

secus[acerent,decrevimus el declaravimus pra>fatum Virginium et omnes secum mililantes |iraMlictas censuras et poenas ipso faclo incurrerc, terrasque omnes et loca sua? ditionis, et alia, ad qua? euni et mUites prffiderent, et
si

innumerabilia damna dicfo rcgno inftilcrif in grave sute ac scquacium et complicum suorum prffidictorum animarum periculum, ApostolicBB

dictos declinare contingeret, Ecclesiaslico sup(losita

esse interdiclo, eo

libcrantes

omnes

et

casu absolvcntes et singulos subditos suos a

fidelitatis

confemptum cf jtiritim cjtisdcm HomaiuE Ecclesite detrimcntum pcruiciosum quoque exemplum et scanthiltim plurimorum, clc, t*roscriptioiie lionoriim et censuris
aucforifatis
,
,

Ecclesiaslicis

percellit

Virginium

Joaiineiu

quocum(iue juramento
Virginio astricti erant,

quo
et
:

eidem
solutos

Jordaniim,
deAlvi;ino,

Paulum de
Paulum

Ursinis, Bartliolomaium
Virginii

liberosque

Carolum Ursinum

nalum,

esse decrevimus et declaravimus

omnia quo-

Camilltim,

et Vitellafitim
'

fralres, omiii-

que bona,

terras, oppida et dominia sua et militum su(Uiim i)r;cdictorum camera? Apostolics

conliscavimiis, et conliscata esse, et pro rebellibus

que lionore ct jurc exatictoraf. Dafum Roiiia; apud S. Petruin anno mcdxcvi, k;il, Jtiiiii. Ponfiflcatus uostri anno iv .
ab Ursino profligasncramcnttim de libero commeatu daiulo Ursinis, nec eorum invadenda ditione infregit, qtiippe (ut dictum est) Alexander Virgiiiio Romana; EcclesiiC clienti (lallicas partes se(|ui vcluerat, (]iiiii pofius Pontificiis fcederatorumquc partibus adliffirescere
18. Pontificius cxercitiis

ejusdem Romause

Ecclesiae ipsos eo casu

declaraviiuus, prout in eisdem litleris plenius

conlinetur.
17. " Cum autem postmodum prcEfatus Vincentius ttinc nuntius nosler in pra>seulia nun-

tur.

Itaque

Fcrdin;iiidus

tioruni dictorum conftjederatoruiu prwlato Vir-

ginio

simili forma Virginium ad praunissa peragcnda palcrnc horlabamur, pr;csentaverit, et licct func ct dcinde sa;pius magna
alias
ntistras
in

quasdam

Brevis

litleras, (|uibus

eumdem

jusseraf,
religioue,

intenfat;i

iiitcnti

contra anatliematis

bonorumquc
spreveral, et
et

|)roscriptione, qtias cen-

suras
filio

ille

cum

instantia, ut illasrcciperet et juxta illarum

et

Pnulo Ursino,

cuiii Joanne, Jordano, Bartlioloma^o Alviano co-

continentiam

tenorcm mandalis

nostris, prout

piis

succinctus adverstis Aragonios in Neapoli-

tenebatur, obtemperare deberet, oninibus quibus potuit modis requisiverit, ac etiam nuntii

taiium

regnum

peiietraverat.

Uuem confcmptum
,

dictorum confoederatorum ejusdem Virginii rebellionem et perfidiain videntes, sibi nomine dictoriim confoederatorum affirmaverint; quod si mandatis nostris contraveniref, ultra poenas
jiraedictas iu dicfis
litteris nostris

monitoriali-

.Mexander Ursinortim ditioiiem duui in .Neapolitano carcere teneretur, occupare, jtiiisque acerbifafc uti constituit, de quo liaec Fcria quinla, in(]uif, vigesima Burcliardus sexta Octobris, ftiit consistorium secrefum, in domiiius cardinalis de (juo revereudissiinus
\iiulicafurus
'

bus contentas, ipsi confoederati bostiliteradversus eum statumque suum cuui omni eorum
ciinafu insurgercnf,

Lunate creatus et puhlicatus fuit legatus de latcre adassistendum ad expugnationem castrortiiu cf

famen

ipse Virginius in sui

fcrrartim,
Gentilis

oppiddrum
Virginii

ct villartim

domi-

cordis duritie, Pbaraoiiis inluiucudo vestigiis,

norum
slici

peramplius persevcrans, Dei timore postposifo,

lillcras pra'diclas rccipere recusavcrit.

Pauli Ursini, etc.

Gaiidia'

de Aragonia Addit auctor illum EcclesiaUrsini

Ca'sari

mullai|ue

cxercitus impcritim
potius,

Borgi;c

diici

uclanda
cl

cl dctcstabiiia

prtesertim in l;csioiieni

coutulisse, stimmatjuc cclcril;ilc cdti(|(i;i!ii

lionoris et dignitatis liujus sanctissiniaj Sedis

ctum ad pra?dam
cxcrcitum
bris,
:

ad

piign;iiii,

Aposlolica' aucloiif;itis ac fidei nosfra; con|iul)licc [irofcrre noii

Fcria, iiuiuit, quarla,

xxvii Oclo-

lcmptuui
ficiuis
iif

expaverif, sigui-

levcrendissiiiitis

dominus

cardiii;ilis

dc

omnino
rcgi

coiitra

dictum regiium, speciale,

piicdiximus, Patriiniiiiiiim B. Pelri, mililaie

dicfd

Lunate legatus, et dux Gaudia; capitanetis ctim duce Urhiiii. ac omnibus eorum gcntihtis ^iriiio1

ct

ceusuras, pccnas

Francortim adha-rcrc vcllc. ncc et niiiias liujusmodi foriui-

lliiicli,

ulii

siip.

254

ALEXANDRT

TI

ANXUS

4.

CHRISTI 1496.

nini machinis iir;rpnratorii?(|uc cxicriint rrl)cm itnri ad Anguillariam, et alias terras, ct loca

missiim.

Intcr ha^c Constantinus Georgiano-

ruin rex Nilum

monachum

Ordinis S.

Basilii

domini

riontilis Virfrinii Ursini

omncs succeset

oratorem misit ad Alexandrnm, ut regium obse-

sivc dcl)cllarunt.

cxpugmrnnt anfcm

acqui-

quium

illi.
',

veluti Christi vices in tcrris gerenti,

i|)siinique rogavit,

sivernnt sanctic llomantC Ecdcsitc intra vcl circa

dclerret

nt Occidentales

unum mensem decem

castra, videlicet, Anguil-

reges ad

sacrum

in

Saracenos bellum adornan(luibus ipse et Oricntales

:

et Sntrium, Campagnanum, Formelhim, Scrofanum, Cosonum, Vianum, Biedam etTrivignanum . 10. Capfo hoc extremo oppido, ncmpe Trcboniano, omnis belli vis ad Bracliiannni incn-

lariam. (^.alcram. Fiassannm,

diim concifarct,
Cliristiani

cum

idemquc vetus Ecclesia foedus redintegraturus expetiit, ut Florentini Concilii de Orientalis Ec-

arma juncfuri essent

cum Romana
clesia;

buit,

ubi

'

post varias

ancipitesquc

[lugnas

dcmuni

a Caroli Virginii filii, c (lallia ad tlagitanda anxilia reducis, collectilia nianu Pontiti-

cum Occidcntali llmnana conjunctione, damnatisque Craecorum erroribns decretum ad ipsum transmitteretnr cui Alexandcr hoc res:

ponsum
tino,

dedit

cius exercitus proflii?afns

est, vexillis

tormen-

tisque captis, ipso duce Irliini (iuidone Feltrio

una cuni pluribus nobililtus in hostium pofestaBernardinum in eaquc fuga tem veniente Lunalum Ticinensem cardinalem ex pavore concepto adeo equum vexasse ferunt, ut ex tanta
;

jacfatione

obierit cum victores paulo ante amissa, praeter Anguillariam et Treboniannni, recepere. Perculsus suorum clade Alexander, metuens ne (iallica arma ad tueiidos fcederatos
,

Charissimo in Christo filio nostroConstan(ieorgianorum regi illustri, salntem et Apostolicam benedictionem. Accepimus per dilectum filium Nilum confessorem et oratoreni tuum litteras tuas, ([uibus summam erga nos ac sanctam Sedem Apostolicani devofionem et reverentiam tuam, quantunive reipubliccC Christianse de victoria adversus infldeles per charissimos filios nostros regem et reginam Hispaniarum illustres potita
gratulabaris, plane significasti, et gratias propterea

in Italiam alliceret, pacem, interprete Friderico Sanseverino cardinale, Ursinis dedit - proximo ineunte anno at Virginius pacis beneficio potiri non potnif, cum in Neapolitano carcere tunc obierit. Ob ejusmodi Italica bellaPetrusDelphinus ' haec pie scripsit ad Petrnm de Pertica monachum Camaldulensem Vere in ea inci: :

Deo omnipotenti habebas. Intelleximus

dimus tempora, ut pro carcere oppidum, pro paradiso eremushabenda sit. Vides ipse quanfis nunc bellorum perturbationibus vexetur Italia
:

quocumque
pitus, ac

te verteris,

armorum exaudis

stre-

frementinm hinnitus equorum: fcedata Barbarorum gladio Latinorum regia: omnia madent sanguine. Avertat Dominus iram suam a nobis, neque nos deseratin tempore malo, etc. Ex Fonte-Bono die xn Jnlii mcdxcvi . Devexo autem 20. Consilia pacis f/s//)^^/. hoc anno, cum post aliqua levia praelia in (ialNarbonensem liae et Hispanise finibus prope agrum atqne Salsnlas Hispano ereptas inducise inter Carolum Francorum et Ferdinandum Hispanorum reges sancitae essent *, Pontifex in
est

snmma cnm animi jucunditatc optimam nientem ac scntentiam fuam in expeditionem adversus Jesu Christi fidei rebelles undique parandam, et quantiim ad hujnsmodi salutaria coepfa una cnm filio tuo exercifus offerebas ad prophanata temi)la expianda, etoppressos populos in Christi libertatem vindicandos. De quibus omnibns vix cxprimi potest quantam cepimus animo voluptatem, egimusque gratias, ut par majestatis tue erat, omnipotenti Deo, quod tantum ardorem atque fervorem fidei inmenli
efiam
spiiaverif, et qui tantopere

animo

et

desiderio

nostro in

fidei

ChristianEC observantia et jura-

mento correspondeas, ac de Christianornm prosperitate Iwteris nihil est enim quod magis cupiamus, dies noctesque frequentius mente vol;

ventes,
inire,

et aliquod consilium consnlamus, semperque invigilamus, et supra vires enitimur ita principes hos Christianos tenere pacatos, ut de Con-

quam

meditari

quo

nostrse fidei

sacro cardinalium senafu egit ' de pace inter universos Christiani imperii principcs redinte-

stantinopolitana et Jerosolymitana, illisque patriarchalibus sedibus recuperandis

capiatur. Sed nec defuit voto nostro

spes certa
et

deque legato Apostolico in Gallias decernendo, ut Carolum ad eam amplectendam

rranda,

bonis

semper omnibus
sereret,

consiliis adversarius autiquus

sed Maximilianus Romanorum rex, qui in Germaniam iter valde accelerabat, nec Turcica pro fide bella, quamvis id externa spepelliceret,
cie ostenderet, cogitabat,

necnon dux Mediola-

nensis ea consilia dissiparunt.

21. Decretum Concilii Florentiin circa Ecclesiarum unionem Constanti7io Georgise regi trans'

discordiarum semina inter quas nihilominus speramus nos eos fore Christi auxilio facile composituros, omnemque conatum adversus hostes sanct<-B fidei convertemus, de quibus non veremur crucis vexillum prsferenfes certam victoriamreportaturos, ad quam rem etsi semper noster aniinus fuit
hostis, qui ali(|ua

accensus, nunc

maxima cum

alacritate festinat,

Volat. Sabell. Guicc. ubi sup. Sur.

2 Id. ib.
1.

to.

v.

1.

ii.

'

Lib. v. Ep. vi.

CoDiin.

VIII. c.

16 et

alii.

c.
1.

42
ii.

et alii.
c.

* Surit.

tom. v.

39.
'

^ id.

Sur. sup. c. 39.

Lib. VII.

BulL

secr. p. 367.

Ibid. p. 309.

ALEXANDRI VI ANNUS
quandoquidem de

4.

CHRISTI 1496.

255

taiita

tua jiromptitudine et

religione pro Christi gloria certi sumus.

et in
bili

Domino oramus,

Te igitur, ijuanluin possumus, liortamur (|uod iu isto tuo lauda-

stantini Georgianorum regis illustris petitio continebat, ipse hujusmodi tenore pro implemoiito orthodoxa! fidei in partibus illis se asseril iiuligere,

consilio perstes, tuosque subditos

horteris ac mandes, ut

omnes mentcm tuam in tam

transcribi,

de verbo ad verbum supplicationis instantiam prsesentibus aiinotari fecimus, qui

de registro

ijiso

et

ad

ipsius

regis

sancto proposito sequantur et pareant. Ei quoniam omnibus Christi fidelibus expedit pro necessitate salutis
aeternai

talis est

Eugenius,

etc.

ad perpetuam

rei

memo-

in fide

et

obedientia

riam.
in Cbristo filio nostro

ubi caput et sedem Christus Dominus et Apostolus Petrus ipsius vicarius universo orbi Cliristiano reliqueruut. Gaudenius summopere majeslatem tuam ad veram orthodoxa? fidei agnitionem insancta
Ecciesia convenire,
tendere, et qua; ad ipsiusfidei rectam observan-

cum

Romana

Consentiente ad infrascripta charissimo Joanne Palaeologo Romanorum imperatore illustri et locatenentibus

venerabilium

tiam pertiuent a nobis

universa;

et

bac sanctissima Sede,

capite,

Cbristianitatis

expostulare.

Cum

igitur per

eumdem Xilum

nobis supplicari feceris, fidei in Concilio Floreiitino firmatani, in quo sub felicis recordationis Eugenio papa IV prajdecessore nostro universa Ecclesia
deflnitionem

oratorem tuum ut ad majestatem tuam

fratrum nostrorum patriarcharuni, ct caUeris Orientalem Ecclesiam repra>sentantibus, la^tentur c;cli et exultetterra, sublatus est enim de medio paries, qui Occidentalem Orientalemque dividebat Ecclesiam, et pax atque concordia rediit illo angulari lapide Chrislo, qui fecit utraque unum, vinculo fortissimo charitalis et pacis utrumque jungente parietem, et
perpetuse unitatis fffidere copulante
nente, post ac conti-

quain Gra-ca convenit, mittcremus, idem sentiendo a>ternani gloriam, et temporalem hic victoriam contra bostes fidei a Deo merearis, cum sine recta fide Apostoli testimonio placere Deo sit inipossibile, nunc dictam definitionem Concilii litteris nostris sub plumbo tibi mittimus, hortantes devotionem tuain, quod illam mandes per universas provincias tuas publicari et observari. Et sicut in Christo vero Deililio omnes, ita in ejus prseceptis et institulis per suum vicarium, et inde caeteros successores nobis promulgatis uno
Latiiia

tam

ut tu et dominia tua

nebulam, et dissidii diuturni atram ingratamque caliginem serenum omnibus unionis optata; jubar illuxit. Gaudeat et mater Ecclesia, qua; filios suos hac-

quam longam

erroris

tenus invicem dissidentes jam videt in unitatem pacemque rediisse, et qu;e antea in eorum
separatione amarissime flebat, ex ipsorum modo mira concordia cuin ineCfabili gaudio omnipotenti Deo gratias referat, Cuncti gratulentur fideles ubique per orbem, et qui Cbristiano

censentur nomine matri Catholicae Ecclesiae collaelentur. Ecce enim Occidentales Orientalesque patres post longissimum dissensionis atque
discordiae

cultu conveniamus, confidontes,

si

ila feceritis,

tempus

se

maris ac

terra* periculis

nulla vobis adversantia tcla iniiuicorum posse nocere, cujus fideregna viiicantur, babentesque
serenitati tua; gratias

exponentes, omnibusque superatis laboribus,

ad lioc sacrum

OEcumenicum Concilium

desi-

tionibus, ({uas

innumeras de suis oblaadmisimus libenter, eisque, cuin

derio sacratissima; unionis, et antiqufe cbaritatis

occasioaderit, utemur, sicuti et dictoNilo latius diximus, cui de ca;teris, qua; nobis exposuit,

et

reintegranda; gratia, Isti alacresque conveniunt, intentione sua nequaquam frustrati sunt;
post

verbo respondimus. Dalum Rom;e apud S. Petrum anno Incarnationis Dominica; mcdxcvi, III non. Julii, Pontificatus nostri anno iv .
22. Extantaliffi.\lexandrilitterffi ad

longam enim laboriosamque indaginem tandem Spiritus sancti clementia ipsam optatissimam sanctissimamque unionem consecuti
flciis

eumdem

sunt. Quis igitur dignasomnipotentis Dei benegratias referre sufficiat? Quis ante divinse

Georgianorum regem missse

tini Concilii

Palre et

', quibus FIoFende processione Spirittis sancti ex Filio veluti unico principio, ac de pri-

miserationis divitias non

obstupescat
ista

Cujus

vel ferreum pectus tanta? supernae pietatis

ma-

matu Romani
<i

Pontificis in totius orbis Ecclesias

sanclio continetur.

prorsus divina opera, non humana! fragilitatis inventa, atque gratia eximia cum veneratione suscipienda et

gnitudo non moIIiat?Sunt

Alexander, etc. adfuturam rei memoriam. Provisionis nostraj debet provenire subsi-

dio, ut jus

suum

cuilibet conservetur. Hinc est

feli-

quod nos tenorem quarumdam litterarum

cis recordationis
ris nostri

Eugenii papa^ IV pra;decessosicut exhibita nobis

filii

prosequenda. Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio, Cbriste, fons misericordiarum, qui tantum bonum sponsse tuae Catbolicffi Ecclesiffi contulisti, ad quae in generatione nostra tua; pietatis miracula demondivinis laudibus
strasti,

in

registro ipsius pra>decessoris re-

ut enarrent

omnes mirabilia

tua,

ma-

pertum pro eo quod,

pro parte charissimi in Christo

Lib. VII. BuU. secr. p. 365.

nostri

nuper Con-

gnum siquidem divinumque munus nobis Deus largitus est, oculisquc vidimiis, quod ante nos
multi,

>

cum valde cupierint aspicere, nequiveconvenientes enim Latini et Gra!ci in hac runt;

256

ALEXANDRI TI ANNUS

4.
in

CIIRISTI 1496.

sacros^ncta OF.ciiincnica Synodo magno stiidio inviccni iisi simt, ut interalia etiam articnlii> illc dc divina S|>iritiis sancti processionc sumnia

azymo

sive

fermenlalo i^ane Iriliceo

confici
,

coi[>iis
in

Cliiisti

vcraciler

sacerdoles(|ii('

altero ipsiim

Doinini

cor[)us conficere deberc,

sua} Ecclesia; sive

cum

dilitrciilia et

assidua iiuiuisitione discutcaiictoritatilius

iiiiiimqiicm([iie scilicet jnxta

rctur. prolatis vero testimoniis ex divinis Scri-

OccidentalissiveOrientalisconsucludinem. Ilem
si

pturis

pliirimisqiic

sanctoniin

vere [in-nitcntcs in Dci charitatc dcccsserinl,

pa'nil(^nliie Iriictibus
ct

doctornm (Mientalium ct ttccidcntalium, ali(iiiibus quidem cx Patre cl Filio, (|uihusdam vcro

cxPatrc pcr Filium procc(lcrc diccnlilMis Spirituni sanctiim, etad camdcm intcUij^cntiam as|iicientibusomnibus sub diversis vocabulis, GiiTci
(|ui(lcin asserucriint.

aiilcquam dignis

missis satisfeceriiit
po'iiis

dc comeoriim animas omissis,

|)urgari, el ut a

|)n'nis |)urgatoriis [)ost

mortcm

liujiismodi
oralioiics.

rcleveiitur prodcsse eis fide-

lium vivorum
crincia,
officia, quffi a

suffragia,

missarum

scilicet sa-

quod

id,

quod

diciiiit

Spiliac

clccmosynas,

et alia i>ietatis
fleri

sanctum c\ Patrc |)roccderi' noii mente proferunt, ut excludant Filium, sed

rituin
eis vidcbatiir, ut aiunt,

fidelibiis [^ro aliis fidclibus

(]uia

Latinos asserere

Sjiiri-

consuevcrunt sccundum Ecclesia; instituta, illoriim((iic animas, (|ui [lost Baptisma susccptiim
iiiiUam
illas

tum sanctum procederc cx Patre et Filio tanquain ex duobus principiis et duabus spiratio(juod abstinuerunt a dicendo Spiritus sanctus cx Patrc |)roccdat et Filio. Lalini vero affirmarunt, noii se liac niente dicere Spirilum sanclum ex Patrc. Filioijue procedere, ulcxcludant I>atrcm. quin sit fons et princi-

omnino
in suis

peccati

maculam

incurrcruiit,

eliam, qu<E post contractam pcccati

vel

macuexulffi

nibus

ideo

lam

corporibus, vel eisdem

corporibus, [)rout superius dictum est, sunt purgata! in crelum mox recipi ct intueri clare

cipium totius
sancti, aul

deitatis, YiWi
id,

scilicct et Spiritus

Dcum trinum et iinum sicuti est, pro meritorum tamen diversitatc alium alio [lerfeclius. illoruni autem animas, qui in actuali
ipsiim

quod

(juod S|)irilus sanctus pro-

morlali

[)eccato, vel

solo

originali

deccdiint,

cedit ex Filio, F"i!ius a Patre

non

liabeat, sive

mox

in

inlernuni descendere, poenis tamen dis-

quod dno
rationes,

ponaiit esse princifiia, seu diias spi-

sed ut

unum tantum

asserunt esse
Spiritus
Ft

principium unicamquc
liis

spirationem

sancti protit hactcniis asscrucruiit.

cnm

cx

omnihus unus ct idcm cliciatur veritatis tandem in infrascriptam sanctam ct sensus Deo amabilem eodem seiisn eadcmque mente unionem unanimiter concordarunt et consen,

sanclam .\posloIic iin Sedem, et Romanum Pontiflcem in universum orbcm lenere primatum, et ipsum Pontificem Uomanum successorem esse B. Petri principis
A[)Ostolorum, et

paribus puniendas, Item deflnimus

verum
ct

Cbristi vicarium, totius-

qiie Ecclesia? capul,

omnium Christianorum
et ipsi in B.

[latrem et doctorem existere,

Pclro

serunt.
23." In iioniine igitur sanct;c Trinitatis Patris
et Filii et

pascendi, regendi et gubernandi universalem

Ecclesiam

Spiritiis saiicti,

lioc

sacro uiiiversali

liaec fidei

approbante Florenlino Concilio definimus. ut veritas ab omnibus Christianis crcda-

fur et suscipiatur, sicque

omnes

profitcaiitur,

quod

Spirilus sanctus ex Patre et Filio seternali-

ter cst, et essentiam

sislcns liabet ex

esse subsimul ct Filio, et ex ulro(|ue aeternaliter taiKjuam ab uiio principio, et unica spiratione itrocedit, declarantes quod

suam suumque

Domiiio nostro Jesu Cbristo [)Ienam ([uemadmodiim etiam in gestis Conciliorum OEcumenicorum, et in sacris canonibus continetur, renovantes insu|ier ordincm Iraditum in canonibus cfeterorum venerabilium palriarcharum.ut patriarcba Conslanliiiopolitaiius sccundus sit jiost sanctissia

potestalcin tradilam esse,

Patre

mum Bomanum

Pontificem, tertius vero Alex-

andriiuis, quartus vero Anlioclienus, et quintus

id,

quod
[)er

sancti doclores et Patres

dicunt,

cx

Patre

Filium procedere Spiritum sanctum,

ad banc inlelligentiam tendat, ut per hoc significetur Filium quoque esse secundum Grfecos (|uidem causam. secundum Latinos vero princi-

Jerosolymitanus, salvis videlicet privilegiis omnibus ctjuribus eorum. Dal. Florentife in sessione publica synodali, solcmniler in Ecclesia inajori celebrala, anno Incarnationis Dominica;

MCDXXxix, prldie nonas Julii,Pontificalus nostri

anno

ix .

pium

subsistentia?

Spiritus

sancti

sicut

et

Cffiterum ut

Patrem, quoniam omnia quae Patris sunt Pater ipse unigenito Filio suo gignendo dedit pra^ter esse Patrern, hoc ijisum quod Spiritus sanctus
:

prajdictus sic insertus

earumdem lilterarum tenor omnimodam rei seu facti

idern robiir,

cerliludinem cernimus, ut

facial, aucloritale
illiid

Aposlolica deeam(]ue vim,

procedit ex Filio, ipse Fiiius ex Patre eternaliter accepit, a quo seternaliter eliam genitus
est.
"

eumdemque \igoi'em diclus tenor [)Cr omnia habcal, quem haberent originales litter su|)raeadem prorsus liujusmodi lenori fides adbibeatur quandocum(]ue et ubicumque, sive
dicta', ct

Definimus insuper explicationem verboillorum, Filloqiie

,

rum

veritatis

declarandae

in

judicio vel alibi,

ct

ubi

fuerit exhibilus, vel

imminente tunc necessilate, licite ac rationabiliter symbolo fuisse appositam. Item

gratia, et

ostensus,

eidem tenori

scienler

sletur

in

omnibus,

sicut

eisdeni originalibus

litteris

ALEXANDRI VI ANNUS
staretiir, si forent exhibitae vei ostensfe.

A.

CHRISTI 1406.

25T

Per

iioc

faciendo in die conflictus decedere contigerit,

vere puMiitentibiis
iiiiim
ct

aiitem luiliiim

de

novo

cui^iii.tm

jus acquiri
S.

confessis

plenariam oin-

volumus.

seil

aiiliiiuum

taiiluiiimocio conser-

suorum

[icccatoruin remissionem,

necnon

vari. .Nulii er^o. elc. Dat. Koniffi

apud

Petrum

senio confectis, aut alio

anno mcdxcvi, anno iv .

24. Stiec/s

ill

noii.

Junii, INiiitiflcatus nostri

legitimo im^ieditis,
Irices,

et

quovis im[)edimento ibldem ire minime valen-

tibus, ((ui ad pra>missa

manus

porrexerint adju-

pugnaturis adversus Moscovitas

induU/entice.

sckismaticos

proposita;

Dum

Georgiani conjunctionem cum liomanaKcciesia exoptabant, ex Septentrione Moscovitje in finitima regna Romanse Ecclesia! ritui addicta,

Sueciam Uvoniamque,

et alias

Septentrionaies

provincias,magno armorum terrore irruperunt: adversum quos Sueci qiiinquaginta bellatorum millia ediixere, quibus Alexander pro Cliristi fide in scliismaticos pugnaturis indulgentiarum amplissima prwmia proposuit lioc Diplomate Alexander episcopus, servus servorum Dei, venerabililnis fratribus arcliicpiscopo Upsalensi et episcopo .\boensi, salutem et Apostolicam benedictionem. " Ex relatione dilecti filii Hemingi Gadli
'
:

armatos stipendiando, aut alias quovis modo subveniendo similem peccatorum suorum remissionem semel iii vita et in mortis artictilo auctoritate Apostolica concedere et indulgere dignaremur. Xos igitur attendentes requisitionem hujusmodi fore justam, ac volenles, quantum cum Deo possumus, scandalis hujusmodi
obviare, fraternitati tua; per Apostolica scripta

mandamus, quatenus
ctibus et bellis

fidelibus

i[)sis

in confli-

hujusmodi decedentibus plenariain omnium peccatorumsuorum reinissionem, necnon ad pra>missa manus porrigentibus adjutrices, ut prrefertur, similem peccatorum remissionem semel in vita et in mortis articulo
auctoritate Apostolica impendatis ad effectum

prsesentium in partihus
et imjieiidi

illis

debite

publicetis,

praeposili Ecclesia;

Lincopensis,

famiiiaris

et

ac |)ublicari faciatis, super quibus

et

cubicularii nostri, et totius regni Suetiae apud

omnibus vobis

veslrum cuilibet plenam

et

Sedem Aposlolicam
S.

oratoris, accepimus,

quod

omnimodam

potestatem, licentiam et faculta-

anno proxime immediate elapso

Andreae Apostoli,
et

circa festum

pluribu*aliis vicibus, Ru-

tbeni scliismalici, Ciiristi

sexaginta millibus

nominis inimici, cum bominum magnain partem

tem auctoritate A[)ostoIica tenore prjeseiitium concedimus et iinpartimur, etc. Dat. Romse apud S. Petrum, anno Incarnationis Dominica^

.MCDXCvi,
iv .

kal.

Julii,

Pontificatus

nostri

Aboensis dioecesis in regno Suelife constituti incendiis Ecclesiarum, blaspliemationibus nominis Christi et ejus sanctoruin, csedibus, rapinis, matronarum ac virginum illarum partium violationibus, stupriset deflorationibus ac liomicidiis quampluriinum devastarunt, multa millia Christianorum occidendo et servituti
perpetuae subjiciendo adeo, (|uod vix in partibus
illis

anno

iJo.

Hoc anno

Rex Hispaniie Catholicus cor/nominalur.

Alexander Pontifex, cum jain ante regis splendidum noinen a Francoruin rege in Ferdinanduin Caslelhe et Aragonum regem transferre conatus esset, repugnarentque purpurati Patres, CathoUcum eum
Christianissimi
dixit,

de quo Iutc liabet Volalerranus

Ab

re[ieriatur qui contra

et se
et

eosdem schismaticos

de celeri

defendere velit aut possit, et nisi opportunore medio providcatur, tota dicecesis Aboensis et demuin regiuim Suecia;

pugnare

.Vlexandro Pontifice ac patribus rex Catholicus appellatus, ac omnium consensu lauream inter

principes Christianos ineritis et auctoritate

ma-

joiem

liodie

refert

De

liis

honorum

titulis,

cum

terra Livoniffi et provinciis ei adjacentibus per dictos scliismaticos subjugari forinidantur, nobis supplicari fecerunt luimiliter dilecti filii

quibus Francorum
rati fuere,

et

Hispanorum reges decosplendore

0|)e-

certe inanibus, nisi

rum

oriiarint noinina, varii varia opinantur, et

Steno Sture regni Suecia; vicerex et gubernator, ac ejusdem regni pra^dicti archiepiscopus, episcopi, consiliarii, qui ultra quinquaginta millia hoininum hodierna die contra dictos schismaticos castrametati sunt, quatenus illis, qui in Christianorum et confinibus fine terrarum dictorum schismaticorum continua bella gerendo consistunt, more pii patris compatiendo oinnibus et singulis utriusque sexus Christi tidelibus in diclo regno et terra LivoniiE pro tempore existentibus, et quibusvis aliis, qui contra dictos schismaticos, et ad eos compescendum etbellandum ire, et pro Christi nominc coutra illos debellare volueriut, et qui prsemissa
,

quidem

S. Ludovico, qui pro amplificanda fide Christiana in Tunetum, .-Egyptum SyriamquB

ox|)editiones difficillimas suscepit,

s///

Christianis-

datum fuisse, sed LudovicoXl, cum Pragmaticam Sanctionem

reperiinus ideo

nomen non

11 inditum '. .\t vero Ferdinaiulum Catholici nomen amplissimis in rem Christianam beneficiis promeritum omnes consentiunt; exciderat eniin ex Granatensi regno Mahometicam impietatem, ac tum Hispaniarum

convulsisset, a Pio

rex a Pontifice ap|)ellatus est, deinde cuin

novum

orbem panderet ad propagandum in eo Evangelium, Romanae Ecclesiae causam adversus con<

Comin.

1.

viu.
1.

Lib. VII. Bull. secr. p. 29G.

c.

{2. Volal.

II.

c. {'.
*

Surit. lo. v.

1.

li.

c.

40. .Mar.

I.

nvi.

Surit. ubi sup.

Aira.

ToMcs

X.\X.

R.VY.V.

.\I.

33

258

ALEXAXDKI VI AXXUS

l\.

CHRISTI 1496.
ct

trarias priiicipiim factionc? tiierctiir, censura! sacr.T tril)iinalia advcrsiis liUMcticos constituerel,

Mauros

bari jubcbat vnti pervicax,

JihKtos Lusitani rcgni finibus detur(|ui perlidam gentem

depelleret Hispania Judicos, qui faMJas reli,

tuerelur a Ciiristianis
ei iit

coliapsam ctiam ioni uiaculas aspcri;cliant monasticam disciplinam in pristinum si>lcndorem revocandam curaret, r//(ti//rniomcn. quod

tlioro
:

iiifra

institutis abhorrenlem, jungcrctur adduci non posse , et ad IsabelhB gratiam [iromercndum a?gre

(luideiu,

sed

datuin

tamcii, ut

iiovo

edicto,

jam anle Alplionsus Asturiarum, Aragonum rcircs. iit refert Surita

illi

assertum cst, Alexandro 1'ontiticc Fcrdinandus Catliolid cognomcntum accepit in postiiros cum regno transfusum stal)ili i^osscssionc. llonorcm ct titulos principibus dividcrc l'ontilicil)Us llomao Al)

Pelrus 11 '. gesserant, dc iiuo Iutc .loanncs Mariana ct

anni flnem proniiilgatum cst, Mauri cl Judaei omnes juberentur flnibus Lusitaiiia' abscedere servitutis metu pio|)osito, si
ijiiod siib liujus
(|iii

|)Ost

tum antea pffna

Maiiri (|uidem
iii

designatum tcmpus reslilisseiit, solunova lege sanciri iilaeuit.

.VlVicam coiitiiiuo
siiie

recusa-

ti(Uic traiismiseruiit,

nis datur. Krat in

more, ut

in litteris Apostolicis

tas extitil, (|uil)us

non eadem faciilpaulo post novo edicto filii

Judajis
at-

deinde adscril)crctiir rciri Caslelhc Ilhiflri : ergo iudulgenliaadscribi placuit rcgi llispauianova Catholico, non sine obtrectatione et invidia

sunt detracli. qiiatuordecim annis minores,

(|uc

saliitaribus a(|uis per

vim

adhibili; inso-

rum

lens decretiim a legibus et institutis Christianis

(|uando Fcrdinandus imperio Ilispaiiiam nou ohtinerct, ejus tum universam non exigua parte penes alios reges contcntio teab co lcmporc cxcilata ad nostram atatem verisimile nuit.Majori motii exarsurum Gallum
rcgis Lusilani
,

abhorrens maxime

malo cogas homincs

Clirisiii

tiaiia sacra suscipere, libertate coelo data

re

esl,si,quod Cominaeus ait, Poutifici cratdcstinatum Christianissim) appellationem, qua reges

ante aliciuot annos simili excmplo in Ludovico Undecimo Pius II Pontifex maximus Gallos
honestavit, in

oniiiium gravissima spolies, quos Deus sui arbitrii esse voliiit? grave id piaculum sit, ac ne filios quidem parentibus eo studio abstraliere liceat in utroijue tamen gcns Lusitana |)ecca:

vit,

pueris euimvero sine voluntate parentum

Ferdinandum

transferre,

rerum

ad Baptisma violenter raptis, atque majoribus natii ut Clirislo darent noiuiiKi convitiis et contumelia vexatis, acnominatim discedendi facultate

gestarum
iG.
jtia.

amplitudini gratiam consentaneam

retulisset.

im[)Osita

Emmamtele refje ejecti LusitaJiidsei Hoc anno Emmanuel ' Lusitaniae rex,
ah

religionemque qui Ferdiuandi regis gloriam temulabalur, Judaos el Mauros omnes in Lusiexcedere justano rcgno agentes die constituta servitutis pcena. ac sit, imposita cunctanlibus tum illico Mauri trajccere in Africam. Cumque rex pariter solum vertere Hebrsei anniterentur,
pio rcligionis incitatus studio, sed

per fraudem sublata, cujus necessitas erat ita plerique servitutis metu dederunt manus, quidam sincera voluntale, [lars niiillo maxima tempori servieiifes animo simulato, ciijus deinde clara documenta extilcrunt miilti ad patriam superstitionem, quam reje: :

cisse visi erant,

cum ignominia Christiani nominis reversi. Ergo Judsei variis modis ct indigiiis suiit in Lusilaiiia

vexati

28.
silia

Commendat

Pontifex Liisitani regis con-

non

ita

fequo,

ut

impuberum

sahiti consuleret,
setatis
vi

illos, qiii

non-

dum decimum quartum

rant, e

annura excesse-

patrum complexu

abstrahi jussit, in-

Prode Africana expeditione conficienda. paganda? in .\frica fidei studio idem rexEmmanuel, Georgio episcopo .\lbancnsi iiiterprete, Pontifici significavit expeditionis ad Mauros debellaiidos conficiendaj
consilia,
qiiae

que religione Cbristiana educari, quod a?gre filios adeo lulere parentes, ut non dcfuerintqui
crudeliter in puteos projecerint, sibique

maxime
'

necem

commendavit Alexauder, ac iudulgentias illius sacra sigua secuturis, tum iis, qui in sumptus
bellicos

ne vitam in tot intulerint, ducerent, Cbristo impia simulatione BPrumnis nomen dedere. Narrant haec Osorius et Maplerique

autem

duos argenteos denarios conferrent,

rei

concessit.
"

Ad perpetuam

memoriam.
fllius

tan(|uam cum Chrislianis pugnantia jure merito damnant, cum fas non sil quemvis iuvitum ad Christiana
riana
'',

et

legibus et institutis

Cum

charissimus in Christo

noster

disacra compellerc, filiosve e parentum sinu flagitia jure patrio excidant. vellerc, nisi ob Porro M-auris nuUa vis illata est, ne Saraceni in

Asia vel Africa degentes in eonim terris Christianosopiirimorcnt, quje inter aliosMariana ex vetustis Monumeiitis accuratc rcfert
'"

Eminauuel Portugallise et Algarbiorum rex illustris, siciit nobis nuper tam per litteras suas, quam per venerabilem fratrem nostrum Georgiuni cpiscopum .Vlbanensem cardinalcm riixboncnsem nuncujiatum fecit ex|)oni, suorum progenitorum vestigia secutus, decreverit ex
i)ia et innata crga Christianam rcligionem devotione adversus infldcles .\fricte, illorumque

ejus

27.

IsabcUaprinceiisinterconjugalesleges

iialiter
1

depressionem omnino bclluni movere, et persocum valido exercitu ad partes illas trans'

Sniil. >
1.

S'i|'-

M'"i''-

* .Mariau.

xxvi.c. 13.

' XXVI.

C.

12.

3
1.

Oior.

I.

i.

Lib.

'..Mariau.Jercbus Hisp.

xxvi.

c.

13.

vu.

Biill.

secr. p. 370.

ALEXANDRI VI ANNUS
fiduciaque conceptis, quod auxiiiantc Altissimo regum Rege exinde optafretare,

4.

CHRISTI

l/lOf).

259

Civma

s|u!

tam victoriam

et

expugnationem consequctur
saltem pro aliqua

cum

infidelium

eorumdem

etiam anno, ut refert Jo. RarEmniaiiuel Liisilaniaj rex tuendo ampliflcandoijue aiiimum adjecisset imperio suo inito apud Montem-Majorem proceriim
Ijtsif./ini.

Hoc

rosiiis

',

cum

parte ad fldem Catliolicam convcrsione; nos at-

ca>tu in disquisitioiiem vocavit, an

coeptum

tot

tendentes quia ad ipsius Africse et intidelium

annorum
les aditu

flexu de |)andendo ad Indias Orienta-

exiiugnationem,

et

tantam

fidei

praefatiE exalta-

consilium more majorum, qui Lusititiilos

prosecutione tanti belli intoleraliiles impensas subire de neccssitate cogetur, non suppetunt facultates, sed (jUce erga fidem expedit tum a 1'ortiigallite Catliolicam devotissima existit, et Algarbiorum regnis aliis(|uc ipsius regis dominiis,

tionem pr;cfato

regi, f|ui

in

tano Guinea!

conjiinxerant, esset prove-

hendum. l\e])ugnarunt ])Ierique sapientes, (jui India) longissimis locorum intervallis submot;e dominatum nonnullis maximis difflciiltatibus
comparari posse, nec
iiarluin

retineri ccnse-

quam

ab aliarum nationnni fidelibus projuigna-

bant, regnique distractas vires ita debilitatum iri, iit tiiend;B Lusitaniie impares forent pate:

tores et bellatoros, alimiue auxilia exquirere, et

factis
rii

etiam Indiis novos ;einnIos earum imjieiri.

opus ipsum piuni et plurimum meritorium, i|)sique Deo gratum et acceptum arbitrantes, uf rex praefafus Deo favente suum piuni et laudabile proposituni ad hujusmodi effectum perducere valeat, Cbristi fidelium eorumdem convooperari voiii nobis est, omnipotentis Dei, cujus vices, quamvis immeriti, gerimus in terris, Iiortamur, requirimus et monemus universos Christi
cato auxilio,
lentes, auctoritate
fideles,

nini

Parte alia permulcebant alios])es incognifi imperii |iarta!que ex patefacta Guinea opes ad majora

concitatuin

animos ingentes

quantum

Orientem versus conqnirenda urgebant quorum studiis animatus rex Emmanuel morem majorum, qui rem Lusitanam auxerant, sequi decrevit, cum Ferdinandus pater Capitis-Viridis
:

insulas aperuisset, atque llenricus patruus Guinea: iin])erium Lusitano adjunxisset; ac demum

praesertim nationis Portugallensis,

regi
tidei

ut

adversus sapientum consulta res|iondit, divi-

eidem
taiitam

ad hujusmodi expugnationem
exaltalioiiem

ac

num Xumen

tuciidi

Indici imiierii
si

vim

ratio-

cum

personis suis

nemque idoneain snppeditaturum,

tanis iiatefaceret.

eas Lusi-

pro sua

possibiiitate viriliter et

indesinenter

exemplo, qui pro nobis mortem non abnuit, tollant in cordibus suis crucem, et illi ex eisdem fidelibns, qui ad lioc idonei existiint, dictum regem, imo verius Salvatorem pra;fatum sequantur, et pro illius nonssistant, et illius
niinis

picienda

est,

animumque

Uua in re sane divina vissusqu;e adco Einmanuelis mentem ad incognita Indiarum conqni-

reiida regna immenso \\icne discrefa Oceano penetranda ])ermoverit, cum maximis Ca?saribus ac regibus ad Syriam ex infidelium manibus vindi-

gloria,

et inlidelium

])ra?dictorum fidei

candam tuendamve ob intervallalocorum longe

miiiora
,

bostiiim exiiugiiatione inortis periculo se expo-

animos

atque

audaciam viderimus

nere non formident . Et infra -29. Et quia contingere poterit, quod plerique dictuin bellum sequentes infirmabuiitur, et Christi fidelium subsidiis pro eorum curandis
:

defuisse. Tradila auteni est ab

Emmanuelerege
caput Bona?-Spei

'<

Bartholoma30 Diaz,

(]ui aiitea

infirmitatibus indigebunt,

volumus quod om-

construendarum navium, quaevalidissimacompageassilientium fluctuum vim tempestafesque cludeient. l't vero proximo
lustraverat, provincia

nes utriiisque sexus Christi fideles, qui duo regalia argentea dicta; monetse pro ipsis infirmis curandis, ac etiam a-dificaiidis Ecclesiis in locis, qua' ])er ijisos militaiites ab ijisorum infldeliuin

anno
31.

insfructa

classis

qiia

Indi;e

^iatefactae'

sunt, Ulissipone solverit, dicetur iuferius.

De permittendo

luis rictiim.

Interea Emmanuel cum

admodum
;

ronjiif/io relirjiosis erjiiiti-

equestres
(|ui

manibus rapiantur,
cis ]iro divinis inibi

et

ornamentis Ecclesiasti-

familias in Lusitania
tate descivisse

a pristina pie-

celebrandis offlciis pie erogantium, ac omnes et singuli defuncti sive viventes, pro quibus singulisdefunctissinguladiio regalia argentea dicta^moneta} pro dictis iiiflr-

intiierefiir

atque equifes,

fldein Christo publice dederant, nulla

unquam

libidine

commacnlatum
irretitos,

amoribus

iri. fddis scortorum consulere earuin familiarum

mis curandis,
tis,

sive re]taraiidis Ecclesiis pr;efajiie

dignifati, atque

ut prffmittitur,

erogata fuerint, in omni-

animarum saluti ])ulavit, si a Pontiflce impetraret, ut aggregandis in posteinilili;^;

bus

sullragiis, prccibus,

eleemosynis, jejuniis,

rum

orationibus, disciplinis et caiferis

tota

omnibus

spi-

ritualibus bonis, qu;c flent et fleri poterunt in

universali Cliristi

militanle

Ecclesia,

et

Jesu Christi, aliisqiu! sodalitiis equeuxores ducere liceret, ex quo an graviora mala pullularint ambigit Osorius
stribns, excepto Hospilalariorum Ordine,
-

omnibus mcmbris (^jusdem,

lietuum
flent,

parlicipes in perS.
l*e-

etc.

Datum

iiomic apud

trum anno

jk.dxcvi, idib. Septcmbris, Pontiflca.

Emmaniiel, iiKjiiit, ciim videret quod discrimeu iiii|n'nilercf faiii inilifibus hujns Ordinis,(]uam reIi(]uoriiin omiiium (si enim contra
'.ii.
'(

tus nostri anno v

30. Indiarioii

iinpcrium coniparare statmint

'

li.iios. iloc. 1.

Asiicl. IV c.

Osor.

I.

i.

Malf.

I.

i.

Osor.

1.

2G0
liiltMii C.lirislo

ALEXAXDKI

VI

ANNUS

4.

CIIUISTI 149G.

oblifjatam libidiiicm mininio re-

tibus possenl

fi;vii;Heiil.necessetM'al nt scelus neraiiiimsusci|ierent, et simiil

ne

illis, (iiii

ex relif,Mosis militi-

Ims nascerenturesset illa macnla ^eneris inusla ijn;v notliis omnihus, (iiiamvis sint nohilissimis
parentilius procreati siilieuiida est) i>ostuiavit
ali

Alexaiulro 1'ontilice
petua^ castilatis

maximo, ut solveret ea peirelijiione omnes e(|uitesl.usita:

iios. (|ui deiiiceps alicujiis reliiziosie milili;e s;i-

cramento

tenerentur illi iiaiiKjue erant solemnisvoti religione constricti

liolerat, ut salva ipsius religionis

(lui fieri

jam
non

fidc

eaiiulem

licenliam impetrarent. Concessit id regi l'ontifex, atquc deinceps licuit omnibus, qui in ali-

religiosam militiamascriberentur, uxores exceptis solum Hospitalensis Ordinis equitibus, qui, in quibuscuinque partibus sint,
<|uaiii

matrimonio colloc;iri, (juod ad maxiniain iiicolarum regnorum coriimdemconsolalioncm cederet paritcr et quietem. Quare pro parto tam pra'1'ati Emmanuelis regis, qui (licfic militi;e .lesu Cliristi in temporalibus per Scdcm Apostolicam admiiiistrator scu gubernator dcpiitdfus existit, ([uam dilcctorum filiorum universorum priorum, prcEceptorum et militum dicforuin Jesu Chrisli et de Avis milifiarum iiKixima cuni iiistantia et s;ppciuimero nobis fuit humiliter supplicatum, ut in prsemissis opportuiic i^rovidere de beiiiguifafe Apostolica (lignarcmur. Nos, qui animarum periculis ac scandaliset disseusionibus, ne eveniant, (juantum ciim Deo possumus, libenfer obviamus,
aftcndentes quod

liucere,

Dominus

nosfer JcsusCliristus

beatoPetroApostoIo,cujusvices,meritisIicetimparibus, teneipus in terris,

eadem
guntur
33.

perpetua.^
.
><

castitatis

relij^ione constrin':

nunquam

tantain

tri-

Extat ea de re Diploma Pontificium

buissctpotestatem, utdiceret: (Jiiodcumque ligaver/s supei' terram, erit liga.tum et in cselis et quod-

Ad perpetuam rei niemoriam. Sane pro parte cliarissimi in Cliristo filii noslri Emmanuelis Portugalliaj et Algarbiorum regis illustris nobis nuper exliibita petitio conlinebat, quod in regnis prsedictis, in quibus miJesu Cbristi, et de Avis Cisterciencis (hdinis pro infidelium expugnatione et de|)ressione ad inilitandum contra eos ab eorum primaeva fundatione institutffi fore noscuntur, milites dictarum militiarum pro majori parte, contilitiae

cumque
cxUs;

solveris sriper terram, erit soliitum et in

nisi ipsuin Petriim et ejus

successores ea

potestate aIi(|iiando uti oportere indicasset, ex

l)r;cmissis et ex cerfis aliis nobis expositis causis, facfa etiain

super

lioc

per venerabilein

fra-

nostrumGeorgiumepiscopumAlbanensem, cardinalem Ulixponensem nuncupatum, de ipso Porfugalliae regno oriundum, in sacra theologia
trein

nentia; et castitatis voto, qiiod in

eorum

profes-

plures, et in

sione emittunt, contempto, concubinas etiam eorum ac prfficeptoriarum et prio-

ratuum dictarum militiarum propriis domibus et locis, non sine magno religionis opprobrio,
publice tenere et eis cobabitare, ac etiam adulteria cum aliis mulieribus conjugatis committere non verentur ex quo ab eorumdem regno:

peritissimum, ac in inagnis et arduis rebuS longa experientia comprobatum, viteeque exemplaris et morum honestate decorum, aliisque virfiifum donis, qua? in eo divina propagavit clementia, multipliciter insignitum, asserentem

sede hoc plurimum informatum

regnis praedictis
ef

esse, ac ita in

omnino expedire, idque etiam

duduin antea cuin

rum

incolis

et

babitatoribus

maximo

odio

habentur, dissensiones et iiiimicitia? oriuntur, diversa scandala (|uotidie concitantur, ac non

parva militum eorumdein imminent pericula animarum. Verum si statueictur et ordinaretur, quod deinceps perpetuis fiituris temporibus in
dictis militiis
profiteri

felicis recordationis Sixto IV Innoccntio VIII Romanis Ponlificibus prffidecessoribus nostris, dum in humanis agebant, conclusissc, qui inorfe prffiventi ad flnalem expeditioncin deveniie nequiverunt, nobis rela-

fionefldeli hujusmodi instantissimis supplicationibus inclinati et rationibus, in dictis Jesu

et de Avis Milifiis proflferi volentes solitam et quoad continentiaj votum matrimoClirisli,

volcntes

professionem

solitam et quoad continentia! voium matriinonialem, prout milites Militi;e sancli Jacobi de Spatlia Ordinis S. Augustini cniittunt, emittere dcberent, etad eorum instar matrimonium con.
traliere possent, et lioc pcrfecto, incoiilinentiffi,

nialem, prout milites

tlia

Militia; S.

Jacobi de Spa-

liujiisinodi emitfuiit professioiiem, emittere

tamen

debeant, et ad eoruin instar matriinonium, alias rite contrahere, et in eo postquain confuerit,

fractum

remanere libere

et licite possint,

adulteriis,

odiis,
et

dissensionibus,
[lericulis

inimicifiis,

auctorifafe Aposfolica, ct ex certa scienfia, ac de

Apostolicffi potestatis plenitudine tenore praesen-

scandalis,

animariim

Inijusinodi

obviaretur, ac miilti nobiles regnorum eorumdem, qui militiis prsdictis adversus i|)Sos infideles

dentes se

plurimum utiles et fructuosi essent, vimatrimonium contrabere posse ad

in dictis

ordinamus, ac cum prolem ex hujusmodi mafrimoniis suscipiendam legitimam nuntiiim

sfatuimus pariler

et

eis

siiper lioc disi)ensainus,

tianles, firmis fainen in reliquis insfifufis dicta-

profitendum

mililiis inducerentur, ac

rum

quamplures nobiles mulieres, quse cum difficiiltate nuptui tradi possunt,cuin eisdem mili1

Jesu Clirisfi ef de Avis milifiarum oiniiino remancnlrbus, non obsfanfibus pra^missis, ac

constitutionibus et ordinafionibiis Apostolicis,
st;ilutis ct

Lib. vii. Bull. sccr. p. 205.

bus

et naturis

consuetudinibus, stabilimentis, usiearumdem Jesu Christi et de Avis

ALEXANDRI

VI

AXXUS

4.

CHRISTI 1496.

261

militiarum jiirnniento, conrirmalione Apostolica

vcl (|uavis

tiim, fuere quidain viri noliiles tute

non magis

vir-

firmitate

alia

roboratis.

etc.

Dat.
l)o-

quam

rcligione prajcellentes, qui vovebant

KonKC
anno

apiid S. Petriini

anno

Iiicariialioiiis

se pro Chrisfi gloria, iiiiandiii viressuppeterent,

minicae M(:DXCVi,\llkal..iulii, l'ontiticatus nostri

iv .

summa

confentioiic pugiialiiros,

alacrius facerent, et

quod uf multo coinmodiusad ccelum viam

abstinebant. Illorum vifa
in

3i.

Eadem

sanxisse

jam

aiite

Eugenium

IV

miinircnt, a

nuptiis

vidimus de equestri militia Jesu C.lirisli in l.usilania, cum satius visum esset, ut e(|uites pie nuberent, (|uam impudicitia contaminatam vitam ducerent. Verum inde oborta alia y^ravissima incommoda fuisse, queritur (Isorius Hnecautem regis providentiaqua, utvidebatur, sceleribus occurrebat, et suos masrno inconti'
:

parfiin in religioiiis stiidio, i^arlim

exercitaillis

tione consumebatur. tanfus(|iie erat in

ar-

dor animoruin, ut eos beatissimos judicarent,

qui in bellis pro defensione reipublica! et Cliristi

Horum exemplum cum

liiti

sanctissima religione suscci)tis occiimberent. inulti sequerentur, fue-

nenticC periculo liberabaf, a multis laudari solet.

runtvarii militarium religionum Ordines instia regtiiiis, mulfis beneliciis ornati, etaPon-

Ego vero statuere non possum, utruin tiim majorem peccandi materiam suis
illa ipsa,

sic

mul-

tilicibus

maximis approbati, ex (|uibus

inulli

attulerit

viri prodiere,

quorum

virtute .Mauri

saepissime

(|uam suhtrahere

summo
:

studio concudisci|)liii;e

pi^it.

Primiim enim nunquam ullum

potuit esse salutare

laxamentum

quocirca ea,
(jiue

ciim inagna Christiani nominis gloria fiisi fugafique suiif. Eraiit aiitem omiies imagine crucis ex paniu) i)arfiin rubro, partim viridi facta, et
vestibus assiita secundmii

qucC fluunt, severe devincienda suiit, et eo uniie

pectus insigniti

deciderant leducenda,
biliter inslituta sunt,
el iitilitatem retineant.

si

vohinuis ul

lauda-

fructum Deinde propter nuptiarum ciiras cernimus illum antiquum ardorem, qui erat in religiosis militibus ad dimicandum,

cumdem semper

jam magna ex iiarfe resfinctum, minus expediti, et minus alacres sunt, et cum breve aliquod fempus bellicis in rebus insumpesse

Hactenus de equitiljus llispanis Osorius. 37. Confirmatur ab Alexandro equester Ordo S. Micltaelis. Confirmatiis hoc anno est ab .\Iexandro equester Ordo S. .Michaelis nomini sacer, quem Ludovicus \I in Galliis instituerat, cum Carolus VIII supplicem de ea re libellum

'

enim

Sedi .\posfoIic;e porrexisset

Ad perpetuam
Francorum
petitio

rei

memoriam.
in Christo
filii

serint,

citius et libenfius,

quam

decef,

otium

Pro parfe charissimi

nostri

amplecfuntur. Deinde tunc, cuin erat illis matrimonium interdictum, credibile est multos fuisse, qui non religionem aliquam suscipereiif nunc vero post(]uam de religione detracfum esf quod nimis asperum multis videbatur, suspicari non absqne ratione possumiis omnes, qui ut in aliquam ejusmodi milifiam ascribantiir, elahorant, ciipiditafe taiifum et ambifioiie ad

Caroli

regis illustris

exhibita

continebaf,

nobis nuper quod olim clarae

memoriee Ludovicus etiam eorumdem Francorum rex, ejusdem Caroli regis genifor, tunc in

humanis agens singularis devolionis fervore accensus, cupiens pro tuitione et defensione fi,

dei CathoIiccT, ac regni

CcT Chrisfian;e in

sui, totiusque reipubli-

sludium
35.

militiffi illius

impelli.

latius (jiiam anfea patefacto, paulatim

Postremo hoc cupiditatis introifu multo deventum est, ut qucE erant optime fundafa laberentur ef ruerent cernimus enim fidem datam Christo
;

S. .Michaelis Archancertam milifiam, seu aurafam societatem in sincera et chara fraternitate et unione mutuo se perpetuo habiturorum, quc-e regalis Ordo in posterum nuncuparefur, instituere, triginta sex mi-

honorem

geli

lites

seu auratos,

quorum

ipse seu successores

confemni, res sacrosancfas violari, sacra vectigalia ab hominibus audacibus et flagitiosis occupari, eos qui nunquam hostisvultum aspexerunf, opibus ad sanctosusus destinatis aftliiere, illisque ad luxum et vita> lasciviain iutem|)eranter abuti, sed hsec quae curare non

sui

Francorum reges essent capuf, haberentque

, ,

voluit,

congregavit superioritatem seu congregari indixitque pro conservatione et manuprcTe-

tenfione societatis, fraternifatis cf unionis

,

possumus

lamentari desinamus . 30. Descripserat paulo ante idein aucfor florentissima earum equestrium familiarum, quihus religio Christiana in Hispaniis asserta
fuerat,

exordia,
:

qua' repetere

non

iiijucun-

dum
nia
tate

erit

maxima

Eo, inquit, tempore quo Hisjiaex parfe erat sub Arabum potes-

dictarum certa sfatufa noiiiuiUasque ordinationes et consuetudines perpetuo duraturas, et deinde pro auginentatione et magnificentia dictffi militiae regalis votum emisit solemne (tternse, increatae, immensae, summfe, omnipotenti et gloriosissinic^e ac individuce Trinitati Deo Patri. Deo Filio, Deo Spiritui sancto de erigendo, seu erigi faciendo per Romanum Pontificem pro tempore existentem,Sedemqiie .\postoIicam, ad

et imperio consfituta, cum esset j^erfiefuum infer illos et Christianos hellum, sine ullo (jrmo et stabili induciarum fffidere concita-

honorem

ipsius Trinifatis, intemeraf.T Virginis

MarirT, ipsius hiimani generis redemptoris pise matris. dicfi S. .Michaelis tofiusiiue curicT coe-

'

Osor. eod.

I.

i.

.Maiiaii.

I.

xxvi.

c. 13.

Lil).

liull.

xxxvii. p. 114.

262
lestis
iii

ALEXAKDRI
capella

VI

ANNUS
sita

4.

CHRISTI 1496.

cjusdem
iiifcriori

S.

Michaelis

in
lc-

mcriti fuerunt, prffidictos esse cognovimus, ac

iiidubie sperantes,

palatio rcgali Parisiensi, in

quo parlamentuin

quod propter

haec et alia, eis

neri coiisuc\it

iii

partc, ct pro|)c sitani

gralia assistente divina, affutura suffragia essc

pdlcriint,
C.iiristiana!

porlaiii iiitroiliis ipsiiis pal.itii, uiuim collcf^ium \irorum Ecclesiaslicorum sjccularium, qui inilii

et

liomaiuc Ecclcsia'

cl

reipublica;

miiltipliciter fructuosi ac nobis, et

diviniim ofliciiim iioris coiigruis et competcntibus (iiiiriiis paritcr ct nocturnis decantare. pari-

Homaiio

Pontifici pro

solliciliidiiic iiulcicssa

terquecelebrare deberent, elc. . Constiluit Alexander leg;es in divino cullu peragendo in ca sacra a;diciila obscrvandas, ac sacerdotum iiiiinera distinjfuit, necnon pricrogativis illustrat. Dat. Rom;r apud S. Petrum >icnxcvi, idib. Novembris, Pontiflcatus nostri
38.

eidem Pontifici cumbentiiim votiva et utili ex[ieditione ac sublevatione onerum, (|iia; contiiiuc graviora nostris bumeris inciimbere cernimus, admodum proficui, et

tcmpore cxistenti pra^fato in ncgotiorum nobis et etiam pro tempore existenti in-

anno v

sitate

propterca volentes pro temporis necesopportune providere, habita super his

quo cardinalibus recenter non sit traditus, jus conAuctus fertur exercendi officia cardinalitia. cst lioc anno ab Alexandro saccr senatiis, ut refert .loannes Burchardus, qui novorum cardinalium nomina recenset : MCDXCVI, feria vi,

Decretum

cum

creatis, licet pilcus eis

S. R.

ejusdem matura de illorum consilio pariter et assensu ad omnipotentis Dei laudem, gloriam et honorem, ac praevenerabililius fratribus nostris
E. cardinalibus deliberatione
fata;

EccIesiEe sua; sanct;B exaltationem, episco-

'

XIX Febriiarii, sanctissimus dominus iioster in secreto consistorio creavit cl publicavil quatuor
tres

novos cardinales, videlicet reverendissimos padominos BartholomeBum episcopum Segobricensem, magistrum

pos in presbyteros, et electum prcefatos in diaconuin ejusdem Romana; Ecclesi cardinales auctoritale .\postoIica, et ex certa scientia, ac potestatis plenitudine etiam de Apostolicae
tenore pra-sentium

assumimus

et

creamus, ac

domus

palatiiApostoIici,

Joannem episcopumAgrigentinum, castellanum castri S. Angeli de Urbe, Joannem episcopum Perusiniim datarium, et Joannem de Borgia
prolonotarium Apostolicum, ex sororesanctitatis suBB nepotem, ab Urbe absentem, et cum rege
Neapolitano ex commissione
ctissimi
et

eorumdem fratrum nostrorum ccetui, numero et collegio cum dignitate, auctoritate, praeeminentia, honoribus, privilegiis, prwrogativis, et

legatione san.

domini nostri constitiilum

Hos om-

nes Hispanos-fuisse memorat Surita ', nimirum Joannem de Castro episcopiim .Vgrigentinum in Aragonia, tres alios Valentia' ortos, de (juibus extat hoc Diploma % quo Joannes Borgia diaconus, alii presbyteri titulares renuntiati fuere, ac oinnibus juribus cardinalitiis insigniti, ut si Ale.\andrum c vivis discedere contingeret, futuris comitiis pro creando successore interessent.

emolumentis consrietis favorabiliter aggregamus, cardinalesque esse et pro cardinalibus liaberi debere decernimus et pronuntiamus , ipsosque solita benedictione benedicimus, et et ipsorum fratrum ex nunc in cardinales nostrorum ordincm, eorumque collegium una cum prffifalis fratribus nostris eisdem auctori,

tate

scieiitia ct poiestatis

pleiiitiuline

ac de

simili consilio recipimus et admittimus, preefalis

fratribus nostris et cuilibet

et

communicationis
futuri

aeterna!

eorum sub exmaledictionis et

Pontificis

inhabililalis, ea vice

dumtaxat, ad electionem
nostri

successoris

Romani
si

39.

Ad futuram

rci

mcmoriam.

active et passive latse sententia^ poenis districte

Provida deliberatione considerantes venerabilium fratrum nostrorum BarthoIomcEi Segobriccnsis, Joannis Agrigentini, Joannis Perusini episcoporum, et qui secundum carncm, et in prccsentiarum in regno Siciliae citra pharum cum potestate legati de latere nuntius noster
existit, et in

praecipiendo mandantes, ut

forsaii nos,

etiam

antequam

tituli

pileus riibeus, et qusevis alia

cardinalatus insignia eisdem de novo creafis cardinalibus publice tradila, etad consulendum os eis apertum per nos extiterit, de medio sum-

ipso legationis
gessit,
dilccti

munere
filii

se

cum maelecli

xima laude
ganliam,

Joannis

Melpliiensis, ingenii claritatem, ac

vilse

morum

ele-

moveri contigerit, eosdem cardinales creatos electionem futuri successoris nostri active et passive admittant in omnibus et per omnia, perinde ac si
in fratres collegas recipiant, ct ad

bonilatcm et modestiam, eximiam integritalem, singularem prudentiam, in arduis magnanimitatem, in consulendo gravitatem, ct ac rebus deiii(|ue in peragendo diligentiam summam circumspectionem, et lonomnibiis gam experieiitiam, quibus longo jam tempoie eos, qui etiam per longa tempora in Romaiia curia oinni cum laude versati, etde nobis bcnc,

omnes
et

recepti etinsignia Iiiijusmodi eis tradita,

ad consulendum os eis a|)ertum, ut praefertur, extitissent, ac decerncntes eleclionem

quamcumque, quam

forsan dicfis cardinalibiis

de novo assumptis, vel eorum aliquo non admissis, ut praifertur, quovis inodo fieri, ac generaliter omnia et singula, qua; secus atlcntari
contigerit,

nulla,

irrita

et

inania,

nulliusiiue
infeclis

roboris vel
'

momenti

ac

prorsus pro
cl

Burcli. Ms. arch. Val. sign. niini. 104.

1.

ii.

Elenc. cardin.

Snr.

to.

v.

I.

ii.

c.

40.

Felix ConlelDr. in
'

Ljb.

vii.

haberi.
40. " Volentes

Biill.

p.3C|.

quoque,

de

siinili

consilio

ALEXANDRI VI ANNUS
et

4.

CHRISTI 1496.

263

assensu eisdem auctoritate, scientia et poteplenitudine prsfatis cardinalibus crealis conccdentes, quod in liujusuiodi oi>itus eventuni illi ex eis, qui ca|iellum ruljeum, et alia insignia liujusmodi a nobis non babuerint, illa propria auctorilate sumere, geslare, tenere, cseteraque oflicia, qux alii cardinales exercere
statis

juramento, voto vel aiias quomodolibet roboralis , et infra, seu quod aliqui ex prsedictis cardinalibus assum[)tis ad obtinendum dignita-

tem cardinalatus bujusmodi qualitates forsan re(|uisitas non habeant et prsfatus Joannes
,

electus Melphiensis

quam pro expressa haberi volumus, delectum patitur, nos enini

aitatis,
,

sunt
libet

soliti,

exercere, absque ejusdem successolibere et licite possint et

<<

ris nostri

nova concessione, aut alterius cujusel

cum eisdem Bartholomaeo Segobricensi et Joanne Agrigentino, ac Joanne Perusino episco|)is,

conlradictione
,

ut in presbyteros et

cum
in

Joaiine electo Mel-

debeant

infra,

non obstantibus

felicis

Eugenii papae IV pra>decessoris nostri litteris, pcr (juas dudum de tunc fratrum suorum ejusdeni S. R. E. cardinalium consilio et assensu iuler alia decrevit et declaravit, quod alicui in cardinalem pro tempore pronuntiato nullum jus nullusque titulus rc aut nomine acquireretur donec de similibus consilio et assensu, si pronuntiato in Romana curia preesenti cardinalatus insi<rnia, videlicet, percapelli
recordationis

diaconum cardinalem assumi, ac qua? ad cardinalatus dignitatem et offlcium hujusmodi perlinent facere,
pbiensi, ut eliam ex

nunc

cum Bartholomajo SegoJoanne Agrigentino ut AgrigcntinEe, ac Joanne Perusino, ut Perusinae, necnon Joanne Melphiensi ut .Melphiensi Ecclesiis non
gerere et exercere, ac
bricensi, et
pro[)ter

assumptionem praedictam
, et

praeesse
,

non

desinant
[)rio

infra,

auctoritate

scientia, et

rubei traditioneni,
nuli juxfa

tiluli

assigiiationem, et andigito immissio-

morem consuetum
cadem
missionem

similibus, ac motu prode specialis dono gratia' dispensamus eisque pariter indulgemus, etc. Dat. Romae a[)ud
potestafis |)lenitudiiie
,

nem
aut

absenti vero ab

curia per hujusmo-

S.

Petruin anno .mcdxcv, XI kal. Martii, Pontifi.

di capelli

realiter forent

impensa,

catus nostri anno iv

41.

saltem in generali consistorio; quodque etiam sic in cardinalem pronuntiatus, eiiam

insignia hujusmodi omiiia recepisadmissus foret et receptus, ut pra;serlim in electione Romani Pontificis jjro tempore vocem activam autaliquo alio actu minime habere posset donec per Romanuni Fontificem pro tempore existentem de similibus consilio et conscnsu sibi in iiraticandis, coiisulendis et de[)OstijLiam
set, et
,

Savonarola concionwn habendarum munere in/erd/ctiis. Hoc anno Alexander Hieronymum Savonarolam Ferrariensem, qui FIorentinos vi sacrae eloquentiae versabat, ac de

restituenda Ecclesiastica disciplina yehementissime declamabat, sacris concionibus habendis ad

felices

populum

inferdixit,

cum

Gallo regi, cui

triumphos antea spoponderat, studeret,

liberandis negoliis consislorii antedicti,

post-

quam

in consistoriis aliquibus

mores

in talibus

atque hypocrisis suspicione, ne res novas moliretnr, ac pseudoprophetam ageret, laboraret, de quo haec Petrus Delphinus ad Petrum Barrociuni episcopum Patavinum scripsit'
bire fralrem
:

observariconsuetosexi>ertus,interrogatusconsiliative aut consultive responsum dandi licentiam

habuisset,
et ct

.\m-

ut

communibus

verbis dici solet,

Florenliae

Hieronymum archiepiscopatum abs te primum didici, non lamen

:

foret eis os

apertum. Decrevit quoque irritum inane quidquid secus super iis a quoquam

solo

Paucisqne interjectis verbis

mciidax,

Potest

hic esse propheta

crita, et

potest esse hypo:

gerit atlentari, et

quavis auctoritate scienter vel ignOranter contisi quis in cardinalem contra prccmissa se ausus foret nominare, eo ipso ex

simulare sanctitatem
u

etiain hic Florentia}

paulo post

qua suspicione haud penitus vacat . Et Praedixit per annos aliquot pu-

tunc omni jure, quod sibi quomodolibet acquisitum pra;tenderet, privatus esset, et per[)etuam
inhal>ilitatem incurreret ad
latus lioiiorem
tes, et
;

blice evangelizando felices futuros Florentinos,

hujusmodi cardina-

ca^teri vero et ad hoc adhterendantes auxiiium, consilium vel favorem

rerent, a qua,

sententiam excommunicationis incurpraiterquam in mortis articulo constituti nequirent ab alio, quam a Romano
i[)SO facto

bencficium obtinere, ac de certo eorumdem cardinalium numcroet quibusvis consiliis, ac aliis constitutionibus ApoPontifice, absolutionis

hac famen lege quod praecessura prius forent multa in eos mala, ac bonam rerum suarum partem essent amissuri. Accepta per hos dies nova Pisarum liberatarum clade, obruendum fuisse lapidibus a populo mcerente ac trisli haud dubie credidissem, si non assertor veritatis, sed simulator, atque ambiliosus ab eo fuisset existimatus. Laceratur quidem modo in
plebe a multis, et carpitur Pisarum defectione
et

necnon ca[)itulis et ordinationibus in conclavi, in quo fuimus ad apicem suinini Apostolatus assumpti ut praefertur tam ante assumptionem nostram, qiiam post per nos et pra'fatos cardinales sub (juibusvis modis, prostolicis,
, ,

niri andio,

Gallorum fraude. Longe tamen plures inveetde primoribus maxime, qui rebus

priesunt, qui et
ciniis

hominem

tuentur, et ejus vati-

fidem habent, nec deficiunt spe futura

esse qua3cumqueprffidixit, siquidem futurorum

missionibus, conditionibus, formis forsan etiam

'

Lib. IV. Ep.

Lxxvni.

264

AI.EXAXDRI VI AXXUS

5.

CHRISTI 1497.

cerlitiidinpm essc prietcriloniin cxiiibitionciii.

nibus inlcrdictiis cssct, Pontificium iinpcrium

inrriiigcrc iion est verilus, jactiins
fas
sibi

Non

|ir;i'ilical

ipsc niodo,

iino

jani

lcrc

(iiio

priclcr

nienses sunl, qiiod ab hoc desiit nuincre proliibilus, ut

aiunl, a Ponli(ice pcr

Apostolicum
ct iiic

concionandi munus prohibilum, magnaque ostcnlatione clccmosxnas |iiiblicas Pharisa^oniiii iiioic |irieciiiciillbus tiibis
pil,

Brevc. Sutlccil tamcn socium in locuiii suiiin,

distiibucre ccc-

tjucm Hicronymiim cumdciii cxistimant,

corniplis(|uc tnctionissuiB civibus, reliiiuos

(|uibiis
id

populo placcntia lotiuitur hortans, ut iiono sit animo, sii|uidcm iotu unum aut iiniim apiccm non pra^tcriturum aliiis, (|iia' Hicroinimis jir.Tdixerit, donec omnia liant. Si tamen libi ab homine fide digno relata esse cognoscis, caveat sil)i ac timcat, nc diim |)cr al)riipta, cl non meritis

coiicioiialores,

miinus ab cpiscopo
crat, sacris

vcl l*ontifice (lciiiaiKlatum

iirccrc, ut ipsc uniciis

pulpilis

(|uod 1'elriis
viiio

ab omnibus audiretur, ncliiliiiiiis cidein episcopo I*ata'

signiliciuit

\ii Julii

Iiujus anni,

rc ciiminis liibcm contriixisse

qua in certissimum est,

gradum

sil)i l'aciciilil)us

coiiaturascciiderc,

cuui prirdicatores a l'ontilice et episcopis non

a laicis magistratibus
i)miiii)us hieresiarcbis

sibimet pariat ruinam. l'trum vero imminen-

mitti possint, et illa ab

tium

pcriculonim mctu

an

prirdicatioiiiim
l'lo-

prinia basis jaciatur, in

ipsius virtiilc, ac \i seriiionis tacta fuerit

rentiiiorum conversio, non est

meum

judicare.

Florcntiam longc mutalam ab illa, quain olim noveriim. Pricdixerat Joiias Adliuc quadragintn dies, cl Xinive sudvertetur, sive proplieta? pra^dicatio, sivesubversionis inelus auctor fucrit Miiivitarum convcrsionis, conversi tanien liberati sunt, et peracta pa-nitentia fecerunt sibi Deuni iiropilium, ctc. Florcntice die vii .lanuarii mcdxcvi . In aliis litteris ad eumdem cjiiscopum datis dic ultima iMaii significavit Hieronymum ipsum Savonarolani pellexisse plures viros claros, ut remisso rebus humauis nunlio, S. Uominici sacra instituta sectarentur. Verum non diu latenlem liyposcio, vidcri

rnum

milii

qua contusionis suic turrim excitare consueverunt, ut passim iii Annalibus demonstratur Quomodo enim prxdicaliunt, iii(|uit Apostolus, nisi niittaiitur? i\v\i\YQ adversarii, ut se missuin a Deo ostenderet conspicuo niiraculo, Hieronyinuin in rogos postea impulerunl. Eo interiin
:

les progressa est, ut Pontifcx Florentinos sacro-

rum usu

interdicere decerneret,
,

quod Hieronyprofanantem

inum censuras spernentem sacra, ac more luereticorum

tati

ac

PontificiBe auctori-

detrahentem sequerentur. Ul vero demum magistratus paruerintPontiflci, ac Hicronymnm

armis rem gerentes concitato populo
affecerintque supplicio dicctur infe-

et socios

ceperint,

rius

(I).

crisim tegere potuit,

nam cum suam

auctori'

tatem obsolescere videret, quod sacris concio-

Pelr. Deliih.

1.

v. Ep. v.

sed emendationem plane jnerentur ea qna; de sublata tioc anno Savoaarola; conciones ad iterum vero enim sacrum numus interdictum illi constat; semel superiori anno exeunte sequenli aano kcdxcvii, qua postrema Alexandri inhibilio legitur in ejus litteris ad priorem et fratres S. Marci datis die xvi Octobris auni MCD.xcvii, legendis in .^ppeadice ad Vilam F. Hieronymi Savonarohe editam P.irisiis an. jiucclxxiv, loin. ii, pag. 130. .\nte biennium vero id vekiisse Pontificcm Savonarola; colligo ex Itpistola Petri Delpliini liic in Annalibus recitala ac signata anno siCDXCvi, Jam fere duo menses sunt. (]nod ab hoc desiit munere, prohibitus, ut aiunl, a summo asserit enim ibi de Savonarola die VIII Januarii .MAiNSI. PoQlilice . Ex quibus anno mcdxcv, Novembri mense, a sacro munere prohibilura illum fuisse conUcitur.
(1)

Pauca

lioc

anno adnot,inda occnrrunt

populum

liabendi facullatc scribit annalista. Bis

ALEXANDRI

VI

ANNUS

5,

CHRISTI 1497

\.

Ecclesiss res Pontificio exercitu fuso labe-

factal3S,moxinineliuscomniutantur sub Consalvo Fluctuabal cividucc qui rosa aurea donalur.

lium bellorum

metu Christianum imperium

anno post Christum natum millesimo quadringentesimo nonagesimo se|)limo, Indictione decima quinta, cum rcsiduaj dissidiorum faces nova incendia excitarent; nam et Ursini supe-

ALEXANDRI

VI

ANNUS

5.

;{.

CIIRISTI 1A97.

265

riore aniio ab Alexandro Pontifice appetiti bello

Ex

spiirii

funesto casu mo^roi^e confectiis

Ecclesiasticum Surianuui lioc

exleiTdit
-

exercitum Bassanum inter et ineunte fuderc Insubriani

'
:

Alexander

ar/itat consilia

de disciplina Ecclesia-

Trivultius sex millil)us

Ilolvetioruin

Vasconuin(|uc succinctus; Liguriani Kulgosii et cardinalisS. Petri adnovasresinoliiMidasinlestaruiit, inque Neapolitano refjno adversus Fride-

regem coitioiies receiites instauratre sed motus facili compressi bello, cniii (^arolus Francorum rex sociis |irinci[)ibus Sabaiido
ricuin
:

lii

Maiituaiio, Rentivolis aliisque

defiiisset.
2. In

eum

evocantibiis

primis qiiod ad dilionis P^ccIesiastic.T

;

fiimultus allinet

post eain 1'oiititiciarum copi-

muneris mandat cardinaU Senensi. Affcclabat Alexandcr, Pontiflcio decore [lostliabito, S. Petri Patrinionium transferre in spurios ', ac se|)tima .luiiii die, Beneventanuni princi[iatuni diicalibus tiliilis insignivit, inoxque Joaiini Borgise duci Gandiae tradidit, de quo ha;c tradit Joannes Burcbardus Feria quarta, septima Junii, fuit secretum consistorium, in (|uo sanclissimusdominus noster erexit civitatem Beneventanam in Ducatuin, etde consensu omnium cardinalium qui interfuerunt, nuilo se opponente scu niinimum
stica rcstituenda, ct id

"^

ariim
die
*

Tifernate

dnm

Carolo Ursiiio et Vitellio tyranno vigesima quarta Januarii dafam, Alcxander Consalviini Ferdinanregis Ilispaniarum duceiii stnMuiissiinum
a

cladem

verbum contradicente, infeudavit illustrem Joannem Borgiam de Aragonia ducem Gandiae

R. E. capitaneum generalem filium suuin cbarissimum, et omnes successores snos cx ejus lunibis descendentes masculos legitimos in perpetuum de dicto Diicatu Beneventano et
S.

excivit, ciiin viin (lallicam

ex[)avesceret,

ne eo

siiccessn elata irrueret in ditionem Ecclesiasticain,

concordise suasoribus,

Consalvo vcro auctorc nocnon Venetis pax Frsinis restituta * est, ne acerbitato nimia ad extera arma inferenda ditioni tlcclesiasticce cogerentiw, praesertim cum Ostia a cardinale S. Petri, Gallicae
factionis
sectalore,
in

civitate

eorum comitatibus rendissimo domino

et

Terracinensi et Pontecurvo, ac ejus et sive territoriis, solo revecardiiiale

Senensi

viriliter

animose iiivestituram hujusmodi oppugnante

fleret,

ne

prffisidiariorum
:

Callo-

mis

dictis

ex legitimis rationibus, acevidentissivotum suiim approbante, qui tamen

ac facliim ipsum impedire non

ruin [lotestatem redacta esset

bat segre

quod adeo fereAlexander, ut Ferdinandum regem

exorarit,
''

soliis resistere,
[lotiiit
1).

Intercessisse etiam ejusmodi

regis
id

decreto
sui

Hispaniarum

ut Gallos

iiide

milites

I^erdiiiandi

oratorem

princi[)is

no-

exturbaret, professus
sibi Pontiflcatus

eo insigni promerito et

inine,

cum

in Ecclesiae

reique Cbristianae

aiictoritatem asserendam necnon Roma; liberlalem restitutum iri, quippe non levesurgebanteumcurfe, ne liostilis classis
in euin invecta [lortum, grave

aliquod

sibi peri-

culum
Gallos

afferret

cuin Consalvus pra^ter s[)em

exitium manifeste vergeret, refert Surita '. Nec diu divina animadversio dilata est, tanlis enim aiictus S, Petri opibus infelix juvenis, eas in scorta lenonesque profundebat *, cum /Estate, dimisso fratre cardinale Valenlino, necnoa
olfaceret,

praisidiarios salutem [laclos ad arcis deditionem noiia Marlii die coin[)ulit, (juoriim ducem Menoldum Guerrium ad Pontiticis in solio considentis cardinaliumque corona cincti pedes su[)|)liceni addiixit " quem asperis ille correplum verbis ob arcemEcclesiasticam tamdiu obsessam, Consalvi clementii-e imperioque [icrmisit Coiisalvum aufem i[isum maximis allecit lionoribiis, rosaque aiirea [irecatione Pontiflcia sacrata donavit. Ille tamen Alexandri dissolutos mores, i|)siusque s[)uiioriim impudentissimam lasciviam, necnou Pdiililicia^ auUe
; :

pedissequis abire jussis, ne quis illiiis delicias una cum lenone personato, quem

eodem equo invehebat, inter nocturnas [ler Urbem concursationes deprehensus ab incognisicariis novem vulneribus confossus est, tis
cjiisqiie

illabitur,

corpus, ([ua latriiiarum illuvies fiumini [irojectum est. Cum vero ille non
[iiitabat

coiii[iareret,

Alexander

i[)suni

a|)U(I

scortiim nobile delitesrere,

indiciis cadaver

cum, ex quibusdam
caedis

lacerum fcetidumque detectum

,

educfiimiiue

est

iiec

unquam

aiictor

licentiam indignatus militari aniino ac religioso ardore corripiiit, (|iiod PontiliciT majestatis

decus splendoremqiie labefactaret, liortatiisque est, ut vitia sua suorumque primuin submoverct, deinde Ecclesiae sanctitatis nitorem in pristinum statuni restituendum ciiraret. Pupugit ea militarislibertas Alexandrum, ncc tamen publica; totius orbis offensioni mederi visusest, ciim re[)entiiio casu e veterno excitari visus est.
'

cognosci potuit,: non a latronibus [)atratuui facinus, quod pecuniae vestesque deinptie non essent, constabat; sed ab Iioste tacilo, queiu alii cardinalem Valentinum, alii rrsinorum, in quos bellum gesserat, aliquem principem, alii Ascanium Sfortiam 'cardinalem, alii alios ex
variis suspicionibiis |)erstringebant.

Quem

fune-

stuni

casum Burcliardus, qui

[ira^fuit,

illius

exequiafiiere,

riim, ([iiT honorilicentissime celebrala;

rilibiis

accurate describit hisce ver-

bis

6
1.

Guicc.
*

1.

111.

-'

Sabel. En. lu.

sup.

1.

Id. ib.

Guicc.

Sabell. ubi

1.

ix.

gui'.
1. I.

sup.
c. i.

c.

42.

Suiit.
Siir,

m.
c.

1.

BuLiii. Ms. arch. Vat. sig.

uuin. lUi.

i.

iii.

Guic.

lu

et alii.

' Burch. Diar. Burcli. Ms. arcli. Val. I. iii. Volat. 1. xxil. ' Sur. lo. v. I. iii. Ms. aixh. Vat. sigu. nuiii. lul. I. iii. p. ;i90. * Sur. I. 111. c. 5, 1. Mar. I. xxvi.c. IS.Guic. I. iii. c. 5.

ANN.

TOIIUS

.\.\X.

Rayn.

XI.

31

266
i.

ALEXANDKl

VI

ANNUS

5.

CIIRISTI 1497,

dissinius
S.

Feria t|uarta, xivnieiisis .lunii, rcvcrendoniinus cardinalis Valontinus, et

dtiliberatione leiitaiiilaui videri,

ut
coiiceiiti

sinendumque,
reniitte-

de ca'dc

lilii

doloris vis

illustrisl.
tlu.\,

Joannes Horgia de .Vragonia (iandix' K. E. sieutinni annataruni eaiiitaneus

sanetissimi
tloniiiii

retur.
o. Decreverat etiain idein l*ontifex ad placaiidam divinam irain iii pristinum statum collapsam apud plerosque faulissime discipii-

geiieralis,

uostri jiapa'

tllii

charissinii, fecerunl etenani (iduiiiKe

Vanuoiia'

malri eorum |)0sitie prope Ecciesiaiu S. I*etii atl Vincula cum ipsa eorum matre et aliis. C.a-na lacta. nocte cursum a;j;eule, et rtivertMuiissiino doniino cardiiiale Valeiitiuo rcilituiii eoruiii ail palalium Aposlolieuui soilieitante, et aiiiui tlucein et ca|iitaneuin tratreiii suuni pr;edictuiu asceiuleriiiit e(|uos, si\e uiiilas amlio ipsi cum paucis ex liis, iiuoniaiii paiicissimos servitorcs
secuin
lialjcliaut,

nam

Ecclesiasticain revocare, at(|ue in cardina-

iium senatu niaximo

cum

stiaua sauctilate in siiiim

pietatis sensu de Chrivindicandasplendorem

egit, desiyiiavitque sex cardinales pietale, scientia,

prudentiaque conspicuos, ut tam egregio

litteras scripsit
'

operi sedulo stiidium navarenl, (jua dere Petrus

Delidiiiuis lias
:

Si

ob ducis

et

siinul

aiiilio

e(|uitarunt

interitum conversus est i^ontifex una cum cardinalibus, quemadinodum sigiiificasti, ad

usque noii loiiye a palatio reverendissimi domiui .Vscaiiii vicecancellarii, tiuod alias sanctissiinus

reformandain
doluerunt,

Ecclesiam,
:

non

eruiit

obnoxii

prophelicaj iUi sententiae

attrivisti

Percussisti eos

etnon
i

domiiuis iioster tunc

se,

vicecancellarius

eos et renuerunt accipere

Julii

iiilialiitare coiisuevit, et

construxit. Ulii

dominns

discipliiiam.

Vale

ex Fonte-Bono die
id

priustiuam ad palatium reverteretur, alio, solalii causa, accepta a pra?dicto cardiuale fratre venia, retrocessit, remissis

dux asserens

MCDXCVH
(j.

Demandatum

munus

instaurandse di-

sciplinte,

omuiljus
lialieliat

illis

paucis servitoribus, quos

retcnlo tautum
facie velata

secum
et

inter alios

tollendarumque corruptelarum fuit Francisco cardinali Senensi,ad quem

:

se,

staplierio,

ad coenam ad euin veneral, et per menseni vel circa prius singulis vel (]uasi diebus euni etiam iu palatio Apostoquodaiii, ([ui
lico visitaverat, in

Petrus Delpliinus litteras gratulatorias dedit Datam tibi audio, domine observandissime, et quin(|ue tecum pariter cardiiiaiibus, suminis itidem ac probatissimis viris, a Pontiflce potesta-

mula,

quam

ipse

bat, retro se recepto, e(|uitavit us(|ue ad

duxequitaplateam

tem

et

componendi Romanse

curia? status, et

totius Ecclesiffi reformandBe. l^rfficlarum uti(|ue

Juda'oruni, ubi etiain dictuui staflerium licentiavit, et a se versus palatiuin remisit, sibi

etdignum summo sacerdote ac mandatum, (]ui spousai Domini

Cbristi vicario
sui consulen-

tameu committeus,

qiiod

ad

liorain
si

in

dicta

dum

tandein duxerit, nec [lessumdari

ulterius

platea expectaret iiisum, infra quaui,

ad

eum

tulerit

divinum lionorem, acvinea;, quain plan

delicias proculcari, coelestis
et

jionreverterelur, ad dictuin palaliLiiu rediret, et in ^ropliis dictis, |ir;edictus dux cum velalo
Kt

tavit dextera sua,

nimirum

inspiratio

ex

incomprehensibili

cousidente nescio ubi, interfectus et necatus est, et iii llunien per iilum locum juxta seu pro|iebospitaleS.Hieroii\miSclavorumnuncupatum in via, quse de ponte S. Augeli recta via itur ad Ecclesiam B. Maria! de Fopulo juxta fontem ex terra conductum situm, per queni fimus super carrucis sive carretis conductus ad ipsum flumen projici consuevit, projectus est.
paiii siuc
(iiiia

muke

a slailerio recessit.

saiicla' Triiiitatis

arcano, non liumano consilio

equitavil

mentemopportuno tempore effusa. Quid enim opportunius liac adversa tempestate, quidve utilius ojitari communibus piorum omnium votis potuit, quain ut fiindata ab exordio religionis npstra? super flrmnin petram Apostolica Sedes, et Apostolorum sanguine consecrata,
in Pontificis

vcntis iiune et turbinibus in

eaiii

validissime
sed vestris

irruentibus,

non dimoveretur

loco,
,

Addit auctor Alexandruin adeo indulsisse luctui, ut uonnisi post ali(|uol dierum iiiediani ab amicissimis cardinalibiis, ut cibiim caperet
induei potuerit, iiisultabantque ejus calamitati scommate perviilgarunt, illum rpiiiiili, ac diro piscatoris diguuiu successorem, qui jam Petri

[lotissimum
fra

solidaretur consiiiis

vestraque
?

sapientia et auctoritate conflrniaretur

:

Et in-

spurios filios in tlumine piscaretur. CBeterum inter eos de lugubri tilii ciede dolorum fluctus Alexander, ciiin illuin male ache vita; conscientia

stimularet, metueretqiie ne divina in

ipsum
iii

7. Quamobremaccingere gladio tuo super femur tuum, potentissime gladio, iuquain, s[iiritus, quod est verbum Dei. Aperi os tuum, et implebit iliud Dominus, ut sicut es eruditissimus, proferas iiiter collegas tuos nova et velera. Dedit tibi Dominus linguam eruditam ad utilitatem multorum, ut evellas et destruas,
,

justitia severitatisexeiuplum slalueret, de parto

taiito

el

disperdas et

dissi|ies,

et ffidilices et [ilaiites.

ambitu

Poiitilicatu, ciijus

majeslatein

Conteiide igitur, pra^sul o|)liinc, enitere, liomo

Dei, lianc tani egregiain navare sfrenuissimi' iiua
tibi

coiisilia,

se obsolescere agnoscebat, dimitlendo ajiitavit eatiue I"er(liiiando regi Hisiiaiiiariim

:

injuactam operam
giavissimis attiue

cum

reiii adeo quo respoiisum est gravem etarduam non iiisi liabila {irius niatura

patefecit

'

Lib. V. ILp. x.\.\vii.

ALEXANDRI
sniiiiMiti-:imis
ci('ii(l;i

VI

ANXUS

5.

CIIRISTI 1497.
ct

267
asscnsu, ac ex cerla

(nllcnis

tni?.

Non

est

parvifa-

nalium consilio pariter

iinjiismndi

provincia vobis demandata,

in

nostra scientia, et de .\postolica3 potestatis ple-

qii.c

oninium animos

cerlissimam visa est

per vos |ianlo post

s|i('m erexisse,

restitiiendi

confirmannitndine duximus concedendnm diim, et de novo elargiendiim, i[)sumque Fre,

sfficnli, ac beatre vitfB atqnc anirelicre revocnnd;e. Temerarins fortasse bortator atqne amens videar vernm inenai-rabili la>titia ge-

anrei

dericum regem per vexilium

Ecclesia? principaliter investiri,
fidelitatis debita>

dicta>

Romanae necnon ab eo

ob inopinatnm et conceptnm sermonem optatissimnm tamen non potni, in voce gratnlationis et continere
stiens
,

inexpectatnm nnntinm,

juramentum, [ilennmque homaginm, et vassallaginm, ac liginm. pro hujusmodi feudo debita et consueta. recipi, et nonnulla alia tunc

exnlfationis ista protnli.

non adborlationis,
iii

ctc.

mandavimus
10.

expressa fieri et adimpleri prout iii aliis nostris desuper

,

Vale ex Fonte-Bono. die

8. Heli(|ni

Jnlii MCDxr.vii .

confectis litteris [ilcnius continetur.

ad id munns adsciti fuere Joanncs, stirpis Aragonijp prince[)s, (leorgius L"lissiponensis, Antoniottus Palavicinns S. Praxedis, Galeottus Riarius S. Georgii, Joannes Antonius card. Alexandrinus, editfeque snnt ab iis [dures sanctissimffi sanctiones, qnse perduct;c ad cxi-

Attendentes igilur quod

et infra,

singula per ipsas litteras nostras [ira-fato Frederico regi concessa pradenter, fideliter et diligenter exe(lucris, habita siqier hoc cnm eisdem fratribns nostris deliberationc matnra, te et infra,
et
,

assistentc tibi divina gratia^

omnia

tum non
nece
filii

fuerunt,

quandoquidem cumdolorex

nostio et ejusdem Ecclesia;nomine ad praefata

et

xander libertatem Pontiliciam imminui.

9.

acceptns consenuisset. [ira>texuit Aleiis sanctionibus

rcgnnm
litteris

regem ad prscmissa nmnia

aliis

in dictis
[iro

contenta [ilcnarie exsequendum, ac

nonnuUis

Cxin?- Borriia creotus Iprintm

nd

confo-

remla Friderico Xecrpofitfifio rec/ia/urff et insic/nia. Uecrcvitidem Alexander hocanno ^ Cffisarem Boi'giain cardiiialem legatum ad conferenda Apostolica Friderico regi Neapolitano regia jnra et insignia, ut ex Pnntificio Diploniato ' [)atet

ejusdem Romanae Ecclesise arduis negotiis [leragendis, fanquam pacis angelum, Apostnlica' Sedis legatum de latere, de
fratrnm
angclo,

eornmdem

consilio,

duximus destinandnm,

comitante pacis tibi in regno et

terra prsedictis plena> legafionis olficium

cum

((

Dilecto

fllio

Ca-sari

S.

Maria; iNova3 diaSicilise

cono

ciirdiiiali,

ad

regnum

nostro et

plena potestate legati de lafere committendo, nt nostro et ejusdem Romanse Ecclesia? nomine a pra>fato Frederico rege fidelitatis debifa> soli-

Apostolic;e Sedis legato.

In prcesentiarum

tum bujusmodi
regni nostri Sicilise et

recipias

juramentum, necnon

totiiis terrne, qn est citra pbarnm, qua; juris ejusdem Romanae Ecclesise specialis ct proprietatis existnnt, atqne cnnctorum in illis degentium populorum necessitates ex intimo cordis

promissiones, sponsiones et conditiones in litteris ipsis contentas cures efficacifer adimpleri, ac etiam privilegium prwfati Frederici regis

anrea
lia>. et

BuUa bulbitum,

in

quo

[iroprio

juramento
Sici-

fateatnr et recognoscat expresse

regnnm

atlectu intnentes, necnontranquillitati, [(rofectui

el [irosperitati regni et

terne prsedictornm pa-

terna charitate consulentes, ut quse sub jusio, [irovido et claro rege ac principe .jnste provide(|iie

tofam fcrram i[)siiis, qua> est citra pharnm, usqne ad confinia ejusdem Romauce Ecclesia", excepfa dicta civitate Beneventana, cum
fprriforio et

pertinentiis

suis

qua? Ecclesise

regantur, providere cupientes,

regnum

remanebit eidem, ex sola gratia et

mera

libera-

iinia

pr;edictum cum tota dicta terra usqne ad conterrarum ipsius Ecclesiae, excepta civitate

litatc Sedis Apostolica; et nostra sibi suisque hsredibns fuisse concessa, ipsumquc recepisse et

nostra Beneveutana
strictu, juxta et
cbir;e

cum

ejus territorio et di-

tenere

regnum

et

terram hnjiismodi
siib
iiactis,

nobis
et

secundum illum stafum, i[nem

et dicfa

Romana

Ecclcsia

modis
,

memori;e Ferdinandns Primns et Alfonsus Secnndus dicti regni reges, diiin in linmanis agebant, melius tenebant et possidebanf, seu
altcr i|isoruin

cnndiiionibns in dictis

melius tenebat
iilio

rissimo in Christo

et possidebat, cbanostro Frederico ejns-

de manibus ijisiiis Froderici regis reci|iies ad nos ef Sedem |ira'dict;im deferendum, et nobis ac Sedi |)iaHlict;r |ir;rsenfandum, et alias in regno
litteris

contenfis

et terra pra>dictis

evellas, desfruas, disperdas,

dem

regni regi illustri,

tanquam

in dictisregno

a!diflces,

ct terra

sncccssori pro eo suis(|nc liberis cx recta linea a suo corpore legitime descendenfituis natis et nascituris in feudum per[)etuum

siib certis

modo

et

forma

et conditionilins legi-

tiine, exjiressis

de venerabiliumfratruin noslro-

ruin ejusdem sanctse

Romana;
Sur.

Ecclesia; cardi-

deformata reformes, corrigenda dirigas, dissidentes proceres ad concorinobedienfes vero diam pacemque reducas atque rebelles auctoritate noslra per censuram Ecclesiasticam, ac alia opporfuna remedia compescas, prouf ccelestis grafia" infusio, fuaque prudentia tibi ministrabunt, firma spe prudenplantes,
,

tia([iie
'

Burch.

1.

111.

Paris. e Grassis to.

i.

1.

iii.

c.

S.

l.ib.

XLi. BhII. p. 24S.

tenentes, (juod actus tuos dirigente, qui aspera in vias planas convertere, per tua; novit circumspectionis induslriam, quodque fibi per

2G8

ALEXANDRI

VI

ANNUS

5.

CHRISTI 1497.
te

nos fideliter commissa oplalum liiiem locipient, et ad pra-fati re^MS pacem ac statiim prospcniiii
et

successori, per

tuos(|ue liberis ex recta liiiea

a tuo corpore legilime deseender.tibus et iiascituris,

felicem
11.

ejusdem

regiii

pro tua

prudeiitia

de venerabiliuiii fratrum nostrorum ejusEcclesiae cardinalium

comiioiieiitur.
><

dem Romanic
pra>falum
ile

consilio

l'r;vterea tibi iiiter refiem

|)ariteret asseiisu, et ex certa nosti;i sciiiiitia, et

et

larcs dicti regni

quascuiiuiue personas Kcclesiaslicascl s;ecubonum |)acis et concordia; induceiidi, et (lunntum ad laudi'm et gliiriam

Apostolicffi potestatis plenitudine in feudum perpetuum contirmavissemns, et de iiovo elargili fuissemus, tandem intendentes, uttujnris
terr;^' pr;edictornin ac regalium insigiiinm plenitudine gratulari, el statuin tmim

omnium
mentuni,
ejusijue

Uedem[itnris, et oitlmdoxa^
et Sedis

tidei aiig-

regni, et

prsdicta;
et

honorem, necnon

regis pra?fati pacificum et tranquillnm statnm,

lirinius

stabilire

valeres,

dilecto

filio

iiostro

conservationem, Ecclesiastica libertatis reformationem, moruin honestatem, jnstitiffi cuitnm, relevationem Ecclesiarnm et panperum iinomodolil)et pertinecorrol)oratione:n

C;esaii S.

Mariir-NoviP diacono cardinali, Apo-

bunt, statucndi, ordinandi, mandandi, deceret etiam exequendi, ipsos nendi, exercendi
,

de dictorum fratrum connostras commisimus et dedimns in mandatis, utque ad dictum regnum se personaliter conferens te per vexillum ejussloliciE Sedis legato,
silio per alias litteras

dem

Ecclesige

de regno et terra prajdictis ac

et pertinentiis

quoque contradictores
Ecclcsiastica vel etiam

et

rebcUes,

quacumque
pra>fulgeant

omnibns juribus
vestiret, et in
et

eorumdem

in-

mundana

illorum possessionem indnceret,

dignitate, ut prwmittitnr,
sita,

appellatione postpo-

compescendi, brachium (luoque saeculare, si opns fuerit, invocandi, (|iiil)US(|ue privilegiis, indulgentiis, exemptionibus, et litleris Apostolicis generalibus et specialibus sub quacumqne Ycrbornm forma et expressione concessis, per quE nuUi qnaliscumqne status, gradus, ordinis et conditionis in hac parte volumus afferre
suffragium,

qnia regesSicilia', (]ui pro temi^ore fuerint, ad mandatum Romanoruin Pontilicum inungi etcoronari consueverunt, postiinam te investisset, et in possessionem hnjusmodi induxisset, ut priefertnr, te inregem solemniter inungeret, et in signum pleni juris atque dominii te de

regno
et

et terra pr;cdictis coronaret, prwstito a te

nequaquam

obstantibus, plenam et

liberam tenore praesenlinm simili consilio concedimus facultatem, etc.Dat. Romse apud S. Pe-

trum anno mcdxcvii, V idus

nostri aiino v
.

Junii, Pontificatus
'

ab eo nostro et ejusdem Romanae Ecclesiae nomine recepto solilo juramento, prout in eisdem litteris plenins continetur. 13. Cum itaque, fili charissime, per unctionem principatns, percoronam virtutes, per sce-

Instructns

etiam est Cssar

ptrnm potestas

in

regecongrue designentur,

at-

cardiualis legatus amplissimis aliis mandatis

ad conferenda sacerdotia, ad cognoscendas dirimeudasque causas Ecclesiasticas, ad solvendas censuras, ad temperandas leges canonicas,
"variaque privilegia impertienda. Extant

tendat regia celsitudo tua non utique per qualemcumque principatum, sed eum ([ni prudentia, justitia,fortitiuline,temperantiaquesubsistit regios humeros inungi, et tem|)ora coronari,
stndeat tua devotio sic sceptro uti et dominari,
ut nos ex tanto

eodem

argumento
littera;
'

alia>

ad

eumdem

cardinalem datae

de tradendo Freiierico Neapolitano re-

impenso munere coUaudari, Romana Ecclesia apud tuos regnicolas in sunima

tibi

gno, deque regia inuiictioiie et corona conferenda.

12.

devotione haberi,
sapienti,

ipsiqne legnicobT
forti

et justo,

Certior vero

factus est

hisce litteris
illi

'

modesto, ac non immerito v;ile:imns

priiicipe

gratulari

et v;ileant.

Datum

Ronice
Junii,

Fridcricus Neapolitanus rex de collato

liae

Sici-

apud

S.

Petrnm

aniio mcdxcviii, V idus

citerioris regno,

excepta Beneventana urbe

Pontificatus nostri
li.

anno v

circnmjectoqiie agro, de(|ue legato cardinale ad vexillnm illi e manu tradeiulnm decreto Alexander, etc. charissimo in Christo filio Frederico de Aragonia Siciliai regi ilkistri. Cum nos hodie regiium Sicilite cum tota terra citra pliarum jnxta et secundum illum statiim, quem clara; inemoriaiFerdinandus Primus et .Mfonsus 11 dicti regni reges, dum iii humanis agebant, melius tenebant et possidebant, seu alter ipsorum meliustenebat et possidebat, usque ad confinia terrarum Romanai Ecclesia', civitate nostra Benevenlana illiusque
:

legatum maxiAugnsti die refert Surita, ac dein Neapolim eximia jiompa ingressum, regemque Fridericum, coactis proceruin maxi-

Exceptum

CajJUie ah illo

inis honorilius priiiia

mis conveiitibns in jjrincipe Ecclesia a legato regiis ornamenlis redimitum fuisse. Prieerat ritibiis Rnrcliardiis, (|ui servandam eorum forinnlam, utqne rex genibus submissis sacramen-

tum

fldei

Pontifici

pr;estiterit,

describit.

i\on

interfuere huic celebritati Sanseverinates principes ', neque enim vetera adhue posita erant

territorio ct districtu exceptis, tibi dicti regni

regi illustri,

tanquam

in

dictis

regno
242.

et terra

imo Antonellus princeps Salernitanus pro Carolo Francorum rege iterum signa explicuit, sed denuim arcesque oinni conatu munivit
odia
: :
'

Lib. XLI. Bull. p. 247 et 952.

'

Ib. p.

Ib. p.

241.

Sur. lo. V.

1.

III.

c. 8.

ALEXANDRI

VI

AXNUS

5.

CHRISTI 1497.

269

exeiinte niino a Fridcrico rege, Consr.lvi Kcrdi-

nandi ducis auxiliis, oppressus deditionis verba

nuiuMipavit
'

ctos

vilani

lilierum(|ue

coinmeatum
socio-

una cuin

sociis pactus. Potitus Antonelli

que esse magis viri vidcantnr, cum quid in doquibus bonosque viros liberius audent magis vcnia danda, (|iiam graviore ali(|uo periculo id vindicare crroris. Supplicamus ergo
:

rum arcibus Fridericus firmasse solium videbatur, cuni Ferdinandus His|)aniarum ct Carolus
Francorum rcges Ncapolitanum regiuiin dinando seniori spurio jure non tentum
a Fer-

sanctitati

omnibus
tcrna et

clcmentiaique vestra; pro ea, quee rebus sempcr fuit in nos vcstra padivina cbaritas, ut totum hoc ncgotium
in

fuisse

disceptarunt. atque ideo illud a Fridtirieo occii-

ad gravitatem sapienlianKjue vestric sanctitatis refcratur, toUaturque lia?c animonim displiccntia civitati, al(|iic ista

patumvitio, scd vel ad Hi<i)anum vel adCallum inter sc partiendo egere quffi arcana colloi|uia iii Friderici et ducis .Mediolanensis peraiciem postea eruperunt.
spcctare, deijue eo
15.

ccnsuraruin ponlificalium

gravitas, ne plus posse videatur

parum
etc.

religiosa

quorumdam levitas, quam bona artes homimim rcligiosorum

studia bonsquaj

Meminerit

Ad Sedem

ApostoHcam

ro/a ji/diciion diffiigit.

vocatiis

Savona-

vestra sanctitas hujus devotissiniffi civitatis el

Inclaruerat Florentiai

populi Sedis ApostoIiciE et sanctitatis cleinentiaequc vestrse

cui nos et rempublicam istam humillime commcndamus. Ex palatio nostro
;

hoc

tcin|)orc

plietici

apud vuigus magna pictatis ctprospiritus opinione Hieronymus Savona-

rola Ferrariensis, rcdintegrata^ in Pra;dicatorum

die

octava Julii, millcsimo (|uadringentesimo

.

congregationc Florentina disciplinpc religiosa?

nonagesimo septimo
17.

fama

illustris, a

quo

Caroli VIII regis in Italiain

Italica-

Non propterea composita

illo

lis

cst,

sed

excrcitum florcntissimum ducentein, rum(|ue rcruin convcrsiones sagaci animo de-

subterfugicnte

temere Apostolica; Sedis ju-

tum plura alia l)ostcris temporibus ventura ferunt, cumque exindc multorum odia contraxisset, tum etiam opinionem novandarum rcrum injccisset, dum
nuntiatas
inultis

ante annis,

de congrcgando Concilio, restitueiidaque disciplina dcclamaret; eversis jam (lallorum rebus, quaruin magnificcntiam extulerat, in crimen vocatus est apud Sedem Apostolicam, quod nefanda elatus hypocrisi
extases jactaret,
et

proplictam se dixisset, ac nova molirctur, cui proptcrca iutentatum est ab Alexandro VI judicium, objectisque censurarum poenis concio-

dicium, ac scripta contraria non sine impudentise nota spargentc, datum est Pontificium Diploma ad Ordinis Pra.'dicatorum religiosos viros FIorentiaE agentes, ut Hieronymus probaobjectum, pro concione ret se missum a Hco blasphema verba illum cilutiissc, quasi mentiretur Christus, si Savonarola mentiretur: atque ad vaticinia probanda in jus vocatus est datum crimini congregationem Etruscam Dominicanorum illius dolo fuisse divulsama Longobardica, atque adeo imperatum fiiit, ut vicarius Longobardicse congregationis de Hieronymi ipsius causa cognosceret, necnon praecipui ejus secta'
:

nandi

munus

iteruin est ei interdictum. At qui

torcs Florcntia
"

ipsi pr;eter fas

studebant bas pro eo

:

litteras

ad

Bononiam se conferrent. xVlexander Papa VI dilcctis filiis priori et

S.

Alexandrum dedere
16.
"

conventui monasterii
Pontifici.

Marci Ordinis Prsedica-

Alexandro VI summo Sanctissime et beatissimc pater, etc. Moleste tulimus ferimustiue insectatain esse boni viri, quantum nos cognoscimus, virtutem, ct delata fuisse ad sanctitatem vestram ea nuUa de causa, quse merito excitare pontificales in fratrem Hieronymum censuras, si ea vera extitissent, debuissent. Nos, sanctissime Pater, multo aliter censemus: bonum nos hunc virum

lorum

in civitate

Florenti.
consilii inscrutabilis altitudo

Quia divini

universali

administrandfe
licct

Ecclesiae

successorem,

immeritum,

nos Petri hoc tempore

bonuuKjue religiosum, peritumqucrerum Cbristiaiiarum cxistimamus. Diversatus cst in urbe

noslra aliquot annos prwdicationibus intcntus,

plebi(|uc ad meliores mores instruenda?, ncque notari potuit (modo careat aClectibus delatio) quidquam, in quo vel excmplo vita, vel

quantum nobis divino inuncrc datur diligenti;E sludio procurandis iis rebus intendimus, quibus religio, salus et pax Cliristiano populo conservetur, floreatet ainplificeturdogmatum vero novitas ficta; simplicitatis adumbrata velamine, e qua in populo frcquenter et clero schismata, heereses, et morum subvcrsio oriuntur, de Ecclesia initi emendationis flagello pellatur, ne quictum corporis Ecprajcsse disposuit, jiigi
clesiae

exccUenti doctrina aberraverit; scd, ut novit vcstra beatiludo, vix invcniri potest ubi prsclara virtus carcat invidia. Sunt
ct

in

nostra

uibe tau(|uain in magno populo (|ui etiam virtutcm inverlant seu naturae levitate, seu alio quovis inorbo, ct tunc sibi plus placeant, docti'

statum sollicitare in praesentia possit, delinquendi exemplo isto malo potestas fiat in posterum. Sane Hieron\inum quemdam Savonarolam de Ferraria Ordinis Praedicatorum novitatc pravi dogmatis delectalum accepiinus, ct in cam mciitis iusaniam Italicaruin rerum commutatione deductum, utse missiiin a Dco, et cum Dco loqui sine ulla canonica

neque

caeteris

Siir.

lu.

V.

I.

111.

c.

12.

E\l.

iii

aicli.

Florcn.

'

Ext.

apud

Biirch. Ms. arcli. Vat.

sig.num. 104.

p. ii. p. 30:J.

270

ALEXAXDRI

VI

AXNUS

5.

CHRISTI 1407.
in popiilo

attcjlalionc fatcafur in populo contra canonioas

Non sufticit cui(|uani nudc taiifuin assercre, quod ipsc sit missus a Dco, ciim lioc quililict lurrcficus asserercl , id quidcm jure
sanctioncs.

optimo artirmat Alcxandcr, cum Lutlicrus posteacodem modo jactans sc missuni a Dco lia-rescs sparscrit, scd oportet
culi, vcl Scri|)fura>

quod ostondaf illam

invisibilem missioncm pcr opcrationcm mira-

tcstimonium spccialc, Cliristum prsctcrea Jesum crucitixuin et Dcum mcnliri, si ipsc mentiatiir, liorrendum ccrte et execral)ile adjurationis genus cxlra stahim salutis quemquam fieri vanis illius assertionibus non credentem, alia deinceps ilium non minus ine:

iiublice legendi pr;cdictum Hicronymiim suspensum esse decernimus. Ca-tcnim ne alteri cuiquam c\ fratribiis vcstris inalo excmplo ejusdcm Hieronyini libcrtale propria delectati errandi ef decipicndi tribuafur facultas, locum istiim sancti .Marci de Florentia, et S. Domiiiici apiid Fesulas Ordinis Praedicatorum amodo praefata? congregationi Lombardia? reuct

omni dcclamandi
olHcio pcr

|)ra'sent('s lilteras

incorporamus, annectimus omnibus locorum saiicti Marci et S. Dominici sub excommunicationis lafae sententiac pirna mandanfes, ut vicario pra?dictae congregationis Lombardiae velut suo legitimo

nimus,

fratribus pra>dictorum

pta facerc, diccrc ct scrihLMc, quae

tiir

si

piTctcrean-

|)astori
et

impiinc,

niliil est

(luod
sif,

non ausum falsorum

et in

pareant et infcndant, revocantes ex nunc rcvocatiim cssc decernentcs quidquid aucto-

reiigiosorum temerifati
siae,

quod verendum

specic subinfrent.

corpus Ecclesub virtutum Cogilavimus longa cunctaest,

ritalis, facultatis, sive potestatis

cuiquam

alteri
:

vitia

tuam

tione ef diufina patientia nostra efficere, ut faillam proi^lieficam suam |)rofessioncm

teret, et,

recognosceret, ad solid;c veritalis viam se flccqu turbationis causa in Ecclesia fuerant, illius verba temcre et inique prolata consulte
ef

etiam Apostolica aiictoritate esset indultiim injungentcs (luoque sub ejusdem excommunicationis lafae senlentiae poenafratri Dominico de Piscia, cf frafri Tlioma' Bussino. ct fratri Silvestro de Florentia, ut infra spatium novein die-

rum, quorum Ires assignamus pro primo termino, tres pro sccundo, et tres pro tertio a notipra}sentium Bononiam proficiscantur, auctoLombardiffi in uno quopiam conventuum congregationis, praeterquam in dominio Florentinorum, collocandi, in confrarium facientibus non obstanfibus quibuscum(|ue. Dat. liomae apud S. Petrum, die ivi Octobris mcdxcvii 19. Extant (]uoqiie alia^ Ponfifici;e ad Hieronymum i()sum dats litterfe ', quibus in jus voquod simplices homines ab obsequio catur
tia

fideliter

revocarct.

Crcdebamus post
,

aliquod femiius jam advenisse diem quo de ipso meliora concipere deberemus, ac dolorem, quem nunc usque ex effra^ni arroganfia et scandalosa separation^ a patribus suis LombaidifB perpessi fueramus, quse sub dolosa calliditate, sicut post cognovimus, perversorum quoiumdamfratrum impcfrafa est. amodo ex sua liumili
adhaerenfia
in
Ifffitiain

ritate praedicfi vicarii

commutaremus,

scd

(quod dolenfer referimus) spe nostra frustrafi

sumus, nam

licet

pur litteras nostras ipsiim in

Sedis
Spiritu

Apostolicae

abducere

nisiis

sit,

ac

se

virtufe sancta; obedienfia?

monuerimus,
et

ut ad
intel-

sancto afflatum et divino lumine col-

nos veniret, veritatem ab eo

lecturos,

ab ore suo

lustratum jactarit

solum venirc, et nobis obedire recusavif, venim etiam ipse acer!)iorem in dies magis doloris nobiscausam subministravit, impudenfer fidelium oculis legenda ingercns,
famen
noii

.\lexander

papa

VI

dilecto

filio

fratri

Hieronymo Savonarolae
Prsedicatorum.

de

Ferraria

Ordinis

qua; solo alias aiiditu temere profuderat

iniii-

benda.
18." Ea
Italiae

propfercum nosreddendeo universiE

ipsam causam
frafri

" Dilccfe fili, salutem, ctc. Licct uberius per alias litteras nostras in forma Brevis ex]ilicaverimus quantum nobis displicuerint turbationes, prffisertim isfius populi Florentini, et eo

pacis grandi ac laboiioso opere detiiicalianc

magis quod habueriiit ortum

tuis,

mur,

Sebastiano lie MadiisdeBrixia,congregntionisLombar<lia'OniinisPra^dicatorum generali vicario, decernendaii)

a prsdicationibus quia conabaris, omissis vifiorum exfirpationibiis laudibusve virtutum, publicis in sermonibus fiitura praedicere, afflrmareque fe illa

judicandam,
in

[)iini('iidami]uc

Ordiiiis statuta

^ccundiim vestri conimisimus pcr litteras nostras

forma Brevis, Hieronymo Savonarolae prtedicto in virfutc sancla? obedienfifc siib excominunicationis latae sentenfia! pffiua
stricle

pneci-

piendo mandantes, ut vicarium [irffidicfum ad cognoscendam liujusmodi causam a nobis judicem deputatum |)rompta et sinccra obedienfia recognoscat, illius mandatis ubilibet genfium se vocaverit, omni provocatione et appellatione post|)Osila, pariturus. luterea vero dum lucc causa coram prsedicto vicario discuteretur, ab

habuisse a luminc ;cternitatis, ac inspirante propter quse et similia simSpiritu sancto plices homines deviare possent a via salutis et obedientiae sanctae Bomanae Ecclesiae: debuisses enim potius procurarc in tuis prcedicalionibus iinionem et (lacem, quam similes, quas vulgus
,

vocat, [irophefias

tu;is,

divinafionesqiie ()r;cdi-

care. Debuisses etiam

tioni
trina,

temporum
(]uam in

consideraie (]uod coiidivehementer repiignat talis docalfers,

qii;c

mcdium

sufficeret

Exl. apiid Burch. p. 306.

ALEXANDRI VI ANNUS
pouere discordiamllani ubi esset summa pax, quanto magis ubi vigent tales simultalos et itaque nuiltarum anitactiones. Periculum etdesiderium nostrum istius populi, et marum,
satisfaceremus officio nostro pastorali, adduxere nos ut ad te scriberemus, nec sine maturo consilio decerneremus omnino te vocare
ut

5.

CHRISTI 1497.

271

judex Florentiam mittatur, errata coram universo populo se revocalurum. Responsio fratris Hieronymi Savonarolae
ad

Alexandrum papam
<

VI.

Beatissime pater, post bealoium |)edum oscula. Exbibitae fuerunt j^ridie litlerjc sanctitatis vestra; conventui nostro in forma Brevis,

purgares a tibi imposilis, qute profecto si vera essent, non deberent impune transiri. Cum autem nuper intellexerimus ab aliquibus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus
ad nos, ut
te

et

per litteras luas et nimtios, quod

j^er
te

paratus es
subjicere te
est

lunnibLis

dictis vel

factis

correctioni s.uicl;e
|duriiniiin
la'tati
,

Romanie Ecclesiw, qnod

et

quihus convenlnm bunc etconventum S. Dominici ad Fesulas congregationis Lombardia! reunisse intimabant, et fratrem Dominicum de Piscia, ac fratrem Tliomam Bussinum, et fratrem Silvestrum de Florentia Bononiam proficisci sanctitas vestra pra>cipiebat, idque ideo factum fore, quod ego ipse Hieronymus multa
fatua ac

ofTicium lioni Cbristiani

religiosi

bominis,

scandalum

in

Ecclesia Dei facile pari-

suadere nobis

sumus, inca'plmusqne perea te non pra^dicasse malo

tura, contra

animo, sed polius simplicitate quadam et zelo proficiendi in vinea Domini, licet certo contrarium experienlia doceat: verum ne videamur
talia

publice meam cognitioni et punitioni generalis vlcarii diclae congregationis [ler alias suas lilteras
,

canonicas sanctiones dixerim, et causamque populo pradicaverim

penitus negligere,

qme

nullo

pacto sunt

uegligenda, decrevimus iterum ad te scribere, et respondentcs litteris tuis mandamus tibi in

virlute sancta; obedienlige, quod amplins abstineas ab omni prsedlcalione, lam publice quam
secrete, Ita

submittebat: quas lilteras bono animo et ea, qua decuit, reverentia suscepimus, dum sanctitatem vestram de statu sancta? Ecclesiae, et de
salute
:

animarum nostrarum

sollicitam osten-

quod non
,

possil tibi

imponi quod

cessans a publicis sermonibus convertaris ad quem modiim omnino teneas conventiculas

dunt sed doluimus veliementer ac dolemus, quod eo usque processeril bominum malitia, ut sint (jui etiam summo Pontifici, ac Cbristi in terra vicario res lain falsas, tamque perverse interpretatas suggerore non formidaverint. Et
quia ex praedictarum litteraruni serie constat totius hujus rei effectum a me asserta; culpae causa proficisci, parcet mihi Sanctitas vestra, si ego tanquam is, a quo dicitur oriri haec tempestas, mea gestorum veritas, atque sinceritas boni secuti, et qui sequi sperantur effectus a
falsis

donec secure, commode, et cum ea bonestate, qua decet religiosum, non stipalus, ut inlelligimns, militilius, possis ad praisentiam nostram te conferre. Videbimus enim te bilari el palcrno animo, vel donec maturius delibercmus quem modum debeas in futnrum tenere, vel, si nobis videbitur, aliquem idonenm et probum virum destinabimus quod si feceris, ut si^eramus, ex
;

interpretationibus, tisserlionibus et sug-

tunc suspendinuis Brevia

quae adscrii^simus,
et

et

contenta in

illis,

quascumque clansnlas

in

gestionibus defendam. Neque hoc erit difficile, quia ego palam locutus sum mundo, et semper docui in Ecclesia et in templo, in quo omnes
Christiani conveniunt, etin occulto locutus

eis contenfas, ut quicte

possis conscientiae tuae

S.

sum

vacare.

Datum Romee apud

1'elrum die xvi

nihil.Hinc simplicitatis meaeetprobatae doctrinae tot millia testium liabeo, ut nullo pacto me

Octobris mcdxcvu . 20. Sitam docendi

apud
et acjcndi

Xon pariiit i'ontilici narola dcfendcre nititar. Savonarola, cuni audiri vellet, non audire Ec(lesiani, alque omncs judices suspectos sibl
diceret bffiresiarcbarum
teris

rationcm Savo-

meam
falso

Sanctitatem vestram dubitem causam sine ulla prorsus difficultate defensurum, Verum vero consonat, ut enim ait Philosopluis
:

autem Suggesserunt ilaquc

dissonat.

in primis vestrae San-

more
:

missisque

lit-

ctitati,

ut in ejus litteris patet: Novitate pravi

qnestus est apud eumdem Alexandrum affictam falso baifalsa ipsi suggesla fuisse defenderc se nisus est si vaticinatus resim multis ante annls quam contingerent, esset negavit se dixisse, se a futura se praidixisse
:

dogmatis delectatum ; (\\.\oA falsum esse clarum est, publice enim scitur me nullnm pravum dogma sequi nec praedicare, sed sanclas Scripturas dumtaxat, et sanctos doctorcs, et in publica praedicatione saepe dixisse, et in scriptis reliquisse, me et omnia mea sanctae Romanae Ecclesiae

solo

Deo missum,
aut se

vel dixisse

cum

De.o se col:

loqui,

appellasse

propbetam

objecta

submittere, et hoc idem, ni fallor, beatilu-

verba blaspbema interpretatione meliori dissolvit, redarguit vero eos, qui non credanl revelatis sibi a Deo privalos gratia lum pluraad suam excusationem, si Romam ad dicendam causam non acccderel, adjecit, timere scilicet ac si inferendam sibi necem ab adversariis
:

dini vestraj scripsi in

quibusdam meis

litteris,

de quibus etiam ipsa fecit mentionem in Brevi quodam Sanctilalis sua^ ad me misso. Si quis

autem dicat, quod pr;edicarc futura novum est dogma, falsum est, quia hoc semper fuit in
Ecclesia Dei,
ut

patet

discurrenti Scripturas

272
Ecclesiasticas, nihil

ALEXANDRI VI ANNUS
enim obest
religioni Chri-

5.

CIIRISTI 1497,

men

obstinato

diiminodo non sintcontia fidem vel bonos mores, aut rationem naturalem, nec unquam iioc fuit alicjua iege proliiliilum, nec prohilieri potest, hoc enim esset Deo im|ionerc legem, qui dicit per Ainos yon fecit Domimis Deus verbinn, nisi revelaverit secretum
stiana^ pra^dieare fiitura,
:

blice scripsi,

animo c(Uitiadicuut, dixi el piiquod poterunt esse in gratia et

non
dixi

salvari contradicentcs, ergo

(luod pcc-

carent, sed (|uod

modo quo
:

siipra illorum coii-

tradiclio signiim erat

prffiterea

privationis gratia\ In eis

ibidem dicitur Alia dcinceps illum non

iste testis est,

miniis inepta facere, et dicere ac scribere, quae,

cXc.

suuin
tur

21.
:

ad servos suos propltctns. Secundo quia inpra'dictis

Et
in

Totus siiiuideni popiilus

(licerc, iicc

me

litteris dici-

nec

laceie inepta, nec scandalosa,

ct

eani

mentis

insaniam Italicarum

sed qua' magn;c sunt virtutis et necessitatis in

frucliis

rerurn commutntione dcductum, etc. IIoc etiam

miiltos,

salutem animarum,
sit

et

ad

manifeste falsum est, et ab omnil)us scitur, quia praBterierunt quinque anni, quibns haec praidixi, vel plures etiam quam decem anni jam sunt, non ergo deductus sum ad iioc propter commutationem Italicarum rerum. Tertio ditur: Et se missum a Deo, etc. Hoc quoque falsum est. Sciunt omnes qui me
audieruut, quia

paccm

in (ivilate
et

Floreiitina, et ad relormatio-

nein speclaiilia,

cum scriptum
duo

In ore duo-

rum

rcl trium tcstium stat

omne vcrbum ; ego non

et tria vel

soluiii

(luos vel tres, sed

etiam
,

decem testium

millia

in

medium adducam
,

cum quibus
jier

et ipsa

opera non a mc, sed a Deo

nie

facta

clamabunt, probabuntque

me

nunquam

dixi,

imo

in scriptis

nunquam
versum

talia dixisse

aut, etc. similiaque ad-

nostris, quae ab omnibus legi possunt, scripsi quia erani missus a pra^latis meis, sicut et fere omnes alii Pradicatores, sed nunquam dixi a solo Deo me missum, uttestes sunt mulla millia

ine reprobi

homines composuerunt.
et

23. " Pra;terea in ipso Hrevi se(|uitur

tavimns longa cnnctatione,

fessionem recognosceret,

Coqidiulurna patientia
:

nostra efficere ut fatuam illam propheticam proetc.

hominum.
Quarto dicitur Et cimi Dco locjui, etc. Hoc etiam nuuquam expresse dixi, nec unquam utor tali modo loquendi, ut testis est universus populus Florentinus quod etiam si dixissem, nullam propter hoc incurrerem paMiam non enim invenitur in aliquo loco scriptum, nec in toto corpore juris canonici, nec civilis, nec aliquo authentico libro, (|uod qui dixit se cum Deo loqui puniatur, stultum etiam esset et impium facere talem legem, cum nullus posset imponere legem Deo, potest enim ipse loqui cum quibus vult, et eis prsecipere iit dicant:

: : ,

Ego

arbitror,

quod

lumio niuiidi prorsus possit inveniri, qui audiverit unquani ab ore meo tain arrogans verbuni, ul dixerim me esse prophetam, veriiin e conlrario multa etiam millia poteruut testari me sa^pe dixisse non esse me prophctam, neque quod etiamsi dixissem, nou filium proplietae video quare etiam puniendtis, nulla enim facla
niillus
:

est aut fleri

iiotesl
(lui se

lex, (|u;c

(laninet

hominem

quemquam,
licitet

dicat ex spirilii divino futura

lirajdicarc, nisi siib

hoc velamine populum solscribitiir

ad

malum,

vel haeresim, aut ali(|uid quid-

Exc

dicit

Dominus Dens,

etc. sicut

propheta; fa-

quam praeter haec faciat, ut mii VII, quod de me nullus

tissimum

Deuterono-

dicere |)otest, ut no-

ciebant.

est. Dici noii potest,

quod

alius nulliis

Item suggesserunt me dixisse, Jesum crucifixum et Deum mentiri, si ego mentirer, cum neque hoc absolute dixerim, quasi Deo voluerim me wquiparare, sed in causa tamen,
22.

surgere potest propheta in Ecclesia Dei, et si hoc dicitur, donum iirojihetiae de Ecclesia pelletur, quod est contra illud Ainos tertio supe-

veibi gratia

quis diceret Erunt signa. in sole et luna et stellis, elc. et deinde dicat: Si erjo mentior, Christus riuo(jue mentitur ; nuuKiuid
si
:

hoc execrabilis adjurationis genus?

ita

ego

ali-

Non faciet Dominus Deus verbum, etc. et illud Proverbiorum deciino iiono Ciim propheta defecerit , dissipabitur populus. Quod si dicetur Deutcronomii decimo quarlo (decimo tertio) scriptum est, quod propheta,
rius allegatum
: : :

quam
6t

veritatem

quam

locutus est Christus, alisub.junxi

quando cum dixissem

tur
:

Christus, etc. Item in

Si prjomentior, eodem Bievi subsequi:

qui arrogantia depravatus voluerit loqui in nomine meo, quae ego non prccccpi illi ul docerct,

Extra statum
asscrtirmibus

salutis

quemque

fieri

vanis

illius

non credentem,

etc.

Hoc ego
.

nunquam dixi, sed bene hoc modo locutus sum, quod cum sciam multa, qua; praedixi, esse a
Deo, qui obstinato animo eis non vult credere, sed omnino statuit contradicere, signum est quod is extra gratiam sit, quoniam, ut dixi, gratia et lumen fldei semper inclinant ad veritatem ideo qui est in gratia non [lotest tendere contra veritatem, quffi a Deo est firmata, veruin qui nostris assertionibus non credunt, nec ta:

nomine alienorum deorum, intersi venerit quod locutus est, bonus iirophcta fiiit, noii aulem falsiis. Quod non est iiitelligendum sic, videlicct nisi statiin quod
aut dixerit ex
;

ficietur

quod

pra;dixit- eveniat, interficiatur.

Alioquin fuerat
et alii inulli

interficiendus

Isaias, et

Jeremias,

prophette, et ipsc Christus Dominus, qiiia inultos annos vixerint, et ea quae ab eis fuerint pra'dicta,

ligere oportet, (|uod

nec in eoruin vita vencruut, et ideo intelsi aliquis dixitse cx spiritu

Dei futura pra^dicere, et ea, qu;e praedicit, non

suntcontra fidem, nec contracanonicas Scriptu-

ALEXANDRI VI ANNUS
ras, nec contra Catholicse Ecclesia; doctnnaiii, expectandus cst paticntcr evcntns coinm, ncc
siM'rnci)iiiisesf,ina\iniciil)i vita iiona coines fnit,

5.

CHRISTI

'lOT

273

fucrit discussa,
cst

et malure examinata, ut testis rcvcrcndissimus dominns protccfor nosfer

(|iii
:

.Vcapolifaiuis,

haiic

scparafioiicm

siia |iiii-

mnllos servos liabct occuUos, idco ait A[i(isl()lns Prop/iet/a.s noUte spernere, si anlcm tcmpora a prophcta pra>lixa non evcncrint, qna- praMJixit. tnnc debet acritcr argni, ct sic lcx ipsa intelligitur. Cnm ergo jam mnlla. (|ua> pr;cdixinuis, evcnerinl, adliuc non snm argncndns nej [innicndns, qnia iila futnra pronnntiavcrim, si autem ca^tera suo tempore non cvcncrint, merito arguendnsero, cerlns snm autem quod evenicnt, ncc ex eis nnus apcx [irif lcriliit
i|iMa licns
: .

nain jiixta seriem noslrarum Cnnsfitufioiiiiiii hicc provincia cst a provincia

dcntia impctravit
Liimliardia' dislincfa, ef iina alleri prjcesse

dehcf, sed [iroptcr (lestem

frafribus in
liac

non qiiamdam diminufis

provincia, convenfus S. .Marci

de Florcnfia fuif per litteras ejusdem generalis magisfri unifus seu commendatus congregationi

vocatis fratrihus aliis, Breve impcfravit,

LomhardiK. Deinde prior (juidam, non qnod

fnisse valoris.

qnidem nnllius dnhitatnr

bus
stra?

cum

Cum
ticis

cx liac licentia

mnltorum errornm
postca sancitum

a fanaa

esset snbrcptitium, qnare si,augmciifafis fratriet multiplicatis, anctorifate

spargendorum impcnderet discrimen,

est,

Sanctifatis ve-

Concilio i.ateranensi

ne

quis rcvclafa sihi proinnlgct, nisi Sedi ApostoIica\ ad i|uam siicctat jndicare de proplieta, ea aperncrif. Siihdit Savonarola in sna Apologia
:

ad sfatnm natnralem revcrsi sunt, ifa lioc dici non potest,id esse fraudulenfei facfuin, imo

secnndnm tenorem nostrarum num.

est
2o. Pra^terea
etc. et id

Constifnfio-

Ccrle, licatissime

pater,

solum

Florcntia', scd

notissinuim cst non ctiam in diversis Itaii.c

ihidem se(|nitur: Xarn

esf,

licet,

civilafe Florenfiffi,

partihns, quod meis verhis sccnta est pax in qua; si non fuisset secnta,
:

Itafia fuisset perfnrhata quod si vcrhis adhibifa fnisset fides, Ifalia liodie non lioc modo quaferctnr, nam cjns pranidcns affiicfiones

tota

qnamvis ciiim niilii pra?ceperif Sanctitas vesfra, quod eaiu adirem, litteras nosfras famen ad eaiu transmisi rafionabilcs causas adducens, qnibus adire non possem juxta illud. cap. Si rjiiando de rescript. Prifnif, qnia inlirmus ef valetudinarius eram, periculo morlis me exposuissem. Secunda. quia adversarios habeo capitalcs. ef tales ([uod jndicio omnium, qui lioc sciunf, civium, Ro-

lamen falsum

ma

licel a

multis fuerim derisus, pronuntiavi gladium ventnrum, ac pacis remedium ostcndi solam esse piinifenfiam, unde Ifaiia universa gratias pcr mc Deo agere deberet, docui enim eani

et

remedium
Florentia^

quod quidem servans jam hahet, quod non haheref, et simifran(|nillifafis.

main non potuissem pervcnire et lioc esf quasi pnblicnm in civifate, nnde nec possuin sine dcbifa cusfodia domuiu egredi. Tertia fuit [iropfer
:

liter si lofa ha?c faceret Italia,

gladins nequa-

quam
test,

per

eam

transiret, qnid

enim nocere po-

test p(Pnifenfia?

me

Xnllns itaque vcre fcstari poscandala in Ecclesia seminasse, sed ego

fesfes
,

periculum. cujtis regimen adliuc eraf debile et nostris monitis a Deo snsfcntalur et pcrficitur. In calce aufem lifferarum rogavi Sanclifafem vesfram, nf liac vice mihi parceret,
civitafis

innumeros liahco

quod hona semina

seminavi, vernm inimicus liomo zizaniam seminavif, cf incidif in foveam quam ferif.
ii.

qnia alias cnm luajori satisfacfione venirc poferam Miror aufem quod Sanctitas vcsfra litteras

meas non
iii

liahucrif,

quarum

coiiiam proptcrhoc
lieri
iif

Brevi

Snhjnngifur pra^fcrea hoc in eodem Subdoln calliditate perversorum quorimi

litfcris

convenfus nosfri

ad Sancfifafem
ct

vcsfram missis allegavimus,

(|iiihI

ipsa vidcat

dani fratrion, elc. Primum fratres eos vocandos cssc

quidcm
.

|icrversos

falso lociifi

quos nulla nofat

fofo
lioc

dicnliam
vesfra
sit

prorsus infamia, iino qui

sinf

in

piipulo

sunf (jiii dixcriint me oherccnsasse. Pricterea cuin beafitiido maximis rehus occupala, non [lotcst
parficiilarilcr fiiinf, cxacfam liabere qiiod inlelligvntes bomiiies pcrversi

optinigD

fnina',

non pofucrunt suggcrcre

:

de

liis qiK'e
:

sanctitafi vesfra?, nisi imjirohi liomincs

mitlaf
suis

nofifiaiu

enim eadcm Sancfitas vcstra aliquem cx

fulelibus, qui

iiopnlum inferrogef de fama fratrnmS. Marci efS. Uominici de Fesulis. alque clarius cognoscet et prohabit (|uani apertum fuerit hoc corniu mendaciuin . lllos pcrverfit Savonarola, cum imifarc cucullas cum galeis, et cedere gladio, ac cicdi se cxponcre
cives cf
, ,

snggesserunt, ut hanc causam meam deferminandnm, judicandam et [luiiiendain commitferef vicario gcnerali convcnfuum rcrormaforum
Ldiubardia? et Prredicatoruiu
.

([iii
;

judex

fnit

nobis summo|icrc jnrc siispecfns

notoriiiin cst

eniiu quod infer congrcgationem LombardiK ct nostram propter separafionem prsdictam orfa'

jussit, qni pergil

Secnndo

falsuin esf,

haec separafio fnerit inipefrata a

qnod quihusdam so-

luiumodo,

et

instrnmenfo. Tcrtio iiuia

effectns ipse dcmonsfraf.
fuit iinpetrafa,

non omnibus, nt pnblico loqnar fiiif impcfrafa, non ut

iit

snnt controversi;c inaxima!, et qnod ideni vicarius una cuin fratrihus non cessaf qnofidic nos infestare. Constitutum igitur adversarinm aliciijus

judicem ejusdcm novit Sancfifas vcsfra

sif jtira cf

laxius in liberfafe vivcrcnius, sed sfrictius,

quain confra oiunia

Prreterea

diviiia ct liiimana.

Proeterea nec suhdolc

ha^c longo
Ray.x. XI.

quando quis inimicos

illi

liabet capitales,

cnm cansa
.\.\.\.

tempore

omnia jura

conccdunf, uf pcrsonalifer non

3J

.\NiN. TOifUS

Ilh
tcneatur coiiiparcre ubi

ALEXAXDRI VT ANNUS
vitae sibi

5.

CIIRISTI 1497.

imniinet peri-

culum, quia hic timor estcadcns in constanlcm virum i]uis enim acccderct,vcl qua rationeali:

nique labormn ineorum merccdem ab ingratis leiiorto? (]uorum adliuc mc non iicenilet, diimnostra co])iosa sit in C(clis, mcndaccs enim el vani sunt filii bominuin, et vana cst spes eorum, ct quamvis eos timcam, qui scio scriptum esse Eritis odio omuibus hominibus propter nomen menm; nolo tamen Deum tcnlare, cum ct confra scrijitum sit Si persecuti vos fuerint in una r.ivitatc,fugite in aliam: et dominus Jesus scit, quod ter hoc nobis exemplum lirnebuit, et Apostolus Paulus bumanis dcfen:
:

modo merces

quis tfnciclur consistorii falis suliire judiciuni, se in liostium sinum reponere, et ad mortem pervioU*nlam injuriam, non per justitiam rcfe-

rendam

ultioneni se otlVrre? ut C.lem. Pastoralis

de re judi. scribitur, sulidendo in eodcm textu rationeni, (luatcnus lucc (]uidcm de jurc timentur, b;ec de morte vitantur, lioc refugit ratio, hoc abliorret natura. ?]rgo qui hiijiismoiii citationcm sapcret arctasse citatum, quo jurc cum
aliis

plerisque tuni in dicta Clement. dicto cap.

doctores, et |ira'cipue

sionibus saipe usus est . Pkiribus iiiterjectis de Dominicanafamilia Florentina, qusedisciplina" regularis restilucndai studio a

Si

ijiifi/ido, \)t'r

eximium
et luli su-

Longobardica
:

Sanctitatis vestrw

auditorcm l-eliuum,

juste disgregata
<(

mus,
micos

et

impunenon paremus

sanctitati vestrae,

justas causas jilures assignando.

iial)eo capitalcs,

Ego enim

ini-

concludit Savonarola 27. Cum igitur, beatissime pater, constet omnia, qua; Sanctitati vestrfe suggesta sunt,
fuerit,
falsa, et a jierversis

ut Sanctitati vestrfe scri-

(isse

hominibus,

qiii

qu;c-

psi, et tot et tales, ut

non possim hinc recedere, nec sine maxinia cautione propfer multiplices

runt
cta,

animam meam,

esse et fuisse falso confi-

insidias egredi,
dicto Brevi,

quomodo igitur dicitur in pra;quod debeam parere huic vicario

qui me cx hac urbc astutiis suis cu|)iunt educere, non ut veniam ad [ledes Sanctitatis vestra;, coram qua me omnia nostra facilc de-

Lombardia, uliilibet gentium me citaverit, pra?sertini cum niulta sintltalire Ioca,ad qu;e nullo pacto sinc vitae indubitalo jiericulo non possim transferri? 1'nde ergo b;ec, nisi quia Sanctitati vestrae perversi bomines subdole ea qua) falsa
suggesserunt, ct litteras nosfras ei non reddidcrunt ? m. Inimicos autem liabeo tales propter veritas enim veritatem a me pr;edicalam
sunt,
;

fensurum spero, sed ut me inlerticiant initinere ambitione sua tyrannidem atrectanfes, non indignabitur Sanctitas vestra defensiones nostras pie admittcre, et nos potius, ut arbitror, prudentes quam inobedientes appellare, dum interim supersedemus, ut intclligamus ]iatris nostri et domini nostri benignam responsionem, et ab bujusmodi gravaminibus liberam absolutionem iiam doctrinam lianc a iir.Tdecessoribiis Sanctitatis vestr;e etdoctoribus sanctis vidclicet theologis et canonistis didicimus, unde inter
;

odium

uuam
suam
novas
cajiitc

plerique enim i>ravi cives, qui factionem non tam propter rcipublica;
parit
:

studium, ijuam propter exiilendam ambitionem

cxjiulerant
et

alia inulta qu;c allcgari

iiosscnf, specialiter lioc

|iriinatum

aireclantes,
et

alias

patctj

sicut plene

novit S;iiiclifas vestra, ut in

Scribentes
et maxime per Ferrarienscm, ejusdem San;

plures binc facliones

simultates sus-

praeallegato

cap.

citabiuit, ct velut dc

bydra dicitur uno truncato

dominum Felinum
ctitatis vestrtc

plura n;isceli;uitur et sc()uebaiitur, ul dissidente civitate et tumulluante populi liccntia, discordi;p, rixs, vindicta>, sediliones, ciedcs et
nniversa! urbis cxilium impenderent, ma.xime potentissimo rege, apud quem odii

liciie

mcritum aiiditorem, cum

notissima essent, inlitterispraesentibus ea non subscripsissemus. Quod autem omnia,

nisi hsec

quae suiieriusscripsimus, vcrasint, ubiojiorteat

assistente

nonerit
vestra
et

difficile

fomites non deerant, ipsum de eversione hujus patria; sollicitantes. Sicipsa civitas tam intcstinis

unum

nobis probare. Mittat Sanctitas de suis fidelissimis virum justum

et clare
ef

non suspectum,
:

quam

externis agitata odiis facile (nisi

Dcus

poieril certificari

ab universo [lopulo ego ])aratus sum in omni-

subvenisset) Inm peritura m;ijus universje Italia; inccndium suluninistrasset. Ego quantum jiotui rcgis iiHiigiiafioncm ct

bus emendare

meipsum

ubicumque

ero,

et

gladium

avcrti praj-

pnblice coram populo universo omnia errata mea revocare. Dignetiir Sanctitas vestra mihi
significare quid
dixi,
sit

senti civitati, tiim periciila ]iros|iiciens,

clemenliam, iiielatcm
suni,

et

eum ad religionem hortatus

ex omnibus, qua? scripsi vel revocandum, ct ego id libentissime

liic, sed ubiijue locoab atrocitate continere, et Dci timorem semper pra; oculis habere. Dciiide liffic civilas Dei munere incolumis ex medio incendio servata cst, cl inca civium concordia, ]iublica ]iax, ac Dei timor inductus cst. (Juid igo aliiul |iotui diu noctuque utilitati ac

monens

noii soluiii

rum

suos a

(liie[itione ct

nam et hac vice ct semper, sicut saepius etiam scripsi, me ipsum ct omnia mea dicta ct scripta subjicio correctioni santae Rof;iciam,
dixi ac

manac Ecclcsi;e ctSanctitatis

vcstrae, cui sein])cr

me ipsum
conventu MCDXCVn.

meos cjusdem jiedibiis prostratum plurimum commendo. Florentia; ex

et

fratres

S.

Marci die vigesima noiia Octobris

filius ct

traiiijuillitati

iKiniiniim

et

divino

pra^cipue

luinori totis viribus inscrviens? aut quid

magis

Beatiludinis vestr;e
.

servus, frater

necessarium eo tem]iorc facere debui?!lanc dc-

Ilicronvmus

ALEXANDRI YI ANXUS
2ii.

5.

CHRISTI 1497.

275

Plures theolofji

adversus
fictae,

scribunt.
lica
li8P

Hieronymmn
Sede Aposto-

i\on admissse sunt a

excusationes ut

intereaque adver-

sus ipsum ejusdem Sedis defugientem judicium

nonnulli theologi varia scripta edidere, bfereseosque suspicione perstrinxere, ita ut qua^sita multis annis sanctitafis opinio momento eversa Camaldulenfuerit, de quo Petrus Delphinus sium magister hcPC tum scripsit ad r.uidonem
'

tia profugus cum Cornubienses finitimi advcrsus Henricum tumultuarentur, ad eos se transtulit, cupidissimo(|ue exceptus, exercitum ex colleotitia ruslicanorum turba male armis iiistructum contraxit, atque vicinas urbes bello

adortusest;
simis

demum

succincto

Henrico copiis apparatisveniente, levi iira^lio lusus

religiosum virnm
heri misisti ad

Qua' per Julianum scribam

me opuscula contraHieronymum

accurate omnia,

Prsedicatorem edita, et nupcr impressa, perlegi atque ut semel tibi aperiam sententiam meam, quomodo sit immunis ab

excommunicatione jndicandus nequaquam viquis tuto non obediat summo sacerdoti ? aut quis ejus pra?cepta contemnat, nisi quod non animadvertit scriptum ? ^umquid vult Doniinus holocausta et victimas, et non polius ut obediatur voci Domini ? melior est enim obedienlia quam victim, et auscultare magis quam ofTerre adipem arietum, quoniam quasi peccatum ariolandi est repuguare, et quasi
deo
:

fugatusque est; at salutem pactus in victoris deditioncm se permisit, qua' Virgjlius Polvdorus in proximum annum refert, alii - veio iu hunc conjiciimt. Caiterum Henricus filio Henrico secundo genito Eboracensem priiicipatuiii tradit. Arturo vero natu maximo ('.atli.iriiiaiu Ferdinandi et Elisabethaj regum Hispani.ii nm filiam ad firmandum solium despondit, dc (|uo
'

inferius.
30.

Academia
1

Parisicnsis propur/natrix doctri-

nse r/ua; tenet B.

esse

immunem.

'irgincm in concepfio/ie sua a labe In Gallia.Ioannes Veri Ordinis

Pntdicatorum, doctor Parisiensis, cum publice e sacro suggestu dixisset, virginem Deiparam
maculaioriginalis peccati immunem iionfuisse, gravissime audientes otfendit, Parisiensesque doctores inito celeberrimo co-tu statuerunt,

scelus idolofatrJK est nolle acquiescere. Viderit

ipse

quonam ductus
Cliristi

spiritu

hoc

faciat, ut vica-

neminem academige

rium
ave

non

timeat, nec

mandata ejus

Egonimirum, si mihi occurreret, nec dicerem, nedum communicarem cum illo ulla in re. Opto et ita precor Dominum, ne Florenlina rcspubiica aliquid patiatur mali
observet.
ei

ascribendum esse nisi defensurum se sacramento sponderet. Qua de re ha^c apud Trithemium leguntur ' Eodem anno nempe Mcnxcvu) quidam doctor Parisius fuif Ordinis
illi

contrariam sententiam

<(

aliena culpa,

Ex Fonte-Bono die .lulii MCDXCVH . Scripsit - idem l^etrus Delpliinus adversus Hieronymum hoc anno dialogum de
etc.
i

frafrum Pra'dicatorum, nomine Joannes Veri, homo temerarius et prsesumptuosus, quiin die Coucepfionis purissims semper Virginis Dei
genitricis in ojipido

Pontificia auctoritate.

Cseterum damnatum publico judicio eunidem Savonarolam cum adversus Pontiflcem etFlorentinos magistratus aperte rebellasset, inferius visuri sumus nune de turbis AngHcis agamus. 29. Ab impostore Anglia turbata. Ingentes facti sunt in Anglia tumultus a Petro Varbecho impostore (1), qui se Eboracensem ducem Eduardi olim Angliaj regis fiHum ex Richardi saevis manibus divina providentia servatum esse fingebat, et a Margareta Burgundfe regia; vidua ut nepos honorificentissime habitus ad Francorum regem se contulerat, cumHenricus bellum ipsi moliretur inferre, paceque confecta abire jussus ad .lacobum Scolipe regem perfugerat, qui Hunlei comitis filiam genere propinquam matrimonio illi junxerat, belloque Henricum Anglise regem peUerat; pace vero redintegrata cum Anglo, excedere regnojussus erat. Ita Sco:

gensis dioecesis, publice in

quodam Deppe Bothomaamhone praedicavit,

beatissimam virginem Mariain purgatam ab originali macula, et non praeservafam. Ex qua prEedicatione scandalum grande in po|iulo luit exorlum, quia omnes ferme hodie, pra?ter paucos Piffidicatores, credunt, sentiunt et pra^dicant Dei genitricem omni laude dignissimam originali nun^iuam subjacuisse peccato, sed pra>servatam semper uude citafus ad Iniversitatem
;

'

Parisiensem propositiones suas erroneas et falsas XVI die mensis Septembris publice revncare et abjurarc compulsus fuit cum juramenfd.
aliter de concepfione B. Maria sem[ier virginis sentire, credere aut pra^dicare velit, quam prfffata rniversifas determina\it. Sequenfi autem die, hoc est xvu Septembris,

quod nunquam

congregati sunt apud

Parisiensi octuagiuta

S.

Maturinum
et

iii

civitate

duo

sacrae fheologic-e pro

fessores viri

doctissimi,

omnes

in

eadem
Spanh.

'

Pelr. Delp.
1.

1.

v. Ep. xxxvii.
to. v.
1.

Viig.

XXVI. Sur.

iii. c.

- Lib. iii. Ep. v. 3 Polyd. 9 et 14. Sabell. Enn. 10. 1. is

'

Polyd.

siip.

lib.

Sur. c.

9.

Trilheni. in Chion.

et alii.

Bibl. Pal.

adirmet,

Anglicos tnaiultns, incentore Pelro Varbechio, prxcedentt saltem anno cdpisse cerlum esl, cum Sanutus iu historia belli Gallici Anglia; reijem ab Alexandro logalum ut arma iu Gallnm commoveret. ac(|nleoerc noluisse, eo quod metueret sibi a Pericbino quodam (ita Petrnni appellal) molicnle A'.igliffi rcgnum ad se tranfferrc. cni Burgundi.T dux favebat. Firdus lainen cuni Pontilice idem rex Anglia; inire nou rcnuil. Porro tota h;cc de ftrdorc armisque Auglorum in Gallos concitandis traclatio pracedenli auno aiitala fuil. Idem
(1)

amen

scriplor belluni istud civlle confectum

taudem fuisse

pr.xseuli

auno iiCDXCVii iuferiusadnotat.

.Ma.nsi.

(>

ALEXAXHKI
doriporc promoli,
iii

VI AXNL'S 5.

:i-2.

CHRISTI

I4',)7.

I'iiiver5it;ilc
liiis

iii;rst'iitia to-

()ppiign;ita est

;ib

.\lbcrto S;izovi;i, tor-

rniMMsitnlis iino ore unaiiuc scnlciilia slaliicriiiil cl ticlcrminarunt, i|uotl ncmo tleiii-

mentisque
ruiii

bellicis diverberala;
iie

quibus auditis,

mctiiciis lliiiignri;i' rcx,

Valaclius in Tiirca-

ccps

|>i;pfala'

l iiivcrsilali

ailscril)alur,

nisi

sc

parlcs setransferret, concordiai interpretem

:

liiijus

ilelcrminationis,
ct

quod
viri;o

vidclicet

bealis-

egit
dilio

;ilqiic ila

nullo fructu dissoluta est expePoloiios Tiirc;p ct Valnclii

sima Dci ycnitrix

originali

Maria

semiicr ab

redeiiiitcs(|iii'

immuiiis ct iir;escr\ala, strenuuinquo propugnaloreni pio asserlorem viribus fiiliiriim conlirmet juramcnlo. l|)si ctiani
maciila
fiicrit

giavioribus dainnis cx insidiis ;illcccre, extremaque agmina carpsere, alque in nemore BoukonyiKi iiigentcm Clirisli;uiorum vim interceptiim
iii

oiiines antcajiiravcnint. siciit in stafiitocontinctiir,

b;irbaricas regioiies abduxere, adeo ut

sc

omni tcinporc

liiijiis

vcritati piirissima;

conceplionis Mariainc lirmitcr atlluvsuros. Mirum nohis vitielui' i|iiotl tanlis viribus se
iionnulli

opjionere
sacra?

audeant.

Horiini

excmplo

provocati
runt,
lina'
iiis

Ilieoiogia'

professores alm;i>

morbiim conlraxerat, defensus tiucm infelicem evenlum senatus Poloiiicus oavit, ne reges imposterum generales in Turcam expeditiones, nisi junctis Apostolica Sede et ca>leris Christianis regibus sociali ara^grc rex, qui
sit. 01)

riiivcrsit;itis

Coloniensis simile statulum fece-

moruin foedere,conficerent
Michovias,
(jiie

Tanlum

imiuit

anno

Trilliemii abbatis nostri xvi.

qiioque Iniversitalis

Mo^undoclores, anno Joan.

ipsa expedilio lucri emolumeiiti-

;eviterni Polonis ct

suo regi

[ira-buit,

iit

Tritliemii xviii, simile pro defensione puris-

sim;r conceplionis decretum sanxcriint

31.

coinmuni laudo statuerint, iiiiiiqu;im regibus siiis permittcndum expediliones facere gene-

zethem.

Susceptum lioc anno est a Joanne Alberto 1*01001 rege bellum adversus BajazeIhem Turcarum imperatorem, uli pra? se fere'

Infaustn Pohjiwrum expeditio in Bajn-

bat, ad

Kyliam et Bialogroduni Valachiae arces repetendas, necnon patrui in Warnensi piigna

csesi

CLristiani imperii fines. Obtulere se

necem ulciscendam, proferendosque latius illi laborum

et glorire socios Joannes Tiffenius Cruciferorum equitum magislcr, Alexander niagniis LituauitE

dux, et Steplianus

palatinus Walachiffi, ac

si

Hungari in sacrum idcm bellum cum illis coivissent, faciii negotio Turcarum rcs fuissent
atlrila-.

nunquam generaad arina movendos contra infideles Turcas, aut Tartaros, iiisi primiim consulta Aposlolica Sede, sed et aliis rcgibus Christianis ad expeditionem ipsam accedentibus. Mceror quoque summus lioc imf^rospera? exjieditionis casu hoc regnum im|)let [iro communi fratrum regnicolarum casu, qui ab inconsulla paucis communicala expeditione evenerat proque amissa existimatioiie, quia Tiirca et Tartari nihil plus qiiam generalem Polonoriim timuere expeditionem . Irrifati ea expeditione Turcic Valachis Tartarisque conjuiiclis iii Poloniam proxiino
rales, scilicet, proceres regni
liter
,

Verum Polonus cum

fratre

Ladislao

regc consilia iion contulerat, subdubitatumque esl, illum noii in Tiircjim, scd in Valaclium convcrlere impetus mcditatum; atque his suspicionibus cxcitala sunt odia, qua3 iii civile bcllum

erupcrunl, neiiue enim commeatus ac pabula subministravit Valachus, uti crat pollicitus, i|uare adversus eum ut fiBdifragum Polonica
fioreiitissimus autem ille arma versa sunt Folonorum cxercilus variis incommodis pressus, magnasque clades accepit obsidentibus
:

maximo cum exercitu irruiicnint, quos pugnantc profligalos videbimus. Interea factas a Turcis, inciinte Vcre, per Croaliam excursiones in Styriani el Carinthiam, actamque plurimam pra?dam refcrl Michovias ', eaque repenlina irruptione illectos -Estate iterum
aiino
ceelo

easdem provincias evastasse, ac fidelium

sex millia
in

fcre

servitutem abtluxisse,

ad

quas

Turcicas grassationcs comprimcndascum .Maximilianus Ca-sarea arnia exerere debuisset, Gueldriam, immisso Alberlo Saxoniae duce, populatus est
33.
in lerras
-.

qiiod di\intE

Valachis pabiilalores intercipienlibus in Polonos, iiui pro fnle bellatiiri scortoruni multiliulincm secum traherent, irae
ilinera
Iribuil Michovias
:

Lusitano

rer/i

conceditnr a Pontifice jus

Timore, inquit, non vulgari

erant concussi Poloni, ut plerumque a paiicis hostibus infidelibus cl schismaticis fugarentiir

Barharis ere/ttas in Africa. Exposuit .\lexandro Emmanuel Lusilaniaerex,administro (ieorgio c;irilinale .\lbanensi, decrevisse arma verlere adversus .\fros ad eos Clirislo subjiciendos, poposcittiue urbium expugnandarum jus impcriiimque sibi conferri. quod ipsi ita a Pontitice ' concessiim est, ut siue detrimenlo
fieret allerius Cliristiani

aut trucidarenlur secundum illud Deuteronomii XXXII, et Psalnii ultiini Sabbati, r/uomoclo per&equehatur unus mille et duo fuf/arunt decem miltia'.' nonne idco quia Deus suus vendidil eos et Dominus conciusit illos ? ipseque Slephanus

principis, cui jus

in
iit

eas urbes partum esset

in
tiiin

lum legcm

;iddidit.

Voyevoda noonuUos dira morte periniebat, tantlcni clamarciit ail regem Poloiii, qiio illos

iit

loca imperio Lusitano adjecta Christi

cul-

in

reslituendum curarel.

domos
'

rcdirc permitleret

.
'

.Michov. c. 78.

Tlilliein. in

Chron. Spanh.

Lib. vii.

>licbov.

1.

IV. c. 13. Chiuui.

I.

xsx

et alii.

Bull.secr. p. 462.

ALEXAXnRI
(^lKirissiiiK)
iii

VI

ANNUS

5.

CHRISTI 1497.
'

277

Christo

lilio

Emmanueli

Elisahetlia

Portugallia; et

Algarbiorum

regi illuslri, salu-

tem,

etc.

regihus classis ad exjilorandum Americte continentem, in quo majora longe opulentioraijue (juain in .\frica, regna jierfacile
comjiaraiida Clirisfojihorus Coluiiihus jujedicahat, sed iiifer
iies

Tc ac liajredes successores tuus, cjuos

ve-

stigia tua imitaturos, et Sedi Apostolicae devo-

secundos rerum successus Joanlueres,

(jiii

tissiinos futiiros

non diibitamus

auctorilate

luincejis fot regiiDriiin

Margari-

omnipotentis Dci, nobis in B. l*etro concessa, de civitatibus, caslris, locis, terris et dominiis inndelium, (jua' tiiii ditioiiique tiue sujjjici, et qua; te in doininuin cognoscere sen li-ihnium
solvere velle contigerit, sine alicujus Christiani
principis, cui jiis in
illis sit

tam.Maxiiiiiliani

Uoniaiioium regis
ictafis

tiliani

uxorem
fehri

duxerat, in

ijiso

flore
esf.

jier.uiilii

mense Ocfohri exfincfus

quiesitum priejn-

dicio, auctoi itate Aposlolica, tenore pr;esenliiim

iiivestimus, iliaque tibi

ha;redil)US(|ue et suc-

cessorihiis tuis

pnefatis auctoritate vicariatus

Porro Emmaiiiiel LusitaiiiiE rex, ciii Isabella Joannis jirincipis defuncti soror iii mafrimonio juncfa erat, in Casfellam a socero et socru in hcDredifafis ainplissiiiiic spem evocafus est -, quffitanien lueredifas jiostea ad Philiiijium .\ustriacum (jui Joannam duxerat, devoluta est, (jiiem fameii
,

ipsius Domiiii nostri.Iesu Christi,(]ua funginuir

osfensa fanta
loco dicetnr.
siasticx vacat.
35.

felicitiife jiofiri

non potuisse suo

successores pra;fatos in perpeluum teiienda, regenda et gubernanda ac ad illis lihere dominandum, prout alia regna, terras et doininia tua teiies, regis et gubernas, libere donanuis, concedimus et assignamus, ac illa con(|uireiidi plenam et liberam facuHatem elarginuii-. districtius inhihentes (luiin terris,

pcr

te l)ffiredes(|ue et

Ximenias restituendx disciplinx EccleCa^terum Ferdinandi et ElisabetluE regum aucloritate fultiis Ximenius col-

lapsae

in

Hisjianiis

EcclesiasliccE

discijiliiuE

restituenda?, uti ante coej^erat,

iKiviiliiit,

sedulam

oj)eriim

cujus

j)ia

studia

cum

eludere vafri

regihiis priucipibus et dominis temporalihus, (juihus jns quffisilum non foret, ne se contra sic se tihi suhjicere volentcs quovis modo ojiponere, nec tihi projiterea bellum moverc, seu alias molestare jiraesumant. Majestalem vero tiiam.charissime fili, necnon hgeredes et siiccessores jirjcfatos pcr viscera misericordicC Domini nostri Jesu Cbristi, et per sacri
,

buscumque

liomines niterentur, qui se ah arcliiejiiscopali imperio solutos ornalosque immunitiitibiis prfetexehaiif, suasque causas a Pontifice fanfummodo cognoscendas Xiinenius ad tollendam bujusinodi male vivendi licentiam ab Alexandro VI obtinuit ', iit illi, con\iiIsa ejusmodi immunitate quic peccandi irritamenfum et munimentum foret, ad communes archiepisco, ,

lavacri susce|)tionPiii reijiiirinuis et

plurimum

jiales leges

redigcrentur.
discijiliiiffi
iit

Datam

ita

Ximenio

borlanuir iii Domino, ut si alicjna ex terris, locis et dominiis liiijiismodi, Domino concedenfe, acquisiveritis, oinni sludio et diligenfia, jirout Catbolicos reges et principes decet , efficere
studeatis,
nostri

sanciendac
fert

Ecclesiastica^ ojieram re-

Gomesiiis \

renfur, vitiisque

bomines renati denuo videomnibus helliim indictnm. Ad

sanclifafem insfau-

monasticam

efiaiii j)risfinain

quod

inihi

nomeu

ijisius

Salvatoris
refributio-

colafur, et fides Catliolica

exaltetur et

randain plurimum laborem susceptum a Ximenio ipso, favenfihus Ferdinando et Elisahetba

regihus, fradunt, eaque sacrarum leguni severitafe perculsi stiijirorum usii contaminati bo-

amplietur, ut exinde priefer

nis prJEinium,

a>ternffi

nostram et dictBe Sedis benedictionem et gratiam uherius consequi mereaS. Pelrum anno ris, etc. Dat. Roma" apnd MCDXCVH, kal. Junii, Pontificatus nosfri anno v .
flore extinctus.

mines, quingenti nnmero in Africam trajecerunt ', ut inter imjiios impie agerent, refert Sabellicus ^ Auget liorum illorum numerum
Petrus Delpliinus, et gravissimis sententiis eorum iinpiefafem execratur ' Novum, in(jiiit,
:

Joannes Hispaniee princeps in ipso xtatis Asjiirabat etiam ad Africae imjierium Ferdinandiis llispaniarum rex, atque hoc anno Sej)teinbri devexo arx CerhiE insulee Africae objacentis JoannisNuzte proregis Siciliae
34.

scelus et nosfra a'fafe inauditum

didici ex litteris

lieri

primum
ad
,

tuis ex Hisjiania, videlicet

mille

diversorum
vulgiis

Ordinum
nominat

religiosos
.

quos

virtufe in fidem

ejusdem Ferdinaiidi ac
-

jjofesfa-

r<nirentuales
sensii in
licto
fiiie,

communi con-

inque ipsa Alrica ex adversa Almea Barbaris deserta a Gusriae regione, Melilla Sidoiiia' duce pra?si(Iiariis copiis manio Medime hellicisque inslrumentis egregie nuinita est ad proferendos latius Christiani imjierii fines (juibus jjrogressihus exlerritus Phiifeiisis re\ fiiiifimas urhes miiiiilioiiihiis jiriesidiisque firmaFerdinanclo ipso et vit \ Parabatur efiam a

tem venit

',

(jiiod
siiiiin

Afiicam enavigasse, atque ibidem, revero Dei cultu, ahnegafaque Cliristiana ad ritus sese genlilinm transtulisse, eo indulgenfcs \itte laxiori cogerentur a reoe
iiuisque

regulam observare. Miror tanlEE cor ununi el aiiimam unam in adeo detesfaliile facinnscoiijurasse. .Mirorinulto
iniiltitiidinis
I

Gomes.

1.

ii.

Comin.
c.

i
'

Siir.to. V.
III. c. 15.

1.

iii.

18.

SLir.

lom. V.

lib.

iii.

cap. 17.

Id

ibid.

cap.

16.

1.

Rapli. Vol.
I.

1.

viii. c. 17. Siii. lo. v.

i Li.jines.
I.

i.

iv
s

w.
ix.

ih.

Sahell. Knii. in.

!.

Surto v

\{ _|

EuJ.

ca|].

Pelr. Delp.

v. iip. .\lix.

278
niajjis

ALEXAXDRI
doctrinani
scriliis,

VI

ANNUS
cx
iis

5.

CHRISTI 1497,

insipientiuni
forent sacrsc

cum

equilum Ordini
porrecla

eum

adscripsit;

Gamma

vero,

inulti, ul

tlieolojjriac

pro-

fessores,

lam

facile potuisse a veritate

auditnm
:

avertere, el ad
'<

fabulas converti

>>.

Et iufra

ad cruccm nlaiui, solemni sacramento jirofessus est [iro divina et Liisitana gioria crucem ante Maurorum, genlilium, omreligiose
luiiiiiqtie
(|ii(',

Vere antichrisli omnes. Nunc autem,

anticiirisli

ait A|)i)-

stolus,

multi

sunt,

(|U()riini

Detis

s|iretis

Barl)arorum oracircumlaturiim, eamomniluis [lericiilis, adexlrcina vilic

venter est, et {iloria in confusione ipsorum, ijui terrenasapiunt. Quibusrccteobjici potest, quod fueriiit magistri iiisipientiiim, el doctores errantiiim. Hortati
.Nolite

siis[iiria
ail

defensuruin, omni(|iie tide ac diligentia

vexillo,

jialefacicndas Indias incubituriim. Accepto

aulcm sacro
riis

divinam

0[iein

imploratu-

sunt

SEe[iitis

Clirisliaiiam

participatio justili.T

jugum ducere cum infidelibus, cum iniqiiilate,

lenebras?Aut
qiiai

plebem quiceuim
:

ad

tciu|iluiii, in (]iio

Ecclesiastica sacramenta

conferri marcconscensuris sueverant, pcrnoctaturiis se conlulil, iiislructotnicagmine religioso

aut

qiue

socielas luci ad

conventio

a sacerdolibiis in iiavesdeducliisuiia

cum

sociis

Cbristi ad Belial? aut quae pars fideli

deli?.Vut
El

(|ui coiisensus lcmido Dei nibilominns ipsimet a\erteruiit se et non servaverunt pactum, et fornicali in adinventionibus suis. Musolea? die xi Decembris jucdxcvii . 3(i. Classis Lmitana, diice Vasco Gamnia missa in Indias. Eodem anno Deus ad infe-

cum inficum idolis?

indulgentiarum prsemio a summis Pontificibus

jam

aiite Henrici princi[iis rogatu iis, qui ad Barbaras a[ieriendas oras contendunt proposito, donatus est, quem non ad praeclaros felicesque agendos lrium|)hos, sed ad funus pergere plerosque existiinasse narrat liisce verbis Oso,

rius

' :

rendum Indis Orientalibus Evangelium Lusitanorum pios et magnanimos conatus promovit. Immisit enim mense Julio Emmanuel Lusitanite rex quatuor navium classem Llissipone instructam, praefecto Vasco Garama ad e.xploraii'

37. '<.\berat01ysi[)[ione [irojie litlus

quatuor

passuum millia templum sane religiosum etsanclum ab Henrico iu honorem sanclissimEe Virginis jedificatum,

quod

|)ostea alterius am[)litu-

das Indias, in qno facinore arduo coiificiendo auctos divinitus illi animos confirmatosque reporlalae postea divina Numinis vi admirabiles victoriffi, per amplissima regna diffusa Cliristiana religio, eversje

Emmanuel illi conjiinctum in honorem ejusdem Virginis a fundadine

et

magnificenlia, qiiod

meiilis extruxit, noinen

amisit. In id

Gamma

pridie illius diei,

se recepil.

quo eratnavemconscensurus, utnoctem cum religiosis hominibus,

ddmonum

arsD, obtrila-

qui in ledibus templo conjunctis habitabant, in

que Mahumetica superstitio ostenderunt. Tanti

operis molitores

Vascum

Gammam

ac socios

Emmanuel

in maritimae expeditionis procinctu hac oratione ad subeundos labores accendil.

precibus etvotis consumeret. Sequenti die, cum mtilti non illius lantum gratia, sed aliorum ctiain, ([iiiilli comites erant, convenissent, fuit
in scaphas deductus, neque solum homines religiosi, sed reliqui omnes voce maxima cum hichryinis a Deo piecabantur, ut bene et prospere illatam periculosa navigatio omni-

ab omnibus

Cogitanti sibi Dei optiini

maximi

divina? gloriee

Lusitanique uomiiiis
risse, nil
sis

amplilicatioiiem
si,

occur-

depulregnique Phulensis praecipuis arcibus occupalis, Indiarum terrartimque Orientalium orasincognitas vastissimo ab Ecclcsia Komana iutervallo disjunctas aperiret, in quibus non modo fidem .lesu Christi Lusitanorum opera propagandam. coliigendamque inde Dei homiuumque graliam speraret, verum amplissimas opes vastissimaque imperia ex impiorum inanibus viiuiicanda Liisitana>

majus suscipi posse, quam

.Mauris,

jam ex Hispania

bus eveniret,

et

universi re
;

bene gesta incoluinte-

mes

in [latriam redirent

a nuiltis tainen

coronae adjectiim

iri; si

enim

ex patefacta

jam

atque lamentalio fiebat, ut funus Eu quo efferre viderenlur, sic cnim dicebant miseros mortales provexit cupiditas etambitio Potuitne gravius sup[dicinm istis hominibus constilui, si iu se scelestum alitjuod facinus admisissent ? Est enim illis immensi maris longiludo peragranda, fluctns immanes difficillima navigatione superandi, vitce discrimen in locis
rini is fletus,
:

occidua .^thiopise parte novos litulos Lusitania pepererit, majora longe compendia ex Orienlalibus opibus adeo in anliquis historicorum monumentis celebratis conquisitum iri, cuin ex earum tantum commercio Veneti, Genuenses, ?~loreulini, aliique Italiae [lopuli tantam [lotentiam consecuti fuerint. Plura alia in eamdem sentenliam addila ab Emmanuele, ac mox vexilluni crucis effigie adoriiMtiiiii Gaminae in genua provolulo Iraditum quo rex religiosae Jesu
,

infinitis

obeundum. Non

fuil

multo tolerabilius

quovis genere morlis absumi, ([uam tain procul a patria marinis fliictibus se[ieliri ? Haec etaliamulta in hanc sententiam dicebant,
in lerra

cum omnia multo

tristiora

lingere

[irae

melu

cogerentur. Ganima tamen, quainvis lachrymas suorum desiderio funderet, rei tamen bene gerendae fiducia confirmaliis alacriler in navem

omnibus conscendit Vll idtis Julii, anno aChristo nato mcdxcvii . Minime idoneum erat
fauslis
id

Christi

milili

[irinceps ac

moderator sacro

navigationis leinpus

-,

tit

|)Ostea

compertum
ubi sup.

'

Jo. Barros. dec. 1. kixs.

1.

iv. c.

I.

'

Jo. Bar. c. 2. Oaor. ei .MaU. ubi sup.

.MalT.

ALEXANDRI VI ANNUS
est, verumtamen, regente cursum Deo, vigesima Novembris' (iie, Bonrc-Spci nromontorium pra'-

G.

CHRISTI 1408.

270

tcrvecti

sunt.
itinera,

Itescrihit

piiirilms

liarrosius

.loannisRegiomontani discipulus,hortatore rege Joannc 11. cnmnnMili cranl, cursum fiicrit moderatiis intcr mcdias procellas ad oram Zangueiiarii iiatali (Ihristi

mari normis navicnlariis dimensaquc allitudinc solis ex instrumentis matliematicis, (|ua> lUKJericus ct .losepiiusJndaeus mcdici regii,acMartinusBohemus,

Gammae

utque

in vasto

die, cx qiio id
iis

littus

.Nataic

ap|icllatnm, applicnit, atquc ah

aii(|U(is

/Ethiopihus
accepit.
Llt

coinmcatus

inito

commercio

vcro

liicc

navigalio, fclicem exitum, patefaclis

Imiiis, habueril,
'

proximo anno dicetur.

Jo. Baros. sup. lib. c. 4

lil.

c.

2,

:J.

eod. c. 3.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

6.

CHRISTI M98.

I.

Intis Cliristian

CaroU VIII mors miseranclit. Anno sanonagesimo octavo supra mille

VIII

dicens

mox

aversus corruit hora dici post meri-

qnadringenlos, Indictionc |)rima, Carolus

diem secunda, jacuitque ad horain iioctis undecimain, qna cuin vox enm defccisset, exjiiravit,
vox
ad se redire visus esset, extrema liac Deum sacramqne Virginem implorantis. Ubi i)rimum corruit in vicinnm ambulacro cubiculum, quo nullum toto castro
sed
tertio audita est

Francorum

rex Neapolitanum bellum redintc-

cum

grare, prioraquc

damna

novis sarcire rationibus

illa licllica

medital)atnr',cum universa

consilia

a Deo confracta sunt, immincntiuuKiue calami-

tatum timorc libcrala

flore,

Italia

dum

liidentcs pila circumspicit

ipscenim ina;tatis una cum

sordidius erat, iierductus, ubi casu non culcitra non thorus linleo ornatns, palcarium tantuni
aderatlintcis sordidis substratum, atque is, cui totcastra ornafissima, tot urbcs florentissinuT

regina conjuge recrcandi animi causa, repentina apoplcxia pcrcnssus abalicnatis sensibus concidit, obiitiinc nocle ante proximum Aprilis diem octaviim, iii (|ucm Dominica l*aimarum
incidebat; baiid tamcn imparatnm et

immemo-

animaj ereptiim tradit Comineus -, cum bis ea liebdomada sacramcnto Po^iiitcnti;c noxas expiasset, ac postremam vocein de nuUo unquam peccato lethali comniittendo edidisset, terque, recuperato vocis usu, in ea cnm morte lucta se Deo, Dcipaise, et SS. Claudio et Blasio commendasset, de quo hfec tradit Ferronius ^ Tanta iiidolc [irinceps rcpente sublatus i. est, nam quodain dic cx cubiculo uxoris prosalutis
:

rem

parebant, aiiimam egit magno sui desiderio apnd omncs rclicto, annum agens vigesimum septimum >>,natnm ultima Junii excurrente anno MCDLXx, refert Additionnm ad Monstreletnm auctor ', cum regnasset annos quatuordecim, magniliceque ad Dionysii Parisiorum sepultiis est, sepulchroque majorum illalus . :i. Patcrc hoc excmplo ait Comineus ' sper-

nendum
sceptra
justitise,

essc

humanum
ligoncs

fastum, nec res caducas

tot anxiis

curis ambiendas,

(I

quam

cum non minus mors conculcet. Ordistatui,

nando illum optime rcgni

tollendis

administranda'
redigendis, re-

diens

unacum

ea in

ambulacrum apud Amba-

vectigalibus, atque ad qua-

siam subslitit, iit qiii in castro pila ludebaiit simul spectareiit, at(]ue ibi orto sermone cuin Joanne episcopo Andegavensi de prioris vit;c erratis, ita sibi fnturum propitiuin Deum obtcstabatur, si non s|)craret (lostliac futurum, ut Deum neque culpa ulla piabili, neque inexpiabili,

dringenta
stitucndffi

millia

nummorum

etiam in pristinum splendorem EcclesiasticBe disciplinae vacare tum coepisse tradit, quo eliam elogio illum exornat Ferronius Ccppit, inquit, et ipsam Galliam probatissimis
''

institntis regere

qnoad ejus

fieri

posset, offenderct.

Ha;c

ipse bis hebdomade querclis auditis jus dicchat, libero

:

omnium
omnibus

Coniin.

1.

viii. c.
ib.

IS.
'

1.

III.

Id.

Fenon. inCar.
siip.

Vlll. Gagiiin. in eod.

Gnic.

Ferron. ubi

Auclor addit. ad Monsirel. posl vol. 3. Ferron. ubi sup.

Comin. sup.

IS

280

ALKXANDRT VI AXNUS
fnit,

6.

CHRISTI
,

I'i08.

aditn ad auditoriiim dato. Nenio

quantuni-

roreiii

vis al)jectus, (]ui noii ad i)r;rtoriuiu. ubi venissef,

solveret illuinque causain judicibus Luilovico benevolis cognoscendam demandasse,

luTc
FiMToiiiiis
'

audiretnr. (".onstituerat maf^istratus regios, salariis auctis, al)

qiiibus de rebus
rolo

"

.Vnna Caef

omni

(lua^stn

avocare, jnre

iilo

prius

iiiipta

P.rifannoriim
res
csl

principatiim

etiam sportularuni suliiato. dnodecies centum

millia liljellarnm

scciim
(liiietem

auferebal. Visa
(".;illi(;iiii

gi;ivissima,

Turonicarum nomine

triimti

((nn

iilsiira. .Villiibilo iiilimo-

a (".allia tantum (luotannis exigere voIel>nt ad alendas copias : ipse se familiamque suani, omnes etiam aulicos mag;istratus ex fructibus obventionil)US(iue rciziorum prirdiorum caiionis regii, aliorunKjue jurium alere debebat, quem

morem priscos Galliaj reges

Et infra
:

conservasse ferunt Magistratus non nisi eruditissimis proliatissimisquc viris dedit, ae saepe falsus al)
>

de repudianda Joiimia V;ilesia miper regissorore, cmisiliuminiit. Hiiic imi vitam acceptam et captivus et odio apud liiitrem flagraiis Ludovicus debebat, re-' piidiaretne regis sororem, et eam sororem, cui tanfiim deberet ? Quid si proceres Gallici graruin
consilio
iixore, Ciiroli

vifer id

feraiit ?

H;rc ali^iuantulum agitata tordeni^iiie

seriint
tot

legem

populus uxorem, cui

pecuniam extorqueliant, ad senatorium irradum ncminem admisit, (^ui non al) ipso senatu nominatus lectus^iue essct, nec temere novam ullam sanctionem proposuit, qua> non a GalliEC curiis priiis probata diseiissaque fuisset(l) . His consentanea scribit Belcairus illum nimirum paulo ante mortem sacra
aulicis, qui inde
' :

annis

rex assuevit, repudiari

? Vicit

quo tandem

aliorum scntentia, qui et metu ciim Joanna contracfum matrimonium, contestationibus eo tempore adbibitis id et consfare neque firdere ullo nafurali contractiim aiebanf, asseverante id Ludovico. Maligni rerum tBsfimatoreL; varie id ejus factum
paclo augiir;il)ifnr
,

matrimonii jura coepisse colere, sprelis adulterinis illecebris, atque justitia^ administrand;r amantem fuisse, tum singiilis liebdomadis siii
sffipius

incessebanf. Quasi, aiebant, vero id esse simile

potest, ciim regi (larolo tres essent liberi,

cum
initio

niirrens uxor
adbibitiis

captivi

vifam

fratre
si

miilfis

copiam publice

fecisse, jusijue
:

omnibus

lacbrymis impetrasset, metum,

sit,

quis

egentioribus dixisse nonnullos e judicibus jurisve dicendi adniinistros ob ra[)inas

prffisertim

nunquam purgatum

nullum ma-

magistratu movisse, judiciorum formam ad antiquam simpHcitatem atqueintegritatem instaurare, ac sacerdotes ad eamdem normam coercere Pontiflciaoperanieditatum. Kxcultum fuisse a S. Francisco Paulano piis institutis, atqiie ob noii gestum illi morem ipsi adversa accidisse tradunt -.
4.

Ludoviciis ejus successor obtinet a Sancta

Scde

iit

situm

cum Joanna

Valesia conjur/ium de-

claretur irrifum.
pisset Carolus,

Cuni

niillam prolem susceilii

conjunctissimus

sanguine
regnuin

Ludovicusdux
successit
,

.\ureliancnsis, alterius Ludovici

in

Aurelianensis CaroliVIfratris nepos,

ac
die
.Maii

xxvii,

pompa
ritalis

sacro oleo

litiis est, iit

Rbemis magna docet Comineus^

fecif, vir

qui adluit, liisque scribcndi finem

ve-

amanlissinuis ac prii(lenti;p pietalisciiie laude conspicuus. Unid vero novus rex volveret animo, inox pandit \ dum Gallico .lerosolymitanos et Siculos titulos regios, necnon diicales Mediolanenses veluti boereditarios publicis inscriptionibus adjecit. Addunt Alexandrum Pontificem a Ludovico non sine magna piorum offensione rogatum, uti leges matrimonii inter

riti ofticium in tam liene de se meril;ini uNoreni ab eo collatiim ? cubantem una ex illiiis coinplcxu sBque discessisse, atque aliain mulierem amplexantem ? desiderii ejus expectationem non impletam, non pellectum aninuiin, non mitigalum tof lachrymis qu;is profuderant uxoris ociili pro marito liberando ? Ad Pontificein itum est Hornanum. Is erat Alexaiider VI, Borgiae fllii extollendi avidissimus, omnesque efiain (jua^rens occasiones ampliandi ei imperii, ac ratus Ludovici amicitiam ad eam rein ;iplissimain judices ei dedit. Hi fuere Philippus Luxeinburgus cardinalis, Ludoviciis .Vlbigiorum Ponfifex, Ferrandns Se|)tensis episcopus, (qiii erat ApostoIica2 Sedis internunfius) lii tandem dissolveruiit, lata senfenfia, inatrimoniuni . Attulit - Ponfiflcias litferas de ejusmodi causa' cognifione idem Ca>sar Borgia, qui mensc Ocfobris posfquam consistorium ingressiis
, ,
:

."i.

Alexandrum parenfem
dignitafis
cardinalifi;!'
fieret,

et cardinales rogavit, ut

ipsum ac Joannam Valesiam demortui

'

regis soaiict.

ponend^e pofcstas sibi diaconatus ordinem iion sponte, sed paternffi observantia^ tiinidiiiue obsequii ergo mox, vofi coinpos facfus, ifer in suscepisset Gallias ut splendidas nuptias adipiscercfur, intendit, allatoquoque pileo cardinalitioGeorgio

cum

Belcair. dec. 1.
ull.

I.

'
1.

Comin. cap.
IV.

vii. iiuin.
'

41.

Vita; S. Franc.
in

' Ferion. Lul. Xll.

Ferron. in Lud. XII. Gaguin.

eod. Guic.

in

Lud. XH.

Frizon. in GalL purpurata. l^erron. in

palentes

Consonant iis quK hic narrat annalisla de Carolo rege niedilanle jiidicia ad vcl(^rcm norniam rerormarc, ronsonanl. inijnam. litterae ejusdem anno supcriori data;, (|nibu3 vetera .Moniimenta consiili scrutarii|iii' niandal, ut (|us luerit veleruin pra^decessornni suornni ac prssertiiu S. Ludovici nonua in .iudiciis vulgarium prasertim liominuni servala, iutelligeietur. Extant littera; illa; iii Spicilegio
())

Dacherii lom.

iii,

pag. 848, nov. edil.

.Maxsi.

ALEXANDRI
Ambasiano archiepiscopu
regi

VI

ANNUS

6.

CHRISTI 1498.

281

llotlioaiageiisi, iiovo

inc(r[)to destitere Florciitini, et

dum

(astrensom

summa

familiaritate conjimcto, atque

in

purpuratorum
' :

Patrum numerum

[iridio

idus

laborem assiduo obeunt, graviora suiit [lassi, grassaiite morbo e|)ideniic() ob aeris intem|)erieni

Septcmhris adscripto, de (juo luec .loannes \U\vchardus XVII mensis Seplembris proximo prirteriti, vel circa ilium diem, S. I>. \. Alexander papa VI in secreto sim coiisistorio, de reverendissimorum dominorum cardinalium interessentium consilio et consensu, assumpsit,creavit et publicavit in S. R. E. preshyterum cardinalem reverendissimum in Christo patrem dominum Georgium archiepiscopum Hothomagensem, eique lit. S. Sixti assignavit et capellum rubeum, deinde sibi misit per illustrem Ca^sarem Borgiam de Aragonia ducem Valentia\ olim cardinalem Valentinum, filium suum ciiaris-

ex

[)r;ivis

soli

halitibus contractam,

ul

idem auctor memorat -. 8. Parte alia, decima

tertia

Novembris

die,

Venetus exercitus ad sex millia militum cum duce Urbinate, ac Petro Medice, et Carolo Ursino cum plura o[)|)ida ad defectionem pellexisset, Camaldulum, ([uod cenlum Fiorentiiii tuebantur, variis im[)ressionibus tentavit, ac divinitus

pro|)ulsatus est, multis cicsisac pluribus vulneratis, ut

narrat Petrus

i)el[)liiiius in
:

litteris

ad

Eusebium Camaldulensem iloc, in([uit, pro miraculo habitum est, quod cuni iiiulta millia tum equitum tum peditum acriter Camaldulum
impugnarent
,

simum
aliis, et

cum mullis rochettis et muneribus facultatem pileum ipsum recipiendi sub

ac

circumfusi undique missi-

iibus agerent pra^sente duce Urbinate, et aliis

forma et modo sibi dcstinatum, cujus facultatis vigore reverendissimus cardinalis S. Petri ad
Vincula die xxvi (xxi) Decembris proxime prseteriti, qua? fuit festum S. Thomae Apostoli in Ecclesia collegiata S. Marini oppidi Chinensis, Turonensis dicecesis, postmissarum solemnia, serenissimo Ludovico Francorum rege praesente, pileum pra'dicto reverendissimo domino cardinali Uothomagensi imposuit et tradidit, ceeremoniis solitis observatis . ti. Porro Ludovicus Gallorum rcx sive adeo

summis viris nec unus quidem ex iis, qui monasterium tuebantur, sauciatus sit.crcditum nimirum est alluisse coeieste Numeii, cujus ductu auspicioque factum sit, ut contempta religione ac pietate, foedissimo eventu hostes pugnaverint, nostri vero integri onmes prffilio excesserint )>. 9. Conspicuo et insigni miraculo defensum Camaldulum idem auctor refert in litteris ad
Patavinum episcopum proximo anno datis': Dicam, inquit, tandem dignationi tuae, quod
confecto
belio
a
niultis
fide

dignis audivi,

sacramento publice professus est,ut nunquamconjugem sanctissimam,

scelestus
fuisset,
uti

cujus lachryma; illum merito supplicio subduxerant nisi meretricio affectu amplexus esset, sive perjurio ad xVnnam reginam in concubinam acci[)iendam Britannia' retinendie studio se devinciret, juncto cum ea connubio
,

quodque per adversa; partis primarios milites, et copiarum duces celebre omnibus factum est. Visum utique pluribus ex iis, qui Camaldulum
facie,

oppugnabant, monachum augustoque aspectu,

[iromissaque barba,
turris templi

quemdam veneranda

dum

et majestatis pieno, dimicaretur, in fastigio

sperala felicitate non est potitus, ac post gesta

gravissima bella jierturbatumque orbem sce|)tra duci Engolismensi inglorius transmisit. Ca?-

sub divo lirmiter constitisse, et picEcinctum ac sutfarcinalum teguias inde iapideas jactu infatigabili devolvisse caeterum conatos primum sagittarios multos balistis mo,

terum Joanna Valesia injuriam ita aequo animo tulit, ut omni virtutum genere florueril Ea
:

>'

fuit

integritate coelestis vit.e

eximia [)udicitia et ob morum sanctitatem qua^dam virtutis excmpla vivens ruis(|uam non pra'bens.Ac tantum abfuit,utrepudium leiret, ut se plerumque magno onere levatam |>r;edicaret, humaiiasque cogitationes spesque aversata, ad
>',

inquit Ferionius

-,

naclium dejicere, non modo non potuisse in eum sagittas dirigere, qui facile omnium undique ictibus videbatur ex[)ositus, sed ne eniittere illas quidem et contorquere, donec clarius animadverterunt alium illum esse, quam do-

mesticummonachum,

et

mortali carne indiitiim,

divinas
illa

animum

transtulerit .Institutus fuitab

sanctimonialium Ordo, cui Aniiuiitiat;e nomen inditum, quod Deipara sacra mysteria, virtutesque prajci|)Uo studio recolere proliteretur. 7. Florottuii a Plsimiscxsi; Veneti exCanudIn Etruria Florendulo divinitiis propulsati. tini Pisarum recuperandarum studio bellum ursere, sed infelici eventu a Pisanis, qui Griccos milites conduxerant, fusi sunt, ut Petrus Del'

angelicum videlicet quem[)iam, aut (qtiod magis creditur)patrenietducemCamalduIensis Ordinis Bomualdum. Hoc audio non solum in Etruria, verum longe amplius in agro Piceno et alibi, quo ex militia hostis rcdiit, [lassim vulgari cum
singuiari attestatione
justiti;i' et

virtutisDei, elc.

Vale exFonte Bono die iii .lulii Mr.oxcix . 10. Savonarola ab adcersariis suppliciis affectus.

civiles

pliinus

narrat

'.

Non tamen ob hanc cladem

mim.
Ifli.

Florentiae tumultus Ilicronymus Savona\ rola Ordinis Pra'dicatorum, qui magna doctrinas et sanctitatis opinione aj)ud suos ob adstriclam

Hoc
aucti

eodem anno
in qiiibus

'

Buicli.

I.

III.

Diar. .Ms. arcl). Vat. sigii.

FeiTon. in Lud. XII.

p. ))2G.

'

I.ib.
1.

V.
III.

Ep. Lxxxi, Lxxxn.

Iiiar.

- Ibid. Ep. Lxxxiii. ' Biirc. Ms. arch. Val. Ms.ValL bibl. sig. lit. C. iium. GG.Guic.
1.

I.

'

Lib.vi. ICp.
.\X.\.

iii.

.111. Sabel.

Ea. 10.

IX. Coinin.

vui.c.ia.Naiicl.vol. 2.gca.oU.

ANN.

TOillS

llAYN.

.\I.

36

282

ALEXANDHI

V!

ANNUS

('>.

CIIRISTI 1498.
ii,

religiosam disciplinam, iieciion pietalis cullum ut inter populares provectum llorcliat aileo etiam ob Italicas calamitates, multo ante quaiu proplieta haheretur, continjierent prffidictas concionibus coelestia jactaret visa, micuni in
,

leni

traducere ca'|)erunt, pr;ccipue

(juibus

Sedis.VpostoIica' uonieii sacrosanctum erat, a cu-

jus imi)eriis

etsi acerbissimis, viro prEesertim religioso,desciscere nefas esset, atque inter lios Franciscus Ordinis Minorum, qui iii Fcclesia

racula pollicerelur nec patraret, novascjue res molilurus in Alexandrum declamaret, sollicitaretque reges, ut Concilium OKcumenicnm ad

S.

Crucis sacras couciones babebat,

iu

illum

veluti

stalum restitueiuiam, decernendunu|ue in Turcas pro restituenda Orienli religione sacrum bcllum
Cliristianam disciplinam
in

pristiiuim

agendum

curarent,

Florenlinieque reipublica'

gubernacula a partium suarum seclatoribus. qui pii videbantur, regenda airectaret, ab adversariis, quos depressos cupiebat, supplicio affeclusest;
qua?

perducllem nefand;eque doctrina;satorem invecliis est coiilra auleiu illiiiu Ordinis Pradicatorum concionatores palam defendere, ac Dominicus e Piscia in eam temeritatem prorupit, ut Minoritam de subeuudo ad probandam diclorum lideui ardente rogo provocarit. t"2. .\d Iias Praedicatorum Minorumque fra:

cum

iu carcere fassusesset \aticima,

,

Irum coiicerlationes exarsere Floreiitini, qui novo (juodam jiiodigio curiosos oculos pascere cupiebant; atque etiam Kaynaldus Ursinus arcbiepisco|)Us Florentinus, qui liujusmodi insanientiuiii

propalasset

|)arlim

ex

sacris

oraculis

elicuisse, partim

sagacitale mentis

collegisse,

liomiuum

in

tlammas ruere paran-

coelestia \isa sibi objici confinxisse ad captau-

tium, etlinicorum instar, qui

gloria; se vivos

dam famam, tum ingentia

uti

illa

pietatis

opera,

de congregauda Syiiodo OEcumcnica pro moribus cleri populique perpoliendis coniiciendo sacro bello, augenda jiietate, ad iin,

iii Indiis cupidina concremant, nefarias provocationes compescere debuisset, eas magis provexit, ut questus est in carcere Savonarola, qui invitus ad bosce laqueos Irabebatur, quique cum

probum

linem,

nempe ad mundanam gloriam

die constituta excitatis

iu

assequeudam direxisse. Inique tamen ipsum oppressum ab ffimulis, et quamvis bac de se fassus sit, tormentorum stevitiai succubuisse ejus studiosi voluere '. Veruin illum in non
paucis
peccasse graves contendunt
auctores,

medio

foro, in

duobus ingentibus rogis quod populus ad spectandum

videret, spes in

scelus confluxerat, adversariiim Minoritam incendii ardore

cbaristia

non territum

Eu-

ad demulcendas

flainmas reposuit,

seque in impietatis grave discrimen conjecisse, pavisse curiosos imposloris instar lallaci prodigiorum spe, unde arcano Dei jiidicio tlaiumis, qnas a suis veluti rosas impiine calcandas jactabat, exustus ])erierit -. Hujus funestae cataslro|)bes ba'C fuere exordia.

rogos, ni

negavitque sodalem Dominicum ingressurum secum Cbristi corpus, in quo spes sitce
erant. efTerret,

cum

Minorita conteiiii)tor

vitic id

non deposceret, sed palam se in cineres redactum iri profiteretur, instaret tamen, ut nisi
prsedicator .emulus illaisus e flammis emergeret, SavonaroUe doctriiiam de non parendoPontificio interdicto impiam censendam.
13. .\t

il.Discissaerat,utdictume>t,conlrariisdua-

bus factioiiibusFIorentiiia respublica. I*ars, qua; Hieroiiymum ut vateiu colebat, Caroli Fraiico-

Florentini magistratus,

qui

ex edi-

tiore tbeatro rei expectatione suspensi erant,

nec

rum
bus

regis cxpectatione sustentabatur, Pisas quipotiebantur Veneti, aliasque urbes creditas

miserorum imminenti ustulatione movebantur,

nnimadverlissent sacrilegum facinus patraimpie teutatiuos, si sacram F.ucbaristiam flainmis inferre paterentur, spectaculum prudenter dissolverunt. At populus piodigii jactati expectatioiie delusus Savouarolam, ut liypocritam et pseudo])ro])liefam, qui Ecclesiam uon audiret seque audiri vellet, traducere coepit, dieque insequenti mota seditione coiijiinxit se Savonarola; adversariis, qui Franciscuiu Valorium virum promeritum Savonarolee addiclissimum trucidarunt, inque Prsdicalorum a?des impressione facla, Savonarolam, ac diios socios captos in pra^torii carceres abrituros, Deum(]U('

cmu

Carolo recu[ierare illius adveutantis ope sperabat, pars vero adversa 1'ontificis ac .Mediolaneiisis Venetique fopderatorum societatem aiuplectendam suadebat, iuter quue cum Hieronymus Pontilicia RomauEeque curiiB vitia acerbe carpsisset,

solemnesque e|)iscoporuin ccetus

cogeil-

dos, ut tot malis moJus poneretur, contenderet, incrimen factiouisnovcecoiicitata', suspeclaique

doctrinte ab adversariis adductus est, quare ab Alexandro concionatorio interdictus est munere cumque aliquanto tempore paruisset, verum c^ciude famam obsolescere, seque injuste opprimi putaret, Pontificium interdictum contra leges latum palam contendit, sectatorum suorum patrociuio fretus, tum vero magis collapsse illius res auctusque adversariorum nume:

puerunt quam rerum conver^ionem Petrus Delpbinus in lilteris ad episcopum Palavinum

:

rus, qui illum

et

tanquam contumacem

Pontifici,

sumrao Ordinis f)ominicani magistro rebelGuic.

1.

', et quid de Hierouymu senserit signiinquiens li. Ut (juid modo Floreiitia! agalur ex me noveris noii est passus et clemens et miserator

describit

ficat sic

III.

'

Comin.

1.

vui.

c.

19.

'

Pelr.

Iiel.

1.

v. Ep. lxviii.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

G.

CHRTSTI 1498.

283

Dominiis, ut interdicto, ((nnd formidavimus, civitas premerelur, neque enim [)eccatum alic|uorum comnnuii omnium del)iiil ani-

omnis

17. Ouod ad renovationem Ecclesia?, et conversionem infidclium, quam eventuram prjedi-

c,iral,

speclal,

professiis esl,

se id

ex

sacris

madversione

nuilctari.

netecla^

sunt tandem

Ferrariensis insidJGe.

Excommunicatus hocanno

a Pontifice et a f;enera!i sui

Ordinis, el prredicare et celeljrare non destitit, ac palam de Pontifice oblocutns, nec Deumvisus est, nec liomines revereri >>. Et infra Tandem dataestprovincia quil)usdam a dominio, ut o|)pu^narent
:

ahjue omnino ita futurum firmiter credere, non vero id cselitus agnovisse. Uiiod vero proximo tempore gentes convertenda sint, ad id se multis argumentis adduci, non
oraciilis elicuisse,

monasterium, et Ilieronymum vinctum in palatium perdiicerent, quod oclava liora noclis liaud sane facile factum est, repugnantibus viriliter
intus fralrihus, qui nltra

ad venandam gloriam asperum, idque aliis persuasisse, ut sanclitalis opinioiiem de se concitaret. Qiiod vero in ade S. Reparata' programma suggestui affixum fuisset conceptum
visis ca-lestihus, quse sihi

arrogarit, seclatum vitic geniis

centum

erant, et arniis

bene

instructi.
laici

cuntur,

Sex iiitorfecti in eo tumultu 'diquatuor, fratres duo: vulnerati ad

liis verhis Ego atttem conslittttits stun rex ; professus est id sua industria affixum non fuisse, sed fratris Dominici, ut opinabatur, opera
: :

mortein ad quadraj^inta. Diiclus itaiiiie cuiu duobus fratribus Dominico videlicet et Silvestro iii palatium diligenti custodia, iieri in eqiiuleum
cuineisdeiii
siililatiis est.

quamvis enim arroganset improbus esset, nun(]iiaiu tameu in tanlain superhiam se extulisse,
ut qua; Clirisli erant sibi arrogarit.
18. Confessum hrec etalia generalis Ordinis Pradicatorum magister, el Romolinus episcopus

Per omnia Kenedictus

xi Aprilis mcdxcviii .

Deus. Vale, Floientiaj die

!%.

Interrojj;atus

'

tormentis a judicihus de

fice

postea cardinalis Surrentinus delegati a Pontijudices illum una cum duobus sodalibus

factiosis concioniliiis respondit, se piitasse Flo-

rentinos ad Ciirislianuiu

orbem commoveiuiiim ut Concilium OEcumenicum cogeretur idoneos futuros, siieiiKjiie concepisse in eo vel ipsum

sacerdotali exutuin dignitate Florentinis magistratihus tradiderunt, qui strangulatum laqueo

flammis exusserunt, nec quidquam vel ad sui accusationein excusationemve locutus est; cujus
trislem exitum Petrus Delphinus in
litteris.'
:

Pontificem, vcl plures pr;csules gradu detiirhandos, liahituriim se in eo concionem sacram, ac res siias nomenque amplificaturum, utqiie

ad

Patavinum episcopum descrihit -additque

Xe

arcana consilia perduceret, tentasso omnes modos, ut reipublicaj magistratas sibi conciliaret, ac princi|)aluiu pro arl)itrio formaret. IG. Qiia'situs cur Pontificio im|ierio iioii palia^c

(juidem ca[)illus eorum siiperfuit. Redacla in cinerem corpora jussu dominii in Arnum fluvium accuratissime demersa sunt, quod coepissent

ruissct,

nec

Romam
:

se contulisset,

respondit
ipsi

pertimuisse, ne in

itinere ah

adversariis

nex alVerrelur cumque analliemate fuisset defixus, visum nonnullis inique latum, verum se illins religione devinctum putasse, ac aliquanto
teiiiporc sacris abslinuisse
;

rogo appropinquare, ut asportarent Ca?terum expectantihus multis, ut aliquid loqueretur ad populum cum ullimo loco traberetur in patihulum, nec atlollere oculos nec hiscere ausus est, qui tanta olim audacia praedicaverat. Hanc tanluin fuisse
iniiliercultT:'

vcl

mortui

fratris cineres.

sed

cum

res suas

ultimam ejus vocem affirmant, quod cum al) episcopo, qui ipsum degradavit, pronuntiari
audisset prsecisum se esse ah Ecclesia, confestim respondit Militonte ; superhum existima:

iri expavesceret, ad illud oppugnandnm animis faclisque consurrexisse digressum autem ex xde S. Reparats, non ut ohsequeretur Ponlifici, sed ut periculo imminenti se siihduceret, cum Pontifcx curiaque Romana liaheri ab eo pulilicas conciones excandescerent, minasque Florcnlinis inlenderent ea porro, qus esacro suggestujaclassel,viros aliquos insignes proprio designafos nomine, detrusos ad inferos,

eversum

responsum. Hoc quoque non prfeteriho silentio, fuisse illum pendentem in ligno a piierorum mullitudine saxisimpetitum, a quibusantea solitus erat in templo anle prsdicationis initium iiymnis et laudihus excipi. Illud quoque
tuin est

animadversum

ac objectas miiias aliis viris conspicuis, ni re-

est, prater omnium, qui publice necantur, iiiorem accidissc, nullius eoriiin, ([ui aderant, fuisse exauditam vocem, qiia, diim

ligiosam disciplinam ampleclerentur, a'ternum perituros, iterumque in cajlnm fuisse evectum,

lia?c

omnia ad inanem pom])am

id dixiiiitns acceperit,

elfiisa

pr<Tedi-

xisse sapiiis Rarharos llaliam vastaliiros,

non
affici

a carnifice adimeretur spiritus, Dei misericordiam iin[iloraret, quando pro damnatis vcl oh gravissima facinora etiam altissimis clamoribus calesle aiixilium tunc temporiscon-

Hicronymo

quod
sia

sed eo qiiod Ecclecalainilalibiis

sueverit a

a Rarharis ingeiilibus

consueverit.

invocari. Hic fuit Hieronymi socioriim ejus exitus. Vale ex Fonte Rono die xxvi Jiilii mcdxcviii (t) .
])0])ii!o

Fcrrariensis

et

'

Ms. Val.

si''n.

lil.

C. niira.

(JG.

'

Guic.

1.

111.

Felc. Del.

1.

v. Ep. Lxxui.

(1)

Nigris profeclo c(,loiibns Hieronyouim Savonarolam annalista

liic

depingit

qiii

enim

illi

ost inonacliusvafer, liypocrila, superhns,

28^
10.

ALKXAXDUI

VI

ANNUS

(J.

CHKISTl

'l'J8.

fnisse,

inler

NoiinuUi ilubilariinl inique oppressiini iinos cst riiilippns Coniinens ',

niiiriiin

reges cultores pietatis eximii legafio-

iiem ad
tolici

Alexandrum
:

VI, ut euin

monerent Apos'

qui plura illum areana detexisse ait, ([na> a Florenlinis aperiri non potuissent, pnlilica vero
illins jutlieiaria' aclionis

oftlcii

decreverint, nt rcfcrt (^sorins

Einmaiiuele
lcgatos.
sia'
i[ui

Misil,

Monnnienla

vel ailnl-

enm

de ad .Vlexandrum adinonerent, ut rebus EccleiiKjiiit.

terala aii atlversariis, vel illnni tot iliernin crn-

[)rospiceret,

nam

inores esse profligatos,

licen-

ciatibus fractuni es liumana iinbecillitate interro^antinm cnpidini morcm gessissc -, constat-

|ii('talis

studium restinctum, flagitiorum

tiam solutam, res sancfissimas prefio indignissiinis addici. In ea iirbe, (jue fuerat pietatis ef

que saltem ex Instrnmentis, de quibns snpra memoravimus, atrocissimas calnmnias, quas iii Fiomana curia sparsas refert Bnrcliardus de
'

tiae

sanctimonia' domiciliuin, officinain impudenafque sceleris institui, Ecclesiamque Romainsigni infainia

flagrare,

arcanis exomologreseon a sodalibus illi pntefactis, vita(|ue impurissima ac sacrilegiis inquinatissima, falso affictas fuisse
:

nam

remque

esse in

exfromum
guinem

pfcne discrimen adductam.

et

nocuisse autem

se illum orare

obsecrare
ut iret

et

proinde per Christi sansceleri, rese-

congregandi Concilii pro viliis curia' Romana; resecandis stndia, factionemqne

pr;rcipue
illi

obtestari,

obviam

caret libidinem, coerceret avaritiam,

moresque

Florentiffi

conflalam, opiniofuit:
inquit Sabellicus
',

Capifa accu-

laxos disciplina severiore devinciret, tantumque

sationis

fuere

quod

in

Alexandruin Pontificein conliiinacius dixisset, cuin ad po[iulum concionaretur, sed niajori invidiBB illi fuit nova factio sui nominis in libc-

ram
et

civitatem inducta. Fuit vir alioqni ingenio

uitiil

doctrina eminens, et dignus qui

.

extra

religionem voluisset
20.
officii sit

Akxandriun principes hortantiir ne siii immemor. Quod vero ad vitia curia? Romanae a Savonarola exagitata attinet ea adeo pios omnes offendebant, ut Lusifaniffi et Hispa-

inunus pro dignitafe tueretur, et rempublicam Cbristianam, (]ua> tantis vitiorum exein[ilis erat a studio pictalis aversa, piefafis exem[)lis ad officium reduceret. Legati fuere Rodericus Castrensis, Henricus Continus, ef Fernandns (2ontinus, viri claris nafalibus orti, et priidentia non vulgari praedifi, his aufem mandavit, ut hanc legafionem cum Fernandi regis legato communicarent, quem Ferdinandus, uf cum Einnianuele Csesaraugusfa! constifuerat, ea efiam de causa eraf Romam missiirus . Quid vero ii oratores

cum Alexandro
I.

VI

Romae egerint proximo

'

>

Sabell.

Comin. sup. c. 19. Enn. 10. 1. ix.

Guic.

I.

III.

Burcb.

1.

iii.
'

Osor.

I.

; aliis, nec vnlgaribns hominibus, dignitate, scientia el sanctimonia conspicuis, vir esl pius, zelo Dei fenens, (ioclus, sincerus et plane sanclus. S. Franciscns a Paula. ante annos ab obilu F. Hieronynii viginti, in ea quam dedit ad Symeonemdela Limena Epislola, a Deo sibi pranuntiatnm affirmat, virum illum, quem sanctum et Deo carum appellat, jemulorum invidia confictis criminibus accusandum

auiiax

immerito supplicio tradendum fore, cujus dein eslincli et combusli cineies (reliquis in proDuenlem projectis) a viris quibusdara piis raptim subduclos niiracula operaturos. Hanc Kpislolam liodie pariler scrvari Rom;e apud sanclimoniales fceminas Cduobii S. Caciliae in Transtiberinis monet, qui illam recilal. auctur Additionum ad Vltam Savonarols Parisiis edilam anno mdclxxiv. Johannes Frauciscus Picus Mirandulanus, vir scienlia conspicuus, SavonaroliC Vilam descripsit, quem ubique mire ellert el commendal. S. Philippus Nerius, quo
et

tempoie in Savonaiols scripta inquisitio Homse agebatur, sub Paulo IV, anno mdlviii, muUa prece Deum exorabat ut causa; viri sancli faveret, eodemque temporis arliculo, quo sentenlia de ejus orfhodoxii in ccelu delectorum patrum edebalur, ipse, prodente tanquam de obtenta victoiia palam inler suos triumphum canebat ; u! es Abraharao Brovio narrat ejusdem re cognita Deo .Xdditionois ad Vilam Savonarolae scriptor tom. n pag. filo. Denique ipse de se Savonarola pio concione ad populum narravit, estare Romffi virum in Iheologia inter paucos insignem qui ingenue es relalione viri cujusdam fide dignissimi didicisse se neminem fassus fiierit in colloquio cum amico, neminem nosse se, qui de Fr. Hieronyrao obloquercntur. quin moribus esset improbus vicissim. qui F. Hieronymum probarel, quin et ipse pariler vils esset inculpala:. Recitat verba illa F. Hieronymi P. Paulinus Bernardini in .Vpologia pro F. Hieronymo, vulgata in iisdem .\dditionibus pag. 568. His sane viris, ut assensum pariler noslrum piicbeamus. res ipsa suadel. si paulo diligenlius mores, vitam el les gesias F. Hieronymi discutiamus. Profeclo ad mores quod attinet, nemo prudens de inculpata ejus vila, de pietale et caslimonia dubitaverit qiianquam enim Burchardus clericus paps illuin de iufandis lurpibiisque criminibns convictum scribit a judicibus Pontificiis, cum tamen Acla ejus interrogationis. quanquam ab infestissimis SavonaroUc adversariis conficta vel corrupla, uihil hujusmodi prodant, cur tidei scriptoris hujus qiiidquam deferamus, nihil est. Lnum, in quo pnblicam individiam snbivil illud erat, nimirura sprelum Pontiflcium imperium. quo a muiiere concionandi abstinere jubebatur, spretas insuper censuras Ponlificias, qnas velnt iniquas passim traducebat. Vcruin si Savonarolam auscultemus, id egisse illum non plaue ralione destitulum conslabil. Coocionibus ille suis multum valebat ad coercenda populorum vilja, ad virlutes iosinuandas; silente illo. metueudum cral. ne prislina omuia vitia
.

ledirent. In his ergo angustiis constitutus

oplimum

faclu censuil,
in sacro

si

spretis Pontificiis

censuris

et

imperio, qua; ab aiJversariis plane per

calumniam imprudenti etoseilanti

Pontifici eslorta noial,

Lucensis in sua pro Savonarola Apologia. At enim valicinia foisse demonstret ? Ei iis sane plura esitus comprobavil ; phira in fulurum implenda especlabaulur, nec vacua fuisse poslerilas agnovit. Fac lamen aliquando errasse Savonarolam ? nonne ex assueludine vaticinandi decepli Propheta:, inlerdum pio vero valicinio ea oblrudunt, quae phantasia agilata dictavit ? Hanc doctrinam a S. Gregorio in Pastorali tradilam Theologi omnes suscipiunt el admiltnnt. Numquid propilli damnandi sunt et reprobandi?Verum F. Hieroiijmus ullimo supplicio addicendus in qusstione judiciali fassus est, se volenprudentemque vaticinia plane falsa spaisisse. Fateor, b<ec legi in Aclis pei vulgalis inquisitionis F. Hieronymi. sed hwc ab adversariis cornipta fuisse, suspicio lunc increbuit. Sane Joannes Franciscns Picus in Vila Savonarola; affirmal, ambigua multa lunc F. Hieronymum iJixisse. nihil satis planum et apertum, quo volentem pnidentenique se falsa sparsissc faleietiir. Idem conlirnat qui tuiic Florcntinam Historiam scribebat .Nardus. Cur vero tam ambiguus loquerelur causa suberal, nimirum tormentorum acerbitas, quam cuin fene non posset Savonarola sequiores sibi judices efficere nitebatur, veritatem dissimulaiuio. Hicc sunt qua; Savonarolam escusant, qua!que judiciiim de illo qnanquam et ipse ultro agnosco prudcnlius acturum fuisse illum. si non ita palam et passim de vitiis sacrorum aeqoius ferre jubent Principom apud vulgus locutus fuisset, quod illi vilio datum a cardinali .\iesaodrino, qui dein sub nomine Pii V Romanum solium asMansi. eendit, P. Paulinus Bernardiui in Apologia saepius laudata testatur.

munere perseveraret. Haec pluribus incnlcal P. Pauliuus Bernardini per summam impudenliam sparsit Savonarola. Quisnam, rogo. ementita illa
illo

lerea vates

tem

ALEXANDRI

VI

ANNUS

(j.

CHRISTI 1498.
regis
et

285
Ilispaniarum oratore
,

anno, siil>jicit Osorius ': Legnti, iini al) Eminanuclo Komam missi fuerant, cum i)rimain
l{on)ani jicrvenere,

simi

rogina!

(^ctaviano Maranensi episcopo, sanctissimi

do-

omnem

legationis ratioiicm

Lasso Ferilinandi rcgis legato, iiti fucrant jnssi, communicant. Re itaquc delilierafa, omnes ad Pontificem adeunt, eumque regum nominc supplicitcr orant, obsecrant ct obiestantiir, ut velit flagitiorum inceiidium picta(Jarsia
tis

cnm

mini nostri papii! rcfercndario, Dominico Jacohatio ct Jacoho Itragatio sacri palatii .\posl(dici causarum auditoribus, magistro Paulo de Mondia Januensi Ordinis Pr;cdicatorum cjusdcm palatii magistro, et magistro Joaniic de .Malcoiic
Ordinis

Minorum

sacr;T!

thcologia? professorihus
\\vxct in

studio et judiciorum
illo

severitate resfingiK^rc,

prredicti

ne(|ue scmel hoc ah

lihera voce confeiulunf,

domini nostri papa? in Basilica dicta pro nationc Hispana ixcnitentiariis,

liabitu,
in

scd sa^pius instant ct urgent, ct i^uhlico ctiam testimonio postulata consignaut, ut esset omnibus testatum, nihil ah Hispaniai regibus omissum fuisse, (inod ad lahcntis Eccl(!sia? iiisfaura-

eorum quotidiano
(^rdinis

loco, ut siipra,
in

considentibus, (|uidam

magister
fccit

theologia
in vulqiii

Praidicatorum

sermonem

gari Italico dc fldc, et dictos Marranos,

om-

tioncm |)ertineret. Quaj quidcm admonitio liunc fructum habuit, ut Pontifex deinceps non ita
dissolnte

nes dc nationc Hispanica erant, et inter eos iinus professus Ordinis S. Francisci, cujus hahitum
piiblice defcrehat,

auteni
21.

tiilit

rempuhlicam gcrcrc viderctur. l*ra; se admonitionem illam sihi non ingra.

qucm

ct

omnes

pr;cdictos de

omnihus eorum errorihus

finito,

sihi notis in (ide ar-

tam accidisse

guit et reprehendit et instruxit.

Quo scrmone

lllum reprehensum etiam fiiisse Castel\x rcgum nomine a Garsia Lasso oratore rcfcrt

Mariana -, remque acerbe tulisse. Iterumque Ferdinandiim Hispani regem, missis Eneco Cordiiha ct Philippo Pontio commoiuiisse Ale-

Marrani pcficrunt veniam, et se ahsolvi, tuni magister palatii scrmonc Latino admoniiit eos ad fideliter credendum el bene vivendum, et pcciiam simiil mercntibiis convenieiitcm eis

commcmoravit, quain admonitionem quihus-

xandrum, Beneventum a Romana Ecclesia non abalienandum eiim enim principatiim Gaiuliffi duci tradifum fuisse dictum cst. Uuihus rcsponderit Alexander, non detractum fuisse de Ecclesia* imperio Beneventum, nec se velle (|uidem, quamvis cardinales consensissent, ut darctur
;

dam
iii

verbis Hispanis
illis

illis

exposuit. Deinde

om-

nihus

gcnuflcctcntibusiiijuncta picna quod habitu, qui cis impositus fuit ad lioc ordina-

tus, hini et bini irent ad Basilicam S. Petri ora-

Gandia;dnci,retento penes
jure fundi. Ca^terum
tuisse,

Romanam

Ecclesiam

Joannem Borgiam, qui eo

principalu auctus fuerat, diu potiri illo iion poinfelicissimeque lascivam vitam clausisse diximus, nec is principatus ad ejus poste-

fionem ibidem facturi, et inde eodem ordine ad Ecclesiam couvcntus B. Maria^ supra Mincrvam, uhi dimisso hahitu possetquisquelihere iniuum locum redire. Accepfis hujusmodi habitu et [iccna, pra^dicti domini magistri Paulus ct Joannes absolverunt omncs, qui ahsoluti iverunt ad Basilicam et Ecclesiam pr;cdictas, papa incameris

ros traiislatus est.

22. Marraniquadraginta hseresim pubUceRomx

cjurant.

In tanta vitiorum libertatcqua; Alex-

andro VI Pontifice vignere, Juda^i Christianam

rcligioncm emcntiti, omnibusquc (lagitiis contaminatissimi in curiffi Romana; oftlcia irrcpsisse comperti sunt tum quadraginta Marrani, gencre Ilispani, .Marranicac lia^rescos infamia insignes comprchensi, qui cum ad hairesim piihlice damnandam parati essent, solita clementia in Eccle:

omnia pra'dicta vidente et eis henediautcm dictis .Marranis im|iosifus hujusmodi erat forma? super liahitu quotidiaiio, qua?dam tela rubea sive pavonatia sujier humeros ante pectus et terga pendens usque ad coxas hahens crucem croceam latam quatuor digitos, et longam ad longitudinem ipsius i&Vx. superhumeralis unusquisque applicuit ad alnovis
ccnte. Hahitus
:

tare prajdicta? Ecclesiai B. Maria? de Mincrva dc-

posita tela supradicta.

Illis

receptis, fratres ap-

sia"

sinuin reccpti fncre. Ritus tiim servatos

ifa

pcndcrunt
actus
illius

in
.

altum
'

Ecclcsi;p

pro

mcmoria

dcscrihit Burchardus':

nona

dicti

mensis

Julii,

Dominica, vigesima constructum fuerat sugante porliciim Rasi-

gestiim

magnum etamplum

lic;epiincipisAposlolorumderrhciiifcripsuinct alinm, (]uiest superscalas accessus ad eamdem basilicam, super (|iiod suggestum admissi siint
(|uadragintaMarrani reconciliaiidi, (juihus siijicr coruin snggesto in terra in eorum consueto habitti

Addit Burchardus Pcfrum de Aranda episcopum Calagurritanum Pontificise doinus magistrum dc Marrania sive Judaica supcrstitionc ct ha^resi iii jiis vocatum, uua cuin
fllio

s|iiirio

protonotario, ct scriptore Aposto.\cfis judiciariis,

lico.

instrucfisque

demum

xiv

considenfibus, et rcverciidis patribiis doPclro arcliieiiiscopo Rcgincnsi alma' Vi-

Septembris damnatum, dequc gradu Ecclesiastico rilu dejectum, et in perpetuam custodiam in molc Hadriana condifum. Objecta porro ei
fucrc, effutiisse

iiiinis

his gubernatore, Joaiine Carthaginensi serenis-

principium, Christianam
essc [lassum,
si
:

legcm Mosaicam iiniim liabere tria Christum non sit Deus oraiido dixissc gloria
:

'

Osor.

I.

I.

Marian.
I.

1.

.xxvii. c.

>

lluidi. .Ms. arcli.

'

Vat. sigii. iium. lOi.

iii. ]i.

501.

Burcli. -Ms. arcli. Val. sign. nuni.

101.

I.

iii.

p.

oOS.

286
Patri,

ALEXANDRI VI ANNUS

6.

CIIRISTI 1498.

ct alinrmn iliianim pcrsonanim (iivinaluonlionoin oinisisso. Comodissc antc(]iiam niin

cclclnarct
(]iuTsliim

(iiol)us

proliil)itis cariios

csitassc

indiilircntias

inanes et commcntitias

esse

ad

conficlas:

toriiim, scd paradisiim

Erant
pita.

lia?c

non informim, non pursatantnm conditnm a Dco. Marraniciu li;\?reseos prKcipna canispani.v
i)i

matiiram crebram(|iie intcr nos et deputatos nostros cxaminalionem conclusa in nostra congrogatioiie gonorali Parisiis apud S. Matburiiiuin dc niane su|)er hoc specialiter requisitos, anno Domini MCDXCvni, die xix inensis Septembris
".
2').

Iiinliir.

Ad vindicandam vero ab hceresi Eccle'

Pirkardonim crrores exponiintitr

et refel-

23. Rer/iifi

Aif^triacam stirpem

translata; Si/nodiis Toletana courjregala ; macjiCcB artes ab Academia Parisiensi damnatx.

siam, servandamque incorruptam fidci purifafem Aloxander .\postolico decrefo vetuit de

rebus

fidei disceptari,

atque universls fidelibus

Qiiod ad Hispanicas res attinet nato ex Emmaiiiicle rege Lusitaniic et Elisabetli FerdinaiKii
;

imi)oravil, ut lifereficorum

dotes doforrent,

quorum ope

nomina apud sacerres ad censorum

llispaniarum regis
elc', (lui

filia

ortu

maxima

Miclia-

commnnilnis parcntum,
,

et avi, a\ise-

que votistotregnaconjnncturuseratjefTusalaptitia>

pacisque optatissimae spe friumplialiat Hispania, cum, nt liumanre rcs niiiuiuamcodem vestigio consistunt, illi plausus
significatione
in planctus conversi fuere, Elisabetli onim regina ex partus laboribus e frium[)liaii fbalamo iu sepulcbrum dccidit. Fuit illa virtutibus ornatissima, qua; mortem una cum partu sibi adfu-

cognifionem manaref. Porro in Bohemia et Moravia Pikardorum grassabalur impielas, ac simpliccs variis argutiis irreliebat, cum quibus Henricus Institor Ordinis Priedicaforum boc anno, ut ipse testatur, sffipius concertavif, atque opuscula, ut sa-

mox

cerdotes ad refellcndas eas

conscripsit. Fuere lioriim

instrueret,

plura

Waldcnsium
:

sive Pi-

kardorum errores prcTcipiii quin(jue Primus quod, qyia Romana Ecclesia non
<(

tiiram prKdicens nniltis pietalis et sanctimoniiE operibus se ad immortalitatem ccelestem coinpararal. Filius vero Micbael, (lui in tot regnorum spem educabatur, triennio post defunctus,

cujus mors Lusitania; cum Castella et Aragonia cceptam conjunctionem diremit .loanna vero, qUcB Pbilippo Maximiliani imperaloris filio nu;

exprimifur in Evangelica docfrina, ideo non est reputanda et quomodo nulla alia exprimitur nisi congregafio fidelium servans Evangelicain docfrinam, sicut ipsi observant, ideo ipsorum Ecclesia propter doctrinam Evangelicam sit accepfanda .
:

succedens norentissimorum regnorum spes in stirpem Austriacam transfulit. Hoc anno babita est a Francisco Ximenio archiepiscopo Toletano ^ Synodus secunda Talabricffi ad disciplinam Ecclesiasticam in suum
pla erat,

26. Refellit hunc errorem Henricus Institor amplissimo Commentario, cujus est hic indiculus: Quod Christus ideo Romanam Ecclesiam non exi^ressif, quia per se Ecclesiam In gentibus aBdificare non pofuit, cum iion orat missus nisi
<(

decus resfitueiidam, inquavetus sanctio instaurata, ut singulis annis sacerdotum Synodus saltein semel baberetur, quod decretum postea a Tridentina Synodo constabilitum est. 24. In Galliis nonnulli impii magicarum artium et commercii cum dsemonibus patrocinium arripere non perborrucrunt effutiebanf
:

ad oves, qua' iierieranf domus Israel aedificavit aufom per Aposfolos per orbem, et per ca]>ut Apostolorum Petrum sedem Roma; instituendo . Romana; vero Ecclesia" dignitatem illustrat pcr
:

Iktc capita

Sunf aufcm

in

numero

sepfenario

privilegia divina Christi promissa, fundatio claviiim, P^cclesiaj ordinata exocutio, duplicis gladii

ministerialisjurisdicfio, liTresum auctorita-

magiam crimine
ad bonuin finem

idololatriae

infamem non

esse,

tiva coiidemnafio,
tio,

miraculorum virtuosa opera-

eam

referri posse, licere

ma-

graduum

Ecclesia? varia distinclio,

summi

damnari ab Ecclesia snbfiliores eas artes, multa cx iis bona manare, ingentis esse doctrina." opus imagines sub cerfis conversionibus siderum cnnficere ad patrandas admirandas virtufes, iiitelligentiam motricem creli influcre in animam raloficia repellere maleficiis, sine ratione

sacerdofii confinuafa successio.

Duodecim au-

tem donaria a Cbrisfo collala cx liis notare |)0feris, quod quia ba;c Ecclesia militans regnuin et civitas supra monteni, non sub modio, ut
ba^roticorum existunt latibula, jtixta Salvatoris senfentiam noscifur posita, cf Joannes Apostolus dicit: Fecisti nos Deo nostro regnum et saccrdotiuin, et duodecim ad ininus invouimus, qiire roguiim quodcumque efficiunf gloriosum,
videlicet
si

tionalem, cogitationes nostras intellectuales ac Yoluntales a csli influxu oriri afque arte magica cognosci posse, cadem arte in commercium divinifatis et sanctorum spirituum posse nos qu?e nefandae propositioncs, pluassurgere resque alia> ab Academia; Sorbonic>E docloribus
:

rcgnum

sit

recta institutlone et legi-

damnatse fuere, quorum

nota sunl consignalae
Gomes.
ii
:

littera;

hac temporis
et post

tima aiictoritate stabililum, si origine nobililatis anfiquum, si amplitudine terraruni et numero provinciarum sit profnsum,si dignitate distri-

Acta sunt ba;c,

'

|Lib. iJivers.

Bullar.

Ms.

arcli.

Vat.

Henr.

Instit.

inqiiis.

'

Osor.

1.

i.

1.

et alii.

Gonies.

1.

i.

advers. Pikard.

ALEXANDRI VI ANNUS
butionuni et officioruin dccentissime sit ornaluni, si \inculo coiiconiia' sit uiiituni, si in pace etiani guerraruui lunii^ore cuin cxleris nianet in se quietum, si divitiis etlionoribus sit copiosum, si in expugnatioiie niaiiet itisupcrabile ct rorlissiinum, si iii optimis virtutilius et consuctudinibus manet regulatum, si regem babet nobilem cl virtulibus clarum, ac multis iioliilibus principibus ct liariuiibus popiilatuni, si semper
sil

G.

CHRISTI 1498.
Scripturaj defensionem,
si
,

287
enim abernon cnim,

et sacra;
reiit

lcges bumaiuc, tollcnda' sunf

:

ut aitCregorius, Christus dixit

Ego sum consueimpcralo|ira}mium.

tudo, sed ego suni verilas, et Augustinus dicit ad

Roiiifaciuiii, i|uod (|iiiciim(|iic lcgibus
iLiiu,

qua>coiitraDci vuluiilalciu fcrunlur, oblem-

pcrare non vult, acquirit

30.
i(

magnum

permausuruiu

ct

(luraltiic
iii

i)crpeluum. Ideo

Quinlus (crror sciliccl quod ex[)Ositio coriim super Apocalypsim de mulicrc, quam mcrclricem Apocalypticam nominant, sil verissiina,

Ixomana Ecclcsia, niinimc autciii iii alioruiii pertidorum coiivciiliculis, certe id regnum gloriosum existit ct sanctum. 27. Secundus (nempe Pikardorum error)
ista invciiiaiitiir

cum

ubi pcr illam volunt iiilelligere

. .Vd

Roma-

iiam Ecclcsiam

disculicndas luijus erroris

tcnebras primum Henricus demonstrat sacraruin Scripturarum veram inlerprelationem ad Romanam Ecclcsiam speclare a qua omnes
,

quod Christus nullum aliud capul preeter semetipsum voluit babere super Ecclesiam, uiide
nec l'etrum in
Evincit
sti
:

haereses veteres damnata; fuerunt, cujus doctrina

innumeris miraculis confirmata

cst

per

suum vicarium baberc

voluit

bunc errorem Henricus ex verbis Cbri-

sanctos, ac recenliora qucEdam exempla atlert. explicat per merctricem Deinde pluribus

Tibi dabo claves ; ac probat fuse ex qualuor

Apocalypticam
:

capitibus militantem Ecclesiam debere liabere

unum

caput uniforme, quod versetur

,

cum

lio-

intelligendam sectam Mahu NonnuIIi inquit, expositores meticam hunc ultimum passum de persecutione Ciiri,

minibus

nempe

ex unitate fidei

ex unilate

Ecclesise, ex

unione

membrorum

ex veteris
sit

Legis impletioiie, solvitque argutias ba^retico-

rum hac
Ecclesise

distinctione,

quod Cbristus

caput

primarium, papa vero secundariuiii. 28. Tertius (nempe error) quod papatus iu Romana Ecclesia originem accepit ex Constanlini donatione et non ex Cbristi institutione .
Confutatus est ab Henrico ampliori Iractalu, cujus bic est index u Quod Petrus fuerit a Cliri:

slianorum a bestia et Mahometistis intelligunt de bac ultima persecutione, in qua Turci obtinuerunt ex regnis Cbristianorum duo imperia, quatuor regna, viginti provincias, et ducentas urbes, etiam ante annos viginti computando ab

anno praesenti, in quo sumus, scilicet mcdxcviii, quo etiam prasenti anno magnam depopulationem et terrarum devastationem igne et
in

gladio inlulcruiit regno Poloniae, etc.

dc futuris Cbristianorum triumphis

dit
sit

Addit Conclu-

sto electus in

papam,

id est, in

patrem patrum

Joannes, quod mulier visa ab eo in spiritu

civitas

probalur ex septcm Scriptura; passibus. Item declarat, quod ctcteri Apostoli cum Pelro fuerunt sacerdotes iequaliter ordinati, non autem

niultitudiue

magna, id csl, unitas in numerosa Mahometislarum habitans in terra

terrae.

super reges
et

Demum in cap.
et

xxviii descri-

sub Pelro. Mattbias etiam fuit non a Cliristo immediale, sed a Pelro sacerdos et episcopus ordinatus. Item declaratur, quod Iriplici cx causa Cbristus noluit Petrum in suum vicariuin instituerc ante suam passionem, sed post suara resurrectionem. 29. Quartus(nimirum error)quod cum doctrina Evangelica omuibus statutis bumanis sit
a'qualilcr,

episcopi

scd

bitur gentis Mahometicse percussa? lamentatio,

primo quoad reges quoad mercatores .

potentes

secundo

31. Quales vero essent ii, qui in Romanam Ecclesiam blasphemas cas voces evomebant, describit graphice Henricus, dum ita Pickardo Frater dilecte, rum principem alloquitur cui congregalioni ascribi potest nisi Romanae
:

prseferenda, ideo statuta

Romanae

Ecclesia; in ca>.

et Apostolicae Sedi, auctoritativa videlicet haere-

nonibus
liffic

et

legibus non suiit suscipienda

Ad

sum cundemnatio

Frater

dic ubi tua congre-

ostendit Henricus licet doctrina Evangelica

sitstatutis

humanis prajferenda, tamen qusedam

statuta alia ex lege Evangelica derivata esse,

non tainen vana, sed necessaria ob varios casus humanos nec legem Evangelicam observari
,

condemnandi ncduni sanctam Romanam Ecclesiam, sed et omnia dic ex quo ejus statula, leges et canones generali Concilio cuin copioso numero pra?lalorum et doctorum celeberrimorum, ut in talibus
gatio habuit auctoritatem
:

posse sine

canonum

statutis,

cum

testas debeat esset urdinala

Ecclesifc poad populi corre-

fieri

perneccssarium

cst.

Dic

mibi,

sutor

ille

ctionem cum delinquit, et regimcu cum recte agit, secundo ad conlroversiarum dccisionem Quare Augustinus iii iliud Maltluci xvi Tibi dabo claves rerjni cwloritm , quod Ciiristus uaum solum caput voluit esse in tota Ecclesia, ad quod diversa membra recurrerent, si forte ab invicem dissentireut.Tertio propler fidei
: :

qui copita librum composuit fuitne pracsidens ubi Roniana Ecclesia ut meretrix Apocalyptica
fuit

condcmnata
et

? ct

vere

pra^sidens
:

cum

ser-

suo conciliabulo sed non pentc antiquo ab inilio omnium ha;resum, pramirum, cum cipue Arianorum, hoc proprium habeant, ut quamvis inter se in opinionibus sintdivers;e, in persecutione tamen et odio Romanae Ecclesiffi,

288

ALEXANDRI

VI

ANNUS

6.

CHRISTI 1498.
conservus eniin
lieri

propter auctorifativam, qiiam siipor eos iiabet, pra^^identiam iu ipsoriim coiulemnationem, f nnt
uniti, ut vul|iecula}

fereris.

tuus

suin,

etc.
iie

possil
iii-

taiiien

fempore

necessitatis,

notam

Sampsonis vineam Domini

aii

currant. V. Qiiod
(]U(i(l iii ])riiiiili\a

decinui'

non

sint

dandie, eo

devastantes, hahentes caudas cdujiinelas, facies

sejuiictas. Atleiide, fraltT,

Ecclesia iion dabaiitur. Cle-

iiocdi\inum
lia?c

privi-

lejjium in Evangelica
nieiito ? cerle

doctrina

careal fundaCliristi

non

ad quid eniin

non debeiit liabere ])ossessiones, eo quod in vcferi Lege dicfum fueraf j\'o?< habebuntsacerdotes et omnes qui de tribu Levi simt, partem et
rici
:

promissioncm anlilicatiocpiod/jwte viferi non prievalebu7it adversiis eani? quid enim per portas nisi ruereses ef vitia ad iiiteriliim damnatioverba ad
nis
su;l>

1'etruiii ])osf

hcereditalem

cum

populo. VI.

Quod

episco])i et

Ecclesia^ prolala,

nis (lisi)onentes,

qua?

iii

exlinctionem Ecclesice
?

abbates non debent habcre jura legalia, ef clerici etclaustrales non debent habere proebendas, et non laborentes siint in statu damnafionis. VII. Quod festamenla iion sunt pro eleemosynis

usque
credis,

in

praesens

non pnevakiisse
experientia

Si

non

ordinanda.
cunt,

agnosce

cum

lia^c

edocente

VIII. Quoad sfatum sajcularem diquod omncs reges ef iirincipes ciim suis

ipsani semper per generalia sua Concilia in condemnationem hseresuni pra^valuisse. Inspice
libros et
i;:esta

adluerentibus sunt in statu

quod

i)ropter binia temiioralia

l)eila,

Conciliorum,

et senties;

sed nec

coiiimilluiit
liuniaiiuiii

et

damnationis, eo et possessiones sanguiiiem etTundunt

])r;Bceptum
:

ins[)icere tui atVectant,

odio liabentes lucem, ut

contia illud

.Vo// occ/-

vespertiliones in fenebris ambulantes, et

pletur

comiit

propheticum

id

jSohiit iidelUgere,

;seduon desunf sacrl canones omnium han-esum condemnationem pra;tendeiites.

dene ageret
Quis, rogo, condemnavit octuaginta et amplius

non in tuo copito, sed in canonibus 2i. qua^st. 3. cap. quidam autem hKretici quibus quamplurimis, et tuis participant erroribus, ut quod Christus non sit in sacramento altaris, sancli non sint veneraiidi, purgatorium negaiites, tacendo de aliis spurcitiis diabolicis subterraneis invicem sine ordine
haereses descriptas
sacris

nec coiitra infidi^les [)ugnare IX. debent, cum nemo sit ad fidein cogendus. 33. Decimus, quodnon sit obedienduin ex voluntate, sed solum ex necessitate, utilli, qui ex eorum secfa occidantur maneant in statu salvationis, cseferi vero omnes, qui occidiintur inter nos ex voluntaria obedicntia ad Komanam Ecclesiam, dicunt esse in statu damnafionis, et
des.

Quod

efiam ex eis, ut in relapsis postabjurationem, si occidantur. XI. Quod ferra ef poi)ulus non sint
per parfes dividendi, et quod hujusmodi divisiones ferrarum ex fyrannica ])ersecutione fyrannoruin primo infidelium exorfae fiierunt, ef ideo
a fidelibus non esse observandas. XII. Quod nuUus debet fieri in Ecclesia censualis. XHI. Quoad sacrameiitalia, dicuiitcatecliismum nihil

commiscentes;quod audituhorquo errore elsi noii omnes Waldenses, tamen Pickardi tales inventi siinl, ef adhuc permanere verissima expcrientia pcr
convenientes
ribile est, in
et

magiios llde digiios patef ? l)e his, (]ui dicti sunt etiam Fossarii agetur inferius. Prsefervero superiores errores aliis friginta quinqiic iiifecli erant, quos idem Henricus Institor rccenset his verbis, ac posfea fuse confutaf. Xobis turjiia hvdraecapifa ostendisse, confulasse erif 32. Primus quod quia iia^ia est cajtut quas omuiuiii errorum, ideo ejus censuras a?sliinantnon ])Osse fulminareet excommunicafioiies, ef simili inodo cjus indulgentias in ani: (1 ' ,

valere ef qiiod beiicdictiones fontis Baptismatis

inarum liberatione nullius valoris essedicuiit,ef

excogitafas

ricorum.
religiosi

II.

solummodo Quod quia

de
eis

])ropter avaritiam
prajlati

cle-

Pliarisa'i,

sunt Scribce, et cjuibus in Evangelio

fraditur,

ideo

non

est

obediendum, sed
Christus dixit
:

fantummodo Deo
ris

sacrfe Scripturae Novi et VeteIII.

Testamenti.

Quod quia
,

omnia, quae circa Baptismum ])rosiint, ut siint exorcismi et benedicfiones; patriiii etiam, quia iiiliil intelligunf, sed ex consuetudine respondent, pro niliilo su])])onunt. XIV. Sacramcntum Confirmatiiiis omniiio reprobanf.ef quodosolum episco])^ debeanf confirmare, dicunt niillum liabere fundamentum. XV. De sacramento EucharisfiaD suiit major pars, qui oinnino ncganf ibi esse verum corpus Cliristi, adjicientes quod dudum fuisset consumplum illud, si montis magnitudinem habuisset. XVI. lUoruin paucorum, qui dicunt, quod ibi esse yerum corpus Christi omnis qui potest sumere, potest et consecrare, cum magis sit sumere quam conficere. XVII. Quod bonus laicus melior est sacerdote malo,
niliil valeiif. et

observaiitiir,

iiiliil

Omnes
major
in

vos fratres estis

altero, ideo

et

inter ros laius non est

ideo quilibet

falis

laicus

potest conficere, et

Ecclesia
in

Romana,

qua? tani
tenef
est

spirituali

quam

temporali

statu

diversos gradus el dignitates,

nuUa

apud
con-

addunt quod etiam malus sacerdos in mortali peccato existens non ])otest conficere. XVIII. Quod in omiii loco possint et debeant eorum
In mihi offertur oldatio munda ; unde ei Ecclesias et Ecclesiarum consecrationes oinnino reprobanf, similiter et altarium, et dicunt
:

Deum.

IV.

Quod nemo debet genua

quod angelus Joanni
dixerit
:

flectere

sacerdotes conflcere juxta illud Alalachiae

loco

alicui in dignitafe temporali vel siiirituali

stituto, eo

omni

Videne

'

Henr. Inst.

quod

in qualibet

domo, ubi

et

quoties conve-

ALEXANDRI

VI

ANNUS

6.

CHRISTI 1498.
debeant pricdicarc juxta omnes homines loqiii
illiid

289
Apont

niunt possint conficerc. XIX. Uiioc! qullihet possit conQcere, clunimodo liabuerit a senioril)us nianuum impositionem, et (|uo(l introitiis missanuii et aiia ceremonialia, (|iuc oliservaiitur a Catholicis, niliil sint, quia Apostoli ikui
liabuerunt.

iiiuii(U'Cs

stoli

Volo

linf/i/is,

Ecclesia xdificationcm accipiat. LMura alia enor((ua^ ad aliis sacramenlis observant, pnesens omitluntur. decrcta, Trigesimus. lh'crefales et '}.T. cxpositioncs sanctorum (locliM'iim omiiino re-

uiia in

Vigesimus, quoil verbaChristi et verba debeant prolerri, et cantus, qui a Catholicis etiam lempore canonis profertur, sit cantus infernalis. XXI. Quod semel communicare in anno est damno3i.

consecrationis in vulgari

spuunt, et lilteralem sensum dicunt in sacra Scriptura novi Tc?tamenli fantiimmodo esse observandum. XXXI. Miracnla sanctorum subsannant, imo nec aliqucm sanctiim rcputant,

sum, eo quod omiii

die

sit

cominunicandum

autinvocant
criicis

liorae etiani canonicfe nihil prosunt, similiteret

oblalioiies, qiKV in missisfiunt, avaritia sacerdo-

nisi Apostolos et Deum, signum abhorrent, nec scsignant, verum signum eriicis Christi conlemiuint. XXXIl. Circa con-

tum
et

adinveuit. XXII.

Uuod

missa^ defunclorum,
sulfragia

vigiliaj

eliam qua'cumi|ue,
niliil

qUtC
et

pio defunctis fiuul,

dicuiit esse

valeanl, (luia iiullum

Purgatorium

post lianc vitani,

suetudinem Ecclesiai dicunt, quod omnes tales, Evangelio non comprehensa;, sunt contemneiuhr, iinde feslivitafes sanctorum, Ascensionein, et festum l*aschatis, Natalis Christi et
in

sunt qiiidam, qui dicunt quod dccedens post mortem suhito vel ad coclum vel ad infernum
transit
:

beatissimfe Virginis spcrnunt, et dicunt

unum

diem

sicut allerum,

undc

et

in illis festivifafi-

alii

salvari aut

et major pars asserunt neminem damnari ante fmale judicium. XXIII.

bus Ecclesiaj occulte

operanlur nc notenfur.

De sacrameiito
sentiunt,

Puuiilentiii varii inter eos varia

XXXIII. Ecclesias constructas horreumreputant, siios inlrare non permittunt nisi causa subsannandi,
allegantes
:

nam

aliqui confessionem necessariam

in

Tu cum oraveris

intra

in

homini omnino negant, eo (juod non legitur

Evangelio
illam
fuisse

ciibicidum, ctc.

observatam,

alii

qiii

concediint esse faciendam, dicunt quod omni-

Item ornamenta Ecclesiarum omnino derident, corporale dicunt pannum biacharum, conflciunt, licet non credant sacra-

bus indifferenter

fieri possit, ct

quod mulieres

mentum

esse,

in

[liccario

pro calice sinc lusit

absolvere valent et confessiones audire. Ceeteri, qui Romanffi Ecclesiffi in eo, quod sacerdote sit opus, assentiunt, dicunt quod malus sacerdos

mine, dicenfes qiiod Deus est liimcn. XXXIV.

Quod tantummodo

Patcr noster

orandum,

absolvere non possit, quia per se ligatus alium ligatum absolvere non possit. XXIV. Uuod [)er

manuum

impositionem, sicut Apostoli fecerunt,

inter eos
si

et saccrdotcs

ordinantur, et peccata

remittuntur, et
ut bono laico,
tur.

quis confiteri velit, melius est

fidei, et nec Angelica salutatio, aut ([uod uiiuin Pater nostcr plus valet tota missa. XXXV. Quod onine juramentum sit mortalc peccatum, et quod imperfeclis nielius sit mori quam jiirare, alii autem perfecti jurare possunt [iropter metum, ef quod juraut non tenenlur

Symbolum

quam malo sacerdoti confiteaXXV. Quod omnes utrius(|ue sexus possunt, ab omnibus peccatis quantumcumquc gravibus absolvere et absolvi, nec sit quidquam reservaiidum, etquod levis pcenitentia exemplo Christi Vade et amplius noli peccare, sit imponenda, ct
:

servare.

XXXVI. Quod judicia,

sint
iniqiia,
([uia

quffi fiunt siiper

maleficia,

Deus

dixit

3Iilii

vindictam, et ego rctribuam, uiide

talcs,

omnes etiam

ut dicunt,

sunt in

statu damnationis.

Omnes etiam

multa

alia

asserunt exorbitantia, qua? recifare

longum
inter

esset.

XXVI. Circa sacramentum Matri-

monii, sunt qui illud

solummodo socielatcm

non quamplurcs arliculi, ([ui jam brevitatis amore non assignaiitiir, patebunt autcm in opcre novo conficicndo in eorum reprobationem . Dum in confutandis
Ecclesiasticas censuras dicuiit
alii

esse reputandas. Sunt et

virumet mulierem repulant, alias indiflerenter convenire affirmant, item quod continenpeccant mortaliter per tes ut virgines, non oscula et impudicos tactus. XXVII. Quod gradus
affinitatis,
lis,

liis

erroribus Ilenricus desudabat, ccnsor Gdei

30.

in iis oris creatus est, ut dicetur inferius.

7ion sinc laude,

consanguinitatis carnalis et spirituainstituit^

et

impedimenla Ordinis et public;c honestatis spernunt, ct quod mortaliter peccant si conjuges absque spe proquos Ecclesia
lis

Polonus Germanos sollicitat ad beUum, sed sine fructu. In Cermania celeberrimi conventus Frihoc anno principum burgi acti sunt ad Christianum imperium adversus Turcarum impetus tuendiim, ad quos

'

conveniant, compaternitatcm eliam

sper-

nunl. XXVIII. Sacrameiitum Ordinis omnino reprobant, diccutes ([uod omnis boiuis laicus

Joannes Alhcrtus Poloiiirc rex, qui a Turcis, Tartaris et Moldavis variis cxciusiiuiibus vexabatur, Nicolaum Hosenbergiuiu oralorem luisit,

Apostoli laici fiierunt, et sit sacerdos, sicut quod mali sacerdolis oratio nec pro se nec aliis
prosil,

Germanos ad conjuiigciida ciim 1'olonis Hungaris, Bohcmis et Lituanis advcrsus hostes fidci arma coiicilarct. Exlat ab illo tiiiii habita
ut
, 1

unde

et

clericalem

tonsiiram omnino
viri

derident. XXIX.
A.NX.

Quod omues tam

.\.\.\.

quain

Trillicm. in Clnon. ?iian. lioo an.

TOMCS

R.u.x.

.\l.

'290
oralio

ALEXANDRI VI AXNUS
',

C).

CHRISTI 1-498.

in iiua cl Bajazetlii^

iii

Tauricam

Clicr-

niiii('magnituiliiiispot('iilia'.Tui'i-oriiniprecil)US,

sonesum

proiriessus
et

et

Moldaviae

principis

sive solita
ita

imbutus pro more gentis

perfidia, cl

susccpti a Polonis in Turca? bclli pertidiam. necnon Turcaruni Tartarorumijvic in causas,

cu>pla suae majcstalis impediens atque per-

Russiam irruptiones
Cjpsari cxponit
:

his

verbis

Maximiliano
snnt, rex glo-

vertit. In

Non

incojrniti

riosissime

sacrw

majestati

\estriE

acerrimi

illius ac potentissimi hostis conatus, qui nil aliud magis cogital. curat, nii ardenlius silit, nisi ut rcm Christianam cvcrtaf, quo sic profa-

ilcmum necessario in se concujus bclli proscculione, qua forfuiia usa sit majcstas sua r.;gia, et quorum quantffique auxiliares copiae adversala^ sunf cneptis sute sercnitatis, et quantiim in ea re delalum sit
turbans, bellum
postulatis ac desiderio fraternae majestatis serenissimi domini Hungariae regis, quemque efiam iii finem pra^fafus Moldavia' vaivoda perfidia

uam
set,

sectani

suam

et

imperium propagare pos-

aggrediatur, ingenio et treuguas, sufferentiasque pacis cum astu utens ca?feris fmitimis principil)us silii constituit. ut impctum potcnlia' sua.Mn unum priucipem con-

utquc

id facilius

usus sit in majestatem rcgiam, firmatis induciis afque foederibus violatis, a>sfimat sacram majestalem vestram non laterc. Sed neque ea perfidia illafa

vcrtendo illum vastet, occupet, et pedetentim cicteros Christianos principcsfacilius opprimat, prout hoc ingenio ini assumptionis majestatis regise ad rcgnum usus est. duni pro treugis constituendis atque firmandis ad quodcumque tonii)Us
et ditioni suce subjiciat,
tio

felicis

contentus luit, nisi majorem multo periculosioremque nuper adjecisset, concitans ingenfes Turcorum et Tartarorum copias, quibus eliam securum transitum atque commeatum persuam provinciam prfebuit. Qui quidem
crudelissimi hostes
sibi

incredibili

celeritate usi,

i]ua oiniies alias genfes supcrant,

anni tempore

placuisset arbilrio suse majeslatis, peroratorem suum plcnarium hal)entem mandatum detulit,

cujus majestati ex certis ralionibus, respectibus atque causis diuturnas facere non fuit visum, sed praecipue ne ea res regnis ac principalibus clarissimorum

ad bellandum inconsueto, quali nunquam inopinati alias exercifum edlicere solebant supervenienfes in dominia sus majesfatis irruperunf, hoc est, in terras RussiEe nobilissimam regni porfionem, muIfarumqVie vicinarum pro,

Germanorum suorum,
incommoda, tandemin

vinciarum alfricem. (juani tanta clade

runt,

afflixe-

cffiferisque finitimis fleret

quantum nuUa unquam

quoniam
in

alia

provincia

que tcmporum qualitate

sutlerentias consensit, ut

friennales

pacis

fam

atrocifer aut auditur aut legitur afflicta

medio tempore sese

fuisse,

omnem

aetatera

sexus utri-

ad gerendum bellum

commodius compararet,

quE quidemtreugffitam percapitaneos limitum Turcici imperii, quam etiam Tartaros, qui tunc

usque, in omnemque conditionem humanam sine delectu imraanissime saevitum esf, senes et decrepiti, pueri afque infanfes, matronae gravidae. sacerdotes, ef

non semel extitere violata?, in quos quidem Tartaros Tauricam Cliersonesum incolentes post captas magni ponderis urbes Calfam et Theodosiam Turcus dilionem sibi comparavit et imperium, quod dum majestas serenissimi domini mei regis cognoin foederibus adscripti erant,
visset,

quidquidreligionem Christi

profitebafur cjesi onines crudeliferque obfruncati sunt, reliqui,

fuif. capti

omnes.

quibus vires et aetas validior ef in durara ac raiserandam

scrvifutem abrcpli. Sa?vifuin efiara pracfer raorem iiumanum in animanfia bruta pecudum
oinnis generis. ex ([uibiis
niliil

quorsumciue

rcs tenderet considerasset,

vivi

omnino

re-

treugae

quoque

ipsa?

expirassent.juslis ac ne-

lictum est

quodque

ferrura

absuinere non
ejus parte

cessariis causis [)ermota, nil cunctandum rala, ne incautam imparatanKiue hostis domi op|iri-

potuit, ignis

37. " Vastata

consumpsit. deinde |)ro

magna

meret,
tioste

consultius fore existimavit

foris

cum

bellum gerere, quam domi

sibi

iliatum

propulsare, ct

maxime

instigante ad hoc

ipsum

ac sollicilanleiloldavifc vaivoda subdito suo, cui se olim serenissimus parens, aeternas memoriffi

uobilissima provincra, onusti rerum omnifaria praeda Walachiam festinantissime repetierunt, unde redifuri aucti majoribus copiis brevi sperabantur, prout de eo serenissiraus dorainus
Hungariffi et Bohemia* rex fraternae raajestati
lilferis suis in e.xitu

duduni per Turcos occupatas Aibipolim et Lycoscoviam (qua alias Kilia dicitur) jure suscepti ab eo feudi atque foederum
princeps, urbes

nieode Polonia

significavif,

recuperaturum pollicitus

et

obligatus
et

erat

dumque

id majestas sua validissimo

instru-

ctissimo exercitu comparato perficere juraret, idem ipse vaivoda Walachiae, praestitae fidei

(juoniodo gener Turcorum imperatoris sexaginta raillibus bellatoruin associatus ex Asia seu Anafolia advenlans jam Danubium trajicere incffipisset Russiam ingressurus, urbesque ct arces proviucice ejusdem, Tarfarorura et ufri-

immemor,
sua;

aliiue

debiti,'quo se antea jurejual)

usque Valachiae palafinorura auxiliis expugnaturus esset. Significavit etiam eodem tempore
.

rando regno Polonia) astrinxerat,

serenitatis

ol)edienlia
ti-

illustrissimus [irincei^s .Vlcxander,

magnus dux

desciscens,

rebellavit sine

Lituania', gerniauus sua' majestatis, liuic simile,

audifu minus grafura ac jucundum,

I

quomodo
duo

ExL

lo.

u.

rcr. Geriii.

ex

eilit.

Frelicri p.

23 5.

instigante ac sollicifantc

Turcorum

Cajsare

ALEXANDRI
vel

VI

ANNUS
cum

0. xerit

CHRISTI 1'l08.
:

'291

fortasse tres Tartaroniin imperatores

inniimerabililjiis copiis e sctlibus suis

tes Kussifc terris

moveu-

appropinquarcnt, jamiiuc ad

ripam Borystlienis lluminis castramctati fuissent, contra quos omni sua suorum(|ue |)(>tcntia adunata prffifatus illustrissimus Lituania?
princeps ad resistendum consurrexit. His tantis ac tain pcriculosis rumoribus majestas serenis-

Pliirimi >, iiKiuit Marfinus Cromerus *, morfales utriiisquc sexus ct omnis mtatis af(|ue ordinis a perscrutantibuscuncta hostibus, et fugientium vcstigia persequentibus extracti

in mis(M-abiIcin

scrvifutem abducti ac distracti

sunt, ita ut Thracia, Maccdonia, Scythia et Asia

millia

Russis mancipiis implerentur supra centum hominum abacta csse tiinc feruntur cum
:

simi.domini mei permota, omni sua suorum que potentia congregata, contra hostilitatem campestraliter ad occiirrendum profccta est in partes Uussia;, committens se Deo, expectans
celerrima
ac

iimumerabili greguin, armentorum

generis prteda
via,
:

et

omnis

Pramislia,

Radimnum,

.Jarosla-

Pr;cvorsuni et complura alia ignobiliora

indubitata majestatis

fratern;B

auxilia, qua; ex

utroque suo regno

suffi

et litteris et

oppida cuni inniimerabilibus pagis dircpta et inccnsa . Aversa in Tauricam (^hersonesum ea prada, Tartari Prfficopcnscs novs prpeda? cupiditate capti
qiie

oratoribus certis

majestati mittere fraterne

mense

.lulio in

Russiam Podoliam-

ac libcraiiter pollicita est, per seque in armis

iterum irrupere.

parafam necessitatibus su majestatis modis omnibus succurrere. Cum igitur majestas sua
tanti periculi

39. Turcarum inf/ens miiJtitudo frir/ore perit. Adductus in invidiam est .loanncs Alberfus

causam,

et quae

inde sequi pos-

Polonia" rex, qui publica^ rei administratione

belli(^|uc

sent

incommoda secum

diligentius reputasset,

superiore anno suscepti ncglecta cura

et

nossetque dubios bellorum semper essc eventus, intelligens non unius regni opum atque virium satis fore ad sustinendum diu tantum ac tam periculosum bellum, dignum ac ncccssa-

libidini
ut,

rium existimavit causam communisimpendentis

periculi ad notitiam sacra; majestatis vestr;B tan-

comessationibus se dedidisset, adeo noctusimulato cultu, cum paucisoberraret, cx contracta ciim juvenibus ebriis rixa accepto vulnere regii offlcii admonitus, excusso torpore, Polonos nobiles ac fratrem Hungariae regem in arma ad propulsandos Tartaros, ve-

dum

quam
niae

primarii Christiana; reipublica! principis,

sacri impcrii ac

riim
rat

sero,

concifaverit

-,

cum jam

illi

se

cum

simulquc universorum

Gcrmaillustrissimorum principum, cujuscumquc

rapinis in tutiora loca subduxissent. Dissolve-

status ac eminentiaj existant, referre, consilium

auxilium sacra; majestatis vestrfe atque uniexposcens atquc tanlte necessitati implorans, quo tantorum tamque validorum hostium conatus, atquc insultus communibus Christianorum opibus atque auxiliis reprimi possent, ne hoc regnum, quod semper singulare Christianorum propugnaculum extitit, assiduo bello attritum concidere quovis modo aut
et

versorum

ob recessum hostium exercitum, cum sepTurcarum Autumno superioriim bcllorum reliquias demessuri incurrere qui niillis Polonorum viribus, sed pugnante tantiim, ut paulo ante indicavimus, pro iis ccelo deleti fuerunt, adeo ut Turca? gentem divina vi defcnsam non amplius bello petendam censetuaginta millia
;

rent,

ut refert

Cromerus

his verbis ^:

Sub

everti contingat .
38. Plura alia addidit Polonus orator, ut Maximilianum principesquc GermaniaB ad sacram expeditionem in fidei hostes conficiendam

finem Novemltris sepfuaginta millia Turcariim pcr Valachiam in Russiam sesc effuderunt, omneni eam oram, quse ad Nestrum et circuni Haliciam, Zidazoviam, Drohobiciam, et Samhoriiim est, ferro et igiii vastantes ct
tes,

pradas agen-

ne(]uc iirogrcdiendi ae debacciiandi

sibi

modum
sese

impelleret,

evertendi(iue

Turcici imperii,

et

ullum barhari
ifisis

statuissent

nemine

Jerosolyma? recuperands spe titillavit. Cteterum factis ea de re pluribus consiliis laudarunt omnes tam gloriosum opus, sed conferre opes in bellicos sumptus dctrectarunt ', ac somniantium instar visi sunt levi conatu ad arma coirc.

objicienle, nisi co^litusDeo, sicut creditum

miserante populum siuim, repressi atque adeo oppressi esscnt dercpente enim intcnsum
est,
:

frigus et gelii cxtilit, et

iiix

tanta decidit, ut cir-

Turca vero rabidus tanto impetu in bellum adversus Christianos incubuit, ut nisi Dcus in
coelum nivibus ac gelu armasset, afflictam jam pluribus cladibus Poloniamcxitiodcdisset.

ciimsepti undiqucTurcffi, neque progredi neiiue rcgrcdi posscnf, et insoleus id novumque hominiluis illis parifcr et jiimcnlis mifiore ca^lo nalis et

eum

educatis accidebat. Ita jumcnfis plcrisque

frigorc et
faine confectis,

omnibus

liominum

Nam

in

primis

Stcplianus Moldaviie

dyiiasta

Tartarorum
lanto(iuc

Turcarunique succinctus copiis [irimo Vere in Podoliam ac Russiam tanta vi

tcrrore
irruperat,

(|uoqiie supra quadraginta inillia alsisse ctobiiguisse memorantur, multi reperti postea, ciui

ut eas
-,

provincias

neinine adversantc evastarit

iiinumeramquc

Polonorum
1

nuiltitudiiicm in servitutcm abdu-

equis in uteros eorum cxenteratos calentes efiaiunum sese illatebraverant scd nullo opcr;c prctio, sfatim enim calor arfus vita ct sanguinc dcstitutos dcserebaf, reliqui cum
iiiferfccfis
,

Tritli.

iii

Cliroii.

Spnnhei.

Mi"':.

1.

iv. c.

7.'i.

Crom.

1.

XXX.

Micli. et Cioin. ubi siip.

'

Croin.

ili.

20'2

ALEXAXDRI
ulcumquc tamcn

VI

ANXUS

0.

CHRISTI 1498.

sese

explicasscnt, et in Mohla-

\iam

cvasissent, a Stcpliano |ialatino ct Valacliis

et et

l'olonorum inse(]uenlium lialtitum mentitis,

valde distantibus ab ea ad Septentrionem urgeri magno calorc babitatores . .\b ea insula ad Occidentem incito cursu Colonus magno im-

locorum opportunitate uteutiluis

contruciilati sunt, ita ut vix

ilivpxali

decem

niillia Istro

pctu ab Oriente torrentis vasti ex altis monlibus (h'ci(l(Milis instar mare decurrere comperit fau;

Iransmisso salva evaserint. In religionem liacc res cessit Turcis, ila ut sibi persuaderent gen-

tem Polouam tem bello

sibi

al(]ue

Russam

diviiiitus dcfendi et

Os draconis, objaccntem vero insulam Margaritam appellavit. In terram ai^plicans Pariam dici cognovit, populisque
ccs(]ue
illius

niaris

vindicari, ila^jue

non

teiuere dcinceps

eam

gen-

amplissiniis in mediterraneis cultani, nc.cnon

laccssendani et infestandam esse existimaveriuit. llis tot tantisque malis expiato

liominum nostrorum fastu, nequilia, cuitusi]ue divini neglectu, magis propitium deinceps nu-

men affulsit Polonia} . Compositis deinde in Polonia dissidiis instaurata fuerunt inter Joannem Albertum Poloniae, Wladislaum Hungarife
et

ingens mansuetorum bominum multitudo torquihus et armillis decora ad nostros visendos deinde Pariae vastissima; provinciae confluxit Cuniana, Mancapana, Curiana regionibus perlustratis, in Hispaniolam, (luae a Paria octingentis octoginta duobus luillibus passuum ad
:

Bobemia^ rcges, necnon Alexandrum Lituani;e principcm fanlera Moldavia! etiam dynasta
:

Septentrionem submota jacet, directo itinere tertio kal. Septembris hujus anni ad fratrem sociosque pervenit. At omnia praeter spem turbida reperit ', nani cum Bartlioloniffius Hispanos, qui spretis laboribus, stupris, rapinis ac c;pdibus barbarorum se dediderant, reprimere
nitcretur,
illi

Turcarum

societate ad offlciam revocatus, ac

Maximilianus Cresar in eorum partes pellectus. Sed licet plura de Turcica exjieditione conflcienda agitata fucrint consilia, ea demuni sine ullo succcssu evanuisse visuri sumus. 10. Cohtmbi. in ymtnim orbem varia itinera. Hoc anno Cbristopliorus Colonus ', sive alias

rebellarant, conflarantque in in:

dum

Columbus dictus, III kal. Julii, instructa octo navium classe, Boetica in novum orbem solvit,
Australes Hispaniohe respectu terras lustraturus, ac post gravissinios festus, quibus prope-

tum apud FerdinanElisabetham reges criminibus falsis insimulaverant colonos Ligures, quasi Hispani sanguinis hostes, affectatique novi orbis imperii reos quare arcano jussu intercepti ambo fratres, ob patefactum novum orbem coronis dignissimi, post tot exhaustos labores conjecti
sula intestinum bellum
et
:

modum

incendebanlur naves, in amcenissimae temperiei coelum demigravit per maris dorsum asceudens, veluti per altum montem coelum versus ascenderet tandemque pridie kal. Julii montes longe j^rospexit, ac laetus postea insulse
:

in vincula

spoliatique

omnibus

in

Hispanias

abducti fuerunt.

Indiam

l)ortuni ingressus

est,

viditque procerffi statura;

ultra

homines
aliorum
dos, albi

scutis praeter arcus et sagittas

morem
autem

svpina vitta

armatos, capillis oblongis gospudibunda tectos, caetera vero nucoloris,

cum

ab

.45thiopiffi

parallelo Colonus

quod mirum visum est, non disces-

cujus stui)endac varietatis oiiertur ha?c " Tuuc terrarum illam ratio a Petro Martyre regionibus caelo proxifeliquis ejus paralleli miorem esse, et a crassis convallium ac palusisset,
:

Per vastissimos Africx flexus Gamma ad applicat, cujus situs et incolarum mores accurate describtmtur. Patefactse etiam sunt hoc anno Emmanuelis regis auspiciis per vastissinios Africae flexus Indias * a Vasco Gamma, qui cum Calecutium, nobilc iuMalaharico regno emporium, onini aromatum genere refertissinium, applicuisset, vigesinia die Maii de superato Oceano, patefactaque India gaudio cum suis exiliit, quasi futuros triumphos atque illa regna Cliristi, ac Lusitani regis imperio adjunil.

gcnda prssagiret. Consumptos fernie menses

in eo itinere observat Maffeus ' tum de insigni divinae providentiae prodigio quod in

undecim
iis

dum vaporibus remotiorem credidit, (nempe Colonus.) quanto altorum montium a profundis vallibus suprema culmina recedunt, quoniam
se

Calecuti oris visitur hfec addit

42.

Julio
ferine

ineunte,

Olysippone solverant
in ilinere insumptis,

ab

yElhiopiaj

parallelis

nunquam

mensibus

undecim

exiisse in lota ea navigatione pertinaciter Almirandus afflrmat, tantaque sit in utriusque ter-

circa .Maii exituni in Indiam deferuntur, perin-

commodo

/Ethiopia et inrte incolis, continentis scilicet sularum, natura varietas /Etbiopesenim nigri,
;

sane tempore, etenim in iis regionibus tum alia niulta admiranda, tum illud in primis oninium physicorum ingenia superat,
in

crispi, lanati,

non autem

capillati

hi

vero albi

quod
Gallis

eadem

coeli

plaga pari solis accessu

series
'

capillis oblongis, prolensis, flavis, unde discrinien hoc tantum m-iri possit alias non video
:

recessu(]uc iisdem anni mensibus ab ortu trans

, ita

dicitur

montium longa

du-

ccelorum statuseam ten-ffi igitur dispositio, non Scimus in torridae zona; causantnr varietatem. montibus nives cadere, durareque scimus, etin
1

centis porrecta leucis,

juga, qua reclo ad Cori

suj)ra

promontorium excursu, quemadmodum

'

l'etr.
I.

Mar.
7.

c.

7.

Cadamust.
1.

c.

107, 108.
I.

Asia;

IV. c. 3. Osor.
c.

i.

et Maff.

i.

Jo. Uiirr. dec. i.

1.

MafT.

i.

Jo.

lOj. Pelr. .Marl. Occ. 1. c. 6. ct .\lo\s. Ca(Jainusl. c.

Barr. sup.

ALEXANDEir VI ANNUS
denionstraliitn est, totam Malaliaris longitudi-

6.

CHRISTI 1498.

293

ncm
cis

intersecant sestas ac siccitas.

Ab Occasu

Gatem tiyems et assidua' pluvia! sutit, ut in locorum propiaquitate, quod ad rationem tempestatum attinet, iidem pa;ne populi sil)i mutuo antipodes videantur esse, quam divertanta
sitatem, qufcque de aequinoctiali circulo ac tor-

rida zona antiqui falso opinati suni, et alia ejus-

dicatum, ciijus dumtaxat pecori, iii \irliniarum usum custodiendo poiiicns niiraiii iii loni^iliuiineiu excurril columiiaruni scpliiifieiitarum e marmore tanl magiiiliulinis, ut .\grippa2 columnas, qua; in celeberrimo quondam omnium deorum templo Romae visuntur, sine dubio ada?quent. Elephantis etiam religionem numinis tribuunt, bobus autem eo majorem, quod ho-

modi

permulta

si

quis apud

se

dilijrentius

minum
belluain

vita

functorum animos

in

eam maxime

reputet, profecto intelliget omnia, ([ua; in ca^lo,

non ad necessitatem fati, temeritatem. verum ad unius omnipotentis Dei liberam voluntatem ac providentiam esse referenda. Quo tempore Gamma ad Calecutanam oram est appulsus, in ea Malaquspque in
terris fiunt

vel ad

fortunsp

iminigrare opiiiaiitur. .Miiltos habent suarum superstitionum libros magno labore studioque conscriptos, quae nonnihil ad veteris
Graeci fabulas, et auguralem Etruriae disciplinain videntur accedere. Hi libri ne in vulgus [irodeant cavent quam diligentissime, sed exiis
arhitratu suo

baris parte

Hyemis erat initium, cum altera quffi ad ortum est niaximis jam tum caloribus aestuaret . Quod ad earum gentium ritus moresque, cum referi Rarrosius

depromunt qua; ad populum deconcionibus, vel in privatis collo-

cipiendum

in

quiis contracto supercilio et

magna

[)om[)a ver-

eo penetraruiit Lusitani, spectat,

borum

', eos partim Mahumetica, partim gentilitia superstitione fuisse imbutos, Bractimanasque Pithagoreos sacra apud eos procurasse, quorum instituta accurate describit
:

haud pauca superioribus annis a Rrachniane quodam apprime docto, cum se ad Christum aggregasset, nostris hominibus prodita sunt, inque Lusitanum seredisserant, quanqiiam

Mafifeus

43.

Nonunum,

inquit,

Brachmanarum
cffilibem

ge-

nus, quippe
in

alii liberis

operam
alii

dant, vivuntque

hominum

frequentia,

agunt

vi-

tam, quos hodieproprio vocabulo Jogues appellant, Gymnosophistas olim Graeci dixere, iique

partim longissime peregrinantur sti|)cm emendicantes, et victus vestitusque asperitate nacti existimationem ac fidem, credulas hominum mentes portentosis mendaciis variisque superstitionibus in fraudem impellunt partim in solitudinibus aviis et subterraneis specubus durissimo vitae genere, inedia, vigilia, nuditate, frigoris aestusque patientia semet ipsi discruciant, abstinentque ab omni corporis roluptate ad certuMi annorum spatium quo exacto, in
:
,

monem accurate conversa, tandeni ad me pervenerunt, merae nugae et anilia plane deliramenta, quse hoc loco ne leviter quidem attigisse operae pretium duxerim. Ex quo facile apparet quantum immortali Deo populi debeant ii, quibus in tanta aliorum coecitate Christianam lucem adspicere datuni est. .lam de sacrificiis, libationibus cfeterisquc nefariis ritibus, quibus vel ad placandos commentitios deos, vel ad expiandos mortuorum manes utuntur, singillatim exponere, ut supervacaneum, ita psne iulinitum
-ii.

sit .

magna cum gloria referunlur. li tanquam humano fastigio celsiores, et onmium rerum licentiam adepti, nullis jam tenentur legibus, et in omni scelerum et
Abdutos
(id

nomen

ordini)

flagitiorum genere

impune

volutantur. Est

.la-

Gymnosojihistis,rector maximus, qui vectigalia perampla dispensat, vocatosque ad se certis temporibus impostores varias in reguibus, id
est,

Indiis fidem Christianam a Apostolo floruisse eo tenipore, quo Tartari Indiarum imperatorem subegerunt, ex Vincentio Bellovacensi et aliis vidimus, necnon a Romanis Pontificibus missos pra>cones Evangelicos, qui coelestem doctrinam inter Tartaros sed eain errorum Indosque disseminarunt sentes, cum interjecti Saraceni conimercii facultatem ademissent, praifocarant, donec divinae sapienticE placuit per inaccessa maria iter ad Indos pandere. Iiospitum Eui.3. Porro Calecutiensis rex

Illatam

B.

Thoma

giones ad prsdicanda impige vanitatis delira-

menta

dimittit.

in caligine, et

Hosce omnes mirum quam densa quanta in veritatis ignoratione

demersos diabolus teneat. Parabrammam nescio (juem deorum antiquissimum colunt, et ex eo lilios tres, quorum in gratiam terna fila gerunt e collo suspensa. Multis prseterea non hominibus niodo, sed brutis etiam animantibus c;elestes habent honores, et templa a-dificanl, quibus in prisca illaRomanaeUrbis magnificentia vix quidquam simile extiterit. Sane fauum est simio
'

ropaeorum novitate [lerculsus eos lionorifice excepit; cujus cultum describit Maffeus '. Expositurus'vero Lusitani regis legationem Vascus Gamma lenocinatus cst barbaro dicens ejus nominis famam remotissimas gentes pervagatam, iueundaeque cum eo societatis Lusitanum pcrcupidum esse, addidilque illum millc ac sexcentarum leucarum intervallo maritimarum terrarum tractus suorum ojiera lustrasse, nequc a gentium regibus quid([uain aliud deposcere, nisi ut doctrina Jesu Christi redemptoris geuehumani imbuerentur, et cadi terraeque ris
1

Bar. sup. c. 7.

Maff.

1.

I.

'

Barrof.

1.

iv. c.

i).

Jl)4

ALKXAXDKI VI AXXUS
colprcnl, qiicni ip?e coleliat, ad cnjiis

t.

CHRISTI 1499.

nomimini
gloriic

Cbristi vcxillum,
striP,

signumque rcdemptionis no:

gratiam tantos lalxircs in lioc perliistraudo orbe terrarum susciperct

|)ro|iagandiC
:

de quo canit Ecclcsia

Vvxilla rerjis proAfricae, Persi-

demt ;non modoante Maurorum

dis
ct

aulem lilicrandariim
et

ali

a^tcrno exitio tot rciiiim

co-leste

Indiarum

ora

circuintulerint,

verum

po|)iiloriim

aiiimariim

lienclicium

cumulare niaxima oinim afflnenlia, onuslas enim scrico, panuis, ei|uis ct aliismercilins navcs mitlcrc, i|u;v aromata aurnmque facta permutatione iii Christianorum oras subvelierent ne(|iie a Lusitano rcgc aliud exoptari, qnain ut divini Numinis noininisque Lusilani i,'loriam promoveret, eaque de causa cum Mauris Afris, iufensissimis Christianorum hoslibus, ingcntia gessisse bella, atque in Pbutensi regno quatuor arces munitissimas iis eripuisse, atque exinde suifusos invidia ilauros Lusitano nomini detra:

gentes etiam paganas, quae nuuquam divini cultus notitia imbutse fuerunt, deflxerinl, atqne in tam pracclaro opere per procellosa
saevaque inaria scopulosque, per vastissima terrarum intervalla ad suos antipodes penetraveriut,

apud

quod

omnibus

incredibile

videbitur,

qui pericula, tempestates, qui fainem, qui sitim, qui novas aegritudiues, qui perfidiam insidias-

que

'

a tot Barbjiris structas,

superandas

[ler-

penderint.

Remensus

in

Gainma lcntissimis leucarum traclum

auris,

Europam iter est cum mille ac ducenta

here.
iO. Ob liffc vero pnrclara facinora Gra;cis Rbmanisque praefert Lusitanos ut Christi vexil-

men

a flumine, cui Infantis noiinpositum,ubi BarthoIomseusDiaz ultimce navigatiouis limitem lixerat, ad Calecutium

usque aperuisset.
'

liferos Barrosius, qui fidei divinique cultus pio

studio accensi crucem, sanctissimum scilicet

Banos.

1.

iv. c. 11.

ALEXANDRI

VI

AXNUS

7,

CHRISTl

1499.

1.

principis.

Conversio Granatensiian etinter eos viri Incipit annus post Christum natum

ad

illius iiibis,

uieinpe

Granatai,)

trauquillila-

millcsinuis

quadringentesimus nonagesimiis nonus, Indictioue secuada, quo per Francisci XiineniiToletani et FerdinandiGranalensis archiepiscoporiim pia studia ingentes Granalensium multitudines a .Mabumetica superstitione ad
Ghristi

cultum traductae sunt, adeo ut uno die

baplismalibus sacris initiata fuerint,
Toleti et Graualic anniversa-

multa ad niulua Cbristianorum cum Maiiris commercia, inulla denique ad religionein ipsam spectantia excogitavif, nam cum divina providentia et bencflcio Ferdinaudus Talabricensis, Hieronymiain Ordinis sodalis, vir sanclimonia et doctriua ciarus, ad ejus urbis Poutificntum assumptus esset, facilius Ximetein,

tria millia

cujus
riis

rci

memoria

sacris XV kal. Januarii celebratur. Tum profana delubra Christiano expiata rilu divino Numini sacrala, et Mahumetanorum voluminum, qucE aureis distincta notis erant, ut eo splendore impietatcm spurcitiamque commeudarent, vis ingeus flammis injecta. Qui vero veteri superstitione irretili felices eps Evaiigelii progressusabrumpere couali sunt in ofliciiim cjusdem Ximenii constanlia redacti fuere, iit

minime ambitioso ohtinuit, ut coucordibus animis de illoium salute inler se commuiiicarent, eosque omni cura etdiligentia ad Cliristi fldem reducendos curarenl. (|U(id
nius ab huiiiine

cum

diligenter
ratio

secum

considcrasscnt,

ha;c

ad id cxequendum potior visa luiL Vocatis primum ad se saccrdoluin illoium principibiis((jiios

deinum

cuin

iis

iiii .Morahitos et Alfaquiiios vocanl) quotidic mansiiete et comilcr dc rchus

vim cuin

eleganter narrat Gomesius

Oom.
Sur. to. v.

'

Multa, inquit,

ad rcligiouein spectantibus dispiitare, nihil [icr illis agere, sed potiiis omni libertalis genere coruin aiiimos sibi devinciendos curarc,
(]uod et fecerunt,

nam

[lartim sericeis telis, par-

1.

II.

1.

iri.c.

U.

.Mar.

I.sxvii.

c.

Setalii.

tim rubris pileis coccineo grano tinctis, quibus

ALEXANDRI
gens

VI

AXNUS

/,

CHRISTI 1499.

295

illa impense delectatur, non contemnenda siimma comparati^, donatos a se dimittebant. Qni nnper iyitur coiitenii)ti et captivi esse vide-

banlur, sequa lihertate el splendore cum victoribus se frni cernentes, animis paiilalim erjja nostros conciliatis, Cliristi dogmata amplecli
coeperunt, popLiloi|ue deinceps suadere,ut
daci .Mahometo abnegato, Cliristum

menverum Deum

sequerentur. Fuit id adeo prdvidens et salubre

consiliuin, ut intra paucos dies Aifaijuinorum

auctoritatem turba; secutae ad Baptismum petendiim catervatim convolarent, nam dies (|uidam
iiitcr fastos relatus est, quo plusquam tria millia liominum lustrali aqua cxpiata sunt, quos cum non posset Ximenius privatim singulos de Ecclesiastico more tingere, decrevit as|)ersorio universos lustrare, quod mersionis simplicis lo-

Ximenii consiliis hfec Gonzali Ferdinandi Zegri conversio, nam simul atque id vulgatum fuit, Mauri, quibus prisca superstilio cordi eral, animis mutatis, Christianismo initiantur tanlum potest unius hominis apud populum auctoritas, (jui sua virtute et aninii j^rfcstaiitia fidem sibi et amorem inter suos peperit, quinquaginla millibus nummum in singulos annos aXimenio Zegri donatus non modo Ciiristianae religioni apud suos dilafanda;, sed etreipublicse commodis augendis multis in rebus postea usui fuit, qiiemadmodum in Ferdinandi regis Catholici iiistoriis traditiir. Hoc successu exiiltans Ximenius occasionem tam commodam urgendam, et totum Mahumetanum errorem penitusex animis
:

cum
XV

habnit.

illorum, (juando opportuiiitas dabatur, extirpanduin esse ratus, nihil illorum opiniones inorabatur, qui inveteratam consuetudinem paulatim
aboleri consultius esse censent, id eniin taiitum
in rebus parvi

Ccepta est fieri ejusmodi conversio Jannarias anuo Domini mcdxcix, qui dies Cothicis temporibus, Recesuintho rege procurante, angelicm ad Deiparam virginemlegationi ex institutione Eugenii secundi archiepiscopi
2.

kal.

salute

Toletani,

non autem

Ildefonsi, ut vulgo creditur,

et

consecratus religiosissime

persancte colitur.

momenti, et ubi de animarum non agitur, locum habere existimabat. 4. Ergo Alfaquinis ad oinnia obsequia eo tempore exhibenda promplis, Alclioranos, id est, suae superstitionis gravissimos libros, etomnes cujuscumque auctoris et generis essent Mahumefana? impietatis Codices, facile sine edicto aut vi, ut in publicum adducerentur, impefravit. Qninque milliavoliimiiium sunt ferine congregata, quse variis umliillicis [)unica arte et

Cum

hoc igilur auspicatissimo die, bona qiiadam Ximenii fortuna, tanta res fieri ccepta sit, ingentis hujus beneficii caiisa, quo respublica
Cranatcnsis tunc
virgini,
jier

eum

affecta fuit, Deipara;

est,

sub cujus tutela Ecclesia Toletana

opere distincta, auro eliam et argento exornata,

soleinnia sacra

cum

Cranatae,

tum
Ha^c

Toleti eo die

(juotaiinis facienda curavit.

nunc duabus
senatus
reli-

his celeberrimis urbibus

giosi cura celebrari
et

magna

confici

videmus. Bona
exorti sunt

pars Granatensis urbis

jam

fidein Christi liben-

tissimis aniinis susceperat,

quando

non oculos modo, sed aninios quoque spectantium rapiebant. Multi eis se donari a Ximenio petierunt, sed nemini quidquam concessum est, ignibus omnia publica in pyra ad unum exuri jussit, praeterquam aliquot ad rem medicam pertinentia . At proximo anno maximse seditiones a Mauris pertinacibus ob felicia hfccfidei incrementr concitafa; sunf, ac j^lures, (juiJIaho-

quidam contumaceset

paternarum traditionuni nimisstudiosi, dolentes^iue priscam

rebelles, (|ui

Maurorum superslitionem

in Hispania funditus eo exemplo perire, populi animos crebris con-

metem damnasse videbantur, ab Ecclesia ad Mahometem defecerunt, .Mahometicamque impietatem efiam in posferos, qui Christuin externa specie colere simularunt, propagavere, sed majora longe compendia ea mala vicerunt,

cionibus a Cliristianismo vehementer deterrebant. Hos omnes Ximenius, ne quid detrimenti novella; illa; plantationes caperent, vinculis coercitos in custodia detinuit, et quod ejus ingenio repugnabat, indignis modis tractari permittebat .
3.

cum

religionis decus in

tot Sicculis a

eodem Granatensi regno Mahomefana impietate inquinato

efflorescat.
o. Turcarum in Italiam excicrsiones et Naupactinn Venetis ercptuni. Dum vero ea parte Ecclesia prajclaros hosce de Mahomete trium-

Inter hos fuitZegri e patritia

Abenhamaet
:

ris

familia, auctoritate,

animiqne

corporis
is

dotibus inter Jlauros spectalissimus

ret, traditus,

Petro

Leoni Ximenii a sacris ministro, ut mansuescepost aliquot dies sivedifficuUafihus

victus, sive Dei potius affiatu,

rator Ecclesiam in

admonilum

nam se diviuitus ut Christianus fieret professus est,

sacro initiari baptismate a Ximenio poposcit, et

Gonzalii Ferdinandi

ob conserlam olim cum Consalvo Ferdinandi duce celeberrimo in Granatensi planitie anripitem [uignam nomen suinpsit, quein ad Christi cultiim traductum reiigioni
ainplificand.T.
:

Turcarum impePeloponeso, .Macedonia et Istria saevissime afflixit, ab ij)sis Christianis ob intestinaseorum dissensiones concitatus. Vulgo auctores tanti facinoris culjiam conjiciunt in Ludovicura SfortianiMedioIani ducem, qui cum Venetos cum Gallorumrege conspirare ad ipsum
alia Bajazethes
'

phos deportat,

principatu
1

exuendum
r'ej.

intueretur,

Antonium BuI.

plurimum

profuisse addit
in^iuif,

Alcx. in Bull. iuvcst.

1.

^'eap. coucessi LuJovico. Bnr.

iii.

Sabel. Ean. 10.

IX. Ci-avitel. in hist.

Ciemoc. FoToa.
alii.

1.

Comesius

Coinmodissima,

m.

in

accidit

Lud. Xll.

Sui-.

lo.

V.

i.

III.

c.

40. Guic. ct

296
giardum
ct

ALEXANDRI

VI

AXNUS

7.

CHRISTI

U99.

Marliniim Cassatum ad Bajazethem

miscrit, ciijuc sijrnificaril,

subacta Italia, cum adversus Turcas pro restitucndo Orienti Cliristi cultu vcrsurutn, extaiil(|uc iittcrtC eo ariiumento a I.udovico ad Bajazctiicin ipsum datic, quas latinitati donatas .Josepii Ripamontius historiae
sua; inscruit.

Francorum rcgcm, Vcnetis arma Ctiristiana

quod Italicis ejus gentisexpeditionibus Cuni ad Tiliaventi ripam sub iioctem fccisscnt castra, veriti, iil crcdcre est, nc ab
captivos,
accidil.
lioste intercluderentiii-, aiit ccrtc

gravem
iii

prae-

dain pertssi, ingcntcin cajitivoruin nuincrum

inares promiscue et fcminas
iiiui

loco faulc

Ejusdcm

flagitii

particcps exlitit

'

Fridcricus rcx Ncapolitanus (qiiippc qui nosset

(^.allum cxpufrnato Mcdiolano bellum illaturum rcgno .Ncapolitano) indcvero niaxime evertcndi illiiis sumpta cst occasio, ut videbimus iii Alexandri VI Diplomatc quo de gradu dejecto
,

quoque ingens vis mortalium abdiicta cst, atque ex omni fiore ffitatis selccta >. Ob lias Turcarum grassationcs indictas solemtrucidarunt. Sic

nes supidicatioiies Venetiis fuisse instriictosque ingentcs apparatus relatiim est Pctro Ikdpiiino,
in diviiia inisericordia reponendas pr;pci" Convcrsos puas victoria? spes ita cdocuil isthic omnes ad orationem et ad expedilionem iii Turcos magnopere jirobo. Singulare hoc est atquc unicum in advcrsis i^ra^sidium. El clama(jui
' :

Fridcrico,

lum

ct

regnum illud inter Ludovicum GalFcrdinandum Hispanuin reges partitus

dixiiniis,

cst, (|iiamvis scriptores, uti

ipsum

rc-

dargiiant

quod

irrumpente

in

ilaliam

Ca-

verunt, inquit,
ct

rolo VIII, hujus sceleris prsebuisset exempluni.

CKterum Alexander, ut excilatum incendium restingueret, Joannem Borgiam cardinalem legatum misit ' Venetias, ut Venetos cum
r>.

ad Dominum cicm tribularentur, de necessiiatibus eorum liberavit eos. Et alibi /// in nirribus, ct hi in eguis, nos autem in no: .

mine Dei nostri macjnificabimur Itemque Non enim in arcu meo sperabo, ct gladius meus non
:

.Mcdiolanensi
conciliaret,
fidei

.Mediolftnensemque

cum

Gallo

salvabit me, salvasfi eiiim nos deaffligentibus nos,

et odicntes nosconfudisti.

quo Cliristianoruin arma

in hoslcs

Audi quid de hoc

testc:

jungerentur. Tum Venetos ad Turcicos impetus rctundendos accendit, ac Vencti clcri decumas in bellicos siimptus impendcndas ipsis
attribuit
ciis,
:

tur David, tribuens Deo,

Et prxcinxisti me
tasti insurgentes

virtiite

non sibi victoriam ad beUiim,etsuppIanet odientes

in

me

subtus me, et inimicos

tum

aliis

Apostolicis afTecit benefiliella

meos

dedisti

mihi dorsum,
dul)ito dc

me

disper-

qua" principibus

sacra
legati

gerentibus
Apostolici

didisti.

.\ccedentc divino auxilio

niliil

humanis conanostrorum

confcrri consucvcre.

Vcrum

tibus,

felicissimo

inanes curae fuere, cum ipse Alexandcr ea factione adversus Mediolanensem nulla injuria lacessitus, sed spe amplificandi filii spurii se
irretiisset
7.
'.

congressu
hostis

et

futura victoria,

prffisertim

cum

materiam cxcitandi

bclli (iua?sierit, nulla

a vobis provocatiis injuria, prior ipse in fines

vestros incursionem fecit, militibus effuse va-

Interea grave

damnum

passa est religio,

imperii
li-

stantibiis

abactaque

hominum acjumentorum

cl miseri Cliristiani, qui

in Turcici

praeda.

mitc erant, barbaricis excursionibus contrucidali ', vel addicti sunt in servitutem; Scanderbasse enim Illyrici, vulgo Bossinensis pra?fectus,
ingcnti equestri cxercitu succinctus,

rem

in

Precemur Dominum, ut inimittat terroefferos Turcorum animos, ut primo sta-

Venetam

tim concursu et impelu a nostris opprimantur, deletoque ad internecioncm illorum nomine respublica Veneta in tranquillum redigatur, ac

ditionem ferro flammaque miscuit, mense Octobri Forojuliensem agrum ad Liqucntiam usque pervagatus " Superioribus diebus , nimirum incuntis Novembris, inquit Joaunes Burchardus ^, Turcse invaserunt palriarchatuin Aquilegiensem dominii Venetorum, el illum depopularunt, villas combusscrunt, et magna damna
:

idem fecerunt duabus villis serenissimi Roinanorum regis adjacentibus . Confirniat idem Petrus Delphinus ' in litteris ad Jacobum monachum Camaldulensem. 8. Recupcrari praeda non potuit, imo captivi a Turcis, ut expeditiores essent ad pugnam, metu nostrorum interfecti sunt, ut rcfert Saintulerunt
:

pace tcrra marique parta congaudcat, ctc. Ex Fonte-Bono die iii Septembris mcdxcix . 9. .Mari quoqne male gesta res est, quippc Veneti florentissimam classem inslruxerant ad Othomannicam profligandam, tuendasque Peloponesiacas nrbes, quae Veneto parcbanl impcrio sed ob trierarcharum pugnam refugientium magis, quam Antonii Grimani praefecti
:

adipisccnda' victoriae occasione geculpam mina non usi, Naupactum, vulgo Lepanthum, amiserunt, de quo hffic Sabellicus ' Ad Sa, :

pientiam,

(id

estSpragiae insula; portus), tumul-

bellicus

'

Villa?, inquit,

passim direpta;

et

inccnsa;, multique mortales capti, saivitum in

tuaria pugna commissa est cetca una Vcneta Andreae Lauretani viri fortissimi ductu, qui ex Corcyra co occurrerat, ut pugna? interesset cuin duabus onerariis ad bellum instruclis, Otho-

mannicam unam arcem

I

verius

quam navem

Sur. id. ib.

'

Sur. tom. v.
1.

1.

iii.

c.

aich. Val. sign.

bell.

num. 104.

iii.

p. 47.

38.
*

'

Burcli.
1.

Ms.

ferocitcr invasere, injectisque confestim catenis

Petr. Jusl.

x. S,i-

conserta est atrox pugna, atquc utriquc funesta,

Ep

1.

Enn. 10. I. IX. Ang. Insl. 1. v. Michov. 1. iv. c. 79. Crom. ' Burch. ubi snp.p.CflO. XXX. Sur. sup. c. 38 cl alii plures. ' Sabell. uhi sup. Petr. Del. I. vi. Ep. xu.

'

Pelr. Dcl.

I.

VI.

ili.

'

Sabcll. ubi snp.

ALEXANDRI

VI

ANXUS

7.

CHRISTI 1499.
ex vinculis
ferret,

291
dixit,

ad idiimtiii |ira'lii coiiiircssiuii, sive liotraiide, utpericulo prieliumdisculerelur, sive casu aliquo, ut fit, continuo ingens tlamma emicuit, contlatuuHiue est inceudium, el naves,

nam

traditiis
illius
rciili

causam

qiiod

ubi
j^a-

slium

filius

cardinalis accejiit, Venetias, ut

opem

Roma

provolavit ,ut refert

' :

quai ex adverso coullixeraat, (|uia manicis ferreis consertas

et

insolubili^ler inter se liaerebant,

|u-oi)ugnalores,
:

qui

iii

iiis

erant, atrociter

Joanncs Biirchardus liiscc verbis Feria terfia, XV meiisis Octobris, recessit ab Urbe reverendissimus dominus cardinalisGrimanus cum seplem familiaribiis taiitiim, aliquibus ex aliis

absiimjisit

Turcorum plurimi ex sua cetea in sulijectum mare metu prjEcipitante desiluerunt, suntque suorum occursu servali. Nec multo
meliore cventii
Veiiet;e

ipsum seqiicnlibus, iturus Venetias j>ro liberatione domini Aiitonii Grimani genitoris, qui in
dies ibidem cx|)ectabatur, j)er
tus judicandus, naiii

dominium

deten-

triremes puynain

ini-

cum

rex Fraiici;e, ut Ludo-

vere,

nam cum una aut altera in confertissimas hostium naves ferocitcr invccta; ingentem straet treiiidationem intulissent, ctet(;rai sive

vicum ducem Mediolani

gem

facilius vinceret, se Venetis coUigasset, et in eventum victoria; Cremonam, ac omnia loca, castra et oppida

cum

metu,
causati

sive

quia secunda aura,

dcstituerentur,

ut trierarcliii

sunt,

aiio

cursum

le-

lia' cum (]uilms manus mullum diuque inter liostes cum

nuere. At

conserta est
strage collit-

atrocem puguam, etsi male habitte, tamea ad suos abierunt, quo apparuit nobilissimam victoriain eo die e manibus amisctata; post

retro

llumen Addoe, seu citra respicientia a parte Bergomensis et Brixiensis sita dominio Venctorum libeie pcrpetuo adjunxisset, magnus Turcus magnam classem maritimam et terrestrem paravit, de quo Veneti suspicati, etiam ipsi classem ordinarunt ad loca Turco vicina,
iiltra

civitatis

cui

Venetorum

classi rex Francise

et

magnus

sam. Secundum hanc pugnam hostis institutam navigationem repetit, dextrumPeloponesi littus legens, non minus tamen c|uam antea Venetorum incursihus obnoxius. Sunt interim plera;que naves Turcis ex occasione redemptaj. Venfum est inde ad fauces Naupacti siniis hic iterum Venetus hostem adortus aliquanto fo;diusquamad Sapientiam elabi passus est, nam cum loco et uaviuiu robore apparatu(juc multo
:

magister Rliodi plures naves seu ligna addiderunt. Constituerunt Veneti classis suae caj)itaprocuraMarci magni nominis virum, qui itinere accepto, et ad locum seu passum deputatuin jirovectus, cum Turcus versus Naupactum

neum dominum Antonium Grimanum

torem
S.

superior esset, facilis esset secuta victoria,

lii,

si

quibus datum erat negotium,

sed

fortiter obi-

Corcyram et alia loca potenti armata pergeret, dominus Antonius Grimanus capitaneus euin formidans non cst ausus ei resistere, sed se ad portum recepit. Turcus propositum suum prosequens Naupactum et successive alia loca poet

vissent,

pluribus

pugnam

delrcctantibus,

tenter invadens ditioni sua subjunxit, ciijus rei

prcedicto domino Antonio dederunt, et alium capitaneum deputantes dominum Antoniuin detentum Venetias mitti maiidarunt, ut euni pro commisso crimine punirent. Dubitavit cardinalis ne sine causa pater capitalem

barbarus, qui a principio de fuga agitasse dicitur, ut si Venetuspaulo ferocius fuissetinveclus in terram ad suos relictis navibus egrederetiir, (terrestris enim Turcicus exercilus simul cum
classe
est,

causam

oram

legebat), prseter

spem sinu

potitus

quanquam non

sine jactura ali(jua inter-

subiisset sentenliam, vel cuin

magna
et
;

gratia et

cej^tarum a Veneto uavium emensa. Iiide Othomannicaclassis dextram sinus oram Naupactum urbem vetustissimam Venetis ademit, hodie Le-

favore per|)eluaiu relegationem

oinnium boVenetias, ubi

noriim suorum confiscationem

esi,

ideo profectus

ut pripfertur, cardinalis

ij)se

panlhum
nant
et
.

ut plerique

corrupta

voce

nomi-

10.

G)iuimis prsefectus a Venetisaccusatur,

.

Turcicam cardinali defenditur oppugnationem nou sustiuuisse Naupactenses et alios finitimos, sed mox deditionis nuncua
filio stio

Boma' relalum est, sinyulis noctibus sccrete apud patrifios hinc et inde genitoris sui innocentiam dcclamando ejus liberationem pertraid

ctabat
II.

Quantumvis cardinalis

patris sui

sam

tueretur, et objectam imperii

e provinciaexcusaret,

caumnllitiem
Galli-

passe verba, traditTurcogra;cffi

(jui belli

liistoria'

'

auctor,

discessumque

quod

hujus causas etiam retexit, nempe Bajazethcm, superstite Zizimo, coluisse pacem

ca classis illum deseruisset, nec prece nec gratia ita potuit judices flectere, quin ille affectus
exilio
-

cum

Vcnetis, illo auteni sublato, solutum

in Christianos

metu

in

insulam
est,

Liburniffi

objacenlem cui

occlusum odium

mox

effudisse.

Conflata inde maxiina invidia Grimano, qui eam magis auxit, cum neque in trierarchas, qui cer-

deportaretur, unde postea revocatus in patriam dux renuntiatus fuit. Ex

iis

Ossaron

nomeu

constat falsos fuisse rumusculos,

l)eli)liiiiuiii
'

(jui

de

tamen abnuerant, pro imperio aiiimadyertisset, neque expectato successore e [irovincia decessisset. Reversus itaque in custodiam publicam
'

parta victoria ad Petruin

fuerc.

perlati
altinet.

Uuod vero ad Gallicam classem

1.

tiurcli.
1.

111.

Diar. p.

.iSi).

Paliell.

Enn. 10.

Pelr

Tmxogr.

I.

i.

Del.

VI.

Ep. IV.

ANX.

TOMt

.\X.V.

R.VYX. XI.

38

2118

AI.EXAXnRI VI AXNUS
eraf.
iil

7,

CHRISTI 1499.
qni mntuis vulncribus in tumulsese

composila
in

voicvl .lacdlin?

Bosiiis

',

ex

soli Geriiiaiii.

\iginli linabns navihns majori* alvei. missa^iuc

tnariis

luignis

conficerent,

Orienlem

1'nerat,

nt lAliniio

opem

ferret, si-

Tnrca

triiimplinm

deporlare
'

i)otnissenl.

insignem de De

qiiidem belliciTiircarum apparatns fama increbrescente credilum fuerat, Ha.jazetliem de Rliodiis opprimeiulis eogitasse, sed ubi conversos
iii

crnentis
13.

gii)us Iiiec refert

enim Germanorum Nanderus

in civili bello stra-

Auuo

salutis MCDXcix circa

finem Fe-

Venetum imperium

barliaricos impetns co-

bruarii, in superiori .\lemannia,

gnitnm

est, f.allica classis,

tum

Rliodia' naves,

fontibus Rheni flnminis, inter

et

baud longe a domuni AustriEe

qnie vel in

i.ignria Siciliave

instructa? fuerant,

adeo ut Christiana classis centuni et octuatrinta npparatissimis navibus constaret, cni Tnrcica, licel ad ducentas et septuafiinta ascenderet, robore tamen et viribns
Vcneiis se conjunxerc,
lonire inferior erat. sed

llelvetios, alias confoederatos seu Suitenses, exorta est grandis turbatio, quse paulatim de-

scendens per lineam Rheni quaquaversnm usque ad Basileam bellum suscifavit atrocissi-

mum
et

in eo

namquc
sit,

bello, etsi

nunquam

totis

Antoninm Grimanum,
diceba-

copiis bellatuni

ca?salamen

diversis in locis

\el trierarchas

Venetos Turcicarnm navium nu-

merus

lerruerat, ila ut

(]nemadmodum

nius,pugnandi occasionem oniiserint, qiiamobrem indignati Galli abscessere. Ca^terum pneter Nanpactnm alias etiam nrbes iiisignes Baja-

pngnis referunt viginti millia pugnalorum, quale non menioratur, nisi fallor, a cenfum annis et citra in omnibus bellis illarum partium fuisse visum vel auditum^ venerunt enini ad arnia duo populi finilimi. Austri domus regis

zethem Venetis adeniisse, proxinio anno

tnr.
12.

dice-

Romanorum
prium
:

Maximiliani patrimonium est pro-

inde

secuta.

Germani ab

ffeh-eti/s fiisi, ct dira

fames

Affliclis

in

Orienle

Cliristianis

rebus opitnlari conatum Pontificem narrat Ciomerus -, ac Germanos. Hnngaros, Boiiemos. Polonos sacram in Turcas expeditionein commovere, ad quam conliciendam anno ineuute comparatos se ostenderant nam Maxiniiiianns Cte;

tum aberat bello apud Gueldrenses occupatus. Erant peridem tempns in urbe Constantia congregali primates Suevorum tractantes hos Austri veluti de liga eorum renovanda socios locum tenentes pro rege in auxilium
is
:

contra Helvetios invitabant. Quffirebant hi niedia pacis et invenisse se arbifrabanfur sed nova
;

sar scriptisultima Jannarii ad

Petrnm .\ubnsso-

repente tnrbatio exorta cuncta composita dissipavit qno factum est ut, etsi nondum conclusa
:

ninm

Rliodite

militice

principem

eumdemque

cardinalem lilteris rogarat ', ut in Germaniam ad solemnes conventus, in quibus belkini sacrum decernendnin erat, oratorcs mitleret (I), cum illius eciuestris mililia? ad religionem pro-

pagandam conditK

consiliis regi vellet

pariter-

quc Joannes Albertus rex Poloniffi ei significarat \ provinciam Turcis Tartarisque conterminam Rhodio Ordini tradere se decrevisse, ut eam adversus barbaricas excursiones tnerentur,
Christianique imperii
liniiles

omnia in liga Suevorum, opem tamen ferre regi dignum ducerent, et cum hi belli motus pervenissent ad regem, totum ipse imperium contra Helvetios suos hostes invocabat, propter quod nonnulli principes communitafesque auxiliares copias miserunf, unde mirum videri posset, quod Helvelii angulum Alemaniae perexiguum tenenles tofi imperio resiessent capitula
sterc auderent
:

sed

si

eorum situm
tnr
>>.

perspiciat,
:

quis vires Helvetiorum et non mnUum mirabi-

proferrent.

Maximilianus
sus

Romanornm
vertit,

rex, (juantunivis

Sed Bapri-

Et infra
socii

.Vccesserunt
liga

autem hac fempeGrisea bellicosi,

illis et

sfate

homines de

jazelhes grassaretnr in Christianos,

arma adver-

eis(jne parent

.\bbacellenses. Sunt

alia

Barbarum non

quod Gueldrensi

mum

bello, deinde Helvetico implicitus fuerit^

percommoda, quod veJufi ex una civitate, in qna praeter cives nemo habifat, etut unum corpus unius animi
bertate.
illis

P^olonns etiam cum Germanire tnrbas et Italire incendium, de quo dicetiir inferius, contemplaretur, tanti belli

et

voluntatis exeunfes pro

et

li-

uf aiunf,

couservanda pugnant. Haec

molem

suscipere non est an-

andaciam

praesfant,

quod

parafi

sunt

ob Christianorum dissensiones Ecclesia a Maliometanis o[)piessa est, curn vel

sus
*
:

et

ita

mori, vcl vincere,

etc. . .Vddit

Helvetios sfrenue

Germanorum propulsasse impetus

'

adeo, ut in

'

Boiius p. 2.
'

U.

ib.

1.

XV.

Ciom.

1.

xxs.

Xaucl. vol. 2. gen. 30.

'

Bosius sup.
1.

1.

xv.

Naucl.

iibi

snp. Cilibaldus dc bello Helvet.

1.

ii.

Muliusl.

xxx

^ Croai.

xxx.

et alii.

principibus occnUos (l) Tanlum aberat ab indiccndo io Turca; bello Maximilianus rex Romanojum, ul ab illo nna pariler cum Italix le*llos'mi5Sos (uisiC ad sollicilanda in Venelos Turcarum arma Sanulus in bistoria belli Gallici affirmet. Idem pariter historicus tradil Sapcenis in Forojuliensem traclHin irrnpluiis pcr Carinlbiam libcrum Iransiium o .Maxiiniliano permissum, qnod suininam ejus cuin Turca conscnsioncm indicat. Qux' ci:in ila se babneiint, cunventns illi solemnes, lioc iucunte anno iu Germauia celebrati,aUu proreclo quam ad
expcditionein Tiircicam dcccnicndam spectabanl.

Oms pariterscribit annalisla siipcrius uum. C de lcgationc Joannis Borcii cardinalisa Pontincc ad Venctos missa, alio profccto, qnam censel annalista,'res,i)cicbant. lioilcm enim Sanuto lcsto, niliil aliud a Scuutu pctiit lcgalus nisi ut a 1'isauiicnsi bcllo, quod in coinmodum M>.\*i. ducis Valentini filii sui suscipcrc Pontifcx uicdilabalur, scsc nciiuaquam inimisccret. Id vero a lcgalo impcli-alum aHLnnal.

ALEXAXDlsr Vr ANNUS
pr;i'liis

7,

CJRisxr

l'i '.);).

2ViO

'oerniani plLircs (|uam

llelvclii

cecide-

rint,

ac

dcmum

Cffisarcas

colleclitias

turmas

moribus sludiisque dissouas

li. LScripsit

fuisse dissolutas.

de

lioc

luneslo llelvelico bello

iti

Bilibaldus Pyrkeimcrius Norimber!j;ensis ', (jui Ca>sareo exercilu merebat, ac varla certami-,

na dcscribit

(|uibus Helvetii

(^a^sarios

longe

randain honiinuin sortcin miscralus, ac bcllimerito detcstatus . Caesarianos pariter famcs ila j)ressif, iit ali(|ui ad herbas vorandas sc converlerent. alii in insauiam, in rabiem alii agerentur, viiiiiinque adcpfi, illud cruore suo dum parlicbantur, foedarcnt. !,">. Gailix rex ducatinn Mediolanensem am-

cum furorem

numero superiores
fopmina;

fudere, atque inter

lias belli-

bit etassequititr.

Porro bellum

iioc

funcstum

cas clades dira adeo famc laborafuin csse, ut

puerique
:

i^ecorum

instar bcrbas

in se

Francorum rcge concitatiim idem auctor aliique memorant ', ut Ludovici .^lauri Sfortia; dua
cis
rct.

pratis depascerent

quod

tristc

speclaculum
vallis

inspexisse

ait,

cum

a Ca-sare

in

Tellinm
.Me-

Mediolanensis evertendi occasionem captaqua opportune usus illum principatu turbi-

coufinia mitteretur ad

commeatus
(|ui
:

ducc

diolanensi pro alendo excrcitu,

sine pane exegerat, cxcipicndos
quit, ut forte inter

plures dies
Accidit, in-

eunduui

jicr

villam magnaui,

C;illi Germanique scriptores - prosequuntur. Spectare Insubriam ad se jure ha?reditario avitc Valentina; sororis Philippi Mari;c ultimi Vicecomitum stir|)is

nis instar dis[)iilit, ut fiisc Itali,

sed exustam transirem, in cujus cxitu duas deprcbcndi vetulas, qua; agmen (luadraginta fere

principis, qui nulla Icgitima virili prole siiscc|ita

obierat,

devolutum contendebat LudovicusXH;

(|ui

piuM-orum parvoruni, necnon puellarum Iiaud secus ac pecorum greges pra; se agebanf. Erant omnes extrema macie ob inediam confecti, ut effigie sua, pra;tcrquam quod moverentur, baud

sed Franciscus Sfortia,

Pliili|)pi filiam

no-

tham duxerat, eumdcm

princi[)atuin invascrat,

transfuderatque in posteros, a quibus Gallus avitum jus repetivit, fultumque Icgiiius promulgavit,

multum
vetulas
rcnf, at

dcfunctis absiniilcs,

ita

ut aspicicnti-

ut nitide Nauclcrus cxjionit

.Mense,

bus borrorem
illae

quemdam

injiccrent. Interrogavi

inquit, Octobri, rex

ducedoiore ac fame ora aperire valentes, responderunt confestim me visurum, quonam tam infclix agcretur juvenfus. Yix hoc dixerant, cum ad piatiun

quonam turbam tam miscrandam

tanquam
attonita', ac vix pra?

ratu
liain,

magno

et

Francorum Ludovicus appacopiis armatorum duxitinlta-

prBelendens .Mediohmiim et totam Insu-

quoddam deventum

est, in quod ingressi ac in genua prolapsi bestiarum instar berbas depascere coeperunt, boc uno distanfes, qiiod illa; morsu vescuntur, bi vero manibus cibum dccerpebant, et jam usu herbas discernere didicerant

ac noverant, qua; amars seu insipidre, (jua' suaves aut gustu essent prsestantiorcs, pra'cipue

in suam vindicarc |)otcslatein, ex causa quod, cxtincto quondam sine liberis Philippo .Maria, ad Valentinam sororein legitimam regis aviam inaternam ducatus lucreditario jure spectabat, quem tamen ducatum Franciscus Sfortia, (|iii illcgitimam pr;cfati Pliili[)()i filiam uxorem habebat, vi armata invascrat, ipscque ct liberi ejus quorum ipse Ludovicus unus esset, vitio spolii nequaquam purgato, dctincret occupa-

briam

tum

vero herbam eligebant acetosam, quam et pra> ca;teris dignoscebant. Ad tain dirum igitur spectaculum obstupui, ac tanquam amcns diu con-

16.

Antequam vero eam expeditionem conregni res composuit Ludovicus,

ct

ficeret,
.\iigIo
,

cum

cum Hispano

cum

PliiIi|)[io

Maximi[irincipe,
,

Rursus igitur vetula inquit En cernis cui'nani calamitosa htec turba huc sit deducta, cui longe magis profuisset, si nata foret nunquam, quam fota?rumnis subjici, ao-fam miscram exigcre vitam ferro cecidere patres, fame vero matres, abacta sunt bona et in prtedam ccssere,
stiti.
:

liani filio

duce Burgundia; Belgiique

',

restitutis nonnullis controversis

tcrris

foedus

ac habitacula tl.immis sunt absumiita, nos miscra; ob ultimam senectutem bicsumus rclict;r, quo infelicissimam hanc juveiitutem brutorum instar ad pascua agamus, ct (nianfum valcmus herbarum esu sustentemus, speramus faincn brcvi tam illos qiiam nos a tantis absolufum iri miseriis, ctcnim quamvis duplo pliircs fuissciif, brcvi tamen ad huuc redacli sunt numcrum, ciim (juotidie aliqui famc et inedia dcficiant,

novuinquc [^cjiigit cum Pontifice ac Venetis, quod diu lafuit Ludovicum ducem, donec mense Julio, Pontificio tabellario, qui ad Cffisarem Borgiam miftebatur, intcrce|ito, qua; in se capta erant consilia cognovit ^, quibus adco constcrnatus cst animo, ut Bajazethem Turcarum imperatorem ad infcrcndum Venetis bclluin, quo ipsos Oricntali im|ilicatos ab Insuinstauravit

brico distrabcrct, concitarit, ut siqierius enarratiini est

:

illius

vero frater Ascanius cardinalis

cx Pontificia aula fuga sc subdiixit,

Tum

incnse

Augusto [irsemissus " a Ludovico rcg(! fortissimus exercitus Ludovico Lucemburgensi Lignio

longe profccto celeri morte, (|iiam prolixinri

vita feliciores.

Hac cum

vidissciu ac aiidivis1

Id. ib, Sabell.

Viit.
I.

Enn. 10.
in

1.

ix et

alii.

Sebasl. Branc. Ms.

sem, lachrymas continere nc^iuivi:

lani

misc-

arch.

sig. nnin.

111. Bnrcli. ubi snp. Corins par. vii. Sabell.

linn. 10.

IX. Ferron.
5.

Lnd. XII. fiaguin.

Ferr. in Lnd. \ll.

in

eod. Aug. Just.

1.

Bilibal(i.
eiiil.

1.

ii.

de bell. Ilelv.

I.

V. Naucl. vol.
^

Ext. in lo.

III.

rer.

Gcrm.

alii.
I.

ex

Freh.

iil.

Nancl. Guicc.
'

gen. aO. Pauviu. in Alex. VI. Mut.

ibid.
1.

xxx

et

'

I.

iii.

>

Bnrcli.

iv.

30(1

Ar.EXAXnKI VI AXXUS

7.

CIIRISTI

1491).

principo. F.licranlo Stiiardo. Alhiiio Scolo, ct Joaniic .lacolm TiiMiltio, ilucis Mciliolaiicusis hostc infcnsissimo, praecipuis ducibus, |irimo

ipso regemultis millibusscufis cf(|uodrim sfatu

Anonis objcctas arccs ccpcrc, in(ici|uc .Mcxandriam, (|uain ducis fiatcr Galcatius tuebatur, magnis molifionilms aggressi,
impctu
.\razzi
ct

dominio in regno Fraiici;c, casfriim ipScpfembris prsesentis domino .loanni Jacobo de Trivulfio nomine rcgis acccptanfi
scii

siim xvii

cousignasse, ac plura alia

18.

Tantam ob infidamadeoque turpem pro-

tridui flcxu

in

cam

irrupcre camdcimnic dirifcrrorc pcrfusiim riciiuim

ditioncm. infamia^
raf

maculam

suscepif Curtius,

pucrc, cujiis cladis

ut Galli, a (luibus praMiiia perfidia^ suai accepe,

dcdilionem fecit, pariferque reliqunc Mcdiolancnsis impcrio olmoxia^ civitafcs una cum oppidis in Ciallonim pofcsfatcm cerfafim vencrunf invisus enim cuncfis erat ob acerliioris imperii quod sui sspvitiam [aidovicus Mediolanensis
,

eum

gravissimis

probris

onerarint

ex

quil)us pudore opiilcfiiP, oppressus conscientia

sceleris paulo posf parfas opes ciim vifa dimisit.

Eversum

fuisse

iiriucipatii jiisto

Dei

judicio

communi

cuin ipsc animadverferef, non in armis. scd in fuga spe rcposita, una cum uxorc, liberis afque ingcnti tliesauro in Germaniam prwcipiti fuga
rio Insubria

profecfus est, ut Csesaris cujus supremo impeparebat, viribus confra Gallicam

se tueretur.

vulgafum esf, ut osfendunt Pctri Dclphini ad alfcrum ejusdem nominis et cognominis nobiIemvinimdafa?lifferse :Acfura esse de principe .Mediolani mirari videtur nemo, quem mores ac vifa homiuis nequaquam latebant, facile sibi fuisse-unusquisque arbitratur,

fama

vim

Mediolaniox nensibus se defendendi animi defuere enim amplissima civitas ad omnes incerforum eventuum auras suspensa Gallos excivit, exemploque suo finitimas urbes ad defecfionem
illi,

Ut autem

ita et

paucis i^osf diebus arfc ef sifu muniarxMcdiolanensis, qua^ in annos aliquot tissima omni bellico apparatu instructa eraf, a Beinardino Curfio Ticinensi, quem Maurus ab ineunfe a^fatc educaverat, cuique adeo fidebat, ut illi
traxit, ac

Ab alio expecta Capta vero a nostris, quae famcn, uf scribis, spontc se dedidif, pars illa omnis Ducafus Mediolanensis, qua; cifra Abduam fluvium sita est, venire mihi in mentem fecit sermonem Samuelis ad Sanl regem Israel Scidit, inquit, Domimis regniim Israel ate hodie, et tradidit illud proximo tiio meliori te. Fodere vobis tentavif foveam, et incidit in eam. Vale.
hujus divinasse
alteri

interitum.

quod

feceris.

ExFonte-Bono
19.

die xiv

Sepfembris mcdxcix

quam Ascanio fratri cardinali poscenti, eamdem arcem custodiendam

potius,
derif,

ultro
tradi-

Excivisse illum inier alia flagitia Turcas

quas rerum subitas conversiones Joannes Burchardus his verbis Monumentis suis mandavit 17. n Die IV pnTsentis mensis Septembris, nuntiatum est regem Francise Alexandriam, Tortonam, et mulfas alias civitafes et loca
auro
vicfori

Gallo divendita

esf,

'

Vcnefos Pefrus Barrocius episcopus Pafavinusaffirmavit, defemporum horum iniquitate questus, cui Petrus Delphinus hajc rescripsit Memini te anfe complurcs annos,
in Ifaliam contra
:

sicut ex litteris

tuis pafef,

vaticinatum fuisse

ruinam

illius,

cujus

qui amissa fere in

modo fecisti mentionem, momento temporis et in

:

ducatus Mcdiolaiii

sibi

siibjugasse
a

illusfrem
circa

dominum Ludovicum ducem Mediolani

liuem Augusti ju-oxime
recessisse i^er
prffiferiti

Mediolano

lacum Comanum ad dominium IVomanorum rcgis filios suos ciim serenissimi reverendissimo domino Ascanio pra;misisse, ac septeui millionesauri secum deportasse dixisse
; ;

icfu oculi fyrannide, antequam vidisset hosfem, ad alienos se prori|)uit subdiforum oppressio, cxactiones immodica', pudor niillus, nulla religio, ita divinare dc illo haud dubie suadebant,

sed a Deo prosfratus in intcriliini carnis forte

ante

recessuni

suum
:

ex Mediolano

oratori

dominii Veuetorum Vos, doiuini Vcneti, miffitis mihi regem Francise ad prandium ? certifico firmifer vos eum habiturum ad coenam. Post

Mediolanum se Francorum submisisse, et multa

ejus recessuni

difioni
alia dicta

regis

erigendus estad saluteni,et mutandus in virum alterum etenim sicut legimus non sinere nullo tempore peccatorcs agere ex sententia, sed sfatiin ulfionem adhiberc, magni beneficii est indicium, quanquam si ipse et alii cum eo, ut affirmas, concitavcrunt Tiircos adversus civitatem nostram, dilui nisi ingenfi poenitentia et
;

sunt

de arce

castellanum

castri

Mediolani, in quo

non poterit scelus quomodo enim compcnsaturi sunt ii, qiii se hujus rei
cruciatu tantuni
;

crant (]uadringenti .Vlemanni, et circiter mille

quingenti Itali, quod castrum bombardis, sclopefis. balistis, et omnibus generibus armorum munitum crat, et provisioncm graiii, elomniuiii necessariorum pro tribus annis personis pra; dictis, et ad eorum numerum, ac alias ad de-

feccrunt aucfores. tanfam hominum sfragem, raptus virginum, femplorum eversiones, vastationcs agrorum, villarum dircptiones afque

inccudia
.HCDXCIX
20.

etc.

Musolcci, dic

xxix

Octobris

fensionem copiose habebaf, de castro ipso regi Franciae consignando tractasse, ac receptis ab
>

vicus

Dc ino|)ina victoria factus certior LudoFrancorum rex Lugduno .Mcdiolanum

'

provolavit atque a civibus excej)lus

est

magni-

Burcb. lo. V.

I).

380.

'

Buich. cod.

1.

lii.

ALEXANDRI VI ANNUS
ficciitissima pompa, quam clcscrii)it Nauclcrus rerum hujus temporis scriptor accuratissimus
'

7.

CHRISTI 1499.

301

NuIIo, in(]uif, rcsisfcntc, ct sinc san^niine rc\

accc|)it,

Mcdiolanum
\il,

nam cum

c\ IJynasco exi-

.Mcdiolano

(Icccm

millihus

passuum

lirfficipites in terram allisi expirassent. Missus vcro a Gallo rege Genuaiu Philippus, Clivensis ducis frater, regius affinis, reipublica! gubernacula tenuit. i\ec miiiori cclcritate Vencti, quorum res in Oriente,Ludovici ducis Mediolanen-

mcrcaforcs. iuii\crsa(iuc civifas cfTusa us(iue ad tria milliaria illi ohviam ibaiif. Praccesserunt tum quadraginta pueri, ut fcrtur, auratis et sericis iiiduti, [talmas porfanfcs in manil)us, alii rcgcm magnuni vcniic, alii liliertatem patria; adcssc carminibus designantes, gestabant ctiam vexilliim magniim cum insigninoi)iIcs cives,

sis hortatu, in Peloponeso et Istria a Rajazethe Tiircarum impcratorc \eliementer atterebatur, inCremonensi agTO bellum confecere, Petiliensium enim comite duce, et Antonio Mauroceno,

ac .Melchiore Trivisano legatis, qiiidiiiiid circa

Abduam

est

Cremonamque
:

ex percusso
'.

cum

Gallis foedere sua> ditioni subjeceriint

dit Sabellicus

His ad-

bus Francorum, habita(|uc est clegans oratio a puero coiicludcns regcm ipsum non minus eos,

Et Sfortiani per ha;c nobilis-

quam

parcntcs

eorum

libidinc et

furore

tyranni liberasse. Sequcbantur (|uingcnti juve-

nes amicti prctiosissimis ornatibus, quos sequebantur viginti quatuor senes aureis vcstibus insignes senatorum more, urbis claves ex auro solido regi prresentantes. Post illos friginta utriusque juris doctores gestantes pallium

simo principatu exciderunt anno millesimo saliitis afque undcquingentcsimo, qui quinquagesimus fiiit ab eo, quo Franciscus Sforlia, Ludovici pafcr, fucrat Mcdiolano potitus .
22. liellum Riariis illatum
clro

a Gallis

ct

A/exan-

ipso qui

paratum

sibi

venemim

effucjit.

aureum, sub quo rex Mcdiolanum ingressus post hos mulfitudo magna nobilium et mercatorum. Prfficessit clerus et religiosi cum reliquiis. Sequebantur regem cardinalis de
est,

Borgia Sedis
dise,

Apostolica?
Ferrarise

lcgatus,

cardinalis

ita Sfortianis, bellum Riariis est illatum; Ale\ander eiiim legum acerbitafe usus in fiduciarios principes, qui officii obliti annua vectigalia Pontificio srario non intulerant, honore dejecit eos, uttestatur Burchardus His diebus, (nenipe medio circifer Oclobri), sanctissimus dominus noster facta causa, quoddomini

Eversis

'

<<

S. Petri, cardinalis

Rothomagensis, dux Sabauduces,

Mantufe et Montisferrati marchiones, Veneforum ct Genuensium oratores, et rex ipse ad arcem deductus
Valentiae
et

seu vicarii Ariminenses, Pisaurienses, Imolenses, Faventinenses, et dux feudatarii Ecclesige Roman, censum sibi et camer<e Apostolicffi

est .

annuatim debitum non persolverant, auctoritate Apostolica, non tamen consistorialiter privavit
eos, et declaravit privatos. Pra>terea
tas

ferunt.

Gemienses in Gallorum (Jitionem se conad Genuenses attinet, ubi Gallum Mediolano potitum percrebuit, communi
21
.

Quod

commiini-

consilio victoris potesfati se permitterc, ut do-

Mediolanensis mutuavit camersB Apostolicfe XLv millia ducatorum eisdem diebus pro coadiinandis gentibus armorum ad intrandum

mesticas lollerent simultates, coustituerant

-,

manu

forti

civitates prredictas et

eorum

loca.

quautumvis Augustinus
ut pristinam dignitatem,

et

Joannes Adurnius,
in re-

Recepit hujusmodi pecunias nomine Romanae

qua floruerant

publica, relinere aiiniterenfur; sed votis delusi

urbe excesserunt. Delecti itaque fiierunt viginti quatuor cives fide reruuKjue gcrendaruin usu s|)ectatissimi, qui legationcm hanc apud regem Admissi , inquit Bizarrus ^ in obirent colioquium, et ab eo quam humanissime ex:

dominus Csesar Rorgia, du\ Valenticapitaneus gentium praediclarum, et pro earum restitutione obligarunt se communitati Mediolanensi prsedicta? reverenEcclesise

nus,

filius papte,

dissimi domini cardinales de Borgia legatus de

latere et S. Pefri ad Vincula .
23. Fulta
*

erat jure Pontificia causa,

verum

cepti
blicae

ffiquis

conditioiiibus at(|ue pacfis reipu-

non Romanae

Ecclesiic dignitatem ac jura asse-

summam ei hac legeetconditione publico nomiiie tradidere, ut nempe conservatis pristiquorum

rcre studuit Alexander, sed

plitudinemque augere
Lucretia3
filia;

spuriorum opes aminque ipsos ejusdem

immunifatibus aliisque sfatutiset privilegiis hactenus ab exteris principibus conservari soiiis

Ecclesiic principatus derivare nifebatur,

nam
',

et et

spuriae

Spoletum

tradidit

litis,

rex urbi

pra^fcclos

darcf,

fide,

Riariis Sixti IV pronepotibus jiire cxutis, longe

justitia

atquc prudentia rei|)ublica! salus atqiie . Obsfrinxisse hosce jurcjurando vigesima scxta Octobris die Ligures ipsos Ludovico regi lidos et obsequentes fore
dignitas contineretur

turpius Ecclesiaslicarum urbium imperium in C;csarcm Borgiam transtulit, ulque cum Francoruin rcge convenerat, ab eo flagitavit, ut regias cofiias Rorgia", qui
rat,

cum

ipso e Galliis veoe-

.lustiiiiauus

biduo antc duo ex oratoribus Gcnuensibus, duni fcneslra; inciiinbercnt, miscrabili humantefragilitatis cxemplo,
refcrt
',

ciiiii

traderet,

ut junclo

Ecclesiastico exercitu

.^imilia;

tyrannos

exturbaret.

Obsecutus

est

.Vlcxandri votis rex, ac Riarii gravi bello a Ror

'

Naucl. vol. 2. gen. 50.

V. Foliet.
I.

Jiist. 1.

sii.

Iturch.
ib.

1.

111.

Bizar.

liisl.

Geii.
'

1.

Bizar. ubi sup.

svii.

.\tig.

2 Id.

.\ug. Just. ubi sup.

p. 588. S.ibell.

Enn. 10.
p. oilO.

1.

' liiircb.
l.

eod.

1.

iii.

ix. Ferron.

1.

iii.
1.

ix.

Sabel. Enn. 10.

'

Burch.

111.

302

ALEXAXDEI

VI

AXNLS

7.

CHRISTI 1499.
Mediolanensibus
civiuin
siiiuiltates

gia oppressi siinl, ul memoral Biircliardus hisce verbis Feria secunda xviu .Novcinliris do' :

pliirilius

gerebat,

ncciion
xiino
io.

(ialli

animos cxas[)erassenf, proJiibilxo.

miuus C;esar Borgia de Aragonia

nus
filius
<<

diix Yalenti,

papa>, olim cardiiialis Valentinus

anno dicclur. Diploma Apostolicum de

.\p-

ct iiifra.
|ia|ia\

sccrclc rcdiil nd rrlicin ad palatiuni

|)cleutc

eodcm

sa^ctilaii

anno, .Mcxandcr papa

littcras A|)ostoIicas

cum quo mansil us(|ue ad diera Jovis xxi meusis, qui in mane recessitetiam secrete, associalus tamcn a genlihus papa\ E(|uilavit vcrsus Imolaui, (juam paruin postviolenler sibi subegit cum castro, et filios quondam domini
dicli

pranlccessorum pio instituto

dc proposita ampiissima noxariim veniaiis, qui liiniiia .Vposfoloriim dccretis (iicbtis rcligiose
lustrarcnt.
rittt

solcinni promttigavit.

iil

rcfert

Burchardtis.

I'r;ccii)tia

vcro
' :

Diiiloinatis

pars

Hicronymi comilis, nepolcs revcrendissimi domini cardinalis Georgii, t^jusdem civilatis doininos, violenter spoliavit
.

concepta

cst iiisce verbis

.Mcxaiulcr episcopus,

servus servorum

Dci, ad

luturam

rei

memoriam.

ii. Extraclum est in annum scquentcm hoc beilum, qiio tlagraulc vcnciium .Vlexandro per litlcias nomine Foroliviensium exaralas |)ara-

Auctoritate Apostolica et ex certa scientia tenore [irffisentium omiiibus et singulis utriusquc sexus Christi tidelibus per tiniversum

tuin fuisse, rcfert

riiia

Sfortianae genlis, comitis

idem Burchardus *, ut CatliaHieronymi olim

orliem constittitis aiuiuntiamus et dcclaramus,

i|)sum

annum

jubilci in vigilia Nativifatis ejus-

uxor, bello a duce Valentiuo illalo libcraretur: sed fi-audem patefactam. Uuibus consentiunt
Petri

dcin Doinini nostri Jesu Chrisli proxiiue ventura inchoare, quo tempore portam dictic BasiPetri, centesimo quoque anno Jubilei majori fidclitim devotione aperiri solitam, astantibus venerabilium fratrum nostrortun S. R. E. cardinalium collegio, et maxima praelicEe B.
[iro

Delphini

litteraj
:

',

i)uae

facinus egregie

addunt Scri|)sisti niihi , Marianum Cucciiium procuratorem alloquitur, < ante comphires dies delatas fuisse ad Ponlificem nomiiie comitisspe litleras veneno infectas, ut contactu illarum necaretur, deprehensum tamen
viiidicaUiui

latortim, cleri et

po|iuli

nuiltitudine propriis

fuisse a [(rudentibus facinus, tentosque latorcs,

et

confessos scclus. cujus eranf conscii, con-

jectos fuisse in vincula, ut ultimuin i^aulo posl

de iis supplicium sumeretur. Juste id quidem, qui enim fodit foveam incidit in eam, sed noii
fuit satis

quod

1'outifex

iii

nominc Domiiii

ultus

fuerit in eos, qui ministri fuerunt sceleris, nisi

etiain

nianibus aperiemus, faciemus((ue aperire alias Basilicae S. Pauli ac Lateranensis, et B. Marise Majoris de dicta Urbe Ecclesiarum portas,etiam de more anno jubilei ai^eriri consuetas, et pro consequenda ipsa plenissima indtilgentia, Basilicas eorumdem .\postolorum Pelri ct Pauli, ac Lateranensem, B. .Mariic Majoris Ecclesias, illarunique majoraaltaria hujusmodi perRomanos
et in dicla

novissime diebus

istis

de auctore ipsius
Iieri

Irbe commorautes

et

residenles

fri-

severius se vindicasset. .\llatus est

huc

ginta, [ler peregrinos vero et foreuses

nuntius, captam fuisse illam ab exercitu Francorum, qui Pontificis nomineurbem ejus obsederant, venisseque in hostium potestatem

cim diebus continuis seu

die visitari debere,

inler[)olatis

quindesemel in

omnes

et singulas plenissi-

ausa mitlerc maiium in Christum Domini, cedere landeni coacla est justo Dt^i judicio, qui vicarii sui injuriam minimc iiiultam tulit, et licet rari exempli tlagitiuni admiserit, non mullum tainen miror, diccnte sacro eloquio Brevis est omnis malitia super malitiam mulierum, elc. Vale. Florentiffi die xv Januarii md .
:

mas indulgentias per

anno
ruin
jubilei

dictos pr.tdecessores dicto

Basilicas et Ecclesias

prxdictas

visitautibus concessas de novo pro conscientia-

eorumdem

fidelium majori securitale ac

potiori cautela auctoritate et scientia similibtis

ap[)robantes, concedciites et inuovantes, adjicientes quoque, ut

ii,

qui pro consequenda in-

Inter luec Ludovicus Francorum rex mense Decembri, tradita Joanni Jacobo Trivullio .Mediolanensis ducalus prcefectura, in Galliam in-

dulgentia hujusmodi iter arrci)tiim, vel [)Osl [jrisparationeiu ad venieiiduin .id diclam Urbem dicto anno jubilei per eos factam fuerintlegi-

time

iin[)cditi

quominits ad dictani Urbem

[)ra?[)e(liti

Insubritc lempestive recessit res composuisset, secumque Joanuis Galeatii olim ducis, qucm Ludovicus .Maurus veneiio
',

cum nondum

valeant [)ervenire, atil

in loco, in

quo

tunc fuerint, etvenientes in via,

ad pra'dictam
(lcntes
et

vel

tam

ipsi si

sustulisFc faina erat, fllium, et principatiis

li;e-

Urbem ([uam Romani et conunorantcs ac forenses

alii resi-

[Jta^dicti

redem secum
sficffi

in

Gallias duxit, ac vitai

monarerum

institutis constrinxit.

Utvero ingentes mox

secutffi sint

Francorum

regis discessu

dierum prajtaxato numero non com[)lcto in dicta Urbe decesserint, vere |)a?nitcntes et confcssi, eamdeni plenissimam iiidulgcntiam omniito

conversiones, cuin Trivultius, qui graves

'

cum

consequantur.

26. Et ut
Id. ib. p.

omnes

Christi

fldeles

ejusdem

601. Sebasl. Pradiar.

1.

.Ms. arch.

Vat. sig. nura. III.

Sabell. Enn. 10.

I.
I,

III.

ix. Guicc.
I.

1.

iv. Panvin. in Alex.

'

Pet. Del.

VI. Ep. xsii.

M.
1.

plenissimac indulgentia;

facilius

capaces Deo

Burch.
Guicc.
'

'

Ferrpn.

iii.

IV et

alii.

Burch. eod.

I.

iii.

p. 608.

ALEXANDRI VI AXNUS
propilio
efficiantiir,

7.

CHRISTI 1499.

303
in

liabeantqiie

ad

(|n()s

in

fuere, tuni

sacrarum precuin, quw

pandenda

casihus nobis et Sedi Apostolica; reservatis, si in illos inciderint, reciirrcre possint, deputaviinus in dicta Basilica S. Petri paMiiteritiarios, (|iiibus eos in diclis casibus reservalis absol-

aurea Rasilic;p S. Petri porta rejielitic fuerunt formulas refert, adiiit((U(! iiistruxisse .\Iexan-

drum

auctoritate |)a?iiiteiifiarios ut Christi fide-

les a conlractis noxis, noniiiillis excejitis

casibus

liberam pro majori Ciiristi lidelium, qui ad nos non ila de facili recurrere
vendi
jjlenain
et

expiarent

Concessit, in(|uit

',

tenliariis ordinariis ejusdcMii

undecim iiamiRasilicse compoeleemosy-

possent, commoditate el
lule

animarum suarum

sa-

neiidi su[)er
iiis

male

abiatis incertis, et

per alias nostras litteras, proul in illis latius continetur, concessimus facultatem. Et
ut aniinarum salus eo tempore potius procure-

pro animabus in [)urgatorio existentibus liberandis, ac absolvendis in omiiibus casibus,

eti;im sanctitati su;v el Sedi .\[)Ostolica3
in

ge-

quo magis aliorum egent suflragiis, et quo minus sibi ipsis proficere valent, auctoritate
lur,

A|)oslolica de fiiesauro S. R.

E.

animal)us in ab

nere vel in specie reservatis, exce|)tis quatuor dumtaxat, videlicet conspiratione in personam vel status summi Pontificis, aut Romaiue Ecclesi;e
,

pui'yat()rio existentibus, qua? per charilatein

liac

falsificatione
et

lilteriirum

.\[)Ostolicarum

luce Christo unitae decesserunt, et qntii

dum

supplicationum

commissionum,

viverent, ut sibi luijusmodi indulyeiitiie sullra-

armorum

et

alioruin

delatione prohibiloruin ad [lartes

garenlur meruerunt, palerno attectu, quantum cum Deo [lossumus, succurrere cupientes, de diviiia misericordia, ac poteslatis Apostolic;c
plenitudiiie

inanuum violentarum in episcopos et alios prcelatos superiores . 29. Imperassc prseterea .Vlexandrum, utnulinfidelium, injectione

volumus

et

concedimus

ut, si

qui

parenles, amici, aut cseteri Christi fideles pietate

igiii

commoti pro ipsis animabus, pro e.vpiatioiie poenarum eisdem

purj!;atoi'io

secundum

anno abesset ab Urbe, Delphinus - in liiteris ad Franciscum cardinalem Senensem datis, quibus Ponti Non improbo licium consilium commendat
lus cardinalis jubileo
refert Petrus
:

divinam justitiain debitarum expositis, dicto jubilei anno durante, pro reparatione Rasilicie [)ra'(licl;e S. Petri aliquam eleemosyn;im juxta dictorum paMiilentiariorum vel alicujus eorum ordinationem diclas Basilicas etEccIesias modo
pr;tmisso devote visitaudo in capsa in eadem Basilica S. Pelri deputata posuerint, ipsa [jlenis-

Pontificis consilium,

quod flucluante

Italia,

et

surgente nunc gente contra gentem, et regno adversus regnum, a[)ud se [latres detineat sapientia praeditos, cum quibus frequentiore coeunte senatu cogitationes suas communicef, et

eorum

sententiis nitatur

iii

emergentibus rebus

arduis, qui velint et sciant o|)portuno temporc

sima indulgentia

[)er

inoduni

suffragii

ipsis

animabus in [)urgatorio existenlibus, pro quibus dictam eleemosynam pie erogaverint, pro
plenaria [icenarum relaxatione sulfragetur.
27. Pra^parent ergo omnes Cliristi fideles corda sua Domino, et mores in melius commutare conentur, a maiefactis abstineant, satisfa-

prudentissime consulere, salus enim est ubi multa consilia atque utinam cjusmodi futura siiit, ut non solum Romana; Ecclesire, veruin etiam omni Christiana; reipublicaj profutura experiamur. Instat annus centesimus, qui etiam
;

quinquagesimus
nus remissionis,
terr;c, et

est,

annus

uti([ue jubileus, an-

quem

sauctilicari

pr;eceperat

ciant

Domino

i)er

pepnitenli dolorenij per liu-

Dominus, ut requiescerent cuncti habitatores

nulla alicubi apparet ([uies. Commota contremuit terra, et fundamenta montium conturbata sunt, et commola sunt, quoniam iratus est eis. Nisi [ilacatus cito fuerit, et ad concordiam dissidentes alque ad cor redire praevaest et

mililatisspiritum, percontriti cordissacriflcium,

coo|)eraiifibus eleemosynis et peregrinationibus,

ut Basilicas et Ecclesias praedictas,

in quibus innumerabilia uiia cum ipsis gloriosissimis Apostolis Petro et Paulo requiescunt, qui mortem pro Christi nomine per[)essi ejus cons[)ectui seniper assistunt, devote visi-

sane

inille et fere

ricatorcs jusserif,
et

cum

sit in

manu ejus

potestas

tantes el confessi, i[]Sos gloriosissimos A[)Ostolos et sanctos intercessores ad

et

im|)erium, non modo re((uietionis annus futurus non erit, verum summ;c confusionis terrorisque. Hinc a Turcis, illinc a Gallis circumventiltaliaeprincipes gravi belloimiilicandi sunt,

Dominum

liabere

[)lenissimam indulgentiam luijusmodi et recoiiciliationem cum ipso piissimo Redemptore

nostro per divinam misericordiam,

eteorumdem
Amen. Petrum anno

Apostolorum
per qus!

et sanctoriiin

precibus et meritis,
inereaiitur.

eorum bonaconsequi

Nulli ergo, elc. Dat. RomffiapudS.

Incarnalionis Dominica? mcdxcix, XIII kal. Jamiarii, PontiOcalus nostri aniio viii .
28. Describit

nec sinendi per otium vitam ducere. Erudire forte nos vult percontraria Deus,et, ne otio torpeamus, otii vitia negotio et fatigatione discutere [)ergit. Dignctur tantummodo munire patientia imbecillitatem nostram, ut difficultatibus qua; se undique nobis objiciunt, fortiter obluctemur, nec cedamus malis, dulo die x .\ugusti mcdxcix
30. Saccrdotibiis
etc. Vale.
.

Ex Camal-

tus sacros,

idem Burchardus varios riqui in indicendo anno jubileo scrvati

'

Ecdesix Prarjcnsis amp/is'-

'

Buicli.

I.

III.

[1.

107.

Cuicli.

I.

III.

p. COG.

Petr. Del.

1.

vi.

Ep.

ii.

304
sima
ticos.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

7.

CHRISTI 1490.

datitr potcstas reconciliandi Hiissitas luvre-

Facla est lioc

(]ii;e

ruin iKTireticorum,
evitare

duminodo

illos sine

periculo

aiiiio

inaxima Bolicmoriim
accessio,
soliitis(|iie

non

[)0ssent, diviiia officia publice cele-

ad Homanain Ecclesiam
censiiiis,
Ecclesiii?

brarent, i[)sisque Christi fldelibus Ecclesiastica

sacraineiila miiiislrarenl, ad ceila luiic expressa,

a {aiilo

11

lat;e

fueiant, Piaficnsis

est

sacerdotibus amplissima |)oteslas data ab Alcxandro, ul redeuntcs ad sinuin Ec:

jam forsan
serunt, ct

effliixa,

tem[)ora res|)ective conces(juoad

cum

illis

hoc dispensarunt,

clesia' Hnssitas exciperciit

idemque Sixtus
capitulo Ecciesiai
ut |)r;cinittilur,

[)r;rdecessor nosler interdiclum,

iii

Dileclis

liliis

decano

et

Ecclesiis, ca[iellis,

monaste-

Pragensis.
tis
" Devolionum vestrarum exigentil)us meriinducimur, ut votis vestris, ih liis prsesertim

riis et aliis locis pracdictis

ap[)ositum ad certum lempus, et deinde usque ad l)ene|)Iacilum suuin

sus[)endil, el alias gratias coiicesserunl el indullitteris

per

quffi Chrislianae

et Calholicae fidei

propaga-

serunt, [irout in

Aposlolicis

in

forina

propugnationemEcclosiaruin {|uaruinlibet pro tempore recreandarum, ne diutina' vacationis incommoda sustineant, provisionem ipsarum, quam bonorum conservationem perlinere conspicimus, favorabiliter annuimus atque lavoribus prosequimur opportunis. Exhibita siquidem nobis nuper pro parte vestra petitio continebat, quod cuin olim in civitate, dioecesi et provincia Pragensi, et fere toto Boheniife regno
et

tionem

Rrevis etiain sul) [iluinbo ex|)edilis, et aliis do-

cumentis desu[)er
tineri.

coiifectis [)lenius dicitur con-

Cumque, utexperientia docuisse asseritur,

anlea
iii

atrocitas el inhumaiiitas dictoruin haereticorum

{|ui licet

vierint, ac desolationibus et ruinis

Catholicorum sanguinein saeEcclesiarum

Catholicarum incubiierint, ex hujusmodi eis [)er Sedem Apostolicam exhibita clementia, Deo cooperante, non solum mitigata,sed etiam adeo
reducta
sit,

Ecclesia Pragensis, qu;e iiiibi sedes metropolitica extitit, pramissis causanlibus, pastoris solalio destituta foret, prout adhuc fore dignoscitur,
et
felicis

lidelibus

quaedam hiereticorum perversa rabies plurimum infesta invalesceret,

Christi

ut plures ex ipsis h;creticis recepta

pcenitentia ad unitatem fldei revcrsi sint, ac Ecclesia^, capell.e et

monasteria destructa

[)ra2dicta

passim ab

ij^sis

Christi fldelibus

restaurari

et

recordationis Paiihis papa

II

prwdecessor

reformari permiserint et perinitl;int, imo ad illa reformanda et restauranda de (!orum pro[)riis

comprimendam, imo a dicto regno extirpandam, inter alia tunc per ipsum Paulum [)ra!decessorem
adhibila reinedia,EccIesias,capeIIas, monasteria, et alia loca, ad quae dictos haereticos pro tem-

noster ad hujusmodi hiereticorum rabiem

bonis contribuerint et contribuant, silque spes si dictae Sedis Apostolicse cleinentia illis de novo, qiiatcnus dispensatio praedicla cessaret, et interdictum hujusmodi ad be-

non vana, quod

neplacitum,utprffifertur, reIaxatum,revocatum,

pore declinare contingeret, Ecclesiastico supposuit interdicto, cumque ipsi haeretici ex admissione et observatione a Chrisli fldelibus in dicto

seu expiratum fuisset, de novo concederetur et relaxaretur, ac ipsi liBerelici cum Iiujusmodi et
aliis

Sedis ejusdem benignitate prosequerentur,

regno commorantibus, interdicti hujusmodi occasione assumpta, nuilla ex Ecclesiis, capellis, monasleriis, et aliis f)eo dicatis locis incenderent et profanarent, imo ( quod amarius dolen-

dicta haresis lem[)ore [)rocedente paulatim decresceret, et fldes Catholica ibidein feliciler pro-

pagaretur
[)rovidere

inilitcr sui)[)Iicatum, ul in

quare pro parte vestra nobis fuit hupracmissisopportune

Apostolica
digiiare-

dum

erat) rectoribus,

i)resbyleris

et

ministris

de benignitate

Ecclesiarum et monasteriorum hujusmodi |)artim necatis, et [^artiin tur|)iter protligatis, ferro igneque consumerent, destruerentet solo a!(|uarent, ac inflnita

mur

nos, qui haereticorum hujusmodi rabiem

mala

Christi fidelibus inferrent,

bonae memoria? Hodulphus tunc e[)iscopus\Vratislaviensis ad partes illas per sententias, censuras et poenas |)er eumdem Pauluin [)nedecessorem contra eosdem hajreticos |)raiinissorum occasione latis et promulgatis et executioni demandandis cum [)Iena [)otestate ab eodem Paulo praedicto legatus de latere missus, de licentia ejusdem Pauli prirao, et deinde recolendae raemoria; Sixlus IV etiam prajdecessor noster |)rovide attendentes,

animas lucrari facere, et ubique vigerenoslris maxime temporibus intensis desideramus atlectibus, de venerabilium fratrum nostrorum sancta; Romanae Ecclesiae cardinalium consilio pariter etassensu, vos decanum et capitulum a ([uibusvis excomexstirpare, et illorum
Chrisli fldein

municationis, sus[)ensionis et interdicti, aliisque Ecclesiasticis sententiis, censuris el pcenis a jure vel ab homine ([uavis occasione vel causa latis, si quibus quomodolibet innodati estis, ad
effectum praesentium dumtaxat consequendum, serie absolventcs, et absolutos fore censentes, vestris hujusmodi sup[)licatiouibus, nec-

harum

quod

illud,

quod

in pneinissis

statutum erat ad remedium, tendebat ad noxara,

non consideralione charissimi

in Christo

filii

omnibus

et singulis presbyteris et clericis ejus-

nostri Wladislai Ilungariae et Bohcinitc regno-

dem

regni, ut ipsi

hujusmodi eorum

Ecclesiis,

capellis et monasteriis etiara in praesentia dicto-

Lib. liull. Liv. p. 262.

rum regis illustris [)ro vobis nobis super hoc humiliter supplicantis inclinali, inlerdictum praBdictum ad nostrum beneplacituin et ultra usque ad quatuor inenses aucloritate Apostolica

AI.EXAXnRI VI ANxrs
tenore prfcsentium dc novo siispendimus, vohis-

7.

CHRISTI 1490.

305

que decano

et capitulo prafatis, ut

vos per

ali-

Marsilius Ficinus pie ohiit ', relictis [durihus ingenii ct doctrinaj monumenlis, ac post mor-

quem clericum quem iuter vos

Catliolicum et Deum timnuteni, pro temporc ad lioc duxeritis

dictec

fom Michaelom Mcrcatuiu .Minialonscm, philos<)|dium Platonicum, edocuit

-

vcra csse,
fidc

([UcC

eligendum, usquequo

Ecclcsiae Pragcnsi de pastore jirovisum fuerit, boiia omnia ef jura ipsius Ecclesia;, etiam in his, qiuT jurisdictionis

de

animarum
ex

e corpore exeiiiilium immortali-

tate

Platonicis

placitis

ot

Chrisliana
:

archiepiscopalis

existunf.

in

spiritualihus

et

antea post doctam dispulationem concluscraut cum cnim junctis dexfris pepigissent uter prior
e vivis

temporalibus in concernontihuscivitatem et dioecesim Pragensem tanfum administrare, dignitates et beneficia

sis

exccssissef

(si ita

Dco

|)lacerel)

alforum

de alferius
git ut

vita; statu

redderet certiorem, cimti-

quajcumque

civitatis et dioece-

praBdicfarum pro tempore vacautia, in quihus Catholici tantum, vel pcrmixtim Catliolici

haud ita mulfo post Marsilius Florenliae moreretur, ac dum summo inanc Michael Mercatus philosophicis studiis o|)eram dahat,
ex inopinalo
sensit strepitum

cum

lifereticis, et

non

iibi soli

iia>refici

degunt

currentis equi,
inhibenfis,
:

seu hahitanf, clericis Cafholicis fnnlum et idoneis conferre, et de illis providere eosdem, heneficiorum vero, in et suh quibus hseretici tantum consistunf, bona etjura, sicuti bona dicfaj Ecclesia' cafhedralis Pragensis gubernare, nec-

afquc ad ostium

domus cursum

lum

clamantis inaudiif O Michael, o Michael, vera, vera sunt illa. .Vd voccm amici assurgens Michael fenesfram a[ieruit, ac Marsilium candidafum, voctum equo candido, aufu-

vocem

Marsilii

non
alia

caliceni et patonas consecrare, corporalia et

paramenta Ecclesiasfica benedicere, insuper

per eos publicc

gientomque clamoribus
ex oculis
perisset
relictis

a
et

tergo

conspexit,

quem
est,

frustra

oculis prosecutus
:

donec

hcEreticos cf schismaticos ad unifateni fidei re-

evanesceret

cumque deinde comdefunctum

Cliri-

dire volentes post ahjuratam

Marsilium

eadem hora

hfpresim recipere, et reconciliare, et alios quoscumque, qui dictum interdictum violassent, aut

humanfe

phiIoso[)liia?

studiis,

cumdiclis liwreficis quovis modo communicando,excommunicationis sententiam incurrissent, absolvere etgremio sanctae matris Ecclesia' rcstituere,ipsis(juc propra;-missispoenitenfiam injuu-

gere salutarem, et nihilominus vobis decano

capitulo,

et

necnon omnibus

et singulis totius regni

pra?dicli Catholicis, presbyteris ac clericis, ut in

omnihus

et singulis vestris Catholicis Ecclesiis,

monasteriisetcapellis, etiam praesentibus dictis

hrereticis,dummodo eossine periculo evitarealitervobis non permittatur, divinaofflcia [luhlice

celebrare, et ipsis Chrisfi fldeiibus sacramenta

stianam [)hiIosophiam mire coluif. 3-2. ()h Indiampatefactam celebrati a Lusitanis triumphi. Hoc anuo [latofactis, ut dicfum cst, Indiis, rediit Olissipponom Vascus Gamma ^ potiori jurc Africani of Iiulici gloriosa nomiiia ob munitum ad Orienlales .Elhio|)as et Indos Evangelio iter relaturus quam veteres imperatores ca;sarum oppressarumve genlium noinina sibi indiderunt. Ubi voro Indicas res, piper, caryophiUos, cinnamomum, crocum, gemmas(|ue explicuif , vulgus obslu^iescens laudihus maximis cumulavit Emnianuclcm Lusilania; regem, cujusauspiciis tanfa? opes inveherentur,

Ecdesiastica ministrare libere et

et valeatis, licentiam,

licite possitis

tamque vasla
[)ius

facultatem

et

omnimodain

potestatem eadem auctoritate Aposfolica tenore prfpsenfium concedimus et indulgemus. Vo!u-

iin|)eria patofieront. At ille iiti rex atque Catholicus, s[)rotis humanis laudihus, gloriam omnem Deo adscri|)sit, non lani

opes, quaspertot pericula, [)erfot variacliinata,

[)er torrenfos a;stus, per intolcrabilia frigora, per famem, sitim, uovauii[iie luom, iior hia ot 00 amplius leucarum coiifoola millia, [ler lot ciim barbaris regihus fraudulenta commercia

mus aulem quod [ira?sens indullum quoad alia quam ad suspensionem interdicti prcedictam,
post Ires annos a data pra;senfium computando,

nullius
sasse

sit

valoris vcl

momenfi, sed eo

i|)so

ces-

dignoscatur, non obsfantibus prKmissis, necnon provincialibus et synodalibus cdictis,

Constitutionihus ct ordinafionibus Apostolicis,
ac dicta; Ecclesia; Pragensis juramento, confir-

qua^ri

indignum
'
:

erat,

cum ipsorum
essent
ot

qua?renait

tium funeribus
Osorius
profecti

luguhros

qui|)[)e

Cenfum

quadraginta
et
lii

et octo

cum Gamma
et

fuerant, quinque et quin-

matione .\postolica, vel quavis firmifatealia roboratis stalutis ct consuefudinibus, ca^terisque

contrariis quihuscuin((ue.

quaginfa fantum revcrsi sunt,

parte lahore

maxima

ex

NuUi ergo, etc. Dalum Romic apud S. Petrum anno

quain animarum innumerabilium Christo lucrandarum immensa compondia contomplalus rox,

dohilitati

invaloludino

Mcnxcix, octavo idus Junii, I^ontificalus nostri

grafias

egit

divinas

providontia?,

qua'
tot

illuni

anno

vii .

voluti idonouin

insfrumentum, quo novi orbis

harbaris

Rofloruit religio in Bohemia, ac [lauci in impietatc obduruere quos aliquof posl annis ab Wladislno rcgc cxagifafos ot in vincuia conjecfos fuissc suo loco dicetur.
31
.

panderontur porta" ad Evangoliuni

nationibus,
'-

quffi iu

fallacium

tiir[)is;

iinorumque

Bcllarm.

Marsiliiis Ficimispie moritur.

Hoc anno

niim. 6S.

(Je

sciipl. Eccl.

Baron.

Baros.

1.

iv. c. 11.

to.
[.ib.

v. Annal. Eccl.
v. c.

'

H.

111.

'

Osor.

lib...

Anx. Tomls

\X.\.

Ratx.

-M.

306
errorum
raiil

ALEXAXDRr
teiiPbris
oli;iiii
liiiii

VI

ANNUS

8.
(]uc,

CIIRISTI 1500.
ac loco
iii

inlclicitor jaciioilaMiioiiimi

infiTondniii, oasi)n<>
iii

cx

servi-

tule
set.

r.lirisli

liberlateiii \iiulicaiiilas (ielegis-

ri

ita(]ne

plures seeiim
gratiis

ageiuiis

l)eo pro

tanto

Iienclicio

socios

iiancisceretiir^

omiiem

litteris iiortalus est,

elerum iioiinlnmque scriplis ut solemnes supplicationes inslrncto religiosoagminc (lcccriicroiil, diviiiasl.usitaniie

ah omiiilnis miliiaicm slatiiani coUocavit. Ad ejus teiupli cnslodiam et ceremonias, et navalis prassertim tnrbse, ducnm(]uc aiiimos rite e.Kiiiandoscxiniiji sanclilate inonachi acciti ex llieronymitana lamilia, (]uam rex prfficiiiua benivolentia ac veneratioue prose|iiiinis

illnslri,

iit

coiis]iici i)osset,

i])sins

IIenri;'i

(]iichalur.
lis

Locus desumpto

{'.liristi
iii

incnnahiiviseii-

(juc

laiules cclcbrarciit

Iniii

niagiiiliccnlissi-

iiomine Bellileem dictus,

nrimis totius

nuim
feus eani

Virginis nomini coiisecraiulnin templiiin

()uil)us

Hispaniae
diis
nti
".

tum

slructura,

tuiu icligione

coustruxit.
:

de rchiis

luec

Iradit

.Maf-

FiieratHenricusregisc Lusitaiiie princcjis,

iiico-

1'alefacta jain liidia, ct

incogiiihe ad

diximus suo loco, patefacicndi orbis

]irimus auctor
',

(lieiii

navigationis rafione iitciimque conitolo

perta,

primum omninni Emmaiinel

iiulixit.

regno

tantique operis praesidem ac tntelarem Deiparam accejierat, cujns admigiiiti

siijiiiJicatioiic?

l'o|uili

circa

pra'ci])na

nistros equites Jesu

facta India

Cbristi

religiosie mililiie,

frequcntes ire, dein Jlaria) virgini ejus navigationis ]ira>sidi extructam olim al) llenrico
tenijila

cni ipseprcefuit, esse voluerat, atque adeo pate-

Emmanuel ejusdem

militioC

princeps

principe .Tdiculam in ipso aditn porlns llyssi-

B. Virgiiii novi orbis Cbristo coiuiuirendi lulelari,

ponensis
Mair.

miram
II.

iii

amplitudinem

extulil auxit-

cas primitias jiersolvii.

'

I.

Baros.

1.

iv. c.

iiU.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

8,

CHRISTI 1500.

I.

Jiibilxt aiuii cclebritas.

Panditur annus
,

scriptores
hentis

'.

Ex

inullis sullecerit Petri Delphini

jubileus quingeiitesimus supra iiiili('simum Indicfioiie terlia, (juo ingentes ]ioiiuloruni cx

ba'c ad iAlarianum

Cuciuum procuraforcm
:

scri-

omnibus

Cbristiani orbis regnis ac iirovinciis

festimoninm aUerre Conlluere ad Urbem copiosam populorummultitudinem tum

ex
aliis

concursus ad lustranda Apostolorum limina, viscndaque Urbis magistra; veritatis ct religionis arcis, loca sanctorum martyruin cruore consecrata, pietatis studio facti fuerunt
'
:

dudum, tum ex

te

modo

cognovi; et

gaudco non deesse Cbristianffi rcligioni boc devolarum ac piarummentinm testimonium, praesertim in tanto defectu
ruiii
:

verum

fidei,

ac

bonorum mo-

ob Turcicas cladcs cl Italica bella, quihns plurimns Cliristianns saiignis fnsus, et pcregrini
religiosi

gravissimis

incommodis

affecti, iter

difficile extitit.

Describit iiluribns .loaniics Bur-

depravatione Rcliqiii milii, ait Dcnnimts, scptem millia virorum, qiiinon curvaverunt geniia sua ante Baal. Et alibi Scriptura testatur Nisi Dominus exercituum reliqidsset nobis semen
:

cbardus quo ritu porta aurea Basilic;e S. Pulri ah .Mexandro aperla, ac deinde vertente aano clausa fuerit, precationumque formulas, qni-

quasi
les

Sodoma fuissemus,

et

quasi Gomorra simi-

essemus. In sagena regni ccelorum ex

omni

Memincre aiitem de dissonorum in Urbem religionis causa concursu non Itali modo, verum Galli, Hisjjani, .\ngli Germani Poloni
biis

sacrata est,

addiicil.

ingenti mortalium linguis

genere piscium congregante compreliensos videmus honos et malos. Sit beaedictus Deus, qui in assertionem majestalis suae atque CatboliccB fidei tanta; multitudinis adduxit testes,
'

Mich.

1.

IV. c. 79. Polyd. Vii-gil.

1.

1.

xxvi.
c.

Paiil.

Laiig. Clirou.
alii.

Citiz.
<

Tiit. in Clir. Spaiili. Maiian.

i:|i.

xxvii.

7 el

Pet.

li;'.iTli.

Vs.

I.

111.

Vfilal.

1.

xxn.

(iuic.

I.

iv.

Korr.

I.

iii.

1.

VI.

XXV).

ALEXANDRI
qiiiquc
;ul

VI

ANNUS
sil)i

8.

CHRISTI 1500.
suis
i)cdil)us
;iiiibiil;inl('m
;i(l

307
c;ini('ram

Ii.tc

usiiuo

tcmpbra

honnriiiii

cuin
tibus

semen
rii

ac
.

reliquias liauiii|u;u|iiam exignas rcFlurcntia.'

|)roxiinioreiii, ubi positiis in

siiis

sede Ij^issaannucn-

scrvavit, etc. Valc.

dic xxiv

Janna-

domcslicis
aliis,
S;iliis

;idliibita

MD
'2.

Alexfuidcr

//i

v/tx

d/sc/i///c/i add//ct//s.

op[)ortuiia, et iciuintiatuin est

sunt reinedia ad Urbein cardifuit,

nalibus

cl

[lap^c

pcriciilum aIi([uo(I non

|ia[>;c

.^ddnnt auclores missos ab Alcxandro Pontifico in ea regna Apostolicos inlernnntios qujcstoresque, ut sacro beneficio eos,
(]ui

iiiimineic.

;iulem

([uod trabs

ilhi ultiina, ([u;i' riiiita

csl in inedio

liabebat in

Uomani com-

c;ipile

clavos

extr;i

miirum

inlixos,

qui

ilhim

inode venire non potaerant, afficcrcnt, subsidiariumque aurum ad instrucndos bellicos in Turcam a|ip;uatus cogerent iis, qui constitutum
[)ro

|iartem

sedem

Pontificis

existeiilein a capite in

inuro fortiter tenuerunt, adeoque trabs ipsa mansit iii niuro, et cjus nicdium, ([iiod ru[)tum
crat declinavit in terrain, ct factiim cst pa[)a3
ifa (juod omnia declinarent ad non versus ();i|);iin . 4. Curatis tamen vulncribus, confirmataque valetudine, gratias ritu soleinni Deo egit, ac

indulycntiis conseqneadis prctium persol-

De bello Turcico dicetur inferius; subjiciemus nnnc eventum mirabiiem, ex quo celeberrimo hujns aiini die, nimirum recurrenle festo Apostolorum Petri et Pauli, Pontifex in extremum vita? discrimen incidil, qnod hisce
verent.

defensorium,

medium,

et

B.

Virginis

ope

tanto

se

Ii!)cratum

periculo

verbis enarrat Burcliardus

ficius
3.
:

'

administer Ponti-

ratus, templiim illius noinini consccratuin adiit,

ac sacra donaria,

>'
,

Eadem die nempe festo S. Petri, post horam vesperorum circa vigesimam primam venit tempus valde turbidum cum magna
fabarum, et vehemenlissimo vento, ex cujus impetu cecidit maxinium caminum mnltis cannis tectnm super excedcns, cujus casus frcgit tectnm, et cum teclo fregit duas trabes aulge superioris Pontificuni;, ct illa omnia simul fregernnt iinam trabem auke inferioris Pontilicum, in qua pa[)a sedebat in sede eminenti, super qnam quoddam pallium sive supercffilum more consueto erat cxtensum. In aula superiori iKsit et intcrfecit tres persouas, qu simul eum rnina ceciderunt in aulam inferiorcm, (|uarum una statim mortua est, aliic duLC persoiife mortufe suiit postea. Cum papa erant soli reverendissimus dominus cardinalis Capuanus, cl Dominicus Gasjiar Polo cubicularius sccictus, qui videntes tempus adeo turbatum, et ventum frigidum cum pluvia jier
iiistar

nimirum calicem aureis nummis rcfertum principi altari hetus obtulit, ut narrat nurchardus ', qui scrvatos in ea celebri'

tate ritus fuse describit. Instauratus

etiamtum
meri-

pluvia et grandinibus grossis ad

ab eo
die

[)ius

mos

a Callisto

III

iiistitutus, ut

campantc pulsarentur, quo fideles ad precationem Dominicam, et salutationem .Vngclicain re[)etendas excitarentur , ut divinuin Nuinen suis adversus Turcas prsesidio esset.
o.

vana.

Inhiabant
'

Rec/imi oratores splend/da pol/icentur, sed

illi

reliquiis Grseciai, atque,

ut supra indicavimus, et Turcogrcec.-e historiee

aiictor
Ziziini

observat, Bajazethes solutus nietu post

mortem Vcnetos bello [letierat. Cuin vero Pontifex Veuetam causam tucretur, ac reges
Cliristianos se

foedere

conjunclurum

in

Turcas

miiiitaretur, Bajazethes i|)selerreri visus est, ac

de pace actionem instituit, siquidcm illius oratorem vigesima (|uarla Februarii ;ib oratore Ve-

fenestras
alius

aulam

iveruiit versns
;id

ingredi, de commissione papfe duas fenestras unus ad unani,

et vix eraiit

aliam, ut eas claudereni,

adductum memorat Bur% additque proxiiiio mcnse regum et I)rinci|)um oratorcs in sacruni scnatum vocatos al) Alexandro, ut optinia pro decerneiida conficiendaque in Turcas expedilionc consilia aginelo ad Alex;iiidriim
cliarilus

in fenestris, et in

ecce

ruiiife, saltaruiit in feneslris,

taret

'"

Feria, inquif, ([uarla,

fuit

undecima

nieii-

quibus

salvali

sunt. Videnles

autem ruinain
,
:

sedem circumdedisse acclainanint portam anla; pradicta' custodientibus /;7 papa e mortu, elpap// c morto : de quo siiic inora clamor venil ad Urbem. Accesserunt quam [)rimum ad sedem papa? acclamantes Pater sancte |)apa non respondit. Magis igitur timuerunt
Pontificis
illi
: ; :

consistorium sccrefiim, ad qiiod vocati sunt omnes oratorcs regum et princi[)um in Urbe existentes. Interfueruntepiscopus Segosis Martii

viensis et Philibertus oratorcs regis Bomaiio-

ruin, episcopus Trecorensis orator regis Francitp,

episcopusWigorniensisoratorregis Angiia',
regis
jN'capolif;iiii,

oratores
llis|)ania',

unus orator regis

a|)proxiniantes autein sc
iii

|)a|)ic

re|)ererunt

oum

oratores Venetorum, ducis Sabaudia',

sede sedentem

iioii

mortuum,

sed totiim alto-

iiituni,

vulneratum
tumor,
et

in capite duobiis ictibiis, ab

Christianis

l'lorentinorum. Papapro[)osuil |)ericuluni, ([uod [ler Turcos coiiiminatur, ct quod

uno loco
salio et

[)elliseral a[)erta, iiuilio

in

lococonquas|)a-

scripsisset de
riti

manu

dextera in digitis

inedio et annulari valde graviter, et etiam

mense Octobris proxime prseieregibus ac [irincipibus Cliristianis, quod initterent maiidat;i ;h1 consulendiim et providendiim
'

rum cum iino clavo xerunleum de sede

'

in bracliio dextero. Exlra-

necessil;ifi
ib. p.
1.

Cliristiana', ct cuiii
Biiicli.
iibi
iii

iiulliis

prfedicta, et

duxeruntcum
Biiic.l).

87.
*

Iiisl.

aucl.

I.

Burcli.

sup.

Diar. Ms. par. iii.

^

'

Tur.
v.

IJ. ib. p. 32. Sur. lo.

liuiT.h.

p. 2.

inAlex. VI. p. 83.

1.

III. c.

it).

308

ALEXANDRI

VI

AXXUS
Audio

8.

CHRISTI 1500.
:

rcsponilcret, ailmoniiil iterum ad idem.

fui?se responsuin per
priiis fieri

copiis |)romissa dcdissent

mox

in Fridericiim
,

unum

conveniie magis
inler principes

pacem

ct

concordiam

deinde rem Tiircarum tractari. Audio etiam papam prsmissa ad inslauliam Venetorum proposuisse pro eorum interesse parliC.lirislianos,

culari
0.

>.

Meminit de
ait,

liis

conventibus Surita

',

iii

Neapolilanum regcm accrbissime invectum quod Bajazethis Turcarum imperatoris oratorem magiiificeiilissime exce[)issel, ac solemne cuiii eo f(i'diis sanxissel, denique iii Ferdinandi, qui fermc solus dcbita veraque in Sedem Apostolicam offlcia suinma cuin digiiitate explicuissel, et Catholici regis nomeii ornasset opere,
laiides percurrisse. Itaque belli sacri consilia

(juibus

Alexandrum cxposuisse Venetam

rempublicam Clirisliani imperii antemurale piopiignaculum esse. ad ijuod defendenduin omnes

sperare se concurrere deberent Francoruni Hispanorumque reges, necnon Venetos mari l)elliim in Turcam suscepturos, ferra \ero Hungaria' el Poloniic reges crucesignata vexilla elaturos, quibus fcedere conjunctis dccuiuas sacerdotales, aliaque Apostolica beneflporro juri et rationi consentacia largirelur neum essc, ut alii etiain reges et priucipes,
Clirisliani
: :

conscnuere, nullusque appetente hujus auni Vere a Christiauis regibus instructus est exercitus, cum liajazethes formidandos terra iiiaii(lue apparatus bellicos fecisset. 7. Diplomata ApostoUca tum de bello Tiircis infercndo, tum de decimis etiam a cardinalibus
solvendis.

Extremo aulein Vere, cum

is

in

ejusdem
bclli

fidei el

spei consortes, subsidia

niitlerent
:

pro

Turcici sumptibus

hisce vero

propositis,

Romanorum

regis

oralorem copiosa

oiatione de egregio Maximiliaui in rem Chrisl.ianam studio, alacrique ac parato ad lacessendos

Turcas animo disseruisse flagraute autem Ilalia bello, nil prseclarum in eos geri posse, pa:

canda itaque prius Cliristianorum dissidia deflLudovici Francorum regis oratorem niisse
:

apparata similiter oratione testatum esse, non revocandam in dubium oplimam pro religione luenda Cbristianissiini regis mentem, caeterum
nullis se ab eo pro

Peloponesiacas urbes Venetae dilionis fulminatauti belli moli impares ret, sustinendfcque essent Vencti, tunc ad subsidia conferenda edidit Diploma Alexander ', quo describil ingravescenlem in Christianos barbaricain tyrannidem, Neopactum recenter Venetis adem|)tuin, profanata Christiana sacra, fldelium sanguinem fusum, crudcles inodo in Hungariam, modo in Poloniam, modo in Croaliain et Sliriam excursiones, impendensque imperio Christiano exitium, ad {|uod avertendum sacerdotalium vectigaliuni decuiiias imperavit hac de causa " Alexander episcopus servus servorum Dei, ad futuram rei memoriam.
: ,

<'

Cum

perfldissimi Turcte, Christi

nominis
,

spondendo

auxiliari exercitu
:

bostes, Christianum sanguinem

uia suae tyrannidi
ct

sitientes

ac

.Suarein

at instruclum mandalis fuisse ligueroam Hispaniim subjecisse deco-

Laurenlium

omni conatu Christiaiiorum lerras abjue domispurcissima; secta; subjiet praesenti annis validissimam classem marilimam, maximumque terrestrem exercitum ad expugnandum stalum, terras atque dominia dilectorum flliorum nobilium virorum Augustini Barbarici ducis et dominii Venetorum instruxeriut, diver-

ruin videri, ut Hispaniarum riccc artis in eo conventu expertem se proderet,

regis orator rbeto-

cere quserentes superiori

candide affirmaret, Ferdiiiandum instnixisse jam in Turcam exercilum, amplissimaque dedisse mandata pro paciscendis omnibus in illum
et

necessariis armoriiin opumque subsidiis, neque excutere uum bella Italica r.ajazetbem in arma adversus Cbristianos excitarent deinde Fride:

sas(|ue incursiones civitatuin effecerint, et niulta

millia

animarum

adduxerint, ac in miserabiredegerint, villasque

et loca

rici

Neapolilani regis oratorein graves querelas

Italicis

lem servitulem

de

molibus

effudisse,
rex,

deque novo
occupato

ter-

rore,
reo-is

qucm Francorum
titulo,

Sicili;T;

nec Fridericum iiisum, dum ingruebati? metus, Ttircica bella, sed idoneos tantum ad propugnandam Neapolim apparatus meditari possc lioc silente, Venetum
injiceret,
:

plurima igne ferroque vastaverint, ac tandem Xeopactum civitatem, aliaque oppida et loca maritima circumvicina munitissima vi et armis ceperiiit, Chrislianis omuibus etiam Ecclesiasticis et religiosis ulriusque sexus, etiam Pontiflcali dignitate

pra;dilis,

ac prfflgnantibus ciiin
iiiibi

oratorem

iiniversas

reipublic;e vires

opesque

semivivis

corpusculis

repertis

crudclis-

extremi spiritus tuendo obtiilisse, aliorum vero priuciluctam iiibus verbis offlcia pum oratores ita coin exbibuisse, ut nullis taiucii pacliunibus fldem devincirenl luin vero Alexandrum Poutificem
pro Cbristiano

impcrio

ad

sime

ca'sis el inlerfeclis, ac aliis in

duri?simain
et init|uuin

servitutcm redactis,
pollutis et dirulis, ad

templis Salvatoris nostri

suum malum

de r.omanorum Francoruni(|ue regibus conquestuiii esse, qui sacruiii in Turcas belluai spernerent, nullaque de conjungendis auxiliaribus
lo. v.
c.
ili.

conlinuc fer\enlius piosequentes, el iiil aliud die noctuque qua?rentes et excogitanlcs, (|uani omniuiii Christiaiiorum dominia
|)roposiluin
sua' tyraiinidi el spurcissimae.
sectai

subjicere.

'

Lib.

1.

Ep. sccr. p. 90. el cliani apud Burch. par.

ii.

iu .Vlejt.

VI.

Sur. .Vnnal.

1.

ii.

p. 59.

ALEXANDIU

VI

ANNUS

8.

CHRISTI 1500.

309

ac legem Christi nostri suhveiterc, deuiio \alidiorem classem maritiniam, inajorem(|iie tet-

hulc sanctissimo opcri (ne alla doininia, regua,

provliicias, civltates et loca
|)crfidlsslmi Turcie

restrcm exeicitnm instiiiant, ac omiiiamaritima

loca atque portus Cliiistianorum occupent, pa-

diriplant, ac

teatque eis deinde facilis ad Homana? Ecclesiac

et priesertim ad hanc almam Urbem nbstram in qua I'etri Sedes estcollocata, etqua ((|iiod Deus avertat) e.\|)Ui;iiata, se totius oriiis im|>erium facile occupare posse non duLitant

terras,

deducant, ac conlinuis atfilgaiit) quaiitum nobis ex alLo pernilUitur, votivc Intenderc, matura desuper deliberallone prsehablta, de eorumdem sanctic Romanee Eccleslic cardliiallum consillo

Chrlstlanorum Ipsl sub Ijrannlde bellorum turblnlbus

pariter et assensu,

accessus, et nisi celeriter occurralur, prout res expostulat, formidandum sit iie ipsi perfidissimi

decimam omiilum et singulorum fructuumetprovenluum, sccundum verum valorem aniiuum, Ecclcsiarum, inonasleunain verain
et

liilegram

Turcee \ictoria; superbia

licos reges et principes

clati,

videutes Calho-

ac

potentatus inter se

riorum et aliorum beneficiorum suorum, et obventionum (|uaruinlibet, etlam ratione capelli

ad eosdein
cardlnales slc
volcnles et consentlentes provenlentium per eos In Hoinana curia, necnoii omnium provinclarum, civitalum et tcriariim ejusdem Uomance Eccleslae ac pra;dlcta' 1'rbls, ct

dissidentes,

prlvatis

mune bonum damna inferant

bus
nite,
aiiiiis et

cominodls Intentos comnegllgere, majora et irrei)aialjllia

Christianis, prout ila superlorl-

diversis terris atque locis (ierma-

Huiigaria!,

PoionlBe, Croatlaj et

allis

eis

finitimis, ac charissimo in Chrlsto filio nostro Maximillano Roinanorum rcgl IUustri subjectls iiilerre nou cessarunt lu niaxlinam dlvinte majeslatisoffensam, nostram etCatliolicorum rcgum, et princl|)um aliorumque Christl fidelium Igiioinlniosum dedecus et jacturani nos IJlius vices gerentes In terris, qui pro mundi salute de summo ca^Iorum sollo ad ima descendens,
:

rum cujuscuinque
larli,

ejusdein Uomana3 curite otficioqualitatis, eliam vicecancelet

majoris poenltentlarii

cameraril, ac pa-

triarchaliuni, metropolltanaruin,
el

cathedrallum

allarum Ecclesiarum, monastciiorum, prloratumn,prposituraruin, pra'posilatuum,dlgnltatum, personatuum, adminislratlonum, officlorum, cauonicaluum et pra?bendaruin, aliorumque cum cura et sine cura bcneficlorum Eccleslasticorum siecularium, et ctiam S. Be,

carnem humanam assumerc et mortem subire non horruitj repetentes aulmo non sine maxlma
cordls amaritudine, quot sacralisslmae patriarchales, metropolltana! et cathediales, allajque

nedicti

, et infra,

pra?ccptoriaruin

et inilitla-

rum hujusmodi

fructus, redditus et provenlus

innumera;, acutriusque sexus regulariuin personarum monasterla, coenobla et pia loca prophanata et deformi ruinse subjecta, quolque ornamenta, cruces et calices aliaque dlvinls deputata ministeriis couflata et destrucla ac (quod lanientabllius est) sanctorum veueraiida corpora, et ipsorum sacrje rellqulffi conculcata, ac quot iunumeri sexus ulriusque Christi fideles ad dainnatam Mahometicam seclaui sub dira servitute reciplendam coni|)uIsi fuerunl, cl nlsi per Catholicos reges cl principes lantae iasaniae tantoque furori celeriter occurralur, majoraln dlcs detrimenta verisimiliter proiiisignes Ecclesiffi pffiue

Ecclesiasticos ubilibet in dicto ])ercipicntibus et percepturls,

universo orbe

cujuscumque

praeemlnentue, dlguitatls,

status, gradus, ordi-

nis vel conditionis existant, etiam exemj^tis et quanlocunKiue prlvilegiatls persolvendam, col-

ligendam, levandam,

et

exigendam

infra termi-

num perlegatos, sive nuntios et collectores per nos sui^erhocdeputandos, eisdein prffifigendam
prtemlssum fidel tam commune, tam saiictum, tamque pernecessarium opus, videlicet contra Ipsos perfidissimosTurcos,et non Inalios usus oinnlno convertendos, .\postoIlca auctorl
in

\entura, cupientcstiue

])ro

cjusdem

fidel

defen-

slone, et Christlanorum salute iion

solum nos-

ex certa iiostra scientia tenore praesentiuin per trlcnnium a data prajsentium computanduin iini)oniinus. Et iit priemlssa melu poeiue ab omuibus inviolablliter observentur, contratate et

tram

et

Sedls Aposlolicie facultates nostroe dis-

comniissas exponere, sed [)ersonaIiter (prout jam allqulbus Catholicls regibus et prlnpositioiii

dictores, inobedientes et rebelles aut scienter fraudantes, et hujusmodi decimas integre non

solventes,

cujuscumque gradus,
archlc])iscopaIi

status,

ordinis

ilplbus pcr dlvcrsas nostras Iltteras

\iimis)
sl

slgiiifica-

et prffieminentla?, ut prffifertur, fuerint,

etiamsi

accedere voluerlnl, uiia cuui sacru venerabillum fratrum nostrorum saiicta? H(iinaii;e Ecclesia' cardinaliuin colleglo, (|ui se etiain ad id |)ro eorum pia In (^brlstlaiiam icllglonem devolione sponte obtulerunt, in Iiac sacratissima et perneccssaria expeditione accedcre, et |)roprium saiiguincm, si opus fuerlt,
cllundere.

noblscum

])atriaicliali,

aut

quavls alia

Ecclesiastica praefulgcant dlgnilate,

uicatlonls
el

excommunioiia-

prlvationis Ecclesiarum,

steriorum, allorumque beneficiorum Ecclesiastlcoruin, et ofliclorum omiiluiu, ut supra qua-

Ilficatorum, llaut

iila

ex tunc vacare ceuscanlur,

ct ut vacanti iin])etrari etlibere conferri possint, seutentlas et poenas i])sas i])SO facto incurrere

Et(|uouiam ad tantam rel molem perficiendam nostrjc ct ejusdem llomana? Ecclesise non suppelunt facultates, volentes pro virlbug
8.
'(

declaramus, quibus seatenllls venerabiles fratres noslri cardinales praedicti huic sanctissimo
o]erl iiiia

nobiscum

loto cordls affectu intente,

310

ALEXANWU

VI

ANNUS

8.

"

CHRISTI 1500.
i^io

sponle scripti se snhinillere vhIik rmit istalucntes etiam ut omnes et singuhe personir, (iuai oii iion sohitionein sive defraudalionem deeimarnin, \ei alias (]nacnm(|ue oceasione iira-inissorum cxeonimunieationis senteiitia innodalie liierint, ab illa nisi per Homannm Pontificeni |>r;eter(]uam in mortis articnlo constituta', et iiisi prius satisfacto de liis qna; tenentur, absolvi

politanns
niillc.

dncalis (iecem millibns ducatos

lleverendissinuis
jiro

Iri

ad Vincula

dominus cardinalis S. Pedueatis viginli millihns dneajiro

torum duo

millia.

U. D. cardinalis S. llaria' in Porlicu

ducatis quindecim millibus ducatus millc qningentos.

ne^ineant

et

infra
si,

volentes (|UO(]ne

R.

D.

cardinalis S.

Angeli

jiro

ducatis

ac decernentes t]uod
tliiiatis

liostiiHis

fidei,

auctore Domino, jirovictoriam Clirisliaiins

et
finis

duodecim millibus ducatos mille dncentos.

"

W. D. D. cardiiialis

llixjionensis pro du-

exercitus
id

conse(juerelnr,
si

luiic

hello

catis se|)lem millilnis (lucatus septingenlos.

(I

impositus essot,
esse

in seeuiulo vel lertio annis

11.

D. cardinalis Uacanatensis pro ducatis

Innc ah eo t('ni]i(ire citra expedilione cessanle decima luijusmodi amjiliiis noii levetur, nec exigalur. (^irca vero collecliocontijieril,

iiiulecim millihiis dncatos mille suiira centiim.

<

U. D. cardinalis S. Clementis jiro ducafis

decem millibus ducatos

i<

mille.

exaelionem tam deciinaruni (|iiain j^ecuniaruin (]uarumlibet, et alioruin honorum undecumque et quomodocumque ad hoc sanctnm ojnis provenientium, et modum illa expendendi, |)er legalos siveimnlios et collecliHes pra'dictos snb conditionibus, modis et formis ita curabilur, ut omiics et plane intelligere, et aperte videre possini pecunias hujusmodi integre in hanc salutarem expeditionem, et non in alios usus erogari, elc . Daiifur |)r.Tsulibus mandata ut in singnlis difficesnm locis hanc sanctionem feslis (liel)us eliam vulgari idiomaie
ef

nem

U. D. cardiiialis Beneveiitanus j^ro ducatis

decem millibus ducatos

mille.
jiro

U. D. cardinalis S. Praxedis
mille.
D. cardinalis

dncatis

dccem millibus ducatos

l\.

Montis-Uegalis pro ducamille.

fis

decem millibus ducatos

R. D. cardinalis Hrsinus pro ducafis de-

ccm

millibus (incatos mille. U. D. cardinalis Alexaiidrinus pro ducatis

D. cardinalis S. Criicis pro ducatis de-

ocfo millibus dncatos ocfingenlos.

F\.

cem millihus

diicatos mille.

jiromulgandam cufent. Dat. lionue apud S. Petrum anno IncarnalionisDominica; md, kal.
Jnnii, Ponlificalus iiostri aiino
9.
viii .

U. D.

cardinalis

Gurcensis pro ducatis

tribus millibns dncatos trecentos.

U. D. cardinalis Agrigenlinus jiro ducatis

etiam Turcici piogressus in Exi)0sili alio Diplomate ', quo imposnit Judgeis omnibus,
(]iii

duobus millibus ducafos ducentos. U. D. cardinalis Capuanus pro ducafis decein millibus diicalos mille.

in (Jiristiano iiniierio

degerenl, vigesimam
haiic

boiiornm
c(

ct

ob\enlionum

ob causain

U. D. cardiualis

Grimanus

jiro

ducatis sep"
jiro

Juda^i

(juoi]ue ab

ea inipositione

iininunes
vilani, in

esse

non deheiitciim
coiislitiili

inler ('.hristianonim doini-

tem millibus ducatos septingentos. U. D. cardinalis Alhorensis

ducatis

nia

lilicram ab eis

ducere

ritibus suis persistere, divitias aeijnirere,

tisijne aliis privilegiis

mulet

gaudere permitlanlur,

sese deni(]ne ex
slentare,

commodis Cliristianori)m snac liberos ef eornm familias aiere

,

duohiis millibns diicatos ducentos. " U. D. cardinalis Ueginus pro ducatis duobus millibus diicafos ducentos. 1\. D. cardinalis Cosenlinus pro dncatis
trihus millibns ducatos trecentos. U. D. cardinalis Salernitanus pro ducatis Iribus millibus ducalos Irecentos.

dignoscantur

ijisiqne

Jnda'i

(si

Chrisfianis

pressura obveneril, quod Dens pro sua clementia avertat) detrimenloriim essenf |)articipes, et

U. D. cardinalis Cai)utaquensis pro duca-

eorum

periculo, ufi iiosfro, res ageretur, etc

tis

duobus millibus ducatos ducentos.

Ne minoris ordinis sacerdotes decumarum onns gravate ferrenl, iion iminnnes ab eo facfi, ut extat enim apud prtBdisa3|)e alias cardinales ctum Burchardum - snbsidiarite pecnniaj ab unoquoque eardinaliiim pro rala censuum por:

U. D. eardinalis Mnlinensis tribus millibus ducatos Irecentos.

pro ducatis

U. D. cardinalis Senensis jiro ducafis no-

vem

tione conlerenda' indictio liisce coiicejila

bis
:

ver-

millibus ducatos nongenfos. U. D. cardinalis S. Ceorgii pro ducatis ocfodecim millibus ducafos mille oclingentos.

U. D. cardinalis

Columna

jiro

dncatis

tri-

Taxa reddilniim reverendissimoriim doininorum cardiiialinm, ad cujiis raliouein esf solvenda decima in expeditione contra Tureos.

bus millibus diicalos freccnlos. " U. D. cardinalis Ascanins pro ginta millibus dncatos Iria inillia.

diicatis tri-

Reverendissinnis dominus cardinalis Nea-

U. D. cardinalis de .Medicis juo diicalis

D. cardinalis S.

sex millibiis diicatos sexcenlos.

'

F,\t.

ib.

p.

08.

Ruich.

p.

2.

Als.

iii

Alcx.

VI.

"

li.

Siwerini pro ducatis

p.

11.

tredeciin niillibns ducalos millc treccntos.

ALEXANDRT VI ANNUS
l\.

8.

CHRISTI

1500.

311
(|iiiiic|iie

n. cardinalis Estensis pro diicatis quaiiiilliliiis

signabit cruce. Pra?parabunliir (|iiim|uc

liiiiriliTiin

ducatos mille

i|iia(li'ingen-

capellani sive acolythi superpelliciis induti, (luo-

(os.

I\.

D. cardinalis Csesarinus pro

ducatis ducatis

duolius millibus ducatos ducenlos. Fi. D. cardinalis Farnesius

[>ro

duobus millibus ducatos duccntos.

R. D. cardinalis Borgia pro ducatis millibus ducalos niille.
" r.

decem

D. cardinalis Cornarus,

tiui

iiullos lia-

bet redditus, nihil.

K. D. cardinalis Madrutiensis |)ro ducatis

niillilius

duodecim

ducatos

niille

ducenlos.

R. D. cardinalisCenonianensispro (lucatis

novem
tis

millibus ducatos nongentos. millibus nongeulos.

R. D. cardinalis Rotiiomagensis pro diicaR. D. cardinali-s Alibretus pro ducatis duoR. D. cardinalis SS. Quatuor-Coronatnruin

novem
"

rum unus bacile sive paropsidem cum cruce beiiedicendaad dextram beiicdicenlis, aliiis vero ad sinistram vas aquK bcnedictie cum aspersorio ex herba hyssopi facto tertius vero librum benedictionis anfe benedicentem, et duo alii ceroferarii cum luminaribus ardcnfibus hinc inde medium benediceiidum habentes tenebunt versam faciem ad ipsuiii beneiiicenduin sive signandum. Igiliir signandiis ante alfare genufiexus missamaudief, ((ua finita,coinmunionem, ut supra, suscipiat, tum benedicens, si praelatus vel episcopus talis sit, (iiii mithr.i ulatiir, depoiict casulam sive planetam, loco cujus pluviale riibei coloris indutus sedcbit in sede ante mediuni altaris posita, ita ut faciem signando,
:

bus miilibus ducentos.

'

pro ducatis octo millibus oclingentos. R. D. cardinalis Hispalensis pro ducatis quatuordecim millibus mille quadringentos. R. D. cardinalis dc Aragonia pro ducatis duobus millibusducentos. " R. D. cardinalis Rliodianus, R. D. cardinalis 1'olonus, R.D.cardinalis Strigoniensis qiiia
in bello existunt nihil solvunt.
Henricus archiepiscopus Tarentinus sacri coUegii clericus et secretarius ac deciniarum collector manu propria . Annexa alia omnium

renes altari vertat, si autem non sit prcelatiis, sed simpiex sacerdos qui benedicit, ac missani celebravit, tunc deposifa tantiim planeta stans continue versus, ut supra benedicet, si vero nulla tunc actum istum missa praecessit, tunc si

episcopus

sit

aut pra'latus qui mithra utatur,

mitliram, sed solum deposito mantello, stolam de rubeo colore supra rochettum capiet, et similiter si sacerdos simplex sit,

nuUam quidem

superpellicium stolam recipiet, et sive praelatus sit, sive simplex sacerdos sit, discooperto capite hoc modo incipiunt. Vers. In nomine Patris f et Respoxd. Ameii. Filii t et Spiritus j sancti. Vers. Adjutorium nostrwn in nomine Domini.
suis

necnon xecuique prorataopum portione vectigal decumanum impositum.

curice officialium censura,
et

RomansG

nodochioruin,
10.

Resp. Qui fecit coelum et terram. Aktiph. Anrjelis mandavit de te ut custodicmt te in omnibus

viis tuis.

PsALM. Qui liabitat

in adjutorio Altis-

Bitus servandi in crucesignatis lustrandis.

simi, etc. legatur totus iste

Cogendi erant his sacris stipendiis milites,

psalmus ad longum per benedicentem, cui alfernatim unus ex mi:

qui contra Dei hostes profecturi crucis imaginem pectore humerisve induebant. Quo autem
ritu a sacerdotibus pro Christo dimicaturis af-

nistris respondeat, et in fine [isalmi dicat

Gloantisi

ria Patri et Filio et Spiritui sancto.

Tum

phona

priedicta repetatur. Deinde benedicens,

est, stans

figeretur,

non incommodum hoc loco ex Paride

qui ex Pontificalibus libris formulam

episcopus

detecto capite dicat

hym-

Grasso

',

num
alte

collegit, delibare

visum

esl. eis,

De benediclione crucis imponendm

qui ad Terram-Sanctam vel contra infideles ex

devotionis causa proflcisci desiderant.

Ante omnia crux beuedicenda de panno rubei coloris formula prseparanda est |)er ip-

Vexilla Rerjis, et totum, quo finito, dicat Pater noster, quod secrete prosequitur usque ad Vers. Et ne nos, et alios sequentes versiEt ne nos culos intelligibili voce legat dicens inducas in tentationem. Resp. Sed libera nos a malo. Vers. Domine exaudi orationem meam. Resp. Et clamor meiis ad te veniat. Vers. Domi: : :

sum, qui signari

et proficisci intendit. et in iino

mis vobiscum. Resp.

Etaim spiritu
Orejiis.

tuo.

bacili seii paropside

munda

reponi debef,

et

iii

ea porlari ad Ecclesiam sive capellani uhi actus

bencdiclionis

tunc
Itein

tot

plures erunt signandi, cruccs pra^parentiirquot siint signaiidi.

fiet,

et si

signandus debet

in die
si

prajcedenti jejunare, et
pra?dicti, poleritque
jioris Christi

actum benedictionij prius non confessus

salutare Cor-

"

"
"

" Deus invicta> pofentifp. Deus majesfafis immensse, Dcus fidclium oiiinium peregrinantium auxilium, plena et perfccta consolatio,

fuerit peccata sua Deo, confitebitur in die actus

sacramenlum

sumere per manus

illius episcopi,

qui famulis tuis arma viclricia tribuis, qu;rsunuis hanc crucem, sive, has cruces in tuo nomine formafas bene f dicere digneris, et

sive pr;e!ati, aut siiii|)Iicis sacerdotis, (|ui

ipsum

venerand;e crucis vexilliim

sif

ei,

cel,

eis ro-

"
'

bur invictissiinuni contra

nequissinii, sitque
ei, vel,

liostis

tentamenta

Paiis. c r.rass. lo.

i.

p. 119. Ms. aicli. Vat.

eis in vifa salus, in

3
" <
<<

'2
I

AT.EXAXDRI TI AXNT"S
iiefi?nio,
iii

8.

CIIRISTI

1500.

via

doiiio

profectio,

et

ubiijuc

prspsidium sempitcrnum pcr Cliristum domiluim nostrum. Rksp. Amen .

vos fuc nos, Domine Deus nostcr. Respo.nd. Ul libcrati servianius tibi. Vers. Alleva mamts tuas

supcr genfes a/ienas. Respoxd. It vidcantet agnoscanf polcntiam tuam. Vers. Hostium nostrorum
tolle

Oremls.
(1inni|iotens Dcus, quicrucis signuni pre lioso Filii

superbiam. Respond.

Eteorum conlumaciam
in f/entes,

prosterne.
f/UiV te

Vers. Kffunde iram luam

tui

sanguine dedicasti, quique pcr

Filii

eamdem cruccm

tui

Domini

noslri Jesu

" 1'liristi

muudum

redimere

voluisti, ef per vir-

" "

tutem ejusdem venerabilis crucis luimanum genus ab antiqui hDstis cliirographo liberasti, te suppliciter excramus, ut digneris banc crucem jiaterna |)ietate bene 7 dicere, et coelestem virtutem et graliam impartiri, ut quicumque

non noverunl. Respond. i,7 //( i-e//na, r/use 7iomen tuum non itivocaveriint. Vers. Ecce inimici tui, Domine, surrexerunt. Respond. Et f/ui oderunt le extulerunt caput. Vers. Milte nobis, Domine, auxilium de sancto. Respond. Et de Syon luere nos. Kyrie eleyson, Christe eleyson, kyric
eleyson.

Et his dictis, surgat surgenfibus omnibus benedicens stans, uf prius, prosequatur mani<>

eam

in passioniset crucisUnigenili tui signum ad lutelam sui corporis et anim;c super se

luis

in

modum

praifafionis dispositis, dicens

gestaverinl, co^lestis gratite plenitudinem ex

Domins cxaudi orationem medm. Respond. Et clamor meus ad teveniat. Dominus vobiscum. Et

ea

pere, et

munimen valcant tuae benedictionis acciquemadmodum virgam Aaron ad re,

cum

spiritu tuo.

ita el

bellium perfidiam repellendam benedixisli hoc signum lua dextra bene 7 dicas, et contra omnes diabolicas fraudes virtutem ei tuEC defensionis impendas, ut omnibus illud operantibus animse pariter et corporis [^rospe-

Ore.mis.

"

ritalem conferat salutarem, et spirilualia in eis dona multiplicet, per eumdem Ciuistum Do

"

Omnipotens sem[iiternc Deus, qui presauguine dilectissimi filii tui Domini nostri Jesu Christi genus humanum redimere, ac in ejus humilitate jaccnfem mun'<

tioso

dum

erigere dignatus es, tribue, quBBSunius,

tui,

nostrum. Amen . " Quo dicto, benedicens aspergat crucem seu cruces aqua benedicta in formam crucis, tum, si pra?latus sit, sedeat cooperto capite, si

minum

" "

ut hic famulus tuus per te redemptus sive hi

famuli
et

qui adversus impias Tartarorum

gentes, caderasque

Turcarum

Barbarorum

"

naliones, vivificae crucis inimicos, pro tui no-

aulem sacerdos sit, eodem modo ut prius, et capiens crucem imponat in media vel in sinistra pecloris signandi parte, ita ut crux affixa remaneat vesti, et
si

plures erunt signandi, similiter

in

singulis singulas cruces affigal, et pro

que dicat
'<

Accipe signum crucis

crucis et mortis

unoquonomine
figuram

Falris, el Filii, et Spiritus sancli, in

"

passionis

Salvatoris nostri

minis gloria arina suscepturi sunt et pugnabrachio sublevati, ad Eccle" siam tuam victricia signa reportent per eum" dem Christum Dominum nostrum. Amen . " Quo diclo benedicens aspergat crucesignatos cum aqua benedicta. Deinde cum manu faciendo super eis crucis signum dicat in singulari, si unus est signalus, ct si plures simul
turi, virtutis tuse

Jesu Christi, et ad tui corporisetanimae defensionem. Amcn .

"

erunt, in plurali: In hoc sigyio

sif/no

-j

vade, In hoc

vince. D; hoc sif/no

i-evertere.

Et

omnes

Et

si

unus benedicendus

fuerit,

non

dicil

astantes respondeant

hic, Ame?i, scd continuet,

'

ut divina" bonifafis

expletum salvus et emendatus " ad nos valeas remeare per Cbristum Dominum " nostrum. Amen . Si aufem jilures fuerint signandi, tunc dicto supra unoquociue Acc/pe, usque ad defensmiem super pluribus semel in
gratia post iter
:

benedicens sive sil pra^Iatus sive non, osculatur signatum in facie dicens Pax tibi, cui signatus respondet Et cum spiritu tuo. Astanles aulein oscu: :

Amen. Tum

lantur,

si

volunf, crucem in pectore signati

.

affixam, et vadaiit iu pacc

J 1
.

jdurali collective dicat

sive prffilatus
sit,

itdivinse, etc. Deinde,

genuflexus detecto capite, omnibus simul cum eo genuflectentibus dicatutsupra Paternoster.Et ne nos. Vers. Chri:

sive non,

sliis

vincit,

Christus rerjnat,

Christus imperat.

Respond. In xternwn et in ssecuhim sseculi. Vers. Sanctus Deus, sanctus fords, sanctus immortalis. Respom). Miserere nobis, Domine, miserere nobis.
Vers. Bespice, Domine, faciem Christi tui. ReSPOXD. Et exaudi preces servorum tuoi-um. Vers.

Melhone et Corone a Turcis expufjnata. Decrefum hoc in Turcas sacrum bellum quam male coufectum fuerif turpe esl referre, maxima enim est, ubi de religione defendenda agitur, socordia princi|uim Christianorum mirum dictu dum ab cjusdem consorle fidei offensiuncula accepta est, ad eam viudicandum illos innumeras mox acies etfundere consuevisse lugent Annales at si Christiana pietas a

Adjuva nos, Deus salutaris noster. Resposd. Et propter fjloriam noministui libera nos. Vers. Sal-

Mahometana est vindicanda, post impositas saedictaque de religiosa cerdotibus decumas couscribenda mililia [iro|)OfJta, omuia pia illa
,

bellica

consilia

consenescunt, atquo

ila

post

ALEXANDRI VI ANXUS
lanlos apparaliis fiincsta) accepla? cladcs deflenil.i'

8.

CIIRISTI 1500.

313
,

iiianciit

"

Ucii

niminiin miilcciina Scp',

maximo Tiircanim sanguino fuso casis ncmpc (niindecim millihiis Barharoium, parsine

tcinhris dic, inqnit Riirchaniiis

cst

nimliahiin

tam

luuic luisse victoriam 1'clro

est
'.

Delphino relaitt

ad

Urbem

per quosdam,

Tnrcnm hahuisse
et

tum

nona inensis
snlijngasse
dimisit
vit .

Aujiiisti et ditioni sine vi ct

civitalcm
eliain

Mellioncnsem,
pueros
et

armis dnas

13. .4 Pontlfice

principcs snUicitnti

rirma

alias civitates

Venetorum,
:

in cjnihiis neniineni

in Tnrccis juncjant preces solcmncs ad hoc iiidi; ctx, et eteemosynx in stipendia militum conversse.

vivnm

mnlicrcs neca-

Cum illius cladis

nissct,
slituit,

Am|)litiidinc, ma^^nificentia ct opihns flo-

urgere magis sacri

fama ad Pontificem pcrvebelli apparalum con-

reniissimam ' fuisse eam urhein tradnnt, et miserando expni^natam casu, (]no scilicct tcinpore oh cxceptas suppetias exciihitorcs inamibus incaute abscessissent, cum antea ingens

tavit, ut

ac Poloniai Hungaria>que reges sollicisigna in Bajazetlicm ad distraliendas

illius vires elTerrciit: tuiii proi^ositis sacris iiiu-

Barharornm strages
iii(|uil

edita fnisset
<<

petenti ad
iia
,

SahcUicus \ ccntum quadraginta armatoruin

fretus copiis

Afruernnt n, Bajazcthi Pelo[)onesnin

:

neribus, Chrisli fideles ad profitendam sacram mililiam cohortatus cst, TurcariinKiuc iminani-

tatcm

iiiil-

sunimam exposuit Ad futuram rei memoriam.

"
:

qiiihus

Mcthoncm

tcrra et
:

Beati Petri, meritis licet imparihus, suc-

aqnis terrihili est oppugnatione adortus a^nois macliinis niuri disjccti, et tecta urbis concnssa

cessores, et

Domini

nostri Jesii Chrisli in tcrris

vicarius efTecti, audito saepius et intellecto vali-

saxorum molibus superne

virtute

petitis

defensa est

dissimo exercitu,

quem

perfidissimi

Turchi,

tainen urbs plures dies Methonensinin fide et

Cliristinominisliostes,adversusCliristianosterra

oppugnati
a tergo

Venetoque pr^sidio bisque interim qui in urbe erant tanta liostium rabie, ut catervae militum muros subeuntium
,

marique paraverant, ac mcnte rcvolventes quot rcgna, quot provinciae, quot dominia et principatus, ac civitatcs, villae et oppida, ac alia loca
Cbristi lidelium, (|ui in

impnlsae, ac in prseceps aclai fossas urhis sua corporum strage repleverint. Mansit utroque certamine res Veneta incolumis, repul-

sortem

et

lucreditatem
vocati fue-

ejusdem Domini nostri Jesu

Cliristi

susque
virtute,
12.

moenibus propugnatoruni ignominia et clade affectus. Superveniunt interea Veneta? triremes

est hostis a
et

tres

commeatu

virisonusta?,

qux

exZacyntlio
illic

mittehantur,

nam

Venetaclassis quae

stahat

multo erat

inferior,

quam

ut tuto cuin hoste

:

congredi posset , et paulo infcrius Ili (|ui novissime suppetias ferre jussi sunt pcrmedias hoslium stationes plenis velis, ad urhcm contendunt, nec portum subire potuerunt, ([ui
multis molibus fuerat ah oppidanis ohstructus, ne eo hostis potiretur. Vi igitur sua submurali-

rant,numerorepleta, nonsolum prjedecessorum et antecessorum nostrorum, sed etiam nostris temporihusab ipsisimpiissimis etcrudelissimis, ac damnatae sectae Mahometanae defensoribus, et Christianae religionis inimicis Turchis capta et obsessa fuerunt, quodque ipsi post Ijabitam victoriam sicuti sibi a natura crudelitas innata est, ab luijusmodi crudelitate et sfevitia abstincrc nescientes, regna, provincias, dominia,
civitates et loca praedicta, et in illis consistentia

Dei templa, proli dolor

everterunt,

incendio

bus vadis impacti

in se totain

civitatcm illico

vertunt, ne vadis hserentes ab hostibus interci-

perentur. Metu igitur laetitiaque variantibus, ut commeatum simul et praesidinm accipercnt,

non soluin ex ca;teris urbis locis, scd ex niurorum quoque stationibus ad marc concurritur,

quam

hostis occasionem nactus facto

inipctu

concremarunt, virgines defiorarunt et tam illas quam alias mulieres et viros cum eorum filiis et parvulis adluic lactentihus secum adduxerunt, et in perpetuam servitutem constituerunt, ac (quod dolenter referimus) quandoque cos ad abncgandam fidem Christianam tuin pollicitationihus, quas tanien postmodum non observant, tum etiam divcrsis poenarnm generibus senesque tanquam induxcrunt et coegerunt
,

prius inuros transcendit quaiii ad suhitnin cla-

inutiles, o

crudelitas

immensal

intcrfecerunt,

morem

occurri potuerit.

in urbe,

Pugnatum est nonnihil postremo omnibus amissis ca^des fa'est,

juvcnes vero tanquain boves jugo aratri constituerunt, aliai|ue

quamplura insupportahilia

tor-

dissima Gra,'corum militumque edita

direpta, ac

urhs
ct

mentorum

geiiera in iy^nominiam et dedccus ac

Christianffi rcligionis, et Dei e.xcelsi

magna

ex

|)arte

incensa. Bajazethes,

vilipendium

Melhone capta, Junco dedilione potitur mox

Coroiic
. Ilis

contemptum

inflixerunt et imposuerunt, et in

consentanea scrihit TurcogriCCcC bistoria; auctor *, additque mares oinnes qui

dies excogitarc

duodecimum

cPtatis

annum

excesserant, contru-

cidatos, pueros reliquos fanninasquc Constan-

tinopolim in servitutemabductos. Caeterum non

'

non ccssant, quomodo possunt Christianum nomen suhjugare, quodque adeo illorum potentia et effraenata audacia crcvit cl in dies crescit, quod sancta mater Ecclesia, quae domina gentium a Domino constitula luc-

Diivcli. ubi
1.

sup. p.

9.'i.

Tiilh. Clii^on. Span.

1.

En. 10.
bisl.
1. I.

}x. Petriis card. Bcrab. bist. Venct.

v.

?abell.
'

Turcogr.

Exl. apuil
[i.

Polr. Dclpb.

lit.

I.

vi. Ep.

u\.

Lib. IV.

lill.

commiin.

-Jii.

ANX,

Toirus X.\X.

Rayn.

XI.

iO

z\u
rat,

ALEXAXDRI
qiiodammodo
ancilla

VI

AXXUS
Mahotari-

8.

CHUISTI

ITjOO.

cjusdcm

sectae

cf ilias

ac alia loca

illis viciiia vi ct

armis occu-

nictaiuT facla

sil. ct

cjiisilcm

Ecclcsia>

lilii

paruiit,

ac alia quaini)lurinia niala et

iliis

damna
atciiie

(liiam seivi suIj tributo conslituti

sint ac nisi

parfibus

intulcrunf, ct in dies magis

ilictorum Turcliorum rabics ct conatiis rcpri-

mcrcnlur, pcriculum non

qiiiii

parvuni

iniiiiiiicliit,

magis infcrre non cessant. Nos vero dcsidcrantcs, (]iianluiii ciim Dco possuniiis. liuic ninrbo
tnnluni invalcscenfi, ct virus smini dilataiifi ct
dilfundenti congriiuin antidolum, nccessaiiam-

iircvi

tcmporc rcSiquum
cl

Ciiristiaiiilatis

suo imperio

subjeclioni subjugcnt, quare de

iiostro .lesu Cliristo cxemplo ejusdcm B. Pctri conlidcntcs, quod suos non dcseret in tempore necessitatis, non cessamus

eodcm Domino

medicinam cxhihcri et ipsius B. Petri cxcmplo de eodcm Domino nostro Jcsu Christo spcm iudubiam tenentes, quod non solum cb(]iic
,

Catliolicos

rci,'es et

principcs s;Tpius cxliorfari

ct

feros fidelcs a dictoriim Tiiri^-iioriim oppressioniiius tucrctiir,

sci^l

re(]uircre, ut pro revcrentia ipsius Doniini no-

ctiam

ei?

dc ipsis inimanis-

Jesu Christi, ciijus causa agitur, semotis quisbusvis discordiis et a^niulationibus, pacem
stri

simis Turcliis vicforiae triiiin|iluiin praebercf, ut ah ipsis occiipata loca recupcrarcntur cum
,

inlcr se comi)onentes, ad

subvcrsioncm

ct cxter-

adjuvantc
eis

Domino nostro

possit iiiuis mille ex

minationem pra^fatorum Turcliorum, et eorum \cncno plenis iion cessat lustrare, qua parte \cnenuni diffunpriiicipis Bajazctliis, qui oculis

fiigarc,

in Christo filios nostros

ct

non ccssavimus apud cliarissimos Wladislaum Hungarise

Polonia? reges illustres
et

Joanncm .Vlbcrfum

dat, et Chrisfianos offendat, insurgerent, et annonondum elapso ad obviandum furori di-

iiosfris exliorfafionibus insfare,

in

nostram

ctorum Turcliorum

qui

magnum

exercituin
pra?-

tcrra ct niari adversus

eosdem Christianos

paraverunt. Hac jirfficipua de causa bontE mcmorise Joannem sanctae iMariae in Via lata dia-

conum cardinalem tunc in humanis agcntem lcgatum nostrum de latere ad dilectos liiios nobilem virum Augustinum Barbadicum ducem
ct

senfentiam indiiccre, uf ipsi fanquain validissima fidci Clirisfiaiue, et hoc temporc tanto imminciiti periculo oiiporfuna prniJiignacula, expeditionem contra pra^fatos Turcos, qui validissimum excrcifum ferra et mari ct in diversis locis advcrsus ipsos Chrisfianos pra?pararunt
susciperent, nosque
nia; reges
ct

stro

dominium Venctorum destinavimus qui nonomine cisdem duci et domiiiio per nos
-.

eosdem Hungari;c ct Polotam aptos quain ctiain pro devotione sincerifatc, quain seinper erga sanctam Se-

possibilia in tam pio et necessario opere cxpeditionis contra prajfatos Turclios subsidia
offerret.

dein Apostolicam gesserunt et gerunt voluntarios invenimus, ordinavimusque juxta possibilitatein

nostram rcgihus pro pricmissa cxpedi,

tionc subsidium prajberi

et

etiam pra?hebiet

quamvis dux et dominium prrefata in eodem tam neccssario et celeritatem exigenfe opere etiam Toluntarii, ac ctiam noslris monitionibus et cxhortationibus cxhorfati ingentem classem et exercitum adversus dicfos Turchos
li.

Et

mus, ac ab
viribus
,

aliis

praiberi faciemus pro nostris

juxfa temporis ac rci qualifafem

necessitatem.
15.

Verum cupientes etiam

providere, ut

Christi fideles incola} et habifafores in partihus

et

prajparasscnt et misissenf, charissimusque in Chrisfo filius noster Ludovicus Francorum rex

modolibet hahifantes
fiiis

Christianissimus, et dilectus filius noster Pefrtis

provincia Valacliia? commorantes, seu qiioliuic expeditioni una cum pnrfatis regibus in eorum cxcrcitibus vehemcn-

Hadriani diaconus cardinalis. qui magisfrabospitalis S. Joannis Jcrosolymitani ex dispensafione Ai^osfolica obtinet, ac dilecli filii convcnfus Rliodi hospitalis cjusdem eliam ipsis nostris cxhortationibusexcifati magnam naviuni copiam cum armatorum multitudine in subsidium ducis et dominii praidictorum, et ipsius Chrisfianffi fidei misissenf, tamen, forsan Domino, propter Christi fidelium dclicta, et ut siiiS.

tum

el

rabiem excandescant

confra dictos Turclios, et eoruin s;Bvitiam et insurgant, quo majo-

ribus muneribus et grafiis pro consequendis pra-miis fclicifatis Kternaj cognoverint se comnuinitos, de omnipotcntis Dei misericordia, qiii

onuicsipsum ineorum necessitalibus invocanfcs ejusdem Petri ac beati Pauli etiam Apostoli cjus auctoritate confisi. omnibuset sinsublevaf, et
gulis Christi fidelibus vere poenitentibus et con-

guli principes et Christi fideles

quodammodo

ad sancfa Dei 0[iera infenfi vebemenlius adversus dictos Turclios insurgant, permittcnte, dicti Turchi multitudine praevalentes magnam partein classis Christianorum dccxcitati, et

somno

in supercognoscenles etiam Christi fidelium debilitafem et impolen-

vastarunt, et ex

hujusmodi victoria
et

biam

et

elationem adducti,

partium et provincim Valachiae babitanaliisquihuscumque, qui in expeditione hujusmodicontraprtCfafosTurchosintcrfuerunt, seu castris per dictos Valacos ordinandis et destinandis aliquod opus quod ad hujusmodi expedifioncmncccssariumvelopportunumfuerit.aut victualia et necessaria pro subventione pugnanfessis

tibus, ac

tiuin in dicfis caslris, auf inibi pro opere expe-

tiam, in suaque pofentia etferocitate conUdeutes ad

Neopatrensem primo.

ct

deinde Methosc contulerunt,

dilionem hujusmodi quomodoiihet commorantium detulerint, et prffimissa seu aliquod eoruin,

diiraulc

nensem

civilates nuinitissimas

hujusmodi expcdilionc, fecerunt,

plc-

ALKXAXlilil VI
iiissiiiiain

AXNUS
([111-

8.

CHRISTl
noxis,

,")()().

:3ir,

nmiiiiim |H'ccatoriiin siiorum, du

contrili
cl

omnihus
ct

ctiam

(luariiiii

exiiialio

Scdi

bus corile

oro confessi fnerint, ve-

Apostolicaj rcscrvata est, cxcepta in (^[liscopos

solverciitur,

niaiii et reinissioneiii

eliam luijus sacri

aiini
iii

ceiilesiini jiiljikco,

et ijuae

iiroficiscenlibus

superiores jiracsules inaniium injcclione, abdcligere posscnt, tum solemnes

10.

subsiciium Terraj-Sanctie conccdi consuevit et concessa est, ac i|isuin jubilffium per jiriescates
elarf^imur, ac

sui)j)licationcs iinperatte.

Et

quoniam magna

cst vis

oralionis,
taiiliiiu

volumus

et Ajiostolica auctoritate

qua) pie ct jugiter ad

Deum

funditur, in

(iecernimus et coiiccciimus, ut tam jineilicli, tjuam qui commodc ad hujusmodiexpeditionein accederc non valentes, seu etiam non volentes, etiain utriusque sexus lideles lam laici ijuam
Ecclesiastici,

ulorantc Moyse jiopulus Israclilarum victoriain de inimicis reportaret, cessantc vero orationc, iniinici superiores fierent, omnibus et singulis
archiepiscopis, episcopis, abliatihus, prioriliiis,
praj[)ositis et aliis

ctiam religiosi

dictaruni

tamen

Ecclcsiarum ac monasterio-

partium

et proviuciae Valacbiae, aliuin vel alios

rum
tata

pnclatis, conventibuset capitulis invirtute

suis (Wjiensis secundum suas faciiltates transmiserint vice sua ad jiugnandum, seu alias liujusmodi expeditionem juxta necessitatein ct ojijiortuiiitatcm adjuvaiuium per annum, seu ad
niiiuis jier scx incnses ia dictis castris inilitave-

saiicUc ohedienti;e
iii

Ecclesiis

mandamus, quatenus, cancorum inissa solcmni Sjiirilus

operibus erogavcrinl, si coruin facullales non suflicerent, eliam decem uiiiim solum niiserint, (luain inissi iiujusmodi indiilrint,

autaliquod ex

dictis

tnni miltentes, etiamsi duo, tres, seu

convocato j)opuIo, has nostras litteras et in circuitu Ecclcsiarum processioiies faciant solemnes, ac clcrum et jiojiulum parlium et provinciae Valachia) pracdictarum moncaiit et rcjuirant, ut jier miscricordiam
sancti, ct
piililicent,

Dci, (jiiam sperant se susceiituros

instent,

orationiluis

quantum possunt,

ul

Dominus noster

j::entia3 ct

rcmissioiiis partiei|)e3 existant.

Quod

ariejitum in via, seu etiam in castris infra annum, seu sex menses prffidiclos deceshujusmodi plcnissimam serint, niliilominus
si jiost itcr

Jesus Cliristus populo suo jierielitanti subveniat, et eum a faucibus draconis satagentis

eum
sti

dcvorare eripiat. Nos eniin omnibiis

j)iis

Cliri|ir;T?-

fidelibus incolis et habitatoribus, qui

rcmissioncm ac jubilcuin coiisequantur, acquod omnes et singuli tam saecuinduljiciitiani et

dictis

o[ieribus

inslitcrint,

eorum operibus
cimus
.

ct actibus in
:

omnihiis Domino benediin

jier

lares

quam

Ecclesiastici

eliain religiosi, et in

Et infra

quibuscuinque ordinibus etiain presbyteratus constituli absque alicujus irregularitatis incursu in subsidium liujus tam sanctffl et
pernecessariffi cxjieditionis,
et

Et ut oblationes

et

suffragia, quac

ipsos Christi fideles, incolas et habitatores ad etfcctum pra^missiB expeditionis mittentur, henc
et

Catbolicic

interesse possunt.

Et

pro ipsius fidci quia forsan

diligenter ac

lidcnter

conserventur,

ct

ad
>

incohc et habitatores partium et provinciffi prajdiclarum ad Urbem pro luijusmodi jubihco anno pricsenti per iios etiam, juxta morem et

aliosquam praemissos usus non convcrtantur, volumus quod vcncrabilis frater nostcr Caspar'
Calliensis, ad reges pra^fatos ac provinciam et [)artes Valachiae hujusmodi nuntius ct commissarius pcr nos destinatus, per se velalium, scu alios debile juret providere, quo

episco[)us

consuctudinem jirtedecessorem nostrorum

llo-

manorum

Pontificum, visitantibus Basilicas et Ecclesias alma> Urbis, et extra eam deputatas, concesso, persoualiter accedere commode non
potuerint,

oblationcs ct sullragia praedicta sine ulla [)ror-sus fraude, prout melius cx[)edire cognoverit,

volentes
saluli,

eorum commodilatibus
et

et
li-

animarum

ut dicUc

cxpedilioiii

ad liujusmodi cllectum reci[)i, conscrvari et cxponi possint, supcr qiio sibi plenam, liherani,
ct

berius ^acare possint, providerc, oinnibus ct singulis utriusque sexus tain saecularibus quam Ecclesiasticis, ctiam religiosis jiartium ct provinciic Yalachiffi luijusmodi, qui quartain par-

omnimodam harum
oneranlcs,

scrie

concedimus
etiam
Dat.

faeullioc

tatem,
S.

conscientiam suain
elc.

su[)cr

plurimum
nostri

Iioma!

apud

tem de bonis

et facultatibus suis ejus,

quod

in

Pctrum anno.HD, anno ix .

17.

VI kal. Octobris, 1'ontilicatus

veniendo ad rrbcm pranliclam jiro hujusinodi jubihco conseqiiciulo, ct luijiismodi, jicr (juindecim dies juxta tcnorcm liltcrarum A|iostolicaruiii deSiUjier confectarum jicrmanciulo, ac iu redcundo ad eoruin domos juxta ipsorum condiliones verisimiliter exponerent, eidem
expcdilioni miserint,
jiricscntium
teiiore

Pisaiiyiiis

nonniJiil ciirsiim victuriarinn

Barbaricarwn continel. Submissus etiain tuni Venetis Benedictus Pisaurius ad luendas Cricciac laceras reliquias, Barbaricarum victoriarum

cursum

continuit, ut Sabcllicus narrat

'
:

Jam
'

terra, inquit, et

mari Naupliis imminehat victor

eadcm

auctorilatc etiain
ct

barharus
thiiiii

jubilicuin
Basilicas

plenaiiam
Ecclcsias
visita-

omiiium peccalorum suorum remissionemelargimur,

rent
.

bat,

ctcterum audito novi ducis ad Z;icina[i|iulsu, et (jiio stiidio classem coiitnihctrierarchis ex circumjcclis statioiiiliiis
:

jierinde

ac

si

et

prtedictas statuto

temporc personaliter Adjectum ut quilibct sacerdotem,

'

Salicl. V.wa. lll.

I.

I.

i\.
I.

l'olr.

Ilcmli.

card.
;!0, et

Iiist.

Veiicl.

1.

v.

a qiio

Iliili.

viii. Sur. to. V.

IV. c.

21 cl

alii.

3i(;

ALEXAXnui
;ul

VI

AXXrS

S.

CIIRISTI

15(10.

iKivarcliijiiiic

siiiiKi

rov(K'alis,

iiro|Hisito,

advcrsus ilomiim

proficiscitiir. IMsauriiis clas-

lus VllIFranconim rcx inNeapolifauum rcgiiiim cxcrcitum duxit, Turcica arma in cum soUicifasscnf,sigiiiricasscnt(|ue
bclli iiiolcm

scm

alicuiitcin c vcstigio sccutus iu llcllcsiioii-

tiiiu u<(|iu'

cxtrcmuiu

aiiiucii car|icn(lo, iiiorala-

inTurcicum impcrium convcrsurum, ni Callici progrcssus

:

nim(|uc aliiiuam, aut or(,lincal)crrantium

ciiiiciulo,

inter-

proliiberentur

ncc vero Oriculalium clades

tctigisse
si

|icrsccutus est,

ademif(]ue

intcrini
vii;inti

Lndovicum videntur

illius

gesta

Harliaro

liosti

liiremes ct alia navij;ia ad

elamiilius;
.E,i;inani

mox

rctro avcrsus comjilurcs

reccpit.

cx
cst,

spcctcnfur, sed Turcici belli specie Neapolitauain cxpcditioncm cjusdcm Caroli exemjilo

hosle insulas locatjue maritima populatiis

insulam

Inde

Zacyntlium

jazcllii

rcpctit

pr;cda

onustiis,

ubi

Consalcm

cum
inve-

llispaiiicnsi

classc a socio rcge

:

missum

nit . Et infra
frcliis

Qui duarum classium oiiibus

ali

Ccplialcniniam, anno superiori fruslra

mcditatum Fridericum vero regem, qiiem Baconjunctum fcedere vidimus, (iallum de pace posfulasse rcfert Siirita', promulgasseque se, illa confecta, bcUo Turcas petitunim, sin vero in ipsum Gallica arma verferentur, auxiliariaTurcica imploraturum. .\t (|ua?sifas impias
:

oppuguatam, multa vi est itcrum adortus. Laboralum utrinque non mediocriter, magnum(juc cum hoslc ccrtamcn ()lures dies tciiuit. Ad
aliis

arfes pro tuendo rcgno exitium ipsi Friderico

attulisse visuri
ruiii

sumus. Interea Henricus Anglofacto

inaMiibus op|)ido(|ue caplo, Yenetus univcrsa insula est potitus

disjcctis

poslrcmum

vi
.

froxima ciincadc

partffi
:

viclori;c
((

diem consi-

princeps privatis ad Calcfiim colloquio, fccdera intcr se inivere, Turcicique belli curas abjecere. .loannes .Vlberfus Poloniic rex ad Turrex cf IMiilippus Belgii

ducli

comniodif,

gnat aiictor liiscc vcrbis Fiiit sujircmus saucti anni dies is,(]uo Cejilialeniorum insula, nomlnis vetustate iiisignis, Vcnelis ccssit ariiiis . Ex liis
jiersjiicuuiu (jiiam lacilc Cliristiani rcgcs coutu-

cicum quidcm bcUum gerendum pio sfudio flagrabat, ut narrat Cromerus -, sed serarii impedif;e rafioncs, Prnssicffires incomposita?, Ger-

manorum
suscepti in
ct

iu publicis

Wormafiensibus comifiis
Helvetica

dissent Turcain,
junxisscnt. De

niutuo foedere arma conimperatoris inani in Turcam

si
'

Turcam conatus, atque ob

bella dissoluti

Italica

eum

terruerunt, de-

coiiatu luTC refert jiost .Mctliones lugubre cxci-

diuin Trilliciiiius

conventus regis et Augusta, et multa confra Tiircos conclusa fuerunf, ct

niliil amjiliiis

Eodem anno iterum fuit mulforum principum in

sccufiim, propterca

onines, qucu sua sunl quffirunt,

necessitatis

quod non quccfidei ct

:

extrema; Christianorum ibi de conseusu iirincipum gencraiis contrilmtio pe-

cuniarum pro uccessitale imperii

sed quolibet suos per se
tos,
iiiliil

fuit imposita,

nimium radente

subdi:

luunKjue Tauiicanorum Tartarorum per Volyniam excursiones in Russiani Poloniainque saevissiniBe disfinucre '. Alexander Lifuania; dux sub .Aloscovilici bcUi mole faliscebat, ac Bohemos, Moravos, Silesios, Polonosque adversus Joannem Basilium socerum, qui lUissiffi partem ipsi ademerat, in auxiliuni vocabat, quod belhim inde enatum refert Hcbcrstenius ', cum Alexander uxori ElenoB templum, ut Basilio pactus erat, Wilna; non extruxisset, in quo sacris

sic

impcrio pofcrat a pauperibus dari ct perit lidcs, [icril pax ct concordia Cbri.

Rhufcnico

ritu

peragendis iina

cum

suis

iuferesset.
19. Tartari ct
lcti.

stiana

Non

Turcica, scd Italica bcUa

-.

pro

rcvocando ad impcriuni Mcdiolanensi princijiafu illuin

Divina

Moschovitm magna strage dcvi

auteni

.Moscovitas ac Tartaros

cogitasse tradunt

non cladem De Ludovico efiain Francorum rege rcferunf nonnuUi scrijifores, illum oratorem ad Bajazethein misisse ad terroris ponipam, qui (iallica arma infentaret ipsi, nisi a Veneto bcUo sibi tcmperarct, sed is non in Turcam, scd in Mediolancnsem ducem arma, in Neapolilanum deinde regem ea verfere meditatus
18. Re(/es

Turcarum.

quse siia surit qusenmt,

anno ab .\^lberto Livonia; magistro, narratBredembachius ^ Atroxet memorabile pr;plium gesserunt Livonesconfra Rufhenos anno Domini md, sub Ordinis Teuthonici
profligatos hoc
:

dissidcnlium infer se Clirislianorum publicamcjue rem jirodentium vesaniam derisit

(luaiii

Baj;izetbes

ac

coiisiguafis litferis

Hliodiorum equitum principi anno a natali (^hrisfi mille-

magistro domino Walterio a Pletfemburg, exanimi et magnai indusfria; viro . Inferjcctis nonnullis, ut quatuor Livoiii;p episcopi itli Ipso Exaltationis Cruse conjunxerint, subdit juxta cis die ad Urbem Pleskoviam fendunt lianc sifa est planities duoruiu milliarium amplifudine, in quam ubi devenere, obviam iHis procedit Ruthenorum imperator cnin centenis
celsi
:

<i

simo (luingcntesimo, a funesto vcro Maliometis orlu nongentesimo quinfo scripsit, non capessenduin lanto ardore a Gallo rege Venetorum Iialidciuium, cuin Venefi, quo tempore CaroTnlhein.
G

millibus armatorum, (lui in duodecim acies distributi erant. His adjuncta erat ingens Tartaroriim manus triginta millia conficiens. Itaqne

Tcutonicus magisfer ubi aut furpifcr fiigienduiu, aut ingenti cuin animo adversus tantum
'

Siir.

lo.

V.
iii

1.

IV. c. 20.

Ciom.

I.

ull.
<>

'

iii

Chroii. Spaiihei. hoc auiio.

Sur. lo. V.

I.

IV.

'

llijlicrsleii.

c.

Comnient.

rer.

Moscovil.

^ Id. ibid.

Bred. iu descripl.

t^.

lerlii helli

Livoii.

ALEXAXDRI

VI

AXXrs

S.

CimiSTI 1500.
Christiana res

317

excrcitiim barlKirie et nrinis formiilabilem pro-

dissidia

cedendum

videt, neiiiiid(|uam de Yictoriw spe

inter

Ludovicum

pessum iret, de pacc Francorum ac Fridericum

remittens fortiuiam belli tentare statuit, et [laucis suorum animos conlirmat, etc. Dicere pergit displosa in Tartaros fuisse tormenta beliica, factanique ingentem eorum stragem. De Mosco\itis

Neajiolis

reges concilianda, vel ineuiulis diu-

turnis induciis egisse, Hispano regi sacerdotio-

rum decumas
classici

vero

bsc narrat

Tartari ubi pra?lio fusi

fugatique, succedunt duodecim Moschovitarum acies animis et virtute recentes. Teutonici, ca'sis Tartaris, ubi beilum recrudescere sentiunt, quanto majorem lioslium vim [^rioribus succedere consjiiciunt, tanto majoriinis animis in hostes irruere, et velut al) integro nova virtute resumpfa ingenti cuni fremitu ciesim punctimque contligere, sauciare, confodere. Vergente jani ad vesperam die, qui e\ .Moschoviis supererant furtim se Plescoviam subducunt. Prfelio ita dirempto, comiiertum est ex Tlieutonicorum agmine uaiini dunitaxat interemptum, Mosclioviorum vero et Tartarorum circiter centena

in ipsius regnis cogendas in apparalus sunijitus obtulisse, dummodo liriefecto, cui suinmum classis Hispana; tribueret imperium, Pontificem quocumque tenderet sei]iii jubcret. Missi etiam fiierc ab Alexaiidro

in

Cermaniam, Poloniam
et

et

Hungariam Apo'

cardinalis ad Gaspar Calliensis episcopus ad Joannem Albertuin et ad Wladislaum, ad (luem iterum adulto anno Ueginus cardinalis profectus, cum rei bene gereiida; spes affulgeret. De Gurcensi meminit Nicolaus Baselius -, interclusumque illi in Germaniam aditum tra Alexander, inquit, dit papa VI Raimunduni cardinalem S. Jlariie .\ov;u Gurcensem episcostolici legati,

nempe Gurcensis

Maximilianum,

piiiii

cum

gratia et indulgentiis Jubilfei in Ger-

miliia trucidatos, et dualius milliaribus cada-

vera

|iassim

dispersa jacere. Memorabilis

liic

eral triumphus, et singulare virtutis et fortitu-

dignum quod sempiternai memoria' donatum nunqiiam aboleatur. Moschoviorum imperator, qui ipse in aciem non prodierat, cum summo stupore admiratur tantum exercitum tam exigua manu, fam turpiter c;edinis exem[ilum, ac

sum

prostratum, atqueillico pacem quiiu]uacum Teutoniiuis firmat . At de liis hactenus nunc ad institutam de Turcis orationem revertamur. Wladislaus Hungarine Bohemiaeque rex egregie ad sacram militiam atfectus erat, sed aliorum |)rincipum socia arma
et

inaniam, Daciam, Suediam et Prussiam legatum a latere iiiisit, multis illum facuUatibus dotis nomine condonando. Hic aliquandiu Tridenti substitit propterea quod .Maximilianus rex Germanorum, alque regiii princiiies electores, qui interesse pra>tendebant, hunc, ne sua; legationis fines attingeret, prohibebant. Verum post multos et varios desuper tractatus tandem admissus Inspurchk ad .Maximilianum regem se transtuubi per menses aliquot moratus postNorimbergam, dein Coloniam venit . Verebantur illi,
lit,

ginta annis
:

'

ne jubileae expiationis Turcici(]ue

belli

aurum exGermaniaabraderet, priusque

pacisci voluerunf,
tot

specie de parte

auri a piis conferendi, in suos usus derivanda

expetebat. Joannes Daniic ac Norvegiffi rex Fri-

Thiermarsicis prseliis se immiscebat -, ut Ditmarsiam, quam jure ha;reditario tum imperatorio beneficio obnoxiam sua> ditioni contensiis et

nam ismos imiirobus, exquo postea mala fluxere, inoleverat. Pactum siJoannem Albertum regem
.\postoIico

militer

PoloniEe cuin

internuntio
stipe,

debat, sibi assereret, Suecia

'

Dania; regis Sieet

Gaspare Calliensi ejiiscopo iudicat Cromerus, dum ait ex collecta

nonisque ducis factionibus laborabat. 20. Miss/ ab Alexamlro ad Gennanos

Hunrjaros
lerjati,

quam

Poloni pro consequenda jubih-ca

ut occasione Jubilxi comjerant

aurum in sumptus sacrai expecUtioniserorjandum. Ouod ad .Vlexandrum Pontificem, summum Christianoruin ducem et apicem attinel; profileri velle,

aureorum milnon [lermisisse, iit Pontiflcia de indictis decumis Diplomata promulgaret Supervenit , nimirum Augusto meiise, quo ab insequendis frustra Pra;copengratia erogaverant, triginta fere
lia

comjiarasse; ca^tcrum

<

mulgasse religiosam in Turcas militiam se proatiiueomnia aditer necessaria ador:

tum ad reges omnes nasse refert Surita * scripsisse castrenses in crucesignato exercitii labores se subiturum, modo ?"rancorum, vel Hispanorum rex illum ductaret, ac propterea suis et cardiiia!ium sumptibus quadraginta triremes comparasse,
viginti

Gaspar Galepiscopus .Vlexandri VI ejus nominis Pontificis niaximi ad Turcicum bellum regem cohortans, et pife militije, quam crucis seu cruciatam vocant, facultatem ad id bellum ipsi
<(

sibus Tartaris redibat .\Ibertus,

liensis

[lariter et

Hungaro

regi atferens,

simulque

julii-

heum

nimirum
instruxisse

Venetiis,
:

potestatem decima; de cunctis Ecclesiasticis redditlbus in suo ufriiisque regno in

ct

reli(]uas in aliis [lortubus

horta-

tum etiam eosdem

principes, ut laboranti Chri:

stiano imi>erio opitularentur

Burcli. in Ms. Diar.
Diluiar.
c.
1. I.

ac ne ob intestina
et bel-

subsidium ejusdem belli exigenda;. Tardius autem is venit, quod prius iii Hungariam cum iisdem mandatis divertisset, ac decima quidem
a nostratibus episcopis et collegiis sacris negata,

'

lis. *

i.

Albert. Kranlz. Saxo.

1.

!.

xiii.

>

Id.

Suec.
lit.

vi.

.Magniis

1.

xxili. c. 15.
Iiist.

sed usitata contributio pro ea decreta

esl,

quae

Sup.

26. Ext. ea de re

Alc\. VI. apiid Bos. p. 2.

cij.
'

Jcros.

XV.

Burcli. ubi sup.

liasel. in addilioD.

ad

Naud.

:ji8
Uiiic

.\r.EXANlil!I

VI

.\\Nr.s X.

ciiHisri

1,100.

ad

tria

millia

lloreiioruiii

vi.v

|ior\ciiil,

tracto cx concitatiorc cursii

nuuiio

pcriit,

di!

jiibikTiis vero

promiilgalus triginta fere miliia

rcihiidit
.

llorciiorum
SNiiiboio
fiiisse

rcgi

lHslinctos crncis
militiie

adscriiitos(|ue

sacne

plnrcs
f.al-

ah eodem intcrnuntio, addit auctor. De

Ilnngariani post
lia^c

lii iiocte sei|uenti Burchardus (iicm Mnrlis, xiv mcnsis .laiuiarii, rcmiiiliatiim csl pcr Lrbcm arcem Forlivieiisem fraiuliilcutcr ac violenter expugnatam, ct in ea magnifi-

(|uibus luec

'

cardiiiale vero Rciiino in

iiensem cpiscopuin legato

tradit lUircliar-

cam ({(uiiiuam comitissam, relictam (|iioiidaiu comitis Riarii, ab illustrissimo ducc Valciitiiio
esse captam, cseteris

dus
fuit

omnibus

interfectis. Pra;-

21. Feria

sccunda, xvi mensis Novemiuis,

rinito,

secretum consisloriuin, quo

familia

revercndissimi domini cardinalis Regini legati ad lliiny:ariam dcslinati osculata est iiedem papiT, ct ipse legatus associatus est ab omnil)us
reverendissimis cardinalibus extra porlam viridarii, valete dixit cardinalibus et prpelatis niore
solito
flce et
.

ctiam nuntiatiiin est, revcrendissimum domiuum cardinalem Rorgiam ex Rononia, cum quatuor tantum ex suis per tabellariorum postas, ut Romam vcloci accessu perveniiet, Urbitcr Iktc

num

aii]ilicuisse

circiter

diem prccdictuiu

et

Hoc iuterprcte Hungarum cum Ponti:

bimus
litteris

Venetis foedus in Turcas junxisse videpostea quin etiam Encyclicis ad Italos

datis egregie animatum, contra Maliumeticam tyrannidem defcndendam ostcntabat. Pontiflciffi vero littera; degerendo in Turcas bello ita consignatai

extremo anno
Cliristi

se ad

fidem

ibidem febrim ipsum invasisse niedicis suspectam, de quo papa fuit per dominuni .Vngelicum episcopum T\burtinum cum eodem cardinali existentem certificatus, et deinde per alium nuntium papse per euindem episcopum significatum febrini periculosam non esse, et quod morbilli apparerent, qiiorum causa febris advenerat,

quodque cardinalis
illi

ipse,

Forolivicnsis intellecta,
riis

equum

sunt

Datuin

Romw

apud

S.

Petrum anno

Forlivium ad ducem

captura arcis ascenderat itucongratulaturus de

Incarnationis Domiuicaj md,

Pontific. nostri

Y idus Decembris,

victoria, ct

cum

celeri accessu
,

anno

ix .

nium

pervenisset

febrim

22. Ex stipe cul/ata a Venetis instructw qidndecim triremes ; cardinalis Borgise misei^a mors. Tautum fuisse fidelium in lucrandis indulgciitiis pietatis studium rcfert Petrus Bembus

rcdiisse, de qiia expiravit in

vis, XVI dicli
licis

Forumsemprovehementissimam nocte post diem Jo-

'

cardinalis, ut in ea parte Italiie, qua; dilionis

Veuetae erat, septingentce

et

novemque
stijie

auri librae

eo amplius ex collata
in

redact;e fuerint,

quod auriim Turcas instruendis collocatum, licet tardius, suo loco dicetur. Ex quo colligitur in reliqua Italia, ac multo magis in aliis regnis ingeutein auri vim ex indulgentiis coactam. Verum congestas a fidelibus Italis pro sacro in Turcas bcllo gerendo opes, ad fundendum Italicum sanguinem profusas queritur Guicciardinus .^imiliamque gravi bello pressam boc ipso tempore dicetur inferius licet enim Alexander in cardinalium seuatu verbo et publicis Diplomatibus professus esset multa a se in Turcas gercnda, tameii ejus conatus ad res Ceesaris filii sui augendas conversi fuerunt; illum euim rosffi aurcffi munere, quod rcgibus aliisve principibus de Ecclesia benemeritis dari consuevit, decoravit, ac signiferum Romana; Ecclesiae dixit \ ut urbes plures ditionis Ecclesiasticae,
quindccim triremibus contra
'
:

mcnsis Januarii . Succinctus Galarmis dux Valentinus Pisaurense bellum susceperat, cuni ob repentinam Ludovici Mauri in Insubriam irruiilionem illud iiitermittere coactus est, evocato a Ivone Alegrio cum universo equitalu ' Jacobo Trivultio, qui ob adverStC factionis odia in discrimeii adductus crat. Aarrant has Mediolanensium rerum conversiones fuse scriptores ', quas nobis breviter delibare suffecerit.
23.

Ludovicus Sfortia
victores,

el cardinalis

Ascanius

ejus frater in diversis certaminidus adversus Gallos

primum

ciuntur.

Excitus

mox

victi in vincida conjiet aliis

ab amicis

Mediola-

nensibus, quibus Galli invisi erant, Ludovicus Sfortia ex Germania cum octo Helvetiorum millibus, et quingentis Burgundici comitatus catapbractis militibus stipeiidio conductis, ab .Vscanio cardinale fratre sociatus in Italiam reversus, Novocomi primum, deinde Mediolaiii a civibus
ingenti gratulatione exceptus est, cujus iiarlium

studia,Ticinum,Parma,Veganum,etaIiquaeaIiffi
urbes secuta) sunt. De qua recenti reruin commutatione hsc a Petro Delphino Ordinis Camaldulensis supremo pra;fecto ad alterum Petrum Del|ihinum, de quo supra memoravimus, scri Senex es et provects aetatis ac ple]ila fuere nus dierum, et nescio an videris unquam aut audieris tantam adeo brevi tempore humanarum rerum varietatem atque incoiistantiam quan':

depulsis veteribus toparchis,

qui impLralum censum aerario Pontificio non intuleranl in suam redigeret potestatem. Potitus ille paulo ante fuerat Forocornelii primum, ac mox Foro,

livio,

ineunte anno, ad (juem diim cardinalis Borgia de parto priucipalu gratulaturus provo-

laret, ut

adumbrata
Ven.

est

bumana
iii

felicitas,

conllurcli.
!>.

i.

in .\lex. VI.

p. 15.
1.

Sahell. Enn. 10.

I.

ix.

'

Caid. Beuib.
ubi sup.

Iiitt.

1.

v.

rin.

Ciuii^ciar.

I.

v.

Giiicc.
1.

I.

IV. Sur. lo. V. Annal.

I.

iii.

c. 46.

' Sabell. el
I.

Guic.

IV. Feiron.

' llurcli.

alii.

Jll.

Jlulius
1.

1.

XX.\. .Vug. Jur. to. v.

iv. c. C ct

Pelr. Delph.

vi.

Ep. xxviii.

AT.KXANDRI VI AXNTS
liim iiauciili^; aiiiiis

8.

CIIRISTI 1500.

3F9

vidimus

cl auilivluius.

Vcrc

Pctilianicomite pronas in exitium Gallorum res

sustcnlasscnt
:

iucomprclicnsiijilia sunt judicia

Itci ct iiivcsli-

Genua,

.Vsta, ct

aliir
illi

cis

IVadum
in ofti-

gabilcs \\x cjus, qui et dcpriuiil ciim voluerit, et rursum cum voiuerit crigit clisos, et sanat
conlriliones corum. Occupavcruut dudiim Galli facta per mciiiaiu llaliam Apuliie rejiuum
,

urbes, intcnta! quo spectarcnt

cio se continuerc. Dedita
.Novaria, Sfortia arcein

motus

autem pacto

militari

obsidione prcmebat, ac novas in dies ab .Vscanio cardinale adduccndas

irruptione et devastatione ingenti, paulo post

copias prfEstolabatur,

cum Gallorum
ct

Helvetio-

cisdem

exturhatis

et

profligatis

iu

rcguum

rumque
lio,

novi delecfus habiti ducibus Georgio

suum, qui prius ejecli fuerant, rcstituuntiuidem lioc anno atiiuc liis diebus Mediolani accidit. pulsus ab eadcm gente solio principatus siii
Ludovicus, et iu Germaniam fugatus, ipse quoque a populo suo paulo ante in pristinam dignitatem revocatus est, non sine admiratione omnium fere qui factum audierunt. Putavcrunt
[tlerique

cardiiiale

Rothomagensi,

Ludovico Trcmol-

superalis .\Ipibus, Novariam castris cinxere

inciinte .\prili,

decernereque

cum

iis

hello pa-

rabat Ludovicus .Sfortia

vetii

cum

stipcndiarii Ilel-

atribulibus, qui Gallica signa erant secuti,

corrupti

pugnam cum

fratribus

propinquisvc
:

omnes actum de
cxtulit,

illo fuisse,

cum
ecce

adliuc

nemine perseiiuente aufugisset,

celeriter caput

ct

quam

atque cmersit, verum expertus semel potentem super se manum Domini et bracliium extentum, non ext(dlatur pro ade|)ta misericordia, ne fortc iterum cum illis

annumeretur, de quibus dicitur: Dejecisti eos dum aUevarentH)\ non enim jiroiiterea in tranquillum redactus Mediolanensium status creditur, opinantibus multis rcdilurum esse majore militum vi Francorum regem, et in rebellcs
suos crudelius sajviturum,
die XII Februarii
2i.
nisi Veneti
etc.

missionem petiere ita fusis Italis (iermanisque Sfortia Novariam rcdiit cum tlelvetiis, quos nunquam in urbe retinere potuit, donec Ascanius cardinalis frater et Franciscus Gonzaga auxilia ferrent. Cum autem se in pra-dam objici hosti intueretur, arte fugam tenlavit, sumplo Hclvelico cultu, sed cum per medias Gallorum acies incedendum ei forct, cognitus captustiue est. Quibus consentanea Nunmox Roma; nuntia refcrt Burchardus tiatum, inquit, fuit ad rrbcm, quod in dicto contlictu per Ludovicum ducem Mcdiolani Galinire detrectantes
'
:

Vale. Florentife

lis,

et

per

illos

acceptato, Iiora slaluta advc-

md

. (i).

niente, Helvetiossive Suitcnses a ducc .Mediolani

Pervagata esset latius a Gallis defectio, multis precibus exambitam a duce amicitiam rcspuissent, ac misso Nicolao Ursino

conductos noluisse pugnare contra Gallos

'

si-

Biirch. ulii sup. p. 46.

(1) Qua: iu dilione Mediolanensi lioc anno acciJit inopina illa rernm conversio, omnium quolquot hoc auno conligerunt snmma res de qua nonnulla adnotare operac pielium esse jiidico. Occupalum pracedenti anno a Gallis impeiium Mediolanense Ludovicus hoc anno UD iueunte. majori celerilate quam amisit, recepit couduclis enim slipendio 5000 Helveliis, Januario labente, improvisus supervenil,

est,

terrore, parlim favore Mediolaueusium qui casiim principis sui miserari ca?peipsum ohlinueril, quo .^scanius cardiualis ejus fralcr die iv Februarii ingressus csl. Sequenli vero die, idein Ludovicus ut pnnceps el dominus esceptus. Sed ut fluxa; sunt res mortales, ipsa; Helveliorum copia; quic resliUicndo Ludovico egrcKiam o|icram pia^sliterant, illum pariler dejcccrunl, qua de rc salis in .\nnalibus. Sanulus qui belliim hoc Gallicum siimma tide et veritate, ulpote qui Veuetiis tunc agcbat, descripsil, defectionem illam nelveliorum. qua capliis fuit Ludovicus, non quidem cuin die III idus .Vprilis, ut Sabellicus apud annalislam, sed diei V id. .iprilis illigat. Forle tamcn die illa III id. .\prilis, uoii Ludovicus, sed Ascanius cardinalis in hostium polestalem venil. Narrat Sanulus die XVIIl kalendas .Maii, ejus rci nuulium Veneliis delatiim fuisse. 1'orro .\scanius, audito Ludo\ici casu, .Mediolano fugiens, 700 equitibus. slipatus. Sonoinum Beuzonum Ciemascum, Venelarum copiaruni ductorem, contra se venienteni offendit, cum iu agrum 1'laceuliuun) jam peivenissel. Duui pugua cxpeditnr, ,\scaiiius in proximam arcein Rjvallre se recepit, e qua dum evadere medilabalur, retentus fuit ab arcis prsfeclo Conrado, spondeute validiim fore propuguaculum illud ad vira hoslium relundendam. Scd Veneli obtenla de equitibus hostium victoria, ad aiceni succedeutes pr;cfcclum coegerunt ut cardinalem Iraderet. lla captus .\scanius primo Crcmo>, dein Vcuetiis in custodia. houesta tamen et commoda, deteutus fiiit. Pelenlibus tandem Gallis, concedilur iioc ipso anno, die Vll Maii, a quibus primo quidem .Mediolani brevi tempore servatus, dein translalus in Galliam, Lugdunum die XV .Maii pervenil, ubi in arce carcerem subivit. Post dies paucos eductus, cnm lurri quadam haud pmcul ab urbe Bitnriceusi carcerem connuulavit, ait Senarega in historia rerum Genuensium Rer. Ital. tom. xxiv, col. 372, qni et addit qiierenli de carcere illo cardinali Solet turris h;cc egregiorum virornm hospilium esse ; nam ait scriptor ille: Rcgem per Ires annosin responsura fuisse jussn regis ea captivnm Carolus rex prius detinueral . Carcerein illum tandeni solvit .\scaniHS cum, obeunle Alexaudro, et post paucos dies Pio Hl, conchve illud, qiio Julius II assumptus fuil, auuo mdiii celebrandum erat ; qua de re in Annalibus. lufelicissimum fuisse priucipera nolat Sanulus, nam carcerem quarto tunc subiisse aflirmat ; sed ceitum lempus quo singiila hwc eveuerunt, nec ipse dialinguit, nec ita facile e.v hisloriis explicaretur. Scimus quidera antehac sciiiel anno mcdxciv, die ix Decerabris Romae per dies aliquot in cuslodia servaluni fuisse ex causis ab annalista ad A. siCDXCiv, 23 iudicalis, qiiem unum esse ex quatuor carceribus a Sanulo indicalis non ambigo. Romanam banc praicessit allera dctcntio Mediolanensis, anno mcdlxxx, cum lumulluans in Joannem Galealium, suum ex fralie nepotcm, Ascaniiis jussu Liidovici fratris. qui principalum pro Joanne adhuc puero curabat, carccri tradilus ad oflicium coactus rcdiil. Vide Diariuui Parmeuse auonymi Rer. llal. lom. xxii, col. 3:i3. llu;c omnia si in numeruni referas, carceres babebis omnino tres : quartum apud scriplores non lego, nec forte Sanutus alium supputavit, nisi relcgalionem Peiusiuam, quam subiil Ascanius, reus deprchensus seditionis quam ipsc cum ca;teris fratribus in Joannem Galealium ncpotem suum paraverant. Vide eumdciu anonymnm col. 239. Ha;c de .\3canii carceribus fusius explicHnda fucrant, iit corrigeretur Ciaconins. qui ex detenlionibus hisce confusis vel non salis disliuctis in anachronismos liislorico indignos incurrit. Ciim eniin capturam Gallicam Ascanii anni MD narrasset, cjiisqiie rei invidia Alexaudrum Pontiliccm oucrasset tnm addit bis non contenlnm Alcxandrum. ut Ascanium .Mariam nwgis ad lerriiin aflligeret, cardinalatu illnm " priv.ivil, quod tauitn, re coiisiderata. eadem qua abstulit facilitale, ipsi rcslituit die xxxi Jannarii anui mcdxcv. Ouid cst chronologiam subverlerc. si lioc melius non esl ? Profecto ha;c iutulit Alexander Ascanio in carcere delento, sed carcere Romano anni mcdxciv, non Gallico anni md. Nunc de

incaulosque Gallos

ila

oppiessit ut parlim

armorum suorum

raut, praHer plures urhcs cjus tractus el Mediolaniim

Ascanio

salis.

Ad Ludovicnm qnod attinet, ipse pariter, post uua cim fralre ad Biluiiceusem rejectus fuit.

dies aliquot

-ia

carccre .Mcdiolanensi esaclos,

Iranslalus in

arcem LuRdunensem, inde

Ma.xsi,
,

320

ALEXANnui

VI

Awrs
cum

8.

rimisTi 1500.

inililor ncqiic gardi.T lUirpundino incurrissent in

defccfionis

vcniam poposccrc

',

(luorum cxcm-

.luccni ct gcnlcs siias

("inlios

dticcni ccpissc

jdiim rcliijua^ urbcs sccuffc in Gallonim potesfaloni redicninf.

fiicrot
,

inultis noiiililius Italis.Suilcnscs autcin of ca^tc-

ros cxlrancos illicsos aliiissc, ct

iii

contigissc dic

ne
'

Cum vero Franconim rcx iucaliquando .\scaiiiiis piiiicipatum

Vcnetis sibi dodi
'
:

Vcneris, dccinia
;)ost
|)er

luijiis

nicnsis, circa liorani \c(|iio

rccuiicraret
iiiirum

jiorvicif,

de quo

spcronim ante civitatem Novaricnscm, cx

quatiior ((]uarlam~ noctisaiidili sunt
totani
:

Ikvc lUircbardus in Diariis

Eadem

die , ni-

iis(]iie

XV

.Maii,

rovorondissinius

dominus

rrbem
sonilii

noctem clamores el jiilnlaliis ])er Itso, Urso Francia, Francia cum

;

cardinalis Ascanius vicccancellariiis, qui Venetiis

in principio
fiiif

mullariim

liilianiin. Pajia (licclialiir

do-

gnafus

bujus mensis a Venelis consioratoribus rogis I-"rancoruiii in Franciiiu

nasse nuntio, qui lucc nova attnlit ccnUiin ducalos . Ita

ciam ducondus

omniLus

protonofariis, ab-

formidabilisquondani jirincepsex alto

in

rcrnm

ciiliniiic

carccrcni dccidit,
'

ciijiis tii-

bafibus ct prcelatis sccum nujier caplis intravit Modiolanum in roclicfto et mantcllo dc ciambollolfo ot
farii,

stem casiiin diviiuc aniniadvcrsioni triluiunt. Parlum ab eo iniijuis artibus princiiiatiim plcrique affirmant ncc minus usum scclerc ad iiiuin retincndum, siquidem Rajazetlii signifi:

capcUo grisoo,

abbafcs,
iinus

ct pra^lafi jira^dicti vidclicet

insidonfcs, pcdibus siib

sivc

protonocquis cquis colligafis succcsct

post

cum

post

alium equitantos

inultis

regem Italia ojipressa contra Turcicum impcrium conversuriim cum Vcnctis

casse Gallorum

stipondiariis rcgis Francise associati ducti fueniiif

armonim \im,

illunKjuc sollicitassc uf instriicfa

ciain
.lunii,

)).

ad casfrum Mcdiolani, et inde ad FranEl infra ' Foria sexta, (juinfa mensis
:

classe invaderef Ifaliam, quae

repcm Neajiolifanum niliil arma liorrcntem paloret, illatariimijiie pcr

rem
'

per Fridericum a^que ac Gallorum

Tiir-

cicas in Istriam irrupliones calamilafnin aucto-

niini,

Scd niala? artes non profucre hoqui in divina iiolius ojie spem locare deliuisset Adliibuerat , inquit Fcrroniiis ',
fuisse.
:
i>

omnem

operam, qua bujuscemodi proccHam

reverendissimus dominuscardinalis.Vscanius recessif de Casfro Mediolani inmula iturus in Franciam associalus a viginti quatuor nobilibus cf aliis cquestribus . 2G. Passus est Alcxander Ascaniiim cardiiialem in Gallica cusfodia pro Ifalica quiefe conlra cardinalifi;o dignifatis decus dctineri, et Cisferciensem abbafiam,cujiisadminisfrafioncm
ilie

depellerel, Bajazetlicm
sollicitarat.

Iransferret,

Turcarum imjicratorcm arina codcm annoTurcarum coiiiis per Forumjulium

ut
in

gesserat, Juliani cardinalis episcopi Osticnfidei

Ifaliam

sis

commendavit

'.

Accepit

ifa

merita ab
,

missis, qui et in ea loca descendentes ingenfi

pra^da

abducfa

abiorunt,

orturiim
ei

majoreni

tumultum

speranfes, uf eis Sforfiani receperant.

consilio acci-

Plures prodiderunt divino id

dissc, uf post

qui Alexandro prccmia Ascanius cardinalis simoniaca fraude corrujifus illum ad Ponfificatum cxtiiloraf. Porro tulisse .\scaniuin ijisuni suinma animi constanfia eam calamitafem rcfert Ferronius ' sic inijuicns In Galliam perduc:

sublafos vencno ncpotcs, in Iios

;

tus,

non modo non

est,

infracfo aniino propfer adafijue rono-

acerbos forluna' impetiis inciderct alii arrogantifB alii perfidia', punica cnim fide, uinovi
;

vorsi pr;clii

cvontum, scdconfirmafo

vafo visus
goref, ef

quanquam

vcrsa omnia intelli-

commodi

sjics affulseraf, palain rccejita ctiam cuiu Venetis Pontificeque fcedora violarat quidam impielali, cum eodem anno Gallos ad sa;

ad rcgeni noclu acccdcns cuin mulfis

facibus, aulicis ad ejus spectaculum iiroruenti-

bus, bonorifice
pollavit
,

quidem regem

et salutavit cl ap,

crum annuni
grafia

exjiianda; reiiiublica; Cbrisfianffi

a

indicfum

Ponfifico

Romani

eunfcs,
caiiite

sed nec ad podos jacuit laclirymis cjulatuve captivitatcm

nec

ulJis

deploravit,

hospitibus
25.

nummo

aureo

pro Gallico

delafo, occidi jussissef .

aliquot equifum

Perculsus eo casu frater cardinalis cum turmis in fugam se conjecif, sed a Venefo cquitafu inferceiitus est. Hac Sfortianorum cladc, quam ad tertiuin idus Aprilis contigisse scribit Sabellicus ', quaque usus cst

quin de sua captivitafe cum Philipjio Luxemburgo cardinale et Octaviano Sangelasiano EiigolismonsiuinPontificedissercns^benesccum actuin aiebat jocabafurque Vcnetos de se optime mcrifos, qui eum cx bis laqueis, quibus circumrcfitus
esscf, exuissent

ac vi

abductum

cxpli-

Alexander

quippe qui Gallicis armis novos

filio

principafus Cssari duci Valentino

suo, a

quo fddafam cruore Italiam videbimus, parere affectabaf, ac Georgium Ambasianum cardinalem presbyterum tit. S. Sixti in Insubria legatum Ajiosfolicum creavcrat *, a quo .Mediolanenses decima Aprilis die prffiferilaj a Francorum rcge
Sabel. Enn. 10.

pcriculum ossct ne in majores plagas incidcrct, quibus confici eum et concidi necesse essef, indicans bac ralione vel ad Frcdcricum Noapolitanum rcgem, vol ad .Vlexancassent,

cum

drum

Ponfificem confugienti, vel ad Maximilia-

nuin redeunfi duriorem sortein fufuram; ea enim consilia agifaraf ciim fratrc, fugam cfiam ambo ad Bajazetlicm Turcain meditafi, ni inter'

>

1.

ix.

- * Sabei.

Enn. 10.

I. i.t.

s ibid. ^

Pet. Dcficv in Aiinal. Franc.

Ferron.inLiid. XII.
in Anniil.

1.

iii.

1.

IV.

3 Buicli.

pdr. Defiev

Fianc.

secr. p.

1S3.

bi sup. p. 54.

Saliel.

Enn. 10. I.ix. Guic.

Md.

p. 59.

'

Lib. VI. Bull.

Ferron.

1.

iii.

ALEXANDRI
ccpii
fiiisscnt,

VI

ANNUS

8.

CHRISTI 1500.
(iiicniiliiis,

321

sod xVscaniiini ob

jj.ra(iiini |iiir,

Hriiannico
rcgiii

nccnon jure Neapolitani

piiraloruin

pariim

carccr

tcnnii

ac

paiicis
est, va-

posica incnsilnis fidei siire comniissus garique tota Gallia pcrmissus .

27.

doialibns Carolo ex lilio ncpoti, ita conjunctis cnim Germania, Gallia (>i Ilispania arctis-

simo

fffidcre, confici

demiim
ct

fcliciicr

Turcicum

Non

pari sorlo polilns illins fratcr, qncni

bclliiin pofse.
'iS.

narrant in snlilcrranca spccu Locliicnsis arcis

ferrcis

Iiitcr

compafrilnis

fcrrcoque

ostio

munita
,

tioncs.

ILtc bclla
cum Anglo

GnUos

Aiu/hs nnvi foederis pac-

felicius confecturus Gallo-

pati coiniiulsnm nc novas turbas exciiaret, quornm calamitate territi Insubres aliquandiu Gallicum jngum tolilier

(linturnam ca|ilivitatcm

riim rcx

velcrcs conlroversias

posuit, factasquc novi bcdcris pactiones a

:

comPon-

lcrarnnt
iiius
',
<(

<<

l.udovicus

inierca

><,

iiKjuit

Fcrro-

tifice confirmandas curavit qua de re extat Apostolicum Diploma ', iii ([110 inscrtffi sunt baj

rcgum cusordcnt priora, dum majora qurcqnc c\pctuninr, animum adjccit ad Ncapolim qua; a Carolo dcfccerat, recipicnpotitus Mcdiolano, ut sunt
insatiabiles, et

pidilates

Ludovici regis scriptum cst

29.

littcraj, (jiiariim

exemplum

infra

Cnm

die

tcrtia

Novembris anno

I)o-

mini mcdxcii, apud Stabulas supra inare, inter

inclytae recordationis dcfuncti Caroli regis domini, fratris ct pra^dccessoris nostri charis-

dam , quod illius oratorem die festo S. Petri Alexandro plandcnte profcssum, narrat Rnrcliardus -, cum Fredericus rex oratoris sui opera
Apostolorum Petri ct Pauli cquum albiim [ilialcris ornatum obtulisset Pontifici Kt tiinc ", inquit auctor ', reverendus dominiis Robcrtus episcopus Trecorensis orator rcgis Francorum dixit Beatissime pater, cum rcgnum Xeapolitanum spectet dc jnrc ad Cliristianissimum regem Francia;, supplico sanctitati vcsirffi quod pcr bujusmodi acceptationem non vclitjuri Cliristianissimi regis mei ad rcgnum
festo

simi

et

serenissimi

Anglia;

regis

Ilenrici

die

(I

charissimi eliam fratris et consanguinei nostri oratores, procuratorcs, ambassiatorcs et commissarios fuerunt contracta, coiivonia, tractata
ct

conclusa nonnulla capitula,

bonum
lalis
:

pacis et
In pri-

concordiffi utriusquo rcgis et regni concernentia,

quorum

tenor sequitur et est

mis quod bonse, sincera\ firma;

et inviolabilitcr

et perfectge sint

obscrventur pax, amicitia et focdcra inter potentissimos Francia; ct Anglia; reges

antedictos,
infra,
et

[n-acdictnm competenti in aliquo prffijudicarc, cujus nomine offero sanctitati vestrac, postquam Cliristianissimus rex meus fuerit possessioncm dicti rcgni consecutus, longemajus commodum
sanctitati

eorumque

patrias

et

dominia

, et

vcstrae

ct sancta>

Romana?

Ecclcsia?

facturnm. Papa subrisit ct niliil rcspondit, ct orator regis Ncapoliiani voluit nescio quid replicare, sed jiapa
iiiiin,

durantc vita iitriiis(|iio princijjum pr;cdictorum ct alterius eoriim diutius vivontis, et per annum integrum post obitum ultimo corum moriontis ita tamcn quod successor regis prffimorientis dictam ainicitiam et paceni
,

infra

annum

die

obitus sui

pivTdecessoris
sigillo sigilla-

manu

et

ore indixit

ci silcn.

tenebitur per suas liticras

tas lianc

magno

ncc opus crat aliqua replicationc

Cuni

de avertendis a Turclia in Neapolitanum armis erumperent consilia, dimisso oralorc Neapolitano, atque Alexandro Pontificiam ffidcm ingresso extremum vitffi discrimen adiii, de quo inferius dicetur.
ita

amicifiam ratilicare ct confirmare, dictamque ratificationem ct confirinationem rcgi

superstiti facere, transmittere et dcliberare .
Interjectis pluribus,
vctita^,

Cliristianis

quibus hostilcs cxcursioncs

additur ut Veneti, Florcniini ct Gcnuenses libere per Angliam et Gallias commearc,

Picfcrt Ciiicciardinus

'

subacta ab Cresarc
studiis fuisse Pisau-

merccsque

distraiicre

possint,

limilis

contro-

P>orgia

Callorum armis ac

versia ita dircmpta est

nim

atque Ariminum, cuni vero ad Favcntiam

in

castra admovissct, Favcntinos ita strenuc |U'in-

marchiariim

Itcm quod tormini ac limitcs tcrra) sivc Calcsiffi dc obcdiontia rcgis Angliie

cipcm sniim tutatos, ut tandem ob ingrucntis Hycmis inclcmcnliam obsidioncm solverc cocgerint legatum vero Apostolicum in Germaniain dccretum fuisse ab Alcxandro, ut Maximiliaiuim ffgre fercntem divulsum ab imperio ducalum Mcdiolancnscm Gallo regi conciliaret, ut solulus co metu Ludovicus Neapolitanain
:

confinio comilaiiium P.olonirc et Gruxonna-

rum
siini

tur, uti

ponentur, ct rcduccntur, ac manutencbunhactenus fucrunt ct erant ante desceni]isum regis in Calcsia, ct casiclla seu forquaj capta ct subtracta fuerunt e regis

tciitia,

Franciai obedientia, die

applicuit Calesiffi,

quo ipse rex Anglise utpote Ardre, la Montoiro,

cxpeditioncm conficeret. Funclnm ea lcgatione cardiiialem Gurcensem ac xxix Octobris in provinciam abiissc dictum est, agitatum(|ue dc aflinitatc inlcr utrumque jungenda, dcspondcndaque Claudia Ludovici filia cum Mediolancnsi et

Lishnes, Fiennes, Osthenghes etiis similia, quse per ipsum regem Anglia;, suos commissarios
aiit

confocderatos, qui sibi iii liac cxpoditione adhteserunt, detinontur ct occiipantur, reponcntur in eo stalu, in qiio nunc sunt una cum subditis

dictorum

locorum

iii

obcdicntia regis

'

Fcn-on.

1.

111.
1.

V.

Buic

iliid.

p.

11.

iii

Alcx. VI.

|i.

82.-

1(1.
i.,ib.

Guic.

II.

sccr. p. 7,

AKi\.

ToMUS

X.\.\.

Uay.v. XI.

41

32-2
rr;iiu'i;v pnri

ALEXANKUI
moilo
".

VI

ANNUS

S.

iii

CHRISTI 1500.
.lo;uiiia filia

et fornia,

iil

iManl

;uiio liic-

arohidiioo .\usfri;o, ot illiislrissiiua

rogis ot rogiiia'
Ilisjiaiiire

luni ilosoiMisiiin
;50.

natum

csse prinoipom,

Coinproiionsi

inwtoroa

ooiliMii

tivdoro

oiii

ha])lismo iin|)ositiini cst iiomcn Carolus,

roiu

reges ct iirinoipos, An^li;v ot (;allianim rogiiin

socii
ii|i|)0
:

oh

i|i:ani

rovorcndiis

dominus Philippus

tio

.Maximiliano

Uomanonim

rcge

ct IMii-

aroliidiioc ad.iooliim. ut (|iiatiior

mcnsiiim

orator soronissimi rogis Romanorum, voluit, (|uod Kcclosia liospilalis noslri ornareM;itnr(!lli,

lloMi iironuilfiaront, an ojus faHleris jura aiiinillcrc et colcrc vcllonl.

rcliiiio

No autom

iiaola fanloris
illius vin-

lcmere \iolaretur,

oonstitiiti

ot in oa ad laiidcm Dci cl honorcm niissa por aliqiiom iiraMaliim oololiriroliir, aliqiiibus oardiiKilihiis |)r;csciitibus . Fiiit hic CaroUis in
liir,

ilioes

lania

Occiin Normannia dii.v Aureliancnsis, in dux Borlionius, in Hrilannia oomes Eii;;o-

(>;csarum postea

numero Quintus, rcbus

ct

gestis

lismcnsis, in Arlesia princoiis Alvcrni;o, ot alii proccres; in Anglia vcro pacis assertor iiroiiuii-

colcbcrrimus. 32. FenUnandiis

conversione
meriti.

hahcUa

in suhjcctione ct

idomlialus est regis avuiioiilus diix Rollifordia:', quc rci maritimic pnvfootiis. I.atio otiam pUiros
lc^es ad avertendas omiiiuni disoordiarum occasiones, ac jns iilri(|uo goiili ox a^^^juo admini-

dc re Christiana opiime Optimc porro dc Clirisliana rcligione

aiiiio

Maarorum

mcrili lioc cas classc

fucrc Fcrdinandus etElisabclli

in

Ilispaniarum reges, tiim

,

siibmiltcnda in Tur-

slrandum, grassationesijiic (luasvis inliihondas, qutc omniaPonlificia aiicloritate firmanda Gallo Quodquc , inquiunt fffAiigloijuc visa suiil utorquo principum pra^dicloriim dorisTahulff,
:

(uanalcnsium Manrorum frangondis niniirum comiirimcndis motibus

tum

in

pcrlinacibus tcrrore et

vi, aliis

vcro ad Clirislum

poUicicndis. Orta' autem Granalre fucrat sediiio incunlc anno auctoribus Albaiziiicnsibus, qui

omnia capitula anlcSedcm Apostolicam, ot auctoritalem diola pcr ejusdem infra scx menscs dictos duodccim inenprffidictam amicitiam et
ses

cdiliorom iirbis parlem propriis discrctam moenibiis incolohant, cum ingonlcs Mauroruin ad ChrisUim acccssiones fleri pali neqiurent, ffides
rrancisci Ximenii Tolclani archiopiscopi, a quo
Clirisliana rcs ardcnlibus studiis provecla fucrat,

proxime sequentes confirmari

vallari

ct

roborarl pro viriluis procurabit, ct cum enectu prrediclofacict, el insuper utcrque principnm infra tcrniinum supradictum, instantor ct rum cum cllcclu rcquirct sacrosanotam Sedcm Apo-

ri(]uc, ut in

oppugnarunt; cl (juamvis suaderentei plearccm Alhamhram se subduccrct, maUiit tamcn ipse commune periculum cum
suis pro Cliristi
illi

quod ferat senlentiam excomnuinioalionis nunc pro tuno, pra;dictis duciluis ot ct Uinc pro nunc in cum cx in Iirincipibus, qui omnia et singula capitula
stolicam
et

summum

Pontificem,

nomine

subire. Conflata inde

maxima

invidia cst, qiiasi improvida! iiictatis

toniorario ardore (U'anal;iiii tot

(jiic

ducum mililum-

qualcnus iiisum pncdiclo Iractatu contonta conccrnunt, non obscrvavcrit, pra^tor ct ultra scntentiam interdicti in cjus regno, terris. paaliquo ]irivilogio triis et dominiis, non obstaiitc spccic illis, aul oorum alicui in gencre vel in sub quacumque vcrborum scrio concesso, cui ]iublioo cl exprcsse rcdicti principcs palam,
,

lahorihus parlam in discrimen defectionis adduxisscf, scd dcmum purgavit se apud rcgcs,
ac

multo majorcni Maurorum

mulliludinem

Cliristo adjunxit,

nuntiant, etc.

Datum

ajiud Stepulas

supcrmare,

Uomini .mcdxcii >>. His lu die Novembris, anno LudovicusXII rcx, qui Carolo VIII succcsaddit
admitlcre ct confirmarc, ac lillcras temporis nota obsignal Datum Parisiis Lac
serat, se ea
:

Domini mcdxcviii . die XIV mcnsis .lulii anno dcmum Pontifox corumdcm regum Iffdcra Ac noslra) rcligionis nexu constringit. iNulli crgo
ap])robationis, confirmationis, communilionis
et
S.

Albaizinensibus perduellionis reis vi mililari reprcssis a pra^tore, qui in pcrfldia obflrmaliorcs supplicio aflcccrat vel conjeccrat in vinoula, propositum esset, eos crimcn la^sa' majostatis susccpta tantum Cliristiana rcligionc cx|iiare posse, tunc enim Christianam fidem velle se proflteri renuntiarunt, in qiiihus dcsudassc et elaborasse Ximcnium accuratc narrat Gomesius ^ Cum Alhaizinenses ]xsx majestalis Icgc tcnercntur, conditioque illis proposita essct utrum supplicium mallonf, an baplismum? ad Christum omnes ad unum
:

cum

sunt rcducti, et simiil quidquid in rcliqua urbc

infldclis turba; supcrerat
;

quos omncs

arcliie-

mandaU

infringcre, etc.

Dat.

Romac

aiuid

Pclrum anno DominicailncarnaUonisMCDXcix,

nostri an. vni . XI.\ kal. Februarii, Pontificalus Nalus eodem anno natalia. 31. Caroli Carolus , ducis Luccmburgcnsis titulo

piscopus Granatensisinpartem gregis sibi commissi reccptos sediilo, ut par erat, Ximenio adjuvante, Clirislianis mysieriis per singulos dies imbucndos perstudiose et sanctissime curavit
sacris etiam missarum, c;etcrisque divinis psalmodiis, qua; ex antiquorum Patrum tradilione in orlUodoxis Ecclesiis decantantur, eos interesse consuefacicbant . 33. Subdit auctor piain fuisse inter Grana-

fuerat

primum insignitus, de quo hffic Rurcbardus Nuntialum est ad Irbcm die Luna;, xxiv Februarii proximc pra:leriti, in aurora dici, sole existente in Piscibus, cx illusliissimo Philippo
'
:

((

1 i

niiicli. iibi

jup.

Gomcs.

1.

II.

ir.

to. v,

1.

in. c.

lo.

Gomes.

ib.

ALEXANDK[

VI AN'XL'S 8.
stuiii

CIIKISTI

loOU.

323

tensem etToletaruim archiepiscopos controvcrsiam ciim Granatensis, eruclicndaj nostra) reli;

districlus, ea

adjungenda, abluenda saluturihus atpiis, diligentia paulo post monlani

jrioiiis

mysteriis tiirbae ardore aestiians stiuiio,

divina oracula, tjuiP inter sacras iirei^s rei)etuntur, in Granatensem linguam transferenda
curaret,

Mauri, (juiqueAImeria;, Basta; et Giiidixii hai)!tabanl aliisque locis, nostra sacra jiopulariler
suscipere. Missi ad eos confirmandos, sanandos omncs partes concionatores sunt adjuncti militari praisidio, dignitatis specie, ne
ca}tcros pii in

obstaret vero Ximenius Toletanus, quod

tradiderit,

mariiaritas ante porcos Clirislus projici vetuerit,

et

multa parabolis obvelata

illa
:

bis
ret

utimprooccasionem adimcPlacere quidem aiebat sibi eos sermone

niale interpretandi

violarentur impune, agebatur

tarent
,

si (jui

male cogi-

vuigari libros circumferri, qui ab Iiominibus piis scriiiti, aut optimorum cxcmplorum enurratione, aut ardentibus verbis et gravibus ra-

gens Maurica mobili ingenio, fluxa fide, quod prudenter ad salutcm comparatum vidcbalur, in contrarium vcrtit; sic humana consilia sxpc dcluduntur.
ut est
33.

Ad regem

praeterea

placandum

Maiiri

tionibus, prudentique adeo et maturo dicendi

stylo

animos prorsus dejcctos

excitarent, et ab

his rebus,

qua; sensibus se oflerunt,

ad

illa

divina contemjilanda revocarent, qualcs ipse in vuIgusedendos,ijuami)rimum essetotium^meilitabatur, casterum

aliorunH|uc co tractu pagorum iucola; sacris fontibus sunt admoti magnus numerus ad pacandam gentein rcique summuni emolumenti parum, nam codcu) tcmpore in Arunda; et Villalonga; conTiiola',
,

supra dccem millia Seronis

novum Testamentum,

in qui-

bus multa sunt, qua? doctum et attentum lectorcm, castumque et pium bominem requirunt, tribus illis linguis asservanda esse, quas non sine maximi mysterii causa charissimi filii capiti, in acerbissimo quod patiebatur supplicio, Deus optimus maximus superponi voluit jam vero divinans aflirmabat tunc demum magnam Christian;e religionis perniciem adfuturam quando utriusque Testamenti oracula in vernaculas linguas vulgarentur: iil enim pcssimis quibusijue vulgariuin hoininum ignorantia abutenllbus ad universum Catbolica; Ecclesiae statum labefactandum paratam occasionem subministraturum, cuin nihil sit facilius, quam stull;e
:

monlibus Jlaurici lumultus publice sunt concitati. Coinmotus, ut par erat, nova rebellionc rex, voce ijuidem pritconis edictoque
fragosis

denuntiari mandavit omnibus Mauris, qui in iis montibus, ubi inotus craiit, habitarant, ut in caslellum descendcreiit parando discessui dies
:

non amplius decem dali, cum eo tamen arcano concessit, si qui noslram religionem susciperent, iis manendi in jiatria snaque cuique retinendi venia esset
o(J.

Pra^fractiores in

monlem Rubrum

loci

asperitatemunitissimum se contulerunt; at succubuisse eosdem, ac reliquas Ferdinandi victorias illustrasse subjungit auctor
', facta cniin deditione, velin Africam trajecisse, vel .Mahoine:

plebeculffi

imponere

sapientife prfEsertim opi-

tem damnasse

qu;i;

licet

proximo anno gesta

nionem His tam

sibi ex

vulgatis mysteriis arrogantis.

j^rudentilius

Ximenii

dictis

nonnihil ab
est,

consignet Surita -, in hunc tamcn rcferre jilacuit, ne eadem repeterenius. Licet autcm pliires
in veleri superstitione obduruisse exitus osten-

ejus consilii progressu

temperatum

quam-

vis eis, qui Talabriccnsifavebant, visa sint paulo

duriora, cieterum plusfiuam vcllemus veracem

quas cernimus Ximenii sententiam rerum eventus comprobavit . Hosce Granatenses neopbytos magna ex parte supplices in timore fuisse, pervicaces autem animo atque iusaniam repetituros, ubi facultas esset, ait Mariana '. 3i. Prffiter Granatenses vero etiam agrestes, qui in villis suburbanis vitam tcrra; cultu sustentabant, ad quinquaginta inillia capitum a Mahomete ad Cbristum traductos addit idem Mariana, ac profana eorum tcmpla supersti, ,

innumeras tamen animas, Cbristiana excultas doclrina, vercC pietati se addixisse constat, prajter infantium .Alaurorum turbam maderint
,

gnam, qua; sacro baptisino

talcin

lustrata immortali-

consecuta

est.

sicC

37. Nec modo Ximenium Granatensi Ecclcconstituenda; augend;pque, verum religioni

orlii

etiam novo
et

licenlia

Hispanorum

inferend;r, vindicandisque a vi ISarbaris imbellibus,

qua pollebat gratia et aucloritate apud reges opcram egregie navasse refert Gomesius ' Ciiristuphori, inquit, Columbi Genuensis
:

tionis infanda; labe perpurgata, sanctissimisc|ue

solerti industria incogniti orbis notilia

ad reges

religionis nostra; mysteriis consecrata. Ubi eftlo-

nostros allata fuerat, ubi

cum

inulla gravia et

rescere Evangeliuni videre montani asjieriorcs moribus, interpretali per vim patrias leges eversas,locorum situ et munitione freti ad excutiendum Hispanorum jugum excitis M;uiiis consurquos perdomitos a l'\>r(iinando ita rexerunt describit Mariana -, tum stibdit Motibus compositis, rex Granat;v subslitit, ea gcnte ad Cliri,

Cbristianis bominil)us indigna per inistros duces et centuriones, reliquiiiiKiue item llispanoriim

militum vulgus,
imbclles
et

(jni

illiic

comme;iverant paduni

trari nuntiarcntiir ^idvcrsiis illas gcntes.alidiiiii

iiiermcs,

statim .Ximenius,

Hispali apiid rcges moratiir, ccepit cogitare

quo

'

Mniian.
s

I.

.\xvii. c. o. in
II.

fiii.

--

Snr.

lo.

v.

1.

iv. c. 33,

34.

'

Marian.

1.

xxvii.

c.

l(i.

ih.

riomcs.

1.

(ie

rebiis sestis

Ximen.

324
pacto liis

ALEXAXDHI

VI

AXXrS

^<.

CIIRISTI

1500.

illuc trajicientes

malis siicciirreietur, iiaiii ciiin oinncs unico laiituinmodo opuin con-

Iktc

coniiu iiidideruiit

nomina Jocauna (luamaonocon majores iiunien ipsum liabere genitri;

gereiitlaruin studio ienereiitur

iiiexpleliili

unicaque illa auri cupidine terras sub alio sole

,

ceiii (iiiiiKiiie liis noiiiiiiibus

appelbitam

fcruiit

Attafieiram scilicet, .Maiiioiiani, (iuacarapitam,

jacentes (luirrerent, priino

lic

deprajdandis et

Giellam,
iO.

Guimazoam
Lugenda

spoliaiidis iniscris lioininii)Us, ct ni auruin pro-

etiain

fuere

deliria, qu;c
:

de

derent, inale mulclaiidis, post de erudieiuiis et

Cliristo initiaiuiis nialif,qiaet pcrruiictoria

liiimani gencris crealione linxerunl

ex anlris

cura
,

ciiim
sos

duobus multitudinem hominuin sponte

;

afjebant. Idcirco rej;il)us

Ximenius

snasit

nt

eriipisse eirutiebant; plures etiam liomiiies veriii aiiimalia et niore Griceorum faniiiiuim principem in lusciniain mutatam inlelicem suam sortem Yere cohqueri pueros ciboruin inopia in ranas conversos, picam avem sexus organa rostro effinxisse, plures f(eminas in formicas transformatas, ut Gracia de myrmidonibus deliravit. Ex quibus perspicue patet, eos populos cum Dei cognitionem ac paternas
; ,

viros religiosos sanetimonia ct integritate vittc pr;estantes ad eain rein curaiulam transmitterent, (|ui solutioris vilic licentiam oinnein coinprimerent. Id statiin rcligiosissimi principes etlecerunt, et de Ximenii consilio et voluiitate cuin cieteris viris, (lui ex omnibus Hispaniae

coenobiis electissimi conquisiti sunt, una ([uoque sunt profecti Franciscus lUiizius Ximenii comes, Joannes Trussierrus, et Joanncs Robledus, omnes Xinienio cbarissimi et intimi, quoruin cuin ille probatissimos mores, et insigiiem eruditionem cnm noii vulgari pielate coiijunctam abunde nosset, voluit magis bumano atTectui |)ro tempore cedere, quam Cliristi noniini
et gloricC

traditiones anti^iuis sa;culis a

Noemi

posteris

acceptas deseruissent, a daemone inanibus fabellis illusos fuisse, non aliter (luam alii gentiles fasciuati
il.

fuerunt.

deesse;

multum
in
lides

eiiim interesse existilate

et
priiiia

De incantationibus, quibus a^grotos curant falluntque si curarc non possint, suadent Zemein iratuin (juod a?ger minus religiose
:

mabat per quos

patentibus terris
coleretur
38.
fiierint
.

tam barbaris lamque

plantaretur

Quam focdissime a ilxmonibus delusi Bispaniohv incolx. Spargciite porro se latius inventarum incogiiitarum terrarum vastissimarumque faina lioc aniio Petrus Jlartyr Ludovici cardinalis Aragonii, et patrui illius

Friderici regis iNeapolitani votis

morem

gereiis,

illum coluerit si pereat, affines veneflciis manes evocant ut faleantur an fato obierit an Boitii, qui non integre jejunaverit, inciiria. Porro de Zemiuin varietate Iiaec subjicit Ligneos quidam construunt nocturnis inter arbores umbris moniti, alii si responsa intra rupes habuerint, marmoreosinsculpunt, in radicibus alii coluntur reperti inter ages, id est, genus edulii. Hos zemes curain babcre, ut panis ille
;
, , :

monuinenta mandavit, de llispaniola; incolarum snperstitione plura descripsit, ex quibus nonnulla nos delibabimus, qua? ostendent, iit miseri morinter alia, qufe de novi orbis rebus
tales Ijdei luce orbati focdissime a d;cmoniljus

coalescat arbitrantur, veluti antiquitas Driades,

Hamadryades ac Satyros
fontium, silvarum
bat,

et

Panes aut Nereides

et pelagi

curam habere puta-

suosque rei cuique deos assignavit, ut suum quisque genus tueretur. Ita et insulares hi suos

deludantur.
39. " Xocturiia, inquit, insularibus a[)parere

zemes invocatos eorum tumant .

42.

optatis auscultare au-

pbantasmata, qua,- in fatuos crrores cos inducant ex siinulacbris, quaj jjalam colunt, cognoscitur, ex gossami^io namque iiitexto slipato interius sedentes imagines formant, quic nocturnos,

Uua;runt ab iisdem opera

magorum

responsa, creduntque verissima esse qua> lympliatici pr;cdicant. Visa s;cpius in Guamareti licet vincta fuisvico dccmonuin simulacra
,

quo pacto parietibus

illos

nostri |)iclores

iiifigunt, jeniulantur leinures, cum ex simulacbris opei-a inea ad te inissis quatuor tu ipse videris qualia sint, quainve depictis lemuribus

mutare locum, et impudicitiam exercuisse niemorant liarljari, necnon ligneuin (luadrupedcm fugam carpere solitum, cuni minusrelisent,

giose

coleretur

qui
:

tainen

Chrislianorum
etiain simiila-

similia, |)Oterisrcgi serenissimo tibi patriio

lius coraiii signiticare,
Ii;cc

me-

adventu evanuerit

marmorcum

quain ego

iila

scribei'c.

cruin foeniinea specie coluisse

nibus, et vastari agros,
reutur.
43.

simulachra
bostibus

zemes appellant indigena},

(la>inones refereiitia,

rci^crli sunt persuasique erant concitari procellas a dajmosi

quorumminora, infantulos

ininori lujiiore affice-

cum

manus

collatuii

froulibus

alli-

funiculis, quos vidisti^ coniplexa sunt; bis pluvias, si pluvi;c desint, soles, si sole indigeant, se impetrare arbitraiilur ejus

gant, propterea

Praenuntiatum pra2terea a dcemonibus

Barbaris {Ibiistianoruin advenluin, ati|ue ab iis exitium allaluin iri cinentitos addit Petriis Martyr:

cniin, quein unicuin fine carentem,

tein invisibilemque esse

omnipoten-

Dignum memoratu hoc unum

accipito,

fatenlur, internuntios

csse zemcsputant:quisqueregulus

suum babet
aiterno

princcps illustrissime, quod opus jain claudat. Tritissiunun apud insulaies iiostri repererc

zemein queni

colat, cadesti

numini

duo

duos fuissc quondain rcgulos,

quibus

uiiii^

ALEXAXDRI
Guarionexii,
fuit genitor,
ile

VI

AXXUS

8.

CHRISTI 1500.

325

(luo

supra nicntionem fecinius,

cxploratoriis navibus, sed justis classibus Orien-

qui a cibo

potuque dies quinque

grati

tem peragrare decrevisse,

tione ad

ut hosles edomaret,

continuos abstinucrint, ut de futuris ali^iuid

regesciue barbaros virium

opuiiKiuc ostcnta-

zemlbus se liabuisse ia responsis retulerunt, vcnturam non niultos post annos ad eani insulam gentem coopDrlam vestibus, qux ritus ac CLcreinonias
a zeinibus acciiicrcnt.

Eo jejunio

itaque
dic

suam amicitiam pellicerct. Instructa navium tredecim classc, octavo Marlii,

oinncs insulares esset vasfatura,liIios(|uc omiics ipsorum aut peremptura aut privatura libcrlate. De Canibalibus juniorcs conjccturam facientes, ubi advcntare Canibales sciifiebant, fuga sibi

Dominico ineuntis sreculi, peractis in ti!iu|)Io Mariic Detblemitame divinis mysteriis, coucioneque a Dominico Ortizio episcopo Ce|)tcnsi
de Evangelio Christi Indis inferendo habita,
l'e-

tro Alvaro Ca[)rali classis pra;fecto crucis nica' vexillum prece

Domi-

sacratum

tradidit, ut illud

consulere statutum erat, ne^iue unquam manus ultra cum Canibalilius conseruerunt. Cum vero

coram Barbaris circumferret, att|ue instructa religiosa pompa asacerdotum agmine divinam

Hispanos insulam ingressos vidcrunt, collectis de bacre conjecturis inter se, banc gentem esse
illam augurati sunt. Nec illos fefellit opinio, submissi Christianis jam sunt omnes, pertina-

opem
viri

im[)lorante in naves deduxit.

-10.

Impositi sunt classi

inille ac duceiiti
,

ct maritima! bellicaeque peritissimi octo sacerdotes una cum vicario ad sacramen-

rei

cibus omnibus interfcctis, nec ultra de zemibus extat memoria, ad Hispaniam uamque suntomnes as[)ortati, ut eorum hidibria et d;rmonuin

ta classiariis,

necnon

prtesidiariis

illius erat,

arcis,

qua; extruenda in
ricus,

solo

Indico

stranda, et octo [)rfeterea Miiiorita",

admini([uibus Hen-

nosceremus 44. Huic Commentario alium addidit auctor Mendozio Tendillse comili Granata proregi inscriptum, in quo de iisdem Hispaniokc
fallacias
><.
'

postea Ce[)tcnsis episcopus, praeerat, ad

incolis ad Christianam religionem traductis hsec

ait
:

Dociles sunl, priscorum rituum penitus

flde

credunt et recitant qu;e de nostra edocentur, regulorum filios erudiunt domi primarii ex nostris, litterasque ac vulgares et urbanos mores facile pueri ebibunt grandaevos ad natales mittunt, si praecipue patres interieobliti, pie
:

fidem Christi Barbaris prsDdicandam lectissimi, dafa(|uc sunt Caprali im[)eria, ut Mauros at([ue contumacesidololatrasperdoinaret:sacerdotibus vero, ut barbaras gentes ad nefarios ritus deserendos, Christique fidem am[)lectendam, necnon niutuam coleiulam amicitiam, cum omnes ab uno eodemque conditore simus creati, redem'

ptique a Christo, tot

annorum
et

millibus, ante[)ro|)hetis [)ra'-

quain veniret. a
-i".

[)atriarcliis

nuntiato, hortarentur.
Solutis anchoris die

rint,

gubernatum
retinent

avitos
et
.

valent in Cbristum
in

incolas bi jam fide nostros incolasque suos

:

mensem
.

ad

iter

nono Martii, quem Indicum maxiinc idoneum

amore

Exeunte anno superiori,

Vinccntius Agnes, cognomento Pinzonus, fraqui Christophorum Colonum iu novo orbe patefaciendo sociarunt, quatuor navibus com[)aratis Hispania solventes post
trisquc sui
filius,

monstravit usus, tertiodecimo die ad Hespcridas pervenit circumque eas insulas tempestate jactatus adeo, ut e uavibus una luctata cum ventis Olissiponem rcdierit, alifc duodecim ad Bouce S[)ei promontorium flectendum facilius
in

varios labores hoc anno Meridionales continentis

Occidentem

[)rogressaj post

novi orbis

terras

incognitas

lustrarunt

in continentis incogniti

meiisem circiter conspectum vigesima -

novaque ad Antarcticum sidera observarunt necnon mira alia divini artificis opificia de ([uibus lector avidus auctorem consulat, qui ita
,

quarta Aprilis die, ventis, vel potius divino nutu, delati sunt, ubi portus, cui a silu et tuta statione Seciiri nonien iinpositum est, classem e.xcepit.
i8. Defixa

concludit:

Magna laude digna est hac nostra tempestate Hispania, quie latentes bactenus tot
(c

sunt in eo littore prcealta crucis

antipodum myriades
efiecerit .
-io.

nostris gentibus cognitas

vexilla solemni ritu, ac prece consecrata, a (|ua

S.

Patefacta a Lusitanis Brasilia.

Eodeiu

Crucis novte telluri salutiferum

nomen

iiuii-

anno, rectrice cursus divina Providentia, |)atefacta est a Lusitauis Brasilia, sive novi orbis Meridionalis pars, cum illi teudere in Indiam molirentur ut vero gesta sit res, describit .Joaiines Darrosius -, nou fuisse nimirum fractos
:

tum, quod postea a profano vulgo commutatum atque ex rubro ligno brasilo nuncu[>alo, qiiod tingendis vestibus inde petitur, Brasiliae cogno-

men datum

Peracta primum in eo contimysteria in subductili ara fuerunl nentc divina ab Henrico S. Francisci instituta seclante. Porro
est.

Lusitanorum animos in conquirendis ob navigantium crcbcrrima funera, sed spe majorum rerum accensos, atque Emmanuelem regem,

cum Maurorum
tumnltus
Cap. 10.

in Indiis adversus Christianos

fraudcsque

perpendisset

non jam

politiores artes, necnon numerandi rationcm ac littcras ignorabant, nonnulla tantum de Noe dequc diluvio teiiul traditione a [>atril)us Deuin nuii colebant ominibus acceperant vero et auguriis ad infamiam erant addicti. de
Brasilii
:
;

linirni.

1.

c.

1.

Osor.

1.

11.

Mair.

'

liarrosius eod.

c.

1.

' llinerar.

Porlugal.

c.

64.

32(3

ALEXAXDIU

VI

ANXrS
lurore

8.

CIIUISTI

1500.

ijiionim inipostoribus. iiui reli^Monein sinuilalianf. Ikvc prodit Osoriiis

:

ruin e societate,

quamJesu

nomiiiaiit. i|uos Por-

tugalliiB reges in eas [^artes inisere, disciplinis

10.

<<

Est

'

iu niatrno apuil ilios iionore (juoii-

quos lie iel)us appellanlur ab illis Paconsulunl incertis a;es. Hi gestant ia suinnia sagilta cucurbitam in
dani 5;enus lioiniiiuni nialeUcuiii,
;

faciem liominis liguratain

quolies aulem

illis

facfum est, ut miilti disjiulsis teiiebris errores, quibus versabantur, clare pers[)iciant, et ad f.hristi o|)fimi niaximi studium ardentibus aiiiinis excitentur, ct ingeutes Deo gratias ob tam divinum beneficium grata atque memori voluniii

libet intracucurl)ifain igiiein sMbjiiiuiit, runiuin ex lierbis congestis faciunt tum fumuin illum
:

tate

persolvant

At de gentibus

illis
:

ad Christi

naribus accipiunt usque eo

et corruaiit, et

dum

ebrii vacillenl

sigua traductis dicctur suis locis sitanos revertamur.

5:2.

nunc ad Lu-

extra inentem ra|iiaiitur; liabent

In India
;

Capralis in portttm Calccntii

euim
supra

lierbie

ill;v

eam vim,

ut fuiuo quasi vino

modum sumpto
necem

mentein eripiaut.
niultis

Tum
tur-

Completus gaudio ob inventam novam

appellit

Septentrionales oras htstrat Curtere'jalis.

vero stridere dentibus, in ore spuiiias agere,

oculos torquere,

cumminari,

illam tellurem uberriinam Capralis, duos ex iis, qui niorti ob ciimiiia iii Lusifania adjudicati, venia-

bulenlis motibus et gestibus eos qui circunisinemo enim suspicatur illos dent exterrere
,

quedonati fuerunt, deseruit, ut Barbarorum usi

consuetudiiie
perdiscere eorum liiiguam ac postea sacerdotum ad (idem Christi [^raidican,

absque divini spiritus instinctu

voces jacere.

tain liorrendas

Quod

ad

eum modum

quibus bomo lymiibalicus (|uidquam dirum

si

quis ex

illis,

dam

interpretes esse possent

at

ipsi,

ubi se
',

oinni Christianorum auxilio destitutos videre

prsenuntiavit,

aliqiiem gravem casum

subierit,

nuerore pressi fundere

regionis incoloe

flefus coeperunt,

quos

non dubitant quin illud supplicium ad eam divinationem referendum sit. Hi quocuinque veniunt sumnio omniuiii plausu recipiuntur viee muniuntur, carmina ad tibias gentis more
:

eorum sortem
alter

banfur,

quorum

miserati solamultis laboribus cum

liarbaris toleratis, superfuit,

maxiino postea ad

concinuntur, chorea" agitantur

oO.

commercia erudiendosque Christi flde lirasilienses usui futurus tum Capralis ad sulcandum
:

Ue borum populoruiii barbarie immanissima plura refert idem auctor, ac describit varios ritus ferinos, quibus bomines per ludum mactabant ac vorabant, tum suljjicit Sunt et alii silvestres atque montaui bomines, qui cum
:

immanem

iis,

qui in domibus liabitant contineuter bella gerunt, eisdemque se sceleribus et eadem immanitate contaminant. Nullum ai)ud eos delic-

illum maris trajectum, qui mille et duceutarum leucarum spatio ad Capuf Bonae Spei pafet, vela solvit. Navigantibus cometa dirus .\rabiam versus prospectus est diu noctuque ocfo circifer diebus, oborfoque repcntino turbine, quatuor naves ad contrahenda armamenta segniores demersee ' sunt, reIiqu;E procelloso
niari disjectae sextodecima-.Iulii die ad Zo])lialE

lum

plectitur

praeter

bomicidium, coguntur

aurifodiuis

Maurorumque conimerciis

celeber-

eniin bi, qui sanguine conjuncti bomicidse sunt, eum tradere illis, qui cffisi necem propter saii-

rima? liffora, objacentesque duas amoenissimas

guinis communionem et propinquitatem jure persequuntur lii vero eum strangulant atque sepeliunt, etcummultisomnium propiiuiuorum lacbrymis atque lamentis ulriusque mortui fuiu (|uibus epulasque dant nus instaurant
: , ,

una excepta, qufe tem[)esArabicum im[)ulsa in Lusitaniam cum sex fanfuin iiouiinibus. morbis et fame
insulas pervenerunt,
tate

in

inare

cruciatis, rediit
o.i.

'.

Intento in Indiam cursu ad

Anchedinam

accumbunt. Ouod sicasualiquobomicida subterfiigiat, tiimeorum

omnes
filiae,

depositis

inimicitiis

in

vel sorores, vel cognatae occisi propinquis servitutem traduntur, et sic demiim omnis utrinque discordia oblivione sepelitur.

insulam divertit Capralis, in qua omnes sacramentisse communivisse refertltinerariiauctor*: Coin|iIuscuIis, inquif, diel)us immorati divinis insistebamus, id est, solemniis missarum, et unusquisque nostrum sacram Eucharistiam sumpsit nam ibant nobiscum com|)Iures sacer:

31.0perae pretium mihi visum

barbaros
ieiiiie et

est

tam

cribere, ut

immanes mores oratione desiiitelligi possit in quantam errorum

uegotiatore nostra^ |)atria> vitam urbe Calecufh . A[)|)ulit in eum ducerent [)ortum decima tertia Sepfembris Lusitana clasdotes, ut
iii
'

cum

colluvionem incurrat humanum genus litteris et humanitate destitufum, et quod multo funestius est, pra>sidio sanctissimie religionis orba-

lum, et simul cognoscatur quanfa benignitate clementissimus reruin oinnium dominator buic miserrima; genti Portugallensium in eas oras advcntu prospexerit Christianorum enim consuetudine et familiaritate. et liominum sancto: I

instaurataque inter Lusitanum et Calecutiensem reges amicitia, quajpaulo [lost, orta inter Christiauos el Saracenos seditione, violata est, in qua seditione e nostris quinquaginfa iiusis,

mero obruti

periere, qua3 injuria, captis

sexceiitis([ue

decem

.Maurorum navibus,
cidatis, vindicala
'

'

est.

Mauris contruFuit ha?ciugentium postI.

Itincr. Porliig. c.

66.

^ .MnlT.
1.

1.

V. c. 2. Osor.
II.

Osor.

I.

II.

1.

MafT.

I.

II.

I.

II.

.Mair.

Ii.

'

n.

'Ci.p. 67.
Porlug.

liarr. dec. I.

llin.

Cap. 71. --

Cap. 72.

c.

68.

050r.

Cap. 17.

ALEXANDRI
(^a

VI

ANNUS
\i

8.

CHRISTI 1500.
liuiniles casas stramentis tectas

327
exci-

caii^a

lielloriiin,

iiiiii)iis

Lusitaiii

divina

iniil, aiit

sii|iori(ir('s

Indiariiin

imperium

sibi peperere, ac

tanl, in ([uibus liabitant.

siipcrstilinncm.Mahuiiieficamdialinlirosquoritus

Adco vcro dirmonum scrvituti addictos eos fuisse tradit scri[itor Itinerarii, ut
dclere cffpcrimt.
sai^pins

Nulla religione astricli siinl, iiugiiria tamen sequunlur, uxores legitimo sibi malrimonio co[inlant, de fide et pudicitia uxoriim valde solliciti sunl, ciim sint natura

videndos oi)jiccrcnt, collo(|ucrcntur(]ue, tiim de regno Xarsinga Iidcc

da^mones
:

se

illis

Rcvcrsus in Lusitaniam Gas[)ar prnximo anno ineamdem rcgionem se contulit,

siispiciosi
.

montibus non lontre ali url)c Calecutli rcx dominatur longe potens mullarum reruindominus; Naremglia dicitur, idola colit,
rcfcrt
'

In

sed qiiid

illi

acciderit, quid([iiam accipi

nun-

conju|ies liabel

vero,

comburitur, ct cum vitam exuerint, in fovea comburuntur, eorum conjugcs omni mundo mulicbri cxoret natffi illo contendunt, concomitantibus parentibus et cognatis omnibus, subsequcntibusque cboraulis ct tibicinibus, applausu immodico ad
:

cum

fato fiinctus supra trecentas eo conjiiges omnes ca^teri

,

foveam deveniunt, et ibi conjux, qiix comburi vult cum viro circumvebitur foveam, gestiens
ac tripiidiis insistcns, ct

quain sus cognoscendi cupidus altcro postanno easdcm regiones pctiit, nec ultra comparuit ad quos conquirendos dimissa postea ab Emmanuele rege classis nil de eorum exitu potuit cognoscere, tellusrjuc, Viridis amisso nomine pristino, Corteregalium tellus appellari coepit. Varis cardimiUum ad refjes T7-ansalpinos lcr/ationes. Hoc anno Feria secunda . inquit Burchardus ', vigesima octava ejusdem mensis, in secreto consistorio creati etpronun:

potuit. Ejiis vero frater Michael illius ca-

."ifi.

dcmum

ut cancer rep-

tiafi

fiierunt

duodccim cardinales

videlicet, Di-

tando incedit, quoad sese in ardcntem foveam prfpcipitet. Aslant etiam memorati affines observantes
factiim,

quoniam cum

sese preci]iitem

dederit mulier,

mox

injicinnt ollasolci ei butyri

super corpus mulieris, ut lioc fomento allus ignis citius comburat conjugcin . Hac insania
fasciuatos Tartaros
,

nccnon

alios

Orientales,

jam

ante ex Marco Paulo Veneto vidimus.

dacus arcliicpiscojius IIis[)alcnsis, .lacobus archiepiscopus Arborensis, Thomas archiepiscopiis Strigonicnsis. Petrus archiepiscopus Reginus, gubernator Lrbis,Franciscus Borgia archiepiscopus Cusentinus, thesaurarius generalis, .loannes archiepisco])us Salernitanus, Ludovicus Caputaquensis, secretarius pajia^ Antonius episcopus Cumanus Joannes Baptista episcopus
,

M. CiPterum
fidiam
ulti,

Calecutiensium peratque incensis in porlu pluribus

Lusitani
abiere, qua? rcgio

Miilinensis, datariiis,
riiis

Amaneus

de.VIbreto, soro-

navibus

Cocbimum

nmni

aro-

ducis Valentinensis, Ludovicus de Borgia, Marcus Cornarus Venetus. Quorum sex fuerunt

genere afniiit, usiqiie sunt cujusdam Braclimanis e vcteri superstitione ad Cliristi cullum Iraducti opera ad foedus cum rege Cochimensi, qui occultas cum Calccutiensi simultates gercbat, sancicndum. Oinirimere in Cocliimensi ora Lusilanos Calecutiensis^ immissa classeproximo ineunte anno, annisus est, sed ii aromatibus oniisti in Lusitaniam cursum direxere, qua
de re inferius dicetur. So. Eodem anno suscepta est ardua navigatio ad lustrandas Septcntrionales oras a Gaspare
Corteregali
,

matum

ab Urbe absenies,

alii

rensis, Reginus, (kiscniinus,

vero sex videlicet ArboSalernitanus, Ca-

putaquensis, et Mufinensis in Urbe preesentes. Facta pronuntiationc, fuerunt vocati ad consisto-

obire se posse putaret,

cum nullum praeclarius facinus quam barbaras nationes

rium, et ibidem a]icrtis januis osculati pedeni, inaiium et os papa?, etab omnibus antiquis cardinalibus rccepti ad osculum oris. .j". Feria secunda, quinta mcnsis Octobris prffidicti, fuit consistorium secretum in quo sanctissimus dominus noster clausit os novis Ciirdinalibus, et creavit tres legatos de latere, vidclicet Gurcensem ad .Vlemaniam, Reginum ad Ilungariam et Salernitanum ad Franciam
Et infra
:

detegcre, qua; a ferina vita ad humaniorem, necnon ad vcrum Dei cultum traducerenlur, de quo lia3c Osorius liistoriie mandavit ^ Gaspar Corteregalis anno md Olissippone profeclus cur:

In

eodem
et

quenti

papa dedit titulos

hic notabo, ac
si

prfpseniibus

consistorio senovis cardinalibus successive absentibus, quos

vel alio

omncs

eadem dieessent omniS.Sai)ina;presbyter

sum in Sciitcntrionalem ]ilagam ramque tandem pervenit, quam

ad terprojitcr singularemamcenitatem Viridemappellavit. Ilomines, ut ipse postea refcrebat, siint barbari et inculti, colore candido, qui tamen color a;tate propter
dircxit,

bus simiil

dati. Didacustituli

cardinalis,

Hispalcnsis, patriarcha Alcxantlritit.

nus, Jacobus

S. Vitalis
tit.

presbyter cardinalis,
presbyter
S.

Arborcnsis,
in

Thomas

S. Silvestri

cardinalis, Strigoniensis,

Petrus

tit.

Cyriaci

magnitudinem

frigoris infuscatur, valent pluri-

Thermispresbyter cardinalis, Reginus, Frantit.

mum
lis

ccleritiitc, siiiit jaciilandi peritissimi,

jacu-

ciscus

S.

Ca?cilia>

presbyter

cardinalis

utunlur in summo [icrustis, quibus conjectis bostes ita trajiciunt atijue si fcrro armata fuissent, pellibus

auimantium vestiunlur, antra

Oiov.
1.

co-

Cusentinus, Joannes tit. S. Balbinas presbyter cardinalis, Salernitanus, Ludovicus tit. S. .\gathae presbyter cardinalis, Caputaquensis, Anlo1 Biircli.

'

Cap.

7(;.

'-

II.

Ms. arcli. Vat. p. 2. iu ,\le\. VI.

90.

328
niiis
lit.

AI.KXAXnUI VI AXNTS
S.

8.

CHRISTI \:A)0.
(jiiisjiiam

Anasiasia^ prcshNlcr
T.aplista
lil.

caidinalis CiiS. Ni-

lecimus, ne forle

de ipsorimi \crilatc

nianus, Joannos bytor cardinalis. Mntinensis,

All)rclo,
niis

S. (Irisoiioni pies-

Amanens

lit.

dubitalionem alTcral. Ouaquidem snror Lucia, sicut vcrbo aflirmat, nec si vellel,

modo

ali(juo

colai in CaiYereTnlliano diaconns carciinaiis, de

diinteri possct,

cum

cx cxtcrioribus ct cx

motu

l.ndovicns S. Jlaria^ in Via-Lata liiaco-

ile lorp:ia, Marcns S. .Mariie in diaconus cardinaiis Cornarns . .'>8. Iii Itiilla Lucia sancf/inoiiia/is Stit/matiCiaruisse tnnc in Italia vir^iIms insigmla.

cardinalis,

Porlicii

dolorem conliiiuum exipsis stigmalibiis jiatiiur, vcbemcniius iamen feria quarfa elionge inientius feria sexla
corjioris
id
salis
perciiiiatiir,
aflligiltir el

premilur, elcx ipsis siigmaiibtis eo

ut jialam est videre, et

iemjiore qua;

manat sanguis,

nem

sancUlate

illuslrem,

in

qua

passionis

stigmata abbinc quadriennio,

dum

in

noininioa'
niins liisce
in Italia in

iiisiiiiiia

conspecta
' :

siiit,

refeilTritiic-

inalulinis

quadam

uocte

cum

aliis

sororibus

veil)is

>i

llis

leinpnribiis claiiiit

.Vitissinio jisaileret et iienediccret,

misericordi-

civilale Ferrariensi
,

virgo

fjinedam
professa

ler rcccpil. Hrec igitur uiiivcrsis

devolissiina

Doininica'

passionis
Lueia,

meditatriv

duximus, ut
miis credant

manifestandum qua' audivimus, vidimus et fetigiet firmitcr tencant, scianitjue nihil

rerveiitissiiua,
sul) terlia

nomine

soror

regula S. Doniinici Ordinis Prredicalorum. sliumatibus crncilixi visibililer el sensiqiUT

biiiter insigiiila,

omni

sexta feria

saiij;ni-

ncin fluenlem de se manifestc emiilunt, cilicet

pra^fala

nos dixisse aut affirmasse, de quo non valeamus probationem, si oportuerit, exliibcre, ctc . Subdit idcm diix Stcjiiianam sanctimonialein Crema; singulis scxtis feriis passionem Domini
sustincrc, Perusii

virgo conlinuum
cruciatur. Ha-c

corum
et

sti^matum
sextis
feriis
viri

Columbam
ac

sola Eucliarisiia
'

senlial dolorem, (juartis

tamen

vilam sustenlarc, Jlaniua; Stisaunam fama sanctitatis

amplius

stigmaia niulii

inclarcscere,

jilures alias

virgin^s

docti et clarissinii etviderunicl jiaiparunl, qui

sacras in variis locis divinas exiases pati.

tesiimonium miracuio iicrliibeni, quorum teslimonio nos contradicere nec voiumus nec debemus . Conspecta ase ctpaipaiaeadem stigmala,

lum

Ferrario! in palatio nosiro

Jin
,

Daanno Dominicae

iXaiiviialis

Indictione

terlia,

die

quarto

mcnsis Mariii

AuxitLucia bealarum virginum

dum

censoris fidei

muncre fungcbatur,

testaiur

numerum,
riiis
'.

ct

miraculis claruit, ui refcri Sera-

Henricus Insiitoris - in libro, quo veritatem fidci tempore Catiiolicffi cadcstibus jirodigiis lioc confirmatam probat adversus ba;reiicos. Idcm etiam tesialnr pul)licisliltcris ^ HerculesduxFerraria^

o9. Crncis signa in

tus imprcssa.

Tradit

Gcrmania

vcstibus divini-

prajterea pra?diclus Tri-

ad divina miracula, quaj vidcrat, praniican-

tbemius ' ingens facium lioc anno prodigium in Gcrmania, consjicctas uimiruin in bominibus, aiquc

da, ut fideles in conslaniia fidei corroboraret

omnis generis
diviniius

veste

Hercules dux Ferraria', Mulinre etUbcgii,

etc.

profana cruces
reseclis viliis,

seu sacra seu impressas, sive ut,

Marcbio Eslensis, comesque Rodigii,

opificc in

Non ignoramus ca, quEe a scrvorum suorum corporibus

ad
fidei

sumino rcriim
osiencl

recolerent,

dunlur,
et

nosira;

conforlalioncm

robur, incredulitaicm
ter et

impiorum

et indurati cordis

virorum

submovcndam non
:

satis elegan-

Passionis Dominica! morlis Cbristi signo, ad immincnlem morlem jiic sc comj^ararcnt mortales uam ingentem jiostea bominum multitudincm epidemia periisse narrat auctor, qui rcm adeo admirandam locoruin circumstantiis
sive, viso
:

mcmoriam

digne narrari posse

ct

tamen prodevotione
sentimus,
paleniibus
nostris

consignat

liis

verbis

Anno Joannis Tritbcmii

setjueuii,

nostra, et ut univcrsis

patcat, qua;
liis

abbatis noslri xvii

ct

apparuerunt

vidimus
liiteris

babemus,

cruccs in lineis veslimeutis liominum, in cainisiis, in pcplis mulierum, in mensalibus, et lintcaminibus non solum in bis, quae habebantur in usu, scd cliam in illis, qua* in cistis inclusa, nullum aeris intluxum babcrcvideban-

veritatis profiiemur,

ciam

lidem facimus et atiestamur, el in verbo vencrabilem sororem Lujirofessam tertii Ordinis Prajdicatorum

xirginempudicissimamclsanciitaieprffistanlem, palria Narniensem, et quas Viterbii commorari consueverat, et nunc in liac civitate noslra
Ferrariie degit, stigmata
stri

tur. In
ct

vulnerum Domini no-

corporalibus quoque et pallis aliarium, similiter multoties apparuerunt. In Sobernbeim et Meysenbeim primo vistC sunt
albis

Jesu Cbristi in corjiorc suomanibus, pedibus in pectore et laiere sinisiro gestare, et miraculose ac mirabiliter, ipsa enim sligmaia non semel, sed sa?pe et |ilurics vidimus ei tetigi-

cum uiaximo vulgi

timore ctborrorc tain subito,

quod aliquando dum Salve cautarctur in Ecclecruces habuisse, quas sia, triginta bomines aulea non Iiabuerant, inveiiti fuerint. PosiluTC
apparucrunt iu Creuizcnacb el villis circumjaceniibus, deinde in Bingen et in Moguntia, et conscquentcr iii multis .Memannia! locis. Flrani

mus,

et in jirffiscntia

jjlurium et
,

aliorum
facultatc

virorum cxcellcniium
jira^slanliuui,

mcdicorum ct ct in omni
et

jialj)avinuis

jialpari

aulem cruces parvulai

'

varii ac

confusi coloris,

Tiitliein.
li.\l.

iii

r.lnoii.

Spanhei.

IIo;i. Insl. in tract.

conl. Pick.
'

- 3

.'ipiicl

Ileni'. Iiisl.

Soi'ai'.

in

novo

catal.

Trilhem, ubi sup,

ALEXAXDRI
ac
si

VI

AXXUS

8.

CHRISTI 1500.
dentibus
viperiiiis

329
lacerare,
et

panniis

ali(|iia

esset iniinctus,

pingiiedine mi.vli coloris nec poterant qualii)et lotione

tiir,

rabido

morsu

dilaniare conantur. Ipsam sane Eccle-

deleri, sed post dieiii

nonuni aut deciniuni

Ilas

i)cr

se deficientes evanucrunt.
pestilentia

cruces

niatj;na

liominum

in

niultis

locis

post

bienniuin subsecuta est.Leodii etiani proximo anno hujusmodi cruces divinitus etlormatas inulierum candidas vestes magno spectantium horrore distinxisse ex Naucleroinferius videbi-

siam im|)Otunt, qux disponente Domino sempcr immaciilata, firma immobilisque ct permansit el permanebit hanc diruere diabolicis vcrsiitiis el pe'niliis destruere moliuntui'. Nos ita(|iie,
:

(liiibus et Pontificalis officii nccessitas, et Chri-

mus quae non sine niafino divinge providentia? consilio contigisse cons|)icuuin est cumnefanda
:

secta oriretur, in

qua

initiandi

negabant cru-

cem

Christi,

et

cum
:

sacris

mysteriis interes-

sent, ad singiila

sacerdotis verba blaspliemam

oppudissimulandique aut taccndi locum reIinqiuint,quinimo ad clamandiim incessanter et imminenti cladi obviam ire nos excitant, ut morbos hujusmodi contagiosos et pestiferos a caulis nostris auferamus, ad loca illa Bohemia' et .Moravia?, a tam pestifera infetiani gregis

discrimen,

et Catliolica- fidei

gnalio nullain

differendi

vocem repeterent
imminentes
surse forent.
60.

Mcntitian

est,

tum etiam
delere anni-

Lutlieri, Zuingli et Calvini ha^reses

crucis Christi signa ac

memoriam

perditione expurganda sollicitudinis studium veliementissime direximus. Eapropter viris aliquibus fide solida et religioctioiic ct

nostrae

nis cultu insignibus,

in

sanctimonia

vita) priccla-

Waldenshim

Bohemia repuUuIantiiim
Institoris rofcUuntur.

snphismata ab Henrico
via foedissima
salutis sua?

ris,

probatis sacrariim litterarum doctrina praestantibus, hujustitisB

et

rerum

experientia

Repulliilabat lioc tempore in

Bohemia et MoraWaldensium haresis, pluresque immemores proposito fa?dissimalenocinio irretiebat, ad

rum vohiptatum

quam

jusmodi negotii curam demandandam duximus, qui populos illos verbo et opere et exemplo admonere, et cohibere rebelles severitate discipliiKT et compescere queant, vinum et oleum
vulneribus infundentes, aut
resecantes,
jaculis
valeant.
(il.
'c

pestem exscindendam praRpositum Nuemburgensem, pietate et doclrina conspicuum, atque Henricum Inslitoris Ordinis Prwdicatorum, fldci censores creavit Alexander papa, amplissimaque auctoritate instruxit, Apostolico hoc ad eos misso Diplomate
' :

si

cancerosa

illa

fuerint, cauterio et ferro quid(|uid piitridi fiierit

langucntes

et

IiTreticiC

pravitatis
et

transfixos curare diligenter

feliciter

Ad regnum itaque Bohemiae

filios

Dilectis

filiis

praeposito

Nuemburgensi,

provinciam vos dilectos

et Moravia; praepositum Nu-

Closteriuinburg nuncupato, et Henrico Ordinis fratrum Prffdicatorum et theologia; professori,

ct hEerelicffi pravitatis in

emburgensem, vulgariter Closternumburg nuncupatum, fratremque Henricum Germania; inquisitorem Ordinis Praedicatorum, de fide et sanctimonia, doctrina et prudentia nobis plurimum commendatos nostros ct Apostolicac Sedis nuntios praesentium tenore commiltimus et mandamus, ut ad Olomucensem civitatem et diircesim, reliquiimque Moravia; et Boliemia;
,

Germania

inquisilori,

nuntiis nostris, salutem et .\postolicam bcnedi-

ctionem. Crebris fidelium relationibus et querelis certiores in dies reddimur in mullis Christiani
'<

nominis regionibus, prcesertim in Bohemia! regnoac provincia Moravia>, multos ncqnissimi hostis venenis infcctos contra Catholicam veritatem in verba blasphemiae prorumpere, et in prava hfpreticorum dogmata impudenter (luasi furorc, quod collisos corruere contra matrem suam sanctam Romanam Ecclesiam, quse Apostolorum Petri et Pauli sanguine consecrata omnium Ecclesiarum a Domino primatum obtinuit, dolosis artibus et

regnum

personaliter vos conferatis, et

nerabili fratre

cum venostro Stanislao episcopo Olo-

niucensi, cujus
ard(-re

animum

orthodoxa'

fidei

zelo

cognoscimus, ac cum consulatu dicta; civitatis, quos etiam ad defensionem et propagationem fidei vobis pnesidio affuluros non dubitamus, aliisque praclatis, baronibus, viris doctis Catholicis, quorum copiam ibi invenietis,

figmentis insurgere.
levi

magna cum
inquisitione

solertia
et

perscrutemini,

et diligenti
,

Additur etiam non vanis rumoribus aut

in
et

infamia, quod quamplurimi illarum regionum

damnatas Waldensium haereses prolabantur, cum damnalis qiiamplurimis aliis ha^rcsibus

mature investigetis qua via quibusve remediis tam pestiferum virus et tam contagiosa labes ab illorum populorum
,

animis aboleri possit, vel sallem compcsci,

pars
sit

iie

qiioque in Bctenne damnalioiiis baratlirum ultro sese immergentes, Dei Ecclesiam snpra
ipsi

sincera fidelium
cl

ulterius
fidci

corrumjiatur,

quidvc a vobis in hoc

negotio agenduin

solidam pelram Petri a Domino, sicut promissa fueral, aedificatam, qua; uiiica columba, sfionsa pulchra sine ruga et macula, hortus conclusus, fons signatus, ]iuteus aqua; viva" merito appella'

mature

diligenler exquiratis, ut qiuT' per

iiiformalioncs ct iiKiuisitiones hujiismodi inveneritis, et qu;e

fidclium consiliis el prudeiilia

vestra

.\pud Hcnr. lusl.

A.\i\.

agcnda judicaverilis, nobis referre valealis, desccndentcs (luoqiie ad loca hajreticis pravilatibus poUuta animarum saluti, quantuin
42

TOMUS

X.\.\.

Rayn.

XI.

330
(liviiia

AI.EXAXDKI VI ANNUS
grafia
vnlii.*

8.

CHRISTI 1500.
communioiiis sub
ufiJKiiie

sulniiiiiisliahil, coiisiilcrc

retinenda!
p("i'liiiaoia

spooic

anuncro do conlilius lioiuiluiin, cansas crrorum confiitarc, occasionciu pcrditionis aiit rclaitsns aufcrro, quo potcritis
shuioalis, crrores

ohlirmafi ad siiiiim Kcclosiiv non rcIiistiforis

'

dioraiit, do|)lorat llcnricus

in litleris

ad

cpiscopum
fiiit

Olomucensem
(>os,

datis

prodigio

inuonio, contcndalis,
ncritis ad

(iiios in fido

sfahiJos iiiYc-

oniiii

similo,

qui faiilam pielalis spo-

iicrscvcranduni in ca oxlioitcinini, ct
sidlicitual)

iu viani reciani dirigatis ct confirmctis, illosque,

jirout cxpodirc vidoritis, ooadjiifores

ciem pcr suinmam liy|)Ocrisiiii |)r;o se fercbant erga sacram Eucharistiam et calicis usum, in oam vesaniam lapsos, ut Clirisfiim siib iilla
spccie contincri

dinis vol)is commissa^ assnmafis, aliorraiitos

ovili

doinum

ncgavoriiif.
|)afri

Dominico

ct

Catliolica veritate suadcndo,

Reverendissimo in Cbristo
Ecclesia;
sanclaj

ot

do-

incropando in scmitam salutis porducatis, et ut ad cor et Doniinnm redeant elaborctis, liisque omnibus nostram et Apostolicam bcnodictionem impcndalis. In pcrnriiiiondo, ol)socrando,
fidia

mino domino
gratia

Stanislao, Dci ot Apostolic;o Sedis

Olomucensis

pr;esuli

dignissimo, Henricus Institoris.

autcm

ot obstinata bffiresi

pcrsistentcs re-

prebendite, cohibete, et

cum
:

Spiritus sanctus

Adversus ^Yaldensium fratres, quos vulgo Pickardos vocant, insultus longo major pigritiaj Catholicis doctoribus venit excitator, cum ipsa
((

non habitct
vele
,

in eis,

quantum

potcritis ab cis ca-

Hcprcticum hominem post prim/im ct secimdam correctionem devitn, sciens quia subversus est pariterque alios
dicente Ajiostolo
,

omnium iK-cresum in suis ha^rcsibus cxcodere noscilur. Uuidcnim crudclius, ubi non portio aliqua Ecclcsiaj, ut vestra prseclara Olorabicm

mucensis

existit diocccsis,

imo

totius Cliristiana^

ut tales bajreticos fugiant et vitcnt, ac in nullo cis faveant vcl communicent, nc cum
fideles,

religionis conari videntur fiindamenta convellere, tanta?que contagionis, ut

caiteri

etiam er-

eis

in

perditioneni ruant, monete, et dobitis

:

ronei, reliclis suis erroribus [iristinis, ut in Calixtinis

e.\ecrationibus

et censuris probibete libros hajrelicum doj^ma confincntcs comburi mandetis,

novissime patuit, potius

se

quam
,

ad unict

tatcmEccIcsiffi sancta^ matris rcdcant,diabolicis

vestrosque Catbolicos tractatus et ser-

Pickardorum crroribus
prius

iiivolvunt

qui

mones adversus ipsorum perfidorum errores, si opus fuerit, impressoria arte non tantum pcr
vicinas rep;ui Bobeniiffi, sed et per onnics Ger-

calicem usque ad sanguinem pr3efcndebant defendere jam ad indicium errorum prfficcdenfium pcjoribus sordi-

compactata

et

maniJE partes vobis

seu alteri

dudum com-

dantur?Et non mirum, cum

Clirisli

talls

instabilitas

missas, distribuerc procuretis. Ad |)raHlicandum etiam verbum Dei, et Evangelicam veritatcm publice declarandum viros ad hocetiam doclos,

proj^ria sit ba^rcticorum, ut et qui prius

verum

boufc conscientiiB contradictores circa

ct

Catbolicos deputando,

pr;omissa
fuerit,

per

censuras

Ecclesiasticas et juris remedia reprimatis, iu-

corpus et sanguincm sub utraque venerabantur specie, jam omnia ba!c negantcs, suos insuper pr;edcccssores crrassc taiKiiiam damnatos abjiciunt, simplicem panciu cum liis pcrfidis post consecrationem affirmantcs. Et cur
b;oc,
nisi

vocando ad boc, ubi opus

cbii
srecularis, et ubi

auxilium braet

ut sub

libcrtatc

vivcnfes decorom

facultas locusque tutiis

Ecclcsia; in sfatuum, officiorum ct dignitatum

varietate, qiribus
ijisi

dabitur per legitimas inquisitiones

processus

carcnt, obfuscarc ct labe-

iu talibus fieri solitos contra ba^rcticos illarum

factare possent
((

})artium, necnoncontranialcficos, |)bantasmata, Herodiades, ut verbis B. Augustini utamur, et magicas artes sectantes, reccplatorcs et fau-

tores b;T}reficorum, maleficorum, et

magicarum

G;J. Kt de cmtcris qnidem Germaiii;c nationibus qiiid scnlicndum, dum odium clcri, sccundum Bcrnardum supcrCanlica, sitinilium lufresum in quo sfficularis potestas quanto
,

artiuni sectatores, nostra auctoritate procedatis,

dcclarando judicetis, et severitatis acrimonia plectendos, prout sacri canones deeos

t;iles

amplius incrassalur, tanto plus Pickardorum falsa dogmata si non acccptantur, tandcm dissimulantur, unde et multis scbismatibus, prinpopiiloriim scandalis, cipiim dissensionibus animarum pcriculis vias pandunt, quare revcra, ut pra;missum est, nisi sponsusEccIesise festino succurreret remodio, nibil ex i|)sius corporis ct infra compage inconcussuin cvaderct
, :
:

cernunt, sfficularibus
alia

potestatibus tradatis,

et

omnia

ct singula, qua;

ad officium

inqiiisi,

adimpravitalis pertinent exequamini. Quod si non ambo liis, quaj necessaria erunt in j^raimissis agendis vel exequendis interesse poteritis, alter vestrum injunctiim liujusmodi munus et quic agenda et exequalur. Dat. Roniffi erunt adimpleat apud S. Petrum anno Incarnalionis Dominicaj
lionis
bffireticae

pleatis et

((

Ufinam attenderent pagani, utinam

Judaei, el

omnos bffiretici cuin qiianta animi sccuritate conscicntia;quc firmitale pro bac nostra veritate
fidei

ad divinuin judicium poterimus acccdere

MCDXCix, pridie kal.Februarii.Pontificatus nostri

anno

viii .

riinus

Nonne cum omiii coiifidoiitia Domine, si crror esl, in

:
1

Dco dicere poteliac iiostra cre-

62. Prolapsos in Waldensium veterum sive Pickardorum errores plures, Calixtinos, (lui in

Ilcnr.

Iiisl.

ALEXANPRI
(Iiilitate
,1

Vf
ista

AXXrS
tantis

8.

CHRISTI 1500.
voluit

Jol
intelligi
Mattli. xxiii
et

te

deccpti

ssimiis,

nam

festate

Dominus

sii;nis et

prodigiis confirmatur, et talibus, quBC

a
te et

Supcr cathedram Moj/si sederunt Scribx

ris.vi:

Pha-

non

nisi

per

te fieri

possunt? Et certe a

fjuxcumrjue dixerint vobis servate et facite,

pra-ditis
viris, el

summa sanctitate sunt nobis tradita cum summa ct autbentica attestatiouc

sermoneni

ctimproliata, te ijiso cooperante, et

confirmante sequentibus signis . 6i. Profectus in Bobemiam Henricus Institoris a novatoribus qua^sivit, qufe causa eos ad deserendam CatbolicaniEcclesiam toto diflusam
orbe,

secundum vero eorum opera nolite facere, ubi certum cst, quod Dominus loquitur de malis, et cum illis dixit reverentiam esse exbibcndam et obedienliam quoad eorum doctrinam, vult Dominuspra?Iatis etiam malis bonossubditos subessc. Adsunt etiam rationes ad boc cogentes,
si

enim

solis justis praelatis esset

obediendum,
:

adeundaque impia Waldensium conventiimpietatis veneno

turgidi

cum nemo

nec de

se,

nec de

alio scire potest

cula impulisset. Qui bypocriseos Larva subornati, et

septem de',

utrum sit justus juxta Apostolum Xihil mihi conscius sum, scd non in hoc justificatus sum, et
quia quis de se non est certus, minus de alio, sequerentur duo maxima inconvenientia, pri-

fectionis suac causas attulere, ut ipse narrat

easdemque confulat

Causas, inquit, septem

vcl difficultates inquisitori olijiciunt

super cau-

muin quod

si

soli

boni babercut pracJationem

sam

rebellionis

Waldensium contra Romanam

in Ecclesia, ligare et solvere peccata, conflcere

et ministrare sacramenta fidelilius, quod nunquain fideles possent esse certi nec de Baptismo, nec de remissione peccaminum per claves Petro datas, nec de veritate sacramenti Eucbaristife . Et infra Aliud inconvenienSj, quod Cliristus
:

Ecclesiam, quas wstimant esse justas, ut non babeant obedire. Prima quod Romana Ecclesia

omnibus

vitiiscsi

pcrmixta,unde malignantium

censetur, non Cbristi sponsa. Contra banc pro-

positionem contradictoriam opponit Contra causam rebellionis datur haec conclusio Abstrabere se ab obedientia sancts RomantT! Ecclesiffi, eo quod permixta sit reprobis et bonis est conjungere se numero damnatorum, ubi talis permixtio non existit. 03. Probat dicta firmissimis argumentis, qiiid enimaliud prsetendit doctrina Cbristi Mat:

primam
:

Ecclesia? suae,

quam redemit
imo

sua mortc, non

veri-

sufficienter providissef,
et

inale instituisset,

quod non

esset fundata in

fundamento

objicerenl adversarii, se Cbristum caputEcclesiffi agnoscere, atque ab eo influxum excipere non ab alio ita docuit
;

fatis

fEternae .

Cumque

tba'i siii, ubi regnum ccplorum, id est, sanctam Ecclesiam Dominus comparavit sagenfc missa^ in inarc et ex omni genere piSciumcongreganti, scilicet bonos et malos ut per se Cbristus ex[ionit et post dicens Elegcrunt bonos in vasa sua, inalos auteni foras miserunt : ubi Gregorius in Homilia: Sancta Ecclesia comparatur sagena! niissaj in mare et ex omni genere piscium congreganti, quia nunc bonos malosque communiter quasi permixtos pisces fidei sagena con, :

tinet,
finis

sed liltus sanctcE

Romanaj

Ecclesite, idest,

indicat quos sagena trabat. Et iterum in

alia

Homilia

Boni
soli

coelo, et

maH
in

soli nusquam suut nisi in nusquam nisiin infenio:baec

Henricus praeter supremum caput invisibile opusesse minisfcriali etvisibili Ex eo necessarium est babere caput visibile et couforme ex instilutione Cbristi, et pracfica ab eo tenta qua enim de causa noluif Petruin ante suam resurrectionem in pastorcmEccIesiK iusfituere, nec etiaiu claves Ecclesiae sibi tradere, sed tantum promittere, dicens Tibi dabo claves, et non dixit: do claves, Mattb. xvt, nisi quod per se, duni adbuc eraf mortalis, etconformis membris eliain sulficiebat Ecclesiam ipsam babere caput visibile cf mortale ? Ubi vero factus immortalis et invisibilis, voluit suam Ecclcsiam habere caput visibile et membris conforme, dicens Petro, ut pastoralem curam gercret ovium
: : : :

autem
est
,

vita,

quse inler ca^lum ct infernum sita

,

ita utrarumque medio existit communiter rccipit, quos tamen saiicta Ecclesia et nunc indistincte suscipit, et postmodum in egressione discernentur. 06. Secunda qiiia non est obediendum

sicut

Pascc oves mcas unde et institutio Cbristi deinonstratEcclesiam regendam non pcr Chrisfum
:

|iarlium cives

papte moribiis
siani,

siiis

pravis scandalizanli Eccle-

ciim

per sutitraclionem obedientiie co-

gatur adcorrigendum se in moribus .ConveIIit banc argiiliam Henricus ex I Petri ii Obcdite ilominis rcstris, non tantum bonis et modestis, sed ctiam discolis. Hem ad Rom. mii Onmis anima
: :

potcstalibus sulilimioribus subdita

sit,

sive

rerji

solum, quare etiam non obedire, sed esse sepaa tali capite esf non reci[iere influxum vifip s[)iritualis per sacramentorum susceptionem. Qua de causa, sicut omnes episcopi assumunfur ab illo capile in partein sollicitudinis ad pasccndum ef regenerandum oves,ifa omnes inferiores pastores et plebani ab episcopis assumuntur in partem sollicitudinis uf sic unitas et conjunctio membroruni ad caput servetur tam auctoritativa qiiam iniuistcrialis, unde sinc dainno Ecclesiic non fieref, ubi cxfra

ralum

lanquam

pr>vrcllcnti, sirc ducibus

:

tcmcjuam ab co
jio-

inissis . Et infra

Hciiiciue de si^irituali

casum luTresis non malo obedicndum.

6". Tertia

esset pa[ue

ctiain

aperte

quia dicimus

papam
iiisi

nciuine

Henr.

lust.

mortalium esse corrigendum

Deo, ideo

3:52
ipji soli, iiui cjiis

ALEXANDIU
corroctor
silii

VI

ANNUS

8.

CIIKISTI

1500.
;

cst,

ivstimant csse

statuin perfecta! charitalis

clionis slatum
ipsis
si

(iiumii

etiaui

pcrfc-

ohciliciuhini, nc

vicicaiitur in

mala opcra

sua conscutire, cl non sint aliijua reniedia conIra pravos morcs papre ubi Ecclesiam scaridalizat . Hanc ar};utatiunciilain omncm politicum
ef

non servant, damiiationcm sibi accumulant, et non proptcrea Ecclcsiam

in aliis

mcmbris

vivis nuirtificant ct adnihilantj

monarchicum

statiim pariter cvertcre

demon-

a?slimant, el hoc ideo, quia non sunt domini sacramcntorum, scd misicut perlidi
hrerctici
nistri, ctc.

stral Ilcnricus, ac

plurihus prohat non deessc

si

rcmcdia ad cmcndandiim paiiam,

pravitate

C9. Sexta

quia tempore schismatis, uhi

morum
nosoris

otrendiculuni Ecclcsiiu pcpererit,

ncmpe

duo

vel tres se ingercbant pro

summis

l*ontifi-

orationes ad
,

Deum, qui Assueri

et

Nahuchodotiiiii

cihus, sine obedicntia

Romanae

Ecclesiaj fideles

alioiuiiKiiie

tyramionim corda mo-

salvabantur,
vi\iiiit.

ila cl

nuiic ct iiltimoallcgant,

quod

mento
suhdit

converlit, moiiitaiiue cardinaliimi,

:

jam pcr rcgiuim BohcmiBC plures

neutraliter

Non

est verisimile

quod oh

turpciii

Maximum

inter hos discrimen inter-

vitam aut morcs uiiiiis summi Pontificis Ecclesia ijisa, cuni qua Cliristus pollicitiis est se essc tanquam protectorem usque ad consuinmationem s;vculi, deheat omniuo perire, siciit enim ait Leo papa saiictissimus scrihens ad l'iilclieriam Augustam Non deserit Ecclcsiam suam divina protcctio, dicente Domino Ecce ego vo//isciim siini iisrjue ad consiimmationem ssecuU. Idcm scribens clero etplehi civitatis Constanli: :

ccdcrc dcmoiistrat

ila

Ilenricus

In illo scliis-

mate

illi

fuciuiit vere et

proprie scliismatici

qui prBescntes, scientes faclumcontrajurascien-

nopolitana;
saiicltc

Nolite arhitrari, dileclissimi, qiiod

sua;

desit, aut defutura sit etiam quia non est diflidenduni in simili arliculo de clcmentia Salvatoris, qui etsi aliqiiando pcrmiscrit naviculam Ecclesiffi suK multis persccutionum procellis agifari, nunquam tamcn passus est illam pcrpcti naufragium, asseverante etdiccnte Domino Matlh. XVI Et portx inferi non prxvalebunt adversus eam. Ecce remedia, ad quai convenienEcclesise

divina protectio.

Tum

conscicntiam, feccrunt schisma passionihus ducti anioris vel odii, cupiditatis et amhitionis alii vero, qui uni vel alteri, Urhano scilicet vel Clcmenti, ohedicntcs adhaerchant, moti ad hujusmodi lcnendum non lcmporalilate, sed exconscientia cx audilis consiliis peritorum, non erant vere ct proprie schismatici, ctiamsi ei qui non erat vcnis adlia-sissenl, quia prffiler intentionem corum erat error el divisio eorum, quamvis cnim ignorantia juris
ter vcl contra
talc,
:

divini vel naturalis

neminem

excusat, ut dicit

tius et consultius in articulo necessilatis sive

casus preedicti confugiendumforet, quam usurpando divinum judicium, ct involvendo se infinitis difficultatibus, et mulliplicando scandala
ut etiam quidam Catholici casu adveri et induhitati Pontiflcis Romani depositionem recurrere, cujus rei practica non modo divina; majestatis, cujus judicium usurparet, esset offensiva, sed etiam

Gratianus in dicto cap. non tum erat talis ignorantia quia ctsi credere in unum caput siciit in unam Ecclesiam Catholicam etiam de articulis fldci, (jui spcctant ad jus divinum, sit necessarium, fldeli tamcn crcdcrchunc esse illum unum caput vel alium, cum duo sunt gerentes se pro paiia, non cst articulus fidei, sed qui se:

scandalis tcntare,
a?stimant,in
tali

quod scire canonicum. Quamvis ergo una pars excommunicaret alteram cum sequacihus, et schismaticos nuncu-

cundumjura

Ecclesi;c est clectus,

in se
et

pertinet ad faclum

jus

paret

qiii

simpliciter inha?rehant
a vitio scliismatis .

excusari

Yidebantur
70.

Quod porro

nculrales, sublata de vero

nimis difficilis, utpote schismatis introductiva, qute longe scandalosior et damnosior Ecclesiec esse potest (}uam vita turi^is unius l*onlificis, etc.

Pontifice controversia, a salutis

rent,

tramite aber-

demonstrat Henricus ex eo, quod non credant in iinam sanctam Ecclesiam, (|iia? una est ralione unius supremi capilis visihilis ac minide quo Cliristus dixerit Tn es Petrus, liancpetram xdificabo Ecc/esiammeam : cujiis capilis sunimi neccssitalcm pluribus probal, ut ea, qu;c sunt fidei, ubi et ()uolies circa illa duhitatio insurgeret, determinare et conslerialis,
:

08. "

Quarta quia

priclati

non sunt imitaqiiia

tores Apostolorum in Ecclesiastica potcstate.

in sanctitate vitcC, ideo nec

et stiper

Quinfa

status

perfeclionis sia . Ostendit

omnino

deficit in

Komaua

Ecclc-

primum Henricus non

posse

Bequari prffisulum perfectionem ciim Aposlolis oh singularem eoriim dignitatcm, cum omnis

servare hahcat.
71. xMultisque interjcctis, dcmiim impictatcm Pickardorum a Romanae Ecclesia; gremio

cujuscumque rcligionis fiindata sit supcr fundamenta Apostolorum, Eplies. ii. Superxdipcati super fundamcidum Aposto/ornm el
perfectio

prophetarum,

licet in

aliqua pcrfectione

aliijui

cos vicerint, qui regna amore Cliristi relique Dicitur runt. Deindc directc ita respondet
:

recedcnlium, summanuiue infelicilafem in luce iilurihusquc argumcnlis non aliam coUocat essc veram Ecclesiam Chrisli sponsam, quam eam, ciii Romaiius Pontifex pra?est, sic osten,

dil

'

quod suntimitalores Apostolonim

profcssionem,
luia prufiteri

(luaiiliiin

ad

familia? sunt,

Tot crrorcs inlcr eos vigcre videmus (juot cum el femclla^ malris, masculi

opoitct

ciiisco|i(is

patris per se opinioncs hahciit scqui.

Imo

etipsi

ALEXAXDKt
Pickardi
fiiiaiitiim inter

VI

ANXUS
erro-

'J.

CHRISTI loOI

3J3

se sunt divisi in

tan(|iinm ipsi Cliristo, cuin ejusexistat vicarius,

sit

ribus est inexplicabile, ciim etsi quadraginta articiili crronei in lucem devenerunt, de qtiibus etiam alil)i traetabilur, in ipsis tamen pluriino-

de necessitate salutis
73. Librat

rum
niliil

diversifieantur opinando in singulis, prout

volunt,

unde

et

tenent, et

quidam de veritate Eucliaristiic quod solum significative sub

ct

etiam idem auctor suis ponderibus adversus Pickardos lioc argumentum, ut universsp gentes ad Romana; Ecclesitc venerationem et Cbristi tidem, desertis avitis superstitionibus
,

non

sine

maximo
:

divina?

potentia;

speciebus panis contineatur, de

vini

post consecrationem

quorum numero

fuerunt qui

cultris infixis in liostias consecratas,

dem ab
ipsis

eis

non quiconsecratas, sed a Catliolicis, ab

fuit, aliis

miraculo traducttesint Si quis, inquit, omnia miracula alia a sanctis negare vellet, lianc tanien couversionem niundi ad Ddem negare non
potest,

cum

ad

sensum

pateat, et sicut lianc

inti-

autem

furtive sublatas, veritatem experiri

conversionem factam nemo adversariorum

voluerunt, ut supra tacluin credentibus.

72.

oppositum
(juod eo-

Hoc etiam manifestum

est,

rum seniores secreta in eorum cerimonialibus nunquam simplicibus manifestant inter eos
conversantes, jirout ex eorum propria relatione didicimus, semper timentes proditionem unde
:

delium, nisi frivole et malitiose jiotest negare, ita nec miracula sanctorumcum per liiijusmodi mundus fuit conversus Marci ultimo Illi autem profecti praedicaverunt ubique Domino cooperante , et sermonem confirmante sequentibus
: :

sifjnis .

verisimile est, ijuod quasi innumeris involvantur erroribus, qua; omnia a tot regnis Cliiislia-

Septima argutia Waldensium petita erat ab exemplo pravo, quod plures in Boliemia, excusso observanti;!} in Pontiflcem jugo, viverent, quorum insislere vestigiis asalute non alienum arbitrabanlur sed esse latam inferorum portam nnn animadvertebant, nec jiaucos deliros
:

norum rimum
luti,

per

orbem longe lateque dispersis plualiena sunt, omnes sub unius vicarii
successoris obedientia constiPonlifici

Cliristi, et Petri

scientes

quod subesse Romano

uni\ersali Ecclesia; prceferendos.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

9.

CIIRISTI 150

Unfjarus sacro in

Turcas foHleri accedit

/'ontifex singulas expeditionis partes exponit,

tum

per

litteras lef/ato,

tum

oralioiie

in

cardinatium

senatu.

Anno

|)ost

Cliristum

natum millesimo

quingenlesimo primo, Indictione quarta, multa ad com[)rimendam Turcicam tyrannidem inter

summum

Pontificem

et

Cliristianos principes

mithrani simplicem intra cancellum ac illius partem etaltare, ascenditad papam, etosculatus est genu ejus, et omissa petitione benedictionis, petiit iiululgentias, et papa concessit interessentibus plenarias. Quibus habitis, descendit ad pul()itum pra^dictum, et fecit orationem denuntiatoriam fffderis inter papam, regem Hungaet
riae, et

agitata sunt consilia,

acprimum

diePenlecostes
,

dominium Yenetorum initi contra Turcas,

promulgatum est rifu solemni ^YIadislaum regem Hungaria' sacro in Haja/etlieni eiim Pontiflce et Venetis fcederi accessisse, de quo
ba?c

et

non venit ad siiecifleationem capitulorum, nec

lecta sunt capitula. Finila oratione, pronuntiavit

Joannes Burchardus
trigesima Maii
d.

' :

Dominica Pentercverendus

sine mora indulgentias habitas a papa, qui statim sfans in solio sine mitlira inccvpit intelligibili

costes

ct infra. <

voce

Te

Dcum laudamus ;
:

(]uod cantores

dominus Petrus de Zincentia auditor camerfe el episcopusCa?senatensisaccepil pluviale rubeum

'

prosecuti sunt ad flnem

iii

(juo finito,

papa adhuc

Bui'ch. M?. arcli. Val. p.

ii.

fag. 185.

Patcr noster, et versiculos, ac duas orationes, qua; habenturin Cerimoniali in publicatione foederis initi contra infideles ,
solio stans dixit
:

33/
KaiU-iii
r.d

ALEXAXDKI
riuirniiiat l*otrus
S.

VI
'

ANNUS
litteris

1).

CIIRISTI

1^)01.

Delpliiiuis

iii

cardinalibus suis principibus deputationem

cti

di-

abbatem

Jucundct missis.

logati

pernecessariam esse, sibique valde

lrrum|H're in Turcicum iinperium ex 2. Pannonia dohobat Wladislaus, cui propterea Ponfircx pactam anri \im iu bollicos sumptus

impendendam suppeditabat magnavero adoruabaturclassis a 1'ontilice, Francorum llispanorumque rcgibus, Yenetis et Rliodiis qute eodem
;

jdacere asseverassent, et ut idem legatns publicaretur institissent, et a nobis interrogati, an dioti sui priucipcs parati essent classem suain, facta hac publicationc, in Turcos sine mora
dirigere, et dicto legafo

tanquam nostrai proprife porsona! parere vellent, ac nna nobiscum et

nostra in

temporc

Criccia; Asia-qneliltora vexare deberet,

classe

viresqne Harbarorum dem classis imporatore Petro Aubussonio Rhodii Ordinis principe diacono cardinalc, et Apodistrahere,
stoliciti

summo

ejus-

vires suas et conatus,

hanc sanctam expeditionem quemadmodum semper

classem suorum

sollicifavimus et ipsi promiserant, convertere,

respondissontque

dicti oratores

Scdis

legato

cardinalom RcLrinum
litteris

in

quibus Alexander Hungaria lcgatum hisce

de

docuit

principum praesto esse, proculdubio in dictos Turcos deducendam, ac eidom legato paritnranij nec quia praesens .^ilstas prope jam ad
finem vergeret, se propterea refardaturos, sed quod ojus temporis supererat in taiu laudabili opore, ac Christianorum omnium caiisa consumpturos, provisurosque, utquod personaliter non poterant, per delecfissimos belli duccs ac prierectos magno ordine ac ratione administraretur, simulque daturos operam, ut continuandffi classis

Dilecte

lili

noster, salutem et Apostolicam

iios dics tu;B

benedictioncm.
ctionis litteras accepimus,

circumspcquibns diligentiam ic scdulitatem tuam studiumque, quod penes istam regiam majestatem, ac regni pra^latos ac proceres Turcorum causa tibi commissa adhibes, i)lene percepimus, de quo licet tibi non ita

Quamplurcs per

sumptus

profcrri ac continuari
ut

rescripserimus, valde a nobis et sacro cardinalium collegio, ubi saepe tua opera ac gesta relata ac recitata fuerunt, commendafrequenter

posscnt,

nos itaque

collaudata,

par

erat,

Nunc autem, ut intelligas quae penes nos in ipsa Turcorum causa, in qua dies et noctes a toto animo et corde fervemus, succestus fuisti.

dictorum principum virtute ac religione, ac tam ferventi de Christiana republica bene mcrendi zelo et desiderio, ac requisitis corum
oratoribus, ut
illos,

nt ita agerent ac perseveracardi-

rent.nostro

nomine hortarentnr, eumdem

has tibi scribendas duximus. Innotuisse debet circumspectioni tuce, quemadmodum nos superioribus mensibus pro ea Turcorum causa constituiinus dilectum filium nostrum Petrum S. Hadriani diaconum cardinalem, Rhodi magistrum, nostrum et A. S. L. ad quam ineuiMlam
serit,

nalem, viruin fortem, sfrenuum, singulari prudentia ac fide [irteditum, ac assiduo in Turcos
bello oxcrcifatum,

nostrum

et dictse

Sedis lega-

tum

in

eodem

consistorio publicavimus, ac ut,

toto

quod seinper
inus,

legationem

cum idem cardinalis nuper se cum quibusdam triremibus et navigiis suis sumptibus paratum se fore nobis ad Breve nostrum, qno nos eum legatum depufasse signiflcavimus, rescripsisset, distnlimus publicationem legationis hujusmodi,

corde et animo concupivinos excitata procederet, diximus nos quindecim illas triremes, i|uas pridem Ycnetiis designaveramus, instructuros, easque in hoc sanctnm fidci opus sub legato nostro destinaturos. 3. El ut primi promptique in hoc tam nesancta expeditio toties per
cessario

quoad cum charissimis in Christo filiis nostris Francorum Christianissimo et Hispaniarum regibus Catholicis propter no-

tamque oommuni opere,

ut
et

seini)er

voluimus, reperiamur, scripturos

ros,

ordinatu-

vum inter nos et ipsos reges contra dictos Turcos foedus initum, et inclyto Venetorum dominio super tempore publicand legationis hujusmodi ac hostilis invasionis consultaremus, ac siniul intelligeremu.-;, an isfa regia Hungaria; majestas, cum qua, ut nosti, ad hoc sanctum opus nos et ipsuni Venetorum dominium superioribus mensibus foedus iniveramus, in Turcos
irrumperet, ut maturo, siculi res poscebat, acccptoconsilio, quid facfo opusesset deliberare

sicuti fccimus, venerabili fratri Antonio episcopo Tiburtino, Yenetiis oratori nostro, nt nuUa interpositamoradictasquindecim triremes armari et instrui curet, easque sic nostro et Ecclesiffi nomine ex toto instructas et paratas ad ipsum cardinalem legatum perducat. Et cuin tua circumspectio per plures suas litteras nobis

significaverif,

quanto studio

et

animi ardore

possemus, deque his omnibus eumdem cardinalem per nostras litteras fecimus certiorem. Cum aulem hori oratores dictorum regum et dominii ad nos venisscnt, ac in consistorio nostro corain vouerabilibusfratribus nostris S. R. E.

idem rex Hiingaria' huic sanctie expeditioni se accingat, et quam validnm virtute et robore delectorum militum exercitum comparet, licet sempcr ea fuerit opinio et expectatio nostra de sua majcstate, putemusque eum more progenitorum suornm, qni Christiana; rcligionis semper acerrirni propugnati)ros ot defensores fuerunt, hanc tantam de republica Ciiristiana cum
ejus

summa

gloria

benemerendi occasionem,

et

Pet. Del.

1.

VI.

Ep. lx.nix.

Lib. biev. p. 909.

qiiod poilicita csf, ef in confoederatione promisit

ALEXANDRI VI ANNUS
ac pepigit, nc.n omissiiram,
seil totis virihiis lioc

0.

CIIRISTl

:")()!

33r

aliis ciiris, af{cct;r([uc a-talis

incommodis, scque

tam sanctiim ct gloriosuni opus aggrcssuram, tamen ut sua raajestas ardcntius et majorc animo
lirovinciam lianc aggrcdiatur, tuacircumspectio
ei liipc

ad sulicundos caslrcnscs liiborcs ol)tulissc, si Gallus His|)anusvc rcx sc illi comitcm adjungcrct actis principibus in consistorio gratiis de
:

onmia

stros et
iii

nodictorum principum classium apparalus

siguificabit, referett|ue diclos

cgregio in

rcm

Clu'istianam studio, rogasse sc

oratores, ut ipsos ad

promissaad cxilum perdu-

promptu essc propedicm ac

sinc duliio,

Deo

cenda

hortarcntur, signillcasscquc quindecim

suamque celsiludincm ad hanc

ducc, in Turcos fclicibus aiispiciis soluluros, ]n'ovinciam ar-

trircmcs Venctiis Pontificio sum|)tu inslruclas, nec modo opes in tam sacro bcllo, sed ctiam
ita summa sanguinem iibcnter profusiirum omiiium gratulationc illum ob pncclara [n-ffilc:

dentius capessendam, et ut in ea pcrsonaliler inccdat omni sludio, cura ac diligentia liortari,

cxcitare ac intlammarc

non desincs, ut eodcm

lempcre nos
classe,
ct

cl dicti principcs mari pofcnti sua majcslas validissimo tcrrestri

hostcm invadamus, ut cirnon solum nostra non offendat, sed sese, ac quo} occupavit tueri non possit. Quod si (ut nobis proculdubio persuademus)
cxercitu

communem

militarcmquc pcritiam ct auctorilcgatum Apostolicum ct cruccsignatsc classis imperatorem se renuntiasse, tum Angelo Tyburtino dedissemandata, ul dictas quindecim
rita facinora

tatcm

cumquaquc

lacessitus

triremes Rhodum perduceret. Accingeret se itaque strenue tam glorioso operi, ac vetercm bcllicum ardorem, qucm tanla cum laude olim in

sua majestas cffeccrit,facile-sperata de communi hoste victoria, Domino conccdcnte, sequctur, et

cjus

Rarbaros explicuerat, pro divini Numinis gloria,

rcligionis
tiiitione

magna

ac pra^cipua pars virtuti ac laudi

jestas

mameritum .Tternum, percnnc nomen, et immortalcm gioriam consequelur. Praiterea resufB majestatis ascribetiir, ac proinde sua

ampliatione, Romana^que Ecclcsicc expromerct. Qucc Hltcra; dundccimo Augusti hujus anni mdi dic consignat.ne fuerc.
o.

n/las, et
licitali.

Galhim inter Germanumquc contracla Hispanix reges ad sacram militiam

affi-

sol-

fercs suEe majestati nos pccunias,

pro secunda solutione debcmus, paratas babere, sed

sibi

quas

Concepta; sunt cx magnificcntissimo

lllo belli sacri a[)|)aratu

ducisque dccreti virtutc

cum non rcpcrimus modum

jestatis,

illas istuc

commode

mittendi, ordinahis, ut procuratoribus subc m.a-

ingcntes spes proferenda; rei ChrisliancT, quac magis auctfe sunt, cum reccnter incrcbuissct

aut cui

illa

voluerit Venetiis in tempore

debito persolvantur, unde sua m.ijestas

com-

mode poterit illas accipere. Hortaberis itaque suam majestatem velit esse contenta illas Venetiis

fama scdatam intcr Maximilianum Ca;sarcin ct Francorum regem de Mcdiolanensi principatu disscnsionem, qu.T; Turcicum bcllum disturhaFeria tcrtia, vigesima quarta Augusli , inquitBurchardus ', prffidicti mensis fuit [iroclamatum pcr Urhem, cclcl)rata csse sponsalia inter Carolum filium primogcniluni illustrissimi Philippi archiducis Austria;, ducis
tura videhatur
:

capere,

qucm
acdc

cum in Hungaria, nt diximus, per solvantur non rc|)criamus, et suis procuillas

>'

ratoribus committcre, ut
litleras certiorcs .

Vcncliisrecipiant,

bis, qusc succcsserint, facics

nos per tuas

De tradilo in senatu celebcrrimo Christianse classis impcrio, conjuncla lcgati Apostolici dignitatc, Rbodiorum cquitum magistro cardinali, Alcxandri litteras allcrtJacobus Bosius ',
4.

regis in secundo vcl circa

Burgundia^, ncpotcm scrcnissimi Roinanorum siio! a'tatis anno constitutum, ct Claudiam flliam

unicam

Liulovici

rcgis Francia; in sccundo cliain sua;

ffitalis

anno

constitutain. Celchrata csl hujus affinitatis hxtilia in l'rbe,

ct

conscntanca

liis,

qurc in superiorilnis con-

ncmpe Francorum Hispanorumquc rcgum, tum Vcnctffi rcipuhlira? cxpetita

tenta sunt rcpclit,

fcsto, liahitaque a
fici

proximo S. Ludovici recurrcntc die Jacobo Al[iharabio, qui Pontiin

a sccretis crat,
et

frcqucntissimo cardina-

consilia de gerendi belli

ratione,

Wladislaum

lium
tis

episcoporum ccetuoralio^ qua cxultan-

Hungarifc regcm in sociclatcm armorum pcUectum, ac tcrra in Turchns cruccsignatas acies educturuin, regum oratorcs sacro senalui interfuissc, in quo classis inxjtcrium nota; Aubussonii virtuti delatum csf, paratas rcgias classes, confectaque jam Neapolilana expcditione, GaUicaet Hispanica arma in cosdem Cliristiani nominis
liostes

populi Christiani laititiam, rcgum stiidia ad provincias infidclium dcbcllandas, Pontificis in ca pcrficienda conjunctione, principum pro rc Christiana augcnda providcntiam,
triuraphi ducc

spcm Turcici Rhodiorum cquitum supremo

:

magistroet
lulit,

S. R. E. cardinale, eleganti stylo cx

ex qua ha!C dccerpimus

Ut

consumma-

pet

versum iri, dum terra Hungarus irrumhos rcgum bellicos apparatus in dics auiri,

tissima
cst,

undecumque
motu

virtus stare loco nescia

summffique

diviiiitatis

plcnitudo perpctuo

ctum

sibi

vcro nil altius

infixum hajrcre
sa-

agitari

consucvit, id ipsuni in pricscntia

animo, quam ut tanta sollicitudincdccretam

:

cram ex[)editioncm [iromoveat in animum se induxissc cam duccro, poslhahitis ponlificalibus

'

obnixe conatur , de Alexandro loquitur, ut reguo iNcapolitano confestim pacato(quod gravc

Uiircli.

iiW

siip.

= lixl.

lypis ciisa intcr

.ilias

coiam Pontifi-

Bosiusp. 2.

1.

XV.

cibns iiabitas.

33G

ALEXANDRI

VI

ANNUS

9.

CHRISTI 1501.
prosc(|iieretur
:

olisl.UMilum ot Yoliit pessiilum ostio auluinaiiiil)

Cliristiaiionim priiicipiim classps
iii

caiii

Mirum,

in(|uit, dictu, cre-

liaiic

pra^-

dilu difficile est,

tua;

cum

screnissima' majcstatis

clarain coiitra iiiruleics

saiictissimam(|ue expe-

ditionem expcditius jiroperent, eoqiic licUiim nlacrius |irosc(|iiaiilur, (|uo iii ficnerali coriim ilucc nupcrriinc consfituto lirmius ccrlius(|uc
confidunl,

nam

ul

rcrum omniuin aj^eudarum

in adminislrationis priiicipe alis(dutio cst,ita in re militari rc(|uiri aiile oniiiia pra'cipua rcctoris

prKslantia

dcbet

circuins|)cclissime

igitur

Daubusson tit. S. Hadriaiii c.irdiiialcm mcritissimum, magiium Kliodi magistruin non modo Cliristianorum principnm rcjiumque omnium consensii qiiam
Alexaiidri VI healitiido Pclrnin
,

volunlalem, classiiim apparatum, omnimocontra infidclcs cxi^cditioncm attigisscm, quaiita assislcnlium principiim bilarilas, (|Uieve liominum stiidia, qui |)lausus, quive acciamatus eruperint. Itaque non ausiin conticesccrc, non dcsinam suppiex allcslari ((pioniam majus pcriculum cx iiiaxima faina, quamex minima est) ne tanti inca!pti fortunam prosequi et urgcre desistas. Vcrtim, inciyte rex, Cbristiano-

damque

rum

niilantibus

tuo tanluin imperio resipiscit) eo

jam diu rebus, (quarumspes in nunc tibi sucaitissimi

currendum ocyssime, eo Redemploris

rojjalu at(|uc iiislantia, univcrso exercitui coiitra

Turcas

Icffatiim caputque iiraBfccit, in quo tanta bellandi pcritiaalquc cxperientia est, in quo ea maf,maniniitas, ea audacia viget, ut vel sub eo unico imperatore Cliristianorum classibus cer-

erga majestatcm tuain gratitudini satisfaciendum picnissime est, quo magis (ut nunquam
tiia

virtus intremuit,

nunquam

felicitas claudi-

cavit) sic

nunquam
inquam,

lia^rere

tua i^rudentia videa-

tur. Sic,

tuis gestis, sapiciitissime rex,

sperarique contingat qui cum bactenus, quod clain neinine cst, triiculentissimam contra nos infidelium rabiem undantemque impetum assiduus propulsalor
:

lissiina vicloria promittatur,

averterit,

jamjam cum veferanis exercilalissimisqiic bcllatoribus suis lacessendi, impellcndi

explodendique genus infandum, fulmiiieus oppugnator, vexillariusque tanli apparatus dux creari merilo videatur. Quid iffilur mirificum flagrantissimumque sanclissimi doniini nostri Alexandri YI desiderium admiramur, si innata quadam magnanimitate Cliristianos suos jam-

jam discurrere

Asiain, Partbicos arcus pliaretrasque calcantes imaginatur, atque uti somnians videt ? Nationes quippe mundi universas fidei nostrBB subjugari atque obsequi tam facile
cst,

exemplum, perennitatem bistoria;, ffiternamque tibi c(Eli regiam consequaris.Ex Urbe pridie kal. Septemb. mdi. fi. Extant aliae cjusdem ad Ferdinandum et Elizabetliam Hispaniarum reges iiltera?, quibiis cgregiacorum consilia de vertendis in infideles Providistis non alia armis ita commendat posse Cbristianum orbem ratione pacari, tiiiain si in aiienas infestastjue gentes belliim indiccretur:()uid enim optima parcns natura ampiius aut nobilius temporibus nostris indulgerepotuisset, qiiam Cliristianum gcnus universum contra s|)urcissimas infidelium nationes conspipopulis quietem, regibus
:

rasse

atque

ita

conspirasse, ut vestro polissiinclyta majestas

;

mum ductu
tur?
niliil

certissima nobis victoria promitta-

enim veslra

unquam
un-

quam

Cbristiani principes velint. Credite,

cxcogitavit, quin

pra;clare eflecerit

niliil

inquam,

quandiu firma Iikc concordia stabit, non Oceanolndus, non frigore Bosplioriis, non Arabs medio sub soie securus
iioc miiii, patres,

quam
sic

exoptavit, quin

felicissime promeruerit

omni terrarum coeiique regione usquam erit, quod regum nostrorum armis domitum, aut inetu quietum, aut |)ietate dcvinctum fuerit. Jubilate igitur Deo, omnis terra, servite niinc Domino in ia;tilia, gaudio cuncta
existct, niliilque ex

prorsus iibi nun(]uam aniinus, nunquam prudentia labant, prosper ct exoptattis evenlus neutiquam decst. ilaque dum id vobis, quod ab
ustitic

jirope

incuiiabulis tota

mente

pctistis,

fatistissimc

conligit,

dumque auspicatissimum

simul Alexandri VI vestro genere oriundi ea-

bymnis plausil)usque tripudiare operajpraitium facite. Et vos ornatissimi ante alios, vos, inquam, patres, appello, aras dispocolliquescere,
nite, tlnira

dcm ffitate Pontificatum admiramur, beneficain summi Crcatoris indtistriam, ad Iianc vos priccipue gloriam expugnandoe infidelitalis procrcasse, tam liquido arbitrari par est, quani meritissimum majcstatis vestra; Catliolicum cognonienluin dcbellata Boetica, Africa depressa, adinventus alter in fidemque nostram redactus orbis Iocui)Ietissiine attestantur. Vcstriim est igitur, rcges invictissimi, Catbolicam

passim incendite, Deo maxiino redemptori pientissimo gratias laudesque concinite; vestra

enim

res

agilur,

dum

Cbristianae

reipublicae decus augetur, vcstra utilitas, vestra

auctoritas crescit. Agite, inquam, procurate, instate, coliortamini,

vcla disponite, dirigite, et

oram solvenlibus bene precaniini, ut diva Petri cymbula prosequente tranquilla uiidecunique
sub tantis regibus ad certam perpetuamqiie vicloriam Cbristianorum exercitus firma concordia applicet
iis
.

banc sanclissimamque expcditionem maturius prosequi, et tam |iropifio tamqiie opporftino pientissimi Bcdcmptoris noslro i^rajsidio non
deesse
7.
)>.

Conjungendus bisce regibus cratMaximi-

Hortatus idem orator

litteris,

esl,

exara-

paucis post diebus

Ludovicum Fran-

corum rcgem,

ut cocplam expeditionem Turci-

Ca-sar, qui Medioianeiisis principatus convcrsionibus aTurcica expedifione sedisfralii pra^ se tulcrat in Germanicis impcrii convenli-

lianus

ALEXAXDRr
l)iis
;

VI

AXNUS
ciim

9.

CHRISTI 1501

;537

ac

licet

C-arnli

^Lii

e\

filio

iio]ioti#

rcgisFrancorum cardiaalis llnlliomagcnsis, ciim

ruiii ])acis et

C.lnmlia
cta'

Liidnvici unitreiiita sponsaliliiis (leviu-

rcguiu voluiitalcs essenf, iilurima tamen iitiiim materies toUenda erat (jua in re ope'
:

|)romissione etralificationehujusmodi caiiifufoconcordia^. cx Francfordia debcrent

irc

Mcfas

Romanorum
et

rcx cuin cardiiiale Rolhosc

ram impense dedisse Raymundum

.\o\.T

S.

Mariae

magense
nire

elecloribus iira^dictis, ct ihi convc-

cardinalem Gurcensem. Apostolica' Sedis lcgatum, de ijuo su[)eriori anno actum esl, memorat Burciiardus, qui de colloquioTridcnti intcr Maximilianum et Georgium Amliasianuin cardinalem Rotliomai;ensem Galliariim leualum Habito infer Romanorum facto fuec refert et Francorum reg;es per litteras et nuntios pro concludcnda pace et concordia intcr eos iongo tractafu, tandein rex Romanorum decreverat expecfare in Marano cardinalem Rofliomagcnsem ad concludendam pacem et coiicordiain taliiijusmoili a rege Francorum miltcndum men (luia dufjifavit cardinalom iion posse cuin tot equis, quot secum erant, commode in Marano recipere, misit Tridenfum, ufii cardinalis Rotfiomagensis erat, certos qiii pro ipso Romanorum rege hospitia ordinarent, et cardinalem Rotliomagensem ad expecfanduni ibidem adventum regis, ac dominum Jacolium Triviiftium, et cseteros Lombardos onines, qui cum Rotliomagense ex Medioiano venerant, quoruin erant mifle equestres vel circa, ut redirent ad dominium Venetorum, etnulius ex eis remane: :

deberet
et

rex Francorum, el

inutuo

ampfexare
recipere

deosculari

et

jurare infer se

[)erpefuam pacem, et tunc Romanorum rex crucem contra Turcas, et rex Franco-

rum

dare

regi

Romanorum
suas, et idein

patrocinium

in

omnes gentes
venire

Romanorum

rex

Romam pro corona, et inde arripere iter contraTurcas. Et liis conclusis, Gurccnsiscardinalis misit nuntiuin ad rrbem, qiii illiic venit Jovis, vigesima primadicti mcnsisOctobris, cum
litteris pra;dicfa significanfibus.

Cardinaiis Ro-

fliomagensis recessit ex Tridento die vigesima iiona cjusdem redilurus ad regem Francia; pcr
postas caballariorum
tino
.

Meminit de hoc TridenPefrus

cardinalis

cotloquio inter

alios

Beinbus ', ac praecipue in his consfifutum ait, ut.MaximilianusFrancorum regem Mediolanensis ducatus jure beneficiario indueref, Ludovicus vero Cfesarem ad augusfale insigno solcmni
ritu e Pontificiis
si^arsa vero
refert.
9. Criices e
sfe5.

manibusaccipiendum
fama,

juvaret,

communi

qux Burchardus
Germanorum
vc-

ccelolapsx in

ret Tridenfi

commorando

qua?

omnia

facta

Percrebrescebatautein tuncmaximeapud

Die igifur Jiartis, duodecinia priescntis mensis Octobris, Romanorum rex statuit intrare Tridcntum, quo ]irinisitad tres fioras revercndissinium cardinalcm Giircensein legatum Aposunt.

populos oinnium sermo de Turcicacxscindenda

tyrannide, Constantinopoli et Jerosolyma Christiano cultui restituendis, ac iiil inagis in coctibus principuin, in concionibus [lubiicis,

stolicum, qui

cum

majestate sua

erat,

qui

iuque vulgi circulis

ccelo

personabat,

cum

lapsa

venit Tridentum

eadem die circa lioram vigesimam secundam. Rex autem secutus esteiim, et intravit Tridentum tanquam venator circa primam lioram noctis cum equitibus videlicet
omiiibus in vestibus griseis, et totidem prfemiserat nullus venit obviam, quia sic voluit.
;

in vestes

Gerinanorum crucis insignia

fuissent superiori anno, qusc insolifse alicujus

expectatione mentes perculerant, eademve hoc ctiam anno repetita fuissent prodigia, dc quibus ab insignibus viris flde dignissimis Cacsar admonifus est, atque ab episcopo Leodirei

8.

In

mane

die

Mercurii, decima tertia

ensi relata hajc

illi

fuisse narrat Xauclerus

Octobris

conveneruut coram rege reverendissimi Gurcensis legatus et Rofliomagensis cardiiiales. Legatus fecit orationem inductivam adconcordiam etexpedifionem contra
pra^dicti,
])arlaineiiti

Anno

salutis

nostrse mdi, iniranda

sane, hor-

renda et inaudifa osfcndit Deus hominibus, siquidem, ut scribit regi Romanoruin Maximiliano Leodiensis episcopus, afestis Pascbaiif)us singufis diebus in uno vel alio loco d-iopcesis

Tiircas. l*ra?sidens

Parisiensis, qui

cum Rothomagense

erat, respondit legafo.Deinsunt simul rex et cardiuales,tandeni de diu locufi intrarunt cameram rex et Rotfiomagensis, atii dicunt quod cuin eis orator regis IlispanicC (de

Leodiensis apparuit publice et inoiiinate

ali-

quando quando

in

Ecclesiis, aliquando in

plafeis, ali-

quo lameii cardinalis Gurcensis

fuerunf simul
cf jirojiriis
lioris

nihil scribit) et
et inter se

quatuor vel circa

et

in domibus, et in ipsis ctiain cubiculis signuin Dominica' Crucis perfeclum, ct fuit frequenter nigrum aut rubicundum, ita etiam ut in aliquibus pufarefur esse verus sanguis

manibus scripserunt

composue-

runt

concluserunt concordiain et paccm, et quod deberent in festo S. Caffiarin;r l)ro\inie vcnturo convenire Francfordite cum Roiiianorum rege electores imperii, et nomine
ca|)itula, el

mcduUa et rumque cruces

cuin

sanie effusus, et fuerunt ple-

aliquando tamen Dominici. Api^arent aufein, inquit, uf ])luriiiiuin, super capite mulierum, ct maximc puellarum in casimplices,
signi

duplices in forma

so])ulcliri

tlurcli. iMs.

aicli.
1.

Vat. p.
IV. c.

ii.

pag. 2lO.Petr. Beiiib.liisl. Venel.

Petr.
s

Bcm.

1.

vi. Guicc.

I.

v. Sur. lo. v.

I.

\.

VI. Sur. to. V.

50

et alii.
.\.\.\.

* Durcli.

ubi sup. p. 215.

.\I.

iv. c.

oO

ct alii.

Naucl. votum in line.

.VXX.

TOJIUS

R.\Y.\.

43

338

ALEXAXDRF VI ANXUS

0.

CIIRISTI 1501,

ruin peplis siipromo vortice. Et rctort idoin sc desiiper inqiiisilioncm solertem fecisse, it;i
Scribit

tas in coclo, ct gladios igiicos,

ct

etdracones

crcat,

apparere

facit in

sublimi, similiter et portcnta

quod ncc dolus, nec fiaus iiitorvcnirc potuerif. quoquc dc inuliere quadam cjusdein
dioeccsis viginti
sla,

duorum annorum

valde iioneadinonita a

quodciuo dio

(iiioilain coin|iorit

in lcrra, ct iii inari monstra, iii honiinibus ctiam nasci infantulos multorum capilum, propter quod et monstra dicuntur, non solum qiiod proptor admiralionem nnvitatis ea bomi-

matre crucis inagiiuin ct ainplum in popio coloris aurci, atquo ad singulos quatuor cjus angulos interiores crucoin unam parvam cjiisdem coloris, pcrinde alquc arina sunt Jorosolymilani regis, inqnc incdio majorem crucem
aliain sanguinolentain. Torrita iiido inulior cnin

ncssibi monslrant,

scil quoniam iramDci monstrantimminere hominibus, quod Deus, su[i|ilox oro, bcne vortat Ilactenus Nauclorus, Tubingensis pnrpositus, quibus vorbis Chronologiae sua? fincm imposuit, quain Melancton novator, demptis aliis aliisque adjoctis, corruptam edi>.

rcverenlia
reposuit,

mox

peiilum iliud ad locuin munduin aliud munduin capiti imposuit, in codem cruxgrandlsapparuit. Accurrunt
ct

disse fortur.

boinincs multi ex admiratione, in quoruin conspeclu ilerum et iterura pepla mutaverat, ita ut novein diebus pepla tredecim cruce signata fuorint . Et iiifia
:

Confirmant hsec de crucibus coelitus deBasclius in Addifionibus ad Nauclorum, et Palme10.

scriptis in vostiluis alii, ex qiiibiis Nicolaus

Apparuerunt

et

sigua in camisiis inariti

:

continuatoranonymus his verbis' In Germania nuiltis in locis livores instar Doininicjc crucis ct insignium passionis Domini vostimontis et corporibus tam virorum, quam mulicrum
rii
:

crucis sanguiuolenta;

bortatus est mulieroin

inopinafo apparucriint

".

Scripsisse de bis Mat-

curatus suus, ut cum jubileus esset in Trajecto supcriori, ubi fuit episcopus, iret illo et confitead S. Scrvalium confessa est magno tbeologo, audita missa post ha!c ivit in cborum, et propter rcliquias ducta cst in
et

rctur. Assensa ivit

sacristiam. Allato

quod
quod

capiti

ei peplo nitido rogata est imponeret, ne cum tanto horrore

per plateas incedcrct.

capili

Assumons

ipsa

novum,

applicuit,

mox

erupit in ipsa pepli

parte anteriori sanguinis tanta copia, ut confestim in cxtremam usque fimbriam ad unius
digiti

tbrcum Herbenum Commcntarium rcfertTrithemius Eodem, inquit, annocruces sanguinocB, variique cbaracteres in peplis mulierum apud Lcodienses cfTrajecfenses superMosam maximc apparuerunt, qua> subito plcrumque in conspectu notabilium virorum exaorelineis panniculis fuerunt impressEE. Scripsit dehiscrucibus ot mirandis tractatum luculentum Mattba'us Hcrbonus presbytcr Ecclcsiffi S. Servatii in oppido memorato, homo fide ct eruditionc vcnerandus .
:

longitudinem

prope duoruin iatitudi-

11.

Easdom cruces

suis inspexisse oculis,

nenl deflueret, unde adeo conspicicntcs sunt attoniti, ut e canonicisunus protinus cadorct, at illa iude discedente publicc visa est in ipso rcccnli peplo ad scapulam dextram magna vis sanguinis, in figuram quasi crucis se porrigens

Maximiliano Cffisarc monstratas fuisse testatur Joannes Franciscus Picus Mirandulaj

silii(]uc a

comos

iu litforis ad

cumdem Augusfum

datis

atquc am|ilificans cum quibus deinuin signis ipsa ad eumdcm episcopum diicta est recenti et
:

madido cruore, ut

in praisontia sua, sicut scri-

adhKrerot inultis vidcntibus et admirantibus. Hxc scripsit idom episcopus regi nostro Maximiliano xviii die mcnsis Maii anni currcntis. An non sunt stupcnda et mira bsc omnia ? taceo tot monstra in sex annis retro cdita, taceo scabiem cIopbantiaB non absimilem inauditam, nec etiam medicis diu cognitam, qux' plaga ita invaluit ab anno salutis MCDXCV, quffi nonnullos extinxit, plerosque inutiles fecit, nec adbuc cessavit. Hac tam borrenda prtesagia ncmo adverlit, lafius terrent, quam emcndant. Manifcstum cst autem talia fieri pcr providentiam Creatoris propter evidenbit, attrectatus digito

Monstrasti, inquif, (knn essem apud te in Germania. cruces, clavos, lanceas. et alia plcraque, ciElesti quadam, nec visibili pluvia corporibus delineata, ct quaj bac de re tibi etiam litferis signiflcata fucranf, qua est facilitafc dignatus es c Gerinanica in Latinam linguam intorprcfari. Vidi ct ipse, postquam a tua majestatc discessi in Ifaliam rediturus, mulfa, qua; non modo

fldom
pa?ne

rei

jam

vulgata? adstruercnt, sed

et

majorem

multo demirafioncm incuforent,

universara
rera

Gcrmaniam ad

ccnlcstia prodigia religio-

nis crgo

commonercnt, quo faclum ut

fam

cclobrem, tain dignain posforifatis memorii litterarum monumentis heroicisque potissimura versibus in pra;scnlia inandare destinaverim,
ctc.

tem

utilitatem,

qux

ex ea

provcnire

deberet

Icctori futurum arbitror si carmine staurostico inscripto pra?ciex puam partem, in qua continetur bistoria, delibariin, cum eain tomporum ot locorura circum-

Xon ingratum

illius

hominibus, ct boc sive fiat per naturam, sive pervoluntatem Creatoris, ut timeant et a malo resipiscanf, timor vero istc omnino bonus cst. Proptorqiiem incuticndum, inquit Guillelmus
in libro dc universo, Crcator et stellas et

stautiis accurate ita instruat

Dum

sol obliquuni bisscnis partibas

orbem

Supra qnindecics cenlum numerassct ab orta

'

Nicolaiis Baselius in aiidil. ad

liist.

Nauclerum. Palmeriiconliuualor.
dc insign. pass. Cbrist.

come-

Cadit, iu

Cremou. Ciacc.

1.

ALEXANDF.I VI ANNUS
Virginei partus

9.

CHRISTI 1501.

339

primK

trielcridis

annum
:

insperso manducantes absque cujusvis pinguedinis aiiposilionc, carncs, pisccs, ova, biityruiu,

Postreaium \olveiis, labinilur myslica crclo

Res

coiiiperta milii.

cascuin aut lacnuni]uam incibum admittebant.

In sacris

Iiiterjecta Germaniat} situs descriptionc subjicit

quoque templis ad

modum

crucis bra-

cbia profcndcntes
orantes,
Ilic

bumo

se jactabant iirolixius

non amplius

viginti

quatiior lioris in

demissa recens populi niysteria mirum

puro delapsa
insii;iiia

uuo

loco vel hospitio manentes, nisi

quem

cor-

Altoniti inspcct.int liomines. et inania passim

Inscribiint.

poris valctudo mala detinuisset,

tes et oppidactvillasbini

nam

pcr civita-

ckIo
triumplii.

Sanguinolciita crucis clari

mcmoranda

simul aut tcrni circum-

Effigies late spcctatur, spougia, llagra

euntes,
set,

cibum

ostiatim, ubi esuries compulis-

Visuntur, tunica inconsntilis intima, clavi

Cernniitur uuilto madefacti sanjuine, telum

Ouod sacram

sa^vo discreverat iuipete costam:

mendicabant. Denique liis ex clericoruin ordinc plurimi sacerdotes, diaconict subdiacoui

Pingilur excnbitor crista spectabilis ales.

quos iuclyla Christi Jecerat inuocni sortilns tegmina iniles.

Tergciuinique micant
tali,

Non

ignota cano, Ca^snr monstravit, et ipsi Vidimus, innunieros piompsit Gerniania testes. Qna Rlicnus teiiui RbaHis ex Alpibus orsu

conjungebantur, nibil prffiter lunicam, zonam, ligneam crucem, et orationale secum deferentes. Coloniam Agrippinam, et Aquisgranum

Funditur, et major snppostis

inlliiit

arvis

omnes visitabant. Erat illis volunlarie haic assumpta poenilentia, quam quisque pro voto suo
pcragcbat, alius (luidcm tribus, alius (juinque, septeiu alius annis juxta voti qualitatem quo se sua sponte obligabat, finito auteni tcrmino quis-

Compertum, viditque
Ouos Constautini

lacus, qni molle pererrans

Miiros piscosa; siilijectos perluit urbis,

prolos, Oriente subacto,

Occiduas re|ietens stellauti murice terras Condidit, el proprio signavit nomine.

quein suareversus ab ea
cessare poterat
,

dum
lioc

voluit institutione

His verbis Constantiam designat

subditque

eadem prodigia

Basilea; Brisaci conspecta, tuni

apud Noricos, Sicambros, Cimbros, Ulmcnses,

Suevos, Boliemos, Vangiones, Osos, VindelicoSj Rhsetos, lum de maxima trepidantium ad tanti
prodigii

conspectum populorum adniiratlone

:

liiBC sul)jicit

per sepfennium ferme totum duravit peregrinationis institutum, quare nunc plures, nunc vero pauciores per Germaniam viri circumire videbantur, quoniain pra-fer monacbos et mulieres nuUum a peregrinationis sua) consortio excludebant . 13. Pergit Picus Mirandulaniis speciem coloris in illis crucibus cadesfi vi in sacra et profana veste impressis a sc conspecti describere
:

vcrum

Viudclicus, Rbffitus miratur, ut aspera

ede
.

Romani tremuit quondam provincia Vari, Nec tam prajcipiti formidine territus baiisit Armorum sonitura quoudam Germauns arator. Nec sic expavit, snbitis cum mntihus Alpes lutremuere, minus bellacis teiupoie Othonis
Pertimuit, clare priunim
Delluxere
:

. .

.Minio cnlor et color atro

Nonnunqiiam

similis sacris mantilibus, ipsi

Sauguincis rutilans maculis insigne triumpbi Vidimus, Aclffo confusum pffine liquorc.

cum

niyslica cffilo

juvat lacbryinas eflundcre, mulla;

Implorant veniam scelcrum cum patribiis urbes.

^fini

coucutitur pons, illius accola uudis

Puniceo interdum fulgor certaverat ostro, Inlcrdum fusci migrautem nnbe coloiis Permixtamqiie crucem rubro speclavimns olim. Nei: moriim discrimen erat. sacer atipie proplianus

Incedit pedibus, celebrans ambiirbia,

tantum

Jam

Religio potuit.

coiispersa sibi gestahaut mystica patres Conscripti, et pueri, conscriptus sexus uterque,

Et templa,

et vestes.

12.

Designat auctor Insprukenses prodigii

Et infra

magnitudine percussosad prolltcndam puljlicam scelerum expiationem commotos pcrltistrasse urbes, easque simili religionis studio accendisse, de quibus moininit Xicolaus Baselius ',
qui illorum mores et ritus ad pietatis

Qui lassata vago stridore,

et

poudere sacci

dationem institutos
viri

ita descriitit

commenEodem anno
noniiulli

Polliucque inspersus, placido dare lucmbra sopori Decernit, rubro snb tectis spargitur imbrc. Olli per |iectus, per crns, per colla, pcralvnm, Syderea; extemplo pingunt insignia gulta:.

bus,

quidam ex Ilalia , nemiie in Germaniam venere

cx illius confiiiitunicis

Quam
Pro

lineis, alii griseis laneis induti,

et capitibus discooporlis

nudis pcdihus
ati|iie lig-

varii strepilns, qnam dissona dogmata, quanli sensu capitnm vario mussare susurri? Crediderim Dominum, celsa; qui pra;sidet arci

Olim longa

sui

potantem oblivia

mundum

incedcntcs,

Vidisse, et signis voluisse saliibribus alinjc

neam

manilius crucem singuli portantes, neque sacculum neque peram habebant, ncque baciilum neiiue iiectiiiiamjitxla Salvatoris nostri
in

Sa;pius (utque alias) e.wire ad limina lucis.

ex(!m|)liim ct

cvangciicam doctrinain, vinum ct cerevisiam iniii liilifliant, atiiue omnibus diebus praeter Itomiiiicam jcjiiiiabaiil, olcra, brassicam et mentliam, lierbarumquc radices cum sale
'

l't. At evolufis aliquot annis mulfifaria hterescon genera excifa ab infcris, et Cbristi cruccm passim ab imi^iis omni confumeliarum genere violalam vistiri sumiis, adco, ut divina

cdidisse videatur, ut crucis

.Nic.Basel. in

Add. aJ Naucl.

providcnfia tanfa prodigia ineunte hoc sa^culo hostes oriiindi in Gcrmaiiia confundercnlur, abiuc pii iii illius

340

ALEXANDRI VI AXNUS

9.

CIIRISTI 1501,

Ycneralione confirniarenliir. Intorjcctis nonnulli? ricti?, conversa nd MMxiinilianuni oralioiic, cuin cst atiinirlatus, ut Cliristi incnioriain in Occidenle minus reverenter quandoque habitam, in Oricnto vero pene al)oIitam iJlustranilanisuscipcrcl.
1

fornuT et staturT, quod intcr mille coeetaneos suos vix i)otuisset sibi siniilis re[)criri, cum halista ad collum, duo juvcncs per brachia

simul

ligati,

uiius

viginli qiiiiKiuevol circa, ot [)iopc eos

quindecim annorum, alius quajdam

.

faunina, et

alii

multi

5.

Non

iii

arma

rertimt.

Non Iktc

Turcas, sed in Italos cntccsignati

t(i.

higenlis ejus

flagitii

auctorem fuisse
lilium acciisant
',

prodi^ia,

non Oricntis

CTsarcm Borgiam Aloxandri

tradiinbjue
vortisse
illiini

nou avitoruin principatunni vastitas crebra, non Gurcunsis cardinalis liortamenta, non Mirandulani comilis pii stimnli Maximilianuin coinmovcrc, ut sacram expcdifionem in Turcas conficcret quinimo in Tridentinis conventi!)ns, in quibns bellum decrevisse iu
continua? clados,
:

Favontia potituin cuin Salor-

nitanum cardinalem legatum

in eam induxisset, arma advorsus Joannem Bontivolum

lionoiiiensem toparcliam, quoni eo [irinciiialu

facile pe|iulisset, nisi

Francorum

regis cliontela

fidci hostes Gallica fretus

batnr. cx arcano in Venetos

nette ditionis

amicitia circumferecum Gallis, ut Vesitas

urbes in

Italico contineute
'.

cum
arma

iis

parlirctur, conspiravit

Pontifex cliam privatis ductus

iu hellis Italicis exercuit,

commodis

ac dcscribunt Caesaris Borgiai in hosfiles l)hiribns auctores Faventinos imi>ctus, a quorum mffnibus pro-

Oborta vcro inde controversia, cum nefas esset clientis Pontilicii patrocinium adversus Ponlificem susci[iere, respondil (iallus ita susceptum, ut tamen jura, quse oblinebat Bomana Ecclesia, illibata manerent, quamvis coniendoret Aloxandcr, Galluiu obsistore non dehere, ne vetera inBononiam jura recu[ierarenfuissot tectus.
tur. Ita

autem Borgiacum Bentivolo concordiam

confirmavit, utvecligal
excgerit.

mimmarinm

ac militare

pulsatus anno supcriori fnoraf, editasquc ntrin-

que cruentas strages, adco ut

in

uiia

impres-

sionc fortissiinoruin inililum Borgianorum diio millia occubucriiil, ul(|uo cxtracta obsidione

Permisere etiam oi Bononiensos caslrum Bononiense, quod iiiter Iinolain ot Faventiain situm orat, (juod Aloxandcr eidoiii Cffisari Borgiro, adduclis in suam sentontiam
cardinalibus, tradidil-, speciosam

Faventini pcnuria rciimi Iracti doditionem feceriut. promissaquo fuoiit Astorgio priucipi non

cam

prce-

texens caiisam, quod

ille

bellicos

lahores pro

modo pra'teritoruin \ciiia, sod etiam iu priinorum antistitum ordiiicm adjectio; verum indigna mors tum illi, tum fratri, contra fas omne
repensa, de qiiibns
< ^"oria Burcbardus ^ secunda, vigesima sexta dicti mensis Aprilis in sero hora tarda, venernnt ad L'rbem nova, quod capta est civitas Favontina per concordiam cum

Ecclositc Pioiiiaiue diguilalo portulisset.

Dilecto

filio

nobili viro Ca;sari Borgite de

etc.

iM-ancia, duci
'<

Bomandiolre,
dilocti
filii

lia-c

Cum

communitas

civitatis

nostra; Bononiensis, cui alias, utasserobant, ca-

domino Faventino factam, ad lioc com[iulso, quod duo contestabiles, sive capitanei gentium suarum [iroditorie secum agentes nohiorunt \)yo
eo

strum Bononiense, quod inter Imolensem el Favcntinam civilates tuas situin est, [ler Sedem Apostolicam perpetuo fuerat incorporatum quodque tuuc tenebant et possidebant, castrum Bononiense pradictum tibi [)ro majori civitatum
,

pugnam
doiniuo

subire, addiclain fuisse lificrlalcin

ct castri

[irTdiclorum qiiiete

et securitate

dimi-

ipsi

cum

bonis, et

nnn servatam, qui

sorint,

cesserint et rolaxavorint, nos coiiside-

ductus fuerit Bomain, ct in castro sancti Angeli dctoutus, quaiiquani iolatis erat docem et septera

rantes quot et quanta superiori anno tu, qui

annorum

vol circiler idoin doniinus, et pul-

etiam diix ValontiEE, ac noster ct Bomana> Ecclesi;e coiilalonorius ac capitaneus gouoralis existis,

cherrimae persona; et aspectus. " Circa secundam lioram et

in

Uoiiiandiola
,

nullis

iinpensis,

mediam

noctis

laliorihus

iiiillisve

periculis

nuUis parcendo, pro

Iracti sunt, ot etiam iii mane nuilti scIo[ioti in castro S. Angeli, prince[)s Squillaci, frater ducis Valentini, et CaroIusrrsiiiusc(|iiitarunt por ur-

liujus saucta! Sodis Iioiioro et auctoritate rebel-

bom

per

associati

magnam [lartom noctis multa gcnte Duca cum intortitiis acclamantes

: ;

uobis et oidem Bomanse debollando, civitatosquc ot terras per eos occu[iatas recuporaudo, ac ad nostram et
les et inobedientes

Ecclosi;e

duca, Irso Urso facti sunt multi ignes pcr burguni Martis scquentis, i^roclamatum por urbem quod inserofierent ubiqne ignes propter hujusmodi victoriam habilam. Fcria quiiita *, nona dicti mcnsis Junii, ixqicrti suiit iuTxboii siillVicali et mortui.... diuninus Favontite juvonis octodecim annorum vel circa, adoo [lulchne
1

ejusdem Bomao<E Ecclesiae obedienliam reducondo strenue et intrepide eflocisti, quibus sic
cxigoiitihus meritis illas
liberisiiiie
sic

recu|ieratas

tibi

succcssoribus tuis in rcmuiicrationem tot luorumqiio pra^claroriim gestoriim de venerahilimii fralriiiii nostroriiiii ojusdom Boiuaine EccIosi;e cardiualiuin cousilin paritcr et asseiisu per alias divorsas nostras
et

hceredibus

Guicc.

1.

v. Siir. to. v.
I.

1.

iv. c. 50.
1.

Sabel. En. 11.

1.

xii.
c.

Bemb.
el alii.

caid. bist. Ven.

v. Volal.

xxii. Sur. to. v. l.iv.

? Burcli. iibi fiip. p.

n^.

3S

'

Pet.
1.

Bem.

card. hist. Ven.

1.

1.

v. Sabell. Enn.

' Id.

ib. p.

269.

Guicc.

v. Sur. to. v.

iv. c. 3S.

H.

sup.

1.

i.

'-

Lib. v. Bul. scc. p. 3G2.

ALEXANDKI
litteras

VI

ANNUS

9.

CIIRISTI

1501,

3/i

successive concessimiis

et

assif^navi-

(lictum guberniiim occn]iar('l,

iniiiimaiiitcr

in

mus, proutin singulis

liltoris pra;dictis

plenius

sanguincin suuin sajvicns (iiiondam liodiil]ihum

ejus frafrein interficore nonex])avit, commissa,
(]iia!

conlinetur, ac cupicnles dictum castrum Bononicnsc, illiusciue incolas ct iialjitatores l)cnij;nc

ct (|uiete regi , etinfra,
tibi

profecto gravissima siint ct nefanda, inserere longiim

esset,

ac
iiic

pro te libcrisiiue

])ra'senfil)us

sed

ac lucredibus et snccessoribus pra;fatis in perpe-

comi^cndiose ad

ccrtitudincm

pra3sentium ct

tuum similibus

consilio, assensu, scientia, auctoritate, et potestatis plenitudine tcnore pncsenlium damus , et infra, decernentes ex

mcmoriam futurorum

collecla sunt, de

quibus

])lcnam, certam et indubitatam nofitiam liabuimus et habemus, adeo noforia, indubitata, ac

inane quidquid secus super his auctoritafc, etiam pcr nos scientcr vel ignoranter contiyerit attentari, etquod nobis licere non patimur etiam succesct

nunc irritum
per

nullo
vel

modo

excusabilia esse,
celari,

ut
et

nulla possint

quoscumque quavis

]irorsus tcrgiversafione

excusatione
pro])tcrea

allcgatione
oculis

dcfcndi,

nec esse

clausis

sub silentio

prajfercunda, ac

soribus nostris indicamus,

Dat.

ctc.

Xnlli crt;o, ctc.

volentes, ut ex debito
officii,

pastoralis

asfringimnr
aiisiis

Roma" apud
ix .

S.

Petrum anno Incarnationis

Junii,

debite

providere temerariosijuc
fali

Dominica? Mni,

kal.

Pontificatus

nostri

repriinere, ac eos
sit in

plectere pa'na, ut cwfcris

anno

Contra vero judiciariam severitalcm adhibuit Alexander in Julium Ca!sarem Varaiium, Camerini resulum, Ecclcsiae vcctijialcm,
17.
'

(|ui

cuni

primum ob non solutum ccnsum exaufuisset,

ctoratus

venia donatus, Philippum de

excmiilum, et fandcm mcfiis poena; sit mcfa malorum, cum absque gravi offensa Cliristi tantas iniquitates amplius tolerare non valcamus, cogamurque urgente conscienfia jusfc animadverterc in eum, pra^habita super ^ira;missis et quamplurimis aliis ejus nefandis excessibus et delictis

Arefionibus, Ciialdinm arcis prwfcclum, publica

cum

vencrabilibus frafribus
Ecclesia' cardinalibus

facicntcm latrocinia, aliosquc sicarios in suam clientelam acceiiit, ut complures insontes miscre suspeiulio aut fcrro nccati sint, multaqiio
alia

nostris ejusdcm Romana' dcliberafione matura et

Clirisfi vices, licct

diligcnti, cuin Jesu immerifi, tciieamus in tcrris

:

commiserat scelera. Ad perpetuam rci mcmoriam.

Cum

|)Iures

e\ ferra

nostra S. Severini

Camerincnsis

di(X'cesis, siiis

exigcntibus deincri-

tis,exules et banniti effectifuissent,JuliusCcEsar,

nempe

regulus, illos ac nonnullos alios adver-

sus noslras et cjusdinn

RomanLC

Ecclesia' tcrras

mala conicommitfentes receplare noncrubuit, et (jiiod abominabilius est, civitatem nostram iNiicerinam, ad nos et camdem Ronianam Ecclesiam nullo medio pertinentem, a nonnullis facinorosis iiominibus Pernsiiim
giassari, rapinasque et ir.ulta alia

persona B. Pefri sit dictum Quodcumque Ikiaveris super terram erit lif/atum et in Super ccpHs, et per psalmistam scriptum sit aspidem et basiliscum amhulahis; et concidcatjis leonem et draconem, pra'fafiim Juliiim Csesarem propfcr excessus,errores etdelicta ]ierpefrafa ef coinniissa, afqueetiam praesertim nobisnotoria, et nullo modo niiUavc allegatione excusabilin,

nobisquc

in

miltere cupientes

et

majoris excommunicationis ct anathcinatis sententiam,ob perjiirii,sacrilegii reatus, rebellioiiis ct I;csa! majestafis crimina damnabilifer incurrisse, etc.

Datum Roma; apud

S.

Petrum anno

cxitiis, et robcllibiis nostris,

aliisquc pcrditissiet insidias,

Incarnationis Dominica! mdi, kal. Martii, Pontificafiis nosfri nnno ix ... Adjccfa sunt Alexandri ef

niis latriinculis

|)cr

fiaudem

proh

dolor

capi, diripi, ct in jirfedam dari, ac calhect alias dicfai civifatis

dralem

Ecclesias,

mona-

stcria, et ])ia loca calicibiis, aliisqucEccIcsiasti-

cardinalium uoinina. 18. Alexandri ediclum in Columnenses r/ui Incubuif deindc Alexse Poidifici subjiciuid. ander ad evcrtendos Coliiniiieiiscs cf SabcUos,

cisjocalibus et ornamentis spoliari, multosque

cives
et

Friderici Neapolitani

regis socios,
fiilit

inquosgra',

alios

illius

liabitalores

crudclissime

vissimam ]irinuim scnfenfiam

recensifis

dicfam(|ue civifalcm pcr multos mcnses contra voluntatcin nostram detineri facere cnravit, noniniIlis(|ue infeijectis subdif, moinlcrfici,

criininibus, (jiKe Sixfi IV fem])oril)US ad i^roden-

dam jierdendamque Urbem

vocanti adhaisissent.

patrassent,

utque
Ifaliie

rcccnter Eridcrico Turcas ad cxcidium

nitus ct reqnisitiis,
nostris
et

tamen nobis

et

mandatis

oblempcrarc recusavit, rebcllcs nostros

Iioiiiaiui:'

Alexander,

etc.

Ad pcrpefuam
filii

rci

mcnio-

cjiisdcm
ef

Ecclesia', videlicct Coliim-

riam.

ncnsium
fes

contra

Salicliorum com]iIices et adiiaTcnnostras |)Ci' lilfcias iiroliibitiones

Dudum

ini(|iiitatis

ct

]ierditionis

aliimni Prosper et Eabricius de Coliimna a niajoribiis ct [irogenitoribiis suis, (jiios, ut

iiifru-

A|)Osfolicas facfas et iiiiblicatas scicntcrrcccpia-

nos alfcndcnlcs ]ii'a'inissa, ct (luamplura alia excessus et delicta jier dlotuin Julium Ca^sarcm, (]ui longo jam tcmjiorc, iit
vit ', et

inlra,

itnosos ct nocivos, doimis de Coliimna pcr fclicis recordationis Ronifacium [lai^ain VIII i)ra;de-

ccssorcm nosfrum
'

in Consfitiitionc sna, in Cor-

'

l.ili,

V. I!ul'. sccr.

|).

10.

I.ih.

V.

liiill.

sccr. p.

.')7.

:3V2

ALESAXDRI
jiiris scri|)ta, i|uasi

VI

ANNUS

9.

CIIRISTI

1501,

pore

ficus falua

nuncupata
niala

nemiiii lutum erat, jiristiiuc fuil rcstituta lihertali,

lircHluxit,

noii iict;enerantes,

scd potius

nialis aildcnfes in reprol)uni sensuni dati, erc-

nenses
j)er

j)roculduhio Alfonsus tunc dux et (^olunipr;rfati Urhem ij^sain, ut formidahatur,

fuissenf, illanKjue dirii^uissent,

cta cervice, spirifu

rebellionis assunii)fo, pro-

vim ingressi

prio postcri;afo lionore, l)ci(|ue tiniore postpo-

ac oninia, (jua^ poluissent, niala ct

damna,
rei

(jnod,

fcniporc pia? nieniori;B Sixfi papaelV etiam priviiccessoris nostri, ait cjus ef ipsius lloniana?
sifo,

ut credehatur, inaxime cupiebantet sitiehant, ct

ad id anlielahant, intulissent, cujus

causa

Ecclesiffi stipendia

dinandnm rc^cm pro alnue

confra clar;c niemoriaj Fcrscniorcni tiuic Sicilia; citra pliaruni

l'rl)is nostrte,

IinEfato Sixlo j^ra^decessori etiani jiro suadicta;-

ac status ipsius

Uouianae Ecclesice, quani tunc Ferdinandus rex cnni cxercitu suo miilliplicifcr, indebitc et iujustc infeslare

que Urbis conscrvalione ac securitate, folijue et tanfis lualis imminenlibus evifaudis, necesse fuit pra;fatos cardinales, ac quondam Jlarianum
eliani de Sahellis ipsius Joannis Raptishe cardi-

non ccssabat, defeusione ac conipsuni

pracdecessorem conducti fucrant, suncjiie stipcndia liberaliterct ijratiose receperant, assistenlibus etiam eis dilecto lilio nosfro Joanne S. Mariai in Aquiro ipsins Prosjjcri fratre, et tunc in liumanis agcnte
])er

servatione

Sixtnni

nalis fratreni genlium armigeraruni ductorem Ferdinando regi et Alfonso tunc duci prafatls assistentes, ac eoruni gcntcs in dictam l'rbeni,

ut veliemenler suspicabatur, introducere volentes,

capere

el in

noslra arce S. Angeli de dicta

Urbe aliijuandiu dctinere, quo temjjorc qiion-

.loanne Captista de Sabellis Carcere Tulliano diaconis cardinalibus, proditorie agentes, violata per eos fide ira^fato Sixto prsdecessori pra^stita contra omnem honestatem, confra jusjurandum,'contra onine juris debitum ab ipsius Sixti praedecessoris, cnjus homines vassalll et subdili erant, cuique jure sul)jectionis etiani astringebantur, stipendiis, obedientia ac devotione deflcientes, ad castra pra?fati regis, partesque suas confovendas, nulla(]ue ab ipso Sixto ])radecessore petita et obtenta liccntia, tanquam transfug cuni f^enfihus suis armijjeris ipsius Sixti ])ra;decessoris iiccunia conductis declinarunt, ac etiam clar;B memorite Alfonsum ejusdemSicilia;regem tunc Calabriae ducem ac prajfafi Ferdinandi
l)ona'

mcmoria?

dam

Laurenlius Odo etiani de Columna clericus

S. Nicolai in

Sedis Apostolicce protonotarius, dicli Fabritii frater, ab i|)sis progenitorihus suis nolcns degenerare, nescitur

quo

sjiirilu nisi

tus, ordinis sui clericalis ac

maligno ducbeneficiorum ab

receptorum immemor, temcrario ausu cornua contra ipsumSixtum praedecessorem erigens, et ab ipsis Prospero et
ipsa Sede Apostolica

Fahritio etiam, ut credebatur, instigatus

dicta;

unam

))rimoi:enituni,

cum

jrrandi

exercitu

in

lerris

suis ])er lontrum tcm])us tenuerunt et rece])ta-

runt

illi

gentibusque suis arniigeris necessaria,

al)

quantum

eis fieri ])oterat,

suhministrantes,

qui sin^Hilis diebus usque ad alma' Irbis,

quam

obsessam tenebant, mcEnia venire, gravesfacere incursiones, l'rheni ipsam molestare, illique ac

Romanis civihus peculiarihus nostris, et ejusdem Romanae EcclesiBe filiis, ac Ronianai curite
rurialibus,tamEcclesiasticisquani sa^culnribus, maxinia et irre|)aral)ilia danina coiitinue inferre, illosque etiam pcrsonaliter capere, ac victualia, ne ad dictani Lrbeni deferrentur prohibere, bonaque civiuni etcurialium prffidictorum, necnon cjusdem Romauffi Ecclesi;^ cardinalium, aliorumque pra?latorum diripere et depra-dari, ac puhlicas stratas obsidere, et insidiis inde trauseuntes aggredi non cessahant, et nisi tanto fu-

Urhis porfani capere, ipsamque Urbem ingredi, et in domihus ipsorum de Columna in regione niontium de dicta Urbe consistentibus non parvam arniatoruni gentem coadunare, seque ante dictas domos cum equilihus et pedestribus, hellicisque instrumcntis munire, ac contra ipsius Sixti prsedecessoris, qui pluries I)atcrna cliarilate suisijue monitis, ut a pra?missis dcsisteret, seque ad euin confcrret, gratiam et misericordiam ah eo hahituruni, requiri fecit, voluiitaleni tenere et maximum in dicta Urbe scaudalum suscitare non expavit, cujus duritiani, pertinaciam et rehellionem videns ipse Sixtus pr;edecessor, voIens(|ue niaximo tunc dicta^ Urhis imminenli periculo j^rovidere, coaclus fuit genles suas arniigeras contra eum desfinare, qui tandcm, niagno gcntium arniigeraruni tumultu iu dicta Urbe propfcrea facto, per gentes preefafi.Sixfi praidecessoris, gentibus i])sius Laurentii expugnafis, devictus et captus,
et iu

dictani arceni conjectus,

tandem

suis de-

meritis exigentibus, et faclo dcbito prius contra

euni ])ro tanta, et tam evidenti, ac notoria et manifesla rehellione, ac criniine la-sa; niajesta-

lunc occurrisset, alienasquegeutes insuain dictieque Urbis defeiisionem cuni niaxima im|)cnsa sua evocasset,
tia,

rori ifise Sixtus j^riedecessor hrevi

(luaniiu ]iiu'sidio, divina(]ue favenle justi-

parte

tandein liosles ipsi fuj,^ati, et ])ro majori caj)ti fuerunt, ereptis eliaiu ab eis |)ra'fali

Ferdiuandi regis vexillis, Lrhs jiivxdicta, (jua versusColumncnsiuni elSahellurum fcrrasexire

lemerarie commisso, j^roccsso, capite Lrhe pra?dicta a tof j^ericulis lunc imminentibusliberata, domibusque ipsorum de Columna ad aliorum exeinplum suhdiforum pro parle igne succcnsis. Et licel pi;i'falus Sixlus |)ra;decessormorepieutissiinipatrissuorum j^rajdecessoruni Romanorum Ponlificum, (jui s;e])ius excessus et errores j^crillos de familiis Coliimnensiiim et Sabellorum liujusmodi fot
tatis fani

truucatus

fuit,

ALEXANDRI
graiuliiini erfia cos

VI

ANNUS

0.

CHRISTI

ir^Ol.

343
;il(iue

cani

(ollatorimi

pcr dictam Sedein AposloliiiciuTicioriim oniniiio iinmc-

scm

iiroiiitoriis

fraiidibiis

dolis contra

voliinlalcm nostram,
sfro cl cjiisdcm

c;iplo c;isfcllaiu), illam iiol^cclesiie

inorcs ac inj^ratitiuiinis vilio lalioraiilcs, iicrpcIratos ac

Romana!

iiominc cu;ilii|uiliiis

mnlli|)lices et reiteratas rclicllioncs

eis

stodicnfc, et

indeejeclo, interfectis(|iic

commissas

rcmiserat, ac ad coriiin coiirin-

ceiuUim nialiliam, ac cos in viain iliriiiciuliim, ct ad dominia capufque suum reduccndiim lilicralitcr ct gratiose
in

ad custoiliam ipsam dcpiitatis. siibfralicrc, occiip;ii'c, ct per longuin f('in|)us detiiicrc non verili

fiicrmif,

(it

vcniam conccssissct, cos(]uc gratiam, ac ad grcmium cjusdcm Apostolic;c

prscfatosquc cardinales snaj

(lciiulc

c;iptiini
(|iii

(juamvis pr;cfafus Prospcr, (|iicin in manibiis nosfris lialiuimiis,

nobis,
tati,

cnm

benignc sua; restifuimiis libcrsfa-

Sedis recepisset,
ct cmciidationis,

juramento promisisset, dictam arccm

sinc

rcstituissct lilierlati

sub spc futur;e corrcctionis

tiin

mora

rcslitnerc, vcl,

si

id noii faccret,

dicntia et dcvotione ex
sterc

quodquc in dicta; Scdis obcnunc dc ca^lcro persideberenf, ut tenebantur, famen in dies

et

ad nos personalifcr rcdirc, famcn libcr cflecfus,

jiiramcnti pra^sfiti
violata, illam

pejora prioribus, luimani generis hostc insti-

ganfe adjicicntes,

contra

camdcm Homanam

Ecclcsiam corniia erigentcs, nuijora mala aliiuc dainna dicfae Urbi, aliisqne quampluribus ejiisdcm Romaiia' Ecclcsia; ferris atque locis ciim gcntibus armigeris continue infcrre ctiam non cessarunt, quorum occasionc praTatus Sixlus priTdecessor confra ipsos Cohimncnses, tanquam relicllcs suos noforios, pro dicttc Urbis ac cjusdcm Romana; Ecclcsiffi status conservafionc, niagno iinrafo cxcrcifii, jiislissime dcnuo atl comiirimciidiim fantam reliellioncm ct iiiiquitatem arma sumere, ct adversus eos bellum
gcrere coepif, ct nisi ipse Sixfus pra?deccssor inspcratu niorfe prajvcntus
prsefali

immemor, fide more eoruin minime restitucre, nec ad nos redire curavit, cx quo per dictam arccm vicfualia Urbi ct Romana; curi.T |iraedicfis necessaria subtracta deferenfes, illa ad ipsam Urbem multiplicitcr impediti,

variisquc exactionibus extorsionibiis et angariis indebilis molestati hierunt, adeo ut pro dict.-e arcis recnperafioiie, ac
,

ijisius

Urbis a tanfa obsidione libcrafionc,

lia-

bucrimus de ncccssifate pluries parato cxercitu arccm pra;dictam obsidcre, ct cum machinis et aliis instrumentis bellicis non sine maxima nostra et ejusdcm RomaiuT Ecclesiae impcnsa taiulcni illam vi cxpugnare et ad nostiam et ejusdem Romanae Ecclesia; obedienfiam rcdu,

Columiienses pro tantorum cxcessuum et scelerum

fiiisset,

cerc. Et uttaudcin niliil cis confra nos et ejusdcm Roinana! Ecclcsi;c statuiii intentatum

remaneret,

et arina coiitra iios

deindc sumpsein ai;ro

poMia necessario ad lotalc cornm cxferminium dcducti fuisscnt, suoriimquc scnsisscnt mcrito
poenas delictorum. 10. Postea vcro
.

runt, gentes armigcras sinc

uUa causa

Romano

tenuerunt, ac contra nos subditosijiie nosfros belliim moverunt, civitafesque nostras

quam

rccolcnda; mcmorise

Anagniffi,

quK primaria

Campaiiia;

exisfit,

nec-

Innocentio
stro, sicut

papa

VIII

etiain

pra;dccessorc

no-

non Nuccrinam cum phirimorum

occisione, ac

lioiniiuim

Domino placuit, dc medio siiblato, ad apicem summi Apostolatus, divina favente clcmciitia, assumpti fuimus, IMiaraonis imitali duritiam, et obturanles

bonorum etiam iiretiosoruni, ac ad sacros usus deputatorum direplione ac dcpi\xdatione, cnm suis ac complicum suoruin gcntibus arinigcris occuiiari fecerunt, in eisque gentes siias armigeras coUocarunt. Etutdicta) Urbis, ac aliarum nobis, ct cidcm Roiiiaii;e Ecclcsi;T) civitatum ct terrarum mcdiafc ct iinmediate subjectarum, subditorunujuc nostroriim
quieti ct stafui

more

aspidis aurcs suas

nunquam
et

pro majori temporis partc in nostris

at(|ue

cjusdem Romana) Ecclesia; civifafibus

terris scditioncs, factiones, zizanias, disscnsio-

nes, rebcUioncs, et quainphira alia

bilia
cis a nosfra et

innumcramala seminare dcstilenint, ac aliquas cx

ejusdeni

Romana!

Ecclcsi;c obc-

nos

dientia et devotione subtrabcre, iliasquc contra

consulcrcmus, inducti fuinius, domini corum cramus, anno superiori cuin cisdcm dc Columna ct de Sabellis snbditis
(|ui

mentem
aliis

et

vohintatem nostram occupare,

in

ct

ab

etvassallis noslris pro cis

biis

eornmquc

coinplici-

occnpari, cohimnas, Cohimnensiiim pr;c-

dictorum insignia,
in

aliquibus cx civitatibus

ad iiiducias adccrtum tcmpuscum maxima hujus sancttc Scdis auctoritatis ct dignitatis

nobili

pracdicfis, in locis illarum publicis ctpatentibns,

ignominia

Apostolica3

auctoritatis

conicmptum
armigeris

crigi

permifterc, sicque ercctas tolcrare, ac civitates

ct terras pracdictas gcntibus suis

mu-

et oflcnsa devenire, dicto dileclo filio viro Laurcntio Suarcz, tunc a[iud nos cliarissimi in Christo lilii nosfri Ferdinaiuli regis, cl cliarissimae in Christo tiUx nostrcX' Elizabctli rcginai Ilisjianiariim

nitas fencrc, gentiiim adjiirationcs, qu;c vulgo

cavalcal;e 'dici solcnf, coiifra civif;ites ct tcrras

praediclas,

Catliolicorum oratore nostro, ac ipsorum rcgis ct rcgin;c, ncciion Fridcrici de

nobis ct cidcm

Uonuuue

Ecclcsiae

incdiate vci iminediatc nibjcctas, nostrosqiie ac

cjusdcm RomaiuT
((

Eccicsi;e siibdifos ct vass;illos

Aragonia lunc rcgnum Sicilia; cifra phariim oblincntc, cui adlnrrcbant, (|uiquc eis l'a\eli;if, nomiiiihus iiitcrvcuicntc, scquc intcrper
iios

Sffipissimc efficcre

pr;esumpserunt

ct iiifra

lioncnle obsigiiaiulis
|ir;c(liclis

ct

cos induciis

ctiam nostro tcmporc arccm nosfram Osticn-

lidcjussorc, ca (juibus

omnibus supra-

344
dictis

ALEXANDPxr XI ANNUS

9.

CHRISTI 1501.
,

el alianiin progoiiitoruiii ac inajorum siiornm cansa i|iiof inoomlia, c;viles liomiiinm, tcrrarnm ct loconiin dirc|)tiones, agroium de-

miis
sis ct

cogimm-(iiie

iirgeiife

coiiscieufia jiisfe

animadvertere
sii)us

popnlationcs, rapinap, sacrilegia,

cl
et alia

Ecdesiarum
|)arit

pnehabifa siiper praMuis(Hiampluriiiiis aliis coriim nefandis excesef delictis cum venerabilibus fratribns
in cos,

aliornm sacrornm locornm de|ira'datioMes,

niala ct
,

nosfiis ejiisdem lioiuaih'e I']cclesi;e cardinalihiis

damna,
etiam

(in;e

Iiellorum furor

deliberalioue

matiira et diligenti

prodiicilqne
bieiisi.

in

civitate

noslra Viterl*ro-

(^hrisfi vices, licet

cum Jesu immeriti, teneamnsin terris,

, :

qnain supcriorilnis annis ipsonim

speri et Fabritii complices ac se(|naecs et (|uoii-

dam Antonelius
imitatns,

de Sabellis eoriim vestigia per vim ingressi fuerunt miiltisiiue iliius civibns, ctiam primariis. crudelissime
cffsis, interfectis, et

nobisiiue in B. Pctri persona sit dictiim Quodcumqitc Ugavcris supcr tcrrtim, crit ligatum ct in cocUs. Et per psalmistam scriplum Super aspidcm ct hasiUscum ambulahis, ct concidcabis leo:

putamus, (]uibus omnibiis sive aliqnilnis eorum non contenti etiam iniquitatis filii ac perdilionis aiumni Marcus, Antonius, Camillatere
lus,
cjiis
triis,

rnm nem

inde expulsis, ac boiiis eoin pra^dam datis, snbsecuta fuerunt, nemi-

nem et draconem ; pra>fatos Prospernm, Fabritium, Marcum, Antonium, Camillum, Mutium,

Prospcretum, Frauciscum, Petrum ejus fratrem, Julium, Oefavianum, l*ompeium, Petruiu, Frauciscum de Coinmna Baptistam Paulum Troilum, Jacobum, Franciscum, Lucam, Ludovicum, Aufonium, et Sylvium, et Mariiim ejiis fratrem de Sabellis, omnesque alios complices, ac de familiis de Cohimna et de Sabellis hiijusmodi Ecclesiasticos et sa^culares, quorum noiniua et qualitates, stafus, gradus, conditioues, diguitates, etiam cardiuaiatus, haberi volumus pro sufficienter expressis, propter excessus, er: ,

.Mutius,
frater,

Prosperetus,

Franciscus, Petrns

Julins, Octaviaiius,

Pompeins, Pe:

Franciscns ac alii de Columna Baptista, Paulus, Troilus, Jacobus, Franciscus, laicas, Liidovicus, Antonius, Sylvius, et Marcus ejus frater de Sabellis :ac alii eorum coinplices, seqnaces, fautores et adhaerentes, ne ab eis degenerarent diabolico spiritu ducfi, eoruin detestanda^ sa>vifi auxiJium, cousilium et favorein

rores et delicta, ut pra^mittitur, perpetrata et

commissa, ac etiam pra;serlim uobis notoria,

publice

prffislare,

et

quamplura

similia mala,
et ejus-

etnullomodo uullave

allegafione excusabilia,

damna, Iiomicidia, incendia, nostrarum

dem

l>oman;e

sacriiegia

Ecclesi;r? terrarum direptiones et comniittere et perpetrare non eru-

majoris excommunicationis et auathematis sententiam, perjurii et sacrilegii reatus, rebellionis et iffisa; majestatis crimiua damuabiliter incurrisse,
giis,

bnerunt.

omnibusqne

ct singulis

gratiis, privile-

Postremo vero mittentibus nuper cliarissimo in Christo filio nostro Ludovico Fran20.
<(

libertatibus, immunifatibus,

feudis

et

iufra,

omni jure snccessionis

in

perpetuum

coruin rege Christianissimo, ac pr;pfatis rege et regina Hispaiiiarum Cafholicis exercitus suos

marique pro cjusdem regni Siciiia; citra pharum, quod quilibet eornm ad se ac de jure spectare pra^tendebaf, assecutione, quo regno
terra

omnino privatos deceruimus , et infra, concedentes ex nostra mera gratia et liberalitate Joannem cardinalem de Columna, quem etiam
omuibus temporalibus bonis pr;emisso privafiim declaramus, ac privamus, et cum quo mitius pro nostro et hujus sancta? Scdis more agere volumus, in sui
castris,
ferris et

suis

modo

captoetexpugnato, contra perfidissimos Turcos, nominis acerrimos hostes, omni conatu ad illorum expnguationem ac totale extcrmiChristi

nium unanobiscum pro

fensione
facfi
,

Cliristiani

nominis glo-

cardiualatus dignitafe Ecclesiis et beneficiis Ecclcsiasticis, eo in siucerit;ite fidei, nnifafe ejusdein sauctcB [\omana3 Ecclesiae ac obcdientia, devotioue uostra, ac successorum nostrorum

ria et exaitatione, ac reipnblica; Christiauae de-

ipsorumque Turcarnm depressione intendere proposuerunt prout jam evidentia

,

Bomanorum
apud
MDi,
S.

Pontificum

cauonice

intrantium

demonstrat, prafato Frederico de Aragonia tunc dictum Siciliae regnum, ut prafertur, tenenti, ac iu illud Turcos ipsos, cum quibus maximani inteliigentiain et coufecderationem continue habebat, inlroducere volenti adh;crere, seque de ipsis Turcliisetiam in terris suis contra Christiauos admitteudis et retinenclare
dis jactare,

firmiter persistente, remanere, efc. Dat.

Roma> Petrnm anno lucarnationis Dominicae

eumdemque Fredericum
:

sequi

uon

XIII kal. Septembris, Pontificatus uostri anno ix . Adjecta suut Alexaudri etcardinaliuin nomina. 21. Percussi hujusmodi fulmine timoreque perterriti Cokimneuses, ciim fipdus inler Poutificem et GailiEE Hispania?que reges initum fuisse

dnbitarunt propter qua? excommunicatiouis majoris et anathematis seutentiam, perjurii et

sacriiegii reatus,

nec non nuiltipliciter rebeilio.

nis et

iffsffi

majestatis crimen damuabilitcr ipso

facto incurrerunt

Xonuullis interjectis addi-

ne clientibus suis exitio essent, eoruni imperiiim Pontifici permisere' uti refert His diebus , Burchardus sic inquiens nempe appefcute festo Corporis Christi, Coluuinenses intelligentes coiicordiam esse conaccepissenf,
'
:

absque gravi otlensa Cliristi tantas iniquitates ampiius tolcrare non valcatur
:

'<

Ciim

igitiir

'

Biiicli.

.Ms.

aich. Val. p.

ii.

in

Alcx. VI.

ii.

202.

ALEXANDRI
ceplaiii
iiiliT
silii

VI

ANNUS
,

9.

2;].

CHRISTI

l")!)!,

345

vv'^t's

Franriio
oli

cl

llispania'

cl

pro|)t,('n'a

liincnlcs

a(l\('iilnni

j^ciilinni

(lallicariiiii,

(lccrcvcrnnt

lcrras siias coniinil-

tcrc sacro collcjiio rcvcrcndissimoriini (ioniinoniiii

Ordo MiniAlcxandri VI Inter pracclare gesta rcccnsenduin est fovissc oiiin patrocinio Aposlolico l>. Fiiuiciscnm 1'iiuliiiiniii, ;il(|ii(! institu-

Novo

vitn-i/m.

decreto cumtncndatur

cardiiialinin
(|iii

(jiiod
licri,

collc^inin

iiiinliaxil

liiiii

til)

cndciii

lrii(litiiiii(|iic

sodalibiis rcligiosac

pap;c,

noluil lioc

scd (|n(id (lolnniiicn-

scs inillcrcnl cla\cs icrrariun snarnin saiictilali

sn;i', cniii iiiinis, iiisi id

laccrcnt, ipsos

('.(iliiin-

iicnscs ctiiiin

in

coiaiin

pcrsonis vcllc pniiirc.

Dccrcvcrnnt |iroplcrca dari cliivcs pap;c ct coilcpapa ad cansain inisil hoc niane ad eos reverendnni doniinnni episco|)nin (^^esenatensein iuiditorein c;inier;c, qni rcm coiiclnsit cnin eis . Cnin noniuilli Coliimncnsinin parles tueri decrevissent, partiin Vilerbii, partim aliis in locis Ursinornm opera oppressi suiit, gercnte in e.xercitn inililiirc im|ierium ipso Alexiiiidro qnem s(inii;iin liliain in palalio Pontilicio ad
yio, ct
,

ifcrum novo decrclo coiifiriiKisse, (inam primnin Pyrrluis iirciiiiqiiscopiis Cnsentinus, iii ciijns dia^ccsi iiova religios;i faniili;i inifinm dnxciiif, dciii Sixtus IV et Innocciiliiis VIII Aposlolica aiicliuilate corroboraverant. Praicipua vero secuiidi itiplomafis ab Alpxandro dafi pars hac;: '^st Fratrcs minivitic

foruuilaiu

'

inornm

Miiiimi, (jui vitain et

regnlam

sanctis-

simi Evangelii Domini nostri Jesu Christi imitanfnr, vivenfes snb vota paupcrfatis, castifatis,

obcdienti;c et vit;e(inadragesiiniilis, proniiffiint

obedientiam

et

reverentiam sanctissiino

Cliristi

\icario .Vlexandro papa; VI et

adminislrandum rem
iminit,

Uomanam
:

turpiter collo-

casse narrat idein lUircliardns

xvii Julii,
et

<

Saaclissiinus,
,

ejusdem successoribus canonice electis, et EccJesiae Romance, fr;itrique Francisco de Paula, et ejus pro tcmpore

dominus noster recessurus

neinjie

successoribus

sfudcant

oinnes

hujus

de Urbe, cominisit cameram suain lolum palatium ac negolia occurrcntia dotili;c

,

religionis fratres humiliter obedire,

nunquam
,

miiut' Lucretiac Borgioe

sna?, (iu;c,

linjus-

inodi

absentia durante
dedit

inliabitavit

cameras

ab bnjiis vifa; rcgiilac |)rofessione recessuri quain quisecuti fuerint, pax supcr illos et benedictio I)ei suscipientes vero Iianc vifam ac sub
:

pa|);i', el

commissionem
directas, et
si

apcriciuli litteras

Iiac

regula prolitenfes,

s;inclitati su;e

occurreret aliquid

ccj)fa

cum

reliquis

eorum

primiim divina prsesaluti congruentibus

ardui,

liaberet consillum

reverendissimorum

scirc et sedulo observare intcndant,

Deum

anfe

doiiiiiiorum Ulissii^oncnsis et ;iliorum c;irdiiialiiiiii, (juos posset propterea ad se vocare . Nupsisse postea illam quarta Scptcmbris dic Alfonso ducis Ferraria? primogcnito ((luipiie

oinnia et super

omnia
et

bus amantes,
(lcinde

corde tofis(iuc viriproxinujs sicnf semetipsos,

tofo

universalia

sanctic Ecclesiae
iis

praecepta

cnstodire curenf.

Ncqne

confcnti sint, sed ut

consilia ascendere

ejus vir a Ctcsare

fuerat) ac
titi;im

Borgia, ut vidiinus, clesns

hc-

fcrvidi ad reliqua Evangelii

Romae ingenteni ideo cclebratam

libenter et avidc contendant,

recordenturque

auctor, addilqne Ale.\andrnin tlie (leciniii scptima Septembris in cartlinalinm senatu vectigal aniiuum Ferrariense quatuor millinin anrcoruin ad centum ducales ad teriiam
tr;idit

cnm

hacc omniafecerint, se esseinufiles servos,

et memincrint, quod neino ponens inanum ad aratrnm et respiciens retro a|)tiis est regno

Dei, etc.
sniit
((

usque progeniem redegisse. Alialienasse ctiain i[)sum alia Koinanae Ecclesiae bona pro augenda
filiac

Haec et alia pie insfifuta conflrmata ab Alexandro, adjecta hac temporis nota
:

Dat.

Roma? apud

S.

dote visuri

sumus

quaj

cum

Julius

II

Maii, Pontificafus nostri

Pctrum anno mdi, kal. anno ix . Tertiariorum

justc postea re|)elerel, universa Italia arsit bello,

nec Ferrarieiisi duci partae opcs profuere. 22. Caeterum refertBurcluirdus Ale.\andrum Sermonelam et alia Columnensium loca sna pra-sciitia subegisse, Marinum ffiquaudum solo
decrevisse in
tori;is
otlicii
illi

Uomanorum
:

senatu, Pliimbinum

ad deditionem compnlisse
Apostolici
ira!,(iu;B

ob quas inanes vicca;lestis(|ue

etiam ejusdem Ordinis formuta religiosa ab Alexandra comprobata est ^ 24. Diploma Apostoliciim qxio confirmatur novus sanctimonialium Ordo a .loanna Valesia Qnin ctiain confirmavit novum sanconditus. ctimonialium Ordiiicin ad B. Virginis gloriam propagandam conditiim a Joanna Valesia, Lu-

oblitnin

dovici XI (iallorum rcgis

filia,

Caroli VIII so-

larat, licentiae

superioreannotristem necem intenbabenas effudisse, fertur. At licet

rore, et matrimonio juncta Ludovico XII, qui regno postea potitus eain, ut vidimus, rcpudiavil, qiiasi

.Mexaudrnm obscoenissiinis intcrfiiissc spcctaculis Burcbardus et alii accusent, taincu divina providentia non passa est, ut qui corruptis erat
moribus, bonos inores erronea doctrina corrumpcnM, nain clero ipsum castimoniam impcrasse, atqueetiam e.xcolendis depravatis religiosorum moribus opcrain dcdisse coiislat '.
1

pracdeccssoris rcgis terrore pcrciilsus

nunquam

conjugio asscnsissct. Ijisa igifur se divinisrebus addixit. Eximia est rcligiosa novi illiiis (Trdinis disciplina ad imifandas Dci|)arai
virlutes composifa,
(|ii;iin

.Mijxandcr proximo
^

ineunte anno Apostolicis

litteris

inseruit, quae

ob cxiinia bcafissim;p Virginis cncoinia suavis1

Lib

11.

secc. p. 139.

Lib. Lxxiv.

Uiill. [i.

i7j.

IbiJ,

'

Lib.ii.

sei;.

p. 09.

A.NN.

TOJIUS

X.\.\.

RaYiN. XI,

-ii

34G
simaniquc
sutit

ALEXANDRI VI ANXUS
piclatis

0.

CIIRISTI 1501,

fragranliam repeicnda? \isa^

Alcxanclor, elc. ad perpctuam rci

mcmo-

opportune providcrc de bonignitate Apostolica dignaremur. " Nos igilur, (|ui religionis propagalionem
ac divini cullus

riam.
Ea, qua; pro divini cultus augmento ct rclipionis propag:ationc, ac animarum Christi

augmonlum

ot

animarum

salu-

fiilclium salulc provide facta

fuisse compcri-

mus, ut
libenter,

firnia

pcr|)ctuo

et

illibata persistant,

tem noslris polissime temporibus suprcmis dosideramus affcclibus, et ad ipsam B. Yirgineni cliam semper gessimus et gerimus singularcm dovotionis affeclum, alteudontes oninia
in diclis ordinalionibus contenla per pra;fatum

cum

a nobis pctitur, Aposlolico

niinc roboramus, prout eliam pia

])r;rscrtim cx rej?ia
stirpe

munipersonarum

episcopum .\Ibiensem, pr;olatum ulique bona;

ct timorata' consoienli;c, ac singularis doctrina;

dcsccndontium, ac

nobis et Apostolica: Sedis devol-.rum cxposcit

dcvotio, et id in
uobilis

et i)rudcnlia>,

primo,

et

deinde ex comiuissione

Dominoconspicimus salubritor
filia>

expcdire. Sane pro parle dilecta^ in Christo

Bituricensis, nobis

noslra per dilectum filium Joannem Annium Ordinis fralrum Pra^dioaforum et theoIngi;c

mulieris Joanna; de Francia, ducissaj

nuper exhibila
ipsa,

petitio conti-

professorem sacri palatii Aposlolici niagistrum, diligcnter et accuratc examinata, et per

,

ncbat,
trahit

quod olim

qua? a regio sanj,niine

originem, H. .Maria; virginis, cujus ab ineunte aitale continue devotissima fuit, |iroul existit, virtulum ct suorum pra-clare gestorum contcmplationi toto cordis aflectu intendons, cupiens lerrena in ccelestia, et transiloria in ffiterna felici commercio commutare, congregalis in unum omnibus, qu;o ex Evangelica lectione per eamdem B. Mariam virginem, dum in hoc sa>culo esset, gesta reperiuntur, quamdam regulam, secunduni quamaliquK mulieres
virtutes

eos lanquam canonica, saluhria ot ulilia laudota fuisso, bujusmodi piis el dovotis procibus nobis
|)or

dileclum filium Gilbertum Nicolai, guar-

dianum domus Ambasia\ Ordinis fralrum Minorum, de Obsorvantia nunoupatorum, Tuimncnsis dicecesis, ejusdem theologise professoris, et pi-cfala' Joanna; confcssoris, coram nobis personalilor conslituti, alfirmantis pra^falam Joan-

nam, qufe, ut pra^fortur, ejufdem B. Mari;c scmpor devolissima fuil, ac bona: conscicnliEe
ha;o qiim otiam ipse cxaminavit ct laudavil, porroolis ab intimis cx inaxima cordis devolionc, ]ilurimaque dcsiderare supplicationibus incliuiili, rogiilam ac slatuta et ordinationes hujusct

oxcmplaris

vita- exislit,

ejusdem

beata' Marias imitari,ac rcli-

(iilberlus

dudum

giosc et lioneste vivere volentes. in domibus tam per ipsam Joannam ducissam, quam alios Cbristi fideles de bonis eis a Deo collalis a'dilicandis, in quibus ctiam aliqui fratros, in loco tamensei^arato, cxistantsub clausura, Altissimo famulari posscnt, cuni cousilio venerabilis fra-

modi

aucloritale Apostolica tenore jirsescntium

et

a])i)rObainus
soripli

confirmamus

ac
,

prrescntis

palrooinio
ct
si

communimus

supiilentes
facti

Ludovici episcopi Albiensis, ac quamplurium proborum virorum partium illarum in theologia magistrorum swcularium et religiosorum ordinari, ct jam muliercs aliquas ad id sponte se otlcrentcs in quadam domo, (|uam
tris uoslri

oimies
fcclus,

singulos

tam juris qiiam

de-

qui forsitan intervenerint in eisdem, Vdlentes ot mandanlos illa observari defiere, et

nibiloniinus tam
Chrisli fidelibus
locis

cidem

Joaniiffi

quam

aliis

domos

praedictas in aliquibus
et

suis projjriis

sumptibus prope palalium cjus-

ad hoc conveniontibus
hortis

honoslis
hortalitiis

cum
,

dcm ducissa^ iu civitate Bilurioensi consistens construi facerc, ac sufficienter do bonis suis
dotare coepil.introduci.et proregula hujusmodi certas ordinaliones decem beneplacil;i ejusdom B. Maria; continentes, qucC perpetuis futuris

Ecclesia, oampanili hiimili, oamiiana, claustro,

dormilorio, refectorio
aliis

et

nccessariis offioinis sine alicujiis pra?jufaciendi

dicta

dioio construcndi cl a^difioandi, sou consfrui ct

a?dificari

auctoritale

liccnfiam
et ct fra-

temporibus observari deberent,

volens mulieres, sororos
el

fieri

curavit,

concedimus, ac pra>dicfis sicjam introduclis

de ca'tcro infroduoendis sororibus tribus, illorumque domibus et locis per
aliis

fratres pra^fatos se-

virlutes ejusdem B. MariEB Altissimo famulantesnominarideberc, prout inillis, quorum tcnoros diligontor insiuci ac dc verbo ad verbum prffisentibus inseri fecimus plcnius

cundum

Scdom

quare pro parte tam cpiscopi ct Joanuffi prsediclorum, quam etiam dilectae in Cbristo filijp nobilis mulieris Ann ctiam dc Francia, Borbonii ducissa;, et ipsius Joanna; sororis, qufe ad diclam Virginem similiter singularcm gerit devotionis affeclum, nobis fuit
ccnlinctur,

sub quacumque forma et expressione verborum in genere conccssis hacfenus, ef in posterum conccdendis, uli, pofiri, ct gaudere libere ac licite possint et dcbcant, pricfala auctoritate de specialis dono gratia; iiidulgepra^diclam

lamen parochialis Ecclesia' ct cujiisoinnibus sompcr salvo. Yolunuis aulem quod sorores pra^fatcC eidcm Gilberlo,
miis, jurc
libef alfcriiis in

donec

fralres in

diclis

domibiis fuorint intro-

humiliter supplicatum, ut regula; prajdicta" pro

illius

ducti, subjectffi sint et esse ccnscanliir, dcccr-

subsistenlia

firmiori

robur Aposlolic;p

confirmationis adjicere,

aliaquc in praemissis

nentes pra^fatum Gilbertum interim pcr supcriorcs suos vel alios quoscumque nuUatenus

ALEXANDRI VI ANNUS
impediri posse quoquo modo, irritiun quoque et iuane, si secus supcr iis a quoquam quavis auctoritatc scientcr vel ignorantcr contigerit attentari, non obstanfibus constilutionibus et
ordiiiationihus Aposfolicis, ac statutis ct cou-

9.
suo.
fiet

CHRISTI 1501

347
:

Secundum
istud ?
:

puritas sivc castitas

aticilla

Quomodo

quoniam virum non coqnosco. lnvWvim

Ecce
Domiiii, fiatmihi secun:

liumilifas

dutn verbutti tuutn.

Elisabeth.
anittia ttiea

Quartum veritas Salutavit Ouintum laudabilitas Maqnificat

:

suetudinibus dicti Ordinis fratrum Minorum juramcnlo,coufuinatione Apostolica, vel quavis

firmitate
alia rolxu-atis, cicfcris(|uc

Domitium. ^eyiUim obedientia

etc.

Exiit

edictuma Csesare Auf/nsto,

pcrtas
volvit.
:

Septimum pauiti

contrariis
et

Pepcrit prittioqetntum, etpatmis eutn inpaticntia

:

quibuscumque. Tenor vero regul;c sequiturj

est talis

Octavum

Fuc/c

/Eqi/ptum,
pietas

etc: Fili, qiiid fecisti rwbis sic ? Ecce pater tuus

Incipif l'rolop"us iu

regulam sororum

sc-

et er/o

dolentes qu;erebainus

te.

Nonum

cundum
23.

virtutes ct

bcucplacifa

bcatLC Maritc

Vitium noti habent.

sive lancea

Decimum
:

gladius doloris,

virginis Altissimo famulari volentium.

compassionis

Stabat jiixta crucem

Mariam Dci fjenitriccm ct virginem purissimam scriluuit cvangclisla' dcccm fecissc

diini

Jesu niater ejus. Scd oportet pertranscat gladius per virtutcm,scilicet sobrictas ab anima in corpus, ut uterque
figatur Christo.
27. CaPITULLHI 1'IUML.M

viveret, quae vos sorores facere debetis,

vivitis.

homo

interior et exterior cruci-

duin

Yita etenim vestra ct

rcgula cst

Mariam Cbristiferam
vitcB illius
stit

imitari, et vitam
in

vestram
viatori.

DE 1'RIMO BENEPL.iCITO

conformarc,

quo profecto consiliomini

tota

pcrfectio

|)ossibilis

EJLSDEM VlRGINlS MARI.E. Maria virgo, sicut refcrt evangelista, ubi

audivit saliitationeni Gabrielis, cogitavil (|ualis
erat illa salutatio, ct alibi dicitur

Imprimisfamenadvertcre debetis, sorores, qiuid Beata, \n(\uit, ait sancta Elizabeth ad Virginem quee credidisti, quoniam pvrftciuntur otnnia, qux dicta sunt lilji a Domino. In quibus verbis liquet quod credere prEecedit perficere, quippe quia nulia potest esse pcrfcctio, ubi vera fides non esf posita pro fundainento, teste namque Apostolo Sine fide impossibile est placere Deo; unde
: :

quod omnia
:

conservabat confcrens in corde suo, ubi dcscricvangclisfa triplicem Maria; prudentiam iinam in verbo Dei libenler audicndo, et tarde Ubi audivit et (]uia loquendo, qiiia dicifur septies solum narrant evangelisfaj t|uod locufa fuit. Aliam in deliberando et consulendo, quia sequitur Coqitabat, efc. Tertiam in confcrcndo et ratioucm rcddendo, quia scribitur Cotiferetis iti corde suo. Conformiter ad exemplum et similitudincm Maria; debent sorores essc prompfa; ad verba Dei audiendum, tarda; ad loquendum, et provida?ad vana et sfficulirumoresfugiendum.
bit
: : :
:

nulla soror inler cas recipi poterit, nisi fidelis

et

Cafholica

crcdcns

firmiter et

approbans

(|iiidquid credit et aj^probat Ecclesia

Romana
nisi
[ler

nec professionem confessionem prius purificata,

et Catliolica,

faciat,
et

in proposito

placcndi virgini Maria;

fixa,

par turturum aut

duos puUos columbarum,

id est,

dolorcm
fidei

ct

amorem
mcnto,
et

obtulerit

jacto

autem

funda-

Secnndo oportct ut sorores omnia faciant cum consilio, non solum hominum, sed in omnibus
jactent cogitatum

corde a peccatorum sentibus purifimente prwdicto proposito firmato, restat ut soror in bortum perfectionis, sive decem bciie|)lacitoruiu Virginis infroeat. Dicuncato, et in

suum

in Mariain,

moreque

tur

autcm

illa

decem bcneplacita dccem

virtu-

tes virginis,

quibus ipsa

summe

placuit beatisillius

siina! Trinitafi, sicut ct

vos ad insfar

pro

eadem eidcm placere debetis, sccundum autein ista decem est divisa regula Maria; et vestra in decem capitula, qusc ut vesfra; memorise facilius commcndenfur, liic (luasi in tabula siiccincle ponuntur,
ef

trinm regum qu;erentium Jesuin, sempcr aspiciant stcllam Mariam, tanquam suum oraculum habentcs illam. Tertio dcbcnt singulis diebus vespere conferre in corde suo per devotam ineditationem, qualiter diem transierint. et quid in eo cgcrint, ([iiasi capitulum apud scipsas tenendo. Ut aufcm istud bcnciilacifutn sancfius observctur, singulis annis sorores a palre vigilante,
si

potest, vcl cjus viccin gercnfe,

si

per se

non

potcst, visilabuntur, quffi visitatio

semper

loca cx Evangelio,

unde

tendat ad

annotanfur eo ordine, (|uo ab Evangelisfisscribuntur.Nec ea hic omnia ponuntur, quae de Virgine ab aliis scripta sunt aut dicta, scd tantum ca, qua; ab evangelistis
Spiritu sancto dictantc tradita sunf. Et iteruin sohim illa, qute Virgo cogitavit, dixit, aut fecit,
(lua'

sumunlur, brcvissiine

plenam observantiam prfedictorum decem beneplacitorum. Singulis etiam sabbatis

si

niatcr ancilla,

potest, tcncat capituliim soro-

rum,

humiliter cognoscant ef suscipianf piicniteufiam suoruin delictoruni anfe sororcs commissorum. 28. Capitlllm seclkdlm de secundo beneplain ([uo, uf in [lurgatorio,

solum decem suul, ut praidictum est, ut sororcs cordc et ore et operc sint conformcs
Virgini Marifc.
20.

CITO EJLSDEM VlRGIMS MaRLE.

Primum bencplacitum
:

H. Mari;c vir-

Maria virgo quautum dilcxerat puritatem ex illo verbo Quomodo fiet istud? quotiiam virum non coqnosco.

ct castitatcm, satis liquet

ginis prudcntia
tatio
;

Cofjitabat qualis essct ista saluottinia confcrcns

iti

Profccto iutcr ca?fcra Mariai virginis l)enc[)lacifa

istud dignoscifur csse prajcipuum, in
([iio o[)or-

ct

Conservabat

corde

348
tet

ALESAXDRI YI AXXUS

0.

CHRISTI 1501.

sorores onines excellorc, illarum enim sponsiis l>oniiniis zolcles cst, uiHio oportct sororcs

ad

o.\cni|>lniii ol siniilitutlinoui

Mariae alistincrc

rores, pro bujnsmodi beneiilacito melius servando, non lo(|uanlur in rofectorio, cboro, claustro ot dormilorio, ilom iiec a diclo Comi^lotorio

amunusculis,
tiis,

litteris, verbis,

gestibus, consor-

us(|uc ad
oa|)ilulo

Primam
factum

diei seqnontis,

nisi

ubi clia-

consiliis, tactibus, laniiliarilatibus et aliis

(1u;d

ritas urgot; o|)ortet

osl,

enim sorores,

sicut in

primo

quiliusoumiiuo,

occasio csse possent

infi-

cicndi et loniendi corda

sororum

et cogitatiis \in-

culo amoris mundaniot turpis. Sicut fugitVirgo in .Egyplum iic perdorot Jcsum, sic fugiant sorores
aliuni

brevibxjuas esse, quia breviloqua fuit Maria, cujus vita et aolio est sororum rogula et instruclio. CaPITLLLM QUIXTLM DE QLINTO BENEPL.miO

omnom amatorom mundanum, tanquam

Herodem crudclissimum. Recordcntur
spoiisffi. et fralres

EJrSDEM VIRGIMS MaRI.E. Maria virgo plena gratia, non ingrata ncc
ignara Dei beneficiorum, illud canticum canti-

sorores cujus sunl

cujus sunt
Vir-

sponsi, ct (]uam rulom

gini purissimio Mariic.

ambo promisorunt

cornm

di\ina' laudis [ilonissiiuum

de[)roni|isil,

ot

excollen-

Erunt sorores pro boc

tissimum

dioons

^Uujnipcat anima

beneplacito multum observando sub perpetua clausura, ad (juas iiitroitus non palel)it nisi modico s[>iritualict cor[)oiali,
ct lioc
iii

mea Dominum.

infirmitato

.\(1 cujus o\oin|iluni ot simililudiiiom doboiil sorores ubiiiuo et scnipor intendoro laiuli ilivina;', discant in teri'is lianc scien-

\cl visitatione. cra[>ulam, qiuv novcrca! smit puritatis. lu

Abborrcant sororcs olium atque

tiain (iixina' laudis, quae

in

siECula saeculorum

oomot

pcrsoveraliit in occlis, maxinio

lamen

in

trihus

muni dormiforio

cuiii

liai>itu

dormiant,

in

refectorin oiuii iootione sancta edanl. QuiT conlra boo l)ono[ilaoilum deliquerint, gravissimc |)uiiiaiitiir. Tontalis lamoii sororihus [lio ctbumiliterconsiliumdetur,etquantum fleri po.
terit,

communi

studoant Itcum laudare ol Doi virgiiieni .Mariam, iii lioris scilicet canonicis dioondis, in missis
audiondis, et in communione sine oxco[itione dignissima sacramonti allaris. Socundiim lioras persolvant sine nola dicendo officinm ojusdem

adjiiventur, nc in la(|ucum luxuriEC cadant.

29. CAPlTLLrM TEHTILM UE TEUTIO BENEPLAClTO

EJLSDEM VlRGIMS MaIU.E. Maria virgo liumillima, niore arboris fructu onerata\ quanto plus liabuit de virtute, tanto liumilior fuit, ol conformiter ad exemplum
et

simililudinem illius.sorores semper se ancil-

Compassionc et Spasmo cum commciuoralione festi occurrentis.secundum Ordinarium Romanum, de quo erit decinia lectio si lcctiones bahuerit, similiter fiat in Adventu et Quadragesima commoinoratio et decima lectio, sed do homilia, quando occurrit homilia, in .\dvoiitu antedicto el Quadragesima.: semelin die
r.

Maria? de

las inutiles et

oinnium infimas crodant, nemi-

dicantur [isalmi pcenitentiales.

[lianlur fosta

prwdictis exci-

nem

judicantos, noc de vita alterius dis[)utantos; uterque oniin liortus, bona) scilicet sororis ot

malu! incultus foret, nisi bonus et pius agricola utrumquo coluissot. Uiiid ergo liabes, soror,

quod

Uco Domino

iioii

aocopisti?

Ambitionem

fugiant sorores tanquam a facie colubri, officia bumilitatis seclaiilos, oliam qufc intor sororos majures extimantur, in iiiiiuiliatione et aljjoctione sua gaudenfcs, in oxaltatione vero tristes
et dolentos,

Domini Sabaolli, et festum (^ommomorationis Omnium Sanctorum, do (juibus fiat cum commemoratione B. Mariae,et insecundis vesperis festi Oinnium Sanctorum dicantur vespora' niorluorum, et die se([ueiili ofncium novem lectionum. Singulis autemdiebus dican(]iiin(|uo |)osl tur |)or ordiiiem decem [)salmi
:

niatuliniim,

ol

quin([ue
[)saIterio,
:

[>ost

Coui|>lot(>riiim

complcto autem

quia liirbata est Virgo ab angelo

scilicct ancilla, et pa-

laudata. Officialos, mater ter vigilans triennales erunt, nisiubi forte judicio sororum non invenirolur feque ad observa-

reincipianturutprius, attamoii psalmiis Beati immaculati, dioetur in lioris dioi, sicut consuotum ost, cum oratione
([uinqiic [)Iagarum Cbristi. Dicotiir

autom
:

offi-

ciiim (liviiiiim intellectualiler et atlonte

fif-at, in(|iiit,

J/w/;';

tionem potcns vcrbo

ct o[)cre, vel uisi talisesset,

anima mea ;

et

non lanlum lingua

: :

quod

excellentia sanctitalis exigeret,

quod

iu

officiodiutius continuaret.

hotanler etjucunde, quia dicit et exultavit spiQuia reritus meus ; rcverenter ct timorose
spexit Inimilitatun ancillae suse.

CaPITLLLM yCARTl m de qu.\rto beneplacito EJrSDEM VIRGIMS MaRI.E. teste Evangelio, salutavit Maria virgo
30.
<< ,

Quod vero ad
loco sosorores,

missam aiidiondam attinol. (luotidio in rorum colohrabitur una, quani audiant

Elizabetb, in
dixerit, sive

qua salutatione
tecum, ratio
vitaret.

sive

Deo

(jratias

qu;c interesse poterunt judicio niatris ancillae.

Pax

fuit, sicut a sanctis

traditur, ut per

bujusmodi salutationom onine

verbum vitiosum

Ad cujus exemplum et soquantur voritatem, non similitudinem sororcs

moralcm, verum
ctiain bo-

Quando nonrecurretfestumDomini Sahaolb.aui festum quod colitur a clero ot [)0|>iilo, dioaiui missa deunodecem festorum Virginis ciimcomniomoratione
ginis semper.
festi

occcurrentis, ot

si

oociirral.

solum politicam et roicam et divinalem, quae et mendacium fugit, et verbum otiosum nosoit, semper euim silentium evangolicum liujusmodi vorilas sorvat. So-

dioalur inissa defesto,cum commcmoratioiio Vir-

Quodveroad dignissimum
et

sacra-

moiitum
ot tolo

pertinet, susciporc id sludoaiit sororos.

coidc (lcvolinnom

re\orenliam liaboro

ALEXANDRI
ail

VI A.VNTS 0.

CHRISTI

liJOI

34U

taiiluin sacraiiieutuiii, ct illud recipcre reve-

totas se divinai [)rovidcntiic ct [irotcctioni virgi-

reiulissime aclniiiiusilc iiiiindcnainiiuimlcnani;

ubi tainen occurreret infra licbdoniadam festuin

nis .Mariie

commiltant

(|uia sic est

voluutas Dei

Domini
31.

Sabaotli, aut Virginis gloriosEC, liatcomillo die.

inunio in

CaPITLLIM SEXTIM DE SEXTO BENEPLACITO EJUSDEM VIRGIMS MaRI.E. .Maria virgo (luantum obedicns fucrit IH'0,
satis indicat siia purilicatio, et

bona, benc()Iacens et [)erfecta. 3i. CaPITLLLM NONCM DE NOKO BENEPLACITO EJLSDEM VIRGIMS .MaRI E. .Maria virgo merilo ab Ecclesia sancta dicitur mater pictatis et misericordisc, cujus pietas salis fulsit in nu()tiis
iii

Cana

(lalilcac

asccnsusannuus

pcr sibi parca,et

()luin et

aliis

larga

luit..\.d

semcujusexem;

Jerusalem. Quam vcro obediecis fucrilhomiiii Deuin, satis ostcndit sua cuin Joscpli dcs[)onsalio, ct ad [)r;ccc|)tum Oclaviani in Bellileem jieregrinalio, ad cujus exem|)lum et similitudinem sorores obcdiant [irimo Dco
in
|)ro[)tcr

similitudinem sorores vendicent

sibi

rcm ct noincn [)ietatis et misericordia?, dantes eleemosynam s[)iritualcm, et in quibus [)0ssint

temporalcm
vivis ct defunctis, justis et peccato-

ribus, illorum pcccala et sua deflentes. In hoc

dccein cjus

[)rsecc|)ta servaiulo,

et

secundo

lio-

bcneplacito charitatis

ct [)ictalis, sicut et in

be-

mini pro(jter Deum, decem

sicut Virgo Jcsuin [)e[)eiit,

bene[)lacita

sive

consilia Clirisli ct Marim im[)Ieiulo, scicntcs ((uia

neplacito puritatis studeant sororesomnesexcedere, soror, quee plus de charitate habuerit, in

obedicntiam

ct inaii-

datum
meriti

im()eratoris im|)lendo, sic soror fructum

scmpcr paritin obcdientia vivendo sorofratrum. Obcdicnlia sit sccundum modum, qui ortum habuit cx verbis Salvatoris pro

rum

ct

majori gloria cum Christo et Virgine erit sinc charitate claustrum carcer estdiaboli sorores, nisi inter se charitatcm habeant, ncc Deum possunt haberc nec .Mariam, ncc mcritum ac([uirere nec aliquid agerc, quod placeat Deo, aul virgini
;

nobis in cruce moricntis, etdiccntis

ce
filiiis tiiiis,

Mater,

ec-

MaricE. Infelix illa soror niinis, quffi contemjisil

dci/ide dixit discipulu

Ecce matrr
gcrcrct.

miindum,

inlravit

claustrum,

et

tamen contra

tua; ut alter altcrius onus ct

CITO EJLSDE.M VIRGIMS .MaRI.E.
"

curam

32. Capitili.m septi.mu.m de septimo

benepla-

ali(juam servat in pectore odiuin. Sororibus infirmis non minus a sanis serviatur, quam vellent

qu

sanai essent sibl in tali statu rationa-

.Maria virgo, leste

Lvangelio, filium

suum

bilitcr scrviri. In sola

jiurjtate
ct

charitate dignoscitur et

primogcnitum pannis involvit, et certe in filio et matre sein[)cr sumiiia pau()ertas clariiit. .Vd
debcnt sorores omnia tem[)oralia contcmnere, et babcntcs victum etvestitum esse contenta?, quanto soror
cujus e\ein|)lum
ct siinilitLuiincm

sorores qua; sunt peculiares discipula;

Capitulu-M decimlm

ainica* Christi et virginis Mariae.

3.'>.

de

decimo benepla-

CITO EJCSDEM VIRGIMS MaRI.E.

in

mundo

()ro[)ter

.Mariam

fucrit

[^aupcrior,

taiito in

cado crit ditior. Tamen sorores ()otcruntin comniuui b.ibcre redditus ct j)ecunias, fratres vcro minimc, sed Virgini in altissima
pauj>crtatc [)Iaccntcs,
iioii

Maria virgo, teste evangelista, stabat juxtn cruccm Jesu, cujus animam, tcsle Simeone jiisto, pertransivit gladius. .Vd cujus cxem|ilum ct similitudinem sorores juxta crucem Christi stentet illamdeferant, (juotidie ali([ucm articu

dc

iis

quse

mundi

suiit

lum

[)assionis

mcdilaiulo,

ct

Christo

compa-

sc inlioiuitlcnles, et sororibus

in sj)iritua-

ticndo, at((ue de cjus (juiiujue plagis

rit.uia

cum Sama.

libus dcserviciitcs, ab cisilcm victum ct vcstituiii

rcci[)iant.

Habilus sororum
c(.)liirc

ct

fiatrum vilcs

ct

mcl, lac

hoiiesli sul) triplici

vcsliuni,

ijiiilitis Cliri-

stus in dic [)assionis \cstilus fuit,

potcrunt autcm fratics

et feinoralihus jaccre
;

siiic
sit

habcautur; ca[)Uciocum liabitu

in illis

liauricndo, imo vinum, olcum sugcndo. Advcrtant tamen sororcs (juod hujusuuidi viiuim compassionis non iavcuitur in terra suaviter vivciitium, unde soa(juain vivain
el

brias oportct cssc sorores, ab onini

iuutili

et

autem habitus ipsonuet

rum

zona su[)ia scissus, ul nihil

[JiEeter

duin ap|)arcat

vulfum

manus.

33. Capitl'll.m octavlm de octavo be.neplacito EJISDEM VIRGIMS MaRI.E. .Maria virgo vcre ex|)erta fuit, ([uod (jui pie volunt vivere cum Christo persecutionem patiuntur. .\d cujus exem()Ium et similitudincm sorores in paticiitia studcant [)0ssi(lere aiiimas

suas, in

eodcm\ullu
:

ct

JBquanimitate

mciilis

{lerseverantcs, (juia
Scri()tura,
illos

Non

contristabit jastain, ait

quidquid ei acciderit. Diligant qui persequuntur, sine murmure ct malcdic-

vana delectatione se abstrahcntcs. Pertranseat gladius compassionis ab anima in corpus. Jcju nabunt sorores feria scxta et sabbato, quia dicbus illis luxit Virgo. In qualitate aulem et quan titateciborum sit rationabilc obsequiuin sororum. 11011 enim polcst una omnibus dari regula gencralis, pcrmitlantur taiiicn sorores, quibus gratiam dedit Dominus ad indicium matris ancilUc, si voluerint, se aliquando in una abslincnliali, aliquando in vita Quadragesimali, ali^juando iu vila innocenliali exercerc. In qua innocentiali, quantum possibile erit, ad exem()Uim et a'dificationem Ecclesiie Christi se cxerceant fratrcs, qui oflicium pra;dicaudi verbum Dei habent, nam cujusDeus venter est, dignus
pssc non potest seminator verbi divini. Viatori-

tione,

non res[)ondentes malum pro inalo, scd potius mercede locantes qui illos arguant et corrigant, omnia cxcusantes et supjiortantcs.

350
lius iisiis

ALEXANDHr

VI

ANNUS

9.
"

CIIRISTI 1501,

panis nianc ot sero est permissus; in

existentilMis, scro

Ad

|)(!rpetuam rei

memoriam.
j^ro iiostro pasto-

coenobiis vero, jejunantil)us sororibus et fratri-

"

Inter multiplices nostrae sollicitudinis cu-

bus non viatoribus nbilibet

tantuui oft coucessus.

ras, illam in
rali oflicio
bili;i, ;ic

primis suscipere

debcmus,

ut (]ua' saliibria ct lauda-

vpstra,

Eccp, sorores amantissimK, vita etre^ula quam l)revissime in deccm beneplacitis

iii

virfiiuis Maria; coutenta,

(|ua opoitet vos |)cr-

sevcrare ad

cxcmplum
:

vir^nuis Maria\ de

(]ua

scrii)tuni cst (juod

Erant omnes persevemn/cs

;

ciim Mfivia niatre Jesu

iis

et

perseveraverit us(]ue

beala soror, qufe in qiuiuiam in fincm,

salvaerit. Ubi

scianl se ad

tamen delinqueretsororaut frater, poenam obligari taxandam arbitrio

ct

(;;Uholic;c fldei consona, et bonismoriconformia nostro tempore oriuntur, non solum conserventiir et augcantiir, veruin etiam ad posteros propagenlur, et quae perniciosa, damnabilia et impia sunt succidantur et radicitus extirpentur, nec puUulare usqu;im sinantur, ct in agro Dominico et vinea Domini sabaotli dumtaxat conseri permittendo, quibus fldelium mentes pasci spiritualiter i^ossint, eradicata
biis

matris aiuMli;r,

patris viiiilantis.

Ad ciilpam
forte in

zizania et olcastri sterililate succisa. Atteiulcntes

igitur quod, sicut

autem niorlalcm non

sit oblii;alio, nisi

liumano generi plurimuin

observantia trium essentialium votorum, etlioc,

modo

(iiii

se(]uitur: ut

obedienliam

scrveiit in

conferre dignoscitur, ut ea quae ad bonas artes ac probatos mores pertinent divulgentiir, et ;id

voleiido

observare decem beneplaciia Mariie, uou rebellando ex contemptu ad subeundas pffiias taxatas in contraveiiieiites, castitatem in paujjertatem non experiendo actu luxiiri;p
,

lucem et hominum notitiam tam prassenlium quam eorum qui futuri sunt deducantur, quod maxime fleri solet beneflcio litterarum,
quibus ipsa veritas quasi alligata ad iisum absentiuin pariter et futurorum deducitur, conservatur et propagatur, ita peniiciosum et maxime eidem humano generi inimicum censeri
si ea quae noxia sunt et sanis doctrinfs honeslisque moribus ct in primis orthodoxae religioni comperiuntur adversa publicentur, et ministerio litterarum ad notitiam plurimorum quemadmodum enim bonum extendantur quanto, universalius tanto utilius, divinius et majus, ita et malum quanto amplius et copio-

omnia quoad

communi habendo. quoad sorores, et fralres omne dominiuni abnefraudo et tactum |)ecuni;e ex uecessitate excludcndo. Hc
in

omnia detvobis et concedat perficere ilJa, sine qua nibil potestis facere, per quam sit pfloria Trinitati summa^. Ipsam vero beuedicant cunctae creaturac, nam post Deum super omnia placendum est virgini Marim. Amen. Deo gratias et
MaricB.

debet,

Visa et examinata, et est bona et saiicta ordinatio etexpedienda.Joannes Annius,Ordinis Prffidicatorum, et sacrae theologia3 professor, et
<c

sius,
trari

tanto deterius

abominabiliusque arbifragilitatis

debet,

maxime quia humana!

est

magister manu i)ro])ria. Visa et examinata, et est bona et sacra ordinalio.etexpedienda. GilbertusNicolai,Ordinis
sacri palalii Apostolici

cogitationes proniores reperiuntur

ad maliim

fratriim

Minorum,

et sacrae tlieologia? professor,

quod, sicut ars iinhabetur ad faciliorem multiplicatiouem lii)rorum jjrobatoad

pressoria
et

quam

bonum. Hinc
litterarum
ita

utilissima

guardianus fratrum Minorum de Observantia nuncupatorum, Ambasi8e,Turonensis dioecesis, manu propria. Nulli ergo liceat, etc. nostrae approbationis, confirmationis, commuiiitiouis, indulti suppletionis, mandati, concessionis
,

rum

utilium,

plurimum damnosum

foret,

si illiiis

artiflces ea arte perverse uterentur, pas-

sim imprimendo qiiae perniciosa sunt. Debent igitur impressores ipsi merito compesci opportunis remediis, ut ab eorum impressione desistant,

voluntatis et decreti vim infringere. Si quis, etc.

Dat.

Roma; apud

S.

Petrum

aniio Incarnatioiiis

ciintur vel adversa, aut

qua? fldei Catholica" contraria fore nosiii mcntibus fldelium

:

DominicaeMDi, pridie idus Februarii, Pontificatus nostri anno x . 36. Auctoritate Apostolica vetititm ne ulli
libri

de fide tractantes, nisi permittente episcopo,

typis

Nec defuit Alexander Apomuneri ad nascentia haeresum semina evertenda, cum enim t\ pogra])lii, (]ua!stus illecemandentur.
stolico

possunt verisiniiliter scandalum generare unde nos, qui illius locum tcnemus in terris, qui ad illuminandum hoininum mentes, et errorum tenebras exterminandum descendit e
cffilis,

cum

fldeli

relatione inlellexerimus, arti-

ficio dictae artis

plurimos libros atque tractatus

parlibus,

in diversis

mundi

praesertim

Colo-

bra pellecti, plures libros erroribus in(]uinatissimos excuderent, eosdemque distraherent bibliopola' ', saiixit, gravissimis im|iositis poeiiis, iie sine ei)iscoi)orum dioecesanorum venia ac
poteslate uUi libri
typis

mandarentur, utque

lia>resibiis contaniiuali

ad cos ferrentur, flam-

misque
)

abolerciitur.

To. IV.

lit.

com.

|i.

322.

niensi, Maguntina, Trevcrensi, Magdeburgensi provinciis fuisse impressos, in se varios errores ac perniciosa dogmata, eliam sacra' Cliristiana} religioni inimica contiucntes, ct in dies etiam hujusmodi dctcstanda; labi passim imprimi sine ultcriori dilatione occurrcre cupienles, iil cx commisso desuper past(^)rali olflcio tciicmur, omnibus et singulis dicta> artis impressoribus, ct iUoiiim obsc(|uiis i]uomodolibct insistenti,

ALEXAXDRI
lius, et sc

VI

ANXUS

9.

CHRISTI 1501

351

circa coruni iinpriinencli artcm ijuo-

sionis et inferdicti alias^jue senfentias, censuras

et

i|U(uno(lo exerceniibus in provinciis prffidictis

pcenas Ecclesiasticas

cum

illarum aggrava-

degcntilnis snb excommiinicationis latn- scnfen-

tione ef reaggravatione, a|)pellafione posfposita,

contra feceriut, inpcena pecuniaria per venerabiles fratres nostros Colonicnsem, Ma[\iv

pa'na,

quam

co ipso,
,

si

compescendo, invocafo etiam,

fius ferant,

si

opus

fuerit,

currisse

noscantur

et

auxilio brachii siccularis, cui, ul

opem

diligen-

mediefatcm

dicta^ poena; pecuniarire,

guntinensem, Treverensem, et.Magdeburgensem archiepiscopos, vel eoriim vicarios in spiritualibusgenerales aut ofliciales, quemlibetvidelicet eorum in provincia sua, pro eorum arbitrio
inii)onenda et exigenda, ac camerte Apostolicsc

quam

exegerit,applicamus,nonobstantibus,etc. Abroganfur omnes praerogativa; vel impressoriribus vel

rint
,

iis qui typis cudenda hacretica curavequibus se ad eludendiim edictum hoc munirc se possent, lum subdit Alexander "Hor:

applicanda, auctoritate Apostolica praesentium tenore districtius inliibcmus, ne de caetero li-

tamur

practerea

rios, et

eosdem arcliiepisco[)Os, etvicaofficiales, ut zeium fidei et salutem anipra? oculis habenfes,

in praemissis
ila

bros

tractatus aut scripturas

qualescumque

marum
eis

imprimere, aut imprimi facere quoquomodo prsesumant, nisi consultis prius super boc arcbiepiscopis, vel vicariis, aut officialibus pra?fatis,

se diligeutes et soiertes studeanf exhibere,

quod

ac

eorum

speciali

et

expressa impetrata

licentia gratis

concedenda, quorum conscientias

oneramus, iit anteqnam licentiam hujusmodi concedaut, imprimenda diligenter examinent, sive a peritis et Catholicis examinari faciant et procurent, ac diligenter advertant, ne quid imprimatur, quod
orlhodoxse
lidei

adeo perennis vitae praemium, el a nobis condigna proveniat acfio gratiarum. Nuili ergo, efc. Datum Rom;E apud S. 1'etrum anno Incarnationis Dominicae mdi^ kal. Junii, Pontiflcatus nosfri anno ix .
:i".

Dirunitiir controversia de
fit

Ruthenorum

Baptismate, quo

ut bella

inter

contrarium

In dirimendis etiam LiiJaiammi orta residant. fldei controversiis divino pra^sidio instructum

Moschum

et

impium,

Et quia parum esset adversus futuras impressiones providere,

et

scandalosum
fere

existat.

fuisse

Alexandrum-explorafum

est,

nam

in fldei

nisi quje

jam

noscuntur erronea, iinpia

et

scandalosa supprimantur, eisdem arcbiepiscopis.vicariis velofficialihusmandamusauctorifate

prffidicta, ut, videlicet quilibet

eorum

in dicta

orthodoxa? docenda? studio eum non discrepasse a pra^decessoribus sanctissiinis ostendunt piura ipsius Monumenfa, inter quae insigne hoc afferam,quo Ruthenorum Baptisma validum, nec unquam repetendum in iis, qui a scliismafe ad

provincia sua, moneantet requirant auctoritafe nosfra omnes et singulos impressores ac perso-

gremium Romanae
nivit

Ecclesiae

redirent,

defi-

nas

alias,

cujuscnmque

dignitafis, sfatus, gra-

dus, ordinis, conditionis vel praeeminentiae existant, ut omnia et singula invenfaria librorum
et

fractatuum

quorumcumque imprcssorum,

ac

Alexander episcopus, servus servorum Dei, ad perpefuam rei memoriam. S'on sine grandi et spirituaii mentis nostrae la?tifia accepimus quod nonnuiii Rutheni

libros et tracfafus impressos, in quibus per ar-

cliiepiscopos sive vicarios,

dictos,
licsB contraria,

aut officiales \)rxfidei Caflio-

ducatu Lituaniae, ef alii rifu Grseco vivenfes, tidem tamen Chrisfianani alias profitentes, qui
in

aut eoruin singulos aiiqua

impia, adversa, scandalosa, aut maie sonantia eontincri indicatum sive deciara-

Wilmensem ac Chiowiensem, Lufzronensem et Medincensem civitates et dioeceses ac aiia loca ejusdem ducatus inliabifant, sancfo Spirifucooperante
,

tum fuerit, omni fraude etdoio cessanlibus, infra tenninum eorum arbitrio pra?flgendum, coram
eisrespecfive priTsentenletconsignentsubsimili

illustrafi
et

nonnulios

errores

quos

more Grffcorum viventes observarunf, penitus ab eorum mentibus et cordihactenus ritu

excommunicafionis
bifrio

lata? sentenfice et

eorum

ar-

bus abdicare,
Latina'

et

unitatem

fidei

Cathoiicae et

exigenda pecuniaria pcena, ut praefertur, incurrenda, studeaufque sic impressos efiam alias, prout expedire pufaverint, ad eos deferri ef delatos comburi faccre, et ne quispiam illos iegereveitenere priesumaf, sub simiiibus censuris et poenis auctoritate nosfra prohibere, nec omitfant diligenter iiniuirere quibus procurantibus tales iibri impressi luerint, quave de caiisa illud procuraverint ia lidei Cathoiica; quam ]irofifentur, detrimentum, et an procurafores
,

Romana; Eeclesia; amplecti, et secundum rifum ejusdem Lafin;e ef Romanae Ecciesiae vivere desiderant et proponunt. Sed quia more
ferfia persona baptizati uonnulli asserunt eos de novo praedicli, iiui rifu Graeco baptizari debere, hactenus vixerunt et adliuc vivunt, tanquani antea rite ba[>tizafi renuunt et reeusant de novo Baptisma suscipere nos qui excommisso nobis

Graecorum,

sciiicet in

fuerunt,

et

desuper,
pastorali

licet

insufficienfibus

merifis,

officio

de aiiqua ha?resi sus|)ecfi sinf, contradictores quoslibet et rebelles etiam, cujuscumque dignifatis, status, gradus, ordinis et condilionis,
ipsi

cu[iimus

singnlas oves nobis com-

nccnon communifates, universifafes cf coilcgia quaccumque [icr cxcommunicationis, suspcn-

missas ad verum ovile Christi perducere, ut fiat ex illis unus paslor et unum ovile, ef ne sancta Catholica Ecclesia diversa ef dcformia mcmbra a capite discrepantia, sed conformia babeat,

352
aUendciiles qiiod per

ALEXAXDRr
felicis

VI

ANXUS

9.

rilUI.STI

1501.
oiiservaiilia'

recdrdalionis Kiiiiostruiii
cl
iii

genium papani

IV prspdecessiHiMii

iii

Ordiiium regularis doclos et probos, ac

Aciiieiiles

professores
(|uibiis

alios

id(uieos,

id

Concilio iiereiiin Floreiitia> celelunto,

liruHM al(]iie Arniciii

iiiio

duxerit conimitleiidiim, siiigulos pia'fatos sic

ima

ciini ixoinaiia

Ivclcsia
fornia

scntientes
liujus

interruernnl,

(icfinilnin

fnit
:

sacramenli

Baplisma

existere
ct
:

Ego

tc

ab cxcessibus pidplcr ol)seivatioiicm Imjiismodi errorum ac hajrelica pravitate iiide provcnicnte neciion excommiinicationis sen,

baptizo in nomine Patris,

sancli Anien.

et Filii,

Spirili/s

tentia, aliisiiue ceiisiiris et jKriiis Ecclesinsticis,

(|iias

Ac

etiain per illa verba

Bnplizetur
incis

quomodolibet propterea
ciilpa;
alia(|iie

inciirrerunt, di-

tnlis serviis JesiiC/iristi in

nomine

Patris. cl Filii,

cta Apostolica auclorilate absolvcndi, ac eis

pro

et Spiritiis sancti, vel

talis
:

Haplizaliir

manilms
cjiis

inodo
iieiiili,

paMiitciiliam
iii

salutarem

iiijuii-

in

nominc

Patris, et Fil/i, clSpir/l//s s/incli;

|ira'niissis

necessaria facicndi,
difficile

veruni perlici I5aplisina,

qnoniam

principa-

plciiam et liberam liceiitiam et faculiatcm con-

lis cansa, ex qua Baptisma virtulem habet, sit sancta Trinitns, instriimcntalis aiilem sit miiii-

cedimus per
ubi opus

prccsentes.

Verum quia
deferre,

foret prapsentes noslras litteras nd singula loca,

fueril,

ster

(lui

Iradit

cxterins
,

sacramenlum

sic

facere

exprimitnr actus qui per ipsum exercetur niinisirum cuin sancta> Trinitatis invocatione, perticitnr sacrainentum, et propterea liujusmodi sacrnmenti sic in tertia persona collali
reitcialioiiem necessaiiain iion cxisfere, liabila

eadem Aposlolica

auctoritate decernimns,

volumus et quod

earumdcm
sis,

litlcrarum transumpto iiianu alicuel sigillo pra'fali Wiliicii-

jus notarii subscriplo,

etiam super
lione

lioc cniii fralribus nostris

delibera-

matura, auctoritate Apostolica nobis et aliisRomanis Ponlificibus ab ipso Christo Jesu Doinino nostro jicr B. Petrum (cni et successoribus ejus Apostolns ininisterii dispensalionem commisit) tradila, tenoie pra^sentium decerniinus atque declaramns, oinnes et singulos sic in lertia persona baptizatos, volentes a ritu Grffico ad ritiim et morem Latinrc et sancte

seu alicujus alterius episcopi, vel prffilaii F.cclesiastici inunito eadcm fidcs prorsus adiiibealur in judicio et extra, ac alias cuilibel ubi fueritexliibitum velostensum recipiat etadmit tat, ac tain sibi quam illi vel illis, cui vel quibus,
quoties expedicrit id
duxerit commillenilum,
si

sicut ipsis iitteris originalibiis adliiberetur,

forentexhibita; velostensse, nonobstantibus, elc.

Dat. RouLT apiid S. Pelruin anno Incarnalionis DominicK mdi, X kal. Septembris, Pontificatus nostri anno x >. Quod ad ritus alios atliiict, quibus 38.

Roman;c
coaetione,

Ecclesiae

veiiirc,
aiit

simpliciter et sine
reba|ilizeiiinr

alia conlradictione,

etiam oliligatione vel

etiain

Rutheni
liffic

in

baptismalibus sacris

uli

solebanl,
'

(}uod

ileruin

ex

pra;dicto Sigismuiido

Ilerbestenii

re-

cum

intentione

quod

alias ritus per Orientales

Ecclesias observari solitos

licrreticnm prnviln-

gulo, Moscoviticarum rerum peritissimo, decernato pere visum est Baptizantur lioc modo
:

tem non conccrncntes observari possiiit, factn prius tamen per omniuin errorum riluuiii
Gra'coruni
et illius

infante

mox

accersitus sacerdos aiite

januam

habitalionis, in

qua

est pucrpera, ccrtas stando

Lnlina
ac

et

Romniia

Ecclesia

recilat orationcs |)uenu|ue

nomen
die,

imponit, dein
si

ritu

snnctis

insliliilionibns
:

de-

quadragesimo communiter
segrotet, defertiir
iii

forle

pucr

viantium nbjuialione, admittendos fore exhortantes cliam per visccra miscricordiae Dei nostri onincs et siiigulos, (jui iir;cdicto modo baptizati sunt, et ritu Graeco vivunt, ut abncgata oinnium errorum, qux secundum inorem et
rilum Grtccoriim liactenus obscrvariiiit, (|uii|iie ab immaculala et sancta Catliolica Lalina et

lcm|iluin et baptizatur, ac

terin aquam tntiis imincrgilur, alioqui bnplizatum non credcrent. Mox inungitiir chrisinate, quod consecratuin est in liebdomada magna,
iniingitur denique inyrra, ut ipsi dicunl; aqua vero Baptismatis siiigulis infaiilibus consccratur, et conlinuo posl Baptisinum extra templi portain effunditur. Scmper in tcmplo baptizan-

Romana

Ecclesia, et illius

sanctorum Patruin

inslitulioiiibus ap[)robatis deviaiit, velint eicb'ni

tur infantes, nisi longinquitas loci niinia,

frigus puero obesset,

aiit

Catholicae LatinreEcclesia?, illinsque salubribiis

neque un^inain aqua

te-

documcntis pro animaruin suarum salute

veri

et

pida, nisi pueris infirmis, utuntur. Susceptores

Dei cognilione
proiiosiliim

adha-rere.
(inovis

Et ne

eorum

sanctnm
possit,

modo

retardnri

ex voluntate parentum assumimlnr, et quolies, pra^cuiiti cerlis verbis saccrdote, diabolo renun-

venerabili fratri
in

nostro episcopo Wil-

nensi

virtute sancta? obedienlitC committi-

mus

et

inandamus, quateniis omnes clsingulos

et

ad unitatein pra;fat.T Laliiue Ecclesia; venirc, et errorcs pra?dictos abjurare volentes, ad pra^fata.' Latiiia" Ecclesia" unilatem
sic baptizalos, et

errorum hujusmodi abjurationiMn, pcr se vcl peralium, seu etiam alios saiculares prjelatos

terram expuunt, sacerdos eliain absciiidit, cosque ccrae eliain inlricat, et in tcmplo loco ccrto reponit non adliibent sal ncque salivam cuin pulvere . 39. Gessissc Alexandrum ducein Lituaniae gravissiina liclla Laliiii ritus causa cum Joanne Basilio Mosco\ilarum duce, idem auctor alque
tianl, toties in
infaiili

capillos

Ecclcsiasticos, seu Pncdicatores, aiit

Minornm

'

Sigisui. lib.

com.

icr.

Mosc. p.

17.

ALESAXDRI VI AXXUS
ex eo Cromcrus et ;ilii referiint, ac IJtiiiiaiuiiu ex insidiis victmii Diohohussiiin, Toro|ic/uin ct
'

9.

CHRISTI 1501,

353

siil)

litibus Gra;coruiii, et aliis diversis sectis,

cliani extra
geiites, et in

obcdientiam Romani Pontilicis dcpluribus a fide Cafholica dissen-

Bielain

aices

Hussoriirii
eliaiii

defectionc aniisisse,

duces a Lithuanico imperio ad Moschoviticuni descivisse cum vero Alexander dux, excitis sociorum viribus, amissa recuperare niteretur, ac nonnulli llussi a scliismate revocareniur, exortam superiorem de Ruthenorum Baptismo conlroversiam (]uam odioium acerhitas pepererat, Alexander papa consullus diiemit -. lra;terea misit idem Fontifex in Lithuaniam plures sanctorum reliquias
Severiensiuni
:

tientes, et ipse.\lbertus. et pro

tempore existens

episcopus Wilnensis tam ab iis seu pluribus ex eis, quam etiam Christi tidelibus, et fidem Catholicam sectanlihiis decimas scu certam par-

tem

fructuum decimalium

ratione

Ecclesiae

suae Wilnensis percifiere et exigere consucvit,

ut tam ratione perceptionis decimafructuum decimalium Iiujusmodi, quam etiam ratione fontium et bonorum ad niensam episcopalem Wilnensem pertinentium. ac etiani .\rmeni et Tartari, ac alii praedicti secunduni
et exigit

rum

et

ad

augcndnm

Chrisli fidelium pietatem, ut illos

divina? opis interprete-s ac deprecatores adiiiberenl, el

sacraeorum

pifjnora veneraturis indul-

alios ritus,

quam Romana

Ecclesia

profitetur,

gentiarum praemia proposuit ^ Consignatum est id l>iph)ma hac temporis nota Dat. Romae apud S. Petrum anno mdi, III id. Septembris, Pontiflcatus nostri anno x . -iO. Ecclesiee Wilnensi Tartaroriim inciirsio:

viventes,

presbyteris et clericis Ecclesiasticis

Wilnensis etiam eidem episcopo super eorum bonis et rebus graves injurias inferunt et jacturas, ac etiam quia nonnuncivitatis et dioecesis

7iibi<s

vexatse permittitar

vim

vi repellere.

Florebat tiinc iii Wilnensi Ecclesia coelestium virlutum gloria R. Casimirus, quas divinum

quani aliquos ex cleiicis et presbyteris praefatis mutilant et interficiunt, contentiones et lites exoriuntur, et quamvis ipse Albertus episcopus
coerceat,

Numcn eorum commodo

luli

edebat, qui ipsius ve-

censuris Ecclesiasticis, quantum in eo est, eos sive coercere nitatur, nihilominus

in

ccelesti

auia
:

[)oIleiitis

maxima

gratia

prsdicti

censuras hujusmodi contcmnunt,

et

et

opeiii

implorabant

iiiiare

sacras illius reliquias Ecclesia

veneraturis, ac stijiem

pro Wilnensi

ornanda augendaque porrecturis Alexander a

Wilnensi clero rogatiis indulgentias imperlitus Cupientes ut capella, inquit, R. .Marise esi ' ac sanctorum Andreae ac Stanislai sita in Ecclesia Wilnensi per clarae memoria? Kasimirum Polonise regem magniflco opere constructa et dotata, ac pretiosissimis ornamentis pro divino cultu decorata, et ad quam, ut accepimus, dilectus filius nobilis vir Alexander magnus dux Lithuanice,cujus frater germanus Kasimirus dux apud illam cafiellam sepultus multis miraculis
:

tam in dicta dicecesi, quam exlra illam commorantibus adversus dictum episcopum adhaerent, et contra eum coriuia erigunt, ex qua auctoritas episcopalis contemnitur, et fides Catholica pessumdatur, iniqui autem et hacretici, et reprobarum sectarum fautores sublcvantur, unde dilectus filius nobilis vir Alexander, magnus dux Lithuapotius scliismaticis
ha-reticis
niae, in

clarere perhibetur, siiigularem gerit devotionis

atlectum, cupitque ad
augeri,
nostri
a

illam divinum

cultum

Christi
S.

fldelibus

frequentetur. Dat.

Rom. apud
anno
41.

Petrum

an. mdi, id. Maii, Pontiflc.

ix .

Cum

vero Ecclesia Wilnensis Tartaro-

rum

excursionibus ssepius vexaretur, et clerus ambigeret, an liceret episcopo arma sumere ad infldelium grassaliones coercendas, consultus Alexander controversiam hoc responso Apostolico diremit, sanxit((ue ' ab episcopo pro tuenda
flde,

cujus ducatu et civitas et dioecesis Wilet scandalis obviare, prffifato .Vlberto, et pro tempore existenti Wiluensi episcopo, ut gladii potestate sfficularis adversus praedictas injurias et molestias episcopo, clericis, presbyteris et personis Ecciesiasticis civitatis et dioecesis pra;dictarum cum Romana Ecclesia sentientibus inferentes, uti, et illam exercere possit, concessit tam pro maiuitentione Ecclesiasticae libertatis quam dominii sui temporalis. Et quia prffifatus Albertus episcopus dubitat, an hujusmodi gladii
nensis existunt, volens hujusmodi malis
,

potestate uti

possit

absque irregularitatis

in-

cursu, pro parte ejusdem .\Iberti episcopi nobis

fuit

asserendaque liberlate Ecclesiastica arma expedienda.

.\d

supplicatum, ut in prremissis, pro confirmatione liberlatis Ecclesiasticae o[iportune providere de benignitate Apostolica dignaremur. Nos igitur, qui cujiimus ex commisso
nobis pastorali offlcio [iravis conatibus ad perniciem tendentibus, iie ulterius invalescant, congruis remediis obviare , et infra, hujusmodi supplicationibus inclinati eideiii .\lberto et pro
tem|)()re existenti e[)iscopo Wilnensi, saecularis

perpetuam

rei

memoriam.

Pro parte venerabilisfratris nostri Alberti episcopi Wilnensium nobis nuper exhibita petitio coiilinebat, quod dioicesis Wilnensis latis

simos

fliies

liabet, et

tam

in
et

ea

(]uani

illius
alii

confinibus

habitant Tartari

Arnieni, et

gladii

potestate

hujusmodi pro conservatione

liberlatis Ecclesiaslica! contra

<

omnes

et singii-

Cioni.

1.

* Ib. p. 30.

XXX.

Lib.

II.

Ep. secr. p. 53.

Ib. p.

i2.

los illam
stias,

' Ib.

p. 31.

impugnantes, seu injurias vel moletam prttfato .\lberto et pro tempore

43

A.N.y.

ToMus

.m.

Ratn.

.\L

354

ALEXANmU

vr

AXXUS

0.

CIIRTSTr 1501.

cxislenti episcopo Wiliicnsi, quanrptTsl(\t(Mis, et clericis et personis Ecclesiasticis civilatis et

dia^cesis pnrdictariiin infcrcntcs, (]uolics oiuis fuerit, al)S(|ue alicujus irreguiaiitatis inciirsu
uli, cl illam exercere, et

transgiessores el

ma-

prout eonim cxcessus ct delicta coerccre ct punire liliere ct licite \aleat, constitutionibus et ordinatioiiibiis Apolcfactores,

excgcrint,

stolicis, caeterisque contrariis

npquaiiuam
,

ol),

stantibus

auctoritate Aiiostolica

liccntiam

facuilatcm, potestatem et auctoritatem coiiccdimus pcr prffiscntes. Niilli crgo, etc. Uat. Komffi

apud

S.

l'elrum anno mdi, IX kal. Julii, Pontifl-

catus nostri anno ix . -42. In Insubria et Boliemia rcfiwnanltir diaIn Insubria bolicis superstitionibiis dediti.

nonnulli impii icto firdere cum dffiiiionibus inagicasartes exercebant, ac venena misccbant insontibus, tempestalesque ad \astitatem agris ac variis erroribus inferendam concitabant simplices irreliebant, in quos lidei ccnsorcs
,

nominantur, pro[ilerca quod in fossis ct occultis s|)cliiiuis nocte con\eniunt, turpitudinem sinc dillcrcnlia [)crsonarum morc l)estiaruni cxerccnles qui Ecclcsiam Dei el niinislroscjus contemnunt, sacramenta irrident, infinitos scatiiricntes errores. Crcscit hoc nefandissimum gciiiis hominiim, ct mirum in modum quotidie aiigetur, in tantum quod anno prffinotato numcrus eorum major no\emdecim inillibus fuit in\cntus. Sed et nobiles atque potentes ([uam[iliires in regno Bohemiac ad eos turpissimos lucreticos declinarunt, e quibus unus Cliristo[iliorus nomine, vir nobilis et dives, quadragiiita tlorenorum niillia inter eosdem ha^rcticos |)ro clcemosyna distribuens unus ex eis factus est . llos inter divina mysteria clanculum Cliristianam fidem damnare solitos, ac tum dce:

mouem
ire
,

nuisc;c horrida? spccie illorum ora sub-

atque

omnem memoriam

mysteriorum

Christianae religionis ex eoruin animis Dei per-

animad\ertere Alexander jussit '. Dilecto filio Angelo de Yerona, Ordinis

.<

Pra'dicatoruin, sacrte theologia; professori, in pro\incia Lombardiae inquisitori hsereticae pra\itatis.

missu delere consuevisse, in im[iia vero secla adeo pervicaces reddere, ut im^icriti i[uoque argutiiseam tucrentur, \cxatii]ue flagitii odio a Catholicis, se martyres [irofltcrentur, ut idein auctor prosequitur His lemporibus in Bohe:

in provincia Lombarutriusque sexus personas diversis incantationibus et diabolicis superstitionibus operam darc, suisque \eneflciis et\ariis obser\ationibus multa uefanda scelera procurare,
((

Cum

acceperimus

diae di\ersas

mia nobilis quidam Laurentius Clatzs de Rotenliausen iide et con\ersatioiie bonus Christianiis, qui emerat op[iidu.m quoddam Gurricke dictum, in quo reperit op[)idanos ferme omnes prtcfata' sectae luereticos, quibus cum legem
jiroi^osuissef,

ut aut renuntiarcnt errori,

relictis

aut

bomines

et

jumenta ac campos destruere,

et

boiiis

omiiibus

ab

0[)])ido

discederent,

diversoserrores inducere,

magnaque

inde scan-

omnes unaiiimiter
nibiis ([luc

in baculis suis exierunt,

rclictis, ]irofccli

om-

dala exoriri, decrevimus pro pastoralis olflcii nobis exaltocommissi ministerio sccleia bujus-

habuerant

ad alios

erroris sui coiisocios, a quibus

tauquam marhonore sus-

modi com[)escere,

ac

scandalis

et

erroribus

tyres Christi fuerunt in gaudio et

ce|)ti
,

praemissis, (luaiitum

cum Deo

possiimus, oc-

et

in

cunctis necessariis co])iosissinie

currere. Ea[iropter tam tibi quam etiam successoribus tuis per Lombardiam conslitutis, de

quibus in his et aliis [)Ienam in Domino tiduciam obtinemus, committimus et maiidamus ct etiam soli, honesto lamen comitatu per vos eligendo associati, contra eosdem utriusque sexus personas diligentcr inquiratis, easque justitia

Apostoloruni se ]irofilcntur imitatorcs siiie Deo, sine corde, diabolo pleni. Sunt autein homiiies astiilissimi, el insuasecta mirabiliter doccndo, dis])utaiido ct dclcndendo periti, in taiitum quod non facile a quolibet ralionihus disceptaiido poterunt suiierari, niilI)rovisi.

homiiics

lus tain crassi intellectus reperitur, qui

tamen

mediante puniatis et comjiescatis etutmelius commissionem hujusmodi exequi possitis, con\obis plenam et omnimodam liarum serie concedimus facultatem, etc. Dat. Romtc a|)udS. l'etrum sub annulo piscatoris, etc.
tra illas

usum

rationis habeat

scctam fucrit
nibus, ut cis

liberum qui non mox ac professus in ea defendenda ratio\idetur, doctissimus evadat. Sed

ne quis rein

alicujiis miraculi existimet,causain

in Boliemia .i3. iNon dissimilem pestem dffimonum societafe pcrniciosissimam hoc tempore \eliementer propagatam, qua contaminati ncfarios conventus in abditis locis agerent, atque ad omne luxuria! genus turpissime etlundcrentur, narrathisce \erbis Joannes His lemporibus multiplicati Trithemius ' fuerunt baeretici in Bohemia,(|ui \uIgoFossarii
:

hominum

'

Exl. in Ajiiioiid. ilireclor. ialer

lioc

lil. .\iiost.

^ Trilli.

Cliron.

dicemus, ut omnes non Deum, maligniim spiritum in ipsis operantcm insed telligant. Uiiicumque in illam sccrelam intromitti ]irudeiiti;e societatem exoptat, prinium aliquo celebrante Calholico sacerdoteEcclesiam ingreditur, et stansiu angulo vcl sccreto aliquo loco [ler totam missam vcrba quffidam contumeliosa (quae nos [^ropter infirmos exprimere non decct) contra sacramcnta loquitur sub siIciitio, cum intentionc sibi a docentc proposita, musca quibus post finem missa; completis
tantae inutationis
,

SpanbeiD.

ann.

magai corporis

advolat, ct

pennarum

strepilii

ALEXANDRI

VI

ANNUS

9.

CHRISTI 1501,

355

significans se adesse preesentem, oris introitum

petit, ac

vero

mox

ut

ille

os

suum

aperuerit,

Spiritum sanctum ad inodiim musca! percipe. ret,quae singula diim perfecisset, etiam omnem
littcram legere
tuisset,

ingredilur
ter

illa et

tur, ellicitiu-que in ca secta

liomo spiritu diabolico implcdoctus et mirabili-

sciebat, et

quod dum

po-ni-

astutus. Verum ipsi nuiscam illam non diTmonem, sed Spiritum sanctum esse confirniant, qui in eos, ut veros Apostolorum imitatores, sicutindie Pentecostes, in illos

ignarus ut prius reinansisset, idem recitans ut alter, quod veraciter aestimaret pro majori parte eos fore obsessos quoad inspiraillius scientia^, licet non quoad cxtrinsecas vexationes, ut caeteri reperiuntur, unde certissime verba fhematis eis conveniunt, quod

tioncm

quondam

descendens eruditos

faciat et constantes, et re-

vera non conslanles, sed pertinaces fiunt, nec uUis tormcntorum ireneribus a suis erroribus

ad rectam fidem reduci

cei)tus

unquam

potuerunt. Xode-

vimus conversum ununi, qui lia?reticorum

cousilio ea
(qucC

diximus) sub missa fecil et dixit, sed cum strepitum musca? caput circumvolantis audisset pavcfactus in terram cecidil, et vix muscam ne os ingrederetur, al)igere |)otuit. Veruni non omnes, qui eam profitentur seclam erroris, ad hanc secretam maligni s|)iritiis infusionem venire permittunlur ob
certas rationes et causas
44.
.

da^moniorum attendunt . Xegabant iidem impii veram Christi prffisentiam in Eucharistia, quam tamen multis miraciilis liisceetaliis tcmporibus confirmatam a Consideranda sunt, memoral inquit, ea
doctrinis
43.
' :

clcmentia jam noviter et continiie operatur, non utique alia de causa, nisi ut invisibilia miracula co solidius, ut dictum est, in
quffi

divina

prteccdentibus credantur; et quia sacramcntum

altaris inter
alia

sacramenta praecipuum tenet

locum, quoad
visibilia

De his doemonum
illusi
'

prtEstigiis,

miseri Pil<ardi
ricus Institoris

erant, ])lura habet

quibus Hen-

miracula, qufe per confirmatione, sunt aliqua tangenda de visibilibus miraculis in diversis mundi parlibus et regnis perpetratis ad oculum,
indigent

invisibilia

Ordinis Pr;edicatorum, creatus

utjam novissimo
Judffornm

in

Patavia ex incinerationc

a Ponlifice in eos fidei censor, utquc illi evangelicam fidem damnarent, ut correpti a da>-

in praesens culter cuin vcstigio cruoris miraculosi dcmonstratur,

patet, ubi

usque
a

mone

evangelicos characteres perlegerent,

prodidit
:

hac

nam

i^erfidi

Juda?i

dum

quodamCatholico octo

litteris

Quidam

eorum

(nempe

Pickardorum', sectam volens assumere, habuit

juxta eiiruni informalionem in

quadam domun-

sacramenti particulas quamlibet pro triginta denariis emissent, ct per diversas eoruin synagogas septem dispersis particulis, unam intra

Orientem orare, et sic per fenestram parvam apertam clausis oculis Spiritum sanctum juxla eorum rclata expectare,
cula versus

eorum synagogam utique cum cultro infixam crudeliter pertractassent, sanguis miraculosus eru[iit, et cultro usque in hodierniim diem
adhfesit, Juda;is

quod dum

ille

fecisset,

musca qua?dam cum

quibusdam conversis,

et

non

susurro et sono ante faciem ejus dum volasset, illo se signo crucis non muniendo, os suum intravit, et prolinus omnem litteram in vulgari et in latino legebat, cum tamcn antea nec minimam litteram agnovisset. Rediens aufem per aliquod temiius ad cor, cogitansque de animffi suse damnatione propter fidei abuegationem,
contrilus,

incineratis. Qui etiam et alias terribiles apparitiones se vidisse attestati sunt,

aliis

minus cum

quod dum casu clibanum accensum pro decoctione panum habuissent, et ex terrore miraculi, quod acciderat ex infixione culfri et sanguinis eruptione, duas particulas in ipsum
videlicct

clibanum

dum

projecissent, duas
testati

columbas
aliis

dumconfessus

fuisset, subito
,

omuem
ut per

albissimas evolasse

sunt, demptis

scientiam amisit,

inscius et ignarus

anlea extiterat, et ne leclor sub ambiguitate et in suspenso ad veritatem maneat, testor Deum el omnes sanclos, ita factuui fuisse verissimo

miraculis variis etibidem scriptis, quaebrevitatis caiisa omittuntur, qiiid denique et aliud

miraculosum sacramentum

testatur,

quod

in

plurimorum

fidei

dignorum

relatu didici,

et

qui hoc ipsum ex propria confessione illius,cui accidit perce|ierunt, ipsum ctiam addidisse,

communiter omnes inter eos essent obsessi, eo quod talein scientiam legendi per talem capeicnt inodum; narrantiu- etaliaetiam
quod
sub pnrslito juramcnlo ab
quEE in prsesentia
seruit ex
illo,

monasterio sancta? Crucisextra muros civitatis .\ugustff jain ab annis trecentis et ultra servaturin specie cruoris ex integro transmufatum, et quasi innumeris decoratum miracuHs coecis visuin, inutis loquelam, surdis auditum praestans, utique liber ibidem refertus miraculis
testatur.

Simiiitcr et in

inonte sancto

circa

cui acciderunt,

plurimorum corum informatione,

staret,

percepi, qui asquoil rctro miset

Monaccnscm civitatem Bavaria> miraculosum demonstratur sacramentum jain a sexcentis

annis,
iit

fertiir, et

papales desuper exhibentur

Ilungariac,
et

sam dum

habuisset ad siiigula \crba

bulhe.

i'ur

rcgnuin etiam

per

gesta sacerdotis

semper dicere
missa, os

Mentitum

cst

diversa cirnobia

quod tunc,
'

finita

suum apcricndo

undecim habentur hujusmodi sacramenta miraculosa, licct in omnibus uni>

Henr.

Inslil. 2. q. 1. tract.

Henr. Inst. 17.

35G
iiim oxislat
liiJL'!

ALEXAXDRI VI ANNUS
Cliristi corpiis, (iiia'

9.

CHRISTI 1501.

solummodo

iii

coiilirmatiouem
iii

et

devolionis aiigmentuin

Deus o[)oratur
jitilliLii

saiicla
ct
ilji

atl

cxlra, ut

Uomaiia Ecclesia, cl vcra lides, sinc qua

faciem et caput dulciler pertractans, eam benedicens abscessit, et consodales interrogans de tam mirabili extasi, ita ([uod muscas oculos
ajicrtos inlrantcs

ucmo
aliis

salvari

potest, esse credatur, tacendo de

o|icril)us,

fuittalem extasim

ei

nou periiendcret, responsum postsacram commuuionein

miraculosis

qux eliam moderno

iii

csse quotidiauam, et diviuas sa>pe reciiiere con-

tcmpoic

diviiia clcmciitia

parliljus

i.ombar-

solationes et dulcedines

dia- [ler miraculosam vitam (luarumdam sanctanim viri;iiium, ad miiius undecim iii numcro

mirabiles ex virtute sacramcnti, nec deluit [lopulus Perusiuus etiain

in

primoanuo

sute

tam mirabilis coiiversationis

adluic in cariie vivciitilnis, ojicratur, de (|uil)us

intra dicemiis.

Uuoinodo ergo fickardorum scu

nobis in contrarium
?

vcrilatem voleus experiri, au videlicet siue cor[lorali cibo vitani tam austeram duceret, mulieejus habitationem
et pra^ciiiue ad ordinaverunt per mensem intcgrum, ut singulis horis tam de die, quam de uocte aliqua; ex eis, caiteris dormientibus,

\Valdcnsium
clesia Dciis
a

stabit crror

res ad

mouasterium sororum,

quasi propter aliuiidantiam peccatoruni in Ecmiraciilis cessarct

.l'^stimamus

quod

i)cram|ilius in correctioncm et

emendam

peccatorum Deus operatur, prout etApostolus

diccbat
:

duin opus
sis

erat, diligenter attendereut, si fortasei

Signa iion
sciliccl

lidclilius,

sed

iiifidelibus

ex ejus consodalibus aliqua

et fiuito

cibum miniper alias

pro inlidelium conversione, ita cl tunc lldelium emendatione et fidei conscrvatione .

data suiit;
40.

sicut tunc

slraret,

meuse duin

iteruin

juratas mulieres haberent scrutinium, et similitor tertia vice veritate

SKStentata.
Italia

Columba sanctimonwUs sola Eucharistia Quod ad virgines spectat, quae in tempore coelestibus cdilis virtutibus hoc

oinuino explorata suffidimiseruut, Deuin in tam cienteream salvani stupendo opere laudantes, qui utique semper mirabilium operum factor existit. Sic perseve,

erant ea^ Ste[)bana Placentina et Lucia Viterbiensis, de quibus publica Monumenta attulimus suo loco. Addit vero Henricus Institoris de Columba virgine Perusina (1)

coruscavcrant

rans
dicin

ut
.

dictum

est,

usque

in

prfEsentem

47.

Refjulx qnibus vera

miracula discerni

'

possint a falsis.

Cuin

ha;retici plures argutias

Sunt per Lombardiam inler quamplures virgines devotas Cliristi in magna vita; saiiclimonia cognitffi, et boc dumtaxat ia una religione, qus de [loenitcntia S. Domiiiici mincupalur, dcmptis clarent in quibus [ilures aliis religioiiibus, miraculis, et inter illas babentur ti-es excellentissima; sanclitatis, quaruin una nomine Coluniba, ffitatis circiter viginti quatuor aunorum, in civitate babetur Perusina Italia, jam usque in aiiiium octavum uou siim[)sisse aliqucm ci-

adversus miracula, qute iu Ecclesia Catholica d vinitus eduutur,e{futirenf, Henricus Institoris, cum vcrorum ac falsorum miraculorum discrimina attulisset, hsc demuin addidit Ultima
:

ditferentia

verorum miraculorum a

falsis

nota-

tur quoad ditlerentiam vita' et inortis, quia etsi

bum

tantuiiimodo Eucbaristia' quotidiana sum[)tioue sustentata, cilicio ad carnem cum ferrea catena circumcincta, secuiu babeiis quam|)lurimas virgines consodales coelibem vitam ducentes, ([uam et Romanus Pontifex moderuiis Alexander VI visitando rei veritatem experiri voluit, ct dum capellam in Ecclesia fratrum Pranlicatocoriioralem,

sacramento

et ejus

saltcm numero etsi non merito existentibus, fiunt miracula vera, hoc tamen in vita eorum potest fieri, nunquam tainen |)Ost mortem, prout a sanctis in vita et post mortem clarescunt, unde quia majoris sunt eestimationis miracula post mortem, quoniam illa dcmoiislrantanimain incudis maxima frui gloria bcalitudinis, et hoc ex magnis pra;a malis, intra Ecclesiam

rum

intrasset,

ipsa jain
in extasim

commuuicata

Cbristi

corpore,
oculis

eam

iiiliil

raplam, apertisque videntern flexis genibus invenit,

cedentibus meritis in terrisacquisitis, ettalium innumerabiles rcperiuntur in Ecclesia, qui post niortcm [lolius, (juam iu vila maximis claruerunt miraculis, imo in vita nus(|uain, utuovissiine iu Bononia frater Jacobus Alamannus, qui sacristanus in eodem conveutu S. Dominici

longo tem|)ore fuerat,

vitain duxisset sine

licet

in

vita

regularcm

'

Hear.

Instit.

tamen

sanctitas

omni repreheusione, ejus post mortem primo revelata

(1) Inter

mulieres

illas religiosas

quae instituluiii sororura S. Dorainici de pcEnitentia

liistitoris

sectalac.per hos annos in Italia claruerunt,

mepra;-

innralur liKC soror Columba, (luam

aliijiiot

ex llenrico

eglsse tnnc Perusii

annalista scribit.

Perusii egisse poluit, per hos Ininen annos inorain traxisse Kerrari* coiislal.

Verum licet virgo hicc Tesle eiiim anonymo Fenaricnsi

iii

relisiosa aiite annos

in lliario,

anuo

cedeiiti, die vii Junii, Ferrariaiu illa pervenit, ubi llercules Estensis, Ferraria: dux, illain cuni lionure excepil, et

hospilio soroiis Luna;

Eucliarislia'

illain jussil, donec monaslcrium, ([uod conslruendiim curabat, absulverelur. Adilit vero virgincm illani (piolidiano An?elo niinistranle lefeclain, co solo cibo et vitani corpoiis aUiisse. ncmnm seipienti (id est piffscnli mud anno,

agcre

pabulo
taiidein

scribit

die

Ausrusti, monaslerii aidilicio absolulo, l.iiciam et socias reliKios.iiu illani

illuiii

luniba, poit prioiein

advcntuui

suum

l'"errariau),

Coluuibain Viterbio Ferraiiam accitam dcduclanu]ue a nasterium ab eodem principe excitatum, Ex bis poiro intcllifimus Henricum Instiloris qui meininit Columbic Perusii agcntis, aule hnnc ' .Maxsi. annuni Commeulariuin illum suuin scripsisse.

domiim ingressas perpeliiani banc sedem elegisse. Vernm (^oViterbium coiicessisse indicat idein bistoricus ad A. MUii, scribens anuo illo,die xxiii, vins co inissis ab lleicule Ferraricnsi duce, eainquc venicuteni intioduclam in mo-

ALEXANDRI

VI

AXXIS

9.

CIIKI^TI

1501

^57

fuit per miracLiloruin coruscationein, Cfecis visuni restituendo, leprosos inundando, mortuos suscilando, omne geniis infiiinitalis expel-

clos eruditione excellere putabat, asserens ne-

ininein

Graecorum

vel

Latinorum

praeler
in

se

unicuin, fuisse sapientem, se

scientia muiidi

namque

omni

lendo, anni sunt sex a prsesenti

aiiiio

niillesimo

coiisuminatum

osfeiulif,

reruni

quadringeutesimo tando, quibus ab

liic

noua^esimo nono
liac
:

compuetiain

luce mi^^iavit yloriosus

<i

n.ituralium ac arcanorum omnium interprelem profuiidissimuiii esse conlirmat. Magnam pra;

sanctus

Et infra

Inter

alios

B. Vincentius confessor noviter canonizatus ab

annis pancis ex Ordine

Pi\Tdicatoruin

dono

linj,Hiarum in suis pra'dicatioiiibusclarnit, sicut

et dono proplietiae, cumab omnibus nationibus diversarum linifuarum in uno suo naturali

morihus et incessu mendicitate vitam ducit proplieticam, se natum ad res summas tesfatur etdivino ISumine plenuin. .Metallorum transmulalionem veram promittit, et nihil ignorare videri appese in piihlico fert gravilafem,

severus

cum

tit

se felicia

iiifelicitare,

infeliciaque felicia

idiomate intelligebatur . 48. In Moravia et Gallia prodiffia diabolica. Eodem anno in Moravia? oppido, cui Giemps nomen est inditum, contigit hoc prodigium, ut narrat Tritheinius ', qui rei stupendce historiam suis circumslantiis exornat Eodem anno, iii-

reddere posse poUicetur, artem seculus magicam naturalem, quam prisci rcges et sapientes in pretio habuisse cognoscuntur. Aliquanto

quit, post

mortem cujusdam

tyranni, qui

pau-

pcres inique ofipresserat in Moravia, cuin filius

in hsreditate paterna succedens quoddam ejus caslellum nomine Giemps cum uxore et filia inhabitavit, et ecce quadam die, eo ad mensam sedente, veuerunt duo maligni spiritusin specie humana ad portam castri petentes intromitti, quibus portarius dixit Qui, vel unde estis?
:

tempore apud regem Gallorum in pretio fuil, cui duo trium[)hanlissiina dona contulisse memoratur alterum fuit ensis centum et octuaginla gladiolis refertus, alterum vero clypeus mirabili speculo illusfratus. Hicc duo miranda sub certa consfellatione mirabiliter facta in
:

quodam
slaf.

libello

commemorat,
vi

et

quem

sint [iro-

ductura effectum
tiain [iraecipit

naturcC secretuin nianife-

Itenique rex volens liominis experiri scien-

dis[)utalionis,

medicos convenire omnes gratia qui facto examine dixerunt ad

:

Oporlet enim ut ha?c domino cui illi respiuidentes dixerunt

net,

meo denuntiem
:

Nec ad te perlinec ad duminuni tuum qui vel unde simus,

iios,

regem, illum supra homiuem sapere, etcunctos mortales sapientia superare aurLim, quo illuiii
rex honoravit, omiie pau|)eribus dislribuil, et

sed tjuantocius intromitle

alioqui videbis.

sua paupertate conteutus, sibi ex omnibus penitus nihil reservavit

.

quod nobis patescat introitus. Portarius currens, ut hsc domino suo annuntiaret, cum iutroisset ubi sedebat, vidit illos duos,

Externam

sapienliae spe-

quos exlra

imposfores atque haereticos consuevisse, ul siin[)lices suis erroribus

ca|)tare
irretirent,

ciem auramque

portain dimiserat

timore

nil

coram domino sta.utes, et prae [)oterat loqui. Illi autem post multa

saepius in .\nnalibus
facile

miumque
|)uin

dictum hujusmodi hominibus

est, ni-

princi-

ininatoria et terribilia verba liorrisonasque vi-

siones (ut sim brevis in narratione) illum

cum

omni
Post

familia sua exire de castro compulerunt.

quorum discessum mulliludo diemouum conveniens magna castrum illud inhabitare coepit, ululantes die ac nocte, atque plaudentes
mirabilia faciunt
.

auhe patent, [^asceiulffi inani novilale curiosae mentis gratia, ex quo gravissima postea mala eruperunt. 50. Gallise rex exercitwn siann una cian copiis Pontificiis immitlit in regnani XeapoUtanum.

Quod
net,
tus,

ad Lndovicum Francorum regem

atti-

mulliplici

simul

cum

Aeapolitano,

cum

49. Comparuisse in Galliis hoc etiam anno insignem impostorem, qui ApoIIonii Thyanei

His[iano, cuin

Germano

se iin|ilicare bello veri-

vitam aemulabatur, omnisque doctrinsB specimen prae se ferebat, narrat idem auclor hisce verbis Appaiuit his diebus Lugduni in Gallia homo natione Ilalus, nomine Joannes, qui se Mercurium maluit appellari propter iimnimo'
:

de conciliando sibi Ferdinando superiori anno egit, regnumque cum eo partiri constituit ', Alexandrum etiain Pontificem in armorum societatem, atque ad beneficiarium regni INeapoIitani, cujus supremum imperium ad Se-

dem
spe

.\[)Ostolicam

[lerlinet

Cdulcieudum jus
al-

modain sapientiam, quam profitebatur antiquorum. Uxorem circumduxit et filios omnes lineis
indutos
,

prffidae in

Caesarem Borgiam congerends

lexit^
51. Jactabat

et

imifatioiie
ut

Apollonii Thyanensis

vero Ludovicus rex Venetisque

iri

'

quondani philosophi,

Danus

est testis, cate-

pollicilus est, [larta Nea[)oli, ad Constantinopoliin

nam ferream
tebat, et se

a collo portanies,

magna promit-

castra

admotum

bimestri vero antc eae

veterum HebraMiiuin, (jrircorum et l^atinorum omniuin perfeclissiinam gloriabatur

liabere scientiam, conteinptor veterum, se cun-

classes inferum iiiaie sulcaveranl ad cxpeditio-

nem
'

Nea[iolilaiiani

itune,

quo lem|)ore

etiain

Burch.

in

'

Trilhetn. io Chron. Spaiihei.

Bales. in Addition. ad Naucl.

card. hiit. Ven.

c. 39, iO,

Ms. Diar. .\lex. VI. Sabel. Enn. 11. I. i. Pet. Beinb. I. vi. Guicc. 1. v. Ferron. I. iii. Sur. to. v. I.iv.
1.

41 elc. Marian.
1.

xxvil.

c. 9.

Sur.

I.

iv. c. 49.

Id. ib.

Sur. lo. V.

IV. c. 38.

358

ALEXANDRI
c(

VI

AXXUS

0.

CHUISTl 1501.

cxcrcitiim lcrreslrcm Alegrio

Obignio ducibus
',

vicuin fuissc Apostolica auc(ori(n(e dona(um,

Uomam
incjuicns

pcivenissc, narrat Hurcliardus

:

sic

sccunda, vif:;csima octava mcnsis .Iunii,omnes gcntcs ad a(juani (rausvcrsam alloiriatic vcnerunl pcr prata ad ordinationem papae ad burgum S. Pciri pcr poriam viri

I'"cria

dnmiinto lics;c mnjestatisFriderico, qui exitialia ciim Hajazcdie Tiircnruni impcratore adversus rcm|iubiicam Cliristiannni fccdcrn percussisset, atquc ingeniia mala Christi fidclibus ea proditione intulissct. Excc[)tuiri ab eo supcriori anno Turcicum oratorem honorificcntissime diclum est, atque adco a|)cr(c Christianum nomcn, concitato in arnia Bnjnzcthe, [irodidissc, ut refert

darii, et in

eodcm burgo convcncrunt cum

eis

gcntcs rcgis Franci;e in Lrbe exislentes, et omnibus simul congregatis incesserunt ordinata? pcr pontcm S. Angeli ituri ad Neapolim pro cxecutione rci sibi commissrc.
alirp

omncs

Surita
tiir.

',

ut eliam de fncinore publice gloriarc-

lUi

au(cm

grn(ins egcrat Turca de pntcfactis

Papa crat

in

sujira illius

camcris liorti casiri pra-dicti, seu logiam, ubi cum magna delectaInijusmodi

Christiniiorum in liostcs fidci consiliis, ntque ad

comprimcndos
tciitinm

Gallicos impetus Turcicam po-

tionc vidit oiniics pr;c(crcuiitcs.

nium

pediiuni

Gcntium om(iicrunt duodecim

omncm

obtulcial

verum cum

solli-

cilaretur, ut in llnliam transferret

arma,prius

duo millia vel circa. Gentes liujusmodi secut.T suiit triginta scx cnrruclia; cum triginta scx bonibardis . Conjunxisse cum Gallis Pontificias copias Caesarem Borgiam tradit idcm auclor, additque foedus ab Alexandro cum Gallo ct llispano in Fridericum antea initum solemni ritu festo S. Petri promulgatum
millia, etequituui
fuisse
:

Peloponesiacas urbes Venetis eripere, et Chrislianorum dissensionem in rem suam vertere

maluit.
in

Profitebatur interca Fridericus se de-

s|)eratione sola

coactum confugere ad Turcam,

a Gallo et Pontifice ei daretur, lubentcr primus intcr primos glndium stringcsi

quem,

pax

ret.

Scd ars

illa politica,

quanutans solium

sibi

Martis die scquenti, inquit, vigcsima

infra, finila

firmare putabat, ipsum everlit, siquidcm Fcrdinandiis Hispnninrum

ravit,

nona
Pauli

Junii, prffdicto fcsto

, et

Apostolorum Petri et missa reverendus do-

rex, sceleris,

quo idem
conspi-

Fridericus se tucri putnbat, odio, in

cum

minusHieronymus Portius,episcopusAdriensis, intra portam cancelli acce[iit pluvinlc rubeum

et

ac Pontifex illum, ut Christiani imperii

prodilorcm cxecratus ac detestatus, regiojure

Iioc

mitliram simplicem, ascendit ad i)apam, et osculatus cst cjus genu, petiit indulgenlias, non benedictionem, quia huic orationi non conveniebat, et papa conccssit indulgciitias plcnarins.

Di|)Iomate exuit
53.

'

Ad per|)etuam

rei

memoriam.

Regnans

in altissimis et trium[)lians Ec-

clcsia, cui Pater a>ternus, c;eli ct terra} doinina-

Episcopus ascendit ad
foedus sive

jiulpiluni, et anuuntiavit

sanctissimum dominum nostrum |)apam ac Francorum ac Hispanoruni regesconclusam etfirniatam, de capitulis niiiil. Finita oratione ac plenariis indulgentiis perip-

legam

inter

dominus pra^esse dignoscitur, cuiquc sanctorum et sanctarum ministrant agmina etangelorum laudis gloriam decan(an(, vicnriam sibi
tor,

in tcrris constituit

nito Filio Dei vivi,

incffabili

Ecclcsiam militantem unigeDomino nostro Jesu Christo,

sum e[)iscopum
mitlira
in

pronuntiatis, jiapa stans sine

commiinione co[)uIntnm.

Ad

liujus

solio incccpit,

Te Deiiin laiidamus,
sunt,

nnmque
libet

militantis Ecclesia? regimen, licet

quod cantores prosecuti

dixit,

quo

flnito,

papa

meriti, divina dispositione vocati,circa

im quarum,

Pater

iioster, ct versiciilos

ac duas oratio-

nes, quas etiam dixcrat in dic Pentecostes pro-

fidclium nalionum felicem statum et aniprout ex dcbito tcnemur niarum salutem

,

xime

praeterito,

et

dedit benedictionem
.

more

summi

Pontificatus officii nobis, ut prffifertur,

solito, et rediit
.5"2.

ad palatiiim

injuncti, cogi(atus nostros libentcr cffundimus,

Jiididaria senteiitia qua Fredericus in

ac [)ar(es Apos(oIica> sf)llici(udinis adhibcmus,

sacro pnrjmratorum patriim senatu spoliatur jure

regni Neapo/itani.

Interjectis nonnullis, ut

Obignius Gallorum dux .\Iexandrum cnnnibus officiis prosecutus, ct a cardinalibus osculo exceptus ad exercitum, qui pridie signnNea|)olim versus moverat, se coutulerit, subjicit Burchardus ' judiciaria sententia Fredericum iu sncro purpuratorum patrum senatu jure regni Neapolitani fuisse spoliatum. Confirmat Surila ' inter Iios regcs cxtremo .lunio divisa Nen|)oIitana jura, nenipe Calabria; et Apuliffi ducatus Ferdinando concessa Neapolitano autem et.Ierosolymilano regiis titulis cum reliquis Ludo:

nos propensius urget atque com[)eIIit, RomanEC Ecclesia subjecta regna, civi(n(cs, terras atque loca oninia etsingula per nostr;e provisionis ministcrium, sublatis nb ea sinistris quibuslibet nc omnibus et singulis, eorum salutem et felicem statum, necnon desoIntionis evitntioncm concerncntibus niature ac debite compensatis utilissimi ac felicissimi regiminis praisidio fulciantur, piaque tranquillised
illa

ut nobis et

tntis c( i[iiictis

diilccdiuc gaudcniit, et cx hujiis-

modi pnce et traiKjuillitnte nlin iiostrn et dicta" Romanaj Ecclesis civitates, terra? ac loca belloriim (uibiiiibus eorumque sus[)icionibus libera
Sur. to. V.

'

Burch.

.\Is.

ead. p. 116.

arch. Vat. p.
^

ii.
1.

in Alex. VI. p.

190.

id.

ib.

'

1.

IV. c. 1.
E.\t.

* Id.

eod. cap.

3 Lib.

v. Bull.

?ur. lo. v.

iv. c. 43.

secr. p.

225

et

270.

etiam

in alio .Ms. sign. Sicilia et .Neap.

ALEXAXDRI

VI

ANNUS
(iiiiiiia

9.
iu

CIIRISTI

1501

359
dare, illisque ac terEcclesise

|)rosperis graluloiitur ovciitiluis, ipsacjuc

cliani ad

rcgno
ct

ct tcrra pricdictis

laudem et gloriam Clirisliani nominis, Mostrumque ae dietffiEcclcsiac statum salubrcm, felieia tcmporalium et spiritualium suscipiant
incremcnta.

rarum

locorum ejusdem Uomana'

noloriisoccupatorihus favorcm et auxiliumprjEstare, provisiones Apostolicas eliam in favorem ejusdem sanctae Romana? EcclesitE cardinalium
factas,

Dudum

sperantcs quod tunc cliarissinius

in Cliristo filius nosler Frcdericus de

in fidci

Aragonia

Ecclesiasticam in nostrum

sinceritate ac obcdientia el devotione

erga Ecclesiam Romanam perseveraret, illamquc in veram regni Siciiiif et terrie citra pliarum dominam ct |)roprietariam recognosceret,

dem

prout etiam se spontc facturum ol>tulerat, ejusFrederici in ea parte supplicationibus

illarumque ctrectum, necnon lihertatem et dicta; Sedis contemptum multijiliciter impedire, ac ad almam Urhem victualia deferentihus nova victuaiia imjionere, et etiam ne deferrentur prohihere, ac (quod pejus et abominahilius est, ac Christiano principe omuino indignumi intelligentiani

non parvam cum Turcorum tyranno, apud

continue suos tenet oratores, hahere,
illi-

inclinati,
citra

rcgnum Sicilinc cum dicta tota terra pharum juxta et secundum illum statum,
clarae
II

qucm

quem

mcmoria; Fcrdinandus

pater et

Alplionsus

frater priefati Frcderiei regis ejus-

dem

regni ct terrje illud melius tenehant ct possidehant, sive alter eorum tenebat et possidebat, civitatc nostra Beueveutana et illius tcrritorio ac districtu exccptis, qualitcrcunKiuc ad

que adhirrere, prffifatique Turcorum tyranni oratores sa?penumero cum maximo honore recij)ere, illosque pcnes se retincre, et cum eis conversari, ipsosque perfidissimos Turcos ad invadcndum Christianorum terras alque loca, ac Italiam ingrediendum liortari et inducere non cxpavcrit, ex quo superiori anno maxima
ct ferc

Ecclesiam Icgitime reversum et devoprxfato Frcderico pro se suisque liheris recta linea cx suo cor[)ore legitime dcscendentihus natis et nascituris cum censu annuo, aliisijue conditionilius, modis, formis, adjectionihus, promissionihus, cautelis, clausulis, voluntatibus et ordinationibus tum expressis, de venerahiiium fratrum nostrorum ejusdem sanEeelesiie cardinalium consilio cta? Romauic

eamdem
lutum

irreparahilia

damna

universae reipublicae

cssct,

suhsccuta fiicrunt, de (juihus nohis inexcusahili notorio constitit, propter (juod eum jure, si quod ei in dicto regno et terra citra pharuni competchat, ipso jurc privatum censuimus, prout liarum litterarum serie censeCliristiana'

mus.
55.

Et propterca charissimi in Christo

filii

pariter et assensu, ac ex certa nostra scientia,

et

de ApostoIicEE potestatis plenitudine per alias

nostras litteras concessimus et conlirmavimus, et de novo largiti fuimus, volentes et intendentes

pra?fatum Fredericum de pra-dictis rcgno et

Ludovicus rex Francorum Cliristianissimus, et Ferdinandus rex ac Elizabeth regina Hlspaniarum Catholici, quorum quilibet etiam rcgnum cum terra citra j)harum hujusmodi ad se dejure spectare prastendit, ut veri ejusdem fidei Catholicae zclatorcs ct propugnatores connostri

terra citra pliarum, ut i.rwferlur, per vexillum

siderantes, ac
(juof ct

animo secum

sa^pius revolventes

prKfatai Ecclesia; illius

et

nomiue

sihi

tradcndum
fidcli-

assignandum

invcstiri,

reccjjto

ah eo

tatis dehitffi

juxta

formam

infcrius

annotatam

juramcnto, prout

in litteris i^ra^decessoris, (jua-

rum

tenores ac

si

de verho ad

tihus insererentur, Iiaheri

verhum prajsenvolumus pro suffiFredcricus

quanta mala, disj^cndia et detrimenta, nisi brevi occurratur, cidcm reipuhlica! Christiana oh rabicm ij^sorum perfidissimorum Turcorum in diescum majori audacia Cliristianorum terras invadentium et occupantium, et
sua; tyrannidi ac spurcissimai
secta; subjicien-

cienter expressis etinscrtis, plenius continelur.

.j4.

Cum

auteni

pricfatus

postquam actualem de regno et tcrra citra pharum hujusmodi invcstituram pcr traditioncm et assignationcm dicti vexilli per tunc nostrum
ct Sedis ApostoliccD

lcgatum, ad eum propterea rccei^isset, et regiam coronam cadcstinatum, legali piti suo impositam dc manihus dicti
suscepisset,

juramento

fidelitatis dehit;e
el

juxta

forniam inferiusannotatam
servitio, vassallagio ct ligio

liomagio, necnon

pcr

eum

in prafati

legati

manihus j^rBestitis, qu etiam antea j^er procuratorem suum legilimum in manihus nopra^stiterat, sua;

stris

salutis suique status ct

Dei timorc postposito, crecta cervice in reprohum sensum datus, confra proximum juramentum venicns, noslris elejusdcm

honoris

immemor,

tium ex nuitua j^rafati Fredcrici cum eisdem Turchis intelligentia sint provcntura, pro eorumdcm pia erga ipsam rempuhlicam Christianam devotione ac regia magnanimitate decrepra?fato Frederico eisdcm Turchis vcrunt adhferenle, et illos in dictum regnum (quod Deus avertat) introduccre volente de regno et pnefatiscjue regno ct terra praefatis expulso terra juxta divisionem per nos faciendam in eorum dilionem redactis, conlra ipsos Turciios tcrramariqucnoslris adhortationihus eis sajjiius j)ro zelodefensionisfidei Catholicae factis irruml^ere, et usque ad tolale iliorum exterminiuni perseverare more jirogcnitorum suorum, qui diversa regna, provincias, terras atque loca ab
, ,

infidclium

rumdcm

Franciie ct Hisj)aniarum

manihus cripuerunt, pro parte eoregum el rehanc contra ipsos

Romante

Ecclcsiac notoriis rchellihus

rcceptum

gina? affirmanlium, se velle

31)0

ALEXANDRI VI ANNUS
pia ot sin^nlari

9.

CHRISTI 1501,

Turcos provinciaiii pro ooriim

devotionc, ac
blicpp
liilei (',aliioiica>

exaliatione, reipiilial)itis

Christianae defensione,

regno

et

filios nobiles viros Rogerium de Agrnniont, domiiium loci de Agramonf, ejiisdem Liidovici Krancoriim, et Franciscum de Royas

per dileclos

lerra pra^iictis, per qu;e facilius aditus coiitra

ipsos peititiissiinos Turcos eis patehil, ct sine

i|uil)us niliil eidein sancta^

doniinum de Villameliori Ferdinandi et Elizalietli Hispaniarum regiim etreginae [iranlictoruin

coiisiliarios et oratores ad

ex|)Cititioni

utile fa-

cere posse contidunt,

omnino

suscipere, et sus-

stanter asseverarunt

nos destinatos convolentesque de eisdem

ceptum non
clementia,

icliii(]iiere,

donec. diviiia favente

consequantur efreclum, ac plane conlidere regnum ipsum ab

felicem
et

optalum

regno Siciliae citra pbarum et ferra utiliter disponere et ordinare ac praemissis salubriter providere, hujusinodi supplicationibus incli,

ipsis perlidissimis Turcliis, ac aliis (|uitiiiscum-

nati, liabitis

su[)er

iis

cum

eisdein

fratribus

t|ue defeiidere, et in

pacis amoenitate iideliter

nostris deliberatione matura, ad

gloriosae semperqiie

laudem omni,

regere et gubernare posse, solumque superesse ad lianc sumendam provinciain, resqne suas

|)otenlis Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, ac

Virginis

componendas, (|uietem(jue [)erpeluam inter eos fundandam, cum quilibeteorum, ut diclum est,
jus in regno
et

beatorum
que,

Petri et Pauli

necnon Maria> Apostolorum, totiusque

curiae ccElestis triumphantis, ad

terra pra^diclis habere prseten-

pacem
et

et

honorem quotranquilhim quoque statum no-

dant, ut nos pro eadeni

Romana

Ecclesia,

quam

strum

Sedis pra^dicttc ac ejusdem Romanae

prsedictorum dominam et proprietariam recognoscere, ac jura illi etiam ratione ccnsus et investiturae debita exhibere voluiit et intendunt, eos de eisdem re-

etiam

ipsi in

veram regni

et terrae

Ecclesiffi sponsae nostrffi et regni praedicti, salu-

gno

et terra citra pharum respective juxta infrascriptam divisionem, per nos ad evitanduin dissensiones et bella, qufc aliter inter eos occa-

tem quoque, quietem et conservationem principum, ducum, comitum, procerum, magnalum et |)opulorum ejus, de fratrum nostrorum eoruindem consilio pariter et assensu, ac ex certa
nostra scientia, et de simili Apostolica? potestatenore tis plenitudine auctoritate Aposfolica

sione dicti regiii

Christianae

cum maximo

totius reipublica;
et

praesentium
dicta tota

pra;fatum

detrimento facile evenire possent, faciendain investiamus, nobis fuit liumiliter supplicatum, utcum nostri
et

damno, periculo

terra citra

regnum Sicilia? cum pharum in duas partes

et

dividentes, Neapolitanam et Cajetanam civitates,

ac

totam terram Laboris,

[iro

provinciam

ejusdem RomanEe Ecclesiaj devotissimi filii, et quoad vires suae se extendere potueiunt, pro nobis et eadein Roinana Ecclesia [^ugiles et jjropugnatores eximii eoruin passiin ac perpetuo pro eoruin pia devotione ac regia magnanimitate siiit futuri, el ad pnemissa omnia peragenda proinptissiini et paratissimi, eos de regno et
terra citra
stire,

Aprutinam
Franciae

eorum

justo valore Ludovico

regisXeapolis et Jerusalem, oinnes provincias Calabriae et Ai)ulia! cum tota eorum terra etiam pro eorum justo valore Ferdinando et Elizabeth Hispaniatitulo et

cum

ducatus vero

ruin regibus etreginae [^rafatis,

et ducissae Calabriae et Apuliae

cum

tituloducis pro eis insimul

regis et re-

aliasque eis et

pharum hujusmodi eorum

respective investatui,

duin vixerint,
ginae

et altero

eorumdem

totiusque

Hispaniarum decedente pro

illo

exeis, qui

reipubliciE Cliristianfe paci et quieti in prffiinissis

superstes remanserit, suisque liberis et succesf(3?minis ex legiper rectam lineam ex suis cor[)oribus respective legitime descendeiitibus, natis et nascituris, prout ad unumquemque regum et reginae prffidictorum juxta bujusmodi divisionein pertiiient, (jualitercumque regnuin, Terra Laboris, ducatus et proviuciae hujusmodi ad eamdem Ecclesiam iegitime reversa et devoluta sint, vel alias quovis modo illorum dispositio ad nos pertineat, cum omni-

opportune providere de benignitate Aposto56. iXos igitur

soribus tam masculis,

quam

lica diguareniur.

tiino

matrimonio

natis

ad imniensain devotionem,

quam

Francia? et Hispaniarum reges et regina

ad noset praefatam semper gesserunt et gerunt Ecclesiam, ac iliarum pra;clara gesla, suaque quamplura grandia merita, quibus personas suas illorum largitor Altissimus insignibabentes si)erantes vit, debitum res|)ectuin quoque quod ipsi progenitorum suorum pricdipraefati
,

ctorum vestigia imilantes

tate,

in suae fidei sinceri-

busjuribus
et

et pertinentiis suis,

exceptis

tamea

obedientia et devotione erga nos et prfaac publicae tam Ecclesiam perseverabunt utilitati, quae privatae praeferenda est, consulentes, pro eorum regia magnanimitate atque
,

civitate nostra

Reneventana et illius lerritorio districtu [iraedictis, cum censu annuo, aliisque

,
,

modis formis adjectionibus, provisionibus, clausulis, cautelis, voluntatibus

conditionibus,
et
tis,

potentia

rempublicam Cbristianam

tot et tantis

calamitatibus jamdudum ab ipsis pertidissimis Turchis op[)ressam et quassatam restituent et liberabunt, ac rebus in discrimine [)ositis op-

ordinationibus universis, resi^ective aniiotascientia, de similibus consilio, assensu

,

potestatis plenitudine

et auctoritate in

feuduin
eis

perpetuum, sine tamen

alias
in

prfejudicio

juris

portune consulent, et deindc in pacis quiete et diilcedine omniaconservabunt, qucmadmodum

regno,

terra,

ducatibiis et provinciis

priedictis, forsan rcsiiective competentis, et pcr

ALEXANDRI

VI

AXXUS

9.

CHRISTI
tructus, rcddilus,

301
proventus, ohvenliopartis cis condivisic,
ita

prasentes derogare iiou intendinuis, divisione

praBdicta per nos inter diclos reges et
facla salva

omnes
nes et

reginam

emolumenta qufficumque
ut

tamen remanentc, etiam respectivc

et

tingentis, et sic,

supra,

pro

eorum

concedimiis
tes

elari;imur; volentes ct inlenden-

justo valore

liahere dcheat,

tamen quod
ultra

eosdem FrancicC et Hispaniariim reges et reginam de ijjsis rcgno et (erra, ac tliicatibiis, ct

provinciis, ut pra'fertur, juxta prtcdictain divi-

praefatus rex Francia;

medietatem dohanae peA|)uliae

cudum

dictae

provinci;c

omnia

pricmissa de manihus commissariorum eorum-

sionem, pervexillum ejusdem RomanffiEcclcsi.TD, per nos seu Sedem prfcdictam, aut pcr aliquem ejusdem sancta? Romana?Ecclesiic cardinalium, vel alium, cui hoc duxerimus committendum, nostro et ejusdem Roman.c Ecclcsisc nomine conferendum et exhibendum, de proximo investiri, ac Ludovicum regem Neapolis et Jerusalem, Ferdinandum vero et Elizahetli prajfatos Calabriai et Apuliic ducein et ducissam, cisque
in regno, terra, provinciis et ducatibus pra;di-

dem regis et reginae Hispaniarum puram, quietam et ahsolutam percipiat annuatim, ac per regem et rcginam Hispaiiiarum pra'fatos quolihetanno statuaturuna dies, in quadictadohana ad flrmam concedi deheat, cui concessioni
facicndffi praefatus Francia; rcx,
si

voluerit, suos

commissarios poterit destinare, qui praedictae ad firmam concessioni sic faciendae interesse et
conscntire deheant, et
ut supra divisam,
si

forsau

contingeret

partem unius ex regihus

et

succedcntes ita de Ccctcro nominari, sicque ab omnibus censeri, teneri et reputari deberc, ita tamen, ut ipsi, ante praesentium de manibus nostris seu mandatariorum nostrorum receptioctis

majorem

regina pra-fatis, sic annui redditus parte

alterius existere, fiat hiuc inde inter eos compensatio, ita ut ipsi regcs et regina in portioni-

hus reddituum

et

nem,juxta formam inferius annotatamfldclitatis

dehil;e

a?quales, excepta

juramentum

ct

homagium,
hoc ab

neciion ser-

quam

prfffatus

proventuum ])raedictorum sint tamen dicta medietate dohanae, rex Franciae puram, quietam et

vitium, vassallagium et ligium in nostris per se

vel procuratores suos ad
eis specialiter

absolutam ultra omnia, ut praifcrtur, pcrcipiet, supplentes eisdem consilio, assensu et scientia
potestatis

constifutos, et iterato,
et

cum

eos de regno, terra,

plenitudinc et auctoritate

omnes
si

et

ducatibus, ac provinciis prajdictis contigerit,

dicti vexilli, et actiialis invcsti-

singulos

tamjurisquam

facti

defectus,

qui

ut prfefertur, actualiterrespective investiri tem-

forsan intervenerint in praemissis, autaliquo eo-

pore traditionis
turae

rum.
37.
<(

pncdicta>, in ipsius

commissarii

nostri

nostro et ejusdem Ecclesise nostree nomine repro hujusmodi cipientis manihus prastent
,

ctum

fuit,

Conditioues vero, de quibus supradisunthae, videlicet, promittent et jura-:

bunt tam

feudo prffistari debita, ac etiam consueta civitatem autemnostram Reneventanam pra;dictam,

:

cum

ejus territorio, districlibus et pertinentiis

per nos scu

sihi

distingucndis

Romanum Pontificem distinctis vcl cum eorum incolis, proiit illani

prwfata

Franciffi et Hispaniarum reges et re-' gina praefati ex nuuc in manihus nostris, qui' successive in ipsiuscommissarii nostri per traditionem vexiUi pra^dicti de regno et terra ac ducatibus et provinciis pra;dictis modo prae-^

dudum

Romana

Ecclesia spcciali-

misso investientis manihus, ut prafertur, quam etiam in singulis investituris corumscu indictis
regno, terra, ducatibus
juxta
cl

ter retiuuit et rcscrvavit, liarum serie nohis et

praefata? Ecclesias specialiter

[^rovinciis

ha;redes
iHi

ct

reservamus. " Etneullo un([uam tcmpore intcr Francia3 Hispaniarum reges et reginam pra;fatos eosuccessores occasione dicta? divisionis

formam infra scriptam, quod ipsi vel nullas unquam conspirationes, colligationes
conjurationescumquibuscumque regibus,

vel

(jrin-

rumque

ac fructuum, reddituum et proventuum regni,

Terrai Laboris,

cipibus, seu magnatibus, communitatibus, universitatihus aut personis aliis fldelibus vel
infidelibus

ducatuum

et

provinciarum

prae-

dictorum
concordia
nostri, et

sic divisorum aliqua;

dissensiones
status

Romanos
dictam

Pontifices

contra nos vel succcssores nostros canonicc intrantes, aut

possint suhoriri, sed intcr eos pax, amicitia et

Romanam
quantum
et

ad etrectum

conservationis

damnum
mitlent,

Ecclesiam, seu in eorum facient, aut fieri consentient, seu perin eis erit, nec
a

ejusdem Romanae

Ecclesiae, ac totius

factas ratas

reipublicae Christianac perpetuo vigeant ct perse-

hahehunt,

verent, dc similibus consilio, assensu, scientia,

potestatis

plenitudine et auctoritate, volumus,

et

statuimus
ct

ordinamus, quod quilihct regum

nostra et dicta; Ecclesiae obedicntia ct dcvotione rcccdent, uec aliquod schisma contra nos vel successores nqstros aut Romanam Ecclesiam facient, aut

quod nunquam

rcgina;
in

prffidictorum,

suorumque succcsso-

rum,
divisa,

parte euni

contingente, sicut supra

cujuscumque schismatis vel hairesis imitatores erunt scu fautores, nec hujusmodi conspirationes, colligationes, conjuratioiies, scu schisma contra nos vel successores nostros aut Ecclesiam

mam, a?qualem

plenum dominium, ac intcgram, supreet rcgiam in omnihus ct pcr omnia jurisdictionem liaheat, reservata semper
nohis et Sedi Apostolica^ prwdicta^ jurisdiclione illa, qucc ralionc hujusmodi ieudi debctur, ac
ANN.

praodictos facient, aut schismaticos vcl

hffireti-

cos receptahunt, seu quocumque modo cis favebunt, aut eis seu corum altcri aliquod consi-

TOMUS

X.\X.

RAYiV. XF.

362
liuin,

ALEXAXDRI VI ANNUS
auxiliuin
seii dicta?

9.

CIIRISTr 1501,

\el fa^oroin

|n;vslal)uiil,

iiec

res|)eclivc fueriiit, teneanUir ct singiilis succcs-

nliquos nobis et dict Ecclesia* rebelles aut nostros

rcs, aut

soribus ac eidem

Romame

Ecclesiae

renovabunt
(|iiain etiain

Ecclesia^ iiostes vel iniinicos,

tam

i])suin

ligiuin ct

iiomagiiim,

seu reruin ct bonorum dicta> Ecclesiir invasooccupatores in regno, terra et ducatibus

jira^dictis, aiit

hujiisinodi jurameiitum. In
Ecclesia'

oplione autein et hcneplacito eritRomani Pontificis, seu praedicla;

ipsos reges et rcginam, ac liapredes suos |)r;cdictos vocare ad pracstandiim ])ersonalitcr juramentum fidelitatis ac ligium et homa-

in ali(|na

ipsonnn

]iarte rece|)ta-

per alios receptari (iiioinodo patientur, seu perniittent scienter, sed illos efficaciter perse(]iientiir. Si vero iii eonim et snonim iu
buiit, aut

gium

luijusniodi

Roinano
lioc

Pontifici

ac

cidem
lociim

dictis regiio,

ducatibiis,

]irovinciis,

IhTredum

Ecclesia\

duminodo ad
vel

illis tiituin

obitu,legitimum,prout subsequitur,baBredeinet

statuat et assignet,

aliquem cardinalium

reginam ac hseredes suos pra^falos, qnod absit, non liaberc contigcrit, regnum et ducatus liujusmodi ad pra-dictam Ecclcsiam Romanam ct
cjus dispositionem libere revertantur
tes
:

ipsius Ecclcsire,
Pontificis

aut alinm, qni vice

juxfa

Romani
et

juramentum

eamdem forniam

homagium

descen-

autem ex

ij^sis

regibus et regina, ac suis

hffredibns dictorum regni et dncalnum et provinciarum respeclive, regibus et ducibus mares et fttmina; in illis etiain respective succedant ita famen quod inasculi fo?ininis, et majores minoribus in eodem gradu prwferantur, et sic exinde ab omnibus successoribus observetur
:

liujusmodi recipiat, destinare. Ipsi quoijue reges et regina in nostris ex nunc, ut prtTferlur, et deinde in ipsius commissarii nostri destinandi manihus jurabunt, se ad hoc specialitcr fore obligatos, et tam ipsi reges et regina, quam sui in dictis regno et ducatibus haeredcs nohis et singulis successoribus pra?dictis, atque eidem Ecclesiae, quando iirfEstabunt

hujusmodi

fidelitatis

volumus tamen
tui

filiiim vel

filium

filii

vel

fllia?

ad hoc specialiter

obligalos,

juramentum, jurabunt se quod videlicet

majoris, etiam in vita patris autmatris priemor-

seu prffmortuae in successione pra;dicta semper patruo vel sorori patris, aut matris, aliisque transversalibus iirKferri. In regno vero et ducatibus praediclis nullus succedat, qui non fuerit de legitimo matrimonio iirocreatus. 38. .\d liKC lam ipsi reges et regina, qnam sui in diclisrcgno et ducalibus bferedes, regnum et ducalus luijusinodi aliler quam ut supradictum cst et nuilatenus divident, sed sem])er unus tantum corum in parte eum conlingente, sub hujusinodi conditionibus ct divisione immediate el in capite, noinine I^omana; Ecdesia) illa respective tenebit, et tain ijisi quain ])ra!dicti sui in dictis regno et ducatibus haredes sub propriis nominibus nobis et successoribus no<<

nunciuam i])si et sui haeredes prfedicti perse vel alium seu aliosquocumque modo procurabunt, utipsivel aliquis eorum eligatur vcl nominetur in regem vel imperalorein Romanonim, vel in regem Theutoniae, vel dominum Lombardiac vel Tusciae, ct si electioncm vel nominationem ad imperinm vel regnum Romaiiorum, seu regnum

dominium Lombardiae, aut Tuseu majoris parfis hujusinodi de illis celebrari contigerit, nullum hujiismodi denomiTheutonife, vel
sciae,

nationi, veleleclioni
sc intromittent ullo

assensum pracstabuni, aut

imperii vel regni

modo in regimine ipsius Romanorum, scu Thcutonia',

ipsi

aut dominii Lomhardiie, seu Tuscioe vel majoris

])artis corumdem, ad quodcumque eorum nominati fuerint vel electi.

RomanisPontiflcibuscanonice intrantibus, acRomanffi Ecclesia; expressis suiset ha;redum

stris

59.

Quod
dictis

si

ii)si

reges et regina, vel ali-

ipsornm nominibus ligiuin et homagium facient, el dictum juramentum fidelitatis, inentionem expressam de prccsentibus litteris faciendo, autem prffistabunt, ut prffifertur. Hnjusmodi boinagium ipsi reges et regina ac ligium et dicti sui ha?redes facere, et juramentnin fidelitatis praestare juxta subscriptam formam, quilibet vidclicet ipsorum regum et regina?, pereum vel procuratorem suuin intradatam pra'sentium litterarum, qua? eis, vel eidem procuratori fiet in manibus nostris, et cum ipsos de reguo et
ducatibus praedictis actualiter pi-r traditionein diclivexilli invesliri continget in manibuscommissarii nostri ad hoc proi^tcrea destinandi investientis.

rcgno vel ducatibus hsredum, studentibus et procurantibus eis, ad imperium i])suin sive dictuin regnuin Romanuin, sive regnum Theutoniae aut dominium Lombardiac, sive Tusciae autmajoris partis eorum electi seu nominali fuerint, aut si post talein electionem
quis in
,

in

iinperii

vel

regni Romanoriim, sive regni

Theutoniffi, aut dominii Lombardiae,

ciae,

seu Tusaut majoris partis ipsorum regimini ipsi se manifeste intromiserint, sine expresso nostro

vel

successorum nostrorum mandato, eo ipso a

jure regni et

ducatuum praedictorum respective cadant cx toto, illaque prorsus amittant, et ad Romanam Ecclesiam libere revertantur. Si autem ipsi reges et regina, vel aliquis ex dictis lucredibus electioni vcl nominationi pro tem-

Romanus Ponmenses, si vero exlra Italiam esset, infra annuin, postquam regni dominium adepti et ducaluum prKdiclorum
lidcm vero
hicredes
,

si

tifex in Italia fuerif, infra sex

pore fact, non procnrantibiis ipsis, aut ctiam palam velocculte procurantibus, forsan consenserunt, et quod hujusinodi elcctioni vel noininationi, seu juri omniuo renuntient, et quod de

ALEXANDRI VI ANNUS
imperio
rit
,

9.

CIIRISTI

1501.

363
hajredum contra hoc
reatu respersi et notati

seu aliqiio prffimissoriim

ad quod

vel ducatibus

pra>dictis

electus seu electi, uominatus seu uomiuati fue-

venerit vcl venerint, eo ipso excommunicati, et

aut luerint,

nullateuus se intromitlat seu

insuper labe
existant.

et perjurii

infraquatuormensium spatium post nominationem liujusmodi, vel tali

intromittant, moniti,nisi
eiectioni vel nominationi aut juri renuntiaverit

In

dictos reges de
in dictis

hujusmodi (|iio(jue juramento etiam per proximo faciendo ipsi et sui

regno
et

seu renuntiaverint, vel si de ipso imperio vel aliquo pra^missorum, ad quod elcctus seu nominatus, electi seu nomiiiati fuerit seu fueriiit, se intromiserit vel intromiserint quoquo modo,
ex hoc sit vel sint eisdem regno et ducatibus, ct omni prorsus jurc eorum rcspective |)rivatus ac
privati, et ut

ducatibus haeredes, quoties addent expresse quod nullo un(|uain tcm|)orc regnum seu imperium Roinaillud prresliteriiit,

dictum

est,

ad Ecclesiam libere

num, aut regnum TheutonifD, vel dominium Lombardia; scu Tuscia;, aut eorum majoris partis, seu Lombardiam vel Tusciam, vel majorem parteni earum per se vel alium seualios occupabunt,
ca[iient vel

devolvantur. Si vero ad eos vel suos in eisdem rejino et ducatibus iippredes non possit talis

acquirent,

aut sibi alias

monitio pervenire, supcr quo utroque impedi-

mento videlicet, quod moneri commodc nequeant, credetur et stabitur asserlioni dumtaxat Romani Pontificis, sufficiat monitio publica et solemuis, ita (|uod si infra sex menses eorum quilibet, prout eum concernit, non renuntiaverit, vel hi-credes non renuntiaverint, aut de imperio seu aliquo alio pra^dictorum, ad quod ipsi vel hseredes sui electi vel noniinati fuerint
quomodolibet se intromiserint, ex Iioc cadant ab omni jure regni et ducatuum prajdictorum, ac illa ad ipsam Romanam Ecclesiam libere devolvantur.
60.
"

quomodolibet vendicabunt, vel dicti hicredes per se, vel alium seu alios occu|)abiint, capient vel acquirent, aut sibi alias quomodolibet vcndicabunt, sine noslra ac successorum nostro-

rum

expressa voluntale et assensu, et

si

sccus

fecerit seu fecerint,

secundum

prffidictam for-

mam

pcenas similes incurrat et incurrant.

<<

01.

Quod autem

dicitur de majori parte

Lombardiae seu Tuscia; intelligatur scienter et pra'terquam deducatii etdominio Mediolanensi,

ac aliis terris et dominiis, qua; prsfatus Ludovicus rex ibi tcnet ct possidet, ac ad eum ratione

ducatus et dominii prredictorum pertinent. Si vero ignoranter eadem ad mandalum Ecclesia;

dimittere tenealur, et ipsi ha^redes teneantur, et si ea ad mandatum Ecclesia; dimittat seu dimittant,

Ceeterum

si

contigerit aliquem de pree-

diclis haeredibus, qui deberet in prsedictis

et

regno

ducatibus Lombardiai aut Tusci, vel majoris eorum nominari, seu eligi vel assumi, nullatenus eorum regni et terrEe possessionem nauciscalur vel habeat, nec se dc illorum cura seu domiiiio aut regimine per se vel alios aliquatenus intromiltat, nisi imperio seu regno Romanoruni, seu regnoTlieutonia?, autdominio Lombardiir seu Tiisciae, seu majoris partis eorum, ad (|uodciim(|ue eorum electus seu noniinatus fuerit vel assuni|)tus, et omni juri sibi de illis com|)etenti omnino renuntiet, et si illorum aliquodj sive de jure sive de facto, tenere voluerit, regnum et ducatus hujusmodi omnino dipartis

non incidat ncc

et

ipsi

incidant in pfcnam in
si

isto articulo

similibus constitutam:

vero

monitus aut moniti non dimittat seu dimittant, incurrat et incurrant pa>nam, prout cst in hoc
articulo et in aliis constitiituni.

Quod

si

forte in

posterum regem et duces pra;fatos contingat in imperatorem eligi, postquam regni el ducatuiim pra'dictorum fuerint possessionem adepti, non transeant ad imperium, alioquin in poenas incidant in hoc articiilo et aliis similibus comprehensas.

Quod

si,

regni et

ducatuum pra?dictorum

possessione

nondum

habita vel obtenta, in im-

un(|uam tcmpore reassumptucadatque ab omni successione et jure, quod in regno et ducatibus hujusmodi sibi com|)eterent, ipso facto, ita quod illa ad Romanam Ecclesiam, ejusque dispositionem plenarie
mittat, ipsa nullo

rus,

peratorem electi transire voliierint ad impe. rium, in manibus ipsius Romani Pontificis, vel illius (|uem ad lioc idcm Pontifcx duxerit dcstinandum, flliiim succcssurum in regno et ducatibus
prcPdictis,

cujuscumque

fiierint

ajtalis

et libere devolvantur.

Quod
illa

si,

non cxtantibus
impcratori

emancipent, ac regno
nuntient,

et diicatibus praefatis re-

masculis, ftcmina in eisdem regno et ducatibus

praidictis successerit,

regi vel

Romano, seu

in

regem

vel

num

electo, aut regi seu electo in

imperatorem Romaregem Tlieu-

niliil juris in cis rctincntcs clam vel palam, nec etiam cujuslibct [latria- vel alterius potcslatis occasione, ncc ipsum filium ad siibsidium vel aliquod servitium facicndum jura-

toniffi,

seu

dominum

Lonibarditc aut Tiiscia;,

vel majoris partis

eorum dominum nunquam

meiito vel voto, sti[iulalioiie vel facto sibi vcl successoribus suis astringant sic^iue factus
,

matrimonialiter co|)uletur, et si contrariuni feccrit, eo ipso cadat a regno et ducatibus pr;cdictis, et prorsus ipsorum jure privata sit, illis ad eamdem Ecclesiam devolutis. Si autem reges et regina prajfati, vel aliquis suorum in regno

ab eodem Romano Pontifice vel alio destinato ab i[)so, [irotinus investiatur de regno et ducatibus pra^dictis, ad quorum successionem, si forte decederet sine liberis, niillo
filius sui juris

unquam temporc

pater vcniat imperator exi-

0|'

ALEXAXDRI XI A^\VUS
si

9.

CHRISTI 1501.
imperator etNeapolis
rex, aut Cala-

stcns, sed

iinperio et oinuibus, quae ad

ipsum

manorum
unionem
et

iniporiuni pertiiiciil, idoni patcr rcnuiitiare voiucrit, ct ipsis

bria- et Apuli:c

duv

exisfat.

U"od autcm

circa

rcgno

ct

dncatilnis tanluin esse

hiijiisinodi

cum

iinpcrio (iiciinus, hoc

conlenius, post renuntiationem luijnsniodi ad illorum sncccssioncm liltcre admittatur, ct tunc

;ali

ipsum circa unioncm cum regno Romanorum

Tuscia, sive

ipso liomaim lH>ntilice, vcl alio destinato ab

investituram recipiat rcgni et diicatuum preedictorum. idem vero filius sic assumptns, si major dcceni et octo annis fuerit, liberc admi.eo.
.nistret, sed quandiu minor evtiterit, tam ipse, -qmni regnum et ducatus hujusmodi in custodiam Romaiuv Ecclcsia? remaneant, donec rex vel dux ijtsc aetatcm coinpleverit antedictam
:

regno Theutonico, seu cum Loini)ardia vel cum majore parte ipsorum LombardiiT et Tuscia;, exceptis super expressis, intclligimus et volumus esse dictum. 63. Pro toto vero generali censu regni Neapolis quatuor, ac pro censu ducatuum Calabriaj et Apuliae praedictorum ctiam quatuor

fructibus nibiloniinusetobventionibus ipsoruin rcgni et ducatuum, ex (|uibus sumptns necessa.rii faciciidi pro eonimdein regnis ct ducatuum
custodia dcdnccntnr regi vei duci conservandis <3idem, et lucro alleri ratione ipsius custodiae

unciarum auri ad pondus ipsorum rcgni ducatuum in festo R. Pctri Apostoli de incnse Junii, ubicumque Roinanus Pontifex fuerit^ ipsi Romano Pontifici et Romanse Ecclesitc per diniillia
ct

ctos regcs ct regiium ac suos in dicto regno et

oion cessuris. 62. Quse vero de

licet

filio

dicuntur, ut et vide-

ducalibus hffiredes annis singulis persolvciitur. Si vero ipsi reges et regina, vel iidem sui in dictis regno et ducatibus haeredes quocum(|iie termino non solverint integre censuin i|isiiin,

regnum

et

ducatus luijusmodi possint sub

observatione i^rfcmissaa patreadimperium tran^eunte dimitti, de filia etiam duximus statuen.dum, salvis aliis conditionibus supradictis et si
:

rcxveldux

noii

liabens filios in

imperatorem

electus ad iinpciiuin transire voluerit, de persopis, quas supra diximus, liberis non extantibus,
^int in regno et ducalibus prsedictis succedere posalii, qui suj)erstites fuerint, quse de filio et
filia praeordinavimus observentur in illis, excepto emanci|)ationis articulo, qui in solis illis procedere poterit, qui capaces emancipationis

per duos menses terminum ipsum immediafc sequentes de illo ad plcnimi uon satisfcccrint, eo ipso erunt excommunicationis .vinculis innodati. Quod si secundo termino infra alios diios subsequentes menses sine diminutione qualibet non persolverint, totuin regnum et (Jucatus hujusmodi Ecclesiasticoerunt
et expectati

de

.existant ratione

etiam quod
superstes
prfcfatam

si

regi vel duci sive

filia

patris potestatis. Declaramus filio decedenti

vel

sit

muiier

alia,

qua? juxta

formam debeat
et qua;

ad hujusmodi succesiinperatori,

sionem admitti,

dum

rex

ipse viveret, fuerat desponsata vel nupta, illa uon succedat, ul |)rmittitur, et si regno et du-

nec in tertio termino, nec infra alios duos menses proximos ])er plenam satisfactionem illius ejusdem census eis duxerint consulendum, ita quod transactis eodem tertio termino.ac duobus proximis scquentibus mensibus non sit de hujusmodi censibus primi termini ipsi Romanae Ecclesiae satisfactum integre, ab eisdem regno et ducatibus ipsorumque jure cadant extoto, regiium(]ue et ducatus hujusmodi ex tunc ad eamdcin Romanam Ecclesiam integre et libere revertantur.
inferdicto supposita. Si vero

catibus prffidictis sibi delatis iinperatori nupserit, cadat protinus et ab eisdem, nisi vice ejus
im|)erio prorsus renuntiatis ipsis, rcguovel ducalibus solummodo sit contentus. In primo au-

autem dc censibus hujusinodi jirimi fermini dictum lertium terminum, et duos subsequentes menses plenarie satisfecerunt, nihilominus semper pro dictis censibus singulorum
Si

infra

tcrminoruin simili

modo
non

si

dictorum solutione

lem casu, repulsis

filia

et

aliis

prsedictis,
ct

personas alias servatis gradibus regniim

ad du-

cessaverint, vel illos

solverint, similes p(E-

catus prsedicti pcrveniant, quffi praeuotatcC sunt, quod in eisdem regno et ducatibus possunt sucvel duci pra^mortuo liberi non secnndo autem casu regnum et supersint. In ducatus ipsi ad Romanam Ecclesiam libere devolvanlur, regnumque et ducatus prtedicti impe-

cedere,

si

regi

nas incurraut, salvis aliispa-nis et processibus, quai vel qui de jure inferri vel haberi jioterunt per Romanum Pontificem in lioc casu. 04. In quolibet etiam triennio ipsi reges et regina, suique in dictis regno et ducatibus
('

haeredes dabunt nobis et successoribus nostris Romanis Pontilicibus canonice intranfibiis qui-

rio nullo

modo subdantur,
in

seu sibi ullo

unquam

tempore
tur, et

eadem persona quomodolibetunianpra?cise su])er hoc articuio tam per

unum ])alafrcdum albuiu iiulclirum et bonum in recognitionem veri dominii coruindcm regni et ducatuum. Ad haec, cum regnum
libet

poenas spirituales, quam alias cautiones cavebitur juxta Ecclesiae voluntatem quomodocum(|iie Romanus 1'ontifex lioc duxerit requircndtim,

cum

cJesiae, ut

prorsus sit intcntionis Romanae Ecrcgniim et (iiicalus liujusinodi nullo

etducatus hujusmodi ])Ossideant, et in eis jilenain obedicntiam habcant, ac iXeapolis ct Jcrusalem vcrus rex, et ducatuum i^radictoriim verus dux et vera ducissa cum omnibus regiis
su])rcmis praeeminenfiis rcspective ccnscanJur, ut praifertur, pro investilura hujusmodi ex
ct

unquam

teinpore uuiantur, ut scilicet unus

Ro-

ALEXANDRI

VI

AXNUS

1.

CHRISTI
regno
et

1501

3G5

nuiic #ul) infrascrintis lcrminis solvant noliis et

prfcfatae Ecclesiae

dc

ducatibus pncdictis rctento, seu

,

Romana; quinquaginta
Ecquis

millia

marcliarum sterlinj^orum

portionihus

iutervos dividendos, videlicet infra sex menses proxime venturos decem millia, et infra alios sex nienses post eosdein primos sex menses successivc coin|)utaiuios, sex alia decein niillia

marcharum usque ad totam summam quinquaginta millium

marcliarum sterlingorum

luijus-

modi, donec tota ipsa

et

regnum
illas

per ipsos reges aut nomine suo nobis et eidem Ec-

summa
Quod

-clesiai fuerint persoluta.

minis
vel

noa

i)ersolverint,

si in eisdem terliberum crit nobis

eidem Romano

Pontiflci contra eos pro sin-

gulis terminis ad poenas spirituales et

rales procedere, prout nobis vel
ii^si

tempo-

videbitur

expedire.
-tifex,

Ouandocumque autem Romanus Pon-

tempore fuerit, asseruerit vel Ecclesiam indigere, ita quod super indigentia hujusmodi Romani rontificis simplici verbo stetur, ipsi reges et regiiia, vel sui in dicto regno e.t ducatibus haeredes requisiti ab eo in Urbem, inCampaniam, in Patrimonium B. Petri, inTnsciam, in Ducatuin Si^oletanum, in Marchiam Anconitanam, ad prsemissam civitatem Beneventanam, et ejus territorium ac pertinentias, qufe, ut prfefertur, eideni remanebunt Ecclesia?, ac in civitates nostras Perusinam, civilafem Castelli, Bononiensem, Ferrariensem, Avinionensem, et comitatum Venayqui pro
dixerit

quomodolibet reservato distinctionique per Romanum Ponliflcem semel facieiKkc, ut dictum est, stabunt ipsi reges ac regina, ac prfedicti sui in dictis regno et ducatibus hjcredes absque contradictione seu refragatione quacumque, prout ipsa distinctio per litteras Apostolicas apparebit. Pro dicta quoque civitate Beneventana reparanda, reficienda et fortificanda per Piomanam Ecclesiam exponent per septennium pro lignalionibus oinnia nemora ipsorum regni et diicatuum et oiniiem inateriam ad Ecdiflcium o[)porlunam, ut puta, lapides et arenam, qua; puteolana vocatur, cffimenta et similia, et sine pra'judicio juris singularum personarum ad unam dia^tain prope Beneventum. l*ra!stabunt etiam ipsis Beneventanis securitatem per totum regnum et ducatus pra;dictos. Insuper privilegia in dicta civitate a regibus et principibus concessa illibata servabunf, omnia statuta per quondam Fredericum

Romanam

olim Romanorum impcratorem, seu quoscumque alios reges, et per quondam Joannam olim

reginam j^rfcdictain facta contra libertatem civitatis cjusdem revocabunt, et in omnibus et per
omnia, qua;
parificabunt
libertatis fuerint cffiteris regnicolis
illa, nec alia statuta seu aliquas leges condentin posteruin, per qua; dicta; civitati directe vel indirecte possit piffijudicium

sini, et in

omnes

alias terras, ipsius Ecclesiae

ubicum(|ue existentes trecentos milites equis et armis decenter munitos ct paratos, ita quod unusquisque ipsorum babeat quatuor equitaturas, vel tres ad minus, quilibet videlicet eoriim niedietatem in Ecciesiee praelibatae obsequiiim et subsidium transmittet et transmittent

generari, et pro ApostolicEC Sedis et B. Barthopatroni civitatis ejusdem reverentia fidantias ab omnibus remitti facient et remit-

lomaji

per tres menses integros ipsorum et suoruni prKdictorum iu dictis regno ei ducatibus hsere

autem remissio est concessio libertatis, ut cives Beneventani possint libere vineas et terras excolere, ac ipsarum fructus et fruges recolligere, ac easdem vineas et terras vendere, et de ipsis pro sua voluntate disponere sine aliqua exactione vel muneris
tent eisdem. Fidentiarum

donatione.
66.

dum

semel tunc in anno in servitiis ejusdem Ecclesia' moraturos mensibus ipsis a die, qua iidem milites terram sui dominii vel fines sui districtus egressi fuet

sumptibus

stipendiis

Ipsi

autem regeset regina, ac

et

dicti sui

in

eisdem regno

ducatibus ha^redes in dicta

civitate et

quic

Romanae

ejus territorio ac pertinentiis suis, Ecclesiae remanebunt, vel in Urbe,

vulgares dietas et solitas computanmaluerit Ecclesia, eadem ingruente necessitate super qua stetur verbo Romani
erint, per
dis,
et
si
,

Pontiflcis, ut

dictum

est,

navali exercitu juvari

praedicti milites debita taxatione et

recompen-

satione prajhabita in navale subsidium tentur.

65.
,

commu-

seu Campania, vel Maritima, seu Ducatu Spoletano, aut Marchia Anconitana, vel in Patrimonio B. Petri in Tuscia, in civitatibus Perusina, civitate Castelli, Bononiensi, Ferrariensi, Avinionensi, et Comitatu Venaysino, seu in aliis quibuscumque dominiis sive feudis ipsiusEcclesiae
'ubilibet constitutis, ex siiccessione, vel legato,

Verum quia pra;dicta civitas Beneventana quam hactenus Romana Ecclesia sibi retinuit in suum demanium seu dominium ciim
omnibus
et

aul donatione, vel venditione, aut alio (luocum(|ue jure, sive titulo, seu contractu nihil unquam
eis

totum

suis juribus et pertineutiis reservavit, territoriuin civitatis ejusdem cum

quircre

acquirent vel vendicabunt, seu poterunt acvel quomodolibet vendicare, et iiihil

unquam

finibus ejus anliquis, quas

Romanus
si

Pontifex

quomodocumque semel tantum,

bona
tide distinguet,

placuerit,
ct in ejus

recipient vel hahebunt aut retinebunt, seu poterunt recipere vel etiam retinere, aut nullam potestariam, caj)itaniam vel rectoriam,

eidem Ecclesi

nullumque alium houorem, nullam dignitatem

[)otestatem senatoriam, vel (|uaincumque aliam adniinistralionein seu commendam, nec

proprietate libere remanebit, nullo jure in eis

seu

eisdem regibus

et regiua!, vel

cuicumque

alii

366

ALEXANDRI

VI

AXXUS
reci-

9.

CHRISTI 1501

(HiotliMiiiii|iii' aliiiil ofliciiiin

rooijiiLMit siii

\>crc

|iottMiinl
iilis

miis de
frina^

Hoc autcni iiilellijjihapredihus ipsorum regum et reiii

iM:>',li>m.

ac

suorum
qui
;

in diclis

liaM-eduin,

in

rcgno eisdem regno

et

et

ducatibus ducatibus

succcdenl

noluiniiis eniin (|uoil delictum alio-

rum

h;f rcdum, cjui

succcderent ipsis rcgibus et

re'.'ina> vel illis

in civitatibus et aliis terrls eo-

rum iii piiMiam lurrcdis, (jui est eisdeni regibus etregina^vel h;eredihus successurus, in regno et ducatibus prrefatis aliquatenus extendatur. Ne vero liujusmodi alii h;iMcd(!s ipsorum regum ct reginie vel lisredum suorum contra ea, quie in isto continentur articulo, aliquo forsan lemporc venire pr;esuniniit, ;u(juiiciido vel vendicando, aut recipiendo \el li;ib(Mido seu reti-

prorsus amittaiil, etad Iiom^inam Ecclesiam si etiam reslituerint occupala, niliilominus ad pleiium de universis injuriis et daiiinis illatis ad maudatum ejusdem Homani Pontificis satisfacere teneanfur. Alii quoque lueredes dictorum regum et reginfc, videlicet qui eis non succedent in regno et ducatibus prajdictis, occupare vel occupari facere super illis eamdeni Ecclesiam non attentent, illi vero (|ui secus fecerint, prffiinissas [locnas incurrant, ul videlicet eo ipso sint excommunicati, et t;im ipsi quam corum posterilas in pertiis

libere devolvanlur. Qiiod

petuum ad successionem regni et ducatuum pra>dictorum, si in aliquo casu forte eadem successio devolveretur ad illos, nullatenus admittantur, et rex Neapolis vel
Ii;e,

dux

Calabriffi et

Apu-

nendo

sibi aliquid

iu terris in articulo ipso ex-

comprehensis, vel reci|Mcndo, habendo vel retinendo in terris eisdeiii potestavel aliquid riam capilaniam vel rectoriam
pressis, scii
,

teneatur assistere Romano Pontifici conlra ipsos, ut superius est expresqui tunc
erit,

sum.
67.

Sane omnibus Ecclesiis tam cathedra-

aliud

de
sic

iis,

qua> in
iis

articulo conlincntur eo-

libus, metropolitanis,

quam

aliis

regularibuset

dem,

super

duxiinus providendum, ut

saecularibus,
cis,

necnon omnibus

praelatis et cleri-

videlicet nulli etiam

hujusmodi aliorum
et

heere-

dum

diclorum regum

rcgina' vel i|isorum

nullo un(|uam lempore liceat sibi (juid(iuam in eisdem terris acquirere, seu vendicare, percivel etiam retinere potestariam, seu capitauiam, vel rectoriam. vel ali(|uid aliud in iis, quEe, prout dictum est, in eodem plenius continentur. Quicumque autem ipsorum secus

ac universis personis Ecclesiasticis saecularibus vel regularibus, et quibuscumque religiosis locis regni et ducatuum praedictornm plenarie

dimittantiir, et restituantur integre

a

pere, Iiabere,

bona eorum immobilia,

vel

omnia quibuscumque ablata

occupata

sint, et

per quoslibet detineantur

hsec

niobilia, (|ufe cxtant et poterunt inveniri, slmili

modo
tio

restituantur eisdem

autem
vel

restitu-

pra'sumpserit, eo ipso excommunicalus existat, nec ipse nec ejus posteri in perpetuum possint

flat

absque contradictione

difflcultate

qualibct sicut nanciscentur pra^dictorum regni

eisdem regno et ducatibus succedere, si aliquo casu hnjusmodi successio deferatur, sed ab
in
illa

ducatuum possessioiieni, hoc modo quod statim de ilia parte ipsorum regni
et

scilicet,

repellatur oiiinino, et niliilominu?

ille, (lui

tuncefirumdem regni velducatuumgubernaculo

prffisidebit

ducaregibus et regina?, vel ipsis tuum, qua? eisdeni hrcredibiis obediat, restitutio ipsa fiat, ipsaque
et

Romano

Pontiflci potenter assistere

postmodum

successive conservabitur, sicut re-

teneatur. Si vero dictoruin

ipsis

regum

et regina; in

regno et ducatibus haeredes prjedictam civitatem Beneventanam, territorium et perti-

remanebunt Ecclesiae, vel aliquani partem eoruni, aut Campauiam, seuMaritimam, vel Urbem,vel ducatum Spoletanum, aut Marchiam Anconitanam, seu Patrimonium B.
nentias ejus,
quffi

ducatus hujusmodi habebuntur. Ne autem supcr iis rebus restiluendis oriri possit aliquadifficultas, deputabuntur a KomanisPontificibus aliqui viri discreti, ad quorum man-

gnum

et

datum
lium

et

arbitrium

bonorum
,

et

rerum mobi,

Petri in Tuscia, aut civitates

tem Aviuionensem
Castelli,

Perusinam, civitaBononiensem, Ferrariensem vel

,

restitutio iinmobilium qua? extant plena flet, itaquod eorum, de quorum dominio vel potestate seu possessione notorium fuerit, ad
et

eorum arbitrium

et

mandatum mox

reddentur.

aut Comitatus Venaysini, vel

terras

alias

quascumque

Uoman;p

Ecclesiaj ubi-

In dubiis vero per ipsos de plano, absque judicii slrepitu, diligentius veritas iii(|uiretur, suffl-

libet coustitutas, vel

ipsarum aliquam partem

occupaverint, seu occupari fecerint, seu super iis otlenderint vel molestaverint Ecclesiam, seu fecerint molestari, ctiam [lostquam desuper a

autem vocari camerariiiin, vel procuratorein, vcl balivum in cujus jurisdiclione vel baiciat

livatu bona, de

videndum jurare
08.

quibus agetur, consistent ad lestes, (]iii in liujusmodi depotani

Uoniano Pontifice moniti et requisiti fuerint, vel commode mooeri autrequiri nequiverint, juxta ipsiusRomani Pontificis asserlionem vel dictum, postquam ad hoc publice et solemniter ipsos reges et reginain vei dictos haeredes monuerint, infra tres menses non restituerintintegre oninia occnpata, eo ipsoab ipsorum regni et ducatuum
jure cadant tolaliter, ipsaque

sitione deponent.

Omnes insuper Ecclesia;

(|uam
alia;

metropo-

WUurx

et catbedralcs,

sjeculares et

regulares necnon omnes pra?Iati et clerici ac universae persona; Ecclesiaslicae sieculares et

religiosae, et

quaecumque

religionis loca in re-

regnum

et

duca-

consistentia cum ducalibus electionibus, postulatioomnibus bonis suis in

gno

et

praedictis

ALEXANDRI VI ANNUS
nibus, iiominationibus, inovisionibus, quas salvis reservationibus Apostolicis fleri
et

0.

CHRISTI 1501

3G7

dam

com|)cllcnt ct constringent, et requisiti

contigerit,

omnibus

aliis

plena libcrlatc gaudebunt, nec

antc cicctionein, sive in elcctione, vel post rcgis

aut ducis vel ducissa) assensus ac consiiium aliquatenus requirctnr, qiiam utiqiic libcrtatcm ipsi rcges et regimc, et sui iii ipsius rcgno ct ducatibus haredes semper manutcncbunt ct conservabunt, ac maiuitencri et conservari facient ab
siaj et

maiiu militari, proutipsarum litterarum Apostolicaiiim cxccutori jiidici scu nuntio vidcbitur, a^-fislcnt rcmcdiisopporlunis. Uevocal)untetiain reges et regina, et sui in dictis regno et ducalibus hmredes omnes constitutiones et leges per

diclum Frcdciicum rei;em

Sicilia;, sive [)erCoii-

omnibus

siibditis suis, dict;cque Eccle-

persoiuc utantur libcrc l)onis ct jiiril)us

suis

ac suis in

omnibus, salvo eisdem regibus ac regina;, bujusmodi regno et ducatibus hairejure

in

dihns

palronatus

in

Ecclesiis

taiitum,

hac parte patronis Ecclesiarum canonica instituta concedunt, ubi antiqui reges Sicilice in dictis regno ct ducatibus rcspeclivc,
ac
etiain

quantum

raduin ipsius Frederici filium, aut Manfredum quondam principem Tarcntinensem, seu per dictam quondam Joannain rcginam, vel alios reges aut reginas regni et ducatuiim |)ra!fatoruin, seu alios quoscumquc, editus coiitra Ecclesiasticam liherlatem, nec statuta edent aut coiisueludines introducciit, seu etiam promulgabunt, ])er qiuc juri ct lihertati Ecclesiasticaj in aliquo derogatur. Fromittent etiam quod
niillus clcricus, aiit ])ersoiia Ecclesiastica

eorum-

eorumdem ducatuum
Omnes etiam

Calabria;

et

dem

rcgni ct

ducatuum

in civili vel criminali

Apulia; duces hujusmodi jus patronatusin ipsis

Ecclesiis hahebant.

causa^ ad fo-

rum

dictis et pertinentiis libere et

Ecclesiasticum in regno et ducalibus pra;absque ullo impe-

causa ad faciendum fldem de titulo vel possessione clericatus convcnictur coram judice sa^culari, nisi super fcudis judicio petitorio conveniatur civiliter, sed omnes Ecclesiae et monasteria
,

dimento ngitahuntur, tractabuntur et vcntilabuntur coram ordinariis et aliis Ecclesiasticis judicibus et terminabuntur per eos. Et si ad Sedem Apostolicam pro hiijusmodi causis appellari coiitigerit, tam appcllantes quam a|jpcllati ad eamdem venire Sedem pro appellationum prosccutionibus libere et absque inhibitione aliqua ijcrmittenlur. Sacramenta vcro fidelitatis prcBstabuntur secundum antiquam ct rationabilcm consuctudincm, proutcanonicainstituta i)ermiltunt, ah illis Ecclcsiarum pi^a^lalis,

hospitalia

et

alia

pia

et

religiosa

loca
rcgiii

et

heneflcia

ac

])ersonffi

Ecclesiastica?

et ducatuum prBedictorum omnimode erunt libera! et libera, ct in nullo regi aut duci subjacebunt. 70. Nnllas insuper tallias seu collectas imponent Ecclesiis, monasteriis, locis vcl heneficiis prtedictis,
ticis,

aut clericis et ])ersonisEccIcsias:

seu rebus eorum et in Ecclesiis in dictis regno et ducatibus vacantihus ipsi reges et re-

quorum

i^rtedccessores antiqui illa Sicilife regi

pra?stiterunt respcctive

secundum divisionem

pra^diclam.

Ab

illis

aiitcm prwlatis et Ecclesiis,

qui regalia sive temporalia bona tcnent, si tamen sint, qui hujusmodi hona teneant a dominis regni et

ducatuum,

et aliis

dominis tempo-

gina, vel pricdicti sui in dictis regno ct ducatihus hEeredes nulla habebunt regalia, nullosque fructus, redditus et proventus, nullasque ctiam obvcntiones et nulla [)rorsus alia rccii)ient ab cisdem, custodia Ecclesiarum earunnlcm interim libera rcmanente pencs pcrsonas Ecclesiasticas juxta canonicas sanctiones comites vero,
:

ralibus, et qui ralione

bonorum temporalium

hujusmodi ah antiquo consueverunt rcgibus et ipsis dominis tcmporalihus servilia exhibere hujusmodi honesta et antiqua servitia secundum rationabilem et antiquam consuetudincm, et sicut instituta patiuntur canonica, impcndentur, salva tamen Iiomani Pontificiset Apostolica;
Sedis
auctoritatc
et

barones, milites, et universi homines totius regni et ducatuum pra^dictorum vivent in eadem
libertate, et

immunitates illaque et qua; tempore clara; raemoriai Guillelmi Secundi Sicilise regis et aliis antiquis temporibus habucrunt.
illas

habebunt

privilegia et eis gaudebunt, quas

jurisdictione plenaria, et
et alias

libera potestate.
G9. Circa Ecclesiasticas et seculares

71. Omnes exulos rcgni SiciliK et tcrrae Ducatuum praedictorum, cujuscumque conditionis existant, ad mandatum Uomana; Ecclesia;

rcgnlares

personas,

et loca Ecclesiastica prtc-

dicta

tam

in faciendis provisionibus et eleclio-

reducentur ad regnuin ct Ducatiis luijusmodi, ipsisque de boniset juribus eis dchitis restitutio plcna flet in hujusmodi autem honis Ecclesia:

nibus confirmandis, quam (]uihuscumque aliis concessionibus et gratiis, ac sui^er eis conficiendis litteris Apostolicis, quas cessante omni iinpedimento per eos seu officiales ct subditos suos prffistando permittent liherc ct ahsolute executioni debitaj demandari, quinimo prastanles impedimeutiim aut rctinentes et inobedientes compriment ct punicnt, et ad ohedientiam et revercntiam litteris Apostolicis exhihen-

rum restituendis, contentum, tani in quam in duhiis proccdatur, omnesque

ct obsides,

notoriis

captivos

prredictis
terris

Romanos

qui tenentur in regno et ducatibus ct rcgnicolas et alios de

Ecclesiaj, seu

Turcos vel Lombardos,

et

alios

quoscumque Romanae

Ecclesiae fideles in

comitatihus, civitatihus, terris ct castris, villis seu locis a Sede Apostolica, sive a rcgihus et principibus sihi concessum ohtiuent, necnou

368
ju5,

ALEXAXDRI VI ANNUS
quod
privafi a jure
A'el

D.

CHRISTI 1501.

per processus Aposcontingat,

tolicos olim iiabebant,

si

eos ad illud Apostolica

auctoritatc, leg:itimc restitui

ctiam

salvum erit, ncc iicr pr;cscntcm rcirni ct ducatuum conccssioncm, comitatuum, seu concessorum bujusmodi cuiquam aliorum corum, quse ad proprielatem ct possessioncm
penitus

pra^judicium aliquod gcncrctur, regis jure respective eisdem rcgibus et reginw in iis omnibus semper salvo. iXullam etiam confopderationem seu pactioncm, vel socictatem cuni ali<|uo imperatore vel rcgc, seu principe vel barone
Christiano, Graeco, vel Saraceno, nec
(]ua

distinguendos, ab bac hora in antea fideles et obcdienfes erimus R. Petro et vobis domino Alcxandro pap;e VI vestrisque successoribus Romanis Ponfiticibus canonice infrantibus, sanctaM|uc AposfoIic;c Romana^ Ecclesiae. Non orimus in consilio vcl conscnsu scu facto, ut vifam perdatis seu perdanl aut mcmbrum, seu capiamini aut capiantur niala capfione. Consilium, quod nobis credifuri estis per vos aut nuntios vestros, per litleras, ad vestrum vel

eorum damuum
si

scicnfcr nemini
vel

pandemus,

et

cum

ali-

provincia seu

civitate

aut communitatc,

procurari scu tractari aliquid, quod sit in vestrum, vel ipsorum damnum cedat, illud cxprcsse im|icdicmus, et si
fieri

scivcrimus

siAC aliquo loco scieuter confra Romanam Ecclesiam vel in eis damnum facient, et si secus Oeret, quod faclum fuerif, sif i|iso jiire nullum,
et si

hoc impedire noii possemus, ilUid vobis vel eis significare curabimus. Papatum Romanum et regaliaS. Petri fam in regno et ducatibus praedictis,

cam

fecerint igmiranter, niliilominus, (|ua-

quam

alibi consistentia

adjutores vobis

tenus de facto fecerunt, indilafe teneantur ad niandatum Ecclesise revocarc. Denique omnes prsemissas coudifiones, qua" in persona ipsorum regum et reginaj apponunfur circa suos etiam in dictis regno et ducatibus ha;redes et successores infclligimus et volunius esse dictas, salvis

erimus ad retinendum et defendendum et recuperandum, ac rccuperata manutcnondum

et eis

omnibus, quas circa

alios suos hseredes ordi-

confra omnoni hominem, universas et singulas conditiones suprascripfas et confentas in praesentibus litteris Apostolicis super ipsorum regni et ducatuum ac terrae concessioneconfectis, ac omnia et singula, quae incisdem continentur
plenarie adimplebimus, etinviolabilifer observabimus, ac nullo unquam tempore veniemus contra ea. Nec procurabimus per nos, seu alium, vel alios quoquo modo, ut eligamurvel uominemur iu regem vel imperatorem Romalitteris,

nata suuf, prout superius est expressum.

Cjcterum quia in quibusdam articulis seu capitulis prsdicfarum conditionum continetur

expresse, quod iu certis casibus ipsi reges et regiua et sui pradicti hseredes excommunicationis sententiam iucurranf, et reguum etducatus

num, seu

in

regem Theutoniae, aut doniinum

et
si

hujusmodi, ac sua;

et

suorum hajredum

Lonibardiae vel Tusciae,

elecfionem vel

terrse sint Ecclesiastico suppositEe interdicto, et

nominationem ad imperium,

vel

ad

Romanam

Ecclesiam libere devolvantur, nos

manum,
rumdem,

vel

regnum

Theutoniae, aut

regnum Rodominium

etiam hujusmodi sententias, videlicet excommunicationem in ipsos regem et reginam, ac eosdem hocredes, ac interdictum in regnum, provincias ef ducatus hujusmodi, si sua vel ejorum culpa hujusmodi casus evenerit, de prffidictorum fratrum consilio ex nunc auctoritate Apostolica tenore pra^seutium promulgamus. Fornia autem juramenti prajdicti per ipsos reges et reginam et suos in dictis regno ducatibushffiredes ac successorcs, ut praferfur, respective,

Lombardiae vel Tusciae, seu majoris partis eopraeter quam supra expressorum, de nobis celebrari contigerif, nullam luijusmodi eiectioni seu nomiuationi assensum pra'stabimus, nec intromittemus nos niodo aliquo de eorum vel alicujus ipsorum regimine, nec de civitate Beneventana et suistcrriforio,districtibus etpertinentiis, seu Campania, nec de Maritima, DucatuSpoletano, MarchiaAnconifana,Patrimouio B. Petri in Tuscia, Massa Trabaria, Romandiola,
civitate

prout

unumquemque eorum
:

concer-

alma Urbe,
Castelli,

in

civifafibus Perusiensi,

nit, prffistandi, talis est

7-2. Ego Ludovicus Dei gratia rex Neapolis etJerusalem, et ego Ferdinandus, etegoEIizaheth efiam Dei gratia dux etducissa Calabrise et Apulia; plonum iiomagium, ligium, vassallagium facientes vobis domino uostro domino Alexandro papae VI et Ecclesia? Romana- pro regno Neapolis, et ducatibus atque provinciis

Bonouicnsi, Ferraviensi, Avinionensi aut Comitatu Venaysini, seu aliis terris, quibuscumque vestris, et demaniis seu
fcudis ipsius Ecclesiae ubilibet constitutis ex successione vel legato, scu donafione, aut venditione, vel
nihil
alio

unquam

quovis titulo seu confractu nobis acquiremus, vel vendicabi-

Calabriae ct Apuliae prajdicfis, ac tota terra, quae

est citra

pharum usque ad
omnibus

confinia terrarum

mus, seu poterimus acquirere, vel quomolibet vendicare, et nihil unquam recipiemus, vel habebimus seu refinebimus, vel poterimus recipcre, habere vel etiam

ipsius Ecclesiffi, exceptacivitafe Benevenfana ac

toto territorio, et

retinerc in

illis,

neque

districfibus ct perfifines tcrritorii, pcrfi-

uUam

potestariam,

ca|itaniam vol rectoriam,

nentiis

secundum anfiquos
et districtus

nentiarum,

Romanum

ejusdem per Pontificemdistinctos, et iu posterum

civitatis

nullum aliud officium recipiemus, scu recipcre poterimus in eisdem, seu ipsorum aliquo, ncque etiam occupabimus, vel occupari permitte-

ALEXANDRI VI ANNUS mus seu faciemus praemissa, vel partem aliquam oorumdcni, iiec illam ofTcinlemus vel molestabinius, ncque eliam Uomanam Ecclesiam quoquo modo sub censuris spiritualibus et temporalibus pornis
in in

0.

CHRISTI 1501

3G9

cardinalis Neapolitanus,
scripsi.

manu

pro[)ria

sub-

Ego Gcorgius

episcopus

Tusculanus

S. R. E.

cardinalisPortugalensis,

manu

propria

su|)radictis

conditionibus et

subscripsi.

infeudalione contentis, quas hic liabcri volumus

Ego Hieronymus episcopus Prrenestinus,

Recanatensis,

pro specifico repetitis ct expressis. Scliismatico aut liaM-etico cuicumque, vel a fide dcvio, et ab ipsa Ecclesia praeciso, ejusque sequacibus non dabimus eis, quovis modo per nos, vel alium seu alios, directe vel indirectc, publice vel occulte auxilium, consilium vel favorem, nec ab aliis, quantum in nobis fuerit, si impedire poterimus, dari pcrsuis

singulis

partibus, alias

cardinalis
scripsi.

manu

propria

sub-

Ego Laurentius

S.

R. E. cardinaHs Beneventanus, subscripsi.

episcopus Albanensis, manu propria

cardi-

Ego Antonius
tit.

S.

R. E. presbyter

nalis
psi.

S.

Praxedis,

mauu

propria

subscri-

mittemus, sed eos juxta posse nosfrum, douec convertentur, perse(juemur et invadcmus. Sic nos Deus adjuvet, et IiBec sancla Dei Evangelia.
<<

Ego Joannes cardinalis Montisregalis manu Ego Baptista cardinalis de Ursinis manu Ego Joanncs Antonius cardinalis Alexan-

propria subscripsi.

propria subscripsi.
Ipsi

etiam reges

et reginse, ac

dicti sui in

eisdem regno et ducatibus haredes dabunt privilegium eorum nobis et dictaiRomana; Ecclesiai aurea lUilIa bullatum, in quo proprio juramento fatcbuntur et recognoscent exi^ressc regnum Neapolis, ducatus prsedictos, et totam tcrram eorum, qux est citra pharum usque ad conflnia ejusdcm Romanae Ecclesia?, excepla civitate Beneventana cum territorio et pertinentiis suis, qua; Ecclesia; remanebit eidem, ex sola gratia,
mcralibcralitateSedis Apostolica; acnostra, sibi suisque hfErcdibus fuisse concessa, ipsique fate-

drinus

manu

pro[)ria subscripsi.
S.

Ego Bernardinus cardinalis

Crucis in

Jerusalein

manu

pro[)ria subscripsi.

Ego Doniinicus cardinalis Grimanus inanu propria subscripsi.

Ego Jacobus

tit.

S.

Clcmentis

prcsby-

ter cardinalis, Arborensis,

scripsi.

manu

propria sub-

Ego Franciscus

tit.

S.

Cajciliaj

cardinalis, Cusentinus,
psi.

manu
S.

presbyter propria subscri-

buntur recc[)isse et tenere regnum, ducatus et terram hujusmodi a nobis et dicta Romana Ecclesia sub pactis modis et conditionibus
,

Ego Joannes

tit.

Balbina;

cardinalis, Salernitanus,
psi.

manu
S.

prcsbyter propria subscri-

supradictis.
cffteris,

Nolumus autcm per

in supra cxprcssis,

prajsentes in

Ego Ludovicus

tit.

Agatha; presbyter propria sub-

quomodolibet competunt, in aliquo ullatcnus derogari. NuUi ergo liominum liceat hanc paginam nostrai
divisionis,

quam

cardinalis, Caputaquensis,
scripsi.

manu

Ego Franciscus

S.

Eustachii

diaconus

concessionis, elargitiouis, intcntio-

cardinalis, Senensis, maiiu propria subscripsi.

Ego Joannes S. Mariae in Dominica diaconus cardinalis de Medicis manu [)ropria sub-

nis, restitutionis, voluntatis, statuti, ordinatio-

promulgationis et decrcti infringere, vel ei ausu tcmcrario contraire. Si quis autem hoc attentarc pra>sumpscrit, indignationem omnipotcntis Dei, ac beatorum I'ctri et l*auli Apostolorum ejus sc noverit incursurum. Cunctis vero pra-missa servannis, sup[)lctionis, declaralionis,

scripsi.

Ego Julianus diaconus

cardinalis de Cae-

sarinis

manu

propria subscripsi.
ct

Ego Alexandcr SS. Cosmai

cardinalis

Damiani
subscri-

diaconus
psi
.

manu

[)ropria

tibussit pax
et hic

Domini

nostri JcsuCIiristi,quatcnus

fructum

bouae

actionis

[icrcipiant,

et

73.

apud districtum judicem pramia aeterna; j^acis inveniant. Amcn. Dat. Roma; apud S. Petrum anno Incarnationis Dominic mdi, VII kal. Julii, Pontificatus nostri auno ix .

fama
britc

'

Neapolis a Gallis occupata. Ferebatur Fredericum, Gallicis et Hispanicis armis

pctitum, transmissurum obsidem

duccm Calaad Bajazcthem, ut auxiliarom cxcrcitum

in Italiam accerseret, et

Genizarorum

hoc peri-

culum
H.\DRIANUS.

lu circulo sigilli

ha;c vcrba jacent

In te,

Lusitanus reges, immissis classibus validissimis, ad [^rohibcnda Turcica auxilia occupavcrant -, atque ita Turcica Hispanaque spe deccptus Fridcricus indoluit ' a Gallo se pacem non redemisse, professus cum
Gallus,

Hispanus ac

DOMINE,

NON CONFUNDAU IN iETERNU.M. Ego Alcxandcr Calholica; Ecclesiic episcoSPEIIAVI,

Turca egissc non

illius

adducendi voluntate,

pus

subscri[)si.

Sur. to. V.

1.

IV. c. 33.

^ ib.

c.

37.

Cap. ii. Sabell.

EgoOliveriusepiscopusSabinensiSjS.R.E.
Ann.

Enn. 11.

TOMUS XXX.

R.UN.

XI.

47

370
sed ut rebus
siiis

ALEXAXDRI

VI

ANNUS

9.

CIIRISTI

1501,

ea ostentafione pararct prsesi-

vicum Fraiicorum rcgcm

i|uam inlirimim esset, ropentina Neapoiilanorum clefectio, exlrema(|uc iM-iderici clades, quas deseribit Burcliardus in Diariis,
;

dium

qiioil

domus bostem,
Fcrdinandtim,

veterem Aragonise confcrre se maluisse, quaiu ad

,

qiiod sangiiinis jiira violasset,

'

ostentlit

Circa

iioram,

ait,

quinlam noclis
die,)

prrcterita;,

(nem|)e vigesima sexla Julii

papa babuit nova de Capua capta per duceni Valcnlinnm, ct iiliires, videlicct dcciMU vcl circa
dics antc iiabucratnova dc Aversa, Nola, ct qiuisi

omnibus

aliis locis

(|uod in Calal)ria ct

bonis a Gallis occupatis, et Apulia cssent crecla vexilla

([iii

ncque i|)sum admoiuiisset dc impendenti discriminc, diiin dc concordia infcr ipsum ct Gallum confirmauda agebalur, iisnimirum legibus, ut Fridericus ipse Ludovico pendendo vectigali nummario ct mililari ad dcfcndcmlam Insubriam, ttim Jerosolymitano titulo illi cedcndo denique ostcnsi prsesidii specie evcrtisset, Gonsalvus eniin Ilispana' classis pra-fccfus, occupa;

regis llis|)aniarum,
possidcret.

amjjos

illos

ducatus

fis

aliquot arcibus, lanquani

opcm

latiirus socio

regi,
ci\ilalis

quo momento
regis, a

Galli irrupcranf,

Calabriam
stipen-

Capuana' tnit cx proditionc cujusdam rabritii civis Capuani, qui tfentes ducis clam intromisit, a quibus ipse Fa

Captura autcm

.\|iuliamqiie invaseraf. Porro Friderico intiallo-

rum

quo locuplelissimo comitatu

donafus
est,

diisque libcraliter

partes conce-

brifius fuit
niillia

primus

interfcctus, et post

eum

tria

dente, ipsius filius diversa secutus sfudia,

cum

vel circa |)cditum, ct ducenti armigcri

Tarenti obsidionc prcmcretur, Ilispaniseam de-

equites vel circa, et cives, presbyteri, religiosi

dcre

quam
73.

Gallis maluit.

ufriusque sexus, etiam in Ecclesiis et monasteriis, et mulieres ()uotquot fuerunt repcrtiC sine miscricordia, puellffi capfa? et data in pricdam magna crudelitate. Omnium interfectorum lui-

merus extimatus fuit ad sex millia vel circa . Coliimnam ab boste Jordano ITrsino servatum egreyio clemcntia; exemplo obscrvat SabcUicus % et Columnensium oppida primo
Fal)ritium
belli im|)clu

Memission Ludovico GaUo vec/igal pencli solitum a rege i\eapolitana. Confecto eo bcllo Alexander Gallum regem, qui Turciciim bellum meditabatiir, ob sumptus factos prajstandi annui vcctigalis auri onere liberavit', utillum arctiori

ncxu Sedi ApostolicK dcvinciret Ludovico Francorum et Neapolis

illustri.

regi

capfa ISorjzinnis fradita fuissc, atTaliacofii ditioncm

quc Lrsinos
rasse
:

vcterem recupepronis vero in exitium rebus Fridericuin

Julii

Speranles quod fu more progenitorum tuorum iii tua; fldei sinceritate et devofione
erga nos et
et

Romanam

regem trigesima
dus
',

die ])rincipcin Bisiniani

quoad

vircs tua; se extondere

aiiro accc|)fo vinculis alisolvisse tradit ijuicliar-

ac Gallos paucis posf diebus Neapoli mi-

lilari

pacfione politos.
<<

"i.

Feria, inquit,

quarta, quarta Augusli,

dominus de Ubigni cai)itancus gentium regis rrancorum cum geutibus suis intravitcivitafcm
Ncapolifanam ex concordia cum regc Frederico, et idem capitaneus ex concordia bujusmodi ba-

nobis et ipsa Romana cuinque, necnon pro fidei Catbolicae exaltalione, rcipublica; Cbrisliana? adversus perfidos Turcos delensione, illorumque depressionc etcxpugnatione, pugil et propugnator eximius, quandiu vitam duxeris in bumanis, essc, ac omnia et singula, (|ua; ad decus, stafum et bonorem nostrum

Ecclesiam perseverabis, poterunt, pro Ecclcsia adversus quos-

successorumque nostrorum Romanorum Pontificum cauonice iutrantium,

cfa^

omnia castra Neapoii existentia, bac conditione, quod rex Fredericus debeat residere in
buit
Iscbia ad sex menses, et
si

et Ecclesiffi

prsedi-

interim babeat sub-

loco cedent, facere, tractare et efficaciferadimplere curabis, proutetiam

et

omni tempore

sidium alicujus, (|uod

se defendere, ct

liceat tunc et vi et

armis

retroactis
liter,

temporibus

ipsi i^rogenifores tui viri-

quod

possit interim exportare

nullis laboribus, nuUis impensis, nullisve

omnia bona
liaria
et

siia

(|ua;cunique sint (dcmpfis arti-

victualibus;

de

Neapoli

ac

ducere
et
si

Iscbiam, vel quo magis sibi

elapsis dictis sex

placuerit,

mensibus non babuerit subsidium oi)portunum, quod ex func iijse ri:x teneatur etiam consignare libere Iscbiam ct Salernuni prtedicto capitaneo, ipse aufcm abire quo magis velit absque iiupedimentoalicujus .
His consentanea Petrus cardinalis
Sabellicus, aliiqiie
tores
'

parcendo periculis, arma sumcndo cffecerunt, tuque etiam in prasentiarum contra ipsos perfidos Turcos facere coepisti , ct infra, censum qiiafuor millium unciaruni aiiri tibi tuisque liberis ct successoribus tam masctilis quam foeminis recta linea ex tuo corpore legitime descendcntibus nascituris, iu nostra et successorum pra>dictorum ol)edienfia et devotione perrtim

Bembus

',

Itali, Galli

et llispani scrip-

tradunf,

adduntquc Fridericum ad Ludoii.

omiiem et quamcumque pecuniasuinmam, ad quam nobis et Ecclesia; pra;dictffi, qui dictum regnum bactenus tenucruut, vosque in prffisentem diem occasione dicti ceasistentibus, ac

Burch.l.

I.

1.

1.

I.

par.

iii

.\lcx. VI. p.

'

Burch. ubi

siip. p.
I.

203.

201.

Sabel. Enn. 11.

suSj vel quavis alia causa forsan obligati esscnt,

* Cai-d. liemb. hist.

iii.

Vcn.

I.

vi

necnon infegram summani xxv millium mar'

5 Sabell.

Enn. 11.

i.
I.

Fcrron.

1.

Guicc.

1.

v. Sur. to. v.
1.

IV. c. 40. ctc. Marian.

xxvit.

c. 12.

Fazell. poster. dcc.

i.x.

et alii.

Lib. v. Rull. secr. p.

344.

AI.EXANDHI VI ANNUS
cliarum luijiismocH pro jure
sic noliis liebituni

9.
vit,

7<S.

CHKISTI 150!.
in ora

371
Macedonia;

dicffc investilurai
1.

tum eliam nyrrachiunu''

de tratiiun nostroruni S.

E.

alia?

Turcica co|ii;e occupaverc.

tate Apostolica,

cardinaliumconsilio pariter et assensu, auctoritenore prEescntium liheraliter

Et
iiifra
:

Hujus cladis fama cum ad Pontificem

is

[lervenisset,

Christianos

reges ad vires in
sollicitavit,

et gratiose reniittimus .

Volumus

communem
ex[iosuitque

hostera conjungeudas

aulem quod singulis annis proxime fuluris tu ac tui liberi et successores tam masculi, ([uam
foeminae prredicti sic descendentes in festo prsdicto

Turcarum iu Venetos impetus, Methoncm et Coronem vi ex[iugnatas, ac recenter captum Dyrracliium tum frequentes inHunga:

unum

palafredum album, pulclirum

ot

riam,

iii

Poloiiiam, in lliyricum factas excursio-

bonum

ac deccnter oriiatum, pro iiisorum regni

Neapolis et Terra? Laboris, ac provincias Aprutin recoijnitione dominii nobis et successoribus nostris pra^dictis mittere et assignare om-

Christum deserendum suppliciis ne vero sumptus ad sacrum bellum deessent, triennales sacerdotiorum decumas Lunes, fideles ad
:

adactos

sitano regi, qui sacrte expeditionis susci[iieudK

nino teneamini,
tificatus uostri

etc. Dat.

Romse apud

S.

Petrum

studium

prffi

se ferebat, attribuit
rei

aiuiolncarnationis mdi, VI kal. Septembris, Pon-

Ad futuram

memoriam.

anno x. Grassantibus undiqiie Turcis, triennales decumas pro expeditionis sumptiljus Lusitano regi
76.

Alexander
fllii

attribuit.

Inler lias regui Neapoli-

tani conversiones, casus memorabilis, nimiruiu

parentem amoris iusigne exem[ilum contigisse lertur Gilberti enim Jloiilis|ienserii fllius,cum pateruum sepulchrum inviseret, diim illud lacbrymis rigat, re^iente interclusa nimio dolore anima, extinctus concidit.
in
' :

perUdissimi Turchi, Christi nominis sauguinem sitientes, ac omni conatu Christianorum terras atque dominia sUcT tyraunidi et spurcissima; sectffi subjicere quserentes non cessent continue validissimam classem maritimam, maximumque terrestrem exercitum ad expugnandum statum terras atque domiiiia dilectoriim flliorum nobihostes, Christianum
:

Cum

Cffiterum Galli et Hispani inter se Neapoli-

tanum regnum

[lartiti,

cum

ex confectis pactio-

nibus armavertere adversus Bajazethem Turcarum imperatorem debuissent, bello omisso Turcico, inter sese dimicare cceperuut, ut proximo anno videbimus. Autequara autem eorum dissensiones in apertum belluui erumperent, classis Gallica,

lium virorum Augustini Barbadico ducis et dominii Venetiarum instruxerint diversaque civitatum incendia elfecerint, et multa millia animarum abduxerint, ac in miserabilom sorvitutem redegerint, villasque etloca [ilurima igne
,

ferroque vastaverint, ac taudem Neopactum et et Coronen, et nuper Dyrrachium civitatos, aliaquo op[)idaet loca maritima circum-

Methonen

vicina munitissima
clesiasticis et

tueuda? reipublica; Venefse specie, ut

centes ceperint, Christianis

refertcardinalis Bembus,iuTurcasvelaiutendit-,

armis multitudine vinomnibus etiam Ecreligiosis utriusque sexus, etiam

vi et

sed uihil

porro in pano, Lusitano, Hungaro, Veneto, Rhodio, coucilato in arma Anglo, spoudente crucesignatas ductare sc copias C;esare, depluentibus caelo iu vestes crucibus in Germania, ingeutium de hostibus crucis referendarum victoriarum spes conceptffierant,eai taniBu ad irritumceciderunt,

memoria dignum gestum est. Juuctis Turcam foedere Pontiflce, Franco, His-

pontiflcali dignitate praidilis, ac prsegnantibus

crudelissime cssis

et interfeclis, et aliis iu

duet

rissimam servituteui redactis,

nostri [lollutis ac dirutis, ac

tom[)lis Salvatoris

suum malum

iniquum propositum continue ferventius [irosequentes, etnihil aliud omui tempore quajrontes et exccgitantes, quam omnia Christianorum dominia suai tyrannidi et damnalte sectaj subjietlegem Christianam subvertere, ac omuia maritima loca atque portus Christianorum occupare, ut eis deinde facilius ad ejusdem Romanae Ecclesiai terras, et prsesertim ad hanc almam rrbem nostram, in qua Petri sedos est collocata, elqua^iiuod Deus avertati oxpugnata, totius orbis im[ierium facile obtinere posse non
cere,

cum

pars
77.

maxima

privata

commoda, non

Chri-

stiani

nominis am[)Iincatiouem, cousectaretur. Ineunte quidemanuo Gousalvus aFerdi-

nando rege HispanEe classi prEefectus, cum post expuguatam Ce[ihaleniam insiilam rogaretur a Venetis, ut vires ad Methouem recuperandam conjungeret, justis precibus non assensit ^, siquidem a Turcis in Aeapolitauos arma vertere jussum refert Surita regia vero imperia occu:

dubifant, paleat accessus, al nisi colerifor occurratur, proul res exposlulat, formidandum sit

luit, pollicitus

iu

Sicilia
:

tora

cum exercitum rediturum ad Gra-ciaj litveruni [iromissis nou stetit, Veneto vero
'

appetenle Vere,

no ipsi
olati,

refecisset,

irro[iaraliilia

perfidissimi Turchi, victoriae superbia damua iuferant Chrisfianis,

solo Turoicae potentiai impare, Camalis, Bajazethis prBefectus,

Juncum arccmmunitissimam

in

Pelopoueso, anlea a Veuetis captam, viex[iugna-

[iroutjam su[iorioribus annis in diversis lerris alque locis Germania' Hungarire Polonia^ Croatia', et aliis liuitimis, ac charissimo in Christo filio noslro .Maximiliano Bomanoriim regi
,

illustri subjeclis infcrre

'

non cessaruut

iii

maxi-

Gnicc.

I.

V.

Petr. Benih. hist.

1.

vi.
1.

Sur. to. v.

1.

iv.
'

c. 33.

Petr. cai-J.

Bemb.

hist.

Veu.

v.

Id. ib. Sabell.

Knn. 11.

1. 1

ctalii.

'-

Lib.

ii.

Ep. sec.>p. 119.

37-2

ALEXAXDRI VI ANNUS
niajostalis oironsuin,

9.

CHRISTI 1501.

noslram ct principum, aliorumquc Cliristi litlolium iunominiam, dodocus el jacturam nos illius viccs gorcntes iu lerris, qui pro muiidi salute de summo ca^lorum solio ad ima
inain ili\in.T
r.atliolicoruin icijiiin et
:

dom Eusitaiius rex classcm, sed eam non in Turcas, sed in Afros immittere statuit, cujiis
promovero .Ucxandcr eiiisus cst. Ferdinandus vero ct Elisabcth Castclla; reges cum,
consilia
'

et dosceiulens carnom liuinaiiain assiimore mortem subire non abliorruit, ropotoutes animo
,

non

sine

magna

cordis amaritudine quotsacrapa^nc innuinera.',

subaclo Granatensi regno, magnam Maurorum iiuilliludinoni ad Clirisfi cnltum pclloxisscnt, alii in perfidia obfirmati in nuiniliora natura vel opere loca se recepere, ut rebollionem face-

tissima^ patriarchales, metro|)olitan;v, caflicdralos, ali;e(]ue insigiies Eoclesi;e

ac

utriusiiue

sexus

regularium

personarum

monastoria, cffiiobia ct pia loca profanata et doformi ruinK subjecta qiiotque ornanienta, cruccs ei calices, aliaque divinis deputala mysteriis conflata et destructa, ac (quod lamentabilius est) sanctorum veneranda corpora, et ipsoruin sacra? reliquiae conculcata, ac quot innumeri sexusutriusqucCbristifidelesad damnatam Mahoinetanam sectam sub dira servitute recipiendam compulsi fuerunt, et nisi per Catholicos reges et principcs tanta; infamia^, tantoque
,

quoruin nefarios conatus inox Ferdinandus infregit propagandxque fidei eximiam operam dedit. Cuin vero antea Mauri suo regi vel aliis regulis decumas pondere soleront
rent
:

Pontifcx sanxit
tertiain

-,

ut Chrislianis sacris iniliati

Ecclesiasticarum
etc.

decumarum partem
et

tantum solverent
"

Alexander,

Ferdinando Catholico

Elizabethai Ilispaniarum regibus.

Alexander, etc. Cuin post regni Granatae recuperafionein opera, studio et diligentia ve-

furori celeriter occurratur,

majora

in dies de-

multa millia ipsorum infidelium etiam quodam miraculo ad fidem Catholicam conversa fuissent, et deinde cuin [)lura alia
stris

divino

trimenta vcrisimiliter provontura, ac cupientes pro ejusdem iidei defcnsione et Christianorum

salute,

millia infidelium

eorumdem, qui

forsan conver-

sionein ipsam EPgre ferebant, a fide et devotione

non solum
si

nostra; et Sedis Apostolicffi

nostra defecissent, seque ad loca munitissima

dicti

facultatos nostrff dispositioni

nere, sed effundere.

opus
Et

fuerit,

commissas expoproprium sanguinem

tantain rei

tum

in eis erat, pro viribus in

regni Granata? recepissent, volentes, quansua rebellione

quoniam ad

molem

perseverare, vos sine prorsus inlermissione, ne

res ulterius progrederetiir, maxiino parato exer-

perferendam nostra? et ejusdem Romana; EcclesicC non suppetunt facultates, volentes {iro viribus huic sanctissimo operi, quantum nobis ex alto permittitur, intendero, matura deliberatione |>rffihabita, de venerabilium fratriiin nostrorum archiepiscoporum, episcoporum, et dilectorum administratoruin, abbatum prioelectorum rum, pra'positorum, pra?latorum, capitulorum, conventuum, et cleri civitatum, dicecesum, et terrarum, ac castrorum, et locorum omnium
,
,

denuo cum manu armata subjugaveanimarum salus eo amplius procuraretur intendebatis omnem operam, oinne studium, ac omnem diligentiam more Catholicorum regum et principum adhibere, quo rellqui dicti regni Granata; infideles ad ipsam Cacitu, illos
ritis, et

ut

tholicam fidem converterentur, et de Cffitero in ipso regno Granataj, nomine Mahometi abjecto, soluin coleretur ac venerarefur Altissimus, ac
fides ipsa Catholica exaltaretur
:

filio nostro Eininanueli .\lgarbiorum regi illustri mediate vel immediate subjectorum, et sub ipsius dominio et ditione consistentium assensu, sumentes in Domino fiduciain spccialcm, tres de-

charissimo

iii

Christo

et

quia decima

Portugallise et

pars omnium., quee a .Mauris,

flda secta

in sua perpermanerent, colligebatur, locorum

dnm

singulorum fructuum , et tam commune, tam sanctum, tamque pernecessarium opus, videlicimas omniuin
infra,
<<

et

in prffimissum fidei

dominis persolvebatur, et tam vobis ac successoribus vestris quain aliis in dicto rcgno Grauata; dominium a vobis lemporale habentibus valde dispendiosum foret, si, ipsis infldelibus ad

cet contra ipsos perfidissimos Turcos, et

alios

non

in

usus omnino convertendas

et ex ccrta

Apostolica

tam vos et successores, quam domini temporales pra?fati dccima jireedicta in totum carere debeatis, quod si fleret, non
fldein reductis,
alii

tenore prEBsentium per triennium a data pra?sentium computandum, iinponimus, etc. Ne vero sacrum illud aurum in alios usus, (juam in sacrai
auctoritate,

scientia nostra

maximo damno et inconiinodo vestro, impensas pro conservalione et maiiutentione dicti regni Granataj continue de necessitate faciendas perferre possetis, desidorabafis tain vos et sucsine

contra Turcos

militi;i'

nullae leges additse sunt, ne

sumptusaverteretur, nonqua frnus et avara

cessores vestros

qiiain

alios

inibi

dominos

lein[)orales [iraifatos, salfein

duas partes dcci-

manus

irreperet. Dat.
kal.

anao mdi, X anno x . 79. Pia

Roma' apud S. 1'clruin Novcmbris, Ponlificatus nostri

Hispania; stndia pro rcstiin

Cffifero

maruin hujusmodi illoruin, ([ui ex fuuc de ad ipsam Catholioam fidein converterentur,

in dicto

rer/iim

roliqiia fcrtia parte

regno Granatfe percipere posse, dictarum decimarum Eccle117.

tuendo Christi cidtu

rcrino
lecjatio.

Granatmsi; Petri

Martijris in JEcjyptum

Instruxit

qui-

'

Lib.

11.

sccr.

[i.

Lib. v. BiiU. sccr. p. 3.

ALEXANDRI
siis inilii

VI

AXXUS

9.

CHRISTI 1501

373

constriicndis ct a-dificandis,

vd jam

(Uor.,

vel in discessi/ festinaiitior.

im[)liciti

His

difficul-

constriictis et ffidificatis, iiuibus dccinuT de jurc

pro illaruni dote salva remaSubdit Alcxander se regis postulaverum postea novas suborlas lites tis annuisse de illa tertia decumarum parte, ad quas abscindendas eam regi et toparoiiis ila attribuit, ut Ecclesias construant, et vcctigalibus ad sacerdotes sustentandos donent. Dat. Romae apud S. Petrum anno mdi, id. Julii, Pontificalus no
del)crentur
nente, etc.
,

Paschalicum in Lusitaniam ac Franciscum Capellum in Angliam legarunt, ut cos reges ad mittendas subtatibus

Veneti Petrum

Venetae classis

tum Pisaurius Apuliam venit, ut socias Gallorum et Hispanorum classes ad Turcas obterendos adhortaretur. Cajterum Anglus se non movit, Lusitanus classem viginti novem navium tormentis bellicis egregie munitam
sidiarias

classes

inducerent

prsefectus in

stri

anno ix . 80. Propositum deinde Alexandro

fuit inter

neopliytos et veteres Cljristianos graves offen-

siones concitari, quod ob decuinarum solutio-

genus ducere

neopbytis objiceretur, eos exMaurica stirpe ad quas dissensiones sedandas Ferdinandi et Elisabetb gralia sanxit Alexander, ut universi in regno Granatensi decumas Hispaniaj regibus pro regno a barbaricis irru:
'

nem

tuendo penderent. Furebant ira plerique Mauri perfidi Christianam religionem felicitcr propagari, seque ad Babylonis et ^Egypti sultanum contulere, ut illum ad inferendum Hispanise et Africs bellum incitarent, cum Ferdinandus rex Petrum Martyrem, patria Mediolanensem, qui ipsi a seplioiiibus

ad recu|)erandum S. Maurain rogaretur, negavit missum se ad obsidendas arces, sed ad ineunda [ir;rlia cum Turcicaclassc, atque ita nulla re gesta Lusitaniam repetiit Pontificia non coinparuit, jactataque ab Alexandro spes quindecim triremes instructas evanuit Ferdinaadi vero regis His|)aniaruni classis in Apuliae et Calabria?arcibus occupandis munienGallica denique disve districta assidue fuit cui Pliili])pus pars octo nempe triremium Ravenstenii regulus pra?erat, affecto anno Mitylenem oppugnavit, sed irrito labore. CaBterum
misif, cujus preefeclus

cum

Dyrracbium, op[)Ugnajidamve

'

male

gestee rei

cuIpamVeneti
Facti

'

in Gallos, et

ii

'

in Venetos conjiciunt.

porro seorsim ab

gerendarum rerum peritia et ingenio ciarum, ut barbari apostataj iras demulceret, al(|ue ^gyptias res exploraret, misit. Qui de gesla a se legatione Commentarios edidit, ac de
cretis erat,

utrisque in mcenia impetus fracti fuere, qui conjuncti victuri existimabantur. Ab oppugnatione itaque cessavere, acPliilippus Ravenstenii
Gallicffi

classis
*

praefectus

frustra

rogantibus

Venetis

discessit,

cum Rhodia

classis Petro

Mamelucbis fidei Cbristiana) desertoribus, qui Saracenis imperabant, baec proximo anno scri Mamelucbi ex Christianis deliguntur. psit Ili Maboineti sectam, abnegato Cliristo, divitiarum et imperii cupiditate pellecti, amplectuntur. Ex alia gente ulla censent neminem, a
:

Aubusson cardinale duce

et Sedis Apostolicse legato optime munila adventaret, ac jam praemissa Liliurnica certissimum ejus rei nuntium

Philippi Ravenstenii, de

Judjeis
vetant,

namque fieri quemquain Mamelucbum quoniam dolosos esse et capiendis armis minime aptos Judaios putant, ex Maliometicse quofjue legis viro aut foemina genitos in Mame-

pluribus de his Bosius, affertque quo paulo ante memoravi, lilteras ex Mytilenffiis castris xxvi Octobris ad Rhodium j)rincipem datas, quibus significat tentatam frustra impetu urbem, et Christianam
attulisset. Agit

luchos conscribere prse timore recusant, atque id apud ipsos suis decretis et consuetudine tantum invaluit, ut neijue proprios filios, quoniam ab ipsis postquam Mabometici effecti, aut ex Mahometica muliere orti sunt, armis instruere, vel ad bonoreset magistratus evocare liceat, fas est tamen pecunias, domos, supellectilia quscque, aut pra;dia natis legare. Ex Mameluchis proceres, ex proceribussoldani creantur qiiare quonam pacto a Cliristianis boc genus hominum originem trabat, quantave cum nostra? religionis ignominia, op[irobrio el dedccore hi barbari dominentur, Catbolici |)rincipes, jam colligere potestis. Expergiscimini aliquando, et rem Christianam capessite, non deerit sibi (^hristus, etc. Ex urbe Alexandria yEgypfia, IV non.
:

classem ex triginta octo longis navibus, scilicet Venetis triginta, etocto Gallicis conflalam inanes autem ab Alexandro de classe Pontificia
:

ostensas spes, comparatas(]ue ab eo duas tantum naves majoris alvei, quas notlio filio ad

Plumbinum op[uignandum concesserit denique urget, ut Rbodiam classem quamprimum

:

Lesbo

insulffi

" alias Pisaurii Veportu Mityleiiffio die decima tertia Novembris datas ad Petrum Au-

8"2.

admoveat. Aflert etiam auctor

praefecti

netse classis

ex

bussonium legatum cardinalem lilteras, quibus ceiiiorem eum facit Philippum Ravcnstenium in Mityleuffium portum non collato militari
consilio

invectum esse;

cumque

euin

in

ea

expeditione esset secutus, inconsultis Venetis bis obsidionem solvisse, jamque reditum adorse vero in SmyrnaHim sinuin adversus nare
:

Aprilis MDii

".

Camalim Turcarum
apparatu tar1

prffilectum vcla facturum,

81. Classis Christiana vel in

Hcnib. bist. Von.

I.

1.

vi.

' Iii.

3
i

Kerion.
XVI.

iii.

in

Lnd. XII.
I.

ib.

ct Sabcll.

Ennead. 11.

Bosius hist. equit. Hier. p. 2.

Lil).

V.

Uiill.

secr. p. SiT.

'-

Pctr.

.\l;ir.

I.

lu. Icgat. liabylon.

!.

' Id.

Bos.

XVI.

374
indeque
insiilani

ALEXANDRI
Chio rcpctitiirum
,

VI

ANNUS

9.

CHRISTI 1501,
Itaque ad fluvium trajicicndum rcsiliere
strage accopta dclcti fuerunt, ca?susque

adnioiuiit ut cla<so> cnnjuugi posscut.

cumquc Ouod ad

sis (I).

Turca?, sed iterum ab Hungaris in ripa tluminis

promisjas ab Alcxandro Pontifice quindecim

trircmes attineret, nullas ab eo instructas fuisse, cujus rci causa illum latcat Hispanam classem circa Tarcntum stare in anchoris, Lusitanam, postquam exeunte Septembri ad Corcyram Ve:

magna

eorum duxducisque filius. .Meditatum etiam Joannem Albertum Polonire regem cum llungaris arma conjungere in Turcas, misisseque oratorem, ut Alexandrum Pontificem in
interalios

netffi

se

adjunxissct,
Interea

contendisse non

posse

communem

hostem Christiani nominis accenci

amplius
83.

in Oriente versari, ac discessisse,

deret,sociasqueSarmaticas vires
refert Sabellicus
',

poUiceretur,

Rhodiorum equitum princeps

quo deerat
'

cardinalis, ac legatus Apostolicus, qui paranda;

classi eo niajorem,
Pontificia, ope-

acceptam enim in Walacbia Iriennioante ignominiam ijjsum eluerevoluisse: verum pia illa consilia isi vera tamen extitere,

ram

navarat, triginta sex navibus instruclis, e

solvit

nam

inducias

cum

Bajazetlie [leiiigisse refert

',

Rbodio portu

vigesima Novembris die Mytilenem petilurus, ac Philippum Gallicte classis pra'fectum horlatus esl, ne lantum Gallico nomini dedecus abitione illa turpi ac repentina
inureret
vis
:

Cromerus') morsrepentina oppressit

apoplexia
tatuni

siquidem
*.

sed

is

antequam acciperc mandata

possct in altum vcla fecerat, cujus prfftoria na-

naufragio - ac octingintis fortibus viris periit. Ipse cum quadraginta aliis prseter spem evasit. Ad Parum veio insulam Rhodia et Venefa classes ubi occurrere, lcgatus Apostoiicus plurima de instaurando bello proximo Vere cum Pisaurio consilia militaria agitavil. Ita nulla re gesta, magna cum tur|)itudinis nota magnoque damno dissoluta hujus anni expeditio, quam adulta ^-Estate coeptam parum profuturam legatus in litteris' ad Pontificem missis conjecerat, eumdemque ac fcederatos reges hortatus fuerat, ut ipsorum classes ia Oriente hyemare juberent, ac stijiendia aliaque necessaria statis temporibus solvenda curarent,
aiiis

cum duabus

puatque a pluribus maxime minoris ordinis Wladislaus Hungariae et Bohemiai rex ad solium Polonicum vocatur, ut conjunctis tribus regnis auctiorviribus,TurcasTartarosque contunderet at deinde aliorum hortatu suffragia ad Alexandrum Litliuanife ducem conversa, ut
in
blicis comitiis,
:

eum periisse refert Cromerus mox est de successore designando

Cer-

iterumLithuaniacumPoloniacoalesceret.Itaque Alexander duodecima Decembris die a fratre

Friderico cardinale in Cracoviensi Ecclesia so-

lemni ritu oleo sacro inunctus et corona redimitus est, quod ajquo animo tulit Wladislaus, delatumque fratri sceptrum gratulatus est. 8."). Americi Vesputii in Americam navigatio.

Hoc anno mense

Jlaio

Emmanuel

Lusitanise

ne proximo anno in cogenda classe frustratempus tereretur, reique egregiae gerendae occasio amitteretur, qua monita incassum ivere. Praeterea illos sollicitarat
garia? regem rium faciendas concitarent, ut simul Bajazethes terrestri maritimoque bello distractus in altera vel utraque parte succumberet, quod consilium

' rex trium navium classem, praifecto Americo Vesputio Florentino, misitad lustraiidum novum orbcm, cum anno superiori a Petro Alvaro Calirali Brasilia inventa esset. Qui vero tam prae-

clarum arduum^jue laborem suscepit, edidit de

sua navigatione libellum inscriptione noviorbis insignilum, quem ex Hispano idiomate Archaugelus Madrignanus

ut Wladislaum Hunad irruptiones in Turcicum impe',

monachus

Claravallensis iu

Latinum
tia,

traduxit.

Is

confutata veteruni senten*

qui nullas ultra aequatorem terras patere,

:

vel incultas esse arbitrabantur, addit

Ultra

Pontifex Venetique laudaverant,

ad illumque
diix

cequatnrem nactus

sum ego

cultiores, easdeni-

annua stipendia submiserant. 84. Turcse ab Hungaris fmi : Litlnianiee ad sceptnim Polonicum vocatur. Quod

Hungarorum
perculsus

in

ad Turcas exi)editionem attinet;

Bajazethcs

que habitatoribus frequentiores, quam alibi gentium usijuam comperi, si Asiam, si Europam
in vastissimo

illius terrore

maritimum

Africamve spectaveris .Quantos vero labores mari sulcando tolerarit, describit ipse, tribuendumiiue omnino est divinae provisi

bellum intermisit, viresque in Hungaros convertit, quippe non expectata eorum in impcrium Turcicum irruptione, Pannoniam trajecto Danubio invasit' quem Hungari fortiter exceperunt fuderuntque, duobus equitum millibus confos: '

dentiae tantas fuisse difficultates superatas,

quo

evangelica doctrina ad barbaros toto submotos Ab Ulisbona, inquit, Oceano penetraret XIII Maii MDi, solvimus jussu regis, tribus libur:

nicis expeditis, [irofecti

'

sumus
1.

i|uaesitum

novum
iv. c.

Id.
1.

Bos. sup.
VI.
I.

1.

XV.

card.
hist.

Saliell.
I.

Emi. 11.

1.

'

Ext. apud Bos.

xv.

* Id.

ib.

i.

Petr.

Bemb.

Pet. Beuib.

ex

Sabel.
*

En. 11.
I.

1.

i.

Crom. eod.

xxx.

Crom.
^

sxx.

'

Mioli.

I.

79.

Franc. Pocb.

Ven.

vi.

lll.

,\meric. ad Pelruin Soderin.

in elogils Flor. insign.

^ lliner. c.

115.

(1) Prffiler hos belli casns adTersos, qnos res Chrlsliana hoc anno a Turcis perlulit, aliam pariter Tnrcarum de Christianis Ticloriam celebrant Annales Turcicl Hazi Halise .Mustafa. quos Rainaldus Carli Jiislinopolitanns llalice vertlt in illis enini ad annuin Egir.i; nr.nvi, qai I|0C anno die xvii Juuli absolviiur, adnolatur cctpisse apud Turcas vecliL'al. quod Avaris appellant; injunctumque sinixulis pagls
;

Iribuli loco lanlum milituin solvere,

quantum

sat esset mililaribus ordiiiibus augendis,

ut obsessa; aruiis Chiistiauis Mitilinensi urbi pro-

videri posset. Tuin vero additur ibidom eo ipso

anno Turcas arcem Loza

in Cosniensi provincia deditione coepisse.

Mansi.

ALEXAXDRI

VI

AXNUS

9.

CIIRISTI 1501
liaud

375
prsetereundum puto,

orbem, et versiis Austrum iter agentes viginli mensibus adnavigavimus cujus quidem navigationis sericm primo cxplicabimus. Ilunc igitur
;

magnam.

Id solum quod Dei clementia

est a nobis,

adjuti opportune tellus visa

ordiiicm navigandoservavinius,
-Fortunatas iter egimus, quEe
ria;

nam

pcrinsulas

ficientibus
licet et

nam diutius ferre nequibamus decommeatibus omnibus, lignis vide-

nuncmagna; Cana-

appcllantur,

hx enim

sunt in climate tertio

in partc

extrema babitati Occidcntis. Inde sulcantes Oceanum littora Africa; Nigritarumque gradu citato percurrimus usque ad id promontorium, quod Ptolemsus a|)pellat .Etbiopum,
nostri vero Caput-Viride, .Jitbiopes

aqua, nautico pane, salitis carnibus, quod plus est, vigore animi. Igitur Deo quod vivimus referimus acceptum, cui bonos est et gloria et gratiarum actio .
caseo, vino, oleo, et
80.

Distare

eum continentem

septingentis

leucis ait auctor, tellurisque situm ita designat':

Is

autem Biseregio est

Ibi

cberem,
intra

et accola'

Mandangam,

et ea

zonam exustam gradibus quatuordecim

versus .Vquiloncm, resumptis viribus,

quam
et

Nigrila; incolunt.

communita onmi genere

annonte classe, sublatis ancboris, ventis vela dcdimus iter nostrum dirigentes versus polum antarclicum, nonnibil tamen ad Occideutalem declinanles Euro flante, nec prius tellus conspecta est, (juam jugi navigatione tribus mensibus ac diel)us totidem vastissima squora sulcaverimus. In qua navigatione, quse discrimina subicrimus, qu^e vitae pericula, quas animi anxictates, interturbationes, naufragia, quotiesve vitam pertcfisi fuerimus nostram, id muliarum rerum sciis, judicandtun relinquo, et eis in primis, qui 0[)time norunt quam sitarduum in-

continens auspicatur ultra a?quinoctialem lineam gradibus octo versus polum antarcticum et tandiu secus hoc littus navigavimus, donec superato tropico byemali prope polum antarcticum gradibus xxa et medio applicuimus, ubi elevatum horizontem habent gradibus quinquaginta
.

Fieri pluries coe[)ere

cum

accolis

com-

mercia, quorum mores describens plura allatis anno superiori consentaneaaffert: Frequentior
est,

inquit

-.

bffc regio cunctis, quas

viderim, regionibus,
Et infra
:

Id

unquam nam videtur innumera . genus bominum cicuratum est

et mansuefactum, et nemini noxium. Nudi prorsus incedunt uti eos parens natura peperit, nudi nascuntur, nudi rursus moriuntur. Corpora habent babilissima, utpote facta ad symmetriam, symmelrica dici jure possunt, colore ad rubedinem inclinante, id efficit candens sidus,quod nondifflcultertorret nudos homines, capillos hahent nigros, scd promissos, incessu
et ludis agiles

admodum

comperta
essc

quffirere, et adire inaccessa, qui vero

ba^c nesciunt

rerum

expertes, luijus rei judiccs

multa comprehendam,id sciant nos adnavigasse sexaginta septcm diebus, quibus fortuna pcrtinax atrox sreviebat, nam quadraginta quatuordiebus rebovolo, et ut paucis

minime

sunt

quam maxime,

facie

sunt
defor-

perquam

liberali ac venusta, nisi ipsi

eam

ante cailo nibil nisi tonitrua, fulgura ac coruscationes, imbres gravissimos passi sumus, adeoque tenebricosa nebula cajlum inumbraverat, ut intcrdiu noctuque non alitervideremus, quam cum minime luna pernox est, non atris tenebris obfuscatur, |)ropterea adeo nos timormortis incesseratj
ut vitam

marent dchonestamento fere incredibili, nam terebratam perforatamque faciem circumferunt

videlicet genas, maxillas,

nares, labra, aures,

neque foramine mediocri aut uno, sed magnis compluribusque, nam vidi quandoque quempiam septem foramina in facie habentem, quae
singula capacia erant pruni unius damasceni,

prope despondisse videre-

mur.
Post bffic vero tam sffiva tamque atrocia x:omplacitum aliquando Deo fuit vitaj compati nostrte iquae sua fuit clementia) mox tellus apparuit; qua visa, animi, qui ceciderant elanguerantque, condicto rediere ad se, ut usuvenitsuperantibus calamitates maximas, et pra^cipue

dempta itaque carneluTcoppIent la|>illis quibusdam cceruleis, marmorcis, aut cbristallinis, vel
ex alabastro pulcherrimis, aut ebore vel ossibus
candidissiniis

morc suo

arfe

non inepta fabreadeo est insolens

prae se ferat,

factis elaboratisque, quae res

et turpis, ut

monstrum primafacie
qui

homo
fert

videlicet,

gemmatam

faciem circum:

terebratus foramine multiplici

et,

si

cre-

ereptisde fortunae restantis faucibus. Igiturseptimo -Vugusti mdl in littore ejusregionis jecimus

ancboram, dantes Deo gratias, (juas poteramus, maximas, ritu solemni et Cbristiano more solemnia missarum celebrari jussimus, tellus reperta visa est non insula, sed continens, quandoquidem in vastum protendebatur, nec finis apparebat quispiam cultaque erat admodum ac
habitatore multiplici

dere dignum est, la|)ides septem in facie habens, qui singuli medii palmimagnitudinemsuperant: nemo est profecto, qui non admiretur, cum praesertim animo attentiore apud se haec tam prodigiosa expenderit, vera tamen sunt, nam ego aliquando observavi dictos septem lapides

pondo

fere

unciarum sexdecim. Inaures

et ipsi

perquam frequens,

inibi-

ferunt pretiosiores, videlicet annulos appensos aut baccas pensiles more .Egyptiorum Indorum-

que animalia

fere

omne genus

silvestria, quje

que

buic orbi nostro sunt prorsus incognita. ^'acti sumus etiam ibi alia pleraque, quorum de industria non meminimus, ne surgat opus in Iliada

lieres

hunc morem viri tantum servant, solum ferunt inaures . Et infra

:

at

mu-

'

lUner.

c.

116.

'

Cap,

UG.

376
87.

ALEXANDRI
Apud eos

Vl

AXXUS

9.

CHRISTI 1501,

nulla sunt peculia, coninni-

rc

regem non liabenl, nec impcrium, unusquisquc sibi ipsi rex est. Tot ducunt uxores, quol libucrit, in promiscuum cocunt, nuUa santruinisralionc liabita. cum niatre filius,
nia sunl omnia,
el frater

dem

opus uuncupavi diem lcrtium, quandoquiprius edidi libros alios duos ejus naviga-

tioiiis,

quam

ex pra?cepto rcgis perfeci Occiden-

cuin sorore coeunt, lil)iilinem passim

exercent instar brutorum animalium, nam ubique et cum quavis nuilicre ctiam sibi forle ob-

tem versus, inquc eis comiilura scitu non indigna consignantissinie sunt exarala, et ea iii ])rimis quaj spectant ad gloriam nostri Servaforis, qui hanc orbis machinam miro extruxit artificio quis cnim satis ]iro meritis digne Deum
;

rem peragunt \cncreani. Dirimunt etiani [^ro arbitratu conjugia, quoniam exleges -sunt, et ab jure sunt extorrcs. Templa noii habeiit nec legem, minus(|ue idola colunt. Uuid plura ? pervia

niciosam liabeut
quae epicureis

potius,

quamdam vivendi libertaleni, quam stoicis quadrat.

Commercia non exercent, pecuniam nesciunt, invicem tamen dissident, praelianturque atrociter,

flectunt

sed ordine nuUo. Juvenes senes concione traliuntque in eorum sententiam et

,

accenduntque ad bella quibus hostes conficiunt, quos subegerint prolibuerit,

,

quocumque

laudare possit, cujus mirabilia commemoravi in opere praedicto ? 80. Reperti in Indiis Christiani. Duiu iiovus orbis, qui interjecto mari ad Occidentem patet versus polum antarticum Emmanuelis regis Lusitanise auspiciis lustrabatur ab Americo, rex ipse de Petri Alvari Capralis mora anxius classem quatuor navium praefecto Joanne Novio in Indiam misit ineunte Martio, a quo insula in medio Oceano inventa est, cui Conceptionis Virginis nomen impositum, intentoque in Indos cursu de Zamorini insidiis, Caprali coni])aris,

'

fligaverintve hostes in cibalu habent gratissimos. Carne vescuntur humana adeo, ut pater fllios epuletur, et vicissim nati parentem, prout sors tulerit et eventus. Vidi ego quemdam perditissinium honiinem, qui pro gloria non mediocri jactabat se edidisse supra trecentos viros. Vidi etiam urbem quamdam, ubi immoratus sum diebus fereviginti septem, et ibi coutignationibus

certior est factus, utque illo ab hostili classe petitus, vela

in Lusitaniam tendissct, paulo post

portu a Malabarum imperatoris navium circumfusus est sed divina fretus ope, displosisquc tormentis bellicis barbaricam classem disjecit, paronibus novcm, onerariisque decem depressis, necnon quadringentis Mauris vel Malabaribus caesis, adeo ut
in Cananoris

classe octuaginta

humanas carnes
vidi, uti

easdemque

salitas

pensiles

Calecutium, cognita ea clade, luctu completum

fuerit,

nos carnes aprugnas sale vel fumo siccatas appendimus in culimc trabibus, et in primis insitia et id genus alia, imo mirabautur plurimum quod nos non vesceremur hostibus. Et infra: Hos nixi sumus pluries velle trahere

Christianique

nominis

gloria

late

in

Oriente personuerit. Redcunti Olissiponem Bonsque Spei promontorium trausvecto iusula

apparuit, cui S. HelensB, cujus

tum

dies natalis

agebatur,

nomen

dedit, ea vero

nostram sententiam, persuadebant usque identidcm, ut tandem aliquando ab his improin

batis

moribus

veluti ab

re

abominanda tem:

perarent, quin nobis saepenumero polliciti sunt

se

temperaturos ab hac sffivilia . Et infra Annis vivunt centum et quinquaginta: raro

quod si forte in morbos inciderint, herbarum succo medentur protinus. Ha;c sunt quae apud eos comperi non obscura, videlicet aeris temperiem, c;eli clementiam, solum ferax, longam uetatem . 88. Addit auctor regionem esse amoenam adeo, ut paradisum terrestrem adumbret, interaegrotant,
sibi
'

cuitu, sed saluberrimo coelo, lignorum, carniumqne abundantia affluens, locoque ita opportuno, ut a divina providentia tanquam navigantium e Lusitania in Indiam hospitium constituta ccelesti munere videatur. 90. Quod vero ad Pelrum Alvarum Capralem, de quo memoratum est attinet cum ille ineunte anno Cocimi aromatibus naves oneraret, ad eum ex urbe Cranganoris non procul dissila Chrisliani plures, qui doctrinam cffilestem A])Ostoli Thomae etiam tum retinuerant, confluxere -. Ex quibus duo in Occidente cum Lusitanis trajicere peroptarunt^ ut Apostolorum
;

modico est ciraquarum, frugum,

cisam fluminibus, fontibus scatentibus, coUicuHs variegatam piscium, avium, animalium, frugiferarum arborum, herbaruinque saluberrimarum omni genere affluentem feracem auri margaritarumque, Euro salubri perflatam,
, , ,

Petri et Pauli limina,

chrum

religiose lustrarent:

necnon Dominicum sepulii vero de Indorum

genlilium insana superstitione ha?c narrarunt ': Prima habent delultra, mulieres vero alia templa habent, qua? non adeunl viri dant Deo bo:

incognitis nobis sideribus,

trates
stellas,

quorum

viginti nos-

norum suorum

loco primitiarum fruges multi

,

quibus Jovis Venerisque nomina

veteres indidere, nitore et magnitudine tequant,

coHustratam
Hajc

narrationem concludit: ultima navigatione scitu digna censui, qua; etiam oculis subjeci, ncc abs
,

tum

sunt

qua

in liac

eumque Trinum juges: adorant Deum cffli credunt, proptereatrifrontem pingunt in statuis complicatis manibus: Tambram nuncupant. Ante eorum statuas trahuntur plage, nos corti'

Jo. Barros.

<Cap.

in,

118, 120.

1.

V. c. 8.

1.

v.

c.

10. Osor.

1. ii.

Maff.

1.

ii.

^ Id.

Barr.

3 Itinerai-.

Porlugall. c. 129.

ALEXANDRI VI ANNUS
nas appellamus, ex lino candldissimo,
rantiir
tilnis
Iu-e

10.

CHRISTI 1502.

377

rese-

dum

sacrificant, siciiti laliiis in sequcn-

referemus. Habent etiamniim statuas ani-

malium varias, verum eas minime coluiit. Quando delubra adeunt, alii frontem lerra cooperiunt, aqua alii aspcrgunt, ter in dic visunt templa, niane, meridie et vesperc. Sacrificant

modo, convocant plebem buccinatores, cornonnulli, ut nos, campano fere, et tantisper conccntum elficiunt, donec
Iioc

nicines, et cholaura;

magnus eorum sacerdos

lus vestc nescio

adventaverit, qui indu-

complures habet conjuges, l"bi pudor . Et infra functi sunt vila, concrcmantur, at corum miilieres perocfitluum tautumsupervivunt, dciiiiiiu ut in memoriam virorum et ipsae concremantur vivre . Ilaec de etiuiicorum moribus at dc Cbristianis, qui inlndia vcrsabanlur et Armenicuni ritum servant, subdit Ui. Christiani ibi delubra habent nostris non absimilia, verum solas cruccs inibi videbis, nullas habent sanctorum imagiues, concamctiliuai colit idoia, ct

qiiibus nullus

est

qua saccrdotali adstat altari, el canere qua?dam incipit ad cultum divinum perlinentia, orationes nos appellamus mox subsc:

quitur alius saccrdos cantans

his
fiunt.

ct ipse

nonnulla,
tertio ha^c

populus respondet omnis, usque

Demum
porta

peractis

liis,

egreditur sacerdos

nudus totus, habens pro corona sertum rosarum in capite, duoque magna lumina, totidemquc cornua fictitia, in manibus
gerit enscs
luti

quadam

duos denudatos, et gradu citato velimphatus quispiam versus eorum Deum

currit, cortinam(|ue mox reserat, ct ensem alterum magno sacerdoti porrigit, altero vero seipsum complusculis consauciatvulneribus, etubi

prope confecit plagis innumeris^ illic prosilit rogum ardentissimum, ibi ex composito paratum, in eoque saltat more tripudiantium et chorizantium. Evadit tandem rogum, torvissise

in

rata sunt, ut noctra, inque eorum cre|iidine crux visitur pergrandis, ut est videre apud nos. Tiiitinnabula habcnt nulla, quando vocant populum ad divina, servant morcm Graecorum: hi populi habent magnuni antistitem, cui adstant cardinales duodecim, patriarcha; duo, archiepiscopi vero et episcopi complures. Referebat propterea dictus Joseph cum quodam episcopo solvisse ab urbe Caranganora, et conscensis ratibus ivisse ad insulam Ornum, quse abest ab Caranganora milliaribusfere mille etquingcntis et inde petiit mediferranea itinere trium mensium una cum episcopo mcmorato pervenit in Armeniam majorem,utconsaIutarentreverentissime suum magnum pontificem, a quo episcopus dictus initiatus sacris, Joseiihque memoratus ad sacerdotis gradum promotus itidem agunt Christiani omnes Indi et regni Cataii, eo:

misque oculis

dicit se esse

suo, taliaque mandavisse, et tunc quasi a

accepta jiersona incipit

et alia

locutum cum Dco Deo docere populum. Sunt

.

rum
ram

pontifex catholicos dicitur, fertque tonsuinstar crucis, prsficit patriarchas suos, ut

esf,

diclum

alterum

in India, in Cafaio

alterum,

complura sacrificia

Et iufra

llex

'

gen-

alios vero episcopos alio mittit, prout expedire

\isum
'

fuerit .

Cap. 132.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

10.

CHRISTI 1502

\.

ductx.

JndicsBrcgionesinditionemLusitanornmreAnnoexcurrentissa>culisecundo,(iuinta

longinquas Indicas oras non adeundas, India-

rum tamcn impcrium

sibi

ornata validissima classc

Indictionc,

Emmanucl

Lusitanio^ rcx
in

'

infragili

compararc

conslituit utChristi

Evangelium

animo, quamvis quatuor navium

mari mersarum jactura plures terrerentur, censerenlque

1

in iis vastissimis rcgnis disscminaretur, Joan-

nisquc rcgis, qui I.usitano dominalui Guinca;

titulos adjunxcrat, laudabili ffimulatioiic incitatus, spleudida

Jo. Rar.

1.

VI. c.

1.

nomina domini

navigationis, con4g

ANN.

TOMDS

.\.\.\'.

R.vv.\.

\I.

37S
qiiisitioiiis
ol

ALEXANDRt VI ANNUS
(,'oiuiiiei>'ii

10.

niRISTr 1502,
(jui Ciiiiima' Iiulici inipcrii sccpliuiii

.EIliio|>iiv,
:

ArnbiiB
jiire,

(H'alorcm,
dclcrrct.
:!.

Persidis el liuliw

capessivit

(iiio

vero

nimirum (liscoptat pliiribiis .loaniics Rarrosius, Cliristi, cui in coeio ci lerris Iloniaiios IVmlilices,
omnis potcslas dala cst, vicarios, rcgibus Lusitradidisse onilania^ Apostolicis Diplomatil)us
promontorio Bojardo in ninni lcrrarum, patcrcnl. imperium, modo in ciis ab Oricntcm partum non esset iiijo Cliristiano principc jns rcpcrtos vero in iis vaslissimis oris Maliometaliostes nos, (lui liUKiuam r.liristiiini nominis
(luiv a
:

I)c

iiuii

insigni

lcgalioiu!
,

ludicaruin
alios
1'.

rcriim

scriplores

ineminere

inierque
dc

accuratissimc

.MiitVciis, (jiii pjiiiii

.Vposlolo

Tlioma, a (luo iilorum lUiijorcs memoraiu digna cnarraiaiiue

lidciii baiiscriint,
;ib

iisdcm

Indis

conscripsit ciillo cl clcgaiiti sl\lo, cujiis vcrha Lcgali, iiuiuil, alVucre a rc|ictcii(l;i visii suut
:

Cbrisli

culliuiiuis

iis,

(jiii

iioii
,

CraiigaiKUcm

lialiciii

urbcm

Cocino longc vciuslissima e

ii

puldici,
esscnt,

at(iue

ini^iui

opprcssores

domandi
ritihus ad

rationis

vd idololatras, (iiii nefariis usum ciilluiii(|nc vcri miminis addu:

Thomas ad sanam religionem

climanarum
fahnlis
et iiadiixii. Is Iiuliam

illorum slirpc, (luos bcatus quoiulam .Vpostolus ac fidem a Bra-

impura

supersiiiione

ccndi essent at^iuc lioc jurc susccpli in inlideregna annis lcs auctorilate Pontificia bclli plura

iiimirum Sofalam, Quiloam, MomGoam, Malacam, Mokicas, lia/.am, (Irouiusium

sc(iiicntibus,
,

Itium,
luisse.

el

Basajum Liisilamc corontc adjectas

provinciam in orbis tcrraruin disiribuiione sortiius, Socoioram insulam dcin Arabici maris fcriur adiisse primum muliis ibi factis Clirisiianis trajecisse Cranganorem;in ca civitatc cum multos item Chrisio
,

filios

pepcrisset,

Colanum

pciiii,

iieque ibi

nova ad Indiarum impcrium 2. Accessit ncmpe Cbristianos Indos ab infidelijuris ratio,

frusira disscininaio Evangelio, trans jiiga

mon-

bus
se

ini(|ue

fuissc

oiipressos, qui in Lusitania3

asscrloris, clientelam

regis, ut Clirislian;e lidei

commendaverint, ui paulo posi videbiiur. Ad

tituli

iium ad orain Oricninlem iiigcnti laliorc coniendit, multisque locis ac praescrtim in Coromandelis regno Christianare bene gesta, perrexitin Sinas, quorum ea iempestale celeberrimum erat

ineundam vero
quc
instruxit',

Apostolica; donaiionis acccpiipossessionem viginti validas navcs

nomen,

ac divini verbi
insiituii,

prKfecio illi Vasco Gamma, qui crucis Indias paiefccerat, riiuquc solemni daio ci Indici dovcxillo, Oceani Arabici, Persici

novari facere coUccia 1'ruge,

a'dificatis, in

sementem in co quoque atque haud poenitenda

icmplisque ad Chrisli cultum

minaiorcm creavii, dediliiue mandala, iii Maliomcianos bello conlundorct, ci eorum naves in Indiam naviganies inierciperet in spem enim
;

Coromandelem ad reiincndos et confirmandos in fide neophytos rediit. Coromandclis caput ac regia ium eraturbis .Mcliapor,
vetuslaie bcllisque dirulam iiupcr Lusideducta eo militum emerilorum colonia, frciiucntaruni, ac muiaia appellaiionc honoris Aposioli causa ab S. Thoma denominarunt. In ea urbc sacram a^dem extruere agressus Apostolus, cum ad;cmonum sacrificulis, etab Sagamo

quam
iani,

maximam

adductus

crat,

i)roliibito

Arabibus

Indiarum commcrcio iri, opes ad Cbristianum impcrium^ aveclum quo argudcbiliiandum viribus atquc ideo menio supcriori annoaPciro Pasqualico Vcneio exiant in Lusiiania oratore dataj ad Veneios
:

ingcates sullani .-Egyptii

litteiffi -,

anclioris, a Lusitanis accipcrcnt. Solutis

ularomata, qu;c ab.Egypiiis pelebant, Vascus

Quiloic iyrannuinSaracenum

rege prohibcrciur, res inicrim insignis accidisse perhibeiur ad Chrisli virtulem ei fidein Evangelii comprobandam, inusiiata; magnitudinis

Gamma

ex ilinere

Lusilaninominis stipcndiarium se profitcri coevenienicmCalegii % trajicicns(|ue in Malabarcs

cuto navim oncrariam expugnavit, ca^sis propugnatoribus, pcrcgrinantcsquc ad Maliometis profanuui sepulclirum Epibtiias cepit, e quibus pueros ad Cbrisii culium iraduxil, cum rege

tiuncum, ul fit, in liiius ejecerai marc, (|uod eo iempore lcucas fere deccm ab url)e dislabat, eam rcx materiam cum in usum anlificii cujusdam vehemenier expeierei, robusti primum homincs incassum funibus crgatisque amovere conali, dein adhihiii complures elephanii cum toto connixi impeiu niliil omnino proficcrcnt, .\postolus regi conditioncm tulisse
feriur,
si

Cananoris faHlus lirmavii ', a Calecuiiensi sedi, deirciionis in Lusiianos auctores repetivii

Iruiicum illum sibi ad icmiilum vero

Deo

ffidificandum darei, nullis machinis, nullo

ctaniemque bello vcxavit cumque Cocbimensem portum adiisset cum eo rege fa?dera instauralurus, Cranganorcnscs Christiani l.usi:

''

ianic polenlia' laiua

liberlatis

communi
cinium
'

excilati, crcciiiiue ad spcm adversus inlidclium vini asserenda3, decrclo in Emmanuelis regis pairo-

niorialium iuljuiorescsc proiinus cum ad urbem aiiraciuruin. Ciim rcx, insanire videlicei hominciii ratiis, per ludibrium annuisset, tum divus Thonias zona, qua crai prfficincius, ad prominen-

icm

caudice raiiuisculuni annexa, signo iantum

facio crucis,

se

conjicere siiiluerunl,
lib. c. 2.
1.

miserunlquc
Porlug.

immanem stipitem facili ductu sequcniem, nniversa ad spectaculum clTusaciviiii

Jo. liar. eoil.

1.

Ext.

iii

iliner.

3 Bar. c. 3.

Osor.

ii.

MalV.

ii.

Rar. c. 4.

c.
=*

12G.

iale,

ipso pomffirio staiuii, ibidcmqiic dcfixa

lapidea cruce

vaticinatus

cst,

cum

ad

eum

Id. c. 5.

Cap.

(i.

lapidcin usquc pertingerei pelagus,

tuni divino

ALEXAXURI

VI

AXNUS
ad

10.

CHRISTI 1502.

379

jiissu e remotissimis tcM-ris canclidos iiomincs

cadem,
sul)

qiia;

ijise

inliilisset

sacra instauranda
si

baculus prreferralus, qiio ille ad peregrinalioiics utebatur ct urna fictilis cespite infcrta,

venturos.

Neque

fefcUit

pr?edictio,

quidem
tot

Lusitanorum appulsum occultis rum acccssilius locus Occano denuim

pit.

anno-

allui co'-

nempe qui manantem e sacris vulneribus cruorem ehiberat. Exinde locus mnltis miraciilis claruit, ac magnus eodem ex omni parte concursiis voti et religionis ergo ficri coeptus. Hjdc ferme, inde sciscilantihus Lusitanis non e fama

Veruni

cum
fides,

eo signo cseterisque virtutilius Tlionue verliis major in dies accrescerct

al)

jam

auctoritas,

ral)ie

Brachamanasautem fuco et fallaciis parta jam sagina deficeret, accensus quidam ex iis foedum ac ferum facinus

solum, sed etiam e veterum Annalihus edidere, quin egregias Thoma? laudes ac mortem pro

malida'monis instinctuconscivii, filioadmodum puero ipsemet necem intulit, ut liahcrct unde perei,M'ino et inviso capiti crimen cxitiumque
contlaret.

Citatus
ali

ad

rcgem Thomas
filii

cum

nomine fortiter obitam pueris Malaharibus patrio carmine decantare mos est. :\. Satis constat Apostolum in Coromandelio tractu Gangetici sinus |)almam tulisse martyrii, nec dubium est, quin ex divini viri
Christi

accusator

eo per

summam

inditfnationcm et
repeteret,

querimoniam

poeuas

extincti

pi\Tceptis atque instilutis ingens hominum mullitudo variis Indiw dispersa regionibus in

coutra Tliomae discipuli affinem aut omnino conscium cjus culpse mairistrum negarent, nihil

opus esse conjecturis el certaminihus ait Apostolus, ab ipsomet qui occisus dicatur omniuin oplime cognosci rem posse. Petitut ejus |iiihlice interiogaudi [lotestas fiat, nihil recusatum ah adversario etcunctis. Taminauditae rei expectatione suspensis, cadaver in medium affertur,

usque tempora Christi nomen fidemque qiianquam cx Armenii patriarchre Nestoriani placitis a quo episcopos paulo ante hanc memoriam accipere consuevcraiit, multis
ha>c

tenuerit,

erroribus inquinatas alioquin A[)osfolimagna ex parte oheunt, altaris mysteria religiose venerantur, eoque viatico decedentes e vita se muniunt, Adventus Domini et
vifiis et

cas cffii-emonias

cum

ad exanimem puerum Thomas placido et sereuo vultu conversus Agedum, inquit, per Christuiu, (|uem cgo Deuni prsedico, palam et sine amhagihus, puer, prome quisnam hujusce ad tanti sceleris auctor extiterit. Mirum dictu Christi nomeu frigido et exsangui corpusculo vilales confestim rediere s[iiritus, et clara voce
: !

quadraginta dierum solemne jejunium diligenter

observant, quotidianaj psalmodic-e et sacris

insisfunf, et

cum

alia

Christi

Domini sancto-

rumque
cipue

fesfa rife concelebrant,

tum vero
,

[)ra)-

paschalium
in Albis

feriarum octavam

quam

Dominicam
ac

vocamus, quod eo

dcmum
Deum

die incredulus S.

Thomas

indifo in Christi lafus

ut

omnes exaudirent Thoinam certum summi

vulnera digito

Dominum suum

ac

Dei

legatum, et ipsius odio ad struendam illi calumniain nefarias a parcnte sihi manus alla-

pra^clara testificatione confcjsus est. .\lia prajterea multa ex nicijorum fradifione diligenter observant,

suum

tam illustri tamque admiranda tcstificatione fractus calumniator, obmutuit. Sagamus, propenso jam aufe ad credendum animo, Cliristianam deinde fidem ac religionem sine uUa duhitatione complexus est, retas esse confirmat. Ilac

eo nicajore

fidei

et

constanti;c

laude,
tanis

quod ob id ipsum non modo a .Mahumehominihus acerbe vccantur, scd eliam ab

regulis ethnicis in servitutem redacti, ciim alias

indignitates et contumelias perferunf, tiim vero sedem ac domicilia iniquis i^ensionihus redi-

gem

ex amicis et po[)ularihus imitati complures.

4.
(<

lirachmanis,
et cceca

quanquam

detecta divini-

mere subinde cogunlur

iis

adventu Lusifano;

tus fraude et pulso in exilium parricida, perti-

rum nova
ad

nax tainen

lootos CliristiaucE rei

mansit improbitas, cum progressus et neglecta deo-

divinitus afl^ulsissse lux visa consilio inter se habito, qui Cranganoris incohint fines,

Gammam

in

[iropinquo versanfem legatos

rum simulachra

non possent, facta conspiratione [irseconem Evangelli e medio tollere omnino constituunt. Tumulus erat non procul
ferre

corum

destinarunt,

quorum summa

orafionis

velustissimos Christi famulosesse, et hoc ipso Lusitanici nominiscupidissimos; imiita

fuit, se et

ah urhe, i|UO Thomas identidem e Christi disciplina secedere propitiandi aeterni Regis et sui
recolligendi
gratia cousucverat, in

se a harharis

indigna quotidie
regis

[lali

peteic et
se

orare, ut

Emmanuelis

nomine

suaque
:

eum locum

omnia

tempore captato Drachmana; armati ciim sui

similihus impetum dant. Ibi Apostolus, dum ad crucem abalienato ab sensibusanimo Deum pro
salute

[latrocinium fidemque recijiiat stih h;cc, deditionis insigne sce[)fruiii argento decoin

hominum et cjus prffisertim precatiir, telis primum ac lapidibus

[)0[)uli

de-

ap|)etitus,

ratum Gamma; sup|)liccs dcfulere, quos ille benigno vulfu comifer et amice com[ilcxus bouo animo esse jubet, vel in |)rimis mandafum sihi abrege Lusitaniae affirmans, ut Chrisfi fide,

dein ah iino e Brachmanis lancea transfossus occuhuit. Venerandum corpus inde suhlatiim a
discipulis,et in tem|ilo novo edificato
est.

Ics qiiofquot in ea

rcgione supersint
i>.

oiiiiii

()[ie

at([uc auxilio suhlevct

0.

Accessit martyrii iiomine

hasl;r,-

et

conditum memori.e causa

,

Interea

Malaharum imjicrator
iii

ficf;c [)acis

illecebra pellicerc

insidias Vascuni

Cammam
hostium

fragmeutum

quie iiihteseral costis

et

tentavit, (iu;e virtute sui)crat;e, multis

380
iiiteremplis, fuerunt.

ALEXAXDRI

VI

ANNUS
l)arlia-

10.

CIIUISTI

1502.
singulas

Spe sua frustratus

sicula naviuni

qualuor cuparum in

rus Cochimensem regem Lusitanis

ctuni ad liefectioneni

foedere jun' :

(jiiinquaginta et sexaginta,

cumque hominihus

trahero aiuiisus est

cumque VascusLusitaniaui
teret,

auris felicihus rc|ic-

illum bello adortus est. Antecedehant barharicam classem dua> Araluim naves oneraria\ qua' prinio imiietu exiiugnala' fuere, Mauris in mare praicipites se conjicieniibus, quoreliqua rum trecenli in undis interempli
:

cciilum sc|ituagiiila solvit a Gadihus, et felici ciirsii Canarias [ircliendit in diem qiiintum, inde a|i|.iilsus csl ad insulam Dominicam, quae Carihiuin cst [Kitria die scxto decimo capta die
, ,

Doniiiiica His[)aiiioIani. Scxlo igitur et vigesimo

Malaliarica classis fuya sibi

consuluif. In

iis

dieventis lapsuque Oceani ab Oriente in Occidentem fluentis adjuvantihus, ah Hispania navigavit ad IIis|)aiiioIain, ([ui cursus niille ac du-

vero navibus

Maurorum idolum turpissimuni

:

inventum, quod Osorius ila dcscribit * Nostri cum uaves spoliavere sigiium ex auro factum in speciem monstri cujusdam simile tiguratum invenerunf, [londus erat lihrarum quadraginta, pro oculis lialieliat in fronte duos ingentis pretii smaragdos, similiter pyropum mira? magnitudinis instar pruna? incensai collucentem in pectus inclusum gestabat, et pallio aureo amiciehalur . Applicuit Olissiponcm proximo anno kal. Septemhris Gamma, cujus reditu I;etus

centarum leucarum anautis esse perhihetur. In His[)anioIa sive lihens, sive monente prorcge parum moratus Occidentem recta secutus
, ,

Cubaj Jamaica^que insulis a Se|)tentrione

iii

dex-

tram

relictis, in

insulam

se incidisse Meridio-

incolarum Guanassam, vircntem univcrsam, uheremque su[)ra

scrihit noinine,

nalem Jamaico

quam
iter

credihile cuiquani sit . Addit carpsisse ad Occidentem, ac decimo milliari vastam tcllurem Quiri(|uetanam nomine reperisse, in-

que

littore divina celehrari jussisse.

9.

Emmanuel
ria;

parti imperii Asiatici

primitias In.Ma-

dicorumque vcctigalium vigesimam sacro

Bethlemitanic teniplo consecravit '. 7. Maxima Hispanonun in bislrando orbe

Decurrentem more torrentis in Occidentem Oceanum conspicatusCoIonus, ad Orientem proras ohvertit, ac XIII kal. Septcmhris (Juiriquctana sive Ciamba solvit ob Oceani rapidos
cursus parum progressus, varia flumina littoraque emcnsus ad Cariarenses, uhi inaris itstus

llis opportune conjungeuda vinovo r/Ioria. dentur quie de rehus in orhe novo gestis hoc anno refert Petrus Martyr \ in Commentariis, qua.' Ignatio Lopezio xMendozio, Tendilla' comiti, Granataj proregi, inscripsit, ipsius rogatu ea prosecutus, quaj ah anno millesimo quingentesimo ad decimum us.que contigcrunt .\d novas, inquit, terras redeamus, innumcrtc sunt varia; FortunaljE non Saturno, non Herculi, non cui(juam veterum qui novas oras qua?ritarunt ad cultumque redegerunt nostri juniores cedent Proh quam late distentam posteri Hispani Christianam videbunt religionem, quam late jam pervagari hominihuslicebit Quid de hisce rehus sentiam nequeo lingua vel calamo ullo pacto jiromcre . Et infra Colonus idem AImirantus cum quatuor navigiis et hominihus centum septuaginta a regibus pra?hitis percurOccidentem Cuha' rit anno mdii terram, qua* ultiinum spectat angulum ad lequas centum
:

non

ita

sa^viunt, cuin littora arhorihus

iii(ic([ue

inum-

brata sint, pervenit,

sulas opimas

varias legentes in:

Cerahoam

attigit

Viri, inquit',

Cerahoroae provincise nudi sunt penitus, sed variis depicti modis, scrtis floridis et coronis ex leonuni et tigridum unguihus contextis ohlectantur, foeminge angusta gossam|)ina vitta pudenda tantum contegunt . Cum arcere nostros littore niterentur I^arhari, dis|)Iosis in altiim,
ad terrorem tanlum
tis,

illis

injiciendum, lormenin

perculsi

pacem oraverunt, hahitoque comaurea

a([uilas vel

leones Provectus ia Xaguagaum Colonus tellurem nudis refertam i)0()ulis reperit quse vero ipsi successerint proxiiiio anno dicetur. Nunc ad orliis nostri res, qua; oh adversanles sihi mutuo principum cuefficta

mcrcio monilia

cum

vitro

permularuiil.

piditates perturhatissimBe fuerunt,

narrationem

triginta circiter,
fru'j^ibus

quo medio

spatio jacet insula

arhoreis fortunatissima, nomine Guanassa, uterque se inde ad Orientem contulit per ejus littoris oras versis vestigiis putans se littus Paria; repcrturum, sed minime cessit. Pcrcurrisse

traducimus. 10. desaris

nora.
CiPsaris BorgiEe

Borrjiee crudelia et

Serviehat in primis
filii

impia faciAlexander Pontifex

sui ducis Valentini

ambi.

lioni tanto Apostolica;

quoque feruntur

ca

littora

Occidentalia

non modo

majestatis dedccore, ul cjus facinora publicis satyris * ad

Vincentius Agnes, de <|uo supra, et Joannes quidam Diaz Solisius Xehrissensis . 8. De eadem Coloni sive Columbi naviga' tione fusius postea scripsit Petrus Martyr ad

conflandas in eum conjiiraliones fuerint irrisa, scd cliam noUe fidei el auctoritalis scri|)lorihus

damnata. Potitusjam erat Caesar Borgia, Francoriiin regis beneflcio, Valentino ducalii,
,

luin
,

Leonem X harum rerum

cupidiiiii

Is,

imiuit,

idiis Maii cuiii clasa salute nostra mdii, supra

'

armis Ecclesiasticis Forocornelio Forolivio Faventia, Arimino el Pisauro, pulsis ' veteribus

Bsr.

1.

vii.

c. 1.

3 Bjrros.
5 id.

1.

vi. c. uU. in Bne.

- Osor. ibid. Osor. el MafT. ubi sup. Petr. Marlyr. dec. 1. c. 10.

'

Petr. Mar. dec. 3. p. 4.

vi.

Exl. apiid Biirch. ia Ms. Diar.

1.

dec. 3. c. 4.

' Petr.

Bemb.

card, hist.

1.

Guicc-

v.

ALEXAXDRI
princi|)ilnis
:

VI

ANXUS

10.

CHRISTI 1502.

381

adjecerat
ct

illi

Alexaiider Ciescnam,
:

sevisse colloquia de Insubria subjicienda Maxi-

FortiuKi'

Fanum

liritenoiiuin

Columnea-

in ejus dilionem concesserant, tenel)at(|ue plures alias urbes Ecclesiasticas praesidio militaii. Sed liis non contentus reliquos ipsorum ditionibus ac bonis principos spoliare meditatus est, de quo lia^ qiiereke vulgo cllus;e in litteris, (|u;e extant apud Burcliardum. Majora moliens belium Camertibus atque rrbinatibus macliinatur, ut his depressis omni Piceno, concedentc Ponti'

sium casira Plumbinumque

rium adjuncto

miliano, Elruriaiiue in C;csaris Borgia^ impcei regali nomine redigenda, Are-

tium occu[)arat Pelriis Mediccus, pronisquc ad exilium Florentinorum rebus, Ludovicus Francorum rex auxiliaria illis arma submisit ', veritus scilicet, ne cx Etruria in Insubriam ejus
belli

contagio ser[)eret. Subdit Biircluirdus vige-

sima tertia Julii die, Alexaiidium certiorem factum Camertes paclione milit;iri se duci Valentinensi dedidisse, sed
essef,

cum urbem
ejus
filios

ingressus
proditione
filios

fice,

solus potiatur,

etdemum
nam

afflictis

omnibus

ducem atque omnes

ciEtera

omnia

Ecclesia?
:

peria ad se traliat

Romanae jura atque imarces omnes Ecclesise

cepisse, et in vincula conjecisse.

13.

Fractam Juliam Varanam, ac duos

',

validiores et firmiores in ejus j;vm csse dicuntur potestate, Spoietum, Irbemveterem, Veios,

sfrangulatos fuisse refert Giiicciardinus

(juo-

Nepesum, Terracinam, molein Hadriani illius prsesidio feneri; et demum eo ventum esse, ut ejus arbitrio ad libitum omnia gul)eriientur, qui non tanquam bujus imperii profector aut dux, sed velut liostis apertissimus omnia dilapidat
11.

rum necnon aliorum toparcharum clades superius recensil;B crudelis exitii melum ca;teris
Ecclcsiastica?
ditionis
princi|)il)iis

intulere

11.
silia,

Perduxisse ipsiim;id exifuin iiiiqua con-

ac

Guidonem Ibaldum Lrbinafium

amicitia

prin-

Alcxandrum ac Cssarem Borgiam iniverint, Urbinum restituerint Ubaldo veteri regulo, Imolam circuinsederint, majoraque moliti essent, nisi Alexaiider Francorum regis opeeam procellam obruisset, ut narrat Superioribus, Burchardus
adeo ut
foedus adversus
'
:

armorum

cipem
enarrat

conjunctissinuim

proditione
-

pepulisse principatu
:

Burchardus

in

Diario

diebus, (nem[)e ineuntis >iovembris vel Ocfobris exeuntis), Carolus et Paulus et caeferi
iiKluit,

Frbinas mense Junio rotratus a duce ipso Valenlino, ut tormenta bellica commodaret Vitellio in Florentinos progressuro, ahjue eliain coiiias illi conjunxisset, tum Valentinus qui in Camertes signa altollere fingebat, exercitum Urbino admovit, atque Urbinatem ad se accedere jussit, qui liac rerum conversione territus Mantuam fuga se subduxit, atque ita Urbinates ducis Valentini juguni subiere. Strncla> etiam fuere insidiae .Juliano cardinali Ostiensi iii Galliam profugienti a Trochia, qui erat Alexandro ab arcanis consiliis, et
,

cum enim

omiies

L'rsiiii,

(juoruin prinius cardinalis L'rsi-

iius et Vifellofius Vitelli

de civitatc Castelli, ac

Joannes Paulus Balionus de Perusia, Liberottus de Firmo, et Pandul[ihus Pefrufius de Senis et

quidam

alii

conspirafi confcederati, et colligati

contra ducem Valentinensem tunc in Imola existentem congregafis circifer. equifumet.

.

[)editum restituerunt civifatem

et

Urbinatensem,

omnes

alias civitates, terras, loca et fortelitia

proditione

eum

iiitercipere annitebalur, sed ese

a divina providentia discuss;e

fuere,
esset.

cum

so-

lium Pontificale conscensurus

vero a .luliano partis per tot flagitia priacipatibus Ca}sarem Borgiam inferius visuri sumus nunc inanes crudelis hominis successus ex Burchardo ^ prosequamur.
:

Pulsum omnibus

sub ducatu Urbinatensi constituta, illustrissimo domino Guidoni vero duci Urbinafensi nu[ier expulso per ducem Valentinensem, ac Imolam circumdantes duci Valenfinensi magnum tiinorem incusserunt, similifer et [lajia; Alexandro, qui sine mora auxilium regis Franciae et nihilominiis mediatores delegit, quorum opera concordia et pax inter sanctitatem suam et ducem
Valeiifinensem etomnes sujiradicfos haberetur. Venerunt propterea versus Imolam oinnes gentes regis Francia; in

12. Feria,

inquit, sexta,

(nempe

Julii

die

ducatu Mediolanensi

exi-

octava),

nuntiatum

est papa3 Vitellotium Vitel-

stentes.
14.

lium, de civitate Castelli, Burgum sancti sepulchri, quodoppidum erat Florentinoruni, nomine ducis Valentinensis, occupasse et acquisivisse .

Inferim tractata est

mense
finxit

praesenti

et obtenta ac de cdnclusa reconciliatio et con-

De

Borgia Pefri MediFlorentino reslituendi specie fumiilfibus plura referunf scriptores ', ex quibus Surita " ait, Ferdinandum regem Ilispaniacei

injectis Elruriaj a Ca?sare

cordia inter su|)radicfos, quam [)apa quaesivit et in hunc solum finem, ut possit se et
filium

principatui

ducem

suum

contra eosdein su|)radictos

vindicare, et eos omniiio exfiri^are, quod illis imprudenter non forniidantibus tandem evenit:

rum,

dum
in

cem
'

Maximilianum, Venetos, ac PonfifiGallum concitare nitebatur, ex arcano

Enn. 11. Burcb.
*
1. i. Petr. Benib bist. Ven. 1. vi. Guicc. 1. v ' Id. ib. Ms. Diar. in Alex. VI. p. 210. Sabel. Enn. 11. I. i. Pet. Bcmb. I. vi. Guicc. I. v.
1.

libiis

Ursinus fuerit ab innumerabicommonitus, ne de papa confiderel, noluit tamen aliquem audire,

licet cardinalis

personis, etiam pueris

el alii.

p.
5

272.

Siibel.

in

i'iuiic.

1.

V.
1.

Ibid.

' liurcli.

ubi sup. Sabell. Enn. 11.

1.

1.

Sur. to. V.

IV. c. 6S.

Uapli. Volat.

x.\ii et alii.

382
of

ALKXAXDUI
subridons
dixif.

VI

ANXUS

10.

C1IU1!STI

1502.
qiiibiis

s.Tpe

ntiniqnnm

lialniisso

oppida confrovcrsa, in
signa

utrius(|uc rogis

cuni
"

iia]ia

disiMirdiani,

tinin

iut concordiain

dofigcrontur

scd

aiitc^itiam

rcspoiisa
cii-

commodnm
attralieret
,

et utilitatom rcportaverit.

rcddi potuissent, ex fastu, livore ct rapiendi

.Vudio paitani, nt |>r;rdictnm

cardinalem

confessnm csse sine favore Ursi-

norum Homa> vel in terris Ecclesia' pcrmanere tute, nec ducem Valentincnsem dominia sua
retinere, ant
illis

frui

|iro|)terea

proposnisse

resignare papatnm in favoreni ipsius cardinalis Trsini, dnmmodo per|ietuam protectionem et

arma venere, atqne ifa afrox bcllnm iiitcr Ilispanis, utros(iue accensnm Galli Ilispani Gallis culpam dissonsionis aftribuunt, accusantque ambos reges dominatui tofitis Ludovicttm regni inbiassc ait enim Surita Franconitn regom oratorem legasse ad Ferdipidinc ad
'
:
'

'

nandum

llispaniarum, qui

exposifa

discordia
addiderit

defensionem ducis praedicti polliceretnr et promittat, et sub iuijusmodi sjie cardinalem Trsinum ad omnia condnxissc et per iilnm ca^eros

inter ulrosqne

prsfectos concitata,

illttm pacis consilia

amplextirum, constituenim[ierii Cliri-

dosque communes arbitros, cum

Tttrcicos

omnes

supradictos

qnod

cessit

iii

eornm

stiani necessitas exposceret, ut conjuncfis

armis

conclusa et lirmata, prtodictus cardinalis Irsinus lediit ad Urbem de mense Novemliris snpradicti . At ipsum proditione captnm extiiiolMnniiic iii carsujiradicta

dcstrnclionem. Concordia

progressus rcprimcrent

lucc vcro ad

occtipandam Apuliam jacfafa fuisse, cnm Fcrdinandus ad Pontificem, ctijns liberalitate titriqito

rcgntini disfribttfum ftierat, velnfi ad

su-

cere

fuisse

proximo anno vidcliiinus

siinili-

ten|ue panlo ante, lioc nimirum exeuute anno, conjurationis pra>cipni socii, cnm officiis inju-

prcmutn ddmiiuim ac judiccm, nocnon ad cardinales causam reforrel accoptamiiue regni parfcm cum alia, qna^ Gallo ccsscrat, commuta,

riam

sc dclevisse putasscnf, opprcssi cx iiisidiis

turittn diccrct.

Partc alia Forronius

(lui

fueriint a
virllins,

Ca?sare Bor^ia', qui, prius collectis

dnin carpit,
fopdoi'is

cuin

Ferdinanexterna specie alendi

Rentivolos ac nononienses ad pcndcnet

cupidum
a

sc prrebucrit, ex

arcano Conpace re-

dum

militare

nummarinm

vectigal adcgit,

salviim lilferis admontierit, ut bclli occasiones

scrcret,

recuperavit Urbinum, aufui;icnte Vcnetias (ini-

qno Capitanatam

violata

done principe, de quo Romae plnra blicrc signa nona Deccmbris edita
: ,

pnrofcrt Burcliardns ' Camerium pactioue recepit ', Senodncis Urbinatis sorore ad Venetos ealliam impositis navibus suis ojiibus confugiente, in suam iHitcstatem redegit, ob qnos Borgiarum successus Bomani impurissima baccliaiialia in contemptum cardinalitii ordinis celebrarunt pomeridianis boris ipsins natalitii Salvat<iris nostri Jesn Cbristi, iiermittcntc spectaiilc(|ue (jui divinis Alexandro turpissimam scenam mysteriis solemni ritu pcractis non int(M'fucrat, ut refert Burcliardns.
Ifftitia;
,

cepfain queritnr, camtitie conttimeliam non ferenfem ducem Armeniacum Gallicas copias in

Hispanos cduxisse, eosqite inaxima Apuliae et Calabriffi parte depulisse. Prospere ac feliciter
evcnisse initio Gallis qu<B tentarunt, referunt
scriptores
ccssisset,
*,

ciim Liidovicus rcx in Italiam ac-

ac
ftim

supplementa mississet snis, ac

inclinare
illius

varia pralia pluribus describunt. At ubi repctiit

Galiias
,

res

admodtim

ca'pero, quas deinde

penitus

coUapsas visuri

sumus.
1(>.

Ctttn

Pontilicia

lioneficontia

porro Ferdinandus rex ob accoptiim Calabri.T dticafum ad

dS. 06 mce7-tos limites orta inter Gallum et Eispamtm dissidia ; Ferdinnndus onere venicndi ad Sedein Apostolicam pro fidei sacramento nunInter haec regnum Neapolicupando levatiir. tanum cruentabatur sanguine Gallornm Hispanorumque qui potins Constanlinopolitanum imperium, omissis levibus controversiis, communibns armis invadere debuissent. Manasse autem inde discordiain refcrunt cum fines

clientelarcm
ol>strictus

ossct

sponsionem faciendam Pontifici nc^iuo Sedem Apostolicam

,

adirc facile posset, ab Alexandro eo laborc

ob

regias

curas,

qiiil)us
:

iii

llispania

implicitus

crat, lovalus cst

Cbarissimo
et

in

Cltristo

filio

Ferdinando
Elizabeth

regi,

cbarissimaj in Cliristo

filis

regina;

Hispaniarum

et SiciliT

Catholicis, sa-

Ititem, ctc.

Gallica?

HispanEeque ditionis accuratc non ftiissent designati, et qnisque Capitanatam sui juris

esse atfectaret. Nascentem litem a?qnitate

com-

ponere nisi stint Ncapolifani rcgni proccrcs ', Consalvumqtie Hispanorum et Uudovictim Armeniacum Gallortim duces ad colloquium faciendum induxere, in (|uo convcntiim cst, ut
decreta

nos ntipor regntim Sicilia; cum tota pliarum juxta et secundum illiim stattim, qtiem reges cjtisdem regni, qu-i eatcnus fiicraiit, inclius tcncbant et possidcbnnt usqiie ad coiilinia terrarum KomaiiT Ecclcsia?, civitate el illiusquc fcrritorio nostra Beneventana
<i

Cum

lcrra citra

(listricfii

oxccpfis,

iiit(>r

vos

cf

cliarissimiiiii in

regum ad

liujiismodi diriniendaiu lilcm

Cliristd

tilitiiii

iKistrum Ludovictim Francortim

prffistolarentur, atque interea

communia
1.

essent

rogcni Cliiistianissimiim ccrlo

'

modo
v.

dividciiles,
el
I.

'

Sabel. Enn. 11.

I.

i.

Pet. Fiemb.

1.

obi sup.

' Id. et alii

ubi sup.

vi. Giiicc.

v.

nurch.

FeiTon.
^
1(1.
1.

1.

iii.

.=)9.

Snr.
'

lo.

v.
1.

I.

iv. c. 61, 6i.

I.

v. c. 2.

IV. c.

Gnic.

V. Sur. lo.

v. c. 5.

Guicc.

1. 1.

Lib. V. Bull. secr. p. 244.

ALEXANDRI

VI

ANNUS

10.

CIIRISTI

1502.

383
omnibus
cl |)er

(liicatus ac oniiics provincias Calal)ri;c ct A|)uliic

desquc
tur

|)ra;fatos alias in

omnia

cum

tota

eorum

terra, ac

licrtineiitiis

suis cuiii

omiiibus jurii)us ct titulo ducis ct ducissBC

iii

juxta littcrarum praedictarum tenorem prBcsle-

Calal)ri;c

ct Apuliic, ac oiniii plciio doiiiiiiio iu-

tegra

su[)rcma ct

rcgia

omnihus
illa, ([luc

ct

|)cr

omiiia jtirifdictioiic, rcscr\ata scmpcr iiohis ct

Sciii A[)ostolica3

jurisdictiouc

ratioiic

nobis et diclae Sedi debetur [iro vobis, (luamdiii vitam duxcritis in liumanis, simul et [)ost vitam altcrius vcstruni jiro co, qui sufeudi
[icrstes

ad dcclarationcm ct |)ublicascntcntiarum pricdictarum contra vos ac luTredes praetatos, nisi vobis heeredibusque j)r;cfatis ad lioc |)rius vocatis, deveniri non [)0Ssit, auctoritatc A[)ostolica tcnore pricsentium de specialis dono gralia; indulgemus, etc. NuUi ergo, etc. Daluin lionur apud S. Petrum anno
quodijiie
tioiicm

Incarnationis l)oniinic;c mdii, idih. Maii, Pontiflcatus

remanseiit, liberisquc ct successoribus

nostri

aniio x
:

Ha;c de Neapolitanis
rcs

vcstris

tam masculis quam

laMiiinis rccta linca

turbis

sufficiaiit

nunc

ab

Ilungaris

et

e\ cor|ioribiis vcslris ex lcuitimo matrimoiiio

Venctis Turcico imi^licitis bello gcstas percur-

dcscendentibus natis et nasciluris, de venerabiliiim fratrum nostrorum ejusdcm Romame Kcclesia; cardinalium consilio paritcr ct assensu, ac ex certa nostra scientia, elargiti fuerimus, volentes inler ca^tera, quod in optionc et bcncplacito esset Ro:r,ani Pontificis, seu iirEcdicla Ecclesiae, vos lioercdcsque vcstros vocarc ad prsestandum personalitcr juramentum fidclitalis ad ligiuin homagium Romano Pontifici, scu Ecclesia? [ira^dictis, ac scntentias excommunicationis ct intcrdicti in litteris nostris desupcr

ramus.
17.

Tiircici

Datam occasionem deturbandi imperii amitlunt Chriatiani, licet a Ponlifiee sti-

mulati.
casio

Obvenerat ampla commodaque ocdeturbandi Constantinopoli Bajazethis, exscindcndique Tiircici imperii, qui|)pc in Perside pseudo|)ro[)licta So|)hi consurrexerat . Mahumeticffi supcrstitionis vanus interpres, novjcque sectaj conditor, qui religionis specie

confectis contentas,

si vestri vel ha^redum \>v<bdictorum culpa casus in eisdcm littcris contenti evcnircnt, ex tunc proinulgaverimus, [^rout in eisdem litteris plenius continctur. Et sicut nobis nu|)er cxponi fccistis vobis lurrcdihusquc pr;c-

motus excitaverat, maxiterrorcm Turcis intulerat. I()sum recensuisse octuaginta militum millia sub signis narrat Bcncdictus Pisaurus Vencta; classis praefectus in litteris- ad Khodium principem datis, atque Armeniae eam partern, quae Turcis pain Orientc

maximos

mumque

rcbat, subegisse, cresis vigenti

Turcarum
,

prajsi-

fatis dilficilc

admodum

foret ad

Scdcm camdcm
ligio
ct
,

pro pra!stando

hujusmodi juramenlo,

homagio
pro[)tcr

j)ersonalitcr acccdcrc

deberetisciue

diariorum millibus adeo, ut Bajazethes provincias nudare milite cogeretur de quo ba^c tradit Raphael Volatcrranus ' iNuper
:

[iromulgalionem hujusmodi sentcntiarum aliquando cx inadvertentia, vel alias in

conscicnlia iicdi posse, licet vestra
sit

anno

mdii, excitatus est in Perside vir

bubulcus

et idiota

nomine Sophi, qui

se

proplietam Dei

intentio

littcras pra^dictas et conditiones illas appositas,

quantum fieri poterit, observare, nos vestrarum hffiredumquc [)r;cdictorum conscicnliarum [)aci ct quicti, vcstrisque ac hferedum |)rsdictorum commoditatibus paterna charitate consulcre volcntcs, vcstris in hac parte supplicationibus inclinati, vobis hairedibusque [)r;cfatis, ut ad veniendum personalitcr ad Sedem pra)dictam
pro pra>stando juramento ligio ct homagio hujusmodi non teneanimi, dummodo illud in iiianibus a nobis velSede prtEdicta pcr vos ha?re-

nominat, responsaque dat, o[)crtaque facie more Moseos populos audit, magnoquccum exercitu ingressus vicinas nationes subegit. Othomannis maxime adversus, quibus multa jam abslulit, eaque antiquis possessoribus et dominis Asambeci nepotibus tradidit. Armenos Chrislianos ultro obviam ob mctum |)rocedentes bona spc jussit esse w. Dc Ismaclc Soplii (1), dequc cjus superstilione plura Bizarrus * et Barrosius re

Sabel. En.

H.
1.

1.

i.

Pet. Benib. hist.

Exl. apud Bos.

1.

xvi.

1.

vr. Bos. p. 2.

Volat.

I.

vii.
I.

16.

Bizar. hisl. rer.

Peis.

s. p. 206. Barros. dec. 2. Asia;

xi.

c.

6.

(I) Ismahil Sophinus, de quo sibi meluisse Bajazctem annalisla hic e.v hisloricis cosevis adnotal, vir fuil nova' cujusdam superslitionis apud Persas non quidem auctur, ut malc hic, scd |iroiuotorac [iropagator. Vir quidam ex inani titulo Scheich seu Imaui (quK duo noniina suul diguilatis, illo quideni religiosum viruni, hoc vero doctoi'cui significantc) notus, quaitum alium Mahoiiicli socium pra^ter Ebubekirum Omarem, et Osnianeni audieudum ausciilianduinipie ulile -ic plane ad sahilem necessarium fore docebat; cui lanta vis fuit ad persnadendum, ut novi dogmatis seclalorem sibi Haldarim queiiidam iuter Persas illuslrem et potentem, adsciverit. Ah illo pro viribus superslitio promota ; cui cum hlia fuerit .Miirlba, qua; 1'siiuicassano Persarum impcratori uxor accessit, ex eo conjugio natus est Ismahil Sophinus. juveiiis is est, qui cultam ab avo siiperslilionem amplexus. ejus ohtentu, Persarum sibi favorem conciliavit adeo, iit ingenii comparato cxercilu, invadere Persarum iniperium, quod sibi dclicri jure paleriue successionis asserebat, aggressus sil. Nec frustra ille naiu oommisso piiiilio cuiu impeiatore, quem Saran Sal appellat .MusUifa Hazi iu historia chronologica, ingenlem victoriani, et cum vicloria inipcrium
:

rcliilcrit. Ihcc oninia desuiiipla ex Leunclavio

Pandectis hislnria; Turcicic pag. 3o5 edit. Venel., cui ex chiouologia .Muslafa llazi addo' praMiiim illud, quod iniperium Isniabeli peperit, commissum fiiisse anno hegirje dcdv, id est Christi sicnxcix vel md. Addil parilei idem ilazi, anno hegira! bCDVni, qui anao isto die vi Julii cepit, Ismaelem cum Sultano Murad Bainderi in viciniis llamedan congressiiiu
iii

liosles

insigni priclio ludisse. Seciiuduiu luec adnolat,

supreiiiuni.

eodem anno Uinahelem

rcguo

ac

vila privasse

.Miri

llassaa Armenia;

majoris iirincipem

Cx quo inlelligimus liauc quidem Arnieniacam vicloriam, nonnisi exeiiule hoc aiino vel Cicpto jain scquenli, quo aunus hciriE nsqne dieui xxvii Junii perseverabal, Ismaheli obligisse. En'at igitur annalista i-atus Alexandrum ex concepta de victoria^hac Armenica optiina spe Diplonia illud dedisse ad Christianos priucipes, ut segnes illos iu Turcas auimaiet. Uiploma cniui illud datum est

Dcuvm
VU
id.

die

Muii,

quo

Isiiiahcl

uuUum adhuc

de Turcis vicloriam retulerat.

llANSi.

384
fcrunt
zctlics
:

ALEXAXDRI

VI

ANNUS

10.

CIIRISTr

1502.
instantis tem-

ob cjus vcro progressus pcrculsus Bajaduui aii Persici iin]iorii limilcs suos cxcrcitus amandat, \acarc bello in CJirislianos
,

cuuctorum fidelium mentes pro

l)oris nccessitale

non

potuit,
iili

ncque

Cliristiani

sioncm.
triumplii

jiar eral,

Alexanilro Clirisli in
plonialc

lam idoncam occaamplexi suiit, quamvis ah lerris vicario ad eximium

ad (>jusdem Calholica? fidei defensioncm induccre, ct omnia nohis possihilia rcincdia ad resistendum eisdcm Turchis parare continuo non ccssamus, nc Cluistiana? fidei dignitas, peccatis id facientihus, ad miserahilcm deveniat servitutem, parati pro defensione Imjiismodi, si opus fiierit, illius exemplo, cujus
vicarii
et

gcnus urgcrcntur, ut ex sequenti Di'

n(>lum
al) iis

constal. in quo gravissimas in Vcimperium Turcarum cxcursiones, fusuin

sumus, proi^rium eCfundere sanguinem,

subire praesertim

Cliristianum sanguinem, comparatos in-

incommoda quBcque

cum

gcnles maritimos ac lcrreslrcs excrcitus exposuil. atque Hispan('S, qui pio ardore ad proli-

tcndam in Turcas sacram militiam inflammari vidchanlur. ad divinum crucis syml)olum iiidu-

cendum
18. "
'<

incilavit, ac

pro sumplihus

helli

sacri

charissimus in Christo filius uosterFerdinandus rex ct charissima in Christo filia nostra Elizaheth regina Hispaniarum et Sicilia; Catholici iiiter alios Calholicos reges et principes buic iiostro desiderio spontanei adjutores et cooperatores

faciendis dcciimas imperavit clero.

accedant,

cum

etsi

tantae expeditionis

\d futuram rei memoriam. Universo pne oihi notissimos Turcarum

et

molein

in se suscipere, et hostis

ejusdem

infes-

conatus nefarios at(juc multi|dices,

ii

quantas

nefandissiini Catliolic.T fidci liostcs Christia-

nis popiilis stragcsel criientissimas crudelitates

ctjacturas ac

damna

intulerunt retroactis lem-

suoCatholico cxercitu ulcisci tota mente afrectent, tamen propter femporis conditiones et varietates, uhi unanimes cuncti Christicolae advcrsus crucis a;mulos dcberent arma convertere, nequit ipse Cathotissimi atroces injurias

cum

porihus, ct novissime annis supcriorihus diversas civitates munitissimas dilectorum filiorum

licus rex in propria persona,

quam multarum

rerum

nohilium viroruin ducis et dominii Venetiarum et armis ceperunt diversasque incursioncs cliam nsque ad portas nonnullarum aliarum ducis et dominii pra^dictorum, civitatum atque locorum fecerunt, atque multa millia animarum abduxerunt, et in miserabilem servitutem redegcrunt, villasque el loca plurima igue ferroque vastaverunt, non sine gemitu et cordis amaritudine sajpcnumaro animo recolentes, et allenle non miniis considcrantes, quod ipsorum Turcorum ncfanda crudelitas [)Iurimis elalavictoriis tantis stragibusetcalamitatum generibus, quibus latissima regna, provincias, civitales et loca plurima Chrislianorum a longo tempore citra alfecit hactenus non contenta, nec sparsi
vi

magnitudo, hoc intimum suse incntis desidcrium adimplerc, ac cum ipsius adjutorio, cujus causa agitur, et iis atque aliis aliorum Calholicorum regum, principum et populorum fideliiim freti prwsidiis opus defensionis luijusmodi fidei continuare non cessabimus, cxpeditque propterea, ut nos, quorum intenlio ad implenda Ecclesiarum omnium commoda, et universorum Cliristi fidelium, quos pra^cipue clericalis ordo includit, profectus semperaspirat conlra morem et propositum nostrum subditos et fllios nostros, quos ab oneribus hactenus relevare, quorumqueutilitatemet commoda procurare studemus, cogente necessitate et calamitosi temporis necessitate gravare oporteat,
retrahit

mum
rum

sanguinis fidclium multitudine satiata, copiosam in dies classem inslrnit et auget, ac maxiparat exercitum tcrrcstrem, ut Chrislianoregiones terra marique in miscrabilcm rcdigat servilutem, ipsumque salutifcraj crucis

etc. Indicit biennales decumas vectigalium Ecclesiasticorum Ferdinandi regnis, in sacri belli sumptus converlendas. Dat. Romae apud

S.Petr. an. MDii,VIIid.Maii, Pontif. nostri an.x.

19. Prwfectus estPontificia; classi episcopus Paphensis, dataque ei mandata fuere ', ut egregie milite et bellico apparatu instructam ad Petrum Aubussonium S. R. E. cardinalem, ac Rhodiorum equitum magistrum, sacrique exer-

vexillum, ac Christi nomcn sanctissimum una cum illius cultoribus tolo orbe deleat, templa

vero Dei sacratissima

cjus

et

sanctorum venerandas
exterminare penitus

reliquias, figuras et imagines, nisi quantocius

citus
((

imperatorem induceret

occurratur

furori

moliatur in maximam divinffi majeslatis offensam, cunctorum Catholicorum regum ct principum ac fidelium ignominiam, dcdecus et jacturam, vicesSalvatoris Domini nostri Jesu Christi, (jui pro redemptione humani generis a miserahili Sathan;c servitute se prajsertim immolare non abnuit, ut nos sui regni ccelestis efficeret possessores, licet immeriti, gerentes in terris, vigilis more pastoris, quibus possumus mediis,
'

Alexander, etc. Venerabili fratri Jacobo episcopoPaphensi, nuntioetcommissarionotro. Cum pro imminenti reipublica? Christianse ncccssitate, illiusque adversus Turcos Christi nominis acerrimos liostes defensione classem nostram contra ipsos Turcos transmitlcndam sitque necesse hahere armare decreverimus
,

personam, quaj ad illam armandum, ac dein armatam ad dileclum filium nostrum Petrum maguum S. Hadriani diaconum cardinalem
, <

Lib. V. BttU. secr. p. 233.

Lib.

II. lilt.

secr. p. 66.

ALEXANDRI
li()S|)i(alis S.

VI

AXNUS

10.

CHRISTI 1502.

385

Joannis Jerosoljmitaiii mai^islniiii,

nostriiin
et diclce Setlis lef^aS. U. E.

qiioiii

siiper lioc

tiim, de veneral)ilium

fratrum uostrorum

cardiualium consilio, dudum constituimus et de|)utavimus, dirigendam et conduceudam, ct

in dicta classe

Extant do oxjioditione illa Pa|ilionsis iu ad Rliodiuni [)rincipeni littorio quibus additur, paucis post diebus discessisse Gallum duconi ob Hispaiiorum in Neapolitano
miinivit.
ei)iscopi
'

regno
cui

cum

Gallis bella, quein ab

Hispana classe,

permanendum

apta

fit

et idonea,

Villainarinus prscerat,

clrcumventum. Ut

uos s[)cranles induMc, quod ea, (|Uce tibi dtixerimus commiltenda, pro tua prudentia, dexteritate et sollicitudine bene, fideliter, diligenter et laudabiliter exequeris, te ad classem pra^dictain armandum ac regeiidum et gubeniaiidum, necnon illam ad pra;fatum legatum conducendum,
illique ciim nostro et Sedis prsedictcE nomine pro liujusmodi contra praefatos Turcos expeditione |irBesentandum, in ipsaque classe pcrmci-

voro Vonoti a sociis rcgibiis dcstituti a Rajazotlic [)acem redimcre, illi^iuo Noritiim insulam
restituere coacti sint, dicetur inferius.
22. Qtiod ad

Hungarum, quom Venelis

sti-

sustontatum inTurcam vidimus, altinet illuin exercituin in Rosnam Petro Transilvano et Joaiinc Mattliitc olim rogis nollio filioducibus ad vindicandas oxcursionos superiori anno a[)ud Jaizam factas immisisse, latequo ad Rodonense
[icndiis

neiiduni,

et

ponoiidum

et
et

eam gubernandiim, ofricialos()ue amovendum, malos puniondum,

singula in pra;missis et circa ea

emporium
gentem
ferunt.
23.

nobile in

Istri
-

ripa vastitatem
et

in'

fecissc Michovias

Cromcrus

re-

omniaque

necessaria quomodolibet opportuna, ctqu;c pro nostro ot dicta; Sodis lionoro, ac ipsius classis
directione et bono regimine cognoveris expe-

Gcrmamam pestis
lioc

et seditio

depascunt.

In

Germania
id

anno pestilentia grassata

ii

est,

cum

niirum contigit, ut maxime

tolle-

gerendum, exercendum et cxequeiuhim nuntium et commissarium nostrum

dirc facicndum,

rentur, quibus aeris vis

crucem

iinpresserat

Apostolica auctoritate tenore [)rHBsentium facimus, constituimus et deputamus, etc. Datum

Roniffi

apud

S.

l'etruinanno mdii, XII kal. Maii,

.
'

Pontificatus nostri anno s

20.

Decrevorat

idem

l*etrus

Aubussonius

cardinalis, Rliodiorum magister ac legatus A[)OStolicus,

non remotiora Turcici imperii membra, sed ipsum caput ac rcgiam sedem Constantinosi

jidii ,inquitNicolausRaseIius ', inagna ubique per totam Germaniain pestilentia grassabatur, et multa millia hominum cunsumpsit, pracsignata, quemadinodum mul-, toruin opinio fuit, per cruces, quas in lineis hominum vestibus, etiam in abditis et cistis inclusis ante biennium aiiparuisse narravimus.r quarum casus sivc lapsus in aiinuin tcrtium non,

Anno Domini

polim bollo petere,

et

Pontifex atqueFrancorum
obtrito

Hispanorum rcgum maritimus exercitus Vecapiie,

neta; ot Rliodire classi se conjunxissent,

enim serpenlis

dum

[)arte alia

Ungarus

siinul et semel omnihus in locis duravit, vide-i bantur enim nonnulli cruces habuisse in suis corporibus midis impressas, qui ut plurimum. eodom anno peste sunt consumpti . Subdit auctor factos eodem anno ingentes

irruobat, vanos roliqui exanimati corporis co-

populorum,

airoctatie

libertatis

ac rcligionis

nalus futuros putabat. Vorum nulli sociorum apparatus tain arduo digni consilio confecli,

spocie politicum statuin

evortere

molientium,

tumultus auctoribus duobus

quare decretam ex[)e(Iitioncm intermisit. Missis tamen navibus Rliodiis plures Turcarum naves ducum opera intercepit, grassationesque iiostiles com[)escuit
:

qui in Spirensis dioecesis oppido, cui Undergrunbach nomon est, variis artibus simplices irretierunt,
rusticis,

auctique

numero

callidos

viros

submisere in

adulta .Estate Poniificia classis

vicina oppida, qui do princi[)uin acerbiore imporio quererontur horlaronturque

jugtiin armis

fidelium sacro auro conducta Jacobo episcopo

Papbensi prEefecto

tredecim

tantum navium

oxcutiendum

ad sorvitutis jainque vexilla binis

(cuni viginli Alexaiulcr per Apostolicas litteras'

esset pollicitus, quibus eliain excusavit

anno

coloribus dislincta [)araverant, diomque ad cogondas copias statuorant, cum nefaria conjuratio
erupit, atque in ipso sceleris conatu

mortem Venusini episcopi promissam classem missani non fuisse) Venelis se consuperiori ob
junxit,

vicus

Francorum rex

Hispanus nulla submisit auxilia, Ludoquatuor tantum naves

ope divina oppressa est, et cx prircipuis seditionis architoctis qui su[)[)licio allecti fiiere iiniversa
, ,

eorum

duce Prffjanne subsidio misit. 21. Hac auieni virium accessione fultus Renedictus Pisaurus, Veneta; classis prsefectus, cuin late prius Turcica littora vexassct, cgregium aliquod facinus mcditatus Ncritum in-

consilia patuere, quae Nicolaus Raselius' describit hisce vcrbis

:

24. Capti liujus conjurationis

primi auclo-

res qu.Tstionibus ex|)ositi

impietatis conjurationis donudant, atiiiie in tredccim aut qualuordcciin articulos, qiia> con-

arcanum

suK ac

initco

sulam

qucTC

vigesima

terlia

vulgo S. Maura vocabatur die Augusti adortus, sex dioruin

,

ceperant mala diuumerant

quos brcviter et: succincliin hic complectemur. Priinus ut auctir

,

flexu ea potitus est, arccm(iue

magnis oi^eribus

'

Bos.

siip. ib.

Ext. apud cnmd. Hos. Sabell. Knn. 11. 2 Micb. 1. IV. c. s:j. 3 Croin. 1. xxx.
VI.

Exl. aiiud

cumd.

ad Naud.

I.i.

Pel. [!cmb.
4

1.

vi.

Basel.

iii

addit!

i Id.

ib.

AiNN.

TOilUS XXX.

ILVYN. XI.

S9

386
iiumoro
jii^nini

ALEXAVDKI
omnc
scrvitiilis

YI

ANNUS

10.

CIIRISTI

'lr)02.

nlijicercnt, ct

sinc misoricordia intcrlicorctiir, tan(|uam jnstifia'

omnimoilam liborlalcm morcllcivctionim armis

\eni1icarent. Secundiis ut (luisqiiis iii Inntariam li|;am assnmplns fuissct
(iicbns (juiiu|nics
aiificlica,

iianc vosinf^nlis

Dominicam Oralioncm ciim

in

inobodions ct rebcllis . sponsalia referl Pontius lloiilcrus ', iiaiii piisloa ingcntcs ruslioanoriim iKiiiiiiiiim liiiiuilliis lucndi Kvaiigolii spccio ab
Doi oontrariiis
luoc
,

luiissc

l.ntliori

salulalione
r.Iiristi

mcmoriam
llcxis

(|iiiii(|iic

00

ct

scctaloriluis oxcitatos visuri siiniiis,i|iiain-

vnlncrnm
orarcl pro

|irinci|ia]iiim

i;ciiilins

obroni

(icrmania lato riisticano cruoro iiiimamiiius

luis roligioiiis, a'i|uilatis

olitincnda xictoria. 'rcrlins sxinlio-

dnit, noc onini

et officii specie

lum
riam

sil)i

consliliicrunl l>ci|iarani viij^incin

Ma-

ct

divum Joanncm ovanj^clistam, sit;nnm

\oro mntiKC inlcr sc ooi;nitioiiis orat diiiii aliquis cx conjuratione interrogatus fuisset altcri inlcrrofxanti rcsponderc poluissct >-. Et infra c \)i\aih\i conabanlur omncin principatum ct
:

pessumdare omnia molitos ait. 2r>. Sacra Biblia instar Exaplorum Orif/cnis a Ximenio cdita. Hoc anno'I<'ranciscus \ime-

nius ac Tolclaniis arcliicpiscopus, coelesti

vina' providcnlia;
tiuin

di-

mnnere adversus imminen-

Iiaeroscon

vencna paraturus antidotum,

(lominium exlingucre,

at(iuc contra

omnes

tur-

sacra Biblia Ilebraico, Gra;co, Latino, Clialdaico

malim oum

vcxillo in

bellum procedcre, om-

ncs(|uc sibi rcsistentes miscrabili cladc trucidarc. Quiiilus confossi sunt

sormone una cuin vcrsionibus suis instar Exaplorum Origenis edere ccepit, de cujiis egrcgio
labore,
fcrl

primnm

liruclisal

qucm

rcli(juo

viltT;

llnxu ursit,

Iia;c

re-

oppidum se invasuros, alijuc id (|nidcm facilc, (|uod dimidiam virorum in eodem oppido partcm
sibi

Gomcsius

-: Diviiiabat vir jirudonlissimus,

in

tanta

oonjuralam Iiabcrc gloriabanlur,

(luo

litlcras

hominum iioslroinm incrlia dinlina ncgligentium, impios homines qnampri-

pra'snmcbanl, obtenlo, ultcrius contra marcliionatum Badensem armati procedi;rent. Sextus constiUierunt inlcr se bona monasleriorum, Ecclesiarum, ct clcricornm, in cirouitu
facilc, ut

exorituros, qui earum loclione armati, et ad suos affectus detorquentes, Chrisli Ecclesiam

nuim

ausn qnidcm ncfaiio

faront,
(juin

ol

immani, etnostrafamen
ot evorlorc ten-

im|ioritia jirofcclo, imjjuguare

direpta dividere atque ministros Ecclesia; liuiniliare, ac quantum possent corumdcm nunierum imminucre. Septimus ut ad siillicicntom

antiquissima quffique Christiana; religionis tcmjiora socnm rojiufans, divina providoiitia ita csse factuiu videbaf,
iit

qucmadmo-

numerum

congregati amplius viginti qualuor horis in uno loco Iiaud()naqnam moras Iralierent, sed ad ultcriora sompcr proccdcronl, do-

nec omnia suac conjurationi subjicerent. Octavus lanlum sibi pra^stabanl, iit dum scmcl conglobatimad bellumproccdercntaporlum, omnos
sibi adhajrere cives el rusticos libertatis

amore

otiam non compulsos. Nonus intcndcbant cxtinctismonastcriisotEoolosiis, afiiuc in niliilum Ecclesiastica libcrtale redacla, ncque docimas, neque census dare vello, neque monacliis, ne-

duni a iirudontibus imperatoribus ex hostium, cnm qnibus dimicant, juignandi natiira, ralio et consilia sumuiitur, ita qnoque advcrsus da;monum artcs, qui ingoniis humanis percallide abutuntur, remcdia quoque cx eodem fonfe petcnda csse, Cliristus cnim oplimus maximus, undc omnis sapientia ad homines cmanat sanctos Ecclesise Clirislian patres per quasdam doclrinarum vicissitudines advcrsus emcrgen,

fes liostes

convenientibus armis jirudenlia sua

instruxit Ximenius, qui ex publica

morum

cor-

que clericis, neqne principibus, nc(|uc nobilibus. Decimus conjurarunt ad dicin S. Georgii ejusdem anni convenire ct armata manu, ut diximus, oppidum Bruclisal mane diluculo invadere.

Undecimus libertatcm

sibi

arinis vcndi,

nec nec deinceps alicujus pati dominium velle census dare, ncc decimas non precarias principibus, non vcctigal, aut quidquam tale, scd ab omni tributorum genere se liberos esse atque penitus exemptos. Duodecimus proposucrant
care invicem coiijurarunt
,

omnimodam

ipsorumque adeo rcligionis principum immoderanlia vnlpcculas aliquas in occulto nutriri conjoctabat, quaj vineam niysficam, cum minus expcctaretur, demoliri tentarent, neque ad id alinndc comparato jira^sidio, quam ex sacrorum voluminum perperam intellectorum promptuario, non abs re timere coppit, ne nostri
ruptcla,
iiiijiarali, ot

iu

ulriusque Tostamenti
adversus cos

litiris

pe-

rogrini ct Iiosj)ites deprehcndcrcntnr, etc.

26. Constitutio
tcs ncr/otia
iii

Curia Roinana.

cjui leedunt

agenIngravcscente

pascua noiuora, et piscationes omnia, qua; principum consueverunt usibus deservire privatis, in comiiiunitatcm rcvocaro, ut cuique licorot vonari aliiiio |)iscari quando, ubi et quo modo vellet, sine cujusque proliibilionc et impedimcnto. Tertiiisdecimus decrcvcrunt manu valida suorum procedore primo contra marcliionem Badtenscm, deinde contra episcopum Spircnsom, et demuni contra monavenationes
, , ,

in

dios

ut actores

improborum liominum audacia adeo, causarum apud Sedem Apostolicam

variis injuriis afncorentur a sicariis, nec jus li-

bcro rcddorotur, edita cst ab .Vlexandro ha;c

sanctio

'
:

Ad pcrpctuam
Saiie
I.

rci

momoriam.

tam dilectorum filiorum causarum

hisl. lielg.

lloiiicr.
I.

men.

ii.

VI.
^

Gomes. de
p. ISO.

leb. gesl. card. Xieliiim

in

Lib.

Biill.

Lxxx.

Kxt.

Dull. in

chos

et clericos,

ct

quicumque

contiadixissot

Alex. VI. const.

H.

ALEXAXDRI

VI

AXNUS

10.

CHRISTI

ir)02.

387

palatii A|i(isloliL'i aLiiiitorum, eoriiiiu|iie locate-

metu etquadamdcsperationeducti, causas suas

dcserere, aut non sine magiio i[isorum pra^judicio
et

aliornm lide digna r(,'latione, (]uain mnltoruin cansas suas in dicta curia proseciuentium gravissimis querelis non sine maxima mentis noslrfe perturl^atiouc sa'pe numero accepimus, quod licet nos, felicis recordationis Iiinocentio papa YIII praedecessore nostro, sicut Domiiio placuit, snidalo de medio, ad sunimiini A|)ostolatus apicem divina favente clementia assumpli, tam ejusdem Innocentii, quam aliorum Romanorum Ponlificum ctiam praedecesncnliiiiii, et

detrimento ad concordiam

seu alias

transactiones inbonestas, paclionesque illicitas

coiitra

consuetam
ab
i[)sa

dicta; curia; libcrtatcm deve-

nirc, ct

curia discedere cogantur, in di-

vina?

majestatis

ofTensam

jurisdictionis
,

et

sorum nostroruni
aiuiis
iii

vestigiis inlKcrentes, singulis

iiiter cjctcra

seii

Domini pcr littcras nostras oinnes illos, qui [ler se vel alium, alios quascum(|iic jiersonas Ecclcsiasticas
die Ca-na'

iKsionem animarum [lericulum, perniciosum quoque exemplum, et scandalum pIurimorum.Nosigitur, qui eamdem Romanam curiam veluti suprenuim justitiai tribuiial, et saluberrimum oppressorum omiiium refugium, liberam, immunem et securam
aiicloritatis

Aposfolicffi

attentius,

omnibus conservare debemus quod [ilures pcenarum

considerantes
gravitas, ([uam

vel steculares ad
ct negotiis

eanidem curiani super causis

suis rccurrcntes, illa(|uc in

eadem

prosequentes, aut |)rocurantes, negotiorum gestorcs advocatos, vel procuratores ipsorum, aut ctiam auditores seu judices super dictis causis seu negotiis deputatos occasione causarum aut negoliorum liujusmodi verberarent, mutilarent vel occiderent aut l)onis spoliarent,
,

Dei timor arcere solet a voluntatc peccandi, et [)ropterea tanto periculo volenles occurrere animarum, ac tam nefarios prajsumptores et facinorosos homines Ecclesiasticae animadversio-

mucrone ferire, ut metus pcenfemeta hujusmodi pra>sum[)tionis existat, hujus perpetua; et

nis

et qui per se vel

alium, seu alios directc vel iniii

directe pra-dicla exequi ^el procurare, aul

irrefragabilis Constitutionis edicto, de venerabilium fratrum nostrorum S. R. E. cardinalium coiisilio, pra-dictas excommunicationis et anatbematis omnes et singulas alias sententias,

eisdem consilium, auxilium vel lavorem [ir;cstare non \erebantur, cujuscum([ue [irapcminentia!,dignitatis, ordinis, coiidilionis aut status
forcnl, etiamsi [^ontificali, regali, rcgiiiali, vel

censuras, et jiwnas Ecclesiasticas in talia pra;sumcntes per canonicas sanctiones ac alias A[)OstoIicas constitutiones quomodolibet latas
,

quavis alia praefulgerent dignitate, [lublice exconiniunicare, analliematizare consueverimus,

[iriefati etiam [)er eoquotannis dicta die facere consueveraiit, a quibus ([iiidcm scntcntiis luillus |)er aliuin (|uam Romanum l*ontificcm, ni^i dumtaxat in mortis articulo constitutus, nec etiam tuiic, iiisi sub certis modo ct forina ex[)rcssis,

prout

alii

(^raidecessores

promulgatas auctorilate A|)ostoIica approbanfes et innovanfes, ac ad omiies et singulos su[)radictos, qui forsan sub illis comprebensi non essent, extendenteset am[)liantes statuimus
et

rum

litteras

ordinamus, qiiod deince[)S perpetuis futuris omnes singuhc Ecclesiastica? sacularesve persona', cujiiscumque qualitatis, diget

fcm[ioribus
nitatis,

slatus,

gradus, ordinis, condilionis et

(|Uffi

[)ra^eminentia' fucrinf,
ficialibus,

tam

iii

caiisis

bene-

absolvi i)otest; taincii in dies dicrum crescente

malitia

quam

profaiiis ac criminalibus sive

quamplurcs

iniquitatis

tilii

et perditio-

mixtis in dicta curia

nunc

et [iro

tempore penIitlera>

nis aliimni excominuiiicationis et aiiatliematis

dcnfibus, etiam su[)cr bis, quibus

exe-

biijusmodi sentcntias [)arvipendentes borrenda inbumanitate detestandaque sa-vitia, mortem sitientes aliorum, videntes forsan se in causis per eos vel contra i[)Sos in dicta curia [^ro temtis,

culorialesjam decreta;
eis [)rosequentes
tos,

suumdebitum
;

consecutae

iion fuissent eflectum, adversarios vel illas pro

cl [)rocurantes sive advocaaut procuratores ipsorum, aut auditores, et

non fovere, suorum saluimmemorcs, liumani generis boste procurante, Deique timore postpo[)ore niotis justitiam

alios judices,
fatos

quicumque

testeset nolarios pra;-

status et bonoris

minis

afficere, invadere,

verberare, muti-

lare et occidere, seu [)er alios talia procurare et

corura in dictis causis adversarios, aut illas pro eis in eadem curia [iroscquentcs aut [)rocurantcs, advocatos vcl procuratores eoruin, testcs et causarum pr;pdiclarum notarios multoties
sito,

exequi quomodolibet praesumpserint , et paulo infra, si ex collitiganfibus causam ipsam et

omne

jus tam in [)clilorio

quam

in [)Ossessorio;

ac in re vel ad

rem causa

vel occasione hujus-

diversis et excogitatis minis afiicere, invadere, verberare, mutilare et occidere, seu per alios etiam assassinos talia procurare etexequi, prob

modi quomodolibet com[)etens ex ipso peidant |ieiiifus et amitfaiif, efc. Dat. RonuE apud S. Petruin

an.

Incarnationis Dominicffi
.

mdu,

idib.

dolor

ausu temerario non erubescunt, adeo ut

iu ipsa curia [)rosequentes

A|irilis,

Pontificalus nostri anno x

plerumque jus suum

388

ALEXAXDRI

VI

ANNUS

II.

CIIUlsTI

1503.

ALEXANDRI

VI

ANNUS M

CHRISTI

1503,

1.

Siiblatxs e vivis Alexandei' cimi rcfjmnn

initio belli

ademptas resiitueret

ut Pontica na-

spurio condere paniret.

niillesimo
sexta,

Anno a Virgineo partii

tertio
,

vigatio, ut antea paterct, esset(|ue Veneti

(iiiingentesinio

Indiclione

nis magistratus, qui antea fuit, suis

nomihominibus
flni;

extincto Alexantiro VI, in

III,

Petri

solium

jus dicturus; ut res Venetaj ditionis certis

e\ectus Pius
in

cuni niaxinias spes rcstituenda3

bus a Turcorum rebus discernerentur

diserte
ediia
in
. Ita

et ha'C

antiquum ac florenteni statum rei Clirisliaute dignissimum se Pontificatu in eo diffudisset tantum ostenderc, noii illum gcrere potuit in cujns vita functi locum Julius Ilsulirogatus est,
,
:

conditionibus pacis posiia aique Neritus insula, vulgo S. Maura nuncupata, cxiguo a Morca abscissa freto, at(|uo a

quorum successiones temporum circumstanaccurale consignal liisce tiis Paris de Crassis Anno mdiii, die Vcncris.xviii Augusii, verbis
'
:

Nicolao Pisaurio superiori anno parta, magnisque molibus munita Turcis dediia esi, qui Me-

ihoncm, Coronem, Naupactum aliasque arces

Christianis ereptas r(!tiiiueruni
;

Francorum

ni-

hora XIX, anno die Veneris xxii Sepiembris, crcatus est Pius III, ei dic Mercurii in solemnitale S. Lucae
xviii

mortuus eslpapa Alexander

VI.

Eodem

cimam mortuus

Octobris sequenti, circa horam noctis de Dominus Juest. Et infra

:

lius creatus fuit Pontifex die

prima Novembris MDiii . De singulis acluro, gestorumque seriein ordine temporum disiinguenti primus se ofrert AlexanderVl, qui, cum reruiu caducarum occoecatus amore, spurio in Flaminia Eiruriaque novum regnum condere putarelur, inier medios
prosperos successus velui uinbra evanuit, ejus-

que inutiles labores,

sipati

uti leves aranese casses, dis-

fuerunt

felix, si

concepta interdum san-

atque Hispanorum in Neapolitano regno dissensiones, conflcienda; iii Turcas feliciter expeditionis, cuin jam sumpiibus viribus(iue exhausii essent, spem Venetis ademerant. 3. Hispanorum res in Apulia inclinatcc, et Germanicis auxiiiis restitutee. Agunt pluribus de illorum praeliis scripiores, ac varias rerum vicissiiudines, qua in Neapolitano regno contigerc, describunt. Cum porro ineiinie anno inclinata; adniodum Hispanoruni in Apulia res videreuiur, Ferdinandus ei Elizabeih Hispaniarum reges instaurata de pace cum Ludovico Fraucoruin rege actione ab eo bello vehemcnier abhorrcre iira; se iulere, atque unice percupere,

mirum

'

ctiora consilia de Ecclesiasiica disciplina in suum adduccnda splendorem, ac divini Numinis

ut Christiana

arma

in fidei

bostes verterentur,

causa contra impios defendenda, uii promulgarat, ursisset sed consueto humanse mentis vitio ea ut consenescercni pafi visus esi, neglcctaque
;

amplissimis mandatis Philippum archiducem Austri Belgiique princiiiem, qui in soceri aula Casiellani et Aragonii sceptrorum una cum uxore hfpres salulaius fuorai, ac per Gallias in

ejus exemplo a regibus religiosa in Tiircas expediiione, cum Veneti Bajazeihis iioieniia? se impares repuiarent, uiia cuni Whulishui Ikingariffi

Flandriam itererat liabiturus, instruxere, ut [laci liberet legibus, cum Franco soceri et socrus nomiiie conficeret. Is itaqiie Lug-

cem quibus
duiii

rege fa'deraio iniquis legibus paccm rcde-

maguiflceutissime

excepius

iiulignum

merunt.

2. Empta pax iniquis conditionibus a Vcnetis. Pax , inquitSal)ellicus -, per hunc mo-

dum
ret,

ut Venetus Neriium relin(|ueres Vcnetis negotiatoribus ab Bajazeihes

confecia

esi,

oppugnaiores esse deberent, cruenta bella geri, maxime cum arctissima parta afflnitate conjuncti esseni, et Claudiam Ludovici flliam nupacem pepigit ruin suam futuram speraret
ratus inter principes, qui pra^cipui fidei
,

ingeutes rei Christiana> utilitates,

1

si

solida exti-

pai. n.

PaiU. dc Gias. I. XVI.

.Ms.

arcli.

Vat

Sabtll.

Kiiii.

II.

1.

n. Bos.
'

Guicc.

I.

V.

ALEXANDPvI VI ANNUS
tissel,

CHRISTI 1503.
Rubos, ubi

389
PallicicB reguiibi

|)aritiii'am
:

de

i|iia

luvc Xicolaiis P.asc-

Gallis cladcs illatec ad

Itis

lius

'

Eoclem amio

IMiiiiiipus

arcliidu\

al)

victus est, et ad Seminariani,

dbiiiius

Hispaiiia regressus in Fraiiciam

cem apud Lugdunum

composuit pa\igesima tertia Marfii

.

dux

a (^onsalvo vigesinia [irijna Aprilis die pr;c-

inter Ilispanos, Gallos et (iermauos, iiua^ publicitus edita fuit illic quarta Aprilis
illius leges lise fuere
^

Pnecipuaj

lio fusus est. Paraverat Francorum rex Genuae auxiliarem exercitum, sed pacis expectatione delusus eum revocarat cum Hispani majori
'

utcontroversia Capitanatac provinciaj Pliilippi fidei commiticretur, et Carolus Ferdinandi ex Joanna l*liilip[)i uxore nepos, et Claudia Ludovici

Francorum

regis

filia,

reges et Apuli duces dicerentur, iisque connubio juncti fruerentur. SoUicitatus etiam est Maximilianus Ceesar, ut in Bur-

Neapolis

impetu in Gallos irruerent, ita Praejannis classe Hydninti cxusta, classc alia Nea|)olitana ob srevicntcm inter classiarios et remigcs e[)idcmiam stantc in anclioris, plurium maritimorum locorum dcfcctioncs ob IIis[)anicas grassationes sunt sccuta^. Deinde iiiito apud Ceriniolam certamine Galli obtriti sunt, duce Nemorosi Neapolitano prorege inter alios caeso, in

gundiam ad congressionem familiarem cum

(allo descendcret, sed Ferdinandus
betli
'

quem
e

cladis
Galliis

et Eliza-

cul[)a derivata cst, ut qui atixiliarcs

Hispaniarumreges,IicetEvangeIii etCliristi cruce pendentis efflgie contactis, disccssurum gcncrum interpretem pacis constituissent, pacem tamen etsi perbonorificam, et rei Cbristianae necessariam res])ucruiit i^arilerque Consalvus * monitus a Pliili|)po, ut armis temperaret, parere abnuit, (|uamvis Calli pacis
e
:

turmas
set
sul)
:

praestolari in munitioribus locis noluisde quo prajlio baec Sabellicus ^ Piigna occasum solis inita [icr lioram tcnuit et di:

midiam.

.\tlticrunt

eo die

Gallortim

ducibtis

millc et quingenti eqiiitcs levis arinaturae, quaterna millia peditum, cata[iliracti equilcs
genti
(|tiin-

mandata amplectcrentur mutata qui[)pe jam erat rerum facies, cuni quibus religio fidesque Ferdinandi commutari visa est, quem Surita
:

pluribus ab ea labe et tur[)itudine vindicare nititur

'.

Ceciderunt ex Gallis in pugna tria millia sunt qui ex boc numero aliquid detrabant, augent alii. Occubuere cuin bis plerique viri illustresNemensis dux, (|ui sunimac rei praeerat, gercbatque vicarium regis nomen
cqiiitatti.
: :

cum

suo

potitus est liostium castris victor Hispanus impedinientis, commeatti ct omnifariam bclli ap-

riori

Ucfert vcro Sabellicus coUapsas supeanno in Apulia Hispanorum res submissis Maximiliano Csesare per mare Germanicis dei.

paratu refertis,

et

ad Ciriniolam in

A[itilia lioc

maxime eventu

est

dimicatum, anno qui

tertius

lectilius ex Istria in

A|iuliam restitutas fuisse

Hispani, inquit, in Ilalia multo Gallis inferio-

res per

quam pauca numero

loca obtinebant,

fuit a millesimo bumaiiae salutis ac quingentesimo, ad quartum kal. Maias . 6. Prona deinde omnia ad victorem Hispa-

unde

srepius in Apuliae pecuaria, qua; in Gallofide

num
[)it
'

ftiere,

([uein ipsa Ncapolis,

cum

a Gallis

rum

eranl bostiliter invccli, bis centum millia jumentorum capta duabus excursionibus
in [ira^dam avcrtcre.

commcatu

instrui

non
*

[lotuisset [lactionc rece-

decima quarta

Maii, Gallis

militibus in

nus

diix Iiaroli
:

obtinentibus

Tencbat sc Consnlis Hispaobsesso similis, Gallis lale omnia scd [)Osteaquam sub vernum
liis

arces se reci(iicntibus, ac inox Ca[iua qiio([ue et

tempus
fuisse

auxilia affuerunt, et iu

mille et quinIstros

Aversa Hispano sc dcdidcre. Tam auctus ea victoria Consalvus duodecima Junii die Castruin novum actis cuniculis expugnavit ', cum die sequenti Gallica classis serius auxilia attulisset. Supererat castrum, cui (3vi nomen est, quod paac tum Aquila et A|)rutium riter expugnatum omne Salernumque in His[)anortim potestatem Cajefam, quae arx munitissima concessere " Gallis supercrat, ca[)ere Consalvus Pefri Navarri
:

genli Germanici

nominis

(biiia

milliact ain[)lius

quidam

dicunt) qui

exGermania ad

progressi,

ex Istria in A[)uliam transmisere,

horum

|)ra!sidio firmior

jam inde essc

coepit res

Hispana ac liberius evagari . 5. GaUoriim casus advefs?. Subdit varios Gallorum adversos casus, ac primum mari inter-

o[)era nitcbatur;

cum

novac su[ipetice a Gallo

:

ceptum

in Hydriintino [lortii Venetaj

tum

ditio-

Joannem, quem a Turcis in IIis[)anos vertisse vires superiori anno vidimus quiquc cum quatuor tantum triremes
nis ab Hispana classe Petriim
:

Et missfc obsidioncm solvere coegerunt Sabellicus, aestate illa gesta, quac bacc , inquit

totidem baberet, atque in alto expea Veneto cogeretur, dassem exiirere ac tormenta undis obruere maluit, ne bostis iis potiretur. Auxere banc jacturam, quam medio Februario contigisse ait Surita, ' insignes
et celoccs
riri

pugnam

quo sane tempore magni utritisque circa gentis conatus extitere. Ludovicus et Fcrdinandus reges non contenti eo bello, quod in Italia de Ncapolitano rcgno ortum niagnis opibiis
tertii

a jubcleo

fuit

aniii,

Pyremeum

et infra,

alebant, ad ostcntandam regni utcrque sui potentiam vel ad victoriani [lotitis id pertinere rati, iiiiiic majori aliquaiito arinortim a[)[)aratu
,

'

Basel.

iii

AiMition. ad Naiicl.

e.

26.

.Miii'.

I.

xxvn.
xxvii.

c. 19. c.

c. 26.

.Mar.

1.

19.

Eiin.

11.

I.

11.

13.

Guicc.
ul)i

I.

v. Snr. lo. v.
'

I.

v. v.
1

^ (iiiicc.
5

sup. --

Sur.

1.

v. c. 23, 29.

Sur.

1.

Sabel.
*

Ciiiicc.
I.

I.

v.

'

Sabell. Enn.

11.

I.

ii.

Ib.

ubi sup.

Siir.

ibiJ. c.

tjuicc.

Ibid.

Ib.

Sur. c. 37.

31)1)

ALEXAXDKI
iiiinc
7.

VI

ANXL^S II.
.

CIIRISTI

1503.
ei cardinalcm Urde conspiratione Vitellotii,

siio,

nlicno

(liictii iiitcr

sc

conflixcre

ad Pontiflcem commcndantes
siniiin. l'apa dixit eis
l

liravcm iii irani cxadversis acceiisiis crat Francoruni rex, fallaci pacis actione deliisum se ab Hispano fiiisse cansadis ', ac tres ipsnm
exercilns ac forlissimos, (|uorum

Tarram etRussinonem
tertius

in

duo pcr NaHispaniasirrumperent,

rci;iiiim

in Xeaiuilitainim

contcnderct,

rsinorum, Balioni, Pandulphi, et eorum complicum, ut ducem occiderent, (|ui se voluit contia eos vindicare, et non obtinuerunl a Ponliflce graliam . Pliirilnis interjectis auctor siiljjicit, pau'.).

conflasse referiint Galli, Hispani Italiiiuc scriptores, deque magniflcentissimo illius bellico
ai.paratu plura tradunt. Atejus conatus

cis anle cardiualis

ohilum diehus, niiiiirum die

omncs

ubiquc comprcssi
cus, ea praeHa ,

Fuerunt

iu(juit Sahelli-

nempe facta circa Pyrena;os montcs, fere secunda Hispanis . Doscribit Mariana Salsulam obscssam a Gallo, ab Hispano
autem liberalam.
8.

C^esaris

Borf/ix sxvitia
in

in

Ursinos.

Quod vero ad Halicum excrcitum

cesserat
-

pcrtinet; pro-

Etruriam Alexander, diim |)cruiciali morbo tentari coepit. Sed ante(|uaiii de his agamus, qua; ab ipso et Ca3sare
Bori;ia

Gonzagjf diictu

vigesima quarta Januarii, equitem Ursinum et Pauluin Uisinum a Ca-sare Rorgia pr;efocatos fuisse, adversus reliquos etiain Ursinx gentis proceres versa arma, ac Jordanum Ursinum virihus imparein deditionem fecisse.ac plurima oppida ita Ursiuis erepta verum Bracliianum ob Francorum regis clientelam, fremenle Alexandro et conquercnte in cardinalium senatu, plures aufcin alife cxpugnari non potuisse urbes captaj sunt ab codein Cicsare, cum Senogallia primum stipatus quindiicim militum niil:

cjus

filio

gcsta

fuerint

pcrciiriemiis.

Vindicatum ab bis in Ursinos et alios conjiiratos, quos anno superiori ad duceni Urbinatem
etalios principes, qiii in dies obtcrcbantur, defendcndos, arma sumpsisse, atque Irbiiiate in pristinum statum restituto ad pacem allectos Gonqiiicvisse ^idimus^ referunt, [icrlato niinirum nuntio kal. Januarii ad l^ontiflccin, captam Senogalliam, necnon Liberottum Firmi, Vilellotium Tiferni rcgulos dolo necatos rrsinum vero equitem et 1'aiilum duccm Giavince cjus.

ad reliiiuias vcterum Iiosliuin oblereudas provolasset Titeriiiim, quod diu Vitelliorum tyrannidem pertulerat, in illius potestatein venit. Timore perterritus ejus adventu

lium exercitu

Joannes Paulus Balioniis, qui apiid Pcrusinos principatum sibi pepererat, fuga Senas se subduxit. Quinetiam Panduliilio Petrucio Senaruni rcgiilo animus defuit ad excipieudos propulsandosve Ca!saris Borgiffi impetus, ac ne Scnas in discrimen adduceret, Uucam se proripuit stBvo
:

namque
bat
iii

dem

familiae principes amicitiffi specie caplos a

teneri,

pergeadversarios incurrcbat, Clusium, Fientiam, Serlaiium, Castrum plebis, S. Quirici op-

eflrajnique iinpetu

quacumque

tesare

mox ab Alexandro cardiiiahm

ut de parta in Senogalliaj

pidum

vaslaverat, ubi iu senes

quoque
'

et

anus

Ursinum venientem,
Jauuarii

infelices

crudelissime sa^vitum est a

diro et
dis-

expugnatione victoria gratularelur, die secunda cum aliquot prasulibus cinctiim militibus in palatio fuisse, atque in custodiam Iraditum Fontifex interea Roma; , inquit Ra:

avaro milite.
10. Borcjiance felicitatis ostenta

momento

sipata, et jjer

pbael Volaterrauus, ubi per nuiiliiim celerem noctu captos bos esse accepit, cardinalem Ursi-

num, quem

miilta |>rius blandilia s|)e(|uc sccii,

Ferini et impii bominis hosce successus novcE spes ex Neapolilanarum rerum convcrsione inflabaiit quandoquidem Ludovicus Francorum et Fcrdinandiis Hispaniarum redelapsa.
:

mortem Alexandri

in

adversos casiis

rum

venire

mane hortatur ad palatium fingitColumnenses prope Urbem adesse, ponles(|ue ccpisse. Ille credulus iibi obtemiieravit, capitur, et in niolem Hadriani coiijicitur cum abbate AhianoUrsinarum parlium pi.-esul vero Florentinus et Jacobus Sanctacruciiis careddiderat
:
:

ges Alexandri amicitiam ad confirmandas res suas augendasve magnis pollicitationibus prensabant - Pisani a Florentinis bello petiti Ca-saris Borgia? patrocinium exambierunt, atqueConsalvus Hispanorum dux illi insusurrabat, ut Etru:

riam opprimcret.

at(|ue

exea ad lusuhriam

Gallis

dem

Iiora capti in palatio

sunt custoditi. Sancta,

crucius postera die dimissus vadibus dalis, consentieute cardiiiale, ad oppida Ursinoriim Pontiflci adsignauda. Ipse verocardinalis paiicis
post diebus est elatus, causa
facile judicata
.

eripicndani magiiuiiique coiiflaiidum principatum consurgeret.Verum ha^c Borgianaj felicilatis

osteiita

momento

dissipata fuerunt, extincto dedie Alexaudro, de

^
:

cima octava Augusti

adliuc majora de
filio

quo

haec

morlis omnibus Existimatuin vulgo fuisse illuin

tiadit

tradit Ra|diael Volaterranus

Cum animo

conciperet, diulurniorimi-

veneiio sublatum
trare potuerunt

Biirclianius

^ iXeque
ei

que vitam
incidit,

sibi poliicerelur, subito in

cardinales a 1'ontiflce prccibus saliitem

:

(Juinta, inquit, dicti

impemensis

ex quo

inorlnim paucis diebus absumptus est

xi, salutis

XV

kal.

Septembris anno Pontificafus

Januarii

, et infra,

omnes cardinales
Sur. lo. v.
I.

iveruut

MDiii.

Causam

iu coenain veneiiatam incertoaiic-

fore vulgo constans opiuio jactat,

1

cum
1.

prseser-

Guicc.

I.

VI. Ferron.

1.

.xxviii. c. 3.

Sabel.

1.

iii.

I.

v. c. 3i, 45. Mariaii.

3

Enn. 11.

ii.

-^

Biircb. ubi sup.

'

Buich. in Ms. Diar.

Guicc.

I.

v.

' Voiat.

xxii.

ALEXAXDRI
tim et Caesar ipse,
et

VI

AXXUS

II.

CHRISTI 1503.
xviii

391
Augusti circa lioram

Hadrianus cardinalis, qui

affl.

cinam. Die Veneris

una accul)ucrant,
cerentur,
iii

eadcm pa^ne valeludine

re

quam atatis robore evasissent ullorem adfuisse Deum affirmat

Qua

Pctrii:-

cardiiialis Bcmhus, traditque a Ca-sare Borgia vinum toxico mistum paratum fuisse adHadrianum Cornctanum cardinaiem 1'ontifici summa familiaritatc conjunctum e mcdio tollendum,

duodccimam vel decimam tertiam confcssus est domino Petro episcopo Culmensi, qui deinde dixit coram eo missam, et post communionem siiam dedit pap;e sedenti in lecto sacra-

mentum

complevit Eucharistia?, quo facto missam. Intcrfuerunl (|uinque cardinales, vidc,

cet Arborensis, Cusenlinus, Montisregalis, Casa-

ul ejus am|)iissimas opes invadcret

latoris
silienfi

sed pocil\i

errore

af^iiic

ultrice divini

Numini>

Pontifici et Ca?sari Borjiia? pr(i[)inatum.

:

nova, et Constantinopolitanus, quibus deinde [lapa dixit se male scntire. Hora ves[)erorum, data sibi Extrema-Unctione [ler episcopum Cul-

Hisque consentanea plurimi scriptores tradunt adeo ut etiam Alexandrum rcpcnte extinchmi, et eodem dic cjus cadavcr ex Vaticano rurc in adpalatium rclatum scriiiat Guicciardinus datque etiam Panviiuis * illum mirahiliDei providentia extinctum, ne coiisilia nefaria de opulentissimiscardinalibus veiicno interimendis ad inexplcbilem filii cupiditalcm coruni opibus ex|)lendam ad cxitum pcrduccrct. 11. Verum ob fxravcm imidiam, quam in se
'
;

mensem,
scopo
(1)
1-2.

expiravit, prajsentibus
>).

datario et epi-

morbo

Addit auctor CsBsarem. Borgiam tunc im[)Iicitum fuisse, ut[)ote ((ui commu-

nem

sisset,

|)utridum aerem in suburbano agro hauquod sa?pe Romae accidit submisisse

;

tamen Michaelitium scelerum omnium satellitem, qui educto pugione cardinalem Casamnovam, Pontificii icrarii prwfectum, ad claves tradendas adegisset, thesaurumque omnem expilasset. Jloliebatur

concitaverat, iiluribiis calumiiiis illius

mcmo-

etiam Ca?sarin Pontificatum

contraxerat
sed

riam onerat.im

facile

putaverim

nam

in |)rimis

intrudere suis cu|)iditatibus obsequentem, ac

repentina eum morte ndn sublatum, sed continua periodica ac dein licmitritsea febri ob aeris im|)urilatem contracla ad scptimum diem
,

validam ideo
Galli copias in

manum

cum

porrecla ipsum obiisse, quo tempore

omnibus

Acapolitanum regnum profecturas Urbi admoverent, ut suarum [lartium assertorem Pontificem nanciscerentur, pluresque
etiam ab
aliis milites coUecti fuissent, et cardinalcs libertatem magnis animis tuerentur, nefario voto excidit. Quos tumultus ita describit

sacramentisrite procuratus

est,

ex fide dignissi-

mis manuscriptis Diariis constat; ex (juibus ^ hwc ad refellendam vulgarem famam contrariam delibanda visa sunt, quibus etiani omnes morbi circiimstantiai accuratissime describuntur Sabbato die xii Augusti in mane papa sensit se male babere post horani vesperorum XXI vel xxii venit febris, quse mansit continua. Die xv Augusti exfractsc fueriint ei xiii
:

Raphael

.<

Post ejus mortem Volateranus (Alexandri nimirum) Cajsar ante omnia tbesaurum oiiinem corriiiuit, Vaticanum quod arma'

torum
patres

duodecim millibus teuebat

simul

et

Hadriani
in

molem operibus muniit

eo animo, ut

eodem loco de more cogendos ad

sanguinis vel circa, et supervenit febris -tertiana. Die Jovis xvii, hora xii, accepit niediiincia!
fiuicc.
lit.

novum successorem insua

illi

vota coni[)elleret. .\t ad evitandum pericuUim in Eedem Minerva; congregati subito a Borgianis, quos Michclettus
Volal.

'

1.

V.

rdii\!ii.

iu Aiex. VI.

'

Ms. Diar.

arcti.

Val.
'

siin.

L.

iibi

sup.

(1)

Annus

hic cst .\lcxan(iri

VI emorliialis, de
uiilla;.

qiio Ponlifice facilius silelnr, quani niO(!erali aliqiiid Jicilur. In illo vitia

omnia exlrema,

virtules moilerala!, nisi meiius (iixeris,

det, neininein

Pontiliciam dignitalem quani malis arlibus pcperil, nihilo mclioribus rclinuit. Qui hunc lau-

buc iisque serijilorcm oflendi, nou Kqualem corum temporum, non recenliorem. lla de illo scribit Gaspar Veronensis in Cummenlaiio de gcstis tem|)Orc Pauli Secuudi Foimosus est, laitissinio vultu, as|ieclui|ue jucuiido, lingua ornata alque mellillua, qiii mulicres egiegias visas ad se amanduin gralior allicit, et mirnm in modum concitat, plusquam magiies ferrum quas lamen inlaclas dimitlcre saue putatur . Ilucusque Gaspar, qui taiucn de .\lexandro, qualis erat .'Blale sua. non vero qualis posthac fuerit, looulus censcri polest nam viii lir.eutiam bis circumcliisam se continuisse terminis cca3vi plures scriptores plane neganl. Scieulias, sin minus in aliis nam in ipso fortunarum suarum e.vordio inter abbieviatores Pontilicios uieruil. Scripsit pariter, teste favil, ipse lanien nounibil colnit Ludovico Jacobo a S. Carolo Clypeum dcfensionis fidei Romnn^ Ecclesix, editum .\rgenlorati MCDXCvii, tiim et tractatum f)e cardinnfiiim exce/lentia, et de officio Vicccnncel/arii; Olossam in regulas Cancellarize, praiter mullas variasqiie Epistolas parlim hic in .\nnalibus, pirtiin inter Pbilelpbianas lcgendas. Ha;c de Alexandro dicenda succuirerunl. .Xunc de Pio 11, hoc ipso anno, die et mense in Aiinalibus indicalis ad sacram dignitalem evecto, paiica. Plus 111, anlebac Franciscus cardinalis Senensis, vir fuit jani inde ab ipso cjus cxordio supremo illo bonore dignissimus hoc enim Cardinalis Seclogio virum adhuc juvenein et in ipsis purpuiic acceptcc cvordiis niactal Gaspar Veronensis in Opusculo mox laudato nensis alale juvenis, moribus senex, oninibus cardinalibus acceptissimus semper extitit. Cum Pius II ab Urbe abesset legatus remansit, et cnnctis gratissimus semper cxtitil, atque adeo acceplus, ut nihil supra. Ea fuit viri prudentia, ea justilia, ea mansuetudo, ul nenio ab eo non contenlus abieril. In senlentiis ferendis non solum gravis, sed etiam mitis habebalur, neminem perterrefaciens ullo vultus terrore, quo penitus caruit simul et carcl, aul ulla sernionis saivitia, qua; profeclo ab ejus iugenio semota cognoscitur. .Edificio vebcnieBter est oblcctatiis, adeo quidein ut palatium suum prope cainpum FlorE niagno impendio cxhauscrit. nulli parcens pecunia; et ah omui avaritia prorsus ainotus. Complura de hujus principis a Paulo II dilecli giatitudine scribi posscut in fainiliam, et in beneinerentes, qua; hrcvitatis
:
;

gralia

relicentur . Hj;e Gaspar de

artlicta; Ecclesia;

viiliitibus

Francisci Piccolominei, quas

cum

ille

diulurna

exercitatione auxisset, sccuin transtulil in

solium, ex quibns

solatium eral ingens, nisi vix exortas spes mors iinuiatura snccidisset, qua de re in Annalibus.
.Ma.nsi.

31)2

ini

III

Axxus

1.

cimiSTi 1503.

C.Tsaris rpgrolaiilis einissarios iliicobaf, circiimtlaiilur.

Faina pervagaiitecaptos esse caniinales,

civdes fota Trhe
lieri oiniies iliico

ilireiitioiies ac

pavor

iiivasif

taherna' claiitliinlur, arnia corriferreis

liainl alilcr (|iiaiii si
llle

cardinalcm diaconiim S. Eustacliii, variis lcgationihusac pra^scrtim GernKinica clarum, oh cgrcgias virliitcs Poiitilicem renuntiarunt de Die xxx quo liffic Uaphael Volalerranus
;

'

piuntiir, translris, fraliilnis, catenist|ue

viaiiim cxiliis olisfiimiiiur,

rursiis Aiiiiilial
t|U(ul

vacantis Sedis, triginta sex cardinales, quorum dcciirio ,\(>a|iolifaiHis erat eonclave iiigressi
,

imviiia

feimissel.

autem,

(liiram

lortc

|)iovinciam
p(isl()uam

ailsumpsisse
vciicrai disce-

sihi vidcrctur,

paiilo

ocfavo post die Franciscum Picoloniineum iliaconum cardinalem Senensein, Pii II ex sorore ncpofem, Ponfificem crcant Piuni appcllatum,
ciijus
jaiii
(le

deiis,

Irsinoriim taiiliim jediiim

partem apiid

nioiilem .lordaiium incendit. Patres post luec ad Irhis eustodiam pedifum (|uatuor iiiiilia scrihiint, pioccrcs liomanos adcersunt, cardiiiales transalpinos ter
et

fama honitatis aiiiini oinnium ad bene niUgione, dcque rebus liumanis spefiiere
II,

undecumque vocalos
armatis
,

prie-

"./Kmulatuin illuin virtuinaxime conspicuum fuissc, scribit Petrus Delphinus S Camaldulenraiidum cxcifafi
tcs
Pii

ac

religione

consuetudinem cxpectant. Fabius

Ursiiius,
l'atili

sis

Ordinis

summus
,

prrelectus
liisce

amicitia

illi

qui

cum

oetingentis venerat

conjuncfissimus

qui

litteris

de
:

parto

patris ulturus

necem, quando

in auctoreni

non

suinmo

Poiitificatu ei
III

mox

gratulatus est

paiiperum Hispanorum tahernas puerili nimium ardore im|ietum facit, aliquotex eisnecat, hona suhvertit veruin nocle sequente Ca?sarianorum irruplionem formidans, simulque a senatu jussus iii proxima sua castra discessit. Inferim Piosper Columiiensis, qui quod Hispanis militaret amicissimus esset, ad Ca?sareni a patrihus mittitur,
in

valehat,

|iro.\imas

sedihus suis

Pio

Pontifici

maximo.

Beatissime pater, post |iedum oscula beatorum. Quanto re[)letus fuerim gaudio oh pro-

molionem
tium

o|)tatissiiiiam ad
tuoL',

summum

sacerdo-

rogatum ut
instantibus,

pertinacia desistat,

eo landem

siinulque rursus Gallia! llispaiiia?que oratorihus

lerri lecfica jiissit

tur,

Nepe cum omnihus copiis se dearx vero adhuc suis tenehaquaiiquam custos Bernardini Carvajalis
:

cardinalis opera sese patribus ohteniperaturuni

liolliceretur. Vaticanum igitur reeipitur nhi de more Pontifici peracfis exequiis, tanfisper supersederunt, donec Gallorum exercitus, qui illac contra llispanos in Campaniam ifer liaheliat, juhente cardinale llotliomagensi, (|ui summain
:

auctoritatem liahuerat, moenihus egrederetur ne qua vis aul lumulliis oriretur. Cardiiialem Rofiiomagensem definuisse nimiuin
circa

apud eum

quantopere exultaverit cor meiim iii Domino, nec litteris exprimere certe possem, nec, si possem, necesseforet, ut id facerem imaginari plenissime, ac sihi persuaderc non duhito heatitudinem tuam, (juic (ler tres et viginti annos expcrta est meam erga se observantiam, pietatem, fidem. An ullus mihi gratior atque o|ifatior nunlius afferri potuerit, quain audierim quod gloria et Iionorc coronaverit te Dominus, et constituerit te su|)er opera maiinuin suarum, suhjcceritque omnia suh pcdihus tuis ? Nova nimirum lux oviii nohis omnihus lieslcrna die visa est, exliilarata sunt nosfrorum omnium corda manantibus prae gaudio lachrymis, quod tdntlein ali(]uaiido Deus de coelo in terram prospexerit, dato Christianai
sancfitatis
:

plcbi Ponfifice

Koinam Gallicas copias, quihus ad reprimendos adversarios, si Pontificatus illi deferrcmeditabatur, dicetur inferius.

saiicto, innocente, imiioUuto,. segrcgalo a peccatoribus. La^tus dies ex admodum trisli factus est, cum paulo ante alius ad

tur, uti

nos perlatus fuisset rumor. Circumfusi domestici gratulabantur mecum, quod hujus solis
ortus lucem caliganti reddiderit mundo, tantamijue tempeslatem ac tenebras, in quihus diu
versati

PIUS
13.

III.

Pins III creatur Vontifex,

moritur.

Picmotis qui vim inferre poterant, cardinales conclave ingrcssi, cuin disciplinam Ecclesiasticam lahefactatain admodum pcrpen-

et fere

statim

sumus, subita serenitate discusserit, omnisque fetatis ac memoria; clarissimum nobis antislitem dederit Deus per queni repeiitina
;

effulserit spes

reconcilianda; ac lirmandffi inter

cuiicordia;,

disscntientes pacis attjue

tihi et

cum

sit

inOdelium excursionibus Christianuin imperium nonnulla pactionum capita, quibus novuin Ponlificem obstringerent,designarunt, quoruin pra;cipuum id fuit ', ut excurrente proximo biennio solemnes episcoporum totius orhis coctus celebra,

derent

vexatumque

assiduis

consilium et animus par tantic potestati. Quocirca pater beatissime, solemnem Iiodie pro tua iiuolumitate liostiam ohtulimus in odorein suavitafis Domino, precati
et
,

ingenium

renlur, ac

recurrente exinde qnoque triennio instaurarentur. Hebc polliciti patres singuli si ad Pontificatum eyelii contingeret, Franciscuin
'

Christiani columen, splendidum sidus diuturnum fulurum sit. In maxima est, ut audio, expectatione oinnium sanctitas tua quibus nota est virtus, intcgritas, religio, continentia, probitas ipsius, ut majora
suppliciter, ut lioc populi
lioc

Sur. to. V.

1.

v. c. 47.

'

Rapli. Volat.

1.

xsii.

Pct. Delpli.

1.

VII.

Ep. Lxvii.

Pir III
in ilies

ANNUS

1.

vi

CimiSTI 1503.

393
sc tutatiis cst,

oademqiic pr;eclara cditiirLis sis ojiera, in rc dcgeneraturus a fclicis recordationis Pio II avunculo tuo. Vclit Dominus, ut omnium ctiani superes vota, ut Ciiristiana religio plurimum dcformata ia pristinam ac vcram ture pietatis opera curaque forniam restituatur,

nccis
[)rius

motu boncsto carccre

non

neque uUa

cmittcndus, ut videbimus, (jiiam parlos

patre restituere

principatus, coUatosque a

et gentes,

quae bella volunt,

tua auctoritatc ct

Roinanaj Ecclcsia; pacisceretur; cjus vero cxercilus mox dissoliitus est. Ita qui partam tot scolcribus dignitatem facile tueri potuerat, si copias Gallis in Neapolitanum rcgnum abituris
conjunxisset, vel in
sus, in carcerem, ut
cit,

gladio spiritus dissipentur, ut sub tutela tuse mansuctudinis ac moderationis perpetuo con-

bat, se recepisset, coeco

Romaniolam, quam teneimpetu Romam reverse conje-

quicscanius, etc. ExFontebono die xxivSeplembris MDiu

".

dicebamus, ultro
tyranni

omniaque impii

oonsilia divino

14. Crcatum Pontificem vigesima sccunda Septembris die referunt manuscripta Diaria ', ac postridic cjus diei cardinalium senatum conYocassc addit Surita, quamvis antc acceptas solemni ritu papales infulas haberi non con-

nutu eversa concidorunt, ne amplius Ecclcsiam divexaret. Restituta hoc modo, pra-ter bomi-

num
nis

expectationom, Urbi

ct

Ecclesiaslica; di-

tioni i)ax est, ac Pontifioalium

saororum solem:

|)om[)a tranquille celebrata

,

trigesima Se,

suevisset, at(|uc in co dc concilianda intcr Gal-

liaruni ct Ilisiianiarum reges (lacc egissc, edi-

ptcmbris die S. Hieronymo sacra Pium sacordotium suscepisse rcfcriint manuscripta

xisseque se onines conatus in ca proveliendn, rcstituenda(|uc in pristinum stalum ac S|)len io-

rem collapsa disci[dina Ecclcsiaslica collocUurum, constituissequc celebrare OEcumonicam Synodum ad Ikoc pcrficionda ncc l)ieiuiale iiitervallum, (|uomadmodum in conclavi saiicitum fuerat, expectare velle, scd quantum citius fieri possotopcram navaturum; dc quibus Cliristiaiios principcs omncs fcoerat ccrtiorcs, ut
,

Dominica fuit, prima Octobris, e[)iscopalibiissacris initiatum tiim octavaejusdom mensisdioPonlillcali tliiara ritu veteri redimitum. At paucis dicbus eam
Diaria, ac die inseqiienti, qua;
:

dignitatem retinuit, cuin maximas

s[)OS

inslauim[)crii

raiidif colla[)s;c disci[)lin;o Ecclosiastic;p, tuen-

dique

conlra

Turcicam

tyrannidoni
'

Ciu-istiani

ostondisset; ijuod inter alios refert

[^rajdictus
(jiiit,

Rapliacl Volaterranus
j)0st

Pius, in-

locus ac dies cclebrandi Conciliidesignarcntiir. Ut vcro id felicius pcragcretur, componondam actutum ad normam rationis curiam Uomanam, et castiganda qure censura egcrc vidorciitiii',
sive

ox iiloere cruris, ex ijuo diu laboravorat,

se gesto,quas

Pontificcm,

sive

cardinales,

sive

eoruiii

administros conlingerent. Ha'c

piis et ingenti-

bus sludiis
liberavit

cum

se

prosecuturum ostondissct,
:

agruin extcrno exercitu, quo tamdiu vcxatum fuerat traduntque vetera Diaria Vaticana illum vigosima soxta So|)tcmbris pcrmisisse, ut se[)tem miliia Callorum, et mille quingenti catapliracti milites per pontem
-

Romanum

creationem die deccssit nibilo maximo animo conce|)orat, nam et Ecclesiam Romanam rcformare, Concilium celebrare, ac in Turcas proficisci avunculi imitatione statuerat . Fuisse autom sacramontis rite communitiim refortur in Vaticani Tabularii manuscri[)to Codice hisce verbis Die Martis xvn Octobris, papa (nimirum
trigesimo

rerum abs

PiusIII)in niane fuit communicatus a confessore suo, et in nocle sequenti data sibi Extrema-

Unctione pereumdem,
noctis emisit s[)iritum

et
.

circadecimam horam

Milvium Tyberim trajiccront, [)orque vicina Urbis mocnibus loca Xeapolitanum rognum |)eterent; abacta autem a Gallis nonnulla armenta in agro Uoiuano fuissc, concitataqiio pro|)torca a Romanis in Urbe seditione, Gallos aliquos
cKsos
fuisse.

IG. Pii III ?nors bonis acerba et flebilis.

ad

Deflevere
intcr

pii

omnes ejusobitumintempestivum,
Dolpliiniis
'

quos Pelrus

in

littoris

Potriim [)riorom Castri-Cari sacra ha^c pia sus Erit milii cjus, [)iria in bas voces rii|)it
:

Auxit lios tumultiis Ca?sar Borgia ^ ([ui cum parto co[)iarum, [)ublica iide a novo Poiitilicc acccpta, in Urbem venerat, ut cardinalibus
1,').

(nempe

Pii

III)

memoria semper

quidem

in

gratias

agorct,

quod quem maxime

:

cu|)iebat

Pontilicom dologissent
stites ulturi sua;

tum vero Ursini su[)erfamiliae fusum cruorem impe-

mterore admixta, nec nisi longo temporis intervallo sine gemitu et suspiriis suocurrorc mihi poterit tanta; in mc tantillum piclatis, charitatis et mansuotudinis recorbenedictione,
scd
datio.

tuin in

adeo ut edita aliqua strage [iorculsus Rorgia, cum adversarii viribus augofccere,

eum

rcntur, Pontificis clicntelaj

una cum

S(|uillacii

principe et aliquot Hispanis cardinalibiis sese

commondarit, inque Hadrianam aroom

sit. Ita ille

roco|)tus

Non tamen propterea repugno voluntati ncc contradico scrmonibus Sancti qui optime novit, quo consilio Pium nobis abstuIcrit. Transtulit eiim ad meliorem vitam, qiii diu sibi, diu Ecclcsi;B commodis vixorat. Conjuiixit cum angelicis clioris, qui vitam angeliDei,
,

totius paulo antc Italia' torror jiista;

cam
1

duxcrat, et gloria ot lionorc sicut [)uilo

Ms. niar.
-

.nroh.

Vat. sign.

lit.

L. Panvin.
1.

in Sni'. snp. c.

47.

Volat.
I.

1.

XXII.

iMs. aicl).

Vat. sign. nnm.

111.

'

Pel.

lliid.

3 liapli.

Volat. l.x.xii. Guicc.

v.

Dclpl).

Ml. Ep. LXXXI.

ANX,

TOMUS

.\\X.

nAYN,

\I.

oO

394
anlc
iii

PII
torri*, ita

ni

AXXUS

1.

CHRISTI 1503.
:

niodo in
iilti

ca^lis folicins

coro-

gosla^ breviter describuntur

Pius

III

Poulifox

navit.

nnnc cilio rei;ioct aniliropor ^pccnluni in sia voscitnr, ubi uon jani a?nigmatc, sed facie ad facicm divinam iilam
Ex oo loco,
rovocaro contomplalur majostalom si ipsum licoal, nuui|uam facerem nam aut
,
;

maximus
iios
l

a Pio
iii

natus
II

avunculo duos ct viginli aucardinalium coUogium accitus,

II

rhis ac Piconi lcgalionc integerrime funclus, a

milii
in\i-

Paiilo

ad Fridoricum

III

missus, ut Gormanolia-

nim
buil.

arina in Turoos concilarol, ooiivontuin fre-

derc tanli aulistilis gloria; ac hoalitndini crcdedor, anl niminm affoclilins ac mois commodis

()uentissimum Pontiflcis morte dissolntiim

non UKvroro lamon, imn trislari (lui possum? Et infra Beucdicam tamon Dominuniinomni tomporc, (]ui l'io roddidit morccdom laborum snorum,et meadliuc in laliorihus
indnljicre
: :

Suh Innooonlio VIII rmbros dissidenlos jiacavil, Carolo Gallorum rcgi in llaliam irrumpenti ab Alexandro VI sero adniodum ohviam missus. Eo morluo, duodcquadraginla j^alrum
sulTragiis Ponlilcx croalus. duni do rostiliioiula
in ])rislinum majostateChristiana; rei])ul)lio;c in
l"rl)(!

et

fatigatiouihus hujus sa?culi doreli(|uit;

ijise

Pii

prccihus

me

custodiat, protoijat, tucaturne

fasce

agit, XXVI die in tanta cx])ectatione

roriim

succumljam oneri, ne suh

Jlusolea die xxiv Novemliris
17.

ruam,

etc.

E\

imblico

omnium

luclu dccessit, cloijuio, j)ru-

.mdiii .

dontia, roligiono, innocontia ct gravitate

libcr ct gravissinuis. Vixit

domi

bonis acerhior Pii mors, (|uo spcrabant omnes clerum in pristinum disciplina; Ecclesiastica? nitorcm reslitutum iri, corac simoniacas ruptelasque omncs vcteres fraudes abolendas de (]uo laudatus Petrus Barrotio Patavino cpiscopo \nwDclpliiuus It scripsisli, quoniam renti lic rescripsit indigni illo fuiinus, ostcnderunt tantum terris luiiic fala, si hoc uli vocabulo liceat. Nam quo animo inierit Pontilicatum, qua siguificatione reformandcE Ecclesitc, ut alia doluerint testiluonia, quae ])lurima et firmissima et sanctissiina produci queunt, nonne vcl directa; ilhe sanctitatis ejus ad te liltertC sub annulo piscatoris obsignatffizclum ipsius ac mentem sanctam apertius prae se ferunt? Cogitahat rex pacificas
fuit
, , '
:

Eo

forisque iusiguis; in dicendis iu senatu seulentiis

annos

lxiv,

men-

ses V, dies x; ohiit aiino salutis Christi mdiii,

XV

kal.
19.

Aovcmhris

Consentit hisPetrus Dcliiliinus, (iiii lum scribeliat, dum Ikto ad Marianum Caiualdulen-

scm insigncmEcclcsiastem
scribii
'
:

ac Pio oliin

Obiissc in nocte S. Lucffi

charum Pium III

Pontificom maximum, sicut ct tu mihi scri])sisti, ego quidcm idcirco arhilror, iit agnoscoret univorsus orbis extinctum fuisse ejusmodi lumen,

quod

sua> lucis si^londorc noctis nostrffi lenc:

hras facile fnorat discussurus

in coelum, ubi reposita erat ei
et

raptus est Pius

corona

justitia;,

cogitationes pacis, et

jam omnes quietem temct

porum
cio

et

annum

])lacahilcm Pii ductu

:

auspi-

fulurum

sibi iiollicchantur

jam uuliuserat

futurus simoniae locus, oa lahe ultra glacialom Oj^anum ablcgata jam luxus omnis frugalitate
:

etconlinentia, suoque id potissimum i;xom])lo,

qutmadmodum
licuit,

ex cjus coronatione conjcctari

,

coeperat moderari

multaque
1

alia

pia

opera, ut audio, paucis dicbus sua auctoritate et sapientia'confecit sed lieu dum adliuc
:

ordiretur succisus

est,

translatus

ad gloiiam

sempiternam,
bris MDiii
.

etc.

Ex Musolea

die xv

Decem-

funebribus de more illi persolucorpus in Basilicje S. Petri sacello S. Andrca; marmoreo sepulchro prope avunculi Pii II mausoleum condilum est doindo ah Alexandro Perrettocardinale deMontealto translatum fuit in Ecclesiam S. Andrca", ciii de Valle nomcn inditum est magnificcntissime constructam, at(jue E|iitaj)liiuin hoc eleganti mausoleo incisum fuit, quo ipsius pra^cii^ua" res
18. Justis
tis,

ejus

morte prohihitus est diulius permancre (|uoniam sompilornum non hahohat sacerdotium reli(]uit multos mcerore oppletos, qui fuorunt sua^ sanctilatis innoccntia^que cultorcs. Sunl islie muiiilan;e vicissiludines, quibus admoneassumptum nuir niliil csse stabile sub sole voro fuisse kal. Novembris ad summum .\])Ostolatus apicem reverondissimum cardinalem S. Petri ad Vincula, atqiie ex Jiiliano Julium Sccunsjterare licot talom fore dum a])])oIlatuui Ponlificem, qui religione, prudcntia, magnitudiiic animi nostros soluturiis sit iiexus, ac vincula quihus astringimur confracturus, et jugum potentium a nobis projecturus. Impleat Dominus votum nostrum etc. ex Musolea die xv Novemhris mdiii . Vacuuiu itaque mansitsacrosanctum solium dichus qualuordcciin, numcrala docima octava Ootohris dic, (jua inclioala Pius ohiit: siquidem prima Novembris die, ut idem auctor testatur, ct puhlica Monumcnta sequcati anno afforcnda
: : :

contirmant, Julius

II

Pio siilToctus est

dc (juo

nos tomo iusequenti.

'

Pclr. Delpl).

1.

VII.

Ep. Lxxix.

Pct. Dclph.

1.

VII. Ep.

Lxxxiv.

JULII

ir

ANNUS

'I,

CIIRISTI 1503.

395
iii

1.

Hic

iiicipit

tom. vru

cdit.

Roinanee.

Vi-

electionem,

omncs

locis suis

consederunt;

gesimum

Aniialiiim

mali a^grcdimur,
liwrescs instaurari
apiul Americsc
(liim jjlures

divina opc confirin (juo scliismala ac varias

tomum

ij)sorum autem revercndissimorum

dominorum
sunt

cardinalium
lucc
:

nomina seu

ajipcllationes

ab impiis, Evai]gelium(|iio
jjopuli

BarJjaros Indosijuc j)ropagari,

terrcnis irrctiti
vcritatis lucc oculos iiifclicitcr
OliveriusepiscopusSabinensis, cardinalis Neapolitanus. Julianus cjiiscopus Osticnsis, cardinalis

Cliristiani

ciij)iilitatil)us a

avcrtuiit, ac nccjuissimorum liominum lirmam inconcussamcjuc Ecclesiaj petram evertere molicntium elisos conatus Catliolicum vcro dogma jihirium martyrum cruore iliustratum, et coelcstibus prodigiis constabilitum in consequenti
;

S. Petri

ad Vincula. Georgius episcopus Porlucnsis,cardinalis

Portugalensis.
"

Hieronymus episcopus PrBcnestinus,

car-

historiffi serie visuri

2.

sumus.
Ivf/es

dinalis Raclianatensis.
" Ludovicus episcoj)US Aibancnsis, cardinaBeneventanus. Antonius cpiscopus Tusculanus, caidiiia-

Cardinales conclave ingressi ferunt

quasdam
tendant.
titicia

([uibus Pontificem

novum

devincire in-

lis

Justis funebribus cx majestate pon-

l'io III

persolutis

',

cardiiiales conclavc

lis S.

Pra.xcdis.

kalendis Novembris anni a virgineo partu millcsimi (juingentesimi tcrtii, Iiidictionc

ingressi
scxta, evcxere in

sacrosanctum soliuni Julianum

filium, Sixti IV ex fratre
'-,

JoannesAntoniustit. SS. Ncrei et Achillei, presbyter cardinalis Alexandrinus. Bernardinus tit. S. Crucis in Jerusalein
presbyter cardinalis Saguntinus.

Robureum Raphaelis
nepotcm,

ut ipse testatur in suis sanctionibus

Joannes

tit.

S. Priscic jiresbyter

cardinalis

quem

Felix Conlelorius in cardinalium clcnclio

Agrigenlinus.
S. Nicolai inter imagines Crimanus. liresbyter cardinalis Georgius tit. S. Xysti jircsbytcr cardinalis Rothomageusis. Jacobus tit. S. Clcnienlis prcsbytcr cardi

scribit fuisse

cardinalcm

S.

Petri

ad Viiiciila

Dominicus

tit.

juincupatiim,

cumdcmquc
II

cpisco|)iim Oslicn-

scm

suiiimiiiiKjuc i)0'ailcntiariiim,(iiii,coiiliacto
ajij)ellari voliiit. I'oiio

Juliani noniinc, Julius

cardinalcs jiauloaiite cjus clcclioncm

iioiiiiullas

lulcre lcges, (juibus jurcjuraiiilo iiovum Ptuiti-

iialis

Arborcnsis.

licem devincirciit, ut Christianam rempublicam coiitra Turcas tiicrclur, Ecclcsiasticam discijilinani in siiuiu jiristinum sjilciidorcm revocarct, projitereaque Concilium OEcumcnicum biennali
tlexu congregaret, ne temcre bcllis sc imj)licaret, atijuc

Pctrus

lit.

S. Cyriaci jircsbylcr

cardinalis

Rhcginus. Eranciscus
naiis Cusenliiius.
lis

tit.

S. Cajciliic

presbytcr cardi-

Joannes

tit.

S. Balbina;

prcsbyter cardina-

ideo nulli princijii, nisi cx

duarum
:

Salernitanus.

sacri senatus

partium consilio, arma inferret

se

Ludovicus

tit.

S. Agatlia^

presbyter cardi-

qure ac nonnulla alia ad cardinalium dignitatcm

spectantia uiuisquisque

nalis Caputaqucnsis.
Antouius S. Anastasiaj presbytcr cardinaComensis. Joannes tit. S. Vitalis presbyter cardinalis Bononiensis. Joanncs tit. S. Mariit! trans Tiberim jircs-

servaturuni,

si

ad

1'ontificatum evehi contingeret, divino

Numini

lis

juratus spoj)ondit, quibiis de rcbus lue publicic Tabulic sunt confcctae ^

:

lii

nomine Domini. Amen. Universis

pra;-

sens publicuni Instruinentum insjiecturis notuiu et evidens sit, quod anno a Nativitatc Domini
iMDiii,

byter cardinalis Montisrcgalis.

Franciscus
Franciscus

tit.

SS. Joanuis ct Pauli presS. Susaiina; jircsbytcr car-

Iiidictionc vi, dic Mcrcurii

,

mensis No-

byter cardinalis Surrcntiiuis.

tit.

vembris
fclicis

Sanctorum

celebratur fcstivitas Omniiim mane, Sede Apostolica per obituin rccordationis Pii jiajifc III vacantc, Ronuc
(jua
in

dinalis Volaterranus.

apud riorum testiumque infrascriptorum

rcvercndissimi in Christo
jiatrcs ac

S. Pctruin in palatio Apostolico, in nota-

Nicolaus tit. S. LuciK in scptem presbyler cardinalis dcFIisco.

"

soliis

praesentia,

Franciscus

tit.

SS. Sergii ct Bacclii jircs-

domini do-

mini

cjiiscoiii, jjrcsbyteri et

diaconi S. R. E. car-

byter cardinalis Legioncnsis. Adrianus tit. S. Chrisogoni prcsbytcr cardinalis Batoviensis.

dinales infrascrij^ti existentes in conclavi

,

pro celcbranda electionc futuri Pontificis iiiduli croccis, ctjam in uiuim congrcgati iii cajiclla S. Nicolai, volentes proccdcrc ad liiijusniodi

Jacobus

tit.

S.

Stepliani in Cwlio-Monte

Iircsbylcr cardinalis de Casa-Nova.

Raphacl S. Georgii ad Vclum-Aureum diaconus cardinalis, S. R. E. camcrarius. Joannes S. Maria) iu A^iuiro diaconus cardinalis de Columiia. Ascanius Maria Sfortia Vicecomes S. Vili

'

Paris c Grass.
1.

in Diar.

in Diariis Guicc.
'

v.

Ms. arch. Val. sign.

- Jnl.
lib.
Diill.

lit.

L. Ronaciirs.

x.\il. p.

07

ct alii.

Ext. apnii Acta couciliabuli Pis. p. 10.

396

JULll

U ANNUS
1.

1.

CllKISTI

5U3.

iii.Maccllo-Mailynim iIiafomiscnr(iiiialis,S.
vicccaiiccllaiiii.-;.
'

K.

[)ra'stito,

de maiidato coniiiiiicm r^ivcrcndissiiiilcrvailo,

morum
.Mari;i'
iii

domiiioniiii c;ir(liiialiiim rcccssimus de

videlicet

Joaniies S.

Itoiuiiiica iliacomis

dicla

capcila, et inodico

cariiiiialis
II

dc

.Moiiicis.

uiiiLis 1ioi;t3 vel circa,

intcrmisso, fiiimus rursus

voc;ili,
iii

l'"ciiericiis S.

Tlicodori diacoiiiis cardJiKilis

S.
Liicia3

ad dictam ca[ieiiam

(|ua

rc[)eriiiuis

de

S.
"

Severino.
Ili|)[)olylus
iii

Silice

diacomis

cardinalis Estensis.
"

Jiilianus

S.

Angeli diaconus cardinalis

reverendissimum doininum Julianum oiim e[)iscopum Oslicnscm cardinalem S. Petri ad Vincuia, qui [)auio ante sedcrat inordine cardinaiiuin sccundus, sedere ad quamdam tabuiam

Cajsarinus.

lis

tanquam
S. Eustacliii

[)a[)am

jam
et

cniin fiicrat electus

[ia[)a

Alexandcr

diaconus cardina-

nobis absentibus,
sibi

eiegerat seu assum|)scrat

II,

Farnesius.

nomcn

Julius [lapa

cui ego porrexi dic-

Ludovicus S. .Maria; cardinalis de Aragonia.

in

Cosmedin diaconus

tos

duos quaterniones publica et privata capitula continentes, quos sanctitas sua manu pro[)ria

.\niana'us S. Xicoiai in Carcere Tuliiano

subscripsit et signavit,

etdum

ipscPontifcx

diacoiius cardinalis de .\lbreto.

dicta ca[)ituia subscribcret, revercndissimus do-

Ludovicus

S. Mariai in

Via-Lata diaconus

minus Rapiiael

S.

Georgii ad
S. R. E.

Veium-Aureum

cardinalis Borgia.

.Marcus S. Maria; in Porticu diaconus car-

dinalis Cornelius.

Franciscus

S. Sal)in;e

diaconus cardinalis

Elnensis.

camerarius praefatus ibi astans alta et inteiiigibiii voce dixit: Et ego tanquam camerarius S. R. E. requiro vos notarios, ct ([ueiniibct vestrum, ac tcstes rogatos, qiiod sanctissimus dominus iiostcr dominus
diaconus cardinaiis,
Juiius
[)a[ia
11

subscribat tani|u;im
|)riiiio

|)aiia

prae-

reverendissimis dominis cardinalibus scdciitil^us, ego Joaniies Burciiardus,

3. Qiiil)us

dicta ca[)itul;i [jublic;ict [)ri\ala, qu;e [lauioante intcr nos oiiincs cardinaics

fucnint

cu'di-

decanus Basiliensis,
et

dicta"

Sedis protonotarius

nata, dcindc jurafa.

i. Tenor vero omnium et singuiorum cade quibus su[)ra lit pitulorum piibiiconim mentio, sequitur et est talis Nos omnes ct sin, :

magister ceremoniarum capeliaj Apostolica;, tenens in manihus meis duos quinterniones, alla et inteiiigibili vocc dixi in hanc sententiani Reverendissimi domini, liac sunt cai^ituia ])ublica ct privata, qux pauio ante ordinata fuerunt per reverendissimas ordinationes vestras super regimine et adminislratione fuluri Pontipropterea si i^lacet jurare de observando ficis continentiam liujusmodi capitulorum, reverendissimai doniinationes vestra; jurent. Et pro
;

guii S. R. E. cardinales infrascripti

fclici

pro bono et

rcgimiiie atqiie conservatione statiis uni-

versalis Ecclesia;,

juramus

et

vovemus Deo om-

nipotcnti, et SS. Apostoiis Petro et Paulo, atque

parte eorumdeni reverendissimorum cardinalium res[)onsum fuit, quod parali erant jurare,

omiiibus sanctis EcciesitB sua; sancta; [iromittimiis quod, si aiiquis ex nobis electus fuerit in pa[)am, statim [)0st electioncm de se celebratam jurabit et vovebit pure et simpliciter et bona
llde servare, et servari facere et adimi^iere

cum

volebant(|ue ut aliqui notarii essent de

tali

ju-

ctlectu

ramento

rogati, et

nominati fuimus

et rogali a

prwfatis reverendissimis dominis cardinaiibus,

singula infrascripta capituia, nccnon facere rogari tres nolarios de eisdem([uc c;i[)ituiis dare ccdulas eorum et pubiicas
et

omnia

venerabilcs viri doinini Hadriaiius de Caprinis Viterbiensis, Garsias Fernandi de Bobadilla Sa-

Bulias, [iroutin capitulis privatis estexpressum.

In primis jurabit et promittet

quod adveniente
fideiibiis Cliristia-

lamanticcnsis dicecesis,

etRaymundus

de Ray-

casu necessitatis subvcniendi

nis, etc.

mundis Cremonensis
de dicto juramento
et quiiibet

di(Ecesis cierici.ct ego, ut

vel plura conficerem,
et

unum

nostrum conficeret Instrumeiitum

ego acce|)i libruni Evangeiiorum et inci[)iens a reverendissimo domino cardinale .\ea[)oIitano, decano sacri collcgii ct gradatim vadens ad quemiibet de [^ra^nomiiiatis reyerendissimis dominis, recepi a singulis i[)soruin juramentum de servandis dictis ca[)itulis juxta eorum contiiientiam ettenorem, et omiics elsinguli ex prasfatis rcverendissimis dominis
Instrumenta.
,

Tum

Scquuntur muita ca|)itula, quaj cuni ad pra;sentem materiam non attineant, brevitatis causa omittuntiir, dcindc sul)ditur t>. " Itciii qiiod luiili regi, [)rinci|)i, aut do:

niiiio,

aiit

commuuitati non subdita; movebit

guerras, aiit ciim cis iigam facictad infercndum aiiciii giicrram siiie consciisu cxpresso duarum

ex tribus

partium dominorum cardinalium

scrvare

[)r;cstando per c;ilculos albos ct atros. Ilcm proiuittct ct jur;il)it

quod causas

consisto-

riaies

absque voto m;ijoris partis prajfatorum

cardiiuiiium non ex[)ediet,
el ([iiod

cardiiialibuscor|)oraiiter tangentes sacram Scri[)turam sic juraverunt, nobis quatuor notariis

et testil)us infrascriptis

dominonim

videntibus, audicntibus

signanlcr in crcatione cardinaliiim et processu lacicndo contra eos, in

in causis ni;ijorii)US

el inteiligentibus. Qiio

pra;fatos

juramcnto i^er singuios reverendissimos dominos cardinales

[iiivationibiis vel transiationiiuis

episcoporum

ipsis invitis, et in

constitutione legatorum de

JULll

II

ANXLS

1.

CIIKISTI
et

1503.

3'j:

latere et eapitaiieigeueralis acconfaloiierii llo-

luaiKC Eeclesi;e, et rediietioiie eeiisiiimi

eju.siieiii

in liya, pace et liello extra terras Ecclesia; ot novoruin oliicioruin institutione, ^enerali (|uo(|Lie iui]iositione tleeiinaruiu, suUrayia et volacardiiialiuni dari debeant pcr caleulos albos et ni-

concorditer ordinata pro defensioue lidei et conservatione Ecclcsiastica; libertatis, jtro reformafione Ecclesiffi in capite

miter

Catholicec

el

in

membris, ac

viiiculo charit.itis ct pacis

iuter .<uiuinuin 1'ontificein et fratrescjus S. U. E.

cardinales conflrmando,

vovemus

Iteo et ejus

gros

aliter

facta in contrariuin

ipso jure sint

;

nulla et habeantur
sibi inelius videbitur,

pro inlectis

cuililiet cardinali [lersuadeie

liceat taineu seu perorare ([uod

votuin tainen nonnisi per

calculos
existente

datum

intelligatur.

Item promittet

et

matri .Marire Virgini gloriosic, ct beatis Apostolis Petro et Paulo t^di^jue coelesli curiai, jurantes ad sancla l)ei Evnngelia cor[)Oialiler jier nos tacta, et altcr alleri ac etiam uotariis publicis infrascriptis, taiujuam personis legitimis, no-

jurabit, (|uod eardinalibus per euin creandis,

mine

sanctx' Roinan;e Ecclesia; ac saeri collegii

numero

viginti eardinaliuin aulicjuoin tribus causis, videlicet

nostri, ac

omnium quoruiu

iuterest stipulanti-

rum, non aperiet os

in creatione alioruni cardinalium, alienatione

seu infeudatioiie terrarum Ecelesia', et in uon observatione horum capitulorum. Si vero infra numerum viginti cardinales anti(juiores existant tunc caidinales per euni creandi us,

bus, quod quicumque nostrum, qui fuerit assumptus ad apicem A|)Ostolatus, omni dolo, fraude et machinatione cessantibus, et omni prorsus exceptione semota, servabit et adimplebit

omnia
illis

et

nec

aut

singula in dictis capitulis contenta, eorum alicui contraveniet (lirecte

i]ue

ad impletionem

dicti

numeri secuiulum

vel iiidirccte, [lublice vel oeculte, quo(l(]ue post

tempus

sute ereatiouis inler cieteros anti(|uos

electiouem,

cardiuales ad dicta sutlragia admiltanlur, in ijuibus tunc eis os apertum esse declarabit.

Item (juia ad paeein Cliristianorum et reformationem ac reduetioiiem inultarum exactionum, expeditionem (juoi|ue contra infideles pluriinum convenit generale Concilium celerius congregari, [iromittet, jurabit, et vovebit iutra bieunium a creatione sua illud
(j.

aut ante [iiiblieatioiiem oniiiia et singula pr;edicta contirniabit et ajqu-obabit authentico modo, et de uovo puram promissionem faeiet etiani [ler viam contractus in omiii-

Ecclesiie

bus
riis

et |)er

omnia coram omnibus nobis

et nota-

ac testibus

cum

subscriptione

manus

pro-

indicere et
et

cum

eUectu incipere in loco libero

juramento, obligatione et stipulatione [)romittet ipse, qui ex nobis electus fuerit, a prffidictis promissione, voto et obligatione, et juramenti prsestatione, ct ejus obserpris!, simili voto,

determinaudo per euin, et duas partes reverendissimorum dominoruin cardinalium per calculos, nisi evidentissimum impcdimentuin obstiterit, cjuod a duabus partibus dominorum cardinalium per suflragia calculorum
luto

vatione, ac
tulis

omnibus

et singulis in dictis capi-

contentis absolutionem

non

petere,
uti,

sibi

eoncedi facere, aut concessa

nec nec ipsa

potestate [)er ipsuiii

faciet absolvi,

judicetur. Item cjuodcardinales per euin creandi prajsentes in curia teneautur jurare hujusmodi
capitula,
ca|)elli,

spensari
[)ra}dictis

eligeudum alteri data se seu etiam secum in aIi(juo diquod si forsan (quod absit) aliquis
pr;L'fertur,

nostrum ad Pontificatum electus, ut

alias

non admittantur ad

participia

aut pra;dictorum alicui contraveniat,

nec ad alios honores

et jirivilegia cardi-

nalium.
7. Item (juod omnia et singula ratiflcabit approbabit ante publicationem electionis suae, mediante promissione, voto et juramento suo et subscriptione sua in hanc forniam scilicet Ego N electus in summum Pontificem pra;missa omnia et singula promitto, voveo et juro observare, adimplere in omnibus et per
><

tanquam Iransgressor voti ac fidei pra?stitse ac [lerjurus, tanquam etiam perturbator et scandalizator Eeclesiaj et totius Cliristianitalis

habea-

et

tur et reputetur, et ex

cultatem et congregandi Conciliiim generale, cujus sententiae (in concursu poenarum supradictarum, et aliarum de jure propter prsedictornm publicam
iitililatem ct libertatem sacri collegii res|)icien-

nunc dat et concedit fapotestatem duabus partibus collegii

omnia pure, simpliciter

et

bona

lide, realiter et

tium transgressionem inUigendarumise

et submittit.

suljjicit

cum
cui

auathematis, a quibus nec meijtsum absolvam, nec absolutionem alieflectu

perjurii

el

committam.
modis
et

lla

ine
;

Dcus adjuvet,

et

hire

sancta Dei Evangelia

aliis

et simililer etiain jnrabit

y. Et insu[)er nos omnes cardinales promittimus et juramus ac vovemus, si iii aliquibus ex supradiclis publicam utilitatem tangen-

formis infrascri|dis. S. " Votuin et juramentuin facta a cardinalibus super prsmissis. " Nos oiuues et singuli S. R. E. cardinales congregati lloma? in italatio Apostolico pro electioae

iibus

et

libertatem saeri collegii, consenseri-!

mus

fnturo Pontifici volenti in aliquo illis contravenire, nisi de consensu spoutaneo et libero

duarum

Romani

Pontiflcis

fuluri

in

couclavi

ante altare in (juo luissa

eommuuis

celebrari

cousuevit, supradieta capituia inter nos uiiani-

[)artiuin e\ uobis per caleulos determinando, friictibus et emolumentis ca|)elli et aliotructuum Ecclesiarum, monasteriorum et riiiii beneliciorum nostrorum privati censeamur, non cxs|)cctata alia sentenlia, qui fructus capelU

398

JULII

II

AXNfS

1,

CHRISTI 1503.
S. Franciscum Paiilanum reliMinimoriim coiiditnrem divino collusfratiiiii liimiiie prsdixisse, ipsum sunimum fotius Kcclcsia- pastorem fufinum. 11. Adoranda porro divina providenfia qua? dissidentes cardinalium voluntates in eo concordibus suffragiis renuiitiando Ponfifice
,

rotineanfnr per cnmornriiim sacri collesiii, ct accrescanl aliis cardinaliiius ol)ser\antil)usjure

i|)so.

bus

eidem(|ue
sodalitii

giosi

Item quod de omnibus rogetur notarius,

qui stipulet omnia et sinj;ula capilula S. R. E. et sacri collegii cardiiialium,

nomine
et

de eis

publicare teneatur scliedula(|ue prwscns vcl scIhhIuKt similes fiendx subscriptione et sigillo anuiilari fiituri i*ontificis niunienda; babeant vim BuUaj in casu,
et

Instrumentum facere

conciliarif,

cum

fot inter

eos Hispani essent,

quo ad triduum post coronationem suam non

dederit sacro coilegio sex Bullas secundum tenorem subscriptorum capitulorum prout in capitulo primo continetur. Uua? quidem capi,

quibus nimii in Francorum reges sludii suspectus merito videri pofuissef, quibus(|ue edixerat Alexander, caverent omnino, ne summum un-

quam

teroqui,

deferrent Pontificatum Juliano, viro cseut testantur plerique, largo, benefico

tula,

omissis

liic

subscriptionibus reverendissiin dicto

niorum dominorum cardinalium, qui

conclavi

tiflciaedignitatis

interfuerunt, et illa subscripseruut, per sanctissimum in Christo patrem et domi-

num nostrum dominum .lulium II eiectum in summum Pontiticem manu propria subscripta
fuerunt sub bis verbis Ego Julius II electus in Pontificem pra^missa omnia et singulapromitto, juro et voveo observare et adim:

immunitatis Ecclesiasticse et Pondefendenda^ studiosissimo. Non desunt qui malevolenfia suffusi jacfarint, illum profusis largitionibus amplissimisque promissis potifum Pontificatu quorum dictcriis addit
ef liberali, et
:
'

summum

incaufe non contemnendus scriptor quemdam cardinalem, etiamsi cardinali S. Petri ad Vincula exisfimafione et divifiis prscelleret, a Juliano

superafum

ipse

enim Julianus,

licef essef epi-

plere in omnibus et per omnia pure et simpliciteret bona fide realiter et cum effectu, et sub

pcena perjurii et anatliemalis, a quibus nec me ipsura absolvam, nec alicui absolutionem committam. Ita me Deus adjuvet, et ha?c sancta Dei Evaugelia. Acta fuerunt hsc Romff in palatio et et capella anno, indiclione, mense, die et hora
suprascriptis, etc.
lu. Julii

scopus Ostiensis, pristino tamen cardinalis S. Petri ad Vincula nomine appellabatur indicare aufem videfur ceniulum eum fuisse Guillelmum cardinalem Rothomagensem, a quo Ponfifica:

tum exambifum

tradunt

-,

quamvis amicis,

exi-

stimatioue et divitiis prtcstaref, a Juliano supe-

II electio et

litteras

Encyclicx.

Tanto
apicem

ratum. Renuntiafus igitur Pontifex Apostolicis infulis VI kal. Decembris solemni ritu est decoratus,
niihi

liocque symbolo ufi voluif

,

Dominus
inihi

omnium consensu
illi

Pontiflcice dignitatis

adjutor

non tiinebo quid

fecit
^

faciat

delatum referunt, ut conclavi nondum obse-

homo.
12. Certiores

summus Pontifex reiiuntiatus sit. Cum vero postea conceptum sacramentum ad exitum perducerecunctaretur, inde conflatum scliisma,
rato,

de suscepto Pontiflcatu
qua? hisce verbis ad
:

Encyclicis litteris
Polonife

reges,

regem

datae reperiuntur

secutaque mala ingentia visuri sumus. Quod ad res ab eo ante Poutiflcatum gestas attinet nonnulla ex iis suis locis jam ante in Annales intulimus, quibus nunc addendum videtur elogium, quo illum Platina jam ante Sixto Ponfifice exstincfus in manuscripfis Commentariis ornaverat Julianus, inquit, insigni moderalione usus, familiares, quoad fieri potuif, modestos
;

Alexandro Polonia? regi

illustri.
III

Cum

felicis

recordafionis Pius

proede-

Xovembris, sicut Domino placuit, ex bac morfali vita ad immortalifatem migras-

cessorXV
set,

kal.

'

post funeris ipsius ac

est,

rum, ut moris
nales, de
iii

solemnium exequiacelebrationem venerabiles

Romana;
Ecclesiae cardi-

fratres nostri sanctae

quorum numero func eramus, Romae

apud Basilicam B. Petri quo ideni praedecesviveret habitabaf, et cursum prcesentis
principis, in
in

sibi

suae

delegit, raram supellectilem et dignitati convenientem siLi comparat, apparatu mo-

palafio Aposfolico

Apostolorum
sor

quempiam
infra
est,
:

dico in vicfu et vestitu iifens, nisi suscipere hospitio velconvivio oporteret . Et

dum

vita" finierat,

couclavi pro electione

fufuri

iEdificatione

profanas fedes clesiam S. Petri ad Vincula ijueinadiiiodum cernimus brevi et magnifice restituerit, inchoavit

templorum ita delectatus ad tempus omittens, ut Ec-

Pontificis celebranda

modo

et

lempore congruis

in virtufe Altissimiconvenireut, ubi variisconsi-

porticum mire fastigiatam ante vestibulum Apostolorum . His consenfanea tradunf alii, adduntque ipsum, toto Alexandri VI qni ab eo abalienafus eraf animo Ponfificatu, quasi volunet

liisetmaturis deliberafionibus pra?habitis, facta celebratione missae in honorem Spiritus sancti, posf diligentem tractatum, prout fanfse rei, qua nulla major in terris agitur, gravifas exigebat,

tarium exilium delegisse, moratumque iii Galliis culfum a Carolo VIII ef Ludovico XII regi'

tandem ejus qui invocafus fuit grafia cordibus eorum infusa, licet, in alios majoribus meritis insigues convenire potuisseut, certo tamen Dei

'

-Masson. in Jiil.n.

Bonacurs. in Diariis el
II.

alii.

'

Heg.

Barthol. Plat. .Ms. arcli. Vat.

Vat. et e\ eo Contelor. in

Ji:l.

[rur
judicio,
ciijiis

ir

annus

1.

christi 1503.

109

consilia

inscrutabilia sunt, nos

S.
II.

tunc cpifcopuni Ostieuscin

in

K. cai'ilinaloin

sponsum pastoremquc

Ecclesiic su;c sanctai

die
ct

prima Novembris mdiu unanimi voluntate

animaruin corporumque perniciem ccrtant, reditiuas qiKxjue iii prisliuam amiciliam cl concordiam cum charissimo in Christo filio nostro Ludovico Francorum rege Christianissimo, vobis
iii

concordia elcKorunt. Uuoniam vero sicut Domino placuit ita factum est, nuamvis nos habere humeros imbecilles ad tantum perferen-

fide ct charitatc Christi

germano

nulla

unquani fuit tanta discordia, ijutc in concordiam non posset converti, curantibus iis qui
nulla privata cupiditate
charitate utriusiiue partis
ca? ratio

dum

sarcina, sentircmus, nc
liintati
stolicffi

onus, (|uantum cst uuivcrsalis EccIcsiEe tamcn reluctari Uei vo-

adducli sola et
;

vera

moventur quare cum

videremur, colla subjecimus jugo Aposervitutis

pietas et sapientia vcstra et Chrisliana; reipubli-

speranles iu co,

(|ui

infirma

eligit

muiuli

ul confundat fortia,
licet

nus Pontifex,

per

cum Romaminislerium hominum

cum

eligatur, ex cnelesti

tamen inspiratione procedat,

iit

(|uod fragilitati nostra' roliur suie gralia^ iiispiraliil, et

vires contra hosles lidei suggcrel,

pcrlidi Turci

non solum

suis ausibiis reda-

exposcat, ut finem huic bello faciatis, nos aM|uissimum palrcm ac judicem vcstri honoris et status studiosissimum habeatis, rogainus vos per viscera Salvatoris noslri .lesu Christi, cujus prctiosissimo sangiiine eslis redcinpti, cujus vices, licet immcriti, nos in lerris gcrimus, ut paccm hanc amplecti velitis, atque
nobis, ut alias scripsimus, significarc, (juibus

hanliir, sed ope divini auxilii ct prii!sidio nostro,

regum et principuni, penitus conculccntur. Ilanc autem assumptioncm noac Catholicorum

strain ad

modis
fici

et

mediis ea
sit

ct celcrius et facilius

con-

possit.

Quotcommoda

respultlica Christiana

tiiam consolationem

libi

significanet

ex liac pace

susceptuia, nui.jcstatcs vcstra?,

dam duximus, quem

tantos majeslalcm
facias preces

ut

nostrum
in

Ecclesia)

qua illam adversus impios Sarraccnos et Turcos

filium singulari charitate complectimur,

hor-

defendendam
(|U3e

et

propagandam

sibi

sumpserunt,

tuam

Domino, ut porrigi
noassistat,
et nostric

possunt facile judicare,

cum

ad vires vestras,

solemnes ad

Dominum Dcum

struin, ut nobis sua

gratia

Dei benignilate maximae sunt, ipsius et legisFranciaj vires sint accessur, sed etsacro-

humilitali gratiam tribuat, ut Ecclesiam

suam

sancla

Romana

Ecclesia

pientissima
et ojipidis

mater
per

sanctam ad gloriam et honoiem cjus, ac cxaltationem fldei, extirpationem hirresum, paccm et quietem populi Christiani feliciter in Doinino gubernarc valeamus. Dat. Iloma' apiid S. 1'ctruin anno Incarnationis Dominica; mdiii, VI kal. Dc. ce.iibris, Pontificatus nostrl anno
i

vestra, quai

nunc contra Deum

et justiliam

summam

injuriam civitatibus

multis

in provincia nostra Romandiola; spoliatur, opem vcstram desiderat, cui, hac fiace facta, auxilium,

quod majestates
raus, opportuno

vestras desiderare

non dubita-

tempore

ferre poteritis, prius-

13.

Pacem

Pontifcx.

Suscepti
mutua

inter principes inslmirare nititur

pii

illius

consilii in

ipso

Pontificatus exordio plura alia signa explicuit,

quam occupatores et usurpatores rerum suarum majoribus eam damnis injuriisque afficiant, cum quibus nec foedus nec societatem
ullam habero vos credimus
ipsius S. R. E.
bris MDiii,
]i.

cum enim vehcmentius

llispanos in

angeretur

Gallos et

in

visccra stringere arnja in

sed hosles

illiiis

pra^judicium pro hostibus

Neapolitano regno, qua; in Turcas avertenda erant, Ferdinandum et Elisabetham Hispaiiia? regcs superiores bello flectere jirecibus ad pacem nisus est
' :

habituros. Dat. apud S. Petrum die xxi

Decem-

anno

Ferdinando regi spaniarum Catholicis.

et

Elizabeth regina? Hi-

Gallicm exercitus non tninus dissentioniquam Hispanis viribus attritus e ref/no Neapolitano discedit. Conciliatam postea
bus intestinis

fuisse

pacem dicetur anno

sequenti.

Intcrea

Charissime fili et charissima filia. Cum omnis cura et cogitatio nostra versctur in [lace inter Christianos principes facienda ct conservanda, cum nihil a^que ad officium pastoralis

extremo hoc anno inclinatiE jam ante in Neapolitano regno Gallorum res contiimacia militum
in duces, male(|ue scrvato castrcnsi ordine polius

quam

Hispanis

viribus

[iroslrata;

sunt.

noscamus, ciim nullam rcm Dco magis accc|>tam, aut magis hoc tempore necessariam nos facere posse intelligamus, non debent majestates veslrfe mirari, si de ipsa jiace toties scribimus, pra'sertiin cum
nostra? dignilalis pertinere

Ha?sisse

eos diutius

quam

par erat

in

agro

Ecclesiastico, ut inlcrpontiticii tein[)ore Rotho-

magensi ad ineundum Pontificatum faverent, accusat Buonaccursius ', ac licentia! laxasse

fra^na adco, ut marcliio Mantuaiius ab
iis

inde-

vestra singiilaris prudenlia,

afferat,

et

pictas nobis

spem

core habitus discesscrit

tum

stativa in distan-

ipsas vcstras majestates,

reipublica;
fiieruiil,

qiuE

propa-

libus adeo locis delegisse, ut

rint
S.

imminente hoste
poluc-

gand
semiier

Christiana;

sliidiosissimfi
deposiliiras,
iii

vires conjungere nec instruere ordincs

;

libenter ea

arma

quibus Christiani
1

cum

Cliristianis

mutiiam

unde cuin post teiilato fiiisfra per Faiium Germani aditu ad maritimam oram signa
Giiicc.
1.

Lib,

I,

brev. p, 4.

BuonHCC. in Diariis

vi. Jo, Mar.

1.

xxviii.

c. 3.

400
tlcxisscnt
,

.TTILTI

IT

ANNUS

I.

niRrSTT 150^.

Gariliani,

in MiiitmniMisihus iialiulilms sive (lucm ponte junxerant, suiierandis

priTliis fiisi (lissi|ia-

iiii|uit,

modum

Ncapolitanum rcgnum parlim

vi ct

firdcrc inter rcges iclo, partim

salis ducis fortissimi

armis, Con-

conatu tiiimiltuariis variis

rale (lescril)if ita
!.).
.<
'

ducfu, Ferdinando Hisp.aEt

iiifra
:

lique fiienint. (jua^ inter alios Sahelliciis accu:

iiianim rcgi cessit

iii

" Incidcriiiit Ii.tc

.lanuariiim

mensem

cjus anni

qiii

primiis fuit

Repciite in Ilisiiana caslra alTcrtur lio:

slcm fluviiim supcrare cdicit Consalis, iit Faliriliiif (loiiiinna eo nialiire oceiirral ol>jiciali|iie sc lioslium conatibus facessit illc intrepide ducis imperium, cumque ala una cquitum ad I.irim proirrcssiis iibi ciferiorem ripam a Gallis lciieri inliiiliis esf (jam scxcenti iicdiles fcre ponteni sniicraverant) suosad pugnain liortatus ferocilcr in confertissimum liosliiim fiTohiiin
:

maximi, quartus ah co quem Alcxander Scxtus sacrum fecit Christiano noniini ncc ifa multo post(|uam Galli regni finibus cessere, Ludovicus et Fcrdinandus rcges in tres annos inter se inducias pcpigere , ac tum
liilii II

Ponlificis

dcmiiin
soliiUc

Ilalia, Gallia

ct
Ilis

Hispania bellicis curis

vcrhis fiiiem imi)onil

quicvcrunt

historise suse Sabellicus,

qui

mense Januario

invcliitiir,

primoque

iiii|)ulsu

turhal, liiihaliim

cladem Gallicam consignat, cum illam die trigesima Decemhris consignet Guicciarduins, sequcntibus vero diebus novis pr;cliis et Cajetae deditioiie aucta fucrit. Qiiod ad inducias vero spectat, dc Iiis iterum proximo anno scrmo
recurret.

fugatque: Galli j^artim ca^si sunt, partim in iiroximiim amnein pi\Tcipitati: ccciderunt etiam e\ Ilispanis (|uidam coliibrinariim iclihus ex ultcriore ripa petili, et pons ab iioste valide defensus est, quem cum propsidio firmasseiit ('lalli, s.Tpe equites levis armatur.T IIis|)afiindit

norum
per

caslra tumultiiose adeqiiitarunf, cst(|iie

li.TC

nonnumqiiam cx occasione
fit

alterius

parlis ut
1().

circa

pontcm dimicatiim.
cstqiic

ad dcditionem facicndam Cajefam ex supcriorihiis cladihus se rcccperant, Ludovicus Francorum rex repctendi Neapolifani regni consilia dimisit. (^apfam porro (jajclam cxfremo hoc aniio iiidicat Slcphaniis
t7.

Coactis ifa

Gallis, qui

"

Imposiiit ])ontcm occiillc fahrcfactiim

Iiifissiira

-,

fliimini circa

Sugium Albianus,

ipse in

illius

famam Romaj

qui quarla .lanuarii dic cxpugnahB cujus pcrcrcbiiisse ait

,

hoslcm transp;rcssus cum suo equilatu ct paucis mililum coliortihus, sccutus est inde Consalis dux et cuin eo omne rohiir copiarum Albianus Sugium cx Iioste adortus suhifa vi cepit, aherant iiidc Calloriim sfaliva ad duo mi!lia passuum, qui homhardarum sonilu comlirimis
:

historiam reconsct Raphael Volateranus '. Nunciipalfc porro dcdilionis a Gallis leges Arnoldus Ferronius ila pcrcenset: 18. His, inquit, lcgibus urbs dcdita est,
belli
'

'<

ul Galli

omncs,

Ilali, Ilclvi^tii, (|ua

visum

fuissct,

vcl lcrra vcl mari, ciim omnibiis cquis impedi-

moti ducentos expeditos equites

iTiiserunt, (|ui

mentisquc lihere

in

Galliam redirent, Cajetanocsscnt, reliquisque urbi-

omnia
gressi

sollicife

cxplorarcnt

hi

ad locum profiiiuliinliir
,

nim

rcs

omnes

salva;

subito Albianoriim impelu

Galli cognito

adcrat, (|uam

hostium accessu, jam cnim nox maxima (|ueunt ccleritatc Tneas

i^ra^miflunt,

hus qu.T Gallicas partes fovissent fraudi ne esset, Aubignius Fermantius et reliqui captivi
(]iii

Ncapoliiii abdiicti essent liherarentur.

Non

machinas partim C.ajctam versus

]iotuit

impetrari a Consalvo ut Matth.Tus Aqua^-

partim in proximum amnem devolvunt, postridie sub lucem modico negotio funduntur, conafusque est Gallus uno aut allero loco pr.Tlium instaurare, sed res semel inclinata sisti non potuit, fuga ingens facta esf, victi victoresque

vianus et Sanseverini liberarentur, diserte t.imcn additum cst integra eorum causa Ferdi-

simul C.ijctam pcrvenere, prsesidiiimque quod

Galli circa

nando servarctur, de Iiis neque Ferdinandus neque Consalvus su])plicium sumere possent, donec per legatos Gallicos cum Fcrdinando rcx egisset, ei peragendT octo menses slatuti sunt,
liiqiic

montem

liabehant primo iinpelu caet

poslca pace inter reges conciliata lihcrati

pitur, captus est

eodom impefu

mons

f|ui

suiit .

Et infra
ii

Incidit

bellum hoc Neapoliiii .

urbi imminet, qui pro arce illi est, multi media frepidafione ubi rem perditam vidcnint ad navem, qu forte in proximo fuit, fuga delati,
aliis

tanum
1'.).

in

annum

mdii et

I)e

eadcm Gallorum extrema clade

II
iii

h.TC
:

referunt Diaria cerimonalia Julio

Pontifice

super alios sese ingerentibus adeo dcpresserunt, ut mare paulo fluctuosiiis circa Liris

Die Mcrcurii,

Januarii, in

mane nuntiatum

ostium nacti,
sorpti
;

cum

fola navi

sint fluctihus ah-

periit

extorris qiii

in his Pctrus Mediceus patria Gallorum partcs scquchatur, ncc

fuit pap.T, quadringcnlos pcdites per capitancos His]ianiarum emissos invasisse Gallos extra Gajetam, Gallos aufugisse in G.ijetam, et
illos (]iiadringentos

Alemanos eos
,

fuisse inse-

multi indc dies inlcrcessere qiiihiis (Jalli, qiii Cajetae erant, quia nulla spes supererat amplius iirhis retincndap, liostihus montem tencnfibus
certis conditionibus C.ajefa cesserunt. Ferliunc,

inde facta csse Gajelam capifulaconcordi.ne quodinlra hiduum, quod est ])ertotum hodie, Galli consignent Hispanis civicutos
,

et

cc])isse

'

Id. ib.
I.

et .Mar.
III.

I. I.

xxviii.

c. 7. c.

' Infiss.
alii.

.Vs.

arcli.

Vit.

'
1

Volat.

.Mar.

x.wiii.

G et

Arnold. Ferron. in

Sabcll. Enn.

U.

I.

ii

el alii.

Liid.

XII.

JULn
l,ilt-iii

II

ANTSrUS 1.

S.

CHRISTI 1503.

AOf
Portuensis cardinalis felicis rccordationis
c\-

ol castnini, ctipsi (.alli iicriiiillaiitiir pcr-

moria> Joannis episcopi Angeli,

.\I(>\andri VI

transirc libere per

in

mare etcum

eis

omnes
Itali

Galli

quem tcmpore
nosfri

rcuno existentcs,
ciiiii l.allis

ita (|iio(l iioii

possint dcs-

]ira'(lecessoris vciicno

cciidcn^ in
(|iii

tcrrani us(|iic (iciiiinin,

fncraiit possint

antcin
sal-

stinctnm cssc faina fcrcbat, inquireretiir, divina

jiistilia,

transirc pcr tcriirninisil

(]ua'

t.iiiliiiii

sccliis

nec occultiiin

iicc
iit

ram.

(]niliiis cardiiialis

Colinnn.i

ini|iiiiiitiiiii

pcrniisit, coo]icrantc, cst laclnin,

Miin condiictiini.

(]iii(lain

Ex partap vero ab Ilispanis victoria^ j^l(n-ia matrnam partcin (ailniiincnscs dcccrpsissc tr.ulit
Vol.itcrranns de (.iindisalvi tclicitate lociitiis
totins
:

diiialis,

magistcr donuis ejiisdem Joaiuiis carqni eidein vcnenum porrexerat, fuerit

captus

qua

re

audita
in

Franciscns cardin.ilis

Surrentinus,
qiie

([ui

obitu cjusdem cardin.ilis

(iundisalvus igitur vix loto triennio elapso Sicilia^

S. Angeli alnuB Urbis

regno

potitus

Neapolim

se

recepit,

ulii

rcbiis in pace cinistitntis pro rcgc pra'sidet,

jiiraiiuc pnpiilisdicil,

iii (|iio tactnm periculnm, niMKjnam Hispannm dnccin fcliciorem, (]nain K(nnano militcfuisse; nam 1'rospcr ac Fabritins

gubernator erat, magiiainfamia hiijiis vcneni tunc laboraverat, sibi conscius noctu e\ Irbe in rcgiium \ea]iolitannin profugit, insciis et insalutatis nobis, ct iit

socium
tiliuin

turiiis fugie

videretur liabere, dilectuin

Columiienses niaximum victoriie poiidns accesserc.

nostrum Ludovicum tit. S. Marcclli iuesb\teruiii cardinalem Valentinnm vanis suspicionibus territum, ut secum ex dicta rrbe profugeret,

Auctnm
creati

lioc

anno cardinalium senatum

' :

le-

magno

astu sednxit, nulla liabitaradignitatis,

et

statur l'aris de Grassis

Unatiior cardinales
xxii

tione

cardinei-E

inclvtac nationis

fuerunt in primo consistorio a sanctis-

His])an8p,

cui hac

fuga non parvam

macnlam

simo domino nostro, videlicet die

bris MDiii,

Novem-

innrebat.

nobis qnidem humanissime etlibe-

dominns

I-rancisciis (inillclmns (ial-

lus Narbonensis, domiiuis

Joannes Hisjianus

ralissime tractabatur, et qucecumque ])etierat fucrat consecutus, sed sua illum conscientia

creatus est cardinalis Hispalensis, dominusClemens de Riivcre Savoncnsis, nepos pap;r, cardinalisMimatensis, domiiuis Galeotins deFrangotUs, nepospapae, cardinalisS. Petri ad Vincula.
20. Julhts initio sui PiDitificalus mu/tis diffi-

etiam aliornm scelerum terret atque exagitat.

Potnissemus
cere,
si

cniii

in

i])so fuga- itinere ca])i fa-

a nostra solita

mus

discedere. Ha?c
rei
S.

statibns vestris
teris nostris

cultatibus implicatus.

Gravissimis Jnliiis

mansuetudine voluissequaliacumque sunt majesigiiificanda duximus. nf c\ litvcritatcm intelligant.

etc. Dal.

iiiitio

Pontiflcatus sui affeclus afflictusque estdiflicultatibus. Obortae in primis in sacro scnatu susiii-

ciones, ca])taqne ab aliqnibus cardinalibus Hi-

Pctniin die xxi Decembris mdiii, Pontificatus nostri anno i. Vitavit justainseveritatcm Surrentinus Hispanorum regum clientela
teclus.
2

P.oma?apud

spanae factionis fuga, quasi Julius Gallicis parlibus addictus Hispanis infensus esset. Sum])sit

ex patefactis sceleribns, qna? Alexandro VI Pontifice ab iis, qni plurima apud eum tlorebant gratia, patrata fuerant C;esar
res initinm
:

ct dispensationes

rum

Immunitates rerjibus Bispanisconfirmatx matrimoniales nato regis Angloconcessee asancta Sede. Hocannoconfir1
.

mata
sive

a Jnlio

II

'

plura bcneficia, qiiihus Ilispa-

Borgia

in

opum
sijp

ex])ilator, qui

primis illins fllius Pontinciarum nonnnllas Romanae Eccle,

iiianiin

reges ab Alexandro
et

oniati fiicraiit,
iis

immnnitates

donationes

factas coiiti-

arces contra fas prcEsidiis munitas tenebat,

nerent, sive pro

animorum

salute

promovenda,

ab Irsinis quos valde hcserat poscebatur ad iii Hadiiana mole cnstodia incliisns est'. Captus eliam veneficus, qni cardinali Portuensi toxicum miscuerat, in cujiis sceleris odiuin adductiis cardinalis Surrciitinus mox in regiinm Neapolitaiium fuga pr;ecipiti avolavit, secumque Ludovicum Valentinum cardinalem abduxit vigcsima ' die Decembris, qnos a fuga retraliere
et

necem,

aut pro Ecclesiarum tneiida dignitate, vel religiosa disciplina asserenda, aut incorrupta fidei
puritate ab hrereticoriim corruptelis vindicanda emanassent. Consignatnm Apostolicum est Di]doma hac loci et tein]ioris nola Dat. Uoma? apiid S. Petrum, anno Incarnafionis Doniiiiica? Mciii, VI kalend. Decembris, Pontificatns nostri
:

aiino

I.

contem])sit Julius.

Die

autein proximo Ferdi-

2-2.

nandum

Elisabetham llispaniarum reges contra improborum susurros [iricmunivit eos elfngisse, iioii qnod male essent liabiti, sed quod
et

regis

Accessisse hoc anno orafores Anglorum ad obedientiam Pio 111 prffislandam

eamqne

mala ipsos conscientia

"

exterruisset.

ritu solemni Julio in illius locum subrogato detulisse, referunt Diaria' cerimonialia; prceterea ipsos impetrasse ab eodem

Ferdinando regi et Elizabelli regina'. Hispaniarum Catbolicis. Cum nuper de genere mortis bona} me((

Pontifice, ut Apostolica aucforitate leges cano-

nicas solveret,(inoHeiiricns, regisfilius, Catharinam Ferdinandi et Elisabethae Hispania? regum

' liifiss.

= Jiil. lib. brev, Paris e Gmss. Ms. arch. Vat. p. 34C. p. 4. in Diar. .Ms. arch. Vat. sigii. nuin. 111.

<

Jiil.

11.

to. t.

lit.

coitimun. p. 297.

' .Ms.

num. Ul.

arcli. Val. sion. "

p.

3oi.

ANX.

Toiirs

X.\.\'.

Rat^.

XI,

Sl

/i02
filiiim,

jri.ir

II

AXNUS

1.

cimisTi 1503.
saii

anioa Arluro
dotnnclo,

fralri

maiori

iialu iui|ilain,
:

haclcnus dc laclo |iuhlicc

ac
illiid cariiiili

vcl clandcstiiie

eo jnni
iiarn

sihi

inatriruonio Jun^iuct

contraxeritis,
mav(M'ilis,

((iimla

consum-

ex ea nflinitalo llispanirs clAirulrrs rnaxirna

licitc

rcmancrc

valcalis auctoritatc

trrrn piiCci|nio ad dcpiirncndos (lalconlirinandasquc adversuni cos vircs cornniuncs sc consccntui-os spcr-aliairt, iioc IHplorn;;

coinrnoda,

.Vjioslolica tciiore pi';escntium

griitiif

de sjK^cialis dono
cf

Jos,

dispcnsamus, ac vos
si

quemlihct vcscntonfia

slrum,
(|rrarn

conlr-axcrilis,

irf

iirad'ci'lur, iih oxccssii

,

ostcndit
<

'

(IV
lilio

hrrjrrsmodi
H(>nrico, cliaris-

ac cxcomrnuniciilionis

lulius, otc. dileclo

tilii

|)r'0|iferea incirr-r-istis,

cadcrn arrclorilato

simi inClirislo
ilhisfris nalo,

noslri Hcnrici AngliiT? rcgis

iii

alisolvimus, jirolom cx Irujrrsmodi

sive contraclo sive contralrcndo

miilrimonio

ct

dilccta^

C.liristo

liliic

C;i-

tiicriiiir, cliarissirnic in (",liri;-to lilii

noslri l"crCliristo
ct
liliie

dinandi
lia'

re>iis,

et

cliarissiniie

iii

noslra; Elisalietii rcginffi

Hispaniarum

Sici-

(^.alliolicorum natir iliiistrilius. salul(Mn, clc.

'<

susccptam forsan, vcl susci|iicn(lam Icgiliin;im dcccrnondo, jiroviso quod tu, lilia (alliorina, propter lioc ra|)ta non fueris. Volumiis autem (juod si hujusrnodi malrimoniiim do faclo conlraxislis
,

nobis pro parle vcsfra series conlinebat, (juod cuin alias fu

(Iblata
flicrina,
cl

jirlilioiiis
filia
(^,a-

coiilcssor jior vos ot (|iioinlilict vostriiiii cligon-

dus

poenilenliam
,

saliilarem

propterca

vohis
Nulli

trrnc

iii

luriiiaiiis

a^ciis (|iiondam
lilii

iiijiingat

(|iiain

adiniplerc lencamini.
ahsolutionis.
.mdiii,
i.

Artiirus cliarissimi in Clirislo

Angliffi regis illusfris

nosfri llciirici

orgo, otc.

nostra'

Dafum

Romii!
tiinc

primogenitus, pro conser-

apnd
in

S.

Petriim anno
noslri

VII kal. .lanuarii,

iNiiIIo

vandis

|iacis

cf amicilia^ ncxilius ct fcndcris in-

Pontificatus

anno

modo

fcr clrarissiinum iiit^lirislo tiiium iiostrum l'cr-

duliilationcni ros Iriec adducla ost,

nimirum

dinandum
Catliolicos,

cf

cliarissimam

in

Christo

(iliain

no-

slrain Elizabcfh His|ianiarum cf Siciliic

reginam

an vidua rolicta a frafre duci ex indulgenfia .Vjiosfolica in uxorem posscf al posfea, cum
:

ac prirfirlos Anglia; rcges cf rcginam, matrimonium Icgitimc pcr vcrlia dc iiiiT^scnti

Ilcnricus scepfro Anglo potilus millain prolem

masoulam
Condilori

o Catiiarina suscipcrct, vclufi naliirffi

eontraxissclis

illud(|uc

carnali

coiiiila

indignalus, conjiigium contra Icges

forsan consuinmavisscfis, dictus Arturus juole

Clirislianas teincrc

conlractum

c;ius;(liis,

ijise-

Imjusmodi malrimonio non susccjita di>ccssit, cum aulcm, siciit eadcm |icfifio sulijungcliat, ad Iioc, uf hujusmodi vinciiUim pacis cf ainiciex
fiit-

mct

illud,

Ponlificia aiicloritate contompla, reexitiahili

scidit,

alque Angliam
nostri.

schismate ab

Ecclesia Roinana divulsit, ut suo loco lugehunt

inter praMatos rcfres ct ic^^inam diutius per-

Annales
-2'i.

mancat, cujiiafis matrimonium inler vos per verba legilime de praesenfi confraliere, supplicari nohis fecislis, irf vohis in pricmissis de opporfuniE dispensafionis gratia jiroviderc de henignitafe Aposfolica dignaremur. Nos igilur, (jui inler singulos Clirisfi fideles, ct prfcscrlim Catholicos reges et |irinci|)es, pacis ef concoidiie amoenilafem vigere intentis desideriis atrectamus, vos ef fjucmlihet veslrum a quihuscumque excommunicationis, suspensionis ct iiitcrdicli aliisque, 10. et alisoliifos fore censcnfcs,

Lcf/ato

commism oira

sedancli lites ortas

inlcr Comitatiis Vcmisini incolas et finitimos popiilns.

Cuin vero pliira in C.alliis nata cssent intcrVonusini Comilatus accolas.clionfes 1'onfificis, ct circumpositos populos C.allico sceptro
suliditos dissidia,

ad ca follonda .Iiilius Georpnishylerum cardinalem, cui Aveniononscm logafionem dcderat, incumhere

giiim
lil.

S.

Sixfi

jussit
"

Dilocto

filio

Georgio

tit.

S. Sixfi

prcshytero

caidinali notliomagcnsi, in noslris civifiite Avi-

iif

hujusinodi supplicafionihusinclinati, vohisijuc, imjicdimenlo allinilalisex hujusmodi jiraMnissis provenientc,ac constitulionilius cl ordiiiatio-

niononsi

ot (^omitatu Venaysini, ac terris adjaccntihus Dcl|ihin;itui ct provinciae Provincim nostro ct Aposfolica? Sedis legato, salufem et

nihus Aposlolicis, ciclcrisque conlrariis ncijuaquam ohsfantihus, malrinronium per verha legilime de priescnli inlcr vos contralicre,
co, postquain
et in

Apostolicam henedicfionein >>. " Cuin nos te liodie ad regnum Francire pro scdandis ct dcmolicndis gucrris, dilTorciiliis ot
dissonsionilius
intcr

conlracfum

fucrif, ct

si

jain

for-

rcges

ef

princi|ies Chri-

sfianGD religionis, et
'

permaxiine nohis charissi-

Jiil.

II.

Biill. sccr.

lit.

99. sign. inim. 918. p. 30.

c. 2.

E.tt.

etiam
'

apud Tom. Cajet.

lo.

ni. Iracl. 14.

Lib.

liull.

secr. xcix. p. 18S.

{{)

Ouanqiiam

Iioc aniio missi

ex

.\ntriia

ad

Piiim

III

le;ati eo

Hefnncio obsequium Julio

II

prreslllenint,

alins

tnmen sequeuli anno

ad Julium ipsnm niissns venisse aiinnlaluni cst. in excerplis Diarii Unrclianli ab Eccardo inter liilnricns medii ;cvi lo. II, col. 2139 vulp:alis. II)i cnnn ins;res5ns in l'rbcni 7iiironiM ointoi-um rogis Anglia; diei XX Aprilis assiguaiur. E\ qno intelliiiiinns (pianla olim ve-

neralione Ileniicns VIII Anjiliar rex I!oinanos 1'nntiiices pi-nsequeretnr, cnm pricsiilo a lejiali.* suis Pin desiinalis obsequio nnn coulenlns, nlios data opera ad Julium destinarit al(|ue direxerit. V.\ iisdein piiriler cxcerplis iliscimns diicem Valeiiliiinin istn quiiJem anno cuslodiae tradiuim fnisse a Jiilio, sed pro carcere iion qiiidem .Molfm llidriaiiain, iit scriliit aniialisla num. 20, nt .tuperiorein cnmerni liirris nvr/e

obtmuisse. l.egimus ibi paiiter caidinales Suneuliuum et Borgiam, jnlellecla ducis

Valcntini delenlioiie,

noctis

silentio

iter

Marinum

vtrsus arripuisse,

M.\.\si,

JULII

II

ANNUS

1.

CHRrSTI 1503.

m
tuam velaUerius
instantiam, sed de nostra
,

mos

in Cliristo filios nostrosLiuloviciiin

Franco-

prio et ex certa scieatia noii ad

niiii, ot Feriiiiiiuuliiin

Castelho etLeyionis reges

aobis

oblatffi pctitioais

illtistres, aliosciue iiinciiule aclluerentes, procLi-

inera liberalitate et Apostolica; Sedis poteslatis

nonluillis aliis nostris et lionuuia; Kcclesioe negoliis legatuin cle lalere de fratriiin nostroriiin
laiite luiinani geiieris lioste, \igcntiluis, et

plenitudinc concedimus

apud
MDiii,

S.

etc. Datuin, Roinre Pctruin anno lacarnalionis Doininicx'

pridic
.

noiias Dcccinb.

Pontilic.

nostri

S.

R.

E.

cardinaliiiin

consilio

pra^seatialiler
et de-

an.

(liixeriinus destinandnin,

nos atteiulentes

bita

iiraMneditatione pensantcs, proiit

experi-

inento didiciiniis, cjuod interprjcfatiiin rejj;ein et regnicolas lioniiiiesque et luibitatores Delpliinalus proviiu'iiC Provincia^,

necnoa

siibilitos

no-

stros Comitatus Avinionensis ct Coinitatus Ve-

naysiai,

quampkires

lites et

controversia) super

21. Francofurti iiisiiines conventus celebrati : miracula ad rdiq^uas trium Virrjinum edita. Celebrati suiit atlecto jam anno solemncs ordinum imperii conventus ', quibus Raymundus S. MaricC-iNova; prcsbyter cardinalis, ideni(|ue episcopusGurcensis, inlerfuitPontiticio nomine, quorum causa licct vulgas latuisse dicatur
,

confiaibus, juribus, jiiristlictioiiil)us ct aliis rc-

tamca

ia

iis

dc tuciuia auj;ciida(|ue re Cliristiana

bus, ex (]uibus strages, lioniicidia, dcvaslaliones

bonorum,

et

persunaruni captivationes
et

et de-

tentiones, aliaque (|uainpliiriiaa el enoriaia

aoa

siae aiaj;aa locoruia, iicrsoaaruni

liabilato-

rum
liisi

eoruaulein,

acRomana)

Ecclesia; dainiio et

jactura siiccesserunt,

majoraiiue et jijraviora, desuper remcdio providealur op|iortuno,

succedere loinmlaiitur, laulto tciiipore exortiu fueruat, et pro (|uii)us scdaiulis iios ttiac ia miiiDribus coastiluti et cardiiiaiatus boiiore ct pleno legatioais oflicio a latere nobis desuper ab Aposlolica Scdc coauaisso fulf^eates, |)laribus aiiais iasudavimus, et in dies iasudarc iatendebamus; sed (|tiia felicis rccordationis Pio papa III prredeccssore nostro, prout Altissimo placuil, al) liuniaais exeaipto,ad sumini Apostolatus apicem, divina favente clementia, fuinuis assumpti, curis altioribus nobis incumbcntibus ", et infra, te de fratrum nostroruin consilio ia nostris civitate Aviaioneasi ct comitalu

tuiu adversus noxatores Bobemos, tuin adversus Turcas actuin coastat. Idem etiain legatus, cuai in Coastaaticasi agro certissimis argumcnlis coniperissct tres sanctas virgines pluribus miraciilis a Deo illuslrari, sacra indulgentiarum priemia caruiii icli(|iiias vcneraluris pro|iosuil, Eodein, iiujuit, ut refcrt Xicolaus Raseliiis aiino circa fesluin Simonis ct Juda; Aposiolorum factiis est iii oppidu rcnali Francofordensi coa:

vciilus priiicipuia (|uoruiiidaiii^

ruiit Rertlioldus

iii

(juo coiivcae-

Veaaysino et terris illis adjaceatibus, accnoa Dclpbinatu ac proviacia Proviiiciie, illoruiiuiue

sin|j;ulis

dicecesibus, etiam

si

exfra liiaites

illo-

rum

se [irotendant et extendant,
et

taaquam

pacis

angeluin aostrum
ciinus,

RomaaaG

EcclesitD iioinifa>,

Mogunlinensis, Hermannus Coloniciisis, et Jacobus Trevirensis arcliiepiscopi, Pliilippus quotjuc coines palatinus Rlieiii, et Joacbimus inarcliio Braadeburgensis, quinquc dignilatis electoria; principes. Porro ex partc ducis Saxoniaj Fridcrici adcrat ciiucs auratus Ilenricus dc Rina, doctissimus causas vcro conventus paucis volebant esse manifestas. Aderant Maximiliani regis Germaaorum legati et Rayinundus cardinalis Gurcensis, Apostolicaj Scdis legatus de latcre, dc Colonia navigio itcr per Rlicnum et Mogum facieas, attjue ia eo coaveiitti suffi liaem Icgatioais coastituens; nam Moguatiacum divertciulu per Vaiigioaes et Neaietes, ad Rauracos ustiue perveait. Apud
:

nibus, nostriiai et Apostolica; Sedis legatuin

liasilienses itaquc subsislciis

creamus, constitaimus
circumspectioni

et

deputainas

(|ueatiain

triuin

sanctarum

miraculorum frevirgiaum Kunein

et iiifra,

priEdictffi

quod

eis-

gundis,

Viberadis,
vilhe

ct Mcclilililis

dem

atit

saltem paribus ac pcaitus ct omiiiiio

privilegiis

Itarocliiali

cujusdam

Eicliscl

Ecclesia diche Coii-

consimilibus facullalibus, potcstalibiis, conccssioaibus, auctoritatibus

,

staaticnsis dia^ccsis, noii procul ab oppido Ryiifelden,

gratiis,

quod

est Basiliensisdioecesis, (|uiescen-

decretis, declaraliuiiibtis, iiidtillis,

liltcris, for-

titim atidiens, unuiii a sccretis

Jacobiim Mcrbolt
pro
in(]iiisi-

mis, clausuliscl lciioribus, i|uiluis in minoribus liiiic tit. S. l'etti ad Viiicula presbyteri primo,
ct

Rambcrgcnsis

di(ccesis clericiim

siicccssive

Sabiiiensis

et

dciiide

Ostiensis

cpiscopus cardiiialis oflicio in nostris civitale Aviiii(uu'iisi ct Comitatu Venaysini, et aliis iii legalioiie ipsa Aviiiioaeasi comprelicnsis spccillcatis et

huna sparseral, misit; (]ui ad locuin veniens vidit mulierem monociilam ]ier aaaos fcrau; sexdccim ati mcmoriam et
tioiie veritalis, quaiii

ttimbas

dcfectum oculi
iii

|u;ediclaruni virgiiium illtiminari, et pciiiliis aiifcrri sic (]uod velcris

;

desi^aatis proviaciis ctdoiiiiiiiis, terris

et

ea morbi
:

luilliim

deincc])S

a|)]iariiit vesli-

et locis

utebamur

fungcbamiir, ludiis a Sctle

ita (juotl

Apostolica coacessis,
tein

pcr

liaiic iirppsca-

legaliuiieai

legationi

prtcdicla'

tuiic

iiiii-

alteram quoijuc mulicrcm bicnnio par.ilysi mcmbrorum coatractaia ad mcmoralariim virgiiiiim invocatioiicm prisliiia' saiiitali restigiuiii

versali et facultatibus priedictis illius occasione

tatain convaluissc, ihi ut surgcns

de

giali:ito.

coacessis

iii

ali(|uo

noa dcrogetur,

iiti

poliri et

gaudere possis

et valcas , et infra,

motu

pro-

'

Tiilli. Cliiou.

Spauli.

iNic.

Ujs.

iii

.\(lJil.

atl

.\aucl.

404

JULII

II

ANNUS

1.

CHRISTI 1503.
,

in qiio jaccbal, iu"iliLus sana,

inissiini
aiiiiiipicrct
:

vuliim a sc

i)ro-

adoicsccntcm qiioque aiiiiitrum octcticcim, ciim adiiuc pucr cssct, ac lertio suiu ;vfatis amio, ciim jam verlja ioqui semiplcna ca'pissct, iclu fuisiuris et tonitru
tacliis

ciiiium a Francisco Aibuqiicrquio arccm a Lusitanis Cocini priinum exlruchim. lum a^dcm ligiicam vciuli allcrius magiiiliccnlinris (!\ciujiiar

coiisccralam Ciirislo

'

in

camque signiim

pendentis e criice
liim,

lo(|uciam amisissct, ad
a parciiliiuis
ila
iil

mcmoriam

virgi-

tioso ingenli ;ipparalu

num

ohlatiim

pcircclc rcstilulum

quod

illo

umbraculo presunimaquc l;ctitia iilaprimiim dic Roinana Ecclcsia

Itiuiiini sul)

loquelae didicil,
a secrelis

siiic

impcdimcnto vcrba

divinis in rchiis, Lusilana gens in liumanis, in

perfccta ioqucrclur. Hcrcrcns vcro luvc

cadcm

missus cardinali Uaxmundo, qu;u al) Ecclesia Romana canonizata! non fuerant virgines, jussil ut cclcbri lionorc
ai)

posscssioncm quodammodo vcnire videRcpressa dcindc viiriis excursionihus Zaniorini ferocia est, paxquc ampiissimis conliidiac

rciilur.

omnibus venedistri-

ditionibus extorta
iiis

qua fama
Coiani
-

Cliristiani

nomi-

rarcntur, indulgcntias ad carunuicm nataiilios

dies

excitati

tutores

rcgis iiostroruin

juxta
.

sibi

traditam

facullatcm

firdus exainbivcre, eoque missus

bucndo
'2ri.

Dominicani
'

sodaiitii sacerdos,

Rodericus, ad disseminan'

Petri Aubiissonii. cnrdinalis obitiis et lau-

f/es.

Luxit

dumEvangciium, multos ab
;id

stipcndii

da^monuin

eodem anno Oriens

Cliristianus

Chrisli signa traduxit, labanlesqiic alios in

lide
^

extinctum propugnatorcm suum fortissimuiu Petrum Aiiiuissonium S. R. E. diaconum cardinaicni, ac

suprcmum

.lcrosolymitanoriim c(|uisi

tum

niagislriim, cujus pncclaros dc 'lurcis aclos

triuinplios nuiia a-tas conticescel, cui

prin-

cipes (ccidcnlis assciisisscnt, nonaiiiissa luodo

fincs latius proferre

rccuperarc, scd rciigionis cliam imperiiquc sui potuissent; idcnniue egregio faciiiorc

cxtrcmum anlcachc
:

iiiuslris vit;e

aiiiuim oriiavit

cuiii eiiiiii

;tiiiiiiad\crlissct c\

Jud;coruin Riiodi coinmor;iiilium coiiu\ic tauquaiu c\ ftedissima scnlina omiua p;cn(3 vilia, quibus lUiodii civcs inliccrciitur diniaiiarc, cos
niulctavit cxilio, jussitque Nici;iin

conlirmavit. .\dduiit Rarrosius ' et eodein aiino, quo lirec gerebantur, nimirum miilcsimo qiiingeiilcsimo lcrtio, iiavarclios aiiqiiot 01issippone|)rofcctos ad dislurbaiida Arabum ciiin Indis commercia, Zanzibaris rcgcm ad impiiirandam Emmanuclis regis fidcm variis cladibus adcgisse, Rrav;e eliam opiilenhc urbi annuuin vectigal imposuisse tum Meliiidcnsi rcgi socio advcrsus Momliaz;e lyrannuiii, a (juo valdc prcmcbatur, opportuiiiis suppetias tulisse, hostcmque ad peragcndam pacem compulisse piilcfaclos ita aditiis Eviingdio in eas oiuncs oiiis, ut tcnebricosus Oricns illius luce
rccta

MalTcus

Provinciic

fruerclur.
^2~.

dcporlari, nc,
ipsis

si

b;i'rcrciit

in

Oricntc,

tanquam

cxpioratoribiis

Rarbari utcrcnlur; cos

Majnimi labores

susrejjti

riccV colonis.

a primis

Ame-

Interea Christophorus Colonus,

stique

vero, qui superstitionem veterein exuere, c;eiclavacro expiari mallent, Cliristianoruin

pcrliistratis superiore

anno

variis allerius orbis

provinciis, lioc

ineiinte
ct
iii

varias regiones,

quas

numero

ascriptos nianere Rliodi permisit. l>e

Rcragum, Hiebra
obivil',

Judteoruin pucris, rogatis piurium doctoriim sententiis, staluil dc iis tanquam de servorum filiis, prout domino visuin essetpro eoruin bono

cumqiie

Uuraha flumina inlerluunt, Duraba strigmenta aurea

consuicndum. Sanxit itaijue e parcnlum daiiinatorum e\iiio sinu avelieudos, atque in Chrisliana
reiigione educandos. Curatuin est magnificentissime iilius funus, communiquc equiliim decrcto

Hispani compcrissent, ibi a?des figere decreverunt sed baibari, qui hospites bciiigne exceperant, id passi non sunt, ac post
arenis iinmista
;

sepuichrum ccneuin elcganti arle ilii posilum, in quo dcportati ab eo triumphi gestaque insculpcrcnlur. Successit
ei in

cquestri

pra;fectura

Aymcricus Ambasiaims Rothoma-

gensis cardinalis frater, quem Ludovicus Francoriim rex dominica; crucis particula et gladio, quo S. Ludovicus in Syriaca expeditionc accinctus fucrat,

donavil;

quae

sacra

munera

in

Jainaicam insunaviuin a vermibus pertusis, applicuere. Ouantos vero laborcs cxaiitlarint qui posteris novuin orbein apericbant, exposuit postea Leoni X Petrus Martyr ' hisce verbis Evaserunt tandein et ad Jamaicam, inquit, semianimes appulsi sunl, ohrulis ibi navigiis omnibus intercepti vitam egere mensibus decein Virgiliani Acliemcnidis vita in nudoriim barbarorum potcstale calamitosiorem, ejus tcrra? cibis contenti, si quando barbaris piacehat
varia
inita prcElia ffigerrime in lain, alveis
:

Rhodio

ffirario

reposita fiierunt.

impartiri.

Profuit nostris

odium
si

capitale

quo
;

a Lusitanis in India propaIn India hoc anno Christianam rem gatur. auctam narrant Indicarum reruin scriptores, susceptum Cocini principis adversus Zaniori20. Christi fides

sese invicem barhari

rcguli

prosequunlur
qiiando

ut

eniin nostros fautores haberent,

fiiiitimis

cum

hoslibus bella ingruercnt, pane ali(|uando patrio famelicos recreahant. Sedquam

num
1

Caleculi et

Rrachmanarum rcgcm

palro-

miscrum
'

et

sDrumuosum, pater

beatissinie, sit
B.inos. sup.
c.

Jo. Biiros. ib. c. 2. MalT. ubi sup.

Bosius 2. p. Hisl. eii.Ilierusol. I. xvi. Asia I. vii. c. 1, 2, ^. Osor. 1. iil. et Malf.

Jo. B.iiros. dec. 1.

.\l;ilT.

ubi sup.

Barr. sup.
c.

I.

tiist.

Indic-

1-

U.

Pelr. Mar. dec. 3.

4.

c.

i.

'"

3.

MalT.

I.

ll.

ubi sup,

'

Id. ib.

JULII
riiemlicato
tas,
iilii

n AXNUS

1.

CHRISTI

1503.
si

A05
ncglifalhix
doii;!
fru;iii-

panem

adipisci, conjectet lua sancticielera

nanujue pueriliter senliunt Dab;iib;im,

geiiter sacris ejus intendatur.
ciilcat

i)i\Tsertim

desint,

viiiiim puta

Eam

miseris in-

carnes(|uc vel

omne

pressi lactis geiuis, (|uil)us

superstitioiiem
rcligionis,

genus homiiium

Euro|);eoruin honiinum stomaclii a cunis soleiit enulriri )>. Additeos virtute et ingeuio calaniita-

sub noniine portent ad Dabaibae sacra, quibus

tur
).

quo

lre(jueiili;i
ijisi

cymbula enim unilij;nea Didacum Mendes,acceptis duobusJamaicensihusportuum ad Hispaniolam quadraginta submoperitis tam leucis tumido mari iiervenisse, adiisse(|ue urbem rej,iam S. Dominico sacram, mo.vque duabus comparatis navibus EuropiEis, noslros egestate confectos revectos esse. De earum
tein vicisse,
,

30. Uuod ad daMiionuni liulibria attinet; hoc ineunte aniio iii Elruria spectris horridis infestatam fiiisse quaiiidaiii domuiii ii;irral Pe-

trus Delpliinus iiilitteris ad Petruin liarrocium

episcopum Patavinum,
ancipiti expetit,

iiiio
'

consiliiim in
:

re

terrarum, quas sub torrida zona incultas sibi Tni|)ersuasit antiquitas, amoenitate subdit
:

versos tractus

illos,

quos percurrisse Colonuni

Audi aliijuid novi, ut consulasquid agcndum, ne incontinua trepidatione et pavore versentur, qui domestica vexatione impugnati non sinuntur quiescere.
sic iiuiuiens
<i

laborum

diximus, ipse scribit, idemque fatentur omnes socii, toto anno esseifrondosos, virentes, ama'nos, et (|uod majus est, saliibres, iii quibus e.x universo comitatu nullus unquam

Halict nostra sacra

medio
nostraj

Socii,

cremus ;cdes quasdam in quod oppidum a Musolea; luijus

aegrotaverit,
ffistu

ueque

liorrenti frigore

unqiiamaut

secessu quingintos circiter passus dist;it. In iis habitat faniilia bene morala ac boni scilicet cuin uxore, flliis ac testimonii, vir

fervido quiiujuaginta le(|uarum intcrcape-

dine a Cerabaro
et

magno ])ortu ad us(|ue Hicbram Beraguam ve.vatum se fuisse jactat . 28. De iufelicium autem populorum auruin
institutis

nepotibus. Quintus liic agitur mensis, quod in e;i domo audiri acvideri coepta suiit iiescio qua; portenta, strepitus vocum, niotus atque impulsus capsarum, dum sii[)er iis domestici iiisidereiit, ictus parietum, ictus lapidum ac fragmenloruiii ad magnitudiiiem dimidii fere lateris,
qute ex

quaerentium

subjuiigil
ail

"

Cciabaroi

populi, qui(|ue jacent medii

lliebrani us(|ue

Beraguam nounisi certis anni temporibus auro inlendunt quteritando suntque negoliationis ejus opitJces exerciti uti apud nos argenli
, ,

contignatione
ruina;
istis

in

pavimentum

dejecta

soiiitum

diebus

similem excitant. Novissime eliam gemitus (|uasi himenlantiuiii

fcrrique
colore,

fodinatores, qua;

loca

magis

auro

fortunentur a specie detluxi torrentis, a terr;e aut bujusceniodi argumentis longo bi callent cxperimento. Creilunt iiussc auro nu-

exauditi sunt, et lapides haud exigui in familiam conjecti, adeo tainen levi emissione atque
ictu,

ut

jiercussi

vix

sentiant.

Visa
et

quo(|ue

fuisse ibideni simulcra nescio

qmc,

noctium

id ncgolii miniine lendunt inexpiati ex priscorum religioiie, puta qui a coitu et onini oblectamento abstinent, cibisque ac potu parcissime utantur. Universo legendi auri lempore vivere tantum ac mori ilalum boniinibus, ut c;cteris animanlibus
,

men; quandoquidem ad

phantasmata afflrmant; (iiiaiiivis interdiu etiam nuinorala omiiia eveiiiant, iil lerrili (]ui inhabitant

domum,

ac iiigenli foriiiidine

ac stu-

pore perculsi, praesertim

vix ])crinitlaiitiir

])ar\uliac mulieres

aibitrantur, i^roplerea

niliil

colunlaliud

solcni

tamen veneranlur,

et
.

surgentem ab huri/onte

i)r;e mctu somnuiii ca])crc, ac fcdium cubicula(|iie trepidi ac treinentes ingrediantur. Quid sibi velle isla putes, ac siquodtibi succurrit rcmedium, non gravaberis

olticinas

reverenter excipiunt

rescribere.

Oratum

est a saccrdotibiis

nuiltis,

29. Subjicit rnira de montibus vastis, qui a Meridie sublafi, atque ex Oriente in Occidentem excurrentes, angustias eas terrarum velut rei^agula validissima flrmant, neadversa duo vastis-

missarum concelebrata solemnia ipsius patris familias nomine, atiiue ab eodein eleemosynae luijus rei gratia erogata;, ncc sibi videtur aliquid profecisse,
narrat,
in
etc.

vero moiites Daet tlumini cx eisdem mananti nomen inditum. Qua porro superstitione Dabaibam colant ut vctustas montes etiam coluit, enarrat 1'etrus Martyr Dabaibam ferunt fuisse foeniinam apud niajo:

sima concurrant maria

appellant
;

lios

MDiii . Similia sunt

ha!c

Musolea die xxvi Januarii iis, (luie S. Gregorius

:

baiiiam

ex

quibus

dum de S. Dacio ejiiscopo Mcdiolanensi Orientem profecto loquitur in Dialogis (luae

quam
qua> videntur sensibus corporeis
:

permittit interdiim Deus, utiiicrcduli sciant alia esse

'

res eorum magni animi et providentite, quain viventem antiquitas observabat, mortuani inquiunt reverenter coli ab universis regionuni illarum incolis ab ea regiones nomen sump:

plures enim in eam la])SOS li;i'rcsim, ut omnia tantum sensibus metirentur iiulicat Joaunes Picus Franciscus Mirandiilanus in libro de
Christiana fide,
psit.

(luem

Julii

II

iiomine inscri-

aiunt et milti fulgura tonitruaque, ac segetiim stragem, si quando irascalur irasci

sisse
;

<(Jamniillesimussuiira (luingentesimum aiiiuis evolvitur, cx (iuo iicrsequcntc Herode,

31.
Delph.
vii. Eii. Lvi.

'

|'clr. Mai-.

dec. 3. c.

i.

'

l'eli-.

I.

40G

JlLIl

II

ANMS

I.

CIIUISTI

lr)03.

advorsaiitihiis Uomaiiis rL'riim ciomiiiis, rcclamantiliiis

.Iiiilicis,

pcragciida divina sclcctione digniis haberclur,

sitas([ue in eo virtutcsillas fuissc, ciijus fulgore
()h((i'catai

obstanlihiis

ilialioiis,

sciisii

(lomiim
lia'c

ot

cariie

rc|iiij;iiMiililiiis,

saiulissima
|)n)|)licla-

Iiomiiiiim

mciilcs

illuslrareiitur.

.\l

rcli.uio, i|iia'

priiis suli

mysticis

c(im sc

I)ci liiiuiii

dici crc(li([uc
ali()(|uiii ct

volucrit, Itcus

riim \claminibiis et iiinbra lo^ns Mosaica' miiltis

duhio
i|)sc

[irocul csl,
omiiiiiiii

arrogantissimus
[)essiiiio([Ui;

aiiiioriim

milliliiis

([iiasi

iii

niafjistri,

ita

cciisoiidiis

cssid,
([ui

(lixerim, iilcrodclidicrat, ctiiata, aiicta cl|ir(i|)a-

su|icil)ia' vitio

maculalus,

falso diviiiitalciii
provideiitia,'

^ata est
liis

vix^iiic iilliis
iii

lam scmotiis orhis

iii

anj;ii-

sibi

altribuisset,

neciion diviiue
ciini

rcpcritiir

iiuo aiit

('>lirisli

lioiiorcm

lox iiicusarctur, iil|)ote

noii [luiiicns,

cxtriicta^ Kcclcsiic

iion fiicriiit, aiit cjus saltcm

cuni sectatoribus sed magiiifaciens, sed exaltans,

[lortentis

nominis fania non personueril. Uuod regnum

igitur
luiic

sed signis

al(|ue

glorificans, (|uem

vcl

magniliidine

vel

victoria

vel

constaret majcstatis reuin mille et ([uingeiilis et

confcrcndum cst. (|iiaiido non soluni ab Oriente soie ad Occidentem iiropagatum est
gloria

eo amplius annis

terrai,
jiis

ca;li

angelorumque

dominiuni
3'2.

sibi

contra

ot fas usur^iavisse .

(cxtrcmos eniin utriusiiue orcE reges et populos, ut nicdios taccam, Cliristi legi subjectos esse perspicuum est) sed ad lerras eliam tam Romanis olim gcntium victoribus, (|uam Alcxaiidro lerrori, et novos orbes peniuirenti illi, orbis prorsus incognitas prolatiim?ut cos omitlam

culis

Adductis multis argumcntis, tuni miraquibus Cbristi fides confirmata est [iluriubiijue gcnliiim, dc recentioribus

bus

sieciilis

luec subjicit:

Sed

et noslris ((uo(|ue

tempori-

bus eadem
ex[ielli

vestigia

cons|)iciuntur

nam

el

quos

Cliristianorum
[icr

Ilispaiiitc

regum

classis

(hemoiies ab obsessis cor[ioribus Cbristi virtute palani est a sanclissimis itcm viris et
:

nostra a?late

antarcticum
iit

polum,

liuic ipsi
;

foeminis visibilia contemni, al([ue

(\uiv

[ler

cadcm

qucm
adco
nietsi

cciiiimus
iiota

opjxisitiim, adnavij^avit

lucc

diximiis

Cliristiaiue

vitie
:

[lurgalissinia

C(impcrla([iic,

vcritatis liostcs la-

froiitcm pcrrricucriiit, iicgare xercaiiliir.

opera de terrciiis cielestcs rcddi miraculaquo([iic ob sancloriim virorum iiierita Dci virtute
licri.

autcm |)rimiim c.\ advcisariis sciscilari, (juaMiam vis illa tam |)otciis fucrit ut maligiios dcemones ex mundo debellato subacloque iani
Libct
celeriter ex|)ulerit
"

Allocutiis
([ui
iii

ipse

sum

miiltos fide

digiios

homines,

[iroprio cor[(ore vcra iiiiraciila

ex|)erti sunt,

Multisque
in

iiitcrjcctis addit

idcm

affirmariiiit
:

.\ddc quoil

iioii

[lotest

([uidquain

essc

casu
varie-

vidcrunt

jurejurando etiam interrogati alios ([ui etiam suis oculis cgo ([uo([uc vidisse et seiisisse miract
:

factuin,

quod omnes habet

:

senumeros

tatis, ut in

libro dc divinationc a Ciceronc con([iiid

cula sine mendacio affirmare [lotucrim. Illiid autem qood noii uni tautum aut [)luribus, sed
fere
iii

firmatur
eirccissc

igitur

reslat (|uod

cclebre

lioc

[)ro|)atulo cst

niiraculum toto oibc couspicuum crcdi

?

[lossit
([ui

turNcajioli in

non roticiieriiii. AdservanCampania Jauuarii martyris rcli-

An dsemon

fortasse

quispiani,

quia', adservatur et

aut alios d;rmoiies aut se ipsum expulerit ? Sed rogo, ([tiisnam se aut sua regna demoiiliir?

Hursus respondcant; cujusnam rei gratia lioc operatus est, bonsne an malae ? si illud respondebuiit, rcfcllcntur
cst daL-mon

bonum

sibi

statim,nam qui [icssinius non prsstituit fiiicm, ct

et

iii vase sanguis post ejus trucidationem pie collectus, qui e regione membroriim posiliis ebuUirc qiiodammodo inci|)it et li([uefieri, atqiie ad pristiiiain veri sanguinis speciem redire; semotus autem et alio collocatus iu dcnsum criiorcm coit coaguIatiin|ue, eam retincns formain quiE criiori multis siecii-

tam
orbi

jiatens,

lam universale

diuturnum,
rcligio,

([uaie
alio-

lis

clfuso coiivcniat, doiiec itiriim

th(!ca

reli([iiiis ipsis

tcriariim

attulit Clirisliaiia

argeiitea

rocoiiditis ox

adverso oppoiiaevciiit
:

quinjam iioii [icssimus sed optimus ccnscrctur si secundum dicent, urgebuntur acriiis, cum non modo a bono ad malum, sed a malo
:

tur: noc id (|uoi[uc

regioiiihiis
illis

scmpor

nam

diiin
vid

aliijuod

iininiiict

maliim

ad o[)timiim vivcndi genus jacta translatio iiobis extra controversiam declaret, da?mones ne([iia([iiam

niinime lii|iiofit, sua illa quicle vexationem portondcns ita incohc longa
turhalio
im()endet,
:

ex[)erientia didicere.
illiim
([ui

go meis
teter

oculis

cruorem

sibi

pro bono duxisse, ut a

dejicerciitur,
et

mundi
ubi([iic

liiijiis |)iiiici[)atu

Cliristo

terrarum cullo
oportct,
i[)si

adorato.

Colligamus igitur

rei quam quarimus causain aut Cbristo bomiiii divina virtiitc aiil llco illud si o|)cranti necessario tribuciidani esse
liii.jusce
:

sua natura maiiet olijcctu capitis riihesccre, Iii[uere etceu ebiillire vidi, perinde ac si e venis tum fuissct cmissus vidi, in([uam, meis oculis, et ratione comiirotclieiidi ()|)era naturcE fieri id niinime posse concretus
;

slatissimiim
privatioue

eniin

apud

[)liilosophos a foriiKC

concedatur, colligitur subinde veram cssc baiic fidcm, quaj Deum i()suin Iiabeat auctorem, si lioc dixcrimus taiitumdem in adversarios ohti-

([uod

aiuiit,
;

ad

Iiahiliim

ejusdcm

ncbinius

o|)erante iiam([ue

Deo per

Cliristuin

hominem,

indicatur nobis

eum ejusmodi

fuisse
miiiiia

(etiam qua Iiomo) ut ad

tam pricclara

reditum non dari et ((ui non credunt, cxperiri [lossunt si cruorem, uhi coicrit et [lost nienses ali([uot, ne annos dicam, iii tcrram pulveream(|ue inassam redactus fuerit, ad sanguinis formaiii, et iie de vcrbis calumniam faciant, si non

.irLil

II

Axxrs

2.

ciiuisTl

1504.

A07
llosculus in vorlieem

aJ

loiiiiiim,

ad sola tameii accidontia forniam

scilicet,

nentilius, albus
]Kiiilatim

quidam
(|iii

sequentia,

ruborem

liquorem, tluxum
(iiii

exurgit,

liora

elapsa desinit et
suiit, (jiii-

et rcliqua rediiccre possit.

'X^.

ovanoscit. Ali(|ua (|uo(|ue ot paria et otiam fnrte

iis

"Aiidivi (|uo(nipal)

videniiit, spi-

mnjnra sparsa
biis
ot

ot

disseminata miindo

nam
piit

esse Rliodi

qua sacratissimum
(|ii;c

Christi ca-

piiinitreriint impii,

diim cdrdiiam spiiicam

sin^'uio niino, in
iii

veitici imposueriint.

die,

quo
reat.

Christi

passionis

memoria

Catholica

nosfra Ecclesia cciel)ratur, vidonte populo flo-

ad conversionem excitatio, orediMilibiis vero ad persevorantiam confirmatio jiijzifor oriatiir (|ua' qui non videt caHMis, (|ui non audit surdus, (|ui audita noncredit insanus, qui majora aut orobriora desidorat ut crodat iiiiiicrodiilis
;

Monstratur ea in vase transliicido ex vitro,

solens et proiiiianus, ubiijuo terrarum decan-

ut admittatur aspectus nec

sit

oculorum

acies pos-

obtundi, ante lioram illam qiia Christus crucifixus creditur, nullam spina ipsa motionem
praBferf,

ubique nota compertaque sunt creditaque, ab eis quorum ob potontissimam malitiam justo divinoque judicio oculi montis olK\Tcati
tata,

nisi

non

coloris mutatio,
:

non

ulla adjoctio

sunt,

ut ju.xta divina eloquia videntes

non

vi-

in ea visitur
pit,

et

proximante tempore rubere incioculis omnium circumfusis atque cer-

deant, ot audientes

non

intelli^ant, etc.

JULII

II

ANNUS

2.

CHRISTI 1504

1.

Jiilio

admonitus dnx Venehis

Anno a virgiEcclesix Romansc rcstitnat. neo partu (juarto supra mille quingentos, septima Iiidictione, Julius Pontifex capta superiori anno de restituendis Romnnm Ecclosia^ pristinis juribus, et jiacis inter Hispanos Gnllos(|ue redintograndi consilia provexit, ac primum, anfe-

iit

crepti

quam

erepla a Venetis armis repcteref, lenitate eos ad a^quitatem flectere studuit, ac Leonardo

felicis recordationis Alexandri VI nostri prtfdecessoris occupavit. et lioc idem semper dixerimus oratori apud nos tiio; mirnri satis non possumus, (]uod adliuc niillum liqiiidum responsum nobis sit datum sod, ut ab eodem episcopo orafore nostro accijiimus, iterum res ad senatum luum togatorum
;

rumqiie arces, omniaque qiKP tua nobilitas ab obitu

alia loca et oppida,

dolnta

sit,

cum

tua nobilitas et inelytus iste se-

Laurcdano

edixit

',

lirmiter se cnnsliftiisse Ea-

natus pro
possit,

singiilari

sua sniiientia perspiccre

ventiam, Ariminum, omnia(|ue alia oppida, qua? ab Alexnndri VI obitu occupala fuissent, recu-

ne injuiicto sibi a Deo pastornli olficio deesset; neqiie a suscepta tueiidi jiiris Ecelejierare,
siastici

cum tanta Dei injuria et ollensa diutius occupatas tenere, et nos pro pasforalis oltieii ministerinnon posse
non
licere vobis res S. R. E.

omittere omnia remedia,

sentenlia
iri.

ulla

ratione uUove terrore

dimotum
'<

(luas pro recuperatione liujusmodi sunt necessaria. In lioc recuperandi proposito ab iiiitio cnnslanlissimi fuimiis, suef
:

Leonardo Lnurednno duci Vonetiarum. " Cum per venerabilem fratrem nostriim Angeliim opiscopiim Txburlinnm, et per pliires
lillerns
lixae

vel nlius

doclnravorimus iKddlitati tua\ nostra?

erimus sompor et si orafor ipse tuus quispiam secus forfasse scripsit. aut spcni desupor alieiijus composilionis dederit, aiieiia a vero seripsil non dobemiis enim tanmiis
:

volimlnlis esse repclerc el reciipernre civi-

tates nostras

Eaventinam
7,

et

Ariminensem, ca-

Dei otTensam et S. R. E. ac existimalionis nosliie jnctunim dissimiilnre aut negligore.

taiii

Semper
<

te et

Llb.

I.

liiov. p.

unice dileximus,

inclytam istam rempublicam fuam et plurimi fecimus, speranles

.V08
i|iiO(i

JUI.ir

II

ANNUS

2.

CHRISTI 1504.
ieipublie;r
iit

(IffonsoiTS

jiiriiiiii

S.

1.

l'..

iinii usiir|i,iio-

Vciic!;!'

|uiiu'ipes

\iros liortatibus

res,
tis
:

noslro |tr<TSPrtim l'oiiti(ii'atii, essc ilclien^quare etini a proposilo ilietas eiviiales rt

iirgcrct,
rciii
iiiiii
:

erepta Hoiiian;e Kcclesia' restitiie-

ciirdiiiiilcm
C;irretl;iiii
-,

vcro |{otlioiiiiigensem
;ic

',

Caro-

arces reeiiperamli iiiillns terror, luilla paetio, iiuila eoiiclilio (limovere iios possit, eiiin Oeiis
et

dcsigiKiliim
*

',

episcopum
susci-

riicbiiiuim
l;iiida

iiicit;ire

jiissit

Liidoviciiiu ad secvestigi;i,

Salvator noster .lesiisCliristus.

i|iii

Keelesiam
(|iii

gloriosissima

majorum

snam nobis renrendam eommisit.

scribuiit aut
litateiii
seiitiiiiit

Iioe a iioliis ex-

liiciidiimijue
;idvcrsiis eos,

RoniainT
i|iii

Ecclesiie

patrociniiim
(i;ilIoi^i'-

postiilet, et |iastorale offieiiini e\if;at,

seeiis
.Nolii-

(Iili(ui(iii

sacr;im rcgiiin

a verilaie alieriaiit.

riim libcraliliilc oiiuiium sa'culoiiiiii liuidc

lcliiiinilii

liiam nirsiis |ialeriie liortamiir, moiieiii

collatam invasisseiit.
,

Ciiirniiic jiictiirelittciiis

miis, re(|iiirimiisque

itomiiio, ut

i|iio(l
:

jiire
(|iio
.

tur

ab advcrsariis

rcgiiis

rogatu
cmcii-

facere delies, spoiite el eilo facere velis

restitulis

Ponlificio

cxiiriitiis cliiiidestiiiii iirte fiiisse

nobis inteijre urbibus

nostra

eivitatiinis

(liciitas, .liilio

insliiiidiim

visum

est, nt (ialliis iid

diilii|iic cali-

ircibus
Sedis
S.
.

et locis prieflictis,
ciijiis

et liujiis saiicla'
fiiisti,

iiKliicliim

('Jiisniiidi

iimlilgiiitiitis

sem|i(!r observaiitissimiis
Uoiiiir

gincm

disciiliciKliuii, ur;itorein

iiovuui iimiilis-

bcnifinitate perfrui possis. Datuiii

apiid

Petrum anno
iii

Mniv, x .laiuiarii. l*oiititleatiis

simis fretum maiubilis ad Venetum iirinciiicm ac seniitum legarel: de quo Iiiec ad Carolum

noslri aiiiio
2.

(^arretanum

scri|isit

"

Repetitaj eaedem querclffi aliis ad

ipsum
'

4.

Julius, etc.

Eramus

in

expectatione

Veneta>
.liilio

a reipublicrc prineipem datis litteris ftieruiit, eiijus ineiis animi(|ue constantia

in iuendis juribus Ecelesiaslicis respondit sane-

exeinplis, qui defendendi juris imperiique

tifieii

lissimorum antecessorum ae prtesulum alioruin Pon-

ierrarum, arcium ei locorum provincia; nostrse Itomandiohe, quas Veneli cum tanta Dei ollensa et ignominia nosed slra, quod tibi notuni est, occuparunt Veneti enim longe nos nosira fefeliit opinio
reslitutionis

civitatum,

stndio extremos laborcs toleraruiit, non adbortationibus modo ac miuis, sed arniis quo(|ue

ipsi

in dies

sunt diiriores, et non solum non

restitiiuut occu[)ata, sed reliquos

quoque popu-

hosteslejjum oracula spernenies obtrivere;

egre!j;ia

(|iiorum
lis

facinora meritis laudibiis nuil-

in locis etTert eardinalis iiaroiiius. Proinde

perperam nonuulli auciores Julium expeditiones eontra ditionis Ecelesiastica; invasores conficientem, magnoque urgentem ardore temere

pecucorruinpere quare opus est, utcharissimus lilius nosler Ludovicus Francorum rex non solum verbis, sed etiam rebus et effectu defensionem S. R. E. matris suscipiat, et nunc unum oratorem [iro liac re tanlum ad Venetos
los et
diciee provincice
iu;i tcnliint
;

arcium prfefecios

carpuni

quos

refert

Hieronymus Rubeus %

eo:

ipsos miitat, qui

bis
et
diclic

eis

denuniiet

ei declaret, se

rumque

accusationes jure biscc verbis

refellit

nisi dictas civitates, loca, et arces restituant, no-

Tanto Komana? majestatis amore

llagravit, ut

Ecclesiai conlra eos

omni

o|ipor-

nihil totos dies nociesque cogitaret, qnam Pontificiam ditionem in suam pristinani dignitatem

restituere

liiiic

illud,

(luod vitio pleriiiue

illi

verlunt,

summa laude dignum est, jiroprias euin amicitias et commoda ob comnuinem Clirisliani
et

iuno auxilio alluturum; prouidecetClirisiianissiinum regem cujus clarissimi progenitores ipsam Ecclesiam et Romaiiuiii l'ontilicem contra oiiuiium impetiis et injuriam seinper tutati
,

sunt.
vii

L)at.

Ronue apud

S.

Petrum anno
i.

.udiv,

Pontilicii

nominis utililatem postliabuisse

Februarii, Pontilicatus nostri anno

Ex-

cujus nominiscum m.ajestatem feie ditionem imminutam, urbes atn.ue

coIIa|)suin,

o()pida una Venetis

eodem argumenlo aliae ad Ciirolum ipsum prosapia marcluonum Carreti satum Julii
tant
litleriE,

diqueocciipatadistractaque intueretur.eiomnia
reposcere constituissct
>,

quibus graies agere jubet Gallorum

Venclos ad otficium flcctere studiierit.
"

el

inlra,

<<

regi, (|ui

Faventiam petiit, mox Ravennam repetiturus, quas urbes paucis aiite annis ab Ecclesiie vicariis admiiiislrari solitas occuparant .

Ariminumprimo

et

5. Incitavit

Julius Maxiinilianuin

regem

Romanorum,
didit,

Vcnelos ad reddenda erepta Sedi .Vpostulicte adigeret, aliisqiie litteris ' adut

Reflciebaniur inierea a Veneiis Faventiic moenia, arxque necessariis omnibus ad coiifrin3.

niumineare

lurpe futurum Ciesari Ecclesiie patrociabjicere. Misit propierea Maria-

num

Rarlliuliiiiim iiiterniintiiiiii in
scdiitis inte?liiiis

Germaniam,
:

gendos liostiles conatus niuniebatur, qua de re ceriior factus Julius Angelo episcopo Tiburlino

qui exponeret
bellis,

Clirislianorum
ceria-

arma adversus Turcas verlenda

suuunaqiie studia
a Pontillce

mandaia
ab
illis

'

dedii, ui

Pontificia in

eam
regis
XI!

urbein
ibi

ium

diu inier Gallos et His|)anos de regno Nea-

jura denuntiaret, vetaretque prupugii;icula

exciiari.

jioliiauo,

pro di-

Tum Gallorum

oratori

graiias agi jussit \

quod Ludovici

nomine

rimenda ea controversia adbibita. Inlerea Ariminensem ei Faventinam ditionis Ecclesiasticce

'

Lib.

I.

brev. p. 22.
I,

Lib.

Hieron. Rub. hisl. Raven,

1.

viii.

jnii,

Lib,

biev, p. 5 et 11.

Mb.

hoc

s Ihiii.

i.

brev. p. 16.
Ih. p.

p.

1.

n.

'

Ib.

p. 17.

" Ib,

p, 18.

Jul. lib. hiev. p. 20.

' i.

Ibid.

Lib,

p, .io,

Ib.

p.

1(9.

JULlI

II

ANNUS

2.

nisi

CHRTSTI 1504.
nnlliim
iii

m
ac ftpdcris \in-

urbos occtipalas a Vcnclis, atquo idco aiixiliares expctiit; qiia derc lircdatai ad iiilornniiliimi ipsiim liltera^ " Maximilianum rcgom, ca^tcrosquc cjiis-

oiijiisvis amicitia;

Gormanoriim copias

'

dom Germanim

principes,
lilios

sanctissima> Sodis

nostros et cjusdem dovotis^imos, iiostro ot

Ecclosia! nominiluis liorteris ut

nostrum desi-

derium pacis iiiter dictos reges Francise et Hispaniarnm comiioiienda', aiiotoritatc et consilio
,

prajiidicium F^.cclcsiae, et adversus Apostolioam Sedom vah^ro ot sorvari dohoro sciromus, ac ab cadom rostittitioiio potissimnm pacis Italiae et totius Cliristianitatis defensio ac tutola pondorot donoc Vonoti ipsi in ocoiipatioiie iliarum porsisteiit, iioo iios ila oommodc, ut optamus, pacem Calliolicornm priiiii[)um intor so dissidontinm stahiliro, iioc oos ad sanculiim
:

qnihiis

liortariqne
littoras

plurimum poUent fovore velint, ulrnmqnc ipsorum jior oratores et ad amplectondam pacom al(|nc ooncor,

otam
[iro

e\[io(litioiiom, (|iiam
sic

omiii stiidio ([iKPii-

rimus, inducere
injtiste

do

laoili

poterimus. Ciim

[latrimonio R. Polri
et

([iiod ViMioti tani iiii|iio,

diam, ut roconciliati iinicem sanctissima! expein Turcas, quam pacatis ipsis regihus anotore Domino mcditamur una cum aliis
ditioni
,

crudeliter laoorant, nohis ariiia ot

ot spiritualia pritis

temporalia

sint exercenda,

optamus
liiis

ut Vencti resipiscant, consilia in

mo-

Cliristianis i)rinoipil)US possiiit iiitondoro,

et in tanta necessitate
sia;,

nnnc

vertant, tuiqtie oratoris vorhis ac siiasioni-

sancta;

Komana; Eccleet jtistitiam

et

bns magis permovcantur, qtiam moti sunt alio-

quK

Vonetis contra

Doum

peculiaribus civitatibus,
illius iira^cipui advocati

locis

arcibus ost

rum rcgum et principum Catliolicorum, qui omnes forme ntintiis ot littoris eos ad rostittitionem
litijtismodi

spoliata, dcfensioiicmsuscipcre voliiit, tan(|iiam

et

sunt

adliorlali.

Et

sane

defensores, desti-

([uaiito inagis magisqtie cogitamtis, tanto

magis

nando pro[)rium nuntinm ad Venetos ipsos, denuntiando(]ue eis, quod nisi ipsi Voneti civitates, loca et arces praedictas tam injuste ab ois
occupatas nobis integre et libere restitnerint, ipsi rex Maximilianus et principes, utpote seniper Catbolici, et propugnatores sancta; Romanse Ecclesia?, omni opportuno auxilio nobis aderunl contra oosdom Venetos ad ipsas civitates, arces et loca recuperanda ut et nos liis curis et molestiis expediti ad generalem contra ipsos perfidos Tiirclios oxpeditionem (iovenire possinuis, in quanedum nostras etejusdom Ilomanai
;

miramur, Vonolos
tliolicte

i|)Sos,

(|tii

|)ro[)tignaforos Ca-

fldei

dici

volunt, in

eam cnidditatom

ambitionem Italiae dominio inbiantes, cum Deo et B. Petro, quem tam insigiii injtiria alfocoruiit, bollum gorore velint. Nos quidem eos omni tem[iere magnifecimus, ot in Pontificatu nostro etiam post acceptam
esso [iroUqisos, ut per

talom injuriam,

arciiiiiiqiio
,

ot

locoriim

litijtis-

modi occnpalioncm multis graliis [irosecuti fuimus, sperantcs inbono vincere malum posse;
i[)si quotidie duriores vidontur, nec considerant quanto in periculo fama?, conscientia! et rerum suarum versentnr, ([ui ea de causa pacem ctim Turcis iniisse videnlur, ut statim Ro-

sod

Ecclesiffi facultates, sed

personam propriam
,

of-

ferimus, et eliam ubi opus fuorit, exponemus, etc. etiam |)toprium saiiguinem efinndondo Datum Roma? apud S. Petrum anno, etc. mdiv,
kal. Martii, Pontificatns
7.

nianaj
sint,

Eoclesia?
etc.

helliim iiiferre

liberius
S.

posdie
i

Datum Romae apud

otimdom

Petrum
'

anno

i.

xxvi Julii, anno mdiv, Pontificatns nostri an.

8.

Conciliare etiam sibi adversus Veneto-

Sollicitavit

aliis litloris

.hilius,

rum conatus
dere
illis

Pannoniae regis gratiam viresque

enisus'est Pontifex. eique exposnit, ut licet hv-

ut preces regias potentifB sua; intento terrore armaret, nisi sua Romana^ Ecclesia> jnra pormitteront,

lendum non

conjnnctus esset, ad illud tamen coesset obstrictns, nisi a juribus Ec:

clesia! occiipandis sibi tem[)erarent

vobementorque exlimuit, no Veneti amcominodo intenti, regiim preces s[)orncrent, ac cos non modo parta retinere, sod
[ilitudinis suae
prffifectos

Wladislao Ilnngaria!

r!oliemi;oquo

regi

latiuscircumferre vim,arcium(|nePoiilificiarnm

illustri.

auroad earum dcdilionom

[^ertenlare

Oratorem Venotias pro restitutione civitatum, arcium et locorum sancla) RomaiuT Ecclesia; te missurum ostendis, et postromo invi

accusavit; de quo a[iud

eorum

[irincipem basce

qnerolas fudit

reipublica'
sint,

ctum tunm tuornmque animum pro tuitione Cliristian;e quamvis vires attritae
,

Duci Vonetornm. Postqiiam nobilitati

tua? Ciiristianissimi

Francorum
dictae

regis littera' redditaB fuerunt,

arcem

declaras

siipra

quam

dici possit, tua;

;

jucunda;

nostraniForIivii,siintiI ot roliquasarces ac urhos

nobis fuorunt

littera; ipsa?

recognovimus
nos Sedemque

provincia\ pecunia etartibus ipsi sanclac

Ecclesia;

enim ex illistuam singularem

in

RomanEB

siibtrahere

tentas

quo

fit,

Apostolicam piotatoin, et solitam aiiimi magnitudinem. Itaquc primum de oratore gratias tuae serenitati agimus, quod tamen nequaqnam potuissemus, cum sis fcederecum Venetisjunctus,
1

ul merito in dies gravins ot justins doleamus.

Habes quidem exercitum

tiam, sed

magnamque
in

poten-

incujus ditione cuncta sunt posita, qui Ecclesiam suam

est,
'

tamen spes nostra

Deo

Lib.

I.

lit.

comm.

p.

G33.

'

Brev. p. 124.

nrev. p. 22*.

(|i,

p, 13.

ANX.

TOMIS

X.XX.

R.VY.v. XT,

10

.Trr.ir

rr

.\nnu> 2.
c;vlo-

cimrsTr

inOi.

sauclam semper
rosiiiie

liilatiis

cjI ot

tiiii>itiir,

Iiiimnna; Ecclesi;c siibjici voluislis, ol a subjc

cliono,

Clirislianos
cl

priucipes ad siisci|)iciidum
iiispirabit.

qua

folicis

rccordationis Alcxander VI
lilio

ciiram

prolcctioncm niatris coriim

taiiicii,
iit

Iiricdocessor noster vos dilecto

C;i'sari diici
slr;iin

nobili viro

(Iptamus
scieiilia'

iiohililas liia (lilif^ciilius

pro
coii-

Valcnlinensi conlra voliinlalcin ve(]u;iiiliim

]ioliiistis

sua sapicntia considcrans, quantiim oniis

submiseral,

reclama-

ex liac occiipalione siibicril, (|uanta-

que infamia apud omnes principes Cliristianos laliorct, iiilciiram, lilicram et sponlaneam civitatnm, locorum el arcium prtrdictoriim faciat restilulionem, el ul Dei iram effupial, infamiam
cvitcl, ct llalica'
|iacis coiiscrvala" caiisa viiica

cisdom nostris dovotione el tide co;i(ljuv;inliliiis ab liiijiismodi siibjoctione iirreslis, ol iiuiic

fali

domiiii liborali

iii

oadiMii nostra ot

RomaniE
tolis
a]iiid

Ecclosia! lide, ot devotionc, ac protectione, necnoii

immediala

siibjcctioiie
.

perscvcrare
D;il.

dosidoratis
S.

;illi'cliluis

olo.

Unmio

tur. Dal. vii l-ebruarii .miuv

9.

jEmiliam contra fas Cxsari Borffia' IradiCnmparare |iotam rca/prrare sfiidet Jiiliifs.

iinslii

Polrum ;iniio anno . II.Edilnm

i

.MDiv, VIII kal.Jiilii,

Ponlilicatus
for',

ost

oadcm
',

])a?ne vorboriiin

liieriint
illiiis

Vciieti

aiiro

iMirolivicnscm arccin
;

ali

miila coiicojilum Di]iloma

Fiir(i|M)m|iilioiisibiis

jiro Forolivii^iij^ibLis
'.

priffecto, sed sihi tcnipcrariiiit

(|iiiiii

uhi

r.iiloiinrianis
('.;osari

iiqiionnii
,

lira'1'cclus sciisil,

Vcnetariiiii

opiim rccipiciniadc rcslitiiciida

:

innilo

saoiamoiilo

Bnrgia;

veruin

runi spc dctiirbatiis,

iiiiiiiiulia

oli:im Aiilnnio ot
lilioi;ili.

Ponlilici ca arce inivil colloiinia

verum nova

Ludovico (JrdoIaHis ^ira-stilo .U de Forolivio major facla osl contcnqiiidem cives s|)onto jngiiin Boigia'
',

oborla sunt obslaciila, Francisciis cnim liaugonius ad occii])an(iam cam ailcs (lol(is(|iic in-

lio

iiibis

a siiis

corvicibus dojccerant

voiioranl(]iie

in

Ludovico Ordclatro vi^tcriim lyrannorum slirpe procrealo, (|ui plurima ajmd tribiilcs gratia pollcbat, dcccm aureoriim millia obliilil,
slruxit, ac

Ecclesia; potiistatom, indo(]iie Aiitonium ac Lu-

ut ncfaria illius consilia ad exiluin pcrdiicerel.

doviciim (Irdolaflns majoriim lyrannidem exambioiiles (loliirbarant sod arx Ca;saris Borgitc aslii adliuc toiicbatiir, is cnim prteleclo clande;

Versaaulem

fuil (^jiismodi

conjurationisinvidia

in Ilerculcm Ferrariffi duccin, (|ueni Julius

duo'

suggesserat, ne uUis imporiis suis, qua; simulala tantum atque cxtorta forent, ad arcem
sliiic

(lccima Martii

liiijiis

anni

die

admonuit

ut

dedendam
S.

addiici se palcretur.
(|ui

Tum

cardinalis

cain suspicionem a se amovcrct. Divulscrat jam

anlc ab Ecclesiaslico imperio /Emiliam Alexan-

camiiue ciuilra fas Ciesari Dorfiia^ diici Vasuo notlio Iradidcrat ([uem Julius, cum in arce Hadriana inclusum leneret, nojia\il ' emittondum e ciistodia, nisiCa^scnam, Brilenorium et Foriimlivium Ecclesipe restiliierot qui timore perculsus, ut scelerum justam iiltiodor,
lciilino liiio
;
:

faclionem Ecclcsiaj dignilati pra;rerebat, coiicordiffique interpretem esso prie so forcbal, adversus Aiinstnlica' Scdis
Criicis,
His])aiiain

inajcslalem
custodia!

consjiiravil;

crediliim

eniin

sua;

Borgiam ex

Osliensi arcc,

antequam
iioc

arx Forlivionsis rosliliila ossol, dimisil,

tilioiis
ti

Pon-

ircmibiis ilo]iorl iiidum in Gallias im-

posiiil,

sod torroslri
'
:

iliiioie

ncm

liosliumqiie pladios defufieret, in eas patri-

permisit
sis arcis

qui dimissus,

mox auro

Noajiolim pelere ad Forlivieniii

ctiones cuin Ponlilice venit^ ut Pontiliciis

jira^rocliim

transmissn, illuin

por-

remibus

in

Gallias

avelieretur

ac Flaminiaj
ila-

duellinne adversiis
firinavit,
iil

Rnmanam

Ecclesiam conForolivionses
Ponlifet, qui
ila

arces a suis pra^fectis restitiierenlur. Jiilius

torniciila bellica in

que Joannem arcbiepiscopum Uagusiiiiim .Emiprsesidem jussit 'Ca'sonain, Britciioriuin(|ue Hispanis [inesidiariis reci|)ere. Rcdactir ' in ab Pontificiam poteslatem c;e iirbcs fuere magno
liffi

cx arce contorqucrcl. Deliisiis

.'Emiliam a Borgia jusle pctiverat, cum indigna penilus rcs esset Ecclcsiasticam provinciam tradilam filio antecessoris s])urio adeo etiam
inviso finilimis po])ulis, ut Venoti justilia? spccioin

Ca^senalum gaudio

qui scrvitutis

jugum

a Ca;-

sare Borgia ipsis iin|)osiliim a?gre ferebant, ad-

ad

Flaminiam invadcndam ex ('jusdem

pronuntiarant,

jntique auxilio Ponlificio illud excusscrunt ob (]iioriiin in Ecclesiain sliidiuiii sanxit Julius,
:

Ca^saris Borgia?, qiiem liostcm

imjirobilalo pr;elo\erent, I^ordinaiidum et Elisa-

eos

nunquam
10. "

allerius

]irinci])is

iin]ierio,
iri.

sed

hctliam His])aniariiin et iilriusque Sicilimrcges,

soliRomance Ecclesi subjecluni

quorum
niiit
",

ille

se clientela?

commendarat, admofieri

Altendentes, inqiiil, quod vos in lot

ne ab co Ecclesia fraudem Regi

diix
ct rcginae

pale-

perturbalionibus, qua? iiroximis tcm|ioiibus in

rentur.
d2.
"

provincia nostra Romandiohe, in illius civilatil)us et terris nobis et Romana> Ecclesia? subje-

Hispaniarum.
nostri Ponlificalus \'eci\itates

Cum

in princi])io
et

devolione et conslantia crga nos ct caindem Romanam Ecclcsiam perseverastis, et nuUi alleri quam cidcm
ctis

evenerunt,

semper

in

fidci

nolorum

dominiiim

nostras
in

Favcnlia,' ot .Vriininii, iioniiullaiiue alia loca

provincia noslra Romandiolac occupasscnt, ac

'

' Maiin. 1. xxvii. c. 8. Lib. lirev. p. 31. ' Ib. p. 32, ' tluicc. I. vi. brcv. p. 3*.
'

M. Pa?.
'"

2.".

Pag. G}2.

' P.ig.
1.

014.

Riibeiis

1.

viii.

Eod,

lib.

Jnl. ibid.

liuonac. in Diar, Guicc.

el alii.

^ Jul.

sup.

Ep. p. 52.

,TL'LII

II

ANNUS

2.

CIIUISTI

IuO't.

411

nobis injLiriam
se
i(l

iilaiii

expostiilaiitii)ii?,

civita-

ipse, prout timiiimus, civitatem nostrani Forli-

les(|uo et loca ipsa

ieiioteiitil)iis, respoiiilisseiit,

viensem tormeiiUs
et se iiobis liosLein

bcllicis verberare incdqierit,

odio Caesaris Boifiia^ (Jiicis Valeiitiiuiiisis, qiieiii pro lioste liaheliaiit, fecisse; iios civitates
ipsas et totam illain provinciam, cui apertissime
ipsi Vencti iiiliiahaiit, sanct;e lioiiiaiui' Kcclcsiie

(juodamiiiodo prolitcatur

Et

(Jmc oiiinia majestatibus vestris, quaruni respecUi innlla i[)si duci indulsimus, siiinilicare voluimus, ut (lui sanct;e lloniana)
iiifra
:

"

servaie cupientcs, inatura licliheratione liabita,

nullain viain nec faciliorem, nec
niaj,'is exfieiii-

Ecclesi;u devotissimi

fiiii

et constantissimi de-

fensores semper

tam invcniinus,
tinensis

(|uain ut ipse (^LCsar thi\ Valeiiet

Forliviensem, Cifsenalcin
(Jict;u nosti';u

ISiitcno(|u;i'

non permittalis ab lioniiiie iii fidem vcstram recepto statum cjusdem Ecclcsi;c pcrturbari, elc. Daluin Hoina! apnd
fuislis,

rienscm,
ejiis

proviiici;e arces,

in

S. l'ctruni die xi Jlaii

mdiii,

l'ontificatus nostri

poteslato crant, nobis retUleret;

(]iio

laci-

anno

.
'

lius ci\it;item Favciitinam rccu|ier;ire, et a reli-

urhibus provinciic antedict;^ Veuetorum impctuin pro|iiils;ire posseimis magiio eiiim

(|uis
:

i;}. Monuit ctiam Pontifex Cundisalvum ducein Terrae-Novae Ncapolilanum prorcgem,

,

ut Itoriiiam, (|uciii in
ser;il, ;ul

p;ilrociiiiiim

suiim admiadigeret.

iiobis

(lcilecori

ac

conscieiiti;c

oneri erat,
tot

si

pacta
a

lUiiiui' lirinat;i scrv;iiid;i

palereinur sanct;im
clivimi (lispositione

Romanam

Ecclesiain nobis
pr;cclaris

Exceptum
l*isis

Gundisaivo
-,

Borf,Maiii

honorificen-

commissam,

tissime ferunt

(lc(|ue

eo copiis ad novas res

lia;c

urbibiis
e(|uiilciii

nostro

temporc

spoliari.

ExerciUini

inoliendas, Ilispanasque partes in Etruria

nullum habebamus, nec pecunias (juibus illum comparare ea ceieritale qua opus erat possemus. It;u|iie de consilio vencrabilium tr;itriini nostroruin S. K. E. cardinalium ad lias conditiones cuni ipso diice devenimus, qnas ct excini)lo Dulhi? pr;esentibus inlercluso majeslates vestr;e intellii;ent.

effercndas instruendo agitasse, sed inter

accepisse a regibus Catliolicis imperia, ut Ror-

yiam

ipsuiii,

(]ui

variis calainitatibus

Italiam

Deleyimus

auteiii

cardiei

nalem
etiaiii

S. Crucis, cui ducciii

ii^suin, qui

plu-

rimuin conlidebat, cominitleremus

neyotiis
iiif;essit

pra; c;L'teris

pro inajestntis ^estric lionore, (luarum idein cardinalis nuiltuin se seniper

:

cujus suasu eliani postijuam ipse ad Osliensem, (juain sibi iii potestatein iibere dederamus, bac de causa, cuin duce ipso profectus cst, mulla concessimus, qu;e niinc iii dedecus nostiuin et t;rave pr;v.judiciuni Apos-tolic;L' Sedis rcduiuhinl . Pluribus

arcem

iiostr;im

ad novas excitandas turbas jironior eral, vinctum in Hispaiii;im mitteret paruit Gundisalvus ' negaiis datain lidein publicain contra principis maiuhita valere; at(]ue ita Julius Forliviensem arceni iccuperavit% et Borgia llispano carcerc triennio maceralus cst, quo laxatus, cuin iii Navarram sc contulisset, brevi iii regiis castris occisus niiserc pcriit ^. De cujus dolibus lu-ec Iradit Bapliael Volaterranus ' Ea fuit indole, ut si ab inilio in bonos incidisset via; monstratores, iierpetuani sibi reiiiue Roniana; gioriam pe|terisset, nam et in ea adoicsccntia, (iiKuitum perspicere i^otuimus, nec deiibcranti consilium nec ductanti exercitum
aliccerat, atque
'
:
:

interjectis,

utduxDoryia
,

tinxcrit,

uU pauio ante

majorum

disci|)iina,

neque sermoncm

liabenti

indicavimus pr;ctcctuni arcis Foroiiviensis abire illius impcrio dctrectare, cum taincii euiii pr;L'monuciit nc arcciii ipsam detlcret, qi'.o jicrspecto dolo cardiiialis S. Crucis jussus sit l'or-

facundia defuere, ea(]ue dcnuim a natura iiber;ilitalc, ut patris avariti;ini s;cpe pahiiii

detesta-

relur; a jiistitia quoque, uli

\idcbatur, miiiimc

aldiorrcns

Et

iiifra

Vcriiin ut stcrile

solum

giam ipsum ex cuslodia

i-^orolivieiisis pr;cfcctus

noii educere,

cti;iiiisi

el iiitcniperies
ciiiibiiit, sic et

cadi bona fruguin scmiiia prteliunc prava instructio ac proxi-

Caesenae et JBritinorii arces restitut;E esscnt, ne

Ecclesia? illudcret, tuiii

moruiii libido a recta virlutis semita detorsecx quo seiiue ac omiieiii italiam variis calamitatibus invoivit . Hacteniis de Cajsarc Rorgia, a quo occupatam pnivis Alexandri sturuiil
:

subdit

C;irdinalis

negieclis, ex ipsa liora,

tamcn ipsc, monilis noslris qua nuntium de rcsliet Britonorii

tutione arciuin

C;escna;

acccpit,

iicet intcmpesta noxcsset, insciis nobis, dimisit; qiii non niari in triremibus nostris ad iioc cidem cardinali conccssis, et ab ipso duce petitis, ut conslitiilum erat, discessit, sed terra Xcapolini est profectus, ibique a diiecto (ilio nobili viro Gundisalvo Fernandi vcstrarum majestalum iocumlenente yenerali, prout inter eos convenerat, sub iliius saivo conductu receptus cst ubi nunc non cessat nioliri et agere qua; iiobis
et S. K. E.

diis.Kiiiiliain re|)etivit 1'oiitifex.

1-i.

Hispanus

Gallusr/tie

cle

triennalibus inducorjcDit

ciis rof/anfitr,

ut junctis armis

rcstiluciula inalc purtn.

tis

Exegit

Venctos

ad

ctiam a Venc-

ut Faventiani Ariiniiiumi]ue et alia oj)[iida

Iioin;in;E Ecclesia;

restitiiercnt; sed cuni i[)sos ad ;p(juitatem fiectere non posset, Cosmain Areiinum episcojmm ad 1'crdinaiuUini ct Elisabe-

tliam liispani;c

reges internuntium

niisit,

ut

sint contraria;

nam

ipsi

caslcllano
'

Forlivii,

quein antca nionuerat, ne arcein nobis

redderet, nuper, ut coinpertum

tas

babemus,
ut

Jiil.

siip.

inui-

Ep. p.

.")1.

lioiiacur.
1.

in Diar.

Bonacur.
1.

'

Guicc.

vi.

iii
>

Diar. et ijiiicc.

1.

vi.

pecunias misit, cllccitque

casteilanus

Guicc.

va.

^ld.

ib.

Buiiacur. in Diar.au. 1507.

'

Volul.

1.

xxu.

412
indiicias intor cos ct
ret,

JULII

II

ANNUS

2.

CHRISTI 1504.

Gallorum regein conciliaoiiemque ailversus Vcnetos flagitaret.

'<

cem

Julius, etc. veiieral)ili fratri Co.<mie epiiii

ciiin Tiirchis Christi noniinis hostibus, inconsulta licet Sede Apostolica, fecerant, sanctae Romana^ Ecclesiir (lefensores futiiros; sed tanta
iii

scopo .Vretiuo, ad eliarissinios

Clirislo tilios

cis est

(iominandi

cu|)iditiis, ut i[)sa

Sede

()er

nostros Perdinandum regem et Elizabetli reginam Hispaniarum (^atliolicos, ac universa et

singula provineias, terras et loca ac regna eis suhjecta, nostro et Apostolic;e Sedis cum |)otestate legati
et

ohituin felicis recordationis Alexandri VI prae-

decessoris nostri vacante,

ca>[)crint,

illiiis urbes invadere nec sancfie memoria; 1'iuin III iiec

nos, qui

illi

dis[)onente

Domino

iii

l*ontilicatu

de laterc nuntio

et oratori,

salutem

successimus, reveriti sunt; sed omiii pudore

reverenfia^iue neglectis, neque
jiistitiai

Apostolieam henedietionem. Cnm inter charissimos iu Christo lilios nostros Lu<lovicnm I'raneorum regem Cliristianissimum, et Ferdinandum regem et Elisahetli llispaniarum leginam Calliolieos, humaiii generis hoste diaholo iiisligante, tanta discordia
et contentio sit suborta, ut

ne([ue

timoris Dei
K>.

uUam

haheiit rationem.

Nos igitur volentes pro dehito pastocoin|iosifa

ralisofficii tantis inalis periculisque occurrere,

de.<idcriuitesque
[iricdictos, et

pace

inter

reges

urhibus

et civitatibus,

arcihus ac
contra
infi-

tano, (|iiod ad

noslram

et

de regno Neapolisanctam Romanam

locis

sanctffi

Romanse
generalein

Ecclesia; recuperatis et
ex[)e(iitioiiein
:

reddilis,

ad

Ecclesiam speclat, magiiis exercitihiis dimieaverint, ac sa;|)e cruentissimum prtelium conseriierint cum niagna Cliristiani sanguinis etlusione
,

[leilidos Tiircos

devenire

([iiod(|U(!

Christiani

[iriiicipcs iioii iiiter se

i|)Sos,

sed adversus
i[)si)S([ue

deles

eorum

arnia coiiverlant :etciiiii ad

liiijus-

et

lidelium

aiiiiiiaium

jactura

iios

niodi necessitates ex[)licaiidas,

Ferdi-

considerantes quod periculosa reipublicffi Cliristiaiue sit taiiloiiim regum discordia et conteiitio, a priiicipio iioslri

nandum regem, etEliziibeth reginam hortandos et requirendos, oratorem nostruin mittere decreveriinus,
iid

1'oiitilicatus

eorum

paci

te, ([uciii

doctrina, integrilale,

el recouciliationistuduinuis, cjusi)ue rei curani

[)rol)iita fldelitate,

ac |)r8eci|)ua prudentia

com-

cunctis aliis curis anteponendam duximus, et

et eoruni reges ipsos ac regiiiam [)iiefatos quemlibet per litteras et nuntios nostios, iit
,

[)rohatuiii
imiiii

liiihemus,

mentem

nostrain potissi-

converlentes,

iidiiciiim
tiiae

sumentesi[iie in Domino specialem, quod ea, (|ua:' frateriiitali

griitiii

finem discordiis facerent, pacemque ani|)lecterentur, horlati fuimus, eis o|)eram

duxerimus comniiffenda,

tihi

assi-

omiiem

et

stente divina, circums[)ecte, jiiste

curiihis; te ad [ira>fatos

et

Udeliter

auctoritateni nostram, omnia(|iie paterna oflicia desiderainLis aiquum judiciuin ollcreiites euim ex intimo cordis aflectu reges ipsos ad
et
:

tua [lervigili etexactissima diligeiitia adimiilerc

regein et regiiiam,

ac

pacein unionemqiie
blica;

reducere, ut reconciliati

inter se, ppein et auxiliiim Christiame reipu-

adversus impios Turcos una

|)riiicipibus(|ue

cum

aliis

universa et singuia provincias, terras, atque tanquam [lacis loca, ac regna eis subjecta, minislruin, ad Dei laudem angelum et virtutis ac pra;fatBe Ecclesiae statuin et honoreni nostruni

regihus

Catholicis

expedifius

ferre possiut, el in prtesentiarum

saiictaui 15o-

raanam Ecclesiain protegere

tra
;

et

defendere con-

impetus Venetoruin (lui Dei tiniore posl|)oFaventinam .\rimiiieiisemque civilates provinciee nostrte RomandiolcE, earumque arces,
sito

cjusdem Sedis nuntiuin et oratoreni in [irtesenut inter fiaruni [irovide duximus destinanduiu caetera prajfatos Ferdinandum regem et Elisabefh reginam nostros et ejusdein sanctissima; Sedis tilios devotissimos nostro et ejusdem Ecclesiae nominibus horteris, ut nostrum desi;

compluraque
parlicularia

alia loca sanctte liomanec Ecclesis

deriuin

pacis

inter

dictos

reges Franciae

el

per summaiii

provincia occuparunt et monitis nostris adduci |)ossuiit, ut saltein aliquain honani s[>eiii restitutionis oslendant; sed dominandi libidine ducti reliquos populos et
prffifectos arciuin dicta;

injurium in dicta occupant, nec ullis

His|)aiiiarum com^ionenda;, ex cujus Iriennali-

bus induciis magnain

conce[)iinus
[)Iurii)Uini
,

speiii

i[)sius [lerficiendae

aucloritate et consilio,

quibus

pollent,

fovere

velint

liortari(|ue

provinciae pecunia cor-

ruinpere, et ad se trahere student; adeo, ut nisi Catholici princi[)es etpra?sertim ipsi charissiini
in Christo
fllii

quemlibel ipsoruin per oralores et litteras ad aiii[)Iectendam [)acein atque concordiam juxta iit iiistructiones tibi desuper a nobis diitas
;

reconciliali invicein, sanctissinne ex[)editioni in

nostri P"erdinandus rex et Eliza-

beth regina

j^raifati

delensionem sanclBe Ro-

mana;

Ecclesite, cujiis sunt defensores, susci-

Turchos, quam pacatis ipsis regihus auctore Domiiio meditainur, una cuin aliis Cliristianis iiuuc etiam in l)iiiici[)ibus possint inlendere
:

piant, merito

tota illa

vereiidum, ne hrevi lein[)ore provincia sanctam Romanam Ecclesiam

sit

taiita iiecessitate sancta;

RomantB

Ecclesiae, quse

a Venetis contra
civitiitilius, locis

Deum
et

et justitiam

peculiaribus
illiiis

spolient, eain([ue sua' ditioni subjiciant, u([iofe

arcihus est spoliata, defen-

quain
Italiam

o|)[)ortunissiinaiii

[)utent

ad

reliquani
At(|ui spes
|)a-

sionem suscipere
[lui

velint,

tanquam

pra?ci-

vexandam

et

occupandam.

defensores, destinando pro|)riuni nuntium

nostra et

omnium

erat,

Venelos ipsos, qui

ad Venetos ipsos,

denuntiandoque

eis,

quod

JULII

II

ANNUS

'2.

CHRISTl 150^.

/tl3

nisi ipsi Veneti civitates, loca et arces pra>dictas

liCcT

tain injuste ab

eis

occupatas nobis
ipsi

intei;Te

et

in ea, nisi

babealur, et quod Veneti nun iucludaiilur civitates, arces et aJia loca nobis et
restiluerint, ue
(|uasi
eliaiii (le

iibeie

restituerint,
et

rex et

regiiia,

ulpote

diclff Ecclesiffi

\ere Catliolici

propugnatores sanct;e HomaucC Ecclesite, oiniii opportuno au.vilio nol)isaderunt contra eosdem Venetos, ad ipsas civitates, arces et loca recuperanda ut et nos iis curis et moiestiis expediti ad generalem contra ipsos pertidos Turcas expeditioneni devenire possiinus, etc . luteruuntium amplissiujis mandalis ad rein strenue gerendam instruit. Dat. Roma: apud S. Petruin aniio Incarnationis Uominicee .MDiii, kal. .Martii, Pontiticatus nostri anno (1)". \i). Deceruit Juliiis ut lis de reqno Neapoli;

subditis nostris agalur,

quod

iiobis sit priejudi-

care

sed

recipiantur

cum

capitulis ad bouo-

rein. dignitatem et securilateni

nostraiu perli-

nentibus, etc. Dat.

Roniie apud

S.

Petruin anno
i

. MDiv, vu Februarii, Ponlifleatus nosiri anno 17. Intererat maxiiui ad assereiula Roiiiaiia'

Ecclesiic iu regniiin .Neapolitanum jura, ut concitaia

de eo lis ad Pontiiiceni uti supremum utriusque Siciliap principem deferrelur, deque beneficiario priucipalu ineundie pacis leges statuerel cumque .Vlaximilianus concordiie Calluni
:

lano

od

ipsu/u

refvratur.

.\ccusabat eliaui

inler

Venetos Julius apud septeniviros Germaniie ', querens ipsos pacem cum Turcis pepigisse, ut imiietus omnes ad ditionem Ecdesiasticam ojiprimendani etlunderent. Nec modo ab illis Ariminuin, sed Kavennam etiam ac Perusium a Balionilius, Boiiouiam a Bentivolis rejielixit quic ut assequeretur, luin Clirisliaiioruni arina in Barbaros verleret, pacem inler Ferdinandum Hispaiiiarum et Ludo\iciim Francorum reges
:

Hisiianumqiie pro\eberet consilia, dedil maiulata Julius iuleriiunlio suo in Geriuanica

aula agenti, ut omni siudio apud CiEsarem in id iucumberet, ut controversiffi decisio Sedi Ajiotolicie periuillerelur.

Curavit pariier Pontifex ', ut Gallorum rex, (lui ab Sede Apostolica beneliciaria Neapolilani regni jura acceperat, impelleret, ui in ea
18.

conflcienda pace diriinendiE controversiae decretoriam seuteutiam Sedi .\postolicie reservaret;

Ecclesiasticie, sed etiam rationem babilum iri. Omni, regiic dignitatis inquit, studio iu banc paceni et nos incumbinius, et majestas tua incumbere debei. Sane si, ut decet, differentiie et coutroversiae super regno SiciliiE in nos remiltanlur, iEquissinios uos patres judicesque prccstabinius, flrmamque concordiam Domiuo auctore slabilire curabinuis cuiu tuiE majestatis bonore, elc. Dat. KomiE
ita

conciliare

studuit

cuuu|ue

ad

ipsuin

uti

eiiim non

modo

supreinum regni Neapolitani doininum controversia omnis refereuda esset, Carolo Carretano
marcbioni Finarii, deinde arcliiepiscopo Tbcbano designato, demumque sequenti anno cardinalitia pur|iura donato praecepit dare operam
'

<<

ut in eo

faciendo

la'dere

ratio dignitalis Sedis

Apostolicie liaberetur.

Carolo de Carretto. QucB de spe pacis scripsisti gratissima

;

ajiud S.

Petrum
i

die viii Junii, .mdiv, Pontiflcatus

Pontifice, Gallus

nobis fuere
optainus,

iiiliil

eniiii

aequedesideramus
islos
altei:

attiue
et

iiostri aiino

quaui iuter

potentissiinos

10.

Contempto

male

pacisci-

pieutissiinos reges,

quorum

Cbristianissieflicere

mus,
(losse

alter Catbolicus
;

dicitur,

pacem

.Nou paruit Pouiiflciis inoturcuni Bispanis. nitis i.udovicus Fraucdrum rex iiigenti reruin

iu

qua procuranda

nibil sludii diligen-

suarum jactuia
Ikiiic allulit
-,

Julius eiiim

poste;i inler alias

ticEque omittes, et in priniis curabis cuiii consi-

veciigalis regni juribus illius exuendi

i[isuiii

causat
ces-

lioetfavore cardinalis istius KollKinKigensis, ut conclusio pacis ad uos tauquam ad communem

beneflci;uii

Sedis .\posto-

lic* regiii jure

sisse
:

non postulato decreto ejus

patrem

et

domiuum
si

feudi de

quo

agitur,

defe-

ralur; vel

id miiuis im|ietrari poterit,

ut in ca[iitulis et coiuiiliiinilius ejus,

honoris, dignitatis et

sallem digua ralio auclorilatis Sedis Aposto-

qui vero ad Mediolanensem principaium sibi assereiiduin non siue suo et Ecclesiae dedecore .Nea[iolitaiio jure se abdicaral, ea [lotissiiiiuin

de causa Mediolaiiensi

[)riiici|ialu

exersus

>

Lib. brev. p. 201.

Mb.

p. 17.

Ibid.

Lib. brev. p. 76.

Julius iu Decretu au. 1515 edilo.

(i) Nisi

mendam

irrepserit in nolas chronologicas Epislola hujus Julii

II,

praedecessores csleri, esemplo

annum juxta velerem novumiiue stylum indiscriminalim usurpdsse.

:

hoc documento probari posset Poulilicem hunc eodem, quo .\c de novo slilo res plaoe e.\plorata

hic euim anuus priraus Poulillcalus cum kjlendls .Marlii el est ex mullis (luae hic in .\nnalibus sese offerunl. De veteri pantei" couslat auno MDiu illigalur, qua; omnia nonnisi stili veleris ratione iiiila conciliareutur. Stiluui etiaui velerem leferuiit littcra; recitaUe hic in , qui aunus est novo slilu MUiv. Id .\nualibus uum. 38. qus data; legunlur anuo MDiii, III kal. Fehruarii, Ponlilicatus (Julii) anuo ipsum contirmant lillcia; :n .\nnalibus anno sequenli mdv, 17, inserla\ et aliae num. 20. alis pariler anno Muvi, uum. 45. tum alia; i.lu;e saua; Epislola cum aiiiio MDViii, 6, sicut et aliffi ibidem nniii. ii, in quilius ouinibus stili veleris ralionein habilam ammadverlas.
i

convenienles, suspiciouem amovent de nieudo, quod forte in Regestuni lillerarum liujus PonliOcis irrepenim heri polnisset ut adeo sa;pe Codex mendosus esset. Calerum menda qusdam in subscriptioiiem litlerarnm Jnlii excidisse auiannensibus Vaticanis, qiii iu manuscriptos Codices illas retnjerunt, plane demouslrant excerpla earum litleiaruiu ab annalista hoc (t sequenlihus auuis relala. Ita Epistola recitata hic nnm. 12, annum MUiii cum anuo l Poutilicatus el die xi .Maii inendose illigat ; sicut et mendosa est adscriptio litterarum hic num. 1 expressa annuui mdiv, diem x Jauuar i, et Poulilicalns anuiim iii lefeiciis. (,)nain Epistolara hoc vere anuo P.mtilic.itus Jiilii priiiio dalam fui=se nou dubito, cuni boc auno .\ugelus Tiburtinus episcopus legatioiiem iilaiii
permulla; sint iu

unam ratiouem

sisse censeretur. Vix

apud Venetosegerit, cujus

in

eadem Epistola

hl meutio.

.Mansi.

414
est, uti dicetiir suis locis.

JfLlI

n AXNUS

(HRISTI 1504.
rentia orliis
Et
iiifra
:

Interca coiifecta' suiit

sit,

noster tamen domesticiis esl

lioc
tiiin

amio
inter

lialluni intcr
eiiiniieiii

et

Hispanuiu inducia',
et

(ialliiin

Maxiiniliaiiiiin

siiie

Admittere benigiic()ue audire veliiit iilteriori mora, ne vos soli oratorcm .Vpo

primisque (|uo(i ad (iailoriim Hispaiioriim(]ue sequestram i>acem attinel, Jiilius summo contcndit stiidio, ne qiiid in ea
sanciliiin
ta'clus
;

iii

stuliciim, (|uod nulli adliiic reges principcsi|iic

Cliristiani

fecerunt,

rcpudiasse dicamiiii, clc

(lecernerelur,

quod

Ecclesiastictc rei detriineii-

tiim atlerret, nec

Veneli,

qui

partem ditionis

apud S. l'etrum anno mdiv, Pon. Latcbat altior repeltilicatus nostri anno lendi internuniii ratio, ciir Hispanus Pontiflcia
italtim
i

Homa

Ecclesiastica> lenebant, liiijusmodi pacis beiulicio

potirentur.

(^arolum
'

itaque

apud Gallum jiissit insistere, Hispano eldandiretur; decrevitiiiie ad

deqiie initis
sellicitavit, ut

Carretanum ut idem etiain ah

eiiin
iii-

ternuntium Aiiostoiicum e|)iscopiim Aretinum,

triennalilnis

induciis gratulatus
vel in Turcas

armorum impetus

postulata omiiino respuerel, devinclosijue sibi Venctos cupcret, ut nimirum Julium eorum armis tcrrcret, ne Sedis AiiostolicfC vectigale regiium vi crc]>tuin rcpeteret. Cum itaque sancitiim essct, ut qua'libet adversa pars suos foederatos designarei, P^erdinanduseiElisabetha His])aniarum reges, nulla dignitatis Ecclesiasti-

Mauros converteret, ac Romana> Ecclesiie adversus illius jurium invasores patrocinium

vel
iii

ca

liabita ratione, sed

sua tanfum amiilitudinis

lenocinio deiiniti,
hic(|ue
stiidii

Venetos socios appellarunt,

susciperel, datis hisce litteris

-20. "

Majestates vestras rogandas et requidilif;eiiter

iii
:

rendas diiximiis,

adverlere velint, no

nollct

oborta contentio est, cuin Gallus eos Pontiflcem causa foedcre comprchendi demuuKiue admisit adjecta lege, modo

quis includalur in illis, (|ui sanctie Komanie Ecclcsia; sit inimicus, pra;sertim dominium

jus Ecclesiasticum non labefactarent,

quam ob
'

Venetorum,
les,

(|ui ut

alias scri]isiinus, lot

civita-

arces el loca sanctic Komanai Ecclesite in provincia noslra Romandiolae contra Deum el

causam Julius ipsum valde commcndavit hisce verbis In quibus (nimirum Venetis) inier nominatos confcederalos reci|>iendis, quando
:
((

instantibus Hispanis
ai]iiiiin fuerat,

regibus
quffi

excludi
sine

sicut

justitiam
iient
:

de lacto nuper occuparunt et detiiiam nisiavobis, qui more clarissiino-

non potuere,
tua,

pie atque

prudcn-

tcr

fccit

majcstas

prajudicio

ruin progcnitoi um vcstrorum ipsaiii Ecclcsiain diiina ratio semper delcndere tonsuevistis
,

juriiim et rerum
rccciiit, etc.

sanctee

Komanae
-

Ecclesia; eos

Datuiii viii Junii aniio mdiv.

honoris

et

digiiitatis ejus

liabita lucril, pra'da'

:

22.

Dcsciiliit
:

(iuicciardiiius
niniii
iiiii

pacis

illius

quod et ludibrio ipsis Venetis reliuquelur vestra Catholica majestatc, ut permjttcrc absit a
et tolerarc velitis, pra'serliin
ciiicB

sequestia; lcges

quenique parlis cou:

tciituin essc jussuin, libcrani(iue ullro citroque

cum

nulluni

aiiii-

studium

vel foederis

vinculum

in praejudi-

commeaiidi contralieiidique dataiii lacultatein vcrum a Gundisalvo reliquas Gallorum, qui

adliuc nonnullas arces iuApulia, in Hydriintino

ciuin

Ecclesiffi

matris

omuium

i)icnlissiin;e

Catiioiicis

principibus pra-tendi possit

aut dc-

agro,

iii

Calabria, in A])rutio inilitc pricsidiario

proul vcnerabilis frater Cosmus episco[)US Arelinus pra-lalus noster domesticus, quem ad \os iii oratorem mittimus, latius majestatibiis l'uiivestris expouet. Dat. xxv Eebruarii mdh
beat
;
,

instructas

ienebant, asiu
factiouis
ut

evulsa

illum enim
totijuc

eorum locorum
cuin
Ilispania;

accolas interdixisse comniercio

populis,

eos

titicatus nostri
'2 1
.

anno . Ferdinandm in Pontificem arroganler

i

incommodis attrivissc, ad Gundisalvum iuircnt

niealus
beneticio
socii

cuni

illi

dclcctionis

consilia, ut libcri
:

comGalli

gerit

fallaces

Hispanoriim

indacix.

se

polircntur

demum

Xoii

corumiiue

sponte solum

veriere coacii

par erat, se gessit in Pontiflcem Ferdinandus qui enim .Maurorum el barbararum gcntium vilissimos oratorcs humanilcr

urbane,

ul

fuerinl, Hispani vcro

fliniaiint. Nuiic

recentem domiuaium con-

cuni fa'dcrc agitato,

exacto
est.
*,

de alio lialluin inter et Ausiriact in aniiuni seiiucntcm

lcci,

excipere

cum

intcrnuntium Apostolivenire veluit, prtexuitquc, illiiin Florenlinum esse patiia, (|Uie Gallicam factionem ia llalia propuynarcl de qua indignissima repulsa datis ad Eerdinandum et Elizabctham litt?ris Jiilius est coii(|ucsliis
consueverat
,

de quo anlea mentiouem

agcnduni

in

suum conspectum

'

Non possunius,
vestrfc

iiiqiiit,

non

inirari

(|ii()d

ma-

iiiitio illiiis pactiones ac dcindc iii emaiiassc rcferl itiasitis Bonaccursius ', ac ]irimuiii iiilcr Luduvici liiiani Claiidiain cl Cariilum .Maxiiiiiliaiii ex Pliili]ii>o nepotcm coiipiiiici]);ituin Mediojiitiii siiiinsioiicm pactain

Laluissc

lucciii

jestates

Catliolica;, qua'

etiaiii

lidslimn

laiieiisem
piislcris
iiiiii
tiiiii

Ca?sarca

beneflccntia

Ludovico

el

el infidelium le^^atos adniitterc et

audire solent,

non mudu

masciilini, scd eliam foenii-

oratorem nostrum pro tam sancla et neccssaria causa venicnlem recusent admittere uam licct ipse episcopus nempc Cosmus Aretinusi Flo;

sexus, impositaceiitum millium aureoriim

sciiiel
brev.

facicnda
I.

solutione, ac
Marian.
1.

deiiide
Guicc.
I.

iii

Jul.

I.

p. 76.

Lib. brev. p. 17.

Ib.

p.

25.

Ferron. in l.nd. XII.

3 Jul.
1.

vi.

xxvui.

c. 7.

vi.

^ Id. ib.
1.

* Jul. lib.

brev. p. 362.

Bo-

brcv.

i.

p.

1G2.

naccur. inDiar. Guicc.

.ii:lii

ri

ANxrs

2.

ciiursTi 15(4.
impcriali
iirbcs

r,

annos sinyiilos calcaiiuiii ,iuri'ni'iim \i'clii:aii imperalo Mediolancnsis eliaiii |iiiiici|ialiis iii
:

consullo

llDhcrlus
:

(ihtcmpcrarct, in
iiiio

cum

sociosque arma expedivit

caiifas
,

bello pliircs
fiirore

partis (l()(cm Ijuiovici

Ijatur

liiia'

attribuliis. 1'olliceail

I'alntinatus

Iioslilii|iic
'.

eliam

Gallns

(Jermano, cuni

suscipi-

evnslntas describunf aiicforcs

hclli

Involvil se illius

endum

Uoma' insigne imperiale

in

Italiam

calamifatibns
vnria'

venissel, se

muiiiluriim aditus, ac Venclds ad

(|ui'm diii
liiiic

Pbillippus Roberti pafer liinc iiide cura? distraxcre -,

Ca.'sarea restituciuia jura, ui-lics(|iie Mcdiolaiu'nsis

ducalus,

nimirum C.rcmonam, Bergomum,

in

se

accrbum ct ancciis crnl C,a'sarca in arma concitnrc iiidc filio ad amplissimum

ciiim
,

Veronam, ac Brixiam
candas. adacliirnm.
vccti^^ali rctciiluros.
ilia

prislimim statum revo-

Itc 1'isis

autcm cduvcnlum,
iiiimcralo Ca?sari
dciiuli'

iniircnliiiiis caiiiiu iiiipcriiiin.

principatum assci|U('iidimi dccssc iion polernf, (|ucm Poiititcx ad (lirimciulam iion fcrro, sed lcgibus. non vi hcllica, sed iiisiln in cnnsnnguiiicuni
ris
'

.Mconcitata

discor-

bciicMilcntia

controvcrsiain
:

iiiscc

lillc-

liujus

((cdcris

legcs

coiirudit,
ct

ac di'iii(|ue

iiuluccre visus cst

20.
"

conjtmctis Hispania, (lcrmania

lia,

utrai|uc Sici-

Gallus Insuliria extnrl)alus

est.
iiijit

miis et ohtcsfnmur
Jii-

Nobilifnfem tuam hortamur. obsecrain Domiiio, ct per viscera

23. Pacis iiitcr liittnros interprPtPin

liiis.

Interea ex
cxercilii

Salvatoris domini nosfri

illius fffderis

lcgibus Gallus,

i|ni

comitem Palaliniim adversus Ca?sarem subInlciebat

',
;

cjus partes desecujus patrocinio exutus iiiox mngno bello altritns succubuil -. Adliibuit ' porro in extingncndis illiiis beili lacibiis, (juod post (jeorgii
sidiario
ruit

roganius;nf animiim ipso consangiiinco fuo faciendam, quam efiam a charissimo in Clirisfo filio noslro Maximiliano Romanorum rege illustri qureri summo studio scimus,indu-

tuum ad concordiam cum Alberto

ccre vclis, ef nunfio ipso nostro coopcrante, cui

Palatini

nbitum

inter Bavaria? stirpis principes

accensum

fueraf, curas

Apostolicas

.lulius. ac

Romanorum regem
incilari jussit
al)

ad id

sponte inclinatum
(|iicm amplissi-

intcrnuiitio.

aucforizandi concordiam ipsam et facultatem dedimus, ad cas condifioncs vcnirc, per quas finis omnibus vcstris dissensionibus imponafur, cliaritas(jue fraferna sanguiuisque necessitudo, (|u;p in fot discordiis vires suas habere non
pofuit, redeat inter vos alque vigeat. Sane,
feceritis, ut
si

mis instruxit mandalis, ut sedanda? conlroxersiiE

id

operam
i>i.

daret.
littcris
'

Adliorlalus est cliani aliis

Julius

Ca^sarem i()sum, ut Bavaros principcs ad concordiam redigeret (|uo Italicam profectionem ad insigne imperiaie solcmni ritu accii)icndum parare posset, plurima(|ue paterni iii eum amo:

confidimus, magnain ab liominibus landcm. magnumque a I)eo prTmium conse(lucmini, et cum proplieta poteritis dicere
:

Qitmn bonum quamque jucimdum fratres habitare

in uiiiim.

ris

signa liisce litteris explicuit ' Magno desiderio tenemur advcntns fui in Italiam, iit iion solum ex litlcris. scd cx vultii (|iini|uc et
:

tate considerare

rebus ipsis aniiiiiim nostriim

possis
persiiicere
:

iii

tc

nplimuiii

(luoniam rebus agendis niaximc iiecessariiiiii ct accommoduin existimamus, iic discordia? dilcctorum lilioriiin nobilium virorum l'liiiip[)i comilis
(jiicm adventuiii,
1'alatini Blicni, et Albcrti

Debes etiam pro fua prudenfia ef probiqnantum periculum Christianae rcipublicie a perfidis Turcis immincaf, confra quos sancta et ncccssaria expcdifio decerni non potcrif, discordiis vestris vigenfibus, ita ut per vns videafur stetisse, nisi inviccm reconciliati
"

fucritis,

quominus

ipsa

expeditio lierct

nani

nc((uc ipse cliarissimus in

Chrisfo filius noster

Rnmanorum
((ui,

ducis Bavari;e diulins

retardare possint. Datuin

(lie

Roma;apudS. Petrum
aii-

XXVI Aprilis,
1

mdiv,

Ponlificatus nostri

sunm conse(lermania convcnire posset ad expeditionem tam sanctam. Dat. Roma* apud S. Pcfriim die XXVI .\prilis mdiv, Pontificafus
rcx (lium dcsiderium
iicque reliqiiii
nostri

no

anno

Rcs()uit

Phili(ipus
:

ingcnti

suo

Emerserant liujusbelli cansa; exGeorgii ducis dcfnncfi inconstantia cum enim jam
2o.
:

damno

Pontificia

ca^dibus, rapinis,

enim inccndiis vastafum, tum cuPalafiiiafum

ante
nurns((iic

monita

aiite obsigiiatis

publicis Tabulis
essel,

cum

.Mbcrto

miilata acccrsila((iie

snpersfitem alterius sine mascula prole deccdcnlis c vita successurum in principatiim, iilcm(|ue mascnlo carcns Palatinatum in Boberfnm gcnerum, qui
.Monacliii

principe pacfiis

cnlamitntibus
piM'

filii

1cm()us cx hcUicis fnncra luxif, ac

ex

filia

libcros

susccpcrat, transfudisset tesfa-

mcnfo, illumque etiam in posscssionem induxissef, .Mberfus dnx Ca-sarcam fidem imploravit, cumque Mnximiliamis inter eos rcm ad concordiam adduccrc stnduisset, nec senafus'

mcnses quinque hello atrocissimo vexafus paccm orarc coacfus est, quae in solcmnibus im(icrii ordinum comitiis proximo anno firmafa esf. 21. In Bohcmia tumu/tus ab hcereticis excitati
a victorc Ca^sare
ct strar/cs editcV.

In Bolicmia
ad

vnrios tiimuitus

miscebaiif iKcrefici,
Jiilius

((uos

lum

Ca?saris,

tum Wladislai
el ex eo aiictor

lil.

comiirimendos regis Bohe-

rniicc. cnd.

1.

VI.

Trilh. Cliron.

Span.

lioc

in Addit.

nd Naucl. .\ppcn

p. 49.

ad Sabell. lioc aiin.

Ib. p. 46.

rnn. Nic.Basel.
' l.ib.
l.

brev,

Tritl). in
iii

Cbrnn. Ppanlieim.
.Nai:ci.

5 Ibid.

Baseliiis

Addit. ad

ib.

Append. ad Sabel.
i.

'

Lib.

brev. p. 50.

4IG
mia'
i'l

jrLII
lhiiii;,iria'

II

ANNLIS
il

2.

CHRISTt 1504.

aiu-((M'ilaloiii

iiii|il(ira\

'

qiKid roforro porhorroscimiisj sacralissimi Cor-

i>osque rojijuit, nt

lMiilip|Him c|iiscoi)iim Sidosacris

poris
soliiin

Domini

nostri

etsanctorum reliquias, non

:

uiciisom,

iiui

iii

Uolicmiam ad liaToticos

sacordolaliliiis
rciit.

iiiitiaiidos coiilciidoliat.

cocrcoet (la-,
:

irreverenter tractarunf, sed etiam conlomptibililor conciilcaruiit contra (|uos talia

Iiifoctam lioc lom|ion'

Pickardorum

lixtiuorum scctis Boliomiam rclorl Diihravius

acres(|uc adversus C.atliolicos lurlias oxcilasse
ot (".alixtiiii

perpelranles el majora aggressuros et facturos, nisi idom M.tximilianus rex el sancta' Roman.ie
Ecclosia'
pra'ciptiiis

advocatns

manu

forti

ct

quidom

|iro.\imo accodolianl ad

(".a-

valido
alioriiiii

oxorcitii

iiisiirrcvisset,

quampliirimne

lliolicos, a qtiilius solo calicis iisu, 1'etri Dresdensis el Jacolielli argutiis subornati discrepaliaiil Pickardi voro. (|ui iiifame illud iioiiioii a
:

(;iiristianorum csedes,

comifatuum

et

locoriim depopulation(!S et in pra^dam abductioiios,

dominioriimquo

ol |iroviiiciaruin
hffirotici

inceiidia

Holiia
r.iiit,

Adaiiiilaiiim

se^^ta'

aiictore
iii

'

silii

adscivo-

evenissoiit,

cum

pra'fati

(|uodamniodo
,

traiisiilislniitiatioiiom
;

Eucliaristia ncgarSasoliiis
*

li.iul

cujus socke liomiiiom rofort

atrox
faciiiiis
iii

sanguinem humanum sitientes, in eo potissimiim ladoiitiir cuiii iualofecerint et eisdem

(^hristianis
2H.

aiino suiieriori

patrasso Parisiis,

dainna

iiilulorint.

sacram nimirum liosliam

so(|ue in torram,

sacollo sacrosancto

Nos

igitur cupientes, ut ex debito pa-

e maiiii saccrdotis avuls.im coiifrc^isso, ahjocis-

storalis olficii teiiomur,

gregem Dominicum
pra'servari

a
,

cunu|ue crimiiiis veiiiam |)oscere noluissel, llammis absumplum ca>terum e Bolicmia erupisse in Germaniam superiorom
;

tam

iicfaiuloruui

oppressionibus

volentesque eliam, quanlum cum Deo possumus, auxilium brachii soeciilaris [ira^fati Roma-

luerelicorum exercitum, at(|ue magiias clados

templis, sacerdotibus
lisse (lucstus est,

norum

regis, etiain auxilio et sutlragio potesta-

aliisque Catliolicis

intu-

missis ad Pontificem oratoribus, .Maximilianus C;psar; qui coaclo exercitu Boliemorum liaM-elicoruin insolentiam contudil in quos etiam eorumque studiosos Julius analhematisEcclesiastici sententiam lulit, ntque arnia in eos siimpturis, vcl collaturis stipoiu,
:

tis nobis coelitus commissffi confovere et adjuvare, habita super hoc cum venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardinalibus deliberatione matura, et de illorum consilio, omnes et singulos Christiani nominis professores, cujusciimque dignitatis et pneeminentiic existentes, etiamsi abbaliali, episcopali, archiepiscopali ,

indulgentiarum pi.Tmia hoc Diplomale

tiis

imjiarti-

regali, reginali, ducali vel quavis alia Ecclesiastica vel

est

mundana

dignilate prwfulgeant, aucto-

memoriain. .'"licut charissimus in Christo filins nostcr Maximilianus Romanoriim rex illustris, nobis [ler dilectos filios nobileni virum Constantinum Comiatum ducem Achaiie, etMacedoni;e principem, et Lucam de Renaldis pra?positum Ecclesiffi in Strazburg apud nos el Sedem Apostolicam oratores destinatos nuper exponi tecit, quod etiam non sine maxima mentis noslr;e
rei

Ad fuluram

ritate

Apostolica nobis desuper commissa, et jier visccra misericordim Dei nostri, de cujus causa agitur, ex parte ejusdem omni|)otentis Dei requirimus. monemus et hortamur in Do-

maiidamus, quaeisdem hffireticis Boliemis, seu illorum tenus complicibus ac adha^renlibus, seu eos inducentibus et rece|)tantibiis, commealus, victuamino,
districte jircecijiimus et
lia,

arma

ofTensibilia seu defensibilianullatenus

,

pcrturbatione
iniquitatis
filii

perce|)imus
et perditionis

nu[ier

noiiiiulli

niinisfreiit

ncquo

ut

lerras

aut aliqua loca

alumni, onini Uoi

timorepostposito, in laqueum inortis sese ipsos dantes, et cum humani generis iiiimico portionein accipientes, magnam multiludinom Bolie-

(jiKecunu|ue Christiaiiorum occupent, seu aliqua damna vel injurias eis irrogent, auxilium,
coiisilium
daiit,

vel

alioquin
111 in

favorem quomodolibet impendecretum fclicis recordationis

Concilio generali
,

morum armatorum
jiartibus regni

luerelicorum ex regno et Bohemiae contra Christi fideles superioris Germaniai incitarunt, eisque comnioalus, viclualia,
ot
i()si

Innocentii
cii VIll et

ac

Bonifa-

Benedicti Xll pra>decessorum nostro-

alia

possibilia

suffragia

rum, ac etiam lenorem monilionis et litterarum, qua; singulis annis in Coena Domini auctoritate Apostolica
et

impartiti sunt, et
stiani

Boliemi lucretici, Chri-

per pra?decessores nostros

,

nominis acerrimi hostes et persecutores cuncta loca ejusdom supcrioris (iermania', ad

(jua; se contiilormil, forro

nos publicari consuevcrunt

observando

et igne devastarunt,

qnoscumque etiamsi rcgali, reginali, pontificali vel alia quacumque dignitate pnediti fuerint, ut
priefertur,

villas

el

o|)pi(la

ac alia

loca

depopularunt

Ecdesias, templa Dei,

et alia

sacra loca viola-

tum nostrum
reticis,

qui contra monitionem et niandaliiijusmodi, eisdom Boliemis hxet

runt, Virgines deflorarunt, aliasque mulieres stuprarunt, ac omniaetiam cum hominum inter-

eoruuKjue coin|)licibus, sequacibus

fectionesuis sfevis incursationibus foedarunt, et

adhaerentibus, vel inducentibus aut receptantibus adhseserint, eisque victualia, commeatus, seu quodcumque aliud genus subsidii ministraveriiit,

'

Lib. l.brev. p. 90.

c
i.

Bobem.

lliihr.

1.

xxxil.

'

Baselius in Addit. ad Naucl,

'
^

.n.

Silv. hisl.

excommunicatos
jiro

Lib. Bull. p. 171.

claramus, ac

et anathematizatos demajori eorum confusione de

.rrLII

II

ANNUS

2.

CHRISTI 1504.

417

novo
nuiic,

teiiore

|)i'a'soiitium
in
liis

excomimiiiicatioiiis

scnteiitia.

(|uam
e.v

])rout

profcrimus, ex tunc, innoilamus, eosque anascriiitis

:

seu victualia, obsciiuia et alia ministraverinl et impenderint, quod confessor STcuIaris vel rej.Milaris alias idoneus,
iusurrcxcrint,
siibsidia
([neni
ruiii

mucrone i)ercutimus a ijuibus excommunicatione et anathemate ab alio quam a

lliematis
noliis seu succcssoril)us nostris

Romaiiis

l*ontiiii

(luilibet eorum diixerit eligeiuiiim, eoconfcssione diligenter audita, ipsos in singulis casibiis etiain Sedi .Viiostolicic reservatis,

licibus

canonice

iiitraiilibus

i)i-;tcrquam

ad ellectum conseciitioiiis

]ilcnai'ie

cum

pecca-

mortis articulo constituti, absolutionis beneficium nequeant ol)tinere et nibilominus oninia et sinj?ula loca, ad (|ure ipsos sic excommuiiicalos etanatbematizatos declinare contifferit, si in eis voluntarie admissi vel retenti fuerint, Eccle:

torum remissionc bujusmodi, exceptis casibus in littcris prTdictis, quaj in Coena Domini legiintur,

comprehensis, absolvere

possit,

ea-

dcm

Apostolica auctoritate tenorc prajsentium

30. Quocircadilectofilio

indulgemus.

decernentes etiam illud post triduum post eorum inde resiastico

interdicto

siibjicimus

magistroMariano

et singulos duces, marcliiones, principcs, comites,'barones, aliosque dominos temporales, et etiam Eccle-

cessum flrmiter observandum. 29. Hortamur insuper omnes

de Bartholinis capellano nostro, et in partibus CermaniT nosfro et dictT Sedis nuntio, ac venerabilibus fratribiis nostris archiepiscopo Mo-

guntino
scripta
ipsi,

siasticos jurisdictionem
tes,

temporalem exerccncreterosquc Cbristi tldeles, ut pro Catbo-

et episcopo Augustano per Apostolica committimus et mandamus quatenus vel duo aut unus eorum per se vel alium
illis

seu alios praesentes litteras et in

contenta

lic fldei tutela etdefensione adversus prsefatos

perfidissimos et crudeles hfereticos, et eos indusi pr<Tmissis monitionibus nostris non paruerint, armis aliisque subsidiis et auxiliis, quibus possunt, insurgant, pra-fatoqucMaximiliano regi ejusquc capitaneis et militibus contra liobemos Iia^rcticos
,

qua^cumque quoties super hoc pro parte praefati Romanoriim rcgis requisiti fuerint, seu
alias

centes, vel rcccptantes,

major

expedire cognoverint, in Ecclesiis, dum inibi populi multitudo ad divina conve-

nerit, publicent, ct per alios,

quibus

lioc
,

com-

mandentet faciant etiam Ecclesiasticas personas quascumque, tam saecumiserint, publicari

lares

praedictos,

eorumque

fautores et receptatores

quam
;

regulares, censuris Ecclesiasticis et

lioc

adbsereant, faveant, acintcndant,non dubitantes

aliis juris

remediis ad

cogendo

et

compel-

pro laboribus etimpensis, quos etquas proptcrea subibunt et facicnt, ab ipso summo Deo, a quo nulluin boinim remanet irremuneratum,

lcndo

ac etiain quos hujusmodi

et

excommuni-

cationis

anatliematis sentenlias incurrisse,

condignam compcnsationem
:

et nicrccdeni se susccpturos et ut duces, marchiones, comiprincipes et alii Cliristi fideles co artes dentiori animo in pricmissis pro ejusdem fidei Catbolica) defensione, divinique nominis exaltatione, se accini;ant, de ejusdem omnipotentis Dei misericordia, necnon pr?efati I>etri
,

scu incurrere contigerit tam in genere quam etiam in specie, et nominatim, ex nunc prout extunc, et ex tunc proutex nunc, excommunicatos et anathematizatos, ac loca, ad quT eos-

dem excommunicatos

et

anathematizatos

de-

clinare contigerit, Ecclesiastico interdicto supposita denuntient et deniintiari mandent et

faciant, legitimis

su])er

Iiis

etiam

summarie,
;

Apostolorum principis auctoritate

nibus
et singulis utriiisque

confisi,

om-

simpliciter et de
illos,

plano,

sola facli veritate in-

sexiis Cbristi fideli-

specta, habendis, servatis processibus

bus, qui adversus dictos Bohemos birreticos, ac eos inducenles vel receptantes, eorumque complices et adha^rentes arma assument, et in auxilium Christianorum accedent, seu non valentes aut etiam non volentes personaliter accedere,

necnon quos censuras liiijusmodi incurrisse cou-

iteratis vicibus aggravare procurent, invocato etiam ad lioc, si opus fuerit, auxilio bracbii STCularis, doncc sic interdicti et anastiterit,

thematizati, et aliis censuris innodati,

cti

compun-

commeatus,

victualia, stipcndia [)ro mili-

tibus et exercitu contra dictos Liobemos liwreticos, vel alios inducentes, aut alia suffragia et

corde, satisfactione prtTvia, meruerint absoliitionis bencficium obtinere. Nos enim eideni

subventiones pro bujusmodi expeditione conlra

pr;Efatos

Bohemos

luTreticos,

plices, fautores et adlucrentes, de

eroi:raverint,

eorumque comcorum bonis

et stipendiariis

seu miserint, autetiam mililibus ministraverint seu serviverint,

eamdem omnium pcccatorum suorum

sionem
et

remisveniam, qua; concessa est proficiscentibusin subsidium Terrae Sanctffi, plenariam \idelicet, concedimus. Et insuper omnibus ct
singulis Christi lidclibus, qui in siibsidium dicti

Mariano archiepiscopo et episcopo citationes el monitiones qiiaslibet in pricmissis nccessarias seii opportunas pcr edicta publica locis publicis affigenda, de quibus sit verisimilis conjectura, quodad ipsorum citandorum notioncm valcaiit pcrvenire, faciendi plcnam ct liberam facultatem et potestatem concedimus per priEsentes
:

acvolumus

auctoritate decerniinus, hiijusmodi citationes et monitiones post

et .Vpostolica

triduum, vel aliud tempus prolixius seu brcvius juxta qualitatcm locorum et personarum,
pcr

regis contra pra;fatos

.\x.\.

Bohemos hareticos

Marianum archiepiscopum

et

episcopum
33

TOilUS

X.\.X.

Ray.n.

.\I.

418
prrcfatos, vel
jusliltet

jrLlI

11"

AXNUS

2.

CIIRISTI 1504.

aliqucm cx

cis jiixla eoriini cl ciiet linii-

illonim aiiiitrium staluciulum tanilum, costiem monilos ligare |)ro\iiic, ac si hujusmodi monitioncs ct citationes eis pcrsonaforciit
ct

Pickardorum factio, cujus reliquas favillas Luthcrus Calvinus(|uc postca ad iiova cxcilanda inccndia ventilarunt.
32. Pontificium

litcr inlimata? ct insinuata"

insiniiaai>uil

tum.

lloc anno Ilungarici rcgni ordiiics

:

auxiliwn

in

Turcas poxtula-

misso

S.

Non Pctrum anno .mdiv, pridie id. Octobris, Pontilicatus nostri anno i. > 31. Aboiitam porro in Bolicmia 1'iclvardorcntur.
ol)stantiiius, ctc. Dat.
al)

Roma;

ad Juliuni oratorc cum rogarunt, utstudia Pontificia ad propulsandos ab eo regno Turcas convcrfcrct

rum

seclam, Cali.vtinorumvero toleratam fuisse MolcWladislao rcgc narrat Dubravins sli, iniiuit, saccrdotcs erant morc suo intcr se
' :

quibus rcspoiidit Poiilifcx, iiil sibi magis curai essc, quam ul Christiaiiis |)rincipibus conjunctis foBdcre cxpeditionem florentissimam in Maliomcfanos conficcret I.audamus
:

<

iu

Domino

rixanlcs civiumque concordiam

distralientcs

Calixtinorum, alii Picl<ardorum faclioncm magna convcntionc ]ira'fcrunt fovcntquc. frcqucntcs ilcm Continu;e ad regem litlcr

diim

alii

lcfrafioncs
ia

missa\ orantcs ul advcntum suum Bolicmiam cclcraret vix alias unquam magis

nccessarium; aut si adluic ncgotiis regni Hungariffi impediretur quominus ipse statini vcnirc possit, lcgatos cum plcna potcstatc ad

componendos prfesentes motus prffiniitteret qui simul viam quoque commodam domino
suo prspararent, qnam sine animi molcslia libenter paulo post obiret. Delccti ad lioc duo episcopi parlibus minimc suspccti, quia a studio illarum contcntioncque alicni,

pietatcm et aiiimo csse volunuis nos cnini oinnes curas et cogitalioncs nostras in dcccrnenda contra perfidos Turcas pcrpetuo Christiani nominis hostes ncccssaria expcditionc duximus collocandos; quamprinuini cnim Domino disponcnte ad apiccin summi Apostolatus assuinpti fuiinus, oratoresnostros adexcitandosChristianos principes cl rcges inter se dissidcntcs conciliandos illico misimus, ct si Deus pro studio et dcsiderio noslro annuerit, et nos talia vobis subsidia
:

plurimum vestram animi magnitudinem, bonoque vos

iilurinium ac

comparabinuis, ut non solum vestra tueri cum dignitate, scd ultro Turcis ipsis bcllum inferre
possitis, etc. Dat.
Julii

Rom apud S. Pctrum

Poiiliflcatus

die xxvi
i

Stanislaus

anno mdiv,

nostri aiino

)>.

Olomuccnsis
\ir illc

Joannes Varadicnsis . Hic crat insignis qui Mattliia Hungaria; rege geet

Impcrata; |)roptcrea in sacri illius belli apparatuni decimaj fucrant, quas cum .Maximilianus
in suos

rendarum rcrum
erat
,

pcritia in ipsius aula effloruet

opibusque

saccrdoliis

clarus

omiiia

terrena abjcccrat, ut in Franciscano sodalilio divinis se totum addiccret quem maxima animi constantia religionis Catbolicai splendorem ab
;

impiorum Picl^ardorum iufamia

contrarias scctas compcscuisse

vindicassc, et

narrat Dubra-

usus avertere ad ornandum Italicani profcctioncm mcditarctur, negavit Julius id sine crimine tcutari possc. 33. Egregia regum Angliee pietatis ?no7mmenta et exempla : prsecisi abusus qui ex immunitate Ecclesiastica orti fuerant. Extruxerat sacellum Henricus VII Anglorum rex Westmo'

vius
beri,

' :

cum enim

in frequentissimo ordiiuuu

nastcrii vchiti nobile pietatis ac rcligionis

:

rcgni BoUemici conventu jussissct littcras exbi-

quibus factiosi que novo foedere ol)stiinxissent eas coram omnibus mox cultro disccrpsit, confregit signa, ac dispersit, ut recolligi non possent, sublatisque ita publicis factionum Mouumenlis, uni,

quique nomen suum fidem-

monuinentum cujus rogatu Julius omnibus, qui in codem sacello prcces pro Henrico VII rcge,
diim superstes erat, vel pro levanda ejus aninia, eripiendaque cxpiatoriis flammis post obitum funderent, indulgentias proposuit :
((

Univcrsis Christi fidelibus, etc.

versos ad

muluam

discissas regni partcs

contulit, ac

cohortalus concordiani, ad couglutinandas sludia

((

Cum,

sicut

acccpimus

charissimus in

Christo filius noster Henricus Angiia! rex illustris

Pickardicam pcstcm
'
:

promulgata

Ab iisdem, inquit, lcgatis maiilege extinxit peculiari hoc quoquc de Pickardis dato regis actum fuit, utne in caMus publice aut privatim coirent, synagogas suas omncs occludercnt, a
concionibus scriptisque de sua secta plane abstinerent, et intra certum tcmpus ut ad altcrutrani parlem Romanam aut Calixtinam disccderent. Convenit inler omnes ordines, ut mandatum istud ad publicas Tabulas cum mulcta transgressoribus imposita rcferretur, cjusiiue

Virginis, ad

unam capellam sub invocatione B. Marijx; quam singularem gcrit devotionis

afiectum, infra septa monasterii S. Pelri Wcsl-

monasteriensis Ordinis S. Benedicti Londoniensis dioecesis fundare et dotarc, ct suam scpulturain inibi eligerc intcndat, camdemque capellam jam fundare et a-dificarc incceperit, nos cupientes, ut dicta capclla congruis frcquentetur lionoribus, ac Christi fideles eo libcntius devotionis causa ad dictam capcllam confluant, ac pro

cibus haberet
i

exequendi potestatcmarcis priefectus cum judi. Oppressa ita est ab Wladislao

xxxii.

manutentione inanus adjutrices necnon dum ab hac lucc sublractus fucrit, pro cjus anima; salute
illius

pra?[ati Ilcnrici rcgis felici statu, ct

Dubr.

1.

BonQn. dec.

4.

1.

x.

' Diib.

1.

.xxxir.

'

Jul.

ib. p. 34.

CiiU.

1.

xcix. p. ol

.lULII 11

ANNUS

2.

ad

CPIRISTI
i|)sius

150/|.,

419
memoriam,
ut vcrisi-

hoc ibidein dono

preccs pronipliiis ad ItiMim iKirrigaiit, (|ao cx Cffilestis gralix' uberius connii-

Hcnrici VI rcgis

spexerint se refectos; de omnipotentis Dei

ejus auctorilate conlisi,
omiiibiis
ct

mililcr crcditur, cxtiiigiiciulam, illius cor[)iis in moiiasterio de Cliertrcs et Ordinis S. Benedicti

scricordia ac RR. Pelri et l'auli Aposlolorum

singulis

Wiiitonicnsis
a conciirsn
tur;c

(li(r'ccsis,

loco (jnidem abdito, et

et

honiinum remoto,

reguin sepnl-

utrinsque sexus
vigilia

Cliristi lidelibus
t|ui

vere poeniteniii

minns decenti
dicti

sepeliri fecerunt; ubi

iit

cum

tibus et confessis,
in

capcllam praHlictam

nonnulla miracula intcrcessione,

tiir,

pie crcdi-

festo

Ascensioiiis

nostri Jesu Christi a primis vcspcris

cjusdcm Domini usque ad

llcnrici

Ilcnrici VI rcgis

Dominus

0[)crarefiir,

et

secnndas vesperas inclusive dcvote visitaverinl,

ac pro [)rospcro et felici statu ipsius
regis,

humanis agerct, (juinqnies Orationem Dominicam et toties Salntationem iVngclicain, ct pro aniina cjusdem rcgis. post^iuam ab hac luce migraverit, psalmum De profundis, seu, ut pra^mittitur, quincjnics Orationcm Dominicam ct loties Salutationem Angclicam inibi
in

dum

se[)nlchrnm frequentia populi conllucrc cu'|)issct, dicli a'muli corpus ipsuin, qiia mcnte ducti igiioratur, ex i[)SO monastcrio de Cherlres [)ropria anctoritate et absqne Sedis'
illius

ad

Apostolicre
castri
cit,

liccntia cxliumatum, ad Ecclcsiam Windesorc, ubi in prfesentiariim rcquies-

transferri fecernnt.

Nos

igitur attendentes

devote dixerint, et de bonis eis aDeo collatisad majorem decorcm et ornamentum capella' prsedicla) manus porrexerint adjntrices, annuatim plenariam omniuin peccatorum suornm de
,

indeccns fore tam celebris fama; regcin regite sepultnra; honore non sine injuria et Issione praifati monaslerii Westmonasteriifraudari, tuis in hac parte sn|)|)Iicationibns utpote honestis et convenienlibus iiiclinati, tibi pra;fatum corpus
ex

eadem Ecclesia cum ad hoc dilectorum

decani
et capituli ipsins

filio-

quibus cordc contriti et ore confessi fuerint, indiilgentiam et remissioncm auctoritate Apostolica teiiore pnesentium clargimnr, etc. Dat. RonuE apud S. Petruin anno mdiv, XIII kal. Julii, Pontificatus nostri anno . Ex[ioncnte Pontilici eodcin Ilenrico rcgc, Henricum VI miraciilorum gloria inclarescere, atque illius corpus primum ab invidis non fnisse vetustis Angloriim regum scpulchris Wcstmonasterii illatum, sed in loco ignobili Wintoniensis dioecesis repositum cumqueejus
i
:

rum
|)er

Ecclcsia> ([)rout
sigillo

eorum

patciites litteras

suo

munitas,

ut asseris) ex[)rcssus accesserit assensus, cxhuniari, et

transferri, in

ad dictnm monasterinm Westmonasterii eoque cum ca'rimoniis et honoriet consuetis

bus more aliorum regum debitis

sc|)eliri

faciendi

auctoritate Apostolica tenore

et S.

prajsentinm licentiam

facullatem concedimus.

Datum Romie

XIII kal. Junii, Pontilicatns nostri

sanctitatis

fama coelestibus

illustrata prodigiis

pcr orbeni celebraretur, ab hostibus tantffi gloriae luce [)erstrictis ad cam subducendam iteruin ad Windesorensem Ecclesiam translatnm fuisse, Pontifex regis Hcnrici VII et clcri Wcstad vetnsta regiim Anglise sepnkiira illud refercndum sanxit'
:

anno .mdiv anno . Maxima ab Henrico VI rege edita fuisse miracula Pontifici relatum est, adeo nt is ctiam rogatus fuerit, nt ipsum in sanctorum nnmcro collocaquod etiam precibus antea petilnm fuerat ret ab Innoccntio VIII et Alexandro VI. Ut vero ma,

a|)ud

Petrum

nionasteriensis precibus annuens,

Charissimo in Christo
Acce[)imiis

filio

nostro Henrico

debita adhibcrctur in arduo sunt partes a Julio Cantuariensi arcliic[)iscopo, ct tribus episcopis, ut de virtutibns et miracnlis Henrici VI testes rite interrogarent, ac pnblicas Tabnlas singulis instructas
turitas consilii
o[)ere, datae
'

Anglisc rcgi illnstri.

'(

quod cum

oliin clara;

memo-

ricB

Henricus VI Angjise rex, patrims et prredccessor tuus, acmulorum suoruin o|)era rcgno primum s|)oliatus, acdiris carceribus in ([uibiis
ante diem, facto, utcreditur, remnlorum eorumdein, debitnm natura-pcrsolvit.mancipatusfuis
set,

circumstantiis conllcicndas curarcnt. Jnlins, etc. venerabilibus fralribus archiepiscopo Cantuariensi, et Wintoniensi, Dunelinensi et Londoniensi episcopis Apostolicam benedictionem.

salutem
filii

ct

Ex

litteris

charissimi in Christo
illiislris,

no-

stri

quamvis ctiam
,

clara'

mcmoria!

Ilcnriciis

rex

et

Catlierina

[)riinogenita
dicti

Francife

ejus
regis

ac cliam fama quadain non vulgari iulcllcximus, clar;c memoriiB Henricum VI Anglia; regem, dnm iii
lioc

Hcnrici VII Angliio rcgis

coiijux regina Angliffi,

Hcnrici VI

mundo

ageret, vita> sanctimonia,

moribus
et jcju-

[)arentes, ac plerique alii

sui

mcmores

reges

|)i'obatis, fcrvciiti in

[)roximos charitale, ct oinni

Angliae, in monastcrio Westmonasterii Ordinis

virtutis ct sanctitatis
niis, vigiliis,

genere claruisse,

Benedicti Londoniensis difficesis sejieliri coiisucvissent, ipseqne Ilcnricus VI diiin viveret monasterium ipsuin quan(io(|uc ingressus, se
S.

orationibus et miscricordiai ope-

in eo

se[)ulturam

haberc

o|)tare, nt aliqui

fc-

ribus assidiie vacavisse, el duo magna ct insignia collegia pro sustentatione pau[ierum scliolariiim ad honorem omnipotentis Dci, et ejus
gloriosissinice

runt, plnribus ajieruisset; tainen dicti icnuili

gcnitricis

R.

.MaricC virginis

in

Lib. Biill. secr. xcix. p. o3.

'

liiill.

seci'.

I.

XLix.

m
(iicto

.Tri.II

II

ANXUS
dotasso,

'2.

CHRISTI
diligoiilor
fueriiiit,

iriCi.

roiiiio

oroxis^e, fiiiulasso
(|iiaiii

ol

et

faiu

00 vivoiilo,

post ojiis mortoin,

Domi-

iiiim illiu? morilis ot iiitoiTossioiiil)us uiulta et

o\iiloiitissiiiia
(lio

oxamiuolis, of persouas, apud quas ad illa vobis exliibenda, per censuraiu Ecclesiasticam cf alia jiiris romodia a|i|)olla-

(lomoiistiaro

miiaoula iloiuoiistrasse, ot (juotiiiam oiim ad ejus sepiilclirum

:

doliita

cum

devotioiio accoduiil, cu'ci

videre

surdi audire, claudi ambularo, et quocum(|ue iulirmitatis genere oppressi, ipso Henrico VI

romofa compcllalis et (luidquid In [irieInveneritis, sub testlmonlo lllterariim vesfrarum clausarum, ot vestris sigillis munitarum jior tidelom nunllum ad nos et Sedein
tioiie
;

iiiissis

A|)Ostolicain transmittere curetis

ut nos

illls

Altissimo opesanitatem recipere dicuiilur, cujus roi rante, fama non solum per tolum diclum regnum, sod

quoiidam roge intercedenlo,

et

vlsis et diligentor oxaminatis, et ciiin venerabi-

libus fratribus noslris cominunicatis, in liujus-

modi nogotlo,

[irouf

illius

magnitudo

requirit,

etiam per alia loca vicina mirilice divulyata, divorsarum regionum populi ad ilkim tro(|uens (^oiuursus et singularis devotio baljetur et contiiiuo mai:is augeliir, adeo ut totius populi illa-

concedente Douiino, ad ejus laiidem et glorlam, ac ortliodoxie lldei exaltatlonem, ad ulteriora et magls |)articularia, slnobis et elsdem fratribus vlsum fuerif, [irocedere valeamus. Datiim

larum

iiartiuiii

lirma

sil

opiiiio, ut diclus (luon-

Roma! apud
3i.

S. 1'etruin an. miuv, Xlll kal. Julii,

Henricus rex Catalogo sancforum mereaQuare pra?fatus Henricus rex adscribi. tiir modernus nobis liumililer siipplicari fecit, ut aliquibus prfclatis illarum parlium, (|ui de vita

dam

Pontillcalus nostri

anno i . Meminit Harjisfeldlus

:

'

de miraculis,

Heniici VI ope im|)lorata, divinilus edifls atque

refert ' Hoc loco adjocoro, traditum, nos veteratoris diaboll fraudulentas versutias doceat vitare, et sum-

Inter alia ha?c

ic

et meritis ac miraculis, aliis^jue supradictis di-

quod bona

fide

ligenter et prudenfer inquirant, et nobis per suas lifteras super iis, quaj invenerinf, relalio-

mam

Del ef divorum In nos, beati praeserfim

ad nem canoni/ationis dicti quondam Henrici effecfum regis in prwmissis opportunc providere de benignitate Apostolica diguaremur. Nos igitur, etsi dicti Henricl modernl refidelem
facerent,
alias
gis

committere ac

curam atque benignitatem quidam Stratton dictus prope oppidum Lecestri;e iu qiio versafus est sacerdos quidain, cui versufus damon, non se quideni videndum obtrudens, sed nefarils
illius regls Henrici,

ostendat. Est itaque [lagus

desideriis

tamenliujus

rel

annucre cupiamus, atfendentos divinum judicium potlusquam

,

siiggeslionibus voce sane clara ot sonora dor-

bumanum

propterea pro tanti negotii magnitudine in illo mafure, graviter et accurate procedore Inteiulentes, ipsius Henricl nioderni regis in bac parte supplicationlbus incliiiati, vestigiis ctiam folicis recordationis Iiiiiocentil VHI et Alexandri ^l Ilomanorum Ponexistere
et tificiim

Idque per tres noctes iinmissis, sceleiafum se laqueo suffocandl consilium dedii.
mienfi
Et
,

iit

suas sathanicas fraudes S[)!endido aliquo,

quiijue simiilicem lioininem facilius In pra!clpiliuin truderet, [irffilexfu tegeret, et sub ceternBe
vita^ falsa

uinbra in certam cor[Hiris anima^que

[leriiiciom pr;eci[iifaret, siiuulabat se fenebrico-

prffidecessorum nostrorum, qui similem fecerunl commlssionem, inluErentes, frateriiiati vestrfe. dequa In his et aliis, etiam magnis

sus sathan lucls angeluin,

mlssumque

Deo,

quo

Illi

significaret bac tantilla pauia recfa

eum

c;elos

pefifuruni,

miseruinque tandem homi-

fiduciam gerimus in Domino speclaApostolica scri[)ta commiltimus et mandamus, quatenus vos vel tres aut duo vestrum de vita, moribus, sanctimonia, ciiariet arduls,

nem

lem,

per

[)erlraxit, ut

inani illa atque pestifera soUicItatione eo noctu scalam [lararit, qua ascensa,
alfe

laquoiim

proximo mane
!

cuidaiu Irabi innecfebat, (juo se sulfocaret. At ea Interim uocte

:

tate,

devotlone erga

Deum,

et pils

operibus

dicti

quondam
iii

Henrici regis, necnon mlraculls tam vita, quaiu post morteiii, aliisque coiisimili-

vocem per sunimum audit clare insonantem Vah miser, cur Ita In cerfam tuam perniciem
ruis? resipisce,
et

nefarias istas cogltationes

bns, t[ux circa [loiufus tanti ncgotii roqiiiiiintur,

diligenter, solerfer, prudenter, accurate, caute
et

depone,

et te

quamprimum
;

ad

1>,

regis Henrici

se[)ulclirum confer
facesseiit.

quodsi

fecerls, nefariffi Istae

malure

In

(|uocumque
,

scii

quibuscumque

d;pinciiis fraudes nihil fibi doince[is

molosfia>

loco aut locis, de quo seu quibus vubis inagis

Tanta aiifom

mox tum

sceloraf;o cogi-

expedlens visum fuerif

ad prajmissa cogno-

tationis suscepfffi pajnitudo

hoiiiiiiom incessit,

scciida auctorifafe uoslra ii](|uiralis, tesfes legi-

ut sumiiio mai:e, [losf scalain

t;im,

cum laqueo remoatqiie

per oos jiiramento dlligenfer examiiiaie curetis do loco

reci[)iatis, et praistito [irius
,

timus

feuipluiii pofioril,

Deo

beato regi

grafias [)ro[)ter oxcussas et explosas

ciiiisilli

tam

nefarii
voti
v.ol

teiupore,

meiisc,

dle,

nominibus. cognominiiii

cogilaliones

accurate agens
niliil

liac

bus, causa

scientiffi,

aliisquo circiinistanliis

|ii;oleroa

accessione, se

vol

carnium

talibus necessaiiis et requisitis fidelifer in(|uirenfes, Instrumenta etiam [lublica et alias scri-

[liscium guslaluruiu anlo((iiam B. regis se[)ul-

pturas,

universaque

alia

[irobationum gciiera,
,

'

Harpsfel.
ssec. c.

liisl.

.Vngl.

13 saeculo

CU.

-'

Harpifel. bisl. Anir.

ad hujusmodi negotium laventla

vldeatls

et

15

24.

.irLII

II

ANXUS

'2.

CHUisri
ruin,

ITiO')

/iV

clinim invisissel. Post octo deinde dies voto se

lilieravit.

35.

Cum

vero in Anglia floreret religio, et

Ecclesiariim

Ecclesiis suminiis lionos iiaberetiir, latrones et

sicarii

immunitate

ad patranda
ut Julius cos
'

impune
asyli

scelera abusi sunt adeo,

beneficio nuilctandos decreverit

"

Au-

ctorilale, imiuit, Apostolica tenore |)r<Esentium

statuimus etordinamus, quod deinceps quoties regno (nimirum Anglia^) liujusmodi crimine laesae majestatis reos vel suspectos ad dicta loca ( nempe Ecclesiastica etiam quovis exemptionis privilegio munita confugcre, quamvis de criminibus liujusmodi, auteorum aliquo convicti non fuerint, custodes ad custodiendum illos in dictis locis, ne inde aufugiant deputari debeant, et si dicti criminis
contijrerit in dicto
',

castrorum et locorum praediclorum, in dicto festo beatorum Petri et Pauli Aiioslt)loruin in dicta Romana curia, nostro et successorum nostrorum Romanorum Pontificum tbesaurario pro lenipore existenli aiiiiis siiigulis persolvendo per vicarios in temporalibus generales, dummodo tu, et filii ac nepotes tui prwdicti in nostra et successorum pracfatorum Ude et devotione permanseritis, facimus, constituimus et deputamus, etc. Dat. Romm apud S. Pefrum anno, etc. mdiv, VI id. Maii, Poiilificatus nostri anno >. Adjecfa sunf iiomina Julii II et cardinalium, (jui tum scribendo adfiiere. Passa erat Romana Ecclesia gravissima bella, cum Pontii

laes;o

majestatis rei vel suspecti, aut homicid:e,

et

latrones, vel itinerum

publicarum viarum
dictis locis

effractores seu insidiatores in

mo-

ram

inde exeuntes de novo pra;dicta crimiua, vel eorum aliqua, aut deteriora,
tralientes, vel

sfirpem in suam hac vero Julii in Franciscum Mariam indulgentia magna et periculosa bella prodiisse videbinius. 38. Hispanix rei/es ad Africanani expeditiaInterea tieni conficiendam hortatur Ponlifex. intulere Africte bellum ad eam Christo subjicifices

principafus

Ecclesiu'

transferre

niterentur; ex

committere praesumpserint, vel inde recedentes ad pra?dicta, vel alia qua^cumque loca etiam quacumque immuiiitate gaudentia confugerint, ab illis licite exlrahi et justitise committi possint, non olistaiifii)us, etc. Dat. Romae apiid S. Petrum anno miuv, XIll kal. Junii, Pontificatus nostri anno i . 3(). Julius consanguineorum affcctidus niniis induhjel niarjno Ecclesiae detriniento. Hoc anno Julius consanguineorum indulgens affectibus, cum )ucatus Urbini ad Romanam Ecclesiam post Guidonis Baldi carentis prole obitum, redigendus foret, dedit operam, ut Franciscus .Maria Robureus, Urbis praefectus, in filium a Guidone Baldo adoptaretur, quam adoptionem
vel alia simiiia

endam Ferdinandus et Elisabefhllisiianiiereges cumque Barbari excursiones in Chrislianorum

:

terras facere
Sixfi

non desinerent, Julius patrui

sui

IV, qui Granatensis expeditionis Ferdinando auclor extiterat, exemplum imitatus Hispaniae reges ad Africanam expedilionem conficiendam cohortafus, decimas Hisiiaiii impeiii clero ad sumpfus in reiii militareni sup[iedifan-

dos imposuit

Julius, etc. .Vd fufuram rei

memoriam.

mox

confirmavit, collato in principatus succes-

sionem jure. Cumque legibus sancitum esset, ut cardinalium consensus posceretur, illiijue
abalienanda
Ecclesice jura negarent, Julius contrarias leges convulsit - vectigal vero an;

charissimus in Christo fllius noster Ferdinandus rex, et charissima in Christo fllia nosfra Elisabeth regina Hispaniarum et Siciliffi, qui tempore felicis recordationis Sixti papte IV prajdecessoris nostri tam dignain ac laudabilem, et immortali Deo acceptam provinciam, quam iidem rex ct regina, ut veri Catholici prineipes adversus Agarenos rcgni Granata' cum tanfo animi fervore, ex innata coruin crga religionem et fidem Christianam devofione, ipso etiam Sixto pra;decessore id plurimum suadente
ac landem prosecuti fuerinf, quod eosdem Agarenos, qui tam longo fempore iii faucibus CasteIIa3 et Legionis regnorum, non

Cum

nuum
rum

mille trecentorum et quadraginla aureoimperavit.

csperint,

37.

Te

",

Franciscum .Mariam
nepotes legitimos

alloquittir,

tuosque

filios el

et naturales,

sine

magna

Cliristianae

reipublicie ignominia,

legitimo matrimonio procreandos, usque in tertiam generationem dumtaxat, in civitatiet ex

ac

regnorum eorumdem jacfura et detrimento occupatuin definuerant,iion absquemaximisla-

bus, comitatu

terris
,

castris

territoriis

et

districtibus pnedictis

nem|)e Lrbinate, Eugu,

boribus,pericuIis etexpensis, ac Christiani sauguinis effusionc, sine ulla intermissione |iu-

bino, Calliensi, et Forosemproniano cum eisdem jurisdictione, jure ac mero et mixto

gnaudo, tandem divina faveiile gratia regnum ipsumGrauatseabipsorum Agarenorummanibus

et

imperio,

et

omnimoda

gladii pofestate, ac alias,

Sixti

tyrannidecummaxima Cliristianinominis
Catholic
fidei exaltafione,

glo-

juxta tenorem

litteiarum

praedeccssoris
,

ria, et

ac regiioium

bujusmodi de nomiuatione ducis Urbini ac delatione insignium ducalium cum eodem

,

censu MCCCXL florenorum auri de cainera in recognitionem directi dominii civitalum, lerra'

Lib. xcix. Bull. secr. p. 32.

Lib. u. Bull. secr. p. 263.

quiete recuperaveruut, ac ex eorum Christianam religionem devotione majori in etiam adversus .Vfricanos Saracenos bello suscepto, nonnullisque oppidis, ferris et locis per eosdem regem et reginam ad religionem Christianam redactis, ad amplioremexpeditionem se

eorumdem

422
ilispoiiPiitcs, coiilra

.TULir

rr

axnus

2.

ut

riinrsTi

1504.

eosdcm perluios Saraccnos, maiiiia bcllatornm classc, iion absquc mafiiiis cxpcnsis ct Inboriims rct-is ct rcjiina' pra^dictonim armata munili, cxpuirnarc noii ccssaiit, firma sjjc fiduciaquc ducli, quod nobis pro cjiisdcni fidei cxallalione id eis suadcniibus, et ad no\am cxiicditioncm ipsam mnjori rohorc prosccjucntur, ct aiixiliantc Altissimo, cxindc optatam victoriam et cxpugnalioncm consequcnlur, ciim infidcliiim parlium illarum saltem jiro ali(jua i)arlc ad fidciii C.atliolicam conversione, etc . Dat provinciam arcbiepiscopo Tolctano, ct Palcntino atque Abulcnsi cpiscojiis,
ut qua}stores consliluant
;

seiiucrcntur C(jiiitesetiam (juosdam ccnturiavit,

iiiliil

classi deesset,
.

quod ad validam expedi:

tioncm spectaret
nostcr

Et infra

Instituit

etiam

Columbus sccum ferreinstiumciilaomnis

gcnerisfcrrea, qiuc conducercnturbi condeudK, utin nova regione novas urbes conderent, qua; forcnt siiorum iutissiina reccj^lacnla miilti(|uc
;

iiisu|)er regis

clicntcs contubcrnales^iue

ultro-

nei se obtulerunt hujus

siderio

navigaiionis socios de-

comparandee
jira'claris .

gloriffi,

provocati

gestis

Columbi

qui

tamcn cx Vicn:

ncnsis Concilii decreto calices et sacrum orna-

tum non capiant

distraliantve

eos vero,

(jui

sacram pecuniam in alios (juam sacrte milili;c usus avcrterint, anathcmate i>ercellit. Datum Romffi ajnid S. Pclrum anno mdiii, III kal. Fcbruarii, Ponlificalus nostri aiino
39. Coli/idt/s
i

magnis

ovNattis honoiibns.

reges operam profercndff in Amcrica Clirisliana; religionis, narrant

iNavasse etiam

Hispanite

-iO. Philippus Austriacus dotalijwe Hispanim regna corripil ; Friclericns Neapolitanus in Gallico exilio moritirr. Excuuie eodeni anno e vila discessit' Elisabeth Casiellffi regina; cujus mira in fuenda augendaque re Chrisiiana facinoia iiostcri omiies cclebrabuiii dc qua liffic Orosius ^ Fuii illa mulier tam excelsoanimo et tam singulari prudcniia, ianlisquc laudibus probiiaiis ei rcligionis ornala, ut meriio videaiur noinen illius scmj)itcrna> mcmoria? consecrandum . Consignat illius obiius tempus Mariana his verbis ' Dccessit ad sextum kal.

<(

atque idco Cliristo[iliorum Columbum, novi orbis invcntorem, maximis ornassc honoribus, necnon colonias Hispanorum ad
scrijitores
',

Decembris magno

aiqiie

incredibili ioiius pro-

viiicia? luciu, [irincipcni

animl maguiiudinc
iiiiervallo

ci

amisisse dolentium ea prudentia, iis viriuiibus,

insulas

Amcrice deduccndas

curasse, a quibus
:

ui iiiicr laudcs ejus miiiima sii siqierasse

longo

urbcs et teinpla condcrcntur Re.x et rejiina Hisjianiarum nihil magis gerebant in votis, imo sujira vota, (juam ut almam Christi fidcm in dies augerent, auctamque colerent, et cultam summopere venerarentur proplerea id eximie observabant, ut ha3 gentes, qua> Iiactenus nomen Christianum ignoraverant, tandem aliquando ope el industria sua scirent, unam esse Christi fidem, exfra quam nulla est salus nec redcmptio inque hujusrei si)ccimen decrevere summis honoribus Columbum prosequi nihilque prKlermiserunt, quod ad cultum et decus cjus sjicctaret. Igitur vultu sereno cum exciimiumeris titulis, ct piunt, condecorantque qui apud Hispanos eximius ducitur honos, in consessum ijtsiim rccijiiunt, volucreque, ut deinceps non Columbus, scd Admirans Oceani ajiiicllarctur, et ut licuit colligerc cx Admirantis sermonibus, sperabat projie diem fidcm nostram magna incremeuta habituram, si hie insulaj ad fidcm rcducerentur in commerciis vero el aliis mortalium emolumentis, quibus j)lerumque oinnes inhiant, nullam jirojic s|)em collocaverat. Ilaque serenissimi reges jubent, ut protinus liburnia; sejjtemdecim ex[)ediantur, qua arcem in |)roia liabcant, id est, sj)cciilam, uiidepmimis s|)cculaiilur celoces vcro (liKidccim alif([uc sjiecula, inque eis lioniiuiim iiiilic (liicciitimi, omni genere armorum commMnircntur (jiii
; : ; : ,

vidit

quascumque Hispania ab omni memoria, imo vero toiius orbis a

reginas alias
sa^culis.

multis [)rofccto

Granatam sepulchro

dclegii. Instituii tesiamenio Castclhe hcercdem

Joannam
Ca;saris

nuptam Philijipo Maximiliani cidemque regni jirocurationem rcliquii ad quem Poniifex de morte socrus consolatorias [iroximo anno liiieras dedii '
filiam
filio,
:

tum

de Casiclkc, Legionis ei

(Jranaiffi

regnis

adepiis graiulaius, horiatus

esi,

ui dissensioet

num inter Ludovicum dum Aragonum regcs

Gallorum
reliquias

Ferdinan-

resiingueret,

cuni utriquc affinitate coiijunctissimus esset, alteri nimiruin gcner, alierius filia; socer designatus.

Charissimo
siclla;,

in ci

Cliristo filio

Philippo

Ca-

Legionis

Granaite regi

Catholico,

Aragonum

ei Siciliae principi, Austriaque ac Burgundia' archiduci, etc. Chariisime in Christo fili, salutcm et Aposiolicam bencdiciionem. Picddidii nobis liiteras iuas scripias xxii Decembris dilectus filius nostcr Bcrnardinus cardinalis S. Crucis, pairiarclia Hicrosolymiianus, nobis et Sedi Aposiolica; necnon persona; eicoronae iuseregife plurimum

(lcdilus ct fidclis, ([uibus,

iiiciiiiiria'

(juod

obitum
Cliristo

clar;c

Eli/abclh llisjiaiiiarum rcgina! Catlioet

lica',

liiaiiKjue

charissima'

iii

tilia'

consortis tucc Joauna' rcgiiia' in rcgno Lcgionis

cl

faliros(jue

lignarios, artificcsquc ferc

fcre

omniiim

CastelUc succcssionem

significabas, affccit

generum
'

annuo

coiiduxit.

Uui classem
'

Buoiiaccur. in Diar. Oros.

c.

1.

in.

Gros. ubi sup.

^ .Mar.

Itiu.

Lusil.

\>.

34.

1.

xxviii.

H.

'-

Lib. lirev. p. 239.

.HLII

II

AXXrS

2.

CHRISTI 1504.

423

nos

alteriini

juiunio dolore, altero valde

ail te

lietati

biiiuin iiiiliUiin itioldlatraruin exercitu succinc-

sumus, dedimus jam \idere iioluisti. Deum oninipoleutem oramus, nt iii liac lanta regnorum successicut ex nostris litteris, tjuas

antea

tuin

protligarat

fiorere

accepisset,

plurimos

sacerdoles ad Rarbaros Chrisliana pietate imbuendos transmitlendos curavit ', a quibus

sione ad rectain et l)onam illorum diieetionem

ac fidei Catholicai proiiuj^nationem, et Apostoquod lictE Sedis tutelam et honorem te dirigat
:

Evangelicam legem

nulla alia ratione posse

fieri

facilius ac nielius

summotisChristiaiiorum principum dilTerentiis odiisque sublalis, bona et optata flrmaque universalis pacis fundainenta intcr eos jacta viderimus, quam omni voto et tota mente exoptamus, ad eamque personam tuam velut lapidem angularem utraque facturam unum esse judicamus. Hortamur itaciue majestatem tuam plurimum, ut bonis omnibus, quibus poleris, mediis adnileris, parentes tuos charissimos filios nostros Romanorum et .\raexistiniamus,
si,

quam

late ditlusam leslalur etiam Regiium .Manicongo regi novator his verbis Lusilaniaj fcederatum fidem Christi suscipit . Describunt eos felices fidei progressus Indicarum reruin scriptores -, ex ([uibus Orosius '
:

accurate tempus

ita

designat

Emmanuel,

cum

tanto ardore religionis sludium inillis par-

tibus excitari

conspiceret, cuin esset ipse na-

tura, et studio, et disciplina cupiditate religionis

incensus, id quod fuerat a Joanne rege feliciter

institutum, ut perfectum et absolutum cerneret,

elaboravit. Itaque

anno

a Christo nato mdiv

homines sanctissimis
tos praeterea

lilteris

eruditos et religio:

nis laude praestantes in illas partes niisit

mul-

gonum

reges,

si

in aliiiuo sunt
iii

cum Francorum

ludorum magistros, qui scholas

eo similiter mitproeterea

rege dissidentcs,
infideles diebus
liare

miitate

componas, ut junclis
et

aperirent, et pueros litteris inslruerent, et artifices etiani

siinul animis ac viribus, tyraunos Ecclesia' et

multarum arlium
Multas

noslris

comprimere

humi-

tendos

existimavit.

sacras
li-

possimus, personam autem tuam regiamque coronam, quani palerno affectu prosequi-

vestes partim aureas, partim sericas, multos

mur, et in dies magis ac magis prosecuturi sumus, ex litteris [>refati filii nostri cardinalis S. Crucis, cum quo plura loculi sumus majeslas tua plenius intelliget. Dat. Romge apud S. Petrum die ii Februarii mdv, Pont. nostri anno . Defuntjus est eodem anno in Gallico exilio Fredericus Neapolitano regno jam ante depulsus, cujus viduam ac filios Pontifex Gallo regi,
i

bros Chrisliauam disciplinam, et sacrorum omnium rationem et Christi vitam, et hominum sanctorum exempla continentes, aigenteos praeterea calices sacrificiis dedicatos, et cruces argenteas et thuribula et omnia denique, quae tam

ad Christi disciplinam tradendam, quam ad sacra rite procuranda pertinebant, in naves imponijussit, ut facilius gcntem in flde suscepta

confirmaret. .\d ha;c sacerdotibus et reliquis

ut eos regia liberalitate sustentaret,

davit

commen-

omnibus, quibus onus lustranda;

imposuit, stipendium
et

illius

regionis
large at-

commeatum

Regi Francia?.

spem nobis nuper est nuntiatum, clarae memoria} Federicum de Aragonia regem ab hac luce migrasse, ob quod non possumus secundum carnem non commoveri amabamus enim eum paterne propter egregias ejus virtu Prffiter
;

Cum autem rebusomnibus maximos sumptusfaceret, luillum tamen sibi fructum et emolumentum,
que munilice suppeditari prwcepit.
in his

quibus

regicB opes amplificari possent, sed divi-

num tantum
giosi

atque sempiternum inflammato

studio proponebat.

tes,

prajsertim

cum

nostri observantissimus estuee,

set, et

deditissimus majestatis

qui morte
exces-

oras

Cum autem homines relicum muneribus sacris a rege missi in eas pervenirent, magna repente hominum niul:

prfpventus, a?quiore, ut accepimus,

sit e vita,

animo

tiludo confluxit, ut eos liunieris suis toUeret

quod uxori et fiiiis ejus prtEsidium majestatis tuEe de qua semper benemereri stusoles enim duit non defuturum inlelligebat
:

omiies, qui convenerant iiomines religiosos ve-

nerabundi suspiciebant,
intuebantur.

et

quasi coelo delapsos

Res eos valde amanter excepit,

pro singulari sapientia tua et magnanimitale iis, qui in tuam fidem se conjecerunt, non so-

lum

viventibus, sed defuncfis gratum

morem

exhibere. Itaque etsi

te et menon dubitamus

quin tua sponte conjugem

sis,

et filios antedictos

Eininanuelique pro tanla benignitate felicitalem sempiternam precatus est. Multi vero certatim ad illos undique conveniebant, ut Christo nomen darent, etsacro fonteabluti in novum vita; genus ingrederentur. Et quia neque sacerdotes

liberalilate et favore opportunis

prosecuturus
tua;

exabundanlia tainen charitatis eos

jestati

die IV

duximus commendandos, etc. Dat. Decembris mdiv, Pontific. nostri anno

Piceclanan rcgis Lnsitani

maRomce
ii

linguam eorum noverant, neque plebs Portugalensem liuguam intelligebat, rex interpretis officio fungebatur, et quod ab illis acceperat, jain enim nostram linguam probe tenebat, habita
concione suis epuntiabat. Egit

41.

propaganda apud Congenses.

studiio/t in fide

Emmanuel

prae-

Hoc anno Emregno Congensi

-terea cuin illo per litteras, utfilios suos in

Lu-

manuel

Lusitaiii;c rex,

cum

in

Christi fldem virtute Alfonsi regis, qui divina

'

Gaspar. Hedion.
.Maff.
1.

in
'

ope paucis instructus copiis fratrem iunumera-

1.

ni.

iii.

Append. ad Sabell. an. 1305.

Oros. eod.
1.

Orosius

ni.

124

.HTJI

II

ANNUS

'2.

(TIRISTI

1504.
iioslris.

silaiiiani mitUM-t-t. sc iiaiiu|iK' ilaluriim o|HMaiii,

jus oiiincs coiiatus clusia

vaticiniis illum in

Deni(]ueRarvictoriae

ut

11011

Latiiii!;

lanliiin lillcris, sed ctiaiii iiiaxi-

barusaugurum suoriim, (juidaTnonuminanibus

lirmissimam s|)em
ailduxeranl, fallaciam cxccratus, diro confusus
|)U(lore

iiiariim arliiim (iisci|iliiiis criKlirciitiir. Ita fac-

ttim csl,
iiol>ilcs

iit

iion snliim ri'gis filii.scd imilli piicri

Olysipiioiicm vcnircnt, ct Kmmaniiclis

alcrcnliir,
ct

rcgno se abdicavit, idoloriinKiiic irdes

siimptil)iis
lil)cro

omiies arlcs lioininc

c qiiilnis aliqni,
,

difjnas accipcrent,
litteris

(|iii

ingrcssus est, ut in fiinesla superslitione reliquam vitam absumeret. Tum incrcpiliis, (|uod

scsc

sanctis

.Etiiioiiiam

iii impensc dcdidcranf revcrsi mnllos inoiialcs ad Cliristi

ignaviam rcligionc tcgeret

tus a llnitimis,
lanis

rcgiain

rcpctiit

cumiiiic bellum rcdintegrare molirctur, deser-

Ecclesiam, cl concionibiis
ajip:rc<jaruiit .
1-2.

cl virtutis

cxcmplis

lAisitauorum /n Iiidia
regc,
iii

victoriae.

quorum multi paccm ciini Lusipcpigcrunt, rursum stulke Rrachmanaeo

In

Iii-

rum
bello,

solitudini vitam mandavit. Amisit in

dia

'

Lusitani, acce|)to infidem siiam

C.ocliimi

Triumpara adversns Zamoriniim Caleciifii

et

millia

quod menses quinque tenuit, undeviginti hominiim inagnuiiKjuc navium niime-

r('^eni, qui

nostros ac fcpdcratos bclliim acrc

Francisci Al,

riim, 1'aciccus vcro gloriam Cliristi lafecircumet Colanenses, qui a Saracenis subornati conjuraranf in Lusitanns, in Cliristiannriim potulit,

inslaurarat, siimpla ex Alfonsi

Iiii(|ucrquioriim

disccssu

audacia

seciinKiiie

Tanoris, Ripuris, (kiciirraiii cl Cotogami rcges vectigales traxerat, Cliristiani noininis famam

tcsfatcm redirc compulit.

Tum

Iiidicam

oram

cum navihus
gatus est
illiiis
:

instructis

tanquam

victor perva-

anxerunt, Ediiardo Pacicco duce, qui ciim paucissimis copiis sacra cxomologesi
ct

Eucliarislia

communitis, quae
classis

in India luTserant,

dum

nova

cx

Lusilania
,

Rari)arorum Mcdiolanenscs transfuga' tnrmenla hellica conflare et torqiiercdocucrant, multitudines Cliristi ope fudit pluriliiis gravibus certaminibus in quorum iiltimo, eoqiic afrocissimo magna Rarbaroriim strages cdila, nemo tainen c nosliis (]uamvis liastis, jaculis et infinita pilarum mul:

veniehat, innumerahiles quos diio pcrditissimi liomincs

Osorius, virtutis ab eo mefus et regibus et dynastis, et piratis etiam incussus, ut nemo auderet arniis iliius obsistere. Ha>e autem ab eo gcsta sunt iisque ad Septembris mensis initium cjiisdem anni, qui fuit a Cliristo nato MDiv . Refcrt idem auclor cgregiam cjusdem ducis vocem, abjue in prffilio, cuin poriculis cir

Tanfa erat

, ait

ojiinio tanfusijue

cumfusum
tur,

aliqiiando a Calccutiensi se infuere:

summe Cccli rcctor, aio me cxclamassc commisisse flagitia maximo suppliio digna, te
tamcn suppliciter
dictam
cuin
dilleras, in

tiludine pcterentur
constat,
')

inquit Osorius
liosfes

fuisse noniine illius

sui

nominis

Ex qiio facile totum Iioc bellum confectum, qui nutu [lotest cvcrlere, nc(|uc suos un-

cccidit
-,

oro, ut

iii

aliud

tempus

vin-

qun non dccus

et gloria tui

sanctissimi nominis agatur

|)lurima

mox

globo ferreo

flamma
'

castclliim

ligncum ho-

quam

prffisenti

ope

deslituit.
is

crcdibile
tas vires
(|ui

visum

fuerit,

Quod si alicui innon hominibus, scd

;

Deo gloriam

defrabit, atquc dcmonstrat se qiianvera rcligio liabcat ignorare ii vero, noininc sunt verse pietatis ignari, et experti

siint in se prfesentissimi

niiminis bencficia, inin Cbristi praesidio

stium exturbassc Chrisfique nomen a nostris manus in caelum tendentibus celebratum. ii. liiter ba^c Emmainiel Lusitanife rex de Cranganoris Chrislianis, qui ejus se clientela? commendarant, dcqiie nova accepti anno superiori Indici imperii jiossessione Ia>fus -, ad illud
;

telligent planc
illis fieri,

mullo niajora facinora possc ab

tuendumaiigendunKjue contraMahomefanorum
vim, insitumque Christiani nominis odium, majorem quam antca classem ct subsidia laborantibus suis in India com|)arabat, cui Liipum Soa-

qui firinam

spem

reposuerint;
ria

maxime vero cum

:

pro illius glo-

cerfamen initum fuerit id aufem eo pra^serlim tempore fieri conveniebat, quo nondum Clirisli nomen a gentibus illis celebratum cxtiterat, neque imperiuin constitutum fuerat, ut
liomines ad Dei notitiam et Lusitaiii confirmatis viribus funpervenirent, damenta jacerent imperii, cujus opcra posscnt gentes, qua? ad orienfem solem iicrfincnt, radiis
illis

rium

prffifecit.

Contlata

'

ea eratex tredecim na-

vibus, qurc xxii Aprilis die Olissipone solvit, ac

decima quarta Sej^tembris Cochimum appulit:

cujus adventu reges fccderati in fide confirmati '\ hostes vero excursionibus variis fuere attrili. Calccutiensis pacem oravit sed quia duos nominis Christiani proditorcs, de quibus memoravimus, dederead supplicium noUct, rcpulsam acccpit, quamvis censerent alii pluris csse, vinctos cives receptos iii libcrtatcm asscrcre, (luam de transfugis sujij^iicium sumere. Confccta deinde in Calecutiensem expedilio etCranganor Indi urbs opulenla, qiiam mixti idololafraj
'^

signis

facilius

disciplina; coelestis illustrari;

quod factum pocernimus et clarius in dies futurum speramus. Paciecus autem cum se tanto
stea fuit, ut
,

periculo liberatum et hostesfusos animadvcrteret,

ingentes Deo gratias egit

43. Tentafi dein vcro

veneno, insidiis vique

aperta Lusitani fuerunt a Galecuticusi rege, cu'

Jo. Ban-os. dec. 1.

I.

1.

vii. c. S. ct Osor.
I.

siip.

1.

iii.

1.

Ban'.
vil. c,

sup.
i

Barros. dcc. 1. Asis

1.

vii,

c.

5,

G, 7^ 8.

Osor.

iil.

10.

vn.
'

c.

8.
1.

Osor.

iii.

Bair. dec. 1.

Asis

Osor,

III.

.lULII

II

ANXUS

2.

C3RISTI

150'i.

/0 iJO
:

Malaliares, Arabes,
baiit
,

.Iiula'i, ct

Cliristiani incole;

partiiii
qiii

iiicciisa

(lircpla(]iie

Clirisliani

perinde atijue nos facimns, adspergiintnr eodviii etiaiii ritii mortiios et eadcm religione se]ii'liiinl,

tamen
lateliris

Vasco Gainmi' jam antc sccptriim

',

(leinde cogiiati et affines

epulum

dant,
gratia

tradiileraiit

amanter excepli

ciilti(|iie, ciiin e

et

octo

dies

in

conviviis
et

mortuoriim
illoruin

ad nostros acciirrissent. Oiii aiitcin

ritiisijiie

lio-

instructis accumbiinl,

meinoriain
salute Chri-

ruin inores

cssent, cx Osorio repefere

cclcbranl, et pro
stiiin

eorum sempiterna
luibimt,

visum, CMin sa^]ie alias de Indis Cliristianis in Annalibns facta tiicrit meiitio, al(]iie etiain jnm ante decretam legationem ad Sixtum IV Pontificem viderimiis, ut episcopos ad cos pietate inforinandos consccrandosiiue sacerdotes mitteret.

vencrantur. Vidiia", qua' anfc

obitiiin

annum

post

virorum

ctas litteras

dotem amiltiint. SanSyrio sermone quem Cbalda?uin

,

nominanf, scriptas sfudiosissime colunt, eariiiiKiiie

interpretes

in

locis

publicis

omnes

4o. Distat, inquit-,

Septentriones decem
riis

et sex inillibiis

Cranganor Cocliimoad passuum,

qui conveniunt ad earum intelligentiam diligenter erudiunt. .lejunia teinporibus, qua" .\d-

venhim
,

lluminis qiiod propter illam in

a

mare

influit va-

flexibus alluitur. Erat urbs sane inagna, et

multis nationibus propter

.

admodum
: ><

celebre

eniporium frequentata
qui

Et infra

Indigence,

simulacris dediti sunt, eisdem moribus quibus rcliqui Malabares utuntur, Cbristiani
teinpla

Qiiadragesimam appellamus, dilisacra solcmnia, quibus utisuinma cum religione et cclebritale mur procurant. Eamdem anni computationem cum die intercalari, qui quarto quoque anno inseri solet quam observamus, diligentissiinc retinent. Kalendis Julii non Cbristiani tantum, sed
et

genter observant

liabent

non

satis

eleganter adiflcata,
in

indigena; a sacrisCbristianae nationis abliorren-

sunt enim eoruin opes valde tenues. Septimo

quoque

die,

quem Dominicum appellamus,

:

ciones audiant
disjunctissimi,

tcmpliim conveniiint, nt sacris intersint et consummus eoruin antistes in montibus, qui ad Septentriones spectani a mari

inTboma? bonorem diem festuin agunt. Sunt apud illos et monacborum sodalitia, et virginum sacrarum co?tus aidibns semotis inclnsi, ab omnibus illis pudicitia cum summo probites
tatis et abstinentia; et religionis

studio conseriiriina

quam

illi

regionem Cbaldceam

vatur.

Sacerdofes uxores ducunf,

famen

nominant, sedein liabet. Disjuncttc adeo sunt ere ora;, ut raro cum Latinis habeant commernonniilli tamen intcrdnm ex iis Indiariim cia
:

uxore mortua, est illis in posteruin nuiifiis omnibus interdictum. Matrimonium nisi aut viri
aut uxoris inorfe diriini nulla conditione
licet.

patriarcbis decretis internuntiis

primalum

Ilo-

manse Ecclesiee agnoverunt, ac suae fidei fornuilam ortliodoxam transmisere, cujusmodi est ea,

quam

patriarclia

totius

Orientis ad

Benedi-

Hanc autein inorum institnlionem fempore Ajiololi Thomge. qni primus eas nationes ad Christi notitiam instruxit, ad ba^c nostra tempora continuafam summo semper studio non soluin in
Cranganoris regione
,

ctum XI ex Maraca
rius
:

Indiae urbe, atque in adepta

sed in multis

aliis,

Chri-

se confirmari dignitate

ab eo

petii.
ita

Pergit Oso-

stiani qui in India sedes habent,

suinma semper
corpus
illius in

Sacerdotes in capite

sunt attonsi, ut

religione et studio tenuernnt

crucis

imaginem
jiassis

in vertice

sumino contineant;

vino ex
tur

uvis confecto in sacrificiis utun-

omnibus

sinc discrimine.

Cnm

ad Eucliari-

stiam accednnt, non soluin Cbristi corpiis in panis specie, veruin et in calicis consecrati potione porrigitiir, nemo tainen epuluin illud diviniim sumit, antequam flagitiorumconfessione animorum sordes eluat. Pueri infantes nullo

Urbe, quam Malipur appellant, quaj ad regnum Marsingus' pertinet, sejniltum esf, multis iniraculis celebratuin . Xoiinulla ex bis anctor affert, aliaque etiain addit Maffeius '. Nunc ad

modo

ante qnadragesimnm diein, nisi icriciilum aliquod impendcre eorum vitaj perspectum
fuerit sacris, aquis expiantur.

Calccufiensem redeamus, non modo illius superbia in Cranganoris expugnatione obtrita est, veruin principes Malabarico imperio obnoxii al) eo desciverunt, ex qiiibus Tanoris rex Lusitanis faHlere jnngi expetiit. Illata prieterea
Calecufiensi regi nova clades a

Lupo Soario,

Cum

aliiiuis periiiivisit,

culoso

morbo

iircmitur, sacerdos illiim

qui Lusitaniain repetiturus, in Pananem urbem Malabaricam invecfus, scpfcindeciin in illius

oegroti sacerdotis precatione

aniinum

allevari

portu infideliuin naves ultima Deceinbris exussit.

confldunt. In ingrcssu templi lustralibus aquis.

'

Barr. siip. c. 10. Osor. ubL sup.

Osor. ubisiip.

AQual.

MalT. in hist.

Indio.

'

Kl. ib.

to.

XIV. au. 1304. UH(U.

2;i.

Axx.

To.\iU3 X.\X.

Ray.x. XI.

31

4-2(1

.TrLII

II

AXNUS

3.

CIIRISTI 1505.

JULII

II

ANNUS

3.

CHRISTI

1505,

1.

Veneti nonnuUarestitmint Julin, alia rctia

nent.

Anno

partu Virginis iniilusinio

quiii-

gcntcsimo quiuto, Indictione vni, cum 1'outifcx restituendi in pristinam amplitiidinem Ecclesiastici imperii cupidus, Maximilianiim Uomauoruni, ac Ludoviciim Gallorum reges mutuo
junctos foedere acriorijjus studiis
geret,ut
Ecclesiae, imperii et Mediolauensis
liortari

riis spopondit ', opesque suas omnes ac vires Anglicas humanissime Pnntifici (h'vovit cujus eximia studia idem Pontifex magnis laudibus
:

extulit^
3.
'(

Regi Anglia?.

per-

mum
nec

XuUius iiominis querela aut detractioaninostrum optimum in te immutare posset,

iiou

secum inVenetosad repetcnda Ronianre

Ducatus jura

illa,

modo

dubitatio, sed ne

minima

quidem

siispicio 'levotionis, observantia^ ct obe-

expeditionem conficcrent, Veneti utrique regi sif.'nificarunt ', eas urlies se non Romanis Ponliliciljus,

dientiffi filialis imminutsB majestatis tuae erga nos etdictamScdem in mcntcm nostram caderet.

scd latroni

perditissimo,

iu

quem
seuatiis

Tu
et

eniiii

piimiis omniuni Catliolicorum

Pontifex

universusqiie

cardinaliuni
;

princijjum cxtra Ilaliam incolcntium,

iii

omnino jura
dere
sibi
:

transfuderant, eripuisse
postularc, ut

eas con-

\is

suuvissc Pontifices vicariis admiiiistrandas tra-

quamobrem
:

eodem modo

de re Cliristiana optime meritis permittaiitur tum ad mitigandum officiis atque obse(juiis Julium, a quo jam ante Foroliviensem arceiu, quam auro occupare potuerant, recipi ciant passi,plures illi urbes,S. Angeli oppidum, ]iortum Ca^senatensem, Meldulam, et nonnulla alia oppida post Alexandri obitum erepta restituerunt -, lionorificentissimamque legationem (|uaiitamiiuquaniantea,octoniiniruiniilustrium virorum, qui principis, senatus ac jiopuli nomine obedientiam ei ritedeferrent, decreverunt, rati Pontificem de pristina in Arimino etFaventia
repetcndis acerbitafe remissurum.
2.

remotissimis agis, obcdientia et oblatione omnium rerum, virium, opum et facultatum tuarum, tuique regni inclyti ad nos misisti. Tu deinde omnibus in rebus mandatis nostris etSedis praedictffi obcdieiitissimum te filium exhibiiisti. Tu

regum quamlegationem solemnem

cum

pleiia

postremo, quodinaxima laudedignum ducimus,

ChristianiE reipublicae cura suscepta, postafflnitateiii

cum

plerisiiue

regibus

et

principibus

Christianisea de causa contractam, nos

quoque

hortatus es ad excitandum ipsos principes Christianos ad mutuam ]iacem atque concordiam,

ut
illis,

qui adliuc inter se dissident, conciliatis

atque pacatis, valida expeditio in perfldos Turcas, aliosque salutifera; criicls hostes decerni possit. Itatum, etc. . Aflectus estsacro munere,

Swnmo
ceeteri

Pontiftci officia prsestare azmulan-

tur principes Clirisfiani.

nimirum ense
forti

sacra prece lustrato prseterita Nafidei

\erum

quoque

Christiaui
Pontifici

Nec Veneti modo, priucipes pupraestitere,

reli-

talitiorum Domini festa die, ut in

liostes

manu

illum distringeret
'

et

PaIa!ologus
illi

blica officia

summo

Constantini ducis frater a Turcis ejectus

quosque omncs Transalpinos principes

offlcio-

commendatus

est

eadem

offlcia

ab Alexandro

rum
ribus

ijroiuplitudine atque alacritate vicit Hen-

ricus VII Angliffi rex, qui prajstantissimis orato-

rege Poloniac delata Pontiflci ex afferendis constat ' (1).

-i.

litteris inferius

Komam
I.

legalis, se Julii

pariturum impe1.

Lusitani

ad arma capessenda

in

Barbaros
*

Hicr. liub.

viii.

Conaccur.

in Diaiils Guicc.

vi.

Lib. biev. p. 2jG.

'-

Id. ib.

Ib. p.

326.

Ib. p.

308.

(1)

Has

Ponlificis litleras

ad Henricum Anglia; regem in Codice Valicano

absqne temporls adscriptione

causa succurreret ut

relat.i3 et

hnc ab annalisla
ad regcm

translalas ad superiorem

annum

perlinere snspicor. .Missum euim ad Julium Pontificem legatum .\nglicum die Xix Aprilis aiini superioris
lillera; Ponlillcis

ad Pontificem admissum in excerptis Burchardi ab EccarJo vulgatis legimus. Qu;c ergo

Angiiffi,

in ciuibus

legationem a se cxceptam signiQcat, integro feruie anno dillerrentur? >'onue aplius eodem anno quj obita legatio eodeni

et dal.is litleras

censeremus?

.Ma^si.

.irLII

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.
(jiiaiii

427
sit

prwmiis. Emmanuel
anipliricatffi

Africse soUicitantur, jt/vpusitis a

l'i>iitifire

sacris rox,

atfendentes
bile, ac

digniim

el

(jiiam lauda-

quoiiiie l.usilanho

immortali Deo
o|)us

accepliiiii, ac

omiiibus

apud

incoi,niilas anteaiiatioiios lidoi

iii

Christi fidelibus iirolicuum liujiismodi sanctis-

yldiia iuicclarus,
rius
',

lrl)ein niisit, ul n^lerl Oso-

simum
dicti

(juodijue ad ijisius .Vfrictc exj)Ufidei prsefatae

Jacol)um Sousam Portugalensem episco-

gnationem, ettantam
regis

puiii, et Jacolnini ]>aciecuin \iruni juris civilis

non sup|)ctunt

facultates,

exaltationem sed sit

scientia et iliceiuli facultate noii Nulgari pi;eilituiu, qui rcgio

lulem ohstringereiit, petcrentque, ut ail sustcntandos maximos sumptus, qui in jfcreiRlo sacro in Mauritanos
Julio
II

nomine

et

necesse tam ah ipsa Portugalia, quic fortissima devotissima existit, quam ab aliis fidelium
et bellatores, aliaqiie
.Vltis-

nationibus propugnatores
simo,

auxilia exijuirere, ut rex pra-fatus, facicntc

bello taciendi erant, ferrotopem,

muneraque ex

divino Ecclesia tliesauro depromeret. Uuilnis postulatis assensit Julius extal nanKjue Ponti;

laudabile propositum hujusmodi ad eflectuin j)erducere valeat; Christi fidelium corumdem invocato auxilio, (juaiitum
et

suum pium

de instauratis Emmauuelis roy;atu sacris indulf;enliarum prKmiis, (|uil)us jam ante Iniiocentius Vlll atfecerat erogaturos
liciuin

Uiploma

in nobis est oj)erari volentes, auctoritate

potentis Uei, cujusvices,

omniquamvis immeriti, ge-

rimus in
sertim

bellum, (|uod Africa; stipem Joannes Lusitaniae rexadversus Barbarosinferre decreverat. Froducendum illud e Vaticano Regesto ' visum esl, at(|ue Annalibus inserensul)siiliariam in

universos Christi fideles, pra?ejusdem regni Portugalise hortamur, requirimus ac monemus ut eidem regi ad expugnationem ipsius Africse et illius conquisitionem, el fidei prcefafa? exaltationem
terris,

nationis

dum
<i

cum
Ad futuram
rei

bonis

et jiersonis suis,

pro earum possibi-

o.

memoriam.
est, clara; ine-

litate viriliter et

indesinenterassistant; ut illius

Sicut facti evidentia demonstrat, et jani

Portugalliae

loti

Cbristiano orbi notissimum

,

moriffi

fuerunt, ex

tempore (|ui pro reges innataeorum erga Cliristianam relitoto cordis alTectu

gionem devotione,

desidect infi-

rantes, utvere Catholicos principes decet, fldem

nostiam augere, ac barbaras nationes

exemplo, qui jiro salute gregis Dominici mortem non abiiuit, tollantin cordihus suis crucem suam, ut illi ex eisdem fidelibus, qui ad hoc idonei sunt, eiimdem regem, imo verius Saivatorem nostrum pra;fatum seijuantur, et pro illius nominis gloria, et infidelium prsedictoriim fidei hostium jiropugiiatione, mortis periculo se exjionere noii formidcnt,
ejus, qui dixit
:

deles ad tidem ipsam reducere, a niagno tem-

memores

verbi

pore citra continue, non sine maximis laboribus,

periculis et

Q/ti

/ndtvenire post

me

abneget

impensis,

ac etiam magiia

siibditoruni suorumsangiiinis etfusione, in parlibus Africte adversus ipsius Africae infideles

belluiu

gesserunt, et jam, facieiite Altissimo,

civitates, terras, castra ac loca

et tollat crurem suam, et serp/atur me, pariter et confidentes in eo, qui dicit Ecre erjo vobiscum sum usque in consummationem sser//li; et qui in una nocfe per angelum suum

semetips/on

quamplura

mu-

centum octoginta quinque

exercitu Sennacherih

millia

hominuni
et

nitissima in dicla Africa expugnarunt, et sua?

ditioni subjecerunt,

interemit,

ex qui alias
'

cum non

parva gloria no-

luiuis eoriini, et totius rei()ublica' CliristiaiKT.

Uua; omnia devolissime considerans charissimus in Cliristo filius noster Emmaiuiel, ejus-

Ecclesiam suam in magnis jiericulis non dereliijuit, nec jiermisit inimicos ejus de eorum impetu gloriari, receptura ij)sa pramiia felicitatis a^terna'.

Et ut fldeles

ijisi

eideni regi in

dem
sor,

Portugallia? ac

Algarbiorum iiKidernus rex

prosecutione tani sancti operis propitius assistere, et sibi possibilia auxilia

illustris,

eorum

aliorum regum prcnedictorum succesvestigia volens imitari, nec miinis

exhibere studeanf

quo exindc majora animarum suaruin commoda

cognoverint adipisci, et eis pro taiii salubri bono portas paradisi ad jierennem gloriam cum sanctis Apostolis et gloriosis martyribus reseuniversis fldelibus cisdem, qui ad bellanrari dum contra cosdem infidcles pro consccutione dicta; .\fricce in ejusdem regis.Vfrica; cxercitum in j)ersonis propriis se contulerint, et per temI)us, quod thesaurarii proventuum hujus sancf?e
:

ipsius Christiana; religionis studiosus defensor

et zelator,

quam

ipsi

progenitores fuerunt,

cum

niaximo animi fervore omnino decrevit, gratia provinciam per ij)sos progenitoresjam cceptam proseqiii, nec desistere, donec rem ad optatum fiuem perduxerit; ctiam proprium saiiguiiiem suurn etliindendo, et se personaliter in ipsam Africam transferendo
sibi assistente divina,
:

([uod

jam

facere tentasset, nisi seditiones aut

expeditionis, qui pro tempore fuerint deputati,

dissensiones, alia(|ue

plura discrimina

([110!

ordinaverint, in illo permanserint, confisi de

ilisius

iiumani generis hoste procurante in diversis mundi partibus post susceptum per eum domiiiiuin viguerunt, id prohibuissent. Tnde nos

omnipotentis

llei

inisericordia, ac beatovia, veritas, et vita,

rum
tate,

Petri et Pauli

Apostoiorum ejus auctori-

etverbo ejus, qui esl

ac nobis, qui in jiersona cjusdera bcati Pelri,

'

Osoi-.

1.

IV.

Lib. bicv.

per Sigism. secr.

'

Lib.

BulL
1

p. 283.

IV Reg. c. 19.

4-28

JULII

II

AXNUS

3.

CIIRISTI

1505.

ciijus parcs auctoritafc, moritis licct imiiaiilius,

successorcs sumus,
sit/)cr

clixil

Qitodciinit/uo /if/avfris
:

terrtr!,

crit lir/aHtm et in ca^lis

et cjiiod-

citmqite solveris sii/)er terram,

erit sohttutti et in

nibus excipienda, de nuncupando milifiiu inagistro tidei sncrameiito, de ciboriim delectii et usu carnium tribus diebus in hcbdoinada permisso; ita tamen, ut iis diebus quiii(|(iies Oratioiiem
in

caV/V; el eliam de potcstatis plcnituiiiiie, iiol)is

coelitus tradita, i)leiiariam

omuium peccatorum
quales

Dominicam cl Angelicam Salutatioiiem honorem Jesu Christi ultra alia precuni im-

suorum rcmissionem

et induli::entiam,

pcr i^rivdecessores nostros

Romanos

Pontiliccs

peria repeferent; de magisfro deligeiido, tyroiiilius cooptandis; fum efiam praM'ogativis, qui-

dari consueveruntproticiscentibus in

subsidium

bus olim Templarii fum Calatrav;e,

et
:

Alcaiitaree,

Terrs-Saucla?, et cjualis in anno jubilsei per eosdcm pr.Tdecessores concessa fuif, conccdi-

Avis Ordinis potirentur, militiam Jesu Christi iiecnon de vecfigalibus militi cuiijue dccor;ivit
affribueiulis ef tcmplis
reficieiidis

mus
quos

pariter
in

etdonamus; aceorumdem omiiium

legcs

fulif.

iierit,

hac sancta expeditione proficisci conlianimas in sanctorum angelorum consor-

Circa sacram vero disciplinam, cum iioimuUa uox;e lefhalis adjecfa religione imjierata reperisset,

cadestibus regnis et ;vterna felicitale permansuras perpetuo decerniinus collocandas; ita ut, si forsan designato tempoie, non excei)to ilisorum aliiiuo, postquam iter pro prosecutione tam sancti operis arripiunt, ex hac luce indulgentiain luijusmodi migrare contingat
tio in
,

eam aceibitatem

teiuperavit,

iie

pietas

peccati irritamentum et occasio fieret, peccati

l;i'thalis, nisi

iialura fale foret, religionem sus-

tulit. llis

recensitis,

Julius alias

Emmanuelis

regis ejusdenuiue militiae principis sancliones

adjicit his verbis
8.
:

omninoconsc(iuantur, ctc
ribus sacris beneficiis
tione Ycl
et

Afficit

Pontifex plu-

illos,

qui in ea expedi-

arma stringcrcnt, vel militibus opem operam pr;ebcrcnt; cpiscopis vero promul-

Nuper dictus Emmanuel rex ef adniinisfrafor in jirsedicto conventu de Thomar, in capitulo generali superhoc celebrato, attendens
(]uod sanctai et devofse orationes ad
siiiit

Deum

illi

gandae sacr^e militia; provinciam dedit, vetuitquc erogatam a piis stipem, qua' pro opum afflucntia tempcrataest, in alios usus averti, sed

plurimum

grafaj

et

acceptip,

aucforifafe

administralionis hujusmodi sibi commissa; diffiiiivit et

ordinavif,

quod

die ac nocte

divinum

tantum

in Africano bello imiiendi jussit.

.mdv,

'

Dat.

Komffi apud S. Pelruin

ficalus nosfri
6.

IV

id. Julii,

Ponli-

anno

ii

Militiam sacraiti r.iiristi mmcupatam/iJuTranslulit ribits sanctionibus decorat Puiitifex. militiam Jesu Christi e idem rex Emnianuel castro Marini ad castriim Tbomar, ut ex eo in

conventu per omnes et singulas personas regulares dicti conventus diceretur, et omnia fierent cum cura et magna et infegra devotione, observando tam in dicendo hujusmodi olficio, quam in alio obsequio, seu servifio domus dicti conventus antiquas Constiofliciuiii in dicfo

Saracenorum
latius Christi

lines lacilius excurrere posset, et

imperium proferre

tum

plures

sanctiones ad hmicstandam
el

camdem

niilitiam,

provehendum divinum cullum

II
:

edidit, quic

seu militia; Jesu Christi, sua ditinitione seu coiisfifutione contentas; disfricte prsecipientes et mandantes tunc et pro tempore existenfi priori dicti conventus, ne in divinis otticiis celebrandis et eorum ceritiifiones dicfi Ordinis
el in ipsa

a Julio

auctoritate

Apostolica

confirmatee

fuere

'

Julius, efc. ad perpetiiani rei

memoriam.

Ordinavit, (nimiruni

Emmanuel Lusitaiiiai
et

rcx),

quod

milites et pra-ceptores dictre militiai

mouiis ac consuetudinibus aliquid augeant aut exceptis illis minuant quocumque tempore diebus seii festis antiquo tempore in dicto conventu factis ef fieri consuetis; sedin illis omnibus observarenf usus ef consueludines antiquas
,

Jesu Christi,

rccilarcnt

dicerent Officium

B. Mariffi Virginis

gloriosBe juxta
et milites

melius scirent legere;

morem, quo non scientes

Orationem

et quod conveiifus et Ordinis pr;Edictoruin non hebdoniadarii, ultra pra^missa sacerdofes

:

legcre dicerent sexaginla

vicibus

nec obligafi ad missas conventuales, semel in hebdomada celebrarent missam sub poena privationis vini, et fratres
vitatis

Dominicam, et toties Angelicam Salutationem, decem videlicet pro inatutinis et decem pro vesperis pro singulis autem aliis horis, octo
:

non presbyteri

iii

Nati-

vicibus, etsiposscnt, pr;emissasoralioiieslioris debilis dicerent; et correctio malae recifationis

Jesu Christi et prima; Dominic;!' Uuadragesimaeet Resurrectionis ejusdem Dumiiii nostri Jesu Cliristi, ac Pentecostes,
nosfri

Domini

neciion Assumptionis B.

Mariae

Virginis

et

dictarum Orationum seu

riffi

Officii

ejusdem

B. Ma-

Virginis
.

relinqueretur

eorum

confesso-

ribus

Omnium Sanctorum festivifatibus, eorum peccata coiilitentes, communionem devofe suscipiant, dum niissa conventualis celebrefur, et
jejunia ac silentium et
,

7. Edita etiam ab eodem plura alia decrefa de expiandis sacra exomologesi iioxis apiid sacerdotem, et Eucharistia pie diebus soleni-

Lib. XI. Bull.

1'.

196.

omnes alias canonicas secundum consuefudines oinnino observent anti(juas, et proul in regula disponitur, et fransgressores prajdictorum puniantur aspere per priorcm dicti convenfus; ef uf divina officia

jrLII
ciini

II

ANNUS

3.

CIIRISTI

1505.

A29

dcbita solemnilatc cnlchrarciitiir.

ordinavit et definivit,
(|ii(ui

Etiam

diiin Tiirciciim bclliim

staliiit ct

caiulclic,

(lcorgium
(Iiii

S.

adliortari cnisus est, ac cardiiialem Hotliomagensem, Sixti

qnai in altari ponerentnr,

triiiin iialniariim, et

essent longitudine

regife Gnllicre procurationeni gerehat, lega-

illainm (iiuclihet |)ndcre

duariiin lihrarum; ct cxistcntes juxta altare in

tiim Apostolicum in Galliis creavit, ut sacram in impios ('.liristiaiKuiim liostcs cxpeditionem cou-

candelabris essent

rum
apud

qiiffilibet

palmorum quatuor, et illalibrarum duariim ciim dimidia,

quatuor librariim

ficiendani curaret,

Iioc

ad ipsum dato Diplotit.

mate

'

ac (luod in candelabris magnis iion existcntibus

altare essent torcliiae

Dilecto

filio

Georgio

S. Sixti

preshy-

tero cardinali Rotliomagensi, in regno Francia;

cum

chiffi

dimidia; et quod tam candela" quam torcssent dc cera alba, et de cis curam liaberet dictus prior. Et quia pr;efatus rex administrator
dicta.'

nostro et Apostolica.' Sedis legato.

Diidum cum immanissimiis Turcarum tyrannus adversus Dominicam cruccm, in qua redempti sumus, Satlian;p vexillum temere erigens, et effundendi sanguinis Cliristiani ardore aestuans, validissimam classem maritimam, et maximum excrcitum terrestrem ad expugnan-

non reperit
regulte sive

in dellnitionibus seii statutis

militia? Jesu Cliristi quam obligationcm liabeat dictus prior circa cclebrationem missarum, licct repererit ipsum in certis solemnitatibus missam celebrarc consne-

dum
set,

visse

idem Emmanuel rex

statuit
et

et

adminisfrator

terras et dominia dilecti filii ducis Venetiarum instruxissct, divcrsasciuc invasionesfecis-

declaraiido

ordinavit sive definivit,

quod

dictus

hehdomadam
aliee

prior teneret seu haberet suam pro cclcbratione missarum, sicut

.

quilibet alius frater dicti conventus

Adduntur

sanctionesejusdem regis, quffi miram illius pietatein religionemque redolent; quas .[iilius

una ciim superioribus Apostolica auctoritate communivit. Dat. Romae apud S. Petrum anno
Incarnationis DominicfP mdv, catus nostri anno ii .
9.

id.

Julii,

Pontill-

Liidovkus XII divinitus saiialus, et per legatum ad sacram expeditionem promnceiulam incitatus. In Galliis Ludovicus Fraiicorum rex

etmulta animarum millia abduxisset, et in miserabilem servitutem reduxisset, villasque cl loca plurima igne ferroque vastasset, ac tandem Neopacensem, Motonensem et Coronenscm civitates, aliaque oppida et loca maritima circumvicina violenter cepisset, validioremque deniio classem, majoremque exercitum terrestrem instrueret, ut omnes Cliristianorum portus et maritima loca occuparet, et formidandum csset ne pr.Tfatus tyrannus victoria' supcrbia elatus, vidensque Catholicos reges et
,

in

letlialem

morbum

delapsus,

mense Martio
vitffi

sanitati restitutus est,

postquam, dimissa
fuisset,

spe,

Eucliaristia

recreatus

ut

refcrt

principes inter se dissidentes, et privatis commodis intentos commune bonum negligerc, majora et incomparabilia damna Christianis ipsis inferret, felicis recordationis Alexander papa VI pr^deccssor noster ad hujusmodi ne,

Bonaccursius '. Meminit de bis Ferronius -, additque, mcdicos de rcgia salule adco desperasse,

cessitates

explicandas ac reges principes et potentes hujusmodi hortandos, requirendos et

,

ut

Anna regina

mundum mulicbrem,

monendos, utsemotis

(|uibusvis dissidiis, tanto

pretiosissimum, in Hritanniam mittere decreverit, qui tamcn fuit intcrccpliis.

quem hahcbat
addit
:

furori et temeritati occurrerent, ac se ad repri-

Tum

Recreatus rex paulisper tlexit animiim ad religionem, cujus maxime nos res adversa' admonent sacrique divini corporis mysteria sacrificiaque iteruni juhentc 1'oiitifice, supplicationibus passim in tota Gallia dccretis,

perfidissimorum rahiem et conatus accingcrent, personaliter progredi non valens et de circumspectione tua eximia, singularique prohitate et prudentia confisus quod cliarissimum in Cliristo filium
elatos
;

mendum ipsorum

nostrum Ludovicum

Francorum regem

illu-

instaurari jiissit

10. Extant ea de re Julii littera; ', quibus confirmatur ipsum, nuncupato divino numini

strem scires, vellcs et posses jam satis pro sua regia magnanimitale, ac erga Catliolicam fidem

voto,
et

sanctissimse Eucliaristia; convaliiisse, solemnes supplicationes, instructo agmine

vi
ficri

morc progenitorum suorum Franciae regum promptum ct ardentcm ad tam sanctum

devotione,

opus inducere,

et reipublicffi

Cliristiana!

rebus

religioso,

jussa;

siint,

in

quihus sacra

opportiine consulcre, de venerabilium fratriim

circumferrctur Eucharistia^indulgentiffque prcces pro regia salute fundcntibus proposita? fuerunt consignatiim cst liis verbis id Diploma
:
:

suoriim cjusdcm

rum numcro
Iiim,

tiinc

Dat.

Homu' apud

S.

Junii, 1'ontificatus
11.

fctrum nnno mdv, nostri anno n .

XIN' kal.

regno per suo

unum
et

cardinalium, de quocramus, consilio, te in dicto aiiiiiim tanqiiam pacis angeS. R. E.

Roniaiia'

Ecclesia^
latcre
et

hujusmodi

nominihus
liftcras

legatum dc

per

quasdam
:

Cuni emollitus rcligione Ludovici regis animus vidcrctiir, illum Julius ad instauran-

constifucndiim et dcindc cum tii a dicto rcgno tc ahscntasses, aniiiim pra-dictnm ad quatuor menses a fine
1

duxit

crcandum

'

Bonacf.

iii

Uiariis.

Feiroii.

1.

IV.

'

Lib. xcix.

liull.
l.ih.

secr. p. iVd.

xcix. Bull.sccr. p. 182.

430
illiiis

.111.

II

II

AXNTS

'6.

cHRrsTi
longa

1505.

coiiii)utaiulas pcr alias

et

suas liltcias
et
cuiii

iiro-

experientia
doelriiia

comprobalimi
coiisiliiijiie

ac

eximia
el

rojfavit,

successive

lilteras,

aniiuni
omiiil)iis

ac
et

])robitate et fidelitate
singiilari
(liiini

maturitate

(juatiior

nieiises

liiijusiiKKli

emineiiteni, aliisiiue

gran-

siiigulis laciiltatibus, iiidiiltis etcoiicessiouibus

eunidein Alexandruin ratione hujusniodi le^^ationis, et pro illiiis exercitio concessas, ae (|uibusciiin(|iie clausulis in eisdeni litteris contentis ad alios duos aiinos a fiiie
lihi [ler

virtiilum donis (iiiibiis iiersonam tuam illarumlargitorAltissimusinsignivit, direximus oculos nostrae mentis, specialem in Domino
ctioni tuae
tcntis

flduciam sumentcs, quod ea, qute circuinsi^eduxerimus committenda, ad omnipo-

dictoriiiii (|(ialuor iiieiisiimi c(Uii|iiitaiidos, (]iioruiii

(liioriini

annoruin
et

teiniius
iilteras

nonduni
in

est

Dei laudem nostrumque et .Vposlolica; Sedis honorem, dignilatem et amplitudinem

elapsum, per aiias suas

vit,

etiam proroarasingiilis

exteiidit,

ampliavit,

proiit

ejiisdein Aiexandri, (]iiariiin teiioies, clausulas,

cura pervigili et exactissima diligentia adimplerecurabis de corumdem fratrum nostrorum consilio legationem et facultates ac singulas
:

formas etiam prtesentibus jiro sufticienter insertis et expressis liaberi volumus, pienius continetur.
i'2.

litteras per
tibi

eumdem Alexandrum

super eisdem
dicto-

concessas, usque ad

complementum
;

rum duorum

annorum innovamus

necnon

Cum

autem, sicut accepimus, dicto

vita
lii

Aiexandro

prsedecessore

functo,

felicis

omnia et singula illarum vigore per te seu de mandalo tuo gesta, facta, et concessa, et inde
secuta quffcumque, quatenus

recordationis Pius pa^ia

etiain pra^decessor

noster immediatus, eo in
apice

summi
si

Ajjostolatiis

tum non

tollant vel laidant,

,

jiis alicui quasiperpetuo approba-

succedeute

et

cura pervigili
te,

praemissa
in

omuia considerante,

supervixisset,

inus et confirmamus ac perpetuae flrmitatis robur obtinere debere decernimus; etquoscum-

legatum prffidictuni in animo suo creare icjuod morte renitente adiniplere nec|uivit^ decrevisnos qui dicto Pio prsedecessore, prout set Altissimo placuit, ab humanis exempto, ad hujusmodi Apostolatus apicem divina tavente clementia fuimus assumpti, et non absque animi nostri displicentia et magna mentis amaritudine intelleximus, quod causantibus
:
,

etiam juris et facti deleclus, si qui forsan intervenerint in eisdein suiiplemus, etnihilomiiiue

nus te in dicto regno Franciae tanquam pacis angelum, nostro et ipsius Romanae Ecclesise nominibus de eorumdem fratrum nostrorum post finitum terminum dictorum duorum annoruni ad beneplacitumnostrum legatum a latere auctorilate Apostolica lUcefata ciim eisdem
facultatibus, potestate, extensionibus et conces-

guerris, diffidentiis et dissensionibus pra?dictis

inter reges
et

principes ChristianiT religionis,

sionibus,

inomnibus

et per

omnia, quas

praefa-

procurante humani generis lioste, et permaxime inter preefatum Ludovicum Franciae Christianis-

tus Alexander pra'decessor noster in

praedictis

suis litteris et legatione tua praefata tibi concessit,

simum, ac

in Christo filium

nostrum Ferdinan-

tenore pra-sentium creamus

fructus
optati

, et

infra

Et

duin Castella? et Legionis reges, alios(|ue hinc inde adheerentes urgentibus, dira guerrarum

ut

quos

speramus succedant,

commotio quamplures civitates et provincias afflixeril; ex qiio agrorum depopulationes,

incendia, strages, devastationes aliaqiie quani-

eidem circumspectioui tuae pra^fatum Ludovicuin regem omnesque alios et singulos principes, comiles, barones el populos et communilates

regni

piaedicti,

ut quieti et tranquillitati

successeruut divisiones etiain, factiones, simulafiones, atque rancores, et alia enormia, interque plurimos principes, barones, milites, vassallos, subditos et incolas excreverunt, et majora et graviora pericula, scandala et damiia ex earumdem guerrarum ulteriori prosecutioiie proculdubio secuturarum non immerito oriri forniidantur perqua?, viribus eorumdem principimi attenuatis, debiliores Christianorum inanus ad praediel

plurima

innumerabilia

damna

SU8B, totiusque reipublicae Cliristiana? inteiidaiit,

et

adversus eumdem nefandissimum Turcarum tyranniim pro defensione fldei ortliodoxte ac

I)ro

salute patriie ac propria et aliorum Christi-

tam communi etperardenfer ex[)onant, arma sumaiil, lyraiiiii reprobos conatus reprimere studeant, etiani per viscera misericordice Doaiioruni tuitione, proque

necessario

bono

se

iiiini

nostri Jesu Chrlsti, ejusque sanctissimam

passioiiem, ac saiicti lavacri susceptioneiii excitandi,

ctorum Turcarum immanissimorum impetus reprimendos et coercendos indubitanter assuniunlur; ad pra;niissa affectione cordiali intendentes, etprout pastorali tenemur offlcio, super his opportune providere cupientes, habitasuper hoccum venerabiiibus fratribus nostris ejusdem S. R. E. cardinalibus matura deliberatione, ad le, pluribus interjectis verbis, iitterarum scientia prccditum, potentem opere pariter et

iiecnon

monendi omnes

et
et

requirendi
singiilas

et

infra

dissensiones et

ditlereiitias, qiuc exiieditioni luijiismodi legatio-

nis tuae

impedimentum
(!t

afferre possent, forsan

suborlas,

(|u;e

suboriri|)Ossent,audiendiillas-

que decidendi, iiecnon eoiitra oinnes et singulos tam salutaristordinis, conditionis et exceiienliic, et quavisEccIesiastica vel miiiidana pr.Tfuigeant dignitate summarie sunipti. et de piano

sermone,

in

magnis expertuni,

et

arduis negotiis

sine strepitu et flgura judicii, soia facti veritate

irLII

ir

ANNUS

;5.

CHRISTI 1505.

131

inspecta, cliam pcr scntcntias, censnras et pffnas tam s[)iiitiialcs (iiiam temporales proccdcndi, nccnon omnia et siiignla ad pra^missiim et sahitare ne^otiiim nccessaria scu c|uoinodolibet

armoriini mutiuim
coiiscnlieiitibiis

IVtmIiis initum, (pio Pontifex reguni votis comiirclicnsus est. 1-4. Asscruit sibi ex co ffcdere Nca|)olitanum regniim Ferdinandus rcx ac licct nuUam
;

opportnna, etiamsi

talia forent,
et

(\ux

man-

daluin exigerent magis speciale

in

generali

commissione

caderent. gerendi, dispoiiendi, exercendi, faciendi, ordinandi mandandi et exequendi necnon contradictorcs quoslibetet rebelles etiam per easdem senten, ;

non

conjnge susceperit, rcgnum ad Gallos iioii dcvcnit. De persohito aiitcm a Ferdinando censu Pontifici pro Neapolitano rcgno meminit Paris de Grassis in Diariis, qui liaiic orationem ab Hispano liabitam aflcrt
|)r()lcm e
'

taiii

tias,

censuras et pcenas, ac alia opportuna juris remcdia cxccptionc postpnsila compescendi, et si opus fuerit, auxilium bracliii sa^cularis invocandi plenam et liberam ac omnimodam
, ,

Oratio liabita pcr oratorem regis Neapolisuper oblatione annui census.

pra^sentium licentiam, auctoritatcm et elnrgimur, etc . Data illi impcria, ut Gallorum regem ac proceres ad sacram cxpeditioncm in Turcas conficiendam impellat. Datum Romw apud S. Pctrum anno Incarnatenore

facultatem

Beatissime patcr et saiictissime domine. Serenissimus potentissimiis atque invictissimus princeps et dominus dominus Ferdinandns Dei gratia Aragonia^, utriusque Sicilis citra iiltraque pliarum ac Jerusalem rcx Catbolicus.
,

sanctitatis vestrae et sanctae

dcvotissimus

filiiis

et

Romana; Ecclesiai et dominus meus, dictique

<(

tionis

Dominicce mdv, pridic non. Decembris, 1'ontiflcalusnostri anno iii .

13.
Pf/J'

rcgni Sicilia^ citra pliarum vcrus et legitimus rcx et pacificus possessor, cupiens reddere quae

sunt Dei Deo,

mittit

sanctitati

vestrK

hunc

inter Ilisjiannm et

Gallmn

pusitis

quibusdam conditionihus. Male gestam Gallicanam legationem a Georgio cardinale, atque oinnes obventioncs, qua? ex sacerdotiis
PontificicE

soncita,

eiiuum album decenter ornatum, et censum eidem sanctitati vestra; etsanctae RomanccEccIesicE pro dicto regno Sicilia^ citra pliarum hoc anno debitum et supplicat, ut quemadmo;

ipsum imo acaversas fuisse queritur Burcbardus cusalus - est post mortcm a Julio, quod Gallicana legatione non contenfus, ad deturbanduin ipsum Julium Pontificatu, ut ilhim invaderet, aspirasset. Consenuere ita sensim belli sacri consilia, cum Gallorum rex, restincto pio ardore,
curife inferendae

erant,

ad
' :

dum

pra^decessores sanctitatis vestra" a suis in eodcm rcgno pra^decessoribus et ab ipso receperunt, ct eadem sanctitas vcstra a siia Catliolica

majcstate alios pro annis singulis transactis reita hunc quoque kfto [taternoque animo admittere et recipere dignctur. Ego vero Franciscus de Rojas orator et procurator praedicts
ce|)it
;

ad priores curas rcdiret. Antc(|uam vero implicaretur morbo Ludovicus, arsisseipsum studio rccipiendfe Neapolis, augcndique ultra Alpes imperii, refert Feronius induciasque anno su:

Catbolica' majestatis, cjus nomiiic, summacum rccognitionis observantia sanctilati vcstrae ilhim

periori pactas violatas indicat: infestasse nimi-

rum Ferdinandum Xarbonensem

Galliam, sed

ejusdem etiam regiain potentiam omnem, sicut perDei gratiam amplissima est, ipsaque regna et dominia, et pra;scrtim praHlictum Siciliae citra pliarum, quod ab eisdem sanctitafe
rcddo,
vestra ct sancta

misso a Gallo rege Tremolio duce cessisse Gonsalvum praeterea submisisse subsidiarias
copias Pisanis, atque de Gallis Mediolanensi principatu pellendis plura agitisse consilianar.
rat

Romana Ecclesia recognoscit, conservationi, ampliationi, et commodis libentissime offert. Dcnique vos omneset
earumdem
singulos reverendos protonotarios et circumspectos notarios pro notariis, ca^teros viros revcrendos patres dominos oratorcs, archiepiscopos, episcopos, et alios venerandos viros, qui hic

Bonaccursius \ hiterea Pontifex A[)Ostolicas curas intendit *, ut pax, intcr eos reges redintegraretur, qu;t

tandem

felicitcr affinitate confir-

mata

estiis praecipuis legibus

% ut Ferdinandus

Ludovici sororis filiam eanKjue Fuxensis comitis sororem secum in matrimonio conjungeret; in quam regni Neapolitani jura controversa

tissimi domininostri rogo

circumstatis, pro testibus cuni bona gratia sancut de pi\Tscntationc

;

census solutione his (iiiibus interfuistis, ad praedictae Catholica majestatis meamque cauequi
et

Francus transfudit, liac addita pactione, ut si Ludovicus nuUis susce[)tis liberis obiret, Fcrdi-

telam,

unum

vel i^liira,

|iiiblicum vel publica

nandus

dotalitiis juribus potiretur: sin ipsc prior nulla suscepta prole ex nova conjuge de-

histrumentum seu histrunicnta, ad consilium sapientum plenam fidem facienlla, non mutata
veritatis substantia,
rei

mihi roganti ad perpetuam

cederct, Neapolis ad Gallicam

retur. Praelerea

coronam revoca-

memoriam

faciatis .

conventum, ut Fuxensis comes,

:

pulso Alebretensi, in Xavarrae Hispanis armis induceretur

1

regnum Gallicis et tum auxiliarium

Biill.

15. De inita concordia inter reges ccrlior factus Julius bisce littcris Ferdinando gratulatus, cumque adbortatus est, ut non modo Phi-

Hiircli.

iQ

Diaiiis.

Boiiaccur. iu Diariis.
I.

Jiil.

1.

XIX.

seer.

Lib. ili. brev. p. 250.

1.

p.

137.

lippum generum, sed etiam

'

illius

patrem Maxi-

Bonaccur.
Paris. Gras. Diarior, crim. to.
i.

in Diaiiis. Guicc.

vi. Maiian.

xsviii.

c.

14.

p. 407.

432

.irLII II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

iiiiliaiuiin C.jvsaroni, (iiia jiar ("ssct

IxnunokMilia
ainoroin,

coinpiockMoUir;
liiiii ail

ad

(|iioiii

aloiKlnin

Africaiiani oxpedilioiioin fclicilor coiili-

cioiuiam Apostolica stiulia se intorposituriiin

spopoiuiit

'.

lioomnr, ot iii prosequendo conficiendoquebello Africano tua^ majostati omiiibus rebus, qiuTC pcr iios ctiianc sanctam Sedoiii liori potonint, afluturos spondemus. Super liis laliiis ad majestat(Mn tiiain soribol

idom orator,

(|iii

do

[)aco [)riu-

Ciiarissiino

iii

Cliristo lilio iiostro l''crdi-

dicla vigore littorarum tuaruin iiuilta

naiido regi Catiiolico.

locutus
('.iirislo
fiii

est.

l)at.

Roma; apud

S.

nobiscum Petrum die

Ciiarissiino

in

noster,

saiii-

lein, etc. l.ilteras tuiu Calliolica! majestatis, (juas

iiobis niiper dilectus

liliiis

nol)ilis vir Francis-

cus do Uojas miles orator tiiiis roddidit, avidissiiiio lcgimus, et sa^po in inaiuis rosumptas in consistorio nostro feciinus recitari rem cniiii nobis optatissimam ct juciindissimam luintia:

Docombris, Pmifilicafus nostri aniio iii. lU. Susccplai (I Fcrdiiiaiido expeditioncm DoriiesAfricanamproseqiii hortatur Pontifex. tioarum dissonsioiium inetu soliitus Fordinandiis arma, iiortatu Xjmoiiii arcliicpisco[)i ToleII

tani amplificandaj reiigionis

;

bant, majcstatem scilicet tuain cuin ciiarissimo

in Christo filio

Ciirisfianissimo
nilalis

nostroLudovico Francorum rege porpetuam pacem fecisse alTiyiiitiiiatain

:

cupidissimi, adversus Afros vortit qua expeditione Mazaiquivirum, sive Portus-Magiius in Africa Saracenis ereptus, ad circumferenda latius Christiana si-

gna niaxime oi)|)ortunus

.loannos Mariana
' :

de quo tradit ha?c

vincuio

(juid oiiim noiiisaut

Non

disccdoiiat a Catiioiici

graliusaul jucundius potuit nuntiari, quain pax

ea, a qiia

regis latereTolctanus antistes, ejus dignitatis in

onuiil)us confrovcrsiis acerriiniis faufor
iiifra :<<R(;gi creiiris
,

non soiuin Cliristianissimoruin Cafliolicorumque reynorum securilas et tran(|uiliitas,

et

scrmoiiibus, efiain

tum

su-

sed et sanctaj Roinana; Ecclesiic et totius reipublicse Cliristianffi incoiumitas, dignitas ot salus

perstite regina,

Nca[)olitano

bello,

suadere institit, ut confecto in Africam arma verteret

dependent
ot

Yobis eiiim bene consentientiiius,

nnitua indissolul)iliiiue pace ligatis, nec vesIra inclyta regna jacturam, nec ipsa saiicta Ro-

inana Ecclesia dolorem, nec populus Cbristianns vim uliain ab bostibus fidei ortliodoxa' li-

mere
sime
pit

poterit

qua; oinuia tua majestas pientis-

majori gloria, ininori invidia, neque contemnendo fructu . Et infra Placuit classe Mazalquivirum invadcre (ea voce Arabice PortusMagniis significatur) quo noniine a Ptoloineo olim quoque vocafus cst, Oraiio urbi vicinus ex adverso Alinerisc, aliquanta tamen ad Orientem
:

et sapientissime cogitans,

paterna verba

nostra ad iianc pacein te exliortantia

in

non acco-

vanum, scd

in

aures corcjtie domisif,

planeque declaravit, se et liujus sanctai Sedis obscrvantissimum fiiiiiin, el publictB uliiilatis proiiagaiuiique nominis Cliristiani studiosissimum esse. Auxit etiam gaudium nostrum, quod postmodum ab oratore ipso accepimus, (|iiod

qua sex trireminoraque navigia nuilto plura numcrabanfur quin(|ue miiitum miliia. Diegus Fernandus Corduba regiai aulicorum
inclinationc, instructa classe, in

mes, inajora

aiia

coiiorti [irwfcctus

dolectusque cjus cxpeditionis

dux, ad quoin suinma imperii rodirot, Raymundo Cardonio rci maritima? cura demandata. Rebus omnil)us comparalis e Maiaccnsi littore soivit

eadem lua inajestas natain Joannam et Pbilippum generum suum reginam et regem Catiiolicos,

ad IV

l\al.

So[)teinbris

dubio

coelo.

Profectos

ciiarissimos in Cbrislo
ita

filios

nostros,

ita

sibi reconciiiavit,

patorna benignitate coinet induigentisfiliis sis

tempestates coegerunt ad Almeriam subsistere aliquot dies, ita ex eo portu sublatis denuo vclis idoneis tempestatilius, classem inadversffi

plexa

est,

ut

illi

te

amantissimo

simo patre,
iisurus
:

tu iilis obsoquentissimis

extincla, et ab

ac [)roinde oinuis dissidii suspicioiie omni pcrturbatione securus, tota

virii)us

coiuinem ad tertium idus ejus inensis Mazalquivirum intulerunt, tametsi iii aditu portus propugnaculum erat ex disci|iliiia militari prudenter

redilicatuin

multis horriduin

tormentis.

mente totisque Afros nuper a te fideiissime coepto

possis. Comiilectendus ctiain

belio

confra infideies
inciiinl)ere

Exponere

in terrain milifes diflicile erat

advada
:

erit in iiac |)arto

ciiarissimus in Ciiristo filius noster Maximilianus rex Romanorum iliustris, qui et ipse necessitudine tibi devinctus est,

quibus littus impeditur cceca marini fluctus temi)us advcrsum accedebat inflati: ad iia;c centuin et quinquaginta Mauri
et mffiandros,
:

cquites,

pedites tria millia prohibere dcscen:

proque
et

auctoritale
utiiitatem

etviribus suismagnis in
conferre

communem

plurimum

potcrit,

de repubiica
noiiis SiTpe

Ciiristiana

bene mereri cupit, prout

per oratores et litteras declaravit. Itaquo sapientiam et pielatem tuam in hac re plurimum laudantes, pacis et reconciiiationis

impedimentacesserunt. Alain terram desilierunt, [)riinus PetrusLupus Zagaliusprscipua audacia iniies secuti ojus exempio creteri. Conserta pugna hostes Oranum rejiccre quadrinsuin parati
virtuti

crcs nostri

mutua adborfatione
:

ginti milites prassidiarii in Mazalquiviri arce relicti,

tam

sancta; ac

occiso formonti ictu pra;fccto et plerisque

necessariEB nos custodcs conservatoresque pol-

arcis tormentis

nostrorum globis disturbatis,

Lib.

I.

brcv. p. 437. el

I.

VI. p.

Marian.

1.

.x.xviii. c. \%.

JULII alque
diilractis, dio torlio

II

ANNUS

3.

CIIRISTI

1505.

433

pro m(riiil)us sii|iiiias tendontcs vciiiam orarunt, iraiii iii confumaccs vcitcrciit, su|i]iliciinis et sc dcdcntiluis

manus

minime abjicionda dccumas concosserunt, ac Philippum et Joannam reges omnibus laudibus

dignos auxiliis opiiorluiiis iirosci|ui cupiontos, ne dofectu tem|)oraliiiiii facultafuni auf a tam sancta expeditione desistere, aut (quod absit) liostes suporare iion possinf. sod pofius bellum
ccc[)fum facilius
conficiant,

duo commodissime accidisse nolabant; nostroruni enim a Madaca discessu

|jarccrcnt. In (iiio
couiiito,

inircns

Maiirorum miillitudo

in ariiiis

ad littus coiu-urrcrat cxsccnsioncm |iroliil)itiiii, scd cxiguocommeatu, et quoniam ex mora suspicaliantur alio liostes diverlisse, post octo dies
divcrsi doinos rediere
;

cum

oxalfafiono lidci orfhodoxffi

sic naviijationis tarditas

commodc

accidit.

Xeque minus
extitit,

salutaris dedi-

tionis facta' celeritas

alioqui Mauri in-

gcnti niimero accurrentes auxilio, scque in armis pcr vicina montium juga ostentantes multo

expuynationem reddidissent, nisi arcem prasidiarii dedidissent. Enimvero quilius Deus favet, lios sublevat, exca?cat adversarios scd ad Orani tamea copias ii
ditticiliorem

ipso die

Mauri adjuncti in aciem prodierunt, quasi pugnandi voluntate, nostris tamen obviam progressis, totius ccrtaminis sortem subire defrectarunt
17.
.

Proximo autem anno cerfior factus Pon-

tifex

de Mazalquiviri cxpugnatione Ferdinando partam victoriam gratulatus est, atque ad eam

persequendam .\fricamque Christo subjicien-

dam

liortatus pro sustcntandis vero bellicis sum[itibus clero decumas imperavit

; '

tofamque .\fricam, in (juam etiam sanctorum A[iostolorum sonus exivit, ad voram religionem Deo favenfe rcducant. Videntes apcrfe efiam, quam sit dignum, ct quam laudabilc ac Deo immortali accoptum ct omnibus Chrisfi fidelibus communo bonuin hujusmodi sanctissimum opus, ac propterea volentes praifatos reges et Joannam reginam, quoad [lossumus, prout sempcr ab intimis desideravimus, in i[)so sancto pro|)osito ct hujusmodi communi bono onuiibus viis atque remediis o[)porfunis confovere, et nedum de nostris et sancfaj Romana; Ecclesio' facultafibus, sed etiam proprium, si necesse fuorit, sauguinem etfundendo juvare, exemplo illius, qui pro salute gregis Dominici morfem subire non alinuit, et cujus auxilio non dubitamus, provinciam hujusmodi felicissimum exitum, prout jam optima princi[lia indicant, consecuturos, ct fandom prwfatos reges ct Joannam roginam ef Christi cultores de hujusmodi spurcissimis Saracenis, '(jui fot op[)robria fidei nostrffi ef Christiana' roligioni con-

((

.Vd fuliiram rei

memoriam.

et cliarissimus in Clirinoster Philippus, ac charissima in Christo filia noslra Joanna CastoUae, Legionis,

Cum

Fcrdinaudus

tinue inferre

non

cessant, friumpliaturos, ctc.

slo

filius

Imperat decumas sacerdotibus Hispanis, quic in sumptus sacri in Afros bcUi tantiimmodo convcrfanfur.

Siciliffi et

Cranatoj reges et principes illustrcs,

in

Dat.

Roma; apud

S.
I.\

Potrum anno
kal.

pace nullo mctu iiellente quiesccre possenf, tamen quia non soluni sibi, scd in primis Redemptori nostro Jcsu Cliristo, cujus auxilium in iis omnibus implorautet adquem accepta bona sapientissinie referunt,
qui, etsi

nunc

summa

Incarnafionis Dominicae mdv, Pontificafus nostri anno ni .

IS. Ji(//us

Apriiis,

censuras intnntat perduellibus fe-

Christiana! reipublicEe defensioni et se natos putant, .\fricam Christiano cullui

augmcnto
nomini
et

rentibusarma in Csesarem. Dum ea gerebantur, concussa est Germania civilibus bellis avifumque principatum Ravaris duces evastarunt cumque Albertus et Wolfgangus adversus Ru:

nostro hortatu, reddere cujus causa agitur, l)eo, iiortum Mazalquiviri et oiipidum munitissinuim, cujus conimoditate perfidi .\garcni cum
et

sua sponfe,

perti
et

parant,

jamque

faciente,

vim Cwsaream opein legesque implorassent ejusmodi bclla as[icra aH]uitate dirimcre

.Maximilianus moliretur, armisque perduellem Rupertum leges et jura aspernantem frangeret,

ille odio iraque efferafus e Rohcmia auxiliarcm cxcrcitum excivit, in qucm magna ha;reticorum colluvies confiuxit; adeo ut superiori Germanis ea hostili irruptione s*va; ac miserandaj clades illatse sint, et sacra profanafa ab hostibus rcli-

piraticis

Myoiiaronibus littora etiam

soliti eranf, ipsis

Italice infcs-

tarc, et Christi cultores vel vexare, vel in

servi-

tutcm ducere

Agarenis, quan-

tum in eis eral, prohibentibus, ceperunt, et nunc magnain classcm instruanf, maximumquc nupedituni atque equitumarment, ut belli justissimi reliquias prosequantur, nulli labori,
dispoiidio, sou {icriculo parcenfcs

mcrum

gionis

fuerint

cumquc
Julius

Ca'sar .\postolicam

opem
vit
'
:

imploraret,

censurarum poenas
fcrentibus intenta-

Fcrdinandum, cui
noster

sancta?

nos eosdcm mcmoriaj Sixtus IV

:

pcrduellibus arnia in
10.

eum

secundum
\>\x

carnem patruus
VIII

priino,

et

Dilecto

filio

.Mariano

de

Bartholinis

dcindc

memoria" Innocenfius

ac

post-

capcllano nosfro,

ef in [larfibiis

Germani pro

modum

.Vlexander VI,

Romani

Ponfifices pr;ede-

cessores nostri, et pro bello Granatse et provincia Africanos et .Vgarenosexpugnandijam coepta

Lib. XXII. RiiU. p. 97.

nobis et .Vpostolica Sede nuntio. Sicut charissimus in Christo iilius noster Maximilianus Romanorum icx illustris, nobis
'

Lib. Biill.

LXXX.

p. 193.

A.NN.

TOMOS

X.\X.

Rayn.

.XI.

/i34

.TULII

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.
judicuni
ct

per \cncrabilem fratrcm nostriim Ludovicum episcopinn Aquenseni, suuni apud nus el Scileni Apostolieaui oraloixMU (lcsliualuin, cxpoui fecit:

lio |)riiici[)um,

virorum

|)criforuni,

juxla imi^erialesconsliliilioiics coiitra |)r;efatum

Ru|)ertum

in c;uisa [^ossessorii [H'occdeus, ejus,

cum
et

post obitum quonilam

rieorgii

Itavariac

dcm

Uupcrti

contumaiia

illiiis

[)r;cscntiam

tlucis intcr dilcctos lilios uobilcs viros

Albcrtum

Wolfgangum

fratrcs comites palatinos libcni,

Bavaria; duccs, ipsius Maximiliani regis cogna-

consanguineos ex una, etquondam Uupcrtum duni viverct, dilecti tilii uobilis viri lMiili|i|)i scnioris ctiam comitis Palatini illicni sacri Romani imperii clcctoris natum, ct praifati (Jeorgii ducis gencrum cx altcra i>arlibus, supcr
tos ct
]iriiicipalibus,

([uam Albertum et Wolfgaugum i)r;cdictos in cor|)oraiem |)ossessioncm statuuni dominioi)rinci[)atuum rum, terrarum et bonorum [iricdictorum induci mandavit, pvo cisdcm Alhcrto ct WoHgiuigo, et coutra pra?fafuni Ru[)crtum sentenliam, qum in
rcj^rwsentantc, defiiiifivani,
[icr
, ,

rem

transivit ju(lical;im;,

[iromulgavit,

lilteris

cxcculorialibus dcsu[)cr decretis et concessis.

20.

doniiniis,

tcrris,

lucrcditatc
liliis

ct

Et curn diclus Ru[)ertus non solum

bonis
culis

|)cr

ipsuin Gcorgiuin, qui sinc

decessit,
ct

mascxorta

dicta sententia;

non

ac(|uicscerct
ct

sed etiam
pra;-

lcgitimis

conlroversia

continuis incursionibus,

multorum cade

fiiissef,

Alberto

Wolfgango fratribus

proedictos

omnia
fatus

[icrturbarc attentarcf et nifercfur,

principatuSjdominia^lcrras^lia^reditatemctbona

Maximilianus rex legifimo efiam su|)cr

ct

liujusmodi ac sc tamquam proximiores agnalos et ba^rcdcs collalcralcs dicti Gcorgii, Rupcrto vero pr;efato sc ex pcrsona quoudam Elisabctb

boc babito processu,

l^robis viris,
[)lices,

luaturo consilio

cum
comcon-

[)rincipibus ct aliis eonsislorii

sui judicibus et

eumdem

Rujicrfuni illius^iuc

tam uxuris suoj, ct dicti Georgii ducis natae, b;crcdcni proximiorem in principatijjus, dominiis,
terris, lucrcditate et
illa

auxiliatorcs ct adluerenfes, im[)eriali ct

cjiisdem
iu

Romani
et

iiu[)crii
iila

banno

sul)jecit;

bonis prsdictis existere, et

:

cedendo corum bona

persona
dcinde,

occuiiaiifihus, ita ut
:

rcbus iiiipune olfendi [)Osseiit cf Roberlus ;ull)uc ab liujusgravcs dissensioues iutcr piincipatus tlermaniie modi perturbafionibus noii ccssraef, i[isc Maxipariluram esse, nisi illi obviaretur, omnia memilianus rex cuin iiiincijulius ct mililibus ac cxercitu adversus dia et remcdia, quaj potuit, adbibuit, ut pax et .fidclibus suis coadiinato concordia inlcr diclas partes com[)oncrctur. dicfuin Rupcitum et cjus compliccs, nc etiam Quibus niediis cumdiclus Rupcrtus nonacquics- aliquid delcrius contra pr;cfatum Romanuni ccrct, imo illa contcmpsissct, ipsc Maximilianus imperium moliretur seu attentaretur, insurrcx, sibi ct suis adlucrentibus sub poMiis gravissirexif. Scd adliuc tunc pertinaciter idem Rupermismandavit, ue aliquid per violcntiam attcnta- tus contra pra'fatum rcgem rcsistens, Rolicmos rcnt, sed prout juris cssct cxpcrirentur et in magna multitudiue, inter quos plurcs baircquamvis ipsc Uupertus ad boc pcr liujus littcras tici csse diccbantur, ac etiam nonnullos alios sub sigillo munitas pi-ovincialibus el subditis coiifra [)r;cfatum sacrum Romanum impcrium ducalusBavaria" sc obligassct, ipsc Maximiliauus concitavit, a quihus i[isum Romanum impercx pro majori rcrum traiKiuillilate dominia et riuni gravia damna ct pcrlurbationes sustinuit. subditos [uiPlati quondam Gcorgii ducis sub sua Quo, sicutDomino [)lacuit, ac paulo post eum
lianus rcx pcrpendens bujusmodi controvcrsiam

ad se pcrtinerc asserentibus

ipse Maximi-

cum

dictiis

ct

ejusdcm Romani

iinpcrii salva guardia, lutcla

dicta Elizabclb ejus uxore defunctis,

nonnuUi
belli

et protcctionc susccpisset,
titia;

fiiicm acci]icret,

doncc res medio jusac nonnullos gubernatorcs

alios jtrovidos

capitanei et

alii

adba^rcntcs post obitum tam

pr;cfali Ruperli,

quam

cjus uxoris

curam

ex
ct

omnibus

slatibus

[irffidictis, ct

ciicumspectos viros dc[)utari concessisset, adjunxisselque illis nonnullos milites et slipendiarios suos, suo et cjusdem Romani impcrii nominc usque ad decisionem litis, et postmodum utramquc partcm eliam quoad ipsam Elizabetb judicialiter iu civitate Augusteusi ci.

tari fecit, et
sistorii, ct

convocatisjudicibus regiis sui connonnullis aliis principibus, comiti-

bus, et baronibus ex oniui partc [)rudentibus

cum pra-fatus Kupertus contumacicontemnens violenta ct armata manu contraejus promissionem et oliligatiouem, salvamguardiam, et tutclani liujusmodi, ac fidem datam nequiter frangendo, nonnulla oppida in quibus gubernatores et sti[)endiarii inde expelet expertis,

ter parcre

bujusmodi, necnon rcbcUionis contra prxfalum Romanum imperium sustinere non formidaruut, et impcdiiiiit quominiis senteiitia praedicta contra [)r;rfatum Ru|)erfum et cjus complices ct adba?rentes respective debita; cxccutioni demandctur; ac ctiam liujusmodi rebcllioncm contra dietum Romaiuini imjicrium, noinine, ut asserunt, dicta; quondam Elizabeth ac dicti Rupcrti filioruni pupillorum relietorum tcmcritate pro[)ria dictorum Bolicmorum, ef aliorum corum adliffiicntium auxilio adjuti continuare, ac eidcm- Romano impcrio multa ct gravia damna inferre, et omnia, qua;
et adba!sionis

possunt, igne et fcrro dcvastare non ccssant quaproptcr pra?fatus Ludovicus e[)iscopus no:

niine praifati Maximiliani regis in nostro sacro

lendo, ct aliquos ex cis

graviter offeudcndo

consistorio secrcto a nobis

[letiit,

uf sibi auxilio

dictus Maximilianus rex iterum adbibito consi-

brachii spiritu;ilis pro cxccutione dict;c sentcn-

JULII
ti;c

II

ANXUS

3.

CHRISTI 1505.

.'i35

fle

iKMiignilalc

Apostnlica, ct pro

jiistili?n

(lcl)il() a(i(\<sc

(iignarc^Mnur.

et in fjniljiis

nicatos ct anatlicmatizatos (lcclinarc conliiccril, scienter rcce[)ti, ct illis slarc pcrilliul,

supcr his cnni vcncracardinaiibns (lclilieratioiic matnra, volcnt(??, (|nanlnm cnm Dco possumus, proqnielc ct tranqnillilate ejns

Nos

igiliir, lialiita

missi fncrint, Ecclcsiaslico interdicfo snl)jicia?,

bililnis fralribns nostris S. R. E.

faciasqnc
|ier

finamlin ihidcin stctcrint. clinni

tridiuim

po.sl

coriim

iiide

rccessnm firmiler
S.

obscrvari, elc.

Dalum Romac apud

id. .lannarii,

Pctrnm

dcni

Romani imperii provisioncs

adliibcrc;

considcralionc etiam prwfati Maximiliani regis, propter sinccram cjns fidei constantiam, (|nam crga uos et lianc sanctam Sedcm .\postolicain
gcrerc comprobatur

anno anno

.mdiv,
ii

IV

Ponlificatns nostri

21.
rensidtis

IVova sacramenti formula clectis Treveimposita. In Trcvcrensi archiepis-

dc eoriiindcm fralrnin consilio, discretioni tna^ per [irwscntcs committimus ct mandainus, quatcnns deputato [irins |)cr tc loco tiito, in quo pro prajscnlinm ct tibi
,

copatu cum cxortae esscnt graviores liles inlcr Jacobuin arcliie|)isco|iniii, el eanonicornm Tre-

commissoriim adiniplelionc

fe

constifuas,

in

(!xeciilioncm senteiiliic [iricdicla' [icr |U"cfatnm

vercnsinm collcgiuni vctcre inslilulo (luod sprclo, nova sacranicnla a dcsignato arcliieiiiscopo cxtonjucrentdr, coiisnltus dc liis Ponlilcx nuncupata [irtcfcr morcm sacramcnta rescidit,
, ,

Mnximili:n:imi rcuem, uf priefcrlnr, a

jiixla conslilnlioiics ct

tc. si

cam
ct ct

consuefndincs rcgalcs

formain([uc jnrisjurandi ab arcliic[)iscopis pra*sfandi liiscc concepfam vcrbis fradidit

'
:

inijieriales jnsle lalaiii essc inveneris,

omncs

-22.

Julius, efc.
talis
:

ct cjiis

singulos cn|iilaiicos, (|ui post obitum Rupcrti, uxoris pricdictorum, onus bclli [icr lUi|ierliim iiicboali ct

scquitnr et est

Forma juramcnli [iraisfandi Ego i\. et archic^iiscopns

. .

Trcvcrensis, seu in arcliic|iiscopnin Trcvercnliac liora in anfca Treverensi libertates, consnctndines ordinalioncs ct statufa cjusdcm Ecclcsiffi et capitnli scrvabo pro posse et dcfcndani bona fide, quatenus sint honesta et jnri consona. \on privabo i[isum ca[iitu!um curtibus, dccimis, bonis et rcbus ,pcnsionibus nnncupatis, ac bonis, quas ct qna) tenent hactenus, ct fenebunf in futnrum, ac corum fructus, obvcnfiones et emolumcnta non affraham, etiam

tiiiuali susceiicrinf,

cfiam per ejus uxoreni conomnesque alios et singnlos

sem

elcctus, juro,

qnod ab

fidclis ero EcclesicD

,

cis in [iraMnissis adlia?rcnfes

nitafis, cxcellentia'
fcs,

cnjuscumque

dig-

scii prwemincntiffi cxislcn(|nncnm(jne dignitafc ctiam ducali praefulgcanf, cx [lartc noslra, efiam per cdicfa [lulilica

locis [inblicis alfigenda, dc i|nibus sif vcrisimilis

conjcclnra, qnod hujnsmodi monitio ad ipiiotitiam

soriim
nosfra

possit
,

[icrvcniie

auctorifatc

cisque disfricle pra;ci|iiendo maiidcs, (jnatcnus iiifra aliqiicm competentem

terminniii,

moncas

qncm
iii

cis ct cuilibet
s|)ccie,

gcncre qiiam
[)ra>figi'ndum.

et

corum tani in nominafim duxcris

arrcndationis vel conditionis empcr me aut officialcs mcos quocum([ue colore vclingcnio, nisi dc cxprcsso consensu
[iliitcotica^,

per

modum

dictum Maximilianum re^cm snper pramissis confra pra>dicla'

sentenfia; per

capifuli

supradicti.

Non privabo

[iralatos aut

fatos
ct

Rupertnm

et iliius

uxorcm

et filios illafaj

[icrsonas capitulares Ecclcsia? praHlicfa dignitalibus, pra?bendis, bencficiis ct [lensionibus

promulgata?, prout ad eos et eorum quemlibet pertinct, cnni effectu pareant, et illius cxcficri

cnlioiiem jnxta illins tcnorem

ct ali liiijiisiiKMJi

[icrmiftanl,

perlinacia ct rcbellione et ob-

stinatioiie, dictique

bcUi ulferiori proseciifionc,

ct

ac [iraMatorum

Bolicmornm

aliorum cjnsdcm
ct

Roinaiii im|)erii rcbellium conducfione ctadlia;sioiic,

quos, quas et qna; in Ecclesia Trevcrensi obfincnt dc [ira^scnti, vcl obfincbnnt in futiirum, qiiocumquc qu;csito colorc nisi excessns pcr ali(|ucm commissus per me ct capitulum pra;dictum in loco capilulari congregatos dcclararctnr talis, qui i[iso jurc indnccrct [iccnam privafionis. Pra?latos ct canonicos capitulares dicta)
;

sub cxcommnnicationis
ac privationis

anaflicmalis

E-jclcsia' in

snis dignitatibus ct prffbendis, eoct

lafa> sciitciitia,

[Kitiiiim,

omniiim princidomiiiiornm, fcndorum, qua; ab ipso

alias a

rnm cmolumenfis
curlibus,
villis,

frucfibus

[icnsionibns,

Romaiio im|)crio, aut

maiidalo
liiis

quocumque

alio
ct

juribus, privilegiis, et liiierlatibus, ct consuefudiiiibus, qiia; liabcnt ct fenent,

obtiiieiida, pirnis, ([uas

eo

i|iso, si

monitioni

hnjusmodi facicndis cnm

ctfcctu
[ira--

scu habifuri sunt in ([uibuscum([ne locis in corumdem ct carnmdcm [losscssionc, seu juris
refcnfionc cf pacifica friiifione manntenebo, et defciidam pro [losse coiilra oniiicm luimincm,

non

[larucriiit,

incurranf. Etsi ;,quod absif)

lati sic iiioniti,

biijnsmodi monilioni et mandato

la[iso tcr-

cdiilniiiaciler jiaiTre coiilcm|iscrint,

niino hnjusmodi [ira-fafos sic monitos, ctijucmlibct

corum

sic

cxcommunicalos
pcr

et
fe,

anathemavid aliiim

cnjnscum(|nc stafus tuit condilionis cxisfat, eos molcstare ct iinpcdirc, aut cis illa subtraliere et dclinere volcntem. Et eamdcm defcnsioncm faciaiii

tizalos,

[irivafos ct inliabilcs

conlra ([iioscnm([uc ra[)icnfes et de[ir;Bila

seu alios tam iii gcnerc, (|u;iiii prout tibi xisuin videbitur et visum fucril, iii specie et nominalim jinlilicc dciinnties, cf lacias ab aliis [iiiblicc dcnnnfiari ac loca, ad qua; cos sic cxcoinmu;

dantes liomincs, villas, rcs ct boiia ca|iituli supradicti

;

([uod

quam

cito rciiuisitus fucro

Lib. ix. Dull. ix. p. 29.

436

JULir

IT

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

per capitiiliim ipsuni, aut majorcni illius partem, causam milii assumam ot clcfondam omnibns\iril)us pro possc mco. Non faciam ali^iuam mutationcm. aut infraclioncm ilc antiquis consuctudinilnis Ecclesiw et capituli praedictorum, dc rcsidcntia pcrsonarum capiluli, ct dc pcnsionibus capilularitcr alitcr distrii>ucndis, ct dc liccntia danda ad ordines sacros rccipiendos canonicis non capilularihus, nisi prout hactc-

ctorum juxta dispositioncm divinam sa^pissimc

de locis ad loca transportata fuerunt, etRomaHus Ponlifox pro cjus arbitrio illa do ioco ad

buuni

transforre ct collocare, scu transferri fa-

cere potest, prout profidci devotionc ac populo-

rum
tide

pia aflectione ot frcqucntia de majori Cliri-

sliauic

roligionis cultu ox[)odirc conspiciat

ac

dignorum et multorum habet rclatio, caput prffdictum (nimirum S. Anna?) licct in dicta
multis annis conscrvatum
fuisset,

nus cst obscrvatum scti dcfendam bona tidc quatenus dictse consuctudines juri consona? sint cclct honesta\ Faciam quod omnes burgravii, lcrarii aut ofliciati Kcclcsia; pra-dictcT jurabnnt
;

lCcclcsia S. Stepliani

tamen miraculis non claruit, quia forsan inibi minus honorifice, et ea qua dccuit dcvotiono non habcbatur ac quamprimum ad
;

legaliter et

sua ct custodias exerccre, ac clericos ct Ecclcsiaslicas personas civitatis ct dicpcesis Trevcrcnsis, ct niaxime pra^fatos et canonicos Ecclcsia; Treverensis cum

benc

officia

dictam parochialem Ecclesiam dciatum fuit, magnus populi concursus non sine divina inspiratione, ut pie creditur, fuit et est ad illud

vcnerandum

quodquc

pro|)tcr

niagnam dcvo-

corum bonis ct rcbus et pra?sertim in districtu sui officii, defcndcre, protegere et manutenere,
ut ipsos in suis juribus et privilcgiis ac

immu-

nitatibus fovere et

quodque post conservare et si (quod absit) aut capi aut obitum meum, incarcerari contigcrit, quod cx tunc decano et capitulo ipsius Ecclesia} Treverensis parebunt,
:

obedient in omnibus per omnia, et non alteri personffi, et quamprimum tunc requisiti fuerunt, prffidictum capitulum, vel ejus majorem partem castra, oppida, et terras libere resigna-

tionem populi, non sine scandalo ab eadcm parochiali Ecclcsia, in qua divinitus postremo collocatum fuisse censondum est, amovcri non possit, ac cupientes quantum possumus, scandalis nc eveniant obviare, devolionemque poconsidoranlos (|uopuli conservare et augere que, quod ipsse reliquiaj ex sui natura in nuUius bonis existunt motu proprio, non ad alicujus nobis super hoc oblataj petitionis instantiani,
; :

scd de nostra
scientia,

mera

delibcrationc, et ex ccrta
in
re-

necnon consideratione charissimi

nostri Maximiliani
;

bunt, ad

manus ejusdcm

capituli

usqne ad

libe-

Christo

filii

Romanorum

rationem nostram, vel novi archiepiscopi per capitulum vel majorcm iiartem ejusdem, elecsuper quibus ipsi tionem scu receptioncm
:

sub cujus imperio dictum oppidum Durense situm est, et qui alias nobis super hoc
gis illustris

instanter scripsit,

et infra

statuimus, de-

officiati pro tcmpore juramenti litteras suis sigillis sigillatas ipsi capitulo et archiepiscopo duplicatas dare tenebuntur in meliori forma. Defendam et protegam collegia et monasteria, Ecclesias et clerum ci-

recepti in prffistationedicli

ccrnimus, ct declaramus, ac volumus dictum caput S. Annaj in pra^fata parochiali Ecclesia dicti oppidi Durensis de ca;tero, ut incoeptum cst, honorifice perpetuo conservari, et nullatenus inde amoveri debere, ctc. Dat. Roma? apud

Yitatis et diopcesis

mearum cum omnibus

etc.

villis,
>>

rebus
ditcE

et

bonis suis quibuscumque,

aliic leges,
"

Ad-

sunl plures

quas brevitatis gratia

S.

prffitermittimus.

Dat.

Roma; apud

Petrum

anno mdv, IV non. Aug., Pontific. nostri an. ii . adjiidiia23. S. Annse capiit oppido Durensi Delata etiam controvcrsia apud Sedem mi_

Apostolicam de roli^iuiis S. Anna> B. Virginis S. Stematris, cujus sacrum caputex Ecclcsia sublatum furtim pliani Mognntin;c dioeccseos transhatum fuerat, atque in oppidum Durense
;

ubi

maxima

lieneficia cadostibus illustrata p;o-

causa niagna fredigiis, civibus illam religionis concessa fuerant secutus qucntia adeuntibus divinam sententiam .lulius sacrum pignus opiu quo ejusdem pido Durcnsi adjudicavit dicebamus, ingentibus miraS. Anna? gloria, ut cujus poculis eftlorcscebat ', edito Diidomate,
: ,

Pctrum anno Incarnationis Dominicffi mdv, XVkal. Aprilis, Pontificatus nostri anno ii . 2i. Opera cardinalis Gurcensis coniposita pax In Dania scdalum inter Danuni et Lubecenses. est exitiabile bellum inter .loannem Danioe regem ac Lubeccnses cardinalis Gurconsis legati Apostolici opcra Danus enim licet numero ac robore militum terra marique longe prsstarct, ejusdem tainen canlinalis monitis at(]ue iiorlatil)us fiexus, pro singulari sua in sacrosanclam potestatem observantia pacis consilia amplexus cst dc (jua factus certior .lulius rcgem ii)suin mcritis ornavit laudibus ', utque illibalam firmainquc concordiam servaret, est adhortatus * Charissimo inChristo filio nostro rogi DaS.

cia5 illustri.
Charissime in Christo fili nosler, salutem Apostolicam benedictionem. Relulit nobis

et

tiorem partem aflerimus Ad pcrpeluaiu rei memoriam. san Attendentcs (luod corpora et rcliquiw
:

diloctiis lilius nostcr

Uaymundus

tif.

S. Mari;c

lN'ov [)resbyter cardinalis Gurcensis, (|uod

cum

intcr screnitatem tuain ol dilcctos filios Luiii-

'

Lib.

Uiill. sccr. p.

154.

I.il).

111.

Iirev.

|i.

003.

lliiil.

JULII

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

i37

censes grave belliim vigerct, screnitasquc ipsa lua niimero elroborc milituin omnilHisquc aliis rebus terra niariquo supcrior viilcretur: pro sua tamen ad hanc sanctam Scdem Apostolicam pietate devotioneque singulari monitis et siiasionibus cardinalis ipsiiis, qui tunc legationis
,

vcrsiam omnem dircmptam. Oiiibus cnarratis Krantzius Danicarum rcrum historia' rincm impoiiit; cademque in Suedicis et Wandalicis * (lommcntariis repetiit nonnulla de gestis a le'
:

gato ante et post Lubicensium

pacem confe;

ejusdem
gnis tuis

sanct;u Sedis

in tota

Germania

et re-

digna meinoria .Monumcntis consignat Is, inquai Annalibus inscrenda visa sunt

ctam
quit,

munere

funf^cbatur, facile flexa est, ct

,

deposita injuriarum et damnorum mcmoria pacem cum ipsis I^ubicensibus fecit ob quod non possumus non plurinium laudarc ipsam tuam serenitatcm, quic i)iiblicam utilitatem pri:

(nimirum legatus,) niliil duxit antiquius, quam arma, quai inter regem Dania; et poteiilcm urbcm acuerentur, manibus excutere, properavit
crat

quantum valctudo permisit adversa

vato

commodo
opem

ante|)osuit, ut finitimo bello de-

podagera ct statim anle pasclialia magno honore excipitur a civibus in urbem.

eniin

posito,

Cbristiana; reipublicse cujus poet auxiliiun ferre posscs.

tissima parses, contrapeiTidosTurcas Cbristiani

nominis bostes
ipsi tuffi

Itaque

serenitati

ex

jiarlc

Dei omnipotentis

i)Ciiedicentes,
iii

iili(|ue

et

solioli sua; in cadis ct

terra prospcra (]u;c(iue

,

optantes, iiortamur

more per diem festum, ut a suinmo Deo ordiatur, inslituit ct in ea urbe et in omiii circum regione apparatissimis stationibus invocare pacis auctorem Deum, ut inspiret consilia itacis. Evocat vicinos principes, domiiium Magnuin principem et ducem MagnopolenPcractis sacris ex
sein, ct
tiic

cam

ut

eamdcm pacem
eam

sancte inviolateque

dominum Fridericum

Slewici et Holsa-

conservet, prout

i^rdsua in

omnibus

reinis

constantia facturam non dubitanuis. Sane ob id a nobis et eadein sancta Sedc uberem gratiam

ducem, quos treugis sanciendis, et deinde rcbus componendis habuit adjiitores. Excivit
pnBterea Ecclesiasticos viros industrios, gerenet ingenti sacrorum apparatuvcnerabile Cbristi sacramcntumeflertur manibiis episcopi Lubiccnsis per urbem praecedit clerus in vestibus sacris, sequitur et circumfunditur populus, Christo ubique laudes personant. Impleto per urbem circuitu reditur ad majorem Ecclesiam ibi sub dio in area coemedis rebus idoneos,
:
;

comniendatioiicm coiise(|ueris secus autcm (quod absit) ccnsuias^ pro obscrvatione dicUe pacis ab eodem legato appositas coiitra pacis
et
;

ipsius violentiam puidicari, aggravari, declara-

rique faciemus. Cielcrum, cbarissime fili, cum Deo auctore in aniino Iiabeamus pecuniam
,

quam

pro sancta cruciata in eisdem tuis inclvtis regnis colligi fecit, in expeditionem contra ipsos perfidos Tiircos evidenter
i[)sc
;

cardinalis

utiliterquc convcrtere bortamur camdem serenitatem tuam, ut pecuniam diligenter faciat

ad latus pontificalis curia; suggestum fecere multorum capax, arain instruxere, aulajis a latere et a tcrgo pendentibus. Ipse legatus
terii

conservari, donec aliud mandaverimus.

Datum
ii

sacra peregit pontificaliter magna circumstante populi corona, ac plurima devotione divina mysteria fulciente.

Roma; xvJunii.MDv,

Pontillcatus nostri

anno

Habebat

in ministerio et in faofficio

25. Meminit Albcrtus Kruntzius ', qui Iioc tempore scribcbat, de gcsto a Joanne rege Christierni lilio cum Lubeccnsibus bello, sedatoque

milia

comitem de Kirberg,

sacerdotem,

ducem

verbi ad popiilum, qui cardinalis ipsius

Kaymundo

tit.
,

S. Maria; Nova? presbylero car-

dinale legato
nia;,

ac

pluribus narrat
in

Joannem Da-

sensalatinosermone proposita alternans populo interpretaretur. Alii quoque ad populum, qui multus erat, ncc unum posset exaudire, inparte
diversa loquebantur.
26.

Suecia? ct Norvegiic conjuncta sceptra te-

nuisse,
cnatis

ipsumque cum

Sueciam vcnisset,
;

Proximis vero diebus agi coepta est

suspicionibus c Suecorum potestate se subduxisse, ac dcinde rebellionem fecisse ac reginam Christinam arce Stokolmensi expugnata , a Stcnone - hostium principe traditam '
in

causa, et per dies vix ad placita temperanienta producitur. Aderat pro parte rcgis episcopus

custodiam in monasterio Wastenensi S. Bridemumque Rayinundi Apostolicre Sedis legati, de (pio paulo aiitca memoravi, auclorilale in libcrlalem viiidicatam inquc Daniain rcvocatam bellum auUim iu I^ibecenses exortum, cuni illi Succis sliKlcrc ^idercnlur, jacturaquc ob id acccj^ta, cllerali Danicas iiavcs iii portu inlercepissent, denique arbilro concordiae
gittffi,
,
:

mente plenissime instruhonoris gratia vir primarius ex Holsatia. Detcguntur quierimonia; fiunt hinc aUiue inde responsa, crcscunt partium indignationcs, augescunt iric. Dum Iutdc agerentur, visum cardinali ex re, ut auguslo et brevi consilio rcs agantur, sic enim promptius mandata expoOttoniensis de regia
ctus jungilur
;

illi

niintur, sincerius partcs loiiuuntur

delccti nuex mediatoribus Ecclcsiasticus vir et mcro tres

:

duo

sfficulares.

Caput erat
:

omnium rerum

Lu-

legato

Magno

Magiiopolciisi cl Fridcrico Slesu-

biccnses Suecia abstincant, donec perduellesad

vici ac llolsalia'

ducibus lidejussoribus contro-

juga cogantur

id

difficilc

visum mercatoribus
tenentibus in

magnam rerum suarum partcm

'

Kcaulz. Dan.
c.

1.

XIV.

30.

1.

viii. c.

.31

cl 9.

Siiec.
1.

1.

vi.

Wandal.
c.

'

Magniis

liist.

Golii. cl

Sucv.

xxiu.

15.

'

Kiantz.

1.

XIV.

Waudal.

c. 30.

438
Sueciiv roirno. Domiitn
iit
iii

lULII

II

AXNUS

3.

CIIKISTI
esse

1505.
pol(>rit.

lias lofjos iilriiuiiie

sidio

<Jiiamvis
(iijiis

autem eamdem

navo oriiat.i iii Siicciam mittaiit (onsontiiml. ex suis consulares oralores, qui rel.iibiccnses jrinain e manil)us eonim extraliaiit, pcrsuadereuni procerilnis, ut ad pacis tiactatiim occurranf in diem I.aurentii in urbe Sundciisi.
aiil(|ue

nobilitatem

ttiani

propler fidcjussiiiu

bujiismodi maximtim inlercst esse pra^seiit^Mn,

ui buiiismodi pax inviolata

permaneat;

(iiiia ta-

inen in re tam sancta ei necessaria nulla diligciitia

su|ierfiua potest videri,

tiiain

Mittil (|uo(|iie

revereiulissimus

dominus

cardirci;!-

iatem

nalis nuntium specialem ad lilierandam nam. Deinde , inquil Kranlziiis ', < sii|)er
iratis

ptillulare

eanulem nobiliborlandam duximus, ui si quid perspexeris, qtiod hnjusmodi pacem

irro-

diiniiiuerepossef,prosolila [irudentiattiaoccur-

dainnis ea capita sunt a partibus approut desigrnatcD naves

bata,

cum

rebus restiluan-

proxime coiiveniant utriiis(|ue parlis oratores in Holsatiam, alque obscura dilucident mcrcalores in regnis fruantur immua>s alienum Liiliicensibiis iiitatibiis ]n'isliiiis iii eain reiii iiovissiinam debitum cxolvatiir
lur
:

de

aliis

censuras(|ue pro observationc dict;c pacis ab eodem legalo appositas eis coinmemorcs qtias iios coiitra violaiores ejiisdeni pacis aggravari declarari^iue facieintis proreipublicje Cliriproiit ad nostrum [lastorale stiana; uliliiale
ras,
;
,

officiiim [lertinef. Dat. etc.

scri[)tis

Eodem argumento
Holsati;e [iriniit

lilteris

Joamiem regem
'

fiunt fidejussores

dominus Fridericus

regis ger-

cipis fratrem rogavit

1'ontifex

firmatas con-

inanus, episcopi Otlonensis, Lnbicensis et Sleckuikccnsis, milites alii, ac militaies Hoisatia?.

cordiae leges foverei ei servandas curarei.

28. Qtia3 vero posi liaiic se(|uestrain

[lacem

Confirmant ba?c Pontificia; ad Fridericum principem Holsatiff data^ Iiitei\T quibus colliiritur perlatam adSedem.Vpostolicain hanc|)actionum
:

confectam gesia sini a Kaymundo Sedis A[)Ostolicae legato, docet liisce verbis Kranizius -, de

quo

[laulo ante

memoravi

Cardinalis legatus,

formulam legatus Apostolicus, objecta fragis censurarum religione, sanxcrat eas

:

foedi-

lialn-

treugis peractis, ac ubi in liiieras a se sigillaias forma compositionis conjecia cst, divinum officiiim
iii

las ralas

ac Fredericnm Pontilex

liortafiis est

gratiariim actionem fecii iterari solemni

ut

oinni studio ad dissensionum amputandas

occasiones incumberet, neLubicensis beHi facibus Germaniam succendereni (erat enim Lubeca urbs Ctesarea Suecia? juncta foederej aique ita mediiaia in Turcas expeditio turbareiur. 27. Duci Holsaiiae.
c<

Dilecte
filio

fili,

nobilis vir, salutem, etc.

Ex

nosiro Raymundo tit. S. Maria; quod Novae presbyiero cardinale accepimus cum inter cliarissimum in Cbristo fiiiuin nodilecto
,

lachryma' gaudiosw. Tuin vero per Hamburgiim iier faciens, ubi ex digniiate susceptus est, egresso foras omni clero in albis, cum primores [lopuli, senatus ac cives majores ordine suo starent ad portas inedium excipienies venientem, cum longo ordine stantes plateam pleiie implereni. Ducitur in Ecclesiam primam, ibique orans procumbii leguniur ad hoc consiitutae preces habenda fuit oraritu. Vis;e suni mtilioruin
:

tio

Latina,
:

sed

eam

differri

fatigatus

itinere

sirum Joannem regem Daciae fraireni tLiuni dilectos filios cives Lubicenses gravissima

et

el

perniciosa bella vigerent, cardinalis ipse. qui tunc in tola Germania ei Dacia legaiionis .\postolicEe

munere fungebatur,
et

pie provideijue con-

quanta mala ex Iiujusmodi siderans, quot concordia sopireniur, subsequi jiosbello, nisi sint, obsecrando ei monendo iam regem quam cives pra-dicios, ui arma deponerentet pacem
sed concordianu|ue ainplecterentur effecit cum pax ipsi sine fidejussore idoneo nec fieri posset nec videretur inausiim, nobiliias iua pro iua ergasanctam Sedem.\postolicam etlegatuin ipsum devoiione pra-cipua, proque desiderio hujusmodi pacis, se pro parie dicti regis libenob qiiod ipsam tuam nobilitissime obligavii tatem plurimuin ei pliuimum in Domino coiii:
:

jubebal ingressusque liospitium curiam domini cantoris ad inontcm, salnlatnr a senatu cum muiieribus primuni commeatuuin. Iiide ciim jam ad proxiniam Domiiiicani solemiiem processionem et sacra l'oniificaIia histrata civitaie peragere disponerei, ordinaiiim esisnblime suggestuni in ca?meierio majoris Ecclesia; nd

vicinam curiam lectoralcm, ibique posi lusirationcm sacra ipse [leregit legatns, solemni semper benedictione subjtincta, in qua erat [ilenaria

rcmissio.Comesilli ministrabat

[iro

diacono,

dux nrunsnkifiensis Cbrisiopliorus adjutor 15remeiisis, ei Jam postulatiis et confirmalus Verdensis, stibdiaconi ftingebatiir ministerio, ^ido-

lescens (|uindeciin circiter annortim. Verbum cardinalis Latine [irolatum ad po|)uliiin comes
lacundtis interpret;ilur |)0|iulo
:

([uolidiaine la-

mendamus, pium

enini opus,

Deo

accepUiiii, et
;

men
illi

eraiit aliis

(|uoque

in

Ecclesite lioris ad

ChristiantE reipublica; fecit necessarium vigeniibus enim inter i[)Sos regem el cives discordiis

|)opulnin exhortationes perqua;stores(cogeii;iiit

nec sancta expediiio

decerni, nec inclyta

in perlidos

Turcos

facile

[)ecuiii;im.)

sncram ad beilnin Tiireicum conficieiidiini E\ causis ni;i.joribiis eo in loci) li;i-

Germanica natio sine

dis-

ctabat inler duceiii

Luneburgensem

et civifates

Lubicam
1

al(|ue

Hamburgum
Ep.

su|)er jiire aggeris

Krantz. NVandal.

I.

.viv. c.

30.

- Jiil. 1.

VI. Iirev. perSiu'is.

'

secrelar.

Ileg. post eaind.

Krantz. WaDdal.

I.

xiv.

c. 31.

.ruLir

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.
foiitilicis

439

iii

Gammc, sed niliil poliiit |icilicere. Mapiiiiiii ducem inferioris Saxoniic dero Lubicensi recuin
mulli
redditus ex agris cjus

aut .Vpostolica; Sedis, et cdlensic per-

sonalis in aliquem S. R. E. cardinalem, el aliis

in JUilla (^umkc Domiiii, quibus vos nec illaqueatos nec illaqueari debere credimus, confessionibus veslris diligenter auditis omnium |)Cccatoruni vestrorum, de (juibus corde

conciliavit,

conleiids

csscnt a ciero coempti, et c\ multo temporc aderant .Maguus et Joannes duces iion soluti
;

fratres

filii

Joannis,

et

constitiilis
;

pactionibus

res conveiiisse \idcl)atur

clcruiu llaniijuigen-

coiitiiti

et

ore confessi fueritis, semel (juolibet

sem

(uiii

lahiirare intelligcret suIj dura

manu

anno

et in inorlis aiiiculo, vel (jiioties

de

iiiorte

laicoruiii,

pcrfecit ut causa in
;

com|iromissum

bujiisinodi

dubitabitur
et
iii

plciKiriam

rcmissio-

devolverctiir

(]ua

rabiliter sedata est per diligeiitiam

etiam via noii diu post toleduoriim ex

nein vobis,

sinceiitate lidei, unitate ejus-

dem Romauae

Ecclesiae, et obedientia ac devo-

Lunclnirgo proconsulum. IcIigiosos idem lcgatus visitavit verbo exliortalionis usus, ut disciplinam regularcm amarent, repararent, observarent . Et paulo postinfra: Ciim etiam pra^dicatores reformationis verlHim prcctendercnt, clerum liujus loci adbortatur, ut in sanctitate et jusfitia Domino serviat, pnecipiens niliilominus coiicubinariis, ut intra menscm domus suas imrgentconcubinissub excommunicationislata) sentenlia! poena . Uvcc de legati cardinalis in Dania et (iermania gestis ex Krantzio, qui suo-

tione nostra vel

successorum nostrorum Roma-

noruin 1'onliflcum canonice intrantiuni persistentibus auctoritate .\poslolica impendere, ac vota (iiKCCiiinque jicr vos forsan cmissa vel in posterum emittenda, ultramariiue, visilationis liminum .\postolorum f^etri et Pauli, atque Jacobi iu Comj)Ostella, ac religionis et castitatis
volis

dumtaxat exccptis,

in alia jiietatis oj^era

commutare

valeatis. Et insuper liceat vobis ba-

rum temporuin

scribebat bistoriam, e.xcerpere

visum est, ut pateat omnibus, (juanta observantia Germani, Daui, Xorvegii, Sueciijue Sedem
.Vpostolicam colerent paucis
'

bere altare portatile cum debitis reverentia et bouore, super quo locis ad lioc congruentibus et bonestis etiam non sacris et interdicto Ecclesiastico quavis anctoritate supposito sine juris
aliciijus

pra'judicio, et cuin qualitas

negotioante-

aiite

annis, (luam

ruin

[iro tein|)ore

ingruentium

id exegerit,

Lulberus cacodamone magistro iisus, ut ipscmet scriptis prodere non erubuit, vencnatis dogmatilnis ea regna inficeret. 2'J. Ob eximium vero in eamdem sanctam Sedem studium Joannes Dania;, Suetiaj, Norvegia? et Gotliiffi rex una cum Cbrislina regina et episcopo Ottonieiisi , tjui gcrendarum rerum pcritia in Danica aula florebat, pluribus sacris

elucescet dies, circa tamen diurnam lucem, ita quod id nec vobis nec sacerdoti celebranii ad culpam valeat inijiutari et si ad loca
;

quam

Ecclesiastico

liujusinodi

interdicto

supjiosita

vos contigerit declinare, in illis, clausis januis, excomiminicatis et interdictis exclusis, noii j)ulsalis camjianis,

sed subniissa voce possitis, et

beneflciis a Julio

ornari ineruit
lilio

Cliarissimo in Clirislo

nostro Joamii
regi
:

Daciai, Suetia;, Norvegice et

Gotborum
;

ac

alium sacerdotcm idoneum inissas et alia divina offleia in vcstra familiariumquc vcslrorum doincsticorum jirivscntia celebrari facere, ac cliain
ibideni vel alibi
resse, ac a

quilibet vestrum possit per projiriuin vel

cbarissim;e in Cbristo

flliffi

Cbristinte rcgina;

et consorti regis contliorali illiistribus

necnon

ubicumque illa audire et iiilequocumque jjresbylero ScBculari vel

venerabili fratri nostro Joanni Andrea; episcojio

Oltoniensi.

cujusvis ordinis regulari Eucharistiam et alia Sacramenta Ecclesiastica qua^cumque recijicre,

Cliarissime in Cbristo

flli

noster, et ciia-

rissima in Cbristo
frater,

salutem

et

filia nostra, ac vcnerabilis .Vpostolicam benedictionem.

cliam iii die Paschatis et si contingeret vos aut ali(juein vestrum natura; debitum persol:

verc, sive rebus (juod

jiossitis,

humanis eximi

dicto temjiorc,

Eximia; devotionis sinceritas

et

integra fides,

et (juilibet

vcslrum possit cuin

quibus nos et Romanam reveremini Ecclesiam, promerentur, ut volis vestris^ illis pra?sertim,
per
quffi

solita et

decente
illi

pompa

ac aliis solemnitatibus
dederitis interdi-

requisitis Ecclesiastica; tradi scpultura;, duin-

conscientitc

pacem

et

animarum

ve-

inodo vos vel

cto

causam non
id vobis
;

strarum salutemDeo projiitio consequi valealis, quantum cum Deo jiossumus annuamus. llinc est quod nos vesiris devotis siipjilicalionibus inclinati, ut aliquem idoneum jircsbyterum sa;cularem vel cujusvis ordinis regularem in vestrum possilis, et quilibet vestrum jiossitcligere confessorcm, qui vita vobis comite in casibus Sedi Apostolica; rcservatis, iis dumlaxat cxcejitis,

nec illis contingat specialitcr interdici quodque vos et quilibet vcstrum ac discumbentes una vobiscum ct familiarcs vobis iu inensa servientes,
illi

hujusmodi, nec

videlicet

videlicct

criminum

ha;resis, rebellionis ac

conspiralionis in personam vel statum

Romani
iU.

dumtaxat, qui cibaria vestra pro sccuritate pcrsonarum vestrarum gustant, antequam vobis exbibcant, quadragesiinalibus el aliis diebus et temporibus. quibus esus butyri, lacticiniorum, ovorum, ac carnium ab Ecclesiaest prohibitus, biilyro, lacticiniis, ovis et carnibus de consilio utriusque medici uli, frui etvcsci et nibilomi:

'

LulLer.

Iib.

de missa angiilari.

Jul. lib. brev, p.

nus vobis

et cuilibct

vestrum

cum

sex personis

440
pcr \os cligcndis
iit
,

JULir
cl |iro

rr

annus

3.

christi 1505.
|]|.
<<

lcm|)oic
scii

iioiiiiiiaiKlis,
iliio
iii
,

Dilccti

lilii

tu;c sercnitatis oratorcs

ad

uiiain vcl diias Ecclesias.

aut tria
loco,
iii

iios ct

Aposlolicain

altaria pcr vos [)ro tcinporc cligciida

pr;i'staii(la

pro obedicntia nobis dcstinali luipcr cxposucruiil iiobis,

Scdem

qiio

iiiorain

pro tcmi^ore traxcritis

siiigiilis

diebus quadiagcsimalihus ciijuslibct

aiini

dcct

cum Joamics Moscovi;c dux itotcntaluum liiorum Lituani;B et Russia) flnes et populosacri
(|uo(l

votc visilando, tot ct similcs indiilgciilias,

bcllo infcstarct, tu(|ue

noii csscs, ct coiisulcrc
biis vellcs
,

illi

|teccatoiiiin rcmissioncs consc(|iii possitis, (]uas

viribiis (imiiii)o par rcbus tuis periclilantiafflnitatis

ciiin

consequeremini,
nes
15.

si

singiiiis dicbiis

easdcm omIrbis

ideoque pr;ctextu

ct

singulas statioiuim Komana' Irbis cliam

l*opiiIo, ct

Maria' dc

scptem cjusdcm

Ecclesias pcrsonaliter visitarctis, ct quilibct vc-

strum
lilios

visitaret

liccal(|iie voliis regi et rcginai

codcm paccm fccisscs, fili;iinquc cjus P^Icnain in matrimonium acccpisscs, |)r;cstito prius jter oratorcs tuos tuo nominc cidcin Joaiini duci juraincnto, quod nisi dicta Hclcna uxor tua RoinaiKc Ecclcsia; ritus sua sponlc suscipere vcllct,
tu

vestros proprios cuin

Kcclcsiasticis

omni solemnitatc
lioiiorificc

el

CiPriinoniis

baptizari

ipsam ad

illos suscipieiidos

nunquam

coge-

facere. l*ra'tcrca ut tu, Cliristina regina, cuin scx

qusDCumquc monastcinonialium etiam S. Clar;c, ct inclusarum, quater in anno ingrcdi, ct salutarc colloquium cum eis habere, dummodo inibi non persles,
sive octo tiiis domicellis
ria

libcre et licilc valcatis, auctoritatc Aposlolica

Alcxander papa VI I)r;cdecessor noster per litteras suas in forma Rrcvis scriptas juramcntum bujusmodi tibi rclaxavit, tequc ad illius obscrvationcm miuiine tcncri voluit ac declaravit, conscicntiam nihilomiiuis liiam oncrando, ut tcnl;irc et conari oinrcs; alias felicis rccordationis
iiia

tcnore pra^sciitium clargimur, non obstanlibus

constitutionibus etc. proviso

debcres,

(|ua3 prffifatam

llelcnain

uxorem

quod concessione

tuam

iinpellere possent, ut ipsa,

Rutlienorum

altaris portatilis, ct antc dieiii celcbrari faciendi parce utamini, qiiia cuin in altaris olficio iiiimoletur Dominus nostcr Jesus Cbristus, qui

candor

est lucis a>lcrn;c, congriiit lioc

ctis tcncbris ficri,

non nosed in luce. Dat. Uoiuffi a|iud

sccta oinnino rcjccta, Catliolicain fidein ritc cognosccrct ct com|)Iccterctur tuquc proplerea considerans quod si Helenam uxorein tuam l)ra;dictam aut dimittcrcsj aut ad ritus Romautc Ecclcsi;T3 suscipicndos cogcrcs, illius palcr Mo:

S. Petr. diexviiiMaii mdv, Pontific. nostri an. ii.

scovia;

dux

praefatus, qui tibi finitimus ditionis

ct viribus cst [)Olcntior,

30.

Helenx Moscovita; Rlmtenorum crmrilms

amplitudine

iniquo id
iiito-

implicatse nubit Alexamler Polonix rcx , et qui-

dem

suo clamno.

Ornavit

auimo
sct;

fcrcns, facilc rursus bclla ct

damna

(iiio^iue

sacris praire-

lcrabilia tibi ac tcrris rcgnisijue tuis infeirepos-

rogativis Pontifex tuin

Alcxandrum Polonia}

gein, ex ciijus aniiiio evulsit noiiiuillos rcligionis aculeos, quibus pungebalur,

quod

llclenain

ducis Moscovi;c

filiain,

Rliutlienici

scbismatis

humiliter nobis pcr cosdem oratores suput bciiigiiilatc Apostolica dignaremur tibi liccntiam concedcrc Helcnam uxorcm tuam praifatam sub bujusinodi suis ritibus tolcraiidi,
plicasti,

imbutam
ipsuin ad
vita, qui
rat,

perfidia,

uxorem jungendam cain

duxisset.

affinilatein

Adegcrat Mosco-

donec

vel per

obitum

dicti

Moscovia; ducis, qui

jain Ktatc decrcpilus est, vcl [)er aliquam aliam

aspcrrimo bcllo Lituaniam concusseatque inter concordise pactiones eam addiderat, ne Helenam vi ad rituni Romanffi Ecclesiae compellcret quain Alexandcr VI rescidit, religiosaque mandata Polono dedit, ut omni studio ct contentione Hclcnam ad Uoiuanai Ec:

occasioncm, disiiensante Altissimo, o|)porlunitas alTcratur aliler in liac partc providendi.

Nos igitur considcrantcs, ([uod juxta do,

clrinam Apostoli

si

lidclis

iufldclcm

babet

uxorem

et illa

habitarc ciun

illo

conscntit,

eam

clesice grcniiuni

ritumque traducerct. Cumvcro

pertinacissima esset,

dimitlcrc non debet, ([uodcjuc pcrtcmporis successuin Spiiitu Dci, qui ubi vult s[)irat, eadcin

ipsa in suscepto errore

neque ab co nisi vi dimoveri posset, ingcntiaque exinde a Moscovita bella instauratum iri Polonus pertimesceret, consuluit Juliuin; qui
ab Alexandro rcligione liberavit, eique ut uxorem in Hutlienico ritu tolcrarct permisit ', donec opportunior revocanda; illius a scbismate occasio daretur; ne si vis illi ad
illuin incussa

Helena posset ad veram Christiana; fldei agnitionein rcduci, rcputantesque inagis expedire llelcnam ii^sam oculis nostris sic connivcntibus tolcrari, i|uain novuin aliquod et gravc scandaluiii

cx coaclioiic illius cxcitari

liis

al([ue aliis

rationabilibus causis per oralorcs tuos [)ra;dictos nobis nuper expositiset animum nostrum

moventibus inducti,

screnitati

tu;c

rcgia^,

ut

Rbuthenicum schisma desercnduin graviora mala pullulare possent

inferretur,

pr;cfatam llelcnam uxorcm tuamvclut hactcnus tolcrare et habitarc cum eadein libere et licitc
valeas
,

Charissimo in Christo fllio nostro Alexandro Poloni;e regi illustri. Charissime in Chri-

doncc aliqua

ncc ad ipsam dimiltcndam tcnearis, o[)[)ortuna occasio aliter in liac

slo

fili

noster, salulem et Apostolicam benedi-

ctionem.
brev. p. 308.

parte dclibcrandi, ut praunittitur, ofl^cratur, [^ra;dictis Alexandri prwdecessoris litteris aliisque

prffimissis,

necnon constitulionibus

ct ordina-

Lib.

I.

tionibus Apostolicis ca;tcrisquc contrariis ne-

JULII

II

ANXUS

3.

CHRISTI 1505.

A41

quaqiiam obstantihiis, ex
Dat.
toris

aiicloritate Apostolica

prffiseiitium toiiore coiicediimis et iiiiiul|;eiiuis.

Rom
ii

apud

S.

Petrum

die xviii
.

Maii

suIj annulo piscamdv, Pontificatus iiostri

PatrcFilioque procedercprofitcatur in symbolo; in azymis Eucbaristiam conficiat; quod Confirmationis sacramenti conferendi [)Otesta-

quod
tem

solis episco[)is reservet;

quod Matrimonio

anno

jiinclos

'.ii.

Contractas affinitates

cum

iiitidelil)us

ad sacerdotium non admittat; quod hebdomadam Uiiadragosimalijojuniononaddat,

Is

vel scliismaticis graviora

est

mala

attulisse sa>pius

qiiod sabbati jejunium oi)Scrvet.

motropolila,

ostensum

regem vero

Poloiii;e

maximam

ut inquit Sigismundus, Rullienorum

nunc

in

Moscovita socero contractaj illius aflinitalis causa accepisse narrat Sigismundus Liber', Herbenstenii regulus, in MoscoItasilio

cladoiu a

Moscovia dogit,
in

cum

aiitoa

in

Cliiovia,

deinde

Wolodimeria sedom
:

liaberet,

siiamque aucto-

\iticis

Commontariis;
duci cx Sopliia

Erat,

magno
cavit
stea
tuaiii

filia

Joanni imiuit Elena, quam coUo,

ritatem et jura sacra a [latriarciia Constantinopolitano accipit divina autcm non Cra>co, sed

Alexandro magno duci LituanisB, qui porex Polonia; declaratus est. Sperabaiit Li-

Moscovitico idiomate peragit. Purgatorium negant Rutlieni, quanquam pro defunctis orant
:

jani gravissimas utrius(jue luincipis discordias eo matrimonio sopitas fore, at longe

sacraniontorum nunioro, missa? sacrificio, oultu saiictorum, saoraruni iniaginum el crucis veneratione, jejuniorum festorumque observain

graviores

iiide

exortse

sunt

in

spoiisalibus;

tione

cum

nostris consentiiint.
:

Communis

illo-

templuin Kutbenico ritu in castro Wilnensi destinato loco exffidilicarctur, eique certse matrona? ac \irgines ejusdem ritiis jungerentur qua? cum aliquanto lempore fieri negligerentur, sumit socer cauerat, ut
:

namqiio tonclusum

Jesu Cliriste, fili Dei, miserere nostri . Libros Evangclii , inquit Herbensteniiis, .Moscoviticariim reriim poritissimus,iionnisi in locis honcstis tanquam rem sacrani reponunt, neque manibus tangunt, nisi prius cruce
oratio est

rum

sam

belli

contra Alexandrum, ct triplici exor-

se

muniverint,

et

capite

a[icrto

incliiiatoque

citu instriicto contra

eum

progreditur,

primum

lioiiorem exhibuerint, [lost

sumina cum \ene.

versus provinciam Seuveram in Meridiem, seciindum \ero in Occidentem contra Toropecz et Hiola instituit, tertium in mcdio versus Drogobuscli et Smolenczko collocat, ab iis exercituin in subsidiis relinet,

ratione in
res quos

manus sumunt

Et infra

Doclo-

sequuntur sunt, Basilius Magnus quem Gregorius et Joannes Cbrysoslomus

,

quo

ei

maxime, conlra

quoiii Lituaiios [lugnaluros animadverteret,suc-

dicunt Slatusta, id est, aureum os. Concionatoribus carent, satisesse [uitant interfuisse sacris, iit Evangelii, E[)istolarum, aliorunique docto-

currere posset . Subdit auctor Moscovitas slruxissc Lituanis insidias, eosquo capto eorum ductore Constaiitino Ostroskio dele\isse deinde \cloci \ictoria Drogobuscb, Toropecz, ct Biela
:

rum
ac

verba, quae \ernacula lingua recitat sacri-

aMeridie autem .Maclimctemin Tartarum regem Brensko potitum

ad deditionem coegisse
: :

duos \ero

Basilii patrueles, Lituanici

ducatus
parti

clientes, qui

magna; Seu\era; proviucia;

imperabant, ad .Moscovitam desci\isse; atque ita uno contlictu amissa, quae Witoldus niagnus

dux Lituauiie tot annis ac bellis pepererat; abductam prseterea in ser\itutem magnam Lituanorum multitudinem, quos .\Iexander rcx Poloniffi, instaurata cumsocero pace, rclictisque
\ictori

ad Loc quod \arias opiniones qufe ex concionibus plerumque oriuntur, sese eftugere credunt ".Eorum inonachos austerum \itse genus ducere^ et propagandi E\angelii avidos esse, tradit idem auctor, sic inquiens .Monacbi cromita; bonam jam olim idololatraruni partem diu multunujue apud illos \erbum Dei seminantes ad fidem Cbristi pertraxorunt proficiscuntur etiamnum ad \arias regiones Septentrionom Aorsiis et Orientem sitas, quo nonnisi maximis laboribus, fame ac \ita^ periculo perveniunt; ncque inde aliquid commodi sperant necpetunt quin hoc unicuni
flcus, audi\isse,

ba?reses,

provinciis

et

caslris

quee

Moscoviaj

adjuncta fuerant, liberavit. 3:3. Uuod ad Kutlienicam sectam attinet; ca

iisdem fermeerroribus, quibus Grfficanica factio irrelita est, ut ex litteris Joannis Russia; metroconstat politnc ad Ponlificem Romanum datis ipse enim ad redintegrandam \eterem Ecclesiarum conjunctionem pro\ocatus, accusavit Ronianam Ecclesiam, quod Spiritum sanctum a
:

animas mortc aliquando doctrinam Cbristi coiitirmaiitos, inviam rectam revocare ac eos Christo lucrifacere queant . 3i. Suscepisse Christi fldem et Graecum rituni Moscos tradunt ' Wolodimeri principis auspiciis aiino mundiOKiO, Christi nimiriim 901, eumqiie ut ajiostolum xvJulii vonorantiir (0. lu Annalibus tamen suis Rutbcni aiite Wolodispcctant, ut
facere, et

rem gratam Deo

nuiltoruni devio

crrore abdiictas,

'

Sigis. rer.

Moscov. CommeDl. p. 10.

E\l.

iii

Comment.
'

rer.

Moscov.

p. 30.

Ext.

iii

Comment.

rer.

Moscov. p. 7.

(i)

0"0 polissimum anno

et auciore

suo loco qn fucrit Fagti seutentia discere

Russi Christianam fidem receperint, mullis liic disquirore non vcal,.cum ea de re in hnc opeie liceat. Vide igilur Pagiuui ad A. dcccl.xxvii, 4, et ad. A. cmlxxxvii, (i. .Mansi.

Anx.

Tojios

X.\.\.

Ravx.

\I.

06

442

JULII

II

ANNUS

3.

(ler

CimiSTI 1505.
Lituania^ ciim ejus principibus et seiion cessaverint,

iiioruin ol Olluuii, ;ih Aiulrea Clirisli

Aposlolo
'.

el diices

evaiiffelium Moscoviie illatum gloriaiihir

luirro iatissiiiie

Patot

(lueiitibus

ueque

ipse Alexanlaiito

Moscovia

eiijiis

fiiies .loaniies

rex

cosset juxta eoriim

faciillateni

Basiliiis, (]uoin l*(Hilife.\

iii

su|)erioril>iis litteris

furori Tiircarum, Tartaroiiim el alioriiin iiifido-

tum

at(iue ad

decrepituin exlitisse afHrmal, amplificavit, Orientein .luijros, cx (]iiil)us Ilunf^ari ad Oecidenleni vero in geiiiis Iraxere, suliei;il
:

lium piKdiclorum pro viribus resistere; tamen

ciiin ojus faciillales pro|)lerea

longa assidiiitale

supporlalionis lam gravissiini oiieris adinodiiin

(iiininut* sint,
tanla; rei
iiore
;

Livoniam usque penetravil;

in

quam

cuin irru-

non
et

potest ex ejus facullalibus

pliones crebras faeeret, Fridericus dux Saxoniie crucesijjnata sigiia adversus .Moscovitas extulit;

molem

pondus ac periculum
reguni,

sustict

sod sunt aliorum

Dat.

priiici|)iiiii

proposilaque a Pontifice xxvi

ruin pra'inia
iis

,Iulii

induJiienlia-

Chrisli fidelium sullragia ad lioc sibi i)liiiiiiuiin

O|)i)ortiiiia,

quiSaxonem pro tuenda Porro de Joannis Basilii, Livoiiia sequerentur. cujus potentia liiiitimis omnibus Livonii)us Suecis, Polonis, Lituanis, Tartaris Turcisque
fuere
-

etc.

Uoma3

apiul

S.
,

Polrum
III

anno Incarnationis

Dominica!

Soptembris, Pontificatiis 37. Ursit etiam horlatibus

mdv nostri anno

kal.

ii

suis

Pontifex

terrori erat, inorle

exiiule

proximo anno dicetur, neque

Venetorum ducem
illique
iii

'

ut

arma cum Polono adverliostes

Helena regiiia ad lidein orlliodoxam traduci potuit; ac postea ab ejus fratre Demetrio querente Helenam ex dignitate non habitam atrocissimum belluin in Polonos conflatum, quo

sus Turcas et alios

sidia mitteret

fidoi

conjungeret,

justissimo et gloriosissimo bello sub:

Smolensko ipsis ereptum fuit, ut suo loco dicemus. Ita scliismaticae femina^ nuptia; Polonico
imperio exiliales fuerunt. 33. In Tartaros expeditioncm conficere mediInivit ' plura hoc anno Alexaniatur Polonus. der Polonia; rex de inferendo Pr;pcopensi Tartaro bello consilia, et Szaclimet Zavolliensium Tartarorum imperatorem, qui a Mendlingero Cliersoneso Taurica; imperitante exutus co|)iis fuerat, in Polonia honorifice excepit, ac Radomii celeberrimos ordinum conventus coegit; in quibus idem Zavolliensis imperator

Duci Venetiarum. Dilecte fili, salulem, elc. Nobilitatom tuam minime latere existimamus, quam bene illu'(

stres

progenitoros charissimi

in

Christo

filii

nostri Alexandri Poloni;e rcgis illustris, ac ipse,

Polonum
:

ferociter accusavit,

quod ipsum

in

Prfficopensem concitasset, nec foederis leges coluisset cujus dicta refregit Alexaiider, illum plura contra foedus in Liluania circa Kioviam egisse, exitiumque sua ignavia sibi creasse; denique ad recuperandum imperium poposcit auxiliares copias, decretusque est ad Tarlaros

de Sede Apostolica tolaque Christiana republica meriti sint. Tartaros schismaticos ac alios Catholica! fidei hostes conlinuo aut oppugnando, aut eorumdem incursionibus acriter resistendo, ita ut Alexander rex pr;efatus suis in liac parte meritis et opera, quam continuo Christiano noinini fortiter navat, ab universa re[)ublica Christiana singulisque Christianis principibus non soluin finna praisidia, verum otiam condigna pra^mia expectaro mcrito debeat. Ea propter nos inclinati humilibus ejusdem regis supplicationibus, quas dilecti filii ipsius oratores ad nos et Sedein Aposlolicam ad obedientiam nobis praistandam nuper missi nobis in hac parte illius noinine fccorunt, oa subsidia et adju-

Nohayskie sultanus Kosack

illius

frater, ut ea:

menta

serenilati sua;

regia; prslitiinus,

quse

ad jungenda arma concitaret promissas interea copias instructum iri. Postulavit autem Barbarus, cum magnam bominnm cur non illi multitudinem coactam videret

rum regionum

non ita omncs, ut Tartaros, bellica inunera Cbristianos obire. Ex quo patelmirum non videri, si numorosissimos adeo Tartari coUigunlexercitus. Dum hanc Tartaricam expeditionom conficero inedibello se accingerent
:

cui responsum,

tabatur Polonus, a Pontifice auxilia, ut Christiani imporii proferret limites, expetiit; qua;
concessit Julius, ac Danos, Suecos, Norwegos, jiropositis indulgentiarum pra;miis, excitavit
ut adversus Turcas et Tartaros Polono suppetias
ferrent.
36.

regnisque suis non parvo adjumento fore speramus, prout nobilitas tua plenius intoUigero poterit ab omnibus prffidictis pra;sentes nostras tibi reddonlibus. Eamdem igitur nobilitatem tuam, quai infidelium rabiem comprimere consuevit et cupit, pliirimum inDomino hortamur, ut ipsa quoijuo lalia subsidia rogi pra}fato subministret, quse ipsi adversus Christiani nominis hostes continuo piignanti vires et ;ininuim augere possint, et le ac lua ropublica digna viderentur; in quo eadem tua nobililas rein Deo acceptissimam, nobis et huic saiiet;c gloriosam ipsi Sedi gratissimam sibi voro
ipsi regi
,

pr;estabit. Dat.

Komai
ii

die ix Julii mdv, PontiQca-

tus nostri

anno

Quamvis.inquit.prEefatusAlexanderrex

suique praedecessores reges et principes Poloniaj

'

Ext. in

p. 346.

Comment.
' Micli. 1.

rer.

Moscov.

p. 7.

^Jul.
i.

Mulata deinde fuere a Polono consilia', Pr;L'copensis ejiis graliam missa legalione ambirel, exponoroliiue suam
38.

cum Mendlingorus

IV. c. 81. et

Crom.

XXX.

lib.

brev. p. 1.
'

Lib. xviii.

Bull. p. 97.

Lib.

I.

brev. p. iiSO.

Micli. el

Ciom. ubi sup.

JULII

II

AXNUS

3.

CHRISTI 1505.

/.3

amicitiam Zavolhensis lanto terrarum tracfu amicitiie anteferendam ila Szachn-.et Tartarornm CiPsar, qui ad 1'olonum confu;,'eraf, tradifus custodiae fuit, nec propterea l'ra>copcnsis a Polonia infesfanda variis irruiitionihus revocatus esf de quo inferius. Interea Alexan(lissiti
:
:

Bohemiffi regem cxcifavif, ut Ecclesiasficarum opum direptores comjirimendos curarct.

Jtilius, etc.

Quanfum cum Deo possumus

in

teipsum hortamur
jrudentia'

Domino,

ut, sicut fidei et

tua; regia' convenif, no.T

Hungarici

fanfum
animi

cleri,

sed Christi Redemptoris nostri et

drum regia Ijenevolentia etliheralitafe prosecutum fuisseEccIesiasticosviros, Micliovias refert:

"

sanctcx matris EcclesicT

causam

affecfu, complcclaris,

tofo corde et atque omni studio,

Anno, inquit, mdv,

Matthi;e Apostoli
,

feria

S.

in

secunda, in Vigilia conventione generali

cura, sollicitudine, tam imminentibus periculis

Lnhlinensi, rex Alexander accipiens e narratione Joannis de Lasko decani Wdalinensis, regni
Polonia' cancellarii,

quod

fructus,

redifus et

obviam eas, omnique conafu exoriens incendium extinguere sfudeas clerum ef statum Ecclesiasficum sicut decet, omni tuo regio favore protegendo compescendoque eos, qui
, ,

proventus vicariorum EcclesiasticaE cathedralis Wdalislaviensis sicutpauci ef exiles, ut devofius

diliyentiusijue in
dicfa

illum oppugnant;

ita

ut opera tua regia Eccleet

siasticus stafus in isto fuo rcgno solitam quie-

Ecclesia

Domino Deo

tcm

et

aucforitatem suani,
retineaf,
et

dignifatem
ijisi

anti-

inservirent, jus patronatus Ecclesiffi parochialis

quam

regnicola;

in

ojitimis

Goslinyn dicecesis Plocensis, qua; de jure pafronafus regis Polonise extitif, de consilio et consensu consiliariorum regni praefafis vicariis
in

majorum suorum
a se religionis labe

vestigiis consistenles rejecfa;

:

ipsorum pure, libere, ac donatione perpefua ef irrevocahili contulit . Locupletatos etiam vectigalibus ejusdem regis auspiciis
et collegio

non coinquincntur quod faciendo Deo omnipotenfi holocaustum offerre acceptius non poteris, de nobis ef .\postoIica Sede tofaque republica Chrisfiana opfime mereberis,
ef

fibi

non parvam
S.

archiepiscopafum Leopoliensem ef episcopatus Kussise, afque (Jielmensem addit idem auctor.

maximam publicamque
tum RomcTapud
Pontificatus nosfri anno

et occulfam, sed gloriam pepereris. Da-

Petrum diexxiii
ii

.\ugusti.MDv,

Idem etiam pius rex episco[ios ad juslifiam administrandam adhibere voluif, ut sacerdotalis ordinis assereret dignifalem non enim
39.
;

Thomam

tit.

S.

Marfini

iii

parifer die .Montibus jiresbyfe.

Quo

deerant sacrilegi, qui in sacerdotes tyrannidem exercerent, quorum licentia eo magis crescebaf,

quod

in judiciis ferendis Ecclesiastici se e

me-

dio scnafu

subducerent,

dum

fuso

sanguine

rum cardinalem cumdenKjue episcopum Sfrigoniensem, tum Georgium ' episcopum Waradiensem, qui inter eos, qui regi a sccretis erant, principem locum fenebaf, sollicifavit, ut regem ad suscipiendum Ecclesiasfici ordinis pafrocinium accenderent. il. Auctum cardinalitmcoUegium. Auctus esf hoc anno sacer senatus novem purpuraforum numero, de quorum uf regi.-e amjilifudini studiosorum nominibus Julius Gallum regem eo-

adversus sacrilegos animadvertendum eraf. Itaque de his consulfus Julius, ne sacerdofali clemenlia abuterentur im(iii Ecclesiasticis exercendcC in eos judiciarise severifatis potesfa,

tem

confulit.

Alexandri
reginti'

efiani

regis.

afcjue

Elisabeth

dem
vico

die fecit certiorcm

*.

Polonite rogatu, permisit

uf

summus

Ponarte

Charissimo

in Chrisfo

filio

nostro Ludo-

tifex

-,

sacerdotes

doctorali laurea in

Francorum

regi Chrisfianissimo.

medica

stimulo Polonica exercere possenf. (liun vero is pius mos ajiud Polonos vigeref, ut carnibus abstinerent quarta feria causa recolendffi memoria; Christi, de quo necando Judeei consilia eadem feria quarfa iniveinsigniti sine ullo conscientia^
in regia

medicam artem

Charissime in Chrisfo flli noster, saluHodie in consisforio nostro secrefo creavimusetassumpsimusin S. R.E. cardinalesnovem pra-Iafos. partim de nobis optime meritos,
tem,
etc.

jiartim
tes,

projiriis virtutibus et nobilitate jioUenet

,

omnes famen honoris

studiosissimos

amplitudinis tua;
dilectos
videlicet

rant, ac

deinde controversiai oborfce essent, an Poloni sub noxa; prena ad servandum euni morem obstricti essent, Ponfifex consulfus resl)ondit, eos sine ulla criminis nota posse carni-

celsifudinis
filios

bus

vesci.
40.

labefactaia, lahorat Pouttfex.

Pro mtimmtdte Ecclesiastica, in Hunriaria In Hungaria cum

immunilas Ecclesiastica labefactaretur, ac laici Ecclesiasticis decumas pendere abnuerent, imo et nobiles bona Ecclesiarum raperent, atque a
majorimi pietate
de re certior facfus Julius Wladislaum Hungaria; et
K>. eoquc nll.

Carolum de Carrefo, electum Thebanum, marchionem Finali, Marcum episcopum Senogalliensem, Leonarduin episcopum .\genensem, nostrum secundum carnem nejiofem, Roberfum ejtiscopum Redonensem oratorem apud nos tuum, .\ntonium episcopum Eiigubinum, Franciscum episcopum Papienscm, Gabrielem episcopum Urbinafem, Fafium episcopum Ca>se,

tur[)ifer detlcerenf, ea

natem, domesticos noslros, ac Sigismundum de Gonzaganosfrum ef Ajiostolica; Sedisnofarium;

.Mich. c.

' -

Lib. xcix. Bull. sccr. p, 101.

Lib.
'

I.

brev. p. 336.
I.

Lib. in. brcv. p. 3oG.

'

Id. p.

514.

Lib.

brev. p. 408.

444
sperantes
ulilitati
()iuh1

JrLII
ipsi

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

sancltt
:

RoiDana;

Ecclcsiffi

erunt

etcommodo
roiiiii
tiii,

quod majestati
:

tiuc

gaiiiiio cssc iion

dubitamus
iioii

ad iionoreiii ccrte

ct

conimodiim

proptcr ipsiini oralo-

imo nos magislri, (jui ad cos \isitandos accessimiis, monuimiis ut sic facerent, et in uullo actu sc (icmonslrarcnt tanquam cardinaies usque ad tempus crcatimiis (juia [lossct, ut in prover;

rcm tiuim
et iiicirco

pra'ci|)ne

mcdiocriter pertinct,
celsitiuiini
ipsi tua;

bio dicitur,

iiiler

os et otfam aliquid accidere

cis,
(|ui

propriis lilleris

scd nec eliam qualuor ex

43.

sunt assis-

HonucapudS. 1'etrum Dcccml)risMDv, Pontilicalusnostri anno iii . Recensent iiorum tituios Paris de Grassis, Aifonsus Ciacconius, et Feiix Contelorius ', quosif.Miificare\oiuimiis. l)at.
I

tcnlcs pa|)a> vcncrunt ileruni ad assislcutiam.

die

Die Veneris

in

Vigilia S.

xu Deccmbris, videiicet Luciw, creati et pronuntiali fue-

runt cardinaics

novem

supradicti

iioc

modo.

Carohun Carretanum et Sigismundum .Mantuanum creatos diaconos, reprimus

addit

rum

Papa ilurus

liquos presbyteros renuntiatos fuisse. 1-2. Uescribit idem auctor - sacros ritus, quibus cardinaiilia! dignitatis ipsis data posses-

quos repctere ex eo non piget Die, Luna\ primo Decemijris mdv, sanctissimus dominus uoster Juiius secundam cardinalium creationem fccit, quae meo tempore est l)riina, in qua quidcm novcm cardinaicscreavit
sio fuit,
:

imiuit.

consistorium audivit ab episco|)0 Ortano, erat is Joannes Burchardus, sacris ca?remoniis pra?fectus praccii^uus, quod cardinales novi non delient finito consistorio ingrcdi consistorium ad osculum pedis pap;p, nec etiam postea associari ab antiqiiis cardinaiii)us ad cameras eorum scd ab anliquis cardinaiibus inteiligcns conlrarium mandavit novitiis seu creandis, ut omnes simui se in auia Pontificum
iii
: ,

sustinerent, donec essent inlra vocati,

si

vocari

tamctsi, ut dicitur, picrisque cardinalibus anti-

deberent

quam rem voiebat

in consistorio con-

quis contra novos creandos repugnantibus, ut communiter fit. Tandem factum est in consistorio iiodierno, quod ab bora xvi usque ad xxiv
duravit, uldcconsensucollegii
futuris

sultare. Ipsi vestiti

coMsueto quolidiano
aut nigris, et
sine
lis,

cum

fuerunt in habitu eorum cum suis hirctis pavonatiis suis niorlcliis commiinil)US,
et sine chirothecis ct
extraiii

papain proxiinc
indc ad benequos proposuit,
el

tameu caputio,
quos fecimus

annu-

Quatuor Temporibus,
deccni
,

aiileiiuam consislo-

placilum suiim ex

novcm tantum ex nunc, prout

possit. Unus ex els, qui Xomina designatorum

cx tunc crcare

erat decimus, exclusus.

sive creandorum sunt Caroius de Carreto ex marcbionibus Finaiis, qui etiam est tituiaris arcbiepiscopus Tbebanus Marcus episcopus Senogailicnsis Ordinis Minorum, tunc castelianus S. Angcii, nationc Saoncnsis Robertus episcopus Redonensis, natione
:

rium ingredercntur. Nos magistri caeremoniarum cum eis expectantes ibidem mansuri usqucquo fuerunt vocati, quod fuit liora vigesima. Ft inlerim instruximus eos quomodo deberent se hahere in ingrcssu, et quis esset iturus primus, et quis secundus, et sic de reliquis. Taiuiem vocali fueriinl per revcrendissimum dominum cardinalem de Columna, qui erat prior diaconorum, ad

Brito, tunc regis sive reginae Franciae orator

Leonardus episcopus Agennensis, natioue Saoncnsis, affinis papa? Antonius Ferrerius episcopus Eugiil)inus, natione Saonensis, tunc
:

quem non spcctabat vocatio sed iiuia erat [iroximusjanua; per quam ingredicndiim erat, et quia forle papa se expedire volebat, ut nos soliicitaret, surgens nos vocavit alte diccns Soli
;

magistcr

domus

pa|)a?

F^ranciscus dc

Castciio

cardinalcs novi ingrcdianlur ad ofcuitim pedis

papa".

dc Rico, ualione Imoiensis, Romandiolus, e[iiscopus Papiensis, lunc papae tbesaurarius Gabriel de Fano episcopus Urbinas, aiter ex Fatius cpiscopus duobus secretariis paptc Cajsenatensis Yiterbiensis, tunc papte datarius ultimus Sigismundus de Gonzaga, germanus marchionis Mantu;p, tunc protonotarius A[)ostolicus. Sed decimus, qui propositus a pa|)a fuit, per cardinales exclusus, erat Bandinellus Saulus, natione Januensis, protonotarius .Vposto: : :

Et sic

domino Bernardino

et nie

soiis

praecedentibus, ingressi sunt hoc ordine. Primo

erat rcverendissimus

cpiscoi)us Tliebanus, qui ex qiio prcsbyter

erat,
tra

dominus Caroius archinon

sed futurus diaconus, ideo alte papa coanos ciamavit, ut eum facercmiis ultimum. llem quia reverendissimus dominus Redonensis
:

erat orator regius noluit prfficedere alios

sed

licus.

papa scicns rcverendissimum dominum Senogailicnscm fuisse a Sixto IV pronunliatum episcopum, et ideo debere tanquam antiquiorem
piVTcedere ipsum Redonensem,
ipse Senogalliensis esset
ct sic

Interea dicti nominati, vidciicct octo tanin

fecitquod
:

tum, qui erant

Urbe praiscntes,

et

omnes

in

palalio i^apa; babitantes, prteter

caslclianiim,

qui ad soiium

[^apa;

primus ante omnes non per viam rectam ante

qui moratur in castelio, et prater Redonenscm, qui est in propria domo, nonus vero, \idelicet rie Gonzaga est Mantua?, nuiium actum scu dc-

papam, scd [lerlatus ah ostio, id cst, inter parietem et primum diaconum, vadens ad [)e(les pa[)a',

ubi genuflexus

niliil

[)cniliis

diccns [irimo
in scabcllo

monstratioucm publicam fccerunt,

'

nisi private:

pedem, me fimbrias levantc, deinde

genuflexus
elcvatus,

manum nudam, ultimo stans

meiius

Fel. Cont. in elcnch. caiild.

raiis, de Gias.

t. i.

p.

216.

quam

potuit, faciem papaeosculatus

JULII
cst.

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

/i45

Uuo

facto ivit,
ail

finnavit sc rectiini dctccto

capitc stantcni

pani

muni

(icxtrum latus, ibi propc paadlucrcns [)aricti i|uasi a facic antc priepiscopum cardinalcni. Similiter sccunfecit, el se

dus, qui fuit Redonensis,

post pri;

nium

lirmavit: ct sic

codcm ordinc

rcliciui

ita

ut senior cx ipsis novis csset apud pajiam, ctju-

caminum. Tertius fuit Agenensis. Quartus Euguliinus. Unintus Papiensis. Scxtus Urlnnatcnsis. Septimus C;escnatensis. Octavus
nior apud
ct ultiinus

Ravenna? Margarita virgo sanctitatis fama conspicua, qua; cum ccecitate percussa csset, illius tamcn facics ceelcsti Uicc radiarcvisa cst, atque aiiiniorum arcana |)cnetral)at, futnraquc pra;cognovit, (iriTcipiicque Ravcnna; depopulationem a Gallis illatam inse((iicntibus annis vaticinata cst, dc cujus insigni patieiitia iii advcrsis, cditis((ue prodigiis cadestibus (ilura alfcrt Hicronymus Rubeus ', ex quo nos Iutc |)auca re[)eti-

mus
47.

Tlicbanus.

Facic quando((uc a socia (Icntili

cst,

ita

4i.

-<

Interim antiqui cardinalcs sedel)aut

in locis suis, et
pEC,

cum

finitis

osculationilius pa-

vidissent novos vcrsus se i[)sos \cnire, sur;

ct rexerunt omnes simul e scabellis corum ipsi novem ordinc quisque suo ad singuloscardinaies factis revcrcntiis, cuntcs et in [)aucis

adversam non posset, tanto sensus stupore priTdila, ut multoriiin annorum spatio suavitalem cil)i non scnlicns, ingcnti molestia tantum nc nioreretur cibo usa sit cacodamonc agitatos, quos dccem vix bomines rctinerc et comi^cscerc potcrant,
fulgere visa
ul

cam

inlueri

verbis gratias agentes liumiiiter osculati sunt ab utroque latere vultus onincs episcopos et |)resbyteros. Deinde, quoniam ultimus diaconns proximus est ultimo presbytcro, ideo dimissis ultimis diaconis transierunt ad primum diaconum, et sic eodem niodo onines osculati sunt. Senior ex novitiis post((uam absolutus fuit a priorc episcoporum, ivit ad secunduni, ct mox sccundus cx novitiis ivit ad priorcm episco()um praHlictum et sic omncs cum omni!)us succcs:

ipsa

manu

apprchensos,

et

nequaquam

obsis-

tentes,

divina virtute abirc cacodajmone jusso, libcravit: bydroiie laborantem puerum solo

maniis conlactu,
illius

cum Deum

csset pro sanitate

:

precata,

incolumem remisit
natum
rclatu
sanavit.

Lconem
nar-

Gcnlilis filium pedibus contorlis sic, ut ainbulare nc((uirct,

Sed

talia si

rare velim,

nimium

longa Iraherelur oratio, iplatiiis

sorum

cnim

[latcnt,

qui testes

sive et ordinate,

ac modeste feccrunt. Et

cum

omnesdiaconos, firniavit sc in eodem loco, id est, apud dextram papa^, apud sinislram. ct sccundus sub eo, ct similiter fcrtius sul) secundo: sicque eodem ordine us((uc ad ultimum faclum cst. Itaque primus fuitad (apud) papam, et ultimus
primus cx
novitiis finivit osculare et

maximi, postulante jussii Pauli III, Friderico Gonzaga ducc Mantuano, Ravenna bis de rcbus ab Joanne Francisco Petitto nrbis modcratorc quTstione habita, hac quT modo memoravimus multaque prajtcrea anno mdxxxvii jurati narraverunt . Dc pia cjus morte addit
Pontificis

auctor
/t8.

Porro boscc novos cardinalcs a veteranis fuisse deductos in aulam Pontiliciam describit idem Paris, quem ritum indicasse sufa|)ud
.

januam

fecerit.
io.

Raymundi

cardinalis Giircensis obitus ct

lioc

elogium.
cri

Obiisse vero
ct
;

anno

magnum

sa-

ornamentum Raymundum episco|)um Gurcenscm a quo Lul)cceiise bclsenatus dccus

quo Gcrmania, Suecia, Daniaque contlagratura! erant, sedatum vidimns, refert hisce Vll die verbis Cbronicon S[)anbcimense mcnsis Scptembris, obiit Raymundus presbyluni,

Mortem prcescnlicns [)luriinum de rebus divinis locuta est, cumque ad extrcmnm cssct, assurgens animam cxhalavit. Ferunt Gentileni tcstari solitam, tunc secTliles vidisse, qui ad magistra; migrantem ex corpore animam accipiendam accesserant, ob idque in extremo ipsam venerabundam assurrexisse. Fuitisannus ab ortu Cbristi quintus supra inillesimum quingenlesimum decimo kal.Februarii.Per duosdies cadaver sanctum insepultum servatuin est, quo tcmpore cum sudore facies tanquam rore ma-

ter cardinalis S. Maria; Nova-, Gurcensis episco-

pus, Viterbii sepultus:qui per triennium con-

nue Scdis Ai)Ostolic;c fuit lcgatus de latere pcr universam nationcm Gcrnianicam, vir nioribiis et vita sanctissimus, et omni intcgritate conspicuus, magiius Tritbemii abbatis nostri amicus et fautor singularis, justitia! cultor magnus, ct

comes linemungendas nares utimur, deterteolo, quo ad sisset, linteolum adignem cxsiccatum violarum suavissimum odorem afflavit, qui multis etiam dciiule annis in codcm linteolo permansit .
dcsceret, Gentilis assidua magistra;

ilactcnus de Europais rcbus

nunc ad Indicas
et

orationem convertamus.
iit.

Spretee

Malnimetanorwn minm

miilta
iii

in /inlia a /j/sitanis prcvclare rjesta. diis Cbristiani

Dum

In-

bonorum simul
tor

ac divitiarum
;

mundi contem[)cui similem

nominis
et alii

faina, et

Lusitanorum

omnium
i().

babcbat

a^tas

constantissimus noslra.
vir(jo

non

armonim
di((iic,

tcrror longc latcque infcrebatur, Inprobibili

Arabesque

Margarita

talc iUmlris.

Migravit eodem aniio ex bac vita

Ravennatensis sancti-

cio

Indico

fucrat rcgi

Mabometani commcrsuggestum Calccutiensi, illiiin non paribus artundcbantur,

Bavcii.
1.

Tritli.

Chro. Spanhei.

llulnMis

liist.

VIII.

446
mis cum nostris
(loceilarc,

JFLir

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

atquo ideo |)Oscennostrns

ai)

pitcrna>, (jiiam cx Ilispania

Arabum

tyrannide

dam

a Campsoiic.Eirypti, Syri?e, Aral)ia^{|ue siil(\U[V

liberala adoptus cst,

eum

aliquando poeniteat.

tano anxiliarcni classeni,

India?

De mo vero
possiim
,

lioc tibi,

pafer sanctissimc, affirmare

conmiercio inipcrioqiio arccrot. .Maliomctanus itaque orator ad .^ipyptium missus facile al) eo
qucrclis .\ral)um asperato auxiliorutn sponsio-

nom

elicuit

sod conticiouilir in sinu .\ral)ico

osso, non multo graviorem quferimonia; causam tyranno Isli subcsse, qua sfimulatus mullo ferociiis verbis accepla delrimonla vindicarcl, ot quos virmilii

maximc nioloslum

classis

lignorum inopia potestas dcerat. Arte itaque usus Minoritam sacra? frdis Jorosolymi-

tute

cxlcrrcrc friistra
ilor in

frangere non possel, oratione minaciter conarctur nobis enim, cum

:

tana? in

monte Sion pra^fcctum cnm

litlcris

mi-

nacibus ad Pontificem misit, questusquc cst praviter se ab rcjribus Hispanis l?esum, Fcrdinandum cnim Granafense rcgnum cxcidisse, ac Saracenos parlim necasse, partim inoxilium pepulisse, alios cocgisse ut Cliristi roligionem suscipcrent:

Emmanuelem
Iridias infostas

Lusitania?

rogem

classi-

bus suis

reddere, marilimisque

grassationibus .Egyptios et .\rabes in Indiam navigantes maximis damnis affecisse. Querclas

bas crudelibus minis armavit, ni Lusilaiius abstineret India,

se

maximas
tum

in suo

Cbristianorum niultitudincs imperio contrucidaturum, eo-

Indiam classibus nostris apcriro et regiones majoribus nostris incognilas explorare decrevimus hoc proposilum fuil ut ipsum Maliomclan;p scctffi caput, undo lam multa mala in orbem tcrrarum opera diemonis infeslissimi redundarunt, exlingueremus, et Meclia .\rabiae civitas, in qua Mabumetis sepulcbrum est, Lusitanorum armis excisa fundilus inleriret quod aufem boc non sil, ut cupicbamus, effectum indignissime patimur spem tamen babemus foro ut Cbristi pra>sidio id opus ali^iuando perItciatur, cujus jam nunc fundamenta Lusitanorumvirtute et industria jaciuntur. Tunc igitur
,

rum templa

Cbristique sopulcbrum evorsiinim,

cum
strum

Mabiimefis monimenta cversa ati]ue dis;

Europam i)Opulaturiim. Proinde exposuit .lulio dandam ab eo oporam,

inslructa classe
ut Hispani reges cffjitis desisterent.
30. His

jecla fuerint

cum

tellurem, quse tantum

et

mon-

aluit, et qua* reliquias illius

gremio suo
))erspexcrit,

coinploclilur

exscindi

vastari

acccptis, Pontifex litlerarum

excm-

plum ad utrumque regem misit, rogavitque quidnam sultano respondendum censerent. Conlemptsc' autcm tum dirre Barbari mina? fuerunt ab iisdom Hispanis regibus, atque in banc sententiam ita rescripsisse Lusitanum refert Vidi, pater sanctissime, litteras Osorius tuas, quas mibi .Maurus attulit, ol simul exemplum lilterarum quistibi sultaniis misit accepi, in quibus de injuriis quas Mauris Granata; regnum incolentibus intulit Fornandus rox, (juem in loco palrisamantissimi colo et observo, conqueritur, et simul de damnis, quae Saraceni a Lusitanis in India acco[)ere gravissimis verbis
'

frcmat immanis et importuiius bostis, ct islas minas inanes proponat, et non modo cum est

tam levibus damnis affectus. 51. In quo vero nomini Christiano cadem,
Cbristi sepulchro eversionem, Europae ferro ai-

que flamma minitatur, non est cur quisquam mcrito possit inania verborum porteiita inctuore nec enim hostis avarus vectigalia sua, qiKO Cbrislianorum religione amplificari ccrnit, excisione sanclissimi sepulcliri et aliorum loco;

riim, quffi freqiionlari a Clirislianis

illius

cum magno
;

commodo

videt,
est,

imminui

paficliir

nec
ani-

adeo mentis expers

ut velit ea injuria uni-

versa; reipublicaB Christiana' facta

omuium
;

ex|)Ostulat. In

quo quidcm

invitus

nomen

nos-

mos

irum illustral, dum oslendit quam sit uterque nostrum Saracenis infeslus quid enim fieri po:

test a Cbristianis princii)ibus ad gloriam sempiternam aptius et eleganlius, quam omnes suos conatus ad Mabometis diram nefariamque su-

mutuis dissensionibus ad comillius pestem atquc perniciem iraducere munis cnim offonsio el confumolia solei animos dissidenles conjungere, ct slimulis incitare ad poenas de hoste superbissimo repetendas. Non est antem gens Cbrisliana usque eo vcl sanctisirrilare,
et

perstitionem tollondam, et

nomen

perditissimi

siin^e religionis, vel anti(jui

decoris oblila, ut
el

latroniscxtinguendum comparare?Minasdeinde jactat et terrores barbara quadam superbia et immanitate proponil, existimans fieri posse, ut qui pro Cliristi religione pugnanl, aliqua verborum atrocitate perterriti ab instituto facinore et a suscepta religionis sanctissimae causa continuo desislanf. Soccr mcus Fernandus rex inviclissimus dignum rebus a se clarissime gestis dignumque virtuteet sapientia sua responsum
dabit
;

tanlum hostis facinus inultum

impunitum
si

rclinqiiaf. .Xon diibifo igilur qiiin,

banc

slra-

gem

sullanus ediderit,

omnes

Christiani

tam

juvenes
{liiant, ut

quam
:

senes undique

certatim con-

Iioc

hostis barbari

tamen scio nunquam forc, ul ille sic minas extimescat, ut glorife scm-

tantum scclus animis conjunclissimis quod cum ille plane porcipiat, non erit adeo amens, ui tantum sibi atque suis opibus periculum struere velit. Valdc lamen doloo, tanlos ex Cbristianorum princi[)um discordiis animos tyrannum istuin assumpsisse, ut atrociter etiam illis minari audeat, per quos potiiisset
ulciscantur
facillime

imperium

illius

atque
tc

nomen

extingiii.

Osor. ubi sup. ex Barros. c. 2.

Quare, paier sanciissime,

non modo hortor

JULII
et

II

ANNUS

3.

CHRISTI 1505.

447
corona, vectigadie
S.

nioneo,

veium etiam

suppliciter oro, ut ac-

amicum rcgem, aurea donatum

lem Emmanuelis
sacro
,

tioneni istam dijjuam \irtute tua,

diguam

reli-

constiluit

Jacoho

gione et sapieutia, dif^uam islius

Christi

loci, in <|uo

\icem
;

geris, am|)litudiue et sanctitate

susci|>ias

ut Cliristiauos |)rinci[)es inter se ne-

coucordiam auctoritate tua ut summa auimoruni conspiratione sigiia in Africam et Asiam inferaiit; (juibus hostem nou virtule sua, sedChristiauorum negligeutia ferocem de stalu dejiciaut, Mahometisque nomeu cx hominum memoria
farie dissideutes iu

ad continendos iu offlcio Mauros coudidit. Inde in Mombazfe principem Lusilauo regi fi<lem a<ldicere detrectantem converso impetu eum fugavit, Mauricam(|ue urhem
diri[)uit incenditque (juatuor vei quinque Lusitaudrum uecem mille et quingeutorum SaracouDrum canle (luorum(|ue millium ac ducentorum servitute uitus. Tum intento in Indiam cursu Almeida in Ancliedine portu munitissimum [)ropugnaculuni excitavit', ut in
' , ,

arcemque

sacrosaucta

reducas

peuitus

eveUendum cureut
viam
in

(|uod

si

feceris,

ca;lum munies, nomeiu|ue sempiternae consecrabis. 52. Hoc quidem jam ah Alexandro Pontifice, in cujus locum successistis, aliquot principes Cliristiani mecum simul niagna contentione |)Ostularuut sed idcirco fortasse tuuc effectum minime fuit, quod Deus hanc uni tihi immortaiis iaudis et gloria' materiam reservabat. In quo vero nos admones, ut (juod respousum te sultano dare velimus tihi per litleras significemus, animum istum in nos humanitatis et clementiae plenissimum iihenter agnoscimus, quem perpetuo vita; studio et dehita pietate et veneratione prosequemur. Nostrum tamen non est vei sa[)ientiap tua', vel gravissimo cardinalium senatui prffiscrihere quid liosti respondendum sit sed tantum qua; nostra mens sit, et quid animis agitemus aperire. Ut
pr.Tclare

ea tuta

statioue

Lusitanaj naves

hyeinareut
finitimi

tuum memorise

famaque

Christiani nominis

commoti

non Onoris rex amicitiam Lusitanam exambivere sed cum Almeida de Mechae,
Barbari, nec
:

Oromusii, Camhaja;, Caiecutiique navibus expugnandis mandata accepisset, eas in Onoris portu succendit '. Facto cum regihus Cananoris et Cochimi coiloquio foedera cum iis sancivit * quae fuse Joannes Barrosius, atque ex eo Osorius ^ et MaCfeus descrihunt *. 54. Inter caiteros etiam Barharos Lusitanorum amicitiam expetiit Narsinguffi rex. Est id regnuni in ea India? [)arle citra Gangem, quae
;

spectat ad Orientem solem, muitis urbihus cultum, perfusum fluminihus, atque omnium re-

rum

haec narrat

copia affluens;de cujus gentis reiigione idem Barrosius ' Homines su:

igitur <|uid
is

haheam

in

animo

tihi

demonstrem,
exe-

piane sum,
id

quem

nuila' mina^, nulii terrores,

unum tamen summum Deum esse confltentur, penes quem aiuntesse summam rerum omnium, temperstitione dirissima

conflictantur,

nuila;

difflcultates

impediant quominus
institui, et eo

quar

quod semel

omues animi

nervos intendam, ut pro mca parte, quantamaxima belli contentione possim, contendam et frangam liostis feri etimmanis audaciam. Chris-

plaprofusis sum[)tihus ledificanl, qua> tamen ut monstrorum atque prodigiorum simuiacra contegunt, quihus divinos honores hahent. Brachmana! tam viri quam mualia ludiie teinpla,

lieres sacris

prsesunt, et in

summo

a[)ud illos

tum optimum maximum precor, ut spiritus sui numine mentem tuam confirmet, ut perpetuo
possis, quemadmodum facis, illius Ecclesiam cum magua sauctitatis tuae gloria guhernare .
o3. Acceptishisce aLusilano,etaliis aFerdi-

honore sunt. Est aliud genus hominum, quod valde sanctum hahetur, hi Baneanes appeliantur; iapideni ovi magnitudine pertusum, e cujus foramine tria fila [)rodeunt e collo appensum gestant hujus lapidis significatione summum
:

nando Aragone litteris, Minorita/Egyptii sultani orator, ilomam rediit, atque inde cum Pontificis maximi responso reversus est ad sultanum ipsum,qui ex his inteliexit non verhis confligendum. Emmanucl vero i^usitania? rex minis lacessilus du|)lo majorem hoc anuo classem ex viginti nimirum et duabus navihus conflatam
Fraucisco .Vlmeida Vlil kal. Aprilis, qui dies coeiesti ad sanctissimam Virginemuunpr;pfoclo
tio erat sacer, in

eorum uumen

contineri praedicant, et ea de causa proximo honore ah omnihus afficiuntur;

lapis tauta reiigione cuitus

Tamharane nomina:

Adumhratum est ea re Trinitatis mysterium. " \ carnibus et piscihus ahstinent regis peiiices cum iiiius cadavere viva^ sepeiiuntur,
tur
.

reiiquae quae aliis

hominihus nuhunt, post viro-

rum morlem

rogiim cum magno suorum comilatu, et multis cantihus alque iaudibus

viv;c iu

Indiam misit

'

adjuuctis

[)luri-

inferuntur. Septimo
iet.

bus Miuoritis

nam

religionem Chrisliaam[)lificarent, arcesque ad maritima' reet clericis, ut

hic dies est, qui Veneris

quoque die ferias agitant, apud nos appellari soPncter hunc diem multos anno vertente dics

tenendum imperium extrui jussit. Peregitque studiose mandata regia Almeida primumque Guiloic tyranuum Ahrahemum dis[)Ulit -, ac Mahemedem Anconium, Lusitani nominis
gionis
,

cantihus, et sacris, et statis caerimoniis insita gentis reiigione ceiehrant. Credunt animum im-

mortalem esse,
'

et post lianc
&.
1.

vitam praemia honis,

BaiTOs.

1.

VIII.
5

c. 4 el 5.
<

iv.

lii.

Osor.

c. 9.

1.

Cap. 10.

MalT.

iii.

Lib. ix.

''

Barros. Osor. el

Dan-.

1.

viii. c. 23. Jo. Maff.

1.

xsx.

liair.l.

vni.

c.

5 etC.

Mair. ibid.

448
improbis
aiitt-iu

JULII
siipiilicia

11

ANNUS

4.

CIIRISTI

500.

ossc jiulicio diviiio

vig:uisse

constiliila . Adilit aiicfor

apud cos
\icto:

conslruerct, ouinisquc Zangucbaris ora? iinperiiiui a Lusitanis teneretur; nec Sofala; princeps
abmiil,
iit

corriiptissimum

morcm

iiioiiiul.T

pio amorilius

Liisilaiioruin

armis

a r.afroruin vi ct

moiiomacliia', coustiliii a rc-ic

campum,

remque catenula aurea douari consuevissc liciiisse aufcm cuilibct ad cani adipiscciulam
ciim co ccitarc ferro
pr;iestaiitia dii;ladiari,
:

immaiiitatc vindicaretur. Describit fiise .loanncs Harrosius Sofahc sifiiin, ufiitie iii iisdcm oris
'

arfiliccs ctiam dc arlis seque imifuo confodcrc

:

funcstissiniam dciiiquccoriimcoiulitioiicm cssc, qui rcjti faimilantiir; iina cuim ciim illius cadavere concremabantur
qiiani
:

obcrrcnf clcplinntoriini gregcs, cx qiiibus quatiior vcl (iiiiiKiiic millia aniiis singulis occidantiir ad mittendiim in Indiam ebur fiini alia diviiuc providcntiic iniincra rcfcrf eariiin gcn:

fiiim,

(itui!

latc pafcnt, .Maliiuncficatiuc supcrsfi-

Cum,

iiuiuit,

rex mori-

tur, pyra c ligiiis odoratissimis

inceiulitur, in
ibi

regium cadaver infcrlur

ct oniiios illius

concubime

onincs,
illi

familiarcs, ct (itiicunuiue

magiuim apud illum noinen obtinueranf, in rogum similiter infcruutur tanfo autem studio ut crcmcntur ad rogum acmiiiistravcrant, aut
;

celerant, uf apparcat eos in ea

mortis

qua

re-

geni suuin prosequuntur sociefafe

arbifrari
. Ilis

suum dccus

non erant, imperaforcm Bcnoinotapam sive Monomolapani dici ait, morcsque non loiige a Clirisfianis abliorrere; si^iuidem iiniim Dciim colunt magos, quoruin ingens vis Africam confaininat, plectunt in adulteros severe animadverfunt furfum acerbe vindicant, adeoque ejus criminis labe sunt immunes, ut donius non claudanfur, cuin nonnisi ob latrocinia claudi debeant, exceptis principum jeditioiie infcctie
;

crroribiis iiivoliifa crat miscra

iii

bus,
rint

(iiuc

Iionoris crgo observantur

virgines

India,

cum

Lusitaui

eas oras appulcre, viri-

nu|)fui noii locanf, nisi idoncaj

:

gignendo fue-

que Evangelici
illi

(Miristianae pietatis

splendorem
redigcn-

intiilcrunt.
."i,'>.

das in nonnulli vctus Opliir pufarunf, aiirifodinas apiid Afros celcbrafissimas, Petrum Najamclassi pra;fccfiiin

Eodem anno Emmanuel rex ad suam potestatem Sofaljc, quam

noniiullos dies colendo numini consecrababenf dcfunctorum inanibus inepte inensam apponunt precesque fundunt. Ut vero Evangelici proecones Christi fidem iis in locis disseminarinf, Cafrosque Ecclesiaj adjunxerint, suo loco dicetur.
tos
:

mense Maio
'

iininisit',

ut arcein

in

eo porfu

Barros.

1.

x. c. 1.

liarros

I.

ix. c. C.

;.|i

JULII

II

ANNUS

4.

CHRISTI

1506.

I.

Julii II Conslitutio Apostolica

niacos.

Anno excurrentis

in

SimoIndi-

mine ab Alexandro VI sumini

inor,
pariiin

Pontificatus

mc-

sfDculi scxto,

rcferre ratus
si

cst

Ecclesiasticas

ctione

nona, Julius Urbe egressus Perusiiim

tyrannis, in libertafem vindicafas Eccle:

iirbes liberari,

inferiin

cclsissimam religionis

Bononiamque, depulsis novo crudelique dominatu

siastico

Clirislianrc arccm simoniaci invadcrcnf, et conlaminati vifiis homines impiis largifionibus ad

imperio reslituit sed antequam lia^c aggrederetur, stiidia summa animi coiitenfione

Sedem Apostolicam a delestandis ainbitiosorum hominum conatibus et corruptelis vindicandam adhibuit adepti enim sinioniaco criad
;

sacrosanctum soliuin irrcpcrent, quod c?eferis scvero itaqiie excmplo forct edicto simoniacas Ponfilicum electiones conEcclesiasticis
'
:

'.Exl.

iii

[iullar..

in Jul. ll.Const. 3.

.Tri.Ti

II

Axxrs

4.

ciiri.sti

\'A)Ci.

440

vnlsif, cliamsi

Aposlolico insigni solemni

;

ritii

rcdimiti cultique a populis fuisscnt

cosdcmquc

ut liaTcsiaiclias dcfivosque anatliemafis scutenlia

huic simoniaca; electioni seu assumptioni consenserint, ctiam |)0st inlhronizationem et adorationem, seu obedienliam, ac ctiam universo
clero,
[)0[)ulo

damnatos liaberi, omniumque dignitatum gradu delurbari jussit: tum sceleris conscios
sive cardinalcs, sivc aiios gravissimis poenis af-

Romano, necnon
pra^fcctis,

subdilis, et S.

Angeli de Irbe et quarumvis aliarum Romana;

Ecclesia;

arcium

castellanis, capita-

Concilium OKcumenicum ab aliis, (jui llagitio non assensissent, celebrari inipcravit cujus sanctionis potiorcm partem subfecit.

l>ciii(|ue

neis et aliis officialibus,

quocumque homagio,

jicio:

seu juramento, vel caulione [irastitis non obstantibus, a talis elecli etiam inthronizati obedientia el de\olione im[iune, et quomodocum(|ue disccdere,
i[)sis

liuin

Ad perpeluam rei memoriam. De fratrum nostrorum S. R. E. cardinaconsilio et unauimi conscnsu, bac iiostra

fidei

Romanai

Ecclesia; et

obedientia? futuri

Romani

Pontificis canonice

inlrantis nibilominus adstriclis [lermanentibus,

et

per|)ctuovalituraConstitutioneApostolica,auctoritale et

de potestatis nostrse plenitudine slatuinnis, ordinanuis, dccernimus et dcfininuis,

si ((|uoii

eum ut magum, ellmicum, publicanum et bancsiarcham evitare. '2. Ad cujus quoque confusionem possint
luerint,
si

quod
Inli

Deus pro sua clemenlia

avertat)

et iriclla-

cardinales,qui pra?fat;e electioniseopponere vo-

bonilalc
vcl

contigerit

postquam
ipse

praisumpserilseregimini universalis

nos

successores nostros succcssive

Ecclesia^ pratextu talis electionis ingererc, auxi-

Deus ab hujusmodi universalis Ecclesia) regimine absolverit, iiumani generis inimico procurantc, et ambilionc vel cupidifate ad lioc incli-

lium brachii sa^cularis contra eum implorare, ncclales abejusobedientiadiscedentestamquam

tunica Domini scissorcsaliquarum [iroiiter dicluin disccssum [)irnarum, seu ccnsurarum, ullioni subjaceant cardinales vero, qui eum sic simoniace clegerint, a suis ordinibus et etiam cardinalalus titulis et bonore, ac quibus:

nantc seu impellcnlc^clcctioncm

ficis

Romani

l*onli-

ab eo,

quem

cligi contigerit, vcl

ab aliquo.

seu ali^juibus dc caMu cardinalium

libet

votum

dantilius,

quomodopcr simoniacam bancsim

dando, promittendo vel recipiendo pecunias, bona cujusque gcneris, castra, officia vel beneficia, scu promissioneset obligationcs, commissam per sp, vel aliuni, seu alios quomodocumque et qualitercumque, ctiam in duarum partium, vcl omnium cardinaliuni unanimi concordia, quomodolibet, etiam per viam assumplionis unanimiler, nemine discrepantc, cliani
in

cumque

patriarchalibus

archiepisco()alibus

episcoi)aIibus, ct aliis pra?laturis ac dignitati-

bus, et beneficiis, qua? in titulum vel

commen-

tunc obtinebant, vel in quibus, seu ad quae jus tunc habebant, absque alia declarationc privati cxistanl, nisi ab illo penitus et cum efTectu discesserinf, et reliquis cardinalibus, qui hu-

dam

jusmodi

sine

scrutinio

facta^,

cclel)rari

vel

ficri,

non

num

solum bujusmodi

assumptio eo ipso nulla cxistal, et nuUam eidem sic electo vel assumpto adminislrandi in spirilualibus et temcleclio vcl

simoniffi non consenserint, infra termiocto dierum, postquam fuerint ab eis requisifi personalifer, si fieri poterit, alias per

edictum publicum se absque

univerint ct conjunxerint
aliis
;

fictione vel fraude

praefatis

et tunc, si
ct

poralibus facultatcm Iribuat

sed etiam contra

cardinalibus se univerinl

conjunxerint,

dictum
labe a

sic

electum velassumptum de simoniaca

cardinali, qui eidem elecet exci[)i possit, sicut
;

in pristinum stalum et ad pristinos honores et

quocumque

dignitates etiam

cardinalatus ac Ecclesias et

tioni interfuerit,

opponi

dc

bcneficia, quibus prfficranf, et qua? obfinebanf,

rcintegrati, rchabilitati, ac restituti et repositi,

vcra ct indubitata ha^resi

ita
:

quod

nuUo pro

Romano

Pontifice

habeatur

(]uinimo ipsc sic

ab hujusmodi simoniae labe et censuris et poenis

Ecclesiasticis

electus a priori suo cardinalatusct

que bonore, Ecclesiis

dignitatibus, et aliis
et

alioquocumcatbedralibus ctiam me,

quibuscumque

absoluti

eo

ipso existant.
3.

tropolitanis et patriarchalibus

monastcriis

quibuscumque

bcneficiis

tam

clcrici

Mediatores vero, proxeneta;, trapezita*, ([uam laici, cujuscumque dignitatis,

pcnsionibus

qua' tunc oblincbat in litulum,

qualifatis et ordinis fuerint, etiam |)atriarchali,

vel in

aut alias quomodocumque, co ipso absque alia declaratione privatus cxict idcm clectus non Aposlolicus, sed apostat
;

commendam,

archiepiscopali, sive episcopali, vel alia saecumundana sive Ecclesiastica dignitate lari
, ,

praditi, efiam

quorumcumque rcgum
omnibus

staticus, et
et

tanquam simoniacus et haBresiarcha, ad pra^dicta omnia ct singula pcrpeluo inhahabealur

et sil
;

cipum oratores vel

ct prinnuntii, hujus simoniaca; ele-

cfionis participes sint,

suis Ecclesiis,

bilis

ncc luijusmodi simoniaca

bencficiis, [iralafuris ct fcudis, ac aliis

quibuspassive

elcctio per

subscqucnlcm i[)sius inlbroni/.ationcm, seu lcmporis cursum, aul cliam omnium cardinalium adorationcm, scu obedicntiam uUo unquam tcmporc convalescat liceatque omnibus el singulis cardinalibus, ctiam illis, qui
;

cumquc honoribus
inteslabiles, ct

bonis eo i[iso iiihabilcs, ac ctiam aclivc ad similia

ct

(^rivati, et

ct

corum bona i[iso faclo ad instar criminum la;sa; majestatis fisco Apostoreorum
licse

Sedis applicentur

ct

devolvanlur,
87

si

prae-

Axx.

Toxa's

.\.\X.

Rav.v. XI,

A5(
liicli

JULII

II

ANNUS

i.

CIIRISTI

150(1.

lioliiKiiioiilosKci-lr^iastici lucriiit, vel alias

;

prtcsuiuaiil, ijuocniiique ex^iiiisiloculore vel caii-

Iloinana> Ecclcsi!P sululiti

laliter .lcliiiiiiiontinni

liona vero et lciiiia

s?ecnlaris

sa siib
(luain

excommnnicalionis

laiic scnicntiic

pn-na,

noii snlnlitornm srecnla,

ipso (acto incurrani et n qua nonnisi per

Pontificein canonice clectnm absolvi
iii

rinni

iii

iiarlilms

existentia

lisco

Iiomanum

principis, in cnjns territorio ipso facto siinililerapplicenlnr;

si

hona
ita

sita fneriiit,

possiiit, nisi

inortis ariiciilo; (lecernentes ex

inaiir,
si

iainen

(iiioii

luinc irriluin

(!l

seciis

siiper

liis

vel

infra tres inenses a die,

qnonotnin

fneritillos

simoniam coinmisisse, vel parlicipasse, prineipes ilicta bona fisco sno actnaliter non applicaverint. ox tnnc illa fisco Ecclesifc Romanai
applicata censeantnr,
4.

aliquo praemissorum a (|iioi|iiam siienlei' \i'l ignorantcr, etiain per nos ciuiligciii atteii,

tari, etc. l>at.

Roiuie apud S. Petruni ;inno Iiicar-

naiionis Dominicic mdv, XlXkal. rcbruarii, Ponlilicatns

lioc

et

sint

eo

iiiso,

absqne

nostri
'

anno

ii.

(I)

Inslaiir.ilum

est

aiiqna similiter (leclaralioiie.

decretnm

a Julio proxiniis aiinis in Late-

Promissiones qnoqne

et obligationes,

sivesponsionesiM-oi>tereaqnan(l(icuin(|ne,etiain ante tempus dicta^ electionis, ctiainextra perso-

ranensi Concilio, nt ca-ieris Ecclesiis puritaiis exeinplo Iiomana pricluceret, (beinonunKiue S(!-

dcm Aposlolicam
dissiparcninr.
().

cverlere medilantium insidiic

nascardinalinm, pcr (jiioscnnKine alios quoino-

docnmque

facta^

cnin

(luavis

inexcogitaliili

Jiliodii

ef/itifes

solemnitate ct forina, etiain juiata', conditioiiales sive eventnales, ct in forina

dcrcJHSsi.

l*rictcrea

imnlam niiodnm defenidem Pontifex, ut Tnrcaa li.ijazetlie

cxcommissarnm
depositi,

ex

cansa, eliam camliii, concessioiiis de receptis, donationis, arrendamenti vel vendilionis, permutationis, vel
alferins
pliori

qnacnmqne

mntui,

rnm cam

nefaria consilia in Cbrislianam rempnbli-

capta confringerct,de comparata

classe factus certior,

Rhodios equiles cdicio publico Rboduin ad eam dcfendeiidam convolare

cujnscnmqne contractns, etiain in forma cameric ApostoliCcT facia?,

et

ainsini

jiissii,

corumque

principi stimulos ad tcmulan,

dain Pciri .\ubussonii

qui .Maliomeiis
'.

II

impc-

nullse

invalidfc, et ad

agendum
;

inefficaces,

iu3 frcgerai gloriam admovii

nnllnsque illarnm vigore cogi vcl constringi

possit in juilicio, vel extra
liceatiiue

omnibns
sivc pcr-

Dileclo filio Hemerico de Amhosia, magno Rliodi magisiro.

ab

illis

impnne absque

aliiiuo

metu

Dilecte

fili,

salntem,

etc. Rinis

ex litleris

jurii

nota recederc. Et insnper. liceat cardinaliluis, ciui electioni prredictic simoniacre interriicrint, ct a
.').

iiiic

devoiionis percipimus Bajazeinm

Turcornm

tyranmim Consiantinopoli etGalliopoli magnam

iihique ah cxploraiorihus classem inslruere nnntiari, classem ipsam obsidendic inclyiic civitatis Rbodi causa parari qufe res, qnamvis aliiinde nil fiile nuniieiur, non levem nohis curain injecit, sollicitis semper de ioiius reipublicic Clirisfianai defensione, ei pra^cipnc de
, ;

prafalo sicelecto disccsserint, adliihiiis secum aliis cardinalibus, qni bnjusmodi simoniacae eleclioni consenseruni, et postea cisdein cardinalibus in dicta simonia non complicibns se univerini, si se cum eisdem unirc voluerint,
alioquin sine eis ad alterius niiiilominns I^ntificis electionem, non expectaia alia sententia declaratoria simoniacaj electionis bujusmodi, eadein tamen pr;cscntc nostra Constiiutionc

Rlioilia civilale ista

pricclara,

ciuic in

Orientis

partihns
fidei

famquam

fricnuin quoddain

inimicis

semper in sno robore pennanente, libere, alias tamen canonice devenire, ci Concilinm etiam
generale indicere et convocarc in loco idoneo, prout eis videbitnr cxpedire, non obstaniibus Constilutionibus ct ordinationibus Aposlolicis, et pra^cipne felicis recordationis Alcxandri papse
et
III,

ortbodoxa; opposita eos in interiora Chriprorumpere non permiitit, seu assidue reprimit et faligai. Xiliil iainen esi quod terrcaris, dileciissime fili nain vel Deus omnisiianiiatis
;

potens, cujus causa agitur,

consilia dissipabit, et a
fali

Tnrcorum

vircs ct

cogifalione divertet

aut

jactura rejicicl

quffi incipit

Licet de vitanda discordia;

aliorum Romanorum Poniiricum pra^decessorum nosirorum ciiam in Conciliis generalibus inedilis cffiterisque contrariis quiijuscnmquc
;

postremo omnibus et singnlis S. R. E. cardinalibus, qni pro tempore ernnt, et eornm sacro coUcgio, ne Apostolica Sede vacanle, prceliibentes
diclis coniravenire
,

vel conira

pra>missa vel

dedccore et nunc minns inunila est, quain tempore dainnaiie meinoria.' Mabometis piilris liujus Bajazetis fuit, nec fu animi magniludinc aut ulla alia virtutc bona; memoriffi Pctro Daubusson praedecessore tuo infcrior cs, sub quo Mabomeius ipse ad eain diem invictus inaxima suoruin clade amo^nibus istis repulsus fuit. Nos certe non minori alacritate et cbariiaie vobis opein feremus, quam sansi
:

ad nos venient, ingenti

cum

namnec

civitas ipsa

aliquodprffimissorum statuere, disponere et ordinare, vel aliquo modo faccre seu attentare

'

Bull. ib. Consl. 4.

Lih.

i.

brev. p.

'jS^.

(1)

Cur

litleras

PonUncias

in

simoniacos
li,

liic

annalisla collocaveril,

liaud

sali

inlelligere

liio

faleor.

Februarii anni

mdv, PonliQcatus anno

qux omnia

reipsa

cum anno Muv congruunt. Cur

ergo ad

Dalic enim sunl dic XIX annum mdvi promoveanlur? Mansi.

kal.

JULir

II

ANNUS

4.

CIIRISTI

150(5.

451

cUe mcmoriai Sixtus IV prspdecessor nosler et seciindam ciuiiem |i;ifiiius tu!il. rralres et milites

victoria fuit, ac Rarliaroruni rex in ipsa regia ciesus, .Vcotes .EIhio|,s bederatus genti cuin re-

Ordinis

tui

i;ravissiniis ciiictis

monuimns

gia polestate jirafectus

liniiiiii

ex[)Ioratuin etiain fini;

iiliuduin ut VLMiiaiit, cuininuiii tliesauro debila

jura persolvaut; (]uos ut oiiiuis tergiversationis adiinalur occasio, ad tuuiii judicium arhilriuinque rejicimiis etiam in causis in auditorio palatii
Aposloiici
ai,itari

Renomota|ia; regnum amplissinuim at(jue difissinnim auro de cujus geiitis iiisfitutis

;

jam

coeptis.

l)e

fralre etiani

Lconardo

Jaiiuciisi, lamilice Observantia?, \erbi

Dei prccdicatore, cujus sanis monitis et borta-

tionibus societatem corporis

Cliristi,

montem-

que

pictatis,

et

alia (luamiilura

opera sancla
iii

u Cens siinulaclira Deuin cceliet tcrrse condilorein conflletur cultus et \cstifus non est cultui quo reliqui .Etbiopes ufunfur absimilis regiin incredibili suj^erstitionc \enerantur rex duo regia; majestafis insignia gestat, unum est parvus quidain ligo cum eburneo inanubrio, al'
:

ha'c traduntur ab Osorio

miiiime colit

unum
:

divini cultus

auymento

Rliodi instituta fuisse,

dicla) famili;e illuni

teruiii jaculis

qucin \icarii cismontani

tur

Italiam revocantis inandatis parero \oIeiitein ah

ipso itinere retraxisse fe scribis, benigne anut ilhim a[iud te nuentes libi concedimus
,
,

diiobus liaud ita magnis contineligone subditos ad terra- cuUuram adliortalur, iie propler ignaviam atque desidiam ter:

ram dcserant, et fame coacti latrocinentur uno \ero cx jaculis significat se scelerum \indicem
:

absque ullo conscientiif onere retinere quandiii

tilii

fuluruiii, allero
niis

vim externam ab hostibus,

.

ar-

placucrit possis

qnando(juidcni talcm

\i-

abjue virfute rcjiressurum

rum

opcic
isti

cl

populo

sermone potentcm iiou profulurum casu obsidionis

iiiinus
(queiii
,

gelii lux cidein regiio illata sit,

Ut vero Evandicetur inferius

Olis-

tamen Deus averlal speras, quam illos arma induuiit, et telis atque tormentis bostein
qui

nunc rcliquas res hidicas prosequimur. Hocanuo-, meiise-Marlio,EminanueI

'.I.

sijione quatuordccini naviuin

classem in Indiam

propulsant,
assidua,
et

multum

eiiiiii

\alet deprecatio justi

priefecto Trisfano
tia c

Acunio

inisit,

quam

pesfilen-

boniis concionator alacrilatem jiu-

Lusifania evecta

afflixit,

doncc a(|uatorem

{luantium aniniis addit, reddcns eos de salute

aiiimte certiores, etc. Dat.

jirafervecta est. Cuiii

jiut

Romaj

AprilisjiDvi,

autem ad tlecteiidum CaRonaj-Spei in [lolum Antarcticum cursum

Pontificafus nostri
.\d

anno
in

iii.

Turcas subsidia bellica Ecclesiasticis fuerunt decumre ab eodem ['oiitifice imperata', royatique princifies, ne eas in utque reliyionis restialios usus averterent (juo argutuendo splendori operam darent ineiito extant Iitler;r ad Joanncm Dani;e regem, et alios Rijislavuni ducein 1'omeraniie ',
, :

paranda vero

intcnderet, nonnuUas insulas com[)crif, quibus Trisfani Acunii nonien fuit indituin. .Vt Ruizius Pcreria in insulam S. Laurentii invectus est
:

quain

incolcrenf Mauri, cos Lusifani bello peficre, ac regis Melindis fiduciarii rogatu nonnullas .Mauricas urbes, niinirum Ojam,Lamum,

cum

missae
7. clos

'.

Litsitani Evanrjdio

apud jEtJdopas

et In-

propaijaiulo nucant operani.

Pio etiani

circumfercndi per r^Ethiopas Occiduos, Indos, Orientalisque Occani insuIanosEvangelii ardore flagrans, cum ccrlior esset factus de na\ato ab Emmannele rege Lusitania; in tam prajclaro opere studio, utque ab eo complures sacerdotcs tuin sa'culares, tum religiosorum ordinum aluinni ad Cliristiana pielate erudieiidos Rarbaros annuis classibus instructis submitterentur, sacros indulgcnliarum tliesauros iii eos profudit, qui ad Indos se conferrent. 8. Increbrescebat late in Indiis et Africa Cbri^ti nomeu Lusitanorum opera, atque hoc aniio ab aliijuot navarchis, qni ex India Olissijionem a Francisco Alnieida inissi erant, insula oliin ajipellata Madagascar, nunc S. Laurenlii dicla, objacens .Egesimlia; Afric.e kal. Februarii bujus anui inventa est. In ea vero .Elhiopia^ |iarle, quam Zofalam nominant, lacta est in Christianos coiijuralio sa'\issima auctoribus .\rabibus scd de bostibus gloriosissima relata
:

victoriam fa?darunt nonnuili obscuri generis Lusitani avaritia ardentes; siquidemBrava; brachia.Mauricarum mulierum amj)utanint, (|uibus argenlca mouilia dctrahere iion poterant. Neqne efferum facinus ini|)une tulere, qui|)[ie ijui medio
i::-.maiiitate

et

Rravam

ce[)cie. Af eain

in

mari submersi una cuni exccrabili prada

Perculsus' Brava; calamitafe Lami rcgulus in Emmanuelis regis clientelam concessit. Data erant porro ab Emmanucle ipso
.\cunio et .Mfonso .UbiKjueniuio, ut insulam Socotoram in faucibus maris Arabici .Vdeno objacentcm, cultam a Christianis, Fartacum vero .Maurorum, (jui in confinciite dominabantur, servitule pressam, ex barbaricis manibus vindicarent ac si .Maurorum arcem expugnare non possent, novam in ca conslru*
,

pericrunt.

mandata

crent commuiiirenl(|ue
ct

ut vero sumnia fide audacia regia ca maiidata confeccriiit. pro:

xiiiio

anno dicetur.

Infer luec iiiisit Franciscus .\Imeida prorex Indiaruni fllium Laurentium ad explo10.

raiidas .Maldivasinsulas,
itatjuc dclafus cssel in

necuouZeilanuni cum insulam Zcilaudam nun

:

0.<or.

I.

IV.

'

Lib.

i.

brcv.

\\.

193.

1(1.

ib.

'

Id. ib.

el i.

Jo.
1.

BaiTOs.
.\siai
1.

(iec.
i.

2.

I.

i.

c.

1.

Sup.

r.

'

liaiTOs. dec.

452
loiij;o

Jfl.II

II

ANXUS
,

(iiiiisTi

i.Mir,

iiroiiioiiloiio

Coinoriuo ilisjiuictam

stiuin iin|iolu!u a

(Jiristianis

pro[iosila

cli;iin
:

(luani nHilli

Taprobanam vetcrcm
iii

esse snspi-

inortc rcprimere, tanto periculo

gliui;c cii|iiditas |)riiici|)cs

cantiir, patct^jiic

loniiitiKliiicin a Scptciilrioiic

commovcri si ad arma sollicit;ib;it,

|)oteral,

in

Mcritlicin ducciita circilcr cl iiiiiiuiuaj^iuta

:

(|uod

(lcriis

t;uituiu

osso

(|uod

ossol

millia passunin

cnjus iiisuhv rcx concitalus lcrrorc l.usitaiiicoriiin aruKu-iun mox Knunaniidis

rciris vcctiiialcin

cniii Cliristi
raiKliiiii
.'

so|)ulcliro
niiilt;i

armis viudicato couqiacu|)iilitas stiiiui-

si

[)Ossidoiidi
ciir

sc

cdiislituit

',

<lucciita
trihiiti

los

illis

;Klliilich;it,

qniiiquaginta millia pcuulo ciuiiaiuoini

noiniiio aiuiiia
inslriicta
pollicitiis.

cl .Egy[)ti
()|)iilcutas

At

rc.v

Calccuticiisis,
ct

auiuuuu ad Asi;c rcgioncs o[)tiina-s maximisque opibus adjicichaiil ? l>cr Christum igitiir ()|)liiiou
iit

octogiiita

majoris alvci naviuiu,

niiuii iiiaxiiiiiiin, i[)suin Juliiun obtcst;ihatur,

ccnlnm

viginti

nos adortus ' Almciihc lilio,

fracti, (lccinu)

quatuor paronum classe, Lnsilacst cujiis impctus a Laurcutio

;

omne

stiidium suiim,

omnem

virtulem

et iiidu-

striain,

omnos curas

ct cogitationes in discor-

(lui

uiKicciin

iiavihus

pi;ccral

rcdificand.x'

a-dis
'.

octavo Martii, ac Yirgini viclrici ab eo couccptuin votuin pcrde

jjck c

pace constituoiida cousumorot, ct princi[ics Cliristianos ad intcritum Maiiomediis tolloiidis ct

tani

nominis cxliortarotur, ut
:

ila

soin[)itcrnain

fcctiun(|iic cst

11. Li(sit(i)iits rexsoUicital Pontificetn

inter priiicipes Christianos sancieiula ct

clc

scpul-

chru Dominico recuperando, in cujus rei gratiam

rosa narca donatur.

Diiin lurc in Indiis

!j;c-

gloriam, qu;c nuUis unquain saeculis cssct inleritura, com[)ararcnt sc vero ad oain rcgni sui opcs universas polliceri, lihcntissimeque por se in tain prajclaro certamine (juodvis discrinicn ca[)itis adituriun .
{i.

rex Lnsitaui;c dclendai superstitionis Mahometicai pio incitatns stndio,

runtur,

Emmanucl

Ha^c ab

Emmanuolo

siuo iiUo Iructu

Pontiticcm, lcgatis ad

cum

oratorihus snis, prcest

,

pcr littcras et oratores acta oh frigida princi[uiiu alii)ruin in Christiana [)ict;itc am|)lilicaii(la
stiidia.

cibus omuibus

oravit

obtcstatusciue

ut

C;ctorum l*ontifox

[icrspocta

illiiis

iu

Cliristianos ])rincipes ad paceni inter sese san-

augonda

re Christiana sollicitudiiio ;it(|ue opcra,

ciendam, ac vertcuda advcrsus Turcas arma induccre totisvirihus nifcrctur Hoc eodem tcmpore , inqnit Osorius ', siiscepit Emmanuel actionem mcinoria sciupitcrua diynissimam
:

quamvis

in eo,

quod

ollcctiim ciipicbat, frustra

mvslico i[)Siiin muncro, rosa nimirum aiiica, Uu;ulragosimali tcin[)ore consocrata, douavit, at([uc ad Turcarum ac Saracenorum delenduin noinen hisce littcris est adbortatus Cbarissimo in Chrislo tilio nostro Emin;i'

contendcrct; vidcbatenim principesChristianos odiis accrbissimis stimulatos inter so cum ma-

nueli Portugalia; et Algarbiorum regi

cc

illiistri.

Cliarissime in Cliristo

fili

nostcr, salulem

gno rcriun oinnium discrimine dcccrtaro, rcinpublicam Christianam dilacerari, vires frangi et debilitari, hostium opes interim Christianornm verebatur furore et amcnlia in dics augeri autem, ne nialuin illiid serperot, ct inCliristiani nominis pcniicicm, si non esset o[>portuuo romedio provisuin, erumperet. Cuin autein ha^c secuui agitarct, tum id iii primis oiiin vchcmenler angebat, qnod Christi scpulchruin esset a Saracenis occupatum, et a Cbristianis iirincipibus tiirpissimc negleclum; oinnia vcro inala,
:

et Apostolicain hcncdictionein. Vctiis

consue-

tudo mosqne sanctissimus est,

ul

Uomanus

Pontifex [)eracta sacrorum celehratione die,(|ui

quartus cst Dominicus iii Uuiid'>ipt!siina, rosam aurcain chrismale sancto dolibutam, et odorifcro inusco ins[)crsam cuin Apostolica hciicdictione illustri cuipiam principi dono dct. .Magiium [irofccto cl dignuin divina laude mystcriuin, iu

quo

noii

muncris Kstimanda
signiticationis

cst

quantitas, sod altioris

tionc, mcritis

qualitas

iutorprctauda. Nos igitur, qui diviiia dis|)0silicet

qu;c tunc rcbus Christianis accidchaut intorprc-

insuliicicntibus, [lastoralc

tabatur propter hanc negligentiam pietatis inciderc, ct rcligionemsocordia ct dcsidia violatam

virtutis

arhilrabatur csso magnitudine roboris atquo expiandam. Hisciiris anxius legationem

ad .luliuin Pontificcni mnxiiuum decrcvit

lega-

tus fuit Odoardiis (iahaiius rcgis ipsius consilegationis baec fuit; principes liarius.

obtinemus, cum vellemus [)ra>clariim hoc iniuuis Oiiadragcsima proxinio |)r;ctcrit;i adiiii[)lorc, mcutcin ad tiiani [lotissiiiuini serenitatcm convciiiiiius; ([uam lioc dono digiiissimam judicamus. .Vd gciicris s[)loiidoi('in progciiitoruiiK[uo tuorum gloriain ot dccorom,
culincn
S. R. E.

Summa

niiiltas [)ro[)rias ac

maximas
Cliristiaua}

adjecisti virtutcs,

Christianos inter se de [)ropria domiuatione cnni periculo nniversa! Cbristiana; roi[)ublica;

et

ad

roi[)iihlic;c

dcfciisioiicm

ac

pro[iagati()iiciii

ogrcgium animuiu

goris, sanli;ic

dimicare

opes interim principis Turcarum

ot
ct

ctain([uo lianc Apostolicam

Scdem

singulari

sultani etiam vircs

vehementer
iinminerc;

ain[)lificari,

dovotioiio rovorcntiaquc

prosequeris.

Susci[)(!

rebus

Cliristianis

neminein
cial

vero
lio-

cgo rosaiu liauc kctissimo cordo,

ot pigiius nostrai

luoiiiimciitiiin

corum principum, ([uorum

1

olficiiiiu

intuam seronitatcm
oi

[icculiaris
filiuin

hcucvolcntiic;
Osor.
4
I.

quam

pcr

diloctum

IV. IV.

bjrrus.

c.

i.

Osor. ubi sup.

'

.Mall.

I.

iu.

Osor.

1.

l.il).

VI. hrcv. p. 2tn.

JrLlI

ir

AXNUS

li.

CIIRISTI I.TOG.

/i53

Alvaniin dc Costa caiiicrariuia tuum iuitliuuis. i\on to auri tulgor, scd conteinplatio divinac
si,L;nilicationis tcneat;

regio siguo cera^iue iiro|ieudcnli Lusilauo sermone scripta; scrvaulur, intelligere licet; anno
sexlo,
(|ui

sancta cnini Ecclcsia lioc

buiic

anlcccssit,

(nimirum
IMiilijiiius c

.mdvi),

donuin pcr nianus l*ontilicis ordinavitad dcclarandani laetitiain cl^Mudiuin cxliuniani j^encris lil)crationc snsce[ituin; (]nod oinni|)olciis Dcns
niiscratns illius
scrvilutcni |)rcliosissiino sno
eliain in
\clcri Tcstapoi^uli
anti;a

]iaulo antc(]uain Ilisiiauiam

Bclgis
,

appelleret,

suadentc

ct

curanto Ximcnio

dc

IVcdcre inler Ferdiiiandum Ilisjianum,

,

etEmma-

sanguine rcdeniif, sicut

iiicnlo

pro

lil)cratit)nc
:

Israclilici

ct llenricum Britannum nuclcin Lusifaiiuin fericndo agebatur; ut inutuis animis et excrcitilius advcrsus Saracenos [iroficisccrentnrDomi-

erat iiyuratiini

rccrcat cniin nos j^rctiosissiGbrisli,

tovct, sublcvat cl in

nicum sciiulcbrum
II.

recupcratiiri.

nium corpus Jesu

Uuanta
i\i\x

in

cam rem animi

contentione

mcdiis laboribns consolalur, cui non injuria rosa ipsa comparata cst; millus (]nippe tlos omninm, (]uos alma matcr tcrra protulit, aut aspectn jucundior, aut odorissua\itate frai^rantior cst. rcnctrct ii;itnr in tuos scnsus,
iili

Ximcnius intendcrcf, abunde Einmanuelis verba

declarant,
fui,

snis fcrme vcrbis,

quantum po;

tidcliter et
niliil

circumscriiifc ap])onam

quo-

niam
tius

potuit bonorificcntius aut praistan-

clia-

iii

alicujus
soceri

commcndationem

scribi a rege

rissime, divinus odor, ut eo

tateni et maj,'nanimitatcm

replelns generosi-

rerum gestarum
([uit
,

gloria inclyto. Ferdinandi, in-

cxpliccs, at(]ue lioc

lidei iotis

tuam niagis in dics divinum oj)ns ortliodoxiB

facis,

prudentia
liaiic

cum

exccUenfi animi
et

magnitndine conjnncta, noslerque item

rici leviri

Hen-

dctciulenda; ct {)ro])agandie, sicuti

ad

rein ardor ct [iropensio con-

virihus con.plcctare, et exterminalo gcncre

et

cors(]ne animoruni afleclus, divino in

primis

Turcorum
|)crium

Saraccnornm, Domino Deo noslro

auxiliantc, in cujus
cst,

manu

jioleslas et
et

omne

ini-

optatissima sccuritas rci])ublictc Cbristiana^ cum tua snmma gloria rcddatur; sicut siicramus nunc ctiain liis

jucuudissima

nunquam ali^juid in terris pra-clarc gcritur, facile me in s[iciii iiigcntcin erigunt vofa tiia suum lincni babitura,
favorc adjuvanle, siuc quo

temporum dilticultatibus e.\ liberatione lidclis ])opuli gandium magnum. Dat. Romac xviii Junii .MDVi, 1'ontitlcatus nostri

quantum ex lifteris tuis intellcximus, semeo tendunl, ut Maboinclaiia sccta deleatur, et omnes, qui cxtra ca'tum Clirislianorum sunl, Dominico grcgi taudein coiijunganlur, lialque
(lute,
[icr

anno

iii

".

uuum
pcrmolus
et

o\ile ct uiuis pastor

Praitcrca cjusdein regis prccibus

lelici

cxpcdilione
,

ita

id autem fausta bac cumulate evcnturuni

:

Pontifex confirmavit
tio VIII

'

jiropositas ab Innocen(]ni

indulgentias

iis,

ad nrgcndum in
sti-

.\frica

adversus Saracenos sacrum bellum

I)em conferrent. Erexisse autem Emmanuelem in Mauritania cxtra frefuin Gadilanum in ca

ora, (]u;c ad .\ustrum iicrtinef,

ut [iropediem victoriis exultantes speramus sanctissimum Cbristi corpus, te ad scpulcbrum Doininicum sacra facienle, tuis manibus socer ct duo generi magna lictitia et voIu[itate perfusi

genibus
iiiilii,

tlcxis

suin])turi

siinus.

Crcde

eniin

arccm munitis-

([uod post Ferdinandi regis ad banc

rem

simam boc anno,

ros excursiones
virtute
13.

ut

exea ad edomandos Barba-

jiarafam voluntafem,

cujus auspiciis mirifice

Osorius -, frenientibus iisdem Barbaris, ijuoruin \is arinis ac

ficrwnt, narrat

nostrorum

fracta fuit.

conlidimus, nibil nieuni animnm magis confirniavit, ncc confirmavit modo, sed altero tanfo etiam adauxit, quain tuum ad banc rem fcrvo-

sacra in Stjriam expeditiune arjitata consilia, promovente cardinale Ximenio. Agi-

De

rem, diligentiam curam([ue intneri, sine quibus

tasse etiam

Emmanuclem una cum Ferdinando

ct

.\ragonum ac utriust]ue SiciliK,

.\nglia)
,

Ilenrico

regibus consilia auctore Francisco Ximenio Tolefano arcbieiiiscoiio, de expeditione sacra ad restitucndum Jerosolymis Glirisli cnltnm, sanctissimnmi]ue ejus sepulcbrum e Saracenorum fyrannide liberandum, refert Goniebis verbis, tjnai ad majorem bistorife sius fidem conciliandam rcpetenda visa sunt Commodiim vidctnr de Jerosolyinitana exiiedilione, ad quam sub lioc tempus Xinienius Ferdinan' :

eorum, qux a tc i^rudentcr singulis in rebus animad\ertuntur, [loluisscnt ad me perscribi qua) niilii maximo argumenfo ?unf, Deo annuente, pro\inciain banc assumi. Quarc id tibi unuin persuadeas vclim, nuilto magis mibi pretiosum et cbarum esse te nobiscum liuniliil
;

jus

expeditionis [larficipem venire (luani si rcx quis[iiam potentissimus scse nobis socium adjungeret; nequc eniin solum opibus tuis et
,

auctoritate, qu;c
]ira?sidio

neutiquam contemnenda sunl,

usui cris, sed augnrii fortnnatua scinper suggeref,
cf

nobis

et

tissimi

spem

j^ra^sentia

dum

et

Emmanuelem
tradere
:

Lnsitania;

regem assiduis
nonniliil

nam

id ex tua pietate,

(]uam perpeluo colis

ccrto
frisfe

scrmonibus non cessabat adbortari,

]iosteritati

nam

ut ex littcris

Emina-

nnelis, quac in .\cadcmi Gomplutcnsis scriniis

babcmus, niiiil eis quibuscum accidere posse, siquidem a viris sa|)icnvcrscris

inoruin sanctiinonia
[)ro

nnquam adversum anf

tissimis acceiiimiis, id(]ue oraculis nostris tcsta'

Lib. lirev. pcr Sigisui. sccrel.

(le

Oior.

IV.

'

Gomcs.

1.

III.

leb. gest. Ximenii canl.

tum retincmus, Denm immorfalem benevolentiorem in eos esse, a quibus [lure ct religiose,

454
(liii'iii;iiliii(nliim

.HLII

11

ANNUS

4.

CIIUISTI 150G.

tu lacis, cnlilur. Sicpe ('liaui

ob
ol)

^^arcta sororc, 1'liilibcrli diicis

Sabauditc vidua,

uiiius \iri

(ii^nitatcm et incrita
;

universorum

Anglo

regi

no\as coiuloiKiri
pul)licain everli.

(iiicniadinoduin e divorso
vcro, (lUBC

p;icliones

connubio jungcnda pactuscst; cujus ac fonderis initi cuin .\iiglo capita Pon.\poslolic;i coiiliini;i\ii
ila
'

iiiiius tlat;iliuui ct scch;!; tolain ali^iuaiulo rciiilii

lifcx ;iucloriiaic
licio

1'oiiii-

iis

e.\

longa conadlii-

Diplomaic

consignaio
XVIII
iii

DaL Honuc
l'on-

sidcralioiie, (luain

in

lcsjcndis hisloriis

;i|uid S. 1'elriiin ;imio .hdvi,

liric;itiis

k;il. .lulii,

huisli, ulii de siinili exiicdilionc a^itur, priKlen-

noslri aiino

sane cxcinpla receiiparuin aliociui animalos delerrcsculur, (lufp reiil, et proniptos el paralos cominoneraciunt, ct cauliores rcdduiil. Ea etsi iios quo(]uc jam
tissiiiic ilisscris, periniilla

17. Obsfriiixcr;il

lidem ciiam exejus

iii

iffidcris

legibus fliilippus rcx Ih^irico Anglirn regi ad

ccriam auri viin pendciidam, ac

ceret,

promissa
:

fa-

ccnsur;e

.Vposiolicic

se

subjecerat

ut

prospcxcramus,
et lulicnli

tamcn admoneri f;ralo animo snsccpimus nam ct scnleutia

alts
tc
;

iia(|uc lidcin

ab eo libcrandam curaret Julius,

prae(lui posle;i
iii

Legionensi ctSalinanticensi episcopis, tum

posilo Trajcctcnsis Ecclesi;e,
iificaiu .Vdriani VI

jioslra luo calculo coiilirinala fuil,

elampliorcni
;

l'on-

dc ca rc cogilaiuli materiam iioLis obtulisti ut (juando coram de cis agendum sit, ea quic nobis usui suiil fiilura acciirale cxpciiderc valcaimis
:

nomen

sumj)sil,

munus

de-

essct eniin oiniii culjia digims, qui

e.x

aliorum
ciiram
sol-

mandavit, ut Pliilippum ad pr;cstaiidam lidem .Vd adigereni solveiKluni, inqiiit, Ilciirico rcgi Aiigli;c aut ejiis cxccuioribus, aut depui;iio
:

periculis
1.").

non

saiicrcl.
aiilisles

vel dcpuialis

t;uii ireceiit;i

millia, (|ii;im triginia

\l lu,

optiine,

plaiic

millia ac oclingciiias ci
locis ci tcrminis ac

(iuiiKiii;igiiil;i

coronas
tractatu
.

noii vuliiarcm pr;c le lers^ iii^cnlisquc

liciliidinis

tii;c

Francitc boui auri ct jusii ac Icgalis ponderis in

incdiocre mibi testimonium pi;estas, cuin eoruin oiunium, (lucc ad liaiic rem ellicieiidain coiiducunt, taiit;i sis coyiiilioiie iiistructus ncc enim ovx marilima? sinus, navium

non

modo

et forina

iii

prtcdicto mairimoniali cxpressis. Dat.ut supra

18.

stalioncs. ct abditos

iii

ipso iicla;^o

scopulos,

quisijuam

csl

iii

Oricnlc iiauclerus,
:

(]ui distiiic-

tius possct explicare

jam

qu;e de bclli gcrendi

forma

a tc dicuntur, ita aplc et convcnicnler, ila

fortilcr et

robuslc disponuiilur, ut nibil aliud

idcirco quamvis lioc ultimum nequedc co prius dispulaiidum,
:

tractassc videaris

esse vidcamus,

Jtulxurum Ncdplnjturum cdilx strac/cs Olissipone lioc anno rcpeniina Olissipone. magnaque ncopbytorum Juda>orum strages fuit edita, borlaioribus iionnuUis ex iis, (lui Dco sese rcligiosam in scrvilutcm dicarani quos temeraria pietaiis species ad fuiidendum sine judiciorum ordiiic cruorcm cficrarat. Rcm lioc modo gestam iradii Osorius -. Iii ;cdc S. Dominici saccUuin erat mira rcligionc celebraium, in (iiio

quam
quid

ca^teris

omnibus, ut oporlct, composilis,

Clirisli

crucc pendciitis cffigies erat, cujus

:

(luoque de co sentiaimis a lc t;un liiculenlcr provocali brcvi sermoiie aperuimus. H;cc ex Emmanuelis litieris dccerpla salis demonstrant, soUicilum iii primis Xiineiiii aiiimum dc
iios

cliristalliiium iegebat visus co a multis in vulnere illo meniem oculosque dcfigcntibus cniicare splendor, concla-

latus
cst

opcrculum

c.x

Mahumclaiia

geiite cxstii[)anda

qui

taiiia dili-

gentia ct sedulitaic Iriuni poleniissimorum regum concouliam ad eam rein pcrficieiulam

curarct.
In lioc

(iiiidcm

pieias mirificc

cnituit,
,

magnam
.

negotio Emiuaiuielis voluntaiem,

Cliristo

insigncm fortiiudincm

in;;eniem in

fiduciam piic se fcrcniis

.Meminit de iisdem
in scrinio

Emmanuelis Lusiiani

rcgis liiicris ad Erancis-

cum .\imcnium

daiis

Wadingus, quas

matumque ab iis iiigens patraluin miraculum. Xeophytus Judaic;c siirpis negavii lemerc miraculum essc, ct a ligno arido splendorem cdi posse. Rc iion excussa an diviniius, an ex rellcxa luce is fulgor fieret, opprcssus miser ille a plebe, ac laiiiaius rogoque iinpositus est in monaclius inconsulic fiireniem (|uo tumuliu muliiiudiiiem magis concilavit, ncoplutosque in odium admissorum plurium in Christum facinorum adduxit moxque aucto furore plures
: :

Coniplutcusi scrv;iri aii, at^iuc e Lusitano scrmone in Latimim \ersas publici juris fecil '.
IG. Fcpdiis initum inter Philippiun Austriacum rer/em Anfjlum. .Vi pricelara ea coiisilia ob et bellum a Pontificc ac regibus iii Venetos susccp-

crudcliter irucidaii, passinu|ue accensi igncs,

in (luos semivivi conjccii cx

tum, tum cjusdem 1'oiiUficis cuiii. Gallo dissidia consenucrc. Inler quaj cum IMiilippus Austriacus CasiellcC, Legionis ei Granaiic reyiiorum possessioncm inilurus Bclgico poriu solvens, jactatusque lempestate ad.Vngliic portum applicuit
:

Hebr;corum genere quingentos sine ullo discrimine jurisve orad (linc, virgincs ctiam ali;T!(iue mulieres jugulaia', pueri allisi ad parieies vulneribus concisi, vivi ianieu adliuc ad pyrain pedibusraptali nec pcrfr;ici;e tantum domus, sed etiam (lui ad sacras ;cdes coufugerant, ex altaribus, iiiuigimiuuiue sacrarum comiilcxii avulsi. Tribus dicbus co
;

furore sajvitum, ac duo millia circiiercxHcbrana

geiite

cxceiitusi]iie

lionorificeniissinie, de Mar-

occisa

cum demum
xax.
p. 242.

regii

duces copiis

'

E.xl.

apiid WacJ.

to.

viii. aii. I.j0li. iiuni. 73. e.\ scriiiio

1.

'

Lil).

[iullar.
c.

sccr.

Ojor.

IV.

ct .Marian.

pluteusi

LusiUuo &C'rmonc transuinpla.

XXVIII.

n.

JULir
siiccincti
l'(i'(ialaiii

II

Axxrs

4.

christi 1506.
anliphoiiam, vidclicel
:

/i5f

criiorL'

urbciii iiigressi, Kiu-

telligihili
ci^, ctc.

iiiamuMis jussu

sinlitioiiis

auctoros supjiliciis
(lii;iiilatc

allcccruiit, ac iiionaclios, qui elata crucr- cirdis

liortalori^s cxtilcrant, sacordotali
rite

cxiitos |ira'focatos(|ue latiuco exusscrc. Meiiiinit

(ie

In viain paoninibus versibus, et oralionihiis, ]ir()iit in lihro (luo facto, clerici capelhc superpelliciis indiiti, acceplam capsain ciim sanctissiino Sacramcnto, pr.Tccdcnlihiis sex inlorlitiis

cum

his Itaselius', ac iiarrat .Iu(l;ros olitruiicalos,

acccnsis,

(|iio(l

sacra Cliristiana profanassciit, susccptosiiperstitionis ritilms se

si

portaveriint ad ctiiiiim iii plano scalarum, subsequentc papa cum cardinalihus .

20. Qiio ritu excipienchis Pontifexahejtiscopn
loci.

(luc liaptisnio vcteris

conlaniinarciit
iis crat,

(luoil llagiliuni

adiiiissum

ali

Pergit auctor itinera Julii describcre

non per seditioncm, scd judiciario or-

tum

dinc, ut factum antea in Castella vidimus, siimi

occurrerc, \el gesta sunt fusa orationc prosequitur, nccnon rituum

iis

singula,

qua; in

pa?na delmissct,
tate

cum

phircs iiisontcsea calami-

involuli

fucrint, nonnullique etiam

non
Ba-

neopliyti calumniis circumventi oppressique.

10.

formulas, qui servari consucverc dum Pontifices cxcipi in urbibus solent, hisce verbisconcepit ' Utomnihus de clero cujiiscumqiicordinis
:

ExpediUo JuUi contni

Beiitivolos et

et religionis, et singulis

liouos et profectio ex Lrbe.

exceptis monialibus, convocatis,

redintcgrandi Ecclesiastici
nii et Bentivoli,

Hoc anno Julius imperii, quod l>aIio-

subexcommunicationis ctpecuniaria
;

oppressis Perusio ac Bononia,

laniarant, cupidus,

decretam in eos in sacro purpuratorum scnatu profectioncm instituit, ut

prresentia sua niagis

poena mandct qiiod in dic ingrcssus papa? sonent campanas Ecclesianim siiarum, quantum festiviter possint, indesincntcr et inccssanter usque ad noctcm. Itcm quod ipsi omnes eadcni
die induti quantuin bonestius possint, quiis sanctis in

quam

vi

eam cxpeditionem
l't

cum

su-

conficeret, nec victoriam crnorc polluerct.

perpelliciis ct pluvialihus, et crucibiis, et reli-

vcro urbanis rebus consulerct, pra^fecit

iis Antonium episcopum Tuscnlanum amplissima legati .Vpostolici auctoritate fiiltum, de quo Iia:c Paris de Grassis ca^remoniarum magister
:

manibus convcniant ad sonum

in ipsa Ecclesia

campana? Ecclesia' catbcdralis

catliedrali,

Dic Veneris, xxi Augusti, fuit sccretum consistorium, iii quo , et iiifra, creavit Icgatum

<>

etindc simiil omncs procedant Iiora designata usque ad portam civilatis, per quam debet papa ingredi et si qua esset inter reli:

reverendissimum dominum .loaiincm Antonium cpiscopum Tusculanum cardinalem Alcxandrinum qui finito consislorio non fuit
Urliis
;

giosos contentio, nt essc solet plerumquc super superioritate ct anteccdcnfia, fiat tunc eo casu
inter discordantes compositio,
iit proeadie sinc pra-judicio alterius, qui pcr sortcm tunc pro eo

a cardiiialiiim

coUegio associatus ad ejus doin palatio liabita:

casu

ct die

habendam,pra}ccdatadlionoranduin

mum,
bat,

iicc

ad

cameram quam

pajiam. Itcin

quod

Ecclcsia; collegiata;, sive pa-

dc latere associari solent quod fuit bene factum, quoniam cardinales leut
alii

legati

rocliialcs ante vel

apud quas papa equitavit

in-

remansuri in loco ubi crcantur non associantur a collcgio. Item qua?situm fuit an ipse
gati

grediens faciant suuin altarc in via cuin ornatu convenienti, etc. Ilem ordinetur, quod episco-

pus
tatis

loci sit

cum

pluviali et mitlira in porta civiet

lcgatus in Irbc

Roma
:

existens possit
et

ante se dcferri facere

et etiain

crucem conclusuni fuit, quod

Apostolica^,

ad dextrain papa? ingrcdientis,

in

babeat

crucem aliquam
vcl triuin

manu

longitudinis duoriim

neqnaquam ob reverentiam Sedis

quia crux non csset ex Urbc translata ad alium locum, sed bene posset cum manu benedicere populo . Addit ' auctor, Julium quinto post die, praecunte sanctissima Euclia-

palmorum sine inanubrio ligneo sed cuin velo pulchro alligato, ciim quo priusquam
crucem papae osculandam
offcrat, tangat, et ip-

sum velumosculetur

ipsc episcopus pritisquain

Urbe cgressum cardinalium comitatu cinctum Dic Mercurii, xxvi Aug., anno mdvi, sanctissimus dominus noster Julius papa II ex Urbe rcccssit versus Bononiam ante ortum solis
ristia
, :

papa crucem osculetur; in quo actu omncs de proximi genullexi crunt, exccpto episcopo scu co^quiprfcscntabit crucem, (lui sc humiliabit ad terrain veniente papa, ibidem ipse episcopus accipit cruclero, qui ibi prfesentcs erunt, et in inanu,et non facta rcvercntia papa?, sed tantum rcvcrentia cum velo osculato, porriget cruccm osculandam papa?, qui dctecto capite

circa

undccimam
,

lioram, et prius audita parva

cem

missa camerali solo rocbcto cuin capucino quotidiano indutiis dcsccndit ad parvam capellam S. Nicolai, ubi crat corpus Clirisli supcr altari in capsa more solito compositum et paratum et ibi facta oratione snper faldistorio retrocessil ad partem evangelii, ubi locus paratus eratcum pannis et sede camerali assumptaque stola sine alba legit sine cantu, voce tamen in; :

eam
niani

osculabitur, nisi haberet

mithram

quo-

commode mithramdeponcre, eam tenet, et cumeacrucem osculatur qua osculala episcopus eam reddit
eo
casu,

cuin

non

possit

ministro, et
tat altc

tum

ipse episcopus gcnuflcxus can:

Ecce sacerclos ; et sic omnes tunc surgunt respondentcs ct prosequcntes

1

antipbonam

'

Basel. in .^ppend. ad .Naucl.

arch. Vat. p. 18.

19.

'

Paris. in Itiner. Jul.

II,

Ms,
Pag. 9.

' Id.

ib. p.

450
nnliplioiiam :ct
si

.Tur.ir

II

AXNUS

/i.

ciikisti

i:)Or..

oi>iscoj)iis loci

cns. tnnc cjiis vicarius, vcl latcm lial)cns in Ecclesia principali civitatis vcl

non essct prrcalius primamdigni-

Sacramciilum. quot

siint

pcrlica'

hnldacliini

iiam ad prcsbylcros noii cnnoiiicos, sed bcneficiatos vcl mansionarios, vcl cnpcllniios id oniis
sivc iilc lionor ])i'rlinct
tns
;

oppitli, in qno pnpa solcmnitcr inuModi volct. iif ctiam si cpiscopus loci cnniinnlis pr;rscnlinlilcr ilhul fnciat, non lamcn plnvinli, scd cappn rniicn inihitns, ct oscniatn pcr pnpani crucc iiiico
ilic sivc

ct cnsii

(|uo conimiini-

dcfcrcnda anle sniiclissimum Sacramentum, cpiscopus dehet siipplcrc in partc vel iii tofo pro lionorc sancfisnoii

pra'pnrnrit liiminnrin

cpiscojjus

sil,

sivc cardinaiis,

si

voict

intonabit, deposita prius crucc in nianiijns allcrins.et ircnnllcxus ipsc versa facicad papam, an-

simi Sncramcnti. Ilcin' sciatur (juoil cxaiiliiiun consiictudinc cl jure CBcrimoniarum commiinitns ct populus dciicf prrcpnrarc baidacliina duo,
vidcliccf,

Ecce sacerdos /nnf/niis ; \c\ aliqiiam aliam antiplionam, aul liymnum convenientcm ct tum omnes procedcnt . Et infra 21. " Itcm (juod co casu canonici simulcnm cpiscopo suo proccdcrcnt ad portam Eccicsio', iil)i parati sint infra Ecclesiam ad dexlcram patipiionam
:

unum
paj^a

pro sanctissimo Sacramcnto et

:

uniim pro
2-2.

si

tamen omnino communitas

ctc.

'

rcpugnarct, func clcrus dehct sup|)lere,

1'rrescripsit

idcm

aiictor qiiid
forct,

ah oppiiif

danis

civihusque

agcndum

ifinera

,T(]iiarcntur, ut pueri

candido cultu induti palpraifercntes,

|);p

intrantis, vidclicct diio in dignitate consti-

mas

vel olea;

ramos

oppidum

vi-

tuli,

aut scniores

ct

digniorcs canonici

indiifi

ciimvc

siil)ifuro ronfifici

occurrnnl, cjusquc no-

pluviaiiiiiis, uniis

aspersorium habenscnm atjua

hencdicta, non quidem aliquos aspergens, sed cxpectans, ut solns papa se cum proj^riis mnni-

incn festis vocibus ingcmincnt: urbcm vcro ingressuro juvenes centum decorisvestibusinduti

obviam

se efrundcrcnt

iit

umbraciila duo cle-

hus,

ct alios

cum
cnla

astantes aspergat ;et simililer aiius thuril)ulo et carhonihus accensis ct navi-

cum

inccnso

ct coclilcari,

nemincm

siinili-

tcr inccnsans, sed expectans,

loci, si sit

ut vcl

cpiscopiis

diaconus a dcxtris pnpa? inccnset. ct co qualilercumque incensato iliico vci cpiscopus vcl alius in dignitate constilutus intonet alta voce videlicet:7e
cardinalisetnon
alitcr, vel

gantissima snnctissinirc Euciiarislia^ ct Ponlifici ut scrvilium operum justitium prfEtcndantur indicaliir: ut a^ra cninpnnnvi summn piilsentur iiumincntc 1'ontificio advenfu. Tum nddit Item priores- omncs veslihus hilarihusetnon mccstis aiit nigris pnpa? ohvicnt usqiic ad extra
:

et ipsi

Deiim laudanvis; iinod caiitores ordinati vcli[)si canonici ct omnes dc clero proscquantur . Et infra Inlerim' autem episcopus locicum plu:

associati a primoribus civitatis corum, antequam papa ingrediatur in bacili argcnfco claves simul in una nova serica cliordula

jiortam

ligatas ofrerant papa?, id est prior

ancianorum,

qui

sit civis,

non pofestas
sed civis
:

vel gubernalor, aut

et iste civis prior au-

viali paratus, uf fuit in porta civifatis, vel si car-

officialis papa^,

rubca cappa cardinalari, ad cantandum versus etoralionem conaplet se venienter in cornu cpistola? altaris, id est, exlra ipsum cornu scmiversa facie ad papam, et tenens librum non nimis ante suos oculos elevatum,utet ipse papam, et papa ipsuni videre
dinaiis est
siia

cum

tianorum
aliis

priorum primus gcnuflexus cum genuflcxis addextram manum papa? offerat

vcl

clavcs papa; dicfis aliquibus paucissimis verbis prius, et func exosculata cliordula [iro credentia

otferatcas; quihus per

papam

tactis,

ct ipsis

prioribushenedictis, ipsi priores

omncs simul
:

commode
tliedralis,

posit. Ilem ipsi canonici Ecclesioe ca-

clament nomen papa;

tufo bacili

et Ecclesia;

et sic resti-

ad

quam papa

est iturus,

ipsam Eccleor-

cum

clavibus uni ex scrvitorihus eopcditcs

siam,

quantum

possint ornent

cum omnibus

rum

ipsi

omncs

detecto capife inccdant

namentis possibilibus iam in

porfa EcclesifE

ante papam, sive ipse in

et coo[)eriant vias

mula

velialur,

vel in

cum aliquo tnpete prostrato, supcr quo papa possit ex mula descendere, quam apud altarc cumfaldistorioetduobuspulvinisamovibilibus,
etipsum altnrc fesfivissimendornent. Itemquod apud altare majus sit aliud allare pro repositione sanctrssimi Sacramenli papalis versus latus

gestatorio portctnr. itcm ul fiantarcuspertrivia,

bomhos hombardarum
fcsti

pannis et sclopeltos sive resonent, etomnegenus agant pcr totam diem ingrcssus papalis ct
si

cum

sequenti,
ut

papa? placct. Etsi aliquis dominus,

prajfectus vel alius princeps

dux

Fcrrariffi,

dextrum

altaris, id est in parte Evangelii, si ficri

crit in civifate vel loco, in

qucm papa

ingredie-

potest;sin autem,ut licet pro commoditate loci, ita ut papa genuflexus in suo faldislorio commode possit primo sanctissimum Sacramcntum

tunc valva> porfarum de cardinilius extrahentur, et ad terram dcmittentur, et tunc nullaj claves per ipsum ducem otrerentur, ctipse pedetur,

adorare,

demum

rccfa facie ante altare facere

:

orationem . Et infra Item ' episcopus loci vicarius habeat pracparatos tot presbyteros cum superpelliciis, sivc ctiam pluvialibus indutos, qui portent haldachinum supra sanctissimum
1

mulam vcl scdem papa* usque ad hospifium, et si papa; placebit, snbihit scllam sive sedem gestatoriam .
slcr ibil ante

23. ReciipcraLv iirbes caph-e,

ct

intentatse in

Bentivolios censurse.

Cultum liac lionoris pom-

Pag. 11.

Pag.

12.-'

Pag. 13.

Pag. 14.

Pag. IG.

.irr.n

ir

axnts

'i.

ciiristi

iriOG.

jo/

pcr qiias perifxit, fuse nienioral auctoi- ciiumoransqiie ejiis itinera, Roma digressum ait Formelum, dcindc
pa

Pontificem

iii

iirltihiis,
;

Eversaiiii]uc odiis. llanc tu, palcr opliuic Juli.

In placida landein coniposla pace relinqnis.

Duiii

iii

liac

urbe agebat

'

Jiilius, xiv

Septemiit

Nepc, postea Civitatem Castellanam proiierasse, ad Bonoiii eaque arce Florentinoriim auxiiia niam rccuperandam promittentium nuntio rerreatum. erectuiii(|ue rej^MS Galiortiiii pollicitationibus: tum oratorem .loaiinis Benlivoli amlivisse, concordiseque leges, quibus Bentivolo
\it rerum(|ue

bris Insubria'

proregem

lillcris sollicitavit,

Galloiiim co|iias ex Insubria in Bononiensem agrum cduceret, fccitijue ccrtiorcm Caesarem

Iioc aiino Itali;c

signa iion ill.ituriim. Seruerant

riimiisculos
adversarii
-,

autem

antca

falso
in

Caesarem jam

spueiitem, alliori
in
a

incolumitas spondebatur, re Ergo liac voce increpuissc *

:

primo

statu

sumus? ergo

ipse nonvull Icgcs

Vcnetos fines penetrasse, ut Gallos in Insubria eo terrore distraherent Pontificcmque a conficienda expeditione revocarent. Decima septima ejusdem mensis die,
marcliio

nobis acceptare, sed iniponere, et nobis mandare ? Pervenit postca Viterl)iiim, ciijiis inauislratus obviam progressi, cum ex equis desiliissent,
ei|uitaiitis

Mantuanus
;

'

castrenses

labores

in

Bi)noiiicnsi bello subitiirus Pontificem Perusii

In convcuit de quo hac addit iiicni Paris ' cons|iectu papa; marchio ter gcnutlexit, et cardi:

Pontificis

pcdem

deosculati
;

siint ingciitique celebritate in

septima Septembris die Urbs-Yetus, cujiis auctor anno MCDxciv pr;efecturam sc gessisse addit;in qua urbe Pontifici reddita- fuere littera^ marchionis Mantuani, quibus significabat bellicos sc in Joannem Bentivolum labores subiturum ac Perusii XII ejus mensis die affuturum. Presscrat diu Pcriisinos tyrannide Paulus Balionus, qiii Pontiticis adventu adeo fuit perterritus, ut duce Urbini interprete concordise, in Pontificis fidem,
:

Montemtlasconem inde rutam instaiirari jussit

petiit-,

iirbem induxcie arcemquc semi-

nalcs

non

priiis

de scdibus suis siirrexerunt,

in

quam marchio papam

fuerit osculatus
S.
.

pede,

manu

et ore

excepit illum

Francisci

rem

Die vigesima Julius in a;de divinam solemni ritu pcragi

jussit ad solvcndas

mili

'

numini grates quod ex huquo versatus in ea urbe litteris opcram dederat, ipsum ad augustissimum rerum humanariim verticem extulisset.
statu, in
i'.).

Insequenti die acceptis adversa- utrius'

que sanctionis obsidibus Eugubium profectus, indc pervenit Urbinum vigesima quinta, in cujus ingressu portaj urbis honoris crgo dimoix sunt cardinibus suis, ut testatur auctor his
vcrbis
[lapa;
:

restitufo
2i.

illi

Perusio, reversus

sit.

cam urbem .lulius xii Septenibris solemni pompa, quam ita describit breviIngressus est
terParis de Grassis^: Priores octo vestitinovi-

In

obtulit

et

porta civitatis prBefeclus claves dux Urbini valvas portarum

,

prosterni

derosato obviaruntcumclavibuspapa; usijuc portam, qua; est apud et ultra Ecclesiam S. Pctri, eos associarunt lxx vel circa camerarii, sic appellati, omnes etiam vestiti de rosato item multi alii doctores cum bavaris pelliccis circa coUum, cui omnes pedites associarunt abinde papam usque ad Ecclesiam cathedralem in Ecclesia S. Petri. Papa accepit paramenta, id est, pluviale rubrum et mithram papalem, et ibi vestitus in sede sua sedit usque ad eiiiscopatum ad latus per paraphrenarios suos;Iicet dicti priores etnobiles per vicesadha^rerentsedi, quater
:

manu

et

ad terram jussit quas ego papa; verbo indicavi. Dux ipse (nempc

Urbini) ob

inquit Parisius.
credidit,

podagram equo non descendit , Et infra Pra>fcctus autem

:

clavibus pra:;sentatis non

sed
papa;

cquum

equum asccndit, ut me sic ordinante jicdester antc cum omnibus aliis baronibus
;

si

portantcs

Et infra

Ipse legatus

(is

erat

cardinalis S. Yitalis) ut episcopus Perusinus in

porla, id est, inter

duas portas,

sic

enim
iion

illelo-

usque ad palatium perrcxit inter qiios erant, qui noviter ibi supervencrant dominus Joannes Sfortia, dominus Pisauri, et filius domini de Camcrino admodum adolesccntiilus. Cardinalis Urbinas in rubca cappa vestitus crucem in porta obtulit papae, ascensoque equo in ordine suo equitavit usquc ad Ecclesiam, ubi etiam aspersorium et incensiim obtulit, ac orationem in eodem habitii dixit more solito, et papa benedixit
:

cus appellatur, obtulit pedester crucem papa^

cardinalis aiilem de
flexu

osculandam cum
suit milliram,

cajipa sua, ct

Tum

depo narratParis nonnulla, quo

papa

tiam publicavit

Columna iiidulgenannorum decem . Paucorum

dierum
qua? ad

Pontifex,

cum Gallorum

copias,

instructo ordine Pontificius exercitus ingressus sit, Prseerat illi cum imperio Urbinas, qui auxiliares

decem

millia pedituiu et mille

equitum

copias adduxerat; de quibus Hadrianus cardinalis S, Chrysogoni cecinit Mn Julii itincrario

:

hastatorum ascendere diccbantur, Bononiam versus signa attollere accepisset^ cubicularium suum dimisit, qui septingentos tanlum hastatos
et

ni> circumsepti legionibus ordiDe loDgo Ingiediniur Peiusiniim

ret

urbem

civilibus aclain

peditum (iuin(|ue millia auxiliaria admittevigesima octava die Maceratam, indeque Pennas S. Marini Irigesima ejusdem mensis
:

'

Pag. 23.

riis.

Pag. 29.

Paris. p. 3G.

' Pag. 33. Adriauus caid.

'

Bonacuis. iu Dia-

Lil).

VI. brcv.
3

Iliner. Jul. II.

Mb.

p.

Pag. C2.

lil.
6

Paiis, p. 2o.

pag

10.

Pag. iS.
iiS

ASX.

T0MU5

X.X.X.

Rayx.

XI,

A58
adiit
'

JULII
;

II

ANNUS

4.

CIIRISTI

150G.
diiexeiiinf, et iioiniiilius ae stiiien-

in
'

quo loco
sc

i-x

lilteris

r.aliorum regis

bonos cives
civifafis

ab co Bononia^ proxima Quadragcsinia. si in oa nrbe liaMorot. convenfiim iri cui rescripsit Juliiis. ipsnm se Hononia^ pra'stolatiiriim. (MTsenam die sccunda Ocloliris allicognovit
;

diis suiier alios cle\avcrunt: publicos rcdditus

coiiverferiinf

occupaverunf, et in novas gabellas

:

proprios

usus
:

iir.posiicriint

armatis cquitum

ef

peditum copiis impcnsa

git ',ul>i Pliili|)iii CaslelhT, Lcizionis, cl

rejris oliilus

(IranalT

ab Anlonio de r.iigna oralore oelava Forunipompiliiim lustravit nona Forumiiviuni ingressiis subslilit ', ac
ipsi luinlialus est
;

'

|)iiblica civitafis eondiicfis ac cfiam cxfernis ad feirorem civiiim eanidem repletaiii teniierunf, dilectiisquc filius Joanncs Bentivolus primatiim ]ier omnc nefas jam diuibidcm usurpans lcgafi

dic decima in Bononicnscs promulirari jnssit, qiio post enumcrata Joannis Rentivoli scelcra forlunariim omnium cvcrsioncm ncccmque, tum ccnsura-

minax scvcrumquc cdiclum

.\])OstoIici

et nostri

alioriinKiue

officialiiim

riim Ecclesiaslicarum accrliilalem

vit'"',

iis

inlcnta-

nisi

novem dicrum
:

spatio, ejccto

codem

Joanne

opprcsso, in Apostolica; Sedis potestalem rcdirenl idr]ue Uiplomate Apostojico

vcl
:

Romana? Ecclesi auctorifatem et ]iofestatem necnon ad se impcrii summam traxit, adco ut solum dominii nomen nobis et .Vpostolica; Sedi relicfum fiierif. et Rcnfivolorum nomcn, quod coram cognovimus, est in ore illius populi magis quam nostrum ct Romanae Ecclesiae, personet, venerabiliusque Iiabeafiir. Denique ad regium fastigium aspirans sub quTsito colorc

promiilgalum cst ' Ad fuluram rei memoriam. Cum Rononia civilas ampla, et doctorum virorum alumna, non soliim pastoralis ciii\t, verum ctiam pleno jure temporalis dominii ad Ecclesiam Romanam spcctel. nostrK diligen<<

imperialis liccntiae,
fecit,

monetam nomine suo cudi Joannem seeundum morem legifimorum

princijiumin monefis sc inscribendo. Ef demum (quod non minus abominabile est) ipsius Joannis et filiorum ac satellifum

suorum
:

jietulanfia
civitatis

tiT incumliil de illius salute lani in spiritiiali-

effectum

cst,

ut

mores

illius

o])limffi

bns,

quam

in temporalilms, nlpote de

peculio

mirum
fides
:

in

modum
:

corrupfi sint

non
:

tuta mulie-

bcati Pctri ct nostro solertem

curam

ct specia-

bris pudicitia

lem liaberc. Quantis calamilatibus retroaclis temporibus dicta civilas tum propter scditiones

non tuta mcrcatura non firma ccnsurarum Ecclesiasticorum et nulla

Sedis Apostolicffi reverentia. Nos, qui

giiili

dum

in
vi-

tum proplcr aliquorum principum violenliam, tum propter nonct simultates in ca cxortas,

minoribus essemus, Ecclesiae Rononiensis

annis in

eadcm

civilatc legationis

nuinere
cordis

nullorum civium tyrannidem

afllicla

fuerit,
:

functi fuimus, pra;dicta nostri

non

sine

magno

nenio est qui ncsciat, et illius non misereatur vcrum cum jam ad summa? Apostolica; Sedis pcr felicis recordationis Nicolanm papam V pra>decessorem nostrum reccpta cssef, videre-

turque in pace illain debere quiescere, potentia opfimatiim de Renlivolis, qui favorilius Romanorum Pontificum crevcrunt. el amplificati
sunt, facies tranquillitatis in illa

audivimus, et aliqua ex parte vidiiiuis, atque palpavimus, illaquc miseratione afque Apostolica ultione digna semper judicavimus, posfmodum divina gratia ad .\posfoIatus apicem assumpti, cum omnino nostro semper
dolore
inliTsissel velle,
tati
si

facultas darctur,

eidem

civi-

oppressa?, ac in servitutem redacfaj oppor-

immntata

est,

tune consulere, oratoribus ad nos Bononien-

fiindamcnfa evcrsa sunt, Bcntivolis per fyrannidcm faventibus sibi nonnullis Italiae principibus, adminislrationem in ca civifate in Iianc usqne dicm occupantibus, et cuncta pro arbifrio disponentibus. In tantam sane Bentivoli se erexere fyrannidem, ut contra Romanam Ecclcsiam aliorumque principum confwderationes sequentes bella gesserunt; nobilissimas illius civitatis familias per csedes, proscripfiones et persecutiones exfinxerunt; liberi animi cives oppresserunt docfos etnobispci
;

omniaque bona?

nomine ])rooI)edientiaprTstandadestinatis diiximus cxponendum, ut sexdecim de regimine et ipsum Joannem nostro nomine monerent,
siiim

quafenus curarent, uf
a?qualitas,

in diefa civifate justitia et

non autem usurpatioet vis polentum locum haberent, beneque in ea et libere vivere liceret sed dum emendationem aliquam in eis expecfamus, omnia in deferius labi per diversas
:

les,

ac claros viros non solum saeculares, sed eliam Ecclesiasticos trucidaverunt, et in dies

civium illorum querelasad nos defertur quibus cxcitati per oratores ct nuntios ejusdem civifafis ad nos venientes, ab eis pefivimus, ut idem Joannes cum qiiatuor ex sexdecim dicti
:

regiminis, aut ejus

filii

cum

aliquibus ex sex-

trucidant

quam
monia

bonestas civium congregationcs tanmatrisibi suspectas exterminaverunt

:
:

decim

praidicfis ad nos venirent, ut

possemus

et

commercia
:

libera esse ibidem

non

permiserunt

exploralores et scutariosapud se

de reformatione civitatis et status illus aliqua tractare;in quo petitioni nostrae obfcmperare noluerunt. Quare adducli fuimus, ut consilium

nutriverunt, acfacinorosos liomines

plusquam

caperemus de adeundis pcr nos

tandis ac rcformandis aliquibus
et

ipsos, et visi-

Romans

Eccle-

Paiis. p. iS.

Pag. 19.

s Piig.

53.

"^

Pag. 53.

Pa?. 30.

Paj. o2.

'

Lib.

BuU, XLvni.

p. 6.

pracipue ipsa Bononia et sicE civitatibus, illius statu sicque assumptis nobiscum aliqui:

JULII

II

ANNUS

h.

CIIRISTI

15()G.

/|59

bus copiis, ut contuiiiJices compescere possemus. iter, re mature deiiljcrata cum vencrahiiibus Iratribus nostris S. R. E. canliualilius, ipsis nos comitantibus arripuimus; et dum Viterbii pro componendis rebus illius civitatis immoraremur, venerabilem frutrem .Vutoniuni anliiepiscopum Sipontinum cameru! nostrie auditorem Bononiam pra'misimus,(]ui patcrnum erga civitatem illani ailectum nostrum, et adventus nostri causas intimaret, eosque ddbortaretur ad ea constituenda et praparanda, per qiiaj cum
securitate et

2G. Volentes igitur in tran(|uillitalis ainoenitatem civitateni ijisam restiluere, et paciflciiin ii(il)is ejusilem iiigiessiim jirLCparare liabita super iis cum pradictis fratribus nostris delibe,

ratione matura, de eoriim consilio pra^sidentes

regimini civilatis ejusdem, qui sexdecim vulganominantur, antianos, vexilliferum juslitiffi, confalonerios poptili, massarios artium, et eorum quemlibet, oninesque et singulos cives,
riter

incolas et babitatores dict;E

civitatis,

cujus-

cumque
tiffi

status, gradus,

ordinis et [)ra'eininen-

dignitate nostra abs(|ue

incommodo
in

et

damno,

(juieti et

eorum bono regimini

consulere valeremus; pernostras littijras plenam facultatem et potestatem conce?sinnis, oninibus et singulis tam magistratibus, (|uam privatis personis civitatis ejusdeni (luibus ipsi archiepiscopo
dictaj civitatis

forma Brevis

existant, tam clericos quam laicos, qiiacuinque dignitate Ecclesiastica vel mundana pra;fulgeant, quorum nomina et coguomina, ac speciales expressiones babere voluimus pro expressis, in Domino requirimus, et auctorilate

Apostolica

mouemus, ipsis et cuilibet eoruin per ba;c .\postolica scri[)ta districte praicipiendo

videretiir,

siib

rebellionis, coiifiscationis

oin-

nium l)onoium

suoruin ad
sententiaj

privatioiiis

otticio-

rum

et inliabilitatis

illa,

necnon e.iLCommuiuteidicti
[icenis

mandantes, (|iiatenus sul) excommunicationis, a qua non possint ab alio (iuam a Romano Pontifice, etiam per quascumque speciales facullates,

nicationis lattc

et

pncterquam

iii

mortis articulo, absolvi, ac

majestatis et rebelliouis
si

mandandi, ut prtemissa omnia,

fideles sancta3
:

sicut

bonos

et

etiam crimine
nostris

licsie

Ronianae Ecclesiae filios decet, eriicaciter adimplerent (luiiiue commissfc sibi fideliter e.vecutionis desiderium et voluntatem

pcenis, (juas ipso facto,

mandatis hujusmodi

non

[^aruerint,

incurrant, infra

novem

dies |)Ost afflxionem [)ra'sentium

in locis [)ro

nostram confalonerio, regimini, antianis, dictoque .loaniii Reutivolo et aliis populi magistratibus dictcC civitatis, cum ea, qua decuit, efflcacia et instantia exposuit, eosque sub poenis in dicto banno contentis monuit, ut ad executionem contentorum in illo, et requisitionis per eum
facfse

publicatione earumdeni infra designaudis immediate sequentes quoruin tres pro [)rimo, tres pro secundo, tres pro ultiino et peremptorio terinino, canonica monilione prajmissa, eis et cuilibet eoriim assignamus sexdecim ac eoruin queinlibet communitas universiijue
; , , ,

cum

efTectu procedere, sicut tenebantur,

cives ipsius civitatis et alii praidicti

et

uiiiiii

mora
,

deberent, dicti
in autlientica

Rrevis continentia, et mandato

forma per
illo

unum

ex cursoribus

nostris prout ei a nobis injunctum fuerat, inti-

matis

qui vero in

regimine ad unius Joan-

excusatione postposita, armalos equites, et levis arinatura; seu armigcros (juoscuin(|ue quos vel ex publico stipendio, vel privatim conduxerunt, ac in eadem civitate, suburbiis et vicinis locis et terris tenent, exlra illa expellant.

nis Bentivoli

nutum sedent, in majorem arroganliam et contumaciam iirorumpentes a niandato dicti arcbiepiscopi auditoris nomine
,

Et insuper oinnibus et singulis

et

nostro eisdem facto, comminatione censuraruni pcenarum, ad futurumConcilium elsuccesso-

domicellis "ductoribus, armigeris, stipendiariisque tam equestribus quam pedestribus, etiam

,

armorum

res nostros, manifeslam hceresim incurrendo, contra omncm juris formam, ac dispositionem,

jectis,

Apostolicasque constitutiones, et prfficipue sanctie memoriffi IMi pap;c II prsdecessoris nostri,

militum et equitum cocompleverunt, atque aditum ad civitatem nostram nobis, nisi certis legibus et conditionibus pro arbitrio eorum pra'fixis, denegare pra;sumunt et ad resistendum nobis arma paraverunt, ac in eo magis se judiccs CDiilirmant, adversus pastoreni et dominum suuin atque eorum matrem Roinanam Ecclesiam rebellando. His conipulsi tcmcrariis conatibus et
appeilarunt;, civilatcin
piis
:

temporali dominio Romanae Ecclesia? non subsub dictis censuris, poenis et terminis praicipimus similiter et mandamus, ne ad slipendia dictoruin sexdecim, seu pra?tensi regiminis eorum, aut alicujus ex Bentivolis, vel offlcialium, vel communitatis, aut civium pradictoriim secollocent; iieque sub eisdem, etiain sub |)r;etextu accepti stipendii, firmatce, conductee, aut obligationis, etiain juratc-c, a quibus vinculis nos eosdem absolvimus [)cr pr;csentes, militare perseverent aut illis cuni arinis favere,veIdefensione quocumque modo assistant
,

sed

al)

eisdeni oiiiuiuo, et extracivilateiu et loca

riH^nlaut.

pr;e(iicta

excessibus Ecclesiasticee correctionis

niffi

et acrinio-

ceusuris, [)cenis et lermiiiis

niiis

Necnon etiam sub eisdem ()ari niodo mone,

flagellaa|)ponere

cogimur

utquod paterna'

sexdeciin ofllciales

cominunitalein

et

monitiones nostrte efflcere non potuerunt, boc severitas disciplina?, nervusque Ecclesiastica-

(jucmlibet eoruiii, ac alios oiniics et singulos pra>dictos, nc ultra numerum familia-. et servituruin, aute tres

rum censurarum

efficaciter iiobi? ubtineant.

menses

in [)aciflco statu civila-

i60
tis

.TrLir

ir

axxus

4.

ciiristi
S.

l.iOii.

toncre el teneri eoiisiietum, alias persoiias

etiueslres
(iiiam
|)cdestrcs

striim

Petii

iioiinullaque
:

oppida Ponlifici

tam

eivitatis inealas et iiilial>italores,

comitalenses seu etiam fo-

dcditionein fecerunt

itaque Julius decima se-

iiuam eommunis, et potestalis Bononia', Eeclcsiis, capitulis, conrciises in palaliis

tam

legali,

1'xcurreiitis Oclobris Imolam contendit per ("-aslrum-Cliaruin et MLuiianuiii. ac dcinde pcr abrupta montium (noluisse enim eum per

ptima

^eiitilnis.

monaslcriis, hospitalihus, aliisve lo-

Faventiam

iter Iiabere, (juod

Venelis armis tene'

eis eivilalis pnvilict;e,

suburhiorum

et vicinapulilicis,

retur, observat

Bonaccursius

ideoque ad

la;-

rum
tani

illi

terrarum, seu liabitationum

vam

in A|ieniiini

montes

flexisse

non

sine

ma-

Ecclesiasticis

quam

sa-eularibus, nec

in

ilomibus privatis ipsorum tenere prfesuinant; sed dictas pcrsonas a se dimittant, et excludere, ac ad reccdendum de civltate et suburbiis ac locis civitati vicinis cogere debeant. Et ut peccandi occasio niagis tollatur, sexdecim et aliis pra?dictis inliibemus sub eisdem censuris et
ptvuis, ne aliqua

ximis diflicultalibus, adeo ut duo et ullra milliaria pcdibus conficere coactus - fueril, de (|uo asperrimo [lerconfraga saxa itinere ccciiiil liadrianus cardinalis '
:

iiracipites per mille pericula reriim. Turrigcrasque arces, rupes et iflliospita sa\a ApcnuinicoliE accurrunl, visoque senatu
liiins

gnandum

apta,

arma olTensibilia, vel ad pucujuscumque generis existant,

et

Ueplautcs sjeuibus per liumuiu, nova uumina aJorant.

necnon macliinas,
tis

quas vulgus artigliarias

Ingi-essuni iMKilam Pontificem adiil

rariffi

Fer-

Tocat, in pntdielis locis et

domibus tam

priva-

officii,

publicis sub aliquo magistratus vel seu alio quovis colore habere jirajsumant, nisi de liceiitia locum-tenentis in civitate illa dilecti lllii nostri, et secundum carncm ncpotis Galeotti tit. S. Petri ad Vincula presbv leri

quam

interim Joannes BentiMilns eludere Pontificem simulatis de pace colloquiis niterelur, interprete principe Mantuano affine suo, Pontifex Gallorum, qui pra;dee spe illecli

dux

cumque

vicloriain de

Bononiensibus

sibi pollicebantur,

viribus et animis auctus repiilsaiu dedit: (|uam

cardinalis legati, ibidem pernos et Apostolicam Sedem deputati, vel alterius ad id a nobis dcpu-

inique ferens Mantuanus discessit, in cujus locum subrogatus fuit in castrensi magislratu

omnia et singula integraad cumdem locum lenendum, vel, ut prffifertur, deputandum deferant, scu defcrri facianf, et in ejustandi; sed
illa

dem

libera

potestate

tradant et assignent

ac

Marcus Antonius Columna ', qui subsidiariam equitum Florentinorum alain adduxerat. luterea Rononienses inducias a Pontifice flagitasse, ut Ia|)su temporis bellum consenesccret, expetiisse
;

quffi belli potius,

quam

pacis judicia et hostilia

sed spretas

eorum

preces a Julio refert

:

prreparamenta esse solent, incastellationes, repagula, et [iropuguacula Ecclesiarum, monasteriorum, palatiorum, portarum urbis, aliorumque locorum publicorum vel privatorum, in tam Ecclesiasticorum quam sfecularium
,

Paris de Grassis
dicti

*; ait

enim

Oratores Bonointer-

niensium a Pontifice petunt,

ut

terminum
;

jam quasi finitum prorogaret

ut interim

jiopulus super modo concordia! cogitaret: quaiii pelitionem papa non acceptavit solum, sed cum
irrisu detestatus est, sciens Bentivoli

dicta civitate, suburbiis et locis

illi

adjacenti-

fraudem,

bus vel vicinis consislentium nullo pacto faciant, a?dificent vel facta corroborent; quinimo

ut sic tem|)us, (juod placidissimum ac serenis-

simum imminebat,

quEecumque

talia,

a tribus

mensibus

citra cor-

perturbaretur, et sic Gallorumexercitus, qui Mutinffi jam eraf, tardaretur;

ac eliam aliis ex causis. Ilaque papa Bononiensibusomnibus, qui incuriasuaaderantcxpresse mandavil, iit ad consanguincos et amicos, qui

loboratavel facta destruant et solo squent. 27. Et quoniam morbi radice extirpata, quKlibet pars corporis facilius curari poterit Joannem pi-^dictum et ejus filios omues sub et poenis et terminis suprascriptis censuris monemus, ne dicto regimiiie aut guberiiatione
;

Bononia erant
(luanfum
reiilur, id esl,

scriberent, exhortantes eos, ut

in Bulla interdicli contineatur

exeque-

dicta:' civitalis

direcle vcl indirecte

quocumque

quasilo colorese impediant, neve publica paladonec alitcr tia dictffi civitatis ingredi audeant, per nos ordinatum fucrit; scd ad pra'sentiam nostram ubicumque cum curia nostra nos esse contigerit, personaliter se conferant, super praac missi^ deliberationem nostram audituri Inlenlala' mandatum nostrura guscepturi, etc.
.

Bentivolum velcaptumad papam (liicerent, vel cx[)ellerenl cx Bononia, aul alio modo ipsum tanquam hostem papjE, et tyrannum Bononia? proderent quod si non facerent, infra quatuor dies, quibus Galli ad lUffnia Bocivitatem diripiendam noiiia? approximarent Gallis, ac foco et flainma, tam civitatem quam cives in prsdam elservilium daret quod etiam
: ,

oratoribus
vil
:

Forlivii

sunt non parituris graviores anno Incarnationis DominicGP

pcence.

Uatum
mdvi
-

lur,

mandaquod illi exequi simularunl, sed, ut credinon fecerunt nam cum Bononienses cuijisis

nuiitiaiulum rcgimini

VI id. Octobris, Pontificalus nostri anuo iu. 28. Rotionia a ti/rannide BentivoUoruin libej.(il(i.

riales efficaciter cxequi, ac litteras nuntio ora-

Proximis
in

diebus

cum

Pontificius exerincurrisset, ca-

rioiiac.
II.

in Diariis.
'

citus

Bononiensem agruni

Jul.

Paiis. p. 3.

Paris. e Giass. p.
3

Paj.

(il.

o'J.

'

Hadi. Itiu.

Pasr.

2.

JULII

11

ANNUS

li.

CHRISTI 1500.
:

/.r.i

torum daro
res

ciirassent dcdissentqiie, ipsi oraloiiunlii

:

et tyraiinide

simiilato

siii

reccssii

lilteras

ad

latcni Iradideruiil, et

Bentivolorum coacli fiicriut civicomiiKMidarunt popiiliiiu;

civitatem
eis

ciirialcs remiseriint

qiiod papa audiens vocalo

pclicrunl liberationcm interdicti, et (juod Gal-

ex castris tubicine litteras perferendas ad Bonoerat interdiclo expressa advenerat, (|uo cavebatur, ut Bononiensium omnium, (|ui intra Bononiam vivebant, beneficia Ecclesiastica va-

lorurn

exercitus

non ingrederetur.

niam nona

dari jussit

et (luia

jam

dies ullima, (|u;u

care censerentur

proplerea curiosi ac
(|uibus papa

sollicili
iiu-

omnes
siine

curiales eranl super impclrationil)US

;

jusmodi bencficiorum

prumplis-

omnibus

oirerejjat .

29. Pontiflciis niinis

Bentivoli jufTum exciitere

cum
que

Bononienses decreverunt isque Gallo duce rerum suaruin incohimitalem

exterrili
:

pactus, se suaque Gallorum regi permisit, in(^jiis

petiit, ut

clientclam se recepit tum a Pontifice eas pactioncs conlirmaret; cui Julius

:

super omnibus respondit iiide et tertiiis nuntius superveniens a magno capitaneo Gallorum missus indicavit Bentivolum cum filiis ad se aiifugisse, quibus lidem dcdit seciire manendi; scd omn;stamen cuslodiendos militibiis suis tradidit . Ponlificcm die .Marlis, decima 30. Addit NovembriSjS. Marlini sacra' pervigilio Bononiam ingressum Ingressus, inquit, esl, (|uan(]uam astrologi et nonnulli malhcmatici iii conlrarium dissuadere conarcnlur; ()ii()rum tamcn scieiitiam et levitatem sprevil alque detestaliis est, illud Christianum elogium prffifatus videlicet In noinine Domini i^roccdamus et ingredia: ' :
:

Papa ad propositum

nccnon sociis, quorum nomina exfirimeret, \itam resque quas juste teacrent, salvas pollicitus
'

miir

Divertit

tum

in equitiini Jerosolymitano:

nim donuim mauiibus proximam

vero die

se(|iiciiti

est

ciim(|ue

Bononiam

inf,q'cdi

pararel,
,

novre reruin conversiones ac Bentivoli ad toleraiulam obsidionem se compararunt Quo audito , inquit auctor, papa
:

oborta^ sunt

Gallos, quibus prius, ut ab oflensionibus absti-

nerent mandaverat, rursus contra Bononienses excitavit, ut non parcerent viventi; quin oninia
ferro, flainniis(|ue et siispeiidiis perderent.

triumplialcm pom|)aiu pcr Bononiam duxit; cujus ordineni idcm auclor composuil, ahiue arcus triumphales tredecini lantum ereclos ciimpopulusob frementes circum inceuia Gallorum copias terrore suspensus opum niaguiflcentiam cxplicare non auderet, tiim siib:

dit

Quo

tiliilum

habiiit,

Unusquisque arcus in fronte suum unus Jilio II tvrannoium

:

nuntio audito, Galli, qui die Yeneris in castro S. Joannis in Persiceto constiterant, ad inuros Bononii-e applicantcs Joanni Bentivolo ct Bononiensibus externiinium insinuarunt. Sed hodie,
qufB est vigilia

Exeii.soiti.

Alius

TUANQi;iLi.rr.\Tis

larcitoui.
:

AliuS

Omnium Sanctorum, cum

solemnibus
in

in

vesperis

essemus

calliedrali

Ecclesia Imolensi habitis, cardinalis Narbonensis Gallus pro rege apud papain de hoc bello

BONOMA A TVUANMDE LiBEUATA; ct Iiujusmodi . Et iiifia Et sic usque ad Ecclesiam per arcus hujusmodi triumphalis via disposita fuil. Adde (juod ab omni parle viffi pr;edict;e surgebant piilpita sive subsedilia, quffi pcgmata dicunlur; in qui:

LIBERATOUI PATRI.E, CtC.

AHuS

bus erant

viri

seniores, et nobiles matronaj,

agens mihi ad se tunc vocato dixil, ut papfe caute nuntiarem, qualiter tunc ipse litteras a
erant

l)uerique et puelhe,
diclu crcditii(|ue
fuerit

ac

rcli(|ua

niollior
:

letas

spectanles et mirantes

pompam

et

miriim

magno capitaneo e.xercitus receperat, quomodo omnes iii armis belligeranles conlra Bononienses, (juibiis cliam scripseratet araldum miserat nuntiantem, ut si diutius in sua pertinacia persisterent
,

cos onines

ignc et ferro
vellent,

dispersurum

sin

aulem magis pacem

fuit, ul populus ille cestimatus ad septuaginta homiiiuiii millia, pra'l(>r equestros, qui etiam decem aut duodccim millia erant tam Bononicnsium, (luam curialium. Vi;E omnes a sursuni pannis ct auheis tcgebantur; |)endcbant utriiu|iie la[)elia, arma, et signa

pace millercnt, vel BentiYoli supplices irent; qiiod sic sperabat eos facturos antequam dimidia dies crastina esset. Ad irritum ea non cecidere; Bentivolus enim armatis Gallorum niiiiisexterritus ad Gallorum
j.ro

quod ad papam

picturata, arbores floresqiie, ac eliam rosoe vi-

renles Pontiflci prncsenlalm;

et teniporis asperitatein
illa

quod
et

|)ropter re-

gionis frigidissiin;e sitiim et ca'Ii acrimoniam,

mirum

noviim

in

urtie fuit .
:

Nonnullisijue

iiitcrjcctis

ver-

castra noclu
ses se

cum

liliis

se recepit, ac Bononieii-

suaque

Pontiflcis obseijuio addixere, de-

cretos ex sexdecini
Imolffi

patritiis quatuor oratores secunda Novembiis die Pontiflceni sup-

umbracula sive iinum pro sanctissimo Sacramento ex serico albo auro variegato, salis
bis
"

PrLcterea ordiii;i\i diio

,

baldacliina

videlicet

plices

adiisse ait aiictor

Hi erant, inquil,

Joannes Franciscus.\Idrovandus, comes Herciiles Bentivolus, Angeliis de Ranutiis, et Annibal de Sassuno; qui anle [lapam se excusarunt, quod contra papam peccarunt quidem, scd vi
1

convenicns, et ([uadraginta funalia albae cera; auro elaborala anle ipsum sanctissimum Sacraet ex canonicis Basilica; meiitum defcienda calhedralis ordinavi quod sex vidclicct [icr vices scm[)er umbraciiliim su|)ra sanclissimum Sacrameiilum a mansione ad iiisam Ecclesiam, el
:

Pa^'. G5.

Pai?.

'

Pa:,'.

78.

'

Pai-'.

Sl.

462
lii

jui.ii

II

Axxus

4.

cnRiSTi 1506.
Venetia-

(Hiidom

siu-ri:^

\i-slilms aiirois, iiuas |ialuila-

roi^is Iraiicia', aliiis liispauia', ot uiuis

ineiita sivo iiluvialii

Itoiii

Muaut,

iiKliiti

dcrcrreiit.

ruiu

i|iii

sox sinuil priina vice tuloriiiit baldael

oriiiiuni aliucl

iiiiibraoulum pro l*ontilioo

et partini

(hiiiuui;
(iiio

secunda vice orator Elorcntinus,

;

brocato iiauno aureo, rubeo, luiipureo sive ereniesino, satis etiani ain|iluni cuin perticis auralis sex. Item leoi (iiunl oeutum nobilissimi juvenes et ailo[larliui o.\

ox

rectores universitatis, prictor de Bononia

serico

lescentes ox patritiis ot priiuatihus IJononieiisihus uno habitu induti obviarunl l'ontilici c.\

donuiin iKibiles contiuue delulerunt . Priusqiiam Postque noniiuila alia addita Piuiliicx doiuo maiisionis exiret, cives vi|,'iiiti a populo, (jui ctiaiii elccli vocabautur, oh\iarunt,
ot diio alii

priucipes de curia

i>ononieiis(!S sox vicissim

mansione recedenli auratos baculos sinj^uli maiiibus forentes, iu quorurn cuspide i^laiis erat siugulis; iiu;e glans signum est lamilia'
Ruverea)
;il.

et claves Pontiflci

obtulerunt iu area ejus do-

mus,
closia

ulii

adliuc Poutifex erat reversus de Ec:

Et infra

]iarvula mansionis in porta aiitem mausionis ejusdem erat cardinalis episcopus

15oiioiiiensis

"

Onliiiavi iiuod
eraiit \isiiiti

omnes
iii

cardinales,

(lui

oappatus;

qui

Pontifici
:

crucem
Pontifex

numero

duo,

ca|ipis ex eaiiicl-

niore solito

osculaudam dedit

et sie

lolto rosato iuduti essoiit. (irdiuavi (|uod pilea, sive fialcra Poiililioalia cx purpura et auro
tria, (jiue

Ecclesiam
esset; ulii

cuin omni comitatu, qui ingentissimusfuit, ad S. Pctri pervenit, cum paene nox

tur, ut

iii

oaiioUa honoris vocautur, auteferrouo(U'onationo consuelumestfleri. Ordi-

cum

solitis ceriinoniis

receptus fuit

na\i otiaui (luod vexilla omuia populi, (|ULesuiit minioro soxdooiui, ot alia uobiliora (juatuor \idolicel libertatis, rontificis, Ecclesiai, et cruoiat;e; et sic
iii

ad aspersorium, incensum, versiculos et orationem, (luam iira^fatus cardinaiis episcopus

itononiensis eantavit similifer,
tus
:

iit

prius cajipa-

totuiii
.

vii;inti

auteferreutur or:

dinatim ante papam

(juod carceres
ratis

omues
,

Ordiiia\i Et post alia publici aperirentur, libe<>

denuiin Pontifex ohtulit supor altari ooitum qiiid, et heuedixit, et induigentiam pleiiariam coucessit, quam cardinalis de Columiia
et

prior

diaconorum

ut

solitus

erat

pulilica-

omnihus
talcs

quod

cum

qui ibidem detinebantur; et titulo scripto ante pectus pen-

vit, etc.

33.

dente iu plateam ante portas palatii manerciit, et potesfas sive pnctor ibi esset eos osteudens
ac iietens, ut pacis vitam donaret, prout fecit, et sic ouiucs liherati fuerunl. Uuod autem ad

rcpettmtur
nuensihus.

Flaminia} civitates a Venetis occupatx ; Saoncnses clamnis afficiantur a Ge-

Ejusdem

pompa;

celehritalein
';

descripsit culto versu Hadrianus cardinalis

procpssioues tain eleri

quam

populi ohvianlis

solemniter 1'ontifici sic ordiuavi; ut tot altaria pereaiu processionaliterviam origcrentur quam

(]uihus addit Guicciardinus -, .Julium Iiis seoundis successibus erectum fuisse ad Elaminia; urbes Ecclesiastici imperii a Venelis tentas re]iefoiidas; defuisse autem illi Gallorum regis arma, cum (uuuue po]iulares homines scditiones in nobiles commovissent, instruendisque iu sedifiosos maritimis et terrestrihus exercitihus rex iutentus esset consuluisse autem illi Poulificem aiuut, ut uon ferro, sed clementia litem comiioneret a quo consilio cum Gallum re\ocarc nou potuisset, ahalienatum auimo ab eo fuisse, ]iro.\imoque auno Bononia Romam
:

magnificentissime oriiata
lis,

cum

oaiiticis,

modu-

sonis, vaporihus ct saiictoruin reliquiis ac imayiuihus oniata, quot in tota civitate collegiatie et parocliiales Ecclesite esseut . Aliisque

interjeclis

" l't

oiiiues in stalione eis assignala

juxta

ordinem

superioritatis

singulorum ad

Ecdesiain matricem maucrent iiulesiueuter firmi et immobiles, nuuquam Poutificem praicedentes, nec miuus se(|uenfes; quin omnino
expectantes doiicc onines, (uii l*outificem et triuniphum comitahautur recessissent; et interini,

re]iefiisse; at

de his inferius.

Pontiflce in

quam

leslivissime souis et modulis

triumpho transeunte, omnes hymnisque

Aute iios Eiguria! motus Genuenses inler ac Saouenscs gravis fuerat concitata discordia, affectique plurihus damnis Saonenses ad Ju-

liuuieadem
gavit', ut

]iatria

apiilaudercnt. Post cleriim etiain in omiiihus et per (imnia mauseruut, et stelerunt societales ac
coiiriatoruilates
et

lata jiro i]isis senteutia

oriundum ]ierfugerant; qui Ludovioum regein ro:

collegia

omuia ac etiam
vico

Genuenses compesceret Charissimo in Christo fllio nostro Ludoregi Christianissimo.

in

doctorum
de
civitale
3r>.

et scliolariuiii
.-.

oiijusque professionis
ordinatis,
Poiitifux
iu sede

Erancurum
"

Et iufra

Charissiine

Christo
filii

flli

iioster,

saiu-

Igitur omnibiis

teni, etc.

Cum

dilecti

autiaiii ef

commune

liora circitcr

xx ex niaiisiuue rccedens,
luithra ot

civitatis

^restaloria delatus cuiii

paludameuto

Saon;e patri;e noslr;e dilectissiiiue, et mjijestali tu;e fi(k'lissinuc, a Goiiiieiisibus vexaroiitur,

iioc
i]isi

sive [iluvio aurod. piiecodoutihus viginti duobiis

ullis

cardinalilms iu oappis ruhois, voiiil ad EccleS. Petri suh haldachino; quod piiiiia vioe oratores, iiui tiiuo cuiiaiii sequebautur, dotuleriinf, videlicot tres uratores imperiales, uuus

nuonses

nostris aut tuis monilis Gehujiismudi \oxatiuiio cossareiit. ah

siam

'

Il.idrian.
1.

caid.
|i.

iii

lliucrai'. Julii II.

(iiiiciiarJ.

I.

VII.

'

l.ili.

Iiicv.

iOo.

TULII
npccssitato coacti
a iinliisi|iic,
ijiii

II

AXNUS

4.

CHRISTI 1506.

463

ail opcni Juslili.r cdiifiiiiiTiint; pro pastoralis orncii ministcrio

sldlica' Scdi pra'siiiio esse possint ad laiiiiciii ct

gloriaiu
lliolica'

divina' majcstatis,
lidci,

cl cxallatioiiis (\a-

ncniini
sii|)(>r

|iossiiiiiiis jiistiliani

(lcnci;arc, caiisaiii

qinc a Chrislianissiniis |irogcnisa>pc

vcxationiliiis liiijiisniodi
aii(lil(iri(i

coiitra

('icniicn-

torihus tuis

dcrcnsa ct aiicla
.liilii

liiil.

I)at.

scs

iii

palalii
:

noslri Aposlolici

cdinJiiris

lionnc apuil S. Pctruiii \\i\

mhm,

Pontili-

uiitli

oliliiiiiciiiut

caiisaiii(|ii(!

ipsain

catus uostri anno

(|ui

iii

".

ortlinc prosccuti

sentenliam pro so coulra C,cnucnscs rcportaruut; scd omuis spcs coriim cst
in majcstatis tua^

Exortagrnvis fuit indc inter iMaximilianum, Galio Jjcdiolanenscm principatiim Jurc fidu-

pra>sidio,

(\uw tanto Justiiis

,

ciario

Saoncuscs liujusmodi vexatiouihus lihcrarc qiianto minus dc coriim bono jurc post hauc
sciitcntiam iioterit diibitare
:

contiilerat ca lcgc, ut (^landiaiu dicto Carolo ucpoti conjugem daret cum dotali principatu, questusqiic est violatas a Ludovico fw-

id

cclsitiidincm

tiiam

factiirain

autem etiamsi non diihitamiis,

deris

tamcn jiro debita in patriotas cliaritatc liorlamur, ut nostro intnitu celerius et cumulatius favere velit. Dat. Romn' die iiltimo Kchniarii MDVi, Pontificatus nostri anno ui . :U. GaUici ordines sponsalia Claudix cum Caro/o V alrrumpunt, imde orif/o Mediolanonsis 1'crcusserat belli inler Gcrmanos et Gallos. antea Ludovicus foedus cum Maximiliano Cksarc, at(|iic filiam Claudiam, attrihuto dotali princijiatu Mediolancnsi, Carolo V illius cx IMii-

lippo
frni

filio nepoti desponderat scd Gallici reordincs iutercesserc eo enim fccdcrc prin: ;

sacramento antea firmati leges, dc qiio Eodcm anno Ludovicus Gallorum rex, ruptis pacis et initi fcederis cum rege Maximiliano capitulis, nuper in oppido Hagcnoa; conscriiitis, ct Evangclio atqiic sacra communione Corporis et Sanguinis Cliristi firmatis, ab eodem recessit, morem secutus avitum siqiiidem rcccpto .Mcdiolano ab ipso Maximiliauo in fcuduin, Ludovicus parum dc capitulis ictifoederis curando, regem inimicum et adversarium liabere maluit qnam fidem scrvarc et Mediolanuiu (luandoqiic amittere . Hbcc fuit exorti postea belli origo at de his suo
lurc scrihit Baselius
'
:

loco.
33. Contentiones inter
et

cipatum pra^clarissimum

divclli a Gallica co-

Philippum Austriacum

roiia tCffre ferebant, verebanturc|uo

ne Carolus

ad conJiiny:endas ctiam Germani;r, P.clfjrio, Ilipaniis Italiie(|iic Gallias, uxorio jurc ali(|iiando aspiraturus foret cum ca dc causa tot antea cuin Ediiardo III exitiosa bella gcsta cssent. So:

Ferdinandum Hispanum. Monuit eumdem regem Julius Pontifex, ne in regni i\ca[)oIitani

leinni itaiiiie legalione decrcta

Ludovicum
diici

ipsos

orasse refertBuonaccursius', utClaudiam tlliam

non Carolo Austriaco, sed Francisco

rcdi
:

Engo-

controversia, qua; ipsi erat cum Ferdinando Aragonio, a quo jure a Sedc Apostolica accepto armis exutus fuerat, aliquid inconsnlla eadcm Sede statucret quod cum ipsi sponderet Ludovicus, illum Julius in ea mente confirmare nisus est hisce verbis Scripsit ad nos vene:

lismensi salica lcge sceptri Gallici fiituro IncJustis

rabilis frater Cistariensis episco|)US orator noster,

conjiigem traderet nec populi Gallici precihus Ludovicus rcpugnare |)oluit ejusque factum Pontifex, cum bellorum ingeutia pericula propulsata visa essent, liisce litteris
;

serenitatem tuam nolle de rehus Neapoli-

tanis deliherare

absque auctoritate

et consilio
et san-

nostro,

in

quo solitam tuam erga nos

commendavit
<<

'-

Ludovico Francorum

regi

Christianiscliarissimc,
[iro

simo, salutem, etc. Uecle et sapientissime

fecisse videris
;

fili

qui

populorum tuorum vota

tuorum non

conscrvanda unione etdiguitate Cliristianissimi

regni, et aliorum suhditoriim
sis

ctam Sedem Apostolicam singularem devotionem et observantiam recognovimiis, et provide ipsam tuam majestatcm plurimum in Domiuo commendamus, etc. Verum postea idem Ludovicus Jura, non consulta Sede Apostolica transmisit in Ferdinandum, queni venisse hoc anno Neapolim memorant bac vero de causa
,
;

in Italiam accessissc.

aspernatiis

nobis quidem nihil gratius aut

optatius potuit nuntiari.

jestati tucB ex

animo

Gralnlamur igitur masponso vero (nempc Franet

Tradita illi testamento ab Elisabeth regina uxore fuerat Castellani regni administratio Philippus vero Austriacus genere, Bclgii et Bur;

cisco

duci Engolismensi)

sponsa) (scilicct

gundiae princeps, illud ut iniquum improban-

Claudite rcgis

Francorum

unigenita?) ex parte

Dei omnipolentis benedicinuis, Deumque ipsum oramus, ut quos sanctissimo matrimonii vinculo coujungere est dignatus, de virtute in virtutem deducat, oplima prole foecundet, et ad optatain senectutem perducat ut tuse majestati
;

dum contendit, cum Jure iKcreditario ad Joannam uxorem suam CastcUa pertineret confla;

taquc validissima classe, ad possessionem ineundam Belgio solvit principio anni a Castellanis expetitus ', tempestatis autcm viin Anglicnm
littus

ejectus est
:

exceptusque honorifice ab
fcedus

tuoque inclyto regno, atque adeo saucta5 Apo-

Henrico VII rege

1

cum
ct

eo
alii.
1.

instauravit,

.Nic.

Basol. in AJd.

ail

'

Bonacc.

in Diariis

Mariaa.

xxi.t.

c.

4.

Lib. VI. brev.

per Sigisra. secr.

c.

Cliron. Naucl.

Lib. brev,
1,

'

Lucius .Marian. Sicui.

1,

xxi. Mar.
1.

xxvui,

p. 338.

17.

Quonac, in Diariis Guicc.

vii. Osor,

iv,

/.G4

.TrLII

II

ANXfS

4.

CIIRISTI 1506.
iiiel)iis

coactus lainen
Siiirolcia^

illi

dedere KdnHiiniinn
ciijii!;

IViliiin

caiida flammafa, iiorrecfaque

Occasum

(iiicem.

aniliij:iia

in sc<'iiliuni

.Viiirlicnm jiiia eraiit.

licljriuni |>eiiusieraf.

(jiii()iie

iiielii

Ilenriei

iii

Uuanivis anlem illinsinco-

Anslriim. Posf fafa creditiim cst liujus jiriiicipis cajiifi minari. (^jusque ohitu magnani rcruin inutationem forc, motusque graves.
iiilcr et

Iiiinilalem Pliili|i|ius iiactns essel,

ciis

tamcn

Heiiii-

Fliicluantes

post

ejiis

ohitum Ilispanicas res

VII

seenri eiim

]iereiiti jiissit,

nt solinin
vciilis
aj)-

siisleiilavilFranciscus XiniLinius arcliic]iiscopus

liiinarel.
(lare vela
|)licuif,

Pcrmissus aiitem idibus Aprilis ad

'
;

Auslriacns
Ilisjiania^

ioletanus cnin
(ioiiec

aliis

iirudentissimis senatoribns,
in

orain

Ferdinandns omiiium votis

Casfellam

ac nicnsc Jnnio varia ciiin

I'"eniiiian(l()

\ocatus cxcitatos motus compressit.

soccro fccil collo(]iiin (iciniinKjue ad cas pactiones vencre, nt IMiilippus Castella^, Lepionis el Granatae frubcrnacula tenerel Ferdinandns
;

vcro pnrfcr avila rej;na, Xeaiiolilannm etiam,

(juod sujierstite Isnhella parliim fneraf, possideret. Alijuc ila
se conlulit
:

Ferdinandus ad regna

Arajioniffi

deindi;

iiislrucla IHarcinone (]iiin-

(juaginta navium classe Xeapolim contendit cupidissime ab omnibus exceptus, ubi Consalvnm, cujns virtiilc regniim Gallis ere])tiim fuerat stalii dejecit
3".
',

Alexandri regis Po/oitix ?mrsetelor/ittm. etiani boc anno Alexander Polonia' rex cum, Podolia, Russia Lituaniaijue liheratis, vicforiam de Tarfaris Prfficopensibus retulisset (I). Pepigerat aniio snperiori eornm rex Meglingerus fcedus, quod mox, ut illiiis a;muliis Sacmatliczar pra-niinliaverat, frcgit; quinque eniin millia exjieditoruin Tartarorum equitum concilatis excursionibus circa paschale fesfnm Podoliam, Russiam I.ilnaniamqueemensi,

Obiit
'

38.

(jiiod

iii

suspicionem regni

ciim

vasfifatem

late

etfecissent, fruinenta do-

ajipetendi incidisset.

mosque

Rebus omnihus recte constifutis, seanno ad CaslcUa' refrna moderanda a filia Joanna regina excilus est; paucis enim niensihus CastellanorcgnopofitusestPliilippus, ut(]ue
(juenli

bomines imbelles ac pecora qna; avehere non poterant secuissent tiim centum millia hominum et eo amplins abexussissent,
;

fallaces sunt liumana' sjies,

cum

tot alia soceri

duxissentin servitulem, sociosad conriciendam majorem expedifionem, I>ituaniamque obterendam spe prajdffi pellexerunt. Duobiis ifaque
sultanis

patrisque solia conscensurus crederetur, pcracnta fehri correpfus in sepulclirum corruit ',

diictoribus ad Iriginta circiter millia

Carolo et Ferdiiiando liliis postea CresaErat autcm, inqnif Marin;cns% Pliilippus juvenis corpore validiis, facic pulclira, aspectu juciindo. animo liherali, ingenio claro^ ct litteris adornatus, qui regnavit menses fere qualuor, et in urhe Burgensi adversa valetndine corrcptus paucis diebus e vita decessit die xxv Septemhris anni pra,'nominati . Cui consentareliclis

ribns

equifum Tarfarorum eodem anno TauricaCliersoneso egressi Augusfo mense infesta signa Lituania; intulere in quos indictum bellum ab Alexandro rege; cni cuin IJtuani in hostem nisi
:

prffisente ituros negarent, illeque adversa valetudine implicitus esset, ac medici conten-

eo

nea Mariana scrihit

sic

inquiens
:

Ad

septi-

derent euni lahore itineris non hostibus, sed sihi mortem allaturum, cerfum vitse subire periculum, quam in extrGino balitu suis deesse malnit cuin vcro lafe fusi palantesque Tartari
:

mnm
lius

kal. Octohris ,

et infra

vitam clausit

vagarentur,
lens
sliffi

morho ingravescente Alexanderdo-

Philippus rex vix regni inclioati priinis frncti-

ne diu talem principem prBestaret, qualem eximia indoles polliceri videbatur. Quid nohilifas profuit? quida;tatis flos? quid cxiinia totius corporis orisque dignifas ? quid opes ct potentia, quihus cffiteros principes Clirislianos facile sn.4:^talis

delihalis.

brevitas

effecit,

numerus

quid regia et sjilendidus aulicorum ? cuncta pervertit mors importuna pra^cepsque, fanfnm sibi in rebus humanis suinit; sola virtus non interif, cujus cerla merces
peravit
?

equo liffiiere non posset, Eucharisacramento procuratus, Vilnam delatus est. Micbael vero Glynschius regium exercitum in Tartaros duxit, ac jirimam corum aciem decem niillium adversariorum in paludem ccenosam iinpulit, quffi partim hausta voragine partim ferro concisa. rEgre dcinde ad stativa Tartarica se contulit militaris eorum moris peritus, ipsorumijne agmina casus ignara, ut primum ex
in
vit(]ue ingenti strage

quod

est.

NonnuUisque aliis inferjectis subdit Mense Augusto crinitum astrum extitit octo

popnlafione reversa eranf, forliler excepit, deleadeo, ut quatuor dierum fluxu viginti millia Barbarorum caesa totidem
; ,

c(iui

memorenfur. ut referf Cromerus *, qui vicloria? nuntium Alexandro regi cum inorte
capti
'

' 1.

Marian.c. 20 el 21.
1.

c.

Marian.
Siirit.

I.

XXI. Maiian.

xxviii.

23.

xxviir.
*

c.

ull.

.Marin.
Micli.
1.

Marin. ubi sup.

IV. c. 82.

Crom.

1.

xxx.

Crom. ubi sup.

(1) Alexander PoloniiE rex inclylus, cujiis virtulcs lale liic prosequitiir annalisla ei Cromero, lioc anno abiit ad soperos. Diem et niedsem obilus ex Polonis scriploribus indicat Spondanus ad hunc annum scribens nuin. 6 e vila migiasse die XIV kal. Seplembris. In ejus locum Senatus, habilis Petriliovis comiliis, Sigisuiuudum Casirairi V (llium assumpsit, ut sciibil Gaspar Hcdio in Synopsi hislorica adjecta Enneadibus Sabellici. Diem eleclionis hujus profert .\ugustinus Liber, Bjro de .Mayerberg, in Itinere .Moschoviio habito an. udlxi,

pag, 75, electiini tradens die Xlll kal. Novembris. Coronae vero accepta; ritum in seiiuentem qui peraclum illuoi Cracovia ab .\ndiea Roza archiepiscopo Gnesnensi affirmal.

annum extraclum scribitidem-Gaspar Hedio,

.Ma.nsi.

JULII
liiclanli

I[

ANXrS

4.

CHRISTr 1506.
:

li&b

pcrlatum aclilil Jam, inqiiit, Alcxander rcx ilesperata saliitc et testamento conciito, siimptisc^ue ritu Cliristiano sacris mysleriis aniniani ai;cijat, cuni ci dc victoria suoruin uuntiatLim cst. Sulilatis ijiitur iii cadum nuuiiLus ct oculis laclirymas stillanliljus, tacitus, amisso
:

tarorumjugum excusserat
:

complurcs

et

ma-

jani

usu linguic,

f^ratias

ajjcre

Deo visus

est,

ncc mora, animam exlialavit dic decima nona mcnsis Augusli, (luadragesimum sextum aiinum aycns, cum non totos cjuiucjue annos reguassct in 1'olonia cujus oljitum cometes paucis ante dicbus ad Seplenfriones conspectus
:

imperio suo adjunxerat cum Stej^hano illo magiio Valachorum palatino aninitatcm et amicifiam coiitraxerat Casauenscs, Pcrmios, Sibiros, Lapos, Ingros Huugarorum progenitorcs, Bulgaros .\siaticos, partim subjugarat, partim tributarios sihi fecerat cum vicinis Sueonibus
giios princij)atus jiarvo vcl uullo iicgotio
: :

Livonibus, atque Finnis jirospero successu bella gesserat Lituanis supra septuaginta arces et castella adcmerat. Uuanquam
sive Suetiis,
:

autem plcraque
rat,

portcndit; quin et globus igneus clarissimus

haec omnia per legatos gcsscformidahilis tamen Lituanis fuerat . Addit

quadam

nocte super turrim curice senatoria;

Michovias
fuisse,

eum

sobrietatis
et

Cracoviffi decidisse visus est.

39. Ascriptam eam de Tartaris^ qui ad dclendos Cliristianos irruperant, victoriam diviuiE

ut ebrietates

amantem adeo juscula inebriantia e

providentia3 fuisse^ refert Micliovias ex quo hocAlcxandri elogium annectimus In bellis fortunffi non omnino exjjers, primuni quidem per exj)editionem contra Moschos, ductore suorum Lifuanorum fidelium cxisteute Bohemo Czyernyn, Moschos tunc viribus et muUitudine
' ;
:

Moscovia sancita lege sustulcrif. Cerfatum est de successione inter Demetrium cjus ex natu majori filio nepotem, et patruum, sceptraque

dcmum

corripuit

Gabriel
attrivit.

cjusdem

Joannis

Basilii filius, qui

Basilius j)Ostea dictus est, ac

Polonos gravi bello

41. Francofordiensis

Academia

instituta.

supcranfcs cuin paucis Lituanis ct stij^ciuliariis devicit. Itciu ia auxilium fraternum Alberti regis coutra Turcas per Valachiain expeditionem
facicntis venicns,

Condifam per hoc tem[)us Francofordicnsem academiain a Joachimo Brandcburgensi jirincipe imperii electore, et a Jiilio pkiribus i^rarogativis
lius

ornatam
qui

fuisse, scribit Nicolaus Base-

dum

iu camj>is l'ud(jlite

cum

Joachimum ipsum
regem
a
;

miris laudibus

Tartaris sccuni confligcre decliuanfibus consisteret,

afflcit.

Flagitasse efiam
institueret

Wladislaum Bolicmife
Julio,

castrum Braczlaw
regno Polouiie

erexit, et

perennem

et

Hungariae

suorum magnorum
tuit, tani

oi^eruin

memoriam coiistiquam niagiio ducatui

Acadcmiam

ut Wratislavije scd huic decreto Polorefert

num

intercessisse,
*.

remque disturbatam

Lituaniae in eo ipso castro tutameu ct sinyulare

Michovias

confra Tarfaros jiropugnaculum. In iilfimo vero

morlis arficulo, sicul suprascrij)scram, moricns hostes vicioriose prolligavit. Sub jirincijiafu cjus crebrte incursiones, sed non inultie fuerunt; adeo tamen pius,
liberalis,
ct aris auri-

que parum cupidus

erat, ut

quidquid peteretur

porro in Bohemia luxretici permixti maxima oflensione publica, et damno rei Catholicaj arceri a sacrorum communione non possent, Julius religiosis sacerdofibus Ordinis Pricdicaforum, qui restituendse Ecclesiae dignitati, et traducendis ad
ita

Cum

essent Cafholicis, ut siue

libens tribuebat, et uon

prius essel sollicitus

nisi priiis se oflcrrct

nummorum

habendoriun,

indigens aut supplicans, cui subveniendum foref, aut ij^sa necessifas urgeret . Cum nullos ex Hclcna ducis Moscovis lilia schismatica suscepisset liheros, Sigismundus Oppaviffi ct GlogovicT dux illius frater ad PoloniK ct Liluaiiiie sceptra cxcitus est et his Mafthias Micbovias
:

fidcm orthodoxam animabus cximiam navabant operam, permisit % ut ctiam cum ha^reticis in divinis versarcntur, atque amplissimis praerogativis ad augendam gloriam divinam exornavit. Julius, etc. Vcstris in hac j^arfc supiilicationibus inclinati, vos et vestrum (iiiciiilibef a qiiibusvis excommiinicafionis, suspcnsionis ct
interdicli ac aliis Ecclcsiasticis censuris et pcE-

et

Martinus Cromerus Polonicarum rcrum hi-

nis a jure vel ab

homine quavis occasione

latis, si (juibiis

vel

storia?finem imjionunt. 40. Dasilii ducis Moscovise obitus.

-

causa qucmodolibet

(juomodoli-

Tradunt

iidcm Alexandri socerum Joanncm Basilium magnum Moscoviae ducem, a quo sspius Tartari ac

Turca^ felicissim^! fusi fugatique fuere, quemque a Romanis Pontificibus vidinuis pro-

ligafi et irrcfiti estis, ad ctlccfiim prrescntium dumtaxat consccjuendum, liarum serie absolvimus et absolutos fore nuntiamus necnon vobiscum suj)er irrcgularitafe, si (juam prajmissorum occasione contraxistis, dispcnsal)(;f
;

vocatum, ut schismadamnaret, remque Christianam tucrctur, lioc anno e vivis abiisse ciijus
:

mus, abolemusque

omnem

inhabilitatis

et

gesta insignia

Cromerus

[)aucis hisce verbis esl

iulamiic scntenfiam per vos et vestrum (juemlibct dicfa occasionc quomodolibet incursam et
:

complcxus

Felicissimus fueral Joannes, Tar-

nihilominus vobis omnibus, ut

1

cum
.Micli.
1.

ipsis hffire-j

.\liili.

1.

'

Micli.

1.

IV. c. 82.

.Micli.

Crom.

iilii

siip.

Sigism.

Iib.

in

IV. c. S5.

Sigis. Ilerbeiisl. coiinn. Moscb. p. 7.

Nic. Bas. iii.\ppenil. ad Naucl.

iv. c.

85.

coiii. rer.

Moscovit. et Ciomer. ubi sup.

Lib. X.X1V. Rull. p. 280.

AN.\.

TOMUS

XX.\.

IUyn.

XI.

39

466
licis

.TUI,ir

II

ANNUS
tilii

4.

CHRISTI 1506.
"

ctiaiu

in

diviiiis

convcrsari

ac

mo-

Sanctissimo in Clirislo patri Julio pap;c

II

dcrno ctpro tcmporc cxistcnti prinri provinciali dictic provinciic ac iilis qnilins viccs tnas commiscris,
nt ipsos Inrreticos ad cor
et

Joaniics Tritlicmins abbas Spanheimensis, hu-

miilima pednin oscula bcatorum.

dictam
stiis

Ignis,

qucm Dominus
(iliiis

noster Jesus Chri-

Romanam

I-lcclcsiam rcdcaiit, a (inil)nscum(|nc

Patiis n^lcriii

inisil in tcrrain, voliiit-

li;rrcsiim criminibns auctorilate nostra in loruia Ecclcsi consueta absolvcre (juodqne priorcs (lomornm el convcntunm iinrdicti Ordinis jiro
;

(liic iii

iiic

cordiliiis lioiniiium vcbcnientcr acccndi, ultiinum subditonim tuorum, clemenlissiinc palcr, nullins apiid divinam Ponlificatus
tui

tcmporc existentcs in pr;cfata provincia;, in i\ua tanlnm nnns Calliolicns episcopus existit, pallas, corporalia, cruces ct alia paramenta Ecclealtaris ministcrinm, divinnnu|ue siaslica ad
oflicium
tis :

riti

Scdcm piNclcr vel momenti

lidcin

ct

devolioncm vcl me-

compellit, ut causain B. Ben-

nonis mcrito et sanctitate Misnensis Ecclesiaj dignissimi qnondam opiscopi, meis altiorem
viribns, ad instantiam Christianissimi
diicis

el

cnllnni necessaria bcnedicere possi

Saxonum

omnilins(|ne fralribiis conventnuin et domornm refonnalionnm, ac dileclis in Cliristo tiliabns sororibus sub -vestrorum
Et infra,
resjnla

dc^cntibus Ordinis et provincia? Pra^dicalorum, ob piscinm iiennriam, (lua; iii illis parlibns viget et vestri paupertatem, ut tribus dicl)us singularum hebdomadarum carnibns \csci abs^jue aliqna Ecclcsiaslicarum censnra-

clementissimam paternilatem, quia verbis nequeo, mntis vel litteris agam. Is, ut veterum Monumentis edoccmur, ab infantia pra^ventus divino spiritu totum se Dei manciiiavit obseqnio, fide clarus,
Ceorgii
,

apnd

tuam

virtute et constantia infatigabilis, spe robuslus,

rum incnrsu

et

conscientiarum scrupulo, sicut

libere
et
licile

amore et charitate in Deum et ad proximum oinni tempore semiierferventissimns, ex monacho regnlae S. Bencdicti primus monasterii
qiiod Goseck in dioecesi Nuebergensi non longe ab ipsa civitate situm nuncupatur, abbas instiluliis, tricnnio ferme prwfuit in oinni rcligione quo clapso monachorum suorum et sanctitate invidia stimulatus, injuriisque advocati comilis
:

s(-mpcr consuevernnt,

valeat
;

concedere possitis Aposlolicis ac in provincialibus et synodalibus Conciliis edilis generalibus vel spccialibusCon(lispcnsare, ac liccntiam eis

ordinalionibns ac statntis, et consncUulinibus domoruin scn convcntunm ct Ordinis pra;dictorum juramento, confinnatione Aposlolica, vcl quavis firmitate alia roboratis c;elcrisque contrariis nequaquam obstantibus,
slilutioiiibus
el

impctitus,

monasterium cum

aiibalia deseruit,

etcrenuiin Christo in tranquillitate servitnrns intravit. Inde per Victorem papam II vocatus
Goslariensis Ecclcsia} rector consliluliis
esl, et

auctoritate prajfata tenore pr;rsentium de speciali gratia indulgemus. Nulli ergo, etc. Dat. UouKC apnd S. Petrum an. mdv, IV id. Januarii,

Pont.

nostri

anno

iii

APra;dicatoribus occu-

crcscentibus semper in eo meritis sanctitatis, postremo Misnensis Ecclesia pontificatum canonica electionc fratrum adeptus fuit. Qui ut nomcn tanlffi dignilatis non iiifructuose viderelur

patis in convertendis hsereticis ad B.

Bennonem

digredimur. ii. B. Bennonis (jloria jvodigiorum coruscantis causa apud sanctam Sedem a Saxonibus
propiir/nata.

sumpsisse, ad utilitatem ovium Christi summi pastoris sesc totiim convertit, in oratione continuus, et iii pra>dicando verbiim Domini tain
Sclavis,

qnos ad fidem convertit orthodoxam,

mirabili
In ea

Inclaresccbat

aniiorum tlcxu B.

magis ac magis Bcnnonis Misnensinm cpi'

;

quam

suis atiine in circuitu fidelibus

incrcdibilique fcrvore dcvotiis.

quoque

cujus opera Sclavi ad traducti, piique in fide Christianam pictatein cujns constantia emicuerat coiilinnali luerant iinperatore Ecclesise perduclliobjurin llcnrico
scopi sanctitatis gloria
:

persecutione, qua Ilenricns imperalor III suinmis Romana3 Ecclesia; Pontificibus inobediens,
lioslis

atque rebellis universam in Germania

pra^cipue turbavit Ecclesiam,

praisnl

Benno
fide

vir Dei,
et

gando, percellendoque anatbematis sententia; migravilque^ ex hac vita quadringentesimo ante anno, sedis vero quadragesimo cum(]ue plura ad illius sepulcbrum cderentur miracula, Georgius Saxoniai et Misnensium dux ab Alex:

quoque magnificus,
sui

in

amore

formatus et Apostolica; Sedis semder fldelissimus in faciem tyranno rcstitit, peccantem redarguit, scntenliamqne anatliematis, quam papa decreverat, in enm confidenter

Domini

andro VI contendit, nt
collocarelnr
dit,
,

sanctorum numero II idem contencujushortatu Trithemius ' supplices hascc

in

iteruni(iue a Julio

fulminavit, scliismaticum, maledictum et reprobatum a Dco nisi pa'nitentiain agerct, ad judi-

cium

ad Pontificem misit, ut ad pietalem in Saxonia amplificandam B. Bennoni, sanctitale vitte anteactai et miraculis celebratissimo, saiilitteras

vicarii Christi publice illum pra;dicans et denuntians cnnctis fidclibus. Pro his omnibus

ctorum cultum decerneret.

Ilieion. Euser.
iSot.

conjcctus in viiicnla ct carceres, injiirias et contumelias, opprobria simuletverbera passus, Mi/ii adlixrere hilari semper mente canebat
:

Deo honurn
'

cst,

quoniam

Christi vicario magis

ex eo Sur.

lo.

vii.

Jo. Tritli.
Juii.

Ep. Lxxiv.
Trilli. siip.

Baron. iu

ad Murtyrol. Hoai. xvi

Ep.

viruni obcdiendum, cjuam homini maledicto. virtutibus plenum meritisque excelsum, ter

jrur

ir

annus

4.

CHRrsTi 1506.

1(17

sanctiim, quaterquo sanctissimum, qui solidatiis

iii

xime,

Bennonem conferendo
non mediocriter

patribus divis
tuo

ciil(jiio-

jiotra conslanti.-c

Apostolica'^ sesc

murum

liim Dei

am[iliaveris.

pro ilomo Dei necessario ac periculoso tempore contidenler op[)Osuit, et pro honore sacrosancla; Sedis Apostolicae fortissime decertans^ nulla lyrannorum vincula formidavit. pontificem

(jue cclebcrrimo noinini scm|)ilcriiaiu n|iu(l Saxones memoriam comparabis in lerris, et divo intervenienle Bennone, pro ampliato ciiltu di-

vino

bonam

rcci[)ies

mercedem

in ca^lis.

Hoc

cxtollcndum laudil)us, cujus vila cunctis virtutilnis, omnique sanctimonia corruscans merito iiobis in exemplum pro[)onitur
sem|)iternis
:

Dco placuisse altissimo infinilis [);ene miraculis, usque iu pra;seutem diem manileste declaratur usque adeo, ut si miraculorum lestimonio sanctorum integritas comprolianda indicitur, nemo sanclior Bennouc liis tcmi^oribus
(jiiam

unanimiler a tua sanclissima majestate petimus omnes quotquot divi Bennonis merita vel in nobis vel in aliis sumus experti. Exaudiamur a te, clementissime pater, itcrum atque ilerum rogamus. Facies quoque rem gratam Deo, uti-

lem

et

honestam populo

Cliristiano, et suppli-

judicandus videatur. Quotidie ad ejus sepulclirum stupenda fiunt miracula, seniperque mirandis succedunt mirabiliora.
43.

cantibus nobis perpetua gratiludine memorandam. Omnipolens Deus, cujus vicarium agis in terra, beatitudinem tuam ad nostram salutem diu conservet incolumcm. Ex Budorixxi mensis
Junii
B.

anno Christianorum movi

Et

(luanivis,

pater beatissime

Jiili,

summa

". Instructa fuere diligentia religiosa Acta de miraculis

;

Benno pro suis meritis a[)ud Deum o|)limum maximuni mercedem et gloriam in cadesli [lalalio jam susceperit teternam, suoque ineflabili S[)irilus princi|iio conjunctus. per gratiam. non naturam sine tine beatus, noslros minime requirat lionores, quippe cum omnia in summo illo liabeat bono nobis tamen et posterilati
:

Bennonis implorata 0[>e palratis alque decimo septimo [lost anno Hadrianus VI festo sanctissimae Trinitatis illum cum B. Antonino archiepisc. Florentino in sanctorum ordine solemni ritu reposuit; decrevil(|ue S. Bennonis memoriam colendam xvi Junii die recurrente qua de re promulgalum decrelum - Apostolicum
' :

fldelium auctoritate sanctissimse Sedis tuie consulendum fuerit, qui sanctorum patrocinio indigemus. Bennonem testantur miracula sanc-

suo loco afferemus.

44.

Christi sindon culta Camberiaci et

strata miracidis.

illii-

Edita; sunt

etiam hoc tem-

tum, clamant virtules lionorandum, fulelem ex[)erientia sanilatum pollicetur patronum. Hoc unum votis obstal omnium, et beneficia impedit singulornm, quod cum auctoritate Sedis Apostolica; nondum apuduosin catalogum sanctorum videatur ascriptus Benno, quem regnare cum sanctis in coelo non dubitamus, ab ejus veneratione
viri

pore multae res admirabiles ad sacram Christi

cogamur

desistere,

neque sutfragia

tanti

nobis liccat invocare; sed cum vita ejus sanctissima, plena virtutibus a vetustioribus suisiiue contemporaneis luculenter habealur
descri|ita, et

sindonem, quaj in Camberiacensi templo a piis colitur quibus permotus Julius festum diem, quo anniversaria ex[)ressa3 in sindone divina vi Christi imaginis memoria recoleretur, necnon ropetendi precum horariarum formulam sacerdotibus Camberiacensibus pra?scri[isit dato Di{)lomate ', cujus pra^cipuam partem afferimus: Ad perpetuam rei memoriam. Exhibita nobis nupcr pro parte dilecti fllii
:

nobilis viri Caroli ducis,

fllio!

et

diiecta' in Christo

multa quotidie

in Ecclesia .Misnensi

ad ejus tumulum fiant miracula, Christianitatis amator, cultor atque defensor integerrimus, et Christianissimus princeps Saxonum Misnensiumque dux memoratus Georgius pia devotione niotus, pro ejus canonizationelaborandum duxil, et commissarios, qui examinarent singula a tuae sanctitatis prajdecessore Alexandro papa VI im[)etravit Alexander vero morte sublatus expedire negotium divi Bennonis non [lotuit, et forsitan non debuit; proptereaquod divinaprovidentia tnnti viri honorem tuis temporibus
:

quondam Philippi ducis Sabaudiffl relichne ducissse, et ejusdem Caroli matris, petitio continebat quod ipsi ob
;

nobilis mulieris Claudiae

singularem,

quem ad Ecclesiam
castri

ca[)ellam sanc-

tam nuncupatam

Camberiaci ducatis Sa-

baudia; Gratianopolilana> dia-cesis, quam alias felicis recordalionis Paulus |)apa II in collegia-

tam

et deinde pia; memoria; Sixtus pra?decessor noster voluit capellam sanctam appellari, gerunt, prout eorum anlecessores Sabaudiae duces gesserunt, devotionis affectum, maxime ob i^rwclarissimum sindo-

erexit

|)apa

IV

de|)ulavit, tibi<[ue

amicissimum

sibi [)rassulem

nem,
in
in

ascribenduni catalogo reservavil. Quocirca tuam sanctitatcm, beatissime [lalcr, qua [lossumus liumilitalc, rogamus, IJennonem A[)ostolicum yirum nobis venerandum conce-

sanctorum

in qua ipse Dominus noster Jesus Christus monumento positus involutus iuit; et quaj quadam capsa argentca honorifice et devotc

nomen cum sanctis Dci confe.-soribus celebrandum inscribas; ct qiiod tuo mudas, ejus([iic

conservatur: in qua, [)rout idcm Sixtus pr^decessor in quodam tractatu, quem composuit de ipso sanguine, affirmat, i|isius Jesu Christi vcrus
'

neri reservatum est,

{)atiaris

gloriam alterius non devenire. Crede milii, rontificum main

Baion. ia

i\ot.

ad Marlyiol. Rom.

consl. o. Ext. in Eccl. S. .Maria; de anima. p. ioo.

BuII. to.
'

i.

ii)

Had. VI.

To. u.

lit.

comm.

408

jri.ll

II

AXNUS
(|uaiii

4.

.-

CURISTl
piliili

ir)00.
ct (iinliiiiia-

san^Miis ot iinasxo conspioiuiitLir,

laiitiu

i't

ad

ob
,

pra'iliclornni approbaiiiiis,

rcli(juia'

ilcvotioncin

ct vcncratioiioiii

iiuis, clc. Dal.

\ 11 idiis iMaii,
-i,-j.

Uoina' apiul
l'onl. noslri

S.

Pctriim
iii

aiiiio jidvi,

pticscrtiin
tiir;

ilielnis, (|uil)us 'iiisa

circa lidclcs

ac niiracnla, (lua' ipsos i)ra>rata'

sindon ostendiin dics inibi Altissimus

siiulonis

anno

d(!volos

.lulio

Instaurandx basilica} \'atican,v jacla a fuudamcnta : rcf/ula dccon hciwjiUu^itorum

operatur, tidelinin |iraHlictoruni inultitudo confluit, solcmnitalein et onicium ipsius sindonis

jier

coujhinata.

.lacla fuisse

lioc aiino

.liiiio

ce-

leberrimi

lotiiis

orbis lemjili ob aiiipiiliuiiiiis

certos

rclii;iosos,

aiil

alias

Ecclcsiasticas
ver-

inagnincciifiam, ob
(iriialiis(]iie

jicrsonas
siculis
,

cum

iiiissa, lectionilius, caiiitiilis,

,

molium rirmitalcin, ob artis clcganliam, fuiidanicnla refcrt Ms.

;

respoiisoriis

liymnis ci

orationil^us
:

\'aticaiii

'

aiiclor ac rilu solemiii Ponlilicia |ircce

(|iia

eonirrnentibiis ct dcvotis ordiiiari fcceruiit dilecti lilii decanus et cai)itulum dictic Ecclesia;

ac

ct
(b;

crueis sigiio |iriinum laiiidcm sacratum

re

Ucnricus
*
:

VU

Angliic

ic.v

a Jiilio ccrlior

etiam pia devotionc ducti statuerunt, quod diebus sabbati oftieium lieatic iMaria; Virginis, prout in Ecclesia S. Mari:c-Minoris de Urbe celebratur, in i|)sa Ecclesia capella sancla nuncui^ala solemniter pro divino olTicio celcbretnr, prout
iii

faclus est
K

Cliarissimo in Christo

filio

nnslro llcnrico

rcgi Angliic illustri.

(i

Charissime
IIoc die,

in Chrislo

lili

noster, salnlem.
.\lbis el xviii

qui fuit sabbati in

.\prilis,

ipsius olticii sindonis ordinatione, (luam in

,

pricscntis

mensis

post

missarum solemprjx^la-

et canccUaria Apostoliea diligenter inspici omissis signis ac cliaracteribns de verbo ad vcrbum prffisentibns inseri fecimns, continetnr, et in slatuto et ordinalionc decani et capituli pra?dictorum plenius dicitur contineri quare pro parte ducis et ducissce piv-cdictorum nobis fuit ut ordinationi oflicii humiliter snpplicatnm nocturni cum ipsius missa, sindouis diurni et
: ,

nia

una cnm venerabilibus fratribus nostris

et

S. H. E. cardiiialibns

magno numero

torum, ad locum processimus, iii (|uo fundamenta locanda crant Rasilica' H. Helri Apostolo-

rnm

principis de llrbe in Vaticano

et

pra;catio,

nibusqnc

lectionibus, \ersiculis, responsoriis, capitulis,

et

non

orationibus suis, et aliis in eo contentis, necstatuto et ordinationi decani et capiluli

praedictorum pro illorum subsistentia firmiori robur Apostolica; confirmationis adjicere, dictamque Ecclesiam capellam sanctam scmclae sindonis nuncupari debere, solemnitateinque seu festum dicta) sanctai sindonis in crastinum festivitatis

ceremoniis adhibitis consuetis primum lapidem noslris propriis manibns benediclnm ac cruce signaluin in eodcm loco posuimus, firma spe ducti quod Dominns et Salvalor Jesus Cliristus, cujus monitu Hasilicam ipsam vctustate consnmptam augustiori forina et aidificio renovare aggressi sumus, meritis et precibus ipsins Apostoli vires nobis tribuet; ut

quod

tanlo

fervore

incoe|)[uin

cst,

absolvi et
:

perfici possit

majcstali tua;

ad laudem et gloriam Dei quod pro singulari, qua eum complecliis lilteris

Inventionis

sancla! Crucis,

illiusque

timur, charilate significaiidum

duxi-

officium prffidictum ab
ditis

dicli

omnibus etsingnlis subducis celebrandum fore, statnere et

prffiiiiissis

mus. Dat. Homre apud

stri

S.

Dctrum snb annulo

Piscatoris die xviii Aprilis mdvi, Pontilicatus no-

opportune ordinare, alias qnain in Aposlolica dignaremur. providere debcnignitate Nos igitur sacri Apostolatus ministerio, licet immcrili, superna dispositione praesidcntes, attendentes quod si sanctam cruccm, in (ina
ipse
et

anno

iii .
'

Dominus noster

.lesus

Clirislus

pependit,
et ve-

per

quam rcdempti sumus, adoramns

neramnr, dignuin profeclo videtur et debitum ipsam sindonem, in qua reliquiai bnmanitatis
Cbristi,

Contulerat ineunte annoillud sacrnmconsilium rcficicnda; a fundamentis Vaticanae Hasilicffi Julius cum eodem rege, atque ab eo et pra^snlibus, ducibus, et comilibus Anglia; subsidiarium aurum in sumplns taiiti operis poposceral (]uod vero magnificentissime coeptum crat a Julio, certatim plures deiiide Hoinani
:

Pontilices

quam

divinilas sibi copulaverat, videlint pra^fertur, niani;

cet ipsius veri sanguinis,

promovcrunt, summisque impensis ornarunt sacnc vero indnlgentise stipem in id opus collaturis fidclibus proposita; sunt ex
: ;

debere cupientes divinnm cullum ubique vigere et augcri, fidelcsiiuc ipsds (|uos idein Doininus nostcr Jesus Cliristus iii sanguinc suo lavil, suo llcfeste conspiciantur, vencrari et adorari

quibiis

Lutherum cvcrlenda'

l-lcclcsia' (fatholica!

impiuin consilium sumpsissc visiiri siimus. lla assurgcrc c(i'pil in eain niagiiificcntiam, i]iiaiii
oniiics liodie suspiciiint, \alicaiia Hasilica.
l*io linic Jnlii II opcri addimus, illiim prccibus .Vnnai olimGalloruni regiiuc, (]nain a viro

demptori

ejus^iue
iii

gloriosic

genitrici
et

celebri

laudesagere, festivitate hujusinodi su|iiilicatioiiilius inclinati, ordinationem officii praifataj sindonis diurni et nocvenerationc gralias
turni

regc s|irclam

ad

divina transriidissc

mcntem
al)

vidiinus, cxcitatum religiosa' vil;e iiislitula

cum

cjiis

missa, leclionibus, vcrsicnlis,

ea suscepla jain antc ab Alcxandro confiiiiiata.

responsoriis, capiliilis, oratioiiibus, et aliis in

ea conlcnlis, ac slatulum et ordinationem celebrationis officii B. Maria; Virginis decani et ca-

'

Ms.

.-irdi.

Valican.
|i.

sigii.
'

lil.
|i.

L.

I.ili.

Iirev.

liiill.

xxviii.

228.

p.

isn. el lib.

Ih.

\Vi.

JULII
iiovo
li|iliiiiia(e

II

ANNUS

4.

CIIRISTI

1506.
iit

469
dixiiiiiis, iiiscri-

corroborasse ac
:

illiiis

soilales

exciirienlis saniili I.coiii X,

[)sit
:

saciis liiscc imiiicrilms affecisse

cui

iudubiam religionis
:

am[ilificaudtc

Ad iierpeluam

rei

memoriam.
,

Supplicationibus

(nimirum

Ann<T

de

spem gentesque ad exci|)iendam evangelicam lucem comparalas [latefecit Ex quo, inquit,

i)calissime
[latcr,

Francia, ducissa! Rorhonii et Alvernia?, soroiis

Joaniia! de I-rancia, ducissaj Bituricensis) inciinati, regulani

Galealiiis

Biiligariiis

Bono-

niensis, et Joaunes Cursius Florentinus ad catlitiliciim

[iro

decem beneplucitorum

in prsefali

Alexandri

|M;cdecessoris litteris

de verbo ad
pra;-

regem pro tua sanctitate ille, hic vero clarissima republica siia iii IIis|)aniam se
, et

vcrliiim inserlani, ciijus

sentiliiis lialieri

lolum tenorem

volumus pro expresso

iliiusque
prse-

toliim
sentis

senliiiin a[iprobanius ct

tenorem auctorilafe Apost. tcnore confirmamus, ac

scripti

prje:

patrocinio

communimus

et

Petieriint a me, cum nominc, ut qua; post ea temiiora reperla siiiit scri|ilis superadderem, eisque exciii[ilar ad beatiliidinem tuam mittendum traderem; quo intelligat quantum

coiitulcruut

infra

suo,

tum

sanctitatis tua>

iiiliilominus iiniversis et singulis cx

ciss;: et

Anna du-

nostra tempestatc felicilius Hispanorum reguin

auspiciis, et
tanti

decem
bus,
et

cjustota familia, necnon dicla? regula) beneplacitorum, utriusque sexus fratrisororibus, et servientibus et domesticis
B.
.Marije

prajsentibus et futuris, qui decies saliilalionem

Angelicam coram imagine ejusdem

virginis pro
verint,

augmcnto fidei Catbolicic recitaeasdem prorsus indulgentias ct pecca-

torum remissiones consequantur, quas consequerentur, si Ecclesias stationum Ecclesiarum Urbis et extra muros ejus, diebus statiomim bujiismodi personaliter visitarent ac omnibus
:

et singulis ex praidictis

ac

quibuscumque

aliis

utriusque sexus Cbristi fidelibus, qui aliquam Ecclesiam domorum dictte regula; visitaverint, durante festo piaj recordationis intimi doloris
B. Mariae,

liumauo generi decoris, et miliEcclesiwaugmentiaccesseril gentes namque illa" nuda; veliiti rasa; tabella^ rcligionis iioslra; ritus facile induuut, nostrorumque commercio etfcram nativamque rusticitatcm excuplacuit virorum sapientum et de tua tiiint sanctitate benemeritorum obtemperare mandatis, quippe qui audito beatitudinis tua' nomine nefas inexpiabile fore putassem nisi illico paruissem . i". .^ggreditur deinde enarrare, quse gesta sint aCbristo[)hori Coloni successoribus Christophorum, inquit, Colonum Ligurem eas insu:

las,

quarum meminimus,

re[)erisse,

in Isevam-

quod tempore Dominicaj de Passione usque ad secundas vesperas sabbati ante Dominicam in Palmis exclusive celebratur, easdem prorsus indulgentias et peccatorum remissiones conse(]uantur, quas consequerentur si sanctum
Se[HiIcliriim

que dehiuc versum ad Meridiem in vastas terrarum pelagique regiones ab sequinoctiali linea, a quinto ad decimum gradiim tantum
discedeutes
incidisse

descripsimus; ubi lata

flumina, nivales altissimosque montes littoribus imminentes, et placidissimos portus invenerat,

Dominicum
.

personaliter visitareut,

auctoritate et tenore prtemissis

concedimus

et

iiidulgemus
tivis

Ornavit .Julius pluribus praerogaac de

diviiiis

Colono jam vita funclo . Ipsum mense .Maio anno mdvi obiisse apposita marginalis nota docet Regi cura ingens exorta est, ut terraj
:

euindem sanctimonialium Ordineni,

administratioue, celebrandisque

illffi

novse a Christianis babitanda; in religionis

illius

officiis [iliira constituit.

Datum Bononia' anuo

Incarnationis Dominicai mdvi, VI idus Januarii, Pontificatus nostri anno iv .

i().

Colnnia; in

Americam

dactse.

Extremo

hoc anno proximoque ineunte suscepta est gemina expeditio ab His|tanis novi orbis ad colonias in Urabam et Beraguam deducendas, Ferdinandi regis, qui Dei cultiim apud Barbaros
amplificari
exo[italiat,

auspiciis

sed

qui aradversis

duam eam provinciam

casibus
si

susce|)erunt

attrili

consiim])ti(jue, ut felices fueriut,

fidei aiigciulie cu|iidiiie totlaboribiis sc ex[io-

suerint; iufelicissimi
si

autem
passi,

siut

exislimandi,

commoverit

i[)sos auri

fames.iXarrat iiluribus

tristia

naulragia

qua>

pralia adversa,

propterea aggredi sed duobus volcntibus prcTebuit honoratam [ira^cipue viris Diego Nicuesee Baecensi Vandalo etAlfonso Fogedre Concbensi >. .Vddit auctor, Fogedam cui Uraba subigenda data erat ex Hispauiola, in qua urbem et colonias construxeraut His[)aui, cum tercentum circiter militibus iu insulam Codego versus .\ustriim impetusvcrtisse; ubi iusulauos ob crudelitatem in Chrislianos advenas proscriptos ab rege adortus, pagoque maritiino vastato in interiora penelravit; at conciirreiilibus barbaris ex data ijisis strage, fcpiuinarumque et puerorum ra|ilii profligatus Joanne Cossa aliisque etleratis sejituaginta militibus sagitlis venenalis confixis,
nostrffi
:

aiigmentum occuparentur
:

facultatem per cbirographa regia

id

((iiibus inlerduiu

[irofligati

a Barbaris,

sa>vam
viribus

iii

[lorlum fugit. Diim

fameiii, ([ua onusti

auro

iiil

profiitiiro
'

ciilsiis

iii eo acce[ita strage [lerbarebat, Didacus ISicuesa; cuiu (jiiimiue

exinanili defcceruut,

Petrus Martyr

in

Com-

iiavigiis, ijuihus oclingciili

fcriue milites velic-

meutariis,

qua; ab

hoc anno ad vigesimum

I.

bautur, ad Beraguensem expeditioiicm [irofecturi, supervenit, susceptoque vindicanda? suo-

Pelr. Marlyi-. ilec. J. c.

rum

necis consilio

barbaricum vicum noctu

TULir

II

ANXUS
l;uitnin

5.

CIIRISTI 1507.
regnli atriuiu dicaturos. His actis militcs oiunes jurejuraudo astringit, uc (iuis(|uaiu liostihus terga \ertat. Dato siguo hctisaniiuis scnla lacerlis accingunt, hastas vibrant, ct suhlatoclamore

tlammis

ilclevere

inieriscnie

sex

e\

iiigenli viroruiu
:

ac luuliernin ninlliti.diiie pe-

rata

pereeruut e.\ <|uil)ns ^oeioruiu eorpora tievoa Barharis inleliexere. liule Fogeda iu
rraliain orienlaleiii, (]uaiii iiicola>
<|iHul ex
{'.ariliaiiani,

ea (larihes sive Caniliales dnxeriut ori-

iiiiieiu, iirideetns,

areem

iu ea coiididit
a

ex (]ua

ruunt impetum uostioriim din suslinerc liostcs uudi miuime [)otneruiil, in fn^am vertuntur duce regulo Cemaco . l>otiti deiude
in hosles
:

cum

iii

liiiiliiuos

pagos eru|usset,

Rarharis

suut harharica gaza, quiB cenium ac duas auri

lihras vincchat, et connuutatione frnguiu

streuue se derendeiililius piopulsatus, amissisque variis casihus ducentis et quadragiiita sociis. in

com-

parata crat,
caret, ferax.

Hispaiiiolain reversus est, ut

acccptum

qnic

nam (ina; regio anrum gignit,

frugilera est, auro

saxea,

minimeqne

vuliius curaret auxilia(|ue accerserel.

Hxc
:

fere-

bat Aucisus pralor,

cum

illisa

vadis navi in

Uuod ad confectam
expcdilionem
variis casihus
attinet;

a Nicuesa in
infelix
extitit

Bcraguam
adeo, ut

Urabensi littore corporibus salvis evasit reperit vero arceui a Fogeda coustructam dirutam fuisse, plnra^ine ah iucolis passus iu Darienem se coutulit, nhi sniuma pressus iuopiaa Barhain (|uo discrimine Dciparaj ris circumfusus cst implorata ope victoriani retulit.
:

consumpta septingentorum octoginta qniu<ine virorum multitndo vix ad centuiu redacta; qua3 postea magis magis(jue brevi tcmpore immiuuta cumque turri cBdificanda;
:

o])eram navaret, ad lirabensium pi;cfectnraiu

cxcilus,

48.

"

l'ra;tor ,

iii(|uit

I'etrus Martyr,

ac

dum

supplices oranl superos; cseteri pro victoria vovent simulacro 15. Yirginis, (|nod Hispali suh nomine S. Maria; x\nti(|utc colitur, anrea et ar-

tatur ejeclus,

auro heuemeritos sjioliarc medicum sociorum [)arle iiiari iian'

fragio periisse creditus est

stccnli

aiino cxcnrrcnlis

undceimo

quic ad conjungendos ceeptis

gcntea quaidam dona, missurosque se peregri-

exilus hoc loco recensenda visa suut.

num

polliceiitur

et

nomen

vico

habitando

imposituros S. Maria> Antiquae, templumque sub eodem nomine erecturos, vel ad id cjus

Peti'.

Marlyr. dec. 2.

c.

2.

JULII

II

ANNUS

5,

CHRISTI 1507.

ct in Urbem 1. .f>ih'i cx Dnnonia discessus Anno a partu Virginis triumphalis inr/rcssus. millesimo quingentesimo septimo, Indictione

Grassis

'

Causam discessus
,

papae aliqui di-

xeriint lianc cssc, (|uod rex

Januensium defcctionc
qiiia po[)ulares

Uraucorum, audita vel potius tumnltu

decima, .Iiilius Pontifex, lic.et anno superiori spopondisset Ludovico Francornm regi cum sc Quadragesimali tempore cx])ectafnrum Bonoiiiae, quo invicem conferrcnt consilia, omninm lamen admiratione ct coiu[ilor;itione Bononieiisium, coaclo duodecima Febriiarii sacro senatu, suum in Urhem reditnm promulgavit
:

expulsa nobilitate guheruahant, uohiles ad regem confngeruut, ut eos (!l i))si remitleret, solulis, ut dicuiit, centnin millihus ducatorum, propterea rex in Italiam ad prsdictos nohiles remittendos in civitat(Mu el st;itum |)ristiiinm vcnire jam dcliheraver;it, et jam iii et hinc [)a|)a, qui forlc |)0]inlari favia essct
:

cujus

inoiiiiiati dcareli caiisas

jilurcs anxie ex-

cussas misisse

refert

hiscc verbis

Paris

de

'

I';iris.

c (irass.

iii

Itincr.

Jiil.

II.

.Ms. arcli.

Vat. p. 135.

JULn

II

ANXus

5.

riiRiSTi

1507.
;

471

clioni, ex qiia, ut dicunt, ipse erat, favens forte

pra^videbat, (luoil rcx

iit

ipsum papam rcquireret,

et sic

sibi faverct in lioc

patriffi et factioni

inimicari

papa cogerctur sua^ quod si non face:

rex e converso paji;i' inimicaretur super civitate Bouonia?. Alii diccbant (juod cuin rex insatiabilis esset, et papa, licet omnia qua?ret, forte

ficantes ingressum papalcni qui libenter annuerunt,dummoiIo pajia dispeuset, non ohstante temiiorc Passionis quod papa aniiuit si cis Amonasterio S. Mariae de idaceret. Et infra l*o|)iiIo iisque ad [lalafinm omnis via, perquain
:

cundnm
fuit

erat, [)ulclierriine

et

divitiose parata
aulaeis

ex

omni

parte,

et in

omni cultu

cumque

uon tamen plura petenti regi concedere volebat, ct honoratius pro papa fore si in Urbe existens petitioille

voluerit concesserit,

totas vias cooperientibus, ac tapetibus, et

omnis

generis ornamentis ex |)arietibus pendcntibus.

nes regis ahsentis repelleret. Alii dicebant papam non sanum csse BononiiB sicut Koma!. Alii papam rogatum a patribus cardinalibus, qui

Romae erant, reversionem qua?rere maximc quia curia non sic bene morabitur Bononia' si,

cut Roina?,

si

esset. Alii

autem, quibus cognitio

Arcus etiam triumpliales aliqui circiter octo a privatis extructi sunt non minus magnifici et sumptuosi, quain as|iectu delectabiles et jucundi et ii ab amicis et curialibus, non autem Romanis, nec sumptibus publicis erecti fuere, cxcepto Dominico Maximo, qui aliquid tainen festiviter potius quam sumptuose fecisse visus
;

rerum mclior innotuerat, clicebant papam e Bononia discedere prius quam in Italiam veniat (nimirum rex,) quia forte timet ne cardinalis

Ordinavi, sic volente cardinale Alexaiulrino tunc legato viro prudentissimo ut Pontifex [ler
est.
,

pompas

potius Ecclesiasticas

quam mundanas

Rotliomagensis, qui cum rege est, niultum ad Apostolatum aspirans, eum vexet aliquo

et sa^culares

exciperetur

slitire Cliristianfe et

sic cnim tempus moemysteriorum passionis, in;

est verum. Igitur papa cardinalibus iiidixit, se omnino die Lunse aut Martis xxii Fel)riiarii cum tota curia recessurum. -2. Tradit idem auctor Julium pubiicam Bononiensium rem composuisse, datasqueipsis

modo

su[ier papatu

quod

liodie in lioc consistorio

exposcere videbalur et factum est, ut ab Ecclesia prsedicta de Populo ad palatium, quot Ecclesiae sive parochiales
tra quse Ecclesia erat,
;

aiit

collegiata intervia^

essent

ubi

tot altaria

'

struerenlur,

quam

fcstiviter

cum

canticis et so-

nis et vaporibus et paratibus magnificis possit,

a Nicolao

legcs restituissc

dum

scditiosis

tum ad injicienfra?num arcem excitari, prsesi;

atque

quantumcumque

omnis urbanus clerus, nulla Ecclesia privilegiata excepta, non per

dioque militari muniri jussisse

legatos

ad

Ecclcsiasticas

* cardinales provincias admini:

modum

ordinariaj aut consuetai processionis, sed mansionis et ornalus obviaret, non antece-

strandas creasse tres, e quibus Antonius Fcrrerius cardinalis S. Vitalis prscfectus rei
niensi,

Bonocnm eam dignitaiem magno ambitu

qui hoc

prensassct, s<Tvi ingenii et avari vir,

ipso anno ob cumulatas nefariis artibus opes e provincia revocatus et in carcerem conjectus
est
;

dendo papam, sed qua?que religio, aut coUegium, aut ordo in Ecclesiastico apparatu vestitus cum palmis in manibus firmius, ad suum quisque altare cantaret, applaudendo advenienti Pontifici et non sequerentur procedentem pa;

|)am,

sed

subsisferent in

suo loco cantanfes

de quo inferius. Porro Jnlius ob partas sine

CBede victorias, fyrannosque solo adventus ter-

rore prostratos gloria insignis, constituta vige-

sima secunda Februarii die Bononia egressus', imminente sacra hebdomada qua passionis
,

omnes. Hic ordo laudatissimus et o[)tinuis fuit; nam et papa istum clerum omnem festivantem agnovit clerus quoquc sic ab equitantihus non est pcssumdatus, et triumphus istc tempori ac:

commodatus

fuit; et si aliquse Ecclesije paulis-

mysteria recoli a piis solent, Romam vigesima septima Martii pervenit % fessusque
Christi

Populo nuncupataj noctem duxit. Ut vero ipso Palmarum die onustus palmis triumphum egerit, describit accurate Paris dc Grassis % de quo paulo ante memoin cedibus S. Mariaj de

pcr inter sese distantes essent, tunc ibi a?qualibus distantiis modo altaria fuerunt erecta, et ibi aliquK religiones aut clerus saecularis adhibitus.
i. Interjectis nonnuUis de contentione inter Lateranenses et S. Petri canonicos suborta sedataque ea ratione, ut Lateranenses in area S. Marci, utvicina consisterent, et crucem quantumvis velatam osculandam Pontifici porrigerent, alii in Vaticana Basilica exciperent, addit auctor Igitur omnibus cardinalibus ac pra;latis ac ordinihus officiorum tam Romanorum quam curialium ordinatis, papa amictu, alba, stola prctiosa cum capucio de rosato ac capcllo de velluto ornatus sua? mula? insidens ordiue equitationis solemnis consueto discessit hora fere xxi et ad Ecclesiara Sancti Petri perveuit circiter xxiv hora, aut paulo minus. Et infra :
:

ravi

Die, inquit, vigesima octava Martii, Dominicain Palmis, papa fecit oflicium in Ecclesia B. Mariae de Populo, in cujus monasterio ante pernoctavit apud cardinaleui Portugalensem. Cardinales xxvi affnerunt in cappis de camelotto puuiceo pavonatio quibus ad memoriam reduxi, an hodie papam perUrbem ad palatium
3.
;

associaturiyellent, esse

cum

cappis rubeis

festi-

Paris.
p.

e Grass.

ia Iliner. Jul. II.

2 Ib.

142.

3 Ib.

p. 146.

'

Ib. p.

Ms. arcb. \at. p. 135. 5 Ib. p. 163, 161.

472

.Ifl.II

II

ANXUS

5.

niRISTI 1507.
arcfissimi
illi

" Apud niolcni Hadriani vcrsus ]inlaliuni spcctaculuni nobilc alluit, ct visu niystcriocjuc tlc-

cnim

amicifiic

nexus Gallum

in-

tcr ac Poutiliccin solvi cicperant,

cum

rcx Julio
aiuiitcnti

lcclabile.

Currus crat triunipiialis a

is

(|uadrif;is

patrin;

digiiitatcm

tucri, ac

Genucnso belluin

albis fractus, ct

cral iu

lormam rotundaiu,
aliiimiiii

mollioribiis
aur(;s

[lacfionibus

com|)oncre

supcrcujus
j^cri sin!,nili

iilanitic

dccein piicri alali sivc

suam palmam

lorenlos canii-

spcclanilo ct clcganlia ac i,M-atia cl niodiilalionc juiiiiidum rc|)ctcbaut ct ii \iin' orbcm

cuiii
;

ct rcvolutiiuicni
illo

iiuasi tripudiantcs

supcr gyro

non dedissct. Accessissc anno supcriori Genucnsium oratores ad Pontificcm refert Paris riluum sacrorum inagister, controvcrsum(juc nii iiiler divina inysteria coram Ponlifice |)cragi solita dandus iis locus foret intcr [irin'

circuibaul. Uiiibus tacciilibiis, ac curiii lirmalo assurrcxit pucrulus in summilatc alta

palmam
(lcis,

iiiuiii

(|uatiens,

cam

(juasi

Poiitilici

oralorcs, cum Gallico jugo subcsscnt PonliliccnHjuc in codein dignilatis ordiiie ac principum oratores collocari voluisse.
ci|)iiiii
;

porri;icns ctim caiilu couvimiciiti i;lori;c Ponti-

qui

iii

celcbritatc

Palmdium i^almam suk

Ponlifex potius
[lulsa.

7. Exorti autem fuerant superiorc anno Gcnute tumultus ingentes inter [ilebeios et pa-

Komas

afferrct;

ciini ipse
sil

omni

tritios,

p.ilma dignissiiims

cx lyraunide
:

Dc

particbanliir
cuticiido
rcxei'ant

qui ex iB(juo inter se imblica munera neijue initio de Gnllico jugo ex;

apparatus clcganlia subjicit Supcr cajiut pucri crat (juidam orbis magnus in formam splucrni astronomalis, ac super s[ihsera (luercus aiirea magiia, (juaj inter duas palmas magnas crccta ad coelum suos ramos el glandcs aurcas liandebat hujus autem omnis rci summitas vel
:

actum est, sed quod indigne

:

plcbcii in eos consurse lacessilos

Galli

injuriis

seditionem cum sedarc nisi essent, conventum cst impetratumque ab rege pacis amantc ut terfia insuper
fuisse quererentur

quam

dignilatuin pars plebeiis deferretur, ut eo faci-

pinnaculum
ct

EcclesiiB Iranspontina! a;(juabat,

:

paulo iiifcrius
3."

Omnis e(]uifatuspertransiitadEcclesiam
;

S. Petri

ubi papa in primis gradibus scalarum

potentiorum injuriis vindicarent. At honoribus elata plebs pellcre nobilitatem, vcferisque rcijiublica; forinam redintcgrare ausa, Paulum Noviuin serici fili tinctorem dulius sc a

partis

platea; osculatus cst

cruccm, (luam cardiaalis

cem

crcavit, ac

Moncecum Grimaldorum arcem

piofugorum noad jilebem

de

Columna

obtulit; et inde pcdes, (luaiKiuam

bello tenfnvit. Gallus vero rex

fessus praecedentem

capsam cum sanctissimo

:

biliuni, (jui stipendia regio exercitui

Sacramento associavit us(jue ad altare cardinalis idcm de Columna incensum et aspersorium in porta Ecclesiaj obtulit, sanctissimo Sacramento super altari S. Petri locato papa
:

rcdigcudam ad offlcium pollicebantur, precibus, retincndiijuc Ligustici imj^erii ardore inflaininatus, conflato ingenti exercitu perduelles

(luam uuKjuam oravit, atijue solemni benedictione data, sine indulgentia tandem in gcslalorio sedens ad cameras suas l?clasolito longius

cogendos ad jugum subeundum decrevit. Damnabat ' Pontifex initio eorum seditioncm nam dum adhuc Bononise morabatur xiii Januarii die Saonenses monuit, ut Ilicronymum Auriain
;

bundus dclatus
6.

est.

intercipercnt

cujus borfationibus Octavianus

Sedati motus Genuenses Gallicam provinciam redacta.

et Lirjuria

in

Reddita Urbi

Saonam ad defecfionem a rege Francorum pelliccre moliebatur: tum de pace egit*

Fregosius
deinuin
sis

Sede Apostolica, Julius GallictB in Italiam expcditionis cxitum expectavit, et Faventite Ravennae(jue a Venetis repetendariim rcstitucndarum(jue Ecclesiastico imperio consilia iii o[i|)orlunius tein[)us extraxit, cum Galliis junxissct focdus cum Venetis; ne difficillimo bello se implicaret, si Veneti Csesari Insubriam repetcnti, ac Liguribus vctustam rempublicam instaurare molientibusse conjunxissenl.Suspcnsa
'

tamen Gallica expeditione Gcnucnnominis dignitatem liliertateinque exlingui fegre tulit ^ Lenocinabanfur sibi plcbeii Csesarem i|)sorum patrociniuin suscepturum, nec Poiitificem [lafria; dcfuturum. Veruin fracta;
eoruin spes priinis regii exercitus ini[ircssioni-

bus evauuere, atque octidui flexu perdomiti

autem

erat Italia bellorum ingentium melu, ac

uUa [lactionuin forinula cajiitis fortunarumque permisso regi imperiose dediderunt^ retractus e fuga Paulus Novius dux purpuram
siuc
;

multi suspicabantur - Ludovicum Gallorum regeui ingcnfcs illos bcllicos n|ii)aratus ornasse

suo

tinxit

capite suo

sanguinc, Demetriusquc Justiiiianus rcliquoriim sanpffiuas pcrsolvit

:

non modo ad redigendam Genuam in suam potcstatem, sed ad occupandum (|uo()ue Ilalire
meditari illum evehere malis artibus ad Ponlilicalum
^

guini

maxima

regiaj clementiffi laude tcinpcra:

tum
tata;

iinpcrata tantum inulcta pecuniaria

exci-

im[)criuin; sparsi(jue fuere ruinores

arces, jussique ne [losthac j^ecuniain cuin

Ligusticis, sed regiis tantuin insignibus percu-

cardinalem Rothomagenscm ut im|)crii sui GallicK^jue gloriai amplitudinem augeret jain

, :

terent

'

atque
sup.
'

ita

Liguria in
Conaccur.
I.

Gallic;!' j^rovincioe

Basel. in Addit. ad Naiicl.

II.

fiiiicc.

1.

vir.

2 jj

i|,_

Paris.

ubi

l.

in

Diariis

Rizar.
1.

tiist.
'

Gen.

3pg|.i5_
1.

1.

XVIII. Aug. Just.

e Grass. in Itinerar. Jul.

et alii.

Lud.

Cavit.

liist.

Crem.

Giiicc.

vii

brev. p. 89.

VIII. Kol.
I.

XII. Guicc.
^ Id. ib.

Bizar.

xviii.

Bizar. Folieta Aug. Jtist. Guicc. nbi sup.

vii.

Lib. 11.

lionacc. in Diariis
1.

'

Bizar.

vil.

.irLir

II

Axxr.s

o.

CHRISTI 1507.
iii

473

forniam, cvtilsis roli(|nis voleris priiicipahi? vcsti^iis, rcdacta oli i|iioil l!i/arnis ait .luliiim patria Ligiirem cxaccrbatuiii ira ali rcyia aiiiicifia dcscivisse. Coiiceptum tameii altum dolorem corde pressisse cum Ludovicus rex subacta Genua exercilum dimisisset ac sparsas dc affectato Italia^ imiierio transferen:

consistorio volcbat creare legatiim de latere {aniiiialem S. Crucis ad parlcs CiTiii.inia' ob\\\\\\\

imperalori venliini, ut

liiiilnr.

iii

llali.im

et t]uod [iropterea facerem

:

quod omiiia

esseiil

doiiiie

ad Gallos Poiitificatu sus[iiciones reiiio(1).

Et sic ista die ipse in ordine . Et infra reverendissimus dominus cardinalis S. Crucis videlicet doniiniis Bernardinus Carvagialius fuit crcatus kgatus. et a collegio solcmnitcr associ-

visset
8.

imperatorem redinteijrare nititur Pontifex. Sedata liujus Ligustici lielli tempestate, nova alia ex Germania Italiam infestatura procella conflabatur. Coegeet

Pacem mtcr GaUiun

atus usijue ad domiim siiam inedius revcrendissimos dominos de Columna

inter
et

de

Gonzaga diacoiios cardinales . Instructus est amplissimis mandatis a Julio ac [irsrogativis

ornatus
'

liac

de causa

Cum

bodie

te

ad

rat
tiae

'

solenines

ordinum imperii

ctvtus Constan-

et

iMaximilianus Caesar, ac subsidiaria agmina stipendia deposcebat a principibus, ut vete-

rem imperii
instauraret.

Germanici splendorem in Querebatur confectas antea

:

Italia

cum

Ludovico Francorum rcge pactiones de principatu Mediolanensi ab eo violatas - querebatur

de Venetis, i|)sos cum Gallo rege foedus pepigisse, nec imperialia modo, verum Pontificia ^
jura labefactare \ ac Germanicpe gcntis decus penilus in Italia interiturum, nisi ad illud in pristinam restituendum dignitatem insigne augustale Pontificia manu accepturus Romam contenderet. Accensum ad id Maximilianum

charissimum inCbristo filium nostrum Maximilianum Romanorum regem illustrem ad parles Ifali venientem, et ad universam Gcrmaniam, ac alia loca qua-cumque, ad qua' te forsan declinare contingeret, nostrum et Apostolicrc Sedis legatum duxerimus destinandum, efc. Dat. Romfc apud S. Petrum anno mdvii, pridie non. Augusti, Pontificatus nostri anno iv . 9. Exceptum illum cultumque magnis honoribus a Maximiliano, narrat Nicolaiis Base Eodem anno Maximiliano lius - hisceverbis apud .Vugusfam Vindelicorum electo iniperatore constituto, missus esllegatus a latere Bernaidinus cardinalis S. Crucis per Julium papam ad
:

ipsum hortatu
Italia

Pontificis Gallicam potentiam in ingravescentem metuentis nonnulli tradunt '. llliid sane constat, Julium cum ab Romanorum et Gallorum regibus mutuas geri simultates conspiceret, ad eos in concordiam revocandos, ut sua ex Venetis Romana' Ecclesiae jura repeteret, principesque ad sacram in Turconficiendam concitaret cas expeditionem studia Apostolica contulisse; atque ea de causa Antoniotum Palavicinum cardinalem " S. Praxedis ad Ludovicum commorantem JanuBe mox atque eam in suam potestatem redegit, ad Maximilianum vero Bernardiuum cardinalem S. Crucis
''

eumdem Maximilianum

cui

obviam extra

civi-

tatem Augustam imperator exiit, maximo cum bonore suscipiendo. Pcragravit idem Bcrnardinus superiorem et inferiorem Alemanniam, liabens in comitalu suo doctos admodum in

omni

facultate viros,

quanquam

et

inplerisque,

ut refertur, suae legationis et facultatis limites excessit . Addit his Baselius ', cardinalem ipsum S. Crucis a nonnullis in invidiam voca-

tum, quasi Francorum regis partes potius quam Germanorum tueretur, datumque illi probro
videri pofest,

(juod gloriffi

vertendum
:

fuit, ni-

miruni ad redintegrandam inter Ludovicum

et

legatos decrevisse, ut Paris Grassius, qui

Maximilianum
lifteris
'

Pontificio

tum

lateri

aiUurrebat, testatur,

dum

ad qiind [lacem incubuisse pra?clarum opiis provehendum iirgebafur liisce

ritum, quo Antoniotus Gentilis, patria Geiuiensis, cardinalis S. Praxedis, a Pontifice dimissus est ', describit. Tum de Carvagialio legato lia?c
addit
:

summa
'

Die Vencris, xvi Julii, papa misit in aurora pro me, et dixit quod Iioc mane

Christianorum [irincipum arnia tot siECulis Christiano cruore madentia in Turcas verli possent jubebafurque Ca?sari exponere, ut si quam a Ludovico, qui
a Pontifice,
iit
:

desponsam nepoti

filiain

Claudiam Francisco

Trilh. Chr.
1.

Span.

lioc aiin.

1.

VII. Bizar.

xvni

et alii.

Basel. in AdJit. ad Naucl. Guicc.

-

Engolismensi locarat, injuriam accepisset, illam Cbrislo ejusque vicario condonaret.

TiitheiD. Chron. Span. hoc ana.

hist.

hoc ann. in

Creinon. et

alii.

Ms. arch. Vat. p. 193.

Basel.
* Id. '

in

Addit. ad Naucl.

ib.

Guicc.

1.

vii.

Paris.

' Id. ib. p.

206.

in

itiuer. Jul. II.

Id.

p.

19G.

Lib. XL. Bull. p. 246.

' Basel. ubi

sup.

Bisel. in Addit. ad Chro. Naucler.

Lib. viii. brev. p. 598.

(1) Tolani

hanc hislori.im
Ital.

excitala; ac

dcmnm

compressa: GenueDsis seditionis Barlholom^Tus Senarega

iii

suo Iibro de rebus Genuen-

sihus vulgalo Rer.

to.

xxiv

fuse, diligenter ac sincere,

quippe qui prajsens oinnibns

iuterfiiit,

pcrsequiiur. quaiiquam Codex

unde

hisloria ha;c desuinpla, in co

meiidusus est quod hos motns sub annis iiDiv el

mdv

collucat, cuin polius annis iiuvi et iinvii adscri-

bendi fuisseut. Turhas hasce cocplas anno mdvi, dic viii Jiiuii idem lestis ariiriiiat, ex qiio erioris revincitur Spondanus qui esorlam sedilionem sub finetn anni supeiioris mdvi asseiuil. Hoc iueunle anno, Luiiovicus Galliarum rex in Genuenses inovit. lenloqiie iliiiere ad urbein accedens, tandcm terri^re polius armoruin siiorum qnam ca.'de et sanguinc Geuucuscs oflicii sui admonuit. Adiuissus igilur in

urbem

est die

xxix

Aprilis,

statimquc rebus componendis intenta cura, morigeros

discessit.

illos obseqiienlesqiie

naclus est.

Quaie luevi oiniiibns

.Mansi.

pacalis, die pridie id.

AiSJJ.

Maias

Hkc

Senarega, ex quo corrigas annalistam.

Tojius X.XX.

Ra. XL

GO

474
((

JULII
Cardinali S. Cnicis. Tuarum partiiim cril

II

ANxrs

5.

CIIRISTI 1507.

<(

rcgem ipsum Roma-

norum
pacem

assiilue liortari cl excitare ad faciendam lioneslis condilionil)us cum ipso Chri-

slianissimo rege l-rancoriim, scposilis rcl)ns, quic difficultatem lialjcre videntnr, pacemque

cardinalcm S. Praxcdis, quem refcrunt liistorici celeberrimo Ferdinandi rcgis, qui Neapolitani regni composilis rebus, abductoque seciim Ferrando Cnnsalvo, ad Castclla', Legionis cl (iranatic rcgnnnim administrationem capes'

sendam, suonini(|iic
iiiiim

ct

Maximiliani

commu-

ipsam retardant
l)uman;\?
glori;e

jrloria
,

enim

divini

nominis

causa ])ublica privatic et auteferenda est; quod ctiam regi Cliristianissimo scribimus. llorti^ris etiam ad suscipiendam sanctissimam contra Turcas perfidos cxpeditionem lanlam, bcne gerendic rei a Deo et Salvalore uoslro occasione oblata prout te pro singulari
;

nepotum gcrcndamliitelam, inllispaniam rcdibat, necnon Ludovici Franconim regis col-

loquio Saona; habito interfuisse, sollicitasseque His])anum, ut Maximilianiim sibi conjunclissiiiiiim ad ])ace:ri cuni Gallo conficiendam fiecteret.

lua ])robitate et sapicutia facturum

nius.

Habes latissimum cami^um,

in

non diibilaquo mullis

efficacissimis ralionibus evagari tua cloqucnlia poterit. Inter cretera regem ipsum hortaberis,

utSalvatori nostro sas condonet, etc. Dat. Roma} apud S. Pctrum XXII Decembris mdvii, Ponlificatus nostri anet

nobisinjurias alque offcn-

Porro Hispanum Gallumque reges, sumpta particula, sacrosancto ritii fiBdus inslaurasse tradunt - cardinalcm vero Genlilem ex legatione revcrsum maximisque confectiim laboribus supremum diem obiisse hoc anno, refert Paris de Grassis ' Deciino Septembris, inquil, defunctus est bona? memoriae Antoniotus Gentilis de Palavicinis, episcopus Pra;nestinus
Eiicharistiffi
; :

((

cardinalis S. Praxcdis, Januensis, \ir

bonus

et

no V Maximilianum annisus est ', ut Cbristi gloriam amjdificandam armis in Turcas susciperet, regiimque Hispanonim, qui religionem late in Africa, Indiis et America propagabant, gloriam
.

Excitare etiam

aliis

litleris

Pontifcx

amator bonorum
10.

Lusilanus rex, occasione sumpta de Turimperio a Persarum armis et sectis labefactato, beUum sacrum promoret. Post lianc
cico

lcgalionem non
teris sollicita\it

abstitit Julius a

conquirendis

Eemularetur.
((

universis concordiae raiionibus;

et paca-

Gallumque

lit-

((

Romanorum. Propitiatus jam (nimirum Deus)

Regi
rei

\ ui honesta pacis foedera

cum

Ca?sare

tus

occasionem

Christianae

bene

gerendffi
in

jam

obtulisse \idetur;

ut

quemadmodum

Occidenle per cliarissimos in Cbristo lilios nostros Ferdinandum Aragonia; et Sicilia; regem Calbolicum, Portugalia^que regem, ortliodoxain ejus fidem propagavit et exaltavit, Saraccnorumque perfidorum vires attenuavit alque contrivit; ita ut per exccllcntem majestatis tuai natiouisque Germanica!, aliuruinque principum virlutem, superbissimos et crudelissimos saluhostes Turcos finibus Europa? lifcrse crucis
aut ad lumen vera? fidei perducat, vel pcnilus conterat; quod in ipso Deo et Salvatore nostro spem conjicientes brevi confidimus esse futurum, pra;sertim si celsiludo fua cum chaejiciat, et

percuieret, potcntiaque Gallica partis totolim de Christiani nominis hosiibus victoriis nobilitaia, ad Rajazelhcm Turcarum imperatorem, accepta a Persis clade consiernaium,

obterendum uiereiur. Regi Francorum.

((
<(

Celsitudinem iuani hortamur in Domino,

et

per \iscera Salvatoris nosiri obtestamur et

obsecramus, ui iantam occasionem a Deo oblatam prKierlabi non permittas; sed facta pace
lioneslis conditionibus,

reconciliaiaque graiia ciim charissimo in Christo filio nosiro Maximiliano

Romanorum

de

liac re

rege illustri, ad quem etiam scribimus, vires tuas omnes inclyiffi-

rum

rissimo in Cbristo filio nostro Ludovico Francorege Christianissimo pacem fecerit, et tanti apparatus armorum ia ipsos Turcos conversi fuerint, juvanlibus ct contribuentibus omnibus aliis regibus etprincipibus Christianis, qui pro sanctissima exjieditione contra eosdem

que poieniissimffi et Chrisiianissimas naiionis Gallicae in Turcos jam irementes, rebusque suis quodammodo diffidentes convertas hoc inclyti
:

Turcos et aliosbostcs Cliristiani nominis facienda et indicenda, liltcris et nuntiis apiid nos
assidue
instant.

laude sacpe fecerunt, liinc speciosissimum et Christianissimum nomen emanavit lioc majestatem tuam curare ei optare pro comperio habemus lianc immortalem gloriam, et aelernre beaiitudinis pramia consequi poteris. Dat. Roma; xxi Decembris
: :

progenitores tui

summa cum

MDVii, Pontificatus nostri

11.

Quocirca,

etc.

Dat.

Romaj
an-

XXI Decembris mdvii,

Pontificatus nostri

anno v . Exciiabaiur Julius ad inferendum Turcis bellum ab Emmanucle Lusiianiae rcgc; qui
continuis vicloriis in India
Cliristi culliim imperiumque Lusiianum proferebai; misitque ^ eam ob causam lioc anno ad Sedem Apostolicam Didacum Almeidam cui Pontifex rescri:

no y

'

apud Ludo\icum Gallorum rcgem, ut illum ad pacem cum Caesare redintegrandam adduceret legaralque ad ipsum antea, ut diximus, ea de causa
10. Pari siudio

instabat Julius

'

Guicc.

1.

VII

et aiii.
II.

Ms.
599.

Ferron.

1.

iv. Lud. XII p. 216.

3
'

Paris. in itiner. Jul.

arcli. Vat.

Lib. VIII. brev. p. 602.

brev. p. 602.

el alii.
*

Lib. viii.

5 ib. p.

JULir
|)sit
',

II

ANXUS

5.

CIIRISTI 1507.
Flalia ipsa,

475

relardakiiii so liactomisol) rcyis Galloriiin

i^riii-

scd tota Germania est

commota,

vi-

Caesarisqiie discordias a vocaiulis reyiim

ci[iiimqiie

oratoriiius

iit

tam
ut

0[)tata

saiicta

magnffi auctoritatis milli oiiortuit, ut i[ise rcx merito se a nobis magnilicri inlclligcrct,

rum

ex()editio decenieietiir; tanloqiic se

illiiis

coniliud

ficiendae desiderio

tlagrare,

bellum

animuin ad paceni faciliiis tlcctcrel, ef tanlos apparatus armoriim contra impios salutiferai
crucis hostes convcrlcre

administrarc, ct

ca|)itis

[icriculiim in

castris
:

criicesignatis siisciiiere

secum

ipsc staluissct

Romanorum jam
etiain
rat,

vcllcf. Regi quo(|ue ad belium accenso per virum

adcsse egregiam
So[)liy

rei

gerendae occaslonem,

cum
coii-

Persarum rex Tiircicam [)otentiam

terere

jam

ca'[)isset.

liegi Portugaliic.

rifiarissime

in

Clu-isto

fili

noster, salu-

tem,

etc. Lillerfe tuai sercnitatis

xxiv Maii anni

mense Novembris proxime filium Didacum de Almeida eleemosynarium tuum nobis fuerunt
prffisentis

scripla",

suadenda pax fuead qiicm mittcl)atur, et rei, de qua agclialur, digna ratio tiabita videretur. LUinam, utinam, fili cliarissime, ea sublata essent impcdiinenta, qu;c scribis inisissemus episcopos protonotarios et inferioris ordinis nuntios ad principes oinnes convocasauctoritatis
et cjus

maximae

utet mittentis,

praiterito

per

dilcctum

seinus oratorcs eoruin

omni

studio, cura et dili-

gentia, sanctissimam expeditionem decerni cu-

reddita?.

Longitudo

itineris

et navigatio,

quam

ravisscmus,

quam

tantopere dcsideramus, ut in

venti et undas, res inccrlissimtc, moderantur, fecere, ut ad nos tardiiis perferrentur.

eam

in propria

persona

Eas nos
in illis

per charissimo in Christo

Angliae regi illustri
statu res,
ciae

avidissime lcgimus, et in consistorio uostro secreto fecimus recilari. Eininebat

simus, prout nunosfro Henrico rcscripsiinus. Sed quo in

ituri
filio

enim

tuus optimus animus; qui a nobis et venerabilibus fralribus nostris S. R. E. cardinalibus egregie iaudatus nunquam satis digne Laudari posse videtur scribis enim te, acceptis litteris nostris, dc prccuranda sanctissima ex[)editione
:

quoad discordias Romanorum et Franregum, sint, ipse Didacus eleemosynarius

:

screnitati tuae refcrre potcrit liges

([uoaudilo, intelet

promissa nostra

irrifa noii fuisse,

nos

nulli rei

defuisse, quoe ad

nostrum pastorale

contra ortiiodoxffi

legalisque hujus rei causa ad principes Christianos mittendis ingcnti gaudio atlcctum fuisse; optimam el-iam spem conce[)isse expeditionis ipsius cx
lidei nostrtc bostes,

tas in

olficium [)ertincnf. Pcrseverct igitur tua serenitam sancto laudabilique proposito, alios-

personali profeclione nostra adliberandam jugo durissimae servitutis inclytam civitatem nostrain Bononise, et ex instaurationc (Basilicte) priaci-

(|ue [)rinci[)es excitare non cesset; nam nos verbo adcrimus et exemplo Deus enim cujus causa agilur, magnam bene gcrendffi rei occasionein obtulisse videtur contra perfldos Turcos, ([uorum vires quidain Soplii rcx Persarum la:

bcfactare

jam

cccpit, et labcfaclat in dies, ut ex

Apostolorum de Urbe hortaris provide nos, ut quando Deus omnia inij)C(iimcnta, qum eatcnus fuerant, sustulit, ct [ilcriquc ex pvincipibus antedictis tam proni sunt in suscipienda expepis

ditione sanctissima,

utcorum oratorcs

in itinere

ad nos veniendi esscjani credas. Noluimus gloriam Dei et nostram alteri dare; sed [iraivenia-

mus

atque anticipenius, nuntiosque expeditos

mitlamus ad omnes, eorumque oratores accersamus, quinullaalia de reverba faciant, priusquain de suscipicnda liujusinodi expeditione

multoruin fide dignorum litleris et sermonibus niipcr accepimus. Dat. Roma' xDeceinbr. mdvii, Pontiflcatus nostri anno v . 12. De Ismaele Persaruin rcge, de quo meminit Pontifcx, refcrt Joannes Barrosius, illuin, ut sibi ad maxima quaique iter niunirel, instauratum ab avo sectam Persicam dilatandaiu arinis suscepisse discissa enim est Maboinetica superstitio in duas [)rinci|)es sectas, Persi' :

cain

nimirum

et

Arabicam
armis,

quarum
in

irretiti er-

roribus non
infer sese
est,

modo

sed etiam scriptis

conclusum
ritatis

sit.

Nos,

fili

cliarissime,

consilia

tua libenter ampleclimur, suntenim plena cha-

uondum

atque [^rudenticC; sed dum Iia3c scribebas tibi nota esse polerant ea, qusc subsecuta sunt de sus[)icionil)us atque discordiis intcr charissimos in Cliristo lilios nostros Maximict

re observandum Mahometis fabellas commentitias, ejusque progcniem cali[)harumque ordinein ac jura varie insanire, ac deliria

certarunt.

Qua

ipsos

non modo

circa

dcliriis

nitatem
tueri
;

lianum Romanorum

Ludovicum Francorum

refellere, vcrum circa diviulramque sectain ingentes errores quamvis nonnulla falsis vera immixta

pugnantibus

reges suijorlis, deque niissione duoruin legatorum nostrorum tle latcrc ad utrumque eoruiii in qua missionc noii [louipam, sed rectam
:

tuoantur

culi ludibria,

nanu|ue Pers;c Jlanefis phanatica seDeuin boni, mali daimoncm auc:

toresconstituunt
fidei

re[iiignant Arabes, Christiana;

ralioncni el sa[)iens coiisiiiuni

rabiliuin

corumdcm venefratrum nostrorum suinus secuti. Ad

regem enim ipsum Christianissimum in Italia existentem, ad cujus adventum non soluin
'

non aversati, ncganfque duas divinitates, duove principia, alterum boni, alterum mali esse posse at iidcin so[)horuin veterum errore involuti, res omnes creatas di-

lucem

in hac re

Lib. viii. brev. p. 599.

'

Barros. dec. 2.

I.

x. c. 6. ex script.

rersaram

cl .\iabuii

470
\iiiilali

.HLII
(.oa^vas
liirpilcr
iil

II

ANNUS
Al

5.

(IIRISTI 1507.
labanl, (jua' ad l*rasiim pr(Uiioiiloriiiiu spcctai.

nriirmanl.

Pcifa'
ISiMiiii

ClirisUanuin
;vli'rmmi
liriiici|iium

ciiva

(ioutiia

aiiii^lcxi

Ksl aiitom variis montibus distincla

variis fruclibus ct oloribus
l(U'ati,
:

ahundat

coiifiloiitiir,

Immaiuim aulom

lioims

liomiiics suiit co-

croalionis halmisso. Circa lioatilu-

se Ciiristianos esse

prolilontur, toinpla
aidificani,

diiiem ivtoniam el divinitaiis inluituin utratjue sccla alierrat, ciim ortliodoxa voritato sprota varia

more nostro cum

aliaribus

cruces
;

Arincnionim liaoroticorum commcnta soctontur Pcrsiv oiiim sanctorum sive beatorum

:

tanluin habeni in ipsis aliaribus staiutas imaginibus iion uluiitur; dicsjcjuniis dicatos de

aiiimas esscntia' divina? conspectu noufruituras

aflirniant,

tanien
tcin,

inagnitudincm
laliuniiir

cuiu dixinilas sil spiritus divinam pietaniiscricordiam

; , ,

aliaque attrilmta in relms crcatis coniem:

platuras
(lui

eliam Aralies, eorum errore,

divinitalem
iri

more singulari ciboruin abstinoniia observant, nec enim illis, cuiu jejunani, pisces edcre licci unam taniuin uxorem duciini eosdem fcstos dies quos nos agiinus, el iisdem iemporibus cclebrani, et divorum eiiain mcmoriain sancte coluni decumas fruChrislianffi religionis
: :
:

divinitatom
a

lucom corpoream immcnsam

olicoecaii,

giim ci

fiiicliuiin

sacerdotibus inlegro pcrsol:

coinmenii suni,
canieis
bealis

oculis

\unt. iNavibus carcnt

sunt disciplinarum pror-

inspecium

coniendunt.
ani-

rtramijiio soctani ortliodoxiv fidoi luce colliistralus aryuii Cbristianus,

dum sanctorum

mas noncorporis
\im
a

sed meniis oculo supra natura;

divina? esseniia; intuitu

Deo corroborato

potituras prolitetur. Aliae etiam duee sect;u \i-

gent apud Persas, nec legeni Mosis,

ea

quanim alterancc propbetas, quam admiituni Arabes, scd

proliari
:

Chrisiianum nomoii rctineant, Christiaiue religionis imperiti ignavia ct otio torpciii; animo demisso et sint abjecio suni usque adeo, ut sine uUa recusaiione paucis Saracenis oblempereni; et cum impoicnii ab illis tyrannide ve.xentur, nullam tamen [iro libertaie dimicationem subeundam
sus ignari usque adeo, ui cuin
:

tantummodo, quaj ratione naiurali

dolirio
,

conflrmari(iue possunt, admittit

cippi

altera Leu-

Rex Caxenii, (esi auiein ea regio quain Occanus definit,) eam tunc durissimo dominatu oppressam tenebat,
existimcnt.
felicis

Arabia?

omnia in orbe j^eri inlia^rens vique siderum administrari in divinse casu provideniia; ludibrium fabulatiir. At de liis iiac,

et ut illis
rei,

spein rccuperanda} libertaiis adimea littore exiruxerat,

arccm non procul

mul-

tisque pra^sidiis et bellicis insiruineniis egregie

tenus.
13.

Socotora insida

ct alise

Orientis rcfjioncs

Christo a Liisitanis restitutx, ct exinde mafjme Restituta ' per Urbem. Ixtitix sirjnificationes. est hoc anno insula Socoiora Chrisiiano imperio in inaris Er\ilira?i faucilius siia. Insulani tincti

munierat, filiumque suuin juvenem acri animo praHlitum eidem pra^fecerai. Hanc Cugna expugnare sialuit, ut Christianos incolas ea tyraripriinum iamen Abrahemum, nide liberaret sic cniin adolescens ille regius appellabaiur,
:

erant Cliristianis sacris, Abyssinorum .Jacobicrucis Dominicse tarumque ritum secianies

,

per legaium admonuii, ut e regione, quam paier illius nullo jure arinis invaserai, confesiiin

excederet et arcein sibi omni pra;sidio nu.

culiores eximii, cujus

tori circuinferunt,

imagincm affixam pec-

daiam tradcrei
li.

aique in iem[ilis roligiosc collocant; psalluntvero ter coram illa singulis dicbus Clialdaico idiomaie, ot mares Apostolo rum, faMninui vero Mari;e noniina gorcre soloni.

Cum

baecSaraccnus lompsisset imperia,

bello peiilus

una cum
se

suis omniinis, (lui

mor-

Subierant

illi

jugum Mauricum

viginti scx ab

liinc annis,

cuin rex Caxcmii I'\iriacum in Ara-

bia classe immissa, arcein

munitissimam

in ea

condidisset, adegeraique insulanos ad vectiga-

malucrunt, variis impressionibus hostilibus conirucidaius esi e nostris octo tantum desiderati (luamplurimi vero sau Cugna oppidi ciaii arcc capta. Addit Osorius incolas admonuit, se, utillos inlibertatem vindicaret, jussu regis Emmanuelis in eas oras per-

tem quain dcdcre

lem anniiam pensionem. Ai cum Trislannus Cugna Arabes, qui ad extronios spiritus portinacissime se defenderani, in arce oppressissei, Socotorini mox atque viciorem Cbristiannin esse resciverc, ad ducis pedes se projicicnlcs per sanctissimum Jesu noinen euin obsecrarunt
et oblestaii
siini, ul

indignum iiain(|iic clarissimo prin(-^i|ii \isum fuissc, geniein Chrisliauam Saracenorum superbissimum dominalum tamdiu pati. Oppivenissc,

dani graiias agerc, inanus in coelum tendere, clamores lajiitiam signiticantcs omittere, omniaque felicia ei fausla Emmanueli precari in
:

gentein iisdem sacris ad,

diciain,

ejusdonniue consoriem spci

coiilra

infideliuin viin tyranni(lcm(|ue tueretur. Descri-

quo Saraceni sacra inipura e Maliomeiis disciplina procurabaiii, Cugua cum Lusiianis omnibus se contulit, in eoqiie sacris

tcmplum

inde, in

bithanc vicloriam ornaio siylo Osorius ciijus verba repctimus Hanc insulam suspicanlur mulli eam esse, quam olim Dioscoridem appel'-,
:

expiato res divina singiilari ca'iiinonia aique

sanctitaie
facta fuii. Ciigna

arcem multoriim
:

operis inulto inclius

munitam Alfonso .Morogna^

<

Joan. Barros. dcc. 2.

1. 1.

Osor.

I.

V. .MalTeius.

1. iil.

ut ab Einmanuele jussus fuerat, commisit inde \ero decimo die Augusii anno md\ii in Indiam transmisit . Tradit idem aucior inissos

JULII
Ires oratores

ir

ANNUS

o.

CHRISTI 1507.
jia-nc oiiiiii
liiiiiiaiio

477
subsidio Liisilani (|uotidie

ab Einniaiuiele rcgc ad .Ethiopum

;

iniperatorcni

(Hieni ait satis inipcrite Prcstca nostris dici

:

janneni \ulgo

et

qiiidcm ex Vin-

centio Bellovacensi, Aythono Curchi principc,

contluebanf, opcui ciim a Dco ca'litilnis(pu', fiiin lira-scrtiin ab i^isa Virginc Dci mairc enixo pctenles, ne se in alicno ac barbaro Sdln tnl undi(|uc

Marco Panlo Veneto Orientaliniu rerum peritisPrcsbytcrum Joannem in India imperitasse. Decreta autem
simis, aliisquc iiistoricis vidiinus
erat lurc Icgatio, ut
iis

ciiictos

angusliis,

tol

prcssos malis, lainc

ipsos
et

ipsa

deuique
filio

clccfos
sibi

Christianos

Christo

commendatos clcmentissima
;

officiis illecti

.Klhiopcs

regina

coeli

dcspiccrcf

suis pcccafis noxisque,

auxiliorum adversus Saracenos, a quibus prcmebantur, spe conjunctionemEccIesiarum cum Romana Ecclcsia, ob disjunctissima ferrarum intervalla et pcrlldas nationes medias intermissam, instaurarent de quo inferius. 15. Porro in Socotorre insula sacrorum curam suscepit Antoiiius Laurcrius Franciscanus vir eximia sanctitate; tollcndisque vitiis, que in morcs hominum religioncnKjuc irrepscrant.
:

quas ipsi innuinerabiles faterentur, ab irafo

Deo

veniam et pacem exposceret; ne(]ue jam de corporis modo, scd de animorum salute pcriclitantibus
in

tempore
;

suliveniret.

Ilaud

incassum

missa) preces

i])somet festo Assnmptionis die,

strcnuam opcram dedit

'

siqiiidcm cx.^iltiiiopia

vicina plurcs errores traxerant Socotorini, sejunctiqiic erant a Romani Pontificis auctoritatc,

circumcisionemque ac nonnullos Judaica; superstitionis ritus usurpabant; ad quos postca

crudiendos S. Franciscus Xaverius .\pomunere perfuncius est. CKterum in India Laurcnlius Britus in Cananoris arce gravissimum Lcllum pluribus mensibus sustinuit ab infido rege Malabarum imperatoris auxiliis fulto oppugnalus ac licef Barbari ad quinquaginta arnuitorum millia concurrisscnt, multis tamen pra-Iiis feliciter inltis hostium impefus propulsavit non sine divina 0[ic, cujus cerfissima signa cniicuerunf; quandoquidem cuin Lusitani salutem suam beatissimae Virgini enixe comnuMidasscnf, commeafuumquc inopia premerenfur, die assumiifa! in ccclum cidem Virgini sacro tempestas maxima in mari coorta fantani locustarnm maritimarum multitudineiu ad singulos uiulaiuin accessus in portuin ejecit,
])ietate

stolico

ne quid miraculo rem posset eximere, solito vclicmentius iiituincsccns pelagus ingcntein locusta' numerum ad ipsas fcmpli radices ejecit, qure a Lusitanis gratulabundis avidc collecla, nec validos taniii multos dies abniule suffecif tuiii saeva fame, veruin etiam, ut salubris est cibus, aegros diuturuo morbo levavit >>. 10. Gestum deinde majori conatu atque ardore ab hoste bellum, etfus3e(]ue onuics terra marique vires ad nostros autequam subsidiaria classis appetente in iis regionibus Vere appcllcrct sed pafcfactis a quodam e regiis [irojiinquis, qui voluntate in Lusitanos pro]iendcbat,
; :

Barbarorum
ris,

consiliis,

fracfi sunf, ac licef

idures in puguit
e

impetus eorum omnes cum Mausuiit edit;c,

quoruin ingcntcs strages

'.

sauciati fuerint,
riit

Demum

ardore vulneribus peTrisfanni Aciinii Socotora subacta

nemo tamen

earum salubri carnc, ut innnisso manna, pluribus diebus victifaiint.Qiiod

ut

cffilitus

cujiis advcntu Cananoris rex pacis leges Chrisfiano nomini honorificas acce]iit quaiu victoriam divino Numini ascriptam refert idcm .Maffeus Soluta^ inquit, obsidio est cujus ad quatuor mcnses forti aiiiino tolcrata> decus eximium Laurentius et conimilitones tulcrc quamvis adeo laetos et insperatos eventus periti rerum

vcnicntis classis vicfrix a|iparuit

tcrrilus

<i

coplesfe
:

ajstimafores divinac bonitati sinc

[)\x

ulla dubita-

beneficium his vcrbis describit .Malleus - Per famuli negligenliam accensa noctu lucerna casas aliquot Lusifanorum ex arida mafcria foliis paleisque momento coinbussit. Eo incendio
niulto
res

tione tribuerent, cujus bcneficio et ultima' ino-

oblatum,

subsidium prEeter expectationem fuisset et Cananorius princcps, tanfo suo pciii Christianorum causain plane divinitus inclinasset, rcnovalo

riculo rcgis affinitatc ]iostliabita, contra consue-

maxima

pars

commeatus absumpta
;

qua;

tudinem gentis
])artes

ac
foe-

tam aspcro ac

difficili

fempore Brittum graac ne ca;teri despon-

viteradmodum
esl
:

perculif

dcre, oblivio ])ra'feritoruin indicta,

itcriuu
dcxtra'
cf

juncfaque
.

dereulanimos oinni artedamnum celare conatus

bariis parsimonia

Malabares in suas quisque

ita

sed et longe arctior solito in dividendis ciet ob id ipsiim crebra ser\i;

donios, freinente Zamorino, dilapsi

1".

liorum tran.-fugia rcm ct Lusitanis ct hostibus prodidere. Ita()ue onuiibus pa!nc consuinptis ad

extremam vcntum
ribus fa'dis(|uc

erat inopiaiu, ne(|uc jain nni;

animalibus abstinebafiir cum divinitus, ut sa^pc alias, oblatum nec o[nnanti Lusitano remedium est. Templum in extrcma arcc erat Virgini victrici ab Laurentio Almeida extructum ad id templum desperato
aliis
;

Canauoris rebus, Tristannus Cugua vircs cum Francisco Almcida [irorcgc junxit advcrsus Calcculieuscm .Malabarum imperatorcm ac Pauanem insiguem portum, in qiiem Saraccni institorcs illa]isi crant, qucnique
Co.mpositis
;

Zamuriuus nuinilissimis
tis,

(iro]iuguaculis excila-

magno cnm apjiaratu tormeulorum bellicorum picTsidiariorumiiiie .Vrabum ctNairum turmis instruxerat, adortus est. Lusitani numero
1

Banos.

siip.

c.

:i.

MalT.

1.

iii.

5 Maff.

I.

iii

UaiTOs. dec. 2.

1.

i.

c. 5.

Osor.

I.

xli. Maff.

I.

iii.

47S
loiiirt'

JULTI
iiaiiciorcs
ini,'re<si

II

AXNUS

5.

CimiSTI 1507.
adesset propitius, tanta
vi hosti-

erant

lioslosqiie

Maliumetis
'.

ria deccrtanti

templum

imfiie se ilevovcrant

e prrolio

nonnisi victores excessuros, inque supcrslitionis siirnum devota cajiita mentimique alirascrant veruni lia^c fiiriliuiula iii i-^nes telaque rucntiuni coliors. mafrno cum laliore, (luod obnixis cor:

lem classem fudit, ut ccelum pro Christianis iiKjiiit Inter jiaiicas, pugnasse viderctur .Matleus ', priPcipue memorabilis lucc fuitvi:

ctoria

desiderati ex hostibus mille sexcenti, e

nostris

poribus staret ^tanla nefaria? superstitionis vis reliqui dein disjecti, procontrucidata pu{:iiacula ex|iupnala iinpctu, urbiquc etiamsi o|iulentissimai Almeida^ jussu injecta; faces, ne disgre^ati mililes ab liostibus in omnes casus
erat
:

non ain[ilius dccem, ac pr;escntis e ca-lo subsidii haud dubiam tidem cuni alia multa tum vero lluitantia mox jMahometana fecere
;

expeditis opprimerentur.

Alfonsus Albuquerquius S qui post expugnatam Socotoram a Tristanno Cugna cum classe Arabiai oram perlustrare, atque MaInter
bffic

fuerat

hometanos omni cladium genere afficere jussus quam piratam imperatorem potius
,
,

cadavera sagittis(cum eo teli generc Ciirisliani carercnt) peclore adverso Iransfixa, ut ab illis missae in ipsosmet retortEE divinitus viderentur fuisse. Injecta? sunt navalibus faces atiiiie Ormuzia discrimen adiit, ne incendio conflagraret. Quibus malis domiti Saraceni iis legibus pacem admisere ', ut Zeiphadinus rex in clientclam Emmanuclis Lusitania; regis conce,

agere, contemiita(]ue

vili

pra^da subjicere regna

quindecim millium aureorum vectigal penderet, necnon ad extruendam arcem Albuderet

,

Mahumetica

constituit, ut Aralics, qui

olim in-

vaserant Hispanias, in ipso Arabico solo domarentur ab Hispanis. Ormusiense itaque regnum navalibus percelebre atque oiiulentissimum aggressus est ac prffitervcctus Felicis Arabia; oras Ormusii regni oppidum Calajates intra sinus
;

Persici introitum subegit, incolis

commeatus

in

classem inferendi dato imperio. Inde in Curia-

tem verso impetu, cum Mauri dolo sordes commeatuum vice importassent, ferro flammisque oppidum deleverunt; quantumvis tria millia
hostium descensioue Christianos prohibere ansubivit mox belli aleam Mascate nisi essent urbs Ormusiensis regis auxiliis instructa exputerritum ea clade Soar deditionis gnataque verba nuncupavit; pariterque Orfazanae ur:
:

querquio necessariam materiam, operas sumptusque suppeditaret. Cum vero ita Lusitanum imperium firmandum putaret Albuquerquius, versa in contrarium spe labefactatum est, quandoquidem animadverso Christianorum exiguo numero .\rabes fidcm maligne servarunt, nostrique operum lahorumque pertaesi in .\lbu(|ucrquitini scditionem movere, quasi extructa arce ab Arabibus et Persis, mox atque classis abscederet, pra;sidiarii opprimendi forent. Accesserat

autom Persarum regis legatus, qui vectigal

;

ab Ormuziano deposcebat
impositis in ferculum
,

cui .Vlbuquerquius,
ferreis

globis

cuspidi-

bis,

qufc ultima vcrsus .Sc[ilentrionem in Ara-

bia

Ormusicnsis regis inipcrio continebatur, cives terrore perculsi ad primum Albuquerquii appulsum, etiamsi murisac tormentis munili

esscnt, in silvas prcccipites abierunt. His

busque, respondit ^ ex ea moncta vectigal pendi a rege Lusitano iis, qui a regibus Lusitano imperio obnoxiis vectigal postulent sed ha!c magnifice magis quam prospere dicta siquidem rebcllarunt Ormuziani, ac post varia prailia, cuni urbs prope in exlremam inopiam redacta leges ab .Vlbuquerquio acceptura esset, navarchi conspiratione facta in Indiam vela ex: ;

Albuquerquius in Ormusiae insulam regnique sedem victoriae cursum convertit. 18. Im|ierabat Ormuziis Zci|il)adinus puer qui falsorum vaticiIsmaelis regis Persarum niorum novseque secta; illecebra Mahomctanos deceperat vectigalis, cujus curam ac tutelam gerebat .Uar eunuchus is exigua .Vlbuquerquii
gestis
:
:

plicuere
stitit,

ita

desertus Albuquerquius cceplo de-

insulam vastavit, necnon duos Laregii regis propinquos quingcntosque Mauros Ornuizianis subsidio vcnientes cecidit: tum ad Socotora> arcem, quam Fartaces oppugnabant, proximo ineunte anno commode accurrit.
19. Pervenit interea ad Pontificem paucis post diebus novus nuntius ab Emmanuele rege Lusitani;c cum rcgiis litteris de Ta[irobana * Christiano adjuncta imperio, deque pulcherrima maritima victoria de Barbaris habita quo laeto nuiitio uuiversi gaudio completi sunt cum tciiuis aiitca dc ca insula fama ad \clcrcs Uomanos pervenisset cx servo .\nt(iiiii Plocami, qui ex .\rabico sinu sulvciis ca lcm|iestate dclatus fucral dc qua ctiain Erathostenes, Dionysius poela et Ptolomseus, ut disjunctissiina ad
: :
:

omnem tamen

conlempta classe plus viginti millia

ad

hominum

pugnam

instruxit, et quasi explorata victoria

respondit,
exigere,

Ormuzianos reges vectigalia ab aliis non pciidere consuevisse, experturumque Albuquerquium quantum armati Arabes
Persfeque Cafribus semiiiudis .Ktliiopibusve inermibus antecellerent. Pollcbat dasse numerosa barbarus, urbisque aditum navibus obsepserat; verum conserta pugna non roborc, non
precatiis enim iJcum ardore animi [lar fiiit .\lbuquerquius, ut pro Christiani nominis glo:

'

Barros. sup. c. 6. Oros.

c.

1.

v. .Malf. V. Maff.

1.
1.

iii. iii.

Barros. dec. 2.

'

.VafT.

I.

II.

1, 2, 3 et 4.

Oros.

1.

sup.

I.

iii.

1.

Barros.
1.

1.

ii. c.

'

Oros.

VI. Maff.

iii.

4 et 5. Oros. et Maffe. ubi

'

Oros.

1.

iv. Maff.

1.

iii.

JULII

n ANNUS

5.

CHRISTI 1507.

479

Austnini inominere, nt notat Uapliael Volatornieniinit etiain de ea Dorollieus Tyri ranus episcopus qui floruit imperante Conslantino, atque in ea Evangelium Cliristi ab eunuclio Candacis reginae/Etliiopum promulgatum fuisso lestatur. Cum vero in eam apiuilere Lusitani, cxlincla erat p]vanj;olii hix, insanisque siipersti'

miies siipplicatioiios ad agendas Deo gratias de

aiiiplificato in India Ciiristiano
silo{|iic

nomine, compo-

aginine roligioso .lulius cum cardinalibiis sacrain ])nmpain duxit lum Emmanuel I-usitaniaj rcx luiblice pro concione laudatus,
:

editicque
qiias
lioc

alia3

plures

hnetitiae

significationes

F'aris

de Grassis

ita

describit in ritiium
:

tionil)us

Taprobanenses erant
iit

irretiti,

quamvis
-,

insignis alicujus sanctitate viri defixum aliquod

vestigium coleroiit;
figura

rofert Maffous
:

qui

iii-

sulain illain ita descriliit

lla3c

ovali

inaxime

Sanctissimus doininus noster, cum diebus proximis (nempe Adventu) liabuisset nuntiiim a rege Portuiii galiae de vicloria per classem ejus habita contra
aniio

peractorum historia

ducentarum
ainliitii,
])atet,

circiter et quadragiiita lou-

carum

leucas in longitudiiiom scptuain latitiidinem

Taiirobanis, quao habot

ginta octo

draginta
freto

atque

a Cori

vadoso Piscarice,

quatuor ot (jiiapromontorio avulsa qua; appellant, ora; pr-

regem Taprobanensem, qui est in insula magna decem civitates sub se abs(jue reliquis insulis iiabitabilibus in Oceano
versus Indos, et prout diffusius rex ipse Porliigalonsis scripsisse dicitur, statuit ad laudem
Dei pro gratiarum actione ali^iuam solomnem memoriam exinde facere, propterea mandavit

tenditur, ea coeli clementia, soli ubertate et copia

fluminum aquarum perennium, ut primorum parentum sodes olim perhilieatur fiiisse; varia [lecorum armenta, necnon elepliantos gignit
egregie bellicosos ac dociles
:

quod indie S.Thomae ApostoIi,quiest apud Indos

pro
S.

magno
per

sancto adoratus, fieret solemnis pro-

caitoris metallis
:

cessio

oinnem clerum
niilla

Urbis

usque ad
abbatiales

caret, ferruin incoIcB effodiunt

jdurimas

fort

Petrum,

habita ratione privilegiatorum,

gommas, vorum preecipua

claritate

sa|ipliiros,

sod ut oinncs tam ]iatriarcliales

quam

chrysolitos, pseudopalos ac pyropos, itemque

ordines venirent;
les

et

aromata pretiosa cinnama, cardamomum piper, ac palmas eximiffi bonitatis. Ad lia^c vel in [irimis jucundo spectaculo silvosi montes ad effigiem tlieatralem inflexi vastam planitiem oblongo circuitu in cavai formani includunt; quorum unus in arduani et subreptam altitudinem pa^ne septem leucarum exurgit, habetque in suinino ajquatam agri planitiem, ex cujus medio bicubitale saxuin eininens ad instar mensai vestigium demonstrat impressum inclyti sanctitate viri, quem ex Indiie regno Deli quondam in ea loca venisse tradunt, ut gentem superstitionibus deditam fabulosis ad unius Dei cultuin religionomque traduceret. Ergo tantae venerationis est locus, ut a leucis ainplius inille omniiim ordinum peregrini, ac prEesertim Jogues illuc
pietatis

quorumcumquo

etiam quod omnes officiaUrbis officiorum sicut in

die Corporis Christi venire solent, excepfis lu-

minaribus. Staluit etiam quod omnes hujusmodi processiones cleri solum et non officioruin ad S. Petrum per triduum venirent. Ifem

quod ignes
aliae

publici, et

campanarum
laititice

sonitus. et
in

signiflcationes

flerent

vigilia

S.

Tliom;c et in die ejusdem. Item (juod diceretur missa in Ecclesia S. Pctri apud altare S. Pe-

tri

per cardinalem. Item quod sua Sanctitas et oinnes cardiiiales et prailati induti jiaramentis processionaliter irent ad Ecclesiam et quod
,

fieret serino indicativus tantae victoriae, et

quod

daret plenariam indulgentiam, et ostenderetur

vultus sanctus, et ferruin et lancea Christi.

21. Pontificis littera;

ad

p)'incipes Clirislianos
et viribus

causa contendant ingenti labore

siqui-

de ineunda inter ipsos concordia,

dein prteter caetoras itineris difficultatcs atcjue pericula, in ejus etiam monliscacumen nonnisi per adactos clavos ferreasque catenas ascensus

Turcas conjunfjendis.

Ccpit inde Julius ingens

in

ampliflcandae in Oriente religionis, superslitionisque Mahometicae delendae desiderium, deque

Haud absimile vero videtur, quod aiunt quiquod dixi, vestigio, quanquam extincta jam nominis antiqui et peregrini memoria, coli eunuchum Candaces.Ethiopum reginre,
est.

cvcrtenda Turcica tyrannide

iniit consilia, dodit-

dain, in eo,

quem cum

alii

scriptores, tuin vero Dorotha-us

que propterea operam ut roges jungeret quos de propagato in India Christiano fecit cortiores, ut Lusilani Taprobaiiam simam insulam subegissent ut aliain
:

foedere

imperio
ainplis-

quoque

Tyri episcopus, qui Constantino magno iinperante et sanclitatis et doctrina? laude prajcelluit,
in Arabia-Felice, totaque Erythra, et in Tapro-

non minorem

hostibus Barbaris maritimo pradio decertantes eoruin classcin inaximam fudissent evertissentque utque
invenissent, et
;

cum

bana

Christi

Evangelium promulgasse
;

testatur.

in ea loca

Porro insula universa novem in satrapias, vel regna dividitur eslque ad omne commorcium vel frequentia portuum, vel ipsa loci regionc in

ptio et
iiicuti

quibus sultano /EgyBabylonio acre movcri bellum, et terror

esset, e

venlum
:

primisaccommodata.
20. Indiclffi

sunt Roma;

a Pontifice

sole-

Vol.

1.

sii.

2 Mail.

1.

iii.

spem affulgerc, ut Saracenorum tyrannide Christi cultus restitui Asia: posset quo argumento scripta) ha3 ad Uenricum Anglia regein litterae, quibus etiam ipsum rogavit, ut Romanoruni et Francorum regcs ad redintegrandum
possot
tuin
Iffitam

excisa in Occidente

480
iiiter

JULII

II

AXNUS

5.

CIIRISTI 1507.

sese pacein. ac \oilond,i adversus Tiircas

siiis

Dat.

RomcT

xxiii
>

Decembris

mhvii, Ponti-

arma hortatilms
"

urgorcl

ficatiis

nosfri aiiiio

Kegi

Aiiglia'.

Acce|iiiTius

nupcr

litferas charissiini

in

Christo
ria,

filii

iioslri

Kininanuelis Porliijralice cl

.\lgarliii roi;is illustris

de piwclarissiinu \icloqnain contra perfidos Saracenos salutiferoe

est coiisecutus. |irout ex exeinplo

ii. Addidit eliam .liiliiis liac occasione pios stimulos Ferdiiiaiido ulriiisquc Siciliffi et Aragoni;r regi ', iif partam iii .Mauris ex Granatensi regno ejieiendis gloriam augeret, Mahometis-

que

sordibus
et

Africam

quse

audito

lantum
:

cruci< liosles
litleraitiin

ipsins noinine confremisccbaf, libcraref

ciim-

ipsius reijis ]M;eseiitibiis iiitrocluso

:

que ipsius

Emmaiiuelisopera plures

iiafiones

inajeslas Uia videbit

quilins nos litteris lectis,

soleinnibus cerimoniis gratias Deo cgiinus, ingeiiti

Ifftitia

exultavimns,

et in

optimam spem

addiicti

suinus, nt a Sc|)lentrionalibus et aliis

ad Christiim traducfa; essenf, incifandos addidit Sepfentrioiiales reges, uf par sfndium in divini numinis cnlfu lafius amplificando exscindendoque Turcico imperio collocarenl.

jus

principibns Chrislianis siinile aliquid aul mafiat confra perlidos Tiircos ef alios infideles
:

Julius, efc. Sit

Deo laus

et

bonor

magna

profecto majestatis tufe,

liiB

magna

ipsius Portuga-

Deus enim

ef

Salvator noster .lesus Christus,

qui ob aliquod iriave forlasse delictum populuin suum fidelem hactenus in Oriente opprimi

passns

est, pacatus jam et proiiifiafus pulchram occasionem rcipublica? (Mirislianajbene gerendaj

obtulisse videtnr, perdomifis

jam

et contrifis in

quoruni eximia virtute ac pieSaraceni Boefica cjecti in ipsis etiam Africaj tectis nomen et pofentiam Christi fideliuin tuanKiiie formidanf mnlta' etiam et maxiina? insuIiT, inulla?que nationes ad verum Dei culfum redacfse sunt nunc a nobis et tua maregis gloria
:

tate impii

Occidcnte Saracenorum viribiis virtufe cliarissimoruni in Christo filioriim nosfrorum Ferdinandi Cafholici et Eramanuelis Portugalensis

jestale

estcurandum, utScptenfrionalesquoque

regum

illiistrium

diviniim enim Xiimeii ortlio-

praesertim Romanorum ef Franciaj reges prEedicti, qui Dei benignitate potentissimi sunt, et valenfissimos exercitus habent, vires
principes,

doxis Portugalensibus alluisse videtur, (jui Taprobanam iiisulam maximam ef nobilissimam

vectigalem sibi feccrunl, aliam non minorem insulam adinvenerunt, ef cum classe ducentarum magnarum navium, aliorumque navigioinsfrumenfis bellicis insfructornin aperfo marte, cum ipsi numero essent longe inferiores, congredi non dubitarunf, eam-

Turcos convertanf; ut abOccidenfe tutela ef propagatio Christianse rei per fuam majestafem ef Porfugalensem elTulsit ita in Oriente quoque
suas contra
perfidos

quemadmodum

devicfis impiissimis Turcis effulgeat, etc.

dit preces,

rum omnibus

ut concordia;

inter

AdLudovicum et

que

in fugain verterunf ef dissipaverunf, ef in

ea loca progressi sunt, ex quibus magnum terrorem perfidissimo siiiierbissimoque soldano

inferre possunt

Maximilianum reges inferprefem agat, jungatque fffidere in Turcas. Dat. Romae xxvii Decembris mdvii, Ponfificatus nostri anno v . Accensus Pontificiis adhortafionibus t^erdiuandus rex bellum in Africa adversus infideles
infulit

dammodo
terlabi

quia Salvafor noster voce quosua reliquos Chrisfianos principes

:

nunc ab

adinonere videfur, ut tantam occasionem pra;-

de cujus victoriis dicetur inferius Indiis Orienfalibus ad Occidenfales digredimur.

:

non permitfanf;
,

sed confra perfidos

Turcos aliquid dignum nomine et majoribus pront nos charissimis in suis aggredianlur Christo flliis nosfris Ilomanoruin et FranciLC regibus, eos ad niufuam pacem faciendam sancfissimamquc expedifionem susci[iiendain hortanfes, scribimus. Quocirca inajesfafein tuam
in

stianiim.

America amplificutum imperium ChriIn America ejusdem Ferdinandi auspiciis, ac virtufe Cliristopliori Columbi, patria Genuensis, ejusque Irafris Bartlioloinffii res
23. In

Christiana amplificafa fuerat, invenfa^que erant

amplissimae insulse, auri,

gemmarum

et

aro-

Domino exhorfamur

ut

quemadmodum

quarum nulla apud veteres memoria extiterat tum ingens afTuIgebat spes
feraces,
:

mafum

hacfenus sapienfissime pientissimeque fecisti nobis in suadenda bujusmodi pace cooperari velis, eisdemque regibus suadere, ut sepositis
rebus, quae

pacem

ipsain retardare possint, in

,

mutuam

pacem faciant, et grafiam redeanf belli in hosfesfidei orthodoxaj tantos apparatus convertant, ofi^ensasqne nnituas ipsi Salvatori ef nobis condonenf cum gloria divina human;e, et publica ufilifas privata? anteponenda sif. Speramus quod reges ipsi, uf sunt pientissimi atque sapientissimi, vocem Salvatoris et nosfram audient, tuisque sanis consiliis in hac re ac;

novas in dies insulas terrasqne vastissimas repertiim iri, in quibus Chrisfiana religio propaganda foret cum vero Christophorus Columbus e vivis sublatus esset, Didacus illius filius .Vmericanus archithalassus non paucos adversarios expertus est; cujus patrocinium suscepit Ponfifex rogatu Barfholomcci Columbi, Chri:

sfoiihori fralris, qui post snlcata .Vinerica?

ria.

ma-

insulas et continenfem lustratas ad

Sedem

Aposfolicam seconfuleraf, et Franciscum Ximenium arcIiic[)iscopum Tolefauum, ut Ilispania'

quiescent.

Lib. VIII brev. p. 312.

.rur.ir

rr

annus

5.

CHRISTI 1507.
bcalo viro
iias,

/.81

riim primatem, ac rcli^ionis

(lilalaiidiu ciipidis-

tiinc jn iiumaiiis ageiilc,

matiira

|ira'-

simiim liortatus

est

',

ul

Didaci jiira

apiid

liabila delibcralioiK!,

tanqiiam rciigioni conso-

Ferdiiiandiim tnerctiir, |)actiones(|iic a Cliristopiioro Columl)0 cum illo factas scrvandas curarct; adjecta cst iis littcris Ikcc tcmporis nota Dat. Romffi apnd S. l*etrum sul) aiinulo pisca:

|)Ostquani idcinSixtu,s i^ra^decessor nostcr,

ac
ct

commemorafionis Innoccntius YIII .MexaiKlcr VI lUunani PontHices etiam |)ra!desanct.T,

cessorcs nostri

mensis A[)rilis, anno mdvii, Pontificatus nostri anno iv . 2i. Auctum cardinaliam collrf/iui/i. Auctus est sequenti mense cardinalium senatus, adjetoris die xix

dini, ac ejus personis et

eidem beato viro, cjus(]ue Ordomibus, quain])lura

l)rivilegiaconccsscrant,])er suas])rimoct(lcinde nos ])cr alias noslras litteras apj^robavimus et confirniavimus; diversisque |)rivilcgiis, gratiis

ctis tribus Gallis et

Hispano, ut refcrt Paris de

etindultis
et nostris

Grassis

Dic, inijuit, Luiub xvii Maii mdvii,

Ordiucm iiisuin multij^liciter communivimus, ])roul iii i])sorum ])riedecessorum

publicati fuerunt tres cardinales, duo cx tribus, qui prius creati fuerant secrete ab eodeni Pontilice Hononia' cxislente, scilicet dominus Fran-

inde confectis litteris plenius continetur. Cum(]ue vita; sua; finem jain |iroximum divina ins]iiratione prospiceret, idem beatus

ciscus de la Tremoglia Gallus, cardinalis Auxitanus, dominus Ucginaldus de Pria, cardinalis Bajocensis, dominus Ludovicus de Ambasia
cardinalis Albiensis;
et

vir,

pridiequam decederet, qui

fuit dies Coenae

cum

istis

eadem

die

Domini, pluribus ex fratribus suis, qui ex variis lirovinciis ct regnis tunc ad eum vencrant, astantibus in missa conventuali, et post Poenitentitc

crcatus et publicatus est simul alius ad instan-

tiam regis CastcUa; dominus Franciscus, Ordinis Minorum, cardinalis Toletanus . Primus ex bis paucis mensibus superstes dignitatis titulo sepulclirum ornavit quartus vcro, cognomine Ximcnius, pietatc etrebus pro Cliristo prteclare
:

sacramentum susceiitum, ciim [irofundissima bumilitatc, uberrimaque lacliryniarum effnsione pectus stium percutiendo, sacrosanctum Eucbaristiaj viaticum c manibus unius ex
sui Ordinis presbyteris
susce])it.

Postea

gestis inclaruit. Evccti sunt etiam nonnulli ex veteribus cardinales ad celsiorcm gradum eo-

dcm anno,

ut refert

Die

IX,

inquit,

idem Paris de Grassis ' Septembris provisum fuit Ec:

clesiic

Sabinensi

de

persona

reverendissimi

beata-que Maria> devote peractis gratiarum actionibus, missaque hiijusmodi celebrata, ad cellam suam propriis ]iedibus, licet pro senectute debilis et infirmus baculo, qucm more solito gestabat innixus
,
,

magna cum devotione Domino nostro Jesu Christo, virgini et sanctis omnibus

doinini Rapbaelis cardinalis S. Georgii pcr obicardinalis Recanalensis vacanti reverendissimus dominus cardinalis S. Crucis fuit promotus ad Ecclcsiam Tusculanam. Item die Vcneris xxvn cjusdem, provisum fuit Ecclesi;c Albanensi de persona reverendissimi domiai
:

lum

Postero autem die, cum idem beatus fidelisque Dei servus tem])us instare videret, quo sibi ex hac lachrymarum valle migrandum
rediit.

erat, dictos fratres

suos ad sc convocari jussit,

eosque ad fraternam pacem mutuamque charitatem dulcissimis verbis ac salutaribus moniffs charitativc cxhortatus est, illisque benedictionc niorc solito impertita, cum jam nonagesimum
[irimuni vcl circa annuin feliciter implevisset, aiino a partu virginco millesimo (|uingentesiino septinio, A[)rilis vcro die secunda, ([ua; liinc

cardinalis Macloviensis vacanti per translalio-

nem reverendissimi cardinalis Alexandrini ad Ecclesiam Pranestinam, tum per obitum cardiet ipse dominus nalis S. Praxedis vacaiitem
:

provisus fiiit associatus a collegio cardinaliiim usque ad habitationem suam, qusefuitin montc Jordano, et cardinales noii sunl ingressi doinum, sed cxtra in ])latea niajori feccrunt cere-

monias

Hoc 2j. Felix obitus S. Francisci Paulani. anno migravit in coeluin Franciscus Paulanus sanctitate et miraculorum gloria celeberrimus,
conditor

Parasceves VenerisSancla; nuncupata, circa qua pro nobis Cliristus passus est, signo sanctfc crucis devote signatus omnibusque sacramentis Ecclesiasticis debite communitus,
fuit

liorain,

coram eo Dominica passione, jiinctis dcvotc manibus, ercctisque in ccelum oculis sanctaj crucis triumphum pic amplcctens revetcr lecta

Minimorum
Romanis
'*

triplicis

sodalitii;

cujus

religiosa instituta vivo et spiranteipso confir-

Dumine, commcmlo spiritum

mata

Pontilicibus refcrt Leo

in

Diplomate de ipsius memoriaj consecratione Fratrum, inquit, ac sororum cum deedito cem, dictorum autcmutriusque sexus tertiariorum rcgulas cuni septcm capitulis pcr cum ]>ie
:

institutas

rcverendissima!

incmoriffi

Julius

renterque osculans, ac saipius, In manus luas, meum aliasque pias orationes devote repetens, dimissa hiijus carnis sarcina quasi vivens absque aliquo doloris aut mortis notabili signo migravit ad Cliristum. Cumque lunc per undccim dies, ejusdem beat' corpus insepultum remanserit, illucque maxiina virorum et mulicrum ac rcligiosarum
,

papa

II

simililer

praideeessor noster,

codem
p.

pcrsonarum mulfitiido
virum,
tione prosecuti, etiam
illius

acccsserit, ut

sanctum

quem viventem summa

fuerant venera-

Lib.

II.
iii

brev. p. 312.
Biill.

= Pai-is.

p.

34G.

3 Ib.

217.

Leo X.

const. 38.

apud

Deum

defunctum viderent, ct sutfragia inererentur, mirum

i;i

ANN.

TOMUS

X.\.\.

Rayn.

XI.

UA2
oinniUus
fuil,

.Tlir.ir

II

ANNUS

5.

tem

CHRISTI 1507.
:

<|uod ejus caro pertol dics incor-

En,

]iater, imjuit, bLCcilla

illa

estdomus, quo

rupla iHniuanscrit, nec ullum prorsus fffitoreni cmiserit. qiiiu potius odor (|uidam sua\iler
frajirans
al)

mc

ca manavcrit. Post ipsius cliam

oltitum multis ejus

opcm implorantibus omni-

potens Ucus (]uamplures irratia? clarjiiri, majina^iuc miracula palani opcrari difrnalus cst . Permotos earum coelcstium \irtutum fama Franciscnm I Francoruni regcm. C.laudiam regiiiam, {]iKc nuncupato volo ]irolem uiasculam,
cui Francisci

Yirgo candida veste amicta (lcdiixerat; huc ego rediie, hor sjiectaculo iteruin frui exiictebam. Obstupuit ad hicc pater, et eximiam puellae erga Deiparam religionem aiiimo reputans, sensit eam 15. Yirgini csse cordi uti(jii(', cum Dei maler illam ad se a priinis annis inusitata quadam ratione pelliceret.
iiulcherrima
Igitiir iiictatcm

tiliwfovere

non

destitit,

rcmque

oniiiem nec
levit, piis

ijise

tacuit; et Alexandra, ubi ado-

nomcn impositum
Aloysiam
reijis

est,

suscipi

obtinuit, atque

matrem apud
illi

aliis

hominibus sa>pe narravit, qui deinde ac miiii ipsi retulcrunt. Incidit lioc miraaiinum
s;eculi

Leoncni \ egisse, ut sancloruin lionores

decernerentur, infcrius dicctur '. 20. S(ici-a xdicula Lawetana miraciiUs
strata,
et

illu-

anuo virgo Deipara insigni miraculo virgunculam quamdam scptennem Alexandram nomine,qu3B in agello, dum paternas pecudes pascebat, sub arborum umbra supplex Deo preces fundere cousueverat, prebcnsam manu ad Lauretanam Bedemlriginta milliariuni intervallo disjunctam
indukicntiis decorata.
lloc

bujus vii, nec friistra deinde hoc tyrocinio imbuta virginitatem perpetuo coluit, vitamque sanctissime egit ad annum nonagesimum, Lauretanam Yirginem quotannis revisens. Tanta liorro fuit sanctimonia! fama, ut in oppido Montalbodo virginum ccenobio antistita data sit; ubi miraculis etiam, non tanluin virtutibus
culiiin in

haec fuerunt. Alexandra

floruit .

dcduxit rednxitque tum pietalis tyrocinio ita perpolivit, ut postea sanctimonialium nuniero adscripta sanctitate ac miraculis floruerit. Rem
:

uti

gesta est in

Lauretana

liistoria

describit
:

Lauretana miracula ederet, Pontifex sacras indulgentias ab aliis Pontificibus concessas iis, qui eam lustrarent, confirmavit tuin etiam ab episcopi Recinetensis
27. in

Cum

ea

redicula sacra

maxima

in dies divina j^ictas

Horatius Tursellinus - societatis Jesu sacerdos Sabino cuidara ex pago baud ignobili agri Piceni (Uocbam Contradam vocant) filia erat septennis noniine Alexandra, qua; baud longe

imi>erio

liberari et

immunem

esse jussit

'

quod sacer
Syria in
"
<<

essel B. Yirginis

tlialamus, qui

Illyricum, inde Lauretum,

mutatis

variis locis, translatus fuisset.

paternum pascebal gregem. Hsec dnm ovcs pascerentur, sub arboribus venerabunda coclesti Xumini suppiicare consueverat itaque divinitus, nondum septennium egressa, dicavii se Deo; quo magistro, dum i^recibus inslitit Deiparam enixe colens, repente obtulit se illi ccelesti specie Yirgo (haud dubie Dei mater fuil) qua; puellam manu prehensam se sequi jubet. Mira res dictu triginta millia passuum ab 60 loco ipsamet coelitum regina parvam jiucUam ad Lauretanam deducit a^dem, et ina pago
:

Ad perpetuam rci memoriam. Dudum postquam felicis recordationis

II

Paulus pajia

praedecessor noster sub datis

videlicet octavo kal. Februarii, Pontificatus sui

anno septimo
rire

omnibus

Cbristi

fidelibus vere

pa?niteiitibus et confessis, qui Ecclesiam B.

Ma-

de Laureto

dudum

in

honorem

ipsius Yirgi-

genti

domus

jierfusum gaudio ex suae imaginis ac aspectu reducit ad pascua ibi Alexan:

tandem illa a-des, quaj Yirgo tamen ingens ejusloci etspectaculi desiderium teuebat. Ergo ut gustata scincl Lauretans domus dulcedo subibat animum, Hens precibus urgere ac fatigare Sabinum pa- ejusdem Yirginis gloriosa; liberati prssidiis, trem non desincbat, utadffidem illain totlumi-- poi)uli conflucbat multitndo, iii singulis diebus nibus illustrem (neque enim aliter designare Dominicis, incipiendo a prima tunc proxima; Quadragesima;, usque ad solemnitatem sacranoverat locum) se duceret, ubi pulcberrima tissimi Corporis Domini nostri Jesu Cbristi, habitaret. Eludebat filia; postulatum illa Yirgo
dram, etiamsi
quffi

esset ignoraret,

muros Recanatenses miracufundatam, in qua, sicut fide dignorum habebat assertio, ipsiusYirginis gloriosa imago angelico comitata coetu mira Dei clementia collocata existebat et ad quam propter orebra et stupenda niiracula, qutc ejusdem Yirginis gloriosa? meritisetintercessione pro singulis ad eam recurrentibus, et ejus auxilium implorantibus liumilitcr, Altissimus opcrabatur in dies, ex diversis mundi partibus etiam remotissimis,
nis gloriosae extia

lose

pater, sive pueriliter

eam
illa

delirare ratus, sive

singulis(]ue

diebus Majoris-IIebdomadae,

qua

quemtandem locum
Cffiterum

describeret ignarus.

baud inulto intermisso tempore eveutSabinus cum universa familia Lauretum nit, pcrgeret tura vero Alexandralocum agnoscens
:

sancta appellatur , ct similiter in festivitate Rcsurrcctionis Dominicae cum duobus sequentibus, Asceusionis quoque, et Pcntecostcs cum

gestirc, ct exultare gaudio, ac versa ad paren-

duobus sequentibus, et solemnitatis ejusdem Corporis Domini nostri Jesu Cbristi, et per

An. Chr. 1519.

Turs. hist.

1.

n.

c.

13.

Jnl. II. lib. Bull. L,

.TULir ir

ANNUS

5.

CIIRISTI 1507.

483

totam

cjiis

oct.ivnm,
seii

iti

aliqua

festivitatiim

Dominicarum
visitai-cnt, ct

dicrum
alias

pra^flictoruin dcvolc

sublimia assumpla cxlitit, orando quiescebat; quam(|ue Aposloli sancti priinam Ecclcsiam in

pro ipsius fabricic conservatione

sive

honorem Dei

ct

honorem

D.

Maria;

virginis

ac ornamento
adjutrices,

manus

porri{,^crcnt

omnium peccatorum suorum, de quibus corde contriti el ore confessi forent, plenam absolutionem remissioncin et indulgcntiam concesserit: piicmemoriicSixtus|)npaIV etiam pra^decessor noster, ejusdem Pauli pra3,

consccrarunt; ubi prima missa celebrata extitit; cx Rethlccin angclicis manibus ad partcs
SclavonicB et

\ocum

fliiien

portala, ct dcindc pcr

nuncupatum primo cosdem angelos ad ncmiis

Virgiriis

LaurctcC mulicris
devotissimse,
et

ipsius beatissima; successive ex dicto

nemore

decessoris vestigiis inhrerendo, ac cupiens, ut

ipsa Ecclesia, ad
ribus, ct
tionis

quam

specialem gerebat dcvo-

tionis affectum, congruis frequentaretur liono-

quod fuleles prffifati eo libcntius dcvocausa conflucrcnt, ad eaindem, et ad hujusmodiaidiflciorumfabricamctperfeclionem manus promptius prreberent adjutrices, quo ex lioc ibidcin dono coelestis graticC ul)erius conspicerent se refectos, omnibus vere poenitentibus et confessis, qui ex tunc in futurum Ecclesiam prsedictam pra;scrii)tis Quadragcsima, et aliis sequentibus Dominicis, usque ad solemnitatem prffidictam sacratissimi Corporis Domini nostri Jesu Christi, ac singulis dicbus Majoris-IIcbdomadae, necnon Rcsurrectionis cuin duobus scquentibus, et Ascensionis Dominica? ac Pcntecostes cliain cum duobus scquenlibus, et in solemnilate prfemissa cjusdem Corporis Domini nostri Jcsu Christi, et per totain ejus octavain, seu aut aliquam Dominicarum festivitatuin dierum hujusinodi devole visilarcut annuatim, et ad struclurarum pra^dictarum pcrfcclionem, ipsiusque Ecclesia; ornamentuin, aut alias in ipsius Ecclesia; utilitatem inanus porrigerent peccatorum, de quibus adjutrices, oinniuin corde conlriti et ore confessi forent, plcnam absolutionem, remissionein et indulgcntiam, per quasdain concessit, etc . Subdit Julius, Sixtum Lauretanam Ecclesiam ab episcopi Recinctensis potestate liberam pronuntiasse, ipsain clientelse Scdis Apostolicaj addixisse
,

proptcr homicidia ct alia facinora, qua; inibi perpetrabantur, in collem duoruin fratrum, et postrcmo ad rixas et contcntiones inter eos exorlas in.vicum publicum territorii RccanatcnIranslala exislil; cupientesque ipsain Ecclesiam ad (]uam non minorem devotionis affectum gcrimus, quam Paulus, ct (lui secundum carncin avunculus noster crat Sixtus, praideccssis,

sores pra3fati gesserunt, tam in spiritualibus et

temporalibus quam circa illius minislros, ac reset bona; necnon ad illain devolionis causa acccdentes salubriter regi, dirigi et gubernari, motu proprio, non ad alicujus nobis supcr hoc
pctitionis instanliain, sed de nostra dcliberatione, et ex ccrta scientia, ac de Apostolica; potcstalis plcniludine unioncm,
oblatc-e

mera

annexionem
ipsas lilleras

et

incornorationcm

dissolvcnles,

prc-cfati Sixti

praedecessoris,

quoad

exeniptionem ipsius Ecclesim de Laureto, et illius ininislrorum oblationuin, et reruin omnium mobiliuin et immobilium ab Ecclesia Rccanatensi ac episcopo Rccanatensi niinc et pro tempore existente, illiusque offlcialibus

quibuscumque pra3scntibus
,

et futuris,

eoruin-

que visitatione, correctione, superioritale dominio et potestate atque ad indulgentias

cidein Ecclesia!, el illain in pra?dicli5 seu eliam forsan aliis diebus visitantibus, tam per diclum Sixtuin quam quoscumquc alios Romanos
,

Pontifices praedecessor(3s nostros

quomodolibet

res in ea augustiore pompa perageretur, constiluisse, vcluisseque Recinctensem episcopum vcl prcetorcm, quidquam cx

plura, ut divina

conccssas, necnonquoadfacultatcin absolvendi, modo tamen infrascripto Apostolica auctoritate tcnore pra?sentiuin approbamus, ac pcrpelua;

flrmilatisroburobtineredebercdeccrnimusetcx.

sacra stipe a fldelibus oblata decerpere

postea
tiinc

Eaindem Ecclesiam

in

clientelam Poulificiam

vero
tit.

Hicronymum cpiscopuin Sabinenscm

S.

Dalbinae presbylcrum cardinalcm Rccine-

tensi episcopatui praefecisse,

eidemque curain
;

Lauretanae EcclesiBB demandasse

Pontifex
28.
:

tum

subjicit

accepfam ainplissimis exoi-nat |ira3rogalivis tum plura ad ejusdcm Ecclesiae augendam dignitatem sanxit. pat. Romae apud S. Petrura an. MDVir, XIII kal. Novembris, Pontificatus nostri anno iv ,

Cum autemnuper pra;fatusHieronymu3

Cum

ita

nilidissimis

et

constanlissimis

dcbitum naturte pcrsolvcrit, nos attcndentcs quod neduni est in pra^dicla Ecclcsia de Laureto imago ipsius R. Maria; Virginis sed etiam, ut pie crcditur ct fama est, camera ubi ipsa beatissima Virgo sive thalamus concepta, ubi educala, ubi ab angclo salutata
episcopus
;

argumenlispalcat sacram eam iTdicuIam divinitusdclatain, atque a Dco conspicua iu ea niira-

tamcn lia;rctici ncfarias etfundere calumnias, a djrmone utique calumniatore cdocti, non perborrescunl Iia'C fingi astu Ponlilicula patrari
;
:

Salvalorem

sseculorum

verbo

conccpit,

ubi

cum, ul Picenum opibiis hospitum locuplelcnt; qiii ulinam positis odiis rei veritatem purani
in(|uirant, atque ex lencbricosissima impietate

ipsum suum |)rimogcnitorem

cavit
:

suis

castissimis

visceribus lacte de ciclo plenis lactavit ct cdu-

emcrgant.
29.

ubi quando dc hoc stcculo ncqiiain ad

Ler/es

iiiilitiai

S. Jacobi instauraUe.

484
Confirmavil
inilili;r S.
'

.ULII
lioc

II

ANNUS

G.

.(

CIIIUSTI

1508,
:

anno
cnjiis

.liilius

leges equestris

.lacnlii,

oa

oranl saiictissinia

Joanncm Virdungum matbematicum his verbis Homo ille, de quo inilii scripsisti, Georgius
SabcUicns, qni se priiui[icm nccroiiuiiiticoruiri ausus est nominare, gyrovagus, batlologus, et circnmccllio est, dignus qui vcrberibuscastigeliir, iic lcmcre deince[)S lam uelanda el Eccleconlraria publice audeat profiteri. siffi sancUc Quidcnim snnt aliud lituli, quos sibi assumit, nisi slultissiina acvesanaj mentisindicia, qui se
latniim non pliilosoplium
oslcndil
?
:

iii^lilnta, nl iniiitcs

lide

ad vitain iiro liioiula Clirisli Maliunicticaque supcrstitione cxscindciuia

essciit

sempcr

comparati;
liujusinodi

quibns clarissimi
liac

triiimplii ic impiis sa'pius fncrc rc|)orlali. C.on-

siijnatum

cst

Diploma

loci ct

teniporis nola." Dat.Uonur apiid S. l'ctrum

Incariialiouis

anno

I)ominic;e mdvii, |uidie kal. .Noiv .

/)))post(ir /n

vembris, Ponlilicatus uoslri anno

30. B/(7sp/ic>?uis

sic

Genrumid.

enim

In

Germania exortus
Lnllicri
anlicliristi

est

blasplienuis

im[)ostor,

pravimbulo, pra^cnrsor, ct niagicarum supcrslilionum ostcnlalione lurgidus, qui Christi miracuia conlemnere, seque
similibns a^quare ausiis csl maximo cum dedecore Germanornm, qui ejusmodi liominum portenta stulte polins coluere,
ilii

Magister lilulum sibi convenieulem lirmavit GeorgiusSabellicus, Faustus junior, fons necroaslrologus magus secundus, maiilicoriim
,

cliiromanlicus, necromanticus, pyromanticus,

in

hydra arte secundus

in

Et infra

Eadem

in

palrandis

vanilale actus
pivTsenlia
suiit
(|ua!

plnrimorum

fertur dixisse

quod Cbristi Salvaloris miracula non miranda; se quoque omnia facere posse,
fecit

quam flammis
satiianae

abolevcrunl.

Meininit
-

de lioc

Cbrislus

quoties et

quandocumque

emissario Tritliemius
LXSi. p. 114.

in

lilleris

ad

velit .

Jul.

lib.

Bull.

' Trilh.

1.

ii.

Ep. XLviii.

JULII

II

ANNUS

6.

CHRISTI

1508.

\.

Germano, Ga//o

et

Venetis inter se conci,se

ciret,

alque in eo Sedis .Vpostolicee auctorita-

/iandis totus est

Jii/iiis, et profilet/ir

cnm

rerji-

bus be//icos /abores in T/ircas suscept/ir//m. Anno post Christum natum millesimo quingen-

tem digiiitatcm([ue commcndatam haberet, ac

si aliqua diflicultas occuricrct, Sedem Apostolicam faceret certiorem, ul illam infringendam

tesimo oclavo, undecimalndiclione, .luliusconsilia jam a se suscepla de principibus Christianis, ac praicipue Germano et Gallo conciliandis
et religione Christiana in pristinam in Europa, Asia et Africa ampliludincm et dignitatem everso Turcico imperio, restituenda, promovere
,

curaret.

Charissimo

in Christo

filio

nostro Ludo-

vico

Francorum

regi Christianissimo.

' Charissime in Christo llli, salutem elApostolicam benedictionem. Accepimuslitteras cel-

annisus

est. Initaj

jam Carvagialio cardinale

in

Germania legato interprete erant inducia' inter Maximilianum CaBsarem et Liidovicum regem,
isque ad postulata Caesarea res|)onderal. formulasque pactionum adjecerat ad Ponlificem vcro dederat litteras omni officioruin genere refer;

situdinis tuai, Blesiis xvii mensis Januarii proxime pra^terili datas ;in quibus nobis pro rebus Germania\ qiias paterno allectu cum dilectis filiis cardinale Clarimontis, etdomino de Gemel

oralore nostro

communicavimus,
et instanlia

et [)ra?sertim

de requisitione
sis
,

cardinalis Brixienregis
aliis

et

Constantini

Comminati nomine
;

quibus .Julius recreatus ipsum sponte ad concordiam [^roclivem magis im|)iilit ', ut sinc
tas
:

Romanorum
ncgotiis ad
se oinni

nobis facta

de quibiisdam
agit,

cominodum

ct lionoieiii luae

celsi-

cunctatione fcedus
Lib. vui. biev. p. i3.

cum eodcmMaximiliano

san-

ludinis pertinenlibus gralias

ostenditque

'

tempore bonum ct devotum filiura nostrum futurum, ct pra; ca'terisprincii)ibus Chri-

JULII
stianis paratiiiii esse

II

ANNUS

6.

CHRISTI 1508.

485
se iter,
iit

exponerepersonamet bona pro consenatione et augmento status nostri et sancta; Honiana; Ecdesia;, sperans quod nos
honi et amantissimi patris erga
officio.
te

tum

scri|)sit

'

aggressum

Pontificia

manu

im[)eriale

insigne arriperet

pollicitus

Sedis A[)ostoIicffi dignitatem am[)litudinemque

fungamur
grata

armis se tutalurum
il)sum turhas

cui a Julio res|)onsum est,

in llalia,
si

L;ptaniur

valde,

fili

ciiarissime,

maximas excitaturum

esse celsitudini tuae ea, qua3 pro singulari in tc

exercitu succinctus accederet, viderique oppor-

regnumque tuum CLrislianissimum

pror|ue
stiuiio et

ctiaritate,

dcsiderio pacis agimus, npli-

arma deponere, vel ea adversus nominis Christiani hostes vertere ac ne ultratentunius aut
deret,
ille
tiiii
;

mumque animuni tuum

cam Sedem cum
:

erga nos et A|)Ostolijucunditate recognoscimus et

eumelectum imperatorem

dixit; tentavit

am[)lectimur cui nos in niufua charitate seinper correspondehinius et quemadmodum tu bonus et devotus filius nohis eris, ita nos tibi i)onus erimus pater. In pace vero atque induciis per venerabiJem fratrem cardinaleni sanct;e Crucis nostrum et .\p0st0Iica3 Sedis legatum, ut scribis, factis seu faciendis, quod ad aequissimas conditiones pro i)uhlica reipuhlicte Christiana? utilitate descendere sis paratus, non mediocri laude dignus es in quo hono proposito, ut perseveres, celsitudinem tuam, quanto possumiis studio, e.\liortamur pace enim iuijusmodi facta, decerni facillime poterit sancta et pernecessaria contra hostes Catholicse fidei expeditio, quam pro Christianissimo animo tuo semper optasti quod etiam in ipsa pace prseci;
:

irruplionem partim ad Carnicas Alpes, parad Tridentinas fauces. Ad Petrani Castrum

et

1'itilianus

Trivultius, Gallicis
^
;

copiis fulti,

ductore marchione Brandehurgensi, Germani per Vcnetam ditionem penetrare nisi sunt, cum quibus vario utrinqueeventu plura preelia gesta fuere cum, :

Germanos repressere

dehinc

Germaniain retroflexisset, ad Cadiiriuiii Germanica! copis ingenti clade profiigatse sunt a Venetis qui etiam Tergestum ' et Gurcensem comitatum partini arniis partim auro subegerunt ex[)edivere etiam Galli arma, ut Venetorum socii, et castra in .Mantuano agro defixere, ne Mantuanus priiiceps quippiam Cceque
Cc-esar in
:
, :

saris gratia novaret. Im[)licitus

iiis

difficultati-

bus .Maxiniilianus, cum Galloruni rex Caroli dupartes adversus Carolum V Belgii principem tueretur, urgente Bernardino cardinale legato, triennales inducias cuni Zacharia Contareno duce Venetorum et Ludovico Gallorum rege medio Junio pactus est demumque
cis Gueldriffi
;

puam

auctoritatis nostra? et sanctae Apostolicee

Sedis rationem sis liabiturus et curaturus, ut nos non soluni principalis et caput confoederatorum, veruni etiam [)ater et [irotector futuri simus, pietatem et sapientiam tuam [)luriiiium ac plurimum iii Doniino commendamus, et ilii ingentes gratias aginius et quae pro sua singulari prudentia potcst considerare quod, quanto
:

vergente anno
foedus sancivit
3. Ita voti

cum
\

Gallo pra?termissis Venetis

fuerit niajor nostra et Scdis Apostolica; auctoritas, tanto tutiores et firmiores

eruntres

tua?

te

primarium sanctaj Romanjc Ecclesise filium, deque nobis et Sede ipsa hene nierituni in visceribus gerimus charitatis, cujus houori et augmenlo, quantum cum Deo licehit, seniper aderimus et favebimus. Responsiones et capitula tua jam ad regem Romanorum pervenisse credimus ([uihus utinani ille acquiescat, ut

enim

ut

conipos factus est Julius, redactis regihus in concordiam, iit ipsemet in edicto Apostolico % quo Venetos monuit, ut Ecclesiastici imperii urbes restituerent, testatur, se nimirum Bernardini episcopi Sabinensis, et Georgii tit. S. Sixti preshyteri Rothomagensis cardinalium legatorum opera, Maximilianum et
iisdeni

Ludovicum

in

concordiam redegisse

admisis-

sublata omiii suspicione atque discordia ad pristinani concordiam redeatis, ac proinde dignitati

seque ad foedus nonnullos alios principes, optasseque se, ut Venetis ab iisdem in societatem adjungerentiir ita eiiim cnnjunctos omnihus nuitiin armorum ftcdere in Turcas crucesignata
;

vexilla attolli potuisse

ChristiaiKr rei|)uhlicffi consulatur. Si

tamen

sed Maximilianum et Ludovicum, tum Ferdinandum regem .Vrago:

ali(|uiti scru|)uli restaret,

ut id nobis significes

pergratum iiohis erit, curabimus eiiim. quan;

num

contendisse

'

prius a Venetis repetenda,

quae ipsis eripuissent, ut tutius

luin gereretur
:

cum Turca

bel-

tum per nos

ohsit paci

Qeri [loterit, ut tollatur, ne quid

inde vero infelicissime Chri-

taiii necessari nihil enim magis desideramus, quam ut hujusmodi pace facta in perfidos Turcos cum aliis princi[)ibus Christia-

stiana arma vertenda adversus Barbaros infidelium viscera conversa sunt, dictumque a nonnullis " Turcici bclli speciem ohtensam fuisse

nis

hoc exi^ectantibus,
:

et oi^tantibus

arma

verullis

tatis

et ideo

nec lahorihus nec dispendiis

ad helluni iu Venetos comparandum, qui quidem ad reruni exitum, non ad consilia specta-

|)arcendum putavimus ac putamus, Dat. etc. -2. Dis|)iciehat tuni .Maximilianus e sumniis
'

.\l[)ium jugis Italiam, ut in

eam

Suiil.
- Paiil.

I.

VIII. c.

16. Cavit.
I.

l)isl.

signa Caesarea
in-

Joviu3
c.

in cpitoni.

ix.

Creni. .Marian.

I.

xxix.
in
1.

r.

12.

Nlc. Basel.

infcrret

ac Tridenti peracta

pompa, quam

Naucl. Surit.

gressuri Italiam C.ermanife reges celebrare con-

5
'

Cap. 27.
Ferr.
1.

18. Paul. Jov. in epit.

s

1.

ix.

*Surit.

.\ddit.

ad

x. c. 19.

iv.

Lib. viii. biev. Ext. typis cusa

.Nic.

Rom.

Base. in Addil. ad Naucl.

an. 1607. Bonacc. in

sueverunt, ad Pontilicem

et

cardinalium sena-

Diariis Cavil. hisl.

Crem. hoc an.

486

JlTLir It

ANNUS

C.

ciiuiSTr 1508.
runi

tion'Mn in Turcas conficere, illius

li(liict,

nint: molifiini caim ex animo .lulinm t'\|)0(litestimonio

tiim o\ plni-ilius cjnsrhMii littoris,
stuilio

millibus,

qua!

Florcntini,

si

secundum
:

tnm cx
Cliris-

ipsos causa data esset, iioUicifi erant Pisanoriiiii libcrtatem, (iiii sc corum fidci perniiscrant,

adliibito

in

sopiciulis civilibns

tiana; reipublica dissensionibus, monendisque populis, iic iiitcstino bcllo iiidiccndum iiiTiir-

mercafii vciididisse iiiagno tanforum principum dedecore, infamiaque majori Ferditurpi

,

iKiiuli,

cas bcllum distiirbarcnt (]n;ui(in;im jioslca consiliis exitus noii responderunt. Meminit dc icto
:

Pisaiii

snpcriori fcedere intcr alios Nicolaus Raselius

dum
et

ait

cujiis cliciitch^? ct patrocinio se suaijue pcrmiserant. Vcriim quid aftinct horum principum peccafa accusare? familiare est cuncfis prm studio luihcndi plura, niliil pr;ctcrea curare aut (^uis oblala imperii amplificandi
:

Facta est rursiis inter regem Gallorum Maximilirduim confn'dcratio his ca[)ifulis, ut
4.

occasione leges honestatis et pudoris respiciat?

tetra libido
rat.

commuiii

jipparalii bcllico e\peditioiicm in

Vc-

dominandi cffiteris affectibus impeCameracense fiiHlus ad IV idus Decembris

est.

netos moverent. Convenif ad hanc confoederationcm Julius papa Pontifex maximus (]ui ut res oninis in vado esset, omnibns (luibus poterat
;

sancifum

DePisis ab utroque rege traditis

alii

Florentinis

memorant etiam

auctores, plu-

viribus bellum lioc promovcre

se

oblif,^ibat

Ludovicus vero Gallorum

tis

rex, quia

cum

Vene-

pactiim

priiis

percusserat,

renuntiaret,
satis

coi^ntare coepit;

qiionam pacto opportune tamcn

callida

Gallorum commenta remedium

et

adinvenerunt, papam inres Maximilianijurasse, ob eam rem sibi non adco tutum fore Christi

Ecclesiaj capitibus contravenire, Vcnetos prtclerea obsecrare , ut dextras dare Pontifici et clecfo impcralori haiuhjiia^iuam recusent, se vero

resque cives, ne Florentino jugo subderentur, solum vertere maluisse. G. Objiciebant vero reges Italiam pacari alinon posse, qiuc tamen necessario pacanda ter esset pro a[)|)araiido in Turcas bello extantque insignes Julii littera? ', in quibus g(!sta sua commemorat deque Jerosolyma et Constantinopoli recuperandis agit, se(|ue bellicos labores una cum regibus cupidissime susccpturumpro:

fessus est.

Ad futuram

rei

memoriam.

medium
neti

inter utranuiue

partem ponere, quo

:

bellum quod immineret revocaretur

quod Ve-

recusassent ne videretur ex pedejura fcederis icfi temerare, per annos aliquot Cajsari

cum

Quis merito non admiretur coeptam a nobls ad omnipotentis Dei, ejusque intaclse genitricis Maria?, ac principis Apostolorum B. Petri honorem et laudein necessariam Basilicse

adhffisit.
o.

ejusdem

sancti

jam

vetustate collabentis repa?

Carpit auctor perpcram

Gallum regem

ratioiiem et ampliationcm

Aut

(]uis

jufe posset

prBBclare

enim egisse

constat,

pacem cum

Pontifice et

Venetos ad Caisare conflciendam

dum

suis hortalibus ursit; nam si ea redinlegrata quin universi fuisset, nuUus supererat obex
,

non laudare nostram expeditionem pro liberanda a saeva tyrannide civitate nostra Bononia susceptam in qua non modo magnas impensas,
;

imperii Christiani reges arma in Bajazethem ad Constantinopoli deturbandum expedircnf. Medio circiter Decembri su[)erius foedus Came-

sed et proprii corporis pericula et labores subivimus non mediocres? Ut illa sic liberata sub
ditione nostra et sancfsc Romancne Ecclesiae tutius
et

eum

et

facilius
in

conservari possit, condidimus

raci in cardinalis
rita Caroli

Rothomagensis cum Margacui

V nepotis moderalrice colloquio,

etiam aliorum principum oratores interfuere, percussum mcmorat Bonaccursius '; de quo fusc quoque Surita *, et decima mensis ictum obsercui consentit Mariana ^ additque hac de vat causa l'isanoriim libcrfafcm a G;illo et Hispano
:

eadem munitissimam arcem, eamque validissimo prffisidio communivimus pluraque et lahore maximo et impensa longe
ereximus
:

nuajori pro conservatione, recuperatione ac defensione locorum et status ejusdem Romanse Ecclesiae in dies sustinemus, que si maximi

Galregibus turpiter venditam Florcnliiiis et Ferdinandus, quoruin arhitrio lus, inquit,

:

ab omnibus judicanfur, nobis tamen, qui boni pastoris esse animcam suam pro ovibus suis ponere non ignoramus, et continue paraoiieris

Florentini et Pisani suas confroversias permiseranf,

pra;

bolam dc

illo,

qui gregem

suum

dimittit, ut

studio promovendi

pactum bellum
;

Pisanos Florentinis hostibus tradiderunt sententia pronunfiala iiulla fama; niemoria, sed
honesta facto species pr;etensa est, ItalicB paaliter constare non posse, cujus primacura erat scilicet nova bella et internecina meditantibus. Suspicio fnif, Florcntinorum viribus ufi voluisse ;i(lversus Venetos, ac centum aureo-

cem

'

Jul.

I.

VIII.

brev. p. 193.
c.

Marian.
e.

1.

27.

xxiv.
'

io.1.

15.

deperditam ovem rccuperet, mentc revolvimus, deperdifaque ovis pro qua etiam levia esse universus grex dimittcndus est, anxie qu,Trentibus nobis occurrit, heu (quod vix sine siiigulalu ac lachrymis effari possumus) sancta illa Jerusalem, apud quam Salvator noster, ut nos ab a>tcriia luorte redimeret, non dedignatus est crucis subirc tormentum, et corpori suo sanctum sepulchrum fieri. II;ec, inquam, est illa
:
'

Basel.

iii

Addil.

ad Naiicl. et
Siir.
1.

^ Boiiac. c.

iu Diariis.

'

viii.

Marian.

xxis.

Lib. XLviii. p. 10.

pl

1.

i.viu. p. 1.

TULII

II

ANNUS

6,

CHRISTI 1508.
etvictoriae

A87
:

ovis jani liliiribus annis deperdita, a sfevissimis avarissimistjue lupis Christi nominis liostihns

abacla et retenla. lIi.Bc est cujns mitis et (iiicrulusbalatus assidue nostris inlonatauribus bsec
:

nostra^ mentis oculis nssidue pro velleril)us suis laceris ostenlat

xillo

sanctum Calvarii montem vecrucis inclytum

,

faciuntque nobis eliam voluntatis ad id |)ro|)ensiB cumulatai victoria; de infidelibus per catholicos Hispaniarum et Portugaliae reges ilInstrcs relata?, quorum virtutibus pro gestis in ampliationem fidoi nostiie, et pro eoruni in

adducamur
(]u;c

animum

signa,

divinu'

salutifero

sacratissimi

hanc sanctam Sedcm reverentia assidue

in

Do-

sepulcbri saccUum, orationis bortulum sanuui-

niino iienedicimns, ipsis(|(ie cEeteris regibus et

pi'incipil)us Cliiistianis ac Catiiolica' fidei culto-

neo Salvatoris sudore aspersum, comphuaque

sacratissima loca, quje
ster

Dominus etSalvator carne tunc vestitus humana, et sancti

ejus

nodi!

nunc, prob dolor a spurcissimis inlidelibns barliaris deturpata sunt

scipuli

incoluere;

et foedata.
7.

ribuspacem, concordiam felicitatemque precamur quibns ladi |)ro jpterni Dei gloria animarumque suarnm salute nobiscum sanctam recuperationem Jerusalem suscipiant et prosequantur. Et ut ad eamdem non modo verbis,
:

Excivit alias balatus is

manos

Pontifices pra;decessores nostros,

complures Ronon-

sed exemplis etiam a nobis excitentur et red-

dantur intentiores, incoepimus jam prosequeterrestri et

eornm ipsam ovem et civitafem sanctam Jerusalem maxima cum omnipotentis Dei
nullique
et Christiani nominis gloria faucibus rapacissimis luporum ereptam j)aterne foverunt et recrearunt sed superseminante bumani generis
:

murque, divina favente cJementia, quse bellis maritimo pro sancta hujusmodi expeditione noverimus esse opportuna, nec labo-

ribus aut impensis, vel proprio sanguini parce-

boste zizania inter Christianos principes iterum

atque iterum est subtracta cum maxima ortbodoxae fidei jactura atcjue dedecore. Nec solum ipsam sanctam Jerusaleni, sed regia etiam urbs
Constantinopolis, Grseci;e

mus; jamquejussimus diversis portubus nostris naves triremesque confici, materiasque necessariase variis locis ad ilios deferri, et sic classem nostram Ecclesiasticam augeri, terrestremque qnoque exercitum non modo conscribi, sed parari et
illi

quondam lumen

et

stipendia exsolvi

mandavimus. Verum

Orienfalis imperii caput, qua? in extremo Eu-

ropae sita tanquam frrenum (luoddam infidelibus barbaris op|)osita erat, uobilissimfe quoque provincise Achaia atque Peloponesus, Bosna> et Serviae regna, et major Macedonise et E[)iri pars

quia ad tantam absolvendarum Basilicse et arcis pradictarum, ac tutandi, recuperandi et manuteueudi status sanctaj Romanaj Ecclesiae, Pontificalisque dignitatis debito decore

retinendae,

construendse armandaMiue classis, marifimique

et terrestris exercitus aleudi, ac sustinendcC imjusce sanctse expeditionis molem nostrse et
,

ab perfidis Turcis nostra

genti dolore cogitare
in

setate

iquod sine inct

non possumus) direpta

;

quorum incola? Cbristianis parentibus orti jugum spurcissimae et immanissimae gentis Turcorum exmiseram servitutem redacta sunt
cutere cupientes, tendunt ad ca?lum manus, et vota assidua faciunt, ut per nos et reges princi-

sanctffi

Romana?
;

Ecclesia?

prcedicta;,

quarum

pesque fideleseis tandem subveniatur. Cumque buic tam sancta? recuperationi, qua- necessaria essent, non modo sjepius, sed assidue cogitaverimus, et nihil magis in prsesentiarum cogite-

mus, comperimus nibil illi magisnecessarium, nihilquemagisad protligandos,domandos,subjiciendosquehostesChristianigregis,quam Christianorum principum concordiam commodum

sumus, non suppetant facultates etsi ad amplianda Ecclesiarum omnium commodanostra^considerationis intuitum extendamus, et pro universorum Cbristi fidelium profectibus nostra semper aspiraverit et asjjiret intentio tamen contra morem et propositum nostrum necessariEe impensae, quas pro hujusmodi pia et sancta expeditrone et sustinenda mole incumbentium onernni prfedictorum subire oportet, nos aliquid innovare compellunt summus et almus ille scrutator cordium intuetur, tangimur stimulis quando Ecdispensalores
effecti
: :

quam ctsi ab initio nostri Pontificatus procuraverimus, proxime tandem Dei munere inter charissimos in Christo filios nostros .Maximilianum Piomanorum imperatorcm eleclum, et Ludovicuin Francorum regem Christianissimum composuimus eosque ac cseteros cbarissimos filios nostros Cliristianosreges, principes, dominos et potentatus ad hanc sanctam pernecessariamque recuperationem ita animavimus, ut ab eorum pluribus, ut veros decet Christianos principes, ad tam sanctum opus sollicifemur, et alii irrequisiti, etiam quod divina gratifp ascribimus, se nobis offerant quo fit, ut eadem gratia confisi, in certam spem optatae recuperationis
esse
:

clcsiasticas

personas ac alios Cbristi

fideles,

quos ab oneribus hactenus relevare, quorumque utilitatem et commoda procurare studuimus,

urgente
fidei

reipublicjE Christianse
et

honore

et ortbodoxse decore gravare oportel confidi:

mus tamen

in

Domino

Christi fideles

omnes,
sancta;

quicumque opera pro

nccessitatibus

matris Ecclesise et sanctse bujus expeditionis non modo libenter, sed sponte sua allaturos, laturosque onus leve, et suave jngum, quidquid pro sepulchri Dominici recuperatione, hujus-

Nec ad hoc

modique necessitatibus eos sufferre contigerit. illis nostrum deerit quo inciteutur exemplum parati enim sumus in sanctam ex;

488
peditionem praedictam non

JULII

II

ANNUS

0.

rilRISTI

1508.
jiissil
:

modo

nes, qiianim dispensatores

facultatcs omsumus, exponerc,

narilms(|ue tnineari

tiiin

iiaves exussit.

sed pcrsoiialiter, ut compluril)us Catholicis rcgibus et priiui|iilius penlivcrsas nostras litteras sifiniticavimus, si nol)iscum acccdere voliieriiit

una cuni sacro venerabilium Iratrumnostrorum

eardinalium collejiio (|ui se etiam ad pro eorum ))ia iii Cliristianam relifiionem devotione s|)onte olitulerunt accedere, ct proprium sanguinem, si opus fuerit, effnndere. Volentes ifiitur pro virilms luii<' sanctissimo opcri, ut tandem Jerusalein sancta, ConstantiS. R. E. id
:

nopolis, aliaque
recui^ercntur, et a

regna et provinciaB praedicta manihus hostium eripiantur,

alto permiltitur votive inten-

quantum nohisex
dere, elc.
officialihus
ct

Decumam
clero

imperat Romanic curiae

totius ditionis PontificiiC

pro sumptihus tolcrandis ad provehenda ea sa Dat. Romae aiino Incarnationis Dominica; mdyu, XVI kal. Aprilis, Pontificatus
cra consilia.
uostri
8.

anno v

.
'

Tradit Paris de Grassis

ritu

hoc anno decrein

Ormuzir.nos etiam variis alfecit cladibus, atque in liKJiam evpansis velis nuMise Xovemhri a|)plicuit, iit illiiis adniiiiistrationem caiiesseret. At Almeida, ciim jaiu dassem adversus .'F^gyptios faHlcralos(]ue Saracciios Indos instruxissct, caesique in bello filii necis ulciscenda; cupidine etlcrrctur, |na'!uram i:on nisi paeata Iniiia tradere Alhuquerquio disliilit. Quod vcro ad cladem illatam ab .-Egyptiis attiiiet, narrat fuse Rarrosius ', iit Camjiso ^Egypti Syria?(]ue siiltanus, ac MaliumeticiT? sect;e princeps Calecuticensis, Cambaiaj et Goensis regum precihus impulsus, ut Lusitanos, qui in Indiis Maluimeticffi superstilionis homines peregrinantesque ad Mechae profanum deluhrum variis cladibus alficiebant, depelleret. Uhi transmisso ad homanum Pontificem oratore, minisque ferocissimis nil profecisse vidit, pepercit quidem sepulchro Dominico reique Christiana^, quod prssagierat Eminanuel Cceteruin ad classem instrueiulam scd mitlendamque in Indiam adjecit curas
:

tam

a Pontifice

solemnem religiosam pompam

et

cum Rubri
materiam
ferant,
a

Maris

orffi

ardenti

perusta;

sole

eodem
Indiis
rio,

quo superiore anno, oh parta

amplificata;

pangendis

novaregna,

Christiano adjuncta impereligionis

|>ro

Turcarum

navibus idoneam non tyranno ohtinuit, ut in

;

eumdemque regem

gloria clarissimum

sacra concione pane:

gyrica oratione laudaUim Alia, inquit, nova veneruntex Portugalia ad Pontificem; qualiter idem rex, qui Taprobanam subjugaverat, etiam
alias terras et loca infidelium bellando acquisi-

eam cffideret qua viginti quinque navium classem oneravit, impositis propugnatorihus octingentis Mamalucis.At .Vmericus Ambasianus Rhodiorum equitum princeps, ubi hanc classem comparari rescivit, ad
Candelorii montibus

verit;

ex quo faclum
laetitia;

est,

ut papa

decreverit
statuit, ut

signa

facere, et

Deo

gratias agere de tali

victoria. Itaque j)er

multos ante dies

missa

fieret, et

|irocessio in die S. Jacohi

apud

altare S. Petri ac alia

omnia

sicut facta fuerunt

in die S.

Thomae

et sic

universo clero intimata

et

fuit processio, et

missa cardinali Arhorensi

cardinalibus et praelalis, ut adessentcum parr.mentis rubeis et parata sunt omnia, ut papa processionaliter exiret. Iteir. papa injuuxit do:

mino ThoniBe Vulterano, cognomento Fedra?, ut sermonem haheretin laudem rcgis PorUigalite, et in manifestationem Lujusmodi victoria .
9.

classem sex quatuor triremium onerariarum navinm, sexcentis militihus lectissimis instructam immisit, prasfecto Andrwa Amaratio equite Lusitano. Is strenue sultanicam classcm adortus, quinque naves mari mersit; sex cepit, trecentis Mamalucis casis, cx reliqua classe quatuor naves fiuctihus hauslai suiit, ut decem tantummodo naves Alexandriae portum tenuerint. Elaborata navalibus fahris materia camelorum dorso tridiii itinere ad Suetium, Maris Ruhri portum, subvecta est, compactaque duodecira
Chrislianos
India

depellendos,
et

naviiim classe, omnihusquc necessariis instructa Ilocenus Persa rei maritiuKV peritia clarus
illi

Solenines (jratiarum actiones pro Indicis

praefectus
cejiit;

cst

is

Arabicum mare sulcans

Lusitanorunivictoriis.
riore

Adempta

fuerat supe-

Iinhum

aliisque rebus gestis in Indiam di-

anno Arabihus Socotora, Lami regulus ad obsequiuincompulsus, Rravaexpugnata, fractus

CalecuUensis rcgum impetus, necCananoris non Ormuzii regnum sub jugum missum quamquinetiam Fartaces vis paulo post rebellarit Socotoranos ad rebellandum impulerant. Sed Alfonsus Albuquerquius ineunte hoc anno redegit ' ad officium, instructaque commeatihus arce Fartaces obsidione depulit. Inde iu Ormuzianum regnum invectus Calajatem oppidum evastavit, saeviitque in captivos, quos auribus
et
:

recto cursu

una cum MaiinaneMahometan;cperCalecutani oratore, ad Dien:

fidiae antistite,regis

sem portum
olim a

applicuit

in orae

Cambaicae insula

cui Jazius genere Polonus e

legiis initiatus

parentum gremio Turcis divulsus, Mahometanisque sacripra;erat.

Ohservahat tum Mala-

classe Franciscus .Vlmeida proregis Indici filius, stabatque in Decani regni Ciaulensi porta, sperncbatque sparsos rumores de ^Egyptia classe, quffi in Indiain penetraverat cum Mir Hocenus et navium forma et numero militeque superior
;

baricam oram

cum octo navium

Paris. in itiner. Jul.

1.

II.

Ms.
1.

arcli. Val.

p.
1.

296.

'

Barros.
'

dec. 2.

111.

c. 2, 3, 4.

Osor.

vi. .Maff.

iii et iv.

Barros. dec. 2.

1.

ii.

c. G.

MalT.

1.

lu. Bosius p. 2.

1.

xvii.

JULir
appariiit
griiin,
in (jna
:

II

ANNUS
diom

6.

CHRISTI 1508.
I'2.

/i89

conserla

piigiia

leniiit

inle-

Iiitiilerant

'

Manii

diim
(jiii

l'"er(linandus

iKMitrain in iiarteni

inciiiiaiile

victoria,
(|ni

\e;i|)()li

vcrsabatnr, tlebilia dainii;\ Miriis excur|{;elic;i'

(jiia
ii

Maiinanes .Maiioinetis saeriliciiins,

sionibns

liltoiibiis

miinilissiiinun

i4igy()tios exciverat, inisso

temere

jiioiio

discer-

arcem, ex
vigesima

('iiiiiij)ebant

comjiarala classe
'-,

(Inni Malioineleni adinat; cui propterea velnli lioinini ccelo, sed vcre iiileris consecrato, ab impia! su|)erstitionis cultoribus delu-

ptns est,

I)ra'recto(juc

illi

Pctro Navarro jirimo im|)etu

Jnlii

lerti;i

exj)ugiiavit

jnilsis solo

brnm cnm
ordiiie

perpetno positnm fdit.

ardentinin

lampadnm

terrore barbaris. Sila ea erat in Nivaria insula, (juam rccentiores Velcz de la Gomera vocant, objacenle Africa3 jiortni ad recijiiendas uaves

10. Sub vespere Jazius Diensis reguius ciim (|uadraginta circiter actnariis se lloceno con-

idoneo, et ad irrnmj^endum

iii

continentem

aj)-

jiinxit,

nec tainen Almeida nocturnam fugain consilio inire voluit, sed oborta luce militari ordine secedere (juare ulliino
ex

tissimo..\cceperatFerdin;indns clieiitelamMiiley Tnneli |)rincij)is adversus Tiiigitaiiis;e .Mauritani;c

suorum

regein,utMaurorum

vires distraberet^atcjue
cjna

ad

Oranum urbcin iusignem,

anuo inse-

abenntem
acerriiiie

navim globo perfossam circumstetere, pugnavit tamen

insecuti
Iiostes

pr;etoriam

(luenti est potitns,

jierio se

Almeida, proposita sociisc;elestis vita; donec duobns globis laniatus cst. Hanc tllii cladem Almeida prorex teijuo tnlit aniino, landavitque (juod contra Cliristiani nominis hostes dimicans fortiter occubuisset ad reprimendam vcro Saracenorum ferociam extremo auno se accinxit, prfficlaramcine eum retulisse
spe,
:

imcomparabat. Submisit^ jiroeterea auxiliarem classem Lusitanis in Arzila; arce obsessis, (juam Fezzensis rex assiduis impressionibus
(juatiebal, jiostijuam in

Cliristiano adjicieudam

urbem

ferro irrupit; et

Clirisliauos oinnes
ictatis

cjuos

inlercejicrat

nnllius
:

sexusve discrimine coutrucidarat Castellanorum aiitem et Lusitanorum virtute exutus castrisfugere comjjulsus est ad (juam clu;

victoriam inferlus videbimus, ijua pulsis India iflgyptiis fidei amplificanda; via strncta cst.

cudam ignomini labem proximo aunomaximo

iustructus
est
*.

exercitu

iterum

Arzilam

adortus

hoc anno gestuni ab Emmanuele rege Lusitanise bellum adversus Pbuleiisem seu Fezzensem regem af^iue |)aucissimis militibus maxim;c Barbarorum cojiiic propulsatae fuerunt. Redintegravil - eliam in eosdem Mauros sacrnni bellum Ferdinandus
11. In

Africa etiam

'

13. De Castellseregno orta diseeptatio ;

et

Ungarus

Polonus ob ingruentia bella excusati de non

missis

ad

Pontificeni lerjatis; Isniael Persarumrex

acjit.

prophp.tam
aliijnas

Addit auctor contentiones

inter ac

Ferdinandum
filia;

Maximilianum

Aragonum

et

Sicilia;

rex

ex (juo optalissimo

Caroli V avuin obortas, cjuod regni Castellaui

nuntio ingenti gaudio aflectus Pontifex hasce litteras ad regem ipsuni dedit \ al(jue in rei
niilitaris

habenas

raretur;

sumptus sacras decumas

et

attribuit
Sicilia;

at(jue ex ea nepoti debitas modeuonnullosijue proceres Carolo studuisse. Indicatetiam Julius- factas in Ferdinan-

Ferdiuando Aragonum

regi

dum
S.

coujurationes,

dum

Francisco Ximeniotit.
cardinali Toletauo
et

Catbolico.

Balbiua;

presbytero

Charissime in Christo fili, salutem et Apostolicam beuedictionem. Nou refrixit in peclore tuo Catbolico ardeutissimus zelns projiagandi et exaltandi nominis Cbristiani, sed crescit et augetur in dies ex tuse enim majestalis apud nos oratore magna cum jucunditate nuj)er accepimus cjuod ij^sa tua inajestas omnes ajjparatus necessarios fecit ad prosecjuendnin bellum contra imjiios Saracenos superioribns annis suscejitum opus sane omni laude comnieiulalionecjuc dignnm. Aggredere igitur illud,

;
:

episcopo Burgensi cansam Catlianiensis et Pacensis episcoporum, qui de eo crimine postulabantur, cognosceudam commisit. Porro Ferdiiiandnm oratores ad Pontificem ad deferendam ei, Castellae, Legioniset Granatce regnorum nomine, obedientiam transmisisse refert Paris de
Grassis*, (jni servatos veteres ritnstestatur,
(jua
bit.

tum

bonoris pompa excejiti Urbe fuerint descriDecreverat etiain Carolus V, Castfillani

sceptri ha;res,BeIgii et Burguiulia'

nomine ora-

tores ad jiriestandam fideiu Pontifici, de cjuibus

fili

cbarissime,
unmiiiis,

cuiii Dei

benedictione, tibiijue
tua'

idem Paris meminit.

Wladislaus Hungaria;

Significarat etiam Julio

pcrsnade non defuturiim majestati

divini
et

favorem
i)rosc(jui

luijus

saiicta'

A[)osloIic;e

et Bobeinia; rcx legasse ad cuin oratores anijilissimos, (jni i[)si ut Cbrisli

Sedis. Nos, ut bellum

possis,

ipsnm

facilius

vicario fidcin rcgiam addicerent, sedimmincntis

ad venerabilem fratrem episcopum Brilcnorienscm oratorem et nnntiiim noslrnin scribimus, ut deciinas in bunc usum UKijestali tuae concessas exigi faciat, etc. Dat. Roma; xvi Februarii mdvii, Poiitificatus nostri auuo v
.

Turcici belli
iii

metu eos revocasse ad expedienda

liostem ;irina coiitralicndasijne copias; cum in Transilvania infidus jirinccjis Turcis fa'deratus,

publicam rem iuvasissel

1.

adeo ut Chris1.

<

Goiiies.

IV. in Vita card. Ximenii. Suril.

1.
'

Osoi'.

1.

V.

.Marian.

1.

xi.x. c.

11.

'

Lib. viii. brev.

XXIX. c. i4. 4 Cap. 30.

v.c. 23. Marian.

= ("lomes.
5

1.

iv. in Vita Ximenii.

Lib. brev. p. lUO.

s |d.

c.

24.

Paris. Ms. arch. Vat.

p. li.

p. 283.

Ai\N.

ToMLS

.\.V\.

Uay.n. XI.

62

m
ranno
lins':
.

.iri.ir

11

ANNUS

G.
ty-

CIIRISTI 1508.

tiani e Walachi.i profiigcrcnt,

ail

ac

Tmianini

irniininMuhini
:

in

C.liristiani ini|iprii
ita

intcriora aditiis patcrot

cni

rcscripsit Jn-

ctiam futuris diligenter provideamus, et orlbodox.T fidci ]iropagatioiieiii oiiini tempore ]ir(icurciiius, audita jiotcntia, qua dicunt pseused

Wladislao llungariaB ct Bohemiae regi

Charissinic in Cliristo
fili.

il-

iustri.

salutcni

ct

.Vposiolicani bcncdictioncni.Etsi in dies cxspeo-

tabainus oratorcs tna^ scrcnilatis, qui nobis ct huic sanct Sedi obedicntiam debitam deferrent ct ali()iiid ccrtc ac dcfinite pro concordia in

cansa dotali clara; mcmori Bcatricis qnoiulam reginae HungariiE afferrent, non moleste tamen lulimns oratores ipsos a tua majestate retardatos fnisse, ut cornm opera (sic cnim scribis) foris in rebus bellicis et domi in consultationibus uti posscs. Proh dolor! (]uando ita accidit ut Vaivoda Transihanus is constitutus sit, (jui oninia ad nutum iicrlidissimi tyranni Turconim sit administraturns, ct fidelCs Valachi proprias
sedes rclinqucrc, et in aiias inigrare coacti fucruntjUtloca illa prius inhospita ipsi tyrannoTur-

dopro]ihclam sophi poliere, et in dies victoriis illam licri validiorcin, cupicuics illum ad fidei vera^ lunicn rcvocare, in aniniuni iiuluximus .iliqucm rcligiosum, ])robum et doctuni viruin ad illuiii dcstiiiare, cujusopera ct scrmonc moveri ]iossit scd quia a dilccto filio nostro Petro cardinaii Rhegino regnonini tuorum protectore, ct ab oratore majestatis tua> percepimus, ilium pro suocrga fidcm Cliristiauam singulari studio unum e suis fidum iilnc destinasse, a quo de illius progrcssibus certior in dies fiat, sine tuo consilio nibil in hac rc statucndum duximus quapropter ipsam serenitatem ex affectu liortamur, ut nobis de vita, moribus, potentia et consiliis jira^dicti sopbi significet, et quem ipsa potissimuni judicarct idoneum, cui tantum niuneris deniandare posscmus de qua re fusius ad majestatcm tuain scribet tuus orator, cum quo de hac re latins multa contulimus. Dat. Rom
:

corum propagare tyranuidem

pervia sint
.

quajreuti magis

die XVI Junii mdviii, Pontificatus nostri

15.

Illatnm proximo anno a Valacho

Pickardorum

errores.

anno

v.

Eodem anno
,

Polonis bellum, propulsalumijuc visuri sumus. Cum insuper gravis moles belli aliunde majestati tufE et charissimo in Christo filio nostro

Wladislaus ipse ad revocandos ad rectam saqui lutis viam et sinum Ecclesiai Pighardos

Bohemiam

inflciebaut, jndiciaria seyerilate eos

:

Sigismuudo Poloniae regi illustri fratri tuo germano, ut iitterai ejus ad te et tuiE ad nos testantur. immineat (motum iliud erat a Moscho et Liluano perduelli, ut dicetur iiifcrius) equidcm oratoruin ipsorum adventuni, nuUius cqmmodi uostri, sed tui honoris causa exspectabamus ut
;

e quibus ]ilures in carceres duas professionis fidei formulas ediinciusi dere, ut regiain iram mollirent; ac redeundi

coerceri jussit

gratiam cuin Romana Ecclesia spem praebucre. Ex bujusmodi autem formulis postea Joannes Faber triginta articuios decerpsit ', in
in

cum

reiiqui onines Christiani rcges et principes

ctiam ioca icmotissima incoientes huic pietatis

officio
ris

cumuiate

satisfecissent, tu

unus videre-

cessasse in

quem

ipsa sancta Apostoiica

Sedes fuisset liberaiissima, eto-Subdit cogendi ex induigentiis auri duas partes in belii sacri sumptus ipsi contuiisse, tertiam vero inslaudie Mxvii

randfe Basilicffi S. Petri addixisse. Dat. Romae Septemb. .mdviii, Pontificatus nostri

auno V.
Consuiuit eumdem regem Pontifex dc mittendoadIsniaelemSoi)hi regemPersarumsaccrdote docto, qui illum ChristianEe pictatis institutis crudiret, aperiretque Mabumetica! superstitiouis deliria; cumilloChristianisadjuncto
1-i.

quibus Lutherum, qui aliquando adversus ipsos ut han-eticos scripsit, dcinde se iisdem conjunxit, perfldia etimpietate illos vincere ostendit, cdilo egregio opusculo, ex quo praecipua Picbardi, inquit et capila delibabimus Valdenses, in sua ad regem Wladislaum confessione fatentur unam sanctam Ecciesiam Cathoiicam, quam credunt esse congregationem omnium ministrorum ac populi obedientia subjugali ab initio usqne ad consummationem omuium lemporum divina? voluntati obsequcntium: non autem tantum sibi arrogant, ut ipsi soii
: "-,

Catholica Ecclesia dici flerique veiint, apud quos duintaxat saius reposita sit verum Solii; :

cita linquiunt
tica; veritatis

diligentia

laboramns Ecclcsias-

Mahometicum imperium e.\scindi autem vatem Ismaei, uovosque ritusin secla Mahometica iuduxcrat, ut adumspes afforct
posse. Agebat

participcsefflci .Xonnuliis inter-

jectis addit

l(.).Deseptemsacranientis.Picbardi in con-

popuios ad se peiiiccret, ac sibi adversantes armis cogeret cujus victoriarum fama cum toto orbe personaret, de iis Juliusab llungaro certior fieri voiuit. Regi Hungariae iliustri. Quia uostri pastoralis officii sollicitudini incumbit, ut uon soium prKsentia disponamus,
bratte sanctitatisiarva
:
i<

fessionesuasic dicunt:Similitersacramcnta seiJtenario incinsa nnmero Ecclesiae Christi utiiia esse pandimus, quibus ]iopulo credulo promissa Dci implcta esse significantur. Ingrcssus etiam in Ecclesiam Dei ad servandam unitatem in ea conversantium in gloriam per ea ministratur .

'

Jo. Fabcr. episc.

Viennen.

Lib. VIII. brev, p. 467.

bardis pejor est Lutherus.

in

opusculo

sxx

artic.

quibas Pig-

Faber.

art. 4.

jULir
Et infra
sic
aiiiiit
:

ir

ANNUS

6.

CHRiSTr 1508.

491

De baplismo parviilonim Pigliardi

ista

cst? Per boc

sacramentum faciunt discretionem

indignos,
ita

Profossio

nostra de
qiii

liaptisiiio

inter dignos ct

ut (jui vitioruni

dccrcto A|)Ostolorum (proutDionysiiisscribit) l)aplizari debcnt,

post ductu

etiam in piieros extcnditiir,

labe foedati sunt

compatrum

in (lliristi lcgc erudito-

non debeant communicare, scd pro excommunicatishabcri juxta illud Apostoli Cnm hnjusmof/i nerpie cihunt accipite. De
'
: :

rum, ad vitam fidei invitandos esse assuesccndosque. De gralia sacramentorum Pigliardi

fatcntur
iis,

j^er

nov;c legis sacramcnta gratiam dari

accipiunt ea . Paulo post li;cc seDe Confirmationis sacramento Pigbardi confitentur Confirmatioiiis sacramentum ctiam Apostolorum lemporibus obscrvatum fuisse, non solum iii adultis sed ctiam iu infantibus, quatcnus orationibus Ecclesiaruni adjiiti incremcntum muneruni Spiritus saiicli ad stabilitatcm militiamque fldci rccipiant, ct manus im|iositione ad firmanda promissa Dei veritatisque liabitEC in virtute nominis Patris, et qui
ritc
:

quuntur

iu sua ad regem suiim confessionc Ad jilenam prcsbyteri gradntioiicm tria esse necessaria approbamiis. Priimim probatio \'Ux, fidei donorum, fidelitatis qiioque in exilioribus negotiis; alte-

sacerdotum ordinatioiie Pigliardi dicunt

rum

orationes

cum

jcjuniis;
aptis

postremum conlioc
,

verbis et impositio ad corroborationem. 17. " Pighardi exigiint a lapsis in pcccata cor contritum ct humiliatum, ut vadant ad sa-

tributio

polestatis

ad

manuum

malum a bono, cujus labia scientiam divina; legis custodierint, et ei rccta intentionc scelerasua rcvelcnt, atque
cerdotem scientein discernere
rubore perfusi ab eo jiidiccHtur tanquam a judicc loco Dei, et Christi clavibus aut soluti aut
ligati

Verbi ejus, Flatus quoqiie almi Ecclesia; socien Dc ritu tur . Post nonnulla ha?c adduntur confirmandi Pighardi docent, ut confirmandus ad episcopum aut sacerdotein duci statiiique debeat, ut ab eo interrogatus de vcritatc fiilei revercnter boc sacramentum suscipiat . Errarunt illi cum Armenis et Grwcis in eo, quod sim:

bumiliter obscquantur. Dc Extrcma-Un-

ctione infirmorum Pighardi in sua confessione

sic

habent

^Egrotantium

unctio duo

in

se

tenet;

Primum causam

facilioris

acccssus ad

plicem sacerdolem non fultum .\postolico mandatoConfirmationissacramentiimconferre posse putaverint Pigbardi non permittunt siiis alia In nomine Patris, uti baptizandi forma, quam et Fi/ii, et Spiritns Sancti. Credunt ordinationem sacerdotum a summo episcopo sacerdotcque
: :

languentes, hac re sacramentum non est; alterum est res ipsa signata tali uncticne, qua3 tri-

buitur a Deo in Cbristo, pro qua re inrecta fide, utlanguenti fideli id condonctur, pra^cipue oran-

magno

in veritate prodirc, ut in loco legationis

duin est B. Jacobi pra;cepto InfirmMur fjuis (ait) in vobis, indncat presbyteros Ecc/esicV, et orent super eum ungentcs cum o/eo in nomine Domini, etc. De sanctorum communione Pig:

Christi ministerium, evangelizatio, doctrina, ju-

bardi

sic

diciiim, oblatio oraticnum, gratiarum actiones,

et

<|iiando

aiunt Sanctorum communio est, membraEcclesia^ sancfa) bona gratuita,

:

laudes Deo ab eis peragantur. De confectiono Pigbardi in sua confessionc sic aiunt Ubicumque dignus sacerdos cum fido
Eucbaristia;
:

salutifera, administratoriaque

Dci sive pcenitentia largita

utunlur, atque
tatein .

omnibus gratia mutuo in communi

alioruin utili-

secundum donationis gratiam

intentionem Christi Ecclesiseque ordinationem, orationem faciens

populo juxta
liujus

sensum

et

scipsos exhibent ad
18. IIa?c

communem

modi verbis
:

videlicet

IIoc est corpns

meutn

Hic est confestim prfesens panis est corpus Christi in mortem pro nobis oblatum vinum similiter prasens est sanguis ejus eflusus in peccatornm
;

sawjuis niens ; testificatus fuerit

remissionem
ghardi

His

verborum ambagibus

Pi-

suam

lia^resim occuluisse videnlur,

cum

nitidis verbis

in corpus et

ortbodoxam fidein de panis et vini sanguinem Cbristi per verba con-

Joannes Faber cx prinia Pighardoconfessione decerpsit; ex seeunda autein De libro Apocalypsis Pighardi liaec depromit in secunda sua ad regem Wladislaum confessione, libruin Apocalypsis Joannis Apostoli et EvangelistBe pro authentico libro habent. De potestate consecrandi Pighardi rursus in secunda sua confessione sic aiunt (]uando pres-

rum

bvter rite ordinatus verba testimonii

Christi

secrationis a Christo institula transsubstanlia-

expresserit, continuo panis est corpus Cliristi,

tione

iioii profcssi sint. Pergit Faber: De commutatione Eucharistiffi Pigbardi.statuunt siniultaneum usum, boc est ut ex Cbristi ct primitiva? Ecclesia> institutioiie atque praxi tunc saccrdos

verum naturale ex castissima Virginc sumptum . Neque his orthodoxam fidcm candide
[irofessi

ministrare debeat, quando fidelium necessitas fiierit (lui cum cis simul accipcre teneatur, juxta

sunt Pighardi, cuin panis substantiain transmutari silentio [^radcricrint. " Dc virginitate Mariai perpetua Pighardi in eadem confessione sic dicunt De pudicissima virgine .Maria
:

Calix cni bonedicinius, nonne communicatio estsancjuinis Christi; etpanis qnem

illud A[)Ostoli
'
:

crediinus, et us^iue ad
crcdituri

\'\[x

cxtremum

stabiliter
ins[)irasit

sumus, quod plcna gratia cx

franf/imns nonnc participatio

corporis

Christi

tione Spiritus sancti electa cst ad id, ut

Vcrbi

Cor. X.

'

Cor. V.

A92
iiicarnaU immaLiilata

.Tl-LII

II

AXXUS

0.

CIIRISTI
perct, a
(]uo

lr)08.

genilrix;
aiite
lilii

qvife

qiiidcm

Vo/nia Moschovitariini arx forro

suhmissa^(|uc
a

cloclissima virijo

iiti

loi

incaniatio-

tlammaquo

(iolola ost;

Moscho:

oo tomporc et post iisquo ad mortcm niiiKniam virum cognovit, sed pcrpetua virgiiiitatc intcgra casta tam animo quam corpore

ncm,

ita

vita copiic solo leriore disjecUe ac dissipal;e

pormansit. Hoc rcvora ordo nostriT salutis cxigebat, ctc. Fatentur iiresbyteros judicare loco
Doi
ct
ct vicc Christi.

quibus perculsus Basilius inducias a Sigismiindo rege poposcit; acdeinde pax hisce legihus conslituta, ut arces a .Michaclo lloliiiskeo
interceptac,

vd

(]u;c

jampridem
:

Fatentur Pighardi
priiicipatum
.

S.

Potruni
,

Lithuanis rcddcrontur

ille

paruoraut illi vero onmihus re-

intor .\postolos

liahuisse
:

et

hus cxutus apud .Moschovilas exularct, cajilique

suj^erioribus hellis in libertatem vindicarentur.

Romaj XXV annis prssedissc

Et infra

Cre:

dunt sanctosin co-locsse; de (]uil)ns ita dicunt Nos beatos Dei deccnti cultu honoramus. diligimus, obsequimur et seniulanuir . Ita illi
locuti.

At de his hactenus.
51. BentivoU Bonoiiiam tentant. Pellicere hoc anno ineunte ad defectionem Bononiam Bentivoli pertentarunt quo accepto, Julius cardinalem Paj)iensem eo legavit coiijuratosque supidicio cai)iiali affici jussit. Tuin Ludovicum Gallorum regem rogavit, ut Bentivolos ijisi dederet, cuni in clientelam regiam accepti fidem illi non scrvassent. Julius, etc. .M;ijeslatem tuam obtestamur in Domino, ut tandcm nostrge justae petitioni
'
: ,

cum

apertc virus improbitatis non pos-

scnt etrundore rcgia^ scvcritalis terrore perculsi.

Subdit Joannes Faber llffic ex Pighardorum scriptis duabus ad rcgem \Vh\dislaum confessionihus, quas anno Domini mdvmi exhihuerunt,
:

dicta sint.

Quod

si

qua ex

iis

aliter in

factis

observantur, quam vcrba indicant, non inilii rccitanti, sed ipsis mentientihus potius imputotur . Ex his vero constat Pilvardos nniltos e
pristinis

'

de Bentivolis
tot

satisf;iciat;

ex impunitale

enim

errorihus

ahjccisse

ac novatorum

more fidem
11).

saepius mutasse.

Porro Tartari et Mosclti a Pohmis fusi. Sigismundus rcx Polonise maWladislai frater
gnis et periculosis bellis implicitiis erat, uti a Pontifice indicatum vidimus Tartari enim Li:

scelerum quotidie pejores et audaciores Bentivoli ipsi redduntur; non contenti enim tot
illatis,

gravissimis injuriis nohis et .\postoIica? Sedi nupcr usque ad nujenia Bononiae acces,

serunt sperantes aliquem magnum motura contra statum nostruin pacificum in civitate
illa

thuaniam variis irruptionihus infestarunt. Michael eliam Helinskeus sive Glinski parta antea bello gloria elalus conjurationem, ut Lituaniae

fieri

scd civium fldclitate rejccti

iiitclli-

gere potueruut, quain sint inopes

civitate praedicla.
erit,

amicorum

in

Magna

celsitudini tu;e

laus

Tum

tyrannidem arriperet, fecit phires cepit arces. Basilium Moschovitarum ducem, qui anno superiori in Lithuaniam expeditionem confe:

si Bentivolis ii)sis nohis traditis, nos et pra^fatum sanctae Romange Ecclesiae matris tuae stalum ab ea parte securos praestes, prfesertim

Ifftus,

qui data occasione ad Polonicas vires accidendas sexaginta militum millia auxiliaria submisit. Sed de Glinskio perduelli, de Moschovitis, ac deTartaccrat, foedere sibi junxit
:

cum

cx juridico constct processu, illos vitte ac

:

pcrsonffi nostrte insidiatos fuisse

cujus tam
tibi

alrocis criminis lua majestas ultrix vindexque

[)vx caeteris

debet esse
.

nain in hoc fidcm

Sigismundo fuerunt. Quod enim ad Tartaros attiuet; cum illi inense Julio in Volyniam irrupissent, praedamquc ahigerent, Joannes Camienetius, comris

gloriosse a

victoria;

habitte

datam violaverunt

paratis Podoliae belli suhsidiis, eos

omnes

fudit,

prffidamque recuperavit. Deinde

niae

cum

in Litua-

Tartarorum acics Poluz incurrissent, ete a Constantino duce riuthcno, et Luca Moravo ingenti virtute ac feli-

ducatum .\utumno

tres

22. Susceperat Ludovicus illorum palrocinium, cum Bononiam Ponlifici Gallicis imperiis armisque torrili restifuornnt dolatum doiiide Julio fuerat, Joannem Bentivolum cl filios nonnullos nefarios viros inter quos erat pseudomonachus quem Mantua? in vincula conjeclum
;

narrat CuviloIIus
ac

-,

suhornasse, ut Pontiflcem
ex
dictis

nepotem \eneno extinguercnl. atque comscelere

confiriiialo(]uo

fueruut quamohrem Xumini a Sigismundo rege medio Xovemhri Vilna^ actffi gratise, etjustis praemiis militum virtus affecta. Helinskeum ot 20. Quod ad perduellem Moschovitam altinet; egrcssus Cracovia iv Maii die Sigismundus, Polonicis et socialibus copiis succinctus, Helinskeum ipsum et Moschovitas (quorum exercitus ad sexaginta bellatorum
citate obtritcB
:

perlo

unius

conscii iilius

coiijurationis

Acliilles

Tifornes

millia perveniebat) trajecto Borysthene assecutiis

in

fugam

egit,

impedimentisque hostium
,

episcopus internuntius ad Galliarum regem iil ipsum ad sumendas de auctore sceleris pcvnas concilaret; ut rofort .\cliillis posloa cardinalis frater Paris de Grassis ' hisce verhis " Die Lunffi xxv mensis Octohris circa horam xviii recessit reverendissimus dominus Acliilles de Grassis episcopus civitafis Castelli refcrendarius ac assistens, et pra;latus jialati:

potitus

proferre victoriain statuit, et kalendis

'

ad Smolenkeam arcem perveniens exercitnm admovit, ut in Moschoviam irruin.\ugusti

Bonac. in Diariis Jul.

II.

I.

Ciem. sup. ann.

viii. p. kl.
II.

Cavilellus hisl.

'

Paris

in itin. Jul.

Ms. arch. Val. p. 225.

JULII
niis,

II

ANNUS

6.

CHRISTI 1508.

A93

et

auditor roiiv

quctn

papa ad ipgom

Franciac lcgavit, ut oratorem et

cum

aliquil)us

nuntium suum, commcndationibus, sed pricser-

magensi cardinale conjurarc in Pontificem moparilcreodem anno plures alios cardinalcs tradit idcm auctor ', nimirum dic
lirctur. Obiisse
xviii .Martii
iMoiilc

tim cum processu, ut dicitur, rcgi prffisentato supcr pra^|)aratione vcnenorum, (|urp Joannes Bentivolus et lilii cjus contra pcrsonam papae etcardinalis S. Petri ad Vincula prtcparaverant, ut illos vencnari facercnt; ct datis pecuniiscum multis promissionihus factis ad illos^ qui vcnenum miscere deberent, quorum unus est in castcUo S. Angeli captus ct coiifessus, cum ratificatione rcpelita coram oraloribus curia? et
:

Antonium
'

tit.

S. Stepliani

inCoelio-

Cumaniim niincii()atum xxii Jiilii Krancisciim dc la Tremoglia cardinalem Auxitanum Septembris xi

[iresbytcrum cardiualcm
; ;

Gallcolliim

cardinalem

S.

Petri
;

ad Vincula

vicccancellarium, ncpotem Julii cujus mortcin ab eo quamvis natura asperior esset, defletam
ait
;

XIX

cjusdcm mensis Georgium

'

cardin;ilcm
;

cum
filios

rex praHlictus

.loanncm
,

Bentivolum

ct

Olissipoiicnscm c[iiscopiim Portucnscm ^ xxvi Joannem e Columna diaconum cardinalem.

2o. Coo|itatos vero eodem anno in cardinalium senatum liosce meinorat'^ Die Liiiuc xi Septembris mdviii crcatus et simul publicatus
:

protcgere dicatur proptcrca ut pajta ostendat regi quod male faciat illos protc.

gendo

Ludovicus constans in obscrvantia erga Julium; cujus opera ad tueiulam rem Mediolanensem omnino erat necessaria de (]uo idcm Julius I.aurcntium c|)isco|ium, (|ui Roiioni;pcum impcrio pr;vcrat, ccrliorcm fccit ', nullum perduellibus perfugium ad (iallos prse Ex litteris tiiis xxiv J';iuiarii datis bituin iVi inlcllcximus duos filios Joannis licntivoli uiia cum Guido Pianxoi o prope[)ortum istius nosti.T civitatis in tabcrna mcritoria unuin diem iiocteimiue latuisse, niintiosque ctiam compliircs ad sollicilandiim coriim amicos in civitatem misisse nocte etiam, qua ha?c scripsisti, prope civitatem ipsam clam iicrmansissc, inde Spclimbcrtum vcrsus reversos esse, cum intellige23. Perstifit
;

Sixliis

ab codem domino nostro Julio dominus de Riivcre ejusdem domiiii nostii [lapa; nepos cardinalis S. Pctri ad Viiicula. Crcati ctiam alii cardinalcs octo fticre, (sed labente
fuit tfiiitum triennio [)Ostea promiilgati), reverendis-

simus dominus

Cliristo|iliorus

arcliie[iiscopus

rent a te ita omnia esse provisa ut in potestafe conjuratoriim non csset qui(!(|uain coiitra pacificum statuin nostriim moliri quadraginta vero consiliarios et reliquos civcs, quibus custodia demandata erat egregio offlcio suo fiinctos
;

Eboraccnsis dc Anglia tit. SS. Pctri ct MarcelAutonius de lini; reverendissimus doiiiiiiiis Monte arcliie[)isco[ius Sipontiniis, Tiiscus, S. Vitalis; reverendissimus dominus Marcus episcopus Scdunensis, Ilelvetius, S. Potentiana?; reverendissimus dominus Pctrus de Accoltis S. Eusebii; Tuscus episcopus Anconitanus revercndissimus dominus Acliilles de Grassis episcopus civitatis (^lastclli, Rononicnsis, Sancti Sixti reverendissimus dominus Eranciscus Argentinus, Venetus, S. Clementis; reverendissi, , ;

nius dominus Bandincllus, Rcratensis, Janiiensis, S. Iladriani, postea S. Sabina;; revcrendissiraus dominus Alfonsus Petrutii administrator

esse, in

armisque excubassc. Laudamus fidcm, prudcntiam ac diligentiam tuam commendamus, etc. Dat. Romae xxix Januarii mdviii, Pontificatus nostri anno v . 2k Cardutalimn plurium obitus et. novorutn
SuccesseratLaurentius in prscfecturae Ronnnicnsis miinere .Vntonio F^errcrio tit. S. Vi-

Suanensis, Senensis,

S.

Tbeodori

20. Sixtus Robureus creatus er/ues Rhodius.

Quod ad Sixtum Robureum

attinet;

illum

' Galcotti dcfuncti fratrcm fuisse refert Paris Julio eodem manc, quo Galeoltus ne|)OS atque a

creatio.

interiit,

cardinalem creatum. Fuisse illumequi-

talis [iresbjtero cardinali;

sibi

quod anno superiori injunctum improbe adeo obierat, ut ex ea

revocatus fuerit, et arcis Hadriana" carcere inclusus donec coiitracto cx illius squallore morbo, et auro, quod ncfarie contraxerat, mulctatiis, in lionesta et
plirii

liberalicustodia in S. Onu-

tem Jerosolymitanum refert Jacobus Rosius ', censusquc equestres Ordini [lermissos, ct (^rdinisejusdem principem Americum Ambasianum altcri Sixto Robureo Julii abnepoti prioratum Romanum contulisse; quem, etsi [lueruin, iiuncupatis votis evangclicis in equestrem familiam admissum a Pontiflce narrat idcm Paris, ac
singulos ritus tuin servatos ita reccnset ' Die Andre;c, pa|)a post missam quotidianam in sua parva capclla crcavit equilem Jerosolymi:

dcinde ad Recinctensis olim cardinalis a?des migrare permissus, in iis

liiibitus,

wdibus
lioc

S.

demuin

anno mense
siiic

Julii

fcgritudine conlioiioribiis

fcctus dcccssit, ac

funebribus
Ecclesia

dam

in

Augustinianorum

scpultus

est; ut narrat P;iris

de (irassis -; additque in Rononiensi legalione insolcntissimc se gcssissc, atque in suspicioncm adductum nc cum Piotlio-

taniim domiiium Sixlum de Ruv'ere filium domini Bartbolonu-ei fratris cardinalium Mimatenqui dictiis Sixtus factus est sis et Agcnnensis novus milc.s' [)rior- Erbis Ilonur, et lioc modo
:

'

l'jns.

in

'
'

Lili.

Viii. brev. p. 1)31.

i'aris.

iii

iliiicr.

Jiil.

II.

.Ms.

ardi.

Pag.

-m.

ilinci'.

Jiil.

II.

.Ms.

iiicii.

Val.

*'Pag. 311.
Iiisl.

1.

p. illo.

Hbid.
vii.

Uosins

p. 2.

llicr.

Pag. 347.

' il.

- iliiil.

l'ag.

307.

Paris. in Jul.

Ms. arcb.

Val. p, 295.

Vat. p. 331.

494

jULn n ANNUS
fecit

6.

ciirtsti 1508.
inslructas conducerent
';
:

nam primo emn

militem

S. Petri in

omni-

omnibus necessariis
(]iia (lc

bus el peromnia sicut alios milifes, nisi quod non apposuit eharaclerem in bireto, licnc dedit torqueum aureiim in cdllo, et eo penitus crealo, ut milites alii creari solent, novus petiit dicens
:

sed Praejoannes regia? classi pra?fectus obstitit

re Pontifex apiid

ipsum questus est ' tum Genuensem ])ra'forciii monuit, ut eum corriperet, cumfoedus regem inter et Romanam
:

Beatissime paler.
paratus subire
ea

peto

me

recipi

in

fratrcm
:

Kcclcsiam vigeret. Civitatis etiam vetul

fiim

jior-

S. Joaiinis Jcrosolymitaiii.

Pa|)a resj^ondil

Es
:

communire,
:

et

arccm

in ea exstruere

con-

qu.T, etc."?llle respondit

pa]ia interrogavit

stituit, ut in

ea statione navali tuto rates age-

I5eatissime pater,

sum. Tiim

Kmisisti istius rcliiiionis vofiim ? lllc respondit noii cmisi. Papa interrog:avif I'atcr sancte
,

Promittis

Deo

pra^starc. ac

superioribus obedicnfiam et pauperlatem etcastitatem servare ?

:

ex ea triremes ad Turcarum ]iiratarumque grassationes ]irohibendas excurrcre possent, ut meminit Paris de Grassis ^ qui servatos a Pontifice in sacrando ])iis precibus
rcnt
])rimario lapide in arcis fundo demisso ritus in
siia

tum

Miles respondit

Ita

promitto

et volo.

Tunc ap-

rituum

liistoria

accurafe describit. Cupie-

pallium reliirionis papa imposuit dicens Accipe jiijjum Domini, quod leve est ac suave, sub quo invenies ri'(|uicm animae ture. Ouo facto pajiadixit .Mandamus, ut hoc signum seniper in tuo habitu gestes, in nomine Patris, ct Filii, et Spiriiiis sancti. .Vmen. Deinde injunxit sibi pamiteiitiam quotidianam, videlicet ul quotidie vel diceret centum et quinquaginta

portatum
:

indicatum est, omnium Christianorum armaadversus fidei hostes verti; ati]iie ideo ad sedandas domesticas dissensiones
bat Julius, ut

antea

incumbebat
nenses
niintio

cum enim Fribiirgenses et Bercum Sabaudo dissiderent, misso inter:

proposuit

nonis

Ajirilis,

ut

eos ad

ponenda odia fiecferet, sacram exinde expeditionem impeditum iri. Donaveratanteaeumdem

Sabaudia; du^^em Julius
Xatalitio

honorcm Dei aut officium B. VirQuo facto, prior novus oratiunculam bene comosculato pede egit per positam gratiasdebitas paprc, etcum recitatione
Pater noster in
ginis, ul sibi

sacro ense
'

et

pileo

placeret.

Domini

veteri

rifu consecrato;

mu-

nusque ornaverat

his litteris

quibus mysticas

aliquorum versuiim elegorum et satis bene cui in fine papa subridens respondit, quod religio Jcrosolymitana non solum religiosum novum habitura esset, sed et oratorem et poetam .
:

doni significationes illustravit. Duci Sabaudia?. Dilecte fili, salutem, etc. Solent
Pontifices in prEeclara Natalis

Romani

27. Infestata Lirjiiria a Saracenis.

Sabaitdise

dnx

ense sacrata donatus.

Ingentes

Carolits

Domini celebritate Ciiristianum clarumque aliquem i^rincipem ornato ense donare quae res profecto non caret
:

pra?das

superiori

de Saracenis egisse Rhodios equites anno narrat Bosius ', ac plurimas

:

naves maximi alvei expugnasse

Clirisli

contra vero

hostes

'

Italicam

oram

infestasse variis

unigenitus namque Dei Filius, ut bumanam naturam suo conciliaret auctori, eam assumere dignatus est, ut invenfor mortis diabolus per ipsam, qua vicerat, vinceretur quee qiiidem victoria perensem congrue designatur.
mysterio;
:

excursionibus, atquein Ligusticum littusexscensionem fecisse, narrat Bizarrus ', sed Ligurum
virtute propulsatos
(i). Grassati etiam sunt in atque cum duabus minoris alvei navibus triremes duas Pontificias prope alteram alteram intercepere Ostiam adorti Christiani nominis dedecore in fugam magno vertere quo pcrmotus Julius ad comparandam misitque administros Geclassem incubuit qui in illius [lorlu trircmcs quatuor nuam

Romano

litlore;

Fucrunt insuper infidclcs Ariani, qui non veriti sunt Dei Filium i)uram creaturara afflrmare, cum tamenEvangelii hodierni scripturatestetur Deiim omnia fecisse per Vcrhum. Largitur itaque praesenti die maximus Pontifex ensem Dei infinitam potentiam signantem, in Christoque Deo vero Patrique requali et vero homine residentem, per quem facta sunt oinnia, juxta Davidicum illud Tni sitnt cxb\ el tua est tejTo; orbem terrse et plenitudinern cjus tu fundasti.
:

<

hisl.

Bosins2. p. 1. svii. Genuen. 1. viii.

'Jul.

1.

vni. brev. p. 223.

'Bizar.

'

Bizar. hist.

p. 333.

Genuen.

1.

viii.

Id. ib.

Lib. viii. brev. p. 195.

'

Paris. ubi sup.

'<

Ib. p.

633.

annalista de excensione

de Saracenis praedas a Rbodiis equitibus hoc anno relatas Bosio asserenti ullro permitto ; sed quae narrat ex Bizarro eorumdem Saracenorum in oram Ligusticam, ha;c minora erant quam ul in Annales conferrentur. Ita enim rem io nostram totam espedit, qui t^inc Aunales Genueuses scribebat Senarega : Aliquot .Maurorum bircmes in quihus erant mille Turca; ripariam pervcnerunt, exposilis apud Dianum aliquot homiuibus, levem pra;dam feceruot . Pradalio fuit ergo, non pugua, nec Ligusticse virtuti clignum aliquud sui specimen eshibeudi occasio ulla dala est. Addit idem scriptor hoc ipso anno die XVI kal. Julii Ludovicum Sforliam, calamitate sua insignem, in Bitnricensi carcere diem ei(1) Ingentes

in litlora Poolificis ditionis, ubi cuin duplici Ponlificia liiremi congressl, alteram intercepernnt, alannum mdis aduotans : leram vero fugarunt.id in anni sequentis .Eslatem referendum csse ideni Senarega non amhigue prodit adeumdem hac ^state admisti Turcis B Cum iamdiu Mauri navigationem longe a snis littoribus meiu (^hristiaiiorum admisissent (forte intermisissent) dua;que bircmes .Maurorum uoam Pontificis Iriremeu ceperunt, altera (nam duae erant) in littus Romanum et inarc Tuscum infestarunt, qua Ligusticum littus inlestatum tugam versa . Escnrsio ista .Mauromm forle Africanorum luit potius quam Turcarum, cum prsecedens, "'""=' .M4^'SI. fnit, ad Turcas pertinneril.

Iremam clansisse. Qooad incursum vero Turcarum

JULII

II

ANNUS

6.

CHRISTI 1508.

495
vel

Aquilonem et tnare tu creasti. Apostolica lipcc denique sedes a C.iiristo siiiiin siimpsit staltiliincnlum, extitit(jiie pr;i'|iarata prajvio Dei jiislo judicio atquc justitia quibus Salvator ipse nosterJesus verus Deus et liomo protligavit sedis
:

retiacndi

bona per naufragium

jactum

le-

vaiidi oiicris grafia aiit alia iiccessitate

iirgente

factiim ad litloia niaiis civitatum, terrariim, et

locorum Roinanai Ecclesia! inediate

diafc siil)jectuin pervcnicntia,

et

immc-

tani|iiam corruiuiUi in

ipsius adversarios, iia?reticos videlieet et tyraii-

pt(;lam aliegari

iion

|)Ossc,

illanKiiie

nos juxta id quoque proplieticum Justitia et ludiciumprxpdratio sedis tux. Figurat deniqiie
:

judicio vel extra illud suflragari debere aiictorifate A|iostolica

et

pontificalis

liic

gladius

potestatem
illud

summam
terris
est

tenore prffisentium decernimus declaramiis, et iiltra poenas tam a lege quam

temporalcm

a Cliristo

Pontitlci
:

ejus in

a canoiK! contra tales spoliantes bonis suis (^hri-

vicario collatam, juxta

Data

mild
:

slianos
lifforc

naufragium patientes,

et

raptores

in

omnis potestas iu cwlo, et in tcrra, ct alibi JJominabitur a mari uscfue ad mare, et a flumine nsque ad terminos orbis terrarum ; quani et declarat vestis illa serica,

inaris civitatum, terrarum, et

quam

I'ontifices gestare

Romana! Ecclcsiffi mediate et ctoruni hujusmodi hactenus inflictas, quas potiori cautcla innovamus ct confirmamus
liiim

locorum immediate subje

pro;

ta-

solent in nocte Natalis Doniini. Nos ergo voleiitcs, ut ffiquum est, approbatas sanctorum l'atrum consuetudines observare statuimus te Catliolicuni principem hoc nostro pra;claro munere iiisignire; es enim, semperque fuisti
,

spoliaiitium, ciijuscumiiuc aiictoritatis et

dignitatis fuerint,
ctoritate
et

bona
Dat.

et

jura quascumque au-

tenore
etc.

praemissis

confiscamus
a[)ud

et

piiblicamus,

Roma;

Sanctummdviii,
vi. Cae-

Petrum anno incarnafionis Dominica?

VI kal. Martii, Pontificatus nostri anno

Apostolicjc sanctaj Sedis, quae

utrumque

gla-

a Dco habet, filius devotissimus, imitatus morcin progenilorum tuorum. 28. Donamus insuper hoc pileo in signum muniininis et defensionis adversus inimicos
fidei

dium

terum

haec sanclio,

computo

a Natali Christi

ducto sjiectat ad sequentem vero casu irrepsit.

annum

in

hunc

sanctffique

Romanse

Ecclesiaj, ut illo pro-

tegaris, et per Dei virtutem

bene munitus tutus-

.30. Paralyticu sanata in xde Lauretana. Hoc anno in Lauretana aede paralytici evangelici miraculum, dum inter divina mysleria sacra

que

sis.

Quae quidem

munera mittimus per

historia legebatur,

renovatuin est

paralytica
vi,

dilectum filiuin Franciscum Confalonerium notarium, cubicularium, et familiarem nostrum continuum commensalein nobis valdc probatuin et charum firmetur igitur nianus tua contra hostes sanctai Sedis ac Christiani noini:

enim

repente confirmata

membrorum

grabatulo assurrexit, celebratisque divinis laudibus ac peracta divina re, pedes omnibus stupentibus in domum se recepit quod divinfe
:

misericordiae prodigium Horatius Tursellinus

assiduus intrepidusque propugnator de terra delendo, et armetur caput tuum protectione Spiritus sancti per columbam iirwdictam figurati adversus eos, qui Dei justitiam, atque judicium Roinana^ sanctaj Ecclesiae et Apostolicee Sedis prsepararunt quod tibi pra?stare dignetur idein Dei Filius, (jui in Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per infinita Scecula sfeculorum. Datum Roinae xxviii Januarii mdviii, Ponlificatus nostri anno v. Sacratas quoque recurrente sacro purificatffi Virgini die candelas transmisit Julius ad Henricum regem Angliai ad ejusdem matrem, ad filium Henricum principem ac nurum Deipartcque patrocinium illis fauste comprecatus
,

nis, et exaltetur dextera tua, eos veluti

ita mandavit. hoc teinpus etiam miraculis insigne illud autem praecipuum, quod incidit in annum mdviii. Longus quidain Neapoli fuitnnus e consiliariis regiis clarus inpaucis. Hujusconjunx foemina primaria ex viri cognomine Longa dicebatur, omnibus capta membris, acerbissimis insuper discruciata doloribus, iniserriinam

Lauretanae historiae
31. Fuit
:

trahebat vitam, morti

Itaque ad

quam

vitae

similiorem.

ultimum damnata ope medicorum cxorat virum, ut Laurctum deferri ipsam jubcat quo ut perventum est, generum suum itineris comitcm rogat, certuni ut sacruni in
:

augustissima
suis rationibus
:

Virginis

cella faciendum curet accommodatuin, nimirum cujus

est'.
29. Sanctio contra raptores

fragos pertincntium.
sanctio
-,

Edita est a Julio

bonorum adnauinsignis
jussit;

Rcplcatur os meum laude; in qiio initium est sanati a Christo paralyticiEvangelium recifafur id sacruin sexta^ feriie a Pentccoste assignatum
:

qua naufragis bona reddi

cum

hoc iinperet vera proximi charitas et contraria consuetudo veluli corruptcla rescissa cst: indulgentia; vero
Julius,

alienum ab eo tein|)orc erat, cum jam pridem is abiisset dies sed Longa votivuin id sacrum cxpetcbat. Vix hoc plane genero manuti(iuc
:

opcm

ferentibus naufragium
:

daverat, cuin ipsa

eodem genero prosequente

sibi salu-

passis proposita; fucrunt

in sacrosanctam defertur aedem, ac R. Virgini

et
sistitur,

etc.

Consuetudinem capiendi

haud dubia Dcipar;c preces

bres futuras. Ecce ibi prius

'

quam gener

socrus

Lib. viii. brev. p. 42.

Lib. Bull.

lxxx.

p. 15i. Ext. etiain

'

ia

BuU. coQSt. 20.

Tursell. Lauret. bist.

1.

n.

c.

10,

496
susD

.irLII II

AXNUS

7,

CHRISTI 1509.
rci

mandata
:

c.\ci|iii

possel,

ail

aram accedit
illo ijiso

tanta^

miraciilo

stupcntibus. .\derat

tum

saccrdos
liitroitii

iiriiolns.

(|iii rciii

ilivinam ab
lniide,

lorlc Laurcti diix Tcrinalciisis ciim delecta equi-

Repkattir os meuni
|iaiilis|icr lucsil
ali

orsiis,

Lon-

gam

ingenli admiralione perculit.

;

Igilur slu-

porc attonita
iicrum,
(lui

iiidc

vcrsa ad gc-

tuni luaiiu, qui a .lulio II in CJalliam Cisalpinam ad bclliim evocabatur. llic igitur, ut qui Longam cjiis(|ue insanabilcm niorhuni faniiliarilcr

nondiiin

ca sacri curandi causa

jiaralial
:

norat,
lucsil,

iibi

suis ingrcdicnlcui pedibus

eam

vidit,

discesserat, scd
iiiquil;,

jam disccdcrc
;

Manc,

scilicet rci

novitatc obstupefactus. Evi-

niliil

attinct te irc

lioc

i|)Siim csl sa-

cruin i]uod rc()uiicliam.

32.
<i

dcnli dcindc miraculo molus divinas ciim illa laudcs miscuit. Nova cxinde res auxit niiraculi
fidein
:

Porro ut ad
est
;

illuni

Evangclii

locum

vcntum

.4// /jiinili/licu:

Tibi dico, surrje

feccrat,

saccrdos illc, (|iii Longa; rem divinam diu mtillunii|uc rciiuisitus nusquam
:

mira rcs dictu visuciue, paralytica mulier rcliente divina quadam \i simul niembra consolidari, simul mentem insolita dulccdine pcrfundi sciitil. Extcmplo igilur gialulaluinda exsurgit
e cella, ca;teris rei novilale ac

conipariiit

divinitus niissuni credercs, ut di-

Tini operis minister foret.

AtLonga

voti

compos

Nea[iolim regressam valetudinem divinitus rece[)tam Heo consecraiidam cxistimavit. Proinde sacrarum Virginum coenobium Ncapoli instituit, ipsa a^grorum insanabilium ministerio sese devovil, Haymundo Cardona prorcge Neapolitano.

stupore attonilis

manantibus(]ue gaudio laciu ymis, nullum facit agcudi gratcs B. Virgini modum. Ad ullimum, re divina peracta, suis ipsa pcdibus ad hos[iitiiim tcndit, cunclis utique ejiis familiaribus

UL

1 1

II

ANNUS

11

T I 15

9.

\.

Conspirant

cum

Pontifice rerjes

in

Vene-

rem

revocari

non

potuerit. Exoptaverat Julius,

tos.

Auuo excurrciitis sa^culi nono,

agitata de

Indiclioiie
in

missisqiie legatis A[iostoIicis

ut Ludovicus

opcram dederat,

duodecima, diu

sacro

Turcas

suscipiendo bello consilia, promotaque pio ardore ab Emmanuele Lusitania?, Ferdinando Aragoiium ac Sicilia', ct Hcnrico Anglia? rcgibus, multis etiam piorum, ()iii cam ob causam decumas 0[)csquc contuleraat, expetila volis, repcntino princi|)um suain potius quam Clirisli amplitudinem exambientium turbine eversa fuerunt bclliimquc acccnsum in Venelos, quo
:

innumerffi

patrala; fuerunt

hoininum

strages,

totque bella alia ex

aliis conllata,

ut nonnisi

post longa

annorum

spatia acceptasquc a Turcis,

(qui ex Chrislianorum discordiis superslitioncm

Mahometicam tyrannidcmque propagarunt)

res

plu-

miserandasque cladcs, et amissa rcgna non pauca ad avertendum imminens exitium focdere conjungi potuerint quo tamen inclinata adeo
:

et afflicta res Christiana, in

pristinum splendo-

Maximiliauus Romanorum reges litem de Mediolanensi principatu com|)onerent, quo His[)anorum rcgum qui in Africacllndiis rcligioncm |)rofcrebanl,excinplo, ipsi PoIoniEE et Huugaria; regibus juncti Turcas noslra ignavia tauidiu fcrocientcsEuropa depellercnt sed politici suggessere repetenda prius ab iisdem regibus jura, quae Veneti variis bellis occuparant in eamdcmquc armorum socielatem pro[)riorum commodorum illccebra Ferdinandum utriusque Sicilia; et Aragonum regem, tum Julium Pontificem plures vefcris Ecclesiaslici ini[)erii urbesjuste re[)0scentem, tum alios principcs pellicere decreverunt. Cum vero iidem rcges solemni jurejurando interposito foedus cum Veuetis jam ante firmassenl, conquisivcre causas ad violata; religionis dcdecus clucndum. Et quidem Maximilianus, qui paucis ante menet
:

Gallorum

jrLTI
sibus triennales
siiE,

II

ANXrS

T.

CHRISTI 1509.

/i97

indiicias

pepigerat,

Tridenti

aniittendi nietu, professus est se Roniana' Eccle-

cnjus patrocinium ad se pertiueret, deesse

ipsa urbes Ecclesiasticas recutuni
(|uanivis

est, |.areri' volcntcs, bujusmodi defensionem e couservalioucm rci|)ublicie Christiauoe necuon incremenluiu saiui:e Scdis .\|)Ostolicac juxta

non possc, quin

peraret
:

majorum
etiam

uostruiu vestigia

et

exem])la, tan(|uain

non ea de
a

re,

sed de

autem ferebat attrilum fuisse superiore anno a Yenetis Tcrgestum, Gurcensemque comitatum amisisse atque ex Gallico in Venetos fccdere non modo recupe: :

Turcica expeditione postularetur aegre

conflcienda

Pontitice

advocalus et protector summo dcsiderio amplecti ct suscipere fuimus semper ex auimo inclinati considerantes etiam gravissimasjacturas, iiijurias, rapinas et damna, quiE
illiiis
;

praefati Veneti
licic,

sed et sacro
aliis

nedum sacrosanctae Sedi A|)ostoRomauo imperio, domui

randi amissa, sed Ct-Esarci

olim juris iiriiium

.Viistiia^,
iiis.
i'l

ducibus Mediolani, rcgibiis Xcapolita-

recuperandarum spem conceperat. Liiiloxiciis \ero Fraucorum re\ Apostolicis preciliu> a.i

ruiit,

multis piiu(i()il)us violenter intuleiUoruui l)oua. posscssioues. civilatcs.

ac
si

majorum in (iropaganda rcligioue icmiilandaiu gloriam sollicitatus, initi antea cum Venetis foederis dissolvendi causam obtenditpostulatum
illius

o(i()ida, [tcrindc

in

conmiuuein omuiuui

[)ernicicm cons|)irasscnt, tvrannice occu[)ando

assensum non

fuisse in sequestrffi pacis

Tridentin.-p colloquio, et aliquot

urbesex Medio-

lanensi principatu olim dctractas comparandi desiderio efferri se passus est; cum tanien exinde jiost |)artam iusignem victoriam res ipsius in Italia concideriut. Jlis

libus Georgio cardinale

reta

Cameraci interpreRotbomagensi etllarga,

Ludovicus

constitutis Maximilianus et iuvidiam in Veuetos promulgatis subjectis litteris conjeceraut 2. Maximilianus, divina faventeclementia, electus Romanorum imperator sempcr Augubelli
' :

Austriaca

usurpando. Pro[)ter quod non solum salubre, bonoriflcum, sed et omnibus pra'dictis nccessarium esse existimamus, ut omnibus ad justam viudictam excitatis landem ad rcstinguendam insaliabilem Venelorum cupiditatem et (lomiuandi libidincm, tau(]uam ad commune iuccudium accurratur junctisque viribus et armis bona ])er eosdem Venetos ablata et occupata recupereutur ct reintcgrcntur caque dc causa uuper illustrissimam principissam Margaritam arcbiducissam Austriae, ducissam Burguudiae, relictam Sabaudire flliam nostram cbarissimam, ad civitatem nostram imperialem
ct

utile et

stus, rex
strise,

Germanus

et

HungariiE, arcbiduxAuRrabauticT,
sacri

Rurgundice,

Lotharingiae.

Cameracensem misimus, quae vigore pleni et sufficientis maudati uostri, tanquam specialis
uostra in hac parte procuratrix, post couclusam

Styriae et Cbarintbiae, ac

marchio

Romani

imperii, etc.

Recognoscimus et prsesentium tcnore notum esse volumus univcrsis, quod cum sanctissimus in Cbristo pater et domiuus Julius divina providcntia sacrosanctaj Romana' universalis Ecclesite summus 1'oulifcx, domiuus noster

generalem pacem inter nos et supranominatum serenissimum fratrem nostrum regem Francia',

cum

rcvereudissimo in Christo patre domino

reverendissimus, sa?pius et repetitis vicibus nos

pariter et screnissimum atque excellentissimum

Gcorgiodc Ambosia tit. S. Sixti S. R. E. prcsbylero cardinalc Rothomagensi, ac Sedis Apostolicae per Inanciam dc latcre Icgato, facicntc se in bac parte fortem, nomine sanctissimi doniini
nostri, et etiam jam dicti serenissimi regis Francia' fratris nostri ad hoc dcputato procuratore ac cum spectabili Jacobo dc .\Ibion milite
;

principeni

dominum Ludovicum regem

Fraucia;

fratrem nostrum cbarissimum, aliosquc Cbristianos principes instantissime admonuerit, ut

screnissimi regis

Aragonum

oratore, et ad hoc
tractavit,
litteris suis
,

tauquam

veriet devoti

lilii

Ecclesia? vellemus ad

etiam speciali
fecit,

procuratore

inivit

rcipublicK inlendere, qute in dics a Iruculeutissimis Turcis tt caeteris infidclibus maximas jacturas patitur ac etiamad conservationem jurium ct bouorum sanctae Sedis Apostolica' atque beatitudiuis suae

conservationem Cbristianaj

conclusit ct juravit, ac
foedus,

robo-

ravit

confoederationem
ipsos infideles, ac

ligani contra

ad recuperalionem eorum, omnii]uc religione contem[)ta, nulla habita ratione acqua, honesta et jusla Veneli pluribusjam annis de B. Petri et
tolis viribus assistere

Vcnctos juxta capitula, pacta ct rum littcrarum, capitulorum, punctorum ct articulorum lenor de verbo ad verbum sequitur, et esttalis
:L
:

unioneni et etiam contra articulos, qua-

qua',

postposita fide,

In primis, quia hodic nos

cum

praefato

domiuo

Ecclesia' Patriuiouio tyranuice usur[)arunt et occuparuut, ac de praesenti nullo justo titulo indebile occupant et
sanctae

Romanic

iuvaserunt,

Rothomagensi legalo, et ex pncdictorum sacratissimi domini imperatoris, ct Cbristianissimi Francorum regis nominibus inivimus et conclusimus pacem generalem
cardinali
at(]uc in (|ua etiam inter sauctissinmm in Christo patrcm et doniiuum Julium II divina providentia sanctie

detiuent

cui

exbortationi sauctissimi domiiii

confccdcrationem,

nostri, uos

imperator [Uiclatus (iro siucera nostra in Sedem Apostoiicam observantia, ut [tar

<

ca-tera

Pelr.

Jii;l.

in .\n.

I.

\r.
.\.\.\.

Romana^ Ecclesiic summum Poutificem dominuni nostrum oljscrvandissimum, et sercnissi-

.\N.\.

TOMrS

H.VYX.

XL

(j:i

A98

.TULir ir

ANNUS

7.

fIIRI>;TI

1509.
:

imim

Araironi.T

rogcm

inclusiimis, atquc ulri-

domus
siiuus

Austriffi

ct pari

iiukIo ipsc Christianis-

reseivavimu? iiifra jiossc alios suos confo-dcratos (juatuor mciiseJ nominare, ct cidein |)aci seu confoederationi includerc. Et qiioniam Vencti in maxiinuin
(juc i>nrli adliuc
fiu-iillatcin

Francorum rcx rcciipcravcrit totaliter Rrixiaui, Rcrgouuim Crcmaiu, Cremonam Ccradadam cum singulis ipsorum locorum di,

slriclibiis, terriloriis ac
lilcr
fit

pcrtincutiis, ct gencra-

l>r;cjiidiciuni sancta'

Scdis Apostolictu, sacriijuc

oiimia ca qiuc fucruiil anli(|uilus dc ducalu

Hoiiiani

impcrii cl

dominorum

Austri;c,

ac

r.liristiaiiissimi repis

Franciic ad caiisam (liica-

Cliristiaiiissimi regis in
lilcr ipsc

doraiuio iMcdiolani ac pra;decessorura ipsius eodcm Ducatu ct simi:

lus

.Mcdiolani

ipsiustjuc
rcjiiii

screnissimi
Ncapolilani,

rcgis

Aragoiiia? ad

causam

jamdu-

tlum tyrannice

occuparunt, dctinuerunl, et piasscnlialiter usurpant, occupaiit ct

et violenter

detinent (]uampliiriinas

proviucias, iirbes,

ct

serenissimus rex Aragonum rccuperavcrit ca omuia, qiia; ipsi Vcncti de regno Xeapolitaiio cx pra;decessoribus in ipso reguo quovis modo abstulerunt et usurparuut, ac de pra;senti (juovis colore usurpant, delincnl et occupant,
videlicet

dominiaipsis scrcnissimodomino imperatori et rcgibns prffnominatis, singula singulis refetractatum ct rendo, plcno jurc pertinentia conventum est intcr uos uominibus antcdictis, quod nec serenissimus dominus imperator liomanorum, uec (Miristianissimus Franconiiii rcx dcbeant, ncc possint duceni ct dominiuin Venetorum, aut Qorum subditos, nec alios communes hostes, contra quos est movcndum belluni, pro confaderato vel confoederatis suis noniinare, seuhuic paci etconfcederationihodie quinimo prafactffi qualitcrcumque includere fatus dux et dominium Veneforum atque eorum subditi apra>fata pace et confoederatione prorsus debeant esse cxclusi. l. Item actum cst ct conventura, quod sit una specialis liga, unio et amicitia et confoedcratio intcr sanctissimum dominum nostrum papam et iuter pra?dictos sereuissiinum domi: ;

Tranura, Rrundusium, Otrantum et omnia alia, quie de regnoNeapolitano per eos occupantur. Item poterunt etiam illustris duxSabaudia; pro regno Cypri, et marchio Mantuae pro recuperatione eorum, quae dicli Vcneti eis dstiucnt et occupant se huic
Gallipolim, ac
ligLC

adjungere,

et

iu

hac confwderatione se

includerc. Item
siiuo rcgi

quod etiam sit facultas serenisAnglia se iiKiudeudi in hac confcede-

ratione ct liga sive ad olVcusionem sive ad defensionem tantuin, sive ad utruinquc, prout ei

num imperatorcm Romanorum, et sercnissiinum Francia? et Aragoniffi reges contra ipsum ducem et dominium Venetorum, atque ipsorum
subditos pro recupcratione seu reintegratione

omniura depcrditorum. Item pro celeriori hujus actura et conventum est, quod ipsi sanctissimusdominus uoster, et serenissimi Franciai et Aragouitr reges, et ipsorum quilibet cum suflicienti militum et peditum exercitu, ac cuiu artellaiia, neccssaria tencaulur infra diem priinara Aprilis proxime veuturam \no recupcratione antedicla communibus armis eosdfem
rei espeditione

melius videbitur, etc. Die v Januarii mdix . 5. Moniti Veneti ut Ecclesiasticas iirbes restiAdversus has regum querelas tuebantitant. tur se Vcneti, variisque juribus fultos se contendcbant. Maximiliano quidem opponebant petitos bello se ab eo fuisse, bellique jure parta juste detinere, nec partara tricnnalein sequestraiu pacera ab eo infringcndam. Ludovico Galliarain regi autem respondebant, nullas ipsi ereptas urbes fuisse in Insubria, sed veteruoi tyrannorum servitute erutas. Adversus Hispanum objiciebant, Neapolitanum reguura non jure, sed ferro ab eo coniparatura, atque a justo

rege F'errandino ipsis Tranum, Rrundusium,

Hydruntura, aliaque loca oppignerata fuisse. Quod vero ad Pouliflcia; ditionis civitates occupafas attinet; disceptabant
tificibus,
'

Veneti se non Poncas diutino jugo at-

sed tyrannis,

(jui

trivcraut, ademisse. At

querebatur Pontifex eos

plura novasse
lita,

sprevlsse etiam anathemata quo-

Venetos hostililer invadere nec prius a pradicta iavasione seu guerra aut armis per aliquera eorum desistetur, quain omnino et integre Apostolica Sedes recuperaverit Ravenuam, Cerviam, Faventiam et Ariminura, eoruraque districtus, ac alia oppida Imola; et Caesenae cum omnibus eorum juribus et perlinentiis, ac omnia alia, quffl de statu et juribus Ecclesia; Romaua; dicti Veneti occupant et delineut etprtefatus sacratissimus dominus impcrator rccuperaveritRoveretuin, Verouara, Paduam, Viceutiam, Tarvisiura, Forumjulium cuin lerritoriis ac pertincntiis eorum, necnon patriarchatum Aquilegienscm
;

tanuis Ecclesiastici juris invasoribus incuti so-

libertatem Ecclesiasticam et Apostolicam in conferendis sacerdotiis raajijstatena inique violasse quibus lacessitus quainvis optasset, ut
:

Vcneli a regibus fcedere juuctis ainicifia

com-

preheuderentur, quo omnes Christianorumvires et impetus, ut Anglus et Lusitanus aliique principes cum ipso percupierant, in Turcas effunderentur soUicitatus tamen a Maximiliano, Ludo;

vico et Ferdinando

ut

antequam Turcarum

tyranno bellum indiceretur, Veueti ad erepta

tum ipsis tura Romau<E Ecclesia; restituenda jura Apostolica auctoritate arniisque socialibus
adigerentur, sollicitavit
1 -

cum

singulis suis pcrtinentiis,

omniaque
et

alia

quoque Veuetos
> Guicc.
1.

ut

loca etdomiuia per ipsos Venetos in hoc ultirao

bello capta et

Rubeus
\.

hist.

Raven.

1.

vni.

vin. Gom. in Vit.

occupata ex terris

dominiis

Xiinen.

iv. et Addit. ad Sabell. auct.

JOLir

ir

ANNUS

7.

CHRrsxr 1509.

499

Faventiam
ita

et Anminiiim restituerent Ecclesia! enim regiim impetus retardatum iri, fcedus:

ve dissolvcndnm
justis
Ponlificiis

ac scnatns qiiidem Venctus

[lostulatis

llccleljatur

cum

suarum'saluti occupata restituendo consulerent, luijus sanctae Sedis, qua; illis semper usui fuit ct honori, auctorifatem ciim debita revercntia agnosccrcut.
et
7.

Dominicus Trivisanus fallacihus argumentis eos in adversam partem traxit. Coatus itaqne vim
precibus adliiljcre Julius
stoiica;
,

Proinde per venerabilem fratreni Angeet Aponuntium, a|)ud eos agentem in

lum episcopum Tiburtinum, nostrum

stolica; Sedis

concepta

lil)ei'latis

Ecclesiastica; restiluenda?, majestatis Sedis Apo-

zelo charitatis pra^dictos

duccm

et consiliarios

tuenda>, cjus(|ue

jurium recuperandofacilius crucesignatffi

,

rum, necnon conficienda)

expeditionis
junxit,

spe adductus

regilnis foedcre se

monori etrequiri fecimus, ut occupataper illos, qua; ad Romanam Ecclesiam spectabanf, videlicet Ariminum, Faventiam, Sarsinam cum districtibus
suis, castellis et oppidis illis adjacentibus, ac alia oppida, arces et terras Forliviensis, Cccsenafensis et Imolcnsis territorii nobis et

ac Venetos Ecclesiasticis
',

censuris minaci Diplomate

cujus

jam irretitos exemplum

infra scriptum est, monuit, ut et Ecclesiaslico ordini pristinam libertatem, Apostolicx' majestati deliitam observantiam, Pontificia! ditioni

tuerent
lica

ablata jura, necnon regibus injuria erepla rcsliparere vero recusantibus sacra et bel;

Romana; Ecclesi;e restituerent, nihilque novi operis aut muniendi, aut reparandi pra?fcxtu aut alio quovis colore in eis fabricarent
protestati fuimus pro qua etiarn restitutione Jacienda charissimus in Christo filius noster
:

arma
(j.
'<

intentavit.

Julius episcopus, servus servorum Dei,

rei

Maximilianus tunc
sancta;

Romanorum

rex

tanquam

memoriam. Jam multis annis Ravennam inclytam civitatem Romanse Sedis perdolum etfraudem, necnon Cerviam civitatem proliibito modo et
ad futuram
,

Roman;c

Ecclesia; advocatus, per pro-

prios et speciales oratores suos,

tos

eosdem Vene-

magna
:

pellavit

cuni instantia tunc rc^iuisivif etinterqui cum ad occupandum faciles, ad

difficiles existant,

illicito

colore, illarumque oppida et pertinen-

relaxandum vero admoduin

monitionibus nostris
et regis

usurparunt (Veneti scilicet), et nc quid dcesset ad cumulum male meritoriim suoriim, mortuo Alexandro VI praedecessore nostro, Ariminium, Faventiam, et Sarsinam urbes sanche Romanaj Ecclesice, illarumque arces, oppida et omnem districtum multaque Csesenatensis Forlivicnsis ct Imolensis districtuum oppida temeritate propria invaserunt, atque occuparunt et quamvis, nobis hujusmodi occupatiotias
,

pra>dicti requisitionibus satisfacere neglexerunt, dictascivitates et loca novis propugnaculis et armorum appa-

muniendo; et insuper cum biennio jam Deo favente, cum maximis laboribus et expensis civitatem nostram Bononiensem a tyrannide Bentivolorum liberavissemus, etcontra eosdem Bentivolos eorumque complices et rebelles nostros, quoniam mala malis accumiiratibus
elapso,

nem

aegre ferentibus et graviter conquerenti-

bus, nostri Pontificatus initio aliqua ex dictis

oppidis

postmodum

restituerint,

hoc ipso

evi-

denter satis confessi injuste se omnia detinere, cum maxime nulla retinendi urbesaliaque loca ratio subesset, aut excogitari posset ipsi tamen
;

duro corde pra^dictas civitates et rcliqua per[)eram et impudenter retinere, minimeque relaxare volucrunt; imo a tempore occupationis et citra dctinuerunt et detinentde pra?senti quos licet per processum, qui singulis annis in die Coena> Domini ex more Romanorum i*ontificrim
:

lando apertius in rebellionem adversus nos et Romanam Ecclesiam in dies variis machinationibus se armabant, excommunicationis sententiarn contra singulos ex eis receptatoresque eornm, et interdicti contra universitates et loca, ad quK eos declinare contingeret, per litteras nostras protulissemus; nihilominus Antonius, Galcatius, Annibal, et Hcrmes Bentivoli, eorum-

que servitores et coinplices in terris ab ipsis Venetis defentis,videIicetPadiiana, Cremonensi, et ad excitandam magis populi Bononieiisis rcbcllionem in Faventia civitafe Bononia; propinqua, et Veneliis etiain
pro libito
rece|)ti

tanquam occupatores et detcnpraidictarum civitatum et locorum Romana; Ecclesia; excommunicatos et anathematizatos declarare, et ab omnibus evitandos dcccrnere hacteniis potuissemus tamen cum paterna pietate ducein et reIi(|uos pra^dictos, nimiruin
legi

consuevit,

fuerunt

et

tores

eorum ad

dicta loca admitfuntur in

et

maximum noslrum

Romanw

Ecclesiac et
;

Apo-

stolicarum ccnsurarum contemptum ex quo dictorum rebellium nostroriim receptatores et loca omiiia [^rmdicta cxcommunicatiouis in singulos, cl interdicti in universitates et loca censiiras juxta formam litterarum nostrarum pra;-

rogatos,consiliarios, ac reliquos,

qiii rei|uiblicffi

Venetae prseerant, cuni in minoribus ageremus,

ct

nunc ad a|)icem Apostolafus

cvecti

in visce-

dictarum inciderunt,
et

et licet

pro talibus liaberi

ribus charitatis semiicr complexi fucrimus, curavimus omni studio et diligentia, ut ad cor

redeuntes, nobis et matri sua? saiict;e Romana; Ecclesiin obedientes sc prsestarent, animarum
'

E.\t.

lypis cusa an. 1G07.

nobis paticnter lioc ferentibus, ipsorum Venetorum inobedientia in niillo reinitfitiir, scd in dies niagis augetur, ita iit Ecclcsiastica', iiltionis sevcritatem exposcere manifeste videantur.

publicari

dcbuissent;

500
8.

.irLII

II

ANXUS

7.

rilHISTI

1501).

Magiia suut
et

li;rc,

et in ociilis oiuniiiin

gratia voti nostri

compotes fuiinus

concorda-

notoria
:

imicrone severitalis ApostolicBC resecanda vcrum longe majus cst, quod (hix, rogati, consiliarii, scnatus, poiiulust|uc Vcnelus

omni ex
lia

parte religionein Cliristianam factis ita

nbnegare auilcnt, ut Sedis Apostolica) obedienin illis luilla

|>ciiitus

vigeat

Ecclesiariim

catliedraliiim, inonastcriorum, dignitatum. et aliorum beneficioriini Ecclesiasticorum provisiones a Sede pr;i>dicta factas impudenter impediant, nec possessionem illorum, nisi cx arbitrio suo cuiquam dari permittant, confugicntes

nonnuUos alios etiam iirincipes ad paccm rcduxcrunt; gratumque nobis fuisset, quod cum satisfactione pra^dictorum rcgum et [irincipum Vcneti ipsi ut participes pacis recepli fuisscnt; sic cnim jam omnes principes Cliri(juod tota mente concupiscimus, ad sliaiios sumenda arma contra perfidos hostes fidci Carunt, et
,

lliolica.',ctoccurrendum pericuIisChristiana? religionis inducere

nulli cx (Ms

posseconfidebamus, sicutnonpersuaseriint et se obtule-

iiobis

runt.
'.).

pro justitia consequenda ad hanc

Sedem Apo-

Verum

reges prfefati, ac charissimus in

videri,

siolicam, qiur refugiuin est oppressorum, (|iiasi reos maximi criminis puniant, neque in dicta
civitate aut terris illis subjectis clericis prajciet personis Ecclesiasticis justitiam, nisi pro libito voluntatis eoruin, ministrari patiannulla rescripta aut litteras Apostolicas tur nisi ipsis annuentibus executioni mandari permittant: clerum et Ecclesiasticas personas, et pia loca gravissimis impositionibus, decimis atque oneribus usque ad sanguinem excorient

Christo filius nostcr Aragoniaj rex Catholicus

iiobis

sigiiificarunt, securius sibi

imo

pue,

necessarium quod antea omnia a Venetis sibi restituantur ca, qua de dominiis ad eos specjustiti;c in restitutione

praelatos, clericos et religiosos

nuUa

ordinis,

dignitatis aut religionis habita ratione, in exilium et nonnumquam in carcerem mittant et ita abrupto cujusque sacrse legis vel canonis
:

vinculo praecipites feruntur, quod

imposilam
i-iTvice
iii.i

nuUam legem imponi posse elata pr.i^sumcrc videantur. Hkc autem omsibi
fiiissc,
aiit

occupantur, tum ut debito rerum suarum per diclos Venetos cis satisfiat, tum ne ipsis regibus ad debcllanduni infidelcs intentis ab ipsis Venetis dominia eorum vexentur, et cogantur pedem retrahere, nec ulla ratione aliter ad hanc sanctam expeditionem adduci possunt ; quinimo nos quoque hortati sunt, ut ad recuperationem terrarum nostrarum praedictarum intenderemus, seque in ea re totis viribus coadjutores nobis affuturos obtulerunt. Nos videntes hoc pacto et rcintcgralidnc ablatorum, et justitia; singuloiiim cf niicliuihiti nostr.T ac hujus sanclMP
tantibtis

pcr

illos

oculis oiniiiiim palciit; iit assiduis (]mciclis regum, principum, deri, populi, et pr:c.<.Tliin .ubditorum suorum pliirimuia quotidie
i!i

Si'ilis

fiicilins [irospici. et

cifius liaiic

saiictain

cxpcditionem posse

excilemur,

ut ipsorum

Apostolica; majeslatis et nostrum quibus se extollunt, effra?natam

Venctorum ambitum, contemptum,

peccandi,
ct

efiam adducti fuimiis. iii insurgere contra preedictos Venetos iiltcrius non diflcramus. His igitur Roman;e Eccontici,

clcsi;c

tam

in spiritualibus,

quam

in

tempora-

libus oppressionibus, libertatis Ecclesiastica? et

quod libitum
;

fuerit licitum faciendi licentiam,

canonica ullione comprimere ulterius non tardaremus ne quod, ex solita benignitate nostra
et

hujus sanctffi Sedis, censura Ecclesiastica illos perscqui omisimus, expectantes, ut resipiscerent et ad cor redirent, negligentia? nosfra;
;

non enim aut pusillanimitati adscriberetur Deum agnoscit ut subditus, sed subsannat ut superbus, qui in peccatis in diesmagis insordcscit,

iterataque vulnera et ad
et

trantia tardius et difficilius sanantur;

ima usque penededimus

et

omnem operam

per bona; memoria; Antonio-

tum episcopum Prajnestinum,

,

venerabilem

nobis commissi dilacerationibus, rabie devorationibus perspectis, et per prsedecessores nostros ac nos ipsos nimium toleratis rationibus iireemissisiiuc compulsi, agnoscentes nos divino munere,Iicet immeritos, Dei omnipotentis vicem in terris gerere, de cujus ore in Apocalypsi scribitur (iladias ex atraque parie acatus egreditur, sententia scilicet, quaj punitbonos, ut timore poensc emendentur, et ab illicitis abstineant ex altera vero parte inalos perscindit, ut cum bonos ad cor reduxcrit, relinquantur mali in conculcaneve exemtione, et a bonis peiiitus follantiir
clcri ac gregis

ctlu|)ina

quadam

fratrem nostrum Bernardinum episcopum Saet dilectum filium Georgium tit. binensem
S.
Sixti

presbyterum Rothomagensem ipsius

S. R. E. cardinales, nostros et Apostolicae Sedis

per intercessionem aliorum reguin religionis exaltationem desiderantium, et quibus potuimus mediis, ut charissimi in Christo filii nostri et reges serenissimi Maxilegatos
,

Christiana!

milianus rex Uomanorum imperator eleclus, et Ludovicus rex Franciffi Christianissimus invicem concordarent et pacem inircnt Deique
:

dimiserimus, et confinuo confumaciani proterviamque ipsoruin dissimulaverimus, ca^teri ctiam contemnendi et peccandi occasionem et licentiam ca[iianf de venerabilium frafrmn nostrorum S. R. E. cardinaliiim consilio et assensu contra pr;cfatos Venetos ad severitafem iillionis Ecclesiastic;e, necnon ad arma fam s[iirifualia quam temporalia devcnicndum duxiiiius; iit vcl [ler po'uitentiam matrem suam hanc sauctam Sedem Apostolicam, occujiata cidem rcstitucndo, et in
si

plo Venetorum,

diutius illos

ifa

JULII

II

ANXUS

7.

CHRISTI 1509.

501

praemissis excessibus se corrigendo agnoscant,

vel Apostolicae auctoritatis

damus, quatenus
principis

exemplo etseveritate
Datiian et Ahiron

infra viginti quatuor dies post afflxionem pra>sentium in valvis BasiliccB

exortes se intelligant divini mysterii et Sathanffi

Apostolorum de Urbe immediate

se-

tradendos esse, ac sortcm

sortiantur
;

cum
est

quentes,

quorum

octo pro primo, octo pro se-

quorum

consortes multipliciter pec-

cando

se

fecerunt.

Nemo

qui

ignoret ex

prsdictis criminibus et excessibus per prcefatos Venetos perpetratis constare notorie. prout ct nos notorium csse decernimus et dechirannis,

ducem, rogatos, generale consilium, senatumque Venctum, eorumque officiales et cives, et alios quoscumque, quorum auctoritate, opera,
jussu,
tur,

consilio vel favore prajdiclffi civitates nostrse hactenus occupatse fucrunt et occui^an-

cundo, octo pro ullimo ct peremptorio fermino, canonica monitionc prremissa, eis et cuilibet eorum assignamus dux, rogati consiliarii, provisores et commune [ira'fatum Venetiarum, singuiaresque dicti communis persona; a pr;emissis excessibus publice damnatis, ut pra-fertur, in dicto ])r(icessu. qui legitur in Coena Domini, omnino abstiiicant, et nos sancfamque Sedem Apostolicam plene et omni ex parte in concessa sibi auctoritatc et libertate cum debila
,

pra^missaque facinora contra hanc sanctam Sedem, clerum et Ecclesiasticam libertatem commissa fuerunl, excommunicatos et anathemati/atos fuisse et esse, prout ex prscdictis processibus, qui per singulos annos publice promulgantur in die Ca>n;e Domini ex more pr-

obedientia recogiuiscant et reintegrent necnon etiam infra dictos viginti quatuor dies assignatos eisdem pro peremptoriis terminis, ut su{)ra,
;

decessorum noslrorum Romanorum Pontiflcum, omnibus innotescit. Et propterea aliud nohis nihil agenduni restaret, nisi ut eosdem tanquam efhnicos et publicanos a grege fldelium ejiceremus, et tamquam scabiosas oves a caulis nostris repelleremus, ne totam domum,
rire

dux, rogati consiliarii, provisores Venctiarum, et dictortim consiliariorum, rogatorum, atque communis singulares persona? Ravennatensem, Cerviensem, Ariminensem, Faventinam, et Sarsinatensem civitates
prsefati
,

commune

cum

oppidis, castris, terris et districtu

earum

ac Caesenatensis,Forliviensis, et Imolensis territorii castra, oppida, terras et loca, quae occupant, integre et libere nobis et Romanae Eccle-

massam et corpus ardere, putcescere, et inteeorum contagione contingat tamen cum

:

cum

illius, licet

non

nostris meritis. vices geramus,

cujus juris esse noscuntur, relaxent, et fructibus etiam quos percipere potuerunt plene restituant provisores, potestales, castelsiae,
:

cujus misericordifp mensuram erga pcrnitentes ct ati cor redeiiiiles mctiri non possumus, gdudetque super uno peccatore poenitentiam agente,
charitate,
lat,

lani, et alii

quicumque

offlciales ac stipendiarii

nomine

pnefati

Veneti

dominii,

eorumque

non duximus omiitendum, quin denuo paterna cum censurarum, ut res ipsa postu-

adhaerenfes, faulores etcomplices exinde reccdant, nec aliquod impedimentum quovis modi?
pia^dictis civitatibus, oppidis, caslris et locis,

appositione, illos per prspsentes Apostolica auctoritate hortemur, requiramus etmoneamus

et lihertatis

eorum civibus et habitatoribus praestent, quominus libere ad obedientiam matris suae Romana; Ecclesiae revertanfur. Consullores quoque eorumdem, auxiliatores, adhaerentes, complices et sequaces a prsesfatione consilii, auxilii et favoris hujusmodi contra pra^dicla omnino

ad auctoritatis hujus sanctfe Sedis

Ecclesiasticae recognitionem,
et

necnon ad rerum

dominiorum ad nos et Romanam Ecclesiam spectantium, per eos occupatorum, integram restitutionem. Prrefatos itaque Leonardum Lauredanum

cessent, etc.
netis incutit,

\i pareant graviores pcenas Ve-

eosque anathemate

et interdiclo

ducem

et rogatos, ac generalis consilii et

patos consiliarios,

commune

nuncuVenetiarum
,

Ecclesiastico percellendos decernit.

omnesque et singulos communis Venetiarum

commissarios
dicta civilate
et

patritios et

cives dicti

Dat. Romse Petrum anno Incarnationis Dominicae MDix, V kal. Maii, Pontificatus nostri anno vi .

apud

S.

provisores, pofestates,

10.
leti,

Init/o certayninis Veneti victores in

offlciales
,

eorumdem, tam

in

coe/o

eos pxirjnante.

mor

de'

Commovit hoc

Venetiarum
al)

quam

in

prsefatis

nostris civitatibus

illis

occu|iafis,

quorum

nomina, cognomina,

(lurtlitates et

dignitates hic

pro expressis habemus, eorumque complices,

adhsrentes et fautores, cujuscumque status, gradus et praeeminentite existant, et quacumque dignitate etiam regali, patriarchali, archiepiscopali, episcopali, vel alias quavis Ecclesiastica vel mundana dignitate prfcfulgeant, aucto-

edictum Venelos, quos poenituisse referunt sibi Ponliflcem, dum ab iis Faventiam aliaque oppida, quae post Alexandri VI obitum eripuerant Ecclesiae, reposceret; cuin iclo fffdere imminens periculum averlere potuissenl, nunc vero iis omnibus, quorum di-

non conciliasse antea

tione diutina politi

erant, repenle

se

exuere

Ad eludcndam ilaquePontificiam severitalcm usurpata jam saspius ab aliis diffuacerbum

eral.

Deo omnipotente concessa, et de nostry plcnitudine potestatis, per prtcsentes in Domino requirimus ct monemus, et cuilibet eorum tenore praesenlium per hajc scripta manritate nobis a

gia captarunt, atque ad

Deum summum

judi-

cem
1

el

ad

fulurum Concilium provocarunl.

X.

1'etr.

Jiist. 1.

502
Tiini

JULII

II

ANNUS

7,

iii

CIIRISTI 1509.

magnos
'
:

l'itiiiano

apparatus fecere Alviano ct ilucibus, tuin dasseni eos instruxissc

belli
'

religioso, itnm ab a;de sacra S. Marci ad a?dem

S. Pclri

ad Vincula

tradunt
i|uinla

oa^ptuni

autcm
varia

crat

bellum dccima

Tiircas felicitcr

gcrendam
cuni
'

preces ad rcmCliristianam rcpctitas,et mystecelcbrilate

:

Ajjriiis,

ac

tumultuaria pnclia

ria

divina

maxima

peracta;

crant gcsta, (|uil)us vires suas aHjnare cum tiallicis visi fucrant. Spcrabant, c.xccpto acsustcntato

primo Gallorum impctu, dein

facilius alio-

rum

principuiu assullus sc propulsaturos, vcl male sartam nrniorum societatcm dissoluturos

:

dcmum

die decinia (luarla

'

Maii ad

Abduam

mullisquc intcrjcctis addil Die LunfE Pentecosfes sanctissimus dominus nosfer, qui ea nocte mansit in castcllo, de mane babito nuntio dc alia rcgis Galiiie victoria coiitra Venetos sujicr dedilionc Brixiai Bergomi Crema! et Crcmonrc Ia>lus ivit ad Ecclesiam Sancti-Spiri,

unius t;ravissimi ccrtaminis alca^ res suas omncs commi.serunt. Inclinabat initio ad eos victoria, scd pugnasse in ipsos coclum visum, ventornnuiiu" turbinc ct irramline verberati, maxiina stragc deleti, caslris(iuc e.vuti ftierunt; in (jiio

tiis

iiidutus pluviali ct millira, ct fuit delatus in

sede sua gesfatoria prajcedcntibus cardinalibus omnibus cappis rubeis indutis . Subdit Paris magisfrum Cannelifaruiu jirffiter morem vul-

loco viclor laidovicus Gallorum rex postea Virgini tcmplum posuit.

Vencto cxercitu, cum alius mox Gallusad coUigenda victoria pra^mia decurrit ac Caravagium, Bergonuim, Brixiam, Cremam, Cremonam, Pisdieriam solo terrore subegit Pontilex vero ea usus victoria constcrnatos metu Venetos aggressus, Faventiam ', tum plura alia difionis Ecclesiastica> loca ab iis recepit (|uibiis la^tus gratias ritu solcmni Deo egit arbitratusque Venetis obtritis principum Christianorum arma adversus Turcas averlenda conliciendam(|ue cito sacram expeditionem solcmnes ea de causa precationes indixit, ut refert Paris de Grassis ^
11.

Conciso

ila

instaurari

non

posset,

Ponpopulus omnis et rudis intelligeret victoriam regis Gallorum et cladem Venctorum, ac rccuperationcm terrarum, quas i|)si Veneti per tot annos occupaverant, et maxime, ut intelligeret ipse populus qualiler domiiuis noster intendit facere cruciatam contra infidcles nationes >;. Fefellit Pontiflcem sua expeclatio; neque enimfcederati reges perfecerunt jactata promissa de bello Turcis conferendo, postquam Venetos ad oflicium adegissent; quinimo iis pacem orantibus, atque etiam vires maritimas auxiliares adversus iufldeles spondentibus repulsam perperam dantes Venetum nomen penitus cxtinguere meditati a fundendo Pacis Clirisliano sanguine non destilerunt
gari lingua concioncin liabuisse imperio
tilicio
:

lU, inquit,

(jui

scrvatos in ea celebrifate ritus

ifa

describit

patres studiosi

inquit Pctrus Justinianus

*,

Peutecostcs dominus nostcr mandavit, ut fieret publica la'litia ex duiilici effectu, primo cx victoria regis Gallorum contra Vcnc In fesfo

retentis

solum duabus urbibus Patavio ac

regibus sponte concedebant,

Tarvisio, cactera

los, et

consequenfer ex recuperatione tcrrarum

et

qua" ipsi pra^scnti bello ad illum usqiie diem ex Veneto impcrio pactione armisque acqui-

sanctse matris Ecclesise, quas Veneti tanto lcm-

propterea redderentur dcbifse gratiae Dco item ut invocarelur divina gratia pro congregatione principum Christiano:

pore occupaverant,

rum progredienfium vel progressurorum conlra infldeles papalis processio oriiata cum para:

sed cum illi nullum cupiditatibus suis prospera fortuna elati modum imponunt, parta amisere, et Vcnetus, rcceptis urbibus reparatoque imperio, in pristinam restituitur dignitatem . liiterea ipsos cinctos angustiis Venetos ad placandam iram Dei supplicationes pias
sierant
:

mentis a camera papa; usque ad altare S. Petri, et (]uod omnes irent extra palatium per viam ante audientiam, prout factum fuit, ct (juod
papa, dum ex scalis palatii descenderet, ingrederetur simul cum omnibus cardinalibus et
pra-lalis in

indixisse, refert Petrus .lustinianus

littcras

';

praeterea

ad .hiliuin misisse, quibuseum orabant ol)testabanfuri|iie, ne Venetos observantissimos

Ponfilicii

nominis ac
bello

sujiplices

impugnaret

conari

eo

reges

Italicam

libertatem

parvam capellam

S. Nicolai

ibi facta

oralione ante
ret,

Sacramentum papa surgcns cantaprout cantavit, ex libro liymnum videlicet

:

obruere, quippe qui insatiabili dominandi cupidine impulsi ad id solum spectare viderentur,

Te Deum laudanms, etc. Addit plures sacrarum jirecum formulas liinc repetilas, quas studio
brevitalis iir;ctcriuilto.
12.

omnia imperia vi armisque jiroindc ipsum rogabaut ut,

ut

sibi

assererent

sicuti

optimum

Subdit

"

Paris sequenti die instructam

solemnem supplicationem ab Ecclesia S. Laurentii in Damaso ad Ecclesiam SaucliSpiritus, tum die tertia, composito etiam agmiue
fuisse
<

Pontiflcem decebat, concordia' Venetos inter regesque interpretem ageret, desineretque Ecclesiasticis ccnsuris eos armisque insectari afquc in omne fcvum eo bencflcio obstringeret :
,

qucritur
fuisse.
13.

tamen auctor

frustra

hac

tentata

Pelr.

.Iiist.

I. I.

X.

'

Id.

ib.

Cavilel.

Iiist.

Creni.

Veneti et Benlivoli tnale

ad Concilium
X.

Boiiacc.
iii

in Diar. Giiic.

Addit. ad Naucl.
.\ls.

p. 393.

viii. Cavilel.

Appcnd. ad Sabellic. Nic. Rasel.

Guic.
I.

Pet.

Jiist.

viii.

* Paris. in Jui

II

'

Paiis.
I.

111

Jul.

11.
1.

Ms. p. 39o.
viii.

Petr.

Jiisl.

1.

pctr.

Ibid. p. 395.

Just.

X. Guic.

JULII
fiiturum provocant
neti
piiini
.

II

ANNUS

7.

CHRISTI 1509.

503

At

iioii

dcprat causa; Vearceiii,

adlmc
:

Uaveiiualeiii

qua^ a

Constitutionem appeiiarc iiceal, possit vel debcat, diclas poMias ad ipsos, et eorum quemlibet

Pontifieio exereitii ti|iiiugiial)atur, aliacjuc loca

contraveiiieiiteiu

iii
,

pricmissis,

teiiore

detinebant tum etiam cum Bentivolis a Pontificis sentenfiis ad fuluiiim Concilium jirovocarant cujus ai)|iellatioiiis liliellus cuni I>omarn perlatus esset, Julius gravissimo edicto ejusmodi provocationum genera damnavit; ncc
:

'

locum habere et extendentes dcclaraiifes omiii ambiguilate cessanfe; et iiiliilominiis provocafiones et appellationes tam per Leonardum ducem, rogatos, consilium et
pra?sentium
,

commuiic Venefiarum
l)er

modo

eonstitutas

l*ii II

decrelo panias eos coii-

traxisse,

verum etiam

sanxit, liabendos scliisma-

ticos illos

omnes, qui luijusmodi provocationi

rei

factas hujusmodi, (luam qiioscum(|ue aiios pncdictos, pro tempore faciendas, ct inde secufa quLecumque, utpote contra I'ii prffdictam ac prassenfem Constifutio-

consentirent.

'<

nem
memoriam.
in
et

Ad perpetuam
Hac generali

attcnfafas, nuiias, prout sunt, et invalidas, nuliiusque roborls vei momenfi fuisse et pro

perpetuum valitura

tempore

fore, auctorifate, scienfia et potestafe

Constitutione ex certa nostra scientia et potestatis pleniludine de venerabilium frafrum nostrorum S. R. E. cardiualium consilio promulgata sancimus, ConstilutionemPii pra?decessoris tam citra ciuam ultra montes, et in ultramonta-

simiiibus statuimus, decernimusetdeclaramus,

ac pro poliori caufela cassamus et
et uitra supradicfas pauias,

annuiamus

nis partibus,

quoad omnes tam Ecclesiasticas

bonore fulgentes, capifula,

quas contra constitufionis hujusmodi vioiafores ia suo robore permanere decernimus, ioca quEecumque, ad quaj vioiatores ipsos deciinare, et in quibus
scienter stare permifti contigerit, Ecciesiastico

quam

sa>cuiares personas, eliam regaii digui-

tafe ac cardiiialatus

et collegia, congregationes, et synodos, ac pariamenta valuisse, vaiere et perpefuo valitiiram declaramus, cum suppletione

universitates,

soiemnitalis

cujusiibet
iii

efiam

publicationis

supponimus interdicto. Datum Roma; apud S. Pefruin anno incarnatioais Dominicaj mdix, Ival. Juiii, Pontificatus nostri anno vi . edictis Veneti nuilum pra?1 i. His percuisi stanfius ad sananda accepfa vuinera, lapsasque
res instaurandas
iliafa

omissse, cujus

illa

edenda

vel

pubiicanda
fieri

defecfus prreteiidi posset, qua^ juxta illam

EcciesitB

remedium putaruat, quam si damna injuriasque sarcirenf.

requirebatur, eaiiKjue ex pra'ferito, iiuiic et in posterum invioiabilifer observari mandamus,

ipsius vioiafores,
stant,
poeiiis

cujuscumque
censuris
iii

dignifatis exi-

Damnaruat ifaque conceptam ad futurum Conciiium provocationem.interminanti edicto anfea promulgato paruerunt, ac legafionem ampiisnus,

et

eadein

expressis

quocumque fempore subjacere

statuentes, con-

traria consuetudine seu potius corrupfeia

obsfanfe, decernenfes et declaranfes ultra

non pumas
ef

siinam cujus princeps fuif Dominicus Trivisais ipse qui antea Faventiam non resfituendam male suaserat ', ad Pontificem miffendum
decrevere, qua censuris soivi fiagifarunt -, demissa in posferum obsequiapoiiiciti, de quibus
extant
'

impositas, quas ipso facto dicfos vioiatores et

contravenienfes incurrere volumus

ipsos

publica

Monumenta

die uifima Juiii

eorum quemlibet pro

veris et iadubitatis sclii-

smaticis et inconsufilis tunica;

Domini

nostri

Jesu Clirisfi vioiaforibus ef dissipaforibus, ac de Caflioiica fide maie sentientibus babendos et repufandos, poenisque canonicis et iegalibus confra tales imposifis subjacere, et cum Datban
et

hujus anni, Indictione xii consignata. 13. Exfant * etiam alia; pubiicse Tabuite xi Sepfembris die exarafa^, quibus Leonardus Lauredanus dux ac senatus Venefus orafores suos amplissima aucforitate ad quasvis pactiones cum Ponfifice coaQciendas, ut in iiiius grafiam
resfifuerentur, instruxcre
:

Abiron partem

et

dauHiationem
,

bal)ere;

Licet,

inquiuat,

ipsasque efiam poenas et earum quamlibet omnes iiios incurrere voiumus, cujuscumque conditionis exisfant et gradus prtcrogafiva fuigeant, qui in senalu, consiliis, pariamentis, congregationibus etiam synodalibus, et provin,

ciare et perspicue videri pofuerit per aiferum

mandafum ejusdem
domiaii,
fra
:

iiiustris principis et inciyti

ef

tofius reii^ublica; Venetie , et in-

quanta
sit

dubio

futura

ciaiibus, vei alias

quomodoiibet

tacite vel ex-

presse, voce vel scripfo, per se vei aiium, cu-

solum circa omaia tractaada,

Extractum
est ia

deinccps proculobsequeutia sua non monitorium verum et ad aiia

fuerit, et sit et
fiiialis
,

et fine

debito ferminanda

juscumque timoris
preefensa

vel reverentia3 veiamine vei

annum proximum

Poatificii

excusatione, ef superioris mandato non obstanlibus, decreverinf, consulueriiit, seu

deiiberaverinf, vel aiiorum dicfa approbavcrint,

Venetis foederis coiioquium; optabat enim Julius socios reges ac priacipes amicitia cum iis conjungere, cum jam uuivcrsi vofis potiti,

cum

consiiium aut vocem dederint, ut ad futurum universaie Conciiium a nobis vei successoribus
noslris

controversisque juribus et urbibus receptis, in Turcas vertere impetus debuissent sed ii flecfi
:

Komanis

1'onfificibus confra

pnedicfam
'

Guic.

1.

VIII.

Petr. Just.

1.

xi.

'

Exl. iQ Bull. coust. 22.

ma; 5. ex typogr. Val. an. 1606.

'

Ext. typis cusa

Ro-

* Ibid.

50'f

JULir
iil

II

AXXUS
'

7.

CIIIUSTI 1509,
18. Trailit

non potuere,

t|iieri(iir
(i

Petrus .lustiniamis

10. Bc-^tiltita'

Venctis iirbes.

Arnia. in-

quit, undi(]ue per tolam Europani hosle in Vi;netuin cionte. ad restinsuenduni lanluni iiuciidiuin patres necessitate adaeti Mattluei 1'rinli rogatione, qui in secundo collegii ordine pra?-

Pontificem prfefeejusque exarchatiii, et universa? Flaminia; Franciscum Alidosiiim cardinalem, (Mimdciiunie Bonoiiia^ legaliim, ati|iic al) eo sa(roriim usuin, (luorum Vcnctiuiim causa justi'

idcm Riibeus

cisse Ra\eiiiue,

iiiiiii

iiiiiictiiiii

finrat,

llavciuia'

consultor erat, Ariminum. Ravennam, Cerviam Pontifici ultro tradunt; Veronam, Vicentiam, Pataviuin, Maximiliano Caesari; Apuliw auteiii urbes maritimas, erant ea* Manfredonia, Tranum, Jlonopolis. Brundusiuni, Hydrunfum ac t;allipolis\ Kerdinandus llispania rex habuit. el Polessinuin .Vltonsus dux Kerraria' alque id faclumesl, ut hoslium inipelus relanguescerel; credidere enim Vcneti per hanc voluntariam
:

pra-terea Kaveniiatium oratorcs

restitutum Roiiiam pro:

fectos ad Pontificios pedes se provolvisse, niultis(jue

prsrogativis Ravennatem rempublicam

Apostolica libcralitate decoratam,

tum

ut in ea

oninia liona, qua> Polciitani possedissent, haereCum ditario jure succederet. tuiii subdit
:
'

terrestris imperii alienationem

regum animos

placatos emollitosque reddere: verum hi nihilominus perseverantes in belio omnia liostilia in Venetos adhuc agebant, in Foruinjuliumque atque Histriam Germani cum justo exercitu
irrum[)entes, eas
dilioni
rilia

populi iuaxinuim legati exposuissent, Puntiicx respondit jure eos la;tari, qui post tot annos ad verum dominum rediissent. euinque dominum, cujus nihil esset im|)erio sublimius, niliil niilius; cui servire libertas est, et illi qui subjicerentur quodamautciu laetitiam
liaveiiiiatis

quoque provincias Coesareae subigere tentarunt, Tergestoque et Goreceptis rem Venetam armis undique
,

infestabant
17.

De gesto a Maxirailiano Caesare bello in Venetos; utque ii placato Pontifice ac restitutis

urbibus, quae ditionis erant Ecclesiasticae, sensim coUigere animos. atque pristini imperii amplitudinem recuperare ca?perint, dicetur inferius. Quod vero ad Ecclesiasticas urbes attinet; eas a Venetis, pacta cuin Pontifice amicitia. restitutas, confirmat llieronymus Rubeus sic inquiens - Cum Veneti in dies raagis undique adversa fortuna premerentur, amissa peninsula Rodigina, et classe in Athesi amne ab Estensi Ferrariae regulo superata, omnibusquead extremum, quae in mediterraneis et continenti possi:

inodo praestare caeteris dici possent; quando illorum princepsesset nondux quispiam rexve, autorbis CaesarAugustns, sedPontifex maximus divi Petri Aposlolorum principis successor Christi Dei vicarius, adcujus seseabjicere pedes quos deosculari boni omnes cupiunt; qui recte Rex regum et Dominus dominantium pro Christi
,

reverentia, cujus hic gerit Tices, et

Deus

in terris

appelletur; qui in omnes mortales tenet imperium, cui divinitus datum est cffli aperire portas et claudere. His Pontifex graviter pronuntiatis, paulo post Venetis legatis snpplicibus veniam postulantibus benigne paterneque exceptis, rein Venetam ejusque partes juvare pro virili reccpit, ab eoque die res Veneta, qua; ad extremum fere intcritum inclinaverat. felicius progredi ca?pit; nec diu pnst mult urbes. Pataviuni praesertim, recuperatae sunt . Consentiunt alii auclores

debant urbibus amissis, .loannem Jacobum Caroldum in Flaminiam cum mandatis mittunt, qui Pontificiis procuratoribus traderet, quae ibidera Venetorum nomine tenerentur;

placato Pontifice, restitutisque Ecclesiae pristinis juribus, reiimblicse Venetae gloriam virtutemque
sese efferre cttpisse.
i9.Plac(ito Pontifwe. Venetavirtus reflorescit.
^^^state in Italiam

dum tamen

Descendit extreraa

Manfronus, Gracus ca>terique captivi dimiUerentur, (fuerant ii ab Ruvereo in tumultuaria

pugna

intercepli) ', et senatus interdicto Pontificioliberaretur: qua re publicisTabulis firmata

MaximiGermanica, sed Gallica lianus Ca;sar, nec modo etiam, Hispanica etltalica auxilia coegit ad Pataviumrecuperandum, quod populari in Venetura

senatum studio
Cffisarco

et

servitutis Gerinanicae odio a

:

tunc primum tandem Ravenna anno ab ortu Christinono supra millesimumquingentesimum

imperio defecerat

Venetus tamen tan-

Romano
tiquius

Pontifici restituta est; cui nihil fuit

aii-

constantia post tot calamitates potuit, ut ' Cffisareos impelus fregerit', quamvis octoginta

tum

acceptam provinciam Ravennamque pra^sertim omnibus quibus pro tempout

quam

vel 60 amplius equitura

peditumque millia sub

rumdifficultatedabaturimmunitatibusafficeret, etc. Extant de liis Pontificia Diplomataad Antoniuin archiepiscopum Sipontinum, quem ad Ravennatein rem administrandam, antequam eo se conferret, pra-misit ' initaeque sunt ab Ari-

signis recenseret. Elatus ille vindictaj cupidine in Venctum nomen, quod delere moliebatur,

ad obsidendas Venetias classe non polleret ingruentis hyemis incomraodis territus in Germaniam rcdiit. Liberato ' autein Patavio, Veneti

cum

instructo cxercitu Montemsiliccm, Atcsle, Cita-

minensibus

nonnullffi deditionis leges

% qua? a

Julio confirmatffi sunt IV kal. Martii.

Bassanuin, dcUain, Montagnanam, Coloniam Vicentiam, Bellunum, Foltriam, Rhodigiura in

,

'

Petr. Just.

' Id. ib.

I.

et alii.

Hubeus
.33.

Lib. Bull.

lxiv. p.

I.

viii. hist.
Ib. p. :!1.

Havenn.

Rubeus

1.
I.

VIII. hist.

' Pet. Just.

Creir,.

X.

Ravenn.
Guico.
1.

Guicc.

1.

viii el alii.

'
I.

viii. et C.avilell.

hor ann.

hist.

Pet. Jnst.

x.

.irLII

II

ANNUS

7.

iilla

CHRISTI 1500.
:

505
staturum a
justiori

fidcm rcccpcro, (Aimacliim iiivascre, ail Fcrrariam vcro iiifclicitcr rem gcsscre, accc|ila a
i'(Uililicc

lerint caiisa

speramus tamen

Dcum immortalcm.cl

rcm|)ublic:un,(iuam

Kcrrariciisiiim clicntcla

'

scdari

iti'-

nim

JKcc

bcUa

stiuliiit

.liilius

'-,

cum

liiiiiiaiia

frcgit,

Ecclcsia al(|uc cfiam Galhis IIis|iaiiiis(iuc rcgcs controvcrsis iirbilius csscnt potili, ac Vcnctos

iioii ])Ci' scpfingcnlos aiiiios amplius ab immanitate tol hoslium servalurum. Proindc tibi vclim persuadcas, nos, cum pcr

vis

occasioncm

Maximiliano

Caesari, qui phira

quanquam non
Acliillc

omnia

recepcrat, inlcrprete concordiy

operain daturos, iit intclligas, nihil nobis Persarum amicitia anliquius esse, aut speciosius (iiiidquam futurum, quam
liccbit,

de Grassis cpiscopo Tiicrnate inlcruuiitio A|hilolico, conciliare

Turcas Christiani nominis

liostcs, (luibus ipse

annisus
:

est,

missiqiie a Vcnetis

oratores duo fuere

lulatis

sed

cum

xMaximilianus pos-

infensus sempcr fuisti, mullisconsiliis, aut paribus animis oppugnarc possimus sed htec
:

cta

non poneret, convcntus rc infedimissus est, non sine rei Christiana; delri-

modum

oiiinia cl

pluracoram pcr legatos tuos

.

intclligas.

Vale. Venetiis

mento. l)um Sociale lioc in Yenctos belluni gercbatur, Ismacl Persarum rcx oratores suos ad Venetam rcmpublicam misit, ut ipsos ad conjungenda cum Pcrsis in Turcas arma concitarct. Extanl cjiis littcr;i} quibus ipsos admonuit 1dcris olim a lcgatis Venetis cum Usumcassane materno avo suo in Armenia percussi peliitque ul arfifices peritosad conflanda ;cnca tormcnta miftcrent, classemquc ad Gra!ciam ct Asiam adversus Bajazclhem infestandas decernerent
',
; :

20. S//)iitl(as exorki intcr JitUiun et Gallontni

re(jem.

Dissidere
II

'

interea co-pit Gallorum

in

rexa Julio

Pontilice ex levi ct iniqua causa,

quod niinirum, quodam Provincia; episcopo

Uomana
Julius

curia defuncto

i[)so

episcopatum illum rege iiiconsulto contulissct, nec regio

,

contentum jure, invasisse Ecclcslasticiim, ac sacerdotum in Bomana curia causas agentium cciisus ra[)uisse, atque ob ha;c dissidia Julium cardinalis Albicnsis admissioncm cxtraxisse
Viterbii tradit Paris de Grassis

primo (luo^iue tcm|ioro Minorem Asiam invasurum, daturumque operam, ut oppida, qua; in
se

lafcm mensis

pra^terili,

Circa medie(nimirum Septembris),

^
:

cum papa
irem

ora GrEEcia;

superlori bello amiserant, classe

in

Vcnelarecipercnt; qiia idoncararaque occasione

esset in Viterbio, misit pro me ut quia intendcbat facere consistorium publicum pro liac admissionc, (nenipe cardinalis
illuc,

ob Europa^orum regum bclla

: :

Vcnclum nomen

All)icnsis,) in Vitcrbio

facienda,

ac etiam pro

conversa sunt respondit hiscc litteris' I^eonardus Lauredanus dux Lconardus Lauredanus dux Ismaeli Sophi

novo cardinale absente similiter cum isto admittendo ibidcm cuukiuc ivisscm parassemque omiiia, Poniificc sic mihi jubcntc, ac intcr
alio
:

Pcrsarum

rcgi.
litterse

alia
tuse, hi-

consistorium dispositum
c[iiscopalis
satis

fuisset
et

in

aula

Gratissimip nobis fuerunt

lanli

domus

Iari(juc vultu lcgalos tuos viros

o[)timos cxce-

ecce dcrepente omnia fucrunt rcvocala, ex co quod

am|)]a
forti;

pimus;

<;nim

quanti jure optimo

amicitiam tuam facimus, ficri dcbet: ncquc vctcris

dictum

amicitia^ ac faHicris, (lua; nobis

cum
;

1'ersariim

fuit rcgem Franci;e abstulisse possessiones oninium Ecclcsiarum ct monastcriorum ct benclicioruin ab illis, quibus papa a certo

regibus cxtitit, obliti sumus, grataquc scmper apud nos futura cst ejus rei memoria at sum-

aiite

mopere hctamur, te novum Pcrsarum rcgcm Turcarum liosfcm esse, quodque tibi curse sit nobiscum belli causam communicare, atiiue ea iolliccri, qupc si Usumcassancs Jacuppusquc filius pra^slilisscnt, ncqiiaquam nobiscum Oliiomannis bcllum gcrendum foret. Cffiterum illa; sunt rcrum vices, ut sicut Persarum reges domi ca tcmpcstate otiosi occupato in Europa Hajazethc nihil sibi

lcmpore citra contulisset, et quibus rex nuper paucos dies possessioncm concessisset. Causa aufcm tanlie indignationis rcgisfuil, quia
ut dicitur^ pa[)a providerat Ecclesia; Avinionensi
in Provincia

cuidam Iiomini non grato

rcgi,

ct

pra^tcniuam lcgatus .Viiostoliciis regi promiscrat quod papa lioc non facerct. Papa autem e conlra
dixit sc

movendum
ct

existimaverinl;

ita

temporum conditione, quod volumus ac maximc optamus. pra*stare non possimus, quod pacem quiuqucnnii
nos in deleriore
periniqua

cum Bajazelhe factam minimeviolandam mamus; implicamur aiitem gravissimo

existi-

bcllo,

quod fcroces Europa" gentcs, conjurationefacta, et maximi reges nullis laccssiti injuriis, sed sola
concitati Vcneta;
fclicitatis invidia,

nupcr

inlu-

nunquam talia piomisissc, ncque Icg;ito hoc commisissc. ut regi [iromitfcrct; ct sic orla iiiter dictos simultatc, pa|)a non voluit aliqucm de islis Gallis novis cardinalibus admiltcrc, praeserlim Albicnsem, qui cral et est, utdicilur, iicpos cardinalis Bolhomagensis, quem omnes boni viri blasphcmant lanquam Pontificisadversarium, el omnium malorum causam . 21. Tradunt noiinulli contrarium, ncmpe cardinalem liolhomagenscm suasisse rcgi, ut Pontificis amiciliam colcrcl ac paulo post lcvis ca confroversia composita cst, et Ludovicus
:

Albiensis cardinalis a
'

Julio

inter cardinalcs

Guicc.
al)

1.

VIII.

Ibiil.

'

cnllcct.

llicroii.

Donzell. p. 110.

E.\t,
*

iii

coin. Kpisl.

proccnim
1

Exl. ib.

Guirc.

I.

vin.

Paiis lo.

ill.

p.

'i8.'i.

ANN.

TOMUS

X.X.X.

RAYN.

XI.

(l'f

son
sdlomiii
aiiiio,
"
iit

.Trr.ii

II

Axxus

i.

CIIRISTI 1509.

lilu

aiinii??iis

fiiit

inoxiiiio
sic

inouiilo
' ;

cpiscopus Civitalis-Casli^Ui
(|ni
ivil

g(-niianiis

mous

nanat itlom

Paris,

iiu|ui(Mis

nuiiliiis

ol

orator sanctissimi domini

sivo
Siii{(>nsos
jiro

Caniinalis Alliionsis anlo lunlos (iomiiii noslri

iiostri

iiapio

ad Ilolvelios

gcnutlexus in iiKHiio uoslrornm amiiorum niagislrorum cacremoniarum legit alta et inteiligiaii loiipum liili vocc formam i|isius jnramcnti prout jacet in ordinario, (le verho ad vcrhum, el in fine papa recipiens in propriis manilius
lilirum

noiiiiullis ardiiis fidoi Cliristiaiiiv nogotiis

Iiajresi

super
Piic-

aut novis figmentis palrum Pricdicatocausis papte.

nim

ol aliis particularilnis ali(iui

dioatiH'os

Bornoiisis coiiventus magicis

aportum

in folio, ulii est

criicifixi

nostri Jesu

(".liristi

imago domini ex una parte, ct ex

ad opinionem contra immaculalam DcipariT concepfionem liominum animis inserciidam, dc (|ua jam ante gr.ivissiniio inlor
artihiis er;Hit usi
illos et .Minoritas extiteiant

alia parle ubi

sunf quatuor principia (luatnor

concertationes; .\po-

evaniielioriim, porrexit lilirum

(|ui

eidem cardinali tangcns cum manihus imaginem et juravit

:

stolici

autcm

Icgati ct

duorum episcoiiorum
' :

judiciaria scntontia fuisse illos namniis injecfos

P^odom anno pridic kal. Jnnii apud licniam in Ilolvctia qualuor S. Dominici conventus ihidem fratres,

scripluras Kvaiigeliorum, cf dixil videlicet Sic me Dcus adjuvet, et lifcc sancta Dei Evangelia.

rofort liisco vorhis Nicolaiis Dasolius

pedem duohus magistris cerimoniarum expresse jussit, ut Instrumentum etlnstrumcnta super Iioc conficeremus in puhlica et
Qiio faclo,
ijise

cardinalis osculatus est

pap.T, (]ui nohis

prior, loclor, supcrior, ct oiistos capti per lortii-

ramoxaminati, dcgradali, ad igncni condomnati, miserabiliter sunt combnsli, proplor quasdam

dolosas. falsas, im|)ias
ot

solcmni forma
cardinali, el in

>.

A infra

l)ie

Veneris

xi ,Ia-

diaholioas iuacliina-

iiuarii jiapa in consistorio secrelo clausit

osnovo

tionos, qiias in odiiim inimaculatissimiv virgi-

amhohus

niagistris

cnm

lihro

eodem consistorio finito nohis CTrimoniarum intro vocatis papa legit aperitionis formam ahs^jue

nis Mariffi Conceptionis occasionaliter excogitariiiil;nain (jiiemdam

tani

eo quod nohis aliquid diceret; et sic aperuit os eidem cardinali, ct eodem contextu legendo
dcdit sihi

simplicom ctjustiim idioquihusdain incaiitationihus diaholi arte dcmentarunt, ac iilurima tam in

snporstitiosis

sacrosanotio
sculptis

Euoliaristia?

sacranionto
;

litulnm videlicet Ecclesiae SS. Petri

:

et

imagiiiihus tcntaverunt

quam quemadmo,

Marcellini

annulum sapliirum
aliqua offensione

lecla, donavit eidem pulchrum . Atlicet ea controversia sedata fucrit, nov;r tamen iion sine

qua

forma
satis

dum

fere facta

eorumdem ha;resiarcharum
impressa
:

in

lucom

arte calcographifc sunt

ideo

pra-seiililius

oorum

confessata suiierfluum inloci

suspiciones mota? fuerunt

serere duxi. Taiidem vero ad instanliam Ber-

(luamvis inter Ludovicum Gallorum regem, antec|uain Italia ahscederet, Pontificemquef(5dus,

nensium .Vymo Lausanensis episcopus

or-

Francisco cardinale .\lidosio administro, ictum

fuissel:

dinarius in(|uisitioncm contra eos fecit, quo adstantc uiia cum .Mattheo Valesiano Pontilice
.Vcliilles Castelli

lum

quo virum

inter alia

principem

cautum fuit, regem nulnullumvc populum

,

episcopus et .Vpostolicaj Sedis

clcricali dcposilos

logatus ad Iioc a papa Julio specialiler niissus,

liomanec EcclesiiP clientem

in

fidem receptuFerrariensis

ah omiii gradu

ct privilcgio

nim

quod postea

violavit,

cum

XXIII die mciisis Maii potcstati tradidit sa'culari,

patrocinium adversus Pontificem suscepit; ex ([uo tot tantaque hella scliismatis exordia, Gallicique in Italiaexcidii causaj pullularunt. Meminit de gesta ab Alidosio apud Gallum legatione Paris de Grassis in rituum Pontificiorum liis Die, inquit, .Mercurii xiii Junii in contoria
'

sistorio

secreto

fuit

dominus Franciscus

crealus reverendissimus cardinalis Papiensis legatus

de latere ad Christianissimum regem Franciic inltaliaexistentem visitandum etsuscipiendum,

ut moris est
.
-2'2. Exovta oinid Hclvetins iieeresis. Tradit idem auclor, dictum .Vcliillem de Grassis fratrem suum, quem in Germaniam legatum fuisse decretum diximus, appetcnte Vere in nonnullos

lifcrelicaj

pravitatis lahorantcs infamiainquisi-

visse

"

Dic, inquit,

LuniE,quintamensisMartii,

atque dehinc ultima dic ejusdem niensis ignc (iit liicrotici) sunt incinerati in prato trans .\rapra^soiitibus ihidem utriusque rim fluvium sexus ctconditionis multishominum millihus. Eadem tradit Joannos Trithcmius -. In tantam vero va?saniaiii imiiictateniquo adduxiteos pseudoreligiosos inanis glorijE cupido in propugnanda oiiinioiie a suo sodalitio susce|)ta. At de liis satis nunc .Vfricanas res aggrcdianuir. 23. Oranioii, iluce Ximeniu, Afris ereptum. Hoc anno illatus est ingens in .\frica Tremeseniis tcrror, expugnataque hiennio ante Mersercaluhirana arce portu insigni instructa, ereptuni iis armorum \i fuit Oranuni, Francisci cardiiialis Ximenii .Minorita; archiepiscopi Tolotani in exercitu cruccsignalo imperatoris auqui lIisp:inos ad sacrum illud bellum spiciis
,
;

decimam scxtam, recessit cxrrhe reverendissimus dominus .Vchilles de Grassis

circa lioram
'

suscipicndum commoverat, sumptusque

niilitarem fecerat, ca
fccta pactione, ut

in

rem

cum

Oranum
ail

Fcrdinaiido rcge convel Ecclesiw Toletana;

riuicc.

I.

viii.

id.

ili.

et r.avildl.

iii

liisl.

Ciemnii.

<

Haiis .\U. p.

W2.

Nii'. lUisfl.

in .\(ldit.

Naucl.

Trilli.

in Clir.

Spnnliei.

.][-].][

II

Axxrs

7.

(iiKisTi

1501).

,-)07

addicLTot

iiii|it'rio,

vcl

si

cjiis (luininalii |i(tiii

|iosiUis
aiitc
iii

tolam

illain |ilaiiiticin occii|ialiat,

(iiiic

inallcl, aclas iin|iciisas

Ex cujus
tinrilitis

uiiiis

Xiineuio ipsi rcriiiidcrot. ia celso coUe posikc inaMiiljus,

sitii inuiiita',

arcein Mcrsalcabiiaiiain cst, scd i|iioiiiain tauta festinalione inilites dcbiiitata corpina

ac loci

at^juc allcra paiii!

ciirare

non valuerant,

at(|uc Vciieris dies tuiic

;

pcrtusa" mari, allcra pomariis et irriguis fontibus ciiictcC, sex millia domoruin contineiitis, et

illuxerat,
les

carnibus vcsci reliyio erat

trcpidan(|uid

cunctorum aniinos, ncijue eniin

ede-

mcrcimoniis tlorentissima" oxpuprnatioiu', iiuiinala' adco rcs barliaiioio fucriiiit, ut postoa iStif;ia

rcnt praicr laridum et porciiiam ex classis coininoalti stippctcbat, Ximciiius bone ominando
relii,nonc

ot Tripolis
;

in

Christiaiiorum lodactto sint

exsolvit,

ct

(|ua |iollebat auctoritate

potcstatom
classis

iiiKo fiiso
siiio

onarrat (iomosius,
dillicultatibus
ot

do(|iu:
[iro-

non

iiiaj;nis
j^loriio

ob

facultatem cariies edendi dedit. '2'k Subjicit auclor, liabitain a Ximonio ad

milites orationein, (lua se paratiiin, |iriinus irrueret, ollerobat Kj:o,
:

ooriim Xiiuonii
fort

yonorosa; pietati inai)|iaratii luoc ro-

iit

in liostcs

loiHoruin livoroiii ciiinparala'

:

iii(|uit,

anle

<i

Classis octtiagiiita actiiariis iiavibus,(le,

com maxiinis friremibus

vij;ia

(]uas

iiunc

rej,Mas

alios priimis iiieinet periculo objiciam, (|ui sic animatus liiic tandoin prodivi, aut stroiiiie di-

yaloras vocaiil, constabat. pra'tor ponnulta na-

micanlos liodic victoriam adipiscamur,

id

aiit

si

majoiibus sorviontcs veliebantur aiitein decein millia peditum, equituin Ycro (|uatuor millia et lixarum calonum(|uc nuinorus noccssariiis. Postridie idiis Majas voiilum secuiidum nacta classis est, (|uare, sublatis anclioris, liora forme diei tertia, portii
et scaplias
:

minora

minime supori concosserint,

i|ti(id

aboiiilnor,

Cartliaiiinis solvunt: ox litteris.\lveri scliolastici

oinncs pariter confossi concidamtis; naiii iilii melius antistes Ueo sacer occuinbot, (|uam pro rolitjioiic dcpui^^nans? nec oj,'o primusliano yloriam videbor assccutus, sic eniin iniilti, (|ui ine in Tolelana diynitate anteccsserunt mortem pulcliorrimam piif^iianles oppotiore. Ihoo liicons
,

ad Dieguin

Luimm

.Vjalam satis conslat, cardi-

aciom |irocedero jiibebat, so(juo militibus comiteiii

inaciom ex sollicitudine contraxisse, non lamoii oli id animi vires imbecilnaloin corporis
liores factas, ol maiiiia totitis oxorcitus alaciitate vola,

dabat.
iiicitati

Cuiicti

moduin
tes,
iit

(^jus oratione mirum iii Ximonium circumstetere oran-

puyna abscoderot,
;

ipsis(|ue prirlii cmilli-

i|uo

dixiinus dio, fecisse, cortissima

ctuni committeret
et

victorite spo
inilitiim

ouiicopta, adoo justi belli

causam

o|)orain rcli"ioni reipublic.c navaturos, ut ipsuiii susce|)ti iio-

eam enim

ot intlamman^ vabi, roliyionom susoopti postridio ojus ,diei: mulla jain iiootc Ximenius ad .Vfricam

animos oxoitare
(di

pi;osortim

sooiiiidis volis appiilit

siiniis
iii

is

atitoin dies religiosis-

^otii iitiiu|iiam ptoiiitorot. Cessit commuiiibus omiiium procibus Ximenius, at(|iie a;tatis ct |)orsona' su;!" moinor in Petriim Navarruni cniii curam rejicions iii Mersalcabiranam arcem sc

00

aiiiio fuil, (|iioiiiam (iiristi

sorvatoris

rocepit.

Sacrain iodictilam in<,qessus,

,

(juio

divo

cotilum ascensus 00 die celcbrabatur.

Non-

Michaoli dedicata est

[lassis

in

geniia

procumbens

niillis intorjoctis, ut

Ximoniiis .Mersalcabiramim
liii isiiiino

manibus

iii

ortMuin intontiis miiltis la-

imperio, injjrossiis sit, et noctu exscensio facta fuerit, diim urbs cliissiariis lormentis a Potro Navarro dtice
(|iii iiiiroliiit

poiium,

exiinio (|uaterelur, addit

et aniini prfcsentia
siiii

.Multuin iihioritatis

exercitui eo die Xiine-

chrimis Doiim precabatiir, iit suis Christianis prasidio esset. Petrus Navnrrus, iit injjcntem .Mauroriim ct Numidariiin miiltiliidinom oolies occupasse vidit, iio nostri, (|tios maritimi a^stus et labor ojus diei lassaverant, iinpares iii con);ressu osseiit, tiinuit.
..

nius attulit; nam e .Morsalcabirana arcc snoriim caterva slipatus, ciim ;ul portuin, iit dixinuis, eyrcdcretur, novitate et insolentia spectaculi

Et infra

.\iiiiiii

ila(|ue

dubius

;id

Ximoniiim rodire docrevit,

(^jus seii-

ducuin animos ot militum perciilit iio(|iie eiiiiii iniperatorom suuin sploiuhmti clypeo, aut casside ex ciiimera ignos vomente formidabilem
;

tentiam, anteiiiiam (|uid(|uam teiitarel, rogattirus. is oxporiontissimi imperatoris (lul)it;ilioiie

permultum commotus,
s;itis

iic(|ue

(jiiid
:

coiiMilorot
Ii;ic,

cortus, cuin se colIoj.^issot

Cliristus

In

iiujuit,
l'atris

intuebantiir, sed l*ontilicalibus vestibus indu-

vir

fortissimc, puf,'na

suinnii

tum, saccrdotibus

ex utro(|ue latere stipatiim, ct cruce argentea pro vexillo praeeunte, (juam .\lgora canoiiicus Seguntiensis
et religiosis viris

seductor .Maurorum .Maliomolus iii certainen descendunt, oinnein cunct;itioneni non

tilius, et

ex officio gestare solebat

diiuindus, validis
lioiiio,

tum vero
ot

frater Fer-

solum damnosam sed iinpiam osse arbilror (|uare oinni deposita formidine militos tuos, ut
:

latoribiis

procera statura

ciiin

c|uo ox l-ranciscanis sodalilius .Ximenius

enim

hostibus maiius oonforant juboto iiiiiii spes est, te liodie victoriain

ocrt;i

ni;i'Mia

familiaritcr ntebatur,
bat, gladio
;iooinctus,
vii
i,

equa alba insidens gereHispano supor saorum Fianciscantim

cum
(|UtO

laudo roportaturum.

Divinum

id

potiiis

oraciiliim, (|uaiii illiusluiminisconsiliumfiiisso,

qucmiidmodiim
hora
foriiio dioi

ot

o;oteri

religiosi

sunl postca insoouta declarariint;

iiisi

onim

(|ui

00 dio jubontc Ximenio arinis se inusoxta oiniiis poditalus

iii('r;int:
iii

eo die pugnatuin fuisset, Oranum capi noii potorat. Vix post trcs lioras a capta urbe Trciiiesciiius

(|uatuor aginina pcr triliuiios mililarcs dis-

.Mcssuarus,

(|ui

auctoritatc et

potcntia a

508
regccsl
scciiiiiliis,

.TtJLII

II

ANNUS

7.

CIIRISTI

1500.
uii)is cclchciiiiiia
(jiiiil
iii

tum
tra

vi in aiiviliiim

cimi maf;iia [loiiiliim cl Orani vcnii, (iiii iirliis

ratus

C(|uica|ili-

cst dic ohc([nilans [icr ioca

cjiis siliim csl conlciii|)laliis, cl

|)artil)iis rcliciciuliini

siiigiilis

vilate ct iiirc|ptionc cognila nil tcntaiuiiim con-

aiil

iiova

iiKiiilioiu.\(1

con-

Hispanos viclores
2.%.

ad regem suuin
S. Ja-

struciuiiim
catas,
vit.

altentc

consi(lcra\il.

nicsquilas

rediit.

dciiulc dcllcclcns rilihiis Mahoinclanis conspur-

Subjungit Gomcsius, inclanialo

iil

cmiiiularcnlur ct cx[)urgarciitur cuia-

cobo

tutelari hostes e clivis depulsos, ac nostros

per iilaniticm sc cffndissc in fngicnlcs, qni urbc cxcipi non polucrant disjcclas a cruccsi:

Erat forte Dominicus dies, qui cum in tcrtium decinuim kal. Junias divo Bcrnardino
dicaliim incidisscl, rcligioncm inirc auxil. Curavit igitur, ut mesquit;e more Christiano consccrarcntur, (|Uo
hostili

gnata classe bostiles madiinas

tuni facto im-

pctu supcrata ascensu mccnia, dcfixa in propugnaculis Cliristiana vexilla tum Maiiros sine Sievitia^ line contrucidalos, adco ut cadavcrihiis
:

omncs

sacris

intercssc posscnt,

ct rcligioni salisfacicntes,

ad rcli(|ua in tcrra

vice stratx

esscnt
ct

quc millia

captivorum numcrum ijuinco amplius extitisse, triginla tan:

lum cx

noslris dcsideratis: [)r;cdam (juingentis

magnos animos C()nci|)crcnl. Igiliir mcsquilam maximaniMaria^ victrici ct angclic;e ad cam Anniinlialioni dcdicavit. In hoc autem templo cffnota^ihio ad aram maxiuiain constiluto, ut sihi

millibus nummnm aurcorum a'stimatam. Tt vero cardinalisXimcniusurbem ingressus gratcs Dco cgcrit, ca[)livos Chrislianos libcrarit, ac [)rofana lem[)laa funcsta supcrstitione expiarit,

annivcisario sacro
capta
fuil,

XV

kal. Junii,

quo
tuil,

die

Oranum

[)arentarent, insti-

idcm Gomesius sic inquiens Igilur Ximenius captac urbis nunlio impcndio l;ttus noctem illam hilarcm in hymnis et gratiarum actionibus somni immemorinter suos traduxit.
describit
:

l>oslridie

ejus

diei

trircmibiis

Oranum

petere

placuit, ut
ret
:

salchrosi itineris difficullates vita-

fruebatur inter navigandum pulcherrimo urbis aspectu, menianis frequentihus et candidissimis turribus coUucentibus. Ad tcrram cx[)ositus crucis vexiilo preeeunte, et victore milite
stipalus,

millihiis nuinnium ad hanc o[)cpcr|)ctuum datis. Altcrani, uhi multi cx Mauris occuhuerant, divo Jacobo Hispanicae virtutis conservatori, in qiiihus slatim saccrdotes nostri sacra fecerunt, ct su[)i)licationes sunt habitffi. Sed quoniam divo Bernardino partim ob egregiam viii sanctitalcm, [lartim oh communem monachatus religioncm Ximcnius pcculiari affectu devotus erat, ne eum praeteriisse viderctur, xenodochiiim, quod ;cgrotantibus inilitihus [^atchat, Bcrnaidino tutchui consccravit, memor scilicet [)ietatis, ((ua illet)lim Senaliiginla

ram

in

urbem ingrcssus Iffitusomnium acclalaudcs Dco optimo mationibus susci[)itur niaximo victoriarum largitori concinentium, gcntium harhararum victorcm et Ximcniuni
,

proclamantium. Uua ille Davidis vcrsiculum lus,

tulit,
ita

re

mirifice

oblectapro-

suhlimi

voce
:

ut omnibus exaudiri

posset

Non

nohile xenodocliium in fiore ;ctatis constitutusadministrandum suscc[)it,ca;tcrisminislris fugicntihus ob pestem, qum Etruria; urhem Bernardini patriam et totam etiam Italiam occupaverat, perpetuum in co fundavil sacerdotium Ximenius,ut esset qui ;tgrotantihus sacra ministraret, impetralis a summo 1'onliflcc multis

rum

Domme, non nodis, sed nomini tuo da (ilor/m. Ad Alcazanam, hoc est, ad arcem maxinobis

indulgentiis, et facultate absolvcndi etiam a

1'ontifici

reatihus

Bomano

rcseivatis, ctc.

>:.

ncque enim altcri mam, prffiterquam Ximenio aditus ad eum se daturum pra;fectus affirmaverat. Postquam rece[)tus fuit,
e

vestigio perrexit

Addit cardinalem ipsum lucnda;

aiii[)lificanda;-

claves sunt

ei

tradita?, et

protinus treccnli cx

que rei Christiana?, quse maxime rcligiosorum virorum opera proi^agatur ct colitur, intentum, duo monasteria, allerum Franciscanis, altcrum
Dominicanis, attrihuisse tum ad crroruin siipcrstitionumque sordcsclucndas, nc Judai nco|)hyti rcdituri ad vomitum cx llis[)ania co se conferrcnt, censorein fidci amiila fretum auclo;

Chrislianis captivi, qui dira servitute a Mauris premebantur, cx arcis ergastulis in luccm sunt

est

producti, atque optata liberlatc donati. Ohlata illi universa prHeda lanquam praicipuo imperatori, qua- publice jussa fucrat asscrvari
:

ritatc

constituisse

mirunique

fuit,

ac [i;rnc

ille,

quamvis multa

prelio el cleganlia insignia

vicit

fidcm

admiralio, i[)siim senio confcclum

videbantur, niliil ad rem suam privalam translulit, scd quadam in puhlicos exercitus usus, quemadmodum cum .\avarro convencrat, qua;-

negotiorum mole obruluin ob militum incoiistantiam, regisquc inccrlam propcnsioncm anxium, lantuin hahuisse roboris, ut non modo
rcs militares ad pro[)uIsan(los liostiles im|icliis

ad regem deportanda seposila fuerunt, ducibus deinde et tribunis inilitaribus vocalis virtutem illorum puhlice collaudavit, et pro tam forliter navata opera henignissime gralias egit, et torquibiis, armillis, et Numidicis phalc[irsemiis, prout ris, aliisquc itcin mililaribus

dam

sed sacras ctiam omni adhihila cura comjiosucrit, munusque c[iiscopi admiraconstituerit,
bili

consilio gcsserit.
"27.

Pr;ccessissc lianc lcliccm

[)ra?sagia

Orani cx[)Un;iir;it

quisquc merchalur, donavit

2(5.

Et infra

gnalionem nonnuUa (Jomesius, nimirum

idcm

uhi

porlii

cgicdicnlihiis

Altero

postquam Oranum ingressus

crux in Africano littore ah

liis[)aiiis

hicmiio

.lULH
anlr
ilrli\;i

II

AXNTS

7.

CHRI.STI

f>(9.

50U
regias curas
iii

se olilsilit,

Ca/allaiii
:

i'|ii<c(i|uiiii ai
lii

iinasit

coiiiinriiilatui- taiiion
ci

ea

iiiililcs

lonvLTSiun
:

c.xclaiiiasse

lioc

sif^iio

iiiiie iiiuiiiciida,

novis

tirinanda opibiis po-

Aiiici'iiiiis
lcti
iii

qiiod cnini quiiito

iionas .Maias To-

siiisse, tuni

tcinplo
ile

maximo

concioiiant(>in nu'aiiili\i-

iciuiis

iii

ctiam egregia consilia de traiisfe.\tricam equcstribus famiHisreligiosis

t

stis,

cum

crncis I)oiniiiiciP inventioiic tractaic|ietiliiiii

cepisse, rcfci

.Mariaiia
:

',

([ua'

secufuris motibus
mililibus

reiniis, iios

neiniiecruceni Doniiiiicain

discussa fucre

hi\i,

inquit, Jacobi

in

Africam tcndere, quam perlidi Maiiri Maliomelo duce ex illis locis iinpie dehiiiiassent, ea
se noliis in

Yallisoletum ad generales cjus Ordinis convcntus cvocatis, consensu dccrevit, Orani monasleriiim
ei Ordiiii

vestihulo
dat

ollert,
.

\oliistjne

certiiiii

constitucre, co
militiffi

viclorijc

augnrium

Visa etiam corvorum

volita:

insigne

cjus

nobiles cruccin sunierent, operamque

agmina, qucC iiostilem exercilum circum

bant,

uavarent in bcllo
Cliristiani

nunquam
[ler silvas

vero deflccteliant ad nostros

nominis bostes

leones

fremenfes

Mauris aiuiitos

et

novi

monasferii

adversus Mauros atque ut esset undc sacerdotes et milites vitain

.\fiicano
;

quod majus

renovafum tuin quod |iuyiiante olim Josue editum fuerat miraculum e.\istimatum fuisse tradit Gomesius, noiinullosque Mauros ob id sacris CLristianis liistrari voliiisse
est,
:
'.<

Romano imperatum est duorum monastcriorum Villarii et divi Martini,

lolerarent, a Pontifice
(juffi ei

Ordini in Comiiostclhc et Oveti difrcesiredditus Oranum transferri saconsilium, ut in rebus magiiis enaliT
:

bus

sita sunt,

Admirabile, inquit, videbitiir (luod diclurus

niiiil

lutare

sum, sed
pranter

certius eo tein|iore cst liabitiim,

scriiitis

dillicultates

neque cons|iiranfes

sentenliffi dis-

ac proinde

multorum
el

testiOcalum;

nam

privatorum

hominum

Epistolas, Gonsa-

auctor qui commentariolis Latine editis bujus puguffi seriem ediderunt, magna boc asseveratione
lus .Egidius

quidam innoininatus

tuibarunt magnis semper conatibus adversa' ne novum quidem dccretum magis valuit, Bugise etTripoli, quas urlies Navarrus proximo anno de .Manris cepit CalatraviE et Alcantara
militibus simili exemplo collegia instituendi . Penetravit porro celerrime .Vfricani Iriumplii

affirmant,
lioras

solem

scilicet

quafuor
:

et

amplius

nostris

cursum suum continuisse iiain cum a mons appelebatur, dies palam inclinare
fermeque

fama ad

Cbristi

vicarii

aures

quein solemni

ritu gratias pro

anipliflcato Christiano imperio

:

coeperaf.

sol jani occasui proximus quod nnuin, ut dixiinus,\avarrum ad montis radicem, priusquam pradium tentaret, reputantem non mediocriter conturbaverat. Hoc etiam Xinienium considerasse aiuiit,

egisse divino

esse videbatur;

Die, inquit,

Xumini refert Paris de GrassisDominica xvii Junii baliita fiiit

prudenler tanien tacuisse, donec res ba;c mirabiomnibus vulgata fuit, animadvcrtissc lioc etiain nonnulli ex Mauris aflirinaiit, qni rei novitate perculsi sacrum susceperint Baptisma . '28. PersonuittotaAfrica tanta; victoria^ fama, ac Tremesenii terrore perculsi alii in Fezzanum reguum transfugere, alii rabie inflammati mercatores Cbristianos necnon Judaicam gentem, qu!E frequcns Africam incoluif, velut illorum cognafam contrucidarunt, continente se in arce rege TremeseniOj dolenteque commissos regiffi Porro cardinalis Ximenius fidei obtruncari. ancipiti cura dislrabi coepit, an latius circumferrc vicloriain tentaret, an remearet iii Hispademuin(|ue dissensione oborta ipsum iiiain
lis
;

S. Augustini pro per regein Hispaniffi habita confra iiitidclcs supcr civitate Orano in .Vfrica . .\ddit ductain fuisse religiosam [lompam ab Ecclesia .S. Jacobi ad Ecclesiam -S. .Vugustini, deque ea

missa solemnis in Ecclesia

vicforia

victoria concioncm sacram ab .^-^gidio .\ugustiniano habitam, et ignes festos noctu accensos
fuisse.
29.

Sopita
reges.

lis

inter

Uaman

Ferdinandnm
'

et

Maxiinifinis

Ini[iosifus

est

boc anno

procuratione inter Ferdinandum et Maximilianum rcges Caroli V avos controvcrsia", quse impendentis civilis belli pcriculo Hispaniam terrebat; cum proceres alii

diutinae de regni Castellani

Ferdinando studerent, contenderentque, regina filia superstite, rcruni administrafioncm illius patri Ferdinando debitam, tutekcjure a legibiis baud dubium patri dato disccptarcnt alii, qui
:

iiiter et

Petruin Xavarrum, qui cjus pra^scntia

auctoritati,

in

Gcrmaniam

ad Maxiniilianum se contuleranf,

sua;

detralii

nec

militaria

jussa
sibi in

exercitum capessere,tum
ut aicbat, et toga;

bominem cucullatum,

suspecfam Ferdinandi adininisfrationein, ne si quem filium e Germania rcgina suscijieret

illum in Castella' imperium induceret, ac regni

muneribus addictuin

imperio anteferri indignabatur, decimo kal. Junias exOranico portu in Hispaniam rediit cuiiKiue ubique bonorificentissime excastrensi
:

ciperetur,
persolvit

bumanam quoad
Ferdinandus, qui ut

potuit
illi

laudem
gratiam
iin|iensas
erat,

subterfugit; non

meritam autem

belli

gubcrnacula Carolo V, si ;ctate valcret, tradenda illius paterno avo concredenda esse. Demum cum Gallia; rex et cardinalis Rothomagensis judices designati essent, inBIesensibus conventibus pridie idus Decembris concprdia; leges hae conce[ita?, ut Ferdinandus, quoad superforet.

Ximenio refunderet, neOranum, utpactus

Toletanaj EcclesicC subderetur, pricdani;,

quam
|i.

M:iii:iu.

I.
'

X.Nix. c.

18.

fjris

iii

.\U. aic!i. Val.

llis|i.
I.

iii

Jul. jj.

Tolelani cruccsignati

apud Darbaros

fcceranf,

Ui-.

Guicc.

I.

viii

.Maiuii. dc rebiis

xxi.\. c. 21.

10
Ifaclnrrl.

.lULlI

il

AXNIS

7.

-- CIIIUSTI

150;!.

C.aslflhi'

sci'|ili-;i

ini|iii' (ircliiiiiin

rcnni

c;ipl;i' siiiil. Kr;it

iii

c;iptis

ii;ivilius

iii;igiia lor-

('aslclla' ctvliliMs
liiin rciiiii
(|iic

sacraincnlo

|Mi|iiiios

ad Oaro-

iiiciiloriiin
('\

et

armorum

vis,

m;igiiiis

pcciiniie

liaTciicm ,ii;iioscciHiMni adiucrci, ci-

;iuro ct

argciito

coullata) nuniiirus;

vcslcs

aiiniiani aiiri |icnsioiiciii ad (lii;nilat(Mn sii-

pr;cfcrca stragui;c partim

ciii;i'
fiiil

aures partim boinbyf;icf;c.

l'r;i'd;i
;it-

slcnlaiKiaiii
(".aroii

soUcrcl, ac prislina' opcs

cianl scciili,
.Maxiniiliaiiii)iio

iis, (|iii

ct

gossipin;c piilclicrriiiK!
divis;i,
1'.

|iailcs

rcsfitucrciitiir.

\]\

mililibus
voliiif.

dc

(jiia

.VliiKnda
prielio

iiiliii

liac

Ferdinainii
(iailicuni
iiitcr

conjiinclioiic,

liugerc
giiil;i
siiiit ".

iiosfris tlc
,

tiiio

el Iri-

cuin poslca
iii

(iailica' rcs cvcis-i' Inisscnl, iitro(|iic

cetideriiiil

lcrccnti
cst

;uilem
vicf()ri;i

viilnerati
iii

noincii

conspirantc,

(|ui

(liiiliiio

C()iilirm;ifum

ca
iit

liidiis

iiciio

sc faciic impiicari potuisseiit,

I5o'

Cliristiamim imiicriiim,
dillundcrctur,
sfri
si

lldcs

pcr Orienlem

tiiomauciisis cardinalis in iiiviiiiain adducfiis

cst, (jiiod

eniiii

lum

succuijuisstmf, iio-

Kcrdiiiaiidi
c.\

rclnis

iiimium

favisscl.

circumsessi ab liostibus iniiumer;ii)ilibiis

tiiii

Vernm non
lastii

liono

opcrc, sed indifiiiu rcgis

iit

liiissciil,

otiiiim conccptuiii aniinis in Cliri-

niaii

laiies

liuxit,

dicctnr inlcriiis

stiiin
Iiult!

mcfiitiuc coliibitiim
iii

rcpciite cfludissenl.

iiunc ad liidicas rcs nos coiilcramus.

30. Ijisitauont!
rt
/>i

M('liclii;izium
:

M;ilioinel;iiiuiii

rcguliim

Itnlidin ('.rjiedi/io
p,ii'fa

iiii/eiKs

versa belli molcs

isct Lusitaiios rtuididit iinpc-

prospero.

In Indiis

iioc incuiilc aiino

-

trata pacc, liostiuiiK|ue

classem

tradidit, e (|u;i
iiuiiie-

csi a Lusitanis

pniciicrrima victoria
classc,

dc

(lain-

trircmcs iiicens;c
riis

suiit,

cum

n;iul;iriim

psoiiis .Ki,'yptii suitani, ac

l^cdcratorum rcyiim
ij;iioiniiiia

dccssct; ttim oraiii omiicin Diiim

iiilerct

ludorum

sociali

iiiataiiue (liirislianis a

.Mamcincis supcriori anim

Bariiaroliidiaruin
|)r;tlccto,

vag;itus,

Cocliimum arces iiiterjectamcxcursionibus peromnibus regibus et dyuaslis juguni

Liisif;iiuiin
iii

inm sangiiine eliita esl ab .ViiiKud.i Emmannelis Lusifaiiia' re^is nomiiie

t|ui

imposuit. (]anaiioiem vero reversiis

arcis conspcctu sultaui J^gyptii milites par-

Laurcntii
:

filii

soivcrat lieriorisanni |iorlu, iuslruclis uiuicvii^ciiti naviesl

iiie

ca^deni iiimium ulcisci visns duodcciina dic Ueccniiiris su-

tim necavit suspendio, partiin tormentis laniavif; (iiio facinorc victoria' gloriam obscurasse
visiis cst.

Calccnfienscm oram |ir;clcr\('ctiis, iiibus, ccnsistiue liostiuin navihus adversns Zal)ajum Goensem rcgem, (|ui iiiilo cnni .Myriioccmo ct
ef

3i.
iiiicl

Uuni
,

lia'c

in liuiiis gerebantur,

Emm;iCliriliuiiic

rex

percepto suHani .Egyptii in

odio, ad consfabiliciida

sfi;uium
pra'sitiia
ciii

nomen

Calecuticnsi fa'derc sullaimin ad Liisitanos

dia cxturbaiidos concif;iraf,
in

lii-

arma

vcitif, ;!t(iuc

inillc et iiuingcuti militcs

:

parabat classem iiavium t|uindccim, impositi Fcrdi-

Dabuiis

urliciii m;iiifiinain facto

impctu e;im

iiaiKlo
liujiis

fcrro delcvit, iiimiumiiuoira, caisis ctiam intaiilibiis fii'miiiis(iuc, imlulsit. Inde ijuinto.Ianuarii
dic liujiis aniii, pr;c(ia omiii in naves deposil;i^

Contiguo ducc tiua; tiiiodccima M;u'tii Olyssipone solvit, meuseque Octoiiri pcrveiiit in liidiam, Junctusque Albmiueninio
;iiiiii

Aliiicida!

succcssori Caicciiticnsem regeiii

tlo-

vcrsus

iucurritque in classcm rciium iiifidelium ex centiim navibns et eo ampliiis, (]iiilius etiam nomiulii (^iiristiani Eiiropa?i invjdia Lusitaiii nominis adducti pricciMiif,

Uium

veiificavit,

m;iiidiim adortus est, urbenK|ue

regiii priiici-

pcm invasit, atque eliam ipsam regiam cepit incenditquc, ubi magua infidclium multitudo parlim fcrro, parlim tlanimis periit, nomiiilli
tignii

contlatam
Ciiristi

suos^iue ad

pugiiam

coliortatus
,

iiomeii, religionis

sanctitatcm

seclai

Maliometana;

impiam

fa'dil;ilem

commcmo:

ex nostris csi sauciative attiue ipsius (^oiiquam par erat inanu et ira niagis proniptioris caides victoriam dcfornuivit. Porro
, , ,

piiHiia pra'clarissimuin

rans, (iiviiiumtiuc aiixilium pollicitiis conserfa triumplium rcporlavit

(|ii()

.Vlmcitia

cum Liisitani;un repcterct, ct promoiitorium Bona;-Spei superaturus aquationem faccrct,

dc

luec
in

mcmorat

(tsoriiis

'

<

l'i;cliuin
in

commissa

tcmert;

cum

.Efliiopilms
iit

rix;i
:

meridic

noclein prolr;ictum

ruil,

iiuo cx
iii

J;icuio tr;inslixiis occubuit, cf,

ait

Osoriiis

lioslibus circitcr (iu;ituor

iiiiili;i

cccidcruiil,

Excmplo suo morfaics iiumancC

;itliiiomiil,

imbecillitatis
coiiliiii

(|uoiiim iiumcid tucrcilii suibini mililcs, iiuos .Manieiuclios ;ippcll;ili;iiit; cx octingiiitis ciiim

ne

niiiiis

pr;eseiili

itiiicitati

derciit,

cuiii

aiiimadvcrtcrcnl ilium
t;iin

ciijus

duo tantum

;iliiuc viginli cladi

siijierstites exti-

bello Cr;iiiafensi

clara virtus extilcrat, qiii

t|ui (^aniilc-

nc .Mcliclii;iziiis voliiiicommul;iret, et iiluiii .\1tatcm cuiii foituiia incida; prodoret, anxic formidaret, ad Cambajaj
terc. Mirlioccmiis, cuiii

maximos
bilitarat,

in

Iiidia

exercitus futlcrat,

psiiiiis.Kgypti inipcratoris opes infreger;it et

regem

sc incredibili

ccleiifate contulit

trcs

mulfis paroiiibus abiue naves iongis navibus depressa?, dua* naves roslr;it;(',
ingcntes
duaj trireincs, ct t|uatuor
aIi;T-'

cum

qui multis regibus fricnnm injccerat, a paiicis liominibus neque moribus et iiistitiitis patriic cultis, neque armis et militari disciplina ad dccus cruditis, sed iiicrmibiisaliiue nudis, ct
distautibus,

magn;e

iiaves

non niullum a belluarum imiiKinium feritatc occisum et eorum pcdibus procul>i.

'

Guicc.
I.

I.

viij.

I.

'

BaiTOS. dec. i.

I.

iii. u.

'.i

el

li.

Osnr.

1.

\i.

catuin
:fr>.

Maff.

IV. M.iriaii.

xxix.

c. i'6.

Osuc.

iliiil.

('iifitnliildria' liltvra: iiii/tcriitiiris .Etliin-

.lULII

II

ANNUS

7.

ct

CHRISTI 1509.
ut
et

51

juim

iid

riHjcm Liisitanum.
'

cst

in Iiidia \ietoriis gralulata

IFeleiia

De Liisitaiioriim Emmaiuioli regi

imperatrix,
il-

'Ilior,

faiidem auler;is ])cr(lasi]ue liiijiismndi

Mauros

.Klliio|mm Oriciitaliiim
iiigeiiti

oblafioiics,

incredulos a facic tcrra- ita ut doiia se(]ii;e afleruntur ad saiictiim

;

liim(]iie (lc

Ijeilicn

a]i|iaratii

a sultaiio

pulcliriim, deineeiis noii voreiitur a

:!;t.

c;iiiibiis.

^-Egv()tio instriictofeeit

ccrtiorem, spoiioiKlitqiie
;

.Vdest j;im

tempus

illiid

promissum,

adversus Saracenos auxiliares co])ias ])ra'terea sigiiificavit antit|uissimum apiid .+;tliioi)as eclehrari oraeuliim ab rege Francica regione oriundo Saracenos omnes deletum iri tiim ])arliculain crucis DominiCtT, qu;r ab .4']tliio])ibus siiigulari venerationc coleretur iiistar
, : ,

ejus Maria postremis temporibus oriturus essel c regionibiis Francis rex (luispiam, qui aboliturus esset universiim Bar(luod, ut aiunt, Cbristus et niater
])r;edixere,

quod

scilicet in

maximi
"

et ])ra'clarissimi

muneris oraloris
avi;e

iq^era

barorum et Maurorum genus et boc ipsum quidem nunc tempus cst, qiiod Cliristus beiiediche sua" matri futurum promisit. Porro quid:

transmitti.
Eiiistoia

(luid

oratornoster .Matthaeus vobis dicturus

a

est,

Helenie
ctc.

Oavidis Pr;etiosi

id

vcliit

nostra iiisorum ])ersona prnfeetiiin

Joannis,.Etliiopum imperatoris,ad Emmaiuielcm

accipife, ei(iuc

fidem adliibete

ct

si

(luidem

Lusitanorum
(i

regem, scripta anno mdix.

Filii, et

unus
illuin

inter aul;B nostr;c pra!ci])uos, atque

ob

id

In
,

nomine

Uei Patris, et
in

Spiritus
I>ei,

nd vos mitfere vnliiimus

li;cc

commisisscmus
non ex

Sancti

unius solius

tribus

j^ersonis
iiostri el

aufein

vcslris

nuntiis, (]uos luic legastis

iie

salus, gratia et bencdictio

deiii]itoris .lcsii C.liristi,
iii

Domini

De-

sed

ceiiil

nos metus,

iiostra negotia

filii

^laria? virginis n.ili

iiostra

sentenfia vidiis iiofa foreiit. .Miltimiis ad

(lomo Uetlilemetica, sit sujier dilectiiin fratrem noslrum Cbristianissimum regem Eminaluielein dominatorem maris, victorem ferorum
iiicr(!dul()riim(]iie

.Mauioriim,

dominus

Deiis

te

vos pcr liunc nnsfriiiu oraforeiu M;itfli;euin erucem unam factam liainl dubie ex frusto li|;ni, in qiio Servalor iioster Jesus Cliristus crucifixus fiiit Jerosolymis id autem sacrosancti ligiii
,

bcnc fortunet, tibi victoriam de inimicis tuis donet tuatjue regna et ditioncs jier devotas preccs nuntiorum redem])toris Cliristi, nem]ie quatuor evaugelistarum Joannis, Luc, Jlarci ct Maltlia^i longe lateque dilatel et cxtendat quo,
;

ruin

sanctitiites

et

orationes te servent.

Cer-

tiorem le facimus, perc]uam dilecte fraler, ad nos usque appulisse cx magna illa vestra et eximia aula duos nuntios quorum quidem alteri noincn erat Joannes, qui se presbyterum ;iiebat, alteri vero Joannes Gomer, i)etiisse(jue a nobis coinmcatum et mililes (|uare nos miltinuis nosfrum oratorcm .Mattli;cum fratrem nostri scrvitii cum vcnia patriarcluc .Marci, qui iiobis dat bcnedictionem, mittens presbyteros
, :

frustum ex Jerosolymis ad nos allatum est: porro ex eodein duas fecimus cruces, earum alfera quidem apud iios inanef, alteram vero dediinus illi nostro oralori ad vos pcrferendam lignum nigri coloris est, pendetque ab exiguo argenteo annulo. C;cterum si vobis visuin fuerit aut vestras filias matrimonio jungere nostris
:

filiis,

et

aut nostros filios darc vcstris filiabus, id nobis in primis pergratum erit, et ufrisqiie
:

utilc, fraterni internos initium frederis quod quidciu nuptiarum coniuibium cum in pra^senliarum, tum efioin in futurum tecuin inire pcrcu])inuis. lleliquum cst, ut et salus et gratia nostri I{edemptoris Jesu Cliristi sanctaeque
,

nostrffi

Jcrosolymam, (lui esf ])ater iioster, ac omnium nostrarum difionum, columnui fidei Cliristi et sancla! Trinilatis. Is de nostro mandato misit magnum vestriim dueein cnrum, qiii pro fide
nostri Servaforis Jesu Cbristi militant, in
Iiidi;i,
illi significandum, nos esse promptos ad mittendum tum commeatum, tiun niilifes, si necesse fuerii. Proiiule acccpimus ])rincipein

dominai Mari;c Virginis se extendat tum su]ier vos luni supcr filios, fiiias universamquc vestram donuim. .\men. Ad Wxc autem vos certiorcs facimus; si bellaexercitusque conjungere
vcliiiuis,

satis viriiim

iiobis

fulurum
:

esse, ad,

ad

accedenle auxilio, abolendos universos nostra; sanctBe fidei inimicos vcrum nostra regna et ditiones sic siint in mediterraneis sita,
diviiio

Cayri cogere

magnam

classem adversus vcsiras

nimirum ut se vindicct de injuriis damnisquc per militi;e tu;e uiuam in India

copias
liabes)
,

nusquam iu inaria possimus crumperc quarc nibil nobis cst potcntia! in mari, in quo (Deo laus) vos oinnium estis pofentissimi. Jesus
ut
:

nobis coustat) sa>pe ilhilis, qiiod Deus sua sancta bonitate in dies lua^is inagisque fortunare dignelur, ut cuncti tandem incrcduli penitus sub juguin mittantur. Nos ita(]ue adversus illorum insullus missuri
sibi (ut vere

duces

auxilio ; res enim, qua? ia India per vos gest sunt, profecto magis miraculosa; quain luimanaj (|iiod si inille velis
:

Cliristus sit vobis

arinarc naves, nos et commeatum dabimus ct cuncta, quffi ad eam classcm o])us erunt, abunde

suppcditabimus
;f

suiiuis milituin copias, qu;e maneaiit ad fretum

t.

Coiiriissa tcrrx

motu

Constantinopolis.

Mcclue scilicct
tibi

ISalicl

commodius
Kxt.
lil.

Miindel; aut cerle, si id videbitiir, ad iiortum Jud;e, aut

Concussa hoc anno

o])pressa sunt

est ingenti terrse

motu Con-

stantinopolis, et aliquot
;

Turcarum millia riiinis tuin id iniruni accidit, ut cor-

'

apiid

Damianum

Gcez.

lo. ii.

Ilisp. illiist. p.

12lil.

ruentibus .Mahomcticje superstitioni dicatistem-

512
plis in
Sopliiffi

.TiT.ir

II

Awrs
ct

/.

niiRLSTi 1509.

wde calce
ruicis

('liristi

sancld,

negotio
(]u;is

;uil

tem|iorc abeooflicio cxcludcbaliir

niin

iinauiiiiims a

oltcliicta

catlcnlc

attenle audicbat (]iiotidie biiias lernasve missas,

ca-dcin coiis|iccta'

fiicriiit, (|iia
"

de re luvc Niconiiraltilis
iii

laus Bascliiis

'

atlert:

Eodein anno

diic iiiopibus
id (]iii(lcin

vocanuis, ct s;i'pc concioiics sacras assihomiiiibus cleemosxnam dabat, et

:

adinoduin \alde

dicitiir ftiissc

tcrnrinotiis

in occullo

cum

liccbat, jiixta illud

festo Exaltationis S. Crucis Coiislantiiiopoli, el in plerisque circumjaeenliiius locis el castris,

liorril>ilisi|iie

Cbristi Servaioris
sinistra

])r;ecc|)luin, ut nescirel cjus

;

^n-aiidinis

ct

fiiliiiiris

coriiscalio,

muiicris obcundi
lulo

tonitrua (luoque, et aeris iiiauiualitas cuin nia-

manus, quid dcxtera faceret illiusque causadomi cx majoriim iiistiliai)cbat ministrum qui clccmosuiarius
,
:

xima tempestate,
tiirres,

ita

ut circa orain inaris, inuri,

dicitur
jiie

sacerdotio

honorcm habebat, ilhidque

:

a'dificia, ct doiniis

fundilus coriiicrcnl,
iinperatoris

multacjue lioiniiuiin

niillia extiiigiierciitiir. (.a-

strum

pr;eterea

Turcorum

cum

extructum, in^iuilnis Uicsaurus imjtcratoris Turcoruin fucrat repositus, corruit. In lemplo etiam S. Sopliia^, (]uod miisclica Turcoriim, i)assionis (^.liristi ab olim in iiarietiljus do|iicta series, atiiue ab iinpiis Turcis post captain civitatem cfcmento oblita, terra; niotu refertur, cainento dcjccto, clarissime ad oculiim ai)|)aruissc. llujus terr;c
(]uin(]ue
turrilius sumiitiiosissinie

colcbal, libens juvabat, large augcbal (]ui dclubruin ad Weslmonastcrium, ctcaMiobia iria Franciscanorum, (luos Obscrvanlcs appellant, uniim ainid villam suain Uiclicmundiam, altertiin (uenevichi, tcrtium iXevarchi condidit, ac iis assignavit iotidem ccenobia qua? familia altera Franciscanoniin, qiii convcniuales vulgo

nuiiciipantur, Canltiari;e, Novicasiri, et Suilian-

inotus

et

tempestatis novitas C;esari Maxiini-

liano per litteras innotuisse, libellorum iinpres-

Item orabai multum, ctfestis diebus lioras rccitabai canonicas scd non siiis adco frctus csi prccibus, (]uin saccrdotcs cujusque (Trdinis sui adjuiorcs non ex]ieterei quos eicnim inlegros atque innocenlovi diu habuerai.

lirasseriim

soruin lectione manifestatur. Pcr oinnem (]uo-

tes esse certo quasi scirei, illis secreto largiiio-

que psne Germaniam, maxiinc

in Charinlbioet

nes faciebat, ut

jiro

se orareni, ac toto passiin

rum

provincia, Styria

Tirolis

Sucvia post

Iioram noctis octavam terra? inotus factus est, cujus impulsu referuntur in plerisque locis domus et alia corruisse ajdilicia. 33. Eenrici VII Ancjliie reqis obitm ct clo{jinm : latx leges adversus jirorocantes ati sitii/alarc certamcn. Obiit Iioc annoXI kal. Maii Kichemundia; Henricus VII Anglorum rex virtulibus prffistantissiinus qui cum morbo absuinc-

regno certis in templis justa quotannis sibi, post(]uain inortem obiissct, facienda constiluii; ad i(l(]ue ex suo mcrcedem paralam voluit, ui ciira alque opera in sup[)licando diligcnlius a
reruin divinaruin administris daretur. HsecChrlstiaiii

principis vita,

(]ui

animo cx corporis cuad

siodiis liberaio duceret alicram esse viiain, et

cam quidcm multo meliorem,

rarct
.

quam

adspi-

Succcssit

illi

tilius

Ilcnricus VIII, qui

iir;cbuii,

retur,

egregium clementise exempluin

i)r;ebuit,

cxiinii principis

excmpla

iiiitio

deinde

dum

edicto

omnibus poenain

remisit, qui Icgcs

ct fuajii-

in

tyraniuini dctcrrinuiin, et

hostem Ecclcsi;p
',

gcncratim violasscnt, exccptis homicidis

ribiis,

descivit.
fjata est Iioc

quod facinoribus

suis noii regiuin

auno

a.Iulio scnicntia

advcr-

cem, sed proximum

hT^sissent.
-,

Ornatur maximis
(]ui

sus

illos,

(|iii

ex levibus catisis in singuiare cer-

clogiis a Folydoro Virgilio

post coinine-

tanien ad

mtiluum fundcndiim sanguincm dc-

moratas illius virlutes fortiludiiicm iii periculis, prudentiam in rebus gerendis, comitatem, Iionestatem, jusUtiani, de ejusdem pietate h;ec rcfert Impiger fuit rcligionis ct jiiris obscrvator ac cultor; libenterenim rcbus divinis operam dabat, intereratque dum licbant, ncc ullo
:

sccndcbant, atque anallicinalis aliisquc poMiis aflecii fucrc, (]ui barbaricas ejusmodi gladiatorias

pugnas
Diploina
S.

iniri

est

liac

pcrmittcrent temporis nola

consignaiiim Dat. Hoinic

apud

Pclruin anno mdviii, VI kalend. Martii,

1'oniiricattis noslri

anno
iii

vi (1) .

'

Itasel. in
c.

Append. ad Naucl.

'

Polydor. Virg.

I.

xxvi. Mar.

l.ih.

I.x\x.

ISull.

\).

101. cl

liull.

in Jul.

II.

r.nnsl. \<i.

1.

XXIX.

n.

cnlleclores Venclo-Lalibc.inos assign.ilur. Aeta Concilii vuLMverat Marlene chronologiam hanc luetur, slatuons Cduciliiun illud pmvincialc Iioc aunn, die xvii, Avenioiie celeliraluni. Id vern Stalula syiiodalia provinrialia collegisse poUiil .Marlenc ex tilulo in Codicc Ms. canniiilius liisce praMixo in lianc senleutiam couceplo in sancta synodo videlicct de aiino mdix, et xvii nicnsis Octoliris pnlilicala, ciim conditiouibus, restrictinnibus etc. nuper pcr reverendum et doininum Aiitoniuin Flnres etc. .\venioneii>cm arcliiepiscopiiiii etc. observari jussa . liv aiiiliiguitate lituli hujiis dcceptus \ir doclus Concilium provinciale hoc anno statuit. quod reipsa iiiilluiii liiit. In primis cnim quomodo cclebrnri provinciale Conciliiim illud hoc anno
(1)

Anno huic Concilium quoddam Avenionense apud

toin.

Anecdol.

iv, (jui

potuil, cum reformatioues canonuin Coucilii illins proviuciali, ciijus iu tiliilo lit mentio, aniio Mcuxcvi, die xx Janiiarii prodierint ? ita enim consignanlur in Actis ejus Concilii quilius subdunliir in editione ejiisdein Marlcnis. Insupcr Acla illa a Martciie vulgala diffcesauic polius Synodi qnam provincialis spccimen exhibent, cuiii nunqnam ad provinciam, seinper vcro ad dirrcesim et urbem Avenionensem canones illi diriganlur. (Juibus diligenter exiiensis, ita reui totam componeudam ccnseo. Concilii ciijusilam proviiicialis incerlo anno cclebrati canoncs Aveuionensis archiepiscopus innovandas ac pra-senti disci[din;c aplandas ratus, diitcesanani synodum anno Mi.nxi.vi, die XX Januarii convocavil, iii qua opus illiid porfecit absolvitquc. Pcin vcro, nova alia diieccsana syiiodo annn islo Muix, dic xxvii Oclobris

JULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.

513

JULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI

1510,

1.
tse.

RoinanEe Ecclesifc Venetis, anno virginei partns millesinio quingentesimo decimo, Indictione decima tertia, ciim sacri suscipiendi in Turcas belli consilia intendenda
])erficiendaqne viderentur, et Polonus

Concilialis

Pactiones inter Ponti/icem et Venetum ini-

satellitem esse, sed a

orbi, ut

Deo prcefectum Christiano

nexus criminum solveret, omnibusque in cwlum itor panderet, Venetos in Ecclesis gremium restituit, hisque ad tuendum jus Ecclesiasticum pactionibus constrinxit ', ne ulla
sacerdotia

Hunga-

munerave

Ecclesiastica conferrent,

rusque reges ea de causa a Pontifico soUicitarentur ad inferenda illis infesta signa, repente natis inler Pontificem ipsum ac regem Gallorum novis dissidiis, ingentia bella exarsere quibus
'
:

dataque ea de re mandata Ponlificia exequerentur ne lites sacerdotum in Pontificia curia

:

dijudicari vetarent, ncve fori Ecclesiastici causas

cognoscendas

sibi

arrogarent, ncque

decumas
:

Ecclesia Dei valde exagitata, ac

demum

prffiter

vel aliud vectigal Ecclesiis imperarent

provo:

expectationem Gallica potentia in Italia attrita est, periculosissimique schismatisscmina transfugientibus a Pontifice ad Gallum quinquecardinalibus, pjusquecupiditatibuslenocinantibus, necnon Maximiliano Ctesare in eamdcm factionem traducto i)ullularunt; quocirca et prosperi
Christiana;
religionis in Africa
rellorescentis

cuivisjuri in ditionisEccIesiasticffiterris utcumque parto, tum vicedomini Ferrariensis magistratui

cationem ad Concilium editam damnarent

renuntiarent

ne clientibus Romana^ Ecclesit-e sulcandi navibus sinus Hadriatici maris libertatem adimerent, neque aliarum geutium pere:

succcssus confusi, ingravescentique Turcarum tyrannidi adjecta incrementa fuerunt. De quibus dicturi primum a Venetis redire in Pontificis graliam, ut anno superiori vidimus, exoptantil)us exordiemur. Distractus fuerat diu cura cum hinc Veneti ancipiti Pontificius animus Ecclesiai imperia se religiose accepturos profiterentur, ac proindc nefas esset repellere supplices, atque a Christi, cujus vicibus fungebatur cxemplo, desciscere; hinc fcederatorum regum terrebat potenlia, cum illi controversas C;esari urbes, Patavium nimirum, Tarvisium et Vicen;

eorumdem clientum ratibus veherentur, vectigal ullum imponerent ne Ferrariffi aliarumque illius toparchi.x terragrinis mcrcibus, qufe
:

rum imperium afrectarent ipsis cum aliquo Ecelesiae

:

pactiones

omnes ab

I'ioman;e principene-

fario factie^quibusEccIesiae detraheretur, irrita;

censerentur ne quempiam Ecclesia? hostem exciperent extorta ab Ecclesiasticis restitue:

rent, sarcirent^iue

damna. De (|uibus confectas

in

cardinalium senatu publicas Tabulas

-, '
:

memo-

rant auctores

qua; hisce verbis conceiitK fuc-

runt
sens

demum cum Venetos tiam tradi postularent cum Maximiliano conciliare frustra studuisset, non immemor se non regiarum cupiditatum
:

In nomine Domini. Amen. Per iioc pra;publicum Instrumentum cunctis pateat evidenter etsit nolum, quod anno a Aativilate
2.

' '

Bonac.
1.

in Diariis

Guicc.

Jodoc. lioc an. in Sigism.

cair.

XI. niin). 49.

1.

viii. Marian.

* Id. ib.

1.

.xxix. c. 23. Belbibl.

' E.\(. ia

Ms. Vallic.

iib

Aatouio Florcs aicliiepiscopo coacta,

lias

gavitque.
ajjluloi

Cum

vero canoues

illi

primo

in

semel conslitulas sancliones adjeclis reforniationibus anni ucdxcvi ilernni confirmavit evulConcilio aliquo provinciali consliluti fuissent, eosdem(|ue in poslerioribus diffcesanis svnudis

commodis

difncesis sua; .\veuionensis archiepiscopus dedissct, ideo in titulo synodi diccce-san.T; anni Miiix a .Marleno vulgalis

ferlur
cialc

o .\cta synodalia in saucta synodo ^dioccesana) videlicet de anno mdix. cI

liuic

xvm

pramensis Octobris publicata . Nullum ergo prnvin-

Concilium .\venionense anno

A.\.\.

assiguandum

est.

Mansi, 6o

TOMis

X.\.\.

R.VVN. XI.

.111,11

II

ANNUS

8.

CIIRISTI 1510.
instiiutioiics, [)rovisioncs, seu
(juaslil)ei

pjusdcm Mnx, Imlicfionc

|i;Uris ct

xiii,

dic vcroxxiv nieii(-iirislo

dispo-

sis Fcliruarii, ronlilicntus

sanctissimi in
in prirscntia

sitioncs [^er
JNintillcciu

Scdem Apostolicam

V(d

Komanum

liomini noslii (iomini Julii, divina

il

|iro-

pro tciu|)ore exisicutcm seuejiisdem

vidcnlia papjc
S. D. N. pap;p,

amio

vii,

cjiisdcm

Scdis lcgatos, ct quoscum(|ue alios ordinarios,

mci(|ue notaiii pu^jlici cl tcstiiim

infrascript(uiimad lKrcvocatorumetro{ialorum,
pcrsonalitcr constituti magnilici viri domini DominicusTrivisanuseiiiiesprocuratorS. Marci, Lconaidus Mocenigo, Aloysius Maripctriis, Paullicronymus Doiialus liis (^apcllus cqucs ct doclor, nobiles Veneli oralores, sindici el procucuratorcs pcr iliustrissimum et cxccllcntissinuim priiicipcm domiiuiin Leonardiim Laurcda-

de quibiiscum(|uc dignitaiibus Ecclesiasiicis ctiam mctro|)olitanis, aui patriarchalibus, scu monasieriis ctiam consistorialibus, aut quibus-

cumque

aliis dignitatibus, officiis

seu beneflciis
et

Ecclcsiasticis rcgiilaribus vel

aliis |)iis locis liactcnus

sa^cularibus,

num ducem, rogatos, cousiliarios et dominium Venctiarum Icgitimo ct sufficicnti numero ac

solito
aliis

quomodolibctfactas seu faciendas, et de eis nullatenus se intromiitere (|uininio illorum omnium et singulorum posscssioncm libcram ci cx|)editam pcr cos vcl ad quos spectat, sine conlradictione vel moleslia
;

iradi ct iraditas retincri ])ermiitere.

i. Item nominibus ci modo quibus supra, promiserunt deinceps perpctuis futuris temporibus per se vcl alium seu alios ex quavis causa ci quovis quasito colore aut ingenio, non impedire, nec se quoquo modo intromittere, quominus cognitio causarum fori Ecclcsiastici libere exerceatur pcr jiidices Ecclesiasiicos, ei per eos dicta' causrt" cognoscantur et termincntur in quacum(]ue instaniia iam in Romana curia, quam

loco congrcgatos

proiit in

similiLus

ct

gravibus negotiis peragendis facerc consuc, ct

vcrunt, lcgitime conslituti

(I

infra

In primis

pr;efali oralorcs,

procuratorcs

et sindici ex|)resse

renuntiaverunt cuicumque

appellationi inlerposita; per dictum

aiit

dominium

ejus

nomine ad futuium

Conciliuin, et cui-

lil)ct

protcstationi vel scriptura> ad

eam

perti-

nentil)us,illamqueetillas, proutsunt, proiuillis,

Irivolis
ct

pcnitus infcctis liaberl volucrunt,

in aliis locis, j^rout sanctissimo

se(]ue facturoset curaturos promiserunt,

quod

Romano
et

Pontifici pro

iempore
;

illas in

domino nostro quocum-

episcopi

et protcstatio prcedictBC interposilfE

seu praelati coram quibus appellatio fuerunt pcr

que statu commitii coniigerit nec appellationes provocaliones in causis prffdiciis ad eamdein
vcl alios intcrponi, ei interposifas libere

sonalitcr ad

Homanam curiam

venient, et saii-

Sedem

ctissimo
pturi.
3. "

domiuo nostro

se prffisentabunt veniani

petituri, et poenitenfiam eis

injungendam rece-

ante

llcm nominibus et modo, quibus supra, omnia recognoverunt, et confessi fuerunt,

A|)Ostolicas
et

Romana curia impedient; nec pariter clericos aut Ecclcsiasticas personas ]irfcdictasabs(iuc exprcssa liccntia Sedis Apostolica?, vcl altcrius Ecclesiastici judicls, ad quem spectat, capi, carcerari, detineri, aui quavis
prosequi, etiam in

litteras

monitorialcs alias pcr

molestia in
affici

eorum

bonis, personis aut beneflciis

sanctissimum dominiim nosirum sub data anno IncarnationisDominicaDMDix, V kal. Maii, Pontificatiis ejusdem anno vi.contra ducem, rogatos, consiliarios, et alios Vcnetiarum civitatis pr;esidentcs, dominium, ejusque terras et loca decretas, de quil)us illarumque tenore ac singuiis clausulis et ca[)itulis in cisdcm conteniis plenam et indubitatam notitiam babere asserueruut, legitimeei ex veriset legiiimiscausis emanasse; petierunique bumiliier ei devote absolutionem
a ccnsuris in eis contenlis et (juibus^is aliis, et interdicti in eis conienii relaxationem. liem noet modo, quibus supra, expresse et solemniier promiseruni, nullo unquam iempore aui quovis qua?siio colore scu quavis causa in futurum, aliquas decimas seu imposiiiones, seu collectas, aut qua^cumque onera clericis vel

nominibus et modo,quibussupra,promiseruntetconvenerunt
facicni aut permiiieni. Item

dc cictero pcrpetuis fuiuris femporibus, nullo

modo

iinpcdire, seu faccre directe vel indirecie quovis quaesito colore aut causa, quin subdili
ct singuli immediate cidem sancise Romana? Ecclesiaj seu civitatum, castrorum, ierrarum, locorum quorumcumque ejusdem sanct?e

omncs

Romanffi Ecclesia;, omnes

iici,

et

singuli cives, rus-

mediaie eiiam ierras, civitales, et castra, ac loca qufficumque in vicariatum seu feudum
iiabiialores, ei incolte; subditi vero
S. R. E.

eidem

minibus

lencntes,

eorumque
et

subditi et civitatum, terra-

rum, casirorum

locorum eorumdem
;

cives,

Marchia Anconitana ct Romandiola comprchendendo etiam civitatem Ferrarienscm cjus(]ue comitatum, terruslici, babitatores ct incol;c in

Ecclesiasticis personis, tani ratione

pcrsouarum
seu etiam

ritorium

et

districtum dumtaxat exisienies,

et

cum

quam quorumcumque beaeficiorum,

eoruin
vigiis

omnium

singulorum navibus seu naet bonis ciijuscumque generis et

Ecclesiarum, monasleriorum vel locorum rcligiosorum, aut bospiialium imponcre scu imposita exigere. Item nominibus et modo quibus su[)ra, promiserunt de cteiero perpeiuis fuluris tem|)oribu5 non impedire quoquomodo per se
vel alium seu alios, collationes, praesentationes

cujuscumque generis,mercantiis
existenlibus,

in

illis

qualilatis fuerinl, libere et licite ac penitus sine

aliqua gabellarum aui pedagiorum, seu onerum quorumcumque soluiione vel exactione, ad

quaicumquc

loca

tam per sinum maris Hadria-

JULII
lici,

11

AXXrS

8.

CHRISTI 1510.

qiiaiii

i|uiltiiiiiihii'

alia

inaria ct

ai|iia>,

lc.uitime spectantihus ct pertincntiluis, iiuovis

etiam

(iulces, iiavij;are possiut. Uuiiiiiiui prdiiii-

modo
rccte

scii
V(.'l

causa, aut (|uovis

(|iuesil()

colore di-

seniiit i|uoil eos, ut [iriefertiir, lihere

navigare
et ()uovis

indirecte, eliam ratione prietcnsi viceet |)ra'tensis jiiribiis in jietitorio

permittent, ncc navigia, homines, mercaiitias,

et

dominatus, cui
et

bona

praeilicta,

iiuocum(|ue

modo

et causa impediciit, retinel)unt, aiitretardabunt, etiam praetextu veicolore aliciijiis piae-

colore

possessorio in eo quomodolibet compcteiitibus specialiter et expresso reiuiiiliaverunt, se nullatenus intromittere. Ileni noniinibus et

tensae ciistodirc maris, cui (jiioad praMiiissa specialiter et expresse

modo, (luibus
singula

siipra, promiseruiit et

convene-

renuntiaverunt, sive eliain

nicrdictis

ruiit reticcre et restitucre cuiii elleetu

omnia

et

dictornm bonorum, seu cantiarum, autlibrorum mercantiliiim in

prpctextu visionis

navigiis, ant [icnes ijisos navii^antes (|iiomodolibet existentinm, etiam sul) eo pr.Ttextu, (|uod

ac eliam pocunias et qua^ciimqua bona quibusvis monasteriis, Ecclesiis, ac congregationibus, et aliis locis et personis Ecclesiasticis, cujuscumque qualitatis
illata et facta,

damna

mercantia
vel in

ct

bona

et alia pra-dicta

(jue alias person-^s,

ad (]iiasciimetiam non subditas iii parte

existant, hactenus peripsos

eonim(|ue ofOciales prasfextu vel occasione paritioiiis et observatiomoiiitorialiiim

in eis

totum

pertiiicre dicerentur.

nis litterarum
interdicti et
.et

pra^dictarum, et

nominibus et modo quibus su()ra, promiserunt et convenerunt perpetuis fufuris tcmporibus parere mandatis sancla' Uomanai Ecclesiie, (|iiinimo tamiuam ipsiiis devoti filii nun^iuam ernnt in facto, opere, consilio aul
5. Itein

censurarum

contentarum,

eis

ab eis respectiveillatis et ablatis, si (jiia illala et ablata respective reperiantur; (!ictas(|iie personas, ct loca a
lius

damnis

el

bonorum

ablationi-

prffidictis

relevare

et

indemnes conser-

auxilio coiitra

Sedem Apostolicam

et

Komaniim

Pontificem pro tempore publice vel occulte, et hoc suh piEnis etcensuris in dictis litteris monitorialibus, et aliis infra contentis. Ilcm

. Plures adduntur forenses formulffi, quibus princeps seuatusque Venetus ad pacta integritate summa servanda se ohstrinxere, ut-

vare, etc.

nomi-

(|ue oratores Veiieti in caniiiialium

seiialu da-

nibus et modo (iiiibus supra, proiiiiseruul et conveneruiit cassare, et cum etfectu irritare, prout ex nnnc jiro cassis et irritis Iiabeut, omnes
conventiones quibusvis civitatibus, communifatilnis, terris seu locis eidem sanctic lioniaiue Kcclesi mediate vel immediate subjectis, in prsEjudicium ipsius Romanae Ecclesia) et Sedis Apostolicie, et contra ejus libertatem qiiomodolibet respective initos et facta. Item nomiiiibiis et modo quibus supra, promiserunt et convenerunt per|)etuis futuris temporibus, aliquos rebelles, seu inimicos vel exititios ejusdein Sedis
etsinj,ailos contractus, capitula et

tam

Poiilifici fideiu jiircjuraiulo

7.

conlirmarint.

Rltus servaii in absohitione

celebrata Vpnetiispublira Ixtitia.

His conventis

cemuramm,

et

hactenus

cum

ex decreto Pontificio, iidem oratores in porliBasilicEE Vaticana; se coiituleninl, atque ad .lulii in iolio ante a?neas porfas locato considentis, et cardinaliiim prtesulumque coroiia cincti pedes se luojecere, prajsentibus Ga^sareis, Galciiiii

Hispanis et Anglis legatis ac sup[)lices veniam poposcere, rituque solemni censurarum nexibus, quibus se irretierant, liherati fuerunt, ea incussa poena, ut se[)tem Urbis
lis,
;

errati

Basilicas religiose lustrarent.

Describit illius
' :

.\postolic;e in terris
nii,

eorum

et dicti

eorum domi-

ubicumque

existant,

mittcre, aut illos

non recipere vel adseu aliquem illorum, quomosi

dolihet protegere; et

qui in prffisentiarum

iii

locis prwdictis reperiuntur, illos infra

mensem

hisce verhis Die Dominica secunda UuadragesiiuK quaj fuit XXIV mensis Februarii, sanctissimus dominus noster absolvit oratores Venetos vice et nomine ducis ac dominii Venetorum ah excom<'

ritus formulffi Paris de Grassis

lere

proxime futurum Iicentiare,el cum eflectu expelac etiani (|uod quoscunique vicarios, feiidatarios, aut domicellos, seu barones terraruiu et locorum quorumcumque eidem Romame Ecclesicemediate vel immediate subditoruiii,etiam duces.aut quociimque praeeminentiie titulo in;

municatione
lioc

et

anatheinate his cereinoniis ct

:

mensibus |)ra;leritis luilii inquirerem a sa'ciil(> ciica i|uot ahsolutiones fuerint solemnissime jicr Poiitifividelicet

modo

imiiosuit,

ut

ces

factip

quia

volebat

intelligere
retuli

iiiiiduiu,
(jiiod

quem quisque

servaverat, et

signitos, sive

eorum

terras, civitates,

status, et

Sixto IV avunculo suo

eoriim seu dicti domiiiii protectione nec recipi permiltent publice vcl occulte sine expressa licenlia Romani Pontificis pro tempore exislentis. (j. " Item nominibus et modo quibus supra,
iii

bona

iioii recipieiit,

hoc ipso quatuor absolutiones babitae fuerunt, videlicet Primo idein Pontifex Sixtus anno octavo sui A[)ostolatus absolvit tres nobiles haroiies Hispanos de
in
:

usque

civitate

Legionensi qui ante aliqiio

teiii()orc e|)is-

co[)iim

promiserunt et convenerunt deinceps perpetuis fiitiiris temporibus, de civitale Ferrariciisi illiusijue

Legiouensem interfecerant, el ob lioc Pontifex eos nudos suh [lorticu Basilica^S. Pelri cuiii virgis verberavit. assisteiitibiis duodecim
l^resbylcris

comitatn, territorio

et districtu,

illo-

cardinalibus simililcr

ciiiii

virgis

rum(|ue gubernio et regimine ad Romaiiam Ecclcsiam et Scdem Apostolicam plcno jure

'

Paris e Giassis lo.

iii.

Diar. cxremoii.

luiii).

p. iiU.

516

JULII

II

ANNUS

8,

CHRISTI 1510.

verberantibus. Deinde idem Sixtus anno nono sni Apostolatiis absolvit oratorcs Florentinos

nitentiarius, ut simul
in lcm|)ore

cum
si

picnilcntiariis adsit
cril, cl

cum

virgis,

opus

quod

in-

noniinc vcxilliferi et doniinii Florentini, eo (]uod arcliiepiscopuni Pisanuni suspcndcrant laquco

in platca, ct (|uia ctiani

troducat oratorcs in

gremium

Ecclesiic.

Habea-

tur libcr ponliflcalis, ut papa possit ex eo legere

cardinalem

S. C.corfjii

psalmuni
nia

Miserere mei, Deiis

habcantur om-

eosdcm oratores ante Basilicam prrcdictam non nudos, sed veslitos

captivavcrant
;

ideo pajia

capilula scripta in bona forina, qiue Icgi

:

dcbcbunt
et

informelur papa de paMiilentia, ut

cum

virgis

vcrl)cravit,

assistentibus similitcr

cogilct cl dclibercl, quffi

duodccim

cardinaliljus presbyteris

cum

virgis

verberantibus, et aliis omnibus cardinalibus in circulo stantibus. Dcinde Innocentius Sixti successor absolvit vexilliferum justitise ct unuin de antianis populi civitatis Bononiensis eo
,

ei vidcalur imponcnda, an placcat sanctilati sua; quod, finilo officio, omnis cjus palatina familia simul cum pra;Iatis suis palalii associcut oratores ipsos usque ad habitationem corum. Hal)ealur alius liber mis-

salis

quod

frafrem S. Francisci in platea de facto suspenderant, et bos uon ipse Pontifex percussit per seipsum, ne
et

unum presbyterum

unum

tantum honoraret, ut subditos, sed circumstantibus omnibus cardinalibus in die Pascbae Resurrectionis fecit per poenitentiarios
illos

crucifixi [)ro juramcnto orahabealur in qualerno forma absolulionis in bona littera,quam papa leget habeantur virga; in totum treclecim, ex quibus una pulchrior pro papa cum manutergio in extremitate.

cum imagine
:

lorum

Xulla sint pro cardinalibus sedilia, scd

circumstent.
et

omnes

Omnes

officiales
:

camerae adsint,
sint vestiti
pra;Iati so-

omnes

virgis acriter percuti, et

quidem
;

totaliter

omnes

pocnitentiarii

cardinales

nudos etiam sine caligis, sed solis campestribus sive bracbis pudibunda tegentibus et quidem perculi fecit donec tres ex septem Psalmis pffinitentialibus dicerentur. Novissime vero Alexander nonnullos cives Asculanos absolvit, ex eo quod rebellcs fuerant contra Sedem Apostolicam et quia etiam vi et prodilione occupaverant

ca|)pis violaceis, et simililer

omnes

more, et bi omnes Iram papae, sed praelati

lito

officiales sint
alii

ad sinisad dexteram et ante

ct

papam

provisionati et custodes palalii patefa-

ciant locum, ut papa

commode

cardinales

ibi

esse possint. Oratores prajveniant ad palatium,

et in aliqua camera expecteut descensum fiap;B ad porticum. Pro missa canlanda prfpparetur in ipsa Basilica capella Sixtina, tam pro papa, quam pro omnibus solilis et reverendus pater
;

arcem

Eufidffi; et lios

nudos non ante januam

capellam majorem

Basilica?, sed in aula ante

palatii fecit a poenitentiariis

omnibus cum

vir-

gis percuti.
8.

dominusFranciscus Argenlinus Venetus,episcopus Concordiensis, datarius, missam cantel de

intellecto a

Itaque his intellectis, et visa veritate

bujusmodi, ac etiam

me quod non

bujusmodi verberatio, sed de soleninitate fieri solet, mandavit mihi, ut formam et modum ceremonialem, quo uti in Venetorum absolutione posset, componede necessitate absolutionis
rera et scriberem, et sic in scriptis ei ostende-

Dominica more natiS;, papa exit,

toria

solito.

Omnibus

paratis et ordi-

et paratus ut in

Dominica Qua-

dragesinice convenit, defertur in sedc sua gesta-

rem quia ibidem sua

;

sanctitas aut addi

:

aut

usque ad porticum, quem oratores praeveniunt ad suggestum locum papa in eadem sede gestatoria posita super suggesto sedet, cardinales circumstant super solio. Sint soli hi, videli:

minui pro voluntate sua juberet ac etiam intellecto quod sub porticu et in Secunda Dominica Quadragesiniffi, qua? est vigesima quarta Februarii, ut supra scripsi, in hunc modum, videlicet Prceparetur ante valvas et inclaustro,
:

cet,

magister ceremoniarum
advocatus
et notarius

et secretarius,

ad

sinistram in angulo suggesti, procurator fiscalis, et

camerae. Stantibus
:

sive

sub

j^orticu Basilica? principis

Apostolorum

pro actu ipso absolutionis agendo, ac habeatur suggestus trium graduum solitus papalis, et inter duas portas Basilica>, id esl, apud a;neam, quae media est, ponatur, et tapetibus ornetur tam suggestus quam paries pannis sericeis magnis fores omnes Basilicae sint clausa? donec erunt ipsa; aperienda?. Informetur secretarius papa? qualiter ipse debet petere ab oratori:

omnibus indicatur silcnlium Oratores ex gratia pclunt osculum pedum, ct papa ex gratia conccdit, et redeunt ad locum sum, id est, in suprcmo gradu suggesti omnes genuflcxi ex quibus primus, aut quivis ex eis unus dicit alte (|uidquid [ilacet veniam petendo, ac misericordiam et absolutionem, attento quod parati sunt
;

bus an habeant mandatum, etillud praBsentent; an velint jurare de parendo mandatis papse et
Ecclesiae, ac Sedis Apostolicae, et

quod

ipse de-

procurator fiscalis petit an habcant mandalum sufflciens, quod ostendant oratores, ipsum mandatum cxhibeant jam provisum et sufficiens. Papa mandat legi per suum sccretarium capitula ac |)acla inita; quibus lcctis, procurator iterum petit, an vclintilla jurare, et etiam jurare de parendo mandatis
satisfacere et jurare
:

bet requirere
et

omncs

notarios, ut Instrumentuni
:

papa? ct Ecclcsia}
tos.

ct oratores

offcrunt se para-

Instrumenta conficiant informetur tamen notarius unus, vel duo, aut omnes, ut stipulenintormetur cardinalis pcetur, ettestes rogent
:

lutcrim liber missalis per magistrum cereaperitur, et in genua papa> ponilur, diaconi cardinales assistcntcs hinc inde

moniarum

quem

JULII
sustintMit, l'outiiice

II

ANXUS
ct

8.

CHRISTI lolO.

517

niauiim aiiponente:

ora-

thcmatis ac interdicti catena constrinr/it, miseratio tiix jjietatisclementer ahsolvat.

tores ascentliint, et
tactis

singuli aml)al)us maniiuis

Per Christum

Scripturis ct imagine jurant, promitlunt

;

Dominum
tuis vice et

nostrum. Amen.

et obligant
rit

tle quibusprocurator flscalisrequinotarium, ut sti|)uletur ct Instrumentum agat. His taclis, Poutifex loquilur achersus ora-

Prsesta, qiisesumus,

Domine, eisdem fnmuHs

nomine

ducis, iwjatorum, et consilia-

tores

quiclquid placet, et sic concludit,

illos

quod

paratus est

absolvere

et sic

datis virgis

riorum, senatusque, elpopuli ac aliorum omniuni utiiusque sexus de civitate ac dominio Venetiarum diqnum /loenitentiie fructum, Ecclesix tuxsanctse^

tam
Dei(s

pa[iae,

quain cardinalibus duodecim, ut suincipit

a cujus

integritate deviaverant peccando, pecca-

pra, Pontifex
;

psalmum

Miserere mei,

(\uen\

ium

cardinalibus alternatim res-

tornmveniam consequendo reddcmtur Christum Dominum nostrum. Amen.

10.
((

innoxii.

Per

pondentibus uscjue ad finem prosec|uitiir, et pro unoquoque versu semel oratores leviter super -spatulis percutiuntur. Dicto psalmo, papa deposita mitlira surgit, et legit

His lectis papa sedit, et accepta mi-

versiculos ct oratio-

nes, ut in

tur. Finitis orationibus,

forma absolutionis, qute infra ponepapa sedet cum mitbra,

:

et extendens manum super oratores lcgit ex libro Misereatur vestri; et Indulrientiam, absolutionem, etc. deinde Auatoritate Dei nmnipotentis, etc. postea imponit poeuitentiam salutarem, qucB ei placet deinde mandat poeuitentiario cardinali, ut simul cum aliis cardiualibus, vel poenitentiariis introducant oratores ipsos in Ecclesiam.et in gremiura Ecclesia; etdenique papa recipit ipsos oratores omncs ad osculum pedis, nianus et oris, sicut in consistorio publico venientes ad prsstandam obedientiam et ei oratores gratias agunt. Et ista est forma quam ego dedi scriptam
:
:

extendens manum apertam super Misereatur vestri et illorum oinnipotens Deus, et dimissis omnibus peccatis vestris et illorum, perducat vos et illos ad vitam wternam. Amen. Diduk/entiam, absolutionem et remissionem omnium pcccatorum vestrorum et illorum tribuat vobis et illis omnipotens et misericors Deus. Amen. Auctoritate Dei omnipotentis
tbra,
legit

oratorcs dicens

et

sise suse sanctee et

beatorum Apostolorum Petri et Pauli, et Ecclenostra, absolvimus vos vice ac

nomine

ducis, ac rof/atorum, et consiliariorum, senatusque etpjopuli, etaUorum omnium utriusque sexus de civitate et dominio Venctiarwn a vinculo

excommunicationis, et anathematis, et omnium censurarum in vos et illos quomodocumque et qualitercumcpie et ciuibusciimque de causis iUa-

tarum,

et interdictum

relaxamus,

et

restituimus

(i

vos et iUos omnes

eadem
-j-

auctoritate saiictis
et

Pontiflci,

qui ex

illa

nibil cassari jussit, nisi

cramentis Ecctesise

unitatique

Sacommunioni
pce-

quod non voluit cum virgis percutere, et quod voluit omnes praelatos et familiam suam palatinam associare oratores ad eorum a?des. 9. Offlcium autem absolutiouis factum ct
(i

fideUum, in nomine
ritus

Patris, et \ Filii, et Spi-

sancti.

Amen. Deinde papa imposuit

nitentiam, ut ipsi oratores irent ad septem Ecclesias, ubi oratiuncs et eleemosynas facerent

lectum est hoc modo videlicet Pontifex sedens cum mitbra legit psalmum Misereremei, Deiis,
;
:

Deinde, Kyrie eleyson, Christe eleyson, Kyrie eleyson. Pater noster. Et ne nos inducas, etc. sed libera nos. Versic. Salvos
deposita
mitlira,

cum

cardinalibus, et

nou

verberavit.
:

stans

legit

nominibus, quibus supra, ad arbitrium eorum; super qua re gravabat eorum conscientias. Et sic omnia, ut supra, facta fuerunt . M. Ubi Yenetias perlatus est optatissimus
nuntius de solutis Ecclesiasticarum censurarum nexibus, quibus diu impliciti luxerant; senatus populusque publica lcetitiae signa ediderunt, atque in triduum decretas supplicationes fuisse, est de refert Petrus Justinianus '. Gratulatus
-

fac servos tuos et ancillas tuas. respons. Domine Deus, sperantes in te. Versic. Mitte eis auxilium de
sancto
;

respons.

Et de Synn

tuere eos

versic.
filius

JSihil proficiat
inifjuitatis

inimicus in eis; respons.

Et

non apponat nocere eis; versic. Estn eis, Domine, turris fortitudinis : respons. Afacie inimici : vers. Domine exaudi orationem meam;
resp.

Pontiflce confecta Leonardo LaureYenetorum principi Petrus Delpliinus: Admonere, inquit, nos voluit pius Douiiiuis, ut essemus memores fragilitatis nostra?, cujus

pace

cum

(iano
11

Et
;

clanior

meus ad

te

veniat.

Dominus

vn-

biscum

Et cujh

spiritu tuo.

OREMLS.

ssepenumero obrepit oblivio, ct ut rccordaremur quod auferre qua? deditpotest, et t|uod ei subjecta sunt omnia, qua? cwli ambitu continentur . Nonnullisque inlerjectis " Omnis discipUna in prsesenti quidem videtur non esse
in prosperis
:

Deus cui proprium

est

misereri semper

et

qaiidii,

parcere, supplicationes nostras suscipe, et hos famidos tuos vice et nomine ducis, rogatnrum et
consiliariorum, senatusgue, et po/iuli ac

siijiiim exercitatis /)er

sed moeroris, /jostea vero fructiuji jiacatiseam rcddet /ustitix. Hujus

fructus advenisse

justitiie

modo tempus
namque
I.

onmium

rcconciliato vobis

summo

opinor, sacerdote et percej)ta

in divinis

aliorum utriusque sesus de civitate et dominio Venetiarum, eorumque locorum interdicto suhjectoruni
,

ab eo benedictione; legimus
l'eU-. Jusl.
1.

qiios et quai

excommunicutionis

et

ana-

XI.

Fclr. Delpli.

ix.

Kp. Lxvi.

518
volimiiiiibiis

JUm

11

ANNUS

8.

CIIRISTI

1510.

gorcm olim dejecta

rico
:

ad fiil)aniin saccrdotaliiiin rlaiifuisse moenia urbis Hieilii

porliii

imposuisset, promercale sal in

Coma;

clensi agro,

iion csf

contra

eam

dircctus arics, non

tuliis taii-

Ida vihrafa,

noii contorf;c safjiffa^;

non sinedomini supremi damno et qnod censum annuum (|uafuor millium aiircoriim vcteri more iion solvcret, centumqiie
aurcos cx Alcxandri decrcto offcrciifem
Pontiiici
rcpulit,
'

tum saccrdotalibus admotis ianl;p urbis muri prostrati snnf, ut pcrspicuc agnoscamus inpra-sidio

cidcMii

negaiis

.Mexandrum

in

spu-

magis

spirituali

'confidcre,
enirn

quam

oportcre l)cllij;eranics tcmporali atque terrcno A7./

;

riiim Ecclosiastica vectigalia transfcrre jure pofiiissc

;

uti

nec concubinarii saccrdotcs Ecclc-

Dominus

custodicrit civitateni, frustra vi-

siasticos census in spurias jiire traducant. Suc-

f/ilat, qtii cristodit

eam; nam quod bonam occu-

censuit etiam Ludovico Galliarum regi

in acci|)ienda fidnciarii

quod

Harbaris status vcstri parfcm brcvi rccclicritis, plurimum profuissc vobis arbitror saccrdotum tubas, eorum nimirum. qui inter \csiibiilum ct alfarc jilorantes clamaverunt Parce,
pati a
:

auri illecebra dclinitiis.Vpostolicam majcstaiem

RomancU

Ecclesi;e prin-

cipis

clieniela la;sisset, ac

foedcra,

nimirum

recentissime duo alteriim Biagrassi initiim, in

;iltcriiin

fiumine, parce pojndo tuo, ct ue des hxrcditatcui tuam 171 opprobi-iion, ut dominentur eis nationes.

ierpreie Francisco cardin;ilc .Uidosio,

Cameracense violasset

quibus caulum erat in

Ex Fonie Bono die

1:2.

iv Mariii

mdx

paciioniim formula, ne quis alterius fccderati

fiduciarios vectigalesqiie defendcndos adversiis justum principem susciperet. Inlcrpretatus vero ex his Francorum regis in Italia potenliam

netis datam- Ob
ficc

CcBsar ct iiallus xijre ferunt paceiii Ve-

jiacem

cum

Venetis a Ponti-

ct

iiiitam succensere ipsi Maximilianus CBesar Gallorum rex civpcrunt quod a Cameraccnsi

exitialem fuluram Romanffi Ecclcsiae,

aperte illius invaderet jura, ad

cum adeo

foedere descivisset

ea de causa .Iiilii tur, si pcrpcndafiir Cpesarca in controversas urbes jiira ambigua fiiisse, Venetos diutina possessione
rationi

sed aspersae ab aucioribus nomiiii labeculae facile eluen:

eam reprimendam se accinxii, juncia cum Venetis armorum societate ac demiim posi varios funestos casus
;

potitos

fuisse, ui

consentaneum etiam magis liali potius quam Germani

Gallus accepti Ferrariensis auri pmnas, Italici et Navarrici imperii jacf ura persolvit, ut inferius

videbimus.
li.

Italicarum

urbiiim

dominafum

liabereni

Julius anteqiiain expediret arnia, judiin

Pontificiaj autcni majcstatis apice abborruisse,

ciorum severifaiem adhibuit

riensem, ac

ducem

Ferra-

utsupplices Venetos tot egregiis in Sedem Aposfolicam bcncfactis conspicuos repellerct, priecipue cum iidem Vcncli Cajsaremjdecretis miillis legationibus, ad pacem flectere perieniarinl. At graviorem Julio adlucsissc invidiam tradunt ',
ex bello ab eo in Ludovicum Francorum regcm suscepio importuno maximeeo iempore,quo paci omni conicntione consulcndum erai, ui arina
Christiana adversus Turcaset Afros verterentnr. 13. Dissidii inter Pontificem ac ducem Ferra-

primum

objecit perfidiam,

qua Her-

cules Atestinus in Sixtum IV erai usus,

Florentinis adversus Aposfolicam

cum

se

Sedem con-

junxit
lerit;

Venetos
reret

qua tamen dissimulaia, Sixius ei contia Ferrariffi arma inferentes suppetias tu-

ut Alfonso Atestino morem gejura Ecclesiae Bononiensis abalienata inique fuisseni ab Alexandro VI, id non modo toleratum, verum eiiam yexilliferum Roinana; Ecclesiaicreatum pro accepiis tamen honoribus

cumque

Exambiveral' jam ante Gallicam riensem causx. clientelam Alfonsus Fcrrari dux, eanKpie auri vi ingenti coemcrat, siibveriius nimirum, ne Julius repelendi juris Ecclesiastici studiosissinuis, illum everferet |irinci|)atu, qucm ribus vi et fraude partum non ignoiabat. Tenebat etiam nonnulla oppida Ecclesiastici juris qum Alcxander VI lorfe in coUocanda nuptui
a

refulisse injurias, sensisse

cum

Gcorgio cardi-

nale Rothomagensi, qui vivo ac s[)irantc Pontifice Pontificatuni atfectarat, defecisse ad Gal-

lorum regem % Comaclenscs

salinas invasisse,

majo-

admonitum

officii

Poniificia

monita tempsisse,

Pontificcm apud Gallicum sciiafnin in jus vocare ausum, Bcntivolis [^erduellibus misisse subsidia
:

ob quai omiiia lata heec sentenfia, irrogaiai

illi

filia

s[)uria

contra

fas distraxcrat,

Eerraricnpen-

Ecclesiasticis, qui

sfuderenf,

censurarum

semque censum
rurnque
exposuit.

pari fraude
'

imminntum
in

prena;, veiiti populi accipcrc cjiis imperia, jus-

debat, ut postea Julius

Romanorum

Hispanoscnatu

regiim
Ha;

oratoribus

sacro

sique in eum consurgere Ferrariensis principatusad

Romanam

pronuntiatum jura Ecclesiam

exiiteruni; succensuit

bellorumqne |)riiicipia enim Julius eidem duci RomanBB Ecclesia? vectigali, quod a Pontificia clieniela in Gallicam se contulissel, quod supremum Ecclesiaj imperium non videretur quod novum vcctigal Fcrrariensi agnoscere
irarum
;

devoluta, interdicto Ecclesiastico subjecta loca

in.quibus egerit, necnon anathemate perculsi, quisi possintipsum capere detrectareni. 1.'). Julius e[)iscopus, servus servorum
Dei, ad fuiuram rei memoriam. Nos Sixti [iradeccssoris et
((

secundumcar-

iicin

patrui nostri divina providcniia successo-

Guicc.

1.

viii.

'

Ibid.

'

I'aris e

Gra^iis iu Aclis cousis'

torial.

lo. iii.

Guicc.

I.

IX.

Jul.

II.

1.

xcix. Buli. secr.

137.

JULII

n ANNUS

8.

CHRISTl 1510.

519

res effecli, in civitatil)usetlocisRomanfe EccIpsia?

bus, pra>sertim Bentivolis rece])tiim in castris,

()l)pidis et locis dicti

niediale et immediato

siibjectis liomiiies

vicariatus hiijiismi>di, alia-

lioneste et qiiiete vivere, ac justitiain servaro,

(]uc auxilia, consilia et favores eis coiitra alias

tvrannosque ab
ciiinbit
officio,

eis expellere, proiit nostro iu-

desiderantos,

Hononiam
non

et

ad

nonnullas alias civitalcs

noslro
tinctis

cuiii venerabilibiis fra-

tribus nostris S. R. E. cardinalibus,

in

sine

maxiino incommodo, accedentes, exViterbiensi,

Pcrusina,

Ca-senatensi

Romandiolfe nobis subjectis seditionibus, qua^ in adventu clar;p meniori Caet aliis locis
roli regis Francia?

excominunicatos pununtiatosad divina admittcre, ])rovisiones Aiiostolicas de benetlciis Ecclesiasticis factas, illarumque effectus, observationeinque interdictorum in Ecclesiis et locis vicariatus hujusmodi Apostolica auctoritateappositorum, libertatemque Ecclesiasticam in nostrura, et dictae
nostras litteras dare, et
blice

Sedis,

claviumque contein])tuin multipliciter

ad Italiam, et teinpore quoii-

imi^edire non ex])avit, ettemcrario ausu cornua

dain CEEsaris ducis Valentini exortae fuerant, ac expulso tyranno, potiti dicta civitate Bononiensi,
in

contra nos et dictam

tus, et a bonffi

Sedem erigens

velut ingratit.

memoria? Georgio

S.

Sixti

eaque

|iro

illius

quietis conservatione con-

structa arce munitissima,

animum

ad recupe-

presbytero cardinale, ac in regno Franciae et partibus illis dictaj Sedis legato, tunc in huraa-

randum

civitates alias

Romandiohr per eosdem

Venetos occupatas, et ipsam civitatem Ferrariensem, in qua prsefati Veneli vicedominum jus inibi dicenfem, et alia signa superioritatem denotantia exercentem, ab hiijusmodi servitutis jugo liberandum applicantes; ut hujusmodi justuin nostrum desiderium adimplere posse-

regno et apud dictum Christianissimum regein magnffi auctoritalis existenfe, zizanioe et dissensionum satore,
nis agente, viro utique in dicto

mus, iniquitatis filium et jierditionis alumnum Alfonsum Estensem, dicti (luondam Herculis priinogenitum, non solum tanquam dncem ct vicarium nostrum in temporalibus in dicla civitate Ferrariensi toleravimus, diminutionem dicti census adeo inhoneslam, et dismembrationem oppidorum Plebis et Centi squanimiter ferendo; sed ipsum RomantT EccIesiiT vexilliferum et confalonerium creavimus, illum(]uc in hujusmodi dignitatis concessione charissimo in Christo filio nostro Ludovico Francorum regi
Christianissimo illam petenti pr^tulimus, speranles magis dictse Ecclesia; Roman?e conducere, dignitatem ipsam ejus vassallo et civitatibus ipsius Ecclesiffi [^rompta auxilia pra'bere valenli, quam alteri extra Italiam concedere;
et

omnibus artihus ad summum .Vpostolatum, etiam nobis in dicta Sede ex Dei clementia sedcntibus, contra canonicas sanctiones teraere anhelante, ac ea, qnaj ])oterat, contra nos et pra'fatam Romanam Ecclesiam moliri tractante, cuni quo maximam intelligenfiam et amicitiam habebat, sibi favente juramento j^roprio contraveniendo, sub protectione, amicitia, adhaerentia et confa?deratione dicti regis Franciae recipi procuravit, et receptus fuit in perniciem
ac
et

damnum nostrum

et Apostolicae Sedis
:

prae-

dictffi,

ut eventus docuit

ac

iit

spretis

tis

nostris pro libito voluntatis, conceperatliberius exequi, et in grave

mandaqus animo

damnum

ejusdem Romana^ Ecclesiaj

sal in coniilatu Co-

macliensi ad dictam Ecclesiam legifime pertinens, quod ipse imprudenter negare non erugabcllas et angarias bescit, fabricari facere
,

rias

non sine nostra magna impensa

civitates

occupatas hujusmodi recuperantes, i|)suin AIfonsum a dicto servilutis jugo liberavimus, ac petitiones suas ad exauditionis gratiam requisiti liberaliter admisimus paternaque dileclione semper prosecuti fuimus. Ipse tamen Alfonsus
rebellionis, ingratitudinis et inobedientia? paternae imitator in

nova ])edagia et angaimponere et exigere posset, prout re ipsa stafim post susceptam protectionem hujusmodi, sub qua se tutum asscruit, iabricare ac ministris pra^fati regis ad certam summam salis
sive portoria augere, et

cerlis annis ct pro certo

pretio tunc expressis

reprobum sensum datus, be-

neficiorumque a nobis et praedecessoribus nostris ac ab eadem Sede receptorum immemor, et quia antea in ejus fratres germaiios nobis
inconsultis saevire, illosque diris et asperis car-

distribuendam in terris ct locis ducatus Jlediolanensis publico Instrumento se obligavit; necnon augere, et de no^o imponere ac exigere fecit in dictorum subditorum et aliorum fidelium camersque Apostolicae et ullra summam xxv millium ducatorum auri annuatim ex
fabricatione salis pr;edicti ])ra'judicium etdictae Sedis contemptum. Et cum in dies de praefato

ceribus mancipare,

et in

causa propria

jiis sibi

dicere, ac in locis vicariatus

monetam
stato

cudi facere, et

hujusmodi falsain decedentium ai) inteoccupare, ac

sibi

bona nuUo jure

nostros

sibi debita

subditos

vicariatus
et

hujusmodi

Alfonso super praemissis querelae ad nostrum deferrentur auditum, ejus anima; saluti ac subditorum nostrorum indcmnitati more pii patris consulere, ipsumque a pncmissis retrahere cupientes, per diversas nostras in forina Brevis
litteras ac

commissos pessime regere

gubernare, presbytcrosque nulla ])rfficedente degradatione de facto ultimo supplicio tradi facere, nostrisque

alias

sibi
,

significavimus, ut pluris

conscientiam suam
faciens,

quam
et

illicitum
salis

lucruin

fabricatione dicti

abstineret,

etejusdem Romanae Ecclesiae notoriis

rebelli-

dictamque protectionem

confoederationein

520

JUT.n

II

ANNUS

8.

-V-

CHRISTI 1510.
jiirisdictionnm
(jua' a
,

contra nos el Ecclesiam initam dimittcret, gabcilas ct pcciaiiia et portoria iiiijiismoili peiiilus
tollcret,

stroruiii,

dignitalum

etiam

coiilaloiieriatiis

prtefati, et

quarumvis conces-

que mcrces

populisque nostris, el aliis quibuscumet bona sua quocumque vellcnt, jirout liactenus consucvcranl at(|uc fcccraiit,

sionum,

priedecessoribus iiostris

Romaet

nis I'onlificii)us ct nobis, eadcm(|iie

(|uibiisvis aliis Ecclesiis

Romana,
ad

obtincre digiioscitur,
illa

dcfcrri perniittcrct; ncjustitia id suadente

tnm
alias

]irivalionis, confiscationis ac inbabilitatis

anatliematis

et

cxcommunicationis
in

et

et qiuelibct alia similia vel dissimilia in poste-

scntcntias, ccnsuras ct pLciias

Bulla,

qua;

ruin

oblinciida, ac
iii

(]uosIibet actus

legilimos

legitur in CaMia Domini, conlenfas, incurrisse

excrccndos
vcrsos
stros

talia perpetrantes, jter diversas

declararc cogeremur; et per dilectum filinm matiistrum Maximum Gratummontium cubicularium ct lamiliarem coutinunin commensalem, specialem nuntium nostrum, ut a fabricatione salis, et auctione jj^abellarum, ac nova pedagiorum et angariarum impositione et exaclione sub dictis in BuIIa Coense Domini contentis, et indignatione nostra, ac aliis gravibus paMiis a priemissis desistere deberet, paterne requisitus ac monitus fuit, ipseque monitioni et requisitioni nostris prffidictis parere velle simulans seu fingens, non tamen considerans cleinentiam, gratiam et pietateni;, quibus pra;fati pr;edecessores et nos erga ipsum Alfonsum et Herculem ejus geuitorem prsefatos benigne usifueramus; sed ejus ab ipsa natura contra eamdem Homanam Ecclesiam et Romani Pontificis insitam innatamque perfidiam et rebeilionem elata obstinatione sequens, mandatis nostris bujusmodi obtemperareefiectualiter denegavitet recusavit; acin prsemissa protectione et clienlela confideiis, et contra nos ingrate et contumaciter elevatus sal in dicto comitatu Comaclensi, in gravemdictae Romanee Ecclesiae
laesionem, fabricare, cl gabellas auctas, et pcdagia, et portoria denovo imposita in dictorum

Constitutiones Apostolica auctoritate, et per di-

Romanos

Pontificcs pra3decessorcs no-

dudumedilas, ai)]irobatas, confirmatas, et etiam a nobis emanatas et publicatas, editas et ])roinuIgalas pcenas, necnon rebellionis et Iwsse majestatis crimen damnabiliter ipso facto incuri'it; remissionequeprima? privationis, si qua pra^tenileretur, per tolerantiam, vel alias quomodoliliet facta aut causata
pr;r

recidivatiouem
,

in grave Iiujusmodi se indignum reddidit anima; suk periculum, divina? majestatis offen-

sam, Apostolicffi auctoritatis

et

jurisdictionis

contemptum, perniciosum exemplum et scandalum plurimorum, etc. Ob has injurias pro tot beneficiis Romanae Ecclesife illatas Julius Alfonsum ipsum Ferraria^ ducem injusvocavit, atque omni beneficiario jure ab Ecclesia
accepto deturbavit
:

sacei'dotes, quiillud adver-

sus Ecclesiam quocuiiKjue

:

modo

studerent, sa-

cerdotiorum jure evcrtit regibus ac principibus Italis vel Transalpinis intentato analliemate opem Alfonso fcrre veluit, rcos contracti ob iniqua iu Alfonsuin sludia analbematis gravioribus aliis poenis affecit dedit imperia clientibus Alfonsi, ne illi parerent promulgavit sacra: :

menta

lidei,

qua; pra^staulur principibus,

non

subditorum nostrorum ct civium Ferrariensium, et aliarum personarum maximum pra^judicium, et dictie Sedis contemptum, ut pra^fertur, exigere, ac in ejus fratres germanos nobis
,

inconsultis et absqiie

noslra licentia Sfcvire,

et

illosque diris carceribus mancipare, et in causa

propria jus sibi dicere, incursionesque

valcatas in terras
dictffi

ca-

Romana?

Ecclesiffi

sub-

adversus Romanum Pontificem; nec mililes sacramento ducibus nuncupato teneri, cum bonoris ct obsequii praestandi Ecdesis exceptio semperintelligenda sit, imo soluta eoriim religione consurgere in Alfonsum jussit; quod decrelum Iiac loci et temporis nota est consignatum. Dat. Romse apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicse mdx, V idus Auobstringere
gusti, Pontificatus noslri
16.

jectas ct innumerabilia alia

damna

facere, ac

anno

vii .

de nobis et Sedis Apostolicse prdict3e potestate obloqui, et omnem nostram et dicta? Sedis auctoritatcm fioccifacere, et subsannando dcri-

Bivmitiis

edita

fiitKronon

bellonim

]i?\rsf/f/ia.

teiitia

ex superiori decretoria senLudovicus XII Francoruni rex Ferrarien-

Cum

nosque super liujusmodi salis fabricatione coram magno consiliojirfffati regis ad judicium
dere,

sis principis

patrocinium suscipere vetitus esset,

fastu,

regio turgidus

cum

se

in Gallia

et

in

evocari facere attentavit, et Bentivolis, noslriset

Romana;
et

Ecclesiae bostibus et rcbellibus, ac a

nobisdiffidatis, in tcrris et

lociseorumreccptum favorem contra tcnorem litterarum nostrarum, auxiliumque et consilium, ut prteferlur,

praistare prajsumpsit; propter

Italia tot provinciarum dominum cerneret, iml)aresquc suis PoutificisRomani vires sperneret, nec divinam poteutiam sui vicarii tutricem revereretur, exiliabili et calamitoso bello se

imiilicuit;

ac

dum

Fcrrariae

ducis,

Roman;B

quod excommu-

Ecclesiaj vectigalis,

clientelam sibi arrogat, se

peene periculum conjecit.
Gallici cxcrcitus

nicationis majoris et

anatbcmatis senlentias,

ac sua in
Ifaqiie

extremum
'

perjurii et sacrilcgii reatum, ac

omnium

privi-

cum

auxiliarcm cxercifum duci Fcrraria;

legiorum, gratiarum, libertatum, immunitatum realium et personarum vicariatuum, feudorum, locationum, terrarum, fortaliliorum, ca,

misisset, Julius

anatbemate

Lib. niill. scci'. xcix. p. 1G2.

JULII

11

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.
Bononise annoetc. mdx,
VIII .
111 id.

521
Decembris, anno
anni
.Estato
bel-

praecipiios, Carolum Anibaslanum principatus Medioianensis modcratorem, Galcatium ct Marcuni Anloniuni falavicinos, Tlieodorum, Geor-

17.

Ctcterum

mcdia

liujus

gium
ios, ol)

et

Alexandrum

Trivultios

Fontra^^^jium, Castilionffium et

Bajardum Fuxenscm regu,

ostensa fuisse tradunt futurorum

motuum

grassationes in agro Bononiensi editas,

auxilia

etlatas pcrduelli
n

anatliemate

defixit.
:

licorum pra^sagia, atque impenilcMtium malorum timore pertcrritos populos inhorruisse rcfertParisde Grassis Diebusistisnuperrime
'
:

Ascripta est Di|iIomati

iisc
etc.

Datum Bononia? anno

,

temporis nota mdx, pridie idus

signa divinitus a|)parucrunt, c|uod onines pro malo omine ac prodigiorum loco habuimus

anno vii . Ad frangendam vero Alfonsi pertinaciam, utque Ai)ostoIica mandata in edictis contenta perficerentnr, Marcum, cardinalem tit. S. Mariaj Transtyberina? legatum in exercitu quem paraverat renuntiavit amplissimaque auctoritate inPontiflcatus
nostri
'
,

Octobris

tam hic Romae quam

Bononia>, et
;

alibi in Italia, pra>sertim

struxit

Romandiola et Marchia Anconitana sicut etiam tempore, quo Pontifex primo Bononiam profectus est, Bentivolos expulsurus, prout inde cxpulit; narn tinn, ut supra aliquando dixi, comcta Roma! pluries visa est in parte Septentrionali super zonain
in lota

Dilecto filio Marco tit. S. Mariae in Transtyberim presbytero cardinali, in ducatu Ferraria?, ac qufecumque ad qua; te declinare contigerit loca, nostro et A. S. L. salutem, etc. De recuperalione civitatum, oppidorum

Bononiensem
bestia;

et

partus
,

humani

bicipites,

tricorporea!
:

capite

item terra;

necnon et aliquai sine motus juges et magni ex

;

aliorumque locorum et terrarum ad nos et sanctam Romanam Ecclesiam legitime pertinentium dies noctesque pro cura pastoralis
officii

cogitantes, fortissimum potentissimum-

que exercitum contra iniquitalis filium Alfonsum Estensem civitatemFerrariensem ad dictam Ecclesiam legitime devolutam occupatam indebite delinentem paravimus nihil omittendum putavimus, quod vel ad officium nostrum vel ad facilitandam expeditionem recuperationis dictae civitatis pertineat circumspectionem tuam ad expeditionem hujusmodi, ut eidem exercitui prseesse debeas, mittendam duximus ut quse nos coram, si pervaletudinem et alias multipli: : ;

quibus nedum ipsa Bononia; civitas, sed totus Comitatus aliqualiter altritus est, pra;sertim palatium illud tam magnificum et excelsum Bentivolorum, totum conquassalum et prorsus usque ad fundamenta dirutum sed et turris, qua; proxima fuit eidem palatio taliter supra illud incurvata est, quasi ruinam semper minans, ut Bentivolus Joannes illam diruere ad
;

radices coactus

fuerit;

et

alia signa

multa,

quibus manifeste prffisagiebaturaliquod malum venturum in partibus illis. Ac nunc quid dicemus de prodigiis aliis, qua? Roma! et, ut supra dixi, alibi evenere ? ut in primis slella crinita rursus ad Septentrionem versus pluries appa-

ces occupationes Pontificias a civitate nostra

nunc liuc, nunc illuc caudam vcrtens quasi minabunda. Item in Urbe excrescentia Tyberis immensa, ex qua multffi familiae submersffi; et
ruit,

Bononiensi, in qua ad prsesens cum nostra curia residemus, ducere licuisset, facturi eramus, circumspectio tua (consuetis interjectis
elogiis)

adimplere

curabit; scies et poteris,

omnes alia; damnum ingens passa?, ac (quod mirabilius visum ab omnibus fuit pcene incredibile) nam et in agro Romandiola}, et circa Ferrariam acies armatorum exercituum
quasi
visa; sunt, ac

habita super his

nostris

cum

venerabilibus fratribus

bombardarum
;

crepitus innumera-

ejusdem Romanse Ecclesice cardinalibus deliberatione matura, te ad nostrum exercitum ac ducatum Ferrariensem et quajcumque, ad
quBB te forsan declinare contigerit loca, nostro

Romana; Ecclesia; nominibus ad complendam expeditionem recuperationis civitatis Ferrariensis et aliorum locorum in dicto Duet liujus

et gentium concursus auditi ct (quod dicunt pro re certa) visum meridiana luce a longe quidem, quod cum magistratus Bononiensis plures nuntios ad id factum conspiciendum misisset, intellexit

biles auditi, clangorcsque

tubarum,

neminem
in silvis

ibi prorsus nisi mandras porcorum visum aut repertum fuisse verumta:

catu consistentium,

cum omnimoda

potestate

prajcipiendum, gerendum, faciendum, exercendum ac lerminandum, quic ad hujusmodi legationis officium expedire cognoveris, acnecessaria et ulilia esse conspexeris, provide duximus destinandum, firma spe flduciaque conceptis quod, inspirante Altissimo et gressus sermo-

manifcsta reperta cquorum et curruum ac virorum in pulveribus per omnem illum campum, ac etiam in pluribus locis silvarum cineres et carbones, ac ligna semiusta
vestigia
focis ibidem factis, ut in exercitu solet quibus conspectis clintellectis, civitas Bononi et alia; in multo terrore posita; quo die supplicationes et vota fecit. Quid autem sequetur intelligcmus aut videbimus. Die prima niensis Septembris anni hujus mdx, sanctissimus domipra-.
;

men

nesque tuos dirigente, quod peroptamus perficies etc. Instruit legatum amplissima auctoritate

ad gerendum
Bull.

cum

dignitate

munus.

Dat.

'
.

Jul. II.

1.

LSX. p.41..

'

raris to.

II.

Ms. arch. Val. p. 585.

.\NN.

Toiius XXX.

Rayn.

XI.

66

522

JULII

ir

ANNUS

8.

CnRISTI 1510.

nus noster, cum apudFaliscosageret, ex causis novis aiiiiniim suiim inovoiilibus, qnas iiic
rccensere iion estopcrffi i)retium, statuit versus Bononiain proficisci, prout eaciein die incoeiiit . lescril)it pluril)us auelor varia Poiitincis, (|uein

discedere per edictum mandavit; nisi parerent, ahiuc suas siuguli Ecclesias iiniserciit, ac i^er se regerent, annuoiuiii vecligalium inulctam

comminatus. Ex
Poiilifcx

bis

iiiiliis

magna dissidiorum
Praniderat quidcm
dcfectioiiein;
'

inoles conscculabrevi est

Lauretanam iedein Intellexi, imiuit, ipsum cum Gontendcrit cardinalil)us ot suis domeslieis cx Monte Flascono sive Faliscono iter arripuisse priina die juridica, et ad Orbitam siveOrvietumappulisse eadein die ante vesperas, (juas ibidem solemnes
pr;ccesserat,
ilinera, ut

ad

(iallorum

cardiiialiuin

nam

et

Guillelmum Auxitanuin

siinulalo cultu

venandi spceie jain anlc

vari jusscrat;

fiigain tciilaiitem iiiter-

ceperat, at(]ue in arec Iladriaiia cuslodiis asser-

Reginaldum vero Rajocensem sacramento adegit ex Pontificia aula non discessuruni, addita sponsione, ac
fallerct,
si

iudutus audivit, et otlicium fecit inore solito. Inde ad Pigalium, inox ad Assisium, tuin ad S. .Mariam de Angeliset ad Fulpineum, cuin monte traiismisso adTolentinum inde die sabbati, Recanate ad leevam dimisso, ad Laurestola
:

datam fidem
lia^c

cardinalitia; dignitatis se subituruin, de

ac sacerdotio-

rum jacturam
Paris
*
:

quo

narrat

19.

tum

non ingrcssus Ecclesiam ob sequenti die lassitudinem doinum introivit

applicuit
:

et

dominus noster

Die Veneris xvi Augusti sanctissimus in consistorio secreto cum toto

Dominica,
\il,
'

quffi fuil Nativitas Virginis,

papa

in

capella parva ejusdem

i^rajsentibus

parvam missam celebraet

rcverendissimorum dominorum cardinalium coUegio sedens , et infra, prffisente notario dixit (lualiter reverendissiinus dominus Renatus cardinalis Bajocensis, Gallus,
tit.

cardinalibus

principibus,

S.

Crucis

'

cuin co erant . .Vddil idem auclor, proposilam fuisse noxarum veniam iis, qui expiatis rile auimis co die Lauretanam iedem lustraqiii

promitlebat, et se obligabat, ac jurabat, quod

rent.
18.

Quiiique carcUnalcs a hdio deficiunt.

sub poena privationis ct perditionis oinnium beneficiorum et Ecclesiarum, et etiam dignitatis cardinalatus non discederet ab Urbe nec a
suburbiis, inconsulto ipso Pontiflce et collegio; et casu quo recederet, voluit ex tunc, prout ex

Proseculus inde iter est versus Bononiam, ut Feriariense bellum magis urgeret, felicilerque conllceret, ut observat Paris sed omnia contra vota evenisse, fuisseque ad exitium prona
' ;

nunc
facto,

ipse cardinalis,

quod omnia

ejus beiiefl-

cia et Ecclcsia;

et cardinalatus

vacarent ipso

nam

plures in

consiliis

cardinalcs, quia Pontificiis sed abborrebant non Galli modo

,
,

eum

absque uUa alia declaratione, et absque desuper babendo; quia vota cardinalium jain babita erant per Pontificem,
alio consistorio

etiam Hispani illius Apostolico solio evertendi cupidine incitati in ipsuin conjurarunt quorum dissidiorum exordia ila retexit Joannes Mariana ' Venetorum calamitate flexus (sci;

talem evcntum Pontifex habuit ipsa vota pro habitis. Quibus per Pontiflcem pronuntiatis, vocalus fuit ex sedili suo ipse dominus cardinalis Bajocensis, et genuflexus ante Pontiflct in

ad misericordiam, nobilissimam urbein inalis casligatam perire penitus non ferebat itaque solutos analbemate quo erant quod impliciti^ in gratiam fcedusque accepit crat prfficipuum, eorum ope uli volebat adversus Ferrariensem ducem quasi Gallici patrociodium acrius, nii fiducia rebellcm imperio modo iis littoribus eluvie maris quam pro nox arescente, unda sal concrescit. Ergo salem Colicet Pontifex)
:
: :

cem ambabus manibus

:

juravit tactis Scripturis

ex libro Evangeliorum illuc apportato, et dixit, videlicet llajuro, promitto etmeipsumobligo,

qiiod

non recedam sub poena privationis bene:

liciorum, Ecclesiarum et cardinalatus

niqiie Pontifex contentus arridens

sic

me

Deus adjuvet et ha?c sancta Dei Evangelia. Deilli

dixit, sic

melius fuisse
tuor
aliis

quam

aliter . Expressit ea

verba

infldus fidei custos

mctu; nain una cum qua-

macii ditionis oppido conficere criinen erat cum incommodo vectigalium, quae ex PontifipivTcterea ciis salinis ad Cerviam proveniebant mercibus qucB secundo Pado Venetias vebee
:

cardinalibus, qui

Bononiam
perrexit
*
:

se con-

ferre jussi

erant, schisma Concilii

colligendi

specie

conflandumGenuam
ffigre

quorum
'-

bantur, nova exigere portaria. Ab bis initiis irritabili ingenio Pontifex evocatuni Romain ad diceudam causam, ac venire recusanlem, lege
majestatis damnavit, principatus quem beneficio Ecclesiae Romanffi obtinebat jure decidisse.

.^gre severitatem Pontificis tulit Gallus rex \indicandi ardore Gallicos cardinales, et qui sacerdotia obtinebant in Gallia continuo Roma
:

Julium ait Paris Die, inquit, Jovis venerunt nova ex Florentia, qualiter quinque cardinales, qui per eam viam veniebant ad Bononiam, sequentes papam ct ejus curiam aufugeruntinde ad civitatem Januae omisso Pontiflce dc quo actu papa admodum miratus est, satisque doluit maxime de duobus Ilispanis; nam de tribus Gallis aliquantulum
defeclionem
tulisse
:
:

dubitavil, ut a rege Francia? instigati

'

recede-

'
1.

Paris. lo.
c.

ii.

Ms.

aicli.

Vat. p. 537. Ouicc.

1.

viii.

Paiis

to.

II.

Mar.

cia: ia septisoliis.

- Ib. p. oS3. = S. LuMs. arch. Vat. p. a~ii. * Bouacc. iu Diaiiis Guicc. I. ix. et eod. Ms.

XXIX.

23.

arch. Vat. sign.

num.

!H.

Par. lo.

III.

Ms. arch. Vat. p. 594.

JULir
reiit.

II

ANNUS

8,

CHRISTI 1510.

523
piimiiin Aureliam

NomiiKi cardiiialiiim sunt

luuc, videliccl,

jussit;

quod

concilialiiilinii

revcrendissimiis (loiiiinus
gial,

IVn'nardiuus Carva-

indictum,
fere in
I.

Hispanus, c|)isco[)us Sabincnsis, cardinalis S. Crucis; reverendissimus dominus Guillelnuis episcopiis Prtencstinus Macloviensis
,

est. Ea hanc sententiam dispulata produntur

:

mox

ad Turoncs translatum

.\n Pontiflci

Romano, ubi

ne^iue de religione

rcverendissimus dominus Franciscus Borgia tit. SS. Nerei ct iVchillei cardinalis Cusentinus, Hispanus; reverendissimus dominus Raynaldus tit. S. Vilalis Bajocensis Gallus, de quo supra XVI mensis Augusti scripsi; et reverendissimus liominus Fredericus S. Tbeodori diaconus cardinalis, Sansevcrinas . Subornati hi fuerant a Ludovico Gallorum rege, qui Nannetensem etiam cardinalem omni contentione in suas partes trahere studuit sed vir ille vittTB sanctimonia conspicuus, humanoCallus;
'
:

neque de fundis ejus Poniilicatus controversia est, adversus aliquem Christianum principem bellum suscipere ac suis auspiciis impensisque
gerere
liceat. Xoii licere, qiii

adcrant pontiflces

virique cruditi responderunt. II. An lacessito principi vim vi rcpellere, nec suas solum, sed Poiitilicias aliquot ditiones iuvadere liceat, ad
cjus
in primis idoneas, quas cenlenaria praescriptione amissas idem Pontifex ejusdem principis ojiera impen-

vim propulsandam

l)rresertim

que fastigio augustior, censuum Ecclesiasticorum, quos in Gallia habebat amplissimos, jacturam, et etiam egestatem pati nialuit, quara a Sede Apostolica divelli tentati quoque non:

saque recuperarit; ita tamen, ut princeps ipse nonnisi ad praBscripfum tempus easdem retinere rebus compositis Pontiflci, quae sua sunt,
restituere in

animb habeat, Bononiam

intelli-

nulli alii,

quorum
;

pasne labefactata tluctuavit

in fide et observantia

constantia

sed

demum

ejusdem Apostolica; Sedis perstiterunt. Maxima autem proditae fldei invidia Franciscus AlidoBononiensis legatus laboravit adeo ut Urbinidiicem ccperit: sed a PontiQce liberatus est ' alii vero duo cardinalcs Galli ja'm ante obierant, nimirum Ilotliomagensis, vigesima quinta Maii die \ et Ludovicus de Ambasia AIbiensis Anconae decima octava Septembris *; atque ila ex imminentis schismatis procella emersere. 20. Turonenses coetus in qidbus agitantm' sufjdolx propositiones auctnrifnti Apostolicx liostiles. Porro antequam cardinales, de quibuspaulo ante memoravi, a Julio desciscerent, coactos a Ludovico rege in Galliis plures cnetus ad infringendam PontiQciam auctoritatcm, primum Aurelise, deia Turonis referunt scriptores ^ et quidem in Aurelianensibus conventibus suggesius
,

gebant ad repellendos Julii impetus peropportunam et Mediolanensis principatus quoddam veluti propugnaculum objectam. Licere iidem censuerunt. III. Et quandoquidem idem Pontifex implacabili odio nulla de causa suscepto

regem piumregno spoliareconlenderit, ejus cuivisinvadenti, quantum inse est, addixerit (id autem sibi jus nimis insolenter arrogat, cum Christus legatos suos sive Apopercitus

rcgnumque

stolos,

ut vocantur,

quorum successorem
;

se

Julius profltetur, princi|)ibus,

ribus magistratibus parere

imo vero inferionon autem eosdem

regnis aut caeteris suis magistratibus spoliare jusserit) an principi pristinum Romano Ponti-

obsequium renuntiare fas sit non prorsus, quod ad ditionum suarum propugnationem necesse est. Fas esse pronuntiarunt. IV. Quod
fici

scd

igitur Galliarum

pontiflces,

caeterique divini

cultus ministri in his, qUiC ad

tificem
referri

Romanum
ii

Pon-

solent,

molientur;

antiquis

Pontiflcum decretis, praesertim Concilii Basiliensis stabunt. V.

An

regi pro fwderati Ferra-

stum

fuit, ut

prfctermissis nefariis labefactandae

riensis reguli ditionibus

tificiam rcpellere licebit

religionis consiliis, de suo jure

cum

Pontifice

prajscriptione possessis propugnareet

:

plusquam centenaria vim Pon-

armis decerneret

tiosos defectionem a Pontilice

Turonensibus vero sediac schisma suasisse; in quibus has subdolas propositiones agitatasrefert Belcairus ^(1) Xe Gallia Julium amplius Pontiflcem agnosceret, omnes totius
;

in

neiiueilli quin liceret

dubitarunt. VI. Ferrariam

fundam
:

sibi

obno-

xiam vendicat ac
nisi justa

repetit Julius

Julio clientem

de causa spoliare non licere Fcrra-

riensis respondet,

Julium arbitrum

excipit, si

Gallici regni Pontifices ac plerosque viros eru-

rem ad
set

arbitros neutri suspectos revocarerecu-

ditos
'

Turonibus ad XVII

kal.

Octobris coire
59G.
14.

Faris to. iv. p.

Pag. 390.

70.
1.

'-

Id. lo. lu. p.

'

Pag.

aM.
ia

Guicc.

Append. Concil. Pis.

ix.

Jiil.
1.

in edit.

in Gall.

qnod ext.

vim inferat, an Ferrariensis sua Ludovicus rex pro foederato propugnare jure potest. Posse dixerunt. VII. Quid si litem
Julius,
tueri,

"

Belc.

xii.

num.

Romanis judicibus permittet

Julius, iique Fer-

(11 l)e Concilio, airt

?i

inalis.

aniinadvertenda succuiTunt. In eo quxslloncs octo agltatx sunt. ut recte annalista

conciliabulo {neque enim de noinine allercaii vacatl Turonensi, in Galliis tioc anno coacto, paiica qua;dain e\' Belcairo. ex quo etiam illaruin argunicnla recitata.

uon ea quideni ratione qua proposila siint, sed qua in Concilio disculienJa Ludovicus censuit. Nihil cniin de Keiraricnsi ducc corain Patribus commemoratuni est sed qu.fsiluui laiitummodo in genere e. g. .\n liccat principi Chrisliano armls tueri ac defcnJcrc aliuui principem sibi confocderalum, et cujus prolectionem legitime suscepit,' clc. Et sic de singulis. Ex bis vero inlclligas de Kerraricusi ducc arinis jure defendoudo adversiis Pontificem in Concilio niliil definituni. ProposiUe a rege quxsliones et Concilii per singiilas responsiones in publicis descriplx tabulis iegiinlur apud du Tillet inter privilegia Ecclesia; Galllcana; addita operi ejusdem aucloris inscripto Recueil NLiNSI. DES ROIS DE FRANXE, LECRS CODRON.NE ET MAISON.
: ))
:

524

JULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.

rariam Julio aiidicant, an vero judicio starc FiMTarieiisis cofiotur, prKsertim cum Poufillcios judices merito rejiciat Ferrariensis, el iion admiltat, ac Romam qui jus suum prosequatur mittere non audcat. Nullo modo cogi responderuut. Vlll. Unid si Ferrariensem rof^ulum ac cives, quique illis auxilio erunt Christianorum coctu Julius exterminat. Extcrminationcm nullam prorsusque irritam pronuntiarunt. Communi praiterea scntentia, ut legati ad Julium mitterentur, decretum, qui Pontiflcem, ut principibus reconciliaretur admonerent, sin recusaret, ex decretis Concilii Basiliensis(tunc con-

Pontiflci

usque adeo grave, ut

diris et analhe-

male

(icteslatus fucrit(iuicum(|ne

impio decreto
Galliai

(ilil('ni[)erassent, ac.

nominalim inagnum
:

magistrum, atque Trivultium, caterosque duces

Gallica in Italia stipcndia facientes

ad hrec qui-

ciliabulum sclusmaticorum fuisse vidimus), de indiceudo universi Cbristianismi Concilio compelierent. Legatos Julius admittere noluit. 21. Damnala a Ferdinando Hispano schillanc vero nefariam Caismatica molimina. regis in Pontiflcem consaris Gallorumque jurationem execratum Ferdinandum Hispaniarum regem memorat Joannes Mariana S ct

cum(|nc Ecclesiac Gallicanic conventibus interessent ne Ferdinando quidem regi Blesis rccens ictum fanlns placuit ncque Gallicana; Ecclesiffi damnatum exemidum, ne importuni (luidem cardinalium conatus, ac potius Cssarem pro necessitudinis jure ab ea ineute deductum Pontifici consiliare et cum Venetisin pacc ponere tentavit. Tum sumpta fuere ab llispanis consilia de Maximiliano Romanorum rege a
:
,

Gallico fcedere divellendo, Gallisque Italia depellendis, quae postea conjunctis

22. Galli
Italis
,

Ger-

niauis et Hispanis ad exituin perducta fuere.

Vigesima

cum

Beyitivolis tentant

Bononiam.

septima Seplembris die cum Matthajus episcopus Gurcensis ejusdem Maximiliani

orator in Gallias accessisset, icto Gallum inter et Cffisarem foedere, indictum est proximo

Csesarem ipsum Julio

conciliare
,

annisum
se
,

Gallus

et

Ctesar

inquit

iis

consiliis

ineunte Martio Lugduni conciliabulum quod

transfugffi cardinales cogere se posse discepta-

micogenda3 in Julium synodi) ( nimirum scuere, paueorum temeritate subornati, Ferdiuando etiam rege tentato, si posset in eam frau-

dem
lum

fcedere per

induci, Blesis novo Caesarem inter et Galidem tempus constituto opera

Matlheei Langii Gurcensis episcopi, qui Cssari a secretis erat, gratiosus et familiaris. Accessit

ctiam in partem Cabanillas Ferdinandi legatus sed cum mandatis, ne quid in Pontiflcis dignitatem decerni pateretur parum tamen ea cau;
:

tione prsestitum est. Inter caetera ejus focderis capita expressum, debere quidem reliquos socios viribus juvare Ca;sarem, ditionis VenetGe
sui juris obtinerenl armis sic Cameracensi in foedere prsescriptum fuisse hactenus non male. Additum tamen, ut Pontifex jure po-

partem

bant ', quod Julius conceptae in conclavi de synodo OEcumenica convocanda sponsioni jurejurando confirmata; hactenus defuisset quae dum agitant politici et prssules factiosi, grave bellum est concitatum a Gallico exercitu in Pontiflcem, qui Bononiam ingressns erat, ut Die sabbati xix describit Paris - sic inquiens Octobris, exercitus regis Francise simul cum Benlivolis urbcm Bononiensem petunt, et ad portas urbis hora circiter prandii pervenit, ibique tumultuarunt pugnam ineuntes. Quo audito populus arma capit pro Pontiflcis tutelaque sua . Etinfra Ipse autem legatus, qui laeta:
: :

quod Galli venissent cum Benlivolis, prout secum convenerat, utaiunt, nullam aliam
tus erat,

tius,
si

quam armis cum Ferrariensi disceptetvel parere salutaria monentibus obtestantibus-

que recusaret; a Ceesare in Germania ejus natioepiscoporum conventus agitarentur nationales, idemque in Aragonia et Castella fleret,
nis

ad ea constituenda, qua; paulo ante Gallicana Ecclesia sanxerat, AureliBe primum, deinde ad Turones conventu gentis habito. Miseram temporum labem a profanis Christi vicario leges

provisionem parat, nisi palatium claudi, et custodiam in platea satis levem adhiberi jubet, seipsum vero armat. Quod cum ab ffinulis iinproperaretur, quare scilicet se armaret contra Gallos, quos tantopere amaret, respondit non proj)ter Gallos, sed j^ropter Bononiensem popu-

lum furiosum, quem

timeret, id se facere. His

imperandi prffiscribi in uno peccato quot et quanta extitere peccata sed preecipua capita erant quibus Ponlificatus propemodum redigebatur in ordinem, utGallici sacerdotes, ne exceptis quidem cardinalibus, aut etiam in Pontiflcis familiam adscriptis suas singuli Ecclesias regerent in Galliam reduces si repugnarent, intercepti annui reditus in templorum alios
! !

autem sic stantibus cardinales, qui lunc quatuordecim erant in urbe ea, Pontiflcem adeunt consulentes, ut rerum sumniffi provideat et saluti
suae, ac

salvationi populi, qui

et si pra;sertim

in

armis sese

ponebat,

rem habere

se fautocuperet, ipsiim bonis verbiset ali-

populum pro

quibus factis bonis alleclaret. Itaque Pontifex vocato populo blandissime beneflcia multa pollicitus est, et praesertim quod intra xv dies unnm ex civibus Bononiensibus cardinalem
crcaret, etsi
et

usus tum,
I

et

commoda

verterentur. Exitiale decre-

Ecclesiffi paci

inimicum, dissidiorum fons,

episcopum Bononiensein creasset, exemptionem dimidiam donavit populi in

Marian.

1.

xs.

c.

1.

'

Biill.

Jul.

11.

const. 27.

'

Paris to.

iii.

p.

397.

.lULII

II

ANNUS

K.

CHRISTI 1510.

525

perpetuum, quam et in foro publicari jussit. Quo audilo populus niaxinie animatns est et armatns est, etdie sequenti in foro, quod nieroatum appellant, convenit; unde ad plateam aute
palatium papw ordinate
pervenit
:

tobris, Pontifex gravissime aegrotavit, ita ut palam diceretur onuiino ex ea aegritudine nKirilu-

rum, niaxime qnia Pontifex nec cibum ca[)ere, nec consolationeni vellet oh dimissos im[)une
Gallos, prwserlim (|uia eos lente abire audiehat,

([uasi instrnctis acielnis

iste
,

et

qnoniam populus

ut

dixi,

male contentus de cardinale Papiensi

erat, dixe-

ratque pluribus cardinalilms, nt lioc Pontifici significarent, propterea Poutifex eam curam populi ordinandi et contra Gallos educendi dederat duol)US cardinalilms, videlicet Uegino et Aragonensi. Sic itaque lii dno cardinales ascensis equis et armis sub rocbetis et mantellis receptis in mercatum vadunt, populumque inde

quidquid diripere [)0ssent diri|iere . Queruntur contra Galli et uonnulli alii scri[ttores, Pontificem spe [)acis i[)sorum impetus retaret

dasse

de Ambasiano enini hu^c liabet Ferro:

nius

Potuit intercipere iracundum PontifiBononia potiri, nisi aut diris Pontificiis territus, aut legatorum Ferdinandi et Henrici
'

cem

et

Britanniie regis pollicitationibns delusus fuissct,

qui se Poutificem [ira^staluros ([)Iacaturos)

.

ad [Iateam conducunt . Et infra 23. Summa populi sestimata fuit ad qnin:

regi pro[)itium recipiebant

Deterritos etiam

decim millia peditum

et

equitnm qninque

Gallos ab oratoribus regum, ne Sedi Apostolicse injuriam vimque inferrent, confirmat xMs. Yati-

propler pluvias suiierveuientes multi se sublraxerunt. Pontifex in lecto febricitans ubi audil

defensione sumpsisse, Juliique nomen assidue acclamare, ex lecto prosilivit, et in pulpitum sive arrengbe-

populum arma pro

civitatis

Galim|)erium, licarum copiarnm militare habebat anatiiemate percnlsum a Pontifice fuisse adcani anclor
:

cffiternm

Ambasianum, qui

riam delatus ])Opulum vidit visusque est bilarissime. Tandem et benedictionem tanquain in conflictum progredienti concessit. Nec id omittam, quod Pontifex post benedictionem datam
xit

ditque Bonaccursius ideo putata, quod eo flexu temporis auxiliares co[)ia3 Bouoniam adventassent, neque a Ferrariffi oi)pugnandae consilio Pontificem absistere vo'

|)acis

colloquia am-

luisse.
24. JS'eapolttmii recjiii

sua brachia ante [)ectus in formam crucis rednquasi sese, personam suam, et bonorem suum populo commendans. Ad quod populus, qui vidit Pontificem aut timere de seipso, aut commendare statum et honorem et vitam, miseratione et flebili pietate motus, a|)plausissime clamarunt, bonuni ipsorum animum persuadentes, et [)ollicentes unitatem et auxilium. Itaque Pontifex laetus discedens continue inter eundum dicebatjamse essevictorem Gallorum:

ntim transmissa.

Ad

jwa a Gallo ad Hispasustinendam hujus belli

Julius jam ante Hispanum Gallo o[)ponere decreverat, atque in Ferdinandum regem plurium regnorum conjunctione prsepotentem, deque Christiana re optime meritum Aeapolitani

molem

aiunt
pere,

regni jura edito Diplomate transfudit. Distulisse * hactenus in fidem et clientelam eum acci-

cum censum

a Gallis

pendi consuetum
[)er-

Ferdinandus solvere detrectaret; sed quem

solverant Aragonii

imminutum

reprffisentaret.

quod secutum

est

nam cum

Galli

tribus die-

Non defnere autem

Jnlius Gallum
fiduciario

bus infestissime Pontificem oppugnassent, confisi forte in cardinale Papiensi, ut creditur, qui ipsnm et populum traderet in manus Gallorum,

causse gravissimae, ob quas accepto ab Apostolica Sede jure

illi

privaret, objecitque

in

primis,

Ludovicum nunquam Bomano

:

Pontiflci clien-

aut saltem quod omnia eisPontifex concederet, quse illi petere scirent, prout incredibilia petierunt prontqne mos est eorum, Pontifex eis demuni respondit, nihileis concedere velle, qnod
illi

telarem sponsionem, uti conventum erat, praesentem solemni ritu addixisse tum Nea[)oIilani regni jura Sede Apostolica inconsulta, quantnmvis rogatum viderimus,ne quid sine illius auctoritate statueret, abalienasse
Cajetffi
:

baec nuntianda mandasset per tres oratores, videlicet im[)erialem, Angli-

peterent; et

cum

ob

quffi \ea[)oIis et

tum curiam sequebanmedia nocte ad papam hnmillime mitluut nuntios, qui veniam de macliinatis, et ut impune abire liceat, suii|)Iiciter petant quod Pontifex benigne concessit, quan-

cum
tur,

et His[)anuni,

qui

imperium ad Sedem Apostolicam jure devolutum sanxit; idque jus in Ferdinandum

traduxit; divulsas Xeapolitani regni partes redintegravit confectas etiam antea Ferdinandum inter et Ludovicum regem pactiones rescidit
; :

Galli

his auditis

quam

[)opuIo exclamante

nam

victoriam in

manibus habere videbantur, sutfragante coolo propter imbres etnimbos nocturnos, quos Galli sufferre non [)otuerant, et ino[)iam cibatus, et
furorem populi
nostri
,

ac

multitudinem

exercitns

quas aliis Neapolitanis regibns impositas vidimus, imperavit quse Mariana conflrmat bis verbis ^ belli curam Bex Africani atque Italici com[)Iexus, arege Gallo in primis contendebat, ut sancita ante annos aliquot in fcedere lex de

tnm

clienti regi

easdem ferme

leges,

undeqnaque

exhausti. Sic itaque Galli

regni Neapolitani successione nulla

1

exGermana

licentia data abierunt

cum

promissione, omnia,

FeiTon. in Ld. XII. .\ug. Just.

qua3 ad Pontificem [)ertinerent, reddituri, [)rout

num. Hl.
I.

'

lionac. in Diariis.

1.

vi.
'

Guicc.

1.

Ms. arch. Val. sig. * Mariau. ix.

reddiderunt. Die autem Jovis, qui fuit xxiv Oc-

xsix.

c.

24.

526

.Tn.II

II

AXNUS

8.

CHRISTI 1510.

regina prole iiova ceiisura immutaielur. His postnlalis l^allus aures non accoinmodaiiat. spe concepta iiirei;iuini oiitiiiondi, iiisijure etcausa,
certe armis. Sic Fenliiiandi conatus inanescxli-

cardinalium consilio etassensu, ac ex sua certa scientia, etde ApostoIic;e potcstatis |ilenitudine

regnum

Sicilia)

cum

tota terra citra

pharum

Hothomairensi cardinali per lere, pra>sertim hoc teinpus defuncto, cujus i)encs Galium ])\vccipua gralia erat, et rebus omnil)us auctoritas, studium liaud ol)?curum Ferdinando frratilicaiuli

tunc cerlo modo ad jus et proprietalem dicta Fcclesia- pleno jure reversum in diias partes
dividens, Neapolitanam et Gajetanam civitates, ac totam Terram-Laboris, et provinciam Aprutinam pro corum justo valore, Ludovico Franco-

iu

iis

(|u;e

puldica

pacis
,

inteics-

sent.

Hac

cura

Ferdiuaudo anxio

ac

dies

varias cogitatioues auimo vcrnoctesque santi, optinium fore visum est odium Pontificis
iu

Galluni

conceptum
ijui

in

convertcre. atque occasionem

suum commodum suam facere pru:

dens princeps,

(luamcuiiKjue reni e publica

utilitate fore providet, ea utitur,

modo

lionesta,

ut Pontilicia auctoritate ipsi et posteris

regnum

Neai)olitanum i]uasi Komaurc Ecclesise beneticium conHrmaret, poslulat. (irave id initio Pontifici visum est, neque ea indulgentia prwjudicatum Gallo regi, quanivis infenso volebat. Deinde auctis odiis bellis, quaj erant in manibus, et niajora meditabatur, ope ex Hispania juvari expetens, animum flexit, atqueut indulgen,

tia

major gratia esset, ita postulatis annuit, ut amplius nihil desiderari posset, ne si Ferdiuandus arbitrio suo Diploma fingeret ab Alexandro
Ponlifice, Galhis parteejus regni concessa, fuerat Neapolitanus et
iiti

Jerosolymitanus rex dictus,

superius est indicatum. Id decretum movere prfesertim rege inaudito erat plane difficile, neque exemplum satis probabile. Ad artes converso animo pronuntiare visum est Pontificium beneficium irritum videri redditum, dupliciter, honorario vectigali ab eo rege, uti erat justum,

Christianissimo 'cum titulo regis Neapolis Jerusalem, ducatus vero et omnes provincias Calabria' et Apulia^ cum tota eorum terra, etiam pro eorum jiislo valoi'e Ferdinandoregibusfiliis nostris in Christo charissimis, et clars memoriaj Elisabeth tunc in humanis agenti ipsius Ferdinandi regisconsorti, reginje Hispaniarum, Catholicis, cumtitulo ducis etducisste Calabriai et Apuliaj pro eis insimul dum vivcrent, et altero eorumdem Ferdinandi regis et Elisabetb reginse decedente pro illorum ex eis, qui superstites remanerent, suisque liberis et successoribus tam masculis quam foeminis ex legitimo inatrimonio creatis per rectam lineam ex suis corporibus respective descendentibus uatis et nascituris, proul ad unumquemque Ludovici et Ferdinandi regum et regins pra'dictorum juxta divisionem ipsam pertinebat, quaiitercumque regnum, Terra-Laboris, ducatus, et provincia hujusmodi ad Ecclesiam prsdictam legitime reversa et devolutaforent, velalias quovis modo illorum dispositio ad ipsum Alexandrum pnBdecessorem pertineret, cuin omnibus juribus et pertinentiis suis, ac cum conditionibus, modis,
et

rum

formis, adjectiunibus, promissionibus,cIausulis,

cautelis, voluntatibus, ordinibus tunc expressis

de

similibus consilio, assensu

in

senteutia,

et

nunquam

absque I^ontiflcis venia, cujus ese partes erant, de regno Neapolitano superiori foedere cum Ferdinando facto, dignum videlicet abdicatione facinus. Hac
repraesentato
:

prseterea

potestatis plenitudine

feudum

perpeluum

concessit et donavit, prout in ipsius Alexandri praedecessoris desuper confectis litteris plenius

continetur
Gajetauffi

ipseque Ludovicus Neapolitana; et

pronunliata Pontifex sententia, quod erat conse-

quens, regnuni Neapolitanum Ferdinando et successoribus traditum confirmavit ea lege, ut Petriet Pauli festo die annuas octo miilia auri
uncias in Pontificium aerarium inferret, quolibet triennio
sores,
dicti
:

civitatum, ac Terrse-Laboris, et provinciai Aprutina?; et Ferdinandus rex etregina,

et aliarum provinciarum hujusmodi corporalem possessionem, concessioniset dona-

ducatuum

tionis prsedictarum vigore assecuti fuerunt. Et

equum candidum

daret, in [jrcesenti

quamvis

praefatus Ludovicus rex de implendis

quinquaginta millia aureos, tantumdem succes-

et inviolabiliter

observandisomnibus

et singulis

cum primum
enimvero

reges essent a Pontificibus

conditionibus, modis et formis, adjectionibus,

repetita? in

Ferdinando

eie leges

suntnihilo mutats, quibus Carolo ejus nominis primo id regnum fuerat olim a Pontificibus datum PrjEcipua Diplomatis illius pars h;ec est,
.

promissionibus, clausulis, cautelis, voluntatibus, et ordinationibus upradictis solemne prffitamen in constitutionum, stiterit juramentum
;

qua Ludovicus
jura, quae a

Galliaj rex

ob abalienata temere

Romana

Ecclesia acceperat,

dam' :

voluntatum et ordinationum promissionum pra?dictarum implemeuto et observatione multifaria ac in jurium recognitionis veri dominii
,

natus

iisdemque Ferdinandus ob ingentia in Sedem Apostolicam merita fuitornatus 2o.<<JuIius,etc.ad perpetuam reimemoriam. Dudum felicis recordationis Alexander Papa VI prcedecessor noster, de tunc S. R. E.
est,
'

exliiberi

ipsius regni Sicilia? nobis,et dictae Ecclesia debitorum prffistatione actuali per
;

multos annos defecit

sua
facere

miuime

debuisset,

quodque etiam majestas regnum ipsum

Lib. Bull.

Lixx.

p. iio.

lota portione ei concessa absqiie voiunlale nostra nobisque iuconsultis alieiiare pra^sumpsit; de quibus licet ea ita omnibus nota sint.

cum

JULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.
20.

527

ut niilla possint tergiversatione celari, aut justa excusati<ine defendi,

gitinie constiterit,
liabita

Succurrerunl etiam mulfa majorum

prajdicfa

cum

noltis ctiani alias le-

suorum de sede
merita
divini
;

dara

at(|ue insignia

eaque vera esse coiuperinuis,

ipsius vero pro fidei orlhodoxa;, pro

super his

cum

venerabilibus fratribus

nostris deliljeratione matura, de

lio

eorum

coiisi-

et

assensu, ex certa nostra scientia, et Apo-

potestatis plenitudine, auctoritate Apotenore proesentium dictum Ludovicum regem a regno Xeapolis et Jorusalem, ac i\eastolicsB

stolica

politana, et Cajetana civitatibus, Terra-Laboris,

,

et

provincia Aprutina
cecidisse
,

omnique eorum jure

pe-

nitus

illaque

propterea ad nos et

nominis gloria, proque Christianae reliaugmenfo ab incunabulis ipsis usquc in huiic diem susce|)fos sponfe laborcs, contempta etsuperata pericula, innumerabilemque exhauslam pecuniam, Cranaf:!' et Almeriffi regna, per tot sfficula Mahomefica tyrannide opj^ressa, et ipsius Ferdinandi regis opera Christiana3 religioni restifuta, ignofi penifus po[iuIi Indici maris, et ulferioris Oceani devia ferarum more ingionis
colentes, ejus auspiciis, et per inaccessi ifineris longam et difficilem navigationem ad humanaj

Romanam
et

Ecclesiam plene et libere rediisse, devoluta esse, decernendum merito duximus

et et

et

censendum, ut harum serie decernimus censemus potiorique pro cautela pra^dictas

;

genfis culfum redacti

etquiDeum eatenusnon
:

quascumque

alias similes vel dissimiles de rc-

gno SiciliaB et Jerusalemcum terracitra j^harum hujusmodi per eumdem Alexandrum et quoscum(|ue alios Romanos Pontifices pra.'decessores nosfros ac etiam nos Ludovico prstato,
et

cognoverant, sub crucis vexillo constituti hseretici, etillorum aucfores Judai ex universis regnis etdominiis non absque regii mrarii jactura prorsus expulsi, et quasi in eo ad bene beate-

que semper agendum, renovata, inventa lum superioribus diebus contra Africam,
necessitate

bel-

nulla
sus-

quibusvis

rumque

aliis regibus et principibus, eoha>redibus et successoribus, prfeter-

premente

nisi fidei

ampIiandcC de-

siderio, per

eumdem Ferdinandum regem

quain Ferdinando regi, etiam de consilio,

ritate similibus, et ex
et

as-

sensu, sententia, potestatis plenitudine etaucto-

ceptum, etBugiseregnum, ac Oran urbs ampla, arces, et alia loca, ab eo jam parta immortalis
gloria; prfcconio, testimonio fuerunt;

quacumque etiam grandi causa hactenus quomodolibet fuit, et in infrascriptorum pra^judicium factas, perconcessiones,donationes etinvestituras,quoexcogitabili

fegrequo-

que ferebamus, quod regnum Sicilis et Jerusalem cum tofa terra citra pharum hujusmodi, quod per unum regem et principem solitum
gubernari fuerat, sub divisione pra.'dicfa, et in duas parfes non sine magno incolarum dispendio et quotidianis periculis sectum diutius re-

rumcumque tenoris et continentiaj cumque ctiam derogatoriarum

sint,

etquas-

derogalorias

aliasque fortiores, efficaciores^ insolitas, etiam restitutoriasclausulas,declarationes, etiamcuni

irritantis a|ipositione decreti in se contineant,

illarum

formas pra?scntibus, ac

atque de verbo ad verbum inscrerentur, prosufficienterexpressishabentes, perpetuo cassamus, irrilamus, et annullamus, nulliusque roboris vel momenti esse statuimus et declaramus. Et cupientes regnum ipsura felitenores, continentias,
si

omnium

maneret, ct quod in nostrum et dicfai Ecclesiip grave pra;judicium et dedecus redundabat, absque legitimo titulo a quoquam prffiserlim ab ipso Ferdinando rege potentissimo, illegifimoruni infer eum et prajfatum Ludovicum regem desuper initorum pactorum et conventionum nobis penitus inconsultis prffitextu teneretur.

cissimi regiminis pra?sidio

illius

communire, ac
commissos

in

Quibus omnibus debita meditafione pensatis, sperantesque quod idem Ferdinandus rex in sute
fidei sinceritate, obedientia et devotione erga nos, et pra^fatam Ecclesiam sponsam nostram, eo constantior erif; quo nos et illam repererit

solio

eum regem

et

principem constisil)i

tuere, qui sciat, velit et valeat

populos pcrpetua pacis et justitite stabilitate firmare, nosque et Romanam Ecclesiam acceptorum a nobis beneficii et honorum auctores
ipsiusque regni proprietarios et directos dominos grata devotione et fide sincera recognoscat habifa etiam super hoc cum eisdem fratribus
nostris simili deliberatione,

magis sibi munificam et in suis opportunitatibus liberalem quodque regnum ipsum Sicilife et Jerusalem in justitia3 robore et pacis amoenitate quantum in eo erit, Deo propitio, salubriter reget et prospere gubernabit ad laudem om, ;

demum,

ad dictum

nipotentis Dei Patris, et

et

Filii, et

Spiritus sancti,

Ferdinandum Aragonia; etSicilis regem Catholicum direximus oculos mentis nostra" quippe memoria complexi sumus ipsius Ferdinandi regis gentilem ac hfereditariam ab ipso pajne rerum primordio regnandi consuetudinem, in commissos sibi populos recte et feliciler gubernando prudentiam, in conservando studium, in corrigendo clementiam, in adminisfrando mansuetudinem, et indefeudeudo invictissimi aninii
;

gloriosissima! virginis Maria;, et

Pelri ef Pauli,

Apostolorum
ca'lestis
et

beatorum necnon totius curia; triumphantis, honorcm quoque, pacem

, ,

tranquillum statum regni praedicti, illiusque principum, ducum marchionum comitum, procerum et populorum salutcm, quiefem et conversationem, de siniilibus consilio pariter
et assensu, ac ex certa

nostra scientia, et Apos-

tolicte pofestafis plcnitudine, et aucforitate pra'-

et potentiffi vires.

fata.tenore prajsentium,

prafatumFerdinandum

528

juLir

ri

ANNUs

8.

christi 1510.

regem ad observationom pacloriim et convcntionum iiifcr cum et itictuni l.uilovicum icficm

suiicr rcifuo Sicilia> et Jerusalcm, ac civitatil)us,
et Terra-Laboris, ac provincia
nioili, i|ua^ iiicm

nuit ct rcservavit,

barum

serie nobis et

eidem

Ecclcsia^ spccialitcr rcservamus.

Aprutina hujus-

l-crdinandus rcx possidct (|uo-

existant,etsi

modoiibct initorum, i|uorumcumque tcnorum juramentoroborata sint, nonteneri,

nullas(|uc proptcrca pcrjurii, aut alias p(pnas

Conditiones vero, de (juibus supra disunt ha3, videlicet Promittent in manibus nostris, et successive in ipsius commissarii, tam pcr tradifioncm vexilli ijra-dicfi regno
27.

ctum

fuit

Sicilise et

investicntis
in

ibi

forsan adjcctas, incurrissc nuntiamus,

i|)-

Jerusalem hujusmodi modo pra;misso manibus, ut pra-fertur, (|uam eliam singulis invcstituris (^jus in dicto legno ha;-

sum juramentum eidem Ferdinando regi relaxamus;et rcgnum Sicili ct Jcrusalcm cum tota
terra citra pliarum, ct ducatibus Apulite et Ca-

redes et successores prajfati, juxta formam infrascriptam; quod ipse et illi niillas un(|iiam conspirationes, coUigationes vel conjurationes

ab eo, ut prseferlur, divisis, insimul conjungcntes, ac in eum statum, in quo antc divisioucm ])r,Tdictam exislebat relabriac, ac aliis provinciis

cum quibuscumque

regibus, principibus, magnafibus, communitatibus, universifatibus aut pcrsonis aliis fidelibus vel infidelibus contra

pouentes, restituentes et plenarie reintegrantes,

Jcrusalem cum tota dicta tcrra citra pliarum usque ad conflnia terrarum dicta; Ecclesia! Romana?, excepta civitate nostra Beneventana cum territorio et perlincnSicilia^ et
tiis, sive ut praifertur, sive alio quovis modo, etiamsi ex persona vel facto ipsius Ferdinandi regis, ex quavis causa illud ad dictam Ecclesiam

rcgnum ipsum

nosvel successores nostros Romanos Pontifices canonice intrantes, aut dictam Romanam Ecclesiam, scu in eorum damnum non facient, aut
consentient, seu permittent, etc. Reliqua; Icges iisdem verbis conceptae sunt, quil)us eas
fieri

caiteris Neapolitanis regibus

imperatas vidimus,

de pra>sfando vectigali militari trecenforum cquitum cataphractorum, quorum

conditio
singuli tres vel quatuor equos ducerent, diserte

sit

reversum, aut alias ejus dispositio ad nos

pertineat, dictoFerdinaudo regi pro se suisque,

et in regno AragoniK bwredibus et successoribus tam masculis quam foeminis, ex eo rectalinea desccndentibus natis et nascituris, cumomnibus juribus et pertincntiis suis, accum censu annuo, aliisque conditionibus, modis, formis,

expressa cum eos exigeret pro recuperanda Bononia, el pro castiganda, ut ait, et comprimenda superbia, ingratitudine et inobedientia, caetcris(|ue erroribus gravibus Alfonsi ducis Fcrrariaj, qui bonorum a praefata Ecclesia in

domum

Estensem

et

adjectionilius et ordinationibus infra notati.s, in

])eriime a nobis in

eum

progenitores suos, et numultipliciter collatorum

feudum iierpctuum
ipsi

sine

tamen pra>judicio juris

Ferdinando regi alias in regno Sicilige et Jerusalem, et ducafijjus et provinciis pra^dictis forsan competcntis cui per praesenfes non intendimus derogare, concedimus etelargimur,
;

penilus oblitus et iinmeinor, in rei)robum sensum datus, velut ingratus filius conlra nos et
praefatam Romaiiam Ecclesiam dominam et matrem suam cornua crigere non cst verilus, et

contra

quoscumque

_cujusvis conditionis exisin pra?missis contra

volentes et intendentes

eumdem Ferdinandum

tentes, qui

dictum Alfonsum

pliarum per vexillum dictae Romanae Ecclesiae, per nos, seu Sedem praidictam, aut aliqucm ejusdem Romaure Ecclesia; cardinalcm, vel alium, cui lioc
ipsis
Sicilia' citra

regem de

regno

nos defcndercnt, profcgerent et tuerenfur, quibus ad prssens maxime indigemus, proptereaque dictum Ferdinandum ad nobis et eisdem

duxerimus committcnduni nostro et ipsius Romana; Ecclesia; nomine conferendum et exbibendum, de proximo investiri ita tamen, utipse Ferdinandus rex juxta formam inferius annotatam Gdelitatis juramentum et lioniagium, ac servitium, vassallagium ct ligium in nostris per se vcl procuratorem suum ad hoc
,
;

Romanae Ecclcsiae in hujusmodi nccessitate cquitum subsidium exbibendum enixe rcquirimus, efc. Pracscripfa etiam est sacramenti a Fcrdinando et haeredibus diccndi formula his concepta verbis Ego Ferdinandus, Dei gratia, rex Sicilia; citra phariim et Jerusalem i>lenum
:

ab eo specialiter constitutum, et iterato, cum eum de regno Sicilia; hujusmodi contigerit actualiter investiri
xilli, et

homagium, ligiumetvassallagium faciensvobis domino nostro domino Julio papae lletEcclcsia; Romana; pro regno Sicilia; et Jerusalcm ac tota
terra, qua; est citra

])harum usque ad confinia

tempore traditionis

dicti

ve-

terraruin i[)sius Ecclesiae, excepta civitate Bene-

actualis investiturae pra^dicta;, in ipsius

commissarii nostri, nostro et prsefatse Ecclesia; nomine, recipientis manibus praestet pro hujusmodi feudo pr<Estari dcbita et consueta civitatem autera nostram Beneventanam prajdictam
:

venlana ac toto territorio ac omnibus districtibus et perlinentiis secundum antiquos fines

territorii ])ertinentiarum
et districtus civifatis

cum

ejus territorio, districtibus et pertinentiis

ejusdem, perRomanum Pontificem distinctos, et in posterum distinguendos, ab hac hora in antea fidelis et obediens ero beato Petro et vobis domino Julio ])a])ffi II vestrisquc successoribus Romanis Pontificibus canonice intrantibus, ctc. Rcliqua de tucnda vita Pontificis,

per nos, seu Romanum Poutiiicem distinctis seu distinguendis cum corum incolis, prout illam
sibi

dudum

praifata

Ecclesia specialiter reti-

JULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.

')29

non affectando imperio conjungendoque regno Neapolitano, dilione Ecclesiastica non occupanda, non ineundo faHicre cum scliismaticis
vel liicrclicis, accepto centiai
allatis

inde occasioneni sumptam ait Mariana ', cuni Carolus V a LeoneX impetrassct, ut Neapolila-

regno Pontiliciie benefi-

referendo et similibus formulis alias Adscripta dcmum est ita Diplomati dies "Datum Romai apudS. Petrum
consentiunt.
:

anno Incarnationis Dominicai mdx, V nonas Julii, 1'ontilicatus nosfri anno vii. 28. His decretis Julius Gallorum regem recuperandi pristini in regnum Neapolitanum juris, quod sibi, si Ferdinandus nullis ex conjugeGallica; stirpis regiaj susceptis liberis i^rsemoreretur, ut accidit, reservarat ', spe dejecit, dissolutis, ut vidimus, pactionibus, quas cum

nuui regnum conjungerct im|)erio Aruiis, inquit, consequentibus a Leonc Pontifice impetratum, ut ii reges annua septem aureorum millia penderent venia; pretium Carolo Augusto concessaj imperii Romani nomen cum eo regno jungendi, contra quam leges olim Andegavensibus et Aragoniis Neapolitanis rcgibus inipositac fcrrent . Laudatus = vero est a Julio Ferdinandus quod Granatense regnum expugnasset, novi orbis populos ad Christum adduccret, Xeapolitanum rcgnum pulsis Gallis sibi compa:

rassct, Afros contudisset, Rugiae

regnum atque
cumulos

Oranum
rendffi

subegisset, tantoque religionis asse-

Hispano, inconsulta SedeApostoIica, perperam confecerat atque adeo querelas inde graves
:

studio wstuasset, ut ingentes

auri annui,

quod

a Judajisexprimebat, amittere

fudisse Gallorum

regem

in

Ferdinandum, quod

maluerit,
tate

foederis pactiones rescindendas curasset, refert

quam eos in suis regnis, quae impiefdabant, tolerare.

Mariana Gallo, inquit, regi grave accidit Neapolitanajura ea indulgentia a se in Hispanum translata; Ferdinandi se fraude delusum, Pontilicis iracundia violatum accusare vindica: <>

turum de quo

ferro, nisi esset

ejus legatos

iddecretum abrogatum, coram Ferdinando rege gra,

29. Judeei e regiio NeapoUtcmoejecti. Quod ad Judseos pulsos a Ferdinando e Neapolitano regno et in eos sacra; censura? constitiita tribunalia spectat, refert Mariana^; proptcrea factos aliquos Neapoli tumultus, sed prudenter compressos addit Neapoli, inquit, anni fiue tu:

vissime expostulavit Montione ubi Aragonii conventus erant, diras minasque detestatus.Inani

verborum sonitu

nostri

parum movebantur

Exinde magis Pontiticem in Gallos concitavit Ferdinandus, ut eos veluti majestati Pontificia; i.nfensos Insubria Liguriaque deturbaret; cui aniplam occasionem dabat insania senatorum Ludovici, qui impia illi consiiia de abrogando Julio per conjuratos episcopos Pontificatu suggerebant a quibus cum Ferdinandus regia gravitate abliorreret, non modo religionem suo
:

arma consternata, ofiensaque vehementer adversus inquisitores qui more ex Hispania translato cccperant in ea urbejudicia de religione exercere majore seveniultus extitere plebe ad
;

ritate, quam mores gentis reciperent. li erant Andreas Palatius inquisitor, et illi adjunctus archiepiscopi vicarius. Malo commotos populares frBenare nonlicebat. Ssevientein dies motu, prorcx per edictum Judaeos omnes, quique ex ea

asseruit splendori, sed et res suas veliementer

quippe ex concepta in nomen Gallicum quo Hispanum regem prffimiorum amplitudine a Gallorum foedere molitionibusque averteret, efiam vectigal nummarium, quod in regni Neapolitani jure concedendo impcratum erat, remisit, non sine rei Ecclesiastica? damno additque Mariana ' militare vectigal non fuisse a Julio remissum, utHispanis armis in Ferrariensem verteretur Etc, inquit, leges ineunte mense Julio imposit;!? a Pontifice, etcardinalium collegio paulo post mitiori censura castigala^ sunlomnino ad VII id. Augusti remisso euim
auxit
:

ira Juiius,

gentc Christianis sacris abdicatis ex Ilispania non ita pridem venerant, quorum erat niagnus numerus, cjus regni finibus arcuit. Exilio parando [iroximus mensis Martius dcsignatus. Ea colluvione pulsa, civium ac lotius provinciae in
verae religionis constantia et
satis perspecta, inquisitionis

animorum pietate et rem et nomen

minus
veri

videri necessaria, proindecessareet aino:

utique periti sa^pe naucleri quandoque obnitinon audent, ventorum vjolentiaj cedunt. Pontifex ipse, cujus maxiinc dignilati inquisitores serviunt, ne incommodo tempore eo constituto tribunali furbarent trauquillilatem gentis, auctor
et
Sffivientis

sancitum

pelagi fluctibus

crat

sic

populus coiuiuievit

annuo
libus,

vectigali et quiuiiuaginta

aureorum miltali

30. Bitfjia, Tripolis ct aliae arces

equum candidum
;

quolibet triennio repra>-

captx.

Uuod vero ad

ab Hispanis
sine

jiartas,

non

immor-

sentari satis

habuere ac quoties in Pontificia ditione bellum esset, auxiliares mitti trecentos gravis armaturfe equites, qua unae pactis antca conditiouibus decedcre non placuit; quoniam ea ope in bello Ferrariensi uti destinabat . Repetendi autem ab Hispanis nummarii vectigalis

laude, a Ferdinando iu Africa victorias atti-

net; expugnato

superiori anno,

uti

diximus,

Orano Pctrus Navarrus crucesignatorum dux bellica virtute clarissiinus hoc ineunte Rugiam, olim Thabracam, sitam in Numidia; littore non procul a MauritauiseCajsariensis finibus, Rarba^

'

Buonacc.

c.

24.

in Diariis an. Irjo:;. ete:t eo Giiicc.

ib.

Mar.

1.

xxiv.

Marian.
I.

I.

.\xix. c.
-.

Lib. Bul'. Lxxx.

pag. 3i-'.

' Id.

Mariau.

XXX.

I.

Anx

TOMUS X\X.

il.w.v.

\l.

67

530

JtJLII

II

AXNUS

8.

CIIRISTI 1510.

rornm regiam setlem.impetiiexpiignavit

pra?clarissiimim
fiestis

'; (]iio(l

faciiuis

(ioinesiiis

'

in

relHis

Ximenii cardinalis Tolelani Africana^ exliis

(juain Matiri detrectarunt prfB metu in iirbem regressi, nupnibus magis fidentes quam armis fcfcllit ea (]iioque spes nostrorum (lars
iiabat
:

pedilioiiis aucloris narrat

verbis

Anno

|ier

lalus

iirbis

veteris desertic a civibus,

alii

inennte snli nonas .lannarii. die oh Maironim

adorationem reliiriosissimo, Bn^ia iirbs celcberrima aNavarro in Africacapitur, quam nonnulli

.Inliam-Ca^saream .UiIkv (]nonilam refriam essc ea non ininns Hispanis, quani Oraniim initant
:

muro succedcntes, admotis scalis brcvi in urbcm irrupcrunt insolitus pavor civium mcntes occuparat. Itaintra urbem nullo
]ier

superiora

resistente in
cojiiis.

pra^dam avcrsi

niilites. Ilcx

ciim

dcserta

mox

urbe, per aversam j^ortam se

infesla erat,

muris altissimis antiquitatis vene-

randa^ ciiiirebatnr;

nam Romanam
:

esse structu-

ram. lapides ipsi testantnr copiosior illam ei sed ditior populus, quain Oranum incolebat minus l)elio exercitalus, mairisque deliciis et voluptatibus deditus. NonnuUi, inter quos est Joannes Leo Africanus scriptor, minimo negotio, rege conlinuo cum omnibus civibus in fugam converso, captam fuisse dicunt. At ex nostris Petrus Martyr auctor est, adventu Navarri cognito, fcpmina?, senes, pueros, et omnem bello imitilem miiltitudinem urbe aBugianis pulsam, cffteros, qui ciim rege remanserant ducentis tormcntorum macliinis super mcenia urbis col;

universam quod Mulejus .\bdala rebus tiirbatis e custodia elapsus qua detinebatur a patruo ad nostros perfugit superi quos premere instituunt, in prpeceps dant. Nostri et virforas proripuit. Terruit ea victoria

.\fricam eo l?etior,

tufe jiofiorcs et successu Isti

num

urbe egrcssi tyranad trigesimum lapidem castra habentem

facto
;

impetu compulere in fugam nihil apud se remissum, ncquc aj)ud illum tutiim pati. Ea diligentia successuque pra?terita; finitima' civitates certatim obsequium dctulere Ferdinandi fidem patrociniumque implorantes, veniam et pacem oratum misere legatos princeps inter alias Algerium, qua? Cirta olim

dcnuo

neqiie

locatis,

unde

laj^ides ferreique globi in

,

nostros

Masinissse regia a
ccrte

quibusdam
in

fuisse
est,

creditur,

primo fortitcr reslitisse, rcgemque ii^sum non contemnendo cum peditatu, tum equitatu, montcm urbi adjacentem occupasse, ut majore vi ex superiori loco in Navarri
contorquebantiir

Arabum
Ab
ea,

lingua Gezer, lioc

insula

vocalur.

exercitum irruerel

sed

omnes machinarum,

qua; in moenibus collocatfe erant, jaculationes magistrorum tormentarioriim imperitia irritas fuisse qua occasiono nostris locum e navibus egrediendi essedalum. (jui lieiie sti[iati et crebro
;

sclopetoriim

et

scorjiionum jaclu

in

clivum,

quem

rex lenebat, processerunt.

Cum

ergo non

mediocriter plumbeis globulis et sagittis exercitus Maurorum |)crtiirbaretur, ubi cominus ventum est,ct liastis atque ensibus agi coepluni, vim nostrorum Mauri non tulerunt, sed ad urbem universi se recipere laborabant Hispani
:

mari vicinam littori et objectam habet, tunc modica viribus et ignobilis. hoc tempore Hispanirc terror, nostris spoliis cxtructa, superbaque juxta ac clara. Algerii exemplum Tenecius rexet urbsTedelicium secuti sunt. Ipsi adeo .Mostagani incolne et Trcmesenius rex nostros de pace et se dedendo appellarcnf. Cuncfa virtute pervia fore territi barbari Navarro pra^sertim duce, iiidicabant. Nihil, arduum leges omnibus impositae, quibus in amicitiam foedusque venirent. Praecipuje erant,
:

quam

ut captivis Christianis sine pretio libertas esset,

ct vectigal

honorarium singulis annis cum

>'.

fide

repra?sentarent
3-2.

Perlato

Romam

tanta^

victorifp nuntio,

commixti urbem una ingrediuntur, eainque tandem victores capernicilcr liostes insecuti
illis

Pontifex ob amplificatam Christianam religio-

nem
vit,

gratias divino

Numini persolvendas decre'

piunt

ut narrat Paris

in suis

rituum Diariis

In

31.

Eamdem

victoriam adeo insignem

'
:

ita

describit hisce verbis Joannes Mariana

Ka-

die S. Petri in Cathedra. de mandato papa; fuit Iiabifa solemnis actio gratiarum ad Deum pro
victoria habita per Catholicum

lendis Januarii, jtrincipio anni millesimi quingentesimi decimi, Hispani ex Ebuso solventes

regem HispaniaBugia?, sive, ut

:

rum

contra infldeles
volunt,

et

regem
in

quinque diebus

littus Africa:> teiuierunt

co|)ias

Latini

Buxese

Africa

et

quidem

eo die in terram exponere adversi flatus vetuerunt.Ejugis montis se rex Maurus ostentare

decem millia pedites ct aliquot equitum turmas secum trabens eo ad littus appropinquantes
nostros, ut exscensione prohiberent, lormentis

solcmnitas fuit in omnibus sicut in die Omniiim-Sanctorum anno mdv, ut supra scripsi sed in hoc plus fecimus, quia sermoilla dic ncm habuit reverendus pater dominus Thomas de Vulterris, cognomento Fedra, luculentissi;

procul arcuere. In terprohibente in quaeo ordine tuor agmina Navarrus distribuit magno nisu superato monte ad pugnam festiclassicis, excuss;e
pila?

rain expositas copias nullo

muin et clcgantissimum post missam missam autem canfavit in Basilica aj^ud altare S. Petri
:

cardinalis

Arborensis de festo Cathedrae ciim videlicet de S. Petro, et secunda de S. Paulo, et tertia contra Paganos
tribus orationibus,
'

'

Paris to.
I.

III.

p. al8.
1.

Gomes. de rebus
c.

Xiinen.

iv. Marian.

xxix.

22.

gestis Franc. card.

' Id. ib.

Marian.

Paris

In. v.

p. 519.

.lULII II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.
et
ibi

S31
aiidivil
>>.

cuiii pnefiitioiie de Apostolis. Iu linc miss dataest benedictio per papam. Tiim oraliirus, qiii siipra venit, et al)S(]ue pelitioiio bcnedictio-

devotioiie,
" Collectffl

inissam

VA

iiifra

sive orationes caiilat;u

et

iii

missa

aiite

Epistolam
licet
:

post comiminionein lue

seipite/-/ie
i/ii/'uliiii

suiit, vide-

nis

petiit

indulgentias, et papa

prinia
iii

iacio

0//uiipijtc/is
liDStes

Deiis, qi/i

sa/iiti

voluit dare

talilnis esse, sed a ine iii ijuod esset plenaria, deditplenariain . Et infra

annorum septem, intelligens de more

ut

ordinario,

liii /loi/iinis

vi/'tute ei)/ifi//i<lis, in

te fideliu//i

exaudi p/'eees

et

vota; ut qui te/ienos

Ccelestis

hostes tua potentia

tjloria/n coiiser/uatur.
Uljlutiiin
tilji

cotit/'ivit,

triumplii
:

Papa

cantavit, Te Deuin lamhaniis

niiiius

Secrela fuit luec videlicet

emicult Petri Navarri virtus iii tuenda parta Bugia propugnanda(|ue, (juam in

Non

iiostiant, Do//ii/te, jtropitius suscipe,

et qiios

taittw victorim
aiterna;

prxmiis

hilurasti, vitiis

expugnanda
(|uiiito

eiiituerat

regcni

enim Biigianum

exutos

ad

salittis

(jaudia venirc concede.

fuit
:

post

mense amissam urlicm rccuperare

castris exuit
',

Post

communionem

vero hicc

Dcus,

(/tii

adeo obtrivit, ut nil poslea hostile tentaverit, sed regno fortiiin (|uo nisijiie spoliatus privatam vitain egerit

molientem

at^iue

fideles tuos divini

semper muneris per

lartjitatc Ixtifial)

cas, concede propitius, ut quidfitiid

tui religioiie alie/ittin superest,

Vniqcniti
virttttem
cu//ide//i

httjtts

bello Pelrus Arias militaris virlutis, ut anlea,

sucra/nenti,

te

tribuenle, purqelur.
etc. .
Trijioli,

Pcr

egregium exemplum
tibus

edidit, (|ui|)pe cjui adjuvan-

Dominum
33.

nostrum,

tantiim

(juinque

militibus

Barbarorum
sustiiis

Comnuinita

Pelrus Navarriis ob-

scalas admoventiuin

assuUus horis oclo

jacentes Africs insulas subigere dccrevil, ne ex

nuit propulsavitque. Increbrescere inde magis Navarri gloria, ejusque terror per Africani circumferri ccepit, hisque successibus elaUisTri-

polim Barbaris eripuit, ut idem narrat Gomesius ^ Sexto, inquit, kal. Augusti Tripolis per Navarrum caiiitur, ejusqueurbis praefectiis una
:

Barbari ad maritimas excursiones agendas erumperent verum nostri imprudentia sua magnis calamitiitilnis se involverunt cum enim in perustam ardentissimis solis radiis Gerbam,
:
;

alias

Menengem, exeunte Augusto,

iion

expe-

clala mitiore
siti

leinpestale descendissent, pliires

'
:

cuin familia
tuntur, etc

ca|itivi

Messanam

iii

Siciliam init-

Addit ex eo Iselo nuntionon modo Ferdinandum ac Ximeiiium, sed etiam Pontificem et cardinales inguns gaudium percepisse, atque aliquot dierum supplicationes decrevisse
.
:

niino, inquit,

< exaruerunl, ut iiarrat Gomesius Minegolio eain insulam in potestatem suam redaclurus Navarrus fuerat, nisi Garsias a Toleto Albani reguli inajor iiatu fiiius,

fortis

animi

et

magiicE spei juvenis, sub procinet

regis

aulem

Catbolici

magnanimitatem,

Hisjia-

ctuin

ipsum adveniens infausla

iinmatura
:

nam

virtutem, et cardinalis Ximenii

[irffistan-

tiam collaudatam,

quem omnes harum rerum

suasorem etperpetuum apud regem impulsorein cognovissent cujus sane excmpla imilari debent cardinales, qui aliquando apud reges summum gratife apiccm nanciscuntur, ut eos ad
:

religionis

Goinesii dicta Paris

amplilicationem excitent. Confirmat de Grassis, qui ritus in ea

celebritate servatosita descri-

publica
bit
^
:

laetitia et

morte Navarri consilia jirorsus inlervertisset Navarrus enim solis declinationem expectandam oinnino censebat; erat eniin sub extreinum Augustum dies divo Auguslino saccr, nostris tamen ater et nefastus Lothojihagi quid hora diei fervenlissima futurum esset prffividentes, situlas, alieneos, urceos, et alia id genus vasa haurieuda; aquae acconimoda fiiniluis appensa silibundis juxla puteos apposueruiit, ut aijuam morle emerent; siquidem duin icstuaiitium
:

"

Sanctissiinus

dominus noster

his diebus,

audita victoria per regein Hispanife parta coiitia intideles et regem Trijioiitanum, quod cedit

prcccordioriim rabiein aquic liauslu exlinguere certatim laborant, quamvis cx insidiis prodeuntes iMauri

equites in corpora
nullis

eurum

iindique

ad inaxinium

Christianitatis

augmentum

et

saivirent,

vulneriiuis intliclis ab aquis

decus, exultavit admoduin, et jussit quod hodie, quod est festum S. Laurentii fieret piiblica Isetitia in

depeiii poterant, nec

sabant
tiior

uUuin mortis genus recumiserandumsanesjiectaculum^ipsisque

Circil(!r (jua-

Urbe per oinnes tam de clero quani de po:

etiain Irucidatoribus horrciuium.

sunt processiones per universum clerum ab Ecclesia S. Jacobi Hispanoruin ad Ecciesiam S. Laurentii in Daniaso quoiiiani

pulo

et faclaj

milliaegregiorum

milituiii ciim suis tribusili

nis et ducibus,

pauci ferro,

complures

et

ijisi

saiicti

ambo

Hisjiani fuissent, et processio

:

arenosaj terre voraginosis speciibus, ut iMartyr scribit, submersi perierunt. Si qui aulem ad

ipsa per triduum duravit

omnes etiam Urbis

hac sola die (nimiriini S. Laiirciitii ,1 in omnilius sicut iii die Corporis Chrisli ipse eliam Ponlifcx cuiii collegio sacru adiit ipsain Ecclesiam cuiii oiinii
ofticiah's siniiliter atVuerunt
:

naves se receperunl, eadein scmiicr fortuna persequente, cuin niliil humnris (iiiod haurirent
iiivenisscut,

fcrnic

oiiiiics

siti
.\

siiiit

ciiccli

Levior
pla
lii

fiiil aliii

clades aulc;i
iii

kal. M.irlias jiccc-

Clicrchiiia iiisuia,

ijua li-ansfiiga'

cu-

jusdani illatam sibi a

'

Vianello

ducc injuriani

Goiiies.

I.

IV. iibi
I.

sup.

Gonies.

I.

iv.

Sur.

Lar.

1.

x.viv.
'

c. 24.

.\ug. Jusl.

VI.

Paris. to. v. p. 580.

Gomes.

1.

iv. iu flne. Marian.

l.

xxix.

c. 23.

532

JULII

II

ANNUS

8.

CimiSTI 1510.
;

ulcisci cupientis prodifione quadraginta signnti a

cnue-

Mauricis

iiasforibus noctu oiJprcssi

sustenfare potest cst enim densis arboribus valde fructiferis vesfita, ainindat variis frugibus, pccora innumerabilia uutrif, variaque
ali-

occubucrunt. 1'orro cum Gerbiana clades ad Ferdinandi aures pervenisset ', illico \alidissiniani ciasseiu instruxit, Africa>que vastitate do-

menfa profundit,
nes
iiabet
:

aquas muifas afque perentem[)la rilu Maiuimelano erant

et

vero is beUicus apparatus non in Afros, sed in Gallos Julium Pontificem infestantesversussif.diccturinferius.

lorcm delinire

constituit.

L"t

maximis sum|)libus

ffdificafa, et proventibus etiam, quibus sacerdotes alerentur, opulenta . Interjectis nonnullis, ut Goa ob princij^is Za-

Inferea .Mauri collecto maxinio excrcitu, in

quo

equifum ad quinque millia, pedifum supra scxcenta miilia fuisse memorant, Satinium urbem Mauritani;e Knuuanueli regi coutributam tertio decimo die Decembris obsidione cinxere, aU\\ie validissimis imprcssionibus in discrimem adduxere. Pra?crat urbi Ataidius vir bello egrejfius, qui ante multis eruptionibus excursionibusque Mauros longe lateque exterruerat tanta autem virtute barbaricos excepit impetus, ut imma:

baimi altsentiam et contrarias Mahumetanorum Idololatrarumque factiones ad deditionem mifioris scrvitutis spe atque illecebra pellecfa sif,
subdit
'
:

XVlFebruarii anno salutis mdx, Albuquerquius in urbem ingressus est (pra?tulisse l)iefafis causa crucis vexillum Dominicana; fa3o.

milia;
et

alumnum

addif Maffeius

^);

urbis et arcis

nem eam multitudinem

lerit,

cujus extrcma

et

ab oppugnationc depuignava agmina ferro carre-

psit.

34.

Crds

et insiila

cuperatx.

lu India lioc anuo

Goa ab Albuquerqnio

Alfonsus Albu-

num

querquius prorex ad constabiliendum Christiain iis Orientis oris, quas ducentis antc annis Arabes Mahomefica superstitione inflcere coeperant, imperium, subacta Goa futura illius sede flrmissima jecit fundamina adeo ut exinde
;

alfioribus radicibus
fuerif,

Lusitana potenfia defixa

in

nec de pipere, caryopbillis, cinnamomo Occidentem advehendis, sed de subigendis infldelium regnis ac innumeris populis ad Christum traducendis eruendisque ex dsemo,

num
rint.

servitute nobiiiores ciirae susceptai

fue-

Viguerat olim Goa? Clirisfiana religio, ut sed ex effossa in ruinis cruce aenea constitit tum penitus extincfa eraf, partimque Mahumetica ])estis, partim idololatria in ea inoleverant cum divino munere evangelica iferum luce feliciter collustrata est, posteaque remotissima regna veritatis radiis perfudit. Describit illam
;

munitionuni omnium etarmamentorumpossessionem noinine regisEmmanuelisoccupavit, fldemque a civibus accepit, eos fore semi^er imperio Emmanuelis obsequentes neque ab illius unquam flde discessuros. Erant in mcenibus et armamentis quadraginta ingenfia tormenta ex a?re facta, e minoribus incredibilis mulfitudo, maxima pilarum et tormentarii pulet reliquarum munifionum tanta veris vis ut admirationem comuioveret. Erant in copia, sfatione navali naves maximee quadraginta, celoces sedecim, et longse naves quamplurimse. Erat praiferea in Zabaini stabulis non mediocris equorum, qui fuerant a Perside et ex Arabia advecti nunierus. Ad has commodifates accedebai varius et multiplex commeatus. Albuquerquius ne urbs tantse celebritatis parum flrmo prffisidio muniretur, in ea hyemare constituit . Duiu urbis stafum temperando dabaf operam,
,

plures illius gloriae invidi simultafes cum eo gerere, ipsumque deserere coeperunt quo co:

Zabaimus confracto fortissimo exercitu Goam advolavit, cumque alveum fluminis mognito libus obstruere aggressus esset, coegit Albu(luerquium ' ut inde discederet qui tamen re:

hisce verbis Osorius commune nomen fluvius ingens in duas parfes

:

Goa

est insulfc et urbis

centi Lusifana classe et aliis auxiliisconfirmafus

Goam
tifuit

in

mare

influenfes divisus insulam efficit

amfria

bitus illius millia

passuum

circiter viginti

continet. Urbs erat cincta niuris et munita turribus, et tormentis permulfis atque variis instructa, ffides amplrp, cffli femperies et regionis

rcpetiit\ eamque impefu receptam conscaput Christiani in Indiis imperii cujus in fuluras ictates propagandi causa Lusitanos milites ad ludicas mulieres baptismo rite ex:

amcenitas, et portus securitas multos mercatores

invitabat, ut libenter in ea domicilia collocarent.

connubio sibi jungendas propagandamque prolem in Clu'isti cultu et militari arte educandam, attributis illis agris collatoque dotali auro incitavit, fovitque tanto studio, ut hos
piatas

Emporium
:

erat valde frequens ef opulen-

generos, desponsas barbaras

filias

vocaret. Par-

vigebant in ea arniorum studia, mulfique milites partim equifes, partim pedites Zabaimi stipendiis alcbantur; vesfigiis namque pafris

tum

tam aufem divina ope tanfam vicforiam religionis amplificationi admodura opportunam conspicuis argumenlis constitif, quae Petrus .Maffeus

insistens

omnes,

quos in bello virtufis

specimen

praebuisse noverat, ad se congiariis uberrimis alliciebat. Insula multo majorem, quam pro
illius

mandavit his verbis Si unquam tum utique fortibus coepfis affuit Deus, quandoquidem tantus e [^rioris belli memoria
hisforiae
alias,
^
:

magnitudine
v.

hominum
Iib. vii.

mulfifudinem
'

Id. eod.

1.

VII. Barros. dcc. 2.

I.

v. c.

.".

.M.tII.

' Jo.
<

Barios.

I.

v,

c.

Gomes.

1.

Osor.

c.

8,9, 10

et 11.

-5

et 3. Osor.

el Mair. iibi
fii..

siip.

I.

iv.

Banos.

Mafr.

1.

;v. in

JULII
lerror

II

AXNTS

8.

CHIIISTI

ilO

533 urbem
Eccle-

non o[ipidanos niodo, vcrum etiam

licet

exter-

pere, prfesagienfibus animis, eani

nos invasif, ut

ab omnibus lebus esscnt

siamquc

princii)Cin Indica> religionis aIi(|uando

paralissimi, tamen prcc metu \ix mentc animoque constarent. Duo primum castella sub ipsum
clas^^is

iutroitum

a ciistodibus

[aisilanicum
:

lior-

inde Allniqucrcius, directis in frontcm ex urbe tormentis

renlibus ferrum extemplo descrta

futuram. Ifa((ue signuin illico purgafiim, nec sine lachrymis et cum solcmni pomj^a ct apparatu, pro ca qua> fiim su|!pcteliaf c()[)ia, extrucfo nuper Chrisfianorum tem[)lo illafum a sacerdotibus, afque ad Emmanuelem deinde, talium reruiu
[)lus

ne(]uaquam
sinnil

exlerritus, descensione facta, mullis

multo

quam

auri

gemmariimque

op|)idum o|)pu!inat, ne(|uc ila magno certamine superatis munitionibus, cum intra moMiia sese ilaliometani recipcrent, perparlilius

mixli fuj,fientibus Lusitani pariler irruunt, ct

sifientem,muucrisaniplissimi locotransmissuni est . Magno illi de Chrisfi e cruce (>endentis invenfa effigie arguiucnfo addit aliud Joannes Barrosius ', nem[)C iuvcntum publicum monu-

omnibus viis annatos juxta et inermes cadunt. Atrox maxime priTlium ad arccni fuif, dum fidelcs

mentuni cujusdam donationis ab rege Mantrasar

Bisnagse rcgis flduciario facl;c ad alendos sacerdotes, qua> in judiciuiii [irobita csl

aliquot

ex

Idalcanis
:

fauiilia

rcgias tedcs

anuo mdxxxii,

tucnturpugna sed iis demum in vestigio trucidatis, turpem in fugam cfftcri omnes clTusi, alii ad aquas compulsi vel oblruncantur
pertinaci
in litlore, vel

atque annis cenluni et quadraginla uno ante incisa mctallo fuerat ex qua fidem Cliristianam in Gocnsi agro floruissc cunstabaf, si((ui(lein ab
:

degravantibus loricis vulneribus-

que merguntur, mnxima pars per agros insula tota dispersi. Ita Albuquercius incredibili felicitate rursus urbe potitur VII kal. Decembris, quo die D. Catbarinse sacra natalitia celebrantur.

In nomine Dei orbium cseli, terrse, lunae, et sidcrum, quem nos adoramus, ad ejus similitudinem facfi sumus, ille est, qui nos sustentat,

his verbis

ducebat exordium

crcatoris trium

illc [)lurcs

gratias clargitur, in

Finifo

jam

prfelio,
is

cum

tribus

j^cditum
confcc-

amorc

sui populi voluif in

hoc

eum crcdo, qui mundo carnem

millibus Timoia (craf

dynasfa barbarus fcrde-

ralus) supcrvenit scrius

omnino,

si

rcm

in iis oris

humanam induere,ctc. Propagatam autem fidem non modo a S. Thoma A()osfolo, de

a Pr;edicatoriIius ct .Minorifis le-

tam spectcs

ca?ferum ipsius victorife celcrilas (non plus scx horis pugnafum cst) socium ab
:

quo solo Indicarum rerum scripfores mcminere,

vcrum posfea
gafis

omni

vcl
:

negligenticC vcl perfidia criminc vin-

dicavit quod cquidcm diviuitus crediderim factum, ne scilicet c Clirisfiana victoria, et singnlari Dei bcncflcio parla, quidquam Elimicus homo sibi decerperet. Dimissi dein circum insulam equifes ad Mabometanos e latcbris eruen-

ad genfes a Romanis Ponfificibus, eosque per Indiam et alia vasta Tartarorum regna Evangelinm disseminasse antc funesta scliismafis fempora, vidimus. Pergit MaUeus Neque huic
:

tantum signo acceptam eam victoriam Lusitani fcrcbant, quod ejus 0[)C quodammodo introducti
in urbcm fuissc vidercnfur, sed efiam D. Jacobi Apostoli Hispaniarum prssidis evidenti auxilio,
illc dux punicea cruce et fulgentibus armis insignis, qui tantam edidisset stragem, ef Mahomcfanas [iha-

dos,

magnam denuo stragem dcdcre. Ita variis cladibus absumpta septem circiter hosfium millia, e

Lusitanis, quod credi non amplius quadraginta.

36. Post haec

vix possit, desiderati

quod amissa ifcrum Goa Barbari quircrenf, quisnam csset egregius

sine fiuc re-

Albuquercius ad flrmandum
toto pecfore in-

Emmanuclis nomine imperium

cubuif, ac
et
vitati

primum defecfionis aucforibus cxilio bonorum proscriptione damnatis, perfidae ci:

langcsChrisfianorum paucifati cedcre coegisset.

Neque Albuquercius

cfelestis
;

promeriti

imme-

ex ipsamct Idalcanis formula vcctigal indixit dcin ad sobolcm in usum milifiai [)ro[)a-

gandam

sacro

fonte expiatas Indicas

puellas

cum

Lusitanis in mafrimonio collocabat, fove-

bafque omui gencre charitafis. Tum adversus imminentis belli pericula refecti celeriter muri turresquc, etarxipsa novis propugnaculis aucta. In id opus, dum idolorum fana, et scpulchra efhnicorum, el alia ;ediQcia diruuntur, in donius

cujusdam [^arietinis ffineuui crucis [)cndente Christo simulachrum apparuit, cvidcnti plane argumenfo, in iis olim rcgionibus non modo Christianam fidcm, sed cum ea salularem quoque usum imagiiuim (quem recentes isti scilicet
pietafis antiqua" asscrtorcs, ac divinas voluntafis

siquidem [lietafis causa inclusum vermiculafi operis auro scipioncm cum capuloex pyropis et margarilis, et bombycinum petasum addito aureo gemmatoque conchilio, ifcmquc perfusos in liiiea globos aureos (ea peregrinantis olim Apostoli insignia sunt) in palmulano JacobcK mililia' contubcrnio (qui locus Olysipponcnsis agri notissimus esf) poni jussit, ac deinde moriens Com[)ostcIIano ejusdem Apostoli tcmplo terra> (iallaica; pensilem ingentis formae lycbnucbum argeufcum cum perpetui luminis alimento legavit . HcBc Mafsese ostcndit
feus.
37. Missi sacerdotes

morem

ad Congeme reynum.

interpretes fuudifus extirpare conantur) ex Aposfolica tradifione viguisse magnum vero Albu:

auctor eodem ferme tem()ore missos e Lusifania evangelicos pnBcones ad fideni in

Subdit

'

quercius

et

boni omnes inde gaudium [)erce-

'

Banos. dec.

1.

I.

v. c.

1.

'

Id. ih.

534
rejfiio

JULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.
statuissel quare et Sigismundum per tidcm adliortatus, ut domi consilio rebus pacatis copias Wladislao jungeret, atque ex HuiigariBB, BohemicB Polonireque regnis legionibus ferre
:

Congi amplilicandain, necnon arlificesad

di\ino
Ntiniiiii poiiciida
iKi'C
iii
:

tein|tla

Circa, iiKiuit,

id lemitus,

quo

liuiia gesta sunt,

Enima-

nuel duodeciin fratres c;eruleos, ut appellant, e l.usitaiiia iii C.oiimiiii uiia cuin arcliiteclis et labris, et splendido sacroruiii apparatu, et lilierali viaiico desliiia\it, ut noviini tenipluin vero

iii Tliraciain bellum movcrent . Addit ardiue et ancipitis deliberatioiiein ad cadiis Petrikovienses extractam, missum(|ue

|iro|iriis

rei laiii

Deo extruereiil oriiarcnl^iue, <'t crudieiidis [Huro ad pietateiu incnlis, et aiii;euda^ per JJaptisiuum Ecclesise sednlo insisleient. Princeps ejus legalionisex eadeni lamilia fiiit Joannes Marianus insigni virtule ac jiielate vir. Onines ab Alfonso
rege sanctissiino
antea Cbristo noinen dcdisse vidimus) perquam benigne et bonorilice accepti, eodeni(|ue rege vel in primis adju(iiluni

ad Wladislaiim Hiiiigaria! regem, ad conferenda de Turcico bello cdiisilia, ut Pontifici responderetur interea mense Marn^giiiiii adiiiiiiistrum
:

lio pra;dicti

Bajazethis oratorein accessisse Cra-

vante per aliquot deinceps annos in Catliolica religione promovenda egregie operam posuere
:

cuiiiquc ex facta divini verbi semente alife siibinde atque alia; segetes ad messem inalbesce-

su[iplemenlum in easdem regiones ab Emmanuele stepius deinde submissum esl .

rcnt,

coviam, deque fcedere, quod cum parente et fratribus Polonise regibus ictum fuerat, inslaurando Sigismundum postulasse atque ita cum postea Acliilles de Grassis legatus Pontificius ad Posnanienses conventus accessisset, omnique studio anniteretur, ut Poloni et Hungari crucesignata vexilla in Turcas allollerent, auditus non est Dum rex, inquit, et senatus eain expeditionem nihil firmitatis habere censerent,
; :

a Moschis et Tartaris : 1'oloni ab omnibus derelicti cum Turca Ad Septentrionem Prussia ac ineunt pacem.. Livonia a Rutbenis etTartaris variis irruplionibus infestala? sunt ad quos retundendos Tlieulonici equites a Pontifice obtinuere ', ut indulgentiarum pramia Germanis proponerentur, qui vel sacra arma sumerenl, vel stipem in
38. Pnissia et Livonia infestatee

non ex regni usu fore cum Turca negotium facere decretum esl. Accessit ad lioc (|iiod jampridem Tiircarum imperator Sarmatis juramentuin transmiserat, contra jus gentium essevisuni,
si

Poloni etiam

ellinico

princi|ii

fidein

violarent.
fuisset
et in

Sed hoc quoque ingens periculum

alienis bellis avocare,
:

Turcarum arma ab
favisset,

propria viscera convertere

ubl,

si

victo-

riam Deus
lis

omnium

princi|ium Episto-

belli

suniptus erogarent. Irrupere eliam in LiTartari, ac ad Viinam infesta signa extulerunt etanlequam Cbristiuniexercituni cou-

summe

eleganterquecongratulatum fuisset;

tuaniam

sed et summi prsesulis benedictio Apostolica non defuisset (hfec quondam Wladislao aiite

ingentem bominiim armentorumque cujus populationis multitudinem abduxere successu elati in Valachiam erupere, miseranflassent,
:

Warnensem pugnam
tifice
lis

acciderunt)
ffitate

verum

res inferior fuisset, sero auxilia a

si armis Romaiio Poii-

quasrenda, qui ea

totam Italiam bel;

dasque
collecfis

ei

clades intulere

dum

vero Valachi

jiericulisque

commiscebat atque

liinc forte

raptim exiguis copiis imminerent, in trajectu amiiisTyra; Prffico|iensium Tartarorum

supremum auxilium fore, si Sarmatica; res dcperditic apud Romanos lugerentur. Hac dum
repelita fuere Turcis atque Acliilles a rege honoratus donatus(iue in line Septembris Polonia excessit . His aliisque verbis Poloni significarunt, noUe solos sese discrimini offerre^nec
in

Caesaris filius

cum

aliquot

Barbarorum

milli-

senatu

forte

altius
;

bus, necnon pluribus caplivis aquis mersus periit : initoque Tartaros inter et Valaclios certamine, Valaclii ob copiarum imbecillitatem

foedus

servatum

cst

partim
39.

ca;si,

partim fugati sunt.

res
attinet
;

Quod ad Polonicas

facta

tamen
versus
rent,

rei

Christiana; et religioni defuturos,

si

sunt Sigismundi novi regis auspiciis nonnulla coUoquia de expeditione communi Germano-

Pontifex aliique principes

arma cum

ipsis ad-

rum, Polonorum, Bobemorum Hungarorumque ap|iaratu conficienda in Bajazetbem Turcarum Maximiliani, imperatoreni tradit Jodocus ' inquit, legatis apud Cracoviam prBestoIanlibus,
:

communem hostem vertenda conjungenec verbis, sed ferro rem gererent.

aJudxis divinitus

iO. Eucharistia transfossa

inte<jraremanet; unde Judcei a Marchia BrandeImrrjensi depulsi.

Editum esl hoc anao insigne

die VI Januarii, JacobusPiso, virdoctus, aJulio

II

Pontifice niaximo ad
sus,
fuil;

Sigismundum

legatus mis-

et Christi in Euciiaristia prseseiitia,

Cracoviam venit. Hujus legationis summa quod Romanus Pontifex totius ferine Euprincipes

ropiE

ad

iiacem

revocasset,

ac ea

arma, quae .jam[iridem in domesticam cladem sumpta essent, ad Cliristiana; reipublicLe boslem

Brandeburgensi, quo quain paucis aiinis ha^retici impie pernegaturi erant, post confirmata est, justaque ultio districta in Jud;eos, (jui livore et odio vetere in Christum exereflerati, carnificinam in Eucharistiam cuere, quarc merito supiilicio affecti sunt, ut Anno praihisce verbis narrat Trithemius

prodigium

in principatu

'

I.

XXX.

Nic. Bas. in Append. Naucl. Trith. Cliroii. SpaDhei. ' Joiioc. a Lu(iov. Decius hoc ann. in Sigism.

Miilius
^ )d. ib.

Tnlh.

iii

Chron. Spanhei.

.TULII

II

ANNUS

8.

CHRISTI 1510.

535

gensis

notato XIX diemensis Julii Joachim Brandeburmarchioomnes in principatii suo Judajos

nes hostia permansit integra .^^uod videns malitia exccecatiis Jiula^us in furiam actus dixit
Si tu es

quibus trigiiita oclo fccit coniburi, et, duos capitibus truncari propterea quod sacramentum Dnminici Corporis a quocepit, ex

Chrisfianorum Deus,
;

manifesta

te in

baptizatos

nomine daemoniorum

quo

dicto

citius in tres

scissa parfes parficula sanguinco per circumfe-

dam

perfido Christiano, qui

cum

eis

fuit

exu-

stus pro

novem

grossis emissent, et crudeliter

martyrizassent,

puncturis saiiguinem

stilianti-

reliquos tamen ejusmodi criininis innoxios abire permisit . Idem prodigium ac faci-

bus

nussuisinstructumcircumstantiisaccuratissime additque Juda?os captos confessos esse, aliquot infantes Christianos ab ipsis Christi odio crudelissime laniatos fuisse cujus verba repeteiida visa sunt .\nno
describit Xicolaus Baselius
'

rentiam immaduit rubore. Exterritus Judaeus particulas panno involutas per mensis spatium apiul sc teniiit, ac dciiidc dimbus aliis in Brandenliurg et Sfendel moranfibus singulas particulas transmisit, tertiam vero apud se retinuit, quam secundo pugione mensa' superpositam transfixit, adeo ut sanguinis guffulse visibiliter defluerent. Consternatus animo Judaeus, quippe qui factum prodi miraculo timcbaf, parficulam absumere fentabat, sed non potuit dein in
:

pr8enotato,die Februarii sexta, intempestse noctis

aquam
mansif.

projecit, sed

enatare coepit
ef

tertio

in

secundam, homo quidain sacrilegus nomine PaulusForm, patria Pomeranus, et incola Pernangiensis sub ditione Joachimi marchionis Brandeburgensis principis
hora circiter
viitiliam

ignem projecta semper integra

41.

illa>sa

per-

clectoris in villa,

qus vocatur Knobloch,

Eccle-

siam furtivc

introivit,

gens, capsellamj, in

atque cibarium perfrinqua venerabile sacramcntum

Eucharistia> recondilum serval)atur, deauratam

cum
altera

hostiis

et

particulis

duabus consecratis,

furatus est. Sequenti autemdie furti pretium existimans nion-

majori,

altera minori

Postremo appropinquantesolemnitate azymos panes Juda>us coxit, qiiibus particulam commiscens formafa in modum azymi panis massula in furnum projecif qua^ tamen e furno alioquin subobscuro et fenebroso, sed jam tunc luminoso in Judwi faciem prosilif, unde perterrifus Ha^brseus massam cum parficula alteri cuidam Ha^brfpo transmisit in carcere autem venditore depaschali, subcineritios et
; :

particulauna Judaeocuidam emendum obtulit, nam anfea particulam alteram indignus furcifer deglutiverat Juda?us vero capsellam sive monstratile considerans .Majus, ait, et multo esset charius quod his inclusum fuit vasculis, quod si porfasses digno prefio redemisscm. .\t sacrilegus ille exccecatus malilia de siuu alteram extrahens hostiam Judreo appretiandam tradidit. Verum Juda>us appenso
stratilc
:

cum

tento,

cum

res

ageretur in propatulo, jussit

vili

prefio novem grossis, quorum triginfa duo tlorenum Rhenensem faciunf, Dumini et Salvatoris nostri corpus sub sacramenfalibus speciebus velafum ab iniquo vendifore emif. Ffcumque actum sit, mordef reum scelus commissum, timetque semper sajva et perturbata conscienfia. Fugit mercator iniquissimiis ad Wendos, ubi fama prwvolante factum omnibus innoluit. Reversus tandem ad propria sacrilegus captus atque in torluram posifus crimen confitetur, ac
rei

Marchio defineri omnes Judjeos per Marchiam commoranfes, apudque Ursulum, hoc est Berlin vinculis mancipari ad torfuram vero exposifi confessi sunt post plurima scelera intra pauculos admodum annosseptem Christianoruin infantulos acubus et puncfuris occidisse. Igifur decima nona die mensis Julii, producfis in medium perfidissimis Judfeis numero triginta octo, demptis duobiis principalioribus, atque relecfis publicis eorumdem
,

confessatis, lata in eos sententia igne sunt con-

cremati,

loco incendii

ductoribus in supremo Fuere et alii tres, qui Baptismi sacramentumreceperunf, quorum duo
illis

duobus

posifis.

sequcnfi die capifilius truncatis mortis debifiim exsolverunt terfius vero nniltorum precibus vitfe donatus monasterium fratrum .Minorum
:

ordinem recitaf. Judaeus vero, qui Dominicum Corpus emerat, ad nudam superpogestse

sitiim

mensam pugione
:

sa-pius vibrato fransfo-

rare tentabat

sed Deo volente inter totpuncfio-

'

Nic. Bas. in \ppend. ad Naiicl. Lanr. Surius in .\ddil. ad Clir.

1.

apud rrsulum infravif. Tradifor autem ille Paulus post corporis dilaniationem ferramentis ignitis, rogo seorsum impositus juxta scabinorum senfentiam in cinerem est resolufus. Proscripti fuere tum omnes et expulsi per Marchiam Juda?i cum omnibus bonis, et ne unquam redirent sub morfis inferminatione interdicfi .

.Naucl. Tilinan. Bridembacti. coll.

i.

c.

31.

JULII

11

ANNUS

9.

CHKISTl ir>ll.

JULIl

II

ANiNUS

i).

- CHRISTI

1511

1.

Maximiliani

ct

(juoninidam cardinalium

argutiee pro celebrando in Julium conciliabido.

Pontiflce de inferendo Turcis bello restituendaGrseciai religione, necnon Concilio ea de causa convocando legatis lilterisque exstimulatus in iis omnibus segniter se gessisset concitato autem Italico bello, urbes quas in potesfatem suam redigere conabatiir, strenue a Venefis defendi graviter molesteque ferebat; ac si tjua illum Constantiensis Conciiii sancita as-

que

ItHHinfo aiiiin liiiniaiKv sahitis millcsimo quin-

gentesimo undecimo,
iMaxiniiiianus

ciecinia

quarta Iiidictione,

Romanorum

rex,

quem nonnuUi
conjungere

scriptores

accusaiit

Poiitificatum

imperio meditatiim, traiisfugarum aliquot cardinalium Gallorumque consilia secutus, conflando novo scliismafi occasionem pra^lniii. iratus quod Pontilex opfime meritam de Ecclesia
et Cbristiana

screndi

pietas

tetigisset,

illam tot

jam anle

religionc

Venetam rempublicam

annis debuisset expromere. >'ec minus inanis erat fucus, quo subdidit se opis ferendje Eccledesiderio tcneri, cum factiosi coctus perniciem, non opcm allafiiri dignoscercntur. Adjecit ctiam decerni oratores, qui a Pontifice et cardinalibus poscerenf, ut Concilium indiceretur. At ii suo apud Pontificcni muiiere, ufi par erat, perfuncti non sunt, sed apud transfugas, ct paucos numero et schismatis crimine suspectos de conciliabulo cogendo egere. Consignatum est Cacsarcum Diploma hac tcmporis nola
sia:

advcrsus reges in ejus cxcidiiim conjuralos tiicretur, nec vectigaJcs illiiis iirbes in provinciam Germanicam redigendas curaret. Facliosorum itaque impulsus consiliis flnxit his de causis ad creandos oratores pro conciliabulo
'

in
<<

Julium

II

Conspicientes

provebcndo permotum fuisse immensas calamitates, quas

:

universa respublica Cliristiana et ipsa nostra sancta mater Ecclesia ubique patitur, ex quo et decrementum orthodoxa! fidei, et incrementum

omnium malorum
jor confusio in

sul)sequifiir, et in

dies

ma-

omnibus rebus, ac
:

bella inte-

opiado noslro Triburgi die xxv mcnsis Januarii anno Domini mdxi, regnorum nostrorum Romanorum xxv Hungaria3 vero

Daium

in

stina iuter Cbristianos oriuntur, et effusio san-

XXI

ad quae cum non videanuis remedium, quam quod jiixta sanctorum Patrum instituta Concilium et congregatio uniguinis Christiani

aliud

versalis fierent, ut ibideni

communi
:

concilio

possit omiiil)us
tes igitur

commode

provideri

expecfan-

dicfum Concilium debere indici ct convocari per beatitudinem Pontificis, et reverendissimorum dominorum S. R. E. cardinaliuni, ac alios pra.'lafos juxta ordinationem Concilii

2. Pari niodo xv Februarii die concinnatum Ludovici Francorum rcgis cdicfum ', quo decretum Constanfiense de frequenli Conciliorum celebratioue non servalum questus objecit acerbe Julio, violatam ab eo nuiicupafi in conclavi de coUigendo excurrente biennio Concilio jurisjurandi religionem; offendi ejus crimini-

est

l)us

fidcles

Ecclesise
:

componcndaB spem nul-

lam

alfulgerc

tum

disceptavit ex Rasileensium

eorumdem, cessantibus

ac dcbitum ne et nos ab omuipotenti Deo negligentiae redarguamur, noluimus nos cessare; cum illis negligentibus nos tanquam imperator et ejusdem sanctBe matris Ecclcsite advocatus et protector, et (|uantum in nobis est, subvenire bis tantis nccessi-

Constantiensis

et

votum
,

ipsis

schismaticorum placitis ad Pontificem Concilii congregandi jus non spectare; maxime cum cardinalium senatus voluntafibus ab eo dissideret ncc Pontificio affixi lateri liberi existimarcntur, vel Concilio celebrando operam daturi. Deniquc falso conclusit gerendum moreni
:

iis

talibus

teneamur
liffic

cardinalibus, qui Mediolanum transfugeranl, solemnesque episcoporum conventus celebrari

At

jactari patebat frustra,

cum

ipse a

expetebant.

Tanta assentatorum regias aures

'

Ext. apuJ Acta conciliab. Pisan. p. 22.

'

Exl. in Actis conciliab. Pis. p. 24.

JULII

II

ANNUS

9,

CIIRISTI

1511,

537
spectare, sed ad cardinadiviso,

obsidentium vis fuit, ut [)raestigiatorum instar, gravissima quasque flagitia vcluti virtutes illi objecerint l.uilovicnm tamen rcgeni ingenue fassum aiunt iianc dolo tragoediam a se excita:

candi jus ad
nore ad eos,
carcrent
patebat;
leverat,

cum non
(jni

lium senatum, ipso vero jam

Jiilio

non

perti-

adha-rescerent, quia vel

culpa; illius consentirent, vel libertate agendi

:

tam, ut Pontifici infenso negotium facesseret. 3. Delusi suis cupidifatiluis Bernardinns episcopus Sabinensis Gnillelmus episcopus
,

quorum sophismatum falsitas satis nam si Constantiense decretum obsoJulium non constrinxit, cum inse-

utpote non servatum a superioribus

Prasnestinus^ et Franciscus
Acliillei cardinales,

tit.

SS.

Nerei

et

Pontiflcibus,

Maximiliani Csesaris et Ludovici Gallorum regis, cui Scotus et Navarrus addicti erant, fulti studiis, xvi die Maii indicendi Concilii non ad sedandos Ecclesiffi motus, sed novos excitandos auctoritatem sibi arrogarunt; utque temerarios ausus colorarent, conceptas in conclavi a Julio et cardinalibus pactioncs evulgarunt. At exiis minime probabant congregandi Concilii auctoritatem ad ipsos pertinere.

quentia tempora demonstrassent ex frequentibus Conciliis graviora incommoda emergere, cum ad ea pauci tantum episcopi confluerent,
et factiosis

novandi occasioprfeberetur. Falsum etiam Pontificem non ambiguum concessa a

Christo indicendi Concilii auctoritate exutum,

nec

Pactionum illarum hajc princeps est Vovebit, (nimirum novus Pontifex), intra biennium a creatione sua illud, (nempe Concilium), indi:

cere,
tuto,

etcum

effectu incipere in loco libero et

determinando per eum et duas partes reverendissimorum dominorum cardinalium per calculos, nisi evidentissimum impedimentum obstiterit, quod a duabus partibus dominorum cardinalium per suffragia judicetur . Addidere nuncupati a Julio renuntiato Pontifice sacramenti formulam Juro observare, adimplere
:

in omnibus et per omnia pure et simjjliciter et bona fide, realiter et cum effectu perjurii et anathemalis, a quibus necmeii)sum absolvam, nec absolutionem alicui committam . Huic

conjunxere aliud anle electionem ab ipso et aliisconceptum jusjuraudum Si forsan, quod absit, aliquis nostrum ad Pontificatum electus, ut pra^fertur, pra>dictis aut pra;dictorum alicui
:

ad cardinales devolnla essel, eam paucos factiosos et calumniatores spectare^ quam ad reliquos Patres numero ac probitate prajstantiores, cum quibus universa ferme Ecclesia sentiebat prffiterquam quod si Concilium ab iis indici oportuisset, debuisset id majori moderatione fieri, monitis prius solemni ritu Pontifice, cardinalibus, episcopis ac principibus, ut celebrando Concilio non deessent principes etiam etprEesuIes adhortari debuissenf, ut Ponfificem ad id excifarent: tum Cffisareos Gallicosque oratores ad eumdem mittere, ut Concilinm indiceret sed inanibus argufiis delusi perditam rem finxerunt, Pontificiamquc in indicendo Concilio aucforitafem ad primum occupantem spectafuram, ut ipsi fassi sunt in litteris ' ad cardinalem factionis antea participem, qui eorum praecipitem in indicendo Concilio temeritatem damnabat Cum essel, inquiunt, in mora periculum, postquam venerunt isti commissarii etprocuratores Caesarei et regis Chrisfianissimi ad requirendum nos de
si

ea

potius ad

'

conlraveniat,
prcEstitae

ac perjurus,

tanquam transgressorvoti ac fldei tanquam eliam pertur-

Concilio, intelligentes sanctissimi domini nostri

comminafiones
et

et

bator ct scandalizator Ecclesia; et totius Christianitatis habeatur et repuletur; et ex nunc dat et concedit facultatem et potestatem duabus
partibus collegii congregandi Concilium generale . Haec porro conventa et aUa similia, quibus humana fraude Pontiflcia auctoritas labe-

creafionibus

, et

fulminationes de cifationibus fecimus diligenfer infra

:

convocationem Concilii, ut sanctissimum dominum nostrum jurisdictione prseveniremus . Turbulentus porro infandusque is erat error,

quem nemo

tolerare possit, ut judiciaria pote-

factatur,

iniqua et

irrita

esse

ex sanctione

'

Innocentii VI demonstratumest; quandoquidem

potestas Petro et successoribus a Christo con-

stasadsubdifum prwvenienfemedicti cujuspiam promulgafione suum principem, devolufa censeatur. Irrisere igitur tantam audaciam probi quique, quam etiam damnaruntnonnulli cardinalcs, qui anfea ipsos de provehendae synodalis
rei studio
tia et

cessa nullis cardinalium in conclavi congrega-

torum artibus
petita de

infringi abrogarive potest; nec

commendaranf, cum majori pruden-

ambiguis Pontiflcibus exemplaad non anibigiios detorqueri [)Osse jam ante ostensum
est.

Carvajalius itaque ac socii ad alios dolos confugerunt. 4. Proetexuere decretum Concilii Constantiensis de Synodo OEcumenica cujuslibet dccennii flexu cogenda non servatum a Julio; cumquein ea de gravibusEccIesiicoffensionibus ab ipso invectis agendum foret, Concilii convo-

mafurifate tanfam rem illos suscepturos arbifrarenfur. Concepta autem iniquissimi edicti formula ' his verbis fuit, qua hypocrisim
religionis involucro tegere nisi sunt
5.
:

Tcnore pra;senfis schedula; seu Insfruet

sit

menfi cunctis pateat evidenter

notum,

quod anno aNativifate Domini

die vero Veneris xvi

mdxi, Indicf. xiv,

mensis Maii, Pontificatus

'

F.xl. liiU.

in

Exl. in Aclis conciliab. Pis.

Apncnd. Art. Concil.

Pis. p,ij.

iG6.

'

Ext.

iliid.

To. xvi. an. 1353. n\mi. 30.

pai:.

ANN.

T0.ML'S

.\.\.\.

H.VYiV.

\I.

538
<:nnclissimi

JII.II

II

AXXUS

0.

CIIRISTI

lr>ll.

Itrovidcntia pap.ne

domini nostri domini .lulii dixiiia II anno viii, constituti coram

tcinpus(iiic interpellet pro

liominc,

cum nun-

quam

nnliis notnriis |uililii'is cl tostiluis infrascriplis,

iioliilcs viii doniiiii
lu<5,

conics llicroinnius NofzaroAntoniiis dc capitibus Vaccic, et Ludovicus Faclla, oiniics ccinilcs sacratissimi ac scrcnis-

simi

doiiiiiii

Maximiliani

Uomanorum

clccli

im|)cratoris scmpcr Augusti procuratores, nccnon spcctabilcs jurisconsulti domini Joanucs

et Baltliazar Biiagus, Franciscus de Yaccis IMatus Cluistianissimi ct sercnissimi domini Ludovici Iraiicorum regis et ducis Mediolani
,

similitcr procuralores, et procuratoriis

niliiis

nomi-

ad inlrascripta surilcicnti mandato suoproposuerunt el ruin principalium muniti dixerunt sequenlia verba videlicet, quod cum im|icratorcs Uomani ct Fraiicorum reges fucrint
,

sua auctoritate aut voluntate futiirum Concilium crcdatur celebrandum, cunKiue de gravibus Ecclesiffi scandalis in capite agendum sit, ()uo casii jiixfa Patrum sanctioncs et ipsius sacri Constaiilicusis Concilii dccrcta ad suniimiiii Ponlilicem Concilii convocatio non atlincat, ct rcvcrcndissimi domini sancbT Uoinana? EccIcsiK cardinales ad quos secundo loco in similibus casibus convocatio Coucilii spectaret divisi vidcantur, et lii, qui cum summo Pontiiicc mcram trabunt, vel quia vcre non sunt liberi, aut forsan ex negligentia, vel alia ex causa non existimcntur convocationi liujusmodi pro

uunc

velle assistere seu assentire, pluresque reverendissimi domini cardinales, qui a curia liomana legifimis ex causis sunt absentes, et
aliiiui

scmpcr laulorcs constantissimi Cliristianie fulci ct sancta; Romanaj Ecclesiae, et propugnatores indcfcssi ac defensores acerrimi contra omnia Catliolica; lidci et Ecclcsiffi Komana! obstacula ac scandala, nuliis laboribus nuUisque periculisin illarum exstir[)atione parcentes, et sacra-

conim in Lombardia congrcgati biijusmodi convocationem Concilii pro superioribus

causis sicuti zelatores
l)is

domus

Dei

cordialiter

a noprocuratoribus instanter requisiti convocaverunt et indixerunt pro debito ergo, quo

cfllagitent et cnixe deposcant,
:

quod etiam

moderni Komaiiorum impcrator et Francorum rex suiiranominati domini nobis observandissimi oflicii sui pra?dicli non iinmetissimi

principes nostri supradicti Cbristo

tori et

domino

crea-

redemptori tenentur
paci
et

et

splendori sanctisfldei

simae sponsa3 sua;Romanae et universalis Ecclesije,

raores, scd
giis, et

majorum suorum inhiEiendo vesticonsiderantes quantam rcipulilica; Cbri-

ac

incremento

obligantur,

eorum

Ecclcsiff attulerinf,

generaliaConciliaeluniversali quantumque detrimenti ex eorum inlermissione Clirisliana rcspublica sit passa, quamquc in pncsentiarum clare conspisliana,'ulililatein

eorum certa scientia ct spontanea volunlate, quantum jure melius possumus et debemus, nomine supradiauctoritale et mandato, et de

ctorum dominoriim Concilium Generale universalis Ecclesiic indicimus et convocamus et

quanluin
in
ct

ciant,

magiiam

instare necessilatem universalis

Concilii congrcgandi pro vcra pacc Cliristianorum fundanda, ct suflicicnli bcllo contra inlldeles stabiliendo, et

moncinus
sana ad

kal.

nobis est effectualiter congregari liortamur futurum in civitate PiSeptembris proxime futuri inibi

pro extirpationc bajresum

ct

errorum

in divcrsis niiindi iiartibus

superiorum

ncgligcntia ]iullulantiuin ct simililer scbismatum ac divisionum, necnon potissime pro re-

incboandum, continuandum ac terminandum usque ad definitionem su[)eriorum causarum, uisi dc consensu m.ijoris partis congrcgandorum in Concilio alia legitima causa ad alium
locuin
0.

formatione
pite et in

morum

universalis Ecclesia; in ca-

commodiorem transferendum
ci

sit.

membris plurimum collapsorum, ac emendaiione criminum gravissimorum, notoriorum. continuorum aut incorrigibilium universalem Ecclcsiam scandalizantiuin quorum omniuin Ecclesire morborum salutaris ct unica mcdicina congrcgatio univcrsalis Concilii semcumijue tempus decennii post per est habita universale Concilium jam dudum sit ultimum (iffluxum, ct saluberrima dccretali constitutione
; ;

Uuapropter

cum omni

reverentiaet hu-

ac instantia sanctissimum dominum nostrum Julium papam nomine quo supra supmilitate

plicamus,

et

per viscera misericordiaj Dei noslri

rc(juirimus, ut buic vocationi Concilii pro dictis

causis assentire dignetur, et iliud personaliter

vel per legatos suos

honorare

et

confirmare.
S.

Similitcr ct rcverendissimi domini

reges, et principes, et potentatus,
Ecclcsiic pra^latos,

R. E. car-

dinales, patriarcbas, archiepiscopos, episcopos,

universalis Ecclesiaj irrevocabili ac irrevocata in sacratissimo Constantiensi Concilio edita,

quJE incipit Frtvjuem; siugulis decenniis uuiversale Concilium congregari debeat et sum: ;

mus Romanus

Pontifcx-

modernus, cui primo

urae esse debcret illud convocandi, tanto tciupore boc neglexerit maxime cum juravcrit et
;

necnon alios communitales, et universitates studiorum generalium, collegia, ac religionuiu generales et magistros et in Conciliis gcncralibus aucforilatem definiendi aut consulendi babentes, et ad Concilium dejurevenire
,

solitos et obligatos

convocamus

et requiriraus,

voverit post biennium

a crcatione

sua illud

te-

ut pcr se vcl pcr solemnes oratores vel procuralores,

si

negligens in pra!cepto sed et voti ct juramcnti Ecclesiae illud non tenucrit. liujusmodi transgrcssor
nere debcre
et nediiin et Concilii,
,

commode

personalilcr intcrcsse non

pdlcrunf, nd Concilium ipsum loco ct tempore,

qiiiliiis ~n|ii,i, .icciMlerc

digncntur, [irocurafiiri,

.TULir

n ANNUS
sit

9.

CHRISTI 1511.
[)rocedetur una
nis
c|iisco[)is,

539
illis

(|u;uitiiin

iii

cis erit,

iil

Conciliiim

liberum,

cum

rmereiidissimis

doiiii-

co juxta formam Coiistantiensis Synoili procedatur ad lionorem i)ei et Ecclesiee splendorcin, pacem Cliristianorum
tuliim et securum, ct
iii

cariliiialibiis,

[latriarcliis,

arclii('[)isco|)is,

ac dominis, aliiscjuc ut su|)ra cilaniu diclo generali Concilio

statiita

dis,

qui

nobiscum

quod observandissimi ipsi uoslri principes, et domini nobis meluendissimi pro viribus suis oflerunt Deo ct
et

expugnatioiicm

iiifideliiim

et decrcta in diclo Concilio (lonstaiiticiisi, alioriim sic, ut supra

conveiierint juxta

requirendorum
te,

ct citaiidoiiim absentia,
iii

seu

iie-

Ecclcsitu se effectualiter procuraturos ct factu-

gligcntia, aut coiituinacia

cis(|uc |)ro|)ter
.

ali(]iio iion

obslan-

necnon coruin nomiiie ct aiictoritate saiicdomini nostri et rcverendissimorum domiiiorum cardinalium jiixta formam aliorum
ros,

hoc ulterius
:

noii citalis vcl

tissimi

monitis

Et infra Nomina autem reverendissimoriiin dominorum cardiiialium, a {[iiibus,

ct (luoiiim
fiiit,

Conciliorum, liortamur
tuor causis,
quaj

et re(|uirimiis, ut

a(]ua-

mandato
:

liujiismodi convocalio facta

maximc possent hujiismodi

se(|uuntur
"

sanctam coiigrcfiationem impedire, abstiiierc etiam diynentur^ videlicet a crealione novorum cardinalium, a publicatione creatoruni (si qui forsan sunt) et proccssu contra antiqiios cardinalcs aliosque pra^latos et i^ersoiias ad Concilium ipsum acccdcre volentes, et illi, prout decct, consentientes, necnon ab impediendo liu-

Hcrnardiiiiis cpiscopus Sabincnsis, cardi-

nalis S. Crucis.

(aiillelmus episcopus Prainestinus, carI'liilip|)us

dinalis .Xarbonensis.
"

cpiscopus Tusculanus, cardinatit.

lis

Canomancnsis.
"

Franciscus
Iladrianus

SS. Nerei ct Acliillei, CuS.

jusmodi

convocationem

Concilii

direcle vel

sentinus.

))

indirecte, publice vel occulte

quovis qusesito
terra-

tit.

Clnysogoni, de Coriicto.
Macello de Finario

colore, et ab alienatione

feudorum seu

Kcnatustit. S. Sabiiuu, Bajocensis.

rum

sancta" Romanai Ecclesia\ In quibus omnibus causis protestantur doinini nobis observaiidissimi princi|)ales de nullitate actus, nisi a

Carolus

tit.

S. Viti in

presbytcri cardinales; necnoii

Fredericus S. Angcli dc S. Severino, ac Hippolytus S. Luciae in Silicc Estensis S. P>. E. diaconi cardinalcs . 7. Falsitatis et impudcntix cunvicti schisinatici. Puduit Romanorum regem nefarii hujus

sanctissimo domino nostro in dicto Concilio liujusmodi flereiit, et aliter facta vel facicnda irrita haberi ac per Concilium ipsuiu annullari et cassari debcre protestanlur et requirunt. Et quia tutum non csset nobis procuratoribus dic-

tam convocationcin
in prffisentia

Concilii et protestationeni

sanctissimi domini nostri facere,

qui sanct;r Romana; Ecclesia cardinales fratrcs

suos et Ecclcsiffi universalis principes carceribus aliquando mancipandos minari fecit, oratoresque principiim contra jus gentium detineri, prout notorium
cst,

ct jiro notorio allegatur;

ideo decrevimus peraffixionem hujusmodi schedulse sive Instrumciiti convocalionis, monifionis

etculpam, quam in facliosis caidinalibus rogandis dc indicendo Concilio admiserat, postea agnovit, suaquegesta damnavit, utsuoloco dicelur. Improbaruiit etiain dcmcntissimam illorum tcmeritatcm aliqiii cardinalcs, quorum iiomina in suo cdicto [^aulo aiite a nobis allalo falso adscripta fucrunt; quos statim atque Arimini, ubi agebat Pontifex, aftixum est, falsitatis coarguisse publicis Tabulis refert Paris dc
edicti,
,

Grassis

' :

seu protestationis liujusmodi in valvis Ecclesiarum Mutinensis, Uhegiensis et Parmensis, ex quibus vcrisimiliter ad notitiam saiictitatis suip,
et

Indictio

conciliabuli

iiianis

et

ridiculi

Pisani.
Dic Mercurii xxviii Maii, afflxa; reperta; sunt in valvis Ecclesia; S. Francisci, n\mA quos

rcverciidissimorum doiuinorum cardiiialium ac principum Christianorum et aliorum prc^Ia-

torum vcnire

poteril

quam vim

[uiblici edicti

liabere pctimus ct priiicipalcs domiiii iiobis ob-

servandissimi haberc decreverunt, el voluerunt pcrinde arctare ad veniendum ad Concilium supra requisitos et monitos, ac si pcrsonaliter illis fuisset intimata. vcl e.\liibita ipsa convocatio,

pa[)a habitabat, cedulse ducC citationis contra Pontificcm pro Concilio generali tenendo in civitatc IMsarum in proximo sequcnti (^riiiio die mensis Sciitembris et licet ad notitiam (juasi totius cnria; jam^iridem venissct [lublicalio bu:

jus citationis,

nontamen forma
fit,

illius

niam multi,
loquebantur
qui

ut in similibus
;

nota;quomulla etdiversa
ha;c
est,

monitio
patenter

et protestatio

cum non
vel
.

sit

verisimile
Alio-

ejus

autem conlincnlia
Sabinensis,
,

ipsis fore

incognitum

occultum quod tam

Etinfra
:

videlicet tres cardinales, videlicet SanclaiCrucis,

est e|)isco|uis
et

omnibus publicatur

Narboiicnsis

quin diclis kal. Scptembris advcnientibus, et eliam clapsis, in dicta civitate Pisana vel alio loco in quo, ut |)ra>fcrtur, de coiiscnsu majoris partis congrcgandorum transferri conligerit, ad cclebrationem et perfectionem dicti generalis Concilii gradatim et successive procedemus, et

qui

episco[)us

SS. Nerei et

Pranestinus Cuscntiiius tit. Achillei iiomine sex aliorum cardiiii

naliuni absciitiiiin, ([iioniin dicebaiitur

cita-

tionc liaberi inandata, vidclicct.Macloviciisis(|ui

Paiii

to.

II.

p. 680.

540
Tusculani
et

JULII

II

ANNUS

9.

CHRISTI
ris

1511.

najocensis ct Ilacliiani, necnon dc

scripscre plures.

Finario, ct Kstcnsis ac Sansc\erinatis, qui snnt

Quanfum vero opera? ac laboconsimipserinf, ut indictum Concilium con-

novcm

iu

collegium;

lohim. Uicunt se reprwscntarc totum cum cardinalcs qiii sunt apnd pafaciant, et

vocarcnf,
vilis

cum

universi fideles

eorum ausus

de-

tcstarentur, ct pauci

fantum
id

]ira^sulos

Galli in-

pam unum corpus cum papa

Constanticnsi Concilio

cum

in

ctiam animis ad
.Uilii

cogorentur, ex Renati
:

jam

diu ordinatum

fuit,

Pri;c cardinalis factiosi lilteris' constat

is

enim
ut

ut singulis quiliu>(]Me deccnniis teneri delicret per papam el cardinales, ac alios principes sa^culares Concilium, in quo ea qufe interea dis-

priina

dio

Francorum regom

rogavit,

ordinala fuisscnt rcformarcntur, ef liujusmodi ordinatio servari non potuerit annis intcrmediis

propter varias causas propterea cum in prBescntiarum mul(;e sint caus.T urgcntes el incorrigibilcs, quil)us omnino succurrendum est, ideo
;

ipsi cardinales

hortantur

et

rogant sanctissi-

nostrum Julium Pontificem, ut non impedire velit, imo tenere velit dictumConcilium in tempore et loco prfedictis, aut alibi ubi congregandis placebit. Rogant etiam ut de cictero cardinales nullos creare, neque non publicatos amplius publicare, necConcilium impedire, nec antiquos cardinales, et

mum dominum

eorum

pra;-

latos sequaccs quoad privationem molestare, nec bona Ecclesire Romanaj alienare velit, donec res Concilii finita fuerit; et hsec in una ce-

dula continebantur. In alia vero tres procuratores nomine Ca?saris electi Romanorum impera-

nomine regis Francia; in omnibus idem istud faciebant et dicebant. Cseterum exhiscardinalibus quos pra^dixiadharentesesse trium illorum principalium, quorum nomine emanavitcitatio seu monitio, nonnulli ad Ponris, et tres alii

fificem illico rescriiiserunt, se nullatenus consensisse illistribus,quinimopenitusdissensisse,

etMacloviensem cardinalem regioimperio contineret, neLugdunodilaberentur, alio(]uinConcilium adnihilum rocasurum; iterum(jue vigcsima Septembris die admoiiuit - Pisanos ccetus futuros modicos et inanes, nisi regia ea in re potesfate uteretur. Sed licet vim oniiiem adhibuerit, tamen ne quidem Ligures et Insubres, quibus imperitabat, cogere potuil. 0. Indictio Lateranensis Concilii. Porro Cliristi vicarius, ob compescenda furialia ausa fraudcsque detegendas, medio Julio ex sacri senatus sufTragiis Concilium Lateranense Apostolica auctoritate indixithoc Diidomate ' Ad perpefuam rei memoriam. Non sine gravi animi nostri molestia percepimus, quod quidam S. R. E. cardinales qui nobiscum, dum versus civitatem noslram Rononiensem pro recuperatione nonnullarum terrarum sancfse Romana; Ecclesia;, etiam una cum nosfra curia ]iersonalifer accederemus, pro recuperandis terris hujusmodi venire simulaveranf, et nosfra licentia ab Urbe recedentes Florentiam diverterunt, ibique se continuerunt etiam postquam nos eos per dilectiim filium nostrum Franciscum tit. S. Clementis presbyterum cardinalem tunc in minoribus constitutum episcopum Concordiensem datarium nostrum, ac
]ira'sulos

cum

ab ipsis fuerunt requisiti. Et quia

demum

intellexerunt se scriptos extitisse

in ipsa cita-

tione ad Pontificem miserunt nuntios et litteras ac Instrumenta super hujusmodi contradictione unde Pontifex falsitatem arbitratus, citationem hujusmodi non curare visus est cardinales autem ii fuerunt qui non consensere
; :

per litteras nostras ad nos tunc Rononise existentes vocari feceramus, licet se venturos obtulissent, nihilominus satore zizaniae seminante,

videlicet Hadrianus, Ca?nomanensis, et Sanseverinas, insuper cardinalis de

Gonzaga Mantuanus

etiam ad hunc actum ab ipsis tribus cardinalibus ut ad eos iret, vel saltem ut cum illis esset pro ConciliocontraPontificem,conscntirenonvoluit, sed magis dissensit, et ad Pontificem illico, qui

per quem morum subversio in clero et populo frequenfer obrepit, tanquam membra insana sinecausa legifima a suo cajiife recedentes, armis satellitibusque stipati, imo in seipsis armis assumptis et pro sacerdotalibus vestibus tiioracem induti, et gladiis armati Papiam se sfimulo contiilerunt. Quo cum pervenissent conscientiK, ut credimus, agitati per internun,

Ravenna?
8.

erat, se contulit die xxvii Maii .

Cum

nomen
tioni

itaque ex iis unus quereretur suum inscio et inconsulto se hujusmodi Indic'

perque rogiorum oratorum intercessiones reditum ad nos postularunl, ef pro desertionis venia su])iilicarunt quam benigne obtulimus. Sed ipsi, qui nobis ex officio fanquam consulforesassistere, neque sine licentia a nobis ef notios
;

Carvajalus, adjectum fuisse, respondere Tres ex nobis et Narbonensis Cusentinus sufficienter facere illum actum potuimus . Ex
:

stra curia veluti corporis

membra
in

buissent, ausi
tuni

tamen sunt os

biasiihemife, et

cum

abesse dec?elum ac spiriLucifero sedem ad

quo vera pietate ductos non fuisse constat, cum falsa Instrumenta ediderint adeo pra3cipiti impetu et pertubate, ut ne quidem socios monere
potuerint,

Aijuiloiiem jionore, altitudinem

nubium

frans-

cum

inordinatis cupiditatibus (lallo-

cendere, ut se similes Altissimo constituant, Pontificalom aucforifafom nostram sibi ipsis adscribere salagentes, convoniontos uf locusta;

rumque
'

regis

imperio

circumagerentur

ut
'

Ext. in A|i|iciid. Acl. Coiic.

I'is.

p. 163.
J.l.

liid.

K.xt.

Exl. ea;

lit.

ia .\ppciid.

Act. Pis. Conc. p. 178.

iu k(X.

Conc. Later. et

io Bull. const.

JUm
acephali agf^ressi sunt sine
aiictoritate

]I

AXNUS

9.

CHRISTI 1511,

541

Uomani Poulilicis OEcumenicum, generalc, atque universale Concilium convocare, locum Concilii et tempus indicerc, et valvis Ecclesiarum et aliis
publicis locis
falsa,

(iallias

sus?Uui(l totiesAl|)es transcenderc, transalpiiias peragrare per a;stus, nives et glacies

Pontiflce Concilium

pcr publica Instrumenta, ctiam indictionem hujusmodi afflgere et publi-

compulit, nisi quod nitebamur, ut a Romaiio indiceretur, convocaretur et celebrarctur ? nota rccensemus, principibus

care

atcjue

eisdemquc Instrumentis impudenter uti, quosdam

:

falsis

publice
E. cardi-

S.

II.

nales sui propositi socios in eorum pra,'tenso edicto falso declarando qui tamcn publicis et
privatis

nos et fratium nostrorum collegium criminantur, dudiim pleneque comperta quare si anteacta \i[x ralio apud prudentes de praesenti et futurovifai rationem facit, nulla subest rafio cur dicti carCliristianis apertissima.imoillis ipsis, qui
:

scripturis

scriptis se illis in

propriis manibus hujusmodi proposito neque

eorum

dinales, (jni a nol)is recesserunt, des[)erent nos

facturos
noii

quod tam longo tempore ardenter,

discrimine
fieri

et
et

verbo, ncque scripto

numquam

junxisse, seu

siii, vita>

dcsideravimus

qnomodolibet consensisse protestati sunt, nosque ac venerabiles fratres nostros ejusdem

S. R. E.

cardinales ac alios tunc expressos vocare et requirere, ut per nos vel alios ad luijus-

modi eorum Concilium accedere vellemus, non formidarunt, asserentes decennium post ultiuniversale Concilium, etiam contra Constitutionem Concilii Constantiensis, quae incipit

et odii obstacula resecent, et cogilent ijua voce, quibiis oculis, qua facie proiniserimus, ut diciint, in iiostra ad Pontiflcatum assumptione juraverimus et

studuimus. H. Aperiant ociilos cordis,

mum

voverimus generale celebrare Concilium quoniam nostra! promissioni interfucrunt, certe {)al|)abunt nos non sola voce, non simulate, sed
;

FuEgiENs; jamdudum effluxisse, et nos illud convocare neglexisse, maxime cumjuravissemus et vovissemus, illud post biennium a creatione
nostra tenere, tempusque pro Iiomine interpel-

in cordis simplici veritate id egisse, (juod praedi-

cant.

Quod

si

ea, quaj

examinent

et inspiciant

diximus attendore nolunt, omne studium in Pontiprin-

flcatu nostro circa

pra^missa^nonncomnes
(jui

neque credendum fore nostra auctoritate et voluntate Concilium futurum; et cum de gravibus criminibus notoriis duranfibus universalem
lare

cipes Christianos,

ad obedientiam ex more praistandam miserunt oratores, admonuimus de celebrando generali Concilio de(jue cx[)editione inperfldosTurcasconciliariter decernenda,
et

Ecclesiam scandalizantibus
foret, aii

in capite

agendum

Pontificem Concilii congregationem non attincre, sed secundo loco ad car-

summum

assumenda

prosequenda

Nonne primo Pon-

dinales, qui Ponlifici in negligentia

non adhfe-

serunt, convocationem Concilii spectare.

nem

Ac ut hujusmodi eorum convocatioconventiculum honestare viderentur, eisque auctoritatein adjicere, Iioc idem fere per omnia per quosdain assertores procuratores charissimorum in Christo filiorum nostrorum
10.

biennio Christianos jiotentatus pacare studuimus; ut conciliatis animis Conciliuin iniretur ? Quid ultra facere debuimus aut poluimus ad restiluendam Ecclesia; pacem
tiflcatus nostri
,

et

quod omfserimus
in ea se

Novit ipse cardinalis, qui edicti seu indictionis Iiujusmodi et contentorum

?

aurigam

proflletur, et clavi

moderato-

rem

Maximiiinni

Romanorum

imperatoris

electi,

et

quidnam a nobis liabuerit in mandatis, cum ad Romanoruni imj^eratorem

j)ra;dicat,

Ludovicici Francorum regis Cliristianissimi sub eisdem datis, modoet forma, et similibus sche-

electum per universam Germaniani illum nostrum et sanctse Sedis ApostolicEe legatum misinius
illo
illi
;

tamen voluntatem et menfem dictorum principum, ut rationabiliter credi debet,

dulis, pr;eler
fieri et

communicet

illa

fratribus suis,

qui

cum

sentire videntur, proferat moiiita in scriptis

tradita, certo cerlius et luce
erit,

pablicari procuraveruntetordinaverunt.
falsa, ficta

Sed haec ut

commentitiaquc sunt.

et

non ex zelo cbaritatis et religionis, sed odii fomite et inimicitiac procedenlia ita omnibus principibus, necnon Cliristi fidelibus cupimus nota fieri quis enim tanti erroris particeps est, qui nos de negligentia erga convocationem Concilii redarguere possit, cum nihil nobis per ultimos undecim annos quibus cardinalatus
:

meridiana clahanc indictionis desperationem de celebrando a nobis Concilio nedum levem et inanem, sed falsam, irrationabilem, impossibilemque fuisse nulla nostra culpa neque sancta; Romana' Ecclesia! cardinalium dilata est generius
:

ralis Concilii indictio,

Distulit

offieio functi

sumus, magis cordi

fuerit,

quam
Quid

celebrari viderc generale Concilium et

Ecclesia.'

Romanfe
?

convocatio el celebratio. temporum, qune sub eodem Alexandro prajdecessore nostro vexare cocjiit Italiam, et adhuc vexare non cessat, et instans necessitas recuperandi terras et jura
Iiffic

infelicitas

statum in melius reformari

cnim

recordafionis .Vlexandro Vlliomano Pontitici i^rtcdecessori nostro magis nos otliosos

felicis
fecit, nisi

studium et cura Generalis Concilii ceUuid nos tcrra marique jactavit, cum nobis idem Alexander praidecessor esset infenlebrandi
?

Romana; Ecclcsia' nam j)ropositum nostrum semper ad Concilii cclcbrationem promptissimumatqiie intentissimuni fuit. Qiiare s|)iritum diffidenti;e deponant, ctita hujusmodi caliimiiia' aiictores reversi ad cor mordore dosinant j^iistorem et [latrem animarum suarum
ejiisdem
, :

5A2

JUI.II

II

ANNUS

9.

CHRISTI 1151.
lium

desinaiit ctiain caluinniari fratres siios

cjusdcm

Roniaine EcclesitE cardiiiaies. Quod si tam ardeiiter illis cordi cst, se caput ct auctores generalis Concilii constitiicre, quid ad hanc rem revolvant sanclolacto opus sit, prius discant 1'atruni ct Komanorum Vilas Ponlificum. riiin
:

Romano

congrcgandum ita ut ad paucissimos Pontifici eorum culpa amhitionc^iuc

;

infcnsos, schismaticos ac
tos |)otiicrit
iiotcsias

extradomiim Dei posi-

uiiiversalis Ecclesia dc-

ot antitiiimii

niorcm

indiceiuli, et convocaiidi,
:

ct cclclirandi

Conciiiiim

Iraditioncs cl le^es
;

siiper

liis

cdilas a Palriluis ins|)iciant

viilchunt
fuisse.

liujusmodi Concilia a solis Romanis Pontificibus

esse
indicla, et alilcr
altinet

indicla rata

non

ad constitutionem Coiicilii Coiistanliensis, qua; incipil Freqiiem Imjusmodi; ea ad octua.ffinta annos servata non fuil. ct si seivala fuisset, teste pitc memoriai Eugcnio papa IVetiam prajdecessore nostro ac sacrorum
:

Uuod vero

canonum
liciiil

sanctionibiis, ex causis i^ra^dictis

;

eam

etquod fortiusest, stante legitimo impedimenlo, de quo supra, eamlocum non haliere certo certius est votum autem et
nobis Iransgrcdi
:

jiiinmenliim,

(|iiod

ex ijrtedictis causis de jiire

nobis transgredi licuissct, transgressi non sumus, (]uandoquidcni legilimo impedimento delenli non potiiimus observare ct quiavotum et jiiramenlum, quantiim ad materiam atlinet, in foro conscicntiffi versantur, de fpquitalc canonica purgalio inora} semper admittitur, desinant nobis et fralrihus nostris S. R. E. cardinalibus negligentiam impingere, qus, ut pra;mittitur, nuUafuit; et si quafuisset, ipsis cum.\lexandro pra'dccessore pra^fato et nobiscuin manentibus multo magis imputari posset. 12. Quod aulem docentes juxta propheliam linguas suas loqui mendacium, et contra divinuin pra;ceplum adversus iirincipem populi sui maledicentes, conflngunt in nos crimina, et
;

ab cis usurpari ? Adjiciamus ergo nunc hujusmodi poteslalis abiisum ostendcrc :,trium mcusium ct qualuordecim dierum ab eis lempus in suo, ulvolunt, cdicto scu coiivocatione assignatum, ct OEcumenicum Concilium congreganduin hoc tam brevi lemporis spatio potcrit nationibus Christianis a Mediolano remotissimis legitime innotuisse ? Poteruntne, si innotuisset, in termino dioecesanas et metropolitanas Synodos convocare, celebrare ct pcrficere ? Poteruntne, qiii venturi decernerentur ad lantum iternecessaria conquisivisse? Poternnt principes accedere volentes populis suis subditis et slatus sui securitati bene consuluisse ? Poterunt quos mittere decreverint procuratores aiit oratores i)lene informatos mittere?vix cursor ex|)editus trium mensium et semi sjiatio ire et redire posset sine sarcinis unde et quo ipsi graves viros et mulla secum
volvi, iiiio potiiis
:

im|)ediincnta tralientes, sine quibusvenire nou

el

possunt, putant iino decernunt accedere posse opportere quare, si nihil aliud, indictionem
:

Concilii quain attenlaverunt in

tempore

prseflxo

accedendi impossibilitas ipsa penitus enervat. Sed possibile fuerit exaliqua ratione decretum,

tamen pra^fixum

Concilii

tenipus, loci

ratio

indictioncm ipsain nullam faciunt. Locus Conquis ignocilii commodus esse debet et tutus rat, quod dolenter dicimus, urbem Pisas prope qualuordccim continuos annos obscssam diiitissime fuisse, et ad eam desolationem bello redactam, utrarissimEe doinus integris parieti:

ea quidem, ut asserunt, durantia, gravissima, notoria, scandalizantiaque universalem EccleS. R. E.

busin

illa

consistant, et fere
et solariis

nulla>

sint,
?

quae

conlignationibus
tarentne
ibi S.

muniantur

Habi-

dicuntque propterea negligentibus aliis cardinalibus ad eos devolutam Concilii congregandi facultatem ;nonmirainurquoniam, tesle Hieronymo, schismatici, cum dubilantcausas suas damnari, in contumelias prosiliunt. Dicant pra?dicti, nonne tantum cardinales Dathan et Abiron Acaciumque et Dioscoruin repraesentantes, tenebrarumfllii,numquid summo Ponliflci speclet et pertineat congregare Concilium, etiam si de sua causa agatur ? Legant ultra antiquos gesta Constantiensis Concilii, in quibus se potissimum fundant, ut ex eis tanquam .Iuda>i ex propriis Codicibus confundantur, reperient Joannem papam XXIII, de ciijus potissimuin causa agebatur, Concilium Constantiense hujiismodi indixisse. Cum ergo Concilium prffidictum congregare parali simus
siam
;
,

R. E.

cardinales,

patriarchse,

archiei)iscopi, episcopi, abbates, principes sa-

culares, vel oratores

eorum, communitatum

habitarentne doctores celeberriini tain divini juris quam luimani ruinosas doiuos civitatemque penitus desolatam pro

item nuntii

salis

constat dolosas

eorum linguas
si

locutas

fuisse

mendacium. Sed

hfficomnia cessarent,

stantibus imiiediinciitis j)rffidictis, in qua negligentia dici possunt esse fratres nostri S. R. E.

OEcuinenico Concilio ? Nunquam Concilium generale celebratum. Revolvantur oinnes Concifuisse liorum OEcumenicorum historia, apparebit Patrihus noslris, sanctis sane et prudentibus viris, pro celebrando Concilio ante omnia cordi fuisse eligere civitalem amplain, a^dificiis accomodatain, salubris aeris, fertilis soli, convehendis commeatibus facilem quse omnia si Pisis adessc (luispiam affirmaverit, ruina civilatis, ffidiliciorum rudera, villarum et vinearuin eversiones redarguent sic dicentem. Haec tametsi Pisis essent integra, ut non sunt, nec affirmari possunt sine impudentia, quomodo est ad Pisas
celcbrando
talibus in locis scriptum est
;

cardinales hujusmodi non

requisiti

ad Conci-

tutus accessus, vel in ea inansio cum oinuis Tdscia arina tractct, et nos pro pastorali, quod
;

JULII

II

AXNUS

9.

CHRISTI 1511
omniatiue
et

43 OM
singula in sccuta de verbo ad

gerimus

officio, nil

magis premal, quam Flo?

indictas et publicalas,
eis et

rentinos et Senensos, inter quos fremit bellum,

qualibet earuin
|)rtesentibus
et

coiileiita, el iiide
si
,

ne se armis inviceni imiielant, continere ilem de re iiac facere possunt plerique

stiani

Fi-

qua^cumque, qudiuin tenores, ac

verliiiiu

Cliri-

insererentur
insertis

principes
et

a nobis

sa'|iius

et

inslaiilius

cienter expressis
tan(|uain

pro suffihaberi voluuuis,

et ex

requisili

tem

suam perlitteras et nuntios aucloritagratiam interponere, ut, si inter se ii populi pacem habere noluerint, per inducias saltem ab armis abstineant. 13. " Igiturcum ex pramissis, etaliisetiam notissimis causis accessus ad Pisas, vel ibi mansio secura liabenda verisimiliter credi non
possit,

non liabentibus facullatem,

minus

legilimis causis, ac incongruis terminis ct loco,

nulla, irrita et iiiania,

dum

et

non legitima, ad scindenscandali/andum uuiversalis Ecclesiae

unitatem facta, ne cancerosus morbus invalescat, reprobamus, revocamus, cassamus, irritamus et annullamus, revocataque, iriita, cassa,
reprobata etannullata haberi volumus ac prout sunt, nullius roboris vel moinenti fuisse et esse decerniinus et declaramus, districtius sub excoinmunicationis, anathematis et inaledictionis aiterna;, ac dignilatum et beneUciorum Ecdesi;

cum

clvitas ipsa desolatione habitationisit fulta,

bus pro Concilio nou

tate sit

cum
in

ager vastiedicto seu

possit,
et

desolatus,

cum tempus
sufficere

indictione

pra^fixum
illis

non

teruiinus ab

tempori pro generali Concilio

;

cehibrando dari solito non resiiondeat cum insupcr indiccntesnulla sintauctoritate suffulti, et si quam babere possent, illam, ut decuit et
fieri

opportuit, imo debuit, non ipsum seu ccnvocatio de falsilate

sint usi,

cum

se convincat;

nos considerantes quaula cum difficultate et temporis diuturnitate pra;decessores nostri praefati in

eorum

Conciliis celebratis priscas ha're-

schismata, eliani aliquaudo imperiali majestate adjuvante, sustulerunt; quodque illa in tolum extinguere nequiverunt, cum eorum aliqua (quod dolentes referiinus) usque ad
ses
et

asticorum quorumcumque sfficularium vel regularium, feudorum, indultorum, privilegiorum, coiicessionum, facultatum, et gratiarum privationum ipso facto, infamise, et aliis in universalfm Ecclesiain scandalizantes, et schisma in ea discordiamque suscitantes, eisque consilium, auxilium vel favorem praestantes, tain a jure tiuam alias promulgatis et indictis ptenis inhibemus nec non eisdem cardinalibus, qui a nobis recesseriint, ut pr;efertur, ac omnibus
;

et singulis

cujuscumque
qualitatis,

dignitatis, status, gra-

dus,

hodiernum diem

in sua pertinacia perdurent;

conditiouis, praeeminentia^ auctoritatis et nobilitatis existentibus, et

ordinis,

(luamquecalainitos:; fueruntpradatis etouinibus

Christi fidelibus schismatuin tem|)ora sujiradicta, omnia tanquam perniciosissima schismatum atque errorum seminaria, qua; aliquandiu

quacumque

Ecclesiastica

etiam cardinalatus,

palriarehali, primaliali, archiepiscopali, episcopali, abbatiali seu saeculari, regali, reginali, ac etiam imperiali, ac aliis dignitatibus et praemi-

connivenlibus oculis loleravimus, expectantes eorum ad cor reversionem ob Christi charitatem, zelumque domus sua; dissimulare ulterius non valemus, timentes noLis im|)roperari illud Jereniise JSoii ascendistls ex adverso, neque opposuistis vos murum pro domo Israel ; \cren\.cs etiam ne figmenta erroresque prfcdicti Christi fidelium minus erudiloruin mentes aliquo infldelitatis laqueo involvant, apud quos stepe, ut inquit Origenes in Cantica Pukhriora videntur
:
:

nenliis

fulgentibus, et

quos ab omni vincuio

juranienti, conventionis, obligalionis et promissionis per eos forsan factarum propterea absol-

vimus
et

et

liberamus, ac absolutos

et

liberatos

fore nuntiamus,

indictionibus, publicationibus

et singulis, vel

convocaliouibus prtedictis, omnibusque aliis eoruin aliquo per reprobos, aut alios pra?fatos vel eorum aliquem, ut prcPferlur,
indirecte, tacite vel

factis directe vel

expresse,

sophisinata, quam documentaverine error, cui non resistitur, approbari videatur, et veritas Deique causa, ct jura indefensa opprimantur haliila super his cum venerabilibus Iratribus nostris S. U. E. cardinalibus maturadeliberatione, deeorumdemcardinalium consilio et unanimi consensu, ac de .\postoIica!

mendaciorum
tatis; et

seu quovis quaesito coloreadhajreant, accedant, intersinf, obediant, assistaut, consilium, auxi-

lium vel favorem

intendant, ut
confiisa

pra?stent, aut

quomodolibet
suis

pessiina

secta

erroribus

tanquam nebula dissolvatur, etiam inhibemus, omnesque etsingulas civitates, terras, et loca queecumque, ad quse perversa coinitia,
seu potius conciliabula, schismaticas conventiculas, synagogas, ac Ecclesias malignantium

potestatis

plenitudine, proedictas
et

indictionem,

convocationem,

publicationem assertas schissynagoga; sathanae, et Ecclesia; malignantium per Dathan et Abiron auctores schismatum, eorumque socios, et alias supradictasprocuratorionominecharissimorum filiorum nostrorum Maximiliani imperatoris Ilomanorum electi et Ludovici Francorum regis
maticse conventicula?
,

hujusmodi indicentes
dientiani
,

et

eis adhaerentes,

obc-

consilium, auxilium

vel

favorem

aliquem, ut prffifertur, pra'slantes, et eoruin quemlibet declinare contigerit, et in quibus concilia seu couciliabula, aut Ecclesias mali-

gnantium hujusmodi
et

Christianissimi

illuslrium

priiicipum factas,

celebrari, vel coadunari, congregari contigerit, Ecclesiaslico subjicinius interdiclo. Ct nihilominus bonam inlenlio-

544

JULII
exeqiii

IT

ANNUS

9.

CHRISTI 1511

nem noslram

volentes

ut

antiqiuc

hareses, qii.Tin diversis Ciiristianoriim partilius non<luin exfineta' sunt, et i^essimuni noviler pullulans sciiisnia e.\tinj:uanlur, refornuitionique morum tam Ecclesiasticorum, quara saccularium personarum, ijua^ de jiire vel consucluvel (ieterminationi Coucilii iliiu" reformationi
subjiciuntur,
tioui

vinculo juramenti ad visitandum certis temporibus liinina Ai^oslolorum Petri et Pauli etiam
tcin|iore su;e proinotionis adstriclis et obligatis,

non obstanlibus quibusvis concessionibus,

vilegiis et indultis eis

pri-

eorumque

Ecclesiis,

mo-

nasleriis et beneficiis per dictos ])rtedecessores nostros aut nos concessis, conlirmatis el innovatis, quae pro expressis
tia el

bellorumque imminentium
,

sediesl

consulatur reddatur, justitia

Cbrislique

unicuiijuc
et |)ax se

quod suum
unitate
in

invicem osculentur,
et

mus

habentes ex certa scienplenitudine praBmissis cassamus, irritaet aniiullamus, oinnibusque aliis Eccle-

fldeles

in

pace

Dei

nomine, non ex passionum i)rivatarum fomitc qui, ut ex {jestis diversorum Conciliorum apparet, pcssimos effectus parere consuevii, congregati ad faciendum exiicditionem contra infideles jam regnuin Sicilifc infestantes, meliora
ac nobiliora loca Cliristianorum occupantes, pra?sertim Jerusalem inatrem nostram anti-

vel saecularibus etiam regibus et principibus, cacterisque personis, quae de jure

siasticis

consuetudine in congregationibus generalium Conciliorum solent intervenire, cessante legitiino impedimento, de quo legitime docere teneantur per se vel alios idoneos nuntios, provel

curatores vel oratores legitima mandata Iiabentes, sub excommunicalionis aliisque de jure vel

quam,

et

ex anti^jua Cliristianorum negligenlia

et i)rom|)tius

deperditam facilius

inlendant, in

nomine
tis

sanctai et individua; Trinitatis Patris, et

Filii,et Spiritus sancti, auctoritate

omnipoten-

Dei, ac

beatorum
in terris

Petri et Pauli Apostoloruni

consuetudine, aut alias non accedentibus ad generale Concilium indictum i)Ocnis, mandamus, ut ad ipsum Coucilium Lateranense accedere, et usque ad dicti Concilii conclusionem et dissolutionem per nos vel auctoritate nostra

ejus,

qua

fungimur, de simili eoruin-

OEcumenicum, universale, ac generale Concilium in alma Urbe noslra, communi oinnium patria, loco aptissimo et tulissimo, apud Lateranum, ubi
consilio et assensu,

dem fratrum

plurima Ccncilia
habita fuerunt,
et

j^er

antiqiios Patres nostros

I^etri

Altissimus

sedem

collo-

cari voluit, litteratorumque et

peritorum copio-

fiendam in dicta Urbe morari debeant; necnon charissimos in Christo filios nostros etejusdem Romanffi Ecclesiae filios Maximilianum Roinanoruin imperatorem electum prEedictum, cseterosque Cbristianorum illustres reges, duces, marcliiones, comites et alios nobiles in virtute sanctffi obedientia; rogamus, bortanuir et monemus, ut opem et operam adhibeant efficaces,

sushabetur, post fesliim Resurrectionis Domini nostri Jesu Cliristi proxime futurum inclioan-

quod omnes etsingula?

sccculares persona; in
et

lain Ecclesiasticae

quam

eorum

regnis, ducatibus

dum anno
Aprilis,

Doniini mdxii, die Lunae, xix mensis

erit feria

secunda post octavam ejusdem resurrectionis, celebrandum et ut sequitur, auctore Doinino, finiendum denuntiamus, convocamus, statuimus, indicimus et ordinamus licet nos non lateat Iianc novem
quse
,

dominiis consislentes, quac in generalibus de jure vel consuetudine interesse consueverunt ad Conciliuin Laleranense bujusConciliis

modi,
dant,

cessanle impedimento pra^diclo,

postpositis
odiis,

accein

conciliatis animis

mensium
rali

pra;fixioncm [^ro sacro Concilio genecelebrando ex toto longinquis mundi partibus venturis fortassis non sufDcere, et de brevitate notarii posse ad tantam rem peragendam, praesertim cum a sanctis Patribus Romanis

non autem passionibus repleti, veramque domuin Dei facientes, et liis, quac ad Dei laudem etEccIesicB exaltationem et unitatem et reformationem, schismatum veroethaeresum
Spiritu sancto,

totalem extirpationem, fideliumque pradictoruni pacem et salutem coucernunt, charilate

praedecessoribus nostris assignato tempori ad similia generalia Concilia congreganda non respondeat, qui nunquam minus quam annum ad hoc inchoandum assignasse
Ponliflcibus

reperiuntur.
14. Sed quia ad Christianissimum regem praedictum, et quosdam alics principes de inchoando generali Concilio in tempore prcesen-

munili extendant. l.j. Et ne ad tam laudabile et necessarium opus accedere debentes, aliquibus de causis seu figmenlis ab accessu ad dictum Concilium Lateranense quomodolibet relraliantur, omnibus et singulisin congregationibus Conciliorum generalium adesse solitis, et ad dictum Conci-

tibus inserto litteras dedimus, et insuper ne

lium I>ateranense venientibus, eorumque servitoribus et familiaribus, cujuscumque slatus,

gradus, ordinis, conditionis vel nobilitatis existentibus, Ecclesiaslicis et saecularibus, pro se
et

volentibus nos et venerabiles fratres nostros ejusdem S. R. E. cardinales calumniari ansam

est nobis

daremus.si longiustempus statuissemus, visuin hunc terminum assignare. Insuper

venerabilibus fratribus patriarchis, archiepiscopis, episcopis, monasteriorum abbatibus et praelatis praesertim sub
praefalis et aliis
,

bonis

eorum quibuscumque per

civitates,

terras et loca terrestria et maritima dictic

Ro-

inanac Ecclesiae subjecta ad Concilium Latera-

nense ad Lrbem bujusmodi veniendi, ct in ea morandi, et libere consulendi, et ab ea ijuoties

jrLII

ir

ANNUS

9.

CHRISTI 1511.

5^5
cnid.
fit.

videbitur recedendi, etiani post quatuor inensos post dicti Concilii Lnfpranensis conclnsioneni
et

Ego Nicolaus

S.

i^risca'

sub-

scripsi.
"

dissolulioneni

liijerum
,

tutuni ct

Ego Franciscuscard.dc
Ego .Marcus
tif.

Clariiinoiilc inauii

securum salvum

conductum
et

ac

pienaui

et

liropria.

omnimodam

securitatem

de Concilio et pote-

S.

.Maria-

Transtybcrim

state pra?missis,

damus

concedimus, alioscjue

card. Senogallimisis.

salvos conductus et securitates iial)ere cupientibus dare pollicemur, eosquc lienignc et ciiaritative

Ego Roberfus

tit.

S. Anastasi;e prcsbytcr

card. Xannetcnsis.

tractabimus

et

suscipiemus, mandautos
ct singulis

Ego Leonardus

tit.

S.

Susaniife prcsbytcr

sub indignationis
iutligendis poenis

nostra?, et aliis ariiitrio nostro

card. subscripsi.
Ego Cbristopborus bytcrcard. subscripsi.
til.

omnibus

gentibus

S.

Praxedis prcs-

nostris armigeris, equestribns et pedeslribus,

ac arcium nostrarum castellanis, civitatum, terrarumque et locorum dicta; Romana^ Ecclesiae subjectorum legatis, gubernatoribus, rectoribus, locatenentibus, potesfatibus, officialibus
et vassaliis, ut

Ego Sixtus

tit.

S. Petri

ad Vincula prcsbyS. Pctri

ter card. vicecaiicellarius subscripsi.

Ego Christophorus Eboracensis tif

Ego Antonius
tit.

et Marcellini presbyter card. subscripsi.

uon obstantibus quibuscumque

S. Vitalis

presbyter card.

constitutionibus et ordinationibus Apostolicis,

subscripsi.

legibus imiierialibus, slatutis quoque (Constitutionibus) et consuetudinibus municipalibus,

Ego Petrus Ego

tit.

S.

Eusebii presbyter card.

S. Sixti

subscripsi.

eliam juramento, confirmatione Apostolica, aut (}uavis alia firmitate roboratis, qu;e salvo conductui et securitati prffmissis in aliquo derogare, seu illos quomodolibetimpedire possent;
etiamsi talia forent, de (juibus specialis, speci-

.\cbilles

tif.

prcsbyler card.

Bononicnsis subscripsi. Ego Franciscus tit.

card. subscripsi.

S.

Clementis presb.

expressa et individua non autem per generales clausulas id importantes, mentio seu (jUcKvis alia expressio habenda forct, illarum
fica
, ,

Ego Joanncs S. Maria? in Dominica diaconus card. dc Mcdicis manu proiiria subscripsi. Ego Alesandcr S. Eusfachii diaciiiius

card. dc Farncsio

manu
S.

de verbo ad verbum insererentur, pro expressis babentes; venienles ad Concilium Laleraneuse Iiujusmodi libere, tute et securc transirc, moiari ct rccctenores pricsentibus, ac
si

omnium

Ego Ludoviciis

propria subscrijisi. Maria; in Cosincdin

diaconus card. dc Aragonia inaiiu propria subscripsi.

"

Ego .Marcus
Ego
Ego

S. Maria;

iii

[lorlicu

diaconus
diac!)iius

dere permittant et permitti faciaul; iic taiituni tamque laudabile ct necessarium Conciliuin Latcranensc distraliatur. Et ut ad illud vciiicutes tute etin pacis traiiquillil.itc viverc, diccre
et expedire valeant, qua; omnipotentis Dci bonorem concernunt, totiusque Ecclesiae sanclae decerncntes niliilominus irritum ct statum inane quidquid contra indictionem Concilii Lateranensis per nos indicti hujusmodi seu ad impcdimentum pr;cjudicium aut dilationem ejusilcm per scliismaticam convcnticulam, et Ecclesiam nialignantium prsedictas, scu qucm,
,

card. Cdinclius maiiu propria subscripsi.

"

lianfincllus

S.

Hadriani

card. siibscripsi.

.\lplioiisus S.
.

Thcodori diaconus card.

Pefrulius siibscripsi
10.

Contendunt inepte sc/iismatiri jus vo-

candx sjjnodi ad se devolutnm, et inclioant Obsecundatum ita samim couciliabulum.

Piest

cardinalium trausfugarum

et Cscsaris

Francorum
tucnd;c
dpp,
iii

votis

iit

si

pius illos

regisqne ardor rcsti-

pristiiium tlorcutcm sfatiimdisci|ilina;

Ecclesiastica!, religionis suo splendori ;isscren-

vis

alium quavis auctoritate, qiiovis ingcnio,

iiropagandfpquc

in

Orientc, confundendae

aul qua^sito colorc, scientcr vel ignoranter contigerit altcntari, etc. Datum Roma; apud S. Pe-

superstifionis Maliumctic;c, ac demuiii bclli in

frum anno incarnafionis Dominics mdxi, XV kal.Aug., 1'onfifi. nostri anno viii . Inscripta erat Pontificii sigilli limbo lia?c sentcnlia Dominus mihiadjutor, non timrho quid faciat
:

Turcas decernendi ureret, accederent Romain ad Concilium, cui iiise summus Pontifcx prresidcret, nec aliud ab co ferciidiini, cuin non ad conjungcndas Ecclesiae parlcs discissas, scd intcgrasdiscindendascongregaretur; tuin misso
Alexandrino episcojio (b?fcctorcs cardinales regemque Francorum ad officium rcvocare tentavit'.

mi/ii liomo.

Ego

Julius catholicse Ecclesiae episcopus

subscripsi.

Perculsi superioriluis Iitferis.\posloIicisde

a

Ego Kaphael episcopus Ostiensis, cardiS. Georgii camerarius subscripsi. nalis Ego Dominicus episcopusPortucnsis, car"

Indictione Synodi nales Carvajalus,

Julio cditis sedlfiosi canii-

.Xarbouensis

ct

Cuscntinus,

quam nunquani futuram

fassi

falso crant vaficiiiati,

dinalis S. Marci subscripsi.

sunt Ponfificia; esse majcsiatis iinesidcre

de le
.^ppcnd.

Ego Jacobus episcopus Albanensis,

Ann.

card.
i

Arborensis subscripsi.

F.xt. e.i

lit.

in

Ad.

conciliab.

I'is.

p. CS.
<iO

TOMUS

.\.\.\.

Hayn.

.\I.

546
:

JULII

II

-VNNUS 9.

ciirasTi

15

M.
commisdomino nostro, reverendissimis apud
:

Concilio vcnim nliVs ;ul tuiliaiidam EcclesiiT? paccm slnixcrc dolos, iioNamquc iilcui ilc loco
tulo. iu

Ecclesia> alTcrrcmus; (|uod [icr nostros

sarios cx Florciili;! s;iiutissiino

ct

([uo

cogcrelur Concilium,

ct

ipsi

fe-

(lomiiKitionibus suis

rcud;vscutcntia'lihcrl:itcmuaucisccrcutur,crcatutuui autcm locum cum volcbant, qui runt

'
:

tiinc residentibus sigiiincavimus qui coinmissarii vel auditi noii fuerunt, vcl terr.oiioiii;im
riti,

parlium snanim
bcsscl

principis,

non
in

Pontificis, su-

ct

re infccta

malc expediti sine responso

integrc |)auca per alisecuritatc residcnliai

iinperio; (juasi !oma,

cclclirata

(jua

tot alia

rcccsserunt,

necuuquam
|)etifa [)ro

Concilia

fucrunt, tutus locus

non

quos cx nostris
18.

esset; moniliciue publicis edictis, ut ad Sedem Aposlolicam rcvcrterentur, alciue a turbaiula

nostra; obtineri pofuerunt.

Item significabitis, nos

cum multorum

Ecclesia, cogciukxjue scliisinatico conventiculo absislerent, proposita, si redircnt ad olticium,

sapicntum consilio pro certo tenere, indictionein Concilii IMsani per nos et principes factam
ex pra^ccpto universalis Ecclesia;, voto et juramento sanctissimi domini nostri et nostro ad vcritafem, non ad blanditionem intcUcctus, et
[)ro

vcnia,

si

in

pcrtinacia

hajrerent,

dignitalum
purinter-

mulcta, Alcxaiulro episco[)0

purati senatus internunlio
preti

AliJxandrino

et concordiffi

suiierba

cl

multis mendaciis subornata

*

scandalis Ecclesiai scdaudis, et ex pra?terita

rcspousa hicc dcdcrc

17. lu

notoria

primis commendaniusnos huinilli-

textu evangelii

tam longa inexcusabilique negligentia, Dic Ecclcsix; juxta synodalem

:

mis dominationibus suis revereiidissimis, quarum conspectu libcro et tuto mirum in modnm frui desideramus illis ctiam habebitis innu:

intcrprelationcm infellecto, justissimam fuisse et csse, et jurisdictionem convocandi synodum

fuissc ct esse

hac vice juris ministcrio devolu-

meras gratias pro

significato
;

officio

charitatis

suaj per

palernitatem vestram uobis ostenso, et Yerbis

quamvis nuillum doluerimus dominatiouessuas reverendissimas prffistitisse assensum Yel consilinm, si ita fnit, in tam gravissimis monitionibus et censuris contra nos, ut fertur, prolatis, signanter etiam vocando nos cum censuris adlocuni nobis notorie non tutum,
de quo exiiressissime protestati sumus et protestamur, ut univcrsus orbis istius rei verilasecuritatem intelligat; prffisertim quia teo)

tam ad indictores Pisani Concilii, quod principes viribus omnibus prosequi intendebant, et nunc cerfe prosequentur. Nos tamen voluimus
illis

lonjungi, ne Ecclesiasticffi aristocratise in

Concilii per omnium negligenfiam jus periret;et ne spiritum per omnia s[)iritualesque mores videremur extinguere, et s;rcularibus principibus admonitionem s[)iritualcm cx tolo relinqucrc, eliam ut in concor-

hujusmodi indictione

dando

nostram et libcrtatcm, ac spiritualitatem et rcformationem Ecclesia,', juxta ejus prEece[)tum etvotum acjuramentum commune procuraverimus;non enim aliud nos [)ra;cipuc ad secedendum induxit;et Deum liomincsque testamuriet quamvis per alleras lilteras ignis, et per alteras aqua nobis proponantur, vivae taanimatce legi ac praeceptioni per vos in priinis nos explicatffi attcndentes dicimus bactenus mansisse ct mancrc, ctsi pcr errorem

uno Concilio partes nostras posseinus explicare et credebamus certc sanctissiinum dominum nostrum et reverendissimos dominos aliter nobis responsuros quain fecerunt, cuin nostri nos officii memores sanctitafem ejus et cardinalium dominationes reverendissimas, sicut Petrum Paulus de obserpacifico

inclius

vafione Concilii Jerosolymifani admonuerat, ro-

gaverimus

quam admonitionem
imo
illas

libenter Pe-

men

et

trus admisit,

Pauli Epistolas, in qui-

bus

Epistolis canonicis

aliquorum non stat saucta et bona obedientia sanctissimi doinini nostri papa, et bona fratcrnitate et filialione reverendissimorum doininorum cardinalium, de quo protestamur, nisi quod juxta doctrinam
in

semper manere

velle

sciebat, Paulumque suis commendavit nobis tamen cum oinni cxprobratione respondetur non secus ac si jam Pontiflcem, quod absit, suspenderimus illis enim verbis responsiones illae ct ctiam monitiones cum eisdem terminis com-

hoc contineri

InnocentiilV prcce|)tiones Apostolica; de notorio periculo salutis seternffi vel corporalis, aut turbalionis vel decolorationis status universalis Ecclesiffi, et unde inulta mala \entura essent,

quidem possunt sicut a Domino dicta, sed non impleri vel admitti . Et infra Ilem signiQcabitis quod nos pro maximis et necessaaudirl
:

[)onuntur, quibus Eugenius IV respondit patribus iJasilea; |)Ost sentcntiam suaj privationis, et clectionem Felicis; nos tamen nihil tale hac tenus cogilavimus, sed simnliciter de Concilio tenendo adinonuimus . 10. Abusos temere fuisse exemplo Pauli reprehendentis Pctrum schismaticos, ut aucto-

rifafem sihi in Pontiflcein arrogarent,

trat

demons:

causis securitatis vitae acreformatione Ecclesia! ex Florentia discessiriis

et libertatis nostrai,

mus, non ul malum

aliquod, sed grande

bouum

Poggius in eximio suo de Non [)otestate papa; Commentario, dum ait obstant xxv loco deducta quia Paulus non negatPetri auctoritatem, sed tantum sui EvanFranciscus
'
,
'

' Ext. ea de re lil. io Appen(J. .\ct. conciliab. Pls. p. 68. Exl. in Aclis conciliab. Pis. p. 97.

Poggius Floientin.

lib.

de Potesl. papa; ad 35. arg.

JULII
gelii

II

ANNUS
;

9.

CHRISTI 1511,
invitaiis,

54/

veritalein

osteiidit,
,

tria

ponens
:

ununi,
contulit

humililalcm nos
imilalos
vel dici
fidci

quod cjus successo-

quod

Apostoli

quilius

cum suum

res plerosque fecisse

: '

legimus Petri exemplum

Evangelium, ut verum approbarunt allerum quod niiiil suppieverunt vel addiilerunt; tertium

quod

in

suam
:

societatem, ut

verum Apostolum

recepcrunt quaro

i-atione perfectionis doctrinip

aliis Apostolis non fuit inferior I^etro, in duobus autem par fuit, quia et ipse a Cbristo erat immediate Apostolus constitutus insu[)or ab eodein InEvangelio instructus, utPetnis. Quoad
,

jurisdictionem vero, Petro longe inferior nec latebat Paulum Petrum esse caput . Et |iaulo
:

Et licct Paulus a Cbristo immcdiate infra Apostolatum acceperit, ut et caeleri Apostoli, Petrus tamen aliorum caput est institutus a Domino quod e.v eo [latef, (|uia Paulus ad Petrum venit cum eo de Evangelio collaturus, licet esset a Cbristo pra?dicator gentium constitutus et, ut inquit llicronymus ad Auguslinuni, Paulus non babuisset securitatem pra^dicandi Evangelium, nisi Petri et eorum, qui cum eo erant, fuisset sententia roboratum, ut ex fine
:

[lotest Paiilum Petro [larem dcfensionem, non quoad dignitatem pra^lationis, ut dicit B. Tliomas . Ha;c Poggius. 20. Addidere scbismatici vanas et fallaccs sponsiones; subdunt enim Quia tamen videmiis ex prima et simplici bujiismodi nostra admonitionc Concilii [iluriinum commoveri sanctissimum dominum nostriim, quod certe non debcret;nos enini nullo Ecclesiam aut sanctitatem ejus damno prosequi intendimus, quinimo unitatem, libertatem et spiritualitalem, ac utilitatem ct conscrvationcm jurium Eccle-

fuissc

quoad

sia),

cum bona

sanctitatis ejus, et sacri collcgii

et

gratia,

procuravimus

procuramus pro ma-

E[)istol8e ultima[^

ipsius Petri evidenter apparet.

sibi

Et

dum

dicit

creditum

Evangelium

pra?-

putii, sicut facit se

Petro circumcisionis, non per boc

parem Petro, quem Ecclesia^ caput a[)nec credidit Petri potestatem ad circumcisos restrictam licet eo tempore, quo JerosolymEB et AntiocbifP morabatur, multos tum cx Judffiis, tum ex gentibus ad fldeni converterit, ut de Cornelio centurione legitur, Act. xii cap.
pellat,
:

et

dum

glossa dicit [irincifialiter sicut

;

Petro

et revercndissimos dominos observantia, pra^sertim bac charitatcperspecta,quam erga nos dominationes reverendissimse cum paternitate vestra suffi ostenderunt; etpropterjustificationem majorem nostram ad vestram quoque meditationom attendentes in Pisano Concilio in rebus tangentibus sanctissimum dominum nostrum, et Romanam curiam, ad aliquod tempus temperabinius, dummodo ipse dominus noster medio sacri collegii omnes has prseceptiones personalis comparitionis, ct nostra? cessationis a Concilio auferat, iOl ad miuus suspendat usque ad tempus, quo de loco tuto et neutrali OEcumenici Concilii cum ipso sanctissimo doinino nostro
et

gna in ejus sanctitatem veneratione,

Evangelium verum dicit quoad prsedicationis, non autem prslationis officiuni. Non obstat quod de societate dicitur Petrum fuisse sociuni Paulo, quod fequalitatem significare videtur, non superioritatem, cum superior non soleat socium appclari quia dico boc
fuisse creditum
;

omnibus, quos

isla tangit

materia, in brevi
:

locus enim Frbis Pioma' in hac rerum occurrentia liber et tutus non est, nobis signanter, et aliis oratoriresolutione consulatur

cum bona

bus principum
arces

et

nationibus, qui hujusmodi

indictionis promotores extiterunt,

lam propter
prffilato-

falsum sicut in libris Regum apparet, ubi dicitur Fuitrex Saul et sociiadquierendum David et Dominus discipulos suos fratres appellare noii eruliescit. Uuod vero Paulus Petro restitit, hoc nullam in Paulo aequalitatem vel superioritatem arguit: licet enim in causa fidei, prout
:

quam
facile

propter gentes et capitaneos assue-

tos libertatem cardinalium, et

aliorum
in

rum

violare

patres

enim

Concilio

ad boc quod Spiritu sancto regantur, Apostolo referente Ubi spiritus Domini, ibi lil)crtas, ct in congregaliberi,
:

undequaque debent esse

illa erat,

subdito erranti pradato contradicere,

'

tionibus Ecclesife S[iiritum sanctumdirectorcm

esse, Evangelii textus edocet.
21. In loco ergo communi, et libero, ac securo deputando cum quiete et pace, omni passione semota, libertati, s[)iritualitati, ac reformationi Ecclesia?, et Christianorum paci, ac infidelium bello, necnonsanctissimi domininostri

illumque reprehendere.ut Gregorius

et papaj

ait,

sicut

scandali/anti
-

Ecclesiani licitum esset

resistere, ut tradit

Celasius et Innocentius' IV
:

ad dictum Deuteronomii Diisnondetrahes, efc. Dico talem re^irebensionem fuisse fraternam, non detractionem vel maledictionem. Nec obstat

dum Hieronymus
vita>

'

ait

Prt(//s

Petrum non
sciret
;

gloriffi,

obedientia^, et tran(|uillitati solide,

S|iiritus

reprelienderet, si se

non imparetn

quia.

efficaciter et realiter cuin

sancti assi-

loquitur de

puritate et sanctilate,

non de
([uilibet

stcntia

attendeturi ([uod

universffi Cbristianae

potestate Ecclesiastica? dignilatis,

qua

Pctro est inferior. Et licet Petrus esset omnibus superior humiliter toleravit exemplo suo ad
,

>

C. 297. Paulus dicit.

sent. Exl.

iii

197. ct
4.

si

ilU.

fiitiiriim s[)oramus,et nos nibil aliud pctivimus unquam nec petimus. Et cum hoc heatitudini sua perpetua servitute serviemus in dehita obcdientia ct reverci[)iibli(a'

gratissimiim

' liinoi-.

iii

c.

Iii-

quisiliones de

c.

dc consucl.

297.

1'aiilus
1

Pelnini.

291). c.

Mandastis ct

c.

.Vudituui.

548
roiili;i,

JULII
et

II

ANNUS

9.

CIIKISTI 1511,

credimus revcrcndissimos dominos

cardinalcs bona mente incedentes prorsiis in lioc notiiscuni conventiiros, nec petiluros a nobis, aut

assensuros
erit

peti qua^ sine

periculo inleet

rilus utriusque vita} pr;vstare

non possumus,

jam necesse
vel

ex utraque indictione Concilii

utruiiKiue teneri,

quod
sit

ii;eresim saperct,

cum

Ecclesia univcrsalis
:

concordari

cum enim alotamiis

cenlum

'Concilia generalia, clsi

grct;al;i fuerinl, (]ua^ a

una, vel altcruui nulla fuerint f|uandoque aliijua eon;iniiis

locum ad generales episcoporum coneongregandos idoneum non esse. Moniti ila(|iie iteruni ilerumque fiiere, ut ad ofticium rcdii-eiit, sed illi iii pertinaeia obdurucrunt; inclioaranl eiiini jam prima Septembris die Pisainim coiicili;tbulum ', cujus principia, si (|uam vilia exlil(!riiit s|)ectentur; nemo ambigat cam nuUus fuissi! IVedani novatorum synagogam
gistram,
veiilus
;

enini
ties

c;n(liii;ilis,

nullus episcopns interfuit: sed

quasi fue-

niiil, (luiiHiuc vi(lelicell'isaiuim, {^onslaiitiensc,

Se.nense, Basiliense et Florentinum

multis
iii

ta-

men

iiupedimenlis

et

cavillationibus

illis

procuralis Kcclesia cuni clTectu reforiiKila iion

Tuif, ct
lis

taiilummodo impostores Zacharias FerreSiil);isieiisis abbas, Antonius de Andrea piotoiiot;irius A[)Ostolicus, cl Jacobus Galand Lociiarum arcliijircsbyter, factiosorum cardinaliuiu absenlium nomine pseudosynodi fiiiidamcnta jecere, ut ex publicis eorum Monumcnrius
tis
^

omni

dic agcr
iii

Dominicus

sjiinis

ettribu-

adeo ut oporleat illuui iiecessario pcr Conjilium pursi cnim cum liac duplici indictione Congari
cxcicvit,
:

olisitus

immcnsum

ac falso in Ecclesia principe proplcnuni jus el auctoritatcm convocandi generalc Coiicilium ad absenteui cardinalium partem, quamvis minorem, tanquam libe-

constal

mulgarunt

',

nullus ctTectus liberi et generalis Concilii ad bonum Ecclesiie (ad minus de rcformationibus pace ct bcllo futuris) sequeretur, populus
cilii

ram, saniorem
tificis et sacri

et diligihitem spectare,
illi

ob Pon-

senatus
:

adliau-entis negligen-

liain vel
iioii

timorem
illatffi

cum tamen
a
se
illi

factiosos latere

Cliristianus nos

mirum omncs

crederet; et in modum sa>culares principes contra nos insurgerent. Ha^c ergo est via pacis
nostri,

omnes deceplorcs

posset

indicto

labem jam Lateranensi Concilio deletam.

negligentia;

Ecclcsiffi, et lionoris sanctissimi

et sacri collegii, ct

domini nostri, quam nos libcntcr

offerimus, et dalam ain|ilectemur. Datuiii in burgo Sancli-Donnini nullius dioecesis die xi mensis Septembris, anno a Nativitate Domiiii MDXi Pontificatus sanctissimi domini nostri Papae Julii II anno viii.
,

('

Bernardinus cardinalis S. Crucis. Guillclmus cardinalis Narbonensis. Franciscus Cardinalis Cusentinus .

Proximo die Joannem Baptislam de Theodoricis, et Franciscum Tycium procuralores ad Pontificem et cardiiialium senatum ini22.

23. Seditiosos in sua contiancuia perstantes ab impio conatu revocare nititur Pontifex. Hoc scelus ferendum non esse censebant prudentiores Florentini, nec Pisanum conciliabulum contra Concilium Lateranense permitteiulum, pra;sertim cum insigne aliquod detrimentum pncciiuie mercium siiarum inde accipere possent quare Callicani illi praisules, qui Ludovici Gallorum regis imperiis regebantur, Italicum iter remorabantur. Facti autcm sunt a Carvajalo, Narboncnsi etCusentino certiores, datis e Burgo S. Donnini die vigesima quarta Septembris litteris \ Florcntinos demum Ludovici Francorum

rcgis rogatu, spreta

injus vocati non comparercnt metu delerriti, ac prolato de Synodo celebranda decrelo insisterent tuni ut de communi loco neutri parti suspecto, in quo
',

sere

qui ipsos cxcusarent,

si

mercium suarum jactura, asSynodus congregaretur Lautrechium regio impcrio daturum illi celebranda; operam,ac B;ijocensem et Alebrelensemcardinasensisse, ut Pisis
:

lcs accessuros. Aucti

Concilium celebraretur, dcsignando agerent. Cum horum responsa postulataque a Pontifice et cardinalibus excussa essent, compertum est
ipsos

ventu

itaqueanimis ex horum adcognitione seditiosi, in pertinaci mentis duritie |)erstilere; adcout episcopi Alexandrini,
et

num
cta

splendido Ecclesia> majestatis in pristidecus vindicandai obtentu ad eam everlarvacjue

liypocrisis indu-

qui a Pontificc ad ipsos redicrat, ut a coeptis revocaret, deiiide ad Francoruni regem profecturus erat, utiiisum ad mittendos ad Concilium

tendam incumbere,

instaurare Basiliensis

conciliabuli, a

quo

schisma maximo Ecclesia; damno

:

fuerat, damnatos errores modicos factionis coelus appcllare Ecclesiam, cui Pontifex, saccr senatus, et tot regnorum pra;sules ac po|)uli obtcmperare deberent Kquare suam cum Ponlificia aucloritatem, liis
:

conflatum lucreticorum more

Lateranense Gallos praesules permovcret, moiiita respuerint, ea opinione delusi, Pontificem ct scnatum purpuratum jurc negare non posse, (|iiin ;ilius, pro cclelirando Concilio a Bomalocus, (|uem iira^dicti cardinalis Carvajalus, Nar-

turpibus

initiis

majori flagitio

iter

munire,

ini-

Cusentinus tutum et liberum censeac si negaretur a Pontifice justani et sanctissimam [iroveliendi contra Lalelanense Pisani Concilii causam suppeditatum

bonensis

et

rent, designaretur

que disccptare Hom;im

communem oinniuin

paui;i-

iri

dc (luiluis singulis

seditiosus

cardinalis

Iriam, Christiani imperii sedem, religioiiis

Ext.
<Je

' 1

lii

Aclis

l'is.

cuncili:ib.

ji.

lil.

K.\t.

ib.

' Ib.

l-i.U.

eo Instrum. in Aclis cunciliab.

l'is. ji.

7i.

III

Aini. cuiiciliab. l'is. p.

l(i(i.

.lULII

II

ANNUS

9.

CHRISTI 1511.
univeisalis Ecclesiaj
dulitate

549
firmamentum operosa
totius orbis
sc-

l'ri;i

l.udovicuni
fecit
',

regem xxv Septembris

ceitio-

rem

atqiie ad

cogendos Gallicos prKsii|)ascel)at

-

cum

ipso Poiitificc laborarcnt, et

tam

les incitavit,

idemqiic inani spc

ani-

ipsius Ecclesiffi
oiicia indcfessis
renfiir, ac

nnim, omnes
xiiros

Italos (iallicam faclionein

ample,

quam cum
eo

incumbenlia

eo solliciludinibus parti-

' si Gallica j^otentia ingravesceret sed liiimana consilia divina virtnle, ut dicetur, fracta tandem fuerunt.

cum

universalcni

praisenlarenf. Hi sunt (|uos dilcxit

Ecdcsiam reDominus, ct

veluti praicipuos ac siiblimcs cjiisdcm EcclesiBe

24. Ca3|)ere

autem jam tum contentiosi

;

car-

dinales veliementer angi

tucrct

cum

Pisas nonnisi

meautem Gasto Fuxcnsis princeps, ne, imminente Pontificio llispanoque exercitu, Insubriam armis et milite imparafam destitueret cum. licct (lallici cardinalesMacloviensis,Renalus Pria, ct Amana!us Alebretensis, qui se subornari siverant, ad Pisanam profectionem parafi cssent Bernardinus tamen Carvajalus et
;

Gallicis copiis succincti proficisciauderent,

cardines prffirogativa suldimavitlionoris. Horum ca;tus in orbc magnilicus omnes et singiilos quibuscumque titulis decoratos excellit des,

dicuntur in diadcmafe principis. Horum altitudo consilii, et experta> circumspectionis iudustria circa dirigenda qua^Iibet, et
cripli(]iie

ngenda sancta; Romana; afque universalis Ecclesia; majora commoda salubriter asserere dignoscitur, ideoque a nobis tanquam membra
a

capite per canonicas

i^roliibiti

sanctiones illicentiati
Hi
siini

Franciscus Ctisentinus eo lendere delrectaruut*, nisi uiia cum ipsis Ciesarei procuratores pergereiit quippe iusanum erat paucos (iallos regis Luddvici liostis Ponlificii im[)eriis aclos univcr:

disccdcrc
ullia alia

sunt.

(juos

ideo

sfB Ecclesiffi

auctoritatem sibi arrogare

ursit, ut

qua

dinicultale pressus Odetus Lautrecliius Carvaja-

lum
rege,

et

Cusentinum
^

Lucam concedea

rent, pollicitus

interea

Maximilianum

Gallo

cardinalium nomine lifteris, necnon a Frcderico Sanseveritate cardinalefacile adductum iri, utCsesareosprocuraforcs ad Pisanos coetus legaret. Cum vero Carvajalus et Cusentinus profiterentur, sine Germauis ultra se non progressuros Odetus Fuxensis Lautrecbii regulus xxvn Septembris Ludovico regi lisec significavit ^ ac biduo post prsesules Galii pauci numero Asfam pervenere ' regemque consuluere ut qucecumque vellet imperia ilaret.
, :
,

tum

a Macloviensi scriptis

ornamenta galero rubeo insignitos essc coiistat, ut |)i;c cseteris sanctam Sedem Apostolicam, Romana!que Ecclesia' unitatem in eis ipsis, ut praefertur, repra;sentatam, quantum lieri potest, verbo et exemplo constanter et intrcpide usque ad sanguinis elViisioncm tiieantur et defendanl et quo majori bonoris prserogaliva bonestati sunt, tanto magis peccant, cum
;

eorum

et Ecclesia;

unitalcm biijusmodi scinPontiflce

dunt, aut a

summo

eorum

capite

quoquo modo
25.

illicentiati

recedunt, vel ab ipsius

obediciitia deficiunt.

Sane nuper
Justinus
flsci

in consistorio secrcto dile-

ctus

filius

Carolus juris

utriusque
ac

doctor, et
dilecli

nostri advocatus noniine suo

fisci

filii

Mariani de Crucinis

camerae

Apostolicfe procuratoris
bis

quamdam

querelam exposuit

sub bis verQuan(|uam, beatissime

Interea Cliristi vicarius

una cum sacro senatu

Extat eo argu*,

paler, "vosque revereudissiini domiiii cardinales,

omnia

studia conferebat ad revocanda ab impio

conatu seditiosos
niti

cardinales.

mcnto insigne Ponlificium Diploma

sunt
officii

quo mo-

V kal. Augusti: iisque quinquaginta dierum peremptorius terminus prajflxus est, quo cdictum de cogendo conciliafuilo revocare
jiissi

iinam sanctain Catliolicam et Apostolicam Romanam Ecclesiam Spiritus sancti ex personna Doinini nostri Jesu Cbristi in Cantica Caniicorum designet dicens U/ia esl coluinOa mea, una est perfecta mea, et una est matri suoe electa, et ut
;

ait B.

Cyprianiis

i\on luihet Ecclesix ordinatio:

sunt, proposita redituris venia, ipsis:

nem qui
nus ab
biilis

Ecclesix non tenet unitatem

iit

nibilomieftrie-

que

lidcs publica data est

i<

i|)sius,

ita

dixerim, Ecclesia; incuna-

Ad

fiituram rei

memoriam.

(]uorumdam

])estifcrorum

bominum

Cadestis altiludo iiotcnfiae diviucc providentia cuncta dispouens, ut Ecclesia; triumpbanti militaiifem Ecclesiam similcm faceret,

voluit

summo

Pontifici Cbristi vicario,

gregis pastori adesse in regenda et

Dominici giibernanda

universalis Ecclesisc monarcliia consiliarios et

banc sanctam Ecclesia' unitatem ausu sacrilego et diabolica persuasione violare ut sacri canones edocent, ])rasumpsit: hic alicnus est, propbanus est, lioslis est, babere uon potest Deum patrem, qui universalis Ecclencc potestis cum aliquo sia; noii tcnctunitatem
nata libido,
, ;

ministros S. R. E. cardinales, ut ipsi tamqiiam ejiisdem Pontificis et Ecclesise membra suo capiti

coiivcnire, qui

cum

cor])Oie ipsius Ecclesise, et

cum

universa frafcrnitate non convenit ;et cum,

desciviant, et submissis bumeris

regendum
-

pater sancte, sanctitas vestra intenfa, ut decet, iecu])Ciationi terrarum et jurium sancta; Ro-

'

Exl. ejus
(le

lit.
ili.

in

\pp. cODciliab. Pis.

UiH.

ea

re

lit.

Pij. p.

UiU.

Ibid.

'

p.
s

p. 168.

lil.

Ib.

||.
|

> E.vt.

mana'
sis
,

Ecclesia;,

pra-serfim civifatis Ferrarien,

Exl. de co ipsius
lit. lit.

in

App.

coiicil.

ejusque ducatus

territorii

et

disfriclus

Ext.

(le

00

In .\pp. Act.

Ext. ea de re

ibid. p.

n2.

Pis. concil. p. )G0.

Jui.

Uu||.

LVX.VII. p. 32i.

quibus iniquitatis filium Alfonsum Estensem ob ejus demerita persenteutiam consislorialiter

550

JULir

II

ANNUS

9.

niRISTI 1511.

lalam |irivavorat, Hoiioniain ciun exorciln acccssissct,

monuissctque

S. R. K.

cardinalcs, quos

mini, jam tempus esl magis remcdii quamquerche ecce enim sancta malcr Ecclesia, qu;c in
;

tam pro
Kcclcsia'

|)raHliclis iinani aliis p:ravil)ns

cjusdom
iu-

|)orsona sanctifatis vestrre sui indubitati sj^onsi

incumbcntibns onoril)us cousuloio

sincora prius unitate ct pace gaudebat, reseratis

tendcbat, ut ipsam sanclilalem vestram sequi doboront i^ront par erat inimicotanion linmani
;

lachrymarum
ot

fontibus,
tc

mnltis

cum

suspiriis

fjonoris suadcntc, ac scaniialnm ct

zi/aniam in

sponsum suum, ct ad vos rcvorondissimos dominos cardinales, qui estis

singultibus ad
in

Dominico agro seminantc,

aliqui,

quos dolen-

partem sollicitudinisevocati, clamare

et voci-

tcs rcfcriinus, oxdiclis S.U. E. cardinalibus

mo-

ferari compollitur. Et tu, beatissime patcr,

cum

nitionom sanctitalis vestra> linjusmodi simulautcs itor ooruni inorentiam versus coeperunt, ac sprotis liltoris sanctitatis vestra^ ac monitionibus et oxliortationibus, per devotam creatnram vostram Franciscum tit. S. Clementis presbyternin cardinalom tunc in minoribus constitutum opiscopum Concordicnsem datarium vestrum, qnibus illos horlabalur et monebat, utad eamdem sanctitatcm vestram BononicU cum sua cnria exislontom vocati seconfcrrcnt, prout iidomcardinales cidoui Francisco cardinali se facturos
obtulcrunt, initis et flrmatis prius inter i|)sos secreto ot per manum publici notarii certis conspirationibusetcapifulis, ac couvontionibus
citis et inlionestis
illi-

omnia
lari,

prsedicta sinl adoo manifesta, publica et

notoria,

quod nulla possinl tergiversatione ce-

ncc excusafione defondi, in virtute .\Itissimi una cum hoc sacro collcgio exurge, etjudica
tua?, et

causam sponsa?

memor

esto

opprobrii

filiorum tuorum. Accingere gladio luo, potentissime, intonde, |)rospere procede, et regna, et

exemplo aliornm summorum Pontificum pra-decessorum tuorum, qui scnipcr insurgentes in

Dei Ecclcsia^ hreroses et schisniata,

cum

ipso-

rum auctorum

fautoribus, aucloribus et sequa-

cibus, a Dei Ecclesia ct

et sacralissimi Christi

communione

fidolium,

contra sanctitalem veslram,

corpore eliminarunt, hoc noviter ortum perniciosissimum schisma in tuam et sancta! Romanffi Ecclcsise sponsa; tu6e

deinde Mediolaibidem contra sanctitatcm vestram et Sedem Apostolicam et sancta? Dci Ecclesiae unitatem periculosum etschismaticum conventiculum inire moliti, aliosque cardinales suam sentontiam habere conali snnt; prout diversimode sanctitati vestrffi innotuisse debet. Qua re detecta in suo pro|)Osito perseverantes
Papiani
illicentiati adierunt, et

injuriam spirituali mucrone rescinde.

27. " Nos igitur, qui dudum Concilii indictionem hujusmodi, sive potius schismaticorum conventiculum per alias nostras liiteras revocavimus, ac pro pace et quiele omnium Christi fidolium proque extirpandis schismatibus et hajresibus universis acreformatione universalis Ecclesia', quantum opus fuerit, etiam pro expeditione conciliariter ineunda OEcumenicum generale Concilium indiximus, et celebrare, Domino ])ermitlenfe, intendimus, hujusmodi rela-

num

se conferentes,

gravia Eeclesiffi universalis scandala imminore illamque reformatione indigore, et proptcrea

Concilium vel quoddam decretum Concilii Constantiensis, ne

votum per canulem sanctilatom

tionc audita,

vestram in ejus ad summi Apostolatus apiccm assumptione missum, etjuramentum per eam praslitum congregandum fore, jusque illud congregandi ob sanctitatis vestrcB et aliorum cardinalium assistentium negligentiam ad eos devolutum, eosque Concilium ipsum absiiue
aliqua sanctitatis vestrse requisitione et licentia indicere et convocare posse asserere non sunt
veriti.

lore ac moerore

magno quidoni, |)rout decebat, dosumus aflccti non possumus

;

enim non vehementer dolere, ul par

est,

tam

perniciosum inDeiEccIosiaincendium inclioari, et ab his praecipuc, a quibus mlniine susi^icabamur, prsesertim a Bernardino episcopo, quem honoriflcontissimaGcrmania?legatione decoravimus, et cujus reliquorum omnium petitis,
aliisquo

quantum cum Deo licuit, semper annuimus, omnibus praefatis, quos tanquam corporis nostri

26.

"Horum

principalis auctor exlitit domi-

membra
in

paterna charitate semper

nus Bcrnardinus episcopus Sabincnsis,quijamdiu ista animo suo praimedilatus in ejus sententiam Guillelmum episcopum Pr;cneslinum, et Frauciscum tit. SS. Nerei et Achilloi prcsbyterum cardinalem traxit, prout in cedulis indictionis et convocationis Concilii eorum nomine publicatis,etutcreditur, adeorum instigalionom sub nomine Maximiliani Romanorum imperatoris electi et Ludovici Francorum regis confeclis, ac manu publica notarii subscrijjtis, et in

dileximus, et
charitatis.
ct sanctiB

visceribus

complectebamur

Quoniam

igiturfralresnostri pra>dicti

ca, et

matris Ecclosi filii alionati sunt ab claudicavcrunt a semitis suis, nos advorsus hujusmodi periculosum schismajuxta nostri pastoralls offlcii debitum publice et iu facie
Ecclesia'
illi

requisiti, ut

pra>ferfur, insurgere

et

obviare decrcvimus. Quamobrem revocationi convonticnla} etindictioni Conciliihujusmodi

inhajionfos,

utaddebifum flnem

conciliatis oni-

clanculum affixis clare constat. Quanam gravitatc verbornm, pafersancte, qnove dolore animi reni hujusmodi de|)Iorem ?Sed, ut
Frbe
et

alibi

nium animisperducipossit, nuUusquc scrupulus remancat, quominus hoc sacrumOEcumenicum

generalo futuriim Concilinm
et paco, ac

cum omni

quiete

video, pater beatissime, ac reverendissimi

do-

aniniorum unitate

in Spiritu sancto.

JULII

II

ANXUS

9.

et

CHRISTI 1511,

551

utdecet.celebrari possit; ctattendentesmcmorati

ipsorum promotoris ct prociiraloris [letitionem justam etdivino et liumanojuri cousonare, neciion

jeslatis ct quiliusciimi[iic

criminis luTresis et schisinatis ac licsic maaliis contra tales ab

vel a jurc intlictis, necnoii |irivati(iiiis
et

hominc

Instrumentis pul)licis falsa manifestc conlinentibus, efiam iu alma Urbe noslra temere
affixis et

cardinalatus, hoiioris, ac palriaichalium

me-

tro[iolilaiiariim, ac callicdralium, (|iiibus [ir;c-

per nos

visis, et alias legitinie

probaesse,

luni, et

usque adeo notorium

et

publicum

quod nulla

possit tcrgiversatione celari;, ita ut

sunt, aliarumque Ecclesiarum, necnon monasteriorum et alioriim bencficiorum ([aorumcumque, qua' olitiiicnt, ac iiihaliilitatis ad illa, ct
alia

ad poenarimi severitatem juxta sanctiones cano-

Bernardinum elGuillelmum episcopos, ettYanciscum cardinales absi|ue alia ulteriore mora procedendum esset; pra;sertim cum nos eidem Bernardino ctiam postomnium supra narratorum pra^ceptionem, si errorem
nicas in [irsedictos
et ad cor reverti voluisset, plenamindulgentiam, etpraeteritorum i'emissionem, et veniam dare et concedere Apostolica niliilominus de clementia parati esscmus eorunidem venerabilium fratrum nostrorum consilio omnipotentis Deiimitantes clementiam, qui non vult niortem [leccatoris, sed magis, ut
:

qualiacumque in posterum necnon convicti criminis ha^resis

poenis,
districtc

obtinendi,
et Itesie

jeslatis

[ira'cipiendo

mamanda-

mus, quatenus

suum recognoscere

infra quin^iuaginta dies ab affixione pra^scntium in locis infrascri[itis immediate sequentibus numerandos, i[)si Bcrnardinus et Guiliclmus episcopi, ctFranciscus cardinales pro indictionibus et convocationibus Concilii generalis ullerius se gerere aut nominare desistant, nec per alios, quantum in eis est, haberi et nomiuari pro talibus se patiantur, ac

inductionem
de faclo
et

et

convocationem pra?dictas sicut

malefactis

eorum nobis

personaliter

convcriatur
obliviscitur,

et vivat,

et

omnes

injurias illatas

constiluli [lublice

revocenl, cassent et aniiul-

omni, qua [lossumus, pietate uti decrevimus, ct quanluin in nobis est agere, ut [iroposita mansuetudinis via ad cor revertantur, ut ipsos et a prsedictis resipiscant excessibus tanquam filiiim illum piodigiim ad gremium Ecclcsia? revertentes benigne recipiamus et paterna charitate amplectamur ipsos igitur Ber; :

lent, adlia?rentes, receptores, et faventes ulte-

rius ipsis Bcrnardino, Guillelmo ejiiscopis, et Francisco cardinalibus in hoc schismatis crimine non assistant, uec adhaereant, vel faveant quoquomodo pcr se vel alios, directe vel indirecte, uec quovis qusesito colore, sed ipsi Bernardinus, Guillelmus episcopi, et Franciscus

nardinum

et

Guillelmum episcopos,

ct

Francis-

quoscumque eis adha^rentes, eorunique receptores, eteis quoquomodo favencardinales, et

tes

cum

per viscera

misericordia?

Dei nostri, per

aspersionem sanguinis Domini nostri Jesu Christi, a quo et pcr quem bumani generis redemptio et sanctae niatris Ecclesiaj aedificatio facta est, ex toto corde hoitamur, precamur et obsecramus, ut ipsius Ecclcsiae unitatem pro qua ipse Salvatorlam instanter oravit ad Patrem,
violaredesistnnt
et
;

cardinales, adha?renles, rcceptores ct fautores nobis tanquam patri et pastori animarum suarum reverenter pareant et obediant, ac revocationis indiclionis et convocationis Concilii hujusmodi infra prcxdiclum lcrminum, ut [iraifertur,

coram nobis personaliter constiluti, et per publica documenta certiores nos faciant; ita ut de eorum vera obedientia nuUus dubitationis scrupulus remanere valeat. Alias si Bernardinus et Guillelmus episcopi, ac Franciscus
cardinales, et adlia;rentes, receptores

fraternam quoque dileclionem

totics et accurate

ac fiau-

idem Kedemptor transiturus ex hoc mundo ad Patrem discipulis commendavit, et sine qua nec orationes, nec jejunia, ncc eleemosyna? Deo acceptcE sunt,
pacem, ([uam
scindere et lacerare cxpavescant, et in pra'dictis quanlocyus tara perniciosis et scandalosis prorsus desistant excessibus, inventuri a[iud nos,
effectualiter [laruerint et
liter et
si

tores prajdicti secus (quod absit et nobis per-

suadere non possumus) egerint, seu pra^missa

omnia

et

singula

cum

effectu

infra terminum prffidictum non adimpleverint, noverint se

prsedictis pcenis obnoxios, ctanobis,

invitis,

quanquam

cogente cilatos, prout lcnore prasenlium citamus, monemus et re([uirimus,

justitia

coram nobis persona-

ut quintadccima dic prffifatum

diate sequenti

terminum immeet
si

humiliter paruisse docuerint, paternee charitatis affectum, apertumque mansuetudinis

ac clenientice fontem.

non

feriata,

dicta dies

quintadecima

feriata extiterit,

prima die sequenti

non

feriata

compareant

personaliter

coram

Alioquin ipsos, si forte justitiae et viramor a peccato non retrahat, indultutis genticeque spes ad pcenitentiam non invitet, poenarum terror et rigor coerceat disciplinae, pra-fatosBcrnardinum ctGuillelmum episcopos,
28.

nobis in Urbe, et consistorio nostro secreto, aut ubi tunc crimus, ad se dcfendendum, legilimc((uc excusandum de pra^missis contra cos deductis, alias ad videndum, et audiendam se et qucmlibet corum eliam nominnlum, quos
sic

ac Franciscum cardinales, adlia?rentes, receptores, et quoslibet fautores eorum, de fratrum

legitime
et reos

eorumdem

consilio, requirimns et

monemus

in

eamdem, contra ipsos videndum sc dcclarari schismaficos, blasphenios et tanquam lucrelicos

citamus ad diem
procedi,
ac

virlute sanctw obedientise, et sub anathematis

criminis

la;sa! mcajestatis

fore puniendos,

552
ac censiiras
et

jULir

ir

ANNiTs

9.

christi 1511

cidisse et incurrisso. ct alias

pcpnas prtedictas ipso facto iniiiflitri, prnut ju-

dilis noslris districle

fatis nuHiilis

mandamus.

(|uatcnus prm-

omniliiis et singuiis in veniendo

stum fuerit ot justitia suadoljil: ccrtiticantcs cosdemet eoruin qucniiiltct, quod nisi Acncrint, sive paruisse coram nol)is pcrsonaliler constiluti

ostenderinf, aul se lcjritimc de pra?missis

ad dicfam curiam occasione pranlicta, morando iii ipsa vel ab ipsa recedcn^Jo, iii pcrsonis et bonis aiit rebus corum nullam infcrant, nec ab aliis, quaufum in eis fuerit, permitlant inferri
iiijiiriain

cxcusavt-rinl
naliter

coram

noiiis, ut

pr.Tfertiir.

pcrso-

vcl

ofrcnsam. Xulli crgo,

S.

efc.

Dafum
kal.

constifuti

ad dcclarafionem dicfarum

Uoma3 apud
.\ugusti,

poenarum jusfitia contumacia et al)sentia non olistanfiluis, processuri ulfcrius ad aggravafionem cf rcaggravafio-

mediante procedemus, eorum

Pefrum anno, ctc. mdxi, V Pontificatus nostri anno viii .

30. A)if/cfi Anacliorita; litlerx

tinii
tili

ohjurfjatnrise
retjeni.

Cnrvojalinii, tinn.

ad GaUoriDn

nem, prout justitiae vigor postulaverit eteorum

demerifa exegerint.

Nisi etiam sunf plures viri insignes lifteris suis

fugitivos cardinales a flagitio schismatis

abdu-

aufem liujusmodi nostra monitio et citatio ad eorumdem monitorum et cifaforum aliornmque qtiorum inferesf, notifiam
50.
"

rt

ccrc

inter (pios .Vngelus eremila, ccelesfibus

infcrdum visis collustrari solitus, hanc objurgalorinm Epistolam ad Bernardinum (^arvajaliim dcdit

'

deducantur, cuni ad ipsos |iersonalitcr citandos tutus non pafeat accessus, charlas sive membranas eas confinenfes, ac prTsentes litteras in
valvis Basilica" princijiis
sia;

Apostolorum ac Ecclcet extra

Angelus peccator anachorela Vallisumbrosae Bcrnardino Carvagial, emendafionem. Cum una fuerit arca \oe, extra quam

Lateranensis, in area Campiflorae,

nemo

salvatus est, sitque Petri navicula uuica,

curiam
affigi

in catlicdralis Ecclesi.T Senensis valvis

:

faciemus

(1u;b

monifionem eamdem suo

quasi sonoro pra^conio ef patulo judicio pulilicabunf; ut iidem monifi, quo ad ipsos non pervenerit vel eamdem monifionem ignoraverinf,

unaque calholica Ecclesia, Salomone in CanUna est colinnba ticis Canticorum referente niea, inuir/i/e sponsa mea; una insuper sit Cliristi domus, de qua dictum est Beati qui liahitant in domo tua, Bomine, cujus regimen, habenas
:

vel ignorantiam allcgarc;

nullam possinl prsfendere cxcusafioncm, cum non sif verisimile apud eos remanere incognitum vel occultnm. (luod fam pateiifcr omnibus publicalur.
aufein ef .\postolica auctorifale dccer-

clavesque

Romanus

Pontifcx

quodam

jure

fenet, possidet afque

moderafur; cujus pareni

quiefem,actranquillitateminvolvenspeiturbansqiie,

non

cardinalis,

non Christianus, scd

;

anti-

Volumus

chrislus vocari debeaf

cum Deum

ncc Clirislum

nimus, quod hujusmodi nosfra monifio in eisdem valvis Ecclcsia' inlimafa perinde valeat, et illos arcfct, quacumque constitufione Apostolica contraria non obsfanle, ac si eisdem
monifis
cf

habeat patrem, qui RomanumPontificein suamque Ecclesiam nou liabet matrem. Scire a le

summopere
conficis,

cxo[ito,

quo

s[iiritu, ([ua

audacia,

quave tcmerifate

sacrificas, ac Clirisfi

corpus
deceat
offerre,

cornm

singulis infimafa cf insinuala

cum

schismaficos
ullo
:

minime
instincfu

Xe tamen monifi ef citati prsdicti Urbem ipsam etcuriam Romanam, communem omnibus pafriam, locum sibi minus fufum, cf propfer prffimissa,
liersonaliferet pr;pscnfialiterexfifis5ct.

munera nec

sacrificia

vel ex quibusvis aliis causis similibus veldissimilibus imminere periculum in veniendo, stando et redeundo ad excusafionis suae vclamen forsan allegent, ipsos teiiore pra^sentium securantes, cuilibef ex monitis pra-dictis plenum et amplissimum in flde Pontificia et venerabilium frafrum nosfrorum .S. R. E. cardinallum, in verbo veri et boni Ponfificis, salvum conductum in veniendo, stando et redeundo, ut prffiferfur, concedimus, universos et singulos

patriarchas, archiepiscopos, episcopos, et alios

Ecclesiarum, monasferiorum prfelafos,

ricos ac personas Ecclesiasticas,
et quoslibet alios officiales, et
tes,

et

cle-

necnon duces,

marchiones, principes, pofestates, capifaneos

eorum locatenen,

necnon communitafes, univcrsifafes civilatum, castrorum, oppidorum, villarum ef aliorum locorum tenore prEesenfium requirimus et horfamur; ipsisque patriarchis, archiepiscopis, episcopis, et aliis pra;lafis, cfeterisque

Osea suo oraculo referente Sacrificia eorum tanquam panis luctus; et omnes, cjui comedunt ea, contaminahuntur. Ef in libro Exodi describafur Xon comedes arjni hostiam nisi in unn doin; ncque comedetis de carnibusejus foris; tu cnim agni carnes foris comedis, qui extra arcam Xoe,extra naviculam Pctri,extra domum Dei, extra unifatem Romanaj Ecclcsise in schismate constifutus, Deo, imodiabolo, missam facis; ex angelo enim, id est, exvenerabili Ecclcmembro fe Cerinthum fe Ebionem te siai Arium, te Judam, teque Luciferum effectum esse non dubites, quos si in scelere, si in errore, si in schismate secufus es, eos salfem in perfinacia non sequaris. Redi ad cor tuum, redde te ipsum fibi, redde nobis concivem nostrum, redde confratrem nostrum, redde nobis doclorem nostrum, redde Romanae Ecclesiae tam venerabilc niembrum suum, [irTsto est enim,
: , ,

ut tibi indulgeat
fe

pro

le

jam

suiijilicavimus, ut
iit

admiftaf, ut

te

am|ilectatur.

lc

ad oscula

sub-

'

Exl. inlcr

e.jiis

oiicr.i.

.TULII II
reci|)iat;

ANNUS
nc
te

9.
in

CHRISTI 151

553

erravit

iiamciue

et Petrus,

qui exauctorantur

'

Inlerea judiciaria actio in.

errorem lapsum do
sii,!

sahitis spe dejicerel;

sed

stitula esl adversiis

schismaticos, ut narrat Ba:

imitationc

tuum

sceius, tuaiu erga

Roma-

selius hisce verbis

Julius papa
sii;c

II,

cum

sc

naniEcclesiam intriatilii(iincm,uberil)us laclirymis baptizares. Totum Cliristianaj divisionis poncins, totum oiius scliismatis, omne perver-

apud Rcrnardiniim
gentia vidisset,

complices nihil proficerc posse pietate, clemenlia ctindulct factionis

tum

cilatos et sufficienter ad-

sum
lilii

(loiiina coiivciiticiili ['isani tihi

opponilur,
trc-

miinitos, ut a proposilo rchcllionis rcsilirent,

ilatur, tihi asscrilur.

A Ueo

insuper in

minime comparcntes
blico de cardinaliiim

lioma; in consislorio pu-

mciiiio judicio tihi cxprobrabitur,

dilccli Filii sui iiicoiisiitiicm,

quod tunicam

suorum assensu

et consi-

([uam nec Juda^i, nec principcs saccrdolum, nec ejus crucifi.xores

scindere voiiicruiit, tu cam nedum scindere, sed lacerare, ac pcnitus disccrpere coneris; et
(liioniam
iii

manibus

tuis esse dignoscitur,

eam

tibi,quanlispossum precibusquantisquelachrymis valeo, gratam atque commcndatam siimmoporc facio. Ex crenio Vallisumbrosas uon. Octobris MDXi .
31. Scripsit quoque VI idus ejusdcm menad Ludovicum Francorum rcgem, nc Ecclesiam schismate laniaret sciret Romanum Ponsis
:

lio, utriusque juris peritorum compliirium, eos tan(|uam ha)rcticos, schismalicos, contumaces et rebelles, atque ab omni dignitatc cardinalatus pcr sententiam deposuit; titulis quoque, insigniis, voce tam activa (luam passiva, Ecclesiis episcopalibus, monasteriis, et cunctis bene-

ficiis

Ecclesiasticis, quo! vel in titulum,

vel in

seu quovis alio modo possederant, privavit, atque ad illa vel alia in posleruin obtinenda inhabiles declaravit, et ab omnibus Christi fidclibus vitari, ncc pro cardinalihus ha-

commendam,

tificem

Dei vicihus in terris fungi,

Sedemque

Apostolicam omnium Ecclesiarum caput a nemine, prffisertim laico, uUo modo ullave auctoritale judicari posse, ne Apostolorum Petri et Pauli iras in se concitaret; Pontificcm non
ipsius indiciis et pcrscrutationihus

beri aut nominari decrevit . Lata sententia est octavo ante die quani prima sessio conciliabuli Pisani indiceretur, nimirum vigcsima quarla

Octobris die;

nam

kal.

Novembris conciliabu-

obnoxium,

lum tantum inchoatum scripsit Petrus Delphinus Ambrosio Angelorum priori -: Audio Pisanum Concilium (si tamen Concilium dici
dchcat,

imo

auctoritalc ad ipsum, ni rcsipisceret, dc resignificavit,

quod
est)

gioapice dejicienduni pollere. Julio vero Xlkal.

dictum
fuisse,

invito ac rcpugnante Pontifice inkalendis Novemhrihus inchoatum

Novembris

se

ex

quodam

viso

cognovisse, Gallorum regis ipsi adversantis po-

tentiam obtritum iri, ac Bernardinum Carvajalum, aut ad sanitalem revcrsurum, pariturumque in oinnihus Ilomanic Ecclesiaj priEceptis,
Yel e vita

migraturum aut honore auctoritateque omni exutum iri, at(iue etiam ab eo peliit, ut Decii Commcntarium queni ad conciliahuli Pisani commendationem ediderat, ad se trans'

ac praeter quatuor cardinales multos ctiam praelatos transalpinos, et doctores complures eminentissimos eo convenisse cujiio ahs te fieri certior, an ita se res habeat, nequc enim parvi momenti existimanda forct; quid enim aliud sonaret duplex curia, nisi ut divideretur Christus, ac si acclamarent patrcs Ego quidcm sum Pauli ego autem Apollo ? Dominus qui odit Ecclesiam malignanlium, consulat
: : ;

mitteret, ut illius sopliismata rcfelleret. Scripsit vero idem Angelus pro Julio Ai)oIogeticum librum adversus schismaticos. Scripsere etiam inter ca?tcros Thomas de Vio Cajetanus postca

suaj sancta;, neque permiltat scindi tunicam suam inconsutilem, et dcsupcr contex-

Ecclesia;

tani

genda
lis,

pcr totum. Si invaluerit schisma, ut crisint duo altaria, Fs mundo a scanda-

cardinalis creatus, et Franciscus Poggius eru-

quoriim postremus, cum advcrsarii Basilcensium schismaticorum ex abhatis Siculi, Ludovici Romani, et cardinalis
ditos

Commentarios

vi Novembris mdxi . Confirmat superiora Paris de Grassis, qui plures alias insignes circumstantias latae

etc.

Ex Fonte bono die

33.

sententiffi in

scbismaticos, antcquam concilia:

Arelatensis scriplis errores instaurarent,

argiitias docte

eorum

confutavit;

qncm

lector avidus

consulcre polcril.
3'2.

Die Veneris (1), descrihit ' XXIV Octobris habitum est consistorium publicum pro privationc qualuor cardinalium, vide-

bulum inchoarent

Judiciaria aclio contra cardinales rebelles

>

Nic. Basel. in add. ad Chion. Nancl. hoc ann.

'

E,\l.

ia

Append. conciliab.

Pis.

1.

X. c. 38.

Pet. Delph.

Paris de Grass. to.

lil.

p.

724.

(1)

Conciliuni Pisannni a schismaticis cardinalibus sub Gallurum clientela

idco pauca iiobis animadverlenda

indiclum

hoc anno celebratur, de

quo

ciim

salis raulla

disseruerit annalista,

supersunt. Raros
(piicdam in

episcopos invitanlibus cardinalibus

suggerit
liarlliolii(n<Tiis
alii

adfiiisse,

idem annalisla ex

Actis Conciiii eruit.

S. Dionysii

Ex

lils

et S. .Medardi

aliis(|iie

enim conslal episcopos nonnnllis. Sed

in

ipso Concilii exordio convenisse qnalnordecim, arcliiepiscopos duos,

cum abbalibus

alia

Aclis omissa

Senaresja de rebus Genuensibus

ad huiic annuni, tradeiis habet

ille

in ipso Concilii ilecnrsu

episcopos ad triginta cievis^e, qiiibus accedebaiit a

laici

nobiles viri ex Gallia ,

nam

iit

snperins, in bujusinodi Couciliis Ecclesiastici et

doctiina pra^slanles inleresse consnevcrint . Hos vero oinnes episcopos

ox una natione (nenipe Gallican.i) convenisse tradit Thouias de Vio in sua ad Concilium Lateranense oratione. Eo pariter accili sunl a Lntlovico GalliiB rege Geniienscs ; qui tamen opportunaui obteiidenles causalionem, sese excusaiunt, eodem rege non improbanle. Addit

ANi\.

To.vrcs .\.\X.

Rayx.

XI.

70

554

.TULII 11

ANNUS

9.

lioc

CHRISTl 1511.
nuiitii)

licel iluormn opiscoporuin ot ilumuin |ircsbyterorum episcopi fuerunt, Sauctir Crucis Sabi:

liabilo

hvtissim

adversus

Urbem

advciiirc cocpcrunt,

nensis llispanus,

el alius

Macloviensis sive Nar;

mortiiiim esse
citatissimis

credentes Pontificcm jam Eo fallaci niiniisculo delusus

lit.

honensistJallus Tusculanus

aliiduoCusenliiius

i>udoviciis Dorgia cardiualis

S. .Maicelli

conex
spes,

Calalanus tit. SS. Nerei et Acliillei, et quartus najocensis (allus lit. S. Sabinne, ex eo quia proliciscentem 1'oiililicem anno elapso vcrsus Bonouiam, cum eum sequi deberent deseruerunt, et ad regem Francia', partes Ponlificis contrarias faventem, aufugerunt, semper mala

cquis

Romam

propcrabat,
"

cum

ilineris labore, ut sunl

fallaces
:

bumana!

iNeapoli obiit. Pergit Paris

Et cuin essent in

burgo Sancti-Domniniversus Sugranam (nempe

cardinales desertores), et intellexisscnt Pontificem resanatum, dubilarunt an amplius retro-

malis addentes, ne Pontifex voto suo contra Ferrariam potirefur cl pessimum opusdenique fccerunl, quia Pontificem ad Concilium per eos Pisis indictum citare ausi fucrunt, prout supra cum Arimini essemus descripsi. Pro quo Con:

cilio

agendo quotidie semper mala malis ad-

cedere ad manus regis velleut, an vero ulterius super qua re versus Florentiam procedere multi nuntii ct oratores liinc inde intercesserant, nam cardinales aliqui, videlicet Cusentinus ct S. Crucis Hispani, qui non libenter ad regem redire volebant per internuntios quaesi:

dentes adjunxerunt, ut ipsum

omnino quovis
et articulos

modo

citarent et privarent;

nam

verunt a papa, ut ipsis liceret apud Senas degere, dummodo securi ibi possent esse et Pon;

contra vitam Pontiflcis fabricantes, et potius mentientes publicaverunt, ut ex illorum inspectione Ponlifex perterritus aut ex desperatione mori, aut cum illis et rcge Francise pacem inire cogeretur jamque tempore in eornm citatione adventante, ut Pisis Poutifex comparerot, quia non comparuerat, Concilium fecerunt per quosdam vilissimos furfantes incboari ex industria vel potius astutia, ut si qui posteavellent venire aut perseverare, quod illud non prsetermissum dici posset, si autem nollent, possent dicere, a vilissimis personisnon babentibus auctoritatem id facliim fuisse. Interim vero Pontifex suum
:

tifex oblulit

salvum conductum, quem et dedit regis Hispania; Senarum protectoris nomine, ut

ibi

securi essent,

dummodo

rcge

Franciis

dcficerent, etpromisit
lestaret,

dummodo

quod eos nullatenus moConcilio jam per eos Pisis

Interea

indicto renuutiareut.
tractarentur,

vero

dum

baec

rex Francise non destitit hortari eos, ut Pontificem non timerent, quia eos adjubabuit, quia papa

varct in Pontificls despectum

cum

sed res aliter se rege Hispano ligam sive

:

fcedus iniit contra

regem

Francia;, ut Ecclesiae

Rouianai bostem, et etiam idein Pontifex cardinales eosdem quatuor pradictos admonuit sub
censuris, ut iufra certum

Concilium ItomEe indixit futurum in festo paproximi futuri etillorum Concilium abrogavil ut in Bulla desuper confecta bicinserta pleniuscontinetur. Superius' ea a nobis adducta est. 3i. Uiio facto, quia Pontifex gravissime aegrotavit, ut supra scripsi, unde cardiuales qui
scliatis [lesurrectionis
;

tempus personaliter

adhuc

in regis Francite terris vivebant,

et

qui

ad libitum non proprium, sed regis, priedicta facere et vivere, acsese baberejam cogebantur,
>

comparerent, ad allegandum causas, quare non debcrent privari, prout in monitorii forma hic alligati coutiuetur, et nihilominus Pontifex FIorentinos Pisarum dominos conciliare conatus est ut pro se ipso contra regem Franciaj et cardinales schismaticos essent; nam et oppidum Montis-Politiani, quod tunc a Senensibus occupabatur, restitui Florentinis curavit, et nonnullis commodis juvit. Verum cum ipsi se pro
discooperire contra regem nollent, Pontifex in eos anatbema promulgavit, ac etiam
Pontifice

Exl. io Bull. coust. 27.

idem scriplor Concilii Iranslalioneni imperatam fuisse Taurinum, quod forte primo quidem decrelo sancitum est, dein vero, censentibus Palribus, .Mediolanuni subsliUiilur. Coneilii Sessio prinia nonis Novembris ccppit ; biduo post couveuit secunda, seplirao idus Novembiis proiima secula terlia piidie idus Novembris. Tum Palies .Mediolani coeunles qiiartam sessionem idibus Deceinbris indiclaiu nonnisi qiiarta die Januarii anni succedenlis mdxii babuerunt. Ex urbe Mediolano Verccllas translsse ilios, quanquam alibi non legi. ei Gulla tamen Jnlii qua Pisanos Patres censuras canouicas incurrisse declarat, edila anno siDXi, 111 non. Decembiis, dedusisse mihi videor. Reprubat eniin in ca Ponlifex translationem conciliabuli ad civilalera Mcdiolanensem seu Vercelleiisem . Bullam bauc Julii penes me halieo, tunc, cum Tanta est clavium EcclesiiE polcslasetc. Vernm si res ita se habuerit, promulgaretur, quantum arbitror, cxcusam, ciijus est exordiuni oporlet errones illos primo Vercellas, deiu Mediolanum se contulisse, cum .Mediolani agereut die pridie idiium Decembris, ubi sessionem tertiam celebrarunt. Nec .Mediolani diu consislcie valuerunl, cum Decembri meuse sequentis anni mdxii ad illos Lugduni agentes, Petrus Cordier Parisiensis litteras dederlt, quaruni summam exblbet Spondaniis ad annuin mdxii, num. 17, qui et iiumero superioii 16 scripserat Patres illos primo Taurinnm, dcin Liigdunum emigiasse. At si Lconis X Diploma lelatnm ab aunalista sequenti anno mdxiii coosulanius, Taurinensem slalionem pro Astensi posilam constabit. Ita cnim Leo ibi num. iJO, conciliabuli cungregationem Pisis, .Mediolani, Asta; et Lugduni n. Hsc de Synodo Pisana animadverteuda occurrerant. Cxterum jiiia Palniin Pisaoorum adversus Cunciljum Philippus Dccius,
:

Tristani
ea,

lilius,

quam pro asserenda

qua; cjus liicubralio allera est ab Mediolaoensis juiisconsultus, defendit scripta .\pologia pro justiticatione Concilii Pisani auctnrltale Concilii generalis supra papam dcdlt. llanc nna cum opcie illo priori Goldastus in collectione de
;

Monarchia Imperii pag. 11G7, lom.

ii,

nov. edil. inseruit. Allcr qui Pisanis favit, nl ex Diplomate Leonis

lelaio ab annalista A. iiDXiii,

num. 51

eruilur, fuit Zacbarlas Eerrcrius Vicentinus, abbas Subastensis, qucni apologix ciijusdam aliaruinque lucubralionum (Tractaluura)

auctorem accasal Pontifex venlamque ea de re postulanli, ac dogmata illa ejuranti indulget. Pro Pontlfice surrcsil Aneelus Anachoreta Vallumbrosanus scripta oratione pro Concilio Latcranensi adversus convenliculum Pisanum. quam iccilatam Homre A. Mnxii, eamdeinque anno non designato editionis loco vulgavit. Calamum eliam pro PontiQce acuit Thomas de Vio Cajelanus, Generalis .Magister Ordinis Pia;M.vnsi. dicatoram, dein S. R. E. cardinalis, vir xtale sua doclissimus.

JULII
iii

II

ANNUS

9.

CHRISTI 1511.

555

orniios, qiii
;

illi

conciliabiilo Pisano adliffirelioc

sccretarius aliam sententiam legit conlra alinm

rciit

unde

Florcntiiii

timcntcs, ac forsan

quartum cardinalcm,

vidclicct

najoccnscm
:

magis ex 00
lici
iid

tiiiicntes, iiiiia

cardinales sciiismact forta-

((ua lccta per socrctarium, Ponlifcx clevala ali-

Conciliiim venire parati, non sino exor-

citu \cnire volcbant,

litia

qninctiam arccni

quaHjue Pisana in maiiii)ns snis liabero quif dno Florentini coynoscentcs malornin causam fntnrum, iniiibiicrunt cardinalibus, ne cum gentibns armorum, Pisas accedcvolcliant
:

rcnt, aliociuin cis resisterent,

qnod

ct fecerunt

nnde apparatus bujusmodi conciliaris |iro partc cardinaliiim schismaticornm ad nibilum redigi
ca'pit; et niliilominus Pontifcx per interiiniilios

qiiantulum plus solito vocc dixit Ha [ironuntiamus. Et idcm procurator fiscalis, ([iii vocatur doniinus Marianus de Oisinis civis Iiomauns egit gratias Pontifici de bona juslilia ct conversus ad duos notarios camora; [)ro[)terea ibidcm pra^scntes rogavit eosdein ut dcsuper unum vel plura Instriimcntum et Instrumenta conficerent. Et sic notarins iiiius, qui fuit dominus Melchior de Campania rogavit testes
: ,

prffilatos,
storii.

qui

ibi

aderant, ctc. et sic finis consi-

bortari fccit cosdeni cardinalcs, ut ad

:

grcmium

Ego autem, qui continue ad dextram

conversus tunc ad Pontificem
:

Ecclesiae Piomana; redirent et quia, ut in proverbio dici solet, pcdem uiuim in duobus cal-

Pontificis mansi,
dixi
[ilausibiliter

Sic eant, beatissime

pater,

ciamcntis retinere volebant: nequo omnino Pontitici adbcerere, neque a rege Francia; omnino
desciscere andcbant, Pontifex statuit

inimici tui et Sodis Apostolica;; ct Pontifex ad me ridens Et sic ibunt etiam alii, quos
:

omnes

omnino

se

intendimus privare, ex eadem

pulsis ita
iis
,

Iiac

causa

De,

de ipsis jure

et juslitia

ulcisci

undejam

ap-

e cardinalitio

scnatu, Sabinensis

proximante tempore in monitorio emanato pra;[tarari omnia fecit, qua; ad iliorum privationcm (lertinebant. Itaque tcmpore elapso illico Pontifex consistorium secretum tenuit, in quo servari terminos judiciarios fecit, maxime contra
cardinaleni
tus

episcopatns cui Bernardinus pra;fuerat in Franciscum cardinalem tit. XII Apostolorum

translatus est
"
'.

Dilecto

filio

Francisco episcopo

Sabi-

nonsi, etc.

Itajocensem, qui juravcrat, ct se

pra^terito

obiigaverat sub perditione capelli etcardinala-

non recedore, prout supra anno

ct

provisiones Ecclesiarum apud et in antea vacaturarum ordinationi ct dispositioni nostra;

"

Dudum

Sedem praedictam tunc vacantium

scripsi;

termino scrvato
Mercurii
xii,

in illo consislorio,

quod trum
MDXi
,

fuit die

Pontifcx, babitis Pa-

reservavimus, docernentes ex tunc irritum et inane quodsecussuper his perquoscumquequavis auctoritate scienter vcl

volis

statuit oinnino

super bac privatione libore agenda, hac die Veneris, xxiv Oclobris consistorium [lublicum tenere. Et sic
et Ponlifex in

attcntari.

Postmodum vero

ignoranter contigerit Ecclosia Sabinensis,

filiuin et perditionis

ex eo quod nos iniquitatis

ipsum

aulam majorem, qua;

Et infra
:

re-

galis dicilur,

qua;que est inter duas capellas,

.

veniens parari fecit

35.

olim Sabinenscm episcopum, propter hoc ad nostram pra^scntiam logitime evocatum, suis culpis et domcritis exigentibus, Ecclesia ipsa, cui tunc prascrat, per nostram definitivam sententiam de fratrum no-

alumnum Bernardinum,

Postquam cardinales, qui fucruiit in totum numero octodecim, prsestiteruntobodientiam paptc, dominus Justinns, qui fuit advocatus fiscalis, incocpit et proposiiit

suum

tlienia

totam vilam etdemerita cardinalium privandorum, necnon fugam, ac ministerium Apostolicum, ac resistentiam eorum, ac etiam indictionem Concilii Pisani recitare, etin fine concludere, eosdom ut schismaticos et omni inCaiiiia [)Ionos debero privari, etc. Et eo finito [irocurator fiscalis petiitineadem causa ob rcbellionem ipsorum cardinalium [trivationem mcrentium concludi. Et Pontifox rcs|)Ondit Concludimus. Rursus [irocurator idem repetiit [)ronuntiandum in causa ct causis, ot olevata manu adversus
:

strorum consilio consistorialitor promulgatam privavimus, et realitcr etiam amovimus ab eodem apud Sedcm eamdem pastoris regimine fuit destituta; nos ad provisionem ejusdem Ecclesia; colerem et felicem , et infra, ad te Basilicae XII Apostolorum presbyterum cardinalem, consideratis grandium virtutum mcritis,

quibus illaruni largitor personam tuam multipliciter insignivit Altissimus, et

Ecclosiffi
,

quod tii, qui Sanctononsi cui cx concessiono ot disponsatione A[)OstoIica praicssc dignosceris,
hactenus laudabiliter pra^fuisti, scies et poteris Ecclesiam Sabinensem pra>dictain salubriter regere ot feliciter gubernaro diroximus oculos
,

Poiitilicom

cum

duabiis ccdulis

duarum scnten-

liarum porrexit mibi, qui de mandato pap;c illas ccdulas accejii ct dcdi in manibus propriis papa. Itaquo [lapa dedit eas secretario, dicens Accipe el lege, ut omnes te intelligant. Itaque secretarius primo legit sententiam contra tres
:

nostra;

mentis,

etc.

Dat.

Roma; apud

S.

Pc-

trum MDXi, IV kal. Novembris, Pontificatus nostri anno viii .

37.
refiilnta.

Decreta Conciliabuli Pisani a Cajetano Perculsus ca scntcntia Bcrnardiniis

cardinalcs, Aidelicet S. Crucis, iMacIoviensem^

ct

Carvajalus,

seditionis

pra-ciimus aiictor,
2G9.

(iiii

Cusentimim.
3().

Qua

scntcnlia linila

)>,

ot iiifra

<

idein

Jul.

II.

lil).

null.

Lxxxiv.

p.

556

.irLII

II

ANNUS

'.).

CllKISTI

1511
'

IMsas profectnrum se denegarat, iiisi C;rsarei oratores adessent, in desperationem conjcctiis

Gallis sc conjiinxit;
a qiiiluis

iu\tscs coiicilia-

buli rciiiintiahis primain sessioncm (juinla No-

vcmliris die tenuit

'.

In

sccunda scssionc
,

sii-

anctoritatcm de eorum causis (iiii concilialiiilo adlncrcsccrcnt, cojj^noscciuli sil)i ascivit. In tertia I'isani convcntiis pr;rsulcs iiu-

prcmam

Thomas e Vio C;ijctaniis Ordinis Pr;cdicatorum, postea cardinalis, erudito Commcntario, qucm superiori mciise cdidil, ad nclarios 1'isaiii coiiciiiabiili coinpiinuMidos coiuitus ac primiiin ostendit cx institutionc Clirisli papaiii hai)Cic suprcmam potcstatcm in Ecclcsia I)('i, Cliristuiii rcguiii Uegcm domiiiaiiliunKiuo
pr;cter alios
:

mero
Iiostis

paiicissimi ct r.alloriim rcgis

scrvitiiti

.lulii

paiue
lioc

addicti

fingcntcs

universam

Domiiiatorcm potuisse in Cliristiana rc|)ul)lica dcmocratiam aristocratiamve constituere; monarchiam tamen prwtulisse, dum uni Petro polMatlli. xvi. Tihi daho claves rtc. promissumqiie complevit, diim Joannis ult. ei dixit Pasce oves meas; quorum oraculorum in-

Ecclcsiain ab

iis

rcpra?sentari,
iii
:

dccrctuin

licitus cst

Constanticnsis C.oncilii

alicnum scnsum dcStatuit et ordinat, in-

tortum promiilijarunt

<>

frascriptos canones sacriConstanticnsis Concilii

in V sessione editos, ut in ea jaccnt ad

observari debere, et

eorum tenorem

in

unguein hoc dc-

tcrprctationem ex sanctis Patribus Grcgorio Clirysostomo, Leoiie, Tlioma Aiiuinate, Conci-

liorum

Constantiensis

et

Florentini decretis

creto inscri, ac pro constantissima vcritalc ab omnibus teneri qua; se^iuuntur. Priino ciuod

sacrosancta synodus in Spiritu sancto Icgitiinc congregata Concilium gcncralc faciens, et Ecclesiam Catholicam reprcesentans, potestatem a
Christo immediate habet,
cui

dcindc expcnsis(|uc pluribiis (liucstionibus de comitarata inviccm Petri et aliorum .Vijnstolorum auctoritatc ostendit, quod alias ostcnsum est iii Aiinalibiis \ A|)Ostolos fiiisse Pelro Pastori subditos, cuiii ulique oves
illuslrat. .Vgitatis

cumque

status vel

dignitatis,

quilibet cujusctiamsi papalis

neque eo

existat, obedire tenetur in iis qua- pertincnl ad fidem, exstirpationem schismatum et reforma-

Pasce oves meas; tum discrimen dignitatis inter Petrum et Apostolos reliquos
essent Christi dicentis Petro
ovili
:

exclusi fucrint

(luintuplcx distinguit
311.
'<

'

tioncm

Ecclesiffi in capite et in

membris

Edi-

tum tum

fuisse a patribus Constanticnsibusid decre-

quinque esse diflcrentias inter potestatem Petri et aliorum .Vpostolorum. Priina

Scito
est in

vidimus

cum

de

tollendo

scbismale

modo

dandi

et

accipicndi, qnia Petro

ambiguosque PontificesSynodo OEcumenicw obnoxios sanxit, ut alias ostensum et proximo anno fusius ostendelur, ex quo male
ageretur,
intellecto Basilcenses scliisma conflarunt quorum furibunda fffdaque vestigia secutum Pisa:

data est ordinaria, aliis autem ex speciali gra-

ut explanatum est. Secunda est in offlcio, sequilur ex prima, quod Pctrus factus est vicarius generalis Jesu Cliristi, alii veio facti
tia,

ct

velut legati seu delegati ejus, juxta illud Pauli

II

num

conventiculum, cx antecedcnli subdolo, ct

:

ad Corinthios v
ista.

Legatiune pro Chr/stit fnnijiult.

:

in adversum sensum detorto plenam vilio coiiclusionem hanc elicuit Item sccundo declaconditionis, rat, quodquicumqueciijuscumque

imrr; et ad Epliesios

Lefiationc funr/or in
.Vpostoli

catena

El lioc

ipsum

nomen

iin-

portat a missione sum|)luiii,

quamvis extenso

status et dignitatis, eliamsi papalis existat, qui

vocabulo

in pr^cfatione

dicantur vicarii. Terlia

mandatis, statutis seu ordinationibus aut pr;eceptis hujus sacra;Synodi, et cujuscumque altcsupcr rius generalis Concilii legitimecongregali
prsemissis, seu ad ea pertinentibus factis vel faciendis obedire contumaciter contemi)serit, nisi resipuerit, condignw pffiiitentiffi subjiciatur,

jurisdictionis

quod aliorum potestas supra se invicem, sed super alios; Petri vero potestas erat et super alios et super ipsos reliquos Apostolos, diccnte sibi soli Cliristo Pasce oves meas; in quarum numero sine dubio erant Apostoli; ubi Chrysoest in objecto potestatis,
iion erat
:

puniatur, etiam ad alia juris subsidia, si opus fuerit, recurrendo . Jactabant falso paucorum pra;suluin Gallorum, quos ii Ludovici regis Pisas traxerant, regubantque imperia, coetum generale Concilium esse; atque
et

debite

ab squitate penitus abborrens

et

inauditum

erat, ut Romanus Pontifex ciijusvis princi[)is vi et arte congregato convcntui siibderetur; quarc

horum cdiclorum promulgatores temcritatis veniam supplices rogaturos inspecturi sunius. 38. At noii modo non subjcctum illi, verum
nec etiam generalibus omnium priiicipum episcoporuinve coiivciitibiis subjici iiuliil)itatuHi Ponlillccm, cxcepto canu lucrcsis^ dcmoiistravit
coDiil. p. 91.

stoinus dicit in persona Christi ad Pctrum Loco mei prsepositus esto et caput fratrum tuorum. Quarta est in perpetuitate potestatis, quia aliorum potestas linienda crat cuni vita corum; (luoniam data est cis in persouis propriis pro solis personis propriis, et iion pro eorum successoribus; Petri vcro polcstas us(|ue ad consumiiuilioncm s;cculi perscvciat, quia data est sibi lii pcisiiiia |iroi)iia non soliiin pro seipso,
:

scd

oiiiiiibiis

succcssorijjus suis; (iiiod sancti

aliis

docloics cxprimuiil sub

(|iu)(l (lala

vcibis dicendo,
Ecclesi;c
*
:

cst Pctro

in

]icisoii;i

et

cx iiac (lincrcnlia oiitiir, tiuod luillus est suc'

Tli.

Vio tiuci.

1.

ile

coiniiacalione ancluiilalis i)ap;c ct coiic.

c.
I

.Vcla

1'is.

1.
*

=TI;on). e Vio Iract. I. c.

7.

'

Annal.
in

to.

i. ai).

Cl).

Tlioin.

Vio Iracl.

I.

r.

3.

12.

^ licclesui'

pcisona Pein.

jur.ii

II

Axxus

9.

CHRISTl 151
intliiere iu

557
officio capilali

cessor Joanni!;,

aiit .lacohi,

nec etiam Pauli Apof,ni-

corpus reliquum, idco

stoli in aiictoritatc

Apostolaliis iiniversalis

data, toli corpori data dicunlur ct sunt.

Scripsi
a?tatis

bernationis EcclcsiLe sicut Aposloli jTuhernal)ant ubi(|uc, sed tantuni in potcstato ordinis ct i"cgi-

lloma) die xu Octohris anno salutis mdxi,

vero mcie XLin

4:2.

Ecclesiajsuccedunt cpiscoiii sed solius Petri successor est et dicitur pajia, ut patel in allegatis superius. Uuiuta et ullinia pro
certai
;

minis unius

Pisis Medii)lani(tn factiosi se conferunt.

Prorumpcre ulterius parabat projccta eorum audacia,

cum

fortuilo casu coiiciliahiiliim suuin

nunc

est in ipsa

essentia

potcstatis, (juoiiiam

dissojvere coacti suiit repentino tcrrore circiimfiisi ', oi)orto intcr Pisanos ctcorum familiarcs tumullu. Prasbuerat occasionem Galli unius insolcntia, qui mcretriculam in platca affecerat injuria, ad quam ulcisccndam capessivit arma populus quem cum Lautrechii regulus et Castiiioiiffius Galloriim duccs tumtiltuin sedarc nitcrentur, sauciati sunt quamohrcm trepidi car(iinales sediliosi, metuentes ne motus iile piorum studio augcndiis in ipsorum capita verterclur, seiiue omnibus invisos agnosccntcs, cum
;
:

auctoritas
a S.

communiter Apostolisdata

ex

vi

Apoet

stolatus, fuit velul potentia cxccutiva,

unde

Tlioma vocatur auctoritas iiiibernandi, gu-

sonat; auctorilas vero data soli Petro cum factus est papa, dicente Cliristo Pasces oves meas, est potenlia prwceptiva, et propterea vocatur a S. Tlinma Dedit ciiiiii aucloritas regiminis . Et infra Salvator onmibus Apostolis commiiiiitcr iit exeiiui possent in eis ad quos mittebantur
:

bernatio eniin executionem

omnia, quBB poterat exequi Petrus,

piita

insti-

a Florentinis

nunquam

obtinere potuissent,
pra>sidio

ut

tuere Ecclesias et episcopos, docere ct

excom-

Pisarum custodia Gallico

transferretur,

crederetur,

municare
-iO.

etc.

Petro

aulem

absolute dedit

petentiquc antca Cajsari, ut alio conciliabuluin

potestatem

omnium,

etc.

responderanl,
vidcretiir

iioii

liiiii

(|uidcm

deinde Tbomas e Vio argumenla adversariorum contendentium, reliquosApostolos Petro dignitate suppares fuisse /tumcontroversiam recenter motam, an papa Ecclesife sive Concilii OEcumenici im[)eriis sit obnoxius discutit -, proposilisque contrariis sopbismatibus, Videtur quajstionis diffinitio ita concludit *
Diluit
:

transferciidum, ne Latcraiiensi (losterius minus-

que juridicum
die,

scd bahilis aliquibus

Pisis sessionibus

morem ei

gestuin

iri

sequenti

nimirum duodecimaNovcmhris, tcm[)orum angustiis |)ressi .Mcdiolanum traduccndum deGrevere, donec de

:

communi

loco

cum

Pontifice

facta in Concilio Florenlino,

lali et

quod quia

cxOrieii-

Occidcntali simul Ecclesia conflatum est, cajteris Occidentalibus tantum aiitefertur, et ibi
ut in
I

Cum, inquiunt -, ad omnem consensissent dissensionisetschismatis malcriam rcpellciuiam decretum sit, ad sanctissimum dominum papam

oratores mitli dehere, qui de

accommodo

oinni-

cap. verba adduximus,

est

non solum

dicilur

quod papa
doctor, sed
a

omnium

Cliristianorum pater et
uuiversalis Ecclesia;

quod

est etiain

bnsque communiter tuto ac idoneo loco juxta tradcnda mandala pertracteiit, ac dumabffiquo justoque ejus sanclitas noii dcclinet, in commisconveniant et concludant, statuit et decernit sui dissolutione i|)sam sanclam Synodumad inclytam Mediolani civitatem interim in assidua continuatione ad tempus transferri, proutexnuncsancto Spiritu auclore transfertur, ubi tandiu permaneal, <|iiandiu vel cum eodem sanctissimo pa|)a, quod utiiiam succedat, de communi loco concordi asscnsu concliulatur vcl si ((juod absit) secus accidat, gravius ac maturius quorsum navandum sit, ab ipsa sancta
sis

pastor, gui)ernator

ctrectorcum plena potestate

:

Domino Jesu

Cbristo instilutus in B. Petro

ahsque ulla

dicant ipsi an qua;stio potuerit clarius exprimi,

quod non solum omnium membrorum, sed

nalor
est,

ip-

sius universalis Ecclesia} pastor, rector et guber-

Pelro, cujus est successor,

etquod non mcdiante Ecclesia, sed in plenam i)otestatem

et

pasccndi, regendi

guiiernandi

universaleni
.

Ecclesiam a Domino Jesu

-il.

Clirislo accepit

Dissolvit" dein lucuienter Cajetaiuis fu-

tilia

tiensi ct Basilceiisi CMjnvcnlibus

adversarioriim argumenta, sive cx Constande quibus jiro;

ximo anno cum

venticulo jactata fuerint, dicetur

gelio, Saiictis l*atribus,
tita.
tis,

scbismaticoMediolanensi consive ex Evan;

bumanaque

politia pe-

In primis sententiam Augustini pronuntiau-

iiuod Pclrus in persona Ecclesia et unitatis

ita

clavcs acccpil,

ostendit

Dicendum
est

est
sci-

Synodo dcfiniatur . i3. De hoc concordia; coUoquio a factiosis cum Pontiflce ccepto meminit Coccinus his verbis ' ^iomine Concilii decem delegerunt civitates, quas Julio Pontifici obtulcrunt, quo pro OEcumenico seu generali Concilio agendo aliquam ex eis eligeret et quod si ei nulla ex eisdem placct, ut ipse vicissim deccm deligat
: :

quod per
licet,

hicc

onmia intelligendum

boc
:

civitatcs, et
quffi

electionem

offerat. Civilates

autem,

(|uod iion soli persona; Petri, sed officio

et

Pontifici

fuere oblata?,

erant

Constantia,

suo perpetuo duraturo ha^ccollata sunt

ofticium Petri est oflicium capitis,

quia

Taurinum, Bisuntina

civitas, Gebeniia, Metensis

quod habet

civitas, Casale, VercelUe,

Avenio,

Lugduuum

et

'

Tliiiiii.

lli.

c. S.

e Vio tiacl. 1. c.
'

Ib. c. b,

(j.

'

Guicc.

I.

IX.

.\cla

Pis. conciliab. p. 103.

'

Cucciu. de

Ib. c.

!).

beliis Ilal.

558
Verona
tifice
.

JULII

II

ANNUS

9.

CHRISTI 1511,
nemine, quem actis Deiparaj gratiis in ;edicula Lauretana susperuli voluit. 13. Decorarat Pontifex anno stiperiori Lauretauam Basilicam, ut ex illius Monumentis
narrat Tursellinus
sacra
arae
suiiellectili
:

Indigniini erat, ut pari jure

cum Pon-

conteiuicrpnt, siiluiilii]uo

|)rinci|ii

ad tucndam

ges iniperaniii ilarcnt, niaxime cum in cclebrando Concilio Ecclesiasti-

suo lenulla urbs

ipsa

cam

di^Miitatcm

accommodatior,
At
'

quam
illi
;

Aram,

imiuit,
ratus,

Clirisliani orbis metro|)oiis esset.

Mediola-

augendam

maximani egregium
illu-

nuin concessere die septima Decembris quoruniinifressu funestatamurbcmarbitratusclerus Mediolanensis ', mox sponte templa clausit, sacrorumque usu abstinuit tum fideles bosce seditiosos prsecipuequc Bcrnardinum Carvajalem publicis maledictis devoveruut ca?tera Concilia ad conglutinandas Ecclesia; discissas partes instituta, iioc autemad schismacreandum confundendanuiue Ecclesiam congregari. Hic vero populorum pius ardor postea restinctus fuit, oppressaque a Fuxcnsi supremo Gallorum duce libcrtas. Meminit de illo |iopulari in facliosum
: :

amiculum exveste

attalica crispante, argcn-

team crucem pondo librarum quadraginta

sam

auro, etantiquo opere cwlatain

bina item

sesquicubitalia candelabra ejusdem matcriae afque ojieris pondo xxvi ab Urbe misit, et extat
in turbiiiata crucis basi titulus,

haud obscurum
Deipara)

indicium
victoriae
:

[lartffi

a Pontiflce Deipars virginis ope

II

Julius

Pontifex maximiis

virgini Lauretana? dicavit

anno mdx.

In

hoc signo

vinces

menta autem

Lauretanffi aedi a Julio collata.

sjies

Addit auctor plura alia sacra ornaNon illum

sua

fefellil,

ut secuturorum tempo:

conciliabulum motu cardinalis e Pria,

et

pro-

rum

ximo ineunte anno magna ex parte cessasse Ludovico regi signiflcavit '. Ut vero Galli acerbitate usi in pios Mediolanenses, vi ipsos ad excutiendum conversis rebus Gallicum juguni concitarint, suoloco dicetur. Kunc aPisani conciliabuli temerariis coeptis, ad reliquas turbas, quie lioc

potitum aulem ipsum hoc anno mense Januario Mirandula referunt scriptores ', e quibus Paris de Grassis rem ornaillustrabit historia

tam

siiis
4(j.

circumstantiis

ita

describit

Die XX Januarii, qua SS. Fabiani et Sebastiani, intelleximus

fuit

festum

Mirandulae in deditionem Ecclesiffi

gis

oppidum venisse, masponte

;

anno Christianum orbem terruerunt, narrationem convertamus. Refert in li. Potitur Mirandida Pontifex.

tamen

vi et belli

extremitate,

quam

nam

sanctissimus dominus noster, qui indesi-

Diariis suis Paris de Grassis

',

Pontificem ineunte

nenter in castris sub mcenibusipsiusoppidi fuit, nunquam ab expugnatione et a tormentisjacien-

anno

aegre ferentem segnius

rem bellicam
:

geri

a suis,

cum

tribus cardinalibus in castra

defixa

apud

Mirandulam

profectum

Die,

inquit,

Jovis secunda Januarii hujus anni mdxi sanctissimus dominus noster Julius ex Bononia recessit profectus ad exercitum militiffi sua^, infellecturus causas quibus capitaneus et alii praefecti militum non procederent ad conflictum contra hostes Gallos, aut ad expugnationem Mirandulffi ac Ferrariffi, prouteis quotidie mandata, et pecunias, et gentes, ac subsidia dare non dcstitit
:

quin semper suus exercitus capturam procederet. Igitur op[)idani, cum quibus domina illius oppidi qua; erat filia domini Jacobi de Trivultio nobilis Mediolanensis, et regis Gallorum intimi sese discretioni dederunt, remittentes omnia ejusarbitrio. Et sic dicta die xx Januarii hora circiter xxi ipse summus Pontifex Miraudulam ingressus est. Vertit
dis cessare voluit,
illius

ad

deinde studia sua Julius ad urgendum Ferrariense bellum, atque xi Februarii Imolam, ac vigesima Ravennam perrexit ^ cum ejus copiae
:

et licet ab omnibus et universis tam pra^sentibus et praelatis de curia, quam etiam Bononiensibus ipsa profectio damnaretur potius, quam proba-

Ferrariensi
;

Gallicis viribus suffulto

deletae

retur,tamenipsePontifexomnibussupradictisad-

ad lapsas tamen instaurandas res majori ardore incubuit, et cardiiialium collegium ad ingravescentem factiosorum hominum temerisunt

ductus statuitproficisci

cum

cardinalibus tribus

solum,videIicet Regino,Aragonensi,etCorneIio: ipse autem in lectica delatus est reversurus, ut

dixit,

tatem reprimendam auxit, donatis publico sacrae purpurte jure octo viris insignibus, cum quibus
curas partiretur, quos triennio ante creatos cardinales, sed non promulgafos vidimus, quorum
Paris de Grassis, ciijus frater legationibus conspicuus sacris pluribus gestis apicibus ornalus est ait enim ' Anno mdxi, 47. Cardinalium creatio.

infra dies

ad plus decem

Accusant

nonnulli scriptores Julium tetate affecta vigenteque Hyeme bellicis tempestatibus se exposuisse, traduntque ' illum ingenti periculo non sine divina ope liberatum, cum globus ferreus

nomina recenset

ingens instar humani capitis tormento Beneo vibratus tentorium Pontiticium dejecisset laiso

<

.\cta conciliab. Pisan. p.

104.

'

Guicc.

lit.

in

Append.
Vat.
p.

Act. conciliab. Pis. p. 162.

1.

x.

'

Exl. ejus

Paris to. ni. .Ms.

arch.
5

Trith.

eod. to. Laur. Guicc.

22. Bonac. in Diar. Trith. Chron. Hirsaug. elalii. Chron. Hirsaug. hoc ann. Ferron. in Lud. XII. Paris * Turs. I. ii. hist. Lauret. c. 12. ex tradit. V. p. 623.
in

Ravennae,die Lunae, x Martii,Ponlifcx cardinalibus antiquis xi pra!sentibus creavit novos cardinales octo in totum, ex quibus fuerunt duo absentcs nomina eorum sunt revereudissimus dominus Cbristophorus archiepiscopus Ebora; '

ttonac. in Diariis. Guicc.

II.

I.

to.

p.

625.

ix. Marian.

I.

'

Bonac. in Diar.
elench. card.

xx.x. c. 2.

' Id. ib.

Paris

Paris ubisup.

1.

ix. Marian.

I.

xxx.

c. 2.

p.

640. Conlelor.

in

JULII
censis

II

A>fNUS 9.

CHRISTI 1511,

559

natione Anglicus, ct tiinc rcgis Anf;li;c

:

l'ontificio exercitui obsisterent,

rcverendissimus dominus Autonius de Montc archiepiscopus Sipontinus, et tiinc auditor camera? et rolic reverendissiinus dominns Petriis de Accoiitis episco])iis Anconitaniis, natioiie Tuscus, tuuc refereniiarius et signafflr siip[iIicationuni gratice, et auditor rotae ac vicaorator
: ,

raria

caperetur. Hinc Pontifex cxaminatis

e([uitibiis

quominus Ferom-

nibus de sua militiatam

quam

pedili-

bus, et visa oinni re bellica sine artigliaria sua,

quod major et

[lotentiorcssct

quam

Gallica,

nam

Galli erant circiter septingenti equites, [ledites

riiis [iap;T3

in

Urbe

reverendissinius

dominus
epi-

Acliillesde Grassis, frater

germanus meus,
rotpe,

vero sex millia, nostri vero ultra milie et quingentos ac peditum novem millia, statuit ut omnino Ferrariam adirentcx[)ugnaturi inaxime
;

scopus Civitatis

Castelli, natione

tiinc refcrendarius ef

auditor

Bononiensis, ac multariim
sanctissiino

quod
qui
et

inteliexit in ea cives contra milites Gallos,

ibi

erant custodiae causa

tumultum
:

fecisse,

legationum

officio

functus, sub

niultos ex eis occidisse, pojiulumque inpartc

domino nostro ad regem Franciae, apud Helvetios, a[uid im[)eratorem, apud regem Hungarire, apud regem Polonife reverendissimus dominus
:

optare deditionem in Pontificem

quod

si

Galli

tam qui
pro

in

castris,

quam

qui

Ferraria; essent

Franciscus Argentinus episcopus Concordiensis, natione Venetus, tunc Datarius Apostolicus

:

reverendissinuis

dominus Bandinellus Saulus,

electus secretarius papa?, et

libito niterentur omnino ad conflictum pugnae devenirent. Itaque hac conclusione facta, ct omnibus qua; ad eam pertinebant ordinatis, dimissisque in castris suis duobus cardinalibus,

natione Januensis,

videlicetSenogalliensi, qui prius ibidem legatus

fuerat designatus, et Cornelio

miiltorum collegiorum officialis. Absentes autem tucrunt, reverendissimus dominus.Mattbaius episcopus Sedunensis, natione Helvetius revercndissimus dominus Alfonsus filius magnifici Panilul[ibi Petrutii, primas Senensis, tunc electus Suanensis . 48. Exercitus p}'0 recuperanda Ferraria a
:

natione Veneto

admodum
bellicis

juvene,

et

ut credebatur,

experto, ipse

parum in Bononiam reversus est

fuit Veneris, ut

septima Februarii die, qua?

cito recederet versus

inde

Massam

et

Lugbum, unde

Jidio comparatus.

Perculit ea novorum cardie Pontificia

reliquum gentis suae pedestris ad exercitum mitteret in succursum aliarum gentium praedictarum. Sunt qui dicant Pontificem consulto

naliuni creatio seditiosos, qui

curia

Bononiam venisse ea

aufugerant

non tamen coercuit. Horum primus

cardinalis Eboracensis

ratione, ut si casu Galli prsevalentes nostros fugarent ac superarent, ne

Cliristo[)liorus

creatus

cum
sus.

eis
50.

est in Pontificio exercitu legatus,

utobsidionem

Ferraricnsem urgeret, ad

quem

bre dattelittera;'

FortissimumpotentissimumqueexercitumconAlfonsum Estensem civitatem Ferrariensem ad dictam Ecclesiam, (scilicet Romanam,) nunc devolutam, occupatam indebite detinentem paravimus, nihilque omittendum putaiites, quod ad oflicium nostrum et ad facilitandain expeditionem recuperandae dictsecivitacircums[iectionem tuam ad expetis pertineat ditionem bujusmodi, ut eidem exercitui praiesse debeas mittendam duximus utquae nos coram,
tra iiiii[uitalis filium
:

si

per valitudinem

et alias multi[)lices

occupa-

tiones Pontificias a civitate nostra Ravennatc,

qua ad praesens cum curia nostraresidemus, discedere licuisset, facturi eramus , et infra tua exactissima et pervigili diligentia adimplere cures etc. . Instruxit legatum Julius am[)Iissima aucforitate, utFerrariensem ex[)editionem cum dignitate conficeret. Datum Ravennffi anno mdx, VHl kal. Ajirilis, Pontificatus
in
:

Bononiai agebat hoc anno Julius die Ccente Dominicaj, quo ha;retici et alii graviorum scelerum rei consueverunt solemni ritu anatbemate percelli, in Mediolanenses pariter senatores, et aliarum Insubria; urbium magistratus, ob prajstita Gallorum regi in exigendis novis vectigalibus ab eo impositis obsequia, sententiam Apostolicam tulit, eademque pcena involuti qui ad Sedem Apostolicam accessuros itinere prohibebant, autjus Ecclesiasticum invadebant^ autPontificiam ditionem occupabant quo flagitio Gallorum rex et ipsius administri se devinxeraut necnon Alfonsus Atestinus ob Ferrariam juris Pontiflcii urbem retentam, et Jacobus Trivultius Gallorum dux qui Alfonsum
;

etiam Pontificem caperent . Mediolanensis senatus censuris

pe)'Ciis-

Dum

ipsum regio

imperio armis tuebatur eadem

',

sententia involuti

omnibusque qui

sentirent

cum

ipsis, sine ullo dignitatis vel ordinis discri-

nostri aiino
iit.

viii ".

Supcrioribus addit idem Paris pervasisse rumorem de scbismate a Gallis conflando; ac de milifaribus Julii in eos et Ferrariensem
consiliis

mine anathematis et interdicti poena est irrogata. ConsignaturDiploma hac loci et tcmporis nota Dat. Bononiai anno etc. mdxi, XVI kal. Maii, Pontificatus nostri anno viii .
:

principes agitur.

gestisque

bsec

tradit

Intellexerat

Pontifex exercitum Gallorum, qui duci Ferrariai favebal, quotidie magis augeri et fortificari, ut

Mantuanis de pace inter Fiebant interea varia de concordiae legibus Pontificem inter Gallumque colloquia belli causas invidiamqiie quisque in
51. /?j conventibus

alium
'

se

judice

derivabat

Ludovicus

enim

Lib. BuU. LXili. p. 243.

Lib. Dull. LXXI. p. 150.

560

JULII

II

ANNUS

9.

CHRISTI 151
Pontifici

1.

Francorum rcx, ilatis Bla;sis nonis Marlii ad Honricmn YIIl Aii^lorinn regcni litteris, qiiosfns
est,

commendaret,

etofferret sna

omnia ob

boiioplaoila

Ponfifiois. liortarofuri]iio papain ad

oninoni

se

opcrani in bcllo

a;(|nilalo iliiii)0-

lraii(]uiIlifafoin Italia'et[)acein inter Cliiisliaiios,

mendo, tnendisqnc fa?deratornm jnrihns

snisse, alquc
:

armaque hujusmodi committenda contra

les
;

infide-

episcoiuim Parisiensem ad Mantuanos coelns ea cansa cogendos legasse cni Honricus die Aprilis sexto respondit magno
'

et sic littcras iirajsentavit,

qnas i^apa consifecit

giiavit

suo secrctario

et

idem

Calancnsis,
;

qui litforas inlingna Ilispanica praisentavit

cas antiquus

sed

se ex iis

discordiis, qua> ingentia

:

secum

niala

orator Hispanns legit

maximam

tralierent

per

dolorc afTectnm rogasse Kl)oracensom arciiiopiscopum

litteris

ac

huinilitatem conlinentes, hortantosqiie ]>apam

oratorem

suum
plecti

Pontilicem, animnin converteret ad ])acis consilia, qna; tcrreni principessummopere com-

deheant.

iio

fidoi

liostos

Cliristianum
rein

nomon oi)primant, addiditque Ferdinaiidum gem Calholicum expedilionem conficere

Maiiros,

Quihus lectis iterum Gurcensis mandata Ca;saris, quasi ut prius et mox Cataniensis in laudem Gurccnsis multa de mandato rogis sui bona dixit. Papa ad ulruinque respoudit commode aliqualifer taxans regem Franciffi, qni ncscio quo spiritu ductus
ad pacem,
etc.

ali(]ua dixit

rogatu auxiliarcs hipiiotoxotas millo lectissimos ox Anglia submitlere lia?c magua cuin laudo ad aniplificandum divi:

soqne ejns

ausus
gat
.

sit

Ponfificoiniinpedire,(]nominus Italiain
rebelles vassallos
corri-

Iranquillet, et suos

num
gori.

cnltuin,

fideique liostes

obterendos hella

53.

Perstrinxit hisce verbis Julins Ludovi(]ui

cum regem,
Qnod vero
;

contra leges ac jusjuraiiduin

ad Mantuanos conventus attinef, ad qnos Parisionsom pitxsnlem missuin diximns cogendi ' ii eraiit, ut Italica confoota
ri2.

Alfonsi Ferrariensis
ciarii

Romanse
;

Ecclcsiai benefl-

pace arma adversus Barbaros verterentur, missnsqne eain ob causam a Maximiliano Ca;sarc MaltlK-cns Langius pra?sul Gnrcensis fuit, ab Hispano vero rege dno oratores decreti Ponti:

tamen neminem eo misit, quod eos cwtus apud se celebrari percuperef, Parisiensemque episcopum ad se pellicere stnduit ' sed is imprudenti abreptus consilio negavit mandata se ea de re ah rege accepisse, qnique cuin Pontifice ipso regis sui causam peragero poterat, iinfex
;

patrocinium susccperat quem propterea .Jiilius ipsc ut defectorem opprimere annitehatur quaiKiuam illum accusant' Galli, Ferrariae dominatum consanguineis suis tradere mcditatuin. Scri|jsit de hac iUatthaii Gnrcensis legatione, deque bellis Italicis Michael Coccinius, qui ab eo ad Pontificem de pacis cum Cssare
:

faotionibus orafionom liabitam hisce conceptam

verhis j^osteris prodidit

jjrovide Gurcensi legationis snaj

snminam

coin-

misit;

nnde abHispanis Germanisqne oratorihns

Gallic;c amplitudinis a?mnlis proditus * esf, ac Pontifex in pristina deprimendi nominis Gallici voluntate confirmatus hasit. Auditos vero Bo-

Beatissime pater. Scripsit alias beatitudo tua ad invictissiinum Ca^sarem, quod ipse me huc ad se legaret pro tractandis, compoueudis et concludendis negotiis, quae pro honore et increinento sua3 majestatis deservire visa fuerint. Cwsaritaque quo desiderio tuo ohtemporaret,
inc
arrci)to

huc destinavit prius tamen quam ex itinere me huc contulissem, beatitndo tua me
:

nonia;,

quo Ravenna
enarrat
"^ :

se

Pontifex contuloraf

inovit, ct adhortata est, ut

cum

oinni celeritate

hosce oratores refert Paris, ac gestorum sum-

mam
rum

ita

XI April.)

papa

niihi

Die Veueris, (nimirnm imposuif, ut locum consi-

pro admissione eorum oratosede ampla sna, et in aula solifa cnm dccem aut circa cardinalibus in eorum inanfollis longis indutis, quod et feci jussitque ut
storii pra;pararoin

maturare conarer, quippe qua; curare velif, quo cum gloria honoreque et Cajsaris et meo ipsius proprio in Germaniam repedarem, et inaxime in re Venctaofficore velit, quodVeneti omnibus,

in

cuni duohus mazeriis prodirem obviain usque ad habitationem eorum, ct eos condncerem, ac

dempto possident loca in feudum Tervisio et Padua, quaj sane ah imperio recognoscere haheant, cerfain quotannis pecuniam Ca^sari pro eisdem pensuri. Et
qua; in
Italiaj

continenti

quandoquidom

Ca>sari

nequaquam honorificum

quod postquam ipsi exposuissent litteras credentiales, quod ponercni ipsum Gurcensem nimirum Malthaium Langium episcopnm in scainno cardinalium poBt nltimum diaconum .
Et infra
feci
:

foret, Venetis Paduani et Tervisium relinquere,

necaliquod habeomandatum pacemconficiendi,

nisi illis locis restitntis
:

qnocirca sacratissimus

quod genuflexi
ct

Itaque conductos eos anfe Ponfificein osculati snnt pedem, ma-

Cccsar rogat atque ohsecrat, ut beatifudo tua, si Veneti obstinate ea loca tenerc nitantiir, digne-

num

faciem papa?, etrursus gennflcxi manserunt donec liinc inde lociiti fucrint. Et quidom Gurccnsis dixit, sc a Cajsarc missum, ut ii)sum
'

tur eosdcin descrere, simulque ea oinnia facere, quffi bonum confoederatum juxta conditiones
fffideris

Cameracensis oportet

et

consentancum

est . 54.

Ext. ca de le

lit.

in

Paris to.

p. 667.

III.

p. 67.

Append. Act. conciliab. Pisan. p. 157.

^

Bonac. in

Diariis.

iii
'

Hiei'onymus JEmiUanus a Germanis in

Luil. XII.

* Paris to

5 Id. ib. p.

662.

Fcrron.

in

jrLrr
carcere
teutiis,
i't

ir

anxus

9.

ut

CHRisxr 1511.

561

B.

Vivrjims ope liheratus.

Hoc anno

ciini

Cirsarcus cxcrcitus siipra Tarvi-

gcre,

neque posset in cnni oculoriim acirm (lcfinec cmicanfem inde fulgorcm diutius
luijusniodi spcctaculis insuelus,

sinos fincs in

incurrisset, atquc in

Venetam ditioncni duce 1'alissia Castrum-Novum, cui Hic,

iiitueri. Ita(|ue

terrore attonitus, totis artubus contremiscere,

.-Emilianus noliilis Venctus postea congrcgationis Sommasciia' conditor a Vcncta republica prajfectus erat bcUi moles esset versa ', rastro vi expugnato, /Emilianus a victore
,

ronymus

quid

rei esset

cxpectare;

cum

beata Virgo

Ilie-

ronymum benigne

intuita, et j^roprio com|icl-

lans nomine, praisenti animo, et hilari vultu,

omni cura vacuum essejubet, cujus preces

menter admissa.

ct

squalidum carcercm inclusus est -, in quo soeva multa pcrpessus, diraeque mortis metu
in

vota, sc advocata ct |)atrona, cssenl a Filio cleIIIc animo ercctus patronam suam inlueri connixus haud commode potuit cumque ociilorum ct animi volu|>tale (luadam
:

perterritus, ad B. Virginis, qua^Tarvisii colitur,

singulari

piotatis

studio

implorandam opem
vita;

convcrsus, posl defleta anteactae

ptus
Vita
est,
'
:

scelera,

delinitus illam obnitcrctur attentius acriusquc

divinitus ab ea c carcere disruptis vinculis crc-

ut refert Augustinus Turtura in cjus

contemplari, tanta sensit radiorum vi obtutus aciem perstringi, ac prope obtundi, ut potuerit

Animum,

inquit, cjus pfene dcstitutum

subiit

Deiparai

virginis Tarvisina;

memoria;

quam matrcm

misericordia^ mortalibus datam,

et

ardentem ineridiani solis facem nuillo commodius intueri. Uuare adhuc animo dubius, levi aliqua somni imagine se illusum putat; cum
beata Virgo coeptis addit, ut vota solvat etvita; emendatioris in posterum consilia ineat; tum

unicum miseriarum solatium,

pcccatoribus

extrcme laborantibus certissimum perfugium a Deo constitutum recordatur. In bujus igitur

bealissima! Virginis tufcla salutis suaj prasidia

manu
que

ad

eum

porrecta, claves offert, quibus el

vincula et carceris ostia rcserare, et

libeat,

quocum-

collocanda putat, qua patrona ct advocata

si

apud Deum
:

scclerum indulgentiam, et aitcrnffi salutis auxilium pollicetur itaque fusa illico ad Virginem non tam longo verborum ambitu, quam interno animi affcctu et lacrymarum imbre gravis et pia oratio, ne se miserum licct cjus clientela et patrocinio indignum tot circumvallatum calamitatibus et tot pressum malis negligeret se e
utatur,
sibi
, ,

non dubiam

abiremandat. Fidem visi fecitexpleta promissio; siquidem ille impiger ad jussa, acet

ceptis clavibus, vinculis

sensit

carccre reseratis,

nem

haud vanam esse tantarum rerum imagitum ad ccelestem patronam venerabunSed

illa

dus, et in gratiarum actione totus cfTusus sc

convertit.

tenucs in auras

dilapsa lajfissimum
et

momento Hieronymum summomcE-

rore suo discessucomplevit; quitandem verbis

actis
tiis

Cbristianis

iilis

peccaloribus

unum

esse,

eum-

que insignem, quibus a Cbristo mater misericordiaB etcommune perfugium dataest proinde ne abjectissimum famulum a filio sibi commendatum clementissima coeli regina et Dei mater despiceret de salute atque incolumitate animi prope desperanti mature subvenirct flagitiis criminibusque suis, quse illi innumcrabilia fateretur, ab irato Filio veniam et pacem posceret non desereret patrona clientcm, rcgina servum, communis misericordiaj parens jacentem in sordibus et squallore filium. Ad bac se nudispedibus eamdem sacramTarvisinam a;dem invisurum, ibique certum sacrorum numcrum suo aire curaturum, et voce tabulisque tam insigne bencficium palam testaturum voti religione obstrinxit Cordi utique Deo beatissima;que Virgini fuere preccs et vota vix enim ea Hieronymus absolverat, cum sese oranti, et
:
: :

lachrymis dolorc et la;titia simul intermixtis, intimo cordis affectu Delparae virgini grae carcere liber egreditur.
o3. Extulit
'

e carcere, quo tanti beneficii sempiternum aliquod ad posteros extaret mo-

numentum
delatas;

et

probata

fides, claves e ccelo sibi

tum manicas marmorca, et reliqua

prffiter

et

compedes cum
cffiteris

pila

crudelitatis instrumenta

interiorem subuculam.

vestibus

nudatus. Ea sarcina quasi tropheo suse victoriae ornatus verius quam oneratus, sese in viam dat. Sed mox aliud iinminet gravius periculum vix enim aliquof passibus processerat, cum inexer:

viam omnem armato occupatam circumspectat. Expalluit .Emilianus, animoque corruit subito hostium incursu, humanisque deficientibus ad
citum Caesaris
pervigilique
iucidit, ct

milite

divina perfugia se convertit; invocat iterum paet dominam suam, ut se praesenti periculo creptum, certo itinere incolumem dirigat, precatur. Nec irritae preces vix enim ea coni-

tronam

multis lachrymis supplicanti candida in veste, necnon coelcsti hicccircumfusa, acdivina plane majestate conspicua Dei Genitrix obtulit, carcerisque tenebras inusitato atque inexplicabili

plerat,

cum priorem

et

speciem

et
est,

habitum
et

referens bcatissima Virgo pra^sto

mox

radiorum suorum splendore dispulit ac fugavit; ex oculis cnim ac vultu, atque adco toto celsissimaB Virginis corpore tanta claritas emicabat,

miraculum miraculo cumulat, hendit, securum sequi jubet,

:

manum
et

appre-

pcr medios

hostes ferrea vincula gcstantcm, alienis oculis minime conspicuum educit hoc praeterea sin-

'

Tuit. in Vit. llieron. .Emil.

' Eoti.

1.

r.

c.

j.

IJ. ib. c.

"

et

8.
'

c. 8.

Cap.

9.

km.

ToJRS

X.\.\.

Rayn.

XI.

56-2

.irLir ir

annus

9.

CHRISTI

tiiilaris

l)onevolcnli;v

spcciinen adiiidit, quod

hoc aliquam iiilcrponi dcbcrf ciiiicdrdiam,

stra

liii-

comitcm prtpbuit, tloncc civitatis imvnia in conspectum sese darcnt. Tum diva tutdaris ct comcs Ilicronynii
Tarvisini ilincris iynaro sc

aclum

cst; si(|iiidcm iste

episcopus, ulpotc

a rcge Gallo

subduclus

ct corruiitus, nihil

cum

Ponlifice cgit aut proposuit, nisi

ut Pontifcx
Crosari

rcpcntc cxoculis scsc mira cclcritato proripuil,

illius

redimcrct Vcnelos, (|uibus adlurseral, cogcrct

lucis

mcntc novo ct insolito splcndorc divina; sul) ipsum disccssum illiislrala ct perfusa,

cosdem, ul septingenta millia ducatorum

occultoque ig:nc diviiii auioris cordc succcnso . Subdit auctor, ut Tarvisium ingressus mauicas,
conipedes, colli vincula, et pilam marmoream clavcsquc in saccllo R. Viririiiisc iliolo susponderil;
cl vicos,

propter fruclus civilatum ab ipsis anlea usur|)alarum, cl pro|ilcr bclli sum|)lus a Ca?sare factos pcrsolverenl; nccnon iit ipsi Veneli darent Caesari liberas civilates

Paduam
;

cl Tarvi-

indcquc dij^rcssus Vcnclias pcr compila inquc arca S. Marci licnclu-iuiii a Hei-

sium, lotiim agrum Forumjuliciiscm aul quod Pontifcx favcrcl C;csari conlra Vcnclos pro recu|ierau(lis pr;ediclisci\ilalibus; quspcum dura

para accciitum pnrdicarit. ri(). Pmdili lia//i (i Guncnsi. Inlcrea dum ingenti c.xercitu, quem ad cenlum millia militum asccndisse scribit Turlura ', CiTsar in Tar\isiuis finibus Venclos prcmerct, ad conquirendas conficienda; pacis raliones Julius tres cardinalcs, nimiruiu Rnpliaclcm liiarium cpi-

admodiim
tifici

Pontifici

vidcrenlur,

maxime

(|uia

pra^fatus cpiscopus niliil pro rclribulione Poiiofferre se diceret, Pontifex tribus prioribus

trium ordinum cardinalibus rcin concordaiulam

dcmandavit

scd omiiia incassum

vilio

(iur-

censis cesserunt,

nam

ipse die

Veneris xxvii
.

Aprilis posl Pascha abiit quasi illiccnlialus, cl

scopum Osticnscm, Pctrum S. num, ct Joanncm Mediccum S. minica diaconum incumbere

-

Quiriaci RegiMariir in Dojussit.

pa^ne insalutalo Ponlifice ct senalu

infra
:

El paulo
illico

"

Quod

Pontifcx animadvcrtens,
:

Addit

Coccinus Ponfificcm liancconcordia' formulam proposuisse; nimirum acturum se cum Vcnctis, ut Vcronam ac Yicenliam Ca^sari pcrmiltercnt; Tarvisinum aulem et Patavinum refusa auri vi jure fiduciariorctinercnt. At Gurccnsem
aliisque non contentum abscessissc ait; neque vero eas pacis leges a Venetis acceptas
liis

oratorem Gallia^ ad se vcnire pctiit qui tamen metuerat; nam eo usque cum Gurccnsi vcnerat

rem

pacis tractalurus ciim Pontifice; sed ille a Gurccnsi cilra venire inhibitus fuit ea persuasione, quia Pontifex eum audire nollet quod falsum fnit. Itaque orator ille Gallus, qui cpi:

scopus Parisicnsis

erat, id

quod falsum

erat ab

fuisse, refert Petrus Juslinianus

',

ac

Vcronam

ipso Gurcensi audiens, significavit regi se a Ponlificc rcpulsum propterea cum Ponlifex
:

Vcneto impcrio non divellere constituisse; caeterum quod nonnuUi tradunl Gurcensem concordite colloquia amputasse quod Pontifex Ludovicum Gallorum regcm pacis lieneficio complecti detrectaret, ac potius exlrcnia [lati mallel; fuitillud a versipclli Gurccnsi jactalum, ut sibi Ludovicum ipsum, quem prodcbat, devinciret; siquidcm arlibus mendaciisque improvidum Parisiensem episcopum dclusit, ne Gallica? paci, cum Pontifice conciliandi

Vicentiamque

cuni vere rcquirerel acccdere, recusavit, donec rcgem desupcr consuleret . 58. Bononia a Ga//is ocoipata. Tcntavit ilerum Julius, inlcrprele Jacohi rcgis Scotoriim

oratore,
risiensi

pacem redintegrare, atque episcopo Pasignificavil,

per se

uunquam

stetisse

ncqiie

slarc

quominus

Italio'

stiano jiax rcdderetur.

,

Cum

orbiquc Clirivero vicissim illi

Gallum Gcrmanumquc cxcusarcnt, concordia?que raliones conquircrcnlur, imporluno casu,

acciirate dcscrihit Paris *, Iii conatus ad nibilum rccidcrunt " Inlerea, inquit, revcrcndus paler dominiis Aiexandcr Fregosus e|iiscopus Viutimilicnsis, natione Janucnsis, qui cxea
:

Francorum regis pcrcupido, componenda' operam navaret, ul narrat Paris de Grassis % qui diserle Iradit, Gurccnsem non pulilicam pacem
sibi

quem

conquisisse,

sed ad spoliandos Venetos artes

omncs
57.

instruxisse,

superbeque

se gessisse

cum

Janucnsium factionc

eral,

qui regi dissidebant,

Ponlifice.
<<

cum
Die, inquit, Vencris

a Ponlifice mitleretur

Januam,

ul popiilo
a Gallis

xxv

Aprilis, qure

defeclionem in Gallos suadcrct, captus

fuitquinta feria post Pascba, cpiscopus Gurcensis oralor Ca?saris abiit ex Bononia, de quo supra,
liccl

Mediolanum vinclus pcrducilur,

et inquisilus
:

multipliciter a Ponlifice honoralus

confessus est, ut dicunt, Pontificis factioncm tunc rcx magis indignatus mandat suo cxcrcitui,
favcbat, ut in Ponagcntcm, inque Bononienscs excrcitum movcrcnt, et Bcntivolos a Ponlifice ex Bononia cxclusos rcponcrcnt. (^uo compcrlo

ctiam usque ad cardinalatus exaltationem exclusive; tamen sciens Pontificem animo csse infcnso contra regem Francia; ob mullas cjus adversum Ponlificem caluniuias et injurias contra Sedem Apostolicam, noluit suo vero Pastori itaque cum Pontifcx expcclaret ab adhaerere
: 1

qui

tum Fcrrariensium duci

tificcm BononiiE

Ponlifex, qui

ampliorem habebat, quam

Galli

Tnrl. inVit. ^milian.

Forbcn.

^ Coccin. to. ii. ler. Gcnii. ex edil.

' l'eir. llnst.

1.

xi.

'

Donac.

in Diariis.

Vixii

habcrcnt cxercitum, cx oppugnalione Fcrraria; ad tuilioncm Bononi;e rcduxit, ipsequc ]iersonaliler in militiam profcctus, legalum, qui fum
erat cardinalis Anglia?, ac

10. 111. r^

GCO.

omncs

mililiso pra?-

JULII
fectos

II

ANNUS

9.

CaiUSTI 1511.

563

hortatur rogai^iuc, ut Gallis instarent,

lil)ert:ileni

luoreiitiirque

Italieani

et

nomeu

Latiuum, ac iniuLiiiuui eoruui ct Pontificis iiosed incassuni luijusmodi exliortatio nam dux Trliini, nepos paiiai ct cafuit ac est pitaueus generalis excrcitus, sive quia timidus, utpote pucr, sive quod affini suo duci Fcrrariensi nocere nollet, sive quia, ut dicitur, a Gallis corruptus, rein iu vanum cgit, nc licel exercitui Galiorum cum suo exercitu obstaret facie tenus, tameu nec uiKjuam hellare, cum fortior esset, ncc ohstare etiaui quominus citra in Bononienses Galli venirent voluit maximc cum populus jBononiensis in armis assitlue csset, oinnis(|ue simul comitatus tam in [ilano quam in montanis contra Gallos unanimis essct. Accedehat quod l^ranciscus Alidositis, tumcardinalis Pajiiensis legatus et ejiiscopus Bono-

norem

ipse cardinalis sa^pe ad Pontificem scripsit, rem eo deduclam, ut palria' illi misercndum jain polius, quam succurrcndum forel. Pius autein Pontifex nunc flensob desperalionem, quia se a
suis prcditum videbat, nunc oh spem factus animosissimus nihil parcehat, quiu oinnia faceret, undesuisfidelissimiscivibus succurreret,

semper
reiit.

se proditum dictitans ab iis, qui sihi magis afquc magis succurrere et favcrc dehe.Mulli

dcrc, opinanfes ut

de lcgato

crediderunt ipsiim de legato diftisi res male cederent, ipsuin tan^iuam proditore poenas suin[itu-

rum
ctis,

Nonnullis adversus Alidosiuin interjedescribit' auctor, ([uo civitas ad Gallos defccit Hora, in^iuit, intcr priinam ct
59.

inodum

secuiidamnoctis,quidamLaurentius Ariostus, et Paxoltus Fantutius, et Annibal Ursius, quibus

Icgalus noster
S. Felicis,

niensis,
ita

admcdum
:

infensus erat duci Urhinati,

curam dederatcustodiend;c

porlte

ut illius gloritc

clam

et aperle iinideret, ac

ante

quam

liostes Galli caslra metati

insidiaretur

propterea, ne de Gallis gloriam

;

erant, vocatis nonnullis satellitibus suis preetcr

rcportaret dux, ohstahat Papiensis

unde

res

eos,(|uos legatus assignavcrat:qui

omnes eunles

eo deducta
et

est,

ut Ponlifexcum Bononiensihus,

ad ipsam portain

nomen

Julii ac Ecclesia; voci-

Bononienses cuni Pontifice utrinque proderentur. Hinc factum ut Pontifex in faucihus liis male tutuni se existimans, ah urhe BononisB discedere, et curiam alio transferre statuerit. Itaque re omni cum senatu recitata, die Mercurii, quffi fuit xiv .Maii, post prandium Uora fcrc XIV, prgeter spein ac desiderium Bononiensium ahiit mula simpiiciter vectus usque ad a'dem cruciferorum suhurhanain, et ihi lectica inclusus Iinolam pervenitubi et pernoctavit in monasterio suhurhano fratruin Minoruin de Ohscrvantia. Inde inane facto, auditaque ihidein in Ecclesia missa, at(|ue etiam milite quodam Cxsare puero admodum creato, Faventiam pervenit in lectica delatus, atque post prandiuin ad Forlivium devenit pluviis continue aut cadentihus, aut minantihus ai|uain. Postea in diluculo ex Forlivio Ravennam venit

ferahantur; et dato signo hostibus, ut propius accedercnl cuin id signum audirent aperuerunt portain ferro et igni et sic illico bostes
, ,

Galli, cuin quibus erant Bentivoli,ingressi sunt clamanles lituluin et noinen Benlivoli ac Galloruin. Cuin aufem porta rumperefur, iion enim sic cito rupta est, quin Ecclesiastici optimi cives a tergo factiosorum succurrerent, impedientes confractionem [lort coiisulitur lcgatus ut succurrat, contra proditores qui ad malum
;

natus, et qui

populum

et

civitatem.ac Pontificis
sfatuit,

lionorem barharis vendere

spondit,

hlande re-

non timendum esse, quoniam optime rebus omnibus et saluti omnium consuluisset.
Ifaque
lioc

cum

alius atque alius ad

,

cum

confugiunt

movens
,

prandium facturus
:

prodilor simulato babitu cuin suis satellifihus circa ccutum aufugit ex palatio versus arccin ubi cuui
:

idein annuntiantes

ipse Judas

ingressusque monasterium inde in arcem se S. Yitalis bahitavit triduum contulit atque mansit, sive quod liherior esset accessus ad cam|iestria, sive quod ibidem tutior viveret ah omni forsan instanle casu. Interim (|uasi horis singulis nuntii e Bononia venerunt frequentissimi de Gallorum accessu versus Bononiam, et de constantia Bononiensium adversus Gallos pro patria et pro papa sed quo magis papa suos milites julict contra Gallos adoriri, co minusagitur. Ita^iue ad usque Kbenum Galli pervenerunt nec tamen unquam Ponlificis
: ;

et

portam proditorie Bentivolis traditain, etalia sua designamenta bene suecessisse cognovisset,
patriam suam
.

ex arce abiit et aufugit ad castellum de Kio

datus.

a duce Crbini truciPontificem cardinalihus captam factiosorum [iroditione Bononiain significasse excusasse legatuin qui feroces in Pontificium nepotem Urhini ducem ut ignavuin ininas etrudcrat cumque excrciliis
60. Alidosius cardinalis

Addit

Paris, his acceptis,

pars dissipata esset a rusticis collectitiis indignantihus quod signa in hostem nonsustulisset,

exercitus se movit. (Imitto

damna
;

inlolerahilia

Bononicnsium tain a Gallis passa, quam a nosed prudeiitia stris imo longe plura a nostris cardinalis de Grassis, qui tum Bononi;^ jussu
Ponlificio remanserat, etfecif, ut oh sancUT Bo-

de eo reficiendo dedisse mandata, ac Urhinale levocato illi ducein Tcrminorum His|ianuin praefecisse. Interea Francisco cardinali Alidosib
significafum placafuin
illi

esse Poiitificem, ac

ne iiiunus
I

ei

abrogaretur Ravciiiiaui se conlu(j?:!.

manffi Ecclesiae revcrenliam populus

patientissinie
tuleril

us^jue

ille omnia modo, quanquani

liud.

I.

Ul.

p.

:564
lisse; cunitiue

.JULII

II

AXXUS

9.

CHRISTI 15 'II.
,

ex equo desiliret vulneribus a duce Urbini proditionis crimen illi objicicnle confossum narrat auctor, non ausis lei,Mli *lipatoribus conlra biscere, cum coedem a PontiUce impcratam interprctarentur moxque Urbi; ;

sam ejus tamen demortui nomcn ejusmodi crimine maculatum fuit referl(|ue Paris , cardJMales dum Pontiflcium dolorem ex illius ca^de acceptum lenire conabantur, prodifionis labem
;

eidem

infulisse

ita

abiit

cardinalis Alidosii

iiatem palrato facinore fujra inde se proripuisse

:

tum subdit Paris Cardinales et prffilati omnes, nuUo penitus discrcpante, rei modum et atrocitalem in Iiumiue Ecclesiastico cardinali et legafo

fuisse aiunt, ut Pontificis Pontife.Y, regisque Francorum rex dicercitur) splendor in triste rerum

amplifudinis

et auctorifnfis

(quam fantam

damnarunt e(|uidem, scd rem lactam elevatis manibus a|)probaruut. 1'ontifex

Ajiostolico

vero plusquani

uUum unquam autamicum

aut

nepotem defunctum flevit, etiam moderamcn ejulandi excedeus tam in lachryniarum eliusione et sui ipsius ia pectore percussione,
aliis

doloris et mopstiti;c argumentis

quam nam ne-

humanarum volubililafis exemplum, vifreamque esse humauam felicifafem ostendit. 6-2. Joannes Mp.dicams instriictus mnndatis pro Hononia et Ferraria recuperanda. Antequam vero Ravenna Julius discederet, exercitui xxu Maii praefecit Petrum tit. S. Cyriaci in Thermis presbyterum cardinalem, ac RononiEE ex

(|ue

cibum tunc capere

ex Ravenna, cum set dicunt autem ipsum in lectica occulte vectum assidue plorasse, et ob id cum iu Arimi;

quin illico abiit nonnisi in crastinum statuisvoluit

:

Hannibalis atque Herculis Bentivolorum tyrannide vindicanda? operam dare jussit cum vero idem Petrus legatus castrensibus labori:

bus subeundis impar

drimestri

obiisset, dein lapso

S. .Maria; in

qua-

num

ne lachrymabilis
luil .

ingressurus esset, nonnisi obscura nocte conspiceretur ingredi vo,

Dominica cardinalem ob juventae florem impigrum

ad labores, prosapiae claritate florentem, bellicisque studiis idoueum, legatum renuntiavit ', atque amplissimis hisce aliisque mandatis instruxit Te civitatis Rononiensis, et exarclia:

Joannem Medicem

61. Eo graviore dolore affectus est quo contumacius transfugae cardinales tra ipsuni erecturi erant,
ei

Julius,
se con-

scelerisque invidiam
uti scribit

creaturi,

tum quod,

Hieronymus

Rubeus

', Ecclesiasticse majestatis adeo graviter nepote violataj vindicem prKcipuum adversus a regum potentiam assertoremque se profiteretur. Tulit, inquit, id facinus Pontifex iniquo ad<<

Romandiolm bujusmodi, necnon aliorum quorumcumque ad qufe te declinare coufigerit, locorum et exercitus liujusmodi nostri, noslro et dicfs Romana; Ecclesiaj
nominibus, ad complendum expeditionem recuperationis RononiensisetFerrariensiscivitatum,

lus Ravennae, ac totius

coelum clamoribus miserabilique ejulalu conqueri neque enim cum cardinalis sibi charissimi necem sub

modum

animo, coepitque

elatis in

aliorum locorum, terrarum et oppidorum in ducatu Ferrariensi et comitatu Rononiensi conet

sistentium

cum omnimoda
faciendi,

potestate

perci-

uis perpetratam oculis, cardinalatus dignita-

tem

a fratris

filio

.violatam ferre poterat, praesertim

novo exemplo adeo turpiter quod multo

atque ardenauctoritateni conservare

quam

caeteri Pontifices diligentius

exercendi et terminandi, quae ad hujusmodi legationis offlcium pertinere cognoveris, et necessaria etutilia esse conspexeris, de simili consilio legatum de latere

piendi, gerendi,

lius Ecclesia"

Romanaj

et elferre profitebatur.

Hoc

igitur dolore supra

quam

dici potest incensus,

tum etiam ne quam

par esset diutius in tanto appropinquantis exercitus tumultu Irbem Romam intempestive atquc imprudeuter deserere videretur , et infra eodem die duabus post trucidatum cardinalem boris Ravenna profectus Romam rediens,
,

aucforitate Apostolica creamus, facimus, constituimus, et dej)utamus firma spe fiduciaque conceptis, quod inspirante Altissimo, et gressus sermonesque tuos dirigente quod pero;

ptanms
tias,

perficies nos euim processus, sentencensuras et pcenas Ecclesiasticas, quos et

:

quas
per

ferri, infligi et

promulgari, ac omnia, qua;

rata

te fieri contigerit,

habebimus

et grata,
satis-

Rononienses gravi ediclo Christianae communitatis expertes fecit, sacroque anathematis telo
atTecit. Institutum fuisse

eaque faciemus auctore Domino usque ad

factionem condignam
ri,

inviolabiliter
S.

Roma; adversus Ur-

observa-

etc.

Datum Romae apud

binatem de ceeso cardinale judicium refert Stephanus Inlissura -, ejusque causam, quam se
egisse
ait, cognoscendam sex cardinalibus fuisse demandatam, ac demuni illum absolutum, nimirum Pontificis gratia plures enim tradunt Bononiam mobilis populi conversione atque
:

Petrum anno

Incarnationis Dominicse mdxi, pridie non. Octobris, Ponlificatus nostri anno viii . Captum

cardinalem ipsum in acie a GaUis commisso cruento cuin iis praelio, sed cum in carcerem transalpinum duceretur, feliciter elapsum, conscendere Apostolicuni solium visuri sumus.
()3.

ipsius Francisci -Urbinatis militari imperitia

\
rati.

non

cardinalis Alidosii legati proditione amis-

In Gallum ref/em cxteri principes fcedeCajterum ex erepta Poiitifici Bononia

'

Rub.

hisl.

niim. 111.

Raven.
'

1.
I.

vui.
x.

luliss.

.Ms. arcli.

Vjt. sisn.

'

Paris ubi sup.

p. i.

Lil).

Bull.

Lxx.w.

p. !)i.

3 j,,|,,

Ouicc.

uuii

LXXX.

.irr.ii

11

Axxrs

i).

CIIRISTl

.')

565

iiiaximain sibi l.iuloviciis Francoriiiii rcx invidiain conllavit, aLlco ut

atl

tuendi, ut .\fricaiio bcllo ncgl(!clo, (|uo ire cogitarat, in

cvertciulain cjiis po:

tentiam plures rcges conspirarcnt neqiic niinus i|>se liberare se odio studuit, atque apud Jacolnim Scoliae regein qucstus cst ', arma a se invite sumpta in Pontiticem Gcnuam ab illo ad rebellionem soUicitatam abalicnatos etiam
:

unani belli incumbcrct, eoiiue

Ilalici

curam

toto

pcctore

niillc

sagittarios, persoluto

dimisit, qui Cades pervenerant ab .\nglo gcncro missi in bclhim .Vfricanumaiixiliarcs. .Vd hxc euiii co rege sanxit
Jiiiiio inciisc,
iit

tamen stipendio,

nisi

Gallus

Bononiam

restitueret Pontifici,

ejusdem artibus

Gallico

nominc

Hclvetios

ncqiie a cunatu Concilium

agitandi

desisteicl,

foederatos; quainvis vero

de pacc a Fontiflcc,

ac potius flnibus Hispania^

arma

inferrct Fcrdi-

vittB

qui cardinalem Nannetensem - sanctimoniffi laude conspicuum ad Trivultiuni miserat,

postularetur,

nandus,

dum

bello Italico districtus esset, occu-

paret ipse conatus,

6i.

atque,

ne nocere posset,
'

eamque

regis

Scotorum orator
abnuit,

ur-

.V(juitaniain bello implicaret .

geret

^,

levibus tainen de causis

ct

Bononiam Roac salubria

*

manffi Ecclcsiae restituere

Ferdinandi Hispaniarum

Hcnrici VIII .Vnglia?

illi

regum
:

consilia

respuit.

Excitabantur

Julio, ut Ponliflciam

majestatem luendain susciperent a Gallo transfugarum cardinalium factionem ali, ad Ecclcsiam Dei funesto aliquo schismatc labefactandam ab eodem Ecclesiasticas urbes expugnari. Cujus rei indiguilatc permoti socialia expedire arma decreverunt prius
: :

Hcnricum, anbellum indiceret, legasse ad Ludovicuin regein Francorum pium sacerdotem Joannem Junghe, qui euni blandis verbis ad pacem ffiquis conditionibus cum Piomano Pontiflce redinlcgrandam permovcrct hasque leges concordiaj proposuisse, ut Bononia Bomaiiffi EccleAddunt.Vnglici
id
liistorici

teqiiam

sia;

rcstitueretur

a Pisano convcnticulo scliis-

matis

seminario

agendo absislerct

deni(|iic

causam Alfonsi

Ferraria^ ducis per a?(|uos arbi-

tamen Ludovicum ipsum

nucrunt
;

offlcii et fequitatis

mo-

tros dirimi pateretur. .4<]quissima erant htec [)ostulata, quffi Ludoviciis

de Ferdiiiando enim refert Joannes -Mariana^: Ferdinandus rexCatbolicus alienum se ab iis molitionibus ostendit eo majori studio,

decretum antea

in se bcl-

liim urgente Bonvisio Pontiflcio iiilcrniinlio in-

dignalus respuit; quare Henricus cxpedivit arnia

quod
egit,
ris

inedictis in

pirasse

eam voluntatem ipsum conssigniflcabatur cum Cajsare quinetiam

:

uteo conatu desisteret; superioris tempocalamitatum excmpla, et vulnera reccntia vix cicatricc obducta satis indicarc, ea consilia conatusque pijppostcros infeliciter cadere qui res novari cupiunt et imperia mutari, quidaliud quam sibi et aliis exitium parant ? Quid ea rationeeoque itinere qua?ri, quain dissidiorum et
:

cum Ferdinando Hispaiio Maximiliaiium a Gallico f(C(lcrc abduccret. Coiisuluissc autem cidein Ferdinando Ximcnium cardinalem, ut, omisso Africano bcllu. laboranliRomana^Ecclcsia; oiiitularctiir, neciiiui Julio addidisse animos, illi(|ue auri subsidiaiii vim iiigentem ad reprimendos Gallicos impetus
dedit(iue sua studia
iit

rcgc,

obtulisse, refert

Gomcsius

Res, inquit, indi-

tetri

schismatis materiam? PrsDterea Cabanilbfi

suo in Gallia legato mandavit blandis quidein verbis, testato tamen Gallum regem moneret, uti Bononiam cum subjeclo agro Pontifici restituerct, nc(|Me paleretiir alia Poiitiflcia?

gnissima Ferdinando PontificicC auctoritatis maxiino semperasscrtori et vindici cst visa idcirco cuin .\iinenio cicterisquc proccribuset episcopisj qui Hispalim convencrant, de ea re dcliberat.
:

Respondere omnes, trustra externa

sus hostes religionis quari,
si

ditionis

bella advcrintciim doini iii-

oppida a suis occu|iari, ac multo iniiius Ecclepacem turbari Concilio convocato si secus faxit, ne (juid piteterca respublica dctrimcnfi
siae
:

testinis belliscaput religionis impclcrctur. Igitur

mutata sententia ab Africa; limine Ferdinandus

converlit

capiat cura- fore. E.xcusavit

Gallus a Pontiflce
pactis

pcdcin refcrens in Italiam vires suas et arma Carvajalo |iontificatum Scgunlinum

:

motam

fcederis fidem,
.

ncque

eum
:

condi-

detraxit, cui

tionibus stetisse

Poscebat nimiriini, iit(^amcsed

ne(|i.ie

Ximenius
lium

in

racciisis foederis leges instaurarentiir

bant inerita,

Fredcricum Portugallium pr;cfecit quem multa Julii Pontilicis extanam ab ipso in senalum cardina-

justum erat everti rempublicam Venetam, nec tutum urgerc corum excidionem, ne Turcas ex
desperatione
in Cbristiaiius clfunderent. Flagita-

allectus, inquisitoris maximi oflicio ad votum cohonestatus, et.Vcadcmia Compluregis tensis non mediocribus privilegiis aucta fuerat,
peciiliari

bat etiam, ut exauctorati factiosi cardinales in

l)rislinas dignitates

etiam affectu in Julium propcnsus,

restitucrentur

nec Bonoa

quem

incredibili aniini vigoreEccIesice patrimo-

nicnscs, qui se rcgiae fidei crediderant, Pontificise

ultioni exponere detrectabat
;

quare

Gallico

iiium tueri animadvertebat, et tyrannorum conatus etvires infringcre, per procuratores nuntiare jubet, ut nulla

fcedere dcscivisse

Ferdinandum addit iMariana": Dcposita media persona palam ad Pontiflcem

dignitatcm ab injuria

adversariorum potentia aut

machina
dat,

debilitatus a proposito suscepto disce-

transiit, tanto studio cjiis

'

ncvc

pessimis

hominibus rempubUcam

Ext. ejus
liii.

lit.

in
1.

iu A|i|icn(l. .\ct. conciliab. p. KiU. iu

Iiiariij.
1.

^(juc.l. ix.
ita!. .Marian.
ile
'

Bonac.

x.\x. c. 3.

\xx.

Coccin. de beilis
c.

^ .Mariaii.

3.

1,1.

jh.

rolydor. Virg. !. xxvii. alii^iiie et lerrou. rebus gestis Franc. Ximen. 1. V.

1.

iv.

Gomes.

56fi

JULII
tt

II

ANNIS

9.
et

CIIRISTI

1511,

Chrislianam evertendani
miltat; se
tia in

dilaniandam perDei vicarium qua-

erumpentes Mutina armatus phalanges osten:

autem pro

del)ita pietate et ol)servanet

Sedem Apojtolieam

cum

aureorum statim ad I,'rdringenties bem per publicos argenfarios nunieraturnm,

seque ipsum,si opusforet.exercitum coacturum iturum. Voluerat quidem rex de incunte autem subveniendo Pontifici celari Vere. Malaca solvcrc, quasi Africam peleret et in medio cursu ad Italiam obvertere, sed fieri non potuit quin basce artes (iallus praesenserit,
el in Italiam
;

nummum

territuin vero spectris e.xercitum GalliMutinensis pra;dic avidum in fugam se conjecisse ita refert Anno post natam salutem nostram mdxi, Carolus .Vmbasianus cum in Italia Christianissimi Galiiarum regis \icem gereret, Gallicoque exercitui imperaret, equitum pedi-

disse

tumque magnas copias, quas aputl Herberiam oppidum munitissimum septem niillia [lassuum ab urbe nostra distans habebat, omnibus item
machinis tormcntisque instructus, Mutinam admovere instituit, cum sibi persuasum
bellicis

suos jactaverit, se illum plane esse Saracenum, quem cognitus Ferdinandus classe Gaditana oppugnare et evertere pararet. Dedit igitur operam, quam potuit maximani, ne imparatusopprimeretur,etqu;enecessaria ad futuruni
et inter

haberet facile fore, ut eam immunitam omnique pra^sidio penitus spoliatam dirueret. Jussit ita-

bellum videbantur, ut
trepidabat;

in

promptu

essent, labo-

ravit. Multis interea prodigiis perterrefactaltalia

que scalas caeteraque urbi oppugnandce necesclamque silentio noctis Siclam saria parari flumen militem tum plaustris tum vadis transvexit, ac usque ad divi Leouardi urbem ad quiu,

nam

Mutiuaj ad D. Francisci coeno-

bium

faces noctu in aere ardere sunt visai,interin

venissetque ex gentos circa passus perrexit eorum execrabili voto urbs Mutina in ultimum
:

diuque

eodem

loco efflgies

humanse

strictis

ensibus cominus astare, et sese invicem confodere . Nonnulla etiam prodigia ostensa FlorentiK refert Petrus Delphinus ', ac Florentinos ob immunitatem Ecclesiasticam violatam sacris in-

discrimen, ni B. Geminiani pastoris protectorisque nostri precibus ac meritis, Deus misericors manum suam super nos protendisset divinitus. Itaque factum est, ut B. Geminianus sub senis

commendatque Benincasam jiriorem Camaldulensem, quod reipublicae PeIrum Soderinum Florentina^ rei principem de
terdictos

indicat

Carolo Ambasiano ibidem occurreret, seque nuper ex urbe profectum simulans, his Quo tenetis iter, Mutiverbis percontaretur
specie
:

namve
putatis

tenditis?
?

eam
!

forte im[)aratani ofTendere

clero oppresso

libere

arguisset
ei

Ostendisti

heu

niiseri

quam

louge falsa

sit

opinio
a vi-

amico tuo fidem aperiens

versatur,
si

periculum in quo

vestra

mox

videbitis; ipsa

enim urbs uoo

vexare perrexerit invito Poutifice sortem Domini. Signa ei et [lortenta, ([uffi paulo
ante FlorentiBB et in ipsius pra?sertini
visa sunt ingenue satis
;

ribus tantum quibus vobis resistere possit est parata.verum etiam tantas habet copias, quaruin

palatio

proculdubio impetum sustinere minime possitis,

commemorasti qute si quis peccata mente consideret, haud temeretcrritus contremiscat. Quid enim nocturna illa fulmina prseter temporis hujus rationem totum
fere

quodque
:

a vestris cogitationibus plane est

niliil mihi dubium est, quin modo alienum earum eruptionem expectare audeatis, adununi omnes occidione occidamini. Confestimque di-

quid tria illa lilia palatium pervagata super ostium palatii sifa unius ictu fulminis simul exusta et concremata signiflcent ac porlendant non esl meum explicare unusquisque in suo sensu abundet; ego, ut prodigia ista bonum innuant et non malum vehementer cupio, etc. Ex Fonte-Bono die xix Xoverabris mdxi .
; ;

gito eis ostendit

erumpentem

porta exercitum,

eorunique visus est videri oculis, itemque auribus audiri tympanorum borribilis sonus, tubarumque clarus clangor. Quibus visis auditisque, tantus ferocibus ac invictis animis injectus est
terror, ut dissipati ac palantes nullius rei nisi

fugs memores vanis hostibus tergiversarentur,

ac in trajectu efJusi

Depulsum proximo anno principatu Fiorentino Petrum Soderinum, ac Florentinos jugum pati coactos, qui clerum iniquo dominatu premebant,
dicetur inferius.
(jo.

jam fluminis
cffiteri

se.xcenti fere

milites submergerentur,

partim Herbe-

riam, partim Begium,

se reciperent.

alii Corrigium fugientes Corrigium Carolus ipse Ambasia-

Adiisse porro Mutinam, quie Pontificiai

nus aufugit, ibique seu

visse lei

borrore, seu

ditioni se submiserat,

maximum

discrimen, di-

viuaque tantum ope ab imminenti exitio vindicatam, traditur in Ms. Codice bibliotlieca? nostrai Vallicellanae - cum enim Carolus Ambasianus, a|)ud queni (iallici exercitus in Italia erat imperium, urbi immineret, S. Geminianum Mutinensem olim episcopum de coelo lapsum senis
:

fugiendi labore, vel alia quapiam causa gravi morbo correptus, cum prope esset, ut mortem

cum

vita

commutaret, reverendo

patri

Angelo

de Faventia Ordinis Praedicatorum inter suorum peccatorum confessionem, quod noctu viderat revelavit, acvenerandi senis relationem omnia-

specie

Carolum ipsum abeo

x.

consilio abduxisse.

Pelr. Delph.
lil.

I.

Ep. xl.

Ms. Gallonii Valliccll.

bilil.

sign.

B. p. 323.

que ex ordine visa peregit. Is autem post ejusdem mortem, quae eodem anno ad VI idus Martii accidit, reverendissimi cardinalis Papiensis Bononia tunc legati permissu publice omnia quemadmodum a duce Gallorum audierat manifes-

.Tn,II

II

AXNTS

9.

CHRISTF 1511.
,

r)07

l.ivit

atcjiic

apcruil,

quodqiic,

domi forisquc
prout crat,
intcr-

<liii!,uMiti

facta in(|uisilionc, ad rci,

finam auctoritatcm asscrcndum Itco optimo maximo, cujus causa agitur, auspice, omncs
ineas vires convcrtcre dccrcvi.
dic tibi fausto

MTilatcm
vallo

vciituni csl

non multo temporis

Ad eam rcm cx

cum

diem, qui

fuit

ad XII kal. Martii, Mu-

dignitate nostra gercndiim quarto nonas Octoliris

tinenses
tuisse
vitoc

solcmnem lialicrc insiitucrunt . PffniCarolum Ambasianum, cum silii fincm

ob

divi Francisci religionein

tVcdus ciim

Pontifice

maximo

et

illustrissima

adesse intcllcxisset, gcsti in Romanam Ecclcsiam belli traduni ', missoque oratore criminis veniam, utque ccnsuris, quibus devinctus

Vcnctorum rcpublica pcpigimus, quodutvulgarctur curavimus, locuin in co serenissimis imjieratori fratri

nostro el

Anglorum

regi charis-

vcxatum armis 1'onfificcm, solverctur, siippliccm llagitasse antequam famcn venia; nuntium accipcrct ab hominibus demigrasse.
fuerat ob
;

(iC).

Succcssit

ci

xcnsis

qui

cum

militari impcrio Gasto FuMufincnsibus sua advcrsus

simo filio, ut jier legatos peticrunt, relinquentes. Porro intra vigesimum divulgati focderis diem Raymundus Cardona, qui vices nostras Ncapoli agif, impcrator cxcrcitus ad Pontificiam rcstitutionem iicrprincipem fccderis declaratus, ex'eniplo

(iallorum vim tutanfibus minitatus esset, ubi e liavcnna redirct, flammas jicr Jfutinam sparsu-

cum

et levis

mille ducentis cataphractis equitibus armafurse circiter mille, et decem mil-

rum, vatcs cxtifit inopinato evcntu (juippe proximo anno in Ravennafe pra^lio cssus per Mutinam cjus cadavcr innumeris pra<euntibus
;

libus peditum

Hispanorum,

et tot

bellicis for-

mentis, quae satis ad usum exercitus sufficiant, jiistis ifincribus ad quffirendum hostem, et loca

facibus dcjiorlafum

cst,

utin codem Vailicellano

Ms. narratur. Ejus vcro prsclii sequenti anno

per ipsum occujiata reciiperanda procedet hunc sequeturTermenensis dux cum sexcentis
:

ingenfes hoc ipso facti initum cum Pontifice plurium rcgum foedus decretum Raymundo CardonjE Neapolitano prorcgi socialis excrcitus summum impefuere
;

commissi apparafus
:

Pontificiis equitibus . Obiisse in ipso belli co-

natu ducem Termularum Raymundo Cardona tradit,

sacris

refert Paris

deque

illum extremo anno

rium

convcrsre iu Italiam copia), qua? in Afri-

muneribus, gladio nimirum et pileo sacra precatione consecratis Natalis Dominici pervi;

cani trajecturae eranf, de quibus a Ferdinando

rege certiorcm facluni Franciscum cardinalem

Ximenium
<(

narrat, rcgiasquc liftcras mulfa memoria dignissima continentes afferf Gomesius Earum, inquif, autographum exemplum per

ornatum Helvetiorum etiam ductorem dono decoratum, necnoncardinalcm Sedunensem decrctum ad Helvetiosin Gallum concitandos. Pergunt Ferdinandi regis ad Ximenium
gilio

pari

littera;

Almazanum secretarium
meas
diixi.

scriplum, et regis ip-

67.
est,

((

Ab

altero latere,

quod

a Septentrione

sius chirographo notatum,

quoniam

in

manus

Venetfc acies Gallum circumvenient;

mare

devcnit,

compendio inserendum hoc loco

Cliristo pater

Reverendissime in
cf

Toletane

Ponlifex, Ilispaniarum primas, cancellarie

ma-

advcrsus haereticam pravitatem, qui nobis semper conjunctioneamicus, observantia parens cs habifus. Ipse fu mihi consiliorum meorum parliceps abunde teslimonio esse pofes, quot rafiones hactcnus inierim, quantamque industriara et cogitationem adliibuerim, ut Bononia et reliquai urbes ct oppida, (juibus Romana Ecclesia perregem Gallorumprivataest, Pontifici Maximo restifuerentur, ne tumultus et schismata in republica Christiana accidcrcnt id quoniam ncutiquam cfficere potuimus Ecclesia; clamoribus ct querelis concitati auxilium nostrorum assidue
in(juisitor
:

xime,

summc

Ycro copiosa pariter et praivalida classe occupabimus,'quo melius qua; cupimus assequamur: etenim duo sunt nobis ante omnia curanda, ne quis princcps aut Ilaliae rcgulus Ecclesiffi dignitatem adversisarmis uUo pacto labcfactet, deinde

utcum

iis, qui Ecclesiai loca pra?ter fas tenent, bonis conditionibus, si per eos licuerit, potius quam cruentis certaminibus rem tolam componamus. Quocirca inaximo studio ct affectu peto,

ad omnes tcmplorum aras Deum immortalem supplicandum cures, ut Ecclesiae suaj causam tueri, et cjus unioncm conservare, universoque
Christiano orbi pacem et concordiam propitius confcrre velit; sic enim ab intestinis dissidiis liberi adversus Chrisfiana! religionis hostes
cuncti

unanimes dimicabimus
curaturum pollicctur
:

quod

ut

fiat

in

Concilii Lateranensis indictione Pontifex

maxi-

imploranfis, reverentia et obcdicntia, (jua omncs rcges Christiani in illam tcncntur, moti, commodis privatis posthabitis, et expeditione quam advcrsus rcipiiblica^ liostcs paravcram pra^fcrmissa, ad Scdis ,\posfolicai imniunitatcm defen-

mus

se

qua;

omnia cum

reverendo cpiscopo Rertonorcnsi Pontificis Maximi internuntio, quem jam Barcinonam appulisse, ct ad ad nos recta vcnire scimus, tibi esse

dendam,

ct Christi vicarium conservandum nostnrquc rcligionis caput tucndum, ct in pris-

communicanda ccnsco. Dum ha?c scribo cx Galliis allatum est, adPisanum Concilium quotquot
convcniunt invilos trahi
Octobris sunt data;. Ex
:

littcra!

postridie nonas

.\nglia

scrcnissimus
foedclitterae

'

Guicc.

1.

X. ubi

siiii.

Gonies. dc leb. ccslis caid. Xiinen.

gcncr noster
ris initi

eamdem nobiscum fortunam

sc promitfit; cjus

1.

v.

cxperturum

hm
IV kal. Octoliri?
siiiit ilat;v.

jn.ri

II

ANNrs

;).

ciiristi

1511,

Ab

iinporatori' Maxi-

oo ad (]noruincnm(]nc iicm ]iroficisci velit

scat, sed
:

miliano oiniiia suciintluin voluntalein nostram olTunintnr litlera^ sunt beiievolcnlia> et 0|ilinKV
:

populorum expiignatio qnod si i[isemet non tran-

exercitum miltat, obligat sc ad praj-

spoi iilona". anto torlinm iliom kal. Ocloliris scripta'.

Eain

|iriiici|i(im

Cliristianornm coiiscnsio-

intucntes, ne quid intentatnm relin^ineremus, (]U0(1 malevoli liomines olijicere, aut saltcm (qnotl ina^is vorcninr) nuinon incusare possent, rursus Galluin fratrem noslrum adnionuinius, ut ab armis in Ecclesiam infeslis suos niilitcs

nem

et miilos ad portandnin (Uiinia necessaria ad cxercitnm. His conditionibus rex Catholicus assensum pra?stitif, ac ipsiiin regem Numidarum in protoctionom et

IioikIuih

commcatus, cqnos

amioitiani rccepit

magnis

et

llrniis

conditio-

disccdore co^\it

nain
illi

si

sccus

faxit, vires

nibus acceptis. Quaerebat autem dictus rex Numidi;c pacem perpetuam, sed eam nonnisi ad quinqucnnium assequi potuit .
(ilt.

opposituros, quo Ecclcsi;p auctorilatem dcfcndanuis, ct vim omncm

ot

nostras nos univcrsas

Non modo Tunetanum regem

et

verum

ctiam Trcmcsenium

tyrannicum impctnm a communi inatre

]iro-

linlsemus. Vale, reverendissime in Cliristopater (".ardinalis, nobis cliare ct dilecte amice ac do-

Cadilhametum principem, iiocnon Algerii regulum Cliristiano imperio se subjecisse tradit Gomesius adeo ut
' ;

si

Ferdinandus rex
signis

in

Africam

frajiceret,

mine. Deus optimus maximns in oinne tempns liii cnram susciiiiat. Dat. in oppido S. Crucis XVI kal. Novembrisanno salutis noslra; mdxi . HiTc ad Ximenium Burgis agenteni tam prolixe
scripsit, ut

illius

ad

reliqua

barbarica

sub regna de-

bellanda se
toretur

facluros stipondia

]iollicerentur,

quamvisFezzensis ferocia tumidns contra obni:

Cum,

inquit, classis Gaditana; terror

belhim qnod parabat, tandem per

,

universain xVfricam occnpasset,

cipes regis nostri potentiam

rex Tremese-

viruni

gravissimiim vulgaretur et constaret ratio, cnr in Africam confecta expeditio alio transferebatur, neipsuni quisleviter sententiam mutatain crederet.
6S.

nius, aliqnotque item Mauritaniae minores prin-

forniidantes,

de

pace

cum

eo componeiida,

de captivis resti-

Prona ad jtif/um subeiindum Africa.

rei Cliristian;c exitio fuit

tuendis, et tributis pendendis subniissis animis

Magno
et

lisc discordia,

agere instituerunt, quanqnam rege Ferano eam senlcntiani dissuadente, et gravi atque acerbo

efflorcsccntem Clirisliani nominis in Africa consternata enim superioris anni vicloriis etexpeditionisaFerdinando

gloriam labefactavit

sermone eorum ignaviam et inertiam increpante; ille enim potentia suae ditionis conflsus,
et

qiiod a

littoribus nostris longius semotus,

rege conliciend;v apparatu Mauritania inagna cx parte in fldem ejus ac potestatem venit, antese ex Hispania movisset; quapropter prona omnia ad Ferdinandum futura spes ingens affulserat, si a gloriosissimis ccejitis ob Italica bella revocatus non fuisset, de quo ha^c refert Coccinus Ne videar Hispanos ex in'
:

tardius ad se belli

quam

(instria

velle

debita defraudare laude,

liis

obilcr
:

cx]ilanabo,

qus ab

tum

gesta fuere

etsi

armorum vi nihil eo tempore attentarint, attamen belli ostentalione id tum assecuti sunt, quod rex Numidarum^ qui nunc rex Tunicensis
nuncupatur, sese subdilum et tributarium rcgi Catliolico conslitnerit is ncmiie rex accipicns belli apparatuni, qucm Hispani contra Africam instruxissent^inissis oratoribus ad regem Catholicum, suppliciter ab eo pctivit, quo se in protectionem et amicitiam iierpeluam accijicre di:

incommoda ventura existiminaci ironia Ferdinanduin Hispali agentem ad ex]ieditionem Africanam nam se omnes vias paraturum, invilaverat omnique ofTensa et impedimento liberas ad itinera facienda alacri et ardenti suoruin opera Fezzain usque, niodo vellet trajicere, coin]>lanaturum per commcantium rninores pollicebatur. Regesqui seFerdinandodedidereTremeseniusct Tunczius fuerunt; cumque his Cadilliametus qui, licet regium nomen baud oblincbat, libera tainen ditionc fruebatur, nulli ex regibus parere
mabat, amara
:

et

addictus,

Oranicum commercium per Judeeos

nimioribus in
amicitiffi si.

inter])retes pctieriiiit

gnum

oblatis

De hac legatione Ximenium

haec VI idus Julias ad

Lupum

scripsisse refert
liabitw,
,

Gomesius quod gcns

:

Dco immortali gratia^sunt

spoliis

oliin

nostris

ferox

nunc

gnaretur, pro qua sane re paratus ipse sitfacere

Hispania; vires

donationem firmam
tentis.

et

ratam de omnibus
sitis,

civita-

tibus et castellis in littore marls

Christianis defendere,

et

ab eo

reformidans sese regi nostro tam prompfis animis et demissis subjiciat; pluris cnim lioc faciendum esse censeo, quam si

Hein quod velit easdem terras una

et

cum

omnis Africa
gerii
et

omnia damna cisdem per Saracenos evenientia ])ersolvcre. Item quod singulis annis velit ei viginti millia ducatorum tribuli loco pendcre. Item quod si rex ipseCatholicus cuni
exercitu

ferro et cacde superata foret. Alregulus idem consilium cuin Trimesenio c;cteris seciitus, sese fldei Ferdinandi traet
;

didit,

prffisidio

Hispano Algeriuin
:

fuit

mu-

nitnm

quod

ingentis Iranquillitatis causa litto-

pertranseat

ad

expu-

gnanda
>

alia Africoeregna,

quod

ct ipsc

una cum

ribus nostris ea tempestate fuit sed ab Africanis rebus ad Indicas progrediaimir.

Gomcs.

Cocc. de bellis

Ilal,

'

ilc

rcb. gest. cavd. Ximeii.

jrrji
71).

II

ANNrs

9.

ciiristi

.11.
illius victoria5

560

Mtilara capta a Lnsilaius.

iirl)s

IIoc

aniio

opulcntissima Maiiomctanis crcpta, Cliristianoque ailjiincta est imperio Lusitanonim armis (|Lia victciiia ad iillcriorcs oras Kvanf,felio ilcr nuinitum est. Ut vero rcs gcsta sil, c.v I5arrosio '. Orosio - etMatTeio ' descriheIndia;
:

Malaca

imis. Constiluta re Goensi,

non sine maximis

irrcliti,

diriicnltalibus, virtutc All.uqucrquii, qnanliimvis

plures

i..iisit:ini

patiia^

amorc

qui in

Iiidiis

delincri

dolcbant, adversarenlur, idein

dux, Cliristiani in India conditor imperii,

alj

cum

mandata acccpissct, ut in maris Erythraei faucibus arcem cxcitarct, ad Arabum yEgyptiorumque naves Irajectione in Indiam arcendas, Adenumque vi
Emiiianiiele rege Lusitanitc

fama Siamcnsis ad ortum India; ora; imi)cral. duodecimque millia elepbantoriiin habere dicitiir, cx t|uibus tiuatuor millia semper ad subitos bcllornm casus armata sunt, oratorem cum l^retiosis muneribus gratulatum misit. .laoensis pariter et Peguensis, qui post Cangcm ad solis occasum dominalur, ac Somalra? reges lcgatos iul Albuqiicrquium ipsum dccrcvcre .\Iii , inquit Osorius, reges pacem et amicitiam pclcbant alii libenter se regis Emmanuelis imjierium accepturos ostendebant . 71. Goa oppuf/nata ab Indis. Interea Znbaimus Goa> imperii reoui)crandi cupiilus, nunc
cflloruit.

Vulgata

rcx, qui exlremiu

<

victo,

nunc

victori similis,

ducum opcra Goen',

occuparet; nuntiatuni quippe fuerat Emmanueli, Sultaiuim .Egyptium in Suecii portu in inliiiio siiiii Ervlbraii maris condito, classem maximam parare, ad Arabicum bcllum strenue sc accinxit, intcnditquc itcr scd cum restarent adversi vciiti, frustraquc cum iis luctanduin foret, vela adversus Malacam ad repetendam uitioncm de illius tyranno, qui Didacum Lupium Sequeriain proditione invaserat, dire.xit.
:
,

ses difficillimo implicuit bello

atque in Bene-

starino oppido in insuhT aditu sito

tavit,

arcem cxcibcllicisquc pra?sidiis egregie munivit; ex

incursionibus, occupatisque
aditibus,

qua creberrimis

omnibus

continente non longe a Somatra insula, quam Maffcus eleganter describit '. Malacam vero invectns .Vlbuqucrquius
Sita est
'

urbs

illa

in

quibus commeatus inferri adeo attrivit, ut nonnulli transfugerint ad hostes, abjectaque Christi rcligione Mahometicam superstitioncm prolcssi sint cum Machiadus Lusitanus patriaquc extorris, qui Turcicam sectam simulabat, illud
poterant, Lusilanos
:

tlagitium detestatus pietatis studio crudclc facinus patravit, seque ad Cbrislianos contulit. iit

injectis

urbi facibus

Mainudium ad dandain

Lusitanis libertatem adegit % ablatasque res ac sumptus instructtc classis repctiit, detrectante-

eos in constantia confirmaret; de quo ha-c tra Hyems erat impedimento quodit Osorius :

.lacobollispaniarum patrono est, atquc aliquot dierum Pr;rda , inprselio expugnavit diripuitque quit Ilieronymus Osorius ', ingens fuit; supra
S.

que tyranno die

sacro .Malacam adortus

commeatus in urbem invclii posset, ct Zabaimns omnes insuloe aditus obscssos tenebat, ne cibaria ex conlinenti importarentur. Ea
niinus

fames

nuiltis

occasionem
et in

attulit Christianffi re-

ligionis abjuranda', qui ad

Iria millia

tormentorum capta
vario

sunt,
et

armamen-

confugiebaut,

Maliometis

Rozalcamum nocte nomen jurabant.

taria

crant
et

commeatu

instrumentis

Hi septuaginta fuerunt, qui fidci et religionis

munitionibus referta. Ha^c omnia, quaj ad classem reficieudam et urbem numieubeliicis

immcmores, ut corpus ad brcve tempus alerent, animos in pestem sempiternam furcnter et impie detrudebant. At Macbiadus, qui se ad

dam

pertinebant, miles non attigit; et lameu quinta pr;eda' pars, qua3 ad regem pertinebat

eam

dicm Turcam simularat, cum vidcret homines

sanctissimam Christi religionem dolorem eximium capiebat ea vero intiignitate commotus, co tempore, quo Christiani fame confecti, et in extreinas angustias
Christianos
detestari,
:

duccntis inillibus aureorum

nummorum
,

sesti-

nec argenmata fuit, luin, quod occultari poluit, milcs in mediuin contulissct unde constat si rex et mercatores opulentissimi opes suas post primum preelium ex urbe in mediterranea loca non Iraduxissent, tantam pra?dam futuram fuisse, ut avaritiam infinitam militum satiaret . Convertit mox studium Albuquerquius ad firmandas rcs Malaccnscs, revocandos in urbcm cives et mercatores, exlruendam arcem, pra>sidioque valido et fideli municndam, nccnon ad templum salu:

quamvis nec aurum

adducti videbantur, ut fidem

suam factis ostenderet voluit ejusdcm lalioris et a?rumna? societatem inire. Is duos filios ex muliere Saracena
susccperat, et
in Christi

utrumque per se aquis

expiarat.

lustralibus
se perduci
:

nomen

Hos ad

jussit, ut secuin in

urbcm

intromitlcret

quod

cum

lationi angclicfe (cjus

religione afficiebatur)

enim mystcrii miritica sacrum ex manubiis cru-

exequi minime posset, facinus edidit valde miserandum: maluit enim in sanguinem suum sffivire, quain pucros infantes secta Mahumctis
pestifera

imbuendos

in

hostium potestale

relin-

toque cx sepulcliris rcgum lapide construendum; breviciue .Malacam in pristinam amplitudinem reslituit, in (jua rcligio Christianapostea
1

quere. Itaque nocte utrumque sulfocavit; mane vcro casuin filiorum accrbissiinum dcploravit,
et

suam calamitalcm cum

'

multis lachrvmis

Jo. HaiT. tlcc. 2.

1.

1.

V. cap. ult. et
1.

1.

vi.
1.

iv.

Osor.

1.
l.

vit.

MalV.

V.
'

4
1

l;an-.

vi.

Mafl.

Bar.

vi. c.

Bar. doc. 2.

1.

vi. c. S, 9 et 10. Osor.

VIII. Maff.

et 5.

Osor.

vii. p. 246.

Osor. ubi sup.

ASK.

TO-MUS

.X.\.\.

Rav.x. XI.

iM

jrr.ir

ii

anniis 9.

lis

christi 1511,
gcrciidis
sa'pc cxcrcuil
:

lamciitatiis osl, (iicoiiati|iio liliuslaniianiin priPsligiis fuissc

nuituis

iianKiiic

niiscrabililcr

exlinclos.

cum

fmperct sc molcstin^ ]cvaii(i;c per insiilam vagaii, cniii l.iisitanisali(|nol capti\is et cum illis, qni Clirisli rcligioncm execranda iierfidia violarunt, ad nrl)is muros acccssit; ilii orationcm liicnliMitam lial)iiit, (jiia de vita! brevitate, de scmpiternis snppliciis, dc gloria immortali disscruit, ct oinncs adliortatus cst, ul mallcnt in vita niiscra cl cadiica laboribus brcvissimo lcmporis S[)atio dclinitis iorqucri, (inam in lutnra
sujipliciis

Deinde gralia vcUc

sese invicem conficiunt

scmiicr.
Is licct

pr.Tcliis, ct

victor cvasit

vir bcalani virgiiicin

bono aiiimo nciparam piciilissimc colcbat, et secum pcrpetuo consutum in peclore Virginis ipsius in charta pulchrc dcpictum gcliltcraruni ignaius
stalial

sinuilacbrum

ca

iiietalc

victoriam

sibi

scmper pcpcrisse commcndatori significavit, atque una commendatori persiiasit abjicicndos csse zemcs omncs, (|uos ipsi colercnt, (juia
nocturnos lcmurcs aniniarum nostrariim voratorcs infcnsissimos rcfcrrcnt;

scmpitcrnis
illis, (jni

bcatamquc

virgi-

cxcruciari

orationcm cjus ncmo cx

ncm Dciparam
ojitaverit;

religionc dcfcccrnnt ad anrcs admisit; ipse vcro

jiatronam sumcrcnt, si fclici ductu suos omncs bcllo ct pacc iri gubernatum

cum captivis Vascomctii tldc, qiiam anlea cum primum id induxeral in animum acceperat, in iirbcm ingressus cst. Ejns advcntus non modo
Irttitiam
I^usitanis atlulit, sed animos ctiam illorum ad spem saUitis crcxit; id enim nnmine divino factum fuisse crcdcbant, quod cum illis

deluluram nuUo tempore Virginem

si

Deiparam,
rint.

pra^scns adfuissct,

non dubitabant

qiiin salutarc

pra?sidium cssel intra breve tempus liominibus afflictis, qui opcm illius implorabant, allaturum . Ul vero Goa obsidione ab Albiiquerquio
liberata fueril,

corde pio numen ejus invocavegentibus nauta persnasit; Virginis crgo simulachrum rcgulo roganti dono dcdit, ciii ct a^dem, ct altare dicavit, zemibus, (juos avilos colcbaiit, poslhabilis. De zemibus, palcr bcalissinic, cx gossampino ad noctiirnoriim lcmunim, quos familiaritcr passim videnl
Facile

rudis

proximo anno dicetur.

In America Cuba insiila explorata. In orbis conlincnlis provincia Uraba, in qua novi nova Cliristianoruni colonia condita fuerat Hispani in magna crant dissensione, ciim post
,

2.

alloquuntur, similitudiiicni coiilcxtos ct codcm gossampino in miram duritiem intcrius constipatos in dccimo noslraj decadis libello
ct

latissime dicimus.
73. " Ex nautffi instituto, sole vcrgente ad occasum, conimendatorille regulus, et universi

ejus dilionarii ulriusque

Virgini dicalam adciint
:

ejectum iNicucsam, qni ex Bcragua ad scdandas

sediliones evocatus fuerat,

scxus domum Marise quotidie ingressi Oexis

Ancisum praUorem
Is

genibus,
junctis

in vincula conjecere; duce Vasco Huniies, solu-

tum deinde

in

Ilispaniolam dimiscre.

in

Cu-

cajiite reverenter obstipo, et manibus simulachrum his verbis mullijilicalo salulant Avc Maria : Ave Maria; pauci namque

bam insulam vastissimam appellcns

illius terras

peragravit, benigne liabitus a regulo, qni ob

ingcnlia miracula ope Deiparfc divinitus edita Cbristianam religioncm amplcxus cst; dc qiio Is cum iuec admiranda rcfertPetrus Martyr baptizari a transeuntibus Cbristianis i^elcrct, quo nomine Hispaniolse viciiia; insuhc gubercommcndatonator apiiellaretur interrogans rem nominari audivit; eratenim co tcmpore quo is voluit baptizari, gubci natorquidam cgrc'

ex cis jilura i^roferre ejus orationis vcrba didicerunt. Ancisum ilaque et socios adeuntes, et dextra prehensos ad dicatam domum alacres

<i

mira oslcnsuros iiiquiunl. Simulaclirum digito monstraverunt monilibus ct fictilibus vasis, eduliis et aqua plenis per podia ciicumscj)tum Iktc namquc simulachro tliurilicii loco donant, cx avita rcligione crga zemcs iiKjuiuiitca se simulachro praibere ne, si famc
ducunt, se
illis
;

iirgeattir,

dcsiiit cibaria

fameii iirgeri possc

gius vir Ordinis cquestris militiffi Calatiavtc, Gujus institutionis cquites commendatores appellantur optavil jiropterca Cazicus illc, id cst,
:

simulachrum inlcgro scnsu jnitant^, sed qnid auxilii a simulachri numine, hoc cst, a beata
Virginc, sc fatcantur liabuisse auditu pnlchcrri-

regulus, appcllari
igitur iste

commcndator; commcndator insularis Ancisum ad appulsiim be:

nuiin cst

ct,

bcatissinic pater, pro ccrto Iiabcn-

nigne suscepit liospitio, et opplcvit nccessariis ad victum sed (|uid de religione sanclimoniaque ibi Ancisus scrvari didiccrit ab incolis, tu, sanctissime pater, cujus dcxtra rcligioncm saii-

cnim cx nostroriim relatii jiiccrga Deijiaram in his simjilicibus incolis fcrvor, ut ad se laborantes in jiradio jiracipue coiitra suos hosles, jianc dixcriiu, cogant c c.tIo
;

dum

taiitus est

tatis

ctimoniamque iiuluimus, accipito.>'autaiii igootum male sc habcntem pcr Cubcnsia liltora

facicntes iter

desccndcre quandoijuidcm prelium, qiio emcre suos coelitcs jiossimus rcliquil liominibus Dcus, piuin scilicct aniorcm ctcliaritnlem
ijisiim et

enostrisquidam rcliqucrant apud

in lionore ha-

ardciilcm. Uuonain igilur

pacto

jiotcrit

ullo

commcndatorem regulum. Nauta

bitus a regulo ct ejus dilionariis, valcludine recuperata, commcndatorispra^feclnrain in bel-

Pelr. Mart. dcc, 2.

c.

C.

tcmpore decsse bcata Virgo, jira-sidium cjus pura fide invocantibiis ? Anciso ct sociis coinmendator ct palalini cjus omncs asscvcranl, conscrta manu, nauta duce simulachruni portantc sccum, zcmcs hostium in conspcclu simu-

JULir
lacliri virgiiiei
fiivii'

II

ANNUS

9,

CHRISTI 1511.

571

oiniiiljiis
:

inlroninissc
iii

rem intuentihus versa zcmescnim (|Min(|iic siins ad

fctate

ac moribus pollonles ah utroque populo

iii

qiiatuor adsint
iiiim.
(|iii

prosiiecfn

ligaiidoriim juve-

ncc siiiiiilacliriim modo.sed viventcm fa-minam candidis vcslibiis

|)r,Tliiim

aiixiliiim portant,

imlclirc

amictam pufinT tcmporc

liostcs se

aiixilia fcrcn-

nccne dijudiccnt, expostularunt hostes. simpliccm, o puram animoruin bcnignitatem o healain auroam
aii fraiis iiisit
!
!

tcm

in

vidisse asscvcranl.

Fatcnlur

simplicilatein
suis

Aniiiiit liostiiim

postulatis cuiu
fide,

ilidcm liostcs, cx advcrso sccptratam et miiiacciu a|)paruisse suis hostibus favcntcm mulic-

familiarihus

commeiidator ea
alliivie

qua

petiisse

salutem sanguinis
pedibiis viso

valetudina(Iiiclus cal-

rcm, cujus adspectu pra-cordia

sentiehant.
~i.
<i

sihi liorresccrc

riam, qiia Petriim ciijus, heatissime pater. vicem

gcris, siccis

Domino

nauta ah adcunfibusea littoraCliristianis susceptusnavigio, servasse ad unuiiem naut.T institiita sc comPostca vero
(iiiani abivit

casse didicimus. roedus initur, vinciuntur juve-

mendator fatetur. Cum flnitimis cxortam csse diram contentionem de zemibiis retiilit, puta (|uinain zemes esset alio sanctior ac potcnlior, supcrquc hac disceptatione cerlatum fuisse aperto marte saepius cum finitimis sed heatam Virginem defuisse niHKjiiam, (luin infiruentc
:

nes, viris gravibus octo adstantihus statulo limite locantur. Dato signosuum (|uis(|uezemen appellat in auxilium, vocat advcntantem zemis

da>monem caudatum hiatu vasto dentatum cornutum, zcmen ipsum manufacliim .Tmulan,
,

ccrtamine affiierit, atlulerit^iue coiitra maximas hostiiim copias parva manu facilem victoriam. Quibiis verhis clamore sublato in hostes irriiercnt inlerrogati, se nil aliud uiuiuam ex nautie doctrina protulisse quani Sancta Maria, ad:

tem, et ligati et spectantes cernunt volentem e vinculisjam solvere sihi dicatum juvenem. Ad proclamanti.s commendatoriani voccm priBsto fuit bcafa Virgo viris gravibus protentis oculis ad rem tendentihus animum, assueta facit virga
in
tis

adversum fugato dmone

transilire sui clien-

vincula. Perculsi tanto miraculo

toris hostes, Virginis

JHva

uos,

Saiicta Maria, adjuva nos,

;

idioinate

esse fatentur.

commendazemen suo zeme digniorem Ejus rei argumentum est quod,

appulsu ad eas terras
finitimi
,

omniuin ore liquide prolatum nauta reliquerat. Diim ila sese

tamcn Castellano

id

enim

in

audito Christianorum

pagani

commendatori

qui

cum

eo

inviccm crudeliter

trucidarent,

paclo ftrdere

capitalia odia exercuerant, etsa>pe conflixerant,

convcntum
multisque

iitroque exercitu certamine, ut ssepe

non ut singulari electorum ex Komanis contigit apud antiquos, aut aliis

est,

oratores ad

Ancisum miserunt rogatum,

:

ut sa-

sagaci ali(|uo consilio res

altcrne cx utroque
ligatis,

dcceriieretur, sed ut

populo manibus [lost tcrga etad vincientis arbilrium post terga in-

duos quos secum hahebat Ancisus propere mittit centum triginta uno die ex commendatoris (juondam hoslibus, tiinc amicis et affinibus
ha[itizarunt
75.

cerdotes ire juberet, qui eos haptizarent

Et infra

nodatis vinculis in aperto agro singuli juvenes sistcrcnlur, cuinque mcliorem esse zemen adversi

annuerunt, qui

suae partis

colligatum

Commendatoris rogafu relictus est apud eum unus e sociis lihens, tamen non alia de causa, quam utipsum ditionariosque suos et
finitimos,
si

juvenem

celerius liheraret. Sancito fcedere, ju-

accesserint, angelicam

salutatio-

vcnes alterne vinciunt duos, commcndatoriaiii adversi vero commendatorianum, adversum

,

nem

ter

idem tentasse inquiunt, terque invocatum

zemis (U-cmonem
ad ligatum ex adverso

edoceat; arhilranfur namque se majori curai fore Deipara? virgini, quo plura ejus orationis verha didicerint. Assensus est Ancisus

sui

commendatori,

accurrissc utroque vincto inspectante; sed proclamante cominendatoriano assuetam appellatioiiem

:

ct his actis iter suum ad Hispaniolam, cui jam proximus erat, prosecufus est dehinc ad regem in Valladoleto morantem se

adjuva

mc

ncm,
maiui

et

Sancta Maria, adjnva me, Sancta Muria, ; adventasse illico candidatam Virgifugato damone imposita virga, quam
in

confulit, ubimecumversatusestfamiliarifer, etc.

Htec volui, heatissime pater, (Lconem

lat auctor,)

X compel-

commendatoriani vinciila, solutum subito fuisse antc alterius oculoscommendatorianum, transisseque in adversum ea vincula, (juibuserat commcndatorianus ab liostihus iniiodatus, ifa quod liostcs repereriiit liheratum adversa; partis juvenem, suum vero duplicihus astrictum vinculis. Sed neque his pra^stigiis nainque coiilcnlos retcrunt liostes id agi liiimanis arguunt, non mclioris numinis
gestahat,
;

de incolarum religione recensuisse, qutc non ah Anciso soliim, verum cliam a plu-

bus

aliis

auctoritate

pollcntibus viris scrutatus

suin,

quo

intelligat heatitudo tua,

quam

docile

sit lioc

genus hominum, quamquc

facilis pateat

eis

Nequeunt

ad nostra; religionis ritus imhucndos aditus. ista fieri repente paulatim ad Christi legeni Ev-^ngelicam in cujus culmine sedes trahenlur omnes, ct lui gregis ovcs mulliplicatas in dies magis ac magis, beatissime pater, inteHi;

advcnicntis

potcstatc.

Vt

igitiir

viri

graves

5T2

JULII

II

ANNrS

10.

CIIUISTI

1512.

JULll

11

ANNi::S

10.

CIIRISTI

!:)I2.

1.

Xetjajit sckisniatici liljcrain liuaui;

Conci-

lil)us

lionoie dejectis

(luanivis aiitc

et

jiost

lium celebrari posse ; a Csesare mitli

stiilant.

ledtitos jki-

sententiain Pontificiam provocassent ad Conci-

Ca'|)liini est aniio

Servatoris iiiillcsinio

lium ab
fex,

ipsis

indictum

pro[)Osuer(!

'

ut Poiiti-

iliiingentesinio

duodecimo, Indictione xv, Latcranense Concilium OEcumenicum a Julio Il,cui postea ejiis siiccessor Leo X finem imposuit, incassum olilatrantibus Pisani conciliabuli Mediolanum translati factiosis, (jui (luocumque |)ergerent secum pestem exitiunKiue circumferre videbantur, ac solo contentionis studio, ut

quo Ciesar dissentiebat, ob conciliatani Romanai Ecclesiae Venetam rempublicam, iina

Francorum regis cupiditatibus lenocinarentur, negabant Romam mngistram fidei sedemque ut[)ote obnoxiam summo Christiani imperii
, ,

antistitum principi ad Concilium celohrandum, in quo dc pace inter Christianos redintegranda,

pcrialem urbem nec Venetae nec Ecclesiasticas ditioni obnoxlam ad celebraiidam synodum designaret. Cum vero missi jam ante ea de causa oratores velut ab impostoribus incentoribusque seditionum Ecclesiasticariim repulsam tulissent, objecere sperni a Julio Christianam rem, nec de Ecclesiastica disciplina in suum revocanda splendorem, superstitioneque Maliumelica delenda curare ac trigesinnim diem a quarta Januarii evolvendiim peremptorium di-',
,

decernendo in Barbaros bello

disciplina Ecclesiastica ageretur,

componenda accommoda-

xere

^ Pontifici, quo ali(|uem ex designatis locis pro Concilio deligerct, aliumve prajter Romam

tam esse

in qua nefaria opinione, causte suaj Pontificemque diad conflandum scbisma vexandum fundamentum posuerunt ', eoque
;
,

proponeret

ad inducendum autem aliquem

temerariis ausis pietatis colorem, sanxere % ut Pontifex, C;psar, Francorum rex, Ferdinandus

abrepti consilio

Mcdiolani

cum

>i

tyrannica

clerum ad sacra profananda coegissent, quartam sui conventiculi sessionem maxima cum
Mediolanensis populi et cleri oilensione tenuere
;

in

qua decretum sessionis ultima!

Pisis

liabit;e instaurarunt, conquesti Pontificem [)0stulalis de loco tuto et communi designando nou assensisse oratoribusque suis partes iml)Osuere ', ut expostularent de quatuor cardina;

Hispanus, Ferraria' princeps, ac Bononienses bello temperarent, seque concordia; interjiretes futuros polliciti sunt, ciim urgere [lotiiis Callorum regeni debuissent, ut Bononia Ecclesia restitueretur. Cum vero Pontifex Ecclesiasticos viros monuissct, ut a factiosorum consortio abscederent, neminem nisi accepta venia a conciliabulo discedere vetuerunt
2.
"

(I).

Dum

his temerariis edictis prceludebanl

Ext. ea de re

lil.

in

Pi3. ead. p.

100 et 108.

Append. conciliab.
'

Pis. p. 1C8.

'

.Ula

'

Ib. p.

109.

.\ctaPis. p. 111.
Ib.

Ib. p.

113.

3 Id.

ib.

'

Ib. [1.115.

p.

120.

Lateranense Conciliuin auuu priucudenti indicluni aiijio taudeni isto celcbrari ca'pit. lu cjus hislona nihil aujbii^uuui, discussione de ejus aucturitate tautuuiriiodo propter uuius uationis (jallic* dissensuui dispulatur. Cuiii eniiii Pisanum couciliabulum saue iim omniuui promoverin! Galli, ita et uiii oiiioiiiiii auctoritatcin gciieralis Concilii Lateraueusi hiiic detiahcndam censueruut. Nec ne"averim ininorem convenisse episcoporum uiimerum, i|uam pro dignitale Coucilii generalis uuuicrum euiin episcoporuin ceutum vigiuti paiitcr haud excessis^e queritur Alexius .Mellitauus episcopus iu ea i|uam iu Ciordiu tertia; sessionis coiiciuue apud Palres peroiavit. (}ui Alexius iu ea ipsa oratione dolet nihil eoruui, quurum gralia Concilium agehatur, optalum exituin ubtiiiuisse ; inores eniiu adhuccorrupti,
ll)

di^uuQ) occuriit

levameu : quod de bella saiviebant in dies, uec quidi|uam de Tiircico bcllo deceruendo spei alliilgebal. liium siipercrat lot iiiler iiiala iclellitur, qui lixrcsibus, (|ujc ut pluriinuin cau^a; Conciliorum luere, iiec puhlice ucc iiii|iuuc l.ilioiamiis . (Juihus vcrbis eoriim opiuio sane quiilqiiam ad Uoheiuunmi lianc pariter causaiii, lolluiidarum scilicet ba,-rcscoii, iuter cuilerns Cuiicilii hiijiis cogeiuli lefciuiil. Nec Pisaiii hxresiui, qux uuicu tuiic vigehat, pertineus, iiiler Coiicilii decreta legiliir. Veruui si paruin feliciter Lateraiiensc Cuuciliuiii cessit ,

JULII
scLiismati seditiosi prajsulcs,

II

ANNUS

10,

ad

CHRISTI 1512.
3.

573
let/atus Apostolicus

non

leviter

angc-

Cardmalis Sedtmensis

bantur, paiicos mimero, eos(|ue

ctos imperio, excepto

(lalli

re^is acia-

iniperatoj-um et

ad

Helcelios.

Inter

ba^c

eornin praeside Hispano Bernardino Carvajalo, quem Nicolaus Baselius

instrumentum
;

dial)oli appellat

',

tantum

faciiuis

descendere cceperant ex suminis Alpiumjugis Helvetii, a quibus Navarretum direptum est ', nec levls terror seditiosos invasit (]iii|)[ie a Se;

ausos ulijue majorem auctoritatem ijestis suis adderent iterum Maximilianum ursere -, utoratores Caesareis instructos mandatis ad iiisorum

(hinensi cardiiiale religionis sludio acceusi llelvetii

Pontiflcia stipendia, (juaiu Gallica sequi inaluerunt. .Missum aulem ad eos ineiinlc anno

conventiculum legarct
spondit
;

at ille jani

decretos re-

conventus Augustae [iro Ecclesiastica disciplina ad pristinum sanctilatis nilorem celebratum iri, ad (|U(is iiiternuntios ab eodem conventiculo Mediolanensi decrevere illi niox ad illos Kuinitti postulavit golismensem episcopuin et tres doctores (|ui cuni regiam auctorifatem pseudosynoili auctoritati longe anteferrent, nec prius iter ingredi vellent, (juam Ludovici Francorum regis, cujus movebantur imiieriis, maiidata delata essent scliismaticus cardinalis Pria de bis Ludovicum
a se imperiales
: :

tum

cardinalem i[isum Sedunensem, legalique .Vpuslolici auctoritate instructuin ad pellendos Insubria scbismaticos,
"

refert

Paris de

Grassis

Die,

inquit, .Mercurii mdxii, se[)lima Januarii,

sanctissimus dominus noster in consistorio secreto, ut moris esl, creavit reverendissimiim

dominum cardinalem Sedunensem legalum

Lombardiam, utjungat
se

in

dem

cumHelvetiis, qui ibisunt contra Gallos, et eos manuteneat in

tide .\postolica,

etquatenus

0[)us

sit,

proficisce-

retur etiam usijue in

Germaniam ad conlusioprajsertim eorum,

ijiij

nem scbismaticorum,

duodecima Januarii die consuluit paucis(|ue interjectis diebus, impmljuin suggessit consilium, ut nimirum Catbolicorum praesulum, (|ui
:

fuerunt olim cardinales . l. Paucis inlerjectis idem aiictor servalum iu diinillendo legalo ritum ita describit Le*
:

adversus suorum ausiis fraudes(|ue tuebantur, census Ecclesiasticos invaderet; cum Ponlilex iu defectores suos eoruiiKiue sectatores Gallica factione im[dicitos, judiciariam severitatem adbiberet. Porro .Mediolanenses seditiosi sua spe
in

Galliis

Poiitiliciam

auctoritateni

gatus genuflexit ante papam,

(jui

sedens capilc

'

cooperlo legit anti[)bonam. In liam paris, etc. et [)sa]mum Benedictus; me ei alteruatim lespondente cum cardinalibus duobus legatis assistentibus, quasi tacite idein facienlibus, el
:

replicata

anti()bona papa deposuit birelum

Caesareorum procuratorum expectatioue denncipiti eniin curaruiu a'siu Maxilusi suiit inilianus llucluabat, cum biiic a Ferdinandu Hispaniaruin rege deterreretur * ne scbismaticoet
:

Et infra

dexlra sua deilil In hoc sir/no sanr/i.^iu dextera legali dicens sinix rrucis intende, prospere procede, et retjna.
: :

Crucem acceptam

In nonrine Patris,

rum

societate se containiuaret, suoscjue potius

(|iiaiii

[irocuratores ad Lateranense Concilium,

;

et Filii, et Spiritus sancti. ILe ullimo osciilalus est pedem, manum, et facieni liapa- . De ea legatione ipsi data extat Diplo-

conventiculum Pisanum legaret binc ut datam fidem servaret, a Gallo moneretur sed ut refert Coccinus ', oratores cjuos .Mediolanum mittebat e Tridentina urbe, ad cjuam pervenerant, revo;

ina, ciijus prtecipua pars bis verbis concepta

est
:

Julius, etc.

De recuperatione civitatum,

cavit:

cumque

(iallorum regis [lotentiain incli-

oppidorum, aliorumque locorum et terrarum ad nos et sanctam Bomanam Ecclesiam legilime

lis

natam

vidisset, ad

eam prosternendam

Puntilici

atque Hispano et Anglo se conjunxit. Factiosi tamen, qui Caesareis precibus incitati concilia-

I^ertinentium, dies noclesijue pro cura pastoraofticii cogitantes fortissimum potentissi,

munniue exercitum contra

rariam civitates

bulum
die

indixerant, in pertinaci

meiitis

duritie

tivolos Bononiain, et .Vlfonsum

[lerstiterunt, in (juintaque sessione xi Februaiii

BenEstensem Ferad dictam Ecclesiam legitime

iniquitatis filios

Fredericum Sanseverinatem legatum Bononia) creaverunt \ lum Bullain pseudosyiiudi litteris

pertinentes occu[)atas indebile delinentes para-

appendendam dccreverunt'

j:ravesque

[la'-

uas in eos, qui .Mediolanum tendentes, vel ab eo recedentes spoliarent, constituerunt *.

'

Basel.

iii

.\ppeni!. ad

peud. conc. Pis. p. 174.

in gest. card. Xiinenii.
l'is.
[).

13U.

Chion.
'

.\aiicl.

vimus, ac dileclum filium Joannem S. .Maria> iii Dominica diaconum cardinalem in Boinandiola et dicla civilate Bononieusi nostrum et .\postolicae Sedis legatum de fralrum nostrorum consilio fecimus et deputavimus; et cum dictis

Ext. de eu

Ext. ib. p.

173.

lil.

iu
I.

Apv.
Ext. ea de re
lit.

Cocc.

'

Ib.

p.

1:JS.

de

beliis Ital.

Gomes.
^

in

Append. conciliab.
7GI.

Acta conc.

.Ms. aich.

Val. to.

lii. p.

' Id.

ib.

Pis. p. 1"3.
*

Paris

Lib. Bull. lx.x.xii

8 Ib.

p. 131.

p.

-m.

Cuncilii vel pulius conciliabuli ics multo infelicissiuie recideniut

ad

disci|jliu.im miircsipie
iii

; ab oiuiiibus euiui coulemptui et despcclui babiti Patres, quid salis apluui conipoiieuiios decreveriut ne nicinoiia; (iiiidcm prodiluiu esse scio. Il;oc insuper de Concilio illo scripta reliiiuit
: lloc Conciliuin a Bernardiiiii Carvajalo S. Cruciscardinali lcinere uullOi]ue nouiine traduxisso Luduvicum Gallia; res^em SponJaniis, Callicus scriplor, a^-novit. Vicis-

Gaspar Hedio

historica svuopsi Ei ueadibus Sabellici adjecta

.

siiccessu insliiiiliiMi

Illiid

cliaui

lljcjtralis ludi

siui auteuiCuiiciliiiui

l.aleraucuse (luiiuvis plurcs adire recusaruiit, deiu tameii omiies probaiuul, e.wcptis

G,(llis,
luilii

(|ijam|uaiii el

ex Gallia

.\veniuiieusis arcUicpiscopiis .(dfnil.

Ouaic gcueralis Coucilii

aiicturilaloui dencijari

illi

jurc possc noii facile

pcrsuaseriiii.

Mansi.

574
occiipaloribiis
rimiis,
ail
iiiliil

jfjLH

n ANNUS

10.

cnRisTr 151

"2.

magna auxilia pra^stari cogiiovcomitlciKliim piilavimii:^, tjiiod vcl

atl

olticiiim noslriiiii \cl

t.uilitaiitlum cxpcili;

conlirmatPctrus Delphinus ', aildiditquc in liltcris ad Eiiscbium Prioliim monacliiim, qiiod poslca cvciiil, Gallos immanitalis sua! |)a?nas

circum tionein diclanim civilatum pertineret spcctiiMicm liiam ail cliarissimi iu C.lirislo lilii
uostri Maximiliaiii
iii

Dco dafuros.
7. Vasl.it.i

Brixia, (;alli

Bergomiim ad

ilcili-

impcralorcm

clccli cl llcl-

veliorum, ac Suitensium, et alioruni principum auxilia imiiloraiula, ut copiis ad recupcratiniicm

civilalnm
ct

lioiicm compulcrc, auiioqiie novis ilclcclibus iii Gallia liabitis exercitu, idemGasto versus Bono-

niam signa
lit.

vcrtit

mcnse

Martio,

ac Ponlilicios
ilispii-

locornm

linjiismoili aiixiliiim noliis

llispanosiiiic

cam

infeslanles solo tcrrorc

etdictae Sedi pra^starc volentilius

pnresse debcas,

mittcndam diiximus, etc. Dat. Homa' apud S. l*ctrum anno iiicariiationis Dominica' mdxi, V id.
.Fanuarii,

eventihns confirmati Mcdiolanensis conventiculi scbismatici in sexta scssione xxiv .Martii die Poiitilicem conlumaciff;
bellicis

Quibus

Pontilicatus nostri aniio ix

'

Instru-

impudcnter accusarunt, quod non de

ijisis

amplissimis mandatis et privrogalivis, ut legationem cum dignitale gerere posset. l'rofeclus ille ad Helvetios ita ipsos concitavit, ut promissa omnia Ludovici regis multisque vicloriis de (Tallorum respuerint
ctus est aliis littcris
,

alio loco acccplo, prajtermissaLateranensis Concilii

:

mcntionc, convenirct

indixere preces, ut Deus

;

l)scudosynodi rcs deciisque iiromovcret titillabatcnim eosinanis spes, Gallicis armis oppresso
Pontifice,

missaque subjugum

Italia,

reliquas
lia^c

Pontiliciis deijue Vcnetis rcportatis clatos attri-

nationes profano eoruin cmtui sc aiijuncturas,

(|uas ut Pharisaica hypocrisi suliornarent,

verint; quoruni geslorum uarrationeni aggredimiir.

dccreta fecere
iil

Admonet

haec sancta

synodus

GaUurunt v/ctoriis elati schismatici PvntiExtremo ficem contumacia impudenter accusant. cardinalis de Medicis in .'Emilia legatiis Januario Hispanicis auxiliaribus copiis sutfultus Bononiam obsidione cinxit, eaque bellica calamitate oinnes Ecclesias atque omnia monasteria extra urbcm sila, in primis Cruciferorum et S. Miu.

omnes sacriim Concilium celehrantes oninem

et

gravitatem

honestatem, qua; viros Ecclesiastiet

cos decet, diligenter ohservent; vitam ct con-

versationem exemplarem ducant

ilaiidam

cum

ad

cliaelis,

autprorstis aut

magna
-

ex partc vastala

legem toti orbi conveniant, ipsi prius in se legem demonstrent sint eorum mores sine macula et ruga exhiheant se tanquam spGCulum mundum, in qno alii se speculantes
;
;

refert Carolus Sigonius

liistoria
;

in sacra

Bononiensi

normam

et

exemplum sanctimoniEe
se

accipiant.

tum

addit divina ope

Bononiam ah

excidio vindicatam. Meminit ejus rei Cuicciardinus ', dum refert, acto sub murum cuniculo,

quo oj^iis est ut iiuiic saliatiir mundus sint pii coram liominibus, ut videant bona opera ipsorum et gloriMemincrint
csse sal
terrffi,
;

in

tormcntarii pulveris vi eam partem muri, in qua cratDcipara; sacellum. in sublime adeoelatam, ul obsessores staiitia retro inslrncta ad pugnain

Patrcm, qui in coelis est. Ipsis inquit Apostolus in pcrsona Timotliei Esto exetnplum
ficcnt
:

Bononiensium agmina viderint, rursusque eadem muri pars in eumdem locum reciderit, et cum reliquo coalucrit ac si labem non fecisset. Ltvero postea Bononia siiie vi et cajde in Romana; Ecclesiai polestatem, fngientibus Bentivolis

fidclium in verf/o, in conversatione, in charilate, in ficle, in castitate ; ipsis igitur necessaria est

Gallisque, redierit, siio loco dicetur.

6.

Interea Gasto

Pontificii legati

ad Bononiam Fuxensis Hispanorumque obsidione sol

vendam
tirmaret

provolavit, ut
:

eam in perduellione coiicumque erumpere in castra Hispanoii

motis tacite castris periculo se die. Quo successu qua? defecerat ad Yeneelatus Fuxcnsis Brixiam, tos, nonnuUasque Venetorum copias in itinere fudit deinde die decima octava ingressus arcein
pararet,

rum

subduxere sexta Februarii

bona conscientia propter scipsos, bona fama proptcr proximos His alia addita sunt monita ad fucatam piesi enim vera retatis ostentationem composita ligione diicebantiir, cur non Bomam ad celebrandum Latcranense Concilium sc conferchant, pacique seriam dabant operam ? quin potius pseudocardinalem Sanseverinatem impudenter ab ipsis lcgatum dictum ad (iallicum exercitum ut Italiam cruore foedaret everteretmiserunt que Pontificem.
>>.
:

',

Inanes schismaticorum argutiaia Cajetano in suis Commentariis confutatas. Quo vero scliismatis maculam ob conventiciiliim suiim cons.

in Brixianos irrupit, ac

miseram urbem rapinis

cc[)tam cluerent,varia edicla coiiscripscriint; in

liis

etcaedibus com[iIevit tanta immanitate, ut cadavcrum slrues ingentes ad quatuordecim niillia Exercitain in cumulata referat Bonaccursius
'".

cnim indictam rite et congregatam Pisanam pseudosyiiodum [irobare quadru[)Iici argumeiito

'.

coiilcndcriint

Primum
in
:

[^eteliatur

ex decreto

Brixiaiios a Gallis

barbaram carnificinam adeo,

univcrsalis

Ecciesia;

Constanliciisi cl Basi-

ut etiam
'

pueros puellasque contrucidaverinl,

Lx.\.\ii. p. 2:io.

licnsi Conciliis

scd eo ipso Concilium Latera-

Lib.

BuU.

.\rlliille Gi.nsNn.

x.

'

'

Giiicr.
in
jiiai'.

1.

Sigon.
'

1.

v.

ile

episc.

lioii.
I.

in
.\
I

[ion.ic.

in Diaiiis. (iiiif.

Pcli-.
I.

el alii.

Delph.
\ili.

I.

X.
*

lip.

i.viii.

lioiiac.

liaveii.

5 Ib. p.

1j2.

'

lUia.

Iiist.

K.vt.

in iisd.

.\clis p.

1G61.

irLii
iiciiso os^L' jiiro
(|iio aliiiil

II

Axxrs

10.

est
;

ciiRisTi

ifiri.
lncii

;)<;

iiuliclum

osloii(li'li;iliir,

niiino-

stra do cdmiiiuiii

;ilio

coiilrariiim ilissolveiuluiii.

Socuiulum
onliiiibus
:

cuin siibdilorum noii

10.

doligondo poslulatus sit, iiiaxiine si pauoi

(iiicoliaiit

ox (liscipliiia in
iii

oiniiilius

facliosi exliterinl, [iriiicipi

suo maiulata

(l;iie.

collM|isa

suum

revocaiiiia siiloiuiorem

setl
iii

Eadom S\iiodus

tlieatralis

Callorum

re-

ea noii in eo factiosoriim Laferanensi |io(ius Concilio

Terliuni olicioliaiit
e.v

conveiiliculo, sed
restitui

gis

iioterat.

sedando bello

iiiter Cliri;

cliontolam accipore se jaclavit ', cum illi ojiis clioiilola lantum tuli cssent, nc alkxtluilicis Mediolanensibuslapidibusappeterentur; eodein
cliain
(jui

stianos geslo, et inferendo fidoi liostibus

ipsi

sed

bonoticio Ciesarom odmplocti linxorunt,

e.xecralus Lateranensi Coiicilio

dum

ita

dissidelianta Pontitice, spernebantillud

tamen ipsos

i|uc ejiis iinperia,

accendebant. Qiiartum
iii

adliaesit,

ut infra dicctur; deniquc in sessione

aryuiiioiituni falso axioinali iiiiiixum orat; \ole-

de qua paulo ante momoravi,

licbanlur, Pontificcm
tiior

dum scbisma mo-,

baiiteiiim ob nej;ligenliam Julii

convocando

monuere

ul viginti (pia-

Concilio biennali flexu a su-cepta dignitale Pontificia, jiis coniiregandi illius ad Bernardinum
(',ar\ajalium
et

dierum lapsu Aposiolica

in

factiosos et

sectatores edicta rescinderet, atque eo

fi;c

demen-

sectatores

transfusum,

illii|ue

ipsumsesponte submisisse. Qua in reduoanimadvorleiula siint, ununi cst .Iiilium nullis liuinaiiis arlibus Pontitlciam aucloritatem a se in

progressi sunt, ut niiiias de abroganda ipsi Pontiflcia auctoritate intentarent ', quod scelus
iit

cardinales dcrivare potuisse, ut ex Innoccntii

rite [leragere viderenfur, duo decreta proposuere Conciliorum mali inlor[iretes vel illusores. Primum ex Constanliensis sessione V decer-

Vlsanclione antea ostensum est inullo minus, ul paucoruin cardinalium sediliosoruin auclori:

)ifum

erat,

eo editum tom(ioro, quo tres ex

lati se

submiserit,

cum nusquam venire

illos

in
:

menac
si

tem possct tantuin facinus

ausuros

cardinales ex placilis conclavis Conciliuin decernerent, iu id communibus votis conspiratu-

[ilerorumque sententia ambiguo jurePontificios a|iices gerebant, statuebaturque eos generali Concilio legitime congregato obtemperare debere: at paucorum Gallorum conventus apaucis transfugis cardinalibus indictus generale Concilium legitime congregatum dici non poteral nec si generale fuisset, par erat tem[iorum ratio,

quibus Julius non dissensurus erat nec iiiis animis ad EccIesiK asserendam dignilatem conceptum erat, a turbulentis illis liominibus usurpari ad Ecclesiam scliismate novo laniandain. Ex quibus conspicuum fuit, inane et umbratile esse facliosorum decrelum ', quo pseudosynodum Pisanamjure Mediolanum translatnm disceptarunt. 0. Irritum [lariter aliud -, quo Lateranensis Concilii denuntiationem infringere pertentarunt quod ex ipsis etiam eorum sopliismatibus patet "Ouia, inijiiiunt, duo universalisEcclesiffi generalia Concilia eodem tempore sinuil esse
ros, a
:

(luod

cum

Julius sine a?muli ullius controversia

Ecclesiae prteesset.

Alterum

'

ex Basiliensi sy,

nodo sessione XI petitum erat subjectisquc verbis conceptum Si Romanus Pontifex qui primus in vinea Domini laborare, et alios suo e.xemplo ad laborandum trahere tenetur, generale Concilium acfu Icgitime congregatum quoquo modo defacto im[iedire, mutare, prorogare aut dissolvere operam dederit, et infra quatuor menses cum reali satisfacfione non resi[iuerit,
: ,

non possunt:

directe

enim contradicit
;

articulo

rnam, sanctam, Catliolicam et clesiam . Hactenus rectissime cuin ilaijue Lateranense a summo Pontifice omnium ferme cardinalium communi consilio, nccnon universo orbe Cbristiano, exce|ita Gallia, imo potius ex ea paucis exceptis, qui principis suiausa probavenint, indictum, dissolvendam MediolaApostolicam Ec-

ex tunc a papali administrationc sit ipso facto suspensus quae quidein papalis administratio ad sacrum Concilium ipso jurc devolvatur; et
:

nensem sive Pisanain pseudosynoduin constahat quod subjiciunt, Pisanum conciliabulum

:

dictam pcenam per duos inenscs post diclos contra quatuor animo sustinuerit indurato eum usque ad privationcm inclusive pcr Concilium generale procedatur . Hanc [lorro Basileensem Synodum generalem fuisse, et illi Eugenium IV adba^sisse falso addiderunt sed Basilcense Concilium in exordio, non tanien in progressu generalem fuisse ostendimus suo
si
, :

Lateranensi Concilio anlccellcre,

(]iiia

illud pr;cpr;T^-

loco,

vcnerit, tiirfiiter aberrare noscunliir, qui

regi

quamdiu nimirum Pontificiis imperiis sc passa esl, non ubi Synodus Ferrariam, in-

ventionem jus victoriamque esse putarunt. Fcedissime quoquc lapsi sunt.

smatici,

dum

non spectare

ainplius

sanxero scliiad Pontificem

'

deque Florentiam fuit translata: noii itaque lioc dccrelum a gcnerali Synodo editum fuit, cum tiinc [laucissimi prajsules illi interessent, easque
turbas minoris ordinis sacerdotes, partinKiue Eugenii ajmuli excitarent. A vero etiam abliorrere demonstravimus, Eugenium ojusmodi Ba[iroducta cnini a silecnsis dccrcto adluTsisse
;

communis

pro celebrando Concilio loci designandi jus, ciim peremptorium dicm illi perperaiii constitiitum effiuere passus esset. At si
Cliristi

vicarius liomain
et

niunem parcnlem

oinnium genlium commagislram delcgerat, fru170.

nobis acta fucrunl publica auctorifate miinita,

l'i.

Ext, ibid. p. 1G9.

-'

Ib. p.

'

Ib,

p.

175.

Ib. p.

Ibiii.

'

Ib, p.

173,

'

!b. p.

17S,

57(5
iHiibiis
nioiii

.HLII n AXXIJS 10.

CIIRISTr 1512.
lioc anno libils apologotiois dissolvil. Primo (|uidcm adversaj opinionis fundamcnta oonvollil (]uo(l enim cx jiire natiir;v obtenso
diiDJiiis
:

siimma fontontiono nofaiios

aiisus refrcgit.

iiiijn;:conliiiil

n;isiloon<iiim

Non

voro <|iiam fiinostmn soiiisma ox impio (toorolo oonseouliim ost; quod diviiur opo exliiicliim l.iotiosi lii noii minoro (|iiam iiii dodecore, nec minoro (lamno ab inforis oxcilare pcrtentarunt. 11. (".onfiilarunt vero sinjiulas advcrsariortim aririitias
nias
-

]ioli[iir

iii

apologia jirima de

coiii|iar;it;i

aiicto-

ril;ilo ])a]);T} ct

Concilii sic redarguil, et confu-

tal

'

(1

sioiil ol

Uiioniam naluralis pro]iagalio rogiininis, aliarum rcriiin, orla' rei natur;im osten-

Posrjiiiis
(]iii

'

Florontiniis.

lum

Tlio-

do Vio.

liicnlonter

doinonstiariiiit,

dil, libot intiiori, (|uod Fcclesia non a singiilaribus aut a communitale, sed a capitc lioino-

Concilium non iialioro immodialo potestalom a r.lirislo, noc roiH;osoiifaro iiniversalom Kcclosiam, nisi
intervalio
l'oiilifox in

oo includatur. ac inaxiino

dilforre

1'ontilicoin

diibium a non
Concilio;

dubio;
(iubiuin

dubium onim
illi

sulicsse
:

non

nec lanUim csse capiit EcclesiK divisive sumptif, sed etiam collective
pra^esso
suniptae, qua? gravilcr scliismaticos perciiiere,

goneo Jesu Christo initium suinpsit originis, ]iorfoclionis ot poleslalis; ])ro](ter quod Ecclesiai siuT dixit Joannis xv j\'uii vos mc clcf/isl/x, sed C//0 cler/ivos. Natura igilur Ecclesiastici regimiiiis ab ii)sa sua nativitate osl, non ut iii cominuiiilalo sit, ncc ut a commiinitatc ad uiium vcl
:

jilures derivelur,

(]iiomadmodum
:

accidit in re-

cum
et

oninia in

oornm conventiculo

^csla irrita

inania esse ostenderelur.

Indignati itaque

Cajetano, ineunte anno ejuslibrum ad Parisien-

Acadcniiam inisorc, quo cx illius censura ojusdem TliomiO doclrina adduci in invidiam l>osscl, <|ua etiam pscudosynodus ad damnandum auctorem utcrelur. At in A|)pendice Acloriim iiscudosynodi exlant J.udovici Francoruni rcgis litterffi lioc anno decima nona Fcbruarii consignat, quibus ille Tliomaj de Vio, iit Conciliorum auotoritali dotraliontis, Commentarios llammis aboleri jussit maxima i[isius Tboma; e Vio gloria, regioque dedecore quid enim glosiuni
:

liumano, sed ut in uno cerlo prin(i|io siuiple natura sit ct ciiin jirinceps iste iinus atque idein Dominus Jesus heri, hodie et iii smcula vivat et regnet, secundum naturalis jiiiis conseqiicntiam oporlet, iit ad i])suin jirincipem, non ad coinmunilatem Eccicsia? spcctet in sua absenlia ordiiiare dc vicario, non cominunitalis. qiuT, ufpote serva nata, principandi jiire carel sed ipsius princijiis naluralis Doet hoc ipsum inini communitatis Ecclcsisp Salvator nosler per semelipsum cxequi dignatus est, duin Pelriim Apostolum solum instituit suuin vicarium post rcsuireclioncm, antequam ccelos ascendcrct, ut palet Joannis iilt. Rolin-

gimine

civili

riosius auctori Catliolioo |)otest accidere,

si

quam

(|uitiir igitiir

quod

sicut priiico])s Ecclesia^

non

ejus scripta ab lunelicis vel scliisinalicis exu-

coinmiinitate Ecclosi naluralifor aiictoritaita illius

rautur.

Vorum Ludovicus
in
:

ajgre ferebat

suum

tcm babel,

vicarius non ab Ecclesire

pscudosynodo tuonda in luce et oninium oculis constitui quantumvis revera ipsemet eamdem pseudosynodum, ut theatralem ludum ad exagitandiim Pontificem inventum spcrneret; quippe Anglerius cjus apud F^erdinandum regem Hispanijp orator in lilteris ad Marcbioncm P^ellicensem datis ' ait, lAidovicum regem Hieronymo Cabanilla^ Valentino
facinus

comniiinilalo, sed a Jesu Christo aucloritatom

natiiralitor habet
13.
.

Conlendit deinde auctor, non possc Ec(jua; alia

clesiam ca oinnia,
libera

bone morala
possit,
sic

et
in-

respufilica jtire
:

natura'

Hispani rcgis nomine de conciliabulo Pisano promoto, susceptoque scbismaticorum patrocinio conqucrenti respondisse, eam Synodum fabulam esse, et dcclamatiunculam joco excogitatam, ad trabcndum in regias partes
cquili

quicns Signum infallibile servitutis Ecclesiae commiinicatis quoad principatus csl, quod non ])olest sibi i])si regimen relinere, nec duobus aiit tribus commitlere ha;c enim posse commiinitatomliberam manirostum esl, polcstenim
:

triumviratum supra rcgein quem cligunl; quod Ecclesiam non posse

el ))or

soipsum regerc, potest

et

institucrc, et alia liujusmodi

cfiain

Pontificem;
infcrius.
12.

quam

exitu peracta sit

vero trisli Callicarum rerum Imc synodalis fabula dicclur

et

manileste liquet; alioquin posset aut in pluribus siinul locare pofesfalem jurisdictionispapaB, aut officium aliquod sui^ra papain .
11. Picfellit

Porro ad Ludovici regis

schismatico-

deinde aliud argumentum, quo

quo disceplavit auctor, Christianam rempublicam jure naturae aliarum communitatum, qua; perfeclfe ct libora; sunt, cxomplo, nocnon jure diparles effercndas edilus est libellus,

rum

scbisinatici contcndobant jure divino cx vorbis

Domiiii

Pontificiffi

D/c Ecclcsix, Concilii auctoritatem anteferendam. Cum vero Ecclesiae

tralii

nomen
non de
dit,

in varias interprotationes

posset,

vino principem

abulenleni tradita polestate plectcre, ct lionore dcjiccre possc; cujus fulilia arguinenta idem Tliomas de Vio, scriptis
'

suum

sola univcrsali Ecclcsia dictiim ostenfratris crimeii iiniversali

cum

Ecclcsifflpa-

tefaccrc

non jubcaimir

non

cliain

de aliqiia

Pogg. de aucl. papac

papa; et Ecclcs.

ct Concil.

^ Tlioni.

Vio de auclorit,
Pis. p.

' Exl. io

Append. Acl. conciliab,

loC,

<

Tlioin.

de Vio

in

Apologia

de

conip.irala

auclonlale papa cl

'

Anglerii Ep. cDLXix,

CDLxxvn, ciiLXXsiv.

Concii. c. 1.

jrr.ri

ir

Axxrs

10.

CIIRrSTI

li)

12.

(lelcrminata Ecclcsia

iiilclligi,

ciim miila

iiiijii?

pntiiis i|iiam illiiis ralio forcl; iiKiisliiicte ita(|iie

iiil('llii:i
(1(^

ca Mcclesia,

ciii

pcccaiis frater siib-

pntcntia errandi , prnpsente sponsaliter votis nuiiiium el siiigulnriim iibi(|uc; lia?c enim ost de iiistitiitio rcipublica; Cliristiaiia' simpliciler
:

tliliis sit,

(|ua

non de (iiiavis collectione fuleliiim, in Waldenscs jurisdictionem et |)otestatem

iustitiitione
lis

autem ad tcmpus,

scilicet

corpora-

absentia? principis iinslri dicilur cliam,

qund

sitam vohieriint, qiiod poteslatem se(|iii sanclitateiii personte delirarent; ac demum concludit " Est ergo scnsus lilteralis verbornm
'

o[)tiina est,

quandn consnnat

|irimari;c

iiislilii-

tioni

et

qiioniam res[)ublica Cliristiana secuninstitulionem serva esf suo [irincij^e natu-

dum suam primariam

rali,

Itoiiiiiii, i|iiod

tanta esset ftitura ciijiisciimqiie

siibditis,

nala, et tota potestas est in

FA'clesi;e
iit

aiictoiizafic potestas in sibi

sentenlia ejus et
>.

esset valida
clcsia,' iinn

coram bominibus et inccclo Lx (luibus patet cum nomine Ec-

cst, ut

ideo optiine consona institutio ad tem|)us non communilati, sed vicario priiici[iis

[lotestas

plena committatur, ut |)rPDdictuin est;

res|)iil)lica, ([iianiiiii

quanis intellii;aturEcclesia, sed (iu.t auctoritate in peccantem polleat, ex eo textu Evangelico non probari obnoxium Concilio Pontiflccm, cum non subsit universali Ecclesia;, sed pra^sit, ut dicebamus. !.>. Porro Tboma; Ca.jetani sententia. nimiruni dato casu, quo Ponlifex variis criminibus,
exc(>pta
irretiret,

ctquod

vicarius [)riiicipis

sub principe est sim[)licitcr, quod fit pcr esse simpliciler recognoscat princiCbristianum pem unum, et recurrat ad euin audientcm et [laratuin exaudire. Et scito quod contingit homiiies in hac re falli,, quasi a negatione modi ad negationem rei cum enim deponere papam
,
;

lupresi vel illius suspicione justa,

se

confugiendum esse ad Christum sumprincipein,

ut

contingat mullis inodis, scilicet per [irovidentiain humanam, et per orationem Ecclesiac per-

mum
riis;

Ecclesia;

(Miiendaret,

adducta in invidiam

vicarium suum est ab adversa-

cavillabantur
si

enim male actuni cuni Ecpotestate abutentem de

clesia,

instar bene morat;c et inslitiitse reipu-

scverantem, et neutro modo opus sil nisi in casu vera; necessilatis, ex hoc quod Ecclesi;B non est concessum quod possit deponere per viain providenliffi huniana?, non scquitur Eccle-

blic priiicipem

suum

gradu dejicere non

cavillationes refregit-',
Ecclesia,
qiiia

posset;

quorum

ineptas

imopra?cIareactumcum

non esse concessum quod jiossit (le[)0nerc papam; quoniam alia via, scilicet orationis perseverantis, infallibiliter potest; qua? enim per
sia;

inde gravissiinarum disscnsio-

ainicos
testatur

num

semina evellunlur, ncqueChristus unquam

possumus, per nos aliqualiter possc pliilosophus, quanto magis, qua; per
?

Ecclesi defuturus sit, ac longe pra>clarius, si ad illuin fidcles supplices pcrfugeriiit, quam omni Lumana ope ac industria consulturus sit.
16. Dixi ",

patrem possumus
17.

inquilCajetanus, in

caj). xxvii,

Ad primum ergo negatur sequela. Ad probationem dicitur, quod utraque politia, scilicet tam civilis quam Ecclesiastica, potest dcponere tyrannice regentem ips.am, sed-diversi-

quod Deus optime [irovidit Ecclesia;, disponens quod orationis reniedio contra papam malum uteretur, non autem depositionis poteslate. Objicitur tripliciter. Primo quia ininus bene instituta esset politia Ecclesiastica

mode; quia
et

civilis perfecta et libera potestative

quam

civilis; et

tenet sequela
clesiastica

quia

civilis

potest principem

tyrannice regentem pertinaciter deponere, Ec-

autem non posset. Secundoquia Deus ademissetcommuuitati Ecclesia potestatem sibi naturaliter convenientem et necessariam ad
pacificam conversationem, qualis est potestas depositiva principis in casu tyrannidis; et tenet

providentiam humanam, Ecclesiastica autem [ler polestatem sui Patris per oralionis perseverantiam, quando vere oportet; et hic inodus quidem excellenlior, et non potens crrare sicut primus, et melior et [iropterea non minus bene; scd melius provisum cst Ecclcsiaper
:

stica; reipublicaj

de

modo

abjiciendi a se

malum

ministrum,
18.

quam

civili.

Ad secundum ncgatur etiam sequela;

sequela, quiatalis potestas naturaliter convenit communitati [lerfecta; et libera;. Tertio quia,

cum Deus opportunius remedium quam orationem Ecclesiae potuerit instituere, scilicet potestatem depositivain, dicerenon aliud remedium quam orationes reliquisse, est dicere poliliani Ecclesiasticam non bene institutam cl effectam

quia communitas Cliristiana est scrva, ac per hoc naturali jure sibi non compctit poteslas super priiicipcm suum, ct conseqiienlcr nec super principis vicarium, nisi a principe sibi concedatur; unde licet veruin sit, quod Ecclesiaslica communifas distincfa contra principem

non habcat sii|)er principem ct cjus vicarium tyrannizantem auctoritativam potestafem, non

servam strictissima servitute. " Respondeo Deus longe melius et eminentius inslituit Ecclesiasticam rempublicam quam
;

civilem,
el

quoniam illam
capiti:

instituit

cum

|)roximo
sine

tamen adempfa est sibi a Cbristo aut quocumque alio modo, sed ex natura sua, quia serva nata est, contraxit hanc negalionem. 19. Ad tcrtium autcm dicitur; quod non
fuisset

liomogeneo
>

vivo in

perpeluum

opportunius rcmedium providentia hu-

niana,
Tract. 2. c. 4.
.\.\x.

quam

oratio Ecclesiffi perseverans,

tum

' Id.

ia .^polog. par. ii. e. 29.

(|iiia

providcntia

humana

falli

potest. cogita-

TOMCS

.\.\X.

Rav.v. XI.

578

jn.II

II

ANXUS

10.

CHRISTI 1512.
PoiitilVx (lallos ciim

tioncs siquidein niortalitim timiilu', et inccrla^ proviilentia' nostra? oratio auleni Ecdcsiaj per:

coruni

rci;c

ad oiisc(ininm
\enit
;

ailmissurus, in

corum poteslatem
;

(lallo-

sevcrans

ialli

non potest

dcponcrcmus

forte

rum

sex seplemve millia caesa

(luando non oportet, non providcutcs fiitura, nec occulta scrutanlcs: oratio autem Ecclcsia)

xensis,
dicaret,

quamvis

Ilispaiii

quos Furc^ns sororium se pra?inter

viilncrilxis

coiifossus:

Alcgrii
:

pater
obtri-

perseverans non deponet quando non oportet, qui:i lionus Doniinus neuat quod voliimus, ut Iribuatquod mallcmus tuin quia facilior, mi;

filiusquc duces peritissimi

concisi

delibatus
ita

dcniquc
tiis,

(iallici

rohoris flos eo priclio

ut victores victi exactique Italia fucrint, ut

nus impedibilis
lulcm
tia
ct
:

el efficacior

clcsia> pcrscvcrans pro se

iii

causa est oratio Ecncccssariis ad sa-

postea dicetur.
21. Ab inita tamen hac pusna ira sncccnsi Ravennam circunistetere (|u;ccertispactionibus
:

Ecclcsia',
;

quam
enim
autem
potcst,

tota

omnium hominuin
consonat poten-

providentia

La-c

difficile

inipcdiri

ct

oinnia sul)jccta non

habet

descripta

oratio facile consonat.

non potest potentia aliqua humana impcdiri, auet omnia sub Deo subjecta liabet. Mirum est dicere Dimiui solum tem de subjunctis, sciiicet orationisremedium rcliquisse, elc. Solum cnim hoc rcmedium tanquain siipremum ct elficax simpliciter relictum diciinus, exislenlibus muletc. tis aliis remediis per viam admonitionis,
l\oni die xxvi Novenibris mdxii . Ha!c Cajctanus pro asserenda Lateranensis Concilii dignitate,

pseudolegato Sanseverinati Ravenna; Ecclcsiae nomine deditionem fecit dum tamen stationcs ncgligenler custodirentur, prseter ducuin voluntatein scelere .lacliini centurionis, qui Brixia? templa spoliarat, splendebatque sacro auro. posteaque ob id supplicio est affectus, lixarum([iie irriimpentium, ac deinde militum impctu vastata est, expugnatis paucis post diebus arcibus in cujus direptione hoc memorabile contigisse narrat Ilieronymus Rubeus in Ravennate
:

liistoria

Unus

>',

nimirum Vasco,

arcam

ar-

confutandisque schismaticorum argutiis (|uem aliquot post annis his libris aliuin de Pontificis institutione addidisse suo loco vidcbimus nunc ad nefarios factiosorum ausus conatusque regredimur. 20. Imma7ie prceliiim ad Ravennam commisCoegere illi dccima nona Aprilis seiiti5j,j.
;
:

gento, figuris atque variis imaginibus egregie sculploincrustatam, in (]ua Ravennatum aliquot

archicpiscojiorumctaliorumvirorumsanctorum ossa servabantur inclusa, dejectis in terram sacrisossibu^depra^datus, ingcntimiraculo p(pnas

nequaquam seras luit nain vix portam Irsianae a^dis majorem egressus aliquantulum ad la?vam processerat, cum ex eadem natione oc:

mam

sessionein

in

qua conciliabuli causarum

currens alius sive veterissimultatis, siveocculto

diviiio consilio,

actor Pontificem in crimen vocatum de spretis turbulentorum hominum imperiis postulavit sacrosanclcE potestatis usu intcrdici: ac tum

eum

in capite

vulncratum tru:

cidavit, nulla

BernardinusCarvajal, schismatis hujus signifer et conveuticuli prases, quein plerique hislonimiaj antipapatus anibitionis insimulant, rici
'

deinde arcs habita ratione quam arcam Pelrus Chiradellus aurifex, qui militem insequebalur, illam ab co supi)Iiciter pctiturus arreptam denuo sanctis eisdem ossibus reple-vit .

Ravennse cladem prodigia aliquot pra>ces,

simulata pietate alque animi lenitate subdidit, Synodum ea de re raature, benigne ct miseriita rite peracluros sceC(3rditer deliberaturam lus, et vi Ecclesiam Romanam se oppressuros putabant paucis enim ante diebus Gasto Fuxcn succinctLis vis, qui ad Ravennam Uorentissimo posuerat, cuin impetu urbcm exercitu castra capere non potuisset, comineatuumque labora:
;

sisse

ac

natum

in

ca

horridum

admodiim
ima-

monstrum

refert auctor,

at(jue ex Chrisli

gine cruorem manasse. Illud, inquit, pro comperto habetur, pcr eos dies Christi Dei crucifixi ligneum siinulacbrum, quod in a-de D. Doininici in sacello juxta

arammaximam

est,

sangui

nem

affluenter sudasse,

ciijus adliuc rei locu-

putaret, rel inopia, turpe autem pedem referre exercitum cui Raymundus Cardona Hispanicuin prseerat, castrensi vallo egrcgie niunitum ad

pletissimi atque certissimi testes supersunt . 22. Attf/ustiis pressus Julius pncetn a Gallo
propositatti aihtuttere

pugnam

coegerat; in qua undecima Aprilis^ saDominica; Resurreclionis die, tot cxercitacra tissimorum in bello militum millia una cuin pluribus ducibus cecidere, ut ab iis Mahumepotuissct tani imperii pars magna expngnari duodecim euim Hispanorum, qui in Africa contra Mauros egregie se gesscrant occubuisse fe-

Eodcm ferme coditur. tcmpore conflatum Roma; Pontificique pericuPompeius enim Columna Reatinus episUim copus, Robertus Ursinus, et Petrus Marganus
'

auro Gallico corrupti copias coiitraxcre, ut seditionem cominoverent, Romanosque, ejecto Jused Joannes Jorlio, in libertatcm vindicarent
;

runt plurcs strenui duces capti ipse legatus Apostolicus cardinalis Mcdiceus uoslca futurus
:
:

danus et Julius Irsini cos motus composuere. Tantarum cladium nuntius Romam allatus ita omnia terrorc rcplevit, ut multi suaderent Pontifici,

ut

fugam Iriremibus caperet

Ms, arcb. Vat. s-gn. nam. 111.

sed

ille in-

Gnicc.

I.

ix. .^ngelns Vallisnmbros. Nicol.

Inliss.
.Me.

Basel. in .\ppend.

SlepU.
I.

Infiss.

Bonac.

ia

Diar.

ad Ch'On.

N.-icl. Slepli.

Val. sig. EUiii. 3. hoc aiiD.

nubeus

VIII.

JULII
fracto
biiit

II

ANNUS

10.

CHRISTl 1512.

579

animo ad lapsas res iiislaiiraiulas liiciico inajori anlorc, qiio Galli mcnse Aprili

Faventiam, Foriimlivium Imolamque occuparunt

'.

amentia boc nefariiim in Cliristi vicarium ediclum, qui pridie indignissimos eos in gratiam pristinasquc dignitales seresliturum suo cbirograpbo spopondorat, ad scindendam inconsutilom
Cliristi

23. Affulsit in eo
:

rerum

statu ali(|ua concor-

tiiiiicam

tiilorunt
ct

Deccrnit
et infra,

diac spes quippeFrancorumrexaliquotanlc Uavcnnatem pui^nam iliobiis, cum se tot potcnlis-

(nimirum i)seudosynodiis)
pr;pfatuni

cx nunc declarat,

dominum

.Tuliiim

papam

simis liostibus
qiie

unum

peti vidissct, Maximiliaiii-

modo

in lianc,

modo

in

aliam partem indi-

ab omni lam in spiritualibus quain in temporalibus, ut prffimittitur, papali administratione

naiitis inconstantiafatigatus, senscrat ccdciidiim

potius Pontiflci
lis

at(|ue ideo I''abritiiim, cardina-

suspcnsum fiiissi!, esse et fore ipsamque administrationcm propter gubernatio-.

ipso facto
;

Finariensis fratrem, ad
,

gonienscm cardinales
pactiones proponeret
tuluin
iri 1'ontiflci
: :

qui

Nannetenscm nun^iuam

ct Stri-

nis

ccfpta

patiatur,

defectum, ne Ecclesia discrimen aliquod ad ipsam sacrosanctam Synodum

pacis colloquia amputaverant, miserat, ut lias

fuisse, esse etfore ipso jure

devolutam

ac qua-

Bononiam

a (lallo rcsli-

tenus, ut prffiuiittitur, expediat,

turum
minia
in

Alfonsuin Atcstinuin rcddiet alias quas in Flavcctigal iiuminariiim cripucrat terras

EcclesisB

ribus

modo,

jure, via et

omnibus melioforma ab eadom admiadministra,

Lugbum
:

nistratione suspendit,

eamdomque

ac militare veteri instituto persoluturum

principatu

salem Ferrariensi non confecturum

:

conciliabiiliim 1'isaniim cxtiiictum

ficc

iri.

Pontiregi-

tionom ad seipsam Synodum devolvit et devolutam de caetero esseet fore statuit et determinat; processura tandem ad ulteriora usquc ad finalom sentcntiam inclusive, si opus fuerit,
prout
utilitati

vcro pro amplissimis

a
.Tiilio,

iis

poUicitis, qua; anet

et necessitati

Ecclesise, Spiritu

lca

necnon ab Hispano

Anglo

tummodo
suaiiiie

bus siimma cupiditate expetita vidimus, tanpax orata, utquc Fcrrariensis dux
in

conspexerit expedire, iterato tamen vocafis prius absentibus, qui de jure aut

sancto dictante,

consuotudine in Conciliis generalibus interesse

debent, licet vocati alias et legitime expectati
fuerint,

censuris solutus

pristinam
;

am[)litudinem

Bcntivoli privatis jura restitueretur fortiiuis polirenlur, Bononia lamen exlorres iierent; transfuga; autem cardinales caitcrique
prccsules, qui conciliabulo adba^serant, in gratiam a Pontifice admissi pristinis bonoribus fruerentur.
i. Hoc pacis colloquium cxtraxit .luliiis indignum ei videbatur, si cardinales de gradu
;

ut ad

rem tam arduam fanquam ad

extinguendum incen-

commune

Cbristianitatis

dium accedere proponant . 26. Hffic illi novorum incentores bellorum

atque ad schisma proinptissimi, qui

cum non

valerent scelere ad renuntiandum pseudopontificem, caeteras nationos ad conflandum ido-

lum

dcjecti, conciliabuli auctores, pristinas dignitates,

tanto crimine

non

rite expiato,

retinerent
in-

quoruin tamen spretm voces, extinguendas, sed accendendas rixas subjiciendasque Ecclesia; faces vocarentur;
incitarunt
:

cum non ad

pessimum exemplum novandarum rerum,

que Pontifices Conciliorum majestatis asserends! conjurationum posteris specie faciendarum transmissum iri ad averlendas tamen bcllicas
:

calamitates, urgente rem precibus cardinalium

Ecclesiasticumautem sibi arrogaruntimperium, ut 60 colore urbes Ecclcsiasticas Gallis proderent: atque itaFedericus Sanscverinas pseudolegatus Bomamc Ecclesia! nomine recepfam Bavennam expilandam Ecclesia; hostibus reli'

senatu,

nono post cladem Bavennatem

Aprilis,

die, ui-

quit. Ut pra^texerent

vero tanto facinori causam

mirum vigesima
rogra|)Iio,
toriffi

superiorem concordia^
clii-

schismatici,

variis probris

Julium onerariint,
pra.^-

formiilam admisit, suoqiie eam obsignavit

quod
lio,

Laterancnsi Concilio convocando nullis

modo Gallorum rex post cruenta! vicacceptum nuntium eam firmaret, et quaitum
cardinali Finarii, qui in Gallis age-

[irecibus absistcre voluisset, Bavennatique

in

ciimijuc alia Ecclesiae recentcr erepta restitiierel

;

fuorat,

quo tantus sanguis Christianus effusus occasionem pi\Tbuisset: Ad tantam,

et

episcopo Tyburtino Avenionensi legato dedit mandata, ut pacis consilia provelierent. 2.'). 1)1 Pontificetn furunt scJiixmoticL At
bat, et

cilii

inquiunt, devenit savitiam, ut ipsius sacri Coiiimpediendi ac destruendi gratia, atrocissi-

mae

et a

multis retroactis temporibus inauditaj

Christianae sanguinis elfusioni,

quod non sine

Mediolanensis conventiculi scbismatici, qiiibus immcritis adeo bonorifice consultiim craf, jam

maximo
tissimam
rit, ita

ejulatu et planctu recoli valet, evidenet

voluntariam occasionem pra>buosit,

coalescentom pacem non sine Gallicie rci in llalia excidio imprudenter et impic turbarunt
;

ut vox in Rluima auilita

;

ploratus, et

Ecclcsiir"

enim calamitatibus
^

recreali, auctiqiie

ainiacia, coacta
lis

raptim dicvigesima prima.Vpripnrcipili

sessione

octava,

tcmerilate

et

Rachel ploraiis filios suos, etnoluit consolari. f/uia non sunt ; et; Effuclerunt sancjuinem innoccntcm tcmc/uam ac/uam in circuitu .lcrusa1'osucrunt leni, et non erat c/ui sc/ielirct, ot
vlulatus
.

Uoiiac.

in Diariis.

il).

p.

189.

'

Huljciis

I.

viii.

580

Jrrjl

II

ANNLS

10.

<'

CIIRISTI lali.

mnrticinid servoriDn Dei escas voldtililnis

carnes

coeli, et

ciliuin in

Romauo
',

agro coini^arasse xidimus,

diciii Maii
:

somtonnn
Uivc
id

ejiis bestiis

tenw

extracfiim est Concilium in tertiam

inviiliam,
('.iiiii,

11.

illi ail

creaiuiam

Jiilio

inquit

causa; ])rorogatii)iiis luijiismodi

vcrum

crimcn

in ipsos

polius conjiciendum

vim et injuriam inlulisse, Julium autem eam passum univcrsaruni gcnlium tcstcntur historici |)scudoicgationeni in caslris Galiicis gerendam ad Ecclesiasticonstat;

cum ineo

bello ipsos

non solum cessavcrint, verum efiam novi iiicendii, quod prope Urhem exoriri incceperat, et
iii

dies niagis augcri formidabatur,

exliiiclioiii

sunima diligeiitia oiieraiii dare studuerimus etc. Dat. Romae apiid S. Petrum sub anniilo j^iscatori? die xxix Apriiis mdxii,

ca!'i

ditionom diripiond;im fundciidiimi|iio Cadecreverint

,

Poiitificatus

nostri

lliolicum criiorcm

grassatiis(|ue

aiino IX

longe lateque esset schismaticus ilium divina miscricordia iiisi

corum

furor,

30. Veteribus corniptelis e curia sultlevandis

repressisset.

datur

ojicra.

Meminit de his
illius
;

prorogationihus

Consurrexere uimirum

arma. veneriint(]uc suhsidio Romana? Ecclesiie adeo afflictaj Helvetii a .Matthico Scduncnsi cardinale legato concitati, partiim|ue roiitificio, iiartim Veneto auro conducti c sumniis Alpiiim jugis iii Insubriam decurrerc, subditoquc tcrrore schismaticos ccetus dissolvcrunt, everteruntque, ne coeptum scelus
iii

Concilii,

apparatu Paris de (wassis ', iitque in primis navata sit opera emendandis nc (juid episcoporiim curia; Romanaj officiis

deque

ad Concilium confiuentium ociilos oflendcret. Omissis, inquit, bellorum turbiiiihus et crudelissimis totius Italiae per onine malorum genus cladibus, qiiibus Concilii Lateranensis
'i

perficercnt, (|uasque tenehras Chrisliano orbi

indiccndi celebrandique necessitas exorta cst

offuderant, Lateranense Conciiium suo splen-

de qua re in

litteris

Apostolicis desuper editis,

dore discutere coepit. 28. Post aliqiiot prorofjationes, indicitur Con-

Maii diein. Non potuit clum decima nona Aprilis, ut constitutum

ciliion adtertiani
rat. itichoari

indi-

quihus me refero, ad ipsius Concilii celebrationem,concilialnilique structuram atque paratum Itaque sanctissimus dodevenio . Et infra
:

fue-

minus noster papa

Julius

cum

statuisset Conci-

Concilium oh recentissimam Ra;

cujus prorogationis ad i\al. causas Julius exposuit Encyclicis liisce litferis ', qua^ ab Antonio de Monte tit. LoS. Praxedis cardinalc in Actis inseruntur inquit, apud Lateranum pro Concilio hucum, jusmodi halicndo pra?iiaraviimis, et pro refornialioiie pra_'(licta statiienda [luro corde et rccta
Maii
factae
:

vcnnatem cladcni

lium inchoari die Luna\ quae fuit prima post octavam PasclueResurrectionisxix .\prilis mdxii,

tamen propter strages mutuas duorum potentissimorum exercituiim,

et
i]ii?e

in ipsa dic

Resur:

rectionis configerant, disliilit ad iirimam Maii

quoniam

aliae

adhuc graves causac tunc quo-

voluntate adimplcre proponimus; ac cx litteris cliarissimorum in Christo filioruin nostrorum

Ferdinandi Aragoniiv et Siciliic, ac Hcnrici .Vngliae, et aliorum regum illustrium, aliorumque principum nobis constet, episcopos et alios praelatos regnorum et dominiorum suorum ad Concilium per nos indictum vcnire, ct in itinere esse verum propter confiictum apud civitatem nostram Ravennam Romandioloe provincia? nu:

jier

hahitum, ubi
fuit,

sccuta

magna hominum strages cum non solum rei niilitari operam

que contigerant, distulit ad tertiam diein priequa esset festum Invenlionis dicti mensis, S. Crucis, prout Bulla? Apostolics desuper expeditai ac puhlicata! fuerunl. Interea autem ex sacro senatu Pafres undecumqiie doctos, omnique virfute ac rerum experientia consummatos elegit, qui Urbis et urbanorum officiorum officialiumque reformationi infendant, omnia ad anfiquum honesfumqiic rifum (juond ])ecuniarum exactiones reducentes; quod et brevi tempore factum, et per litteras Apostolicas sancitiim est . Consignatae eae sunt hac tempo Dat. Romae apud S. Pelrum aiino Inris nota
:

dantes, sed etiam incoljB et habitatores illarum ]iarlium ad pra>dam intenti exisfant; et pro])terea etiam [irajlati ct alii ad Concilium liujus-

carnationis Dominicae mdxii,

tificatus nostri

III

kal. Aprilis,

Pon-

anno

ix .

modi venientes

sine

magno incommodo

et vita>

discrimine pcr civitates el loca Romandiola' et illis circumvicina transire non valcant, etc. Ilat. Romae apud S. Petrum anno Incarn itionis Uominica; mdxii,

31. Designatos ad id octo S. R. E. cardinales consentitMariana ', atque utriusqueSiciliae pra;sules admonitos de adcundo Concilio se excu-

officii,

sasse, sed repetitis edictis increpitos moiiifosqiic atque exHispanis Toletanum et Hispaleii-

XV

kal. Maii,

Fontiflcatus nostri

anno

ix ".

sem archiepiscopos excitos tradit Pontifex Romaj in conventus

hisce vcrbis

Lateranensis,

Appetente Maio, cum eaedem difticultates obstarent, imo majores se objiccrent ob factiosos, (]uos Gallico auro inductos copias ad pelleudum L'rbe PontiQcem dislurbandumi]iie (ion2i).

qucm

indixerat, apparatus cura districtus, octo

designavit cardinales in senatu,

qui

maturc

considerarent, quac comparare opus esset, ac vero diligentem operam navarent, moribus tuin

'

Ext.

Aclis Concil.

I.aleran.

p.

16.

e.v

cditiou.

tiiiiii

to. iv.

'

Ext.
5.

1..2.

num.

ejiis

Diplonia

iii

.\clis

Conc. Later.
c.

p. Ib.

Paris

t.

II.

' .Marian.

1.

xxx.

10.

.TULtl

II

ANNUS

10.

CimiSTI 1512.

581

Roinaiii |)0|)uli
PoiitificiiP

tuin

()raGci|)ue curi.nc aiilJTTino

;

acriori ceiisura casti^anilis

iie(]iic

eiiiin (lecebat ul)i

domiciliuin

saiictitatis

et

pu-

dicitiir essc del)et, uiule

tatis
,

leyes prodcunt prohi,

vigere

()iiibus jura sacra(|ue petuntur ibi pravitatem allis nixam radicibus, (|UcC oculos et aniinos otrenderet cpiscoporum ex toto orbe confluentium enimvero snmmiis

Dccimo fcrlio dc sacrarum vcstium circumfcrcndarum in (^oncilio colore inota (lUiEstio. Decimo quarto, (]iia>?itiim a (]uo decrela perlcgcnda. Dccimo qiiinlo, (]Uiriiain cvangelica; lecliones tnm priclcgcruhT! sinl. Dccimo
tiata csl.

prmsulum sedibiis ordine disponeiiDecimo septimo, de patriarcliarum ordine servando. Decimo oclavo. de
scxto, de
dis (]u;Esitum est.

Pontificatiis

saiictos

vel

accipiat,

vel

faciat

abbatihus,
tciidi

(|iios

privilcgiatos vocant, an adiiiil-

ie({uuin cst.

Siculos et Neapolitanos

prpesules

forent inquisitum.

Decimo

noiio,

aii c(]iii-

prioribus

edictis

parere
:

excusantes

majori
ut

tes

omnes

Rliodii qui in Urbe essent adilui ad

(jiio

(]uani alids, ciira evocare

cx Ilispania (iiuKjue

Concilium servando adliibendi. Vigesimo,

ordiiie

ac noininalim
venirent,
et gravcs,

Tolefaiuim IlispalcnsenKjue,

solcinncs

supplicationes

sodaliliis
jcjiiiiin

urf,a're, iiobiles pra3 cicteris

antistites

cssent i^eragcndae. Vigesimo primo, dc

eorum

prirsenlia lioiiestiire coiivcnaucfoi'i(iitcm

tum rem

cuiiicbat,
conciliare_,

actioiiibus

niajniit

Iriduano Pascliali tcmfiore quid deccrricndiim. Vigcsimo sccundo, (|uid de sacro aginine coiuposito iluro ad

usque eo studio

provectiis,

locum

Concllii.

Vigesimo
iit

tertio,

lionorcm modo vcnicnli deferret fisani couvcnlus existiinationcin [ler eum inodum obscurare cupiebat a factiosis
Hisjialcnsi
:

piirpura'

de foniuila

indictionis Concilii,

disciilintiir

an

sif

tifex
iiis.

cardinalibus indicti

et

haberi

cfcpti

Ilicc

recte concepta. Vigesimo quarfo, aii PoriConciliura exorsurus orationem sit liabituVigesimo quinfo, de Concilii oflicialibus

Mariana

qnibus addit Paris iisdcm octo cardi-

dcsignandis.
Concilii
ret.

Vigcsimo
septimo,
altari

scxfo

an

primo

dii;

nalibus partes fuisse impositas, ut in Lateranensi Basilica locum idoneum ad celebrandam Synodum adornandiim curarent, vocatosque ad
id
artilices peritissimos
;

omnibus
iii

liher aditiis permittendus foaii

Vigesimo

in

loco

Concilii

Eucbaristia
tioni esset.

exponcnda

piihlica>

vcncra-

ac

demuni cum

i[)se

Vigcsimo octavo, an capita Aposfoef

tiensi

de forma loci in Conciliis Florcntino et Constanusurpafa amicoriim opera diligentissime inquisiissef, eam proposuisse Pontifici, acceptamqiie et accommodam visam, quam ipse pluribus descrihit, ut secutuiic aetati exemplo
foret. 32. Qii,v^/tcf c/ rcsponsa circii rittis in Concilio

lorum

Petri

Pauli

ante sessiones singulas

servandos.
ritus
in

Subdit

'

a se, ut

c;cremoniarum

populo exponenda. Vigesimo nono, an ulrumque Tc-;lameiiluin et saciM alia voliimina ct quffinam deferenda. Trigesimo, quis prima dic Concilii divina peractiirus essef. Trigcsimo primo, an prinia dic, (lua instructo agminc religioso pia supplicatio celehranda foret, con cio sacra esset babenda. Quaj dubia ita dirempta
rcfert Paris deGi-assis
' :

niagisfro, varia

quscsita

Concilio

proposila fuisse circa servandos ubi ipse sa-pius

;

33. Quaesitis sive mofivis

meis proposifis,

locum

Concilii conciliabulum appellat

de quo

moiiitiim lectorem velim, nc Concilium Liitera-

nense OKciimenicuin conciliabiili nominededepiilcl. Ac priinum proposilum esse quo di(^ (loncilium inchoandum esset. Sccundo, quinam ahbales sentenficC decretoriae ferendiE privilegio potituri essent. Tertio, an principes
coraluin
vel

quamvis su])eriinoquoque priusamcqiiid censerem,quidve scntirein percunctati siint. Siiper primo decernunt Patres niliil iiinovari, quoniam clarct satis per Bullas Apostolicas ipsas, quod dies
pafres, ut infra, responsa dederunt,
;

Concilii

prima indicta

est, videlicct

die

tcrliii
;

Maii, quce est festum S. Crucis.

Super secundo

oratores

regum

inferlo^jui possenf. Quarto,

qiiod

omnes

mitlirati liabeant

vocem dccisivam,

(]uo culfu proditurus esset in Concilio 1'ontifex.

Quinto, quo ritu Pontifici ohsequium deferendum 1'oret. Sexfo, quo in loco, ahscnfe Poiitificc, cardinalis Concilio iirKfutiirus csset. Sepfimo,
si

quod(|ue abhates populum suh se, et consequenterjurisdictionem liahenles, sicutepiscopi, ut S. Gregorii de Urbe, ct similes decidcre |)ossint; CcTteri

vero,

maxime
scientia

triennales,

nequaSiipcr

ille

prirsessiirus Concilio
ciiltii

divina tunc
in

non

quam,
tcrtio
;

nisi Pontifex gratiose aliquos

vifiTC

admiserit

celebret, (|uo
ct

sacro oriiandiis csscf. Octavo

celcbraiidi

integritafe

et

pr.Tclaros.

nono,

(]uie

precum formuhc
sessione
popiiliis

(]uod principes

magni

intersinf quideni,

Concilii principio proferend;E. I>ecimo, an absoluta

qiia(|ue

sacra prece
,

sed nonnisi cum venia Pontificis quidquam loqnantur, et similiter regii oratores ac procuriitores reli(]ui

Pontifice

liistrandus.

Undccimo. an

ahsente

omncs

exceptis quatiior

Ordimim

Poiitifice, a Concilii pra>side faiista

comprecalio popiilo impertienda. Duodecimo, aii liymnus Te Dciim /ffr/Hdecantandiis sittantummodo

in gravissimi

cum
'

momenti
Tij.

re sententia

pronun-

Mcndicantium gcncralibus, excludanliir, pi^a^ter oflicialcs conciliares lii enim publicis sessioiiihiis semper infererunt. Super quarto primiliis (|uidem Patrihus vidcbatur, Pontificem non ce;

Paris eod. to.

iii.

\i.

'

Paiis

iibi

su|i.

)8-2

JULII

II

ANXLS

10.

CIIRISTI 1512.
qiiafiior privilegiafi patriarchic

lebranlom veslifnm o??c in

infcrfuis^ct.
:

r.oncilio, siciifniissrp
i>luviali
of

nnn cardinales

id

esf,

cum

sandali?,

sedeanf

cuiii assisfeiitihus pra^latis jiixfa

Qiiai speciosi simt pedes evanfjfliju\ta illnd znnliinn pnceni, cvanqclizantium hona, vcrum-

nem

liltera!

ordiexpressa; in capitulo, Antir/ua de

priri/cf/iis

tamcn
intra

ip?e 1'ontifex perinde parari voliiit, ac

sit

?i

cclcliraturus

solcninitcr.

Superquinfo ifjuod

missam non

prncsfetur ohcdicntia Pontifici

in capella, sed in Concilio, ea finifa, per

omnes
amoeidcm

; ca^teri autem secundum fempiispromnfionis coriiin, utest consuetudo Irhis. Siiper decimo octavo quod ahhates 1'rbis parafi siipra alios coabbatcs exfraneos, et nuUatenus siii^ra episcopos sedeant apnd Lateraniim. Sii|)cr de;

miflirafos, ut pra^sfari

solct

eidcm cclcbranti,
altare
illud

Super sexto
altari

quod postquam

vibile est, retrahatur ad gradus solii, et

illiistris dominus Cnnstanfinus Macedoni;c, depufetur uiiicus Concilii custos, extra tamen Basilicam, custodiens cum

cimo nono;
|irincc|)S

adiia^rcrcnt pr;esidcs, vcrsa ad

populum

forfi milifia cf

numeroso

pedife,

sicut

tempore
tribu;

facie, licet Ponfifex

rus sit. sedeat quidem in hahitii

;

ad omnes sessiones vcnfuSuper septimo si praesidens celebravif,

siia;

conclavis
nis

scd conservatores 'Urbis

cum

celehrafionis
pretiosa,

sit

populi sint custodes aditus conciliabuli Jerosolymifani vero milites armati custodes
corporis Pontificis in Rasilica sempcr intersint, extra tamen conciliabulum. Super vigesimo

aufcm
riim.

in iiluviali cf

cum mifhra
siia

qua

ufcfur usquc ad inifiuin dccretorum sanciendo-

commoditate, levi alha mifhra, iit volef, utafur. Super octavo quod pro hac die prima, qua inchoatur Concilium,
deiniim pro
;

vicarius papa? in Urbe universum clerum nullo

dempto
designet
fiones.

cogat,
;

uf solef, et sfationes, ut placef,

collegiis vero piisque confraternita-

liymnum prwcinat, quem canforesprocessionem ad Concilium duccnfes prosequantur, et ibi Pontifex cantet versiculum ac orationem DcHs qui corda fjdelium : in aliis autem sessionihus cerimonialis lihri forma servetur. Super nono quod ntraque versiculorum forma, prout in libro, dummodo eadem sif forma cantus. Super decimo placuit quidem de solemni henedictione danda, sed Ponfifex secus, vidclicet quod sine aliquo cantu detur, sicuf solet post mandatum a se factum in coena Domini, atfento quod infra hTtanias illam ter dat cum cantu et qiiod per consequens sic fiat. Super undccimo non detur henedictio, tametsi Pontifex praescns semper adesse intendif. Super duodecimo quod non, sicut in Constantieusi atque in Basiliensi continetur, de cantando liymnum Te Deujn hnidamus ; sed conclusa aliqua gravi materia, prout Pontifici videhitur, cantefur ipse hymnus Te Deum laudamus. Super tertiodePonfifex
:

non cogens, sed invitans ad rogaSuper vigesimo primo; jejunefur ufique ab omnibus, prajsertim ab Ecclesiasticis, maximeque praelatis in Concilio sessuris: super qua re Bulla papalis desuper expedialur, et locis solifis affigatur. Super vigesimo secundo; quod
tihus intimet,
extra Basilicam pro cceli dispositione et pro temporis commoditate ac Ponfificis arbifrio lassifudineque, processio flat, dum itnr ad locum Concilii. Super vigesimo tertio idem diaconus a semetipso legat cedulam super Indiclione primne sessionis tantum, nec (|uidquam amplius continentem. Super vigesimo qnarto; quod Ponfifex nihil prorsus pra^ter preces dicaf,
, ,

sed in prima sessione, ut Super vigesimo quinto;

facti

valet et

quantum

volef.

fiant officiales, qiii et

sunt

illico

ac

per Pontificem
:

approbati.

cimo
lio

quod omnes semper vcstiantur

si

in

Conci-

colore rubeo,

modo missa
;

de Spiritu

sancto celebretur, etiam intra tempus Resurrectionis.

die Concilii et in

Super decimo quarto quod in prima prima sessione diaconus carassistens in plaiio
in aliis

conciliahulum prima Super vigesimo sexto die, qua inclioahitur Concilium, omnihus pateat, prfesertim egregiis viris tam Ecclesiasticis quam ssecularibus, iit publicum consistorium. Siiper vigesimo septimo; Sacramentum altari non superponatur, sed sanctse reliquia; et candelabra cum cruce, ne propter Sacramenfi reverentiam

omnes

qui

sunt sessuri

sa'pissime
;

dinalis a dextris Pontificis

solii leg^at

genuflectant. Super vigesimo octavo

ingressis, .\posfolorum capita

placuit,

omnia legenda

aufem

ses-

Pontifice, et scnafu et patrihus conciliahuluni

sionibus praelatus
34.

quem

Pontifex successive de-

more
;

snlito de-

putaverit super pulpito ligneo legat.

Super decimo quinto primum evangelium sit Desifjnavit Dominus etc. seciin; :
,

dum
dite

Edo sum pastor honus; tertium Attena falsis prophctis ; quarfum et quinfum
; : :

monsfrenfur. Super vigesimo nono uti(]ue libri quot placet apportentur, non famen palam tanquam necessarii exhiheantur, sed suh altari reverendissiconserventur. Super trigesimo
;

mus dominus
ct

Rapliael cardinalis S. Georgii, qui

prout in pontificali

quoquot erunt,

vel

in aliis vero sessionihus repetantur primo ea, vel

decernantur per cardinalem Scnogalliensem in ejusmodi disciplina peritum. Super decimo

sexto quod Pontifex in prima sessione decernit secundum ordiuafiones Concilii Constantiensis ac Basiliensis. Super decimo septimo quod
;
;

camerarius, idemque episcopus Ostiensis ac decanns, celehret prima die Concilii siiper altare principali Basilic;e missam de Spiritu sancto cum commemoratione de festo sanct pro ct;e Crucis quia eadem die ciirrit
collegii
,
,

Ecclesia.

ultimo sermo, ideo in fine missa

Super

quod

omninn

tiat
.

fiat.

Hac resolutione

jtr.ii

11

ANNrs

10.

CITRISTl

1512.
;

')83

siibdii l'aris

<i
,

omnia

pra'|)arata

liicniiit

Cii'riinoniis tani

pro missa ()aain

pro proccssionc

papali, et precibiis in conciliabulo liabeiidis .

Inlcrjeclis noniuillis ait idein
U3. Puntificis
:

perpellicia sumpscrunt el Poiilirev paramenta omnia missalia a priino ad ullimuui indutus fuit, perinde ac si esset celebralurus, quemad-

modum
Ihisilictun so-

legisse se dixit de (Iregorio X, (jui

iii

ud jMlerancnsem
fuit

lemnis profeclio, et incxptiun Conciliuin.

Dominica,

(]u<t

Die sccundus dies Maii circa

lioram xxi, Poutifex in lectica sua deiatus est ad Lateraiium, vestiUis alba et stoia et cardi;

Lugdunensi Concilio ()riina die paratus hujusmodi paramentis luit legit etiain psalmos et orationes omnes usque ad ultimam cum creremoniis solitis, nisi quod non lavit luanus, et intcrim dum pararetur, organa sedulo cantave:

nales omues, videlicet sexdecim

pi.Tseiites in

runt. Yestilus

Pontifex surre\it, et capite de-

Irbe exceptis duobus inlirmis, seculi suntI'oulificem, et [)0st eos lxxx prxdati cuin maf,aia populi U(unaui et curiali multiludine, ac stipendiariorum, et aliorum inilituin levis armaturs, (luorum duces arniati prmcedebant, et
milites Jcrosolymitani ante Pontificcm; e^iuites armati custodiebant eum, (juos lua/erii in boc actu praecesserunt tanquam minores . Addit auctor dispositas fuisse circa Lateranenses sdes
inilitares

tecto daturus initium Concilio alte cantavithym-

Veni creator Spiritus ; et mox genuflexit (jui aderant cantores prosecuti omnes surgentes sunt, et tiuilo primo versu processionaliter accesserunt ad Concilium extra IJasilicam a [)orta laterali ad portam anleriorem,

nuin

cum omnibus

stationes, ne
;

qua ex Gallorum prodi-

lione sedilio oriretur

dieque insequenti concursuin populi ad quinquaginta bomiiium millia et eo am|dius factum Itaque exiil lliiaratiis ad Basilicam, non tamen umbraculo tectus fuit. Cardinales in cappis rubeis inissai iiiter:

et per laudes in honorem l)ei et S|)iritus sancti; Pontifexaccepit regnum seu tyaram in capile sub umbraculo delatus est in geslatorio, et pervenicns ad Concilium in plano dimissus genunexil cum omnibus patribus, ante quos ex alto demonstrata
[)er

quam viam

erat

omnis clerus Urbis,

alas dispositus, cantans

hymnos
:

et

fuerunt,

quam

cardinalis S. Georgii, prior epi-

scoporum, super altari majori celebravit, Pontiflce confessionem ut alias incboanle. Pontifex cardinales sedit sub tribuna ante cancellos episcopi ad dextcram cuni aliquibus presbyleris
:

sunt capita Apostolorum Petri et Pauli, ut moris est. Tunc perseveravit in genuflexioneorans tantisper quoad cantores hymni versum ultividelicet: Gloria Patri Domino, etc. perfi-

mum

cerent.

Hymno

finito,

Pontifex surgens, ex libro

pluviali
:

quem

prior presbyterorum assistens

sederunt, aliipresbyleri cumdiaconisinsinistra,

prior presbyteroruminscabello sicutinS.Petro.

Oratores in subselliis adhacrentibus , et iufra, et cuineisscnator ac conservatores, quos mibi

Pontifex honorari jussit in hoc Concilii tempore,
forte ut hi fideliores persistant pro Pontifice
li-

paratus tenuit, cantavit ibidem stans Emitte sinrilumtuumetcreabimtur. Alleluia; etresponso Oremus. Deus, qui corclu fidefacto cantavit
:

lium,

nam

Post ha;c accepta mithra pretiosa, regnum hic dimisit, ascendit ad solium
etc.

niente

seditionem in populo

baroues Urbis
et si qui alii, in

ubi compositus rcce[)it omnes cardinales et prTlatos [)aratos ad obedientiam qua finita,
:

tam

Ursini

quam Columnenses,

factaj

gradibus infimis solii sederunt . Et infra : Milites Jerosolymitani armati thoracibus gutturalibusque et brachialibus gerentes securiculas hastas in manibus pulchre auratas Pontificem a cubiliad Basilicani duxerunt reduxeruntque, ac missaj continue astiterunt ante aditum cancellorum, et mazerii quatuor in aditu manserunt. Missa
est

gum

sunt preces eo ordine quo supra, ad lonexpresso . Concepta est ab auctore hisce
:

verbis ea formula
37.

Diaconus a dextris surgens deposita mithra cantat alta voce versus ad Patres Orate;
:

et

omnes

depositis mithris genuflectunt, et

si-

militer Pontifex
tisper crat
ster,

apud solium suum sine mithra incurvalus, quia genuflectere non potest, tanquasi per spatium unius Pater mcum duobus diaconibus, et presbytero librum tenente cantat oralionem
etsurgit solus
:

more solito habita est habitus sermo Latinus per reverendum patrem dominum .^'^gidium generalem Ordinis S. Augu:

faclum ad rem ita eleganter et pientissime dicentem, ut partem audieutium ad lachrymas, partem ad stuporem converterit pro doctrina et facundia ac |)ietate eorum, qu;c dixerit de cwdihus ac cladibus habitis occasione bellorum illatorum a schismaticis, id est, ab olim cardinalibus depositis, quorum causa indictum est Concilium. In flue sermonis Ponlifex dedit henedictionem, et mox idem gcneralis orator publicavit indulgcntiam plenariam.
stini

Adsumus, Domine sancte Spiritus;

:

in fine

Per

Christum Dominum nostrum. Rcspoii. Amen. Et mox diaconus a sinistris cantat Erigite vos; et oinncs se erigunt, moxque sedcnt receptis mitliris; et

Ejcaudi;

cantores iuterim canlant anli[)honam cum primo versu psalmi, qui est

Salimm

ynefac, Deiis, etc. Gloria patri: Respon. Sicut, etc. et repetita tota anti[)hoiia diaconus primus cantat Orate; ct patrcs sine mitliris
:

36. His peraclis,

prcflati; ac

confestim cardinalcs et

omncs

olficialcs

paramenta ac su-

per spatium unius Pater noster genuflexi orant. Tum diaconus secundus Erigite vos; ct Ponlifexsimilitcr surgenscantalorationcm absolutc ;
:

584
}ff'>iti's
iii

iri.ii

11

AXNTs

10.

cnKisTi
vcrbis

I5!2.
|diira

misfra';.

o\c.

r(<s|)on. Ai/irn.

Kt

i'aiiliii(>s

paiicis
(iigiia

ad

liisloriir

cognilionem
cst.

nioilio

(-oiu'iii:)iiiiii

diin

!;(>nulU'.\i

caiil.Hit

complcctatnr,

rcpctciida

visa

Ilac
:

laMaiiia.-;

inajoros pro prinia liac

(ii(\ cliaiii iiiiiil

norcs
tolius

in aliis

sessioiiilxis c\|>c(liiiiit,
rcs|ioii(loiil

infia,

ct rcli()iii

omiics caiitorcs
,

iioniiiie

Concilii

iiitcriin

Pontitice

et

patribns

omnilms ciim
aiilcm

milliiageiuitlcxis maneiifilius. Ut
fiicrit

ergo Pontifexcongregatos Patrcs ila airatiis csl " Indiclo pcr nos hoc sacro l.atciaiicnsi Coiicilio, de (]uo ciim iii minoribus cssciiius siupenumero cogitavimus, et ad summi Apostolatus ajiiccm vocati omniiio nobis celebrandiim proliosiiimus, diiin ante i])sius
iiiter

|)cr\cntiiiii

}}iim Apostiiliciun,

Poiitifex

ad vcrsiim ('( (/oisurgcns milliratns,

:

inchoalioncm bella

Cliristianos vigenlia sedare, et oves perdiintestina

h.Tresis

ut erat, surjicntibus tribns miiiistris pra-diclis

las

ad ovile Doniinicum reducere intcndimus,

,

sine mitlira stantibus etsic ministrantilius, caiital tcr, et

rciientc

iiisidiante Salliana
,

lotidem signans caiitat

(!t

l't

/lanr san-

bonoriim opcrum pcrliirbatorc

(]uaiu (lecct sanctitudo
'

domiini

Dei

ctain sijnoi/iun., ctc.

deiiuie

recumbit us^iue
i.V\a-

iiivasit.

Ne

igilur con-

ad Qnem; qua

finita

oinnes suigunt, et Pontilex

i/cnua

tagiosa peslis latius serperet, et Chrisli

iiobis
officio

gregem
Isaiie
-

(limissa niitlira fcrialitcrcantat, Oroniis.ci

conunissum sensim
jiigiter

iiiliccret,

[laslorali

conus
altcr
:

priimis

Flectuiniis

diacoiuis
:

invigilantcs,
:

vocemque
coije

Levatc. Pontifexabsolute orationem

;

Da

aniino
/iii//i;

repetenles

I/ii

cnnciliu/n,

conci-

fjii,rsiirni/s

respoiul. Anicn. Et sic sedens Ponti-

diutius cunctaiidum

fore

non duximus.
in
liac

fex considenlibus

omiiibus priore presbyterotenenti-

Conveiiinuis ilaque, venerabilesfralres, vosque,

dilecti
filii,

nim naviculam
biis poiiit

et acolylo lliuribuluui

hodierna solemni die

veiitatis

Late'

inccnsiim. Intcrim diacoiuis a sinistris

ille

rancnsi
gati

Hasilica,

ut in S|iirifu sanclo congre-

(antatiirus livangclium desccndit: [no (juo lunc

assistit

\iam

eligamus,

ct a/ijicientes
lucis.

alter diaconus, et
(|iio

vadit ad altare
;

opera tenebrarum, induamurarma

tur

Vos

igi-

siiper

jiosilus esl
niliil

liber Evanjieliorum

et

hortamur

in

Domino, ut
',

illuin prae oculis

dicendovadit ad Pontificcm, a (luo jietit benedictionem dicens Jii//e </omine /ienedice/'c ; el Pontifex Doniinus sit i/i cordetuo, etc. et vadit ad legile, qnod subdia((Uius paratus amplexnni tenet, ut in Coena Doiniui et cantat, signatetinccnsat more solito. In fine Pontifex librum osculatur, et incensatur
inde illum caiiiciis
: :

liabentcs, qui cst via

ve/itas, et vita, in

me-

diuin libere consulatis, Deo magis

quam homi-

nibus ])Iacere studentes. Speranuis enim, Domiiio coo[ierante in hac sacra Lateraneiisi Synodo scntcs ac vcpres ab agro Domini penitus exstir[)arc, de[)ravatos mores ad meliorem frugem redigere, [lacein inter Chrislianos prin,

])cr

eumdem diaconnm Evangelium

:

sic

Desi-

cipes com])oncrc, dcniiiuc ex[)editiones adver-

fjnavit Do?}ii/iHS, etc. Et infra

sus hostes fldei inter se dissidentes decernerc;

38. Pontifex patientissimus

tit;

semper
fuif,

exti-

(juod

omnibus quasi mirum

cum suo

ut in hoc vexillo salutiferae crucis, quae huic sacro Concilio aus[)icatissinuiin dedit initium,
auti(]ui lioslis insidias su])crare valeamus>'.

pleruinque moveri solcat. Deniqucdiaconus cardinalisprimus, qui fuit de Farnesio, legitccdulam a nobis prius visam el recognitam super indictione [irimaj sessionis, quse erit die Lunae Maii decima, et non alia continenlcm quamvis ordinatum prius fiiisset, ut Bulla indictionis Concilii Icgcrctur verum quoniam et officiales simul crearentur simul cum his aclibus et Pontifex debuisset pra;fari aliquid in oratiunculte modiim, dicens causas, quibus motus esset ad Concilium indinaturali niore in rebus novis
;

40. Laborabat intestinis seditionibus regia Othomannica, Bajazethis filiis inter se de imperio certaulibus;

ex qiiibus eliam xEgidius Vi"

tcrbiensis in oratione

habita in hoc conciliari

exordio, ubi derivatam a synodis in Ecclesiam

utilitalcm Iiiculenfer ex[iosuit, occasionem ca])tavit

incitandi patres, ut discissas orbis partes

conglulinanilas, et cruccsignatam expedifionem

cendum; sed tamen Ponlifex ipse, ut milii relatuinfuit, non praeviderat, nec sese de luijusmodi sermone recitandomunierat ideo ab liis omni:

ad Constaiifino])oIiin et Solymas a Saraccnis re Freta, inpetendas deceruendam curarent quit, initio suis armis Ecclesia Africam cepit,
:

Europam
bello,

obtinuit,
fcrro,

Asiam

occu])avit,

non

vi,

non

non

sed religionis actionibus, et

bus tunc cessatum

reservata sunt

est, et in

primam sessionem

sanctitatis o[)inionc ])cr iinivcrsum

orbem Chri-

agenda. Lecta cedula, procurator fiscalis rogavit notarios, ut Instrumcntum conficiant, et prasentes oratores,
haec
iit

omnia

stianum signa circumtulit. At ubi sponsa, quac

tunc undi(]ue vocabalur, accersebatur, expetebatur in vestitu deaurato, aureum paludanien-

memoriam habeantde

pr^cmissis

tum

ardentis spiritusferreis Ajacis insaniarmis

])ar])er-

39. Pontificis et jEfjidii

Viter/jiensis oratio-

Aflertur praedicla
dinale
5Eil.
in .\clis

ncs qui/jus aj/eriuntur caiisa' indictionis Conci/ii.

coinmufavit, impcrium duodecim ducuni tum sanguine amisil; Asiam et Jcrusalcm

didit,
'

schedula
.\ctis

'

ab Antonio car-

Africam .-Egyptumque relinqiierc coacta

cxLii.

de Monte in

Concilii, quae

cum
l's.

- Isiii.

XM.
iv,

lium. xiii.
ii.

Joan.

'

E.\t.

in .\ctis

Conc. Later.
.\ll.

to.
I.

|iarl.

es cdil. Binii p. 8. et apud

Conc. Laler. p. 7. ex

edit. Binii lo. iv.

par r.

II.

FeiTon. ia Lud,

iv.

JULII
est
:

II

ANXUS
tit

10.
et

CHRISTI 1512.
qua;
:

585

Europa cum Bjzantino imperio

silii ori|ii

Grajcia;

universali Concilio proponenda sunt

])onan7

|iai'li'ni

vidil . iNonnnllis in-

terjectis

cle

misero

1'^cclesite

stalu,

ostensis(ine

bac ad principes Apostolornm apostro[die nsns est Andis Petre ? andis Panle ? auditis an^^nstissima sem|)er capita, tutela ac prajsidium Urbis Roma;? audilis in (luem malorum cumulum Ecclesia vestro fnndnta sanjjuine deducta sit? videtis acies
cailo et terra prodigiis,
:

Uno, iiKiiiil, audilo, papa dixil Cl quin hoc sit in oiiini parte perfectum Concilium, volumus ut etiani hoc fiat.
exciilit
niliil desiit,

Itaque milii jussit, ut

feci illico ct

illiid

perficerem quod et

utrinKjiie |irotlij;alas? videtis cffdes ? videtis cla-

bcnc ac eleganter, sic ut papa si voluisset in prima sessione ibi Concilium tenere potuisset. Addidit paj^a, (|uod si imperalor ac reges quicum(|ue voluerint venire, utiiiue possint, nec habeant unde se excusent, quia
sccrela
lla^c

des? videtis cainpos occisorum acervis operfos ? videtis terram lioc anuo plus cruoris liausisse iiuam plnvia;, miiius imlnium biiiisse (iiiam sanguinis? videtis tantum occubuisseCliristiani
roboris,

mansio non sit autem niansio fuit

parata, propterea, etc.

in aula
illa

sui^ra sca-

quantum

fuerat ad lidei

bostem

deliel-

ad sancta sanctorum. 12. Prima sessio : imperata prxsulibiis moDie Luna', qua^ fuitMaii decima, destia.
las, qua; ducit

'

nobis nisi exitium, niliil superesse? Ferte opem, juvate, succurrite, et quam dc Juda^orum et tyrannorum faucibus eri[)uistis ELclesiam, nunc domesticis cladibns occunibentein erigite. Urat posatis?niiiil
nisi interitum

landum

celebrata est prima sessio, in Basilica Laterajectis de divina re a cardinale

-

pulus,

viri,

fojminoeque,

omnis
:

aetas

omnis

Nonnullisque interGrimano episcopo Prffistita obePortiiensi celebrata subdit dientia, et indicto silentio preces inchoatse sunt per versiculum Orate, ut in ca>remoniaIi posinensi, prasente Pontifice
)>.
:
:

sexus, oninis orbis rogant

[latres

obsecrant,

tffisunt ad

longum
:

et post

Evangelium canta-

senatus obtestatur, ipse denique supplex Pontifex, ut se, ut Ecclesiam, ut Lrbem Romam, ba!c

templa,

lias

aras, li;ec sacra. lia^c veslra ipso-

rnm

capita servetis, ac

Synodum Eateranensem
,

hodie ante ora vestra a Julio II Pontifice maximo indictam, quod fanslum felix fortnna-

tum, quod fuit E(jo sum pastor bomis ; et post illud oscnlatum, ac post P.ontificem incensatum, Pontifex exorsus est nonnuUa verba pientissiina, quibus detexit causas indictionis Concilii hujusmodi asserens non esse necessarium eas exprimere, cum satis nottc sint; et illis finitis ac
;

tumquc

sit

nobis, Ecclesia' veslne, tolique rei-

libro

allato

canlavit

hymnum

Veni , creator

publica) Cbrislian;e in orbis terrse cerlissimam

salutein sancti Spiritus nuinine firmetis, cuietis(iue et pacari Cliristinos

quo finito, cantores cantarunt Benedicamus Domino; respon. I)eo cjratias ; et cardinaSpiritus ;
lis

principes, etin i)uliis

diaconus de Farnesio stans in plano

detecto capite legit

solii

blicum

Christi

hostem Mahumetem nostrorum

fluctibus, his

regnm arma

converti; atque

tcmpcstatibus, his aquis non

et divini Spirilus

modonon

extingui

cedulam et BuUam Concilii, et decreta sanctorum Patrum in initiis Conciliorum legi solita . Petita illa
dextris papa;,
'

Ecclesife charilatem, sed alniBe crucis meritis,

fuere ex Toletano
tur prGBSuIes

Concilio, in quibus
ct dignitate

moneninferen-

ductu, quibus junctim liodic

qua modestia

sacra flunt, ablui potius ab

maculis, et iu
'

omnibus conceptis antiquum splendorem mundi-

dis sententiis se gerere, jurgiisque et inconditis

vocibus
ait

et gestibus abstinere
:

liemque restitui . 41. Ubi vero peroravit ^Egidius, sacras preces fusas ad Deuni addit Paris de Grassis, ac sexdecim cardinales pra>sulesque octuaginta tres interfuisse; quinqnaginta vero millia homi-

enim Paris

Ut notus

sit

inSynodo debeant; omnibus modus,

qui in sacra; hujus Synodi processu erit servandus, tam quoad ea qua; dicenda terminandaque
ernnt, quam quoad consessum et gestum juxta tenorem canonis Toletani, erit liic norma notata
:

num

et

eo am|)lius confluxisse. Recensitis vero

singulorum cardinalium qui interfuere nominibus, htoc repetit Duo vero infirmi fueruiit, Franciscus de Sudorinis, episcopus Pra^nesti:

benedictionis considentes sacerdotes Domini nullis debent aut indiscretis vocibus perstrepere, aut ullis tumullibus perturbari
agi
; ;

43. In loco

nus, dictus Vulteranus, et Sixtus tit. Sancti Petri ad Vincula, vicecancellarius. Prajlatoruni

nullis etiam vanis

fabulis et risibus

et

quod deterins

est, obstinatis
:

dispulatio-

mithratorum pnesentium numerus

fuit octua-

ginta trium, sed populi numerositas taminter

locum
liis

Concilii,

qui forinsecus

quam in tota Basilica, cum levi plcbecula

exceptis

nibus tumultuosas voces elfundere Siquis enim, ut ait Apostolus ', 7-elif/iosu/n se putat non refrsencms lincjuam suam sed cor suum seducens
,

expecla-

hujus vana est

prodit,

relicjio ;

cultiim

suum
"^

.justitia

bant, aistimata fuit supra quinquaginta millia

hominum

praesentium . Subjicit inter colloquia illalum fuisse sermonem dearcano concilio, de quo iu Conciliorum libris lit inentio, seque Pontifici subjecisse, id fieri cum Pontifcx

obstrepentium turbatio coufundit, dicente propheta Erit enim cultus justitise silentium. Debet ergo quidsilentia judicii
:
'

quando

Id. ib.

p. S2G.

IJ. p.

829.

cum

edit. Binii lo. iv. par. II. p. 17.

Cffisare et
A.NN.

regibus etcardinalibus considet,

TOMUS
X.\X.

'>

Jac.

I.

Act. Concil. Lateian.

.\l. C.

ex

Tol.

15.

qii. t.

inloco.

* Isai. Liii.

Rayn.

XI.

74

596

.Tn.II

II

ANNUS

10.

riis

OHRISTI ir)12.
lacerarunt,

quid aul considcntiuni consultalionibus

lur
,

agi,

parunt, dilaniarunt,
ci

duobus impeet

aut a

caiisantiuni iiartc

propoiiiliir

sic

(Uiodccim

regiiis

usurpalis, et (quod

niitissinia vcrboruni relationc profcrri, tit nec conlenliosisvocibus sensusaudienlium turbcnt, ncc judicum vigorem dc tiimultu cncrvcnt.

formidaliile cst)

imperium suum Dalmatiam

;

Lil)urniam usque dilatavere a (|uo (|uidem loco, ad urbcs sanctifalis liiaR Piccntinas uiiius
iioclis spalio
tari,

Uuicumi|uc crgo
pr.Tinissa

in

convcntu Concilii

Incc, (|u;c

commodissime
;

possiinl

traiisfrc-

sunt, violanda

credidcrit, ct contra

eHrapnata gcns immanissima,

Christiano

ha>c interdicta aut tuniultu, ant contumeliis vcl

risibus Consilium conturbavcrit, juxta legis divinre cdictum,

.Maliiimeto

quo

prsecipitur

Kjfce

'

de>isorej)i,

etejcibitann eo jiirgiiim,

confessione abstractus a
ef

cum onuii dcdecore dc communi ccctu recedat,

nomini inimicissima suo enim sordidissiino obsequium se praestare pulal, Cliristianos inscquendo, dilaniando, occidendo el ne recenseam calamitafes ab eisdem rctroactis temporibus nobis illatas, utpote vobis omnibus
;

perfcrat.

trium diernni cxcommunicationis sentcntiani Quoniam vero communiter contingerc potest, quod aliqui ex considentibus non erunt in sedil)us debitis collocali, codem sacro appronuili Ecclesiasticae vel saeculari per><.

notas, considerate, palres, pra?sentes

Christi fldelium, in

reriimnas

desaeviunt
tes

fllioa a

quos Turca> crudelissimc complexu parentum, infancripinnt;

;

matrum uberibus

uxorcs

in

banle Concilio decernimus, quod cx sessione

hujusmodi

virorum conspcctu violant virgines e matrum amplexu in hostilem libidinem rapiunt senes
;

sona' prffjudicium generctur

His icctis cardi-

parcnles
trucidaut
et

tanqunm
;

inutiles

in

filiorum oculis

nomina admiuistrorum S\nodi promulgasse addit idem Paris de Grassis, Ego ad subditque pedes Pontificis libruiu missalem posui apertum in eo lolio, ul)i est
naleni Farnesinm
:

juvenes sicut boves aratro jiingunt, terram vomere vertere cogunt. Sed quid pluaetatis

ribus opusest? nulla in eis rcperifur foeminei

sexus reverentia, nulla puerilis

pietas,

imago

Cruciflxi

depicta, et indixi secretariis

nulla senectutis miseratio. Haec a me, sanclis-

Concilii, ut officiales |)ra?dicfosad pra>statioiiem

sime Ponfifex, sapientissimi patres, non

tan-

juramenti vocarent, de qua actione ipsi rogati essent, prout fuerunt et si officiaies tunc depu;

quam

audila
:

vcl

lecta

sed certe

visa snnt

tati

abessent, jurarent
,

postea in

manibus

ca-

merarii
ctus
.

qui

est

cpiscoiius Ostiensis

prffdi-

44. Habita a Spalatensi archiepiscopo oratio de expeditione in Tiircas deccrnenda. Referunt Acta Concilii, in hac sessione Bernardinnm

Zane archiepiscopum Sjjalatensem concionem

habuisse, in (jua is totius orationis ncrvos intendit, ut Pafrcs ad decernendum in Concilio sacrum adversus Turcas bellum concitaret ac
;

ubi miserandam Ecclesiae conditionem, ac tot regna amplissima superstitionum tenebris involuta exposuit, et conlinuas Othomannorum in Ecclesiam ipsam grassationes, ferocesque ad eam evertendam conatus in omnium oculis defixit, palamque edixit, ni Germani Hungaris, Galli Germanis, Hispani Gallis se jungerent, barbaricffi scrvituti addicendos. Ex cujus oratione hanc partem plura ad historiam spectantia continentem decerpsimus Sine maximo, inquiebat ', dolore, sine singultibus, sine lachryniis nec memorari, nec cogitare, nedum expri:

ego oculis propriis, vidi, inquam, snburbia archii^raesulatus mei Spalalensis, et illius miserrimae urbis Spalati depopulanfes, omnia igni fcrroque devastantes, el in miserabilem cai^fivitatem ufriusque sexus filios sanctitatis tuac et meos adducentes. Viderunt et hicc in urbibus suis duodecim suffraganci cjusdem sanctitatis tuae et mei. Adest et locupletissimus teslis amplissimus totius Hungariae primas, arclii[n'aesul Strigoniensis, qui proximis hiselapsis diebus, intellccta immanissima eorumdem invasione in nostrates Dalmatis, Illyria? Croatiae imo tolius Pannoniae religionis Christianaj statum, amarissime deplorepetita
vidi

eos usque ad

ravit.

io. Saepe, pater sanctissime, ct sa?pius ego,

me miserum
assistens
ponfiflcia

et

infelicem,

divinis offlciis

coactus

sum cappam indumentaque

arma sumere
,

dimittere,

ad urbis

portas procurrere, afflictum [lopulum Spalaten-

sem tua Apostolica bcnignitate mihi demandatum solari animare et adversiis sangnincm
,

nostrum

merevaleo immanissimam Turcarum rabiem

et

assurgere. Miserere itaque, sanctissimc pater et domine, flliorum et servosilientes

atlcr opem fam dura ferentibus, redime de miscrabili servitute, quos Christus beiiedictus suo pretiosissimo sanguine a perpetua morte liberavit. iliseremini et vos, patres amplissimi, nec vos tutos idcirco existimetis,

potentiam. Hi, ut optinie novit sanctitasfua, nostis et vos, patres amplissimi, a centum octogiiita ferme annis, hoc est, ab Ottomanno primo usque ad Bajazethem praesentem, undecimum eorum principem, magnam Asiae parlem et eam potiorem occupavere deinde Europaenon minorem,
:

rum tuorum,

cum maxima

Ciiristiani cruoris etlusione usur-

Prov.
II.

xni.

'

Acta Concil. Lalcr. ex editione binii

lo.

iv.

par.

p. 19.

quia mansionem fortasse procul a Turcis sorfifi nemo ctiam tam reinotus cst, quin reperiri queat, si vicinum, qui ante vos ])roximus est igni, in periculo dimiscritis, dimissi eritis et vos a vicinis, qui retro habitant tales nos esse
estis
;

JULII
oportct
sperare,
iii

II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.

58T

alios,

quales illos erga nos cupimus

,

invenire.

Nolite
nisi et

Germani

Gallorum au\iiia
;

vos Hungaris, nec vos Galli

decreta et sanctiones suscipere, et illi obedire, rogareque utcontra schismaticosomnino procedatur, prout in Insfrumento, quod tunc mani-

Hispanorum, nisi Germanis opem feratis (jua enim mcnsura mensi eritis, eadem remetietur etvobis. Nec putet sanctitas tua, pater beatissime, vosque patres amplissimi, Turcas esse
insuperabiles
;

bus gestabat, continebatur,

et illud

mandatiim

ad Pontificis manus attulit, petiitque ut illud publice ibidem sua sanctitas legi juberet. Pontirio

vinci

i)Ossunt,

ct

sa^pius victi

sunt

mullitudincm, qua potissimum vincunt,

acceptum mandatuin Fcdra? Concilii secretatradidit in alto pulpito legendum, quod factum fuit . Pra'tcrit silentio pra^dictus cardifex

inermem ducunt conlisi pernicissimis equis. Adde idurimos eorum subditos esse Ciiristianos, Clirisliiinamque religionem ardenter amplecli, qui anlielanti ore

nalis de Monte, qui Acta

Concilii Lateranensis

conscripsit, illustre adeo Henrici Anglia; regis

sanctitatis tuae
et

tum, auxilium
40.
fjes

et

redemplionem,
sessio
:

advene miserabiH

servitute liberalionem expeclant.

Secunda

A/ig/ias et Hispania; reconjiaictis-

se pfofitenliir Pontifici et Concilio

mos. Celebrata deinde iuit secunda sessio, cujus Iiistoriam ita Paris de Grassis enarrat Die LuntB, Maii xvii, celebrata est publica sessio, qua! fuit secunda in Concilio apud Basilicam Lateranensem, Pontifice a principio usque ad ejus flnem pra^sente cum cardinalibus xvi, et

Ecclesiam observantite adversus schismaticos Ferdinandi vero regis Aragoni;e et utriusque Siciliaj et Sardinia" nomine dati mandati exemplum inseruit, quo Hieronymus e Vich orator Julium II verum Pontificem proflteri, schismaticorumque impietatem dainnare jussus est necnon Lateranensi Concilio ad Christianam pietatem instaurandam, decernendumque pro ampliflcanda religione in Dei hostes sacrum bellum, tum ad pia omnia illius decreta tuenda adhffirescere.
in

monumentum

'

i8. Pisani conciliatmli (jesta rescissa, prsesulifnts

prtclatis

mithratis lxxxvi, ac quatuor generali-

bus Ordinum JleudicauLium, necnon principibus et oratoribus regum et principum, ac aHis dominis et baronibus, officialibusque capella;
ac Concilii specialiter deputatis et aHis interesse
solitis. Pluribus interjecHs, ut designati sint

Tradit Paris
Concilii

non

accessitris
^,

adConcilluni objecta; poense.

ad gesta Concilii describenda Fedra, et Saliceac divinam rem peregerit Tliomas tit. S. Martini in Montibus presbyter cardinalis paulus
,

mandato, populum e jussum abscedere tum subdit Finitis precibus, et cantato Deo gratias, ego vocavi reverendum patrem dominum Bernardum Zane archiepiscopum Spalatensem, cui jam onus legendi cedulain demandatum fuerat, ut ad
lecto eo

loco

pulpitum veniret

et pertransiens ante Pontifi-

ccm

genuflexit, cui Pontifex nihildicens elevata

:

cis ante
sit

mcnsibus urbem ingressus, ususque

interstincto,

manu

inore Hungarico calice ex auro puro con-

benedixit et ille surgens reposita in capitemithrasecutusestme ad pulpitum;etibidein

flato,

gemmis

quamvis a solo Pon-

facta rursus Pontiflci et patribus reverentia

cum

tifice id

usurpari consueverit, atque sacra concio a magistro Ordinis Prajdicatorum habita

Valvis ne (lopulus exire quojuberetur clausis remanentibus vocavi doniinum Joannem P>aldassarem Tuerdum Taurinensem, secretarium PonUflcis, et eum ante solium Pontiflcis adduxi super quem genuflexum l*ontifex niliil dicens elevata manu benedixit, et ille pulpitum ligneum conscen-

nudo capite, tum cooperuit cum mithra, etlegit cedulam longam super declaratione omnium
gestorum in conciliabulo Pisano esse nulla nulliusque momenti, et omnesibi prsesenteset fautores ha>reticos et schismaticos esse et fore
:

fuerit, subjicit

dammodo

Concilium vero hoc Lateranense sanctum, validum et canonicum esse. Demum super indictione tertite sessionis, quae ex causis tunc allegatis erit in die tertia mensis Novembris, et super invitatione omnium prailatorum, ut veniant ad Concilium, aut impediti mittant, alioquin poeiia juris punientur rebelles etinobedientcs .

deiis lcgit

cedulam praecompositam
(|ua

in

modum

pr;cfatioiiis,

declaravit,

sanctissinuim do-

minum nostrum sibi imposuisse, ut optimam voluntatem regis Angliee adversus suam sanctitatem et Sedein Apostolicam ostenderet per lectionem mandati super inito fcedere cum ipso Pontifice, et adversus schismaticos cardinales el eorum faiitores, etiam si reges forent, etc. Itaque post pitefationem legit totum mandatuui ex qua re populus pra>sens dicti regis Angliaj simul cum patribus admodum consolati sunt. 47. Mandato hujusmodi lecto surrexit e sedili suo magnificus dominus Hieronymus Vicho
:

Conceptum porro erat verbis infrascriptis decretum hoc, quod prtetermitti non potuit, cum eo Acta omnia Pisana) pseudosynodi abolita fuerint, adeo ut schismatici, qui antea Julium sa'

crosancta; potestatis usu interdixerant, mulirc

postea non sintausi, quippecum ipsi faterentur, duo Concilia contraria simul congregari non

posse

Bomanumque

universalem
;

Ecclesiam

polioribus signis repra;sentare

cui

centum

ct

eo amplius praisules Pontifice praeside interes'

orator regis

Hispania;, et alte

exposuit,

regem

suum admodum gavisum de

cilii

celebratione Con-

Kxl.
2

iii

Act. Laler. Conc. ex edit.

III.

Paris to.

p.

831.

Hiiiii lo.
iii

iv. par.
Jiil. ii. 11.

ii.

p.

23.

Est. in Bull.

cODSt. 31.

hujus

Lateranensis

paratunique

illius

et in Actis

Conc. Later. ei

edit.

Binii to. iv. par.

p. 24.

588
;

.TULir II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.

seut patebat ipsos sclusinaticorum synasiogam congTOgassc.

10.
^'

dictionis ipsiusconciliabuli us(|U(' inprsesentem

Ail

pcrpetuam

rei

nicmoriam, sacro

diom acta, facta, et gesta et prolata, ac in postcriim gereiida, agenda, facicnda ot proferenda,
etiauisi talia sint velfuerint,

approbante concilio.
inchoatiun luijus sacri l.aterancnsis Concilii celcbrationeni ad Itei laudem, universalis Ecclesiaj pacem, fidelium unionem, schis

Cum

specifica, expressa ac individna

forct,

illorum tenorcs

et

de quibus specialis, moulio iiabenda qualitates etiam pro

matis ot haM'osum oversionem, morum rcformationom, ac contra perfidos fidei hostcs expeditionem, Altissimidextera assistente, prosequi in-

expressis habentes, ut alia adulterina et a veritale deviantia Conciiia in eis gosla a jurc sacris-

quo caiionibus damnata ct reprobata fuerunt, damnamus et reprobamus, ac proutsunt, nulla,

irrita et iiiania,

tondamus, ut omnium schismaticorum et pacis hostium latrantium canum ora obtundantur,

universi Chrisli fideles valeant a
et

nuiliusque rolioris vcl momcnti

fuisse ct esse nuntianuis; ct

quatenus o|)us

sit,

in

venenoso contagio se hac pra^scnli secunda sessione

tam immaculatos

pestifero

cassamus, irritamus
50.

et

annuUamus, ac pro
volumus.

cas-

servare,

sis, irritis et aiuuillalis halieri

in Spiritu

Et niliiloiniiuis hoc sacrum Coiicilium

juste, rationabiliter, ac ex veris

sancto legitime congregata, indictionis, convocationis el publicationis schismaticaj convenliculai, ct asserti conciliabuli l*isani, ad scinden-

OEcumcnicum

et legitimis caiisis,

liloquect recte indictum ce-

lebrari incoiptuni, nnuiiaque et singula, qua; in

dum

et

scandalizandum Ecclesia;
citationum,

prsefata; unio-

eo facta

ct gesta sunt, et

de ca^tero fient

et

geren-

nem emanatarum,

monitionum,

tur, justa, rationabilia, firma et valida forc, ac

decretorum, absolutionum, senfentiarum, actorum , legatorum creationum obedientiarum subtractionum assertarum, censurarum appositionum, ipsiusque conciliabuli translationis ad Mediolanensem vel Vercellensem civitatcs, aut
,

idcm robur eamdeinque vim, potestatcni, auctorilatem et firmitatcm habere et obtinere, qua; alia Concilia gcneralia, prwsertim Lateranensia,
a

sacriscanonibusapprobata habent etobtinent,

lioc

eodem sacro

Concilio a|)probante, decerni-

qua'cumque, omniumquc et singulorum in dicto conciliabulo gestorum et conclusorum reprobationcs, damnationes, revocatioalia loca

miis et declaramus. lnsuper(|uc

temporum

dis-

positione /Estivisque caloribus instantibus, ut

nes, cassationes, irritationes et

annullationes

venerabilibus fratribus nostris S. R. E. cardinaliiuis doliberatione niatura, et de eorumdem Iratrum consilio et unanimi consensu, ac ex certa scientia, et de Apostolica- potestatis plenitudine per diversas nostras
per nos,
hal)ita

cum

commoditati etvaletudini priolatoriun consulatur, ultramontanique et trans mare existentes, (|ui hactenus ad hoc sacrum Concilium venire
11011

potuorunf, expoctentur, propterque alias

notas, et ab eo approbatas, tertiam ses-

justas et rationabiles causas pra^fato sacro Concilio

sionem

continuationis

celobrationis

Concilii

prsscrtim sub litteras respeclive, kal. Augusti, Pontificatus nostri XV

data

die
vui,

anno

ac tertio non. Decembris, et idibus Aprilisejusdem Pontificatus anno IX editas, factas et emanatas litterasque ipsas cum decretis, declara;

nonas Xovembris proxime futuri faciendam, hoc prEBfato sacro Concilio similiter a|)i)robante, indicimus; oiunibusqueet singulis
pra;fati tertio

pra^Iatis et aliis in

eodem Concilio nunccxisten-

tionibus, inhibitionibus, mandatis, hortationibus, interdictorum Ecclesiasticorum appositio-

nibus, elaliissententiis,censuris et poenis tam a canonicis Sanctionibus, quam a nobis, maxime in litteris indictionis iuijus sacri universalis
Concilii, ac

curia recedendi, et pro eorum voluntate ubi eis placuerit morandi, dummodo dicta tertia nonas Novembris in pra?fato Concilio Laterancnsi, cessanle legitimo impodimento, de
tibus a
([uo clare constet, siib

Komana

poenarum

in litteris in-

dictionis ipsius Concilii et caiionicis sanctioni-

omnibus

et

singulis aliis clausulis

si

bus conlra non accedentes ad

Coiicilia indicta-

in dictis litteris

contentis, quaruintenores, ac

rum

incursu, proesentes existant, licentiam el

de verbo ad verbum pra;sentibus insererentur^ pro expressis haberi volumus, licet ut lirma ct valida nulla alia confirmatione aut approbatione

facultatein, pra^fato sacro Concilio etiam appro-

egerent,ad abundantiorem cautelam etveritatis existimationem hoc sacro aiiprobante Cnncilio confirmamus, approbamus et inuovamus, illa(|ue inviolabiliter observari volumus, statuimus et ordinamus, supplentes oinnes et singulos defectus, si qui forsan intervenerint in eisdem necnon in conciliabulum pra>fatum illiusque
;

ooiicedimus et indulgemus. Nulli crgo Ilomtc in publica sessione in Lateranensi sacrosancta Basilica solemniter celebrata anno incarnationis Dominica; mdxii, XVI kal.
baiite,
etc. Dat.

Junii, Pontilicatus nostri

.M.
|)us
<<

anno

ix .

Finita lectione totali

idem archiepisco-

vertit ad Pontificem, a

deposila mithra genuflexus ibidem sc conquo petiit aii pncdicta

:

placerent, his verbis usus

vestni; etvobis, patres,

Placentne sanctilati
pra;dicta
aii

translationem, ac omnia

ct

singula per ipsum

omniain cedula

conciliabulum illique assistentes, adiia^rentes,

fautores et consentientes directe vel indirecte,

contenta

'!

Iloc audito, Pontifex a

;

me
dixi

potiit,

deberet respondere et qualiler

sanctitas responderet
:

quod sua

quomodocumque

et

qualitercumque a die

in-

Placent

sed ipseelevata

.lULII II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.
atijue

589

confesliin voce clainando potius

illico

quam cominu:

niter loquendo, dixit in sinfrulari; Placet

et

vocavi notarios et scrihas el scrutatoros votorum, quibus dixi, ut ad cardinales et ad

inchoato universos ad bene de Christiana republica spcrandum excitasti dispones autem suaviter providenda sapientcr, ne vocati a te
;

justo (|ueri possiiit, so,

:

omnes

preelatos partim hinc et partim inde irent,

et diiitrenter vota

omnium

infellig-crcnt et nota-

rent. Cardinalilnis

tibus et aliis

aufem priclatisque non assistentibus dixi, ut

assistendistincte

re tanta iit par erat, in expectatosnonfuisse quare,posfquamhodierno dic, quod bonum, fauslum felixque sit de singulis, t|u;c ad bujusce sancfissiiniE Synodi conservationem et statum s|iectare videbuntur,

et ordinate, ac

quodammodo

revcrenfer, id est,

alteraiterum invifnns ad prius loquendum responderentsedentes quidem et mitlirati, dicentes: Placet velut videtur eis judicandum super pra>;

constitutum fuerit, fuin de iis quoque constituatur nationibus qua'. cum intellexerint Romre et
;

a Romano Ponfifice Couciliiim synodumquo haberi, et desiderari se atque expectari, cunctte

missis et propositis
ritus sancti,

secundum infusionem
:

Spi-

proculdubio nobiscum una Christianse religionis disciplinam, ad Apostolica? auctorifafis

quam

[iropterea invocarunt, et sicut

ma-

omnes elcganler et modeste responderunt duo profonotarii, et duo scribjE ad omnes, qui in dextotidem ad alios, qui in sinistro consederunt, simul et eodem contextu accesserunt, ct flnaliter retulerunt mibi continue apud Pontificem manenti, qualitcr
tro lafcre Concilii sederunf, ct

jestatem, ad

communem fidelis

populi salulem,

ad labentium rerum restitutionem, ad totius pr<T?tcrea Ecclesiic defensionem et rem converterentur, sic namque hoc sacrosanctum Conci-

omnes, qui fuerunt

cet,

in

totum centum

et
:

duo
Pla-

Patres mithrati responderunt per

verbum

uno dumtaxat excepto, qui fuit reverendus pafer dominus episcopus Melphifanus nafione Grajcus; nam hic dixisse fertur, quod si cardinales
et prfclati schismatici priusaudiri vellent, utique possent in reliquis, placere . Et infra
:

lium incoelum ascendetcum CatholicaEcclesia, quam rofort, ef qiiam Joannes civitatem saiicfam esse, atque de coelo descendisse contemplatus est . Habitum propterea xxv Octobris cardinaliuin ccctum a Pontifice ait Paris de
Grassis
',

extraheiid;cque ferfiae sessionis lianc

ait,

etiam causam indicatam

quod

Julio objec-

tum

esset, nullos cardinales labente toto Concilii

:

tempore creare posse

Omnibusexpeditis,cantoresin medio septorum cantando inchoarunf Te Deu))i hnidamxs ; et Pontifex surgens et nihil dicens alte signavit omnes, quasi eos licentiaante altare conversi
:

vel (juod metueret, ne episcopus Gurcensis legatus Csesareusel sermonum in pace Italica conflcienda administer, aliquid iiigratum in proxima sessione exponeret

tiim addit
ditato,

ret .
52.
Inte)-

dixi

Pontifici

Ego autem, nacta ipsius commoquod semper Pontifex

secundani et

te)'tiani

Extractam in Autumnum fuisse tertiam sessionem, ut pra^sules Septentrionalium regnorum, ad quos fama Concilii jam inchoati pervaderet eo temporis
)nulta re/j/na adhse)'e)it Co)icilio.
,

sessmieni

quando pra^estConcilio, siciit sua sanctitas, qu non submisit se Concilio, nec illi subest, imo pra^est, quod libcre potest omnia facere sicut si non csset indictum Concilium, et creare episcoposet cardinales et omuia faccrc quando vero
:

contluere possent ad Concilii majestafem augendam, indicat oratio aThoma de Vio Pncdicatorum Ordinis magistro in hac
'

intervallo

Romam

Pontifex subest, tunc

cilio,

niliil

potest absque Con:

sessione habita

in

qua

ille

phira de Christo et

Ecclesia B. .loanni in Apocalypsi sub Jerusalem

sponsa; specie pi\Tsignata pra^fatus, demum ad Pontificcm conversus, eum ut clcmentia uteretur
in illos, qui aberrarant,

nec tenere consistorium nec in eoepiscopos facere, necminus cardinalesaliquos creare, sed omnia ad ipsum Concilium deferre et Pontifex hoc a me audito respondit, me esse sapientem posf factum, et debuisse me ista prius san:

ctitati sua;

aperire

>.

plices

quoad Concilium supvenirent, tum ad multarum gentium

o3.

Nec vana

pollicitus est

Thomas;

siqiii-

dem

cxcurrente inedio a secunda ad tertiam

Sicilia,

Christianarum, quse Lateranensi Concilio se adbssuras professse erant, expectandos oratores et antistites gravissimis liisce verbis est adlior-

sessionein tempore, Cermania, Castella, Aragonia, Sardinia, utraque Xorwegia, Scotia una

Anglia, Dania,
et

cum
;

Ifalia

Huiigaria

Cum multos multarum nationum f^cntiumque \iros clarissimos per Dei tuamque misericordiam nd hanc Synodum vonfuros accessurosque exislimemus, una se tibi ad hanc rem offert divina sapientia -, quae afi)ie adfinem fortiter atti)U/it, ef disponit omnin suaviter. Hujus nuper exemplo a fine ad flnem tuum attigisfi fortiter, pater sancte, cum indicto Concilio hoc
tafus
:

Laforanonsi Concilio, missis oratoribus mandatribuitque ccelesti lisvo amplissimis, adluTsere

prodigio

cum bem

vicforem schismaticum exercitum hinc illum Pontifex, ne ad occupandam Urprovolaret vereretur hinc fracti Hispani
,
;

pertimoscerent, neadiiivadendumNeapoIitanum regnuiii [ira^sidiis midatum, concitandosque ad

defectioneminstabiles populos procurreret, paulo post dissipatum, Chrisfophorus Marcellus in

p. 9io.

'

Acla Concil. Later. ex editione Uiuii

lo.

iv. p;ir.

ii.

p. 26.
1

Sap. viii.

Parii lo.

111.

590
oralione
'

.TULII

II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.
quippe viginti Hclvctiorum, quibiis Veneti quiiuiue |)cditum niillia, sexcentos catapbractos
:

liabita in Concilio Lalcrancnsi, cui divinuni illud IxMioriciuni adscribit " Ul ununi, in(|uicl)at, |)r;clcrirc non |tossuni, (juod uhi san:

Bcntivolorum servilutem exuit

inillibus

(|uafuiir

ctissimum hoc pro novandis legibus, ac scdanda scditione a tc nostro omnium patrc .lulio II ronliticc maximo ad Latcranum luil couliisque diebus quibus vocatum Concilium habcri dcbcbat, dc totius Kcclcsia^ summa actum cssc vidcbatur quando audila cst crucntissima illa ct uunquam satis de|)lorata Ravenna3 clades,
,

equites, et
rant,

duo

niillia levioris armattirai

junxe-

signa victricia pcr Insubriam circtimfc',

rcntibus
Gallis(|ue

Cremonaquc et Rergonio polilis -, eorum congrcssuin fugicntibus, Ben(lallorum rcs conspicali, Rono';

tivoli inclinatas

nia atifugerunt
Cliristi

(juam

die

sacro corporis

cardinalis Gonzaga

(|uando nudalis cnsibus bostcs cujusi|uc jugulo

ininiiiiorc

nas dtix tritimpliali

stico iinperio

et Urbiponipa ingrcssi, Ecclesia:

Mantuanus

accrrimi vidcbantur, quaiido pra^sisubsidii sublata erat,

liabcrc, (jui cos ca-

dium omne, omnis spes

illismcl.

iiKjiiam, dicbus visi sunt bostcs efTnliigali^iuc

rcstitiiertint (luic pltiribtis describunt auctorcs, omniiim vero accuratissime Paris de Grassis, (|tii dtiiu partos ab Ecclesia

gcrc,

tiisi

nullum

locum, omiics auimi vircs et imperiuin statim rcstitui. Crcdo c^iuidcm, patcr quod Dciis optimiis maxiinus pcr le sancte
perct, Italiai
,

pacificam Kcclcsia> rcstitulioncm, ac sicvissimi scliismatis cxtinctionem cxcui^icns, tantum a

fclix Latcnobis avertere dccrevit incendium. sanctissima concio cui ranense Concilium divinus ca'lus ct multitudo res|)ondet in coi! !

adversus schismaticos triumpbos cnarrat, quodain dolore piove ardorc iii Gallos, (|ui cjus patriam vcxarant et conciliabuli nominc opjirimcre Pontilicem Ecclesiasticain(|ue ditionem occuparc, necnon sacrum Lateranense Conciliiim dissolvere annisi erant, elatus, ipsos acer-

cujus narrationem ita reiielemiis, ut nuUam propterca Gallico nomini maculam impressam vclimus.
bioribus verbis pcrccUit
:

'

lis,

ubi una pietas vigct, unus amor, una

54. Galli ali Insitbriu jtidsi

leli-

citas .
in odiiun sclii-

smatis.

Qua porro ratione schismatica; copitc,

Italiii?

qua; univcrsa;
pata;, refert

tcrrori erant, fuerint dissi;

5(j. Ad laudcm Domini nostri .lesu Christi augmentuin Scdis Aj^ostolica?, civitas Rononifc revcrsa est ad obsequium Pontificis die x Junii praesentis anni .mdxii, qua fuit festum sacrafissimi Corporis ejusdemUomini noslriJesu

et

Rubeus

nimirum

militcs exuviis

Cbristi, ct

bora circiter

xii lioc

modo

vidclicet

onustos, ciim imperiis castrensibus ob ca?sos sauciatosvc pra'cipuos duccs non coercerentur,
exiiortandis collocandisque in tuto opibus
iii-

post cladem utriusque exercitus Gallorum et

Ecclcsiasticoruin

apud Ravcnnam, die Resur-

rcctionis cjtisdcml.>omiiiinostri Jcsu Christi nu-

teutos sc

subduxisse e castris
iii

ingnicntibus
iiifc-

per prictcrifi editain, cuiii sanctissimus dominiis

autem

Hclvcliis a1(|uc

Insubriani sigiia

noster omiiino statuisset cxtirpare

nomen

quatuor niillia, duce cardinale Sedunensi legato, exFlaminia, quam subcgerant, scbismaticos castra movissc cujtis
sta altollcnlibus ad viginti
;

Giilliciim cx Italia, reparavit exercitum, advoca-

rei

famam

octava dic Maii

liiijus

auni Iioma?
:

iii-

crebuisse refert Ms. Vaticani aiictor- tum vero Pontiticcm cum rcliquias exercilus collegisset,

revocato in novisque delectibus rcfecisset suas partes nepote duce rrbinate, qiii antca Pontificias iras ob ca>sum cardinalcm Alidosium mctuens ad Gallos fuga se reccperat, ac cum
' ,

Castone Inixensi

dcfcctionis consilia

agitassc

fercbatur, in trepidantcs fugientibusquc similes inslaurasse bcllum, et cum Hispano rege, Henrico Anglo, Cffisare ac Vcnetis frt>dus saiixissc, quod decima se|)tima die Maii Kointc i)romul-

gatum
oo.

est,

Cum

eaque de causa festi ignes fulsere. vero Ravenna a Gallis exiguis pi"csubsidiario excrcitu
1'oiitificio

sidiis tenerctur,

numerum viginti quatuor milctcx His|)ania decem millium simiil cum alio dtice seu capitaneo (iuiidisalvo Ferrando, boc tempore niagni capitanei cognomenciii ttiiii et in (^bristianitate maximc, quia sub ejus diutti ctvirtute rcx Hispaniarum abstulit annis pricteritis regnum Nenpolifanum a rege Galloruni qtii niiiic est, vidclicet Aloysius de Valois, et etiaiii ipsc dominus noster acquisitis undeciim(luc rcli^iiiiis primi cxercitus, qtii fueruiit circa scptein millia pedilum, et equituiii sexccntoruni,quibus ducem Urbinatcm praifccitnepotem stiiim ctim aliis (|tialuor millibus pcdittim, et adjuncfis omnibtis |)rofugis Rononiensibus et exulibus, jiulsis partim, et partim fugitivis ex niclti ct crtidclitatc tyraiiiioitim Rciitivolorum, et sic qiios rcx Franciic oiniii favore adjuvabat
tis

Suitziis circa

liiini,

advenienle, duce Troilo Sabello, eorum juguin coin|)ulsique ad dedilionem hostcs excussit

Suitzii

prtedicti

viginti

quatuor

millia

cuni

priniiim Italiain iinlc ingressi siint contra Mediolaniini

;

arcem

Ponlilici rcstituerunt

quo exemplo

erc-

et liinc diix

Irbinas confra Bentivolos

ctae reliqua; Flaminiae urbes certatim in Pontilicis fidem redicruut, ac paulo post Rononia
'

Rononiam occupantes movit exercitum. ol. Hoc audito Galli, quorum major pars
.Ms.
I.

Kxl.
s

iii

Aclis l'.onf. Lnler. lo. pv. par.

ii.

c.v

filil. ISiiiii
I.

p.

111.
'

.Ms.
I.

arch. Val. sign.

num.

Sur.

IX. c. 59.

IH.

Hub.
1.

liist. I!iivi;n.

viii.
iii

iiixli. Viil.
I.

ubi sup.

liub.

l)ist.

liavtii.

viii.

X. Sur.

X. c. 3. elc.

Bonac.

in Diar.

'

Id.

ib.

Guic.

Paris c Giassis to. ni. p. Soi.

JULir

II

ANNrS

10.

CIIRISTI 1512.

591

Bononiam
(liolam
si

ac

Uavennam,

et

totam fere Ronianrati,

rannos expulerit, qtiam ([uod Gallosex Lombardia expulerit, qiiotidie niagis et inagis gratias

iis(|(ie

ad Aiiconain occupavoranl,

Mediolanum caput ducatus tuerentur, facile possent non solum recupcrare Bononiam, quam r('iin(]ucre o|ius erat, sed el Iloniaiidioiam cA Klaminiam, ac ipsam frbein Komani iiivadere ct capere, illico relicta Bononia ad Mediolaniim confra Suifeiises sive Suevos solverunt sed frustia, nain l^ontifex ita Sucvos pccuniis ct
;

Deo publice et privatc reddere non desiit, ac magis et magis precando, ut illos vclut humani
genciis et Ghristiani iiomiiiis liosfcs ctiam
lia

Ita-

expeilat
:

()uod ad voliini
xiii

dere

nain liac ipsa die

et

videmus succenuntium habuit

Ponfirex, Gallos iisquc ad

radices
in

montium auha-

fugisse

omnia

qua;

Lombardia

pollicitalionibus ct gratiis
coelestibus anipliaverat,

tam mundanis quam ut illi ct numero ct vi-

ribus,

ac

quod

est

super

omne

robnr, animis
et

buerunf, perdidisse, cxcei)to Mcdiolano, (luod ctiam iiiilal armis a populo et nobilifate reccptis iiam aliqni Poiitilicem vclleiit habere domi;

induratis contra Gallos, steterint

fra
:

paulo in-

num,

Priusquam

Galli sese in

unum

cocirisscnt

pro resistenlia ordinanda, expulsi sunt ex loia Lombardia velut vilissimce mulierculaj, et ex oinnibus civitatibus Lombardiffi sine pra^sidio
relictis
;

sed

tantummodo rectoribus

civitaluin

dimissiscum. ordinariacustodia omnes ipsa; civitates quasi uno die cx divina providentia ab ipsis Gallis hetissime defeceraiit, aliqua' nonien

aliqiii imperatorem, aliqui libertatem, et mulfi filiiim Lndovici nuper ducis,aut ali(|ueni e\ eo genere cl fainilia, seu gentc. At Suevi, quorum exercitus in horas maxime augebatur, intcr Laudam et ipsum castrum metari Mcdiolaniim soUicitavit.Mcdiolanenses etiam, datis [)aucissimis diebus ad deliberandum, ut sese revol-

vant,

alias

ipsos, et

oninia

corum

sanctum Ecclesife etPontilicisJulii exclamantcs, aliqufP gloriosum Maximiliani iinperatoris nomen, etauspicium invocantes, aliqu antiiiuum
SfortitE

expectatnr in surus sit nobis pro salute et quiete Christianitatis, et Ifaliae, ac Lombardia?, tamdiu a Gallis
affiictK,

urbem, et comifatum, ac bona diripient itaque nunc horas quem eventum Deus conces:

ducem

optanfes

et sic Galli statim in

:

fugam

turpiter conversi sunt

,

nonienses Bcntivoli
serat receptiirus

quo audito Boquos hinc dux Urbinas

infra

etmaxime difionis Ecclesiaj . Et paulo Deo autem rem propriam respicientc,

bello instructo et parato exercitu potenti inva-

datqne pcenas suse iniquitalis rex Gallus ex Italia turpiter ejcctus .

dedit
59. Cardinalis Medica^iis ex

tum, fugam

caj^iunt,

tam civitatem, quam comitalicet prius hoc prajviso

erepfns.

hostium manihiis

Inter hffic cardinalis Medices Sedis

simulatis animis, et quasi de excessibus suis

Apostolica; legatus,

quem

Galli

vinctum abdu-

veniam a Pontifice petentes, cum bona gratia Pontificis recedere velle simulassent tamen omnia prius tam ex publico quam ex privato rapuerunt multum auri argcntique tam ipsi
, ;

cebant in Gaflias non sine Ecclesia; dedecore, opera abbatis amici ex hostium manibus elapsus Mantuam se contulit cujus rei Iiistoriam instrucfam circumstantiis Paris de Grassis refert ', divinamque adorat providcntiam, qua; illum in terris postea futurum Christi vicarium
:

sequaces eorum factiosi et consocii rapinarum abstulerunt secum, atque Ferrariam petierunt in numero quasi trecentorum equitum,
pra>ter mulieres

quam

etpueros nam hi mulloscurrus impleverunt simul cum rapinis, et prfpda,

;

ac spoliis ex infelici patria exportatis. Et illico

ipsa die post tyrannorum expulsionem cives ad

Iste bonus, inpiusque pater reverendissimus dominus Joannes cardinalis de Medicis, ([nem, ut jam pnediximus, Gallus rex captivum hostiliter te:

ex hostili servitute vindicavit

quit,

nuif, nulla cardinalaris majestatis ratione ha-

Pontificem mittunt civem ex eis, eumdemque ad diicem Urbinatem, cuin (juo etiam erat cardinalis de Gonzaga episcopus Mantuanus, tunc
designatus Bononiffi vicelegatus promittuntque omnes subjectionem et dcditionem, dummodo exercitum
et a Pontifice
;

sed tandem dum cx Mediolano in Gallias captivum dnceret, inter ducendum amisit, et
bita
;

nusquam

marchio, legatus

invenit; sed ipse cardinalis post tres dics inde inventus est Mantua' sanus et incolu-

mis. Casus aufem liberationis fuit falis, ut dicitur cum duceretur ex Mediolano ad Gallias
:

eorum conducat at ille non integrum suum habere sempcr

:

nisi

exercitum

simul
tur

cum

captivis aliis, utiquc

rcorum more

vclle resj)ondit,

in habifu privafo
:

non suo, sed simulato duceba-

quod

et

fecit.
xiii

Itaque Domiiiica die sequenti,

.lunii,

qua; fuit

dux

et cardinalis prfpfati

ubi ad oppidum Bassignani ventum est, quidam indigena viso ac cognifo cardinale in-

Bononiam
yiter et se

ingressi sunt, excepti a populo festi-

dolcns
bat,

cum

his, qni

aderant op|iidanis exclama-

excusantes quod,

si

quid

resistentiffi

per ipsum populum factuin fuerit priori tempore, a Gallis et tyrannis ac a factiosis factum utcumque tanicn sit, est, et non ab ipso po[)ulo
:

indignum essc dicens, si hunc tam probum virum maxime Guelphum, maximc Pontifici

Romano graluin mus vix((uc eo

:

ad (iallias cajttivum trahi sinadicto omnes, qui aderant, ad

in fluminis ripa consis-

veniam

et

misericordiam prccantur.

Guelphum libcrandum
'

autemcompos voti factus, non tam quod Bononiam recuperaverit, ct quod ty58. Pontifex

Ms.

arcl).

Va(. pi?n. Diim. 11).

592
tunt, ubi

.TULir

II

ANXUS

10.

CIIRISTI 1512.

jam

navis parata eraf, qua vehi debecaicliiialis

iii

bal

ibuniiiio

lioc tle ai;en(iis

pro

casus experiretur, Soderino magistratu pulso, nunuTalaijue Ilispano ingenti aiiri \i, canlina-

sua liberalioiie

quispiam

alte,

iiislruilur, ecce Gallus duclor ut ex equo descendat in uavim

:

lem Medicem una cum

illius

familia excepit

transiturus jubet

veruni

dum

caidinalis siibsi-

quibusnarralis Bonaccursius Diariis suisflnem iinponit. Iiigressuin autoiu leg.iliim oain iirbem

diumjain |iarari pro sua salule iiitcUiyit, iiioratur quidem taiitisper equo insidens, donec
subsidiarii accedanl. Interim Gallo manum ad equilaluije ejus fiaMnim ponente, ac ut descendat mai;is ac majiis uri;enle, famiiiaris quidam

prima Se])lembris Iriuuipliali poni|ia clliisis obviam civibus, ac pra>tenso pra;divile umbiaculo
doinuin adductuni Iradit de (]uo sujira memoravi.
Ii2.

.Ms. Valicaiii

'

auclor,

anleambulo cardinalis nianum Galli amputat et oblruncat euni ad quod faclum superveiiientibus (lallis binc et inde indigeiiis subsidiariis
:

bumanitate in advcrquos opprimere potuisset ob quam euin l'etrus Delpliinus commendavit cst singulari

Lsus

sarios

plurcs,

Sit faustus et felix bic reditus tuus,

domine
in-

committilur pugna, dimisso interim cardinale qui mox retro tugit, nec unquam post visns
;

pientissime

sit tibi et patriai,

sicut extitit, opta-

tissiinus, ilaet salutaris, custodiat

Dominus

quoad

aiq)ulisse

Mantuam iiuntiatum
?

est.

Ilaque

quis uesciat Dei opus illud fuisse dictus in sa>cula. Amen .

qui estbene-

00. Erepto singulari divina? providentia? niunere e tot periculis Joanni Medici gratulatus est Petrus Delpbinus litteris suis, e quibus baec verba decerpsi Prajsto fuit fibi cceleste auxilium quo.niaui novit Dominus pios de fen'
: ;

tatione cripere

et

quis tepiusmagis acmitior?

est,

quo nimirum factum

te

celerius e

semper speraverim Galloruni manibus in pristinam

ut

vindicatum iri libertatem, ac restituendum in graduin pristinum. Benedictus Deus, quo auctore uon suin frustratus spe mea sed baud niagno temporis intervallo resumere te voluit longe
;

majorem quam antea gloriam, etconiinuni omnium applausu iuterceptam a sacrilegis legatio-

exitum tuum ex boc nunc et usque in sajculum, ut reformato in inelius FIorenlinarum rerum statu, in pace in idipsum dormiaset requiescas. Caeterum commendo tuee dignationi concives istos tuos i)opulumque universum, si qui sunt, qui aliqua fortasse olim curn sis adeo milis ingete injuria affecerint nio, utnihil ad tuam inansuetudinein addi posomnes pro tuo more benigne amplexaberis, sit reddesque pro malo bonum. Fuisti semper in oinnes bumanus, affabilis, comis hac lua ingenita lenitate atque clementiacognoscentfacile omnes, charam tibi esse ipsorum salutem. Vale ex Fonte-Bono die Septembris mdxii . Porro solum vertere coactus est Pelrus Soderinus, qui Pisas scbisma molituris seditiosis ad cogendum
troitum
et
,
;

tuum

pseudosyuodum permiserat, scelerisque panias

dedit.
()2.

nem tuam. Vidisli paulo post ultionem ejus, quam in te immerentem atque innocentem
exercuerant iinpietatis, fusis fugalisque in conspectu tuo bostibus, et tot tecum, quod pro miraculo babitum est, receptis coucaptivis>etc. 61 Mediciei Florentix restituti. Perfunctum eo periculo cardinalem Medicem Bononiensem legationem resumpsisse refert Ms. Vaticani auctor ^, ac deinde mense Augusto Hispano exercitui se conjunxisse, ut nimirum Pelrum
.

Ludovico

'rerje

anathemate pcrcusso,riiit

undir/ue in Italia Gallica potestas ontniuni Italo-

rum plausu.
regem

Quod ad Ludovicum
;

attinet

fuisse

Francorum ipsum mense Junio in car-

dinalium senatu anathemate perculsum, refert

Paris de Grassis, qui ejus inensis Diariis ha!c verba apponit Sentenlia excommunicationis in regem Franciae per Pontificem consistorialiter promulgata . Cujus tamen sententia" formula deest, uti plura alia edicta et illustria Monumenta; quse ab auctore adjecta significantur, ab exscriptore quod forsitan typis cusa
: :

Soderinum

Gallorum

regis

foederatum

qui
in-

schismaticis ad

Pisanum conciliabulum

cboandum

faverat, principatu depelleret, ac

una

Juliano fratre Mediceam stirpem in pristinum in republica Florentina gradum restitueret factumque voto compotem; expugnato enim Prato a Ferdinando Gonsalvo, cum Hispani illud oppidum omni crudelitatis et luxuriffi
:

cum

lege renlur prajtermissa(l).

Ci. Lata

hujusmodi anathemalis

sententia,
ni-

in Ludovici regis et fcederatorum imperio,

mirum

iu Insubria, Liguria, Navarra, Brilannia

genere profanatis templis, stupratis sanctimonialibus, vagientibus in cunis infantibus trucidatis foedassent, Florentia terrore, ne similes

minori, magnae rerum conversiones ac perturmedio enim labente bationes sunt conseculffi qui viribus inferiorescum Helvetiis Junio Galli, inire pugnam non audebant, Ticinum se rece:

Pel. Delp.

1.

X. Ep.

lxxx.

2 .Ms.

arch. Vat. sig.

num. Hl.

Ms. aich. Vat. sig.num. 111.

Pet. Delp.

1.

x. Ep. xci.

qiiani in crrtu purpuratorum Patrum dccretani. imo ct latam a Pontilice. affirmat Paris de lucem prodiisse suspicor, cuni iicmincm lcticriin qui ejus cctipon cxhibuciit. Ouiu ct Bartholomsus Senarcga qui per hos annos rerum Genuensium Annaies scribebat, tcslatur cardlualem Seduuciiscm ligmculum hoc sparsissc liegcm (lalloiuui excommunicatione gravi involutum esse . Nunquam vero ejus tempoiis scriplor rem hanc figmcntum appellasset, si Ponlificis Uulla de oensuris in regem Gallorum latis in lucem puhlicam prodiissel. iMa.nsi.
(1)

Analhematis

in

Ludovicnm senlenliam,
in

Grassis,

nunquam tamen

.lULir

II

ANNUS

10.

CimiSTI 1512.
(Jt).

593
sic a

pen;, ut
sidiis,

camdem

donec nova ex

iirhcm lirmarcnt validis praeGalliis vcnircnt ?nl)si(lia,

Hoc audito, legatus

Poutifice

tunuiiliiaria |)Ugiia fiisiimpcdimciita ac

ta

tormcn-

amea amisere, moxquc fuga

'

prtecipili trans

Alpcsavolarunt

scfines(|iic niiscre

obtrmicati

fnere, Ticinuni ingcnli

cum
pit-,

Matthffium

pompa lcgatuin Aiioslolicardinalem Seduncnsem exce-

laiiiim,

eodemque victoria; cursu ahrci)tum Mcdioquod schismaticorum convcnliciiliim

:
'

dcdilioncm admisit, ea taincii conditionc, ut iniliti [iro sua liherationc ccrliini quid erogarent, et dicto facto compositione in suinma (iiiinqnaginla millium ducatorum stahilita. L(!gatus a populo et clero [^ensilis gestatus est in Ecclesiam cathedralem, deinde in pala tium puhlicum, ct a magistratu jurar.iciitum
|)iius instrucliis

lidclilalis ct ohcdienticc recepit. lntelle\il

autcm
iii

adco cxhorruerat, Pontilicis fouderatorumque fidem imploravit qiue Puris dc Grassis accuratc dcscrihit, (|uainvis a conlumcliis in Gallos
intorqiicndis sihi iion tempcrarit.
6.'>.
(i

post
Gallis

paulum

qualiter nostri,

qui Gallos

fiigam conversos [irosccuti fuerant, multos cx

prope mille inlcrfeceriint sarcinas ct supcUcctilem ac munitionem univcrsam ce,

Die, iiiquit, Martis, xxiiJuuii, 1'ontifex

liahuit ex Papia a multis, pra>sertim a

pcruut, ct pricsertim
in loco

bomhardas quatuordecim
vicino

nuntium

revcrcndissiino

domino

cnrdinalc

Sedunensi

Apostolicic Sedis legato, qualiter die xviii i)ra'leritaexercitus Apostolicus victoriam liahucrat contra Gallos apiid Papiam nam cum illi spar;

ad certum stratapotiusproditioncm ordinatas, pra^ter octodecim, quas in acie contra nostrum exercitum, ut dixi, praipararunt quarum omnium aliqmc fucrant regis Gatholici in hcllo Piavenihi

quodam

gema,

sive

sim, ut soliti crant vagari more imperantium, ad diversa loca diverterent, ut evitarent dignam nostrorum ullioncm, uhiquc occidehantur pro:

nate nupcr dcperdilcC, et aliquae Pontiflcis etVenetorum et ducis olim Valentini. Sed et eadem

oinnium numcro in Papiam quasi in locum lutum aufugerunt uhi forsan a rege Gallo succnrsum liahcrc et se defcndcrc, imo [)olius excrcilum Apostolicum invadcre et,
ptcrea collccto
;

idcm legatus nuntium liahuit cx Mediolano, qualitcr civitas illa tam illustris et tam excellens, utpote quae caput esset ducatus ac status regii iii Italia, a rcge Gallo defedic in crcpusculo
ccrat, atqiie in

Ponliflcis et ligaj

sanctissiiiue

superare possent sed legatus cum exercitu Apostolico illuc sine mora se confercns, paratis
:

omnihus qua; ad pugnam

pertinerent, et certis

pontibus extructis, civitatem militecinxit, homhardis aliisque id genus tormentis Gallos et civitatem non tantuin, ut ad pugiiam invitarct, quanfum ut illam expugnaret, coegit ut sese dedcrcnt. Itaque Galli octodecim homhardis i)aratis in pugnam cxtra civitatcm dcscendcrunt et tamen ex alia civitatis porta sarcinasetsupell(;ctilem infinitam versus Galliam clam miscruiit sed cum instructa; essent utrinque acies, Galli, ut lcgati vocahulo utar, tanquam vilissiime meretriccs fugam arripuerunt tanta velocitatc, ut intcr fugiendum multi lapsi sint (juos iiostri [lartim trucidarunt, partim servariint, ex quihus intellcctus cst omnis eorum paratus ct
: ;

dcditionem vcnerat, Icgatosque jamjam in manihus suis ohedienliam ct fidclitatem juraturos, ac petituros ut ah intolerahili Gallorum jugo liherarentur, prout factum esse idcm legatus
scripsit. Pontifex,
littcris,

primo

Icctis intra

sc

ipsum

ad ine ihi cum inullis aslanteni suhridcns inquit Vicimus, Pari, vicimus. Ego genu:

flexus gratias egi

Deo

et sute sanctitati dicens

Prosit

jamdudum

sanctitati

vestraj

at

ille

Imo,

ait,

hus, et

omnihus, et Italis omnifldelihus omnihus, qnos Dcus a jugo

prosit vohis

harharico liherare tandcin dignatus cst, et sic apcriens litteras illas satis prolixas ct quasi duo
folia

complentes ad

ultimum vcrhum

palani

Icgit pra>dicta continentes .

(i". Potitum Mediolano Maximilianum Sfortiam inferius dicetur. Ex qiia Insiihriai rerum commutatione Galli Liguri;cdomiiiatum hrevis'siini tcmporis s[)atio amiscrunt cum enim cardinalis Sedunensis Apostolicus Icgafus Genucnses litteris soUicitasset, utGaUicum jiigum
'

dcsperatio rerum Italicarum, et

trcs

maxime quod

olim cardinales schismatici ihi |)rope a(iud locum Mortaria; manchant,vcl |)otius latitahant. lta(iiie legatus cum exercitu ad portas civitatis acccdens, ac secum duccns excrcitum valiMissimum, ut illam diriperet; sed anlc porlam invenit clerum festiviter indutum ac paratum ad reccptiouem Icgati Apostolici [)oinposissimam et cliam invcnit nohiles ac civcs et [^opulares omnes su[)plices ct tcrra" [)ronos, sanctissimum
;

a suis ccrvicihus depellcrcnt, tanliis terror Gal-

lum
se

prffifectum invasit,

ut

quamvis
puhlictc

initio Li-

gures regias partes tueri vellent, tamcn iu arcem

rcce|)erit, prajterinissa
rei

ciira

acciditquc ut [lopulus

arma qiuc ad Gallos

:

dc-

fcudendos acceperat,
Iil)crtatcin

nomen
manles,

.Iiilii

Pontilicis Italia- lihcraloris accla-

demum ad seipsos in vindicandosrctinuerit ad (luod Pon-

vcniam pclciilcs, iino gratiasagentcs quodeos a Gallorum servitule ct insupporlahili jugo liberasset.
et
'

liflccm, qui aniio supcriore i[>sos ad lihcrtalcm

capcssendam missis exercitihus excitarat, cohortatum esse refert Paris Girca mcridicm.
:

Bonar:.

iii

Diariis. Jiislin.

I.

XI. fiuicc.
p.

1.

x.

Ext.

lil.

card. Ap[icnii. concilial). Pisan.

III.

149,

l.")l,

I5'i.

e;i

de le
1'ans
I.
'

.Vui;.

Justinian.
111.

1.

vi.

liizar.

I.

xviii. i'oliela

I.

xii. ("nii.-ciaril

to.

p. 802.

X. Paris to.

p. Siid.

.:VNS.

TOMUS

.W.X.

lUVN.

M.

m
I'iiiilificc ailliiic
tii

Tri.n

II

AXNL'S

10.

CHKISTI
(]iie

1512.
i^ostca

i|uiesccnte, siipervenenint nunl)aliva',

(|iii

cliam

religioso

instructo
sit,

agmine
a

cx Januacuni liltcris

niajiistratus

cclcbris
Poiililicc

supplicatio
ItasiliciC

habila
S.

nccnon sacra
collata

ila (lioitur iliidfin,

niidc Poiilitcx didicil civitalccissc lioc iiiodo

:

oriianiciila

Pctri

doiio

tcin illain allcralionoin

iiam
civcs

cnin

|irinio

ccrliludo dclcctionis Ixnnliaidia' ot

noiinnlli

ad aras vestiendas, qnibus lihrygia artc intexta crant lucc verba Julhis II
fncrint,
:

Mcdiolani ad cos pcrvcnissct,

Pitiilifr.r Mii.iinnin. Italia liberatd.

extorrcs, qui in suliurljana coruin convcncranl,

Wl.
fiiJcni

Plariinn

Italirarinn

arhiani

nralnres

amicos

collig^ere ct

cocxnlcs aiiimare advcrsus

Jalin addirinil.

G(Hilliicbant pcr cosdies

qua;
in

liostcs riallos ca^pcrunl, ct

eorum numcrus
:

leie

Uomain plurinm Italicarum nrbium,

iiilcr

trium millium exitioruin et fautorum cral quo timorc pcrculsns gnbcrnator cives liortari ac rogare ca;pit, ut lidem lioc tempore, quo rcs Callorum nutabant, servare ad regem praedictnm vcllent. lta()uc omncs fere cives ac popularcs arma corripere pro Galli favore ccepcrnnt, et gubernatorem ipsum per civitatem duxernnt
(juasi

liberlalcni iiristinam asserta; fuerant, oratores,

qnos IJononienses superioris ad Rcntivolos

dcfectionis

vcniam supplices poposcisse

inquicns
:

refcrt

Die Veneris xxv Junii, qiiatuor oratorcs Bononienscs Urbeni ingrcssi sunt . Et infra Fuerunt per ine adinoniti, ut
Paris
',

sic

visnrum

(|iiod oiiinia
ulii

iii

cjus favorcin cc-

dcrent. (julicrnator

civitatcm visilavit, arces

vellet,

quoque, qnasi munire

ingressus est; sed

mox

cives,

animo

nnitalo, arnia ad libertatem

Qn;i; Pontifici illico sigiii-

luendam acccpcrnnl.

ticarunt. Pontifcx confcstiin

tus, ut perfcrre vellent
,

rcscripsit adhortaliberi qui

tanqnam

sem-

splcndido et spectabili paratu, sed potiiis iii hiiniilitate dcmissi, id cst, diinissis aurcis tor(|uibus, ct vcstibus auratis, ac similibus pompis, tanquani qui veniam petunt, et poenitcntes adirent Pontificem; quod et fecerunt et item admonui, ut nonnisi liceiitia Pontificis expresse habita pedem ejus de inore oscularentnr, qnia erant censuris illaqueati . Ac nonin
:

non

per fuissent quique Barbaris quandoqne imperassent, non paterentur se nnnc deinceps ab exteris subigi. Uxc hodie sic nuntiata sunt;

nnllis interjectis

Statuit,

inempc

Pontifex),

qnod cardinalis
sis),

ipse, (scilici^t Achilles

de Gras-

qu qualcm

sint

haliitnra

evcntum

dies ipsa

monstrabit . 68. Restitutam fnisse in pristinam libertatem dignitatemque Gennensem rempublicam, creato Joanne Fregosio duce, tradunt historici atque ita Liguria, compulsis ad Genuenses deditionein arcibus, Castelleto nimirum et Pharia turri, a Gallico imperio divnlsa est. Dum ila Gallica potentia rnebat in Italia, Pontifex, ex victoriarum frequentibus nuntiis ingenti gaudio
'

eorum episcopns Bononiensis, prius ipsos nominc suo, ipsius Pontificis, et Sedis Apostolicai absolvcret ab excommnnicaqui erat etiam
tioiie

pra^dicta
.

ct

pcenitentiam arbitrio suo

imponeret

70. Proximo mense, Placentinornm, qni in Roinana; Ecclesiaj potestatem rediere oratores Romam accessisse addit idem auctor - Die, inquit, Luna; xxvi Julii, qua fnit dies et cclebritas S. Anna; matris gloriosa? virginis Mariae,
:

percepto, publica; latitia; signa edi volnit, nt refert prajdicti Ms. Tabularii Vaticani anctor-;

oratores Placentini sive nuntii quatuor admissi fueruntadconsistorium pra>statnri obedientiam

et
fidelitatis

juramentum sanctissimo domino

de quibus ha;c tradit ideni Paris ^ Die Dominica xxvii Junii, Pontifex, vocatis ad se urbis gubernatorc, et su;e doinus magistro, et mc, dixit, quia jam penitus voti compos erat ob exterminatos Gallos, et conflictos, et expulsos ex Italia, propterea qiiod statnit gratias Deo
:

nostro Julio . Nonnullis interjectis explicat, cur non in consistorio consueto admissi sint,

utque intermissa temporum flexu obsequiornm

officia pra?stitcrint
fice,
:

Petii

inquit, a Ponti-

an

isti

oratores
(juia

subditi Ecclesiae, vel

Ecclesiffi

reddi in
liffi,

omnibus

terris et locis

non solum

Ita-

dare

nunc veniant tanquam incipiant ex nunc velle se in primo casu simpliciter

et

aliorum locorum
iis

sed et Hispaniffi, et Anglia;, et Alemannia>, confoederatorum contra

tribus diebus

sunt admittendi, id est, a.nuUis obviandi, nec recipicndi; et in secundo casu sunt alitcr rcci-

Gallos, et

solemnes a clero
incendia
et

Komano
et id

fieri processiones etiam volebat quod

Iffititia?

honorandi et respondit mihi papa, oratores istos advcnisse nnnc, ut contipiendi, id cst,
:

flamma;

genus

indicia

fierent his tribus diebus,

pra2sertim hac nocte

dum

ipsc ab Ecclesia S. Petri ad Vincula iret ad

.

Vaticanum

Describit pluribus auctor accen-

sos festos ignes, varia pulveris tormentarii ludi-

cra aere sparsa, accensaqne funalia,

dum

per

Urbem

Pontifex vehebatur, qui ea

Isetitise

signi-

ficatione delectabatur, applausus exciebat, ut-

nuent obedientiam ct subjectionem antiquam, qua) desiit anno mcci.xxii nam cum prius essent subditi Ecclesia?, ut constat ex documentis publicis, qua; sunt in gazophylacio fiscali, ex aliqno casu dcsicrunt tunc, sed modo reversi sunl continuantes illam primain subjectionem; ideo non esse istos solemniteradmittcndos, nisi tanquam subditos alioqnin Bononicnses et alii
: :

similiter vellent admitti, ctc. Describit con'

lionac. in Diariis. Bizar. Foliet. ubi sup.

siini.

mim. 111.

Ms. arch. Laler.

1

Paris to.

iii.

p. 871.

Paris lo. in. p. S70.

!d.

p.

N>IS.

.lULII

II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.

595

siietos rittis,

(|iil

iii

iiiiiicupanda concepta sa-

cranieiili foriniila seivati sunt;

imnuinitatc vero
:

tum

oneruni, queu Galli imposueranl, ilonati sunt leges in creandis magistratibus datac '.

cum sua comitiva inlocum elegantissime ornatumvenithumilisexpectans vocationem suam . Et infra Venicns ad l'ontificem petiit per me
:

sibi

licere
:

obsculari

Tuin Septenil)ri mense ineunte, Kegienses quoque oratores Cdem .lulio ct successoribus soleinni ritu detulerunt vigesima septima Octobris Pannenses quoque fidem in consistorio publico Julio addlxerc. 71. Ferrarix dwi: a Pontiftce veniam precaAnte tur, sed jtisstis Ferrariaiii reslitncre fiif/it. bos Alfonsus Ferrariaj dux, cujus causa belluni a Gallo rege suscepium in Pontilicem vidimus, inopiiia rerum conversione perculsus, ne Ponfifici adluerentium frederatorum armis principatu exueretur, tentandam Pontificiam clementiam raliis, una cum Fabritio Columna, quem in Ravennate pralio cepcrat accessit -, ut censuris solveretur; cujus adventum maximai glorite ob prostratuin versuni Pontifici refert Paris scilicet adtluctumque ad pedes Pontificios bostem Domini nostri Jesu Christi nutu IhTC
:

inciperet

pedem antequam loqui quod Pontifex benigne concessit.

dixit,

Deinde hfec verba formatiin

73.

quae mihi ipse

in cedula prius recitaverat, videlicet;

clementissime pater, copeccasse multis modis intolerandis tam contra divinam majestatem, quam contra sanctitatem vestram, vicarium Domini nostri Jesu Christi, et contra lianc sanctissimam Sedem Apostolicam, eoque gravius, quo
Beatissime
et

gnosco vere

et confiteor

ipse

beneficia ab ea accepimus

meique progenitores fratresque maxima quare ob susceptam

:

ingrati adversus sanctitatem vestram animi la-

bem

illatasque

ipsi

injurias

popnitudine et
:

dolore afficior

. Interjicit

liKcverbaParis

Et

"',

cum boc verbumdiceret, ingemiscerecffipit tam flebili voce, quam lacbrymis manantibus qui;

bus

facta sunt
raria',

omnia; ut iste illustrissimus dux Fernuper ideo privatus ducatu, quia regem Gallum ad prajlia contra Ecclesiam Romanam et sanctissimum dominum nostrum Julium vocaverat, ut et Pontificatu privaret, et bona A[)0stolica depraedaretur, ad vestigia peduin, ad veniam, ad jussa Pontificis supplex humilisque et treniebundus accessit, veniamde erratis pos-

Propterea supplex et pronus accedo ante ora beatitudinis vestrse, inque genua ad ipsius pedes me provolvo, et deposco per divinam misericordiam et ipsius sanctitatis pietatem, ut mihi, licet non merenti, veniam tribuat, polliceorque ejusdem sanctitati, nunquam me posthac quidquam in ipsam et hanc sanctam Sedem Aposlolicain
tersis continuavit dicens
:

commissurum

cens; et vix ista posteritas ulla crederet. vera tamen ita facta sunt omnia, ut vix ipsi, qui baec

videmus, credamus posse fieri aut esse facta. Et factuni est anno mdxii die iv Julii, quod prajfatus illustris dominus Alfonsus Estensis ad Urbem venit ducens secum illustrem dominum Fal)ricium de Columna, quem nuper in clade Ravennate captivum habuit, et Poutifici reddidit liberum, ac magnis honoribus et liberalitate insignem fecit .

meque paratum exhibeo ad expianda commissa, atque ad poenas vel in memetipso, vel in iirincipatu, fortunisve meis omnibus suscipiendas, quas vestra sanctitas mihi inflixerit; cui me meaque demisse commendo,
;

tamen

rogoqueut parcat. Pergit Paris

dixisset,

Et

cum

hffic

faciem humiliavit tergendo digitis oculos madentes.

71. Pontifex

qui ea mithra pretiosa grava-

batur, illam sibi

demi
vel

fecit, et

levem imponi

tum respondit longo sermone

Alfonsum
in

dicens,

dominum

hoc

inaxime vera dixisse quod'

multipliciter erraverit, et

72.

Multis interjectis, ait Pontificem erga

erraverit, et

quidem

ipsum hoc clementiee specimen explicuisse, ut non aiite valvas Basilica?, sed in consistorio cardinalium absolveretur tum subdit Arbi;
:

omnia
cavit
:

errata ejus in

Sedem Apostolicam

expli-

trio

meo

remisit,

si

poenitentiarii
et si

eum

virgis

exprobavit quod cum esset a Venetis undequaque oppressus ac pne subincrsus in omni ruina, juvit et liberavit eumdem.
et

nam

deberent percutere,

niretcum corrigia
est mihi, quia

in

dominus Aifonsus vecollo et neutrum visuin

;

Deinde
ct ipsi

nec oratores Veneti fuerunt per-

cum expulisset ex Bononia Bentivolos eum recurrerint, quod contra juramentum prccstitum eos susceperit et juverit.
ad
Pontifex

cussi, et satis

cum

corrigia in

coUo dicitur vc-

nisse, qiii supplexvenit. vellet absolvere

et

Etctiam responditqiiod

tantum dominum Alphonsiiin suos familiares, utquc consistorium intra-

rent, sed

et nolcbal quia id facere volebat pcr interdictum relaxare, et ea absolutio fieret cum reincidenBreve Itaque ipsa die hjec facta sic fuerunt tia, etc.
:

pedem non oscularentur

videlicet ipse

dominus Alphonsus summo mane

X. Bull.
Diariij.

quidem potuisset ipsum privare ducatu ob perjurium, tamen passus est quinimo quia rex Francia? volebat contra Ferrariam venire et ipsam capere, Pontifex eumdem dominum AIfonsum, ttinc ducem, fecit capitaneum Ecclesiai Uoinaua' ad rcsistendum rcgi etqiiia rex volebat habere sal in minori pretio quam essct honestum, papa volens obstare regi, misit gentes et pecunias ad ipsuin doininum Alfonsum sei: :

psuin defendendum contra regein

E\l. iipud Leoii. X.

I.

[p.

Sll,
''

!IU.

'

M^. arcli. Val.

p. 819.

inutalo

sig.

num. 111,

ISoiiac.

in

Paris to.

iii.

scd ipse contra papam, ex quo facto papa privavit ducem ducatu, et inde
:

animo

adha^sit regi

)%
omnia
inal;i
llaliiu

iTULir ir

ANNUS

10.

CHRISTl 1512.

seeiila

snnt

lot rnina^, tot

possc, illuni a
scivisse,

Homani
a

Pontificis obedientia deei

strages, totoppida et civitales direpta, tot Ecelesiie profanata; et scliisma in Ecclosia I1ei
:

quamvis
;

Ferdinando
sit Jiilio,

insidias strii-

et

ente insnsurratum

dominns Alfonsns non solum

tra Pontillcem adlia^sit, sed

scliismaticis conctiam omnibns mo-

ipsum scliismalis laqucis irrctitum iicque cnim cum iillos ad Pisanam pscudosynodum procnratores misisse

dis et hello et crndclitatibns

imiumeris jnvit

et

quanquam parum

debacchatus
7").

est.

Et qnia Uens tanta mala non potnit regem cx Italia expnlit miracnlosc; qui pati, ctiam in Erancia snstinere non poteril iram Dei, ncc regnm Ilispania^ ct Ani;lia\ ct aliorum principnm Christianorum persecutionem undc videns dominus Alfonsns se a rege destitnfum, in (]no spcm suam posnerat, et vidcns cxcrcitum 1'onliticis, (lui ex Helvetiis innumerahilibns et potentissimis constabat, nec illis se posse tuto committere, venit nunc ad misericordiam (lua; si spontanea esset, bona cssct, sed nt creditur coacta attamen quia veniam petit, etiam Pontifex dixit se negare non velle nec jiosse ad imitationcm Jesu Christi Domini nostri etsic papa obtulit se paratum illum absolvere, prout ab
:
;

sibi consuluit, qui nullos ad Latoranonse Concilium antistites legarit ipsiim vero, cnm Navarra intcr Hispaniam (Jalliamque intcrjaceret, iirisfinamquc amicitiam
:

cum Ferdinando
tiio

et

Ludovico regibus, quos

mu-

iniplicitos bello dolebat, colerc percuperet,

rcgi, qni

Ferdinando
.Xavarram

ipsum acerrime urgebat,

ut sibi Pontificiqne foedere jungeretnr, perque

el Pyrenceorum montium angustias Hispano exercitiii itcr [)atefaccret, quo se Anglornm copiis ad invadendam eripiendamque Gallo Aquitaniam conjungeret, darctqne propterea obsidem Viana; principem, arcesve sex pignus fidei futuras clientum suorum prsesidiis tenendas traderet, respondisse has leges rc'

solvit.

quo 76. Pergit anctor ritnm describere illum Pontifex in gratiam cum Ecclesia restisubditque postea Julium ab eo Ferrariam tuit repetiisse, promisso Atestino comifatu ac viginfi
,
:

caeterum obsequio addictissimum proflteri, neque Hispanico nec Gallico bello implicari se velle ac ne Galli in Hispanias, neve Hispani in Galliam traducerent copias nlontium aditus clausurum justc cnim vereri si cum Hispano ct Anglo arma junxisset, Renearnia se et aliis
gia dignitate niinis indignas videri,
se Pontiflcio
:

millium
Fabritio

nummorum
Columna
',

censu

at ille, collato
,

cum

principatibns Gallica; corona; fiduciariis spolia-

Neapolifanum regnum contcntis itineribus clam inscio Ponticonsilio

in
fice

tum
ee

iri.

Dum

vero

is

Galluni laccssere timet, in

aufugit

deinde in Illyricum

trajecit,

ac

demum

a Prospero

Columna

stipatus incolumis

dednctus, regiaque Pontiiicis a Ferrariensibus pompa exceptus A'enelorumque vim pro|mlsavit, atque etiam Ilein principatus sui limites
,

Ferdinandum conjungendse Hispaniis Navarra" cupidum concitavit a quo repentino illum impetu obrulum fuisse narrat Mariana 79. Pampelonam duceret, Vasconum regni caput, Albano duci mandata venere. llle nihil
,

cunctatus, collecto exercitu, motisqne continuo

castris,

gium

suaj ditioni adjecit

-.

77.

pulsus.

Infelicior longe alterius Ludovici Galregis foederati,

Rex

Novarra.', sochts GalliA' ref/is ref/n>i

adVasconum fines pervenit die Mercurii ad lertium decinnim kal. Augusti. In primo agminc Ludovicus Beaumontius longo
exilio irri-

lorum

nimirum Joannis Alebresors

extifit,

tatus, atque doloris ulciscendi

tensis regis Navarra;

qui

scr^ata;

Gallo amicitiae odio Hispanis armis regno <Iepulsus est an jure an injnria Galli Hispani;

cum
*|uc

cupiduscurabat. Pcriculo cognito, Vasco, regina uxore cum filiis in Bearnem amandatis, ipse Pompelone restitit,

eam urbem
erant,
tuin, nullo

tueri conslituens. Imbecillae vires

Iter expedi-

non minus verbis quam armis certarunt. illum sensisse cum Accusaut enim Hispani .schismaticis, et Ludovico regi Francorum adex quibus MaTersus Pontiflcem adha?sisse indicat Ferdinandum dolo et fraude riana
'

ncque hostibus potentia par.

repugnante, opinione faciliora

nia exlitere. Ita Vascone

omLumbierrem oppidum

profccto, accedenli ad mccnia

'

Albano cives supplicum velamenfa explicarunt, supinas maniis

tendcntcs
:

snbreptilium edictum a Pontificc XII kal. Martii elicuisse, quo eidem Joanni, ut schismatis reo
ac Ludovici regis
cio, jus

verteret in noxios iram, se dedenti-

bus parceret.
stoli

Nuncupatis conditionibns, urbs

die. Ca^tcra

Romanaj

Ecclesia;

hostis so-

dedita est ad VIII kal. Augusti ipso Jacobi Apo-

regium adimebatur.

mcmoria sacro

eo regno op-

78.
flagitio

Non

fuisse Aavarra;

regem schismalis

pida Pampcloiiis cxemplo incitata

metuque ho-

inqninatum contendunt Galli, assentiturque Surita afcinc ab eo Hontantonio Fcrdinandioialori necnon Anglico Guillclmo Ku\ughetaj responsinn Pisani conciliabuli gesta a se damnari neque ullis argumentis demonstrari
;

slium seculnra videbantur

SO. Ita .Xavarra'

scliismatis calumnia circumvcntum rcguo cxutuin aiunt quem ut jure oppressum ostendant scriptores Hispani, atqne, ut injnstitia' labem a Ferdinando amo-

regem

'

'

Paris e

r,i,issis

nac. in Diariis.
1.

X. c. 4.

nbi sup. et Ms. arcli. Val. sigD.

-

Id.

Ms. arch. Vat.

1.

Marian.

xxx.

c.

8.

nnm. 111. Bo1.

'

Pui'.

1.

x. c. 7 ct S.

I.

.Maiiaii.

1.

.\xx. c. \i.

* .Ms.
1.

anii.

'

Gonics.
1.

v. c. 8. Sur.

Vat. sign. iiuni. 111. Sur.

I.

x. c. 10 el seqq.

Gomes.

v. Polyd.

Suril.

x. c. 7.

xxvii. .^ppend. Sabell.

JULII
vcant, tradunt

H ANNUS

10.

in

CHRISTI 1512.
Pnntifici ct Conrilio

597
adhserere.
tres

Joannem Alebretonsem LudoHispanum Pontificemquc in omncm bolli evonlum se junxisse cujus vcA lianc probatioiiem assorunt ', nompc illius hvvico rogi adversus
;

tiir sc

Venere

Urbom mcnse
quem,

.Vugusto

Joannis regis

Daiiia; ct
i'cin,

Norvcgi;e oratores ad Juliiim Pontifispreta

sciitcnitia

psoudosynodo

tlcris

formulam,

in rcgii administri

in

stupro

Modiolaiionsi lata,

vcrum

Christi in tcrris vica-

repcrtam, transmissanu|uc ad I<'erdiqui mox vircs in Vascoriiam cfrudcrit. Auxissc autem suspicioncm ferunt,
c;psi vcste

rium agnovit,

professiis.que est se

una cum

suis

nandum rcgem,

Norvogiis et Danis iudicto a Ponfificc Concilio, iitpotc Concilioruin supromo pra_'sido, adbajsu-

Fordinandum cum Anglo arma junxisse nonad causam Pontificiam contra C.aiUim prosoqiiondam, sed ad Vasconem Catiiolicum sibi Aiifilicis armis subjiciendum quod i^arta sibi Navarra
;

Anglos illuscrit, neque iis ad eripiendam Gallo Aquitaniam, in quam Henricus avita jura se
liabere

rum, prccesque Maximiliani Caisaris et rcgis Francorum, petentiiim ut Pisano conciliabnlo faverof, non adinisisse tum etiam significavit Jacobum Scotia; rcgom in ipsius Pontificis obse(|uio perstare, necnon daturum se operain,. ut Moscovitarum princeps ad Pontificium Con;

contcndcbat,

arma

junxerit

ut
:

inter

ipsos foederis legibus constitutum tuerat niiiiquam prEeterea Vasconiai rogem sine judiciario

ordine a Julio regio bonorc dejectum tradiintatque aliquos Ilispaniarum reges imminonte morte non levi conscientis! angore agitaGalli,

cilium oratores miltoret: qua; singula accurate recenset Paris dc Grassis 83. Ego pnccedens duxi ipsos fres oratores, ([iii erant tres canonici simplices, vidclicot
' :

iinus

secretarius regis, et

alii

ejusdem regis
gciiii-

cubicularii,
ficxerunt,
datis in
et

doctorcs

ol

posfiiuam tcr

ob retentum Vasconise imperium. Ca;terum a Ludovico rege ad Joannem Alebretensem in

tos

pedem singuli osculati fiierunt, manibus papa; litteris et mandatis, repermanserunt. Ex quibus secreta-

Navarrae

regnum restitiiondum
exercitus, a

instructus est

trocedentes ad scabella cardinaliiim, ut inoris

est, gcniiflexi

maximus
est

quo I^ompelona obsidione

cincta. In ea vero Gallica irruptione

a

admissum

blaspbcmo milite Gcrmano ingons sacrilegium , ob quod divina; ultionis cxemplum in illum fuisse editum, rcfcrt bisce verbis Mariana
'
:

et animose, ac eleganter imposifa pronuntiavit, primo obedientiam prsesfans nominc Joannis regis Dacis Norvegia;que, deinde exponens qualiter rex hujusmodi mandata, qua' habuit in scriptis publice notifi-

rius

regius alle,

81. Galli,

communicato

consilio, festinare

carct sanctitati

sua",

et

sic legit

alfe

qualifer,

decernunt,
ot

moramque superiorem majori conatu

ardorc corrigore. Gemina virginum sacrarum monasteria oxtra urbem sita sunt, alternum diva^ p:ngratia! nomine, Clara? alterum licec
:

cum imperator Maximilianus et rex Francia) simiil ipsum dominum Joanncm rcgem Daci;c
invjiassent ad conciliabulum
tos reges
ct

Pisanum, ubi

miil-

Christianos adfuturos promilfebant,

in ripa

Galli collegia diripuere, nulla

tis

memoria metuve
,

locornm sanctitaquidam, quinetiam cen,

casu quo non placeret Pisis conciliabulum

illud cclebrari, qiiod

Rhcni celebrare:

turio

Germanicus aperto sacrario pixidem argenteam prsdandi avidus, Eucharistiam, qufe in ea contincbatur, in altarc impius jiixta ot
:

tur

ubi multa ad reformationcm totius Christianifatis et Ecclesia! Dei ordinarcntur et ipse

;

rex Daci
et

non

voluit aliud prsedicfis imperatori

tomerarius projecit; virgo templi seditua eo spcctaculo commota Apage, inquit, tantum nefas Chrisliana sacra impiis attrectare manibus non metuis ? non te pudet ? e ca-lo vindicfam expecta. Adest in liminc quem violasfi, testis idem et iiltor Deus. Ad quam ille reni:

Gallorespondcre, nisi prius consulfo Romano tanquam vero Conciliorum ordinatore. Itaquc misit eos ut casu, quo Concilium per
Pontifice
;

Pontificcm indicendiiin sit, rogavit nomine regio, ut illud celebrctur in aliqua parte Alamannia3 circa

Rhenum,

et ipsi

nomine regio

adha;-

donti vultu

Hic, ait,

Hispanorum Deusest, non

tetri

reant Concilio
indicto

per Pontificein

indicendo, aut
intellexerunt

Germanorum. Ab

de religione dissidii paulo post in iis regionibus subsecuti liindamenta non obscura ponebanfur. Susccpta impietas impiine non fuit Juda; insfar proditohis initiis
:

consentiant, et

quoniam

Concilium Lateranense fuisse inchoatum, ipsi potobant regi suo talcin inchoafionem intimari
per brevc sua; sanctitafis ct similiter pnelati omnes de dictis rcgnis Dacianis consentiunt cuicum^iuo Concilio per papam tam indicto quam indicendo, proulin scriiitis nunc exhibi:

diruptis eflusisiiue visceribus periit . Solula ost Pompelona obsidio superveniente

ris
'

subsidiario
alia ex
aliis
:

Hispanorum
bella

cxorcitu;

secuta(|ue

fuere, do

quibus suo loco

histo-

tis

constabat.
8i. Et succcssivc

dicefur
riain

nunc ad Concilii Lateranensis

esl.

idcm secrctarius exponepos ex

redoundum

suit qualitor serenissimus rex Scotia?,

82. Oratores rcriurn Dnni,v et Scotix profiten-

sororc prajfati Joannis regis Daciai, fuerat interpellatus

a
pra^dictis

imperatore et Gallo, ut

'

Gomes. 1. v. Gomcs. I. V,

Spondan,

Iioc

ann.

'

Mar.

1.

xxx.

c. !;;.
'

1'aiis to. III. p.

90S.

r.JI8

.TULII

11

ANNUS

10.
iiici

rilRISTI 1512.
imi)crii
cor-tus

scd ipsc Scoliis 1'isaiio Concilio adliarcrciil respondil cisdeni, (|nalilcr non volcbatiii tam anliia respomiorc nisi prius consnllo pra^licto
;

Gcriiiaiios a Pontificio
dci('t(|uc Concilii

solcmues coegerat ut obseqnio divelleret, sua'

auctoritatciii Pontificia' ante[iristiiia iiictatc

rcjrc Uacia' iiatrno

silii

sno (avunculo)

(|ui

(JcitKic

cellerc,

cum
,

ipsos in

constanles

consnlens rescripsit, ut idcm pricdiclis impcrafori ct f.allo rcsponderct, sicnt ipse dictis respondcrat cisdcm (juo facto Scotns oninia ad nacnni aircnda rctnlit; nam et oralores etiam misit ad Daicnm, nt nominc sno cnm eisdcm Dacis oratoribus missis ad papam, indiet sic etiam cendo ant indicto consentiret nomine regis Scotias adlia^sio facfa est. Sed (dacnil Daco, nt Scotns ad parfem suos oraforcs proprios ad |)apam supcr liac re destinarct cnm eliam jjrinccps Ilnllicnorum ct Caisar Tartarornm ac Golliorum, (|ni nnn()nam antea ad nllnin ('oncilium condosccnderunt, dabit opcram, ut nunc Concilio pcr pa|)am indicendo adbasreantet indicto consentiant, petcnles sein illins decrctis sancicndis, et in reformatione tani Urbis (|uam orbis ci Ecclesiic admitli debere. Pontifex ad hffic omnia convenientissime
:

psendosynodo Pisana edicfa damnare dccrevif, misso Romam

reperisset

priora dc cogenda

oraforc MatflKco Gurccnsi cpiscopo ciijus adventus spe Pontifex primam futuram Concilii Lateranensis sessionem prorogavit bis de cau;

sis

Cnm,
in

inquit

-,

safore zizani insfigante,

et

nonniillorum nialignitale, qui Ciirisfianorum

nomcn

\anum

recipere non formidant, bella

afrocia fam in Ifalia,

et vigcant, dictiquc

quam

cxfra

cam

vigueriut

pra-lafi

Germani, Hispani,

Anglici, Poloui, et aliipropter liostium pericula

tiite

adliuc accedere non |)otuerint, nupcrrimefrater nosfer .Maltli;cus episcofllii

quc venerabilis
.Maximiliani
clecti

pus (lurcensis charissimi iu Chrisfo

nostri

Romanorum
Ifalia

regis in

imperatorem
ct

in tofa

locumtencns generalis,

respondit

principcm
volnntale
:

landamus reges Dacise et ScotiaB ac \scilicet Moscorum) et alios de bona et conclusit se jam indixisse Conciest

lium apud I.ateranum inrrbe, qua;

provincialium patria
stolica; et ex

omnium

communis,

et

Sedes Apo-

ad nos orator desfiuatus, prope Urbem ad iilam venturus sit, cum quo multa gravis importantiic el magni ponderis statum et quietem Ecclesia>, principum Cbristianorum et Italia! conccrnentia, prffisertim de pace inter ipsum Maximilianum rcgem et dilectum fllium Leonardum Lauredanum Venetorum ducem, qua; nobis cordi est,

nunc adha;sionem

et

consensum,

componenda habenda
a Nativitate

incorporavcrif Concilio Lateranensi ad mittcre dixit. Data littcrarum Daciani fuit de

(|ncm

sint coUoquia etc. .\nn() Domini mdxh, Indictionexv, Ponlili-

calus sancfissimi in Chrislo

nostri

patris

cf

domiiii

mense

Aprilis die x anni

praesentis

.
'

consentana rcpetit Petrns Cordicr Parisiensis doctor, qui ad Daniae, ScotiEE, SclavoniEe et Gotbonim rcjres missus fuerat a Gallo conciliabuli rogatu, in litteris ad eamdempseudosynodum datis, qnae Lugdunum profugerat ibique adliuc frepida hKrcbat, ut Gallicanum
85. His

domini Julii divina providentia papa' II anno ix, ultima mensis Octobris . 87. Porro CEesarem legasse ex conventu Treverensi ad Pontiflcem Matfhseum Langium Gurcensem scribit etiam Michael Coccinius afque his historiae suae finem statuit. Fuisse aiifem illum convenfum celeberrimum rcfert
',

clerum acerbis decumarum imperiis vexaret; testaturque Danorum regemPontiflciam auctoritatemdcfendisse, acpollicitumdaturumopcraiii, ut Moscovita in Ecclesiaj gremium reverterctur, mitteretque oratores ad Concilium indicendum
a Pontiflce.
si

Nicolaus Basclius , sic inquiens XI dic mensisAprilisMaximilianusimperator iuTrevirorum civifafe constifufus diem illo conveniendi prinquod per frimcsfrc cipibus regni condixit teinpus duravit convenere autem regni princi:
, ;

in loco

accommodo

celebraretnr.

Scotum etiam regem de discordia Ponlilicis indoluisse, ac prajsules Scotos Pontificiam auctorifatcm Concilii auctorifafi prsfulisse, afque argumentis Tlioma; Cajefani tenacius inli?esisse, quee ipse, utpofe schismaficus tenebrio, confutare nisus
86.
sit.

pes clcctores cum reliquis |)rinci|)uni, ducum, comitum, baronum, nobilium. comilafum et

communilatum
rimis. Aderat

regni Germanici oraloribus plu-

quoque Julii Pontificis maximi legatus Laurciifius Campegius Hoiionicnsis causarum palatii Aposfolici audifor, episcopus
Ludovici regis (iallorum orafor Claudius episcopus Massiliensis, Henrici regis Anglia; Kupertus eques auratus, Joannis regis .Navari;c orator, Friderici Saxonnm ducis et regis principis electoris orator, Sigismundi Poloni;e orator, Laurentii cpiscopi HcrbipolenReinardus Vormaticnsis Philijipi sis orator
Feltrensis
, ,

Conventvs

tiini
,

Treviris

tum

Colonise ah

imperatore coMircqati in rjuilnis po;n,r in ebrios statuiinttir, ct cnrdinales pitrdmlles damnantur. Ita pseudosynodulares schismatici pudore opPontiflcia vero majepleti conticescere coacti

stas in dies

magis

effloruil

nam

ipse Maximi-

lianus Caisar, qni Daniae et Norvegiae regem in schismatis societalem allicere conatus fuerat,

Spirensisoratores,
'

cum

relinuis.Eo inconvcntu
Exl. diploni.
iii

necnon Augustic, Treveris,

'

et C(dniii;e

Gcrma-

Cliytrseiis

Saxon.
to.

I.

vi.

ex cdiliuue Binii

Petr. Cord. in Aclissuae Legalionis,

^ .Micliael Coccin. de n. p. 25. bell. lial. lo. 11. ler. Gerni. ex bibliot. fratren. ' Bascl. in Add. ad (^hion. Naucl. hoc anno.

iv.

par.

Actls Coiicil. Lal.

JULII

II

AXNTS

10.

IIRISTI

15r2.

599

lilurima Iractala fucrc de bello contra Venetos,

(ledcclinationePoatificisah iniperatoreadvocato
EcclesicE, et aliis nuiltis
.

Uose obscure Base' ;

lins indicat, clarins cxplicat Cliytr;Bus

ninii-

rnm

Veneti belli

Caesareieqiie

cum

Ponlifice

dissensionis causa, indictis

liis, (liscc[)latiini

jam duobus Concialtcri

quenda hac po-na negligentior aut remissior extiterit, nostram et sacri llomani imperii indignationcm gravissimam, ac mulctam flsco sive tcrario nostro iinperiali, omni spe venia; sublata, irremissihiliter solvcndam ipso facto se noverit incurrisse iis vero in locis, ubi hoc ingluviei
:

fiiissc (|ii()dnaiii
(|iio(l

aiilcfc-

giila'(|iic

vitiiim coiisiictudinc

vetcri

iiitrodu-

rcndum

vidorclur, ad

prtesules jirofecluri
:

ctum

pcrspicianl,

summa cum

animadversione

essent, principesque suos

oratores decreturi Lateranensis auteni a 1'ontifice indicli antelalaiu majcstaiem, fremente Claudio Massiliensi cpi-

simili pcena proposila corporali illud declinent".

Non

excisiim |)ropterea lioc vitium est e Cerma-

nica natione, ex quo inflcicnda) illius ha;resi oc-

scopo pseudosynodi oralore. In eo aulem conventu tunicam Domini inconsutilem, (juam

S. Agritius

attulerat,

ostensam rcfcrunt Trcve''

renses

et

Moguntini
'
:

quoque

Baseliiis

Aunales, quod testatur Deinde, inquit, Ctesar

casionem sumpsit Lutherus, dum jejuniaEcclesife, tum Apostolorum traditione inducta, acerrime insectatus est; quippc hclluonuiu turbam niox illi adhajsisse videbimus postea. Pergit Soluto aufem conveutu Nicolaus Baselius
:

dcvotione mottis prccsentibus ibidem omnibus, (|iii ad couventum illum confluxeraiit, altare majoris Ecclesiffi S. Petri Apostoli principalc
aperiri jussit,

atque rei

verilatem de

tuiiica

Salvatoris uostri inconsutili experiri voluit. Aperitur allarc, invenitur tunica Dominiinconsutilis

cum

aliis

reliquiis

sanctorum plurimis
cbartaj

et |)re-

hinc inde impresste indicant . Confirmatque Joannes Faher in oratione funehri Maximiliani " Tunica,
fiosis,
:

qucmadniodum

principuui,CiesarMaximilianus,dimissaTrcveri, Coloniam dein Brahantiam descendit . 89. Translafos Treveris Coloniam Cx'sareos coetus, atque in iis sancitum, non folerandum cardinalium perduellium scliisma memorat Chytra!us atque ita Maximilianus, cum animadverterct spretas ab omnihus schismaficorum argufias fraudesque, exarato Colonia; Ca^sareo Diplomate, de quo inferius, datas jam ante ad transfugas cardinales de congregando Concilio
,
'

hunc Caesarcm in civitate Treverensi, cum illic conventum ageret priucipum, cum innumeris sanctorum reliquiis anno salutis mdxii reperta esf . 88. Latam in iis Treverensibus conventibus
iuquit,

Domini

inconsutilis per

vitium, rcfert Dolgastus

decreti

sententiam a Maximiliano adversus ehrietatis '% ac pifficipuam banc

suhreptitias imiirobavit, damuandique Pisani convenficuli, amplectenda^que synodi Lateranensis partes imposuit pra;dicto Mattbffio Langio episcopo Gurcensi quem jam, ante Ravennatem cladem, pacem intcr Pontificcm et CcEsarem conciliasse tradif Baselius - sed illius
litteras, ut
;

partcm repetit

nostris et sacri

Bomani

Univcrsis ac singulis imperii regnorum, do-

miniorum, provinciarumque nostrarum hajreditariarum subditis cujuscunique status, gradus,

ordinis, conditionis, dignitatis aut priEeminentiiE
existant,

fornuilam tantummodoxxvNovembrisdie inrede S. Maria? de Populo solemni ritu evulgatam. L'l autem Gurcensis Romse eximia pompa exceptus fuerit, fuse describif Pierius Valerianus scriptis Romae VII idus Aovemhris Iiujus anni litteris ad eum, qui Campegio Apostolico in Germania
''

fam

Ecclcsiasticis
ct

quam

s;ccularibus

legato a secretis erat

censis, suhjicit
et

tum

qucTc

Csesareo

nomine

injuagimus, ut contumaces ac violatores bujus nostri Cffisarei mandati, si quos forte compcrerint, poenanon coiilemncnda mulctari, aliisque idoneis ac opjiortunis mediis coerceri curent; nec idquemquam impune vioserio
lare, spernere aut transgredi permittant. Si qui vero e nobilibus aut equestris ordinis viris ab hoc vitio sibi temperare mininie velint, eos coeno pejores et angue, abominandos, ac ab officiis
et

mandamus

Pontifici dixerit,quffive
:

((

respousa ah eotulcrit GurGurcensis primo, mox legati

oratores omncs, ct

magna vis

nohiliiim ingre-

muneribus

sacri

Romani imperii

puhlicis

tam Ecclesiasticarum quam politicarum fastigiis rcmovendos ac abdicandos sancimus et volunius, remotosque et ahdicatos, neque promovendos, neque ainplius dignitatibus prffiflciendos ullis esse censemus et statuimus tenuioris autem fortunai homines piEna afflciendos corporali pronuntiamus si quis
aliisque dignilatum
: :

jiorro magistralus suiierior aut inferior in exe'

diuntur ad Pontiflcem, quem in solio sedentem cardinalihus aliquot circumsepfum ofTendunt. Gurcensis itaque per genii procumbens sacrosanctcT simulachrum majestatis pie venerafus est, admissus inde ad pedum oscula tuni Pontifcx illi manum, mox faciem ohtulit osculandam. Gurcensis inde utroque genu posito adventus sui causam explicuit hrevi, sed castigata oratione cujus argumentum erat, se delegatum a Cajsare, ut omnino Christiaum reipublic;e dissidia coinponerenfur, hello quod adversus Apostolica; Scdis dignitatem tot annis gestum est flnisdemumiiiiponcretur,principuniltalicorum, civitafum et populorum jura perpenderentur, abominahile schisma, quod puUulare cceperat,
:
;

ChyliKus Saxon.

Uichaid.
ubi sui).

1.

vi.

3
s

Serar. rerum Mogunt.

llolgast. to. x. p.

Aniiale arch. Trevcren. p. S3. in 1. v. in Uriele. liaselius

'

'

Chytraus Saxon.
'

I.

vi.

Basel. in Addit. ad Chron. Naucl.

cdil. Freberi.

130.

Ext.

iii

to-

II-

rcrum German. ex

600

JULir

II

AXNUS

10.

(jui

CIIRISTl 1512.

cradicaretur, ot oxiistioni prorsiis deniandaretnr.

osculato pcde acce|)it de

manu

jiapa; foliuni
iit

Ad
ol)

li;rc

l^ontifox niiiltnni (liiH[no

so

advenliim
rospoiulif,

cuiu

oa|)iliilis logoiulis, ot [)apa dixit.

asconQiio

ojus

luoc oadoni

ilosidorasso

(lorof [)iiliiiliim of

[lublicarot,
:

[^ioiit

focit.

eunujnc optatissiinum ideo aiiplicuisse: placcrc quod animi gcrcret, quod aucloritas im[)eratoria ad lucc

facto,

paiia

cantavit

Tc Dciini Inndanms; et
iii

doiiido vorsiculos ot oratioiics diias solitas, et

(iiic (lodif

esscl,
qiio

oadom accodoret ([uantiim iii se remis \oIis(nic omnia deducturum, qnx:

boiiedictionem

tanfo

reruin

molimini

o[)|)ortiina
:

forcnt

liortari donique liominom, ut obviis ulnis ha;c exciperet, coiiuc animo, queni [irofessijs fuorai, persisteret fiiturnm sperare se ut res tranquillo adeo stafii S('(laroiifur, ut ([iiod boniim fansluiiKjue sif.

onini diligentia [)ros[)ecfurum

!tl. Meminit de hoc fo-dere inter Pontificem, Ciosarom, Ilisi^aniicquc ct Angli?e reges inito 1'etrus Justinianus neque admissos Vcnetos ab irato Pontifice rcfert, cum Veronam ac Vi'

univorsa res|)ul)lica Clirisfiana

tati

(jiiioti

ci lionos-

sUcB
9(t.

quamprimnm

restituorotur

Gune)iSfS/ii/r/)iira dnnnlKs: foHlus inter

Pontificem ct princi/jes^ exceptis Venetis et Gallis

inittim; de prseda Italica inter victores certatiir.

Donalus
cordiaj

[)ostea est canlinalitia

purpura Gurceii-

sis a .liilio,

cnm

iii

a^do H. Maria' do l'o[)ulo cou-

inter Pontificem

CcBsaremiiue redinle;

grata' leges eviilgandic ossent

(juein

tamen

in-

signiis saciis absfinuisso refort l'aris de Grassis

contiam i[)si Cicsari dimitterc recusasscnt: quare Vcnclos rccupcrandi vcferis imperii studio Gallo jiostoa so conjunxere, afque itoriim in Italiam evocarunt, iili videbimus. Trlstissimaporro erat hoc tempore Italiae facies tum niilites nullis sustentati stipendiis liccntia in po[)ulos amicos ffique atque liostes utcrcntur, ut rcferf Ms. Tabularii Vaticani auctor -; fcederati vero cxcrcitus, pulsisjam Gallis, de prffida inter se particnda ccrlaront, cturbes (juas possentsibi subjicerent. Disceptatum maxime de Mcdiolanensi principatu (|uem Ilelvetii pra'sidiario exercitu tenebanf, ad quos Maximilianum Sfortiam^ cujus
;
;

qui singulas rei gcsta; circumstantiasita descri Die S. (^atliarins, videlicct xxv XovemLit
'

patri principatus ereptus fuerat,

Romanorum,
;

Hispanorum, Francorumquc rcges oratores, misissc,

bris, Pontifex accessit

l'o[)ulo pro

adEcclosiam
inter

B. Mariio do

prensasseque singulos eorum gratiam

narrat Petrus Jusfinianus
in

ut

missa de

S[)iritu

sancto liabenda in

in

ipsorum quemque Insubriae posscssionem

^
:

publicatione novse
et

ligfe

ipsum Pontificem
onini solemni-

transfunderent,
sod cos

im[)eratorem, ct regcs Catliolicum et Angliinific, ef

cum

hic actus fuit

cum

primo ul Ponfifex haberet ibi secum Gurcensem in liabitu cardinalatus prtctatc habitus. Et

sentem, inisit ad ejus domum unani mulam phaleratam et ornatam sicut cardinalcs solent habere, et cappas duas, unam rubeam et alteram violaceam, et totidem mantella ciim suis capuciis ctveslcscingendas, ac birefa nonnulla rubea
et rocheta duo, et alia insignia cardinalatiis, ut

Badensi conventu Sforfiam cbpteris [jrcetulissc, qucm Caesar potius (juam Gallum 00 princi|)alu donari cupiebat; atque ita dirempta litc, is exeuntc Deccmbri avitam ditionem rccuperavit de qua re ha?c tradit Nicolaus Baselius ' Eo anno, xxix dic mensis Deccmbris, Maximiliauus dux Mediolani filiusLudovici
;

dcmum

Sfortia?,

quom

Helvctii annis su|)orioril)usGalIo-

ret et prffisens esset

Gurcensis in liabitu cardinalatus comparemihiquc imposuit, ut ipsum in loco et ordine cardinalatus ponerem, vidclicet post ultimum diaconum sed ipse Guri[)se
;
:

tradiderunt; quique aj)iid eumdem regcm in carcere mortuus est, expulsis per Caesarom a Mediolano Giillis in multifudine [lugna-

rum

rogi

torum

gravi, victor

Modiolanum

intravit,

estque

maximo ab Mediolanensibus honore

comitaiitibus
cxcrcitu

cxccptus,
et

cumdem

[ilurimis

de Ciesareo

censis

non

venit, nisi

ut e[)iscopus iiuiutus, ct

principibiis, comitibiis, nobilibus,

efiam poncndus cssct cum cardinalibus, ct post ultinium diaconum in capella qua missa csset cantanda. Et Pontifex ad nie convcrsus dixit (juarc non, si cardinalis cst, non debeat ibiessc ?res[)ondi nec
Ponlifici dicercm,

cum

an

sic

utriusquc ordinis viris forlissimis, in primis quibus Mattlu-eo Gurccnsi episcopo . Ha!c ille fuisse autem postea alii consentanea scribunt a Gallis pulsum victis Helvefiis, dicetur suo loco nunc ad Lateranensc Conciliuiii, a qiio digrcssi
;
:

e[)iscopos nec cardinales

Iiclla

esse debere, sed

et

Pontifex rursus

cum mantello iu cacum cappa convcuienti dixit mihi, ut sincrem cum

iii

sumus, rcvocanda narratio.

92. Sessionis tertix acta, iniperatoris

Giircensis Concilio Lnteranensi adheeret.

Pro-

nomine

esse in ([uo habitii vellet tam

capella, ([luuii

mulgato

foHlerc,

dc quo j)aulo ante memoravi,

extraeam . Pliiribus interjectis dc sacris ritihus inter divina mystcria servatis habitaque iis
absolutis ab .Egydio Viterbiensi Augustiniaiio

Caisareus orator in j^roxima scssione tertia, Lateranensi Concilio conjunctum et obsoquentem

futurum Maximilianum regcin Romanorum

:

jiro-

concione, ct indulgentiis collatis, subdit: Tum ego portavi capitula publicanda ad Pontificcm
et vocavi illuc

fessuscst; cujus sessionis historiam Paris his Die Veneris tcrtia Decemverbis dcscripsit
'

dominum Phcdram

acolytum,
l'eti'.
I.

II.

Jusl.
^"

I.

XI.
iii

Basel.

Append. ad

' Pelr. Jusl. Ms. arch. Val. ubi siip. ' P.iris cliroii. Naucl. Bizar.

Parii

(le

GrasiiiSj to. iil. p. 9:t8.

10. iii. p.

94S.

.irLir

II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.

601

bris, fuit habita sessio tertia in Concilio Latera-

nensi, et

non

tertia

Novenibris proptcr aliqnas

cedula sua, proutipse pronuntiaverat, legit illis vcrbatim, illis scribcntibus . Conccpta porro
erat iiisce vcrbis ea daninati Pisani couciliabuli

causas^ quibus motus fuit Poutifex ad dilleren-

Et infra Tum dominus Thomas, cognomento Phedra, Concilii secretarius, recefilis

.
:

dum

formula a Mattha;o Gurcensi CcEsaris procura Ego vigore dicti mandati Casatore rcpctita
:

litteris

patentibus ex manu reverendissinii domini Gurcensis, praefati Cffisaris locumtenentis,

accessit ad

reic

majestatis

clcmeutissimi et

invictissimi
in

principis ad

abolendum omne schisma, quod

conspectum

Pontificis genuflexus;

Ecclesia Dei oriri posset, et etiam pro executione capitulorum

super quem manu elevata benedixit, per hoc dans sibi licentiam pulpitum ascendendi et
dictas litteras legendi
:

nebatur autem in

illis

quod factum fuit. Contiquod Ca?sar Maximilianus

conclusorum coram sanctissimo domino nostro, revoco quodcumque mandatum qualitercumque concessum conciliabulo
Pisano, et procuratorcs quoscumque, qui in dicto conciliabulo intervenerunt, et oinnia acta
et

adhaerebat Conciiio Lateranensi, et propterea miserat Gurcensem, ut suo nomine approbaret

et adhffireret

agenda per illud conciliabulum, qua; declaro

nulla nomine prsefattB Ciesareai niajesadhKreo sacro et canonico Laterauensi

eidem Concilio inchoato tanquam canonico et sancto, et per consequens Concilium inchoatum in Galliis et in Pisis nullum ct nullius auctoritatis, tanquam indictum a non habentibus auctoritatem et omnia per se ibi gesta, si qua per suos procuratores istic degen;

irrita et
tatis, et

Concilio Ecclesiam universalem repraesentanti, rite et legitime congregato. Declaro etiam ma-

tes gesta fuissent,

vult,

irritat, et pro irritis haberi datque facultatem eidem Gurcensi comparendiquotics opus sit, ac substituendi . 93. Affert eas Cssareas litteras Antonius de Monte cardinalis in Actis Concilii Lateranensis, quibus amplissima auctoritate Maximilianus

jestatem Caesaream nunquam dedisse mandatum ad prtefatum conciliabulum . Ex quibus fuisse subreptitium colligitur Diploma illud,

quod

in Pisanse

pseudosyuodi principio legitur.

Cum autem

palam esset professus Gurcensis, ipsum ad Pontificiorum pedura oscula accessisse refert Paris de Grassis, duin subdit
haec in Concilio
:

Gurcensem
ait, "

instruxit

pro nobis et Concilio Lateranensi superiori persanctissimum

in Christo patrem et

Ad comparendum , ut nomine nostro in Synodo seu

:

dominum doniinum

Ju-

lium

II,

sacrosanctff

Ecclesia;

summum

Romanae ac univcrsalis Pontificem dominuni no-

strum sanctissimum, de consensu sacri reverendissimorum dominorum cardinalium collegii

indicto et denuntiato
;

ego dixi cardinali Cornelio, Gurcensi ad Pontificem ainbo simul venirent, et ibi Gurcensis pedem papae osculatus est reverenter; etquia etiam volebam quod manum et os Pontificis simul oscularetur, tainen Pontifex praivenit eum colloquendo dicens Omnia bene ef sancte jam suntprocessura
95.

Quo

facto,

ut simul

cum

et illud

prosequendum,
illud ad aliuni

et si et in

approbandum et quantum opus foret,

locum et aliud tempus transferendum, etiam ex toto tollendum et extinguendum, necnon revocandum, annuUandum et irritandum, et penitus delendum omnia et singula
ea, quffi per Ecclesiam Gallicanam in civitate Turonis anno superiori fuerunt acta, conclusa et deliberata similiter ad revocandum omnia et singula mandata et procuratoria, si qua a nobis emanaverunt, pro indictione Concilii Pisani quod nonnulli cardinales tunc indixerant, et idem Concilium Pisanum penitus tollendum, et extinguendum, etc. Datum in civitate nostra imperiali Colonia die prima Septembris anno Domini jidxii, rcgnorum nostrorum Roman. xxvii, Hungarijc vero xxiii . 94. Pergit Paris de Grassis Quibus patentibus lectis, idem Gurcensis surrexit, et qualiter approbabat nomine Ccesaris in omnibus vclle Concilio Lateranensi stare, ct procuratores per Coesarem in ConcilioPisano r^vocavit et statim procurator Concilii, qui fuit dominus Marianus de Cucinis, alioquin procurator fiscalis, rogavit omnes priescntes in teslimonium, ut moris est, et notarii Concilii ad eum accesserunt, qui ex
; : :

quo ambo conjuncti sumus. Deinde ego sciens quoniam multi eraut [irocuratores principum et praelatorum ad Concilium vocatorum, qui habebant mandata prscsentanda papa ibi in Concilio, propterea feci quod idem promotor simul cum uno cursore et duobus pra?latis vocarunt alte praelatos monitos, ut comparerent per se ipsos aut procuratores eorum, alioquin etc. et sic in medio loco Concilii, tum ante fores, et tertio extra fores Concilii ct hoc facto idem promotor ante Pontificem gcnutlexus retulit qualiter omnes,etc. citarunt, etaccusaviteorum
ex
:

negligentiam, ut desuper secundum formara

juris procedatur. Pontifex dixit ad

primam

ses-

responsurum, et comparuerunt multi procuratores episcoporum nationis Polona; Hungariffi, Daciae, Hispania; ac Italiae, ac multarum nationuin,etc. qui omnes jurantin animain principalium suorum, quod essent autlegitime
se
,

sionem

aut justc impedili, et Pontifex audiens adraisit sic, prout, etc.

9G.

Gallia sacris interdicta

preesidum non
et

conciirrentium
Ilis

ad Concilium

inertia insif/nis.

factis, jussi aperiri

fores,

oinnes ex-

cludi, exceptis mithrafis et principibus, ct aliis

stare jussis simul cum officialibus et deputatis. Tuncelectus Forliviensis nomine Petrus Griffus

ANX,

TOMUS

X.\.\,

Rayn.

.\I.

76

602
paludatus
1'ontiiR'is,
ot

.TULir II

ANNUS

10.

CIIRISTI

1512.

mitliratus vcnicns ante

ut Pliedra hal)uit

conspcctum signum crucis a

ac lcpit ccdii-

diem

acta, gestact facta, conscriptact publicata seu ordinata, et in futurum forsitan gcrenda,

Ponlificc, ct ascciidil |uil|)ituni,

lani, pcr

qiiainvis sint luilla, irrita ct iiiania, et a nobis,

quam

Gallia intcrdiclo subjicicbalur,

propterca quia cardinales privatos, lifcrelicos ct scliismaticos fovcbat, cxccpta l>ritannia, ct loca oninia, ad quic illi divcrtisscnt, intcrdicto suhjicicbat
:

pralalo Concilio sacro approbantc, damnata ct reprobata fuerint, potiori pro cautela damnationi et reprobationi hujnsmodi inihTrcndo, codem sacro Concilio approbante, danuiamus,

Concilium sive conciliabulum Pisa-

reprobamus
ct

et

detestamur, illaque nulla,

et esse

irrita

nnm

omnia cjus {rcsta irritabat, ct scssioncni quartadecima Dccembris indiccbat . Liberata ideo illius cdicti accrbitale Britannia minor exct
litit,

inania, niilliusque roboris, cfficacia?, effectus

vcl

moinenli fuisse
;

ramus necnon
ter receptiones,

littcras nostras,

decernimus et declaper quas propnonnullos alios rcgni barones

cum

in Apostolica>
:

Scdisobsequio constans
alias, sa?viente .\vinio-

favores, adhfcrentiam et auxiet

perstaret

quam

ctiam

lium pcr regem Francia?

nensi schismate, pietatis in

maticis pr;rluxissc

Romanum
'.

Pontifiscliis-

Franciffi prajlatos, officiales, nobiles et

ccm cxcmplo, quamvis undique cinctam

vidimus
Porro

Annam

schismaticis et hrercticis indicti conciliabuli Pisani damnati etreprobati prosccutione notorie

pncstita, regnum Franciaj, et prffisertim Lugdunum, ducatu Britannia; excepto, sub data videliccl Homa; apud S. Petrum anno Incarnationis

Brilannam, ad quam principalus ille spectabat, ex Ludovico regc viro partum gerentem, SEcpius ipsum non sine lachrymis et flcxis genibus orasse ferunt -, ut a schismate moliendo absisteret, alioqui divinas

Dominicffi mdxii,
nostri

illum iras in se

commotu-

anno

ix

idibus Augusti, Pontificatus de fratrum praidictorum consilio,

rum, nec putare se unquam prolem feliciter in luccm edituram, aut vita fruituram, uti contiquippe enixa ajgre puerum Gallici sceptri futurum hferedem, qui Baptismi sacramento renatus mox vitam cum morte commutavit. Tradunt etiam ^ Normannos et Aquitanos sacramento fidei Ludovico regi addictffi solutos, earumque provinciarum Anglis ereptarum jura restituta Henrico regi quem ad eas comparandas classem ingentem instruxisse, et Gallica
git
;

Ecclesiastico subjecimus interdicto, nundinas-

que Lugduni
de ca^tero
in civitate

fieri

solitas in Lugduno ex tunc inhibuimus, dictasque nnndinas Gebennensi faciendas transtulimus,

ficri

cum
lis
:

decretis, declarationibus, inhibitionibus,

et

omnibusque

singulis in eis contentis clausuillis

similiter sacro Concilio praedicto de

plenariam notitiam habente ac approbante,

in-

novamus, regnumque

prffifatum, ut pra;fertur,

illiusque civitates, terras, oppida et loca qufe-

littora infestasse

scribuiit historici

'

qusc in

edicto

mense Augusto conscripto

in

Ludovicum

cunKiue hujusmodi interdicto subjicimus, ac ipsas nundinas ex Lugduno in civitatem prajfa-

contineri vel in alio potuerunt, sed in hac sanctione a Lateranensi Concilio confirmata prseterniissa sunt.
97.

Ad perpetuam

rei

memoriam.

Sacro approbante Concilio , et infra post felicem faustamque charissimi in Christo filii nostrilMaximiliani Romanorum imperatoris electi semper Augusti huic sacrosanclo Lateranensi Concilio veram adhaesionem et sinceram unionem, omnia et singula per damnationis

tam Gebennensem faciendas transferimus, etc. Dat. Romai in publica sessione in Lateranensi sacrosancta Basilica solemniter celebrata anno Incarnationis Dominicae MDXii, III non. Decembris, Pontificatusnostri annox . Addit Paris de
Grassis, ut ha?c sententia totius Concilii suffra-

alumnos, Bcrnardinum Carvajal, Guillelmum Brizonet, Hcnalum de Pria, Fredericum de Severino, olim cardinales, eorumque fautores, adhffirentes, complices et sequaces schismaticos, haereticos, et in suam ac aliorum perniciem debacchantes, unitatem sancttC matris Ecclesia3 scindere satagentes in conciliabulo Pisano, Mediolani, Lugduni, vel alibi, quaecumque, quotcumque etqualiacumque fucrint, etiam decimarum impositiones in universo regno Francife
per eos factas,
si

approbata sit Qua, inquit, lecta cedula, idem lector dixit sic, videlicet Placentne vobis patres, omnia in hac cedula praisenti lecta, expressa ct contenta? et Pontifex primus alte dixil Placent. Tum ego accessi ad capita sedilium cardinalium ct pra^Iatorum dicens quod priusquam responderent, de laudabili more invitarent singuli singulum subsequenter, et dicerent altc id quod placeret, etibi prajsenteuno protonotario,
giis 98. "
:
, :

et

rarent vota
retuli papa3

uno scriba ac uno scriptore votorum exploet sic factum esf. Et demum ego
:

consensissc per
dixit,

quorum

tenores ct qualitates, ac

velle

omnes prsesentes, neinine excepto, verbum Placet. Tunc Pontifex quod de ca;tero omnes quotquot
:

prsesentibus de verbo ad verbum,

non autem

erunt respondeantalte,
liter

ita

ut intelligantur facicapite in-

per clausulas generales insererentur, pro expressis haberi volumus, usque in proesentem
Spond. hoc ann. Conc. Lateran. sess.

ab omnibus

quod cum ego

nuerim non bene

alte indixi

esse, et Pontifex in

me

acrius

.3.

'

Maiian.

1.

xxx.
I.

c.

13.

rcspicicns innuit se
^

omnino

sic velle;

quod cgo
sit.

Ext. in Act.

p. 31.

ex cdilione Binii

lo.

iv. Concil. par. ii.

omnibus, ut de

ca;tcro alte respon-

Gomes,

I.

v. Polyd. Virgil.

xxvii.

deant quod et qualiter respondendum

His

jULir
finitis dixi cantoribiis,

n Axxus

U).

ciiristi

1512.
II,

603
ut dixi, factas, per

alle

ut iuchoarent cantantcs et Te Deitm laadamus; et sic feccrunt

:

regis Franciaj tempore IMi

illlco jussi aperiri

cum

januam et adniilti familiares cappis cardinaliuni; prslatis vcro Jixi, ut

:

quas ipse rex oninino abrenunliabat Pragmaticte Sanctioni, ut iniqus et injusta;; et fuit elegantissima compositio, qua; omnibus de Synodo nostra placuit tam in sentcntia quam in ornatu :

exirent
Patres,

etsic flnis tertia; sessionis

99. Inlerfuisse huic sessioni

centum

viginti

quorum nomina ab Antonio

cardinale

de Monte recensita sunt, refert Alexius episcopus Melphitanus in oratione tum habita ', conquestusque est de principibus atque aliis antistitibus, qui ad tantum Concilium, in qao de
sedandis
vitiis,

quibus litteris lectis, dominus Melchior Bartissinus Neapolitanus advocatus fonsistorialis et particularis advocatus Concilii, accepta a Pontiflce

lorefiscali

venia dicendi, accessit simul cum procuranon ad pulpitum solitum, (juia dixc,

atque decernendo in

fidei

hostes

contluxissent,

erat, majore numero non indignumque id esseexclamavit Cum tamdiu, inquit, tamquevehementer Concilium invocarent et cuperent, nunc iucoeptum

bello sacro

agendum

runt aliqui cardinales quod promotor non debet ascendere pulpitum illud, sed accesserunt ad postergale sedis episcoporum cardinalium
;

et ibi

ambo

stantes fuerunt;

tum

ipse dominiis

etiam vocati et jussi postponunt . Quibus perii, qui conciliabulum tanto ardore moliti ad verum Concilium, in quo et lites suas componere, et si qua pietas eos mostricti pra> cfeteris

Melchior elegantissime proposuit detestationem Pragmaticffi Sanctionis omnino tollend per hoc sacrum Concilium, et quod summus Pontifex cum omnibus Patribus ibi existentibus declararent omnia facta virtute Sanctionis
,

rem Christianam et divini Numinis gloriam augere poterant, accedere detrectareut. 100. Veneti ConciUo se jumjunt : de abroganda Pragmatica Sanctione actum. In proxima sessione iv, Leonardus Lauredanus dux Venetorum Concilio Lateranensi adhaesit, Pisanique conciliabuli schisma cxecratus est; atque Francisco Foscaro oratori mandataamplissima dedil, quorum formula in Actis Concilii extat, eorumque meminit Paris de Grassis " in sessio Die, inquit, Yeneris, x Decemnis ivhistoria
verat,

Pragmaticffi annulari, etbeneficia per illam collata non bene collata esse, imo collatores et

omnes adhaerentes excommunicari

ligari, ac fructus

et

censuris
sic col-

beneficiorum ipsorum

latorum ex nunc applicari expeditioni contra Turcam, etc. quo finiente, dominus Marianus Cucinus procurator fiscalis et Concilii institit
petens omnia per advocatum proposita execumandari, et Pontifex niliil ad hos respondit; sed tunc ego et nonprius jussi omnes exire
tioni

estquarta sessio in Concilio Latera Finitis precibus longis oeusi . Et iufra aliqui cardinales voluerunt quod omnes cantatis, praeter mithratos et officiales acsolitos excluderentur sed quia erat legendum mandatum dominii Venetiarum, et legendae qusedam litterae patentes ' Ludovici olim regis Franciae factai tempore Pii II, quibus ipse irritabat omnino Pragmaticam Sauctionem; et quia etiam advocatus Concilii erat concionaturus. super ipsa eadem Pragmatica sanctione tollenda, ideo Pontifex me proponente, non voluit quod aliquis exiret imo quod portae aperirentur patentes oninibus aliis, qui ingredi vellent, prout factum fuit. Itaque dominus Phedra secretarius Concilii veniens ad Pontificem accepit de manu sua mandatum Venetorum, quod tunc secretarius oratoris atlulerat ad Pontificem cum cxcusatione oratoris, qui erat inflrmus. Accipiens autem Fedra mandatum accessit ad pulpituni et legit illud alte per quod Veneti adheerebant Concilio
bris, habita
:
:

ex Concilio qui quia tarde et vix exire videbantur, Pontifcx nutu facto jussit ut exirent et sic remaneiitibus tantum mitliratis et oratoribus ac officialibus consuetis, episcopus .\Ie:
:

xandrinus ad Pontificem venit et habita humiliter dicendi venia, ascendit pulpitum et legit cedulam longam super abrogatione Pragmaticae Sanctionis prasdictaj, et nonnulla alia; et denique indixit quintam sesslonem pro die
;

Mercurii, quac erit inter

primam

et

secundam
clama-

Dominicas Quadragesimffi
Pontifex altius,
vit
:

futurae. Lecta cedula,

quam

forte conveniret,

cardinales et officiales et prslatos super scrutatione votorum Pontifex turbatus est, quia non sibi placet quod plane, sed quod alte et altissime omnes tam
cardiuales

Placet;

tum euntibus ad

quam

pra>Iati dicerent

unde necesse

fuit

votum suum; quod iterum dicerent alte

quid placeret. Ex quibus aliqui cardinales surgeutes et nudato capite adversum Pontificem dixerunt Placet; quod videntes singuli alii
:

omnes idem
sit

fccerunt; ex
:

satisfactus

quod

in veritate

quo Pontifex remanmihi non pla,

Lateranensi favorabiliter, detestantes concilia-

cet,

bulum etsynagogam, Pisanam,

licos, ul

ef

fautores Gal-

dine,

Coucilium malignanlium el hiereticorum. lude legit litteras patentes olim Ludovici

'

E\l. ia Aclis CoQcil. L.ilcian. scss. 3. lo. iv. Concil.

edil. Biuii p. 32.

ex

ijar.

ii.

' lixl.

iii

Aclis Concil. Laleian. sess. \.

' Paris lo. iii. p.

957.

'

Inserloi sunl

AnnaL

lu.

xix. an. Chr.

nec sit de honestate, nec de cousuetunec minus, ut opinor, de jure quod pralati, qui suntin eo actu tanquam judices, et propterea induti debent esse pluvialibus et mithris, ut proferunt ipsas sententias dicentes per verbum, placet, aut non [ilacet, iu ipso actu surgant et mithras deponant; irao si esscnt
stantes et sine mithris, pro illo actu diccndo

cum

Iil6. num. 118.

604

JULII

II

ANNUS

10.

CIIRISTI 1512.

sedere et mifliras in capite ponerc dcbercnt. lloc faclo, scrutatores votorum retulcrunt Pontiflci omnibus Patribus placuisse ncmine cxcepto; et sic linis
101.
.

damnata sit a Concilio Laterancnsi PragmaticaSanctio tanquam adversa Pontiflcia; auctoritati,

dicetur inferius.
103. Qiiarla sessio
:

dccretoriam sentontiam dc abroganda Pragmatica-Sanctione,

fuisse

Xon iatam tum

tio

quarta sessio, qua) fuit sessionum Lateranensis Concilii quiest

parxnetica.

Celebrata
'

Marcelli

ad Julium

ora-

sed

promulgatum
in

a Pontifice ac sacro Latera-

proximis sessionibus judiciarium ordincm ad cam cxcuticndam rcscindendamque constitutum iri. Tum prKsulcs ac proceres (iallos,qui Pragniatica-Sanctione bactenus erant abusi in judicium vocatos, ad afferendas causas ob quas non abroganda videostcndunt Acta Lateranensis Concilii rctur descripta ab Antonio cardinale de Monte; quibus Pontiflcia duo Diplomata de eodem inserta
ucnsi Concilio,
,

Marccllus pcroravit

bus Juliuspraifuit ultima, in qua Cbristopborus conversusquc ad Pontificem ipsum bortatus est, ut sicut oppressam bostium armis Ecclesiam erexerat, ita depressam vitiis in pristinum sanctitatis splcndorem
restitueret
:

Quemadmodum,

inquit, tu, pater

sancte, in

tam justissimo adversus

sestus
, ,

potentissi-

nios bostes suscepto bello

tissimos

insomnes

ut ardenacerbissima frigora noctes adversas valetudines omnia vita;

ita gessisti,
, ,

sunt, iisque Julius pio Ecclesifelibertatis defen-

incommoda,

et fere

mortem ipsam non tantum

denda; studio
inquit

permotum

seprofitetur:

Cum,

intrepide tuleris, sed quasi sponte tua obieris,

Sjam per multa temporum spatia per nonnullos prselatos Gallicae nationis et nobiles
laicos, ac alios illis faventes, pra?sertim cujus-

unde prius largissima opum effusione, ingenti comparato exercitu et Bononiaj salus apparuit,
et pulsis

novissime ab

Italise

flnibus hostibus

dam
cam

Sanctionis preetextu,

quam

ipsi

Pragmatilibertati

omnem

gloriam,

omnem immortalitatem,quam

vocant, .\postolicfe Sedi, sanctaBque Rocapiti,

mana; universalis Ecclesise

:

ef

auctoritati enormiter detractum, sacrisque canonibus derogatum fuerit nos rem adeo per-

nullus unquam Pontifex assequi potuit, tibi merito vendicasti; Rhegiumque, Parmam, Placentiam tuo sacratissimo imperio subdidisti;

niciosam, in Dei offensam et Ecclesia; prcefatae vilipendium et evidens detrimentum amplius ferre nequimus, cum Sanctio ipsa ab omni ad id legitima potestate carentibus, nullorumque

exquo omnis Italia;locus,omnis populus, omnis civitas, omnis respublica, omnes denique privatim et publice gaudent, jubilant, exultant, teque omnis a3vi, omnium sseculorum, omnium gentium principem et ca[)ut appellant sed longe melius in posterum appellabunt habebuntque, si bac tua felicitate, fine tandem armis imposito, in pace sint omnia constiluta . Et infra Cum igitur tanta; reipublicse unicus atque supremus princeps fueris institutus, beatissime Pontifex, cui summa data potestas ac
: :

summorum Pontificuni, aut goneralium legitimorum Conciliorum auctoritale facta, sed quodam abusu tantum in illis partibus introducta et observata fuerit, illaque cum in ea contentis
nulla et invalida mcrito declarari et abrogari debeat; quam etiam clarfe memoria; Ludovi-

cus XI Francorum rex abrogavit, etc. 102. Egerat jam ante cum Ludovico rege Julius de rescindenda eadem Sanctione anno
superiori,
ceret;

cum dissensio inter utrumque glisquem piuni Pontiflcis conatum rex ferre

non
tiae

potuerat, atque apud Jacobum regem Scoperperam erat questus de Julio, quod epi-

scopatus, abbatias et alia am[)lissimi census sacerdotia Pontificio arbitratu conferre vellet -, accusabatque ea re Ecclesiae Gallicana; liberta-

divinum injunctumimperium, tuum est, quemadmodum oppressam armis erexisti amplificasti, ita moribus depravatam Ecclesiam reformare corrigere illustrare . Ne coepta perflceret mors obstitit, de qua proximo anno dicetur; nunc reliquas bujus res adjungimus. lOi. Tartarorum PTsscopiensium irruptio in Poloniam et parta de iis victoria. Hoc anno Sigismundo Polonia; rege cingenda; regiis insi,
, ,

tem

infringi,

pro qua defcndenda regias opes

se

gnibus conjugis celebritate districto viginti quinque equitum millia Prajcopensium Tarta,

viresque

impensurum

profltebatur.

injustas eas querelas fuisse constat;

tas Ecclesia;

Verum cum liber-

rorum irrupere
provincias
:

in

Wolyniam, Russiam

et alias

Gallicana; in co potius sila esset,

Antistite,

ut a

supremo sacrorum

non ab rege

dignitates sacra; tribuerentur; nec in eo quidquam novi Julius ad labefactandum regium

decus molicbatur, cum sui prajdecessores adversus conatus regum, qui vectigalia Ecclesiastica

ad quorum reprimendos impetus contracto raptim exercitu, Poloni inito cum hostilibus aciebus atroci certamine in castra Tartarica penetrantes captivos solvere coeperunt qui mox erectis in coclum liberis manibus, victoriamque a Deo precati, secures arripuere, vcrsique in milites Tartaros adorti sunt tanlo
inipetu, ut
ii

fracto
'

plerumque in pravos usus avertebant, inanimo se opposuisse viderimus. Uti vero

p. 38, 39.

mox

in

fugam

se conjecerint, at-

que

ita

exiguo cruore parta de immanissimis

Ext. iu Acl. r.uiK. Laier. scss. 4. ex edit.

II.

par.

liiiiii

ln.

iv. Coiic.

Esl. de eo Scoti rcgis

lit.

iu

Appcnd!

'

Ext. ejiis orat

II.

iii

Actis Laleran.

scss. 4.

luiii.

iv. conciliab.

conciliab. Pisan. p. ICO.

par.

p. 40.

.TULII II

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.

605

hostibus pulcherrima victoria, qua sexdecim millia Christi fldelium ex Barbarorum servitute eruta sunt ac de qiia hacc prodit Jodocus n Hoc verissimum milii narratur ex hostibus, quorum a captivis viginti quinque milliafuisse
' ; :

perhibentur, multo
esse, Sarmatis
tiara addidit,

ea

minorem partem dilapsam pugna tanto majorem heti-

Didimotecam Thraciae urbem amoenitate hortorum, cwlique temperie, et exilio et praesenti fortunffi opportunam sed cum acerbissiniis curis agitatus animus cum deficeret, et affectaj corporis vires collaberentur, medio itinere statui tabernaculum jussit, ut valetudinem quiete
:

curaret

ibi

septuagesirao

sexto

aitatis

sua;

quo

leviori negotio parta videre-

anno ab Hamone Judaeo medico, qui jussu Selimi salutifer;i; potioni

catur. Aliqui

tur,

dum

Cffterum plerique
est

ex toto exercitu vix centum interempti, telis vulnerati essent; servata

:

venenum miscucraf,
et

ne-

omnis praeda captivi plus sexdecim millia omnis sexus et a?latis vinculis soluti in patriam reducti. Prffiterea Tartarorum equi supra decem
millia
capti

fuere.

Incidit

hsec

memorabilis

pugna in diem D. Vitalis ad xxviii Aprilis, circa Lopuzna. Attritus ea clade Tauricce Chersonesi CcEsar pacem a Sigismundo rege petiit
dato Medlingeri imperatoris nepote obside. Ca;terum adeo virtutum exemplo Polonis prceluferunt, ut ad illius exemebrietatem aliaque vitiaquibus plum compositi dediti erant execrarentur. Missam autem ab eo ad Lateranense Concilium pro sacro ad amplifixisse

longa valitudine,et ad extremum pra^gravantibus curis attenuatum interiisse contendunt. Sed Antonius Utrius Ligur a cubiculo Bajazethis, qui de his rebus Coramentaria ad Leonera Pontificera conscripsit referebat nobis, se in cxpirantis corpore non dubia veneni indicia deprehendisse. Ferunl Selimum proximura paternae vitae exitura, urgente etiara senio, expectare noluisse, quoniam si eo hospite adversus Achomatem in Asiam trajecis,

tamen senio

Sigismundum

set, nihil

tutum pacatumque Byzantii

se relictu-

rum

existimabat, ratus Bajazethem se absente

candam religionem decernendo

bello legatio-

nem suo loco dicetur. 105. Turcicum imperium rjravissitnis seditioArdebat interea ut antea nibus exarjitatur.

indicatum

est.

Turcicum imperium gravissimis

;

dissensionibus

filiorum natu ultimus,

quippe Selimus, Bajazethis 11 bellica laude florens, fretusque opibus Caesaris Pr^copensis, tum Sophi Persarum regis, qui multas de Turcis victorias hoc anno relulerat, successibus conflrma-

ad repetendum imperiuin nullam raorani esse facturum. Perstrinxit quoque crudelem aninium avaritia supra imperii sollicitudinera nanique vasa auro argentoque coelata, et prteter signatani pecuniam plenos pretiosissimarum gemmarura etunionuin loculos, qus tot progenitores reges ex iramensa illa opum amplitudine reliquerant, unus Bajazethes universa asportabat, ingentia sane atque opportuna subsidia in proximura donativum, prsesertira cuncta debenti
:

militibus, qui pretio et spe futurae liberalitatis

unius horse raomento cuncta detulissent. Paterno autem funeri delato in

tus, parenti ac fratribus eripere

imperium me-

expeditionem concepit, cum illi plures proceres studereni, in quera Adrianapoli Bajaditatus,

zethes duxit exercitum, praelioquc fudit

exqua

fuga servatus

Selimus procerura opera patri reconciliatus est, invitoque deinde patre postea
-

renuntiatus iraperator, praetorianos milites largitionibus sibi devinxit, patremque ipsura coegit in

urbem Byzantium speciem pietate justa persolvit, statuens illi aeternos ignes, et sepulchrura coelati operis ne cui imperium et vitam inviderat, supremos quoque honores invidisse videretur . 106. Becenset Turcogrseciae auctor patriarchas qui imperante Bajazethe Graecis praefu-

summa

in

'

erunt

ac infelicissiraam schismaticorura sor-

amcenum locum
:

secedere, in quo senium

est.

tera invitus

etiam in luce collocat.

Sub

patri-

transigeret

ita

Bajazethis suraraa felicitas re-

pente in

summam

calamitatem conversa

archatu, inquit, praescripti Pachoraii nostri obiit sultanus Bajazita postquam triginta novem an-

Describit tristem
thes, inquit,

casum Paulus Jovius

:

H^xfidis-

nos regno prfuisset

metropolita.
fucrat.
III.
II.

i^i).
:

simis cubicularii Bajazethis scriptis

Bajaze-

patriarcha; hi subscripti

I.

Eo regnante fuerunt Nipho Thessalonic

IV.

modo terrarum
in

orbis principum
perfldia

Dionysius, qui antea patriarcha

rerumque omnium iniquitate, secedendi consiiium Byzantioque excedit cum farailiaribus capit
amplissimus,
,

tantahominum

Maximus Serrarum.
Draraae. VI.

Nipho

ite-

rum.

V.

Joachimus
et ipse

Pachomius

Zi-

cluiensis metropolita. VII. Iteni Joachimus. VIII.

suis, collecta pretiosiore supellectile, petiturus

Pachomius
'

denuo patriarcha. Hoc Pa-

'

Id. ib.

'

Faul. Jov.

1.

xiv.

Jov.

liist.

1.

.\iv.

Turcogr.

I.

u.

(I) Meudum iirepsisse in liisloiiam Turcosjraciu; iiuoad aunos impeiii liajazctliis comiiertiim plaue est. Cuiu euim anuo mculxxxi Bajazethus coepeiil, quod ex Turcicis Annalibus Leunclavii annalista nosler rccte adnolavit, el hoc vel superiori anno obierit. non equi(lem 39, sed ad summum 31 auiios iuiperii complevit. Forle tamen Turcogra"ciiC auctor non .i!), sed 29 unnos soripserit ct h:cc chrouo;

logia colKcret

commemoralis, in quibus llajazethis obilus non quideui cuni Hegira Dcuxviii, qua; hoc anno capit, sed cum Hegira dcdxvii componilur. Annales quidcni Turcici Leunclavii Hegiram dcdsviii sigoaDl, sed scriptorem illuin annum adnotare, quireijam absolute proximesuccedit, uonveroquo accidit, a virlsdoclisjamanimadversum.
sicpe

cum Anuulibus

Turcicis versis a Joanue liaynaldo Carli a

me

Ma.nsi.

606

JULII

II

ANNUS

10.

CIIRISTI 1512.

cliomio patiiaiTliam aj,^on(c, dicm suum obiit, utiiiiclum,suitanusBajazillialIimpcralorurl)is: successit ei filius Sclimes . Hos vero patriarcliatum a Mahomctano principc \eluti rcm prolanam ac vcualem coemisse refcrt auctor;ata ut annuum vectigal Turcie pcncienilum malis co-

cxcmpluiu cditum
capitali supplicio

et sinistrarum polliccs abscindi pnccepit . Eosdem vero in Lusitaniam ablcgavit, ne ea sceleris nota in Indiis extaret ex qui:

multis incussit, dexteras maiuis

fuit, quonon minus, quam si omnes atfecissct terrorcm omnibus enim nares ct aures, et
,

rumdem

artilnis,

dum

se

mntuo pcUunt

oblatis

bus FcrdinandusLupis
expositus
ita

in insula sancttc Ilelcnai

barbaro niuncribns,

acl

tria millia (lucaloruni

eam
,

oleribus cxcoluit, conseruitut co adventantes

et quinjfcntos ascendcrit. Ita

non modo Grivco-

quc arboribus

Lusitanos

rumcorpora ac

fortunie in Turcaruni servitutem

commodissime
109. Interea

refecerit.

cecidere, sed etiam coruni animfe sacerdotum sinioniacorum, (\m non a (Ihristi \icario, scd a

Mahomcte jus auctoritatenu]ue regendarum Ecclesiarum petebaut, tyrannidem passsc sunt. 107. Porro Sclimus, intcrcmpto Bajazethe, fratres Achoraatem et Corchutum, tum nepotes
ferro vel lai]ueo
filiis

necavit

duobus Achomatis

dum in India citeriore Goense Alburquerquius contra Barlinricos conatus assercret, in ulteriore India Malaca in gravissiraum discrimen multis petita bellis adquippe Saraceni et idololatra^ ex ducta cst Albuquerquii discessu animis aucti Christiani nominis efflorescentis gloriam non ferentes,
impcrium
'

Amurate
ct
;

ct

Aladino ad Ismaclem Persa.'Egypti et Syrise reges trans-

tum

ex caeso viro jirincipe, qui sccuri percul-

rum

fugientibus

Campsonem quamobrem

sus perfidia; pffinas dederat, furore perciti, duce

Patecatiro variis incursionibusMalacenses vexarunt. Concitati etiam innostros nonnulli reges,

postea ingentia con-

tlata sunt bella, adeo ut Selimus iras, quas in Christianos conceperat, tardius effundere potuerit; quippe qui mox atque potitus est imperio,

qui instructis classibus

liis

commeatus Malacte

in-

terclusere. Sed divina ope et terrestribus prse-

pellendisque Oriente de exscindcnda Rhodo Christianissuperbc minas jactarit '. 108. In Indiis et Conrjensi re(jno Christiana res divina ope et Lusitanorum virtute aucta. In Indiis Christiana rcs divina ope virtuteque fidelium aucta - ac firmata est, capto Benasta,

hostes fusi sunt, et naves hostium cibariis

quo bello cgrcgium facinus cujusdam Christiani railitis celebratur ^

onustaj intcrccptaj. In
:

<(

Capfivus quidara,

inquit MalTeus,

ignoto

nomine,Lusitanus,egregium quaroboris animi, qua fldei Christiana; specimen prsbuit. Is librandi peritus,

rino arce nuuiitissima

sessa, victricibus

Turcarum

pra'sidio in-

cum

innostros obvcrso torracnto

armis Albuquerquii proregis

ejaculari,extremi supplicii

metu

proi)osilo,jubc-

quera divina providentia ex maguo eripucrat periculo cum enim Malacensibus motibus compositis rediret, illisa ad latentem iu aquis sco:

retur, intrepidus abnuit, ac fortiter datis cervi-

cibus ex hostium simul manibus et corporis custodia in coelura evolavit . Profligatus eo

bello Onuzius Saracenus Insulee Javaj raajoris

camque influentlbus undis, animadvertcns pucrum infantem jam mergendum, illum humeris excepit \ dum alia ex navi
pulum nave
,

in

tyrannus

novum

aliud graviori terrore movit,

de quo partara
loco dicetur.

fuisse divinitus victoriam

suo

auxiliura adveniebat, dictitans, illius innocentia fretum confidere se Christi bcnignitate lluctibus emersurum, uti feliciter liberatus est et
;

110. Hoc anno Molucfc insulffi, Bendaque nucura myristicarum caryophyllorumque fera-

Cochimum

a fldelibus voluit ad arcenda scelera,

reversus infideles sedibus distingui qus ex ea

;

ccs
in

vctcribus Latinis

Gra?cisque

incognita;

quibus
inerant,

nulla Christiana;

religionis vcsti-

permixtione oriebantur

quo faclum, ut qua:

gia
lico!

sed vel idololatria? vel

auspiciis,

MahumeEmraa-

dringenti circiter Malabares ab idolorum cultu ad Christiana sacra traducti sint refectaclasse, atque etiam nova ex Lusitania veniente auctus,

supcrstitioni addicti erant incohc,

imperioque Alfonsi Albuquerquii Indiarum proregis ab Annuelis regis Lusitanise

tonio

inque hostes progressus, eos ad petendam pacera corapulit , interque cicteras leges, ea adjecta ut traderent

sunt
gelio

Abrwo ac sociis institoribus patefacta? qui niox columnas crucis troplia!0 insi'

oppidum munitum, tumChritameu vit* incolunon adempta, quamvis

ipsos statutura
sit,

gnitas in

iis

locavere, suisque laboribus evan-

tianos, qui ad eos transfugerant, et Christi reli-

gionem
mitate
refert
:

violarant, promissa

viam aperuere. Describit inter alios eas insulas, necnon pretiosa illa quae fcrunt divina;
muniflcentiai

quse

severitatis

quidem iis exemplum in

:

munera Maffeus

"

accurata et ele-

ut

ganti orationc,

quam

rcpetitara lcctori
:

non

in-

Osorius

Lusitani, inquit, qui

apud
ca;si

Saracenos in Mahumetis

nomen juraverant,

quidem minime sunt, sed ne quisquam auderet eorum scelus imitari, illud ab Albuquerquio
'

gratam futuram putamus Ibi cmporium cst, gens a'neo colore, fuso capillo, robur in raenibris, in animis feritatem ostentat viri raercatunullum ram, fcmina; agriculturam excrcent
;

Bosiiis su|i.
1.

1.

xvn.
1.

'

Osor.

vili. Maff.

v.

Joan. Uarr. dcc. 2.

1.

Jo. BaiT. c.

j.

vii. c. 1.

1.

'

Jo. Barr. ilec. 2. .4si;c

Osur. et Mati'.

ct Mair. iibi siip.

viii.
.Maff.
1.

iibi siip.

V.

1.

vi.

Osor.

!.

viii. MalV.
.4si;c
1.

1.

v.

Osor.
Osor.

Jo.

Barr. dec. 2.

vi.

c. 7.

MalT. ibid. 127.

irLir

11

ANNUS

10.

CHRISTI 1512.
in terris Dei

607
ritu sup-

habent regem
et

suis institutis ac ritibus vivunt,

est,

mum

vicarium Christiano

ubi consulto opiis

:

ad seniorum coelus re-

pliccs adorarunt
11:2.

in cultu divino illata non ita pritlem fabulosa Mahometis dogmata vulgo sectantur . Conflictabantur pariter nefariis superstitionilnis

fertur

Ha2c de Congensi legatione brevi stylo

'

Maffeus,
verba,

quam Osorius fuse describit, cujus cum plura pietatem redolcntia dignaque
inquit,

Molucenses quibus fruguni el aqu;c inopia laborantibus divina providentia medullam quarumdam arborum instar panis usui futurum, ramorumque dulces liquorcs pro potu suffecerat, ut dictus auctor in Molucarum egregia des;

posterorum meinoria contincant,

Emmanuel,

cum omni

afferimus comitate gen:

tem. illam,

(nimirum Congensem,) universamad

allicere contenderet, regis fratreni ot

Cbristum
filium

cum

reliquis pueris in disciplinam viris

criptione depingit. Cullas S. Francisci Xaverii

religiosiset eruditis Iradidit, qui eos Latinislit-

sudoribus liasce insulas

loco,

'

j^luribus

Cbristianffi

religionis germinibus feliciter foecundatas suo

Deo dante,

dicetur.

tll. Increbrescente latius Christianas poten-

fama Zamorinus Calecutiensis rex ab Albuquerquio pacem flagitavit -, locumque arci ad Calecutum condendje attribuit. Tum Maldivarum
tifE

rex in Emmanuelis fidem jure stipendiario venit. Quinetiam Abyssini imperatorisoratorfoedus cum Lusitano rege expetcns accessit qui so;

lemni pompa

et

sacerdotum cantibus exceptus,

illius,

moribus et institulis imbueDeinde Simonem Sylvium, bominem aprent. prime nobilem, ad illum cum muneribus legavit munera vero erant equi pulchre instrati et phalerati, et mula; simililer ornata>, vasa sacra, tabul pictse, infula;, et omnia qua? ad religionis cultum rite conficiendum erant idonea; fabros pra^terea, qui templa et regias a-des fedificarent. Id pra^terea Sylviocommisit, et infra, ut illuni admoneret, ut quamprimum posset legatos Romam mitteret, per quos auctoteris, et religionis
:

cum

gereret

crucem ex ligno crucis

:

cui

ritatem
sanctffl

Pontificis

Christus affixus fuerat confectam

excujus doni

jus et

imperium

maxinii et Ecclesia; sacroin omnibus rebus sa-

aspectu omnes ingenti gaudioafTecti fuere,

cum

cris agnosceret, etc. .

Nonnullis interjectis de

ccrnerent in illis regionibus tam longo marium intervallo ab Europa disjunctis legatum Chritiani principis, cujus fiducia futurum confidebant, ut ubique Cbristi

legatione Lusitana exposita Alfonso .Ethiopum

Occidentalium regi subdit Osorius

Rex vero,
su-

(nempe Congensis,)
gratias

res

singulas in

manus

nomen

sancte colerelur.

mere, laudare, mirari, manus in cseluin tendere

tutibus amplissimos et

De qua legatione, necnon de alia ab rege Congi Lusitanorum bortatu ad Pontificem missa hrec Abassinorum .^Etbiopum rex scribit Maffeus
"
:

Deo summas agcre, quod per reges virnumini coelesti cliaris:

simos fuissete tenebris impietatis emersus, ut

coelestem lucem aspiceret regem vero Emmanuelem non satis liabere illum tam divino beneficio

cum Emmanuele

socielalem ac fcedus vehe-

menterexpetiit. Istumerat,patreNatucdefuncto, David admodum adolescens, atque ob id sub tutela

constrictum tenere, nisi etiam pra?terita becu-

degens Helense

avise virili

animo

et consilio

neficia recentibus donis magnificentissime

foeminae. Legati in
tate

fuere insigni probiac prudentia vir MattbBeus Armenius, et

:

eam rem

mularet. Quia vero

virtutis insitre
ritatis

Emmanuel

illi

regia insignia,

quibus uteretur, mittebat, qutC pertinerent ad

alius ex Abassina nobilitate primarius

ii,

quo

monimentum,

et universae postelitteras

arctiusjungerent amicitiam, fidei pignus adEmmanuelem ferebant sacrosancti ligni fragmen-

ornamentum, de ea

re

publice
esset,
ef

proposuit, quibus testatum

neris illius

omnibus

quo salus humani generis olim ingemiscente rerum natura pependit. Hunc ergo Matthseum ad se recta cum socio venientem, ut

tum

ejus, in

memoriEB etiam sempiternce consecratum muinstitutum,

et

regix beneficentia;

documentum.
113. Litteris

in Lusitaniam

querquius

cum

ex India transveheretur, Albuca?tera beiiignitate, tum vero

autem

his referebat,

quo paclo

regis Joannis opera

fuisset illa

regio lumine

propter sacras, quas afferebat, reliquias, exquisitis caeremoniis, et sacerdotum occursu gratu-

Cbristiana; religionis illustrata, et e tyrannide

infestissimi dsemonis erepta, et quanta malignilate fuisset

labundus accepit,
navarchis in

et

accurate
a

commendatum

opus illud tam pra?clarum,operaan-

Cocino transmisit. Per idemferetempus,EmmanueIishortatu, Alfonsus Congi rex Henricum filium ac pra?cipuos ex eo regno in Lusilaniam, ubi ferme aliti educatique fuerant, atque inde cum honeslissimo comitatu Romam usque religionis ergo proflcisci jussit ubi magno totius Romana; Ecclesiaj gaudio excepti(augebat Ia;titiam ipsa longinquitas) sum-

Europam

quem primi parenfes e sedibus beatissimis expulsi fuerant, impeditum, quanta cura, studio, vigilantia rexinvictissimus
tiquissimiserpenfis, per

Emmanuel
inchoatum

opus, quod a Joanneregeclarissiino extiterat, perficiendum susceperat. Religionis vero Chrisfiana? disciplinam in sumnia referebat, et deinde commemorabat, qua ratione paler illius opera perditissimorum

hominum
_* Maff.
siip.

a Chrisli fide,

quam

fuerat ante pro-

1.

XII.

1.

Jo. Barr.

1.

vii.

c. 3, 6.

Osor. cl Mad.

iil.i
'

' Mafl'.

V.

0?nr.

1.

VIII.

fi08
fessus,

.TULir

TI

ANNUS
et

10.

Hac
est,

CHRISTl 1512.
aliquo in
loco
supplicaret. factus

impie

et nefarie descivisset,

ob eam
lilium,
se le-

contineret, aut ei
re nuutiata,

rem

in ipsiim

Alfonsum maximum uatu

magnus hominum motus

quod impiofatem
toriiuuuu
iestias,
e.viliinn, in (juoil

illius imilari noluissct,

multi(iue contra illius statum cuni; fratre

vellel, et

|iia'luiissi't.

C.ommemorai)at deincle

conjururnnt. Patcrillum cvocavit, ut admoneret

pulsus a patre fucrat, ct moquas in exitio pro Cliristi nomine cum

pcrtulerat, et qualiter

ne tumullum excitare
desisteret
:

summa jucuiuiilate
riente

mo-

ab ea sententia innumcrabilibus impeditum se esse diceret, nec ad patrem

sed
is

cum

se negotiis

Pansa Aquitimus) qui regnum pcr sununam injuriam occupare

fratrc (is>;rat

patrecum

ire,

neque decrelum rescindere ullo pacto vo:

luit

itaque multi ab

illo

ad fratrem deficiebant.
et

conal)atur,
Christi

cum

solis

Iriginta

sex

hominibus

Interim pater

cum

esset et senio confectus,

et

nomine

sa^pius

cum fraler illius et quomodo non copiis humanis,sed

iiostes ipsi fatebanlur,
rat, et fratcr

inclamato contlixcrat, exercitum maximum haberet,

divinis, ut

morbis oppressus

impeditus, e vita paulatim

bellum |)rofligatum fue-

discedere videbatur. Cum multi Alfonsum certiorem de valetudine patris efficerent, et eum acccrserent, ut fratris, qui copias ad occupan-

casu etiam divino caplus in potes-

dum regnum

comparabat, sceleri resisteret

ille

venerat; de cujus iiie improbitate et pertinacia supplicium jure sumpserat . lli. lusignis adeo victoria Cliristi beneficio

tatem

illius

tamen quandiu de morte patris certus esse non potuit, venire non est ausus. At ubi illum vita functum esse rescivit, nocte (sic enim mater
illum ut faceret admonuerat) in urbem ingressus est. 115. Postero die, convocatis illis regni proceribus quibus multum fldebat, in modici

qua dBemonum veterem superstitionem Congitano regno instaurare molientium tyrannis depulsa est, fusiusad Dei gloriam illusparta,
in

trandam ex ejusdem Osorii '.libro tertio repetenda videtur de Alfonsi enim regni Congitani han-edis baptismo locutus subdit lis tam salutaris atque repenlinaj conversionis initiis sem; :

piternus hostis generis

tione repugnavit,

alium regis filium

humani magna contencamque rem gerendam nomine Pansam Aquitimum,

ad

campi planitie, ('lua; ante regias a;des erat, orationem Iiabuit, qua jus hsereditatis, quod obtinebat, et humanitatem, qua suis consulebat, et fidem qua erant illi omnes obligati, prudenter
exposuit, et ad fidem et officium oinnes cohorIlli, quod faustum felixque esset, Alfonsum regem contiiuio salutant, eique musicorum instrumentorum concentibus, et maximis

tatus est.

qui a Christianffi religionis sacris vehementer

abliorrebat, instigavit,

gionis averteret

utpatrema studio relifacinus esse indignum clami-

clamoribus de regni majestate

gratulantur. Id frater

et

amplitudine

deorum simulachra convelli, fana, qua; fuerant ad illum diem sanctissima, violari. Ad ha>c rex molestissime ferelabat instituta patri;e deseri,

cum

accepisset,

cum jam
duplicem

magnas circum

se

copias haberet,

homines religiosos concubinis interdictum nec usuni illi nisi lantum unius
bat esse sibi per
;

uxoris legitimse concedi

et ipssD

mulieres

cum

cernerent se regis conjunctione destitutas, et de honore in quo fuerant dejectas, regem per se
et

aciem instruxit, et in fratrem recta contendit. Alfonsus perexiguo militum numero stipatus erat quos tamen ad spem victoriae vehementer excitavit, adhorlatusque est, ut flrmissime crederent, coeleste auxilium eis minime defuturum facillimeque maximos exercitus a paucissimis
;

per regni proceres sollicitabant, et ut

eum

sententia deducerent

maxima opera contende-

bant

accedebant augures atque venefici, qui apud gentem illam in summo honore fuerant, qui minas a diis proponebant, diraquesupplicia
:

hominibus Christi ope defensis profligari in eoque loco fratrem expectavit. At frater magno cum impetu in eum invehitur, tantaqueerat sa;

denuntiabant
scivissent.

illis,

qui a pristina religione deperditis

Cum vero Alfonsus summa vi

impurorum conatibus obstitisset, acerbissimum patris odium in eum concitaverunt, in eamque fraudem regem impulerunt, ut crederet sibi a
filio

insidias comparari. Itaque

;

eum

in ultimos
filio

regni fines relegavit

indulsit,

et

quantum

scelerato

nubis modum umbram Alfonsus quamvis fortiter dimicaret, omnem tamen spem habebat in Dei pra;sidio collocatam itaque maximis vocibus Christi numen invocabat, et opem Apostoli Jacobi, quod Hispanos facere in bellis acceperat, implorabat, et has voces magna contentione idcntidem repetebat; necillumspes in Christo reposita fefellit; hostes enim subito timore pergittarum copia, ut
in

efficere videretur. At

tantum dereligionis Christian studio

sed

culsi terga vertcrunt, et

cum prima

acies se in

cum fraudes dejecta; fuissent, rex filium in pristinum honoris gradumcum ampliremisit
ficatis
:

fugain conjiceret, secundam aciem impressione facla perturbavit, atque similiter fugere compulit

opibus revocavit.

Is

autem

instinctus di-

vini spiritus appuJsu in terris sibi a patre

commissis capile sanxit, ne quis simulachrum aliquod fallacissima religione dedicatum domi
'

ac frater exanimatus metu, cum insilvas se abdere voluisset, in cippum incidit; sic enim appcllant instrumentum ad feras capiendas in silvis appositum et ibi captus cst cum duce,
:
;

Osor.

1.

111.

quem secum propter virtutis militaris opiuionem conjunxerat. Is dux cum se captum anim-

JUm
adverleret
,

II

ANNUS
,

10.
se

CHRISTI 1512.

609

niisit

ad regein

qui diceret
se

mortcm minime

depreeari,

quam

meruisse

judicabat; hoc tamcn per illuni summum Deum, quem rex ipse colebat, orare, ne se pateretur adsupplicium tradi.antequamChristianusfieret: de viia hac exigua miseriis innumerabilibus

circumvallata minime soUicitum esse ab illa vero sempiterna ne prorsus excluderetur, id maxime formidare. Addidit pr^terea tantam homi;

quia Jacobus Aposlolus, cujus opem, ut Hispani eodem pradio frequentor imploravimus, in acie perspectus hostes exterruit cjusdem Apostoli species, voluit ut in eisdem insignibus insculperelur. Pncterea ut amoris conjunctio, quK nobiscum cum illo est, illustri signo consignari possit, regum Portugallensium insignia,
faciunl, in

quae quinque scutis in crucis formam dispositis continentur, reliquis signis admiscuit iis enim
;

num
se

multitudinem a tam paucis hominibus

;

quinque scutis Christi oplimi maximi vulnera

designantur, qua? in cruce pro
salute
pertulit
:

nullaratione vinci atque superari poluisse sed magnam militum copiam in equis insiden-

humani generis

tem, etcrucibus insignitam, tantaque luce splendentem, ut omnium oculos perstringeret, in prwlio conspexisse, cujus melu perterritus terga quare se minime repente dare coactus sit
:

Portugaliae

cum enim Alfonsus primus rex cum quinque regibus Saracenis

maximo

exercitu constipatis confligere in Lusi-

dubitare, solius Christi

numen summafide

esse

sempiterna pra?dicatione celebrandum. Alfonsus vero non modo pio illius postulato satisfecit, sed ctiam vivum conservavit, fidelique illius opera multis in locis usus postea fuit. At frater partim ex vulneribus, quibus in praecipiti ruina percussus fuit, partim ex dolore et, quod fuit intra paucos dies mortuus est

colendum,

et

unde auxilium precibus speciem ejusdem quinque vulneribus illustratam oculis atque mente conspexit, innumerabilemque hostium multituditania voluisset, in coelo,
efflagitabat, Christi

nem

Christi numine confirmatus occidit, et ea de causa illa insignia ad memoriam posteritatis assumpsit. Itaque modis omnibus rex singulari
pietate praeditus,

cum

haec ad nos

regiae stirpis insignia misit,

tem admonere

voluit, ut in

tam praeclara nostram posteritabellis non humanis

praesidio niteretur.

multo funestius, nuUa ratione potuit a suscepti sceleris et impietatis pertinacia dimoveri . Hactenus Osorius de victoria, quam apud Congitanos

viribus, sed divino Christi

commendatam
;

ffilernitati

Alfonsus rex

publicis litteris voluit

perstringlt
:

mox

reliqua

continebantur tl6. Exponebatdeinde, (nimirum Alfonsus rex Congi,) quo consilio Petrum suum cognatum, qui unus erat ex triginta sex hominibus, qui illi opem attulerant, ad regem Emmanuelem legaverat ex quo Petro intellexerat in Lusitania, regis ipsius amplissimi jussu, vota pro Congensis regni salute, et AJfonsi ipsius fide
Osorius, quae in
iis
:

Pro his tantis beneficiis Emmanueli regi fratri nostro charissimo gratias immortales agimus neque solum fratrem el patronum agnoscimus, sed omnes regni opes, atque adeo vitam pro illius dignitate profundere parati sumus qui tamen, quamvis omnia, qua; possumus, illius gratia faciamus, nuUam tamen partem illius erga nos meritorum officiisnostrisassequemur. Reliquum igitur erit, quando nos parem gratiam
;

referre

non possumus, ut

rexille

summusatque

set insignis charitatis

persoluta fuisse, quo nullum clarius extare posindicium ; itaque se non

Cliristi

sempiternus, in cujus honorem Emmanuel haec tam praeclara opera molitur et effecit, illi praemium divinum atque sempiternum constituat nostros autem liberos et cunctam posteritatem
:

solum pro templorum

sanctissima religione,
si

pro

obtestamur
nostro

admonemus

et

pro jure
illis

sanctitate, proEcclesiae sanctionibus

jubemus

haec insignia gestare,

etiam scuta

necem

et

cruciatum,
;

opus

ila fuisset,

minime

recusaturum
amplitudine
timus,

verum
:

et

pro regis Emmanuelis

salutis

distinguere, litteras consignare, signa in bellis intertexta praeferre, semper animo atquc mente
recolere, quae perilla designantur,

omne discrimen

aditurum.

utsicmemofreti Christi

Adjiciebat deinde

summisque

Ut autem magis nos rex oplaudibus in omni seternitate

riam ad
tanles

pietatis et justitiac

recordationem exci-

de hostibus suis victoriam

praedicandus, sibi devinciret, misitadnosvirum nobilissimum cum muneribus et ornamentis,

praesidio consequantur.

Sed quia more etiam

nos esset voluntate declarabant et quia est in more positum, ut Christiani reges insignia gestent ad posteritatis memoriam propagandam, etmajestatem regiam insigniter illustrandam, Yoluit idem rex in hoc etiam plurimum nobis suae benignitatis impertire. Scutum enim nobis misit primum quidem crucesignatum, ut animo recoleremus victoriam quam Constantinus imperator, cruce in caelo perspecta, de hostibus suis consecutus est, ne unquam ab animis nostris memoria victoriae,
quse satis
in
;

quam propensa

receptum est, ut egregia facta nobilitentur, et homines, qui meritis suis in locum altiorem
ascendunt, posteritati suae virtutis
pra?beant, ideni rex

memoriam
nobilitatis

Emmanuel

alia

insignia nobis misit, quibus

illis

genus eorum ex

sex et triginta, qui valde strenue se gesse-

runt, in eo pra^iio,
fratris

quo Christi pnrsidio muniti impetum contudimus, illuslrare possem,

illius

quod etiam impulsi monitis

;

exequimur,

ul hoc virtutis praemio multi ardentius in studium virtutis incitentur ut ita non solum in

quam

similiter

adepti sumus, elaberetur.

XX.\.

Et

hac vita contra hostiles impetus muniamur, sed etiam in futura bonis sempiternis frui possimus.
77

ANX.

TOMUS

Rayn.

XI.

610
117.
'<

lULII

II

ANXUS

10.

CHRISTI 1512.

His

lilteris in

publico propositis, et

ab omni cultu humanitatis abhorrentem, nonbeneficenfia et Numinis dono atque muuere in tantum piefatis studium excitari potuisse ct idcirco illas ^'Efhiopiae recentes post tam mulla saccula
nisi cffilesti

in

totum rcgnum exemplis earum ad principes

quadam

missis, .\lfonsus decrevil

quam

gratus esset in

praescntissimi

Emmanuelem
Emmanuele

testificari

fuerat admonitus,

1'etrum deinde, ut ab ad Pontificem

maximum

autem duodecim viros Emmanueli vero magnam vim eboris, et munera quibus illa regio abundat dono misit: duodccim pratereanobiles
iegavit. Petro

nobiles comites adjunxit.

primitias gratissimis animis accipiendas esse decreverunt. Haec quidem Emmanuel ad ^thiopia> religionem firmius sanciendam designavif afque consfituit . Porro Alfonsum summa feli-

pueros

cum

Petro in Lusifaniam venire jussit,

litteris

qui simili ratione fuerunt

instituli.

et

moribus
in Lusi-

Emmanuel, postquam Petrus

illi

Henrico Alfonsi regis filio, et reliquis viris e nobilitate delectis, omnia, quae ad iter erant necessaria, prspbere large atque munifice jussit. H fuerunt RomEe a Pontifice et ab omnibus Ecclesiffi principibus benigne et comiter accepti litteras deinde Pontifici regis Alfonsi detulerunt; illaruin sententia hoc continebat, se primum Joannis boc nomine Secundi, Portugalliee regis, opera, cum regno fuisse e potestate daemonis et e turbulentissinii erroris tenebris in libertatem et in lucem vindicatum
rediit,
et
:

taniam

annis quinquaginta regnum gessisse populos ad studia pietatis incitasse, regium decus Apostolico munere ornasse, frequentes ad Congifanos de pietate et justitia, de divini judicii severitate, de sempiternae vita; praemiis, de Christi disciplina conciones habuisse, tradunt
citate
,

scriptores
mis.

'.

119. Antonii

Claudiraushunc annum insigni facinore

nimirum Antonii
ex Socotora^
Laurerii Mino-

Lawerii MlnoritcB nobile

faci-

viri .Vpostolici,

rifae,

qui

cum

insula

una cum

prffisidiariis Lusitanis,

qui arcem proregis In-

diarum jussu ob exiguum militum numerum everterant, rediret in Cambajae ora, naufragium
passus, atque in servitutem traditus, sanctimo-

deinde regis Emmanuelis studio

in

et

sumptibus

ejusdem sanctissimae religionis dlsciplina progressum, clarius leprae deformitatem, qua

fuerat antea deformatus, agnoscere, et pristinum

errorem

et

amentiam vebementius

detestari, et

pro beneficio, quo mirabilibus signis a Deo perductus in pietatis splendorem extiterat, perpetuo se Deo gratias acturum, neque tam divini munesed quoris memoriam unquam depositurum
;

specimine Mahometanos ita ipsum ac sociosliberos dimiserint Cum jamdiu , inquit Maffeus, in eo servitio degerent, atque ad eos eximendos accederet nemo, Laurerius omnium consensu delectus
nia?

suae egregio

perculit, ut
<<

est,

qui

Goam
si

de redemptione confenderet ea

niam

intellexisset, esse Cbristi

summum

in ter-

certum diem bona fide rediret; atque ejus reversionis quasi obsidem et pignus ille sacrum cingulum relilege, ut nihil transegisset, intra

ris vicarium, unice colerent, et cujus jussa tanquam cselestia atque divina sequerentur, ne se a reliquorum principum Christianorum communione segre-

quem omnes

Christiani principes

quit regi, testatus professionis suac ritibus at-

garet, et aliqua in re

a pietatis via deflecteref,

sancfis in

haud minimam sanctimoniae que insfitutis partem horrido in illofune consisfere. Ut Goam pervenif, absente per id tempus praetore, nihii decidi super tanta re potuit; ita infecto negotio
,

Romam

fllium

suum Henricum jam

protinus, uti receperat, in

Cambajam

revertit.

Lusitania

eruditum, et Petrum cognatum suum, virum cujus prudentiae atque probitati

litteris

valde confideret, se niiltere sfatuisse, ut ipsius Alfonsi nomine pedes illius oscularentur, et regnum universum ipsius Pontificis voluntati et

QucE res tanfaadmiratione regem affecit purpuratosque, ut confestim sine ullo pretio, quin etiam ornatos lautosque Lusitanos benigne dimiserint. Neque id niodo Laurerii virtus et
sanctitas consecuta est,

verum etiam apud

utilitate

illas

imperio dicarent; nec enim tempore commissurum, ut obsequio et piefafe erga sanctam Romanam Ecclesiam ab ullo Christiano principe vinceretur. Pauca deinde adjiciebat, quae ad fidem legatis habendam, et postulata quadam ad religionis causam necessaria facilius impetranda pertinebant. 118. Legatio benigne fuit accepta, et postulatis egregie satisfactum considerabant enim et Pontifex et cardinales gentem barbaram, et
se

unquam

ullo

nationes non parva

bitalis

cum
et

existimafionem

egregiam profamam nomini Lusitaegregio

nico peperit. Sane

quam

documento

non solum ad

conscientiae fructum et officii re-

ligionem, sed etiam ad opes etgloriam constantia promissorum et fide, nihil in rebus humanis
esse praestantius .

Osor.

1.

iii. et Mair.

I.

i.

FIXIS TOMI TRIGESIMI.

narri-Uucis.

Ex Typis CffiLESTiNoncM.

BniTa,v.\D.

Si
?^-.'''

- Jrr-

:?