Digitized by the Internet Archive

in 2010 with funding from

University of Ottawa
http://www.archive.org/details/bibliothquedel63ecol
<t'll
BIBLIOTHQUE
DE l'cole
DES HAUTES
TUDES
PUBLIEE SOUS LES AUSPICES.
DU MINISTRE DE L'INSTRUCTION PUBLIQUE
SCIENCES PHILOLOGIQUES ET HISTORIQUES
SOIXANTE-TROISIME FASCICULE
TTTDF.S CRITIQrF.S SUR LES SOURCES DE L'IIISTOIRE MROVINGIENNE,
DEUXIME PARTIE : LA COMPILATION DITE DE FRDGAIRE
PAR M. GABRIEL MONOD, DIRECTEUR A L ECOLE DES HAUTES TUDES
ET PAR LES MEMBRES DE LA CONFRENCE D'IHSTOIRE.
PARIS
F. VIEWEG, LIBRAIRE-DITEUR
67, RUE DE RICHELIEU, G7
1885
TUDES
CRITIQUES
SUR LES SOURCES
L'HISTOIRE MROVINGIENNE
TUDES CRITIQUES
SUR LES SOURCES
L'HISTOIRE MROVINGIENNE
M. Gabriel MONOD
DIRECTEUR A LCOLE DES HAUTES TUDES
ET PAR LES MEMBRES DE LA CONFRENCE D'HISTOIRE
DEUXIEME PARTIE
LA COMPILATION DITE DE FREDEGAIRE
PAU M. Gabriel MONOD
PARIS
F. VIEWEG, LIBRAIRE-DITEUR
67 RUE RICHELIEU 67
1885
l-h&l^'
L'tude critique qui sert d'introduction au texte de la
compilation dite de Frdgaire sera prochainement publie
avec une pagination en chiffres romains. Elle formera un
fascicule qui devra tre reli avec le texte.
Le texte que nous publions est la reproduction du manus-
crit de la Bibliothque Nationale de Paris, fonds latin 10910,
source unique de tous les autres manuscrits connus de la
compilation.
Paris, mai 1885.
G. MONOD.
TEXTE
FREDKGAIRE.
COMPILATION DITE
FREDEGAIRE
REPRODLXTION LITTRALE DU -MS. 10910 DU FONDS L ATI.N DE LA BIBLIOTHQUE
NATIONALE.
BREVIARIVM SCARPSVM EX CHRONICA EVSERir, HIERONIMI, ALIORVMQVE
AVCTORVM A QVODAM ADATIO \
I. De inicium mundi, quod lioino primus Adam condetus est.
II. De diluuium quod factum est.
III. Diuisio terrae tribus filies Noe.
IIII. De confusione linguae gencium'septuaginta et duo.
^
V. De gentes quae fueruiit ex gnre Sein, Cani, et lafed.
YI. De gentes nominatem in qua parte unaqueque consedit.
VII. De dclarationem habetaciones gencium.
YIII. De nomina insolarum quae sunt princepalis.
YIIII. De nomina gentium ubi nuper consederunt.
if
X. De nomina montium et flumina magnorum.
XI. De filies Noe in trebus partebus saeculum trepertitum.
XII. D^ inicium ordenes generationes Abraliae.
XIII. De egressionem Israhel ex AEgypto et ingressum eorum in
terra Canaan.
^^
XIIII. De inicium regum Israbel.
XY. De captiuetate quem Nabagodonosor rcx de ludaeis fecit.
XYI. De regressione ludaeorum Hierusolimis per Girum.
XYII. De passionem Domini et pa<ca.
XYIII. De reges Persarum et tempore Gyri.
o()
XYIIII. De nomina creaturae Adam.
XX. De transmigracionem Babilloniae.
XXI. De nomina profetarum.
XXII. De nomina regum Israhel.
XXIII. De Macedonum rgis iuxta Alexandrinus.
12.')
XXIIII. De inicium imperatores
'.
XXV. De episcopus Uomensis ^
XXVI. Post baec scarpsum ab Adam usque Noe, a Noae usqu
Abraham, deinde iudecum *, post liaec regum Israhel, et AEgyp-
tiuin,
*
et inperatori

Roinanorum usque AEraglium ^
*
Ce titre a t ajout au LV s. au-de^aini des deu.r premires pages, cl celte pre-
mire table tout eutirr parai! ajoute (tprs coup. -
inicio iiniieratorum ' opis-
copis Romanis Mudicum '' AEgyplioruin
*'
inperatorum ad Eratrlium.
LIBEH GENERATIONIS.
I
'.
Ab Adam usque ad ordinem quae conteiietur iiij huius uolu-
mine libri.
II. Denumeratio temporum et annorum. Generationissaeculi usque
in huncdiem.
5 III. Terrae diuisio tribus filiis Noe.
IIII. Declaratio gentium, quae ex quibus factae sint, et quas singuli
terras et ciuitates soriiti sunt.
V. Quantae insolae clare, qui ex quibus gentibus transmigraueruut.
YI. Quod
^
flumina nominata.
10
VII. Quod
'
montes nominati,
YIII. Quod
*
iudices, qui quod annis populum iudicauit.
VIIII. Quod
^
rgis in tribu luda, et quis quod
^
annis regnauit.
X. Declaratio paschae, et quis quando seiuauit ex temporibus Moysi
usque in bunc diem. (f.
1, v".)
i5 XI. Rgis
^
Persarum a Gyro, et quis quod
^
annis regnauit.
XII. Rgis
'
Macedonum ai) Alexandre, et quis quod
*'
annis re-
gnauit.
XIII. Imperatores Romanorum ab Augusfo, et quis quod
*-
annis
regnauit.
^0
XIIII. Tempore
*^
Olympiadum ab Ipito usque in praesentem Olini-
piadem.
XV. Nomina patriarcharum a
^''
generatione
'^
;
nomina prophetarum.
XVI. Mulieres prophetissae.
XVII. Nomina regum Hebreorum et rogum qui in Samaria regnauo-
25 runt supra decem tribus, et quis quod annis regnauit.
XYIII. Nomina sacerdotum.
XYIIII. Nomina emperatorum Romae, et quis quod annis praefuit.
'
Les chiffres ont t ajoutis aprrs coup.
2
d
^
(\not
"^
reges
"^
quoi
^
reges
^ quot
10
reges
"
et
*^
quoi
*^
tempora
'
ac.
'"
generationes.
Quoniam qnidcm oportit instructum esse ueritalis, necessariiim
exaestemaui, frater carissime, hoc in breue de sanctis scripturis
facere sermones ad conroborandam doctrinani, ut per paucas enar-
rationis, (f. 2.) non sine causa inquisitas, uirtutes ueritatis cilius
5 agnuscamus,abscidentes prius indoctorum generatam conteutioneni
quae obumbrant
*
sensum huiuscemodi indoctum edoceat. Summa
autem cum industria peruidere cupientes iuxla ueritateni cognus-
cemus gentium diuisionem, et parentum denumeratam generatio-
nem, inhabitationes quoque, tempora et bellorum commissionis, et
1 iudicum tempora, despensationes et regum annos et prophetarum
tempora, quia et et quibus regebus
^
nati sunt, quales captiuitates
populi, quibus regibus, et quibus iudicibus contigerint, quiquesacer-
dotes quibus temporebus fuerint, et quae diuisio et quae per-
ditio facta sit, quo autem modo generatio seminis Israhel de patri-
i5 bus in Ghristo conplela sit, et quod quantique per quanta (f. 2, v.)
tempora dinumerentur anni a creatura saeculi usque in hune diem.
Extimauimus autem, incipientes a Genesi, iuxta uerbum
'
ostensio-
nem, sicut expetit, declarare, non ex nostra quadam parte, sed ex
ipsis sanctis scripturis testificari
;
bine occursionem arripientes iuxla
2o
ordinem de Genesi sermonem facimus.
EXPLICIT PRAEFAIO. LXCllTr NAIIP.ATIO PRAEFATIONIS. FILI SEM .
Liber generationis hominum. Quo die fecit Deus Adam, ad ima-
ginem Dei fecit eos. Vixit autem Adam ann. cxxx, et genuit Seth.
Vixit autem Seth ann. ccv, et genuit Enos. Yixit Enos ann. cxc,
et genuit Gainan. Vixit Gainan ann. clxx, et genuit 3Ielelehel. Vixit
Melelehel annos clxii, et genuit Tharelh. Et uixit Thareth (f. 3.)
ann, clxii, et genuit Enoch. Vixit Enoch ann. clxv, gennuil Ma-
tusalam. Vixit .Alatusalam ann. cxvii, et genuit Lamecb. Vixit La-
mecb ann. ci.xxxviii, et genuit Noe. Et erat Noe annorum d,
*
genuit trs filios : Sem, Kam, et laplit.
Post annos autem c postqnamgenitusestSem, (il (hluuinm, cum
esset annorum sexcentorum Noe. Fiuut ergo, ab Adam usque ad di-
*
nl)Uiiil)!-al
- iVLiilcas
^
ucraiii
'
et
".
luuium generationis xi, anni ccxlii. Iste siint generationis
*
Sem,
Sem ciim esset ann.
-
c Arfaxat ann. ii post diliiiiium
;
et iiixit Ar-
faxat ann. cxxxv, et genuit Cainan, YixitCainan ann. cxxx, et genuit
Sala. Vixit Sala ann. cxxx, et genuit Eber. Yixit Eber ann. cxxxiiii,
5 et genuit Falech. Vsque ad banc
^
generationes y,
ann. dxxviiii; ab
Adam generationis xv, anni sunt iTdcclxxi. (f. 3, v.)
Deuisio teri'ae tribns lliis Noe. Post diluuium Sem, Kam, et
lafelb, triuin fratrum tribus deuisae sunt : et Sem quidem primo-
genito a Persida et Bactris usque in India longe usque Rinocoriris
10 est; Kam autem secunda a Rinocoriris usque Cariraat. lafetb au-
tem tertio a Media usque Gadira ad Borram. Habet autem lafeth
flumen Tigridem, qui diuidet Mediam et Babylloniam
;
Sem autem
Eufratam, et Kam Geon, qui uocatur Niius.
Confuse sunt autem linguae post diluuium. Erant autem quae
i5 confusae sunt linguae lxxii, et qui turrem aedificabant, erant
gentes lxxii quae etiam in linguis super faciem totus terrae diuisae
sunt. Nebrot autem gygans, filius Chus Ethiopy, in escam Mdis
uenandosubmenistrabat* bestias in cibum.
Yocabula autem lxxu
^
liaec sunt. Filii lafeth : Gamer, (f.
4.) ex
!>o quo Cappadoces, Magog de quo Geltae
^
et Galatae
\
Made de quo
Medi, luan de quo Greci et Hiones, Thobel unde Ettaliensis, Moroc
unde Yllirici, Tyras unde et Traces, Cetthin unde Trociane, Frigiiae,
Macedones. Et filii Gamer : Ascanaz de quo Sarmatae, Rufan dae quo
Sauromatae, Togor de quo Armini. Et fdii luuan :
Elisan inde Siculi,
25 Tharsis ex quo Hiberi, qui et Tirreni, Cythii de quo Romani, qui et
Latini, Rodiuiui et Priami

omnes xy. De bis exteterunt insulae gen-
tium, sunt autem Cypri ex Gythiensibus. Ex lafeth siquidem inueni-
mus et eos qui sunt ad Borram ex ipsis de ea tribu Cythiensium.
Sunt autem ex ipsis etiam gentes quae sunt in Etiada, praeter eos qui
on postmodum aduenerunt ibi
;
rgis qui babitauerunt (f.
4,
y.) ciui-
tatem quae apud Grccos bonoratur Athenas, et Thebateorum, quo-
niam Sidoniorum sunt hii habitatores, et quicumque sunt alii simi-
liter post baec apud Helladam transmigrauerunt
;
cognuscemuS
autem baec ex lege et prophclis. Erant ergo de lafeth ad confu-
55 sionem turris tribus xv, et lieae gentes lafeth a Media usque Yes-
perum Oceani diffusae sunt adtendentes usque ad Borram. Hii
1
generalioncs
-
C geimil
'
lunic
* subiniuisirabat
'
iaxu niioruin '' Gcl-
thae Galatliae.
filii lafeth : Medi, Albani, Gargani, Arrei, Armoeni, Aiiiaiones,
Choli, Corzeini, Benaginae , Cappadoces , Padagonis , Mariandeni
,
Tibarensis, Kalibes, Mossynnoli, Gholchi, Melanceni, Sarmatae
,
Saurobace, Meothes, Scitbes, Taurii, Traces, Bastarni, Illuri, Me-
5 donis, Hellnes, Greci, Libles, Histri, Vieni, Dauni, Dapues, Kalabri,
Opici, Latini (f.
5.)
qui et Romani, Tirrini, Galli qui et Caltae,
Libiestini, Celtiberi, Heberi, Galli Aquitani, Illurlani, Basanotes,
Gyritani, Lusitani, Voccei, Guniensis, Brittonis qui et in insulis
habitant
;
qui autem eorum nouerunt litteras hii sunt : Heberi, La-
lo
tini qui et uocantur Ron:iani, Hispani, Greci, Medi, Armoeni.' Sunt
autem fines eorum ad Borram usque Gadira, a Pudameda fluuio
usque Mastusiadilion. Terrae autem eorum hae sunt : Media, Al-
bania, Amazonia, Armoaena minor,^ Armoenia maior, Gappadocea,
Paflagonia, Galatia, Gollis, Indice, Bosforina, Mediaderis, Sarmacia,
i5
Tauriana, Schitia, Basternia, Trachia, Macedonia, Dalmatia, mollis
hessalia, Locria, Boetia, Betoia, Attica, Achaia, Pellinia quae
appellatur Peloponensus, Acarnea, (f. 5, y\) AEpirocia, Ylliria, Eu-
cbnitis, Adriace ex qua pilagus Adriaticum, Gallicia, Lusitania,
Ilalia, Thugene , Massilia , Geltes, Gallia, Ispano Galia, Vberia,
^'j
Hispania maior; hucque dfinit terra lafeth usque ad Brittanioas
insulas, omnes ad Borram respicientes. Sunt autem his et insulae
iste : Brittanice, Sicilia, Euboe, Arlodoscius, Lesbus, Getera, la-
cinctus, Gefalenia, labech, Gorchira, et Gyclates insulae, et pars
quaedam Asiae, quae appellantur lonia. Flumen est autem his
y-")
Trigris
'
diuidens inter Mediam et Babylloniam; hii sunt fines
lafeth. Filii autem Cham : Ghus ex quo Etpes, Metram ex quo
AEgyptii, luit de quo Troglodiaeae, Ganhaan de quo Afri et Fi-
nices. Et filii Ghus : Saba, AEuigilat, Sabat, Regma, et Saba-
chata. Filii autem Regma : Saba (f. 6.) et Dedan , et Ghus
^'>
genuit Nebroth , et AEgyptiorum patriae cum Estraim patrem
ipsorum vni. Dicit enim et Meslraim genuit Ludiin unde Lidii,
Enemiin de quo Paphyli , Labain de quo Laboes , Neploin et
Patrosonim unde Gretis, Gasloin unde Licii, unde exieruut Phy-
listini , et Gaptoroin unde Gilices. Gananeorum sunt patriae
cum ptre eorum xu. Dicit enim et Ganaham genuit Sidona pri-
''^
mogenitum ex quo Sidoni, et Cetheum, et Hiebuseum, et Amor-
reum, et Gergesseum, et Auruchaeum, et AEueum, ex quo Trepo-
*
Armooui
-
Aiiiioaona ''Titiris.
litae, et Araeneum, et Aradium, iinde Arain, et Samaiieiim, et
Amati unde Amatus. Est autem habitatio eorum a Rinochoriris
usque Gadirat. Ex his autem nasantiis reges vel gentes : AEthiopes,
Trogloditae, Aggei, Isabin, Hictiofagi, Bellaiiii, (f.
6, v".) AEgyptii,
5
Fimces, Libies, Marmarede, Carifallitae, Misii, Moyssinnoeti, Eri-
ges, Magones, Bittinii, Nomades, Licii, Mariandeni, Pamphyli, Myri-
sudi,^ Pysidmi, Lycalli, Gylices, Mamnisii, Cretae, Magartae, Numi-
dae, Macrones, Nasomones; hii possident AEgyptum usque ad
Oceanum. Sunt autem insulae in bis communis haec : Gorsola,
j,,
Lupadus, Gaudius, Meletae, Gercenna, Menis, Gardinia, GaUita,
Gorsona, Gretae, Gaulus, Reda, AEtbera, Gareacus , Aslipalatius,
Lesbius, Temedus,
-
Ymbrus, lassus, Ghobus, Ghinidus, Nisurus,
Inigistae^ Geprus. Qui autem eorum sunt litterati hii sunt: Finices,
AEgyptii, Pamphyli, Eriges. Sunt autem fines Gham a Rinochoriris,
j5
(juae diuidit Syriam et AEgyptum, usque Garira in longum. Nomina
autem gentium haec sunt (f.
7.) : AEgyptus, AEthiopia quae ten-
dit aduersus Indinm, et altra Ethiopia, unde profeciscitur flumen
AEthiopum , Erytra quod est rnbrum adtendens ad Orientem
;
Thebiae quae extondit usque Gyrinem* Marmaris Syrtes, habens
2Q
gentes: Nasomonas, Macas, Tantameos; Libia, e qua Lypti extendit
usque minorem Syrtem; Numidia, Masseria, Mauritaniam quae
extendit^ Herculeas, quod est Heracleoticas stellas contra Ga-
diram. Habet autem ad Borram maritimam Gyliciam, Pamphi-
liam, Pysidiam, Misiam, Licaconiam, Erigiam, Kamaliam, Lyciam,
^5
Cariam, Lydiam, Misam aliam, Troadem, Aolidem, Pitiniam uecte-
rem
, Erigiam : alciorem, Habet etiam insulas bas : Sardomam,
Gretam, Gyprum , et flumen Geon, qui appellatur Nilus (f. 7, y\)
diuidit autem inter Gham et filios lafeth usu uespertiiii maris.
Haec mdia Gham generatio. De Sem autem, seniore filio Noe,
5o
tribus cogniti xxv. Hii ad Orientem inhabitauerunt fHi Sem : Ebam
de quo Elimei
\
et Assir de quo Assiri, et Arfaxat unde Galdei, et
Ludiin unde Lazonis, et Aram unde Gytes priores : hos excidit
Abraham. Et filii Aram : Osceun de quo Lidii, et Gaster de quo
Gasfini, et Mosoc unde Massini. Et Arfaxat genuit SaLam
;
Salam
33
genuit Heber, unde Hebrei; et Heber nati sunt duo filii : Falet el
Deboc , unde ducitur genus Abraham
,
et Tacten et Lectan. lectan
autem genuit Helmo de quo Indii, et Salef de quo Bactriani, et
^
Mynsudi
'
Tenediis
'
Ingistae

Cyrinen
^
nsquc H.
''
uetereai
"
Uelinici.
10
Asarmoth de quo Arabes priores, et Cyduran de quo Kamei, et
Derra de quo Mardi, et Ezeh de quo Arriani (f.
8.) et Declam de
quo Cydriisi, et Gebal de quo Sciti prioris, et Aljimelech de quo
Hyrcani, et Sabat unde Arabi primi , et Eufer de quo Armoenii, et
5 Euuilat unde genus fuit Helii, omnes Bactriani. Omues autem de
tribu filiis Sem. Noe
\
sunt lxxii. Omnium autem filiorum babitatio
est a Bactris usque Inocoriris
"^
quae diuidit Syriam et AEgyptum,
et Rubrum mare ab ore Arsinoes quae est Indiae.
Haec sunt autem quae sunt factae ex bis gentes : Hebrei
10 qui ludaei, Persae, Medi, Paenes, Arriani, Assirii, Indii, Magardi,
Parti, Germani, Helimei, Cessei, Arabes primi, Gedrosiae, Scitae
',
Arabes ultra, sapientesqui dicuntur Gymnosofistae, nudi^sapientes.
Habitatio autem eorum usque Rinocborusa et Cylicia. Qui autem
eorum nouerunt litteras hii sunt : ludaei, Persae, Medi, Chaldaei,
i5 Indi, Assirii. Est autem habetatio eorum, id est fdiorum Sem, in lon-
gum quidem, ab India usque Rinocborura
;
lata autem, a Persidae
et Bactris usque ludiam. (f.
8,
y'.) Vocabula autem eorum haec
sunt : Persis, Bactrianae, Hyrcaniae, Babilonia, Cordulia, Assiria,
Mesopotamia, Arabia uetus, Alimadas, India, Arabia eudemon, Coele-
20 syria, Gommagena et Finicia, quae est fdiorum Sem. Gentes autem
quae linguas suas habent, haec sunt : Hebrei, qui et ludaei, Assirii,
Chaldaei, Persae, Medi, Arabes, Madiam
\
Adiabeneci, Tadenici, Ala-
morsyni, Sarracleni, Magi, Caspii, Albani, Indi, Etiopbis, AEgyptii,
Labis, Cetthei, Ganauei, Ferezei, Euei
^
Gergessei, Gebraei, Idomei,
25 Samaritae, Foemces, Syri, Gaelices, Tarsensis, Cappadoces, Ar-
moenii, Hibeni, Libram, Scitae, Sotchi, Sanni, Bosforani, Asiani,
Hisauriensis, Lycaonis, Pysidae, Galalae, Paflagonis, Frigis, Achaia,
Thessali, Macedonis, Traces, Misi, Bessi, Dardani, Sarmatae, Germani,
Pannonii, Peones, Norici, Dalmatae, Romani qui et Latini, Lygires,
r,^
Galli qui et Celtae, Aquitani, Bruttanni
', Ilispani qui et Terreni,
Mauri, Baccuates, et Massennas, (f. 9.) Getuli, Afri qui et Barbaris,
Machizei, Caramantes qui et Marmaredae, qui usque AEthiopiam
extendunt.
Nocessarium autem putaui ut inbabitationes gentium et cogno-
.-:, minationes declarari. Inripiam autem ab Oriente. Persarum et Me-
(lurum inbabitatorcs : Parti et uicinae gentes pacis usque Siriam
'Filii Noe MUnoconris ascitliao
*
nodi covr. cft Medi
^ Madiani
^
Enci, Amor-
rei
'
Mrvllaniii.
11
coele
;
Arabiim inliabitatoruiii : Arabes eudemones, hoc eniin nu-
mine appellantur Arabia eudemones; Ghaldeorum inhabitatores Meso-
potamini
;
Madianensium inhabitatores Gynedocolpitae, et Trocoditae,
et Ictiofagi. Grecorum aiitem gentes uocabula quinque : lonas, Arca-
5 des, Beoti, AEoli, Lacones. Horum inhabitatores fuermit : Pon-
tici, Bitini, Troes, Asyani, Gari, Legii, Pamphyli, Gyrenei. Et insiilae
plures, id est Gyclades quidem xi, quae Mirti
*
pelagum continent
;
haec sunt autem nomina eorum : Andrum, Tenuem, Tho, Naxus,
Geos, Gyariis, Syfnus, Ranea, Gyrnos, Maraton. Smit autem et aliae
10
insuies maiores xii, quae etiam ciuitatis liabent plurimas (f.
9, v.),
quae dicuntur Hispotes, in quibus habitauerunt Greci
;
haec sunt
autem nomina eorum : Euboea, Gretae, Sicylia, Gyprus, Gons, Sa-
mus, Ghodus, Gyus, Tapsus, Lemnus, Lesbus, Samotraces. Est
autem a Boetia, Eoboea, sicuti ah loue lonides ciuitates xvi
;
hae :
i5 Gladiomena, Mitilenae, Focea, Prieni, Erit, Samus, Theos, Golo-
fontius, Eflsus, Zamirna, Perintus, Byzancium, Golcedon, Pontus
et Amisos liber. Romanorum, qui ^et Githiensium, gentes et inha-
bitationes haec sunt : Tuschi, Emeliensis, Picens, Gampani, Apo-
liensis, Lucani. Aforum gentes et inhabitatores haec sunt : Lepdini,
20
Gyti, Numidae, Nasomon, Hessei ^ Insulae autem haec sunt quae ha-
bentes ciuitates : Sardinia, Gorsica, Girda quae et Benigga, Gercina,
Galata. Maurorum autem gentes inhabitaliones haec sunt : Musu-
lani, Tingitani, Gaesariensis. Hispaniorum autem gentes et inhabi-
tationis haec sunt : Tyranni et Turrenorum (f.
10.),
qui et Terraco-
25
nensis, Lysitani, Betici, Autriconi, Yascones, Gallici qui et Astures.
Insulae autem quae pertinent ad Spaniam Terraconensem trs sunt,
qui et appellantur Yalliriacae. Habent autem ciuitates quinque, bas :
Eboso, Palmae, Polleutia, quae dicetur Maiorica, Tbomenae, Ma-
gonae, quae appellatur Minorica. Earum inhabitatores fuerunt Ga-
r,o
nanei fugientes a faci
'
Hiesu fili Naue
;
nam et a Sidona qui conde-
derunt et ipse Kananei Sidonii et qui Pannia condederunt et ipsi
Kananei. Gadis autem lebussaei condiderunt et ipse
*
similiter pro-
fugi. Gallorum autem Narbonensium gentes et inbaliilationes :
AmaxoJji, Greco Sarmatae
;
et lios autem necessarium fuit dcclararo
55 tibi, ne ignotarum gentium uocabula, et gentes, et manifesta flu-
mina ignorares.
Incipiam ergo dicere de gentibus ab Oriente. Adiabenichi et
'
Myrti
-
Hersci
^
facio
'*
ipsi.
12
Tadeni coutra Arabiani, Saraceni, Saraceni alii et Adenus contra
Arabiam, Alhani (f.
10, \\) contra Figias ', Caspias, Madianitae
inaiores, quod expugnauit Moyses inter Mcsopotamiam et mare
Ral)ruin
;
niinor autem Madiam est contra mare Rubrum iuxta
5 AEgyptum, ubi regnauit Ragohel socer Moysi, qui et Getthor. Con-
tra Citppadoces a parte dextera Armeni, Hiberi, Rirranae, Scitae,
Colchi, Bosforani, Sani qui appellantur Sannices, usque Pontum
extendcntes, ubi est Accessus, Absarus et Sebastobolis, et Yssillime
quod est portus, et Pasius flumen, usque Trapezonto x exten-
i<
duntur bacc gentes.
Montes autem sunt nomenati xii : Caucasus, Taurus, Athlans,
Parnasus, Cytiron, Helicon, Parthenius, Nisa, Lucapantus, Penthus,
Olympus, Libanus. Flumena autem sunt magna et nomenata xli :
Ydos qui et Fison, Nilus qui et Zeon, Tigris, Eufratcs, lordanis,
i5 Cefisos, Tanaer, Menorrius, Borustenes, Alfius, Taurus^ Eorota,
Meander, Hermus, (f. 11.) Axius, Piramus, Bains, Ebron, Sanga-
rius, Acelbus, Paenitus, Euenus, Sperchiuus, Gaister, Simois, Sca-
mander, Strifon, Parthineus, Ister, Illurius quac et Danubius, Rbe-
nus, Chrodanus, Bistis, Heridanus, Hember qui nunc dicitur Tiberis.
9M
Filiornm igitur Noe trium tripertitum saeculum diuisorum.
Et quidein Sem primogenitns accipit Orienleni Kani autem Mediter-
raneam, lafeth Occidentem.
Et ostensis gentibus, quae de qno creatae sunt, necessario
decnrrimus ad annos. Falech ann. cxxx gcnuit Ragau. Ragau ann.
25
cxxxii genuit Seruch. Seruch ann. cxxx genuit Nager. Nagor
ann. Lxxvnii genuit Tarran. Tara ann. lxx genuit Abratliam '. Abra-
ham autem erat ann. lxxv quo tempore dixit illi Dons ut exiret
de terra sua, et de domo patris sni, et ueniret in terra Chanaan.
Fiunt igitur a diuisione usque qno nenit Abraham in terra Canaan
TiM
gonerationes v, anni dgxvi
;
ab Adam autem generationes xx, anni
TicccLxxxni, dies ini. Conuersatus est autem (f. 11, \\) Abraham
in terra Chanaan ann. xxvi, et genuit Isaac. Isaac autem ann.
Lx genuit lacob. lacob ann. Lxxxvni genuit Leni
*
ann. xl ge-
nuit Galh. Gath ann. lx genuit Abram. Ai)ram ann. lxx genuit
--
Aaron.
In octuagesimo autem et tercio anno Aaron, egressi sunt
mil Isral de AEgypto, educontc eosMoyse. Fiunt igitur omnes aimi
'
Frigias
'
Tauros
''
Al)raliam
Loui. L''iii
13
ccccxxx. In deserto xl ami. l'ecit populos siib Moysen. HiesusNaiie
Iransito lordaiie fecit in terra ann. xxxi, bellum agit ann. vi, et
postquam possedit terram uixit ann. xxv. Fiunt ergo, ex que Abra-
ham uenit in terra Ghanaan usque ad morteni Hiesu Naue, genera-
"^
tiones numro vu
\
anni di
;
ex Adam autem generaliones xxvii,
anni mDCCCLxxxi. Post mortem uero Hiesu, peccans populus tra-
ditur Gusarsaton rgi Mesopotamiae, cui seruiuit ann. viii
;
et cum
clamasset ad Dominum, exsurrexit Gothonehel, frater Galeb iunior,
de tribu luda, qui denuntiauit ipsi Gusarsaton, et occidit illum, et
10
gessit ducatum populi ann. xxxni. (f. 12.) Et iterum dum pecca-
ret, traditus est Eglon rgi Moab, et seruiuit illis
^
ann. xviii.
Gonuerso autem populo surrexit Aod, uir de tribu Efrem, et occiso
Eglon, principatus est populo ann. lxxx. Mortuo autem Aod, delin-
quens populos traditus est labin rgi Chananeorum, cui seruiuit
i"^
ann. xx. Sub eo prophetabit Debbora^ uxor Arido, de tribu Efrem,
etper ipsam ducatum gessit Barach Aminoe de tribu Neptalim. Hic
denunciabit labin rgi, et uicit eum, et regnauit iudicanti cum
Debbora ann. xl. Post cuius morteni peccauit populos, et traditus
est Madianeis ann. vu
;
super quo surrexit
Gedeon de tribu Man-
2"
nasse, qui in ccc uiris cxx milia hostium
perdedit. Hic rexit popu-
lum ann. xl. Huins filius Abimelech post hune praefuit populo
Tholefilius Fale, fili Garam, de tribu Efrem ann. xx.Post hune iudicat
laer Galaidites de tribu Manasse, et praefuit ann. xxi. Post hune pec-
cans populus' traditus est Admanithes ann. xviii; et cum clamassit
^5
ad Dominum (f. 12, v".) surrexit illi princeps Galadita de tribu Galli,
de ciuitate Masefath, et gessit ducatum ann. vi. Post hune iudicauit
Allon
labolonita ann. vu. Post hune iudicauit Elon ann. x. Post
hune iudicauit Hebron lilius Alleion Farathonoin de tribu Efrem
ann. vni. Post quem peccans populos traditur Allofilis per ann. xl.
5o
Post haec
conuersis filiis Isral, surrexit Samson filius Manoe de
tribu Dan; hic debellauit Allofdos, et gessit
principatum ann. xx.
Post hune Heli sacerdos
iudicauit ann. xx.
Post
Samuhel
propheta unxit Saul in regem, et ipse iudicabit
populos ann. lxx. Post tempus cum regnaret Dauid, eduxit arcam
35
lie
(i.omo Amniadab, et
dinertit uitulum, et cum reuerteretur, op-
posait maiius lilius
Aminadab
nomine Ozia, et percussus est et
timuit Dauid, et induxit illam in domuin Abethtdaratli Getthei, et
1
VHI
'
illi
3
Debborra
'>
populos.
rcit ibi nieiises m. Uegiiauil aulein Saul ami. xxx. Eral aiilem
illi dux Abner filius Ner. Ipse autem Samuhel Dauid unxit in re-
gem (f.
13.) Fiunt igilur, ab Hicsu usque quo conuersus suscepit
Dauid regiuim, de tribu luda, generationes viin, aiini cccclxxx; al)
5 Adam autem generationes xxxini, anni ccclxiiii. Et deinceps re-
gnauit Dauid ann. xl, mensis sex : in Cebrona autem regnauit ann.
VII, mensis vi, et in Hierusalem ann. xxxiii. Sub hoc sacerdos Abia-
thar niius Aljimelech ex gnre Heli, et ex alia patria Saduc. Pro-
pbetabant autem temporibus Dauid Gad et Nathan. Erat autem ipsi
10 Dauid dux loab filius Saruiae, sororis Dauid. Hic denumerat popu-
lum : erat autem numerus quos denumerauit filios Isral : milies
cencies milleni
;
fiUi autem luda quadrinentiis septies milleni. Leui
autem et Beniamin non dinumerauit. Numerus autem eorum qui
ccciderunt ex Isral lxx. Post Dauid autem regnauit Salomon,
i") filius eius, ann. xl; et sub ipso adhuc Nathan propheta et Acbias ex
Selon , et inter eos sacerdos Sadoc. Post Salomonem regnauit Ro-
boam filius eius ann. xviiii. Sub hoc diuisum est regnum, et reg-
nauit in Samaria Geroboam seruus Salomonis, de tribu Eufem.
Prophetauit autem (f, 13, v.) et sub Geroboam Achias Selonites, et
an Sameas filius Helami. Post Geroboam regnauit Abias filius eius
ann. xvii. Post Abiam regnauit Asaph, filius eius, ann. xli. Hic in
tempore senectutis pedis doluit. Prophetauit autem sub eo Azarias.
Post Asaph regnauit filius eius, losafath, ann. xxv. Sub hoc prophetat
Heliar, et Micheas filius Emblas, et Abdias filius Annaniae. Sub
>^
Michea autem erat pyeudopropheta
*
Sedicia filius Ghananei.Post lo-
saphat regnauit filius eius, loram, ann. xx
;
et sub ipso prophetat
Helias
;
et post hune prophetat Heliseus sub filio loram Ocozias
-,
rubquo popnlos" in Samaria filios suos, stercus columbinum man-
ducaiiduni, rgnante in Samaria loram. Post loram i-egnauil filius
7)0 eius Ocozias, ann. i
;
et sub hoc prophetauit Gotliol et Labdone.
Post hune regnauit Ghotolia, mater Ocozie, ann. viii. Quae exsurgens
occidit natos fili
^
sui. Erat cnim de gnre Acas^ rgis Isral. Soror
autem Ocoziae , nomine Zosabiae , cum esset luiadae
'^
sacerdotis
uxor, furata est loas filium Ocoziae, cui luiadae sacerdos inposuit
55
(f. ri.)regimonem'. Prophetat autem sub Gotiiolia Heliseae ^ Post
banc regnauit loas, iiUus Ocoziae, ann. xl. Hic iuterfecit Zaccha-
1
psendoproiiliota
-
Ochozias
">
poinilus
^ nato filii
'
Acnz
Eniadae-Euiadae
'
re'MUiiii
^
lU'Iisacus.
riam filium loiadae sacerdotis. Post loam regnanit filiiis
'
Amessias
ann. viiii. Post Amessiam regnauit filius eius, Ocias, ann. lu. Hic
leprosiis fuit usque quo moreretur. ludicabat autem sub eo loatham
^
llliiis eius Prophetabant autem sub Ozia Amos et Esaias, filius eius,
et Ose filius Beeri, et louas filius Amathi ex Gofer. Post hoc Oziam
regnauit filius eius, lonathan, ann. xvi. Sub hoc
^
protae
^
Esaias,
Ose,
Micheas Moratita, et lohel filius Batbubel. Post loatham autem
regnauit filius eius, Agas, ann. xv. Et suo hoc
''
profetae : Esaias
Ose, et Micheas; sacerdos autem Urias.
10
Sub hoc Salmanassas" rex Assyriorum eos, qui erant in Sa-
maria, transmigrauit in Mediam et Babylloniam. Post Achas re-
gnauit filius eius Ezechias , ann. xxv, Sub hoc profetae : Esaias,
Micheas, et Ose. Post Ezechiam regnauit filius eius Manasses
ann. lv. Post Manasse regnauit filius eius, Amos, ann. ii. Post Amos
^^
regnauit filius eius, losias, ann. xxxi. (f. 14, v.)Hic idola et altarium
Samariae dissipauit.Sub hoc pasclia caelebratum est anno xvni regni
eius
;
nam ex quo mortuus est Hiesus, filius Naue, non est seruatum
pascha sicut tune. Sut hoc Celcias
'^
sacerdos, pater Hieremiae
prophetae, inuenit in sacrario librum leges in xviii anno losie.
20
Prophetabant autem sub eo Olyba, uxor Sillimauestae sacerdotis, et
Sofonias et Hieremias. Sub quo pseudprophetae
^
Annanias. Post
losiam regnauit Sofonias ann.
y, menses xi. Post Soofniam regnauit
loachas, filius eius, mensis ini. Hune legauit Nathao
*
rex AEgypti,
et adduxit in AEgypto, ordenato in colo
'
eius Heliacim, quicognomi-
;'->
natus est loacim, regnauit ann. xi. Sub hoc propheta Hieremias et
Buzi
*"
et Vrias, filius Sameae ex Gariatharim.
Hune Nabagodonosor legauit catenis acreis loacim regem
luda, et duxit eum in Babylloniam. Post loacim regnauit filius eius,
loacim, ann. ni, et hune ducit ad eum
"
conpeditum Nabagodonosor
5o
rex Babyllonis, et alios eum eo. Per ipsum constilueturin loco eius
frater loacim, cuius (f. 15.) nomen Sedicias, qui et leconias,

qui regnauit ann. xi. In anno duodecimo transmigrant illum in

Babylloniam, eiossis oculis, et populum transduxit eum eo, praeter
paucos qui postea in AEgyptum discenderunt. Profetabant autem et
^^
sub Sedicia Ilierimias et Abacuc. In anno autem viii regni eius pro-
phetabit in Baljylloniam
*^
Ezechiiiel. Post hune prophetae Naum, et
1 filius cins
2
quos prophetae
'*
sub quo
"'
Salmanassar
'"
Elchias
'
pseudopro-
phctae
*
Echo
^
loco ^^Buzite
"
ad i'uiw expuiiiin.
'-
labylltinia.
ir,
Machis, el DaiiilieJ, qui uidet de lxxii ebdomades in primo anno Darii
rgis, fili Hasueri, de semine Medorum, qui regnauit super rege
'
Ghaldeorum. Iii primo autem anno regni sui Cliyrus demisi
^
redire
populiim in Ilierusalem. Eo autem tempore, quo templum aedid-
-">
cauit, prophelant siniul Aggeus et Zacharias. Post quos Neemias,
filius Acleli, de semine Isral fabricauit ciuitatem Hierusalem cum
esset ab anno Artarumerxis rgis
;
et post bunc secundum Mardo-
ceum \ Fiunt igitur, a Dauid usque Sedicia, qui et leconiae, trans-
migrationem, generationes xviii, anni cccglxxviii, mensis vnn
;
ab
lo
Adam autem usque in transmigrationem Babylloniae sub leconia,
(. lu, v.) generationes u, anni m dccg xlii, mensis viiii; et
post transmigrationem Babylloniae usque ad generationem Ghristi,
generationes xiiii, anni dglx
;
et a generatione Cbrisli usque ad
passionem eius, anni xxx; etapassione eiususqueadhuncannum,
1'
qui est XIII imperii Alexandri, anni ccvii. Fiunt igitur omnes anni,
abAdam usque xiii Alexandri imperii annum, anni vccxxxviii.
Yt autem aliter ostendamus, non tantum per lempora regum, sed
etiam a quo pasciia seruatum est, dinumerantes simul et annos, dici-
nius : Ab Adam usque ad diluuium, anni Ficgxlii
;
a diluuio usque ad
^"
Abraam
\
anni cxli
;
ab Abraham uero usque quo exierunt de
AEgypto, educente eos Moysi, quaudo et pascha fecerunt, anni
cccGxxx; ab exodo AEgypti usque in transitu lordanis, quando
Hiesus pascha caelebrauit, sunt anni xlii. Ezecbias post ann.
CGGGLiiii clbrant
^
pascha. Post Ezecbiam, losias ann. gxiiii
25
pascha celebrauit. Post losiam, Esdras ann. cviii pascha caele-
brauit. Post Esdram, seruat^ autem generatione Ghristi, post ann.
DLxiii (f.
16.)
pascha fit. A generationem
'
autem Ghristi post xxx
ann., cum passus est Dominus, pascha celebralur, ipsi enim erat
iustum pascha. A passione autem Domini usque in xiii
^
annum
r.o iinporii Alexdri Gaesaris anni ccvi, seruatum est pascha, quo in
commemorationcm domini nostri liiesu Ghristi seruatur a nobis.
Fiunt igilur omnes anni ab Adam usque in hune diem anni
VDCCXXXVIII.
Rgis Persarum ex tempore Gyri. Gyrus
^ regnauit Persis
'5
ann. xxx. Post hune Gambises ann. vuii. Smedius Magus menses
vin. Darius ann. xxxvi. Xerxcs ann. xxvi. Astaxerxer
'"
Lon-
'regna
-
demisit
''
secundo Mardochus
^
Abraham
">
celobrat
^-
soinatur
' gene-
ratione
"
ipso
'
Gyros
"
Astarxoroi's.
17
gemanns ann. xxxvi; Xaries dies lx
;
Socdanius men. vu; Darius
Notusann. xviii; Artarxerxes, Cyri iuniores
^
frater, ann. lxii; Ocor,
qui et Artarxerxes, ann. xxiii, men. vu; Arses Notus, ann. m;
Darius ann. vu; hic est quem Alexander Macido deposuit in bello
5 quod fuit ininarrabiles ^ Fiunt omnes anni ggxlv
;
post quos tem-
pore iam apud Grecos manifeste ex constructione Olympiadum sunt
Clara. Nam usque ad Alexandrum Macedonum fuerunt Olympiades
cxiiii, quod faciunt ann. cccclvi, (f. 16, v.) ab Ipito qui constituit
Olympiades. Ab Alexandre usque ad Christum, Olympiades lxxx,
10 quod sunt anni cccxx. A Christo autem usque ann. xini Mmperii
Alexandri, Olimpiades lviii, quod sunt ann. ccxxxvi. Sunt ergo omnes
Olimpiades usque ann. xni Alexandri Caesaris, Olimpiades ccliii,
quod sunt anni Ixii.
Nomina creaturae.
i5
Adam, Seth
\
Cainan, Malalehel, lareth, Enoc, Matusalam, La-
mec, Noe, Sem, Arfaxat, Sala, Heber, Falec, sub quo diuisa est terra,
Ragau, Seruc, Nagor, Thara, Abraham, Isaac, -lacob, luda, Faris,
Esrum, Aram, Aminadab, Riaasson, Salmon, Boz, Obet, Gesse,
Dauid, Salomon, Roboam, Abiam, Ara, losafath, loram, Ocozias,
20 loas, Amessias, Ozias, loatham, Acaz, Ezechias, Mannasses, Amos,
losias. losias autem genuit lonaam et loachim et fratres eius, Helia-
chim qui et loachim, et Sediciam qui et leconias dictus est, Salum.
In transmigrationem autem Babylloniae loachim genuit leco-
niam et Sediciam. Geconias autem genuit Salathiel, Fanneam et
25 Sale. Saret
'
leconiam, (f. 17.) Ortamo, et Deebi, et Filifania, Zoro-
babel et fratres eius, Zorobabel, Melchiam, et Fanuc. Filii autem eius
Abiut, et Musolam, et Annanias, et Saladi soror
'
eorum, et Sedbel,
et Thoul, et Archia, et Asadia, et Sobosec.
AEdificatum est autem
sanctoarium tempore Zorobabel. Huius filii Abiit
^
dehinc Elia-
3o chim, Azor, Sadoc, Achim, Heliud, Eliazar, Matthan, lacob, Joseph,
cui disponsata fuit uirgo Maria, quae genuit lesum Christum ex
spiritu sancto.
Prophetarum nomina.
Adam, Noe, Abraam
\
Isaac, lacob, Moysen,
Aaron, Hesu Naue,
35
Heldad et Modat, Natham, Dauid, Salomon et Modap,
Achias Silonita,
Sameas lilius Elam, Annanias, Helias, Micheas filius Emblas, Abdiu,
1
iunioris
2
inenarrabilis
'
xiii
''
Seth Enos
^ saret genuit sorores
^ Abiut
*
Abraham.
FRKDEGAIRE.
*
18
Helisei, Abladone, Amos, Esaias, Ose filius Beeri, lonas, iMicheas,
Rabam, lohel filius Balueli, Hierimias filius Gelciae
'
sacerdotis,
GefTonias, Buz, Ezechihel, Yrias, Sameus, Ambacuc, Naum, Da-
nihel, Malachias, Aggeus, Zaccharias. Et sub Christo : Simeon et
5
lobaniiis Baptista,
Item mulieres prophetissae : (f. 17. v.) Sarra, Rebecca, Maria
soror Moysi, Debbora, Oliba
;
et sub Christo : Anna, Helisabet, Maria
quae genuit Christum.
Item nomina regum.
'
Saul de tribu Beneamin. Postquam
'
10
translatum est regnum in tribu luda, Dauid, Salomon, Roboam,
Abia, Asa, losafath, loram, Ocozias, loatham, Agaz, Ezechias, Ma-
nasses, Amos, losias,
*
loachim, Heliachim, Sedicias, et Geconias.
Sub hoc transmigratio facta est sub Nabachodonosor. Nomina
regura qui regnauerunt in Samaria super x tribus, ex quo regnum
5 diuisum est : Hiroboam filius Nabath, ann. xxii. Nabat filius eius
ann. ii. Saba filius Achiae ann. xxini; hin^ uindicauit domum Gero-
boam. Hela filius Base ann. ii. Zambri ann. xii. Achap filius eius
ann. xxii. Ocozias, filius Achap, et loram, filius leconiae, ann. xii.
Sub hoc filius suus
^
stercus columbinum, bii, qui erant in Samaria,
20 manducauerunt. Hieu filius Namsi ann. xxviii; hic in inicio pius
fuit : fecit uindictam super domum Acliab, occisis loram et Zezabel
;
et Ocozias regnauit luda. loachas. ann. xvii
;
loas filius eius ann. xvi
;
(f. 18.) hic Amessiam regem occidit et destruxit de muro Hyeru-
salem cobita cccc. leroboam filius loas ann. xv. Azarias filius le-
25
roboam men. m. Selem filius Abia men. i. Ynomane filius Gadi
ann. x. Falacias Manae ann. ii. Facnea filius Romeliae ann. x; hic
obsedit Ilyerusalem, rgnante Achas, non possedit aeam. Esee filius
Dale ann. viii. Sub hoc decem tribus transmigratae sunt in regione
Medorum a Salmanassar, qui et ipsum Ose conligatum habens
5o
habiil, rgnante Achas super duas tribus in Hierusalem.
Nomina sacerdotum.
Aaron genuit Eliazar, Finees, Achias, Razaza, Moriat, Amaria,
Amittib, Ettis
\
Achinas
;
huius filius Relias propheta
;
et Salon,
loram, Amos loadae filius, Sedicias, Sedicia, lohel, Yria, Neem,
55
Salon qui genuit Celciam, cuiius filius Hieremias propheta, et Aza-
rias filius Azanae
^
Sareu, losedech qui genuit Hiesum qui fuit
sacerdos, cum instauraretur templum post captiuitatem, Celcias,
>
Elchiae
>
de tribubus
'
Postquam autem
*
tribuui * hic

fllios suos
'
Settis
*
Azariae.
19
loachim, Eaeduc. Item alla patria, ex quo fuit Ezechiel propheta,
Iode, Fatnea*, Amorius, Zadcur, Samuhel,Euexia,Melchius, (f.
18, v.)
Salon, Gomorius, Barracim, SotTonias, Masxes, Celciiis, Buzi, Eze-
chihel. Item alla patria, unde Heli sacerdos, cuius Fineis
^
et Ofni
5 rapiebant immolationem. Princeps patriae de filiis Gaad, Achimelech,
Habiathar, Vriu, Natan, Helis. Item patria leuiticum unde fuit Samu-
hel prophte. Chore qui restetit Moysi, filius huius Helchana, Sufe-
net, Aliap, Zeraam, Chelcana, Samuhel. Huic fuerunt duo fili,
munerum acceptatores : lohel et Habia. Inicium patriae leuuitarum
',
10 unde sunt sacerdotes, et ministri et leuuitae*: Ambram filius
Gabaad filius Leui, filius lacob. Leuui genuit Gesson
^
et Gahaad, et
Mereri,

Fili autem Gesson
'
Semei et Emeher
;
hii filii leuuitae, et
filii Gahaad, Ambram, Isaar, Gefron, Odiel. Ambram genuit Moysen
et Aaron, et Mariam. Et Aaron genuit exHelisaQt, sororem Naasson,
i5
Nadab et Abiud, et Eleazar, et Ithamar. Mortui sunt autem Nadab et
Abiud offerentes ignem alienum. Post Aaron Eleazar suscepit (f. 19.)
sacerdociura. Post Eleazarum Finies; Ythamar autem et filii ^
eius
Isaar
;
Isaar autem frater Ambram et ipse leuuita. Huius filii Ghore,
et Nabith, et Zazyr
;
et filii Gore : Air, et Helcana, et Abiasap. Hic
20 Goreb restitit aduersus Moysen et Aaron, et Ghao absortus est. In
uiris Gelcebrum frater Ambram, Aercius, filii eius Misahel, Elisafath,
et Setri, et Dile; hii leuuitae traditi sunt. Omnes autem, Aaron et filii
eius archae testament], ut menistrarent ei, et tollent eam, et facta
est eis pars x^ sacerdotibus initiata, et primogenita, et quae in
25
sacriciis constituta, et primogenita, et distinata. Leuuiticis data
estlexutquaecumqueacciperintapopulo
ex decimis, dcimas darent
sacerdotibus, ut extimaretur eis tamquam oblatio. Inicio eorum tra-
ditae sunt illis etiam ciuitates refugiorum vi, et harum prata semen-
tiua in circuitu cuiusque
ciuitates
'
cubita ii, et aliae ciuitates xlii
00 sacerdotibus
quidemx, leuiticis
''
quoque xiii. (f.
19,
v".). Puto latius
nos dixisse quam speramus, tamen necessariae pro bis qui scripo-
losius
^"
requirere uolunt, et multa legerunt :
quos exstimo facile
percipere quae scripta sunt ;
sed et illi qui pauca legerunt facilius
ad intellectum
possunt peruenire ex illis quae a uobis perbreuiata
^^
iuquisitione declarata sunt.
1
Fatuea

cuius fllii Finies

leuitarum
*
leuitae
s
et
'^
Gerson
Merari niiu/u
9
ex.*
1"
ciuitatis
i*
leuuiticis
^^
scrupolosius.
io
Macedonum reges
^
iuxta Alexandrinos :
Alexander filius Pliilipphi, post Darium ann. vu.
Ptolomeus Lagi Soter ann. xlii.
Ptolomsis filius Filadelfus
^
ann. xxxviii.
5 Ptolomeus filius Eucrgeta ann. xxx.
Ptolomeus filius Euergit ann. xxv.
Ptolomeus Philopator
'
ann. xvii.
Ptolomeus frater ann. xxiii.
Ptolomeus Fuscus ann. ii.
10
Euergeta ann. xxvi.
Ptolomeus Alexus ann. xx.
Alexander frater Ptolomei Alexe ann. xviii.
Ptolomeus Dionisius Hcate ann. xxvnii.
Cleopatra filia ann. xxv.

Fiunt in se ann. cccxlvi.
i5
Imperatores
*
Romanorum :
Augustus ann. lvii.
Tiberius ann. xxn, mens, vu, (f. 20.) dies xxii.
Gaius ann. ni, mens, viiii.
Claudius ann. xiii, men. i, dies xxviii.
20
Nero ann. xiii, men. vni, dies xxviir.
Galba men. v, dies xxvi.
Otlio men. viii, dies xii.
Vitellius men. vnii, dies xv.
ilus ann. ni, men. ii, dies n.
2
5
Tradanus
^
ann. xvii, men. vin, dies vi.
Chadrianus'^ ann. xx, men. x, dies xxviii.
Antonius Pius men. viii, dies xxii.
Marcus ann. xviiii, men. v, dies xii.
dommodus ann. xii, men. viii, dies xxiiii.
5o
Elius Pertiiiax men. vu.
Iulianus men. ii, dies vu.
Seuerus anno
'
xiiii.
Antonius cognomento Garacalla, Seueri filius, ann. vi, men. viiii,
dies 11.
35
Macrinus ann. i *, dies vi.
Antonius ann. m, men. viii, dies xxviii.
1
De Macedonum regebus
^
Filadel
'
Pliilopater De imperalorebus
^
Traianus
8
11adrianus'annis''nieii. ii.
21
Alexander ann. xiii, dies viiii.
Regnum Hebreorum :
Saul ann. xxx.
Dauid ann. xl.
^
Salomon ann, xl.
Roboam ann. xvii.
Abia ann. m.
Asa ann. xli.
losafath ann. xxv.
10
loram ann. viiii.
Ocozias ann. i.
Gotholia mater ann. viii.
loas ann. xl.
Amessias ann. xxxviii.
1-^
Oziasann. lviiii.
loatham ann. xvi.
Acas ann. xvii.
Ezechias ann. xxxviin.
Manasses ann. lv.
20
Amos ann. ii.
losias ann. xxxv.
loachim frater loachas ann. xi. (f. 20. \\).
loachim filius Hemeras ann. m.
captiuitatis.
Sedicias ann. xi.
2^
Nabachodonosor reduos ann.
xv.
Gymaroth filius ann. xii.
Badasar frater ann. xiin.
Darius Asuerus ann. xliil
Gyrus annum i.
INCIPIT SVPPVTATIO
EVSElill HIERONLMI.
Ab Adam usque ad diluuium, anni iTccxlii.
A diluuium usque ad Abraham anni dccccxlii.
35
Ab Abraham usque ad Moysen anni dv.
A Moysen usque ad Salomonem et primam aedificationem
templi
anni
gccclxxviiii, secundum minorem quem tercius
regnoruin
liber continet, nam iuxta iudicum anni dcl.
A Solomone usque ad instauratione templi, qiiae sub Dario Persa-
rum rege fada est, colleguntur anni dxxii.
Porro a Dario usque ad praedicalionem domini nostri lesu Christi,
et usque ad xv annum Tiberi principes Romanorum, explentur
5 anni dxlvih.
Itaque fiunt simul ab Adam usque ad praedicationem Christi, et xv
annum Tiberii, anni vccxxvin.
Axvanno Tiberi principes (f. 21.) Romanorum, et ab ipsa pas-
sione domini nostri lesu Christi usque ad Costantinum
*
et Rufum
10 consules, anni ccccxxx.
A Constantino et Rufo usque ad annum primum regni Sygiberti,
rgis Francorum, filio Theuderici rgis, explentur anni clvi.
Itaque fmnt simiil, ab Adam usque ad annum primum regni Sygi-
bertby rgis, anni vdcccxv.
i5 Nulla sit dubitatio de ista descripcione, quia de cronica beati Euse-
bii Caesariensis episcopi adsumpta est usque ad passionem domini
nostri lesu Christi. Item a passione Domini, per paschale Victorii,
usque in tempore isto inuenies ueritatem.
INCIPIT NOTA DE EPISCOPIS SANCTAE ECLESIAE ROMANAE; QVI
CVI SYCCESSIT, VEL QVANTO TEMPORE FVIT.
ao
Sanctus Petrus sedit ann. xxv, mensis ii, dies ii.
Linus sedit ann. xi, mensis m, dies xvii.
Cletus sedit ann. xii, mens, i, dies xviiii.
Clemens sedit ann. vnii, mensis ii, dies x.
25 Euaritus sedit ann. vnn, mensis x, dies ii.
Alexander sedit ann. x, mensis vu, dies ii.
Syxtus sedit ann. x, mensis in, dies n (f. 21 v.).
Telcsior sedit ann. xi, mensis m, dies xxi.
Ygenus sedit ann. nn, mensis ni.
5o
Pins sedit ann. xviiii, mensis un, dies m.
Sother sedit ann. vnii, mensis vi, dies xxi.
Eleuther sedit ann. xv, mensis m, dies ii.
Victor sedit ann. x, mensis ii, dies x.
*
Constantinuin.
*'t
Calestus sedit ann. v,
mensis ii, dies x.
Orbanus sedit ann. un, mensis x, dies xii.
Poncianus sedit ann. vnn, mensis x, dies ii.
Anterus sedit ann. xii, mens, i, dies xii.
Flauianus sedit ann. xmi, mens, i, dies xi.
Gornilius sedit ann. m, mensis ni, dies m.
Stefanus sedit ann. vi, mensis v, dies ii.
Syxtus sedit annum i, mensis x, dies xxiii.
Dionisius sedit ann. vi, mensis ii, dies un.
Flix sedit ann. ini, mensis ni, dies xxvi.
Puthicinus sedit ann. v, mens, i, diem i.
Gains sedit ann. xi, mensis
iiii, dies xii.
Marcellus sedit ann.
viiii, mensis
iiii, dies xvi.
Eusebius sedit ann. yi, mens, i, dies m (f.22.).
Miliciadis
sedit ann. iiii.
Siluester
sedit ann. xxiii, mensis x,
dies xi.
Marcus sedit ann. ii.
Iulius sedit ann. y,
mensis ii.
Liberius sedit ann. yi, mensis m, dies ini.
Flix sedit ann
Damasus sedit ann. xyiii, mensis ni, dies xi.
Syricius sedit ann. xy.
Anastasius sedit ann. m, dies x.
Innocentius
sedit ann. xy, mens, i, dies xxi.
Zosemus sedit annum i, mensis m, dies xy.
Bonefacius
sedit ann. m, mensis yiii, dies yi.
Caelestinus
sedit ann. iii,5mensis x, dies xyii.
Xystus sedit ann. yi, mensis m, dies xvim ^ :
Lo sedit ann. xii, mens, i, dies xini.
Helarius
sedit ann. yi, mensis m, dies xi.
Simplicius
sedit ann. xyi, mens, i, dies yii.
Filius sedit ann. yiii, mensis xi, dies xxyii.
Gelasius
sedit
ann. un, mensis yhi, dies xiii.
Anastasius
sedit
annum i, mensis xi, dies xxiiii (f. 22
y'.).
Symmachus
sedit ann. xy, mensis yiii, dies xxv.
Horomista
sedit ann. yiii, dies xyii.
lohannis sedit
ann. ii, mensis yih, dies xvi.
1
dies xiiii.
23
24
Flix sedit ann. ii, dies xiii.
Boiiifacius sedit ann. ii, dies xxvi.
lohannis sedit ann. ii, mensis un, dies vi.
Agapitus sedit mensis xi, dies xviii.
5
Siluius sedit annum i, mensis v, dies xi.
Vigilius sedit ann. xvii, mensis vi, dies xxvi.
Pelagius sedit ann. un, mensis x,*dies xvii.
lohannis sedit ann, xi, dies xviii.
Benedictus sedit ann. iiii, dies xxviii.
10 Peladius sedit ann. x, mensis ii, dies x,
Gregorius sedit ann. xiii, mensis vi, dies x.
Sauinianus sedit ann. i, mensis v, dies viiii.
Bonefacius sedit ann. viii, dies xxii.
Bonefacius sedit ann. vi, mensis viii, dies xni.
i5 Deusdedit sedit ann. m, diebus xx.
Bonefacius sedit ann.
y, mensis x.
Honorius sedit ann. xii, mensis xi, dies xvii (f. 23.;.
Seuerinus mensis ii, diebus im.
lohannis anno i, mensis viin, diebus xvm*.
20 Theuderus
^
ann. vi, mens, i, dies xviii.
Martinus ann. vi, mens, i, dies xxvi.
Eugenius ann. ii, mensis vnii, dies xxini.
Yitalianus ann. xiii, mensis vi.
Adeodatus ann. ini, mensis ii, dies v.
25
Bonus annum i, mensis
y, dies x.
Agatho ann. ii, mensis yi, dies ini.
Lo sedit mensis x, dies xvii.
Benedictus sedit mensis x, dies xn.
lohannis ann. i, dies vnii.
3o Conon sedit mensis xi.
Sergius ann. xiii, mensis yiii, dies xxiii,
lohannis ann. m, mensis ii, dies xn.
lohannis ann. n, mensis yii, dies xyii.
Sisinnius sedit dies xx.
55 Constanlinus ann. vu, dies xxv.
Gregorius ann. xvi, mensis yuii, dies xi.
'
d. xvir.i 2
Theuderus est le dernier mot crit de la premire main
;
la (in de la liste
est d'une main postrieure.
25
Gregorius ann. x, mensis m, dies xv.
Zacharias ann. x, mensis m, dies xiiii.
Sthefanus ann. v, dies xxviiii.
Paulus ann. x, mens. i.
Sthefanus ann. m, mensis
y,
dies xxvii.
Hadrianus ann. xvi (f. 23, v-24.)*.
IN CHRIS n NOMINE LIBER CHRONECORVM.
i'^
Sex diebus rerum creaturarum Deus formauit.
I. In primo diae condedit lucem.
II. Secundo fermamento
^
caeli.
II. Tercio specim
^
maris etterrae.
IIII. Quarto sidra.
i5
Y. Quiulo piscis
^
et uolocris ^
VI. Sexto bistias
^
adque iomenta \ Nouissimum ad similitudinem
suam hominem primo
^
Adam.
Adam fuit annorum ccxxx genuit Seth. Facti sunt omnes anni qui-
bus uixit Adam anni nonienti xxx.
20
Seth fuit ann. ccv et genuit Enos. Facti sunt omnes anni quibus
uixit
^
Enos anni dcccxii.
Enos fuit ann. cxc, et genuit Cainan. Facti sunt omnes anni quibus
uixit Enos anni dccccv.
Cainan fuit ann. clxx et genuit Malahel. Facti sunt omnes anni
2^
quibus uixit Malahel
*"
ann. dccccx,
Malahel fuit ann. clxv, et genuit lared. Facti sunt omnes anni qui-
bus uixit Malahel anni dccclxlv (f. 2i, v.).
lared fuit ann. clxii, et genuit Enoc. Facti sunt omnes anni quibus
uixit lared dcccclxii.
^0
Enoc fuit ann. clxv, et genuet Matusalaam. Facti suut omnes anni
quibus uixit Enoc inter omnebus
"
ccclxv, et translatus est quia pla-
cuit Deo.
1
Le
f.
23 v esi occup tout entier par un dessin la plume reprsentant pro-
bablement Eusbe el S. Jrme; on Ut au bas l'inscription suivante :
KPQNXKQPYM

MXATIFAIKHM
HDIDIIPUXK

IICTOPIAM.
suivie de la transcription en caractres mrovingiens: Cronicorum miiltiplici^m
ediderunt istoriam.
*
feriiiaineiitiun
^
speciem
*
pisces
* uolocres
'^
bestias
1
iumenta

primum

iuxit Sed
^^
Cainan
" omnes.
26
Matusalam fuit ann. clxxxvi
',
et genuitLamech. Facti sunt omnes
auni quil)us uixit Matusalam dcccclxviiii.
Lamech fuit ann. clxxxviii, et genuit Noe. Facti sunt omnes
anni quil)us uixit Lamech dccuii.
5
Noe fuit ann. d, et genuit Sem. Facti sunt omnes anni quibus uixit
Noe DccccL.
Sem fuit ann. c, et genuit Arfacsat. Facti sunt omnes anni quibus
uixit Sem ne.
Arfaxat fuit ann. cxxxv, et genuit Caman. Facti sunt omnes anni
10 quibus uixit Arfaxat ccccLxv.
Cainan fuit ann. cxxx, et genuit Sala. Facti sunt omnes anni
quibus uixit Cainan Dxxxni.
Sala fuit ann. cxxx, et genuit Heber. Facti sunt omnes anni quibus
uixit Sala ccccxxxiii. (f. 25.)
i5 Heber fuit ann. cxxxiiii, et genuit Falech. Facti sunt omnes
anni quibus uixit Eber cccciiii.
Falec fuit annorum cxxxiiii, et genuit Ragau. Facti sunt omnes
anni quibus uixit Falec cccxxxviii.
Ragau fuit ann. cxxxii, et genuit Seruch. Facti sunt omnes anni
30 quibus uixit^Ragau cccxxxvini.
Seruc fuit ann. cxxx, genuit Nachor. Facti sunt omnes anni qui-
bus uixit Seruch ccglx.
Nachor fuit ann. lxxviiii, genuit Tara. Facti sunt omnes anni
quibus uixit Nachor ccviii.
25 Tara fuit ann. lxx, et genuit Abram. Facti sunt omnes anni quibus
uixit ^
Abraham fuit ann. c, genuit Isaac. Facti sunt omnes anni quibus
uixit Abraham clxxv \
A principio usque Abraham, ann. ccccxxxvi.
3o Isac fuit ann. lx, genuit lacob. Facti sunt omnes anni quibus uixit
Isac CLxxxi.
lacob fuit ann. Lxxxvnii
,
genuit Leuui. Facti sunt omnes anni
quibus uixit lacob cxlvii.
Leuui fuit ann. xlv, genuit Caat.
35 Caat fuit ann. Lxi, genuit Ambram.
Ambrani fuit ann. lxx, genuit Moyson. (f. 2o, v".)
1
CLXXxvii.
'
uixit Tara ccv
^
A partir de fuit toutfj cette phrase est de seconde
main.
27
iMoses cum esset ann. ccx
*
mortuus est. Moesen in sacerducio
successit Hiesu Naue.
Fiunt, omnebus suppotatis, ab Adam usque ad sacerdotes
qui fue-
runt post Gesu Naue, ann. iiidgcgcxx.
5 ludecum :
Chusaroton ann. viii.
Gotoniliil ann. l.
Eglom ann. xviii.
Aothan ann. lxxx.
10 labin et Cisarra
^
ann. xx.
Barac et Debbora
"
ann. xl.
Madianiti ann. vu.
Gedeon ann. xl.
Abimelech ann. m.
i5 Tola ann. xxni.
laber ann. xxn.
Amanite ann. xviii.
Gepena ann. vi.
Esebon ann. mi.
20 Olom Zabolonitis ann. x.
Abdom ann. viii.
Alofoli tenuerunt ann. xx.
Samson ann. xx.
Fuerunt ludaei sine indcis
*
anni triginta.
25 Eli sacerdos ann. xx.
Samuhel sacerdos et profeta ann. xx.
Fiunt anni iudecum cgcclxx.
Ysque hoc tempore a principio suppotantur anni ncccLxi.
Liber rignorum de regibus dclart.
5o
Saul rignauit ann. xl,
Dauid ann. xl. (f,
26.)
Salamon ann. xl.
Roboam, ann. xvii.
Abia ann. in.
55
Asab ann. xli.
losafat ann. xxv.
j
loram ann. vin.
1
CI
2
Sisarra
3
Debborra
''
iiidecibu
Ozias ann, i.
Gotolias ann. vi.
loas ann. xl.
Amassias ann. xxyiiii.
5 Ozias ann. lu.
loatam ann. xvi.
Agas ann. xvi,
Egicias ann. xxviiii.
Manassis
*
ann. li.
10 Amos ann. ii.
losias ann. xxxi. Et filii sui loachem a
^
Sedecias et alius ann. xviiii.
Vsque tune, a principio, suppotantur anni dcccc.
ludae in BabilloniaLxx ann. in captiuitate fuerunt; liberantur a Ciro.
Cirus Peisarum et Medorum ann. xxxi.
i5 Canbisis' ann. viii.
Magienissis
*
vi.
Darius ann. xxxvi.
Sersis ann. xx.
Artabanus minsis vu.
20 Astarsersis et Oidi ann. xli.
Darius Onothus ann. xviiii.
Artarsersis Cirus iouenis ann. xl.
Artarsersis Ochos ann. xxv.
Arsis ann. ini.
25 Darius, quem Alexander occidit, ann. v. Hic emplentur anni vcc.
(f. 26.)
Regnum pagnorum :
Alexander Magnus Macedus ann. xii.
Tolomeus Leporos ann. xl,
00 Tolomeus Filadelfus ann. xxvii.
Tolomeus Atuergetis ann. xxiiii.
Tolomeus Phylopatur ann. xxi.
Tolomeus AEpefanes ann. xxn.
Tolomeus Opilometur ann. xxxnii.
55
Tolomeus alius Euuirgelis ann. xxvnii.
Tolomeus Saluatur ann. xv.
Tolomeus de Alexandro ann. xii.
Manasses ann. lv
-
ac
^
C:i"basis Magienissis ann.
29
Tolomeus de Filipo ann. viii.
Tolomeus de Dionisio ann. xxx.
Cleopatra ann. lxxii.
Fiunt ab Adam usque ad Octauiano Agusto Romense et quod nalus
5 est dominus noster lesus Christus, Deus ueretatis, anni vd.
Regnabat illo in tempore nomen emperiae
^
Octauianus Agustus;
AErodis sub ipsum Hierusolimis rex erat.
Agustus ann. post aduentum xv.
Tiberius ann. xxiii. (f. 27.)
lo
Gains ann. m, minsis x.
Glaudius ann. xiii, mensis x.
Nero ann. xiii, mensis vu.
Galba mensis vu, dies xxvii.
Vespasianus ann. viiii, mensis v.
i5
Titus ann. ii, mensis vini.
Domicianus et alius Pertenax ann.
-
v, mensis vnii.
Neruas ann. i, mensis iiir.
Tragianus ann. xvini.
Atrianus ann. xxi.
20 Antoninus ann. xxi, mensis vu.
Marcus Aurilis
'
et Antoninus ann. xvnii.
Comodus ann. xii, mensis vu, dies xvun.
Seuerus ann. xvii, mensis vu, dies xiiii.
Antoninus et Magrinus ann. xi.
25
Alexandrus Mameas ann. xni.
Maxemus ann. v.
Gordianus cum alio ann. vi.
Filepus ann. vi. (f. 27, v^)
Decius ann. i.
3o
Gallienus ann. m.
Valerianus et Gallienus ann. xv.
Glaudius ann. i.
Aurilianus vi.
Probus et Tacetus ann. vu.
35
Garus et Garinus, Anu(nnirianus et Floanus ann. ii.
Gonstans pauper, et Licinius, et Maxeminus et Deollicianus
^
ann.
xviiii, minses iiii.
1
imprial
*
ann. xv
^
Aurilius
*
Dioclicianus.
30
Tunnc suppliti
*
sunt a principio ann. vdcccvi, mensis un.
Gonstantinopole
-
emperatores cristiani
^
:
Gonstantinus maior ann. xxx, minsis m.
Constantius ann. xxv, minsis iiii.
Iulianus malus ann. ii, minsis ii.
louinianus anno i, menus mensis ii.
Valens Arrianus xvi, mensis un.
Teudosius ann. xvi, mensis xvm.
Arcadius filins suus ann. xnn.
Teudosius minor ann. xui. (f. 28.)
Marcianus ann. vi, mensis. vi.
Lo ann. xvi, mensis xi.
Lo menor anno i, mensis vi.
Zyno ann. xvn, minsis n.
Anastasius ann. xxyi, minsis nn.
lustinus Eufimias ann. vnn
\
mensis n.
luslinianus ann. xxxvni, mensis vn s.
lustinus Subfias ann. xn, minsis x s.
Tiberius ann nn.
Mauricius ann. xx, minsis nn.
Fogs ann. vni, menus mense uno.
Eraglius ann. xxxi.
Fiunt ab Adam usque AEraglio imperatore
^
rgnante ann. xxxr.
Omnes anni vDcxLvnn \ (f. 28, y\)
> impleti ^Constantinopoli ^cristianos *viii
^
AEraglium imperatorem ^dc a t
refait sur un grattage.
31
H
INCIPIVNT CAPETOLARES
CRONECE GYRONIMI
*
SCARPSVM.
I. De rignum Assiriorum.
II. De natiiiitate Abraham et generationi eius usque ad Moysen.
III. De Moysen et iudecis
^
super Israhel.
IIII. De captiuitate Troge et iniciuni
Francorum et Romanorum.
V. De Francione rigi
^
Francorum et Francis.
VI. De initium docum
*
Francorum.
VII. De Hebreis et eorum iudecis ^
VIII. De captiuitate Troge et egressionem exinde Priamo
^
et Fri-
ga, inde Romani et Franci fuerunt.
VIIII. De inicium
'
rgis
^
Romanorum.
X. De aedcuccationem
*
Cartagenis et suppotationem ann. ab Adam
usque ad Moysen.
XI. De regibus AEbreorum et Israhel.
XII. De regem
">
Latinorum.
XIII. De rgis
"
AEbraeorum.
XIIII. De inicium
'^
nomines
"
Romae antequam condeta fuissit.
XV. De Assiriorum
imperio destructo quod staetit annus f ccxlii.
(f. 29.)
XVI. De Latinorum regibus et Roma a Romolo condeta.
XYII. De Nabagodonosor rigi
**
et captiuetate ludaeorum.
XVIII. De captiuetate Troge et olimpiadem primam
'\
XVIIII. De Macidonum rigi
'
Filipo et minsebus annis condetus.
XX. De Tarquinio prisco et nummerum ''senatorum Romae.
XXI. De captiuitate ludaeorum a Nabagodonosor rigi
^\
XXII. De ampliatam
*^
Romam.
XXIII. De mortem Nabagodonosor rigi
-o.
XXIIII. De regressione ludaeorum per Cirum rigi
-'
Persarum.
1 Hironlmi ^
iudecibus '
rege
*
ducum
^
iudecibus

Priami
^
inicio

regiim
9 aediflcatione
"
regibiis "
regibus
i^
inici
^
nominis
i*
rige

olimpiade
i"
pri-
ma rige
i''
numro
'^
rige
^^
amplicata
20
rgis
21
rege.
32
XXV. De regniim
^
Tarquini Romam.
XXVI. De Nabagodonosor sub cuius tempore Olofornis
^
fuit.
XXVfl. De inicium
'
consolum Roma
'',
qui regerunt imperiura
anii. cccGLx.
^
XXVIII. De Alexandro magno Macedo.
XXVIIII. De mortem
^
Alexandri et translatum
*
regnum eius in
pluris regibus
'.
XXX. De Romanis qui pluris gentis superant consolis habentis.
XXXI. De inicium imperatorum.
10 XXXII. De Gaium Iulium
^
qui monarciam
^
tenuit.
XXXIII. De Octauianum qui monarciam tenuit in cuius tempore
dominus noster lesus Christus natus est. (f. 29 v".)
XXXIIII. De supputationem
*
annorum ab Adam usque Cbristi
praedecationem.
i5
XXXV. De emperium
"
Gage et Claudiae.
XXXVI. De emperium
^^
Neronis, Vispasiani et Titi et captiuitate
ludeorum.
XXXVII. De emperium
^^
Domiciani, Tragiani, Atriani, Titi, Luci
et Quomodi.
20 XXXVIII. De emperium
^*
Gologi, Siuiri *% Antunii, Magriani, et
Aurili.
XXXVIIII. De emperium
^'^
Alexandri, Maximi, Gordiani, Deciae,
Galli, et Valeriani qui in Persas captiuatur
^\
XL. De emperium Galliini, Claudiae, Auriliani et Proui.
25
XLI. De emperium Cari, Deucliciani, Maximiani, et Seuiri.
XLII. De emperium Conslantini et llii sui et AElenam Agustam.
XLIII. De emperium Magnenti et obetum Constatis et mortem
'"
fratrum Magnenti.
XLIIII. De Gallum Caesarem et Antunium monacum
^^
et Gonstan-
5o
cium
-"
Romani ingressum.
XLV. De emperium Iuliani, Valentinianiet AElarium-' Pectauinsim
episcopum
".
XLVI. De aduentum
"
Burgundionum in Gallies.
XLVII. De emperium Graciani internicioue Alamannorum et Goto-
35
rum.
1
rofrno
-
Olofornis
'
inicio
^
Romae
^^
inorto
"
translato
'^
plnros ropos ^
Gaio Iulio
''
monarcliiam
'
suppntatione
'
omporio
'-
oinpcrio
'^
omperio
**
oinperio
15
Seueri.'^' l'iiiporio
i'
captinantur
*
morte.
''
Gallo Caosare et Antunio ino-
nacliis
^o
Constancio
*'
AElario
2
episcopo
"
aduentu.
33
XLVIII.
De interetum
Valentis
emperatores
aGotisfactum.
XLVIIII. De
siippotationem
ann. ab Adam
usqiie ad
obam
'
Va-
lentis.
L. De emperium (f.
30.) Theudosiae^
Arcadiae,
Onoriae
'
item
^
Teudosiae
\
LI. De
Gaisericum
regem
et
Vandalis et Gotis.
LU. De emperium
Marciani.
LUI. De inruptione
GImnorum
in
Gallies
et Agecium
patrecium
*
et Gotis.
LIIIL De
emperium
Auiti,
Martiani
et
Tlieuderico
re-em Goto-
:m.
LY. De
emperium
Magioriani et Suaeuis
et Theuderico
rigi
LVL De
emperio
Siuiri
^
Antimi
et Gotis in
Aetalia
sub'emperio
consolem.
LVIL
De
Theuderico
rigi
Gotorum in AEtalia
et Leone
emperatore.
LVIIL De
Chlodoueo
rigi
Francorum
et Alarico.
LYIIIL De
obetum
^
Theuderici.
LX. De Crogo rigi
Vandalorum
et Vandalis.
LXL De
Gildomerem
in
quem rignum
Vandalorum
'
finiuit.
LXIL De
lustiniano
emperatorem
et
Bellissarium
patrecium
. (f. 30 v")
10
rum.
13
20
L Regnum
Assiriorum.
25
Primus
rex Ninus regnauit annos li, et mulier
sua Simiramis
regnauit
post eum ann. xlu. Eodem
tempore
natus est
Abraham.
Nmsas flius Nini et Semiramis
regnauit
post eos ann.
xxxviii.
IL Abraham
cum esset ann. lxxv
accepit
a Deo
repromissio-
nem.Deillo
tempore usquead
egressionem
AEbreorum
de
AEgypto
jo
suppotantur
anni ccccxxx. Abraham de ancilla Agar
habuit lUium
nomen
^0
Ismail,
unde Ismailitae
et postea Agarrini ",
posttremum
Sarracini
uocantur.
Centenarius
Abraham lialiuit do Sarra iiliuin
no-
men
'^
isaac
;
primus omnium
prophelaium
Abraham.
Assiriorum
Arrius tune
regnauit ann. xxx.
Sexagenario Isaac anno
nascun-
r,5
tur fdii gemini,
primus Esau, ex quo gens Idomea fuit,
secundus
lacob,
qui Isral
appellatus est, inde gens ludaeorum
est. Vixit
lobiturn
2 oniperio
Thoudosiai
'
Arcadiai, Onoriai
*
Teodosiai
^
A<^ocio natricio
empeno
Seuen^^obelu
Viiandalorum ononiine

Agarreni
2';roS^
FRDKGAIKE.
q
34
Abraham ann. clxxv, centesimo anno repromissionis (f. 31.) mori-
tur Abraham. Centesimo lx anno cum esset Isaac, tune lacob dis-
cendit hi Mesopotamia et soniiuit Laban ann. xiiii pro duas filias
^
quas accepit uxores Lia et Rachil. Anno ce post repromissionem
5 mortuus Isaac ann. lxxx. Filius eius lacob cum esset ann ex, adhuc
uiuente Isaac, loseph fdius lacob ann. xvii uindetus
^
est in AEgypto.
cxxx anno cum essit lacob iam secundo anno famis ingressus est
cum fliisinAEgypto. lacob gxlvii anno obiit prophetans de Ghristo;
ex anno cum implisset loseph moritur. Fiunt autem omnes anni
10 quos AEbrei in AEgypto feceruut ccxv ob hoc ab eo tempore con-
potantur quod lacob cum (iliis suis discendit in AEgypto.
III. cccL anno repromissionis natus est Moysis. Cum esset ann.
Lxxvi Grops
^
rignauit in Attuca *,
a quo usque ad Troie cap-
tiuitatem fiunt anni ccclv. cccxl repromissionis anno Moysis
i5 AEgypto derelinquens in lieremo filosopalur AEbreorum. lxxx
anno agens dux aeteneris ex AEgypto AEbreorum gentes
^
efilce-
tur
;
(f. 31 v".) legem eis in heremis tradedit per ann. xl. Ab hoc
loco usque ad Salamouem et ad aedificalionem templi numcrantur
anni cccglxxx. Primus apud AEbreos Aaron ponlifex tiiit
20 AEbreorum. Post Moysen constituetur Gysus, Gysus
^
successor
Moysi. Terra Palaslinorum ludaei
^
gnie** sorte distribuit. ludaeo-
rum index post Golonehil ann. xl. Post Gotonehil AEbrei fuerunt
subiecti alienigeni
^
ann. xvm, qui copolantur lomporibus Aod
;
ipse fuit index ex tribu Efrem, fuit ann. lxxx. Post Aod AEbreos
25
in dicionem redigunt alienigeni ann. xx, qui copulanlur tempo-
ribus Debureet Baraa ^\ qui iudicauerunt Isral anu.xL. Ebraeorum
iudex Gedeon. Post Deboram in dicione redigunt alienigeni ann. vu,
qui coniuncli sunt temporebus Gedeon secundum AEbreorum Ira-
ditione "; Gedeon iudex ex tribo Mannasse. Gyrus'- condetaante tem-
5,^
plum Hierusolimarum ann. ccxl, scribit loseph in libro tercio
AEbreorum. Abimelet^-^ Jilius Gedeonis iudex ann. in. (f. 32.). Post
qucm lar ann. xxii,
ex Iribo Manasse. Sub Tautano rgi Assiriorum
Troga capta est. AEbraeorum Gepte *Mudex ann. vni.Postea AEbreos
in dicione sua rcdicunt Amanite ann. vni, qui cum temporibus
55
posteriorum
iudicum copolantur secundnm Uulaeorum tradicionem.
Gepte in libro iudicum post quem Esebon ann. vu, ab aetate Moyse

duabus filiabus -
nonditns
^
Cvcrops
'
AttluMia
^
gens

Hesus, Hesus
'
ludaeo-
rum gens'-" alieiiigonis
i^
Dcbire oi Haraao
"
tradilionmi
<
Uiebus
" Abime-
lec
*
iepte.
33
usque ad semelipso
'
ait soppotari ann. ccc. Post AEsebon Labaion
ann. viii.
IIII. In illo tempore Priamus Helenam rapuit. Troanum bellum
decenale surrexit causa
^
mali, quod trinm mulierum de piilcbritii-
5
dinem certantium praemiiim fuit, una earum Helena pastore iudice
pollicenle. Memnon Amazones Priamo tolre^ subsidium. Exinde
origo Francorum fuit, Priamo primo rgi
*
habuerunt. Postea per
historiarum libros scriptum est, qualiter habuerunt rgi Friga \
Postea partiti sunt in duabus parlibus, una pars perrexit in Macedo-
'f'
niam, uocati sunt Macedonis, secundum populum a quem
^
recepti
sunt et regionem Macedoniae, qui oppremebatur a gentes uicinas
\
inuitati ab ipsis fuerunt, (f. 32 y'.)
ut eis praeberent auxilium. Per
quos postea cum subiuncti in plurima procreatione creuissent, ex
ipso gnre Macedonis fortissimi pugnatores effecti sunt. Quod in
i5
postremum in diebus Phylipby rgis et Alexandri fili sui fama con-
firmt illorum fortitudinem qualis fuit.
V. Nam et illa alia pars quae de Frigia progressa est ab Olexo per
frai
^
decepti, tamen non captiuati
^
nisi exinde eiecti per multis
regionibus ''peruacantis cum uxores et liberos
"
electum a se rgi
^-
20 Francione nomen *^ per quera Franci uocantur. In postremum eo
quod fortissimus ipse Francio in bellum fuisse fertur et multo
tempore cum plurimis gentibus pugnam gerens partem Asiae uaiS-
tans in Eurupam dirigens inter Renum uel Danuuium et mare con-
sedit.
o5 VI. Ibique mortuo Francione cum iam perproeliatanta que
^*
ges-
serat parua ex ipsis manus remanserat, duces ex se constituerunt.
Attamen semper alterius dicione negantes, multo post tempore cum
ducibus transaegerunt usque ad tempore
^"
Ponpegi consolis, qui et
cum ipsis demicans (f. 33.) seo
'"^
cum reliquas
*'
gentium nationes
^*
."()
quae in Germania habitabant totasque dicione subdidit Romanam.
Sed continuo Franci cum Saxonibus amicicias inientes aduersus
Pompegium reuellantis eiusdem rcnnucrunt potestatem. Pompe-
gius in Spaniam contra gentes demicans pliuimas morctur
^\
Post
haec nulla gens usque in presentem diem Francos potuit superare,
35
qui tamen eos suae dicione potuisset subiugare. Ad ipsum instar
1
ipsum
2
causa aliqua
'
tollere
'*
primum ref^em
^
reges Frigam
^
quo
'
gentibus
uicinis
8
per fraio ^
captiuate
"
multas regiones
'i
peruacantes cum uxoribus
el liberis
'-
electo a se rege
i'
nomine.
'*
quae
^^
tempus
*"
seo et
"
roiiqiiis
1*
nationibus
i
moritur.
36
et Macedonis qui ex eadem generatione fuerunt
;
quamuis grauia
bella fuissent adtrite, tamen semper liberi ab externa

dominalione
uiuere conati sunt. Tercia ex eadem ori^nne gentem Torcorum fuisse
fama
^
confinnat. Yt cum Franci Asiam peruacanlis pluribus proeliis
5
transissent ingredientis Eurupam super litore Danuuiae fluminis inter
Ocianum et Traciaui, una ex eis ibidem pars resedit electum a se
utique regem nomen Torquoto per quod gens Turquorum nomen
accepit. Franci huius aeteneris gressum cum uxores et libres age-
bant nec erat gens qui eis in proelium potuisset resistere. (f. 33 v".)
10
Sed dum plurima egerunt proelia, quando ad Renum consederunt,
dum a Turquoto menuati sunt, parua ex eis manus aderat. A cap-
tiuitate Troge usque ad primam olimpiadem fiunt anni ccccvi.
VII. Redeamus quo ordine AEbraeorum gens fuit. AEbraeorum re-
liqui anni :
^
Labdon ann. vui. Post Labdon Aebreos in dicione re-
i5 dicunt alienigeni ann. xl, qui copolantur temporibus iudecum
posteriorum. Post quem Samson fortissimus omnium fuit, ita ut
quibusdam facta eius cum gestis Ercole
*
conpotarentur \ Qui-
dam ad huius memoriam conseruandam balnea
^
Receanceorum,
multo post tempore appellatus poena. Post quem Heli sacerdus in
20 AEbreorum libro xl ann. inueniuntur, in septuaginta iuterpraeta-
tione XX.
VIII. In illo tempore Tautanus regnabat in Assidus
;
tune Troia
capta est. In Ebreis Lebdon
'
index erat, et in AEgypto Dinastia rex
erat. Primus rex Latinorum tune in ipso tempore surrexit, co quod a
25 Troia fugaciter exierant, et ex ipso gnre et Frigas
**
fuerunt nisi
per ipsa captiuitate Troiae (f. 34.) et inundatione Assiriorum, et
eorum persecutione in duas partes egressi et ipsa ciuilate et re-
gione. Vnum exinde reguum Latinorum ereguntur et alium Frigo-
rum. Post tercio anno capta Troia Latini qui postea Romani nun-
5n cupati sunt, et ut quidam uolunt, post octauo
anno regnauit
AEneas. et Frigas fertur germani fuissent.
VIIII. AEneas in Latinis regnauit ann. ni, et Frigas in Frigia. Ante
AEnea et Friga ann. v. Saturnus, Picus, Faunus,
Latinus, per
quem Laliui uocati sunt, et in AEtalia regnaucrunt ann. circeter cl.
55 Roleta scribit Palefatus in incredibilium libro primo, serenas quo-
que fuesse meretrices, quae deceperint
nauigantes. Post AEneam
<
oxUiornn
'>
fanilm
*
roli(inis aniiis
'
Ercolis
^
conputarentur
^ balnee
' Lapdon
*
FriL'is.
37
Ascanis ann. xxxviii. Ascanius, derelicto nouercae suae regno,
Latinis Albam Longam condedit, et Siluiiiium postimum fratrem
Simm, AEiiei ex Clauinia^ filiiim, summa piaetate edocauit ^Amazones
in illo tempore Aetesi
^
templiim incenderunt. Ascanius Iulium
^
filium procreauit, a quo familia luliorum orta, et propter aetatem
paruuli, quia necdum regendis (f. 34 v".) ciuebus edoneos
^
erat,
Siluium postumum
^
fratrem suum regni reliquit heredem. In illo
tempore, mortuo Heli sacerdoti
\
AEbreorum Samuhel propheta-
bat
;
et Saul regnauit ann, xl. In illo tempore Siluius Latinorum
^^
rex AEnei filius, a quo omnes Albanorum rege Siluiae
^
uocati
sunt. AEbreorum rex primus ex tribu luda Dauid ann. xl. AEbreo-
rum tune pontifex Habiatar clarus habitur \ Latinis Siluius
regnauit ami. l. AEbreorum filius Dauid Salomon regnauit ann. xl.
Salomon templum in Hierusolimis aedificare coepit
\
consummauit
i5
eum anno vu.
X. Cartago in tempore Salomonis a Lacedaemonies in Africa con-
dila est a rege Cestrato et alias urbis plurimas. Nam et Cartago a
Arcedone Tyro, ut uero aliae, aDido
^^
filia eius ann. cxliiii expleta
fuisse refertur. Colleguntur autem omni tempus a Moysin et egressus
20
Israhel, secundum tercium librum regnorum usque adSalomonem
et aedificationem templi conpotantur ann. cccclxxx (f. 3o.). A dilu-
uio usque ad Moysen anni mcgcgxlvii. Ab Adam usque ad diluuium
anni ggxlii, Semul
''
omnes anni iGXLviiii ab Adam usque ad
Salomonem.
2'>
XI. AEbreorum sacerdus Sadoc tuno fuit. Post Salomonem Ro-
boam ann. xvii. Post mortem Salomonis sedicione orta in gente
ludaea et regno befaria
*-
deuisio in Samaria decem tribus regnauit
Geroboam. Latinorum Alba Siluius regnauit ann. xxxviiii. Roboam
filius Salomonis regnauit Hierusolimis duobus tribus tantum quae
5o
uocantur ludaeorum, quia ex luda stirpe discenderunt. Ynde et uni-
uersa gens illa nomen ludaeorum est. Post quem Abia ann. viii;
post quem Asa ann. xli. Latinorum AEgyptius Siluius ann. xxni.
Latinorum octauos Capis Siluius ann. xxvi. AEbreorum luda lo-
safat ann. xxv. Prophetabant in AEbreis tune Abdias, Hien, Ozias,
'5
Michias. Latinorum nonus Garpentus Siiuiu^ ann. xiii. AEbreorum
luda ann. viii. Post quem Ocozias anno i. Post quem Godolias
*
Lauinia
-
aedocauit
^
AEfesi
^
idoneus
^
post enni
"
saccrdotc
''
rgis Silniai

habetur
'
coopit et
>"
alii a Didone
"
simul
'-
bifaria.
38
mater anii. vu, Post quem loas ann. xl. Lalinorum tune post Car-
pento (f. 3o
y".) Tiberius ann. vni. Post xi, Agrippa Siluius ann. xl.
luiadae apnd AEbreos iusignissimus pontifex erat, qui solus post
Moysen uixit ann. cxxx. AEbreorum luda Amissias
*
xxvini. AEbreo-
5 rum Israhel loas in tempore loram. Ipse fuit septemus
^
in luda, re-
gnauit ann. viii. In cuius tempore propbetabat Helias. In tempore
loas Helisaeus moritur. Zacharias propheta a loas rgi interficetur \
AEbreorum luda Amessias regnauit ann. xxvnii.
XII. Latinorum xii Aremolus Siluius
*
ann. xviiii. Post quem xni
10 Auentinus Siluius ann. xxxvi. In tempore Arimoli superiores ipse
^
Siluius Aremolus siue Remolus Agrippe superiores rgi filius prae-
sedum Albanorum inter montes, ubi nunc Roma est, posuit
;
ab
^
impietatem, postea fulmenatus interiit.
XIII. AEbreorum Israhel secundus Nadab ann. ii. Post quem
i5 trs
'
Baas ann. xxnn
;
post quem AEla ann. vu. Post Ambri* ann.
XII. Post Eu
^
ann. xxviii. In tempore Achab profetabat AElia. Post
loram Ilaeu ann. xxviiii. Post Haeu Achab ann. xvii.
XIIII. Iulius proauos lulii Proculis, qui cum RomoloRomam com-
migrauit fundauit (f.
36.)
Iuliam gentem. His diebus AEbreorum
20 xii. Azarias qui et Ozias ann. lu.
XV. In illo tempore Tbespieo
*"
Arifronis filio Atenis rgnante
Assiriorum impirium" deletum est. Ysqueadid tempus fuisse rege
^^
Assirionim storia fert et fiunt iiisimul aimi rLxxxxviii. Omnes autem
anni l'igni
^^
Assiriorum a primo anno Xini suppotanturccxL. Abarces
20
Medus Assiriorum imperiorum
**
destricto
*^
regnoin Medus transtu-
lit
;
et intrim sine principibus res agebatur usque ad Diiocum regem
ftledorum. In medio autem tempore Caldei propriae praeualebant,
quoque separate quaedam regnum successiones feruntur. Reliqui
quoque gentis propriis legibus utebantur.
o
XVI, Lalinorum quartus decimus Procas Siluius ann. xxxiii. Posl
quem Amulius Siluius ann. xliii. In illo tempore Roma a Parebus,
(lui nunc festus dicitur, est condeta. Romolus et Remus ipsam
condedcrunt. Remus rutro pastorale a Fabio Rumoli
'"
diici occi-
sus. Ob basili inpunitate magnas Limuli
'"
multitudo coniungetur.
35
Anno ab urbe condita tercio una uirginum pulcerrima (f. 36 v.)
cunctorum adclamatione rapientum Talasso duci Roinoli decerni-
annis *
sepliinus
''
interficilur
*
Remolo Siluio
'
ipse et

ob
'
lorcius

post
quem Zaiiri
'
Post. Ueu
"
Tliespio
>'
iiaperiuin
'^
reges
'^
regiii
*
iiuperiiun
'3
destruclo
"^
Fabiorum oUim duce
'"
magna Remulo.
39
tur, iiiide ad nuptiarum solemnitatibus Talasso uulgo clamitat,
cui taies niipta sit, que
*
Talassus meruit. Iii illo tempore prima
captiiiitas Israhel. Deceni tribus a Senacerem
^
rege Cakleorum
^
translati sunt in montes Medorum
;
regnatumque est in Samaria
5
ami. ccL.
Romanorum septimus decemus rex Romolus ann, xxxviii. Remus
et Romolus generantur matre AEtalia. Romolus apud paludem
Capraenus moritur. Post quem per quiuus
^
dies senalores rem
publicam egerunt unum tantum anno quod iuterregnum appella-
10
tiim est. Postea Pompeius reguauit ann. xli. Romolus primum
militis sumpsit ex populo, et nobelissimus senes ceutum ob aeta-
tem senatores, ob semilitudinem
^
curae patris appellauit: templa
quoque et murus, humani
^
urijis struxerunt, Sabacon Bochiri
regem captum uiuo
^
exusit. Tulius Hostilius ann. xxxiii, primus
i5 regnum Romanoruiu purpora et fascibus usus est, ac deinceps cum
sua domo fulmine confragauit. Tulius Hostilius post longam pacem
bella reparabit, (f. 37.)
Albanos Yigentis uicit, ad adiecto monte
Caeneo uijjem ampliauit. Romanorum quartus Ancus 3Iartius ann.
XXXIII. Ancus Marcius Auentinum montem in laneculum urbem
2o addedit in tempore Procatae
'
Siluiae
'
Latinorum rgi
'%
AEbreorum tune profetabat Osoe, Amos, Esaias, lonas. Anno quiii-
quaginta trs
*'
quando Roma condita fuit in AEbreis profetabat
loatam ann. xvi, post quem luda xiiii ann. Item xvi,
*^
cuius
tempore Talatfalsar, rex Assiriorum, magna pars
"
populo ludaeo-
20 rum in Assirios transtulit. Post quem luda quintus decimus Sege-
cias
*^
ann. xlviiii. Post quem in luda xvi Manassis ann. ly. Post
quem in luda septimus decimus Amon ann. xii. Post octauus
decemus losias ann. xxxii. Hierimias profetabat.
AEbreorum luda,
loazim ann. xi. Post quem iterum loazim
^^
alius.
5o XVII. Anno un
''
loazim Nabagodonosor rex Babilloniae ludaeam
capit et in dicionem suam redactis plurimis ludaeorum cum etiam
partem uasorum
tcnq:)li inuasit, et tributario fecisse loazim fertur, et
uictor ad patriam
reuertitur. (f. 37 v".) Israhel,
quando Roma con-
dita fuit, Azarias, et Manaem profelabant ann. x, postea Vazeas
3.") ann. x.
XYIII. A captiuitate Troge usque ad
olimpiadeiu primam anni
'
auap
-
Senacerip
''
\ssirioi-uin
'
(or iininiis
' siiiiilituiliiioiii. UoiiKinc
''
uiuum
8
Procacis

Siluiai
i
repis
"
anno 1/ III"
'-
X" VI" aimo
'^ ma-iiani iiartcni
populi
''
Sezecias
i
loacin
^^
Anno III.
40
ccccv
;
a priniani olimpiadem Africanus temporibus loatham rege
AEhreorum fuisse scripsit. Post Vazea in ludaea profetabat annus
viiii. Tune a Senacerem Israhel in captiuitate ducti sunt. Memora-
uimus sub Aiifronem rgi
*
Assirioruiii regnuni destruc tum. Sarda-
5
napallus eo tempore Tarsum atque Ancialem condedit et in proelio
uictus ab Arboco
^
Medos semit
^
incendio concreniauit.
XVIIII. Priinus ut super memorauinius rex Macedonum Garanus
regnauit ann. xvni \ AEgypciae regem suum Osorton Ercole nomi-
nauerunt. Fiston Argius mensuras et pondra primus inuenit. Macc-
^"
donum Pbyliphus regnauit ann, xxxvni. Numa
^
Pompilius duos
mensisanni condedit ianuariuin et februarium, cuiu ante boc decim
mensis tantum apud Romanus
^
fuissent. Capitulium quoque a fun-
damenlis aedificauit. Seuillaque
''
et Eurofila in Samuae insignis
babentur. ({. 38.) Numa
^
Pompilius nullum cum finitimis Ijeilum
i5
gessit. Obla mulier apud Hebraeos profetabat. Postea Sulronias,
Hierimias ann. xxxii, post quem loaza mensis trs, post quem loazim
ann. xi, post quem Sedicias annis xi.
XX. Romanorum quintus Tarquinius Priscos ann. xxxviii. Mace-
donum Arepos. Tarquinius Priscos ciram Romae aedificauit, nume-
-^-^
rum senatorum ausit
^
Romanus ludus
^
iustituit, muros et clo-
decas aedificauit; ad extremum ab Auci filiis, regnum eius sui
"
ipse
successerat.
XXI. Primo anno captiuetatis Hierusalem ludea capitur. Nabagodo-
nosor rex Cbaldeorum Hierusolimis captis templum incendit, quod
25
ab initio aedificationis suae transierat ann. ccccl
*-
;
quadragensima
octaua olimpiadae captiuetas ludeorum facta est. AEbreorum autem
captiuotas et exterminiae *^templi quod fuit in Hierusolimis ann. lxx.
In Babillonem profetabant (f. 38 \\

39.) Danibel et Ezecliiel.
XXII. Tune Rome Serui ancillae sed nobelis captiue filius trs
^'^
montis urbe
''*
addedit Quiriiialom, Isquilinum et Vimenalem. Fos-
sas circum murus dixit ^% censum Romanorum ciuium ipse primus
instituit, et in extremum Tarquini Superbi generi sui superiores et
filii scelere occisus est.
XXIII. Mortuo Nabagodonosor Ralivlloniorum rege suseepit empe-
^''>
rium AEuilmarodae
*^ eui suecessit fratereius Baltbasar, cuius tem-
pore liber Danibel scribitur. Romanorum Siruios
'^
sextus regnauit
1
Arifrone rege
-
Arbeco
'
seinet
*
XXVIII
'-'
Niunnia
^
Roinatios
'
Siuilla
*
Numma auxsit
">
iudos
"
cui
'-
GCCCXLll
*'
extermiiiiuiii
'*
montes urbi
'5
diixit
1"
lucbihnarodac
"
Siluius.
41
annis XXXIII. Capta Hierusolima ab Assiriis ad Vafrim, regem AEgypti,
ludaeorum reliqui
*
transfugerunt
;
Hierimias qiioqiie profeta memi-
nit. Ghorinthiorum monarchia destructum. Solus facta defectio cum
fiitiiram eam Talus ante dixisset. Olimpiadem
^
lv item et Gorus rex
5 Medoruin destruxit imperiiim.
XXIIII. Gyriis regnaiiit Persis subuerso Astragio rgi Medorum.
Persarum Gynis regnauit ann. xxx. Gyriis Hebreorum captiuitate
laxata l ferme hominum milia regredi fecit in ludaeam, (f. 39 v")
qui constructo altarem templi fundamentaiecerunt; sed cum a uici-
10 nis gentibus fabricatio inpediretur, iiiperfecto
^
opus usque ad Da-
rium permansit. Gyrus Babillouia capit. In AEbreis profetabant Azeos
et Zacharias, quo tempore Hiesus lilius losedech et Zorobabil
%
rgi
gnre, principes fuerunt eorum, qui regressi sunt in ludaeam. Gol-
liguntur omiii tempus capliuitatis
^
ludaeorum anni lxx secundum
i5 quosdam a tercio anno loazim usque ad xx annum Gyri rgis conpu-
tantur \
XXV. Romanorum Tarquinius tune regnabat ann. xxxv
;
Tarqui-
nius excogetauit uicla, taureos, fustes, lautomias, carceris, conpetis,
catenas, exilia, metalla. Regnauerunt Medi super Assirios ann.
20 cccLiiii. Groaesus a Gyro capta est et Lidorum regnum destructum
est, quod stetit ann. ccxxx.
XXVI. Ganbisin que et Nabagodonosor rex uocatus est, sub quo
storia ludit, qui Oloferne
^
interfecit, scribetur. Apud AEbreos
Agens et Zacbarias profetabant. Secundo anno Darii rgis templum
2.")
in Hierusolimis construetur
^
(f. 40.) a Zorobabil,
^
consummatur
ann. iiii remissionis captiuitatis ludaeorum. Et aedeficationem templi
initium sub Gyro habuit, consummatur sub Dario. Regnauit Persis,
Assiries et AEgypto.
XXVII. Inicium consolum Romanorum. Armodius, Aoidius, et
5o
Aristogedus Inparcum regem interficerunt, et Lena meretris arnica
eorum cum tormentis quogerelur ut socius proderit linguam suam
morsibus ampulauit. Pulsis urbe regibus adtenuatum est ualdc
Romanum imperium. Romanorum rege vu a Romolo usque a
Tarquinio Superbo emperauerunt ann. ccxuiii. Romae post exac-
55 tis regibus inicium consolis a Brutu
"*
esse coeperunt. Deindc tri-
buni plebis ac dictatoris et rursum consolis rem publicam tenuc-

reliquie
^
Olimpiade
-^
iniiorfectiun
*
Zorohabel
=*
omne f. captiuitates'^ conpotan-
lur
'
que Olofernem

construilur

Zorobabcl
'
Brute.
runt per aiinos ferme quadrignentus
*
sexagenta qualtuor. Censo
lioiiiae agitato iiuienta liomiimm cxx milia. Lapis lune in AEuis
flimio de caelo mit. Persarum septemus Artabaniis regnauit, viii
Artaxersis ann. xl. Anno ab urbe condita anno cccii tribuni plebis
5
Romae stricti consolibiis eiectis. Niaemias tune AEbreos menister
uinarius consenciente domino suo uecesimo eiusdem regnauit an-
nus
-
(f. 40 \\) de Babyllonem uenit
^
Hierusolimis struxit. Romam
'*
dinuo consolis ereati sunt. Si quaesieris de ebdomades septuaginta,
quae in libro Danihil scriptae sunt, repperies eas esse expletas in
10
lempore Nerones imperatores, quae faciunt annos ccccxl. Secundo
poslea Yespasiani anno Hierusolima capitur, ut Danibil profetauit.
Ex Atena monte ignis erupit. Temporibus eonsolum Galli Senonaci
Romam incenderunt excepto Capitulium.
XXYIII. Alexander filius Pliyliphy et Olimpiades nascetur. Romani
x5 Gallus superant. Neetenebon rgi AEgyptiorum in AEtbiopia puise
AEgypciorum regnum destructum est, et in Romana dicione redi-
getur. Romani Samnitas^duolms proeliis et reliquas uicinas gentis
superant. Discriptio Romae facta inuenta sunt ciuium clxu milia
hominum.
20 Alexander aduersus Illirius et Tregas fliciter demicans, qui-
bus subuersis in Persas arma conruit, et apud Granecuni llumen
rgi
^
dueibusque oppressis urbem Sardis capit. Romanorum con-
sul Torquatus filium suum (f. 41.)
qui plures proelia liostis uicerat
uirgis caesum seeui'e percussit. Alexander, capta Tyro, ludaeam
25 inuadit. Post multas pugnas triumplians Alexandria*^ in AEgyplo
septemo rigini
'
sui anno aediiicauit
;
et tenit omnia quae eoeperat
ann. xn. Alexander Ercanus et Mardus coepit. Alexander Aonem
Petram et Indum^ amnem transgreditur. Bellum aegit Alexander ad-
uersus Porum
^
et Taxilem demieauit, et uicit. Arpalus fugit in
5o Asiam.
XXYIIII. Alexander trecesimo aetatis suae anno moretur in Babyl-
lonem. Post quem translatum est in multus
'"^
eius imperium. .Mace-
donum regnauit Pbylipbus frater Alexandri.
XXX. Romani Samnitas diutissime aduersus se pugnantes ad ex-
35 Iremum in seiuitule suiiieciunt. Seleucus consol Habyllonia
"
obte-
nuitet plures urbes aedificauit. Censo Romae agitato inuenta sunt ci-
'
(|iiaili'it,^n(>iitos -anno m^nil cl iiiiinis. covr. c iiuiros
*
Roiuo
'
rogo
''
Alexaii-
driam
'
septiiuo rigni
'*
liuioruiu
'
Foriiiu
'"
iimllos " HabyUoniain.
43
iiium Romanoriim cclxx iiiilia liomiiium. Legati Alexandria Tolo-
meo transmissi Romanorum amicicia
^
peteruijt. Romani Galliis
superant et Saiiinorum terra sorte deuidimt. Seleucus in Sicilia
capto (f. 41 v".) Demitrio Siriae et Asiaepariter imperauit. Saratisin-
5
gressus est Alexandriam, Roniano sululedit imperio, farum magnum
in Alexandria fecit. Aracus arteis
-
nummus primas in urbe figu-
rare fecit. Romani Cartageninsis nauale proelio superant et cento
ibi urbis capiunt. Gartagenensis ex Romanorum nauis in Sicilia
capiunt Metello console in fuga uerso. Censo Romae tune agitato
10 inuenta sunt hominum cclx milia. Post anno tercio Romae tem-
plum Vestale incensum
;
post annus xiii, xl feri milia Gallo-
rum fuerunt a Romanis cena \ Post anno septimo pars Romae terre
moto concossa est, ita ut Goloseos magnus ruerit. Post ann. item
VII, uicti ludaei et sexaginta milia armatorum ex numerus
^
eorum
i5
a Romanis
^
caesa Romanam redacti sunt dicionem. Post ann.
III Romae Marcello console Seracusas capiunt, Siciliam capiunt.
Post annos sedete Romani Grecos liberos esse iusserunt et uniuersa
(f. 42.) Ebria ita fecerunt. Postea per Anciocum
^
regem ludaei
contra Romanos coeperunt reuellare et in idolatria cogente An-
20 cioco
^
sunt conuersi. Tune sacerdotes et docis
^
Machabei propter
lege
''
costudieuda surrexerunt, sicut scriptum in libro Macha-
beorum est. Romani interfecto Felepo rgi
^
Macedones tributarius
facint
".
Discripcio Romae facta inuenta sunt hominum cccxxii
milia. Oppius consol Gallus
^-
capit, et Cartago in dicione Romana
25
per Scupione redigetur
^^
;
babens, quod
^''
condita fuit ann. dccxl
et nouem. Tbolomeus Dimitrium
^'
lliam suam tradit uxorem cum
regnaret in AEgypto et in Hierusolimis super ludaeos, et ddit Deme-
trium genero suo regnum quod abstolerat Alexandro palri suo. An-
ciocus
^"^
rex, filio Alexandro
^'
frater Demitrio"^ interfecto, adextre-
3o mum se interfecit. Rellum ciuile ortum est in illo tempore Sicilia.
Primus liber Machabeorum tcmporibus Ancioco
^"
ortnm est in
ludaea. Arsacis Pardus Anciocum interfecit. Serui qui in Sicilia
reuellabant obsidiones necessitate conpuisi ad suam (f. 42 v.) inui-
cem cadauera deuoranda conuersi sunt. Aruersia tuncnobelis Gallia-
55 rum urbis capta, etrex Yetuelus iuxta Eule iiisolam ignis est llatus.

ainiciciara
-
argenteis
^
cesa
^
miinnro
^
jn Romamim
Aulioclium
"
An-
tiocho

duces
^
le?cm costudieiidam
lopileporege " l'aciunt
'-
consul Gallos
''^
Scypiononi redigitur
i*
quo
"^
Demctrio
i^
Antiochus
>'
lilius Alexaudn.
1^
De'niitrii
'J
Antioco.
44
Samaiiam urhem Herodis restaurans Sabasliam in honorae Agusli
appellare uoluit. Graciani uicti n Romanis subieciunlur. In Secilia
bolluni ciuilc consiiruit. Depraclionso Tholomeo pcr matre Cleupatra
in Secilia bflhini c'wiWe conpescnit. Tholomeus rex Cyrinae
^
oriens
5 Romanis toslamentam reliiiuid beredis. Seleucos ab Ancioco uiuos
cxuretur
-.
Anciocus
''
in Partus
^
fagiens, Pompegio console
''
se
deinccps tradedit. Pompegius Siri
^
in diciono Romana redegit.
Anciocus reuersus de fuga regnum obtenuit. Plucius Gallus Latino-
rum rethorecam docuit, sicut Getero
^
refert : Pueris nobis primuni
10 latini ducere cipisse Plncium qucndam. Discriptio tune Roma
*
farta
inuentasunt bominumccccLxni iiiilia. YoltaciHus
^
Plutus Pompegi
consolis^'^ libertus doctor scolam Romae primum iniuit. Pompgius**
gloriosissime (. 43.) triumpliauit.
XXXI. Lucullus primus imperator appellatus est, uicta Arminia,
i5 Mesopotamia cum fratre regnauit capta Ponpegius uniuersa Ebrea
subiugauit. Lucullus diuersis triumpbauit. Yirgilius Maro in page,
qui Aedis dicetur, non procul a Mantua nascetur. Anciocii As-
siriae capta a Romanis. Arestobolus et Ercanus fili Alexandii contra
se de imperio demicantes occansione praebuerunt Romanis ut
20 ludaeam inuaderint. Pompegius in Hierusolimam ueniens capta
urbe et templum obseruato ad sancta sanctorum accedit. Aristo-
bolum uinctum secum adducit. Escanum
'-
deinde ante patrem
Herodis Ascalonilis fdium procuratorem Palastine fecit. Pompe-
gius captis Hierusolimis tributarios ludaeos facit. Pompegius se-
25 cundus imperatur appellatur. Caesar Lusitaniam e quasdam insolas
in Ocianum capit. Gaesar Pompegius Renum transiens Germanus
uastat. Gaesar Pompegius Germanus et Gallus capit.
XXXII. Post quem Gains hilius Gaesar (f. 43 v.) primus Romanis
singulare obtenuit imperium; Romanorum princeps appellatus pri-
7)0 mus Gains Iulius Gaesar. Pompegius proelio uictus fugiens a espa-
dones Alexandrini rgis occidetur. Tbolomcus cadauer cum lurica
aurea in Nilo inuentum. Gaesar in AEgypto regnum Gleupatre confir-
mt ob stubri gratiam. Gleupatra regio comitato urbem ingressa
probibet electecis margaritisque uti. Antunius decernit Qnintilem
mensem Iulium debere dicere (luia
in eo i'uisset natus. Gains Iulius
'o
>
Cyriniae,
*
hercdes Seleucns ab Ancioclio uiiuis exnritur
' Aiicioctms
*
Par-
Ihos- consulc

Siriam
'
Cycero
s
Uoiiiac
''
Yullacilius
'^
consulis
" Poinpegius
*
Ircanum.
4S
Caesar in curia occidetur, corpus in rustro humore concrematur.
Romae trs simul exorti consolis
^
in eadem urbem fuerunt.
Inter
citera
^
portenta quae toto urbe facta sunt bus
^
in suburbano ada-
rantem locutus est
;
frustra se urguere non enim frumenta sed ho-
5 mines breui defuturus.
XXXIII. Romanorum secundus post Vlium
*
singulare Octauianus
adsumpsit imperiam qui priuiuui Agustus Caesar appellatus est; (f.4i.
)
regnauit annis lvi et mensibus vi, per queni Aufusti
"
appellati sunt
reges Romanorum. Antonius aduersuin Caesar Augyrex bellum
10 mouit. Falcidius tribunus plebs legem tribuit ne quis plus testamen-
tum ligaret quam ut quarta pars heredibus superesse. Trans Tibirem
fluuium oleum terrae erupit quae tota diae sine intermissione lluxit
significans Gbristi gratiam ex gentibus. Antunium superat Agustus
Octauianus et interueniente senato eum in gracia recepit. Anticonus
i5 patricius contra ludaeus demicans tandem occidetur et regnum lu-
daeorum tune fuit distructum. Herodis post eum a Romanis consti-
tutus est princeps. Yirgilius in Cappadocea moritur. Herodis a Ro-
manis ludaeorum suscepit principatum. Cuius tempore Gbristi nati-
uitate uicina regnum et sacerdocium ludaei quod prius per succes-
20 sionem enorum
^
tenebatur destructum est
;
cnpleta profetia quae
ita per Moysen loquitur(f.4i v\) : Non deficiet princeps ex luda neque
dux de femoribus eius donec ueniat cui repositum est et ipse erit ex-
pectatio gentium.sln boc loco etiam Christus quem Danihelis scriptura
praefatur accepit finem. Nam usque ad Herodem Gbristi id est
25
sacerdotis erant reges ludaeorum qui
^
imperare coeperunt cclxv
olimpiade, et ab instauracione templi sub Dario usque ad Ercanum
et centesimo octoagesimo quinto olimpiade ann. cccclxxxih in
medio anno transactis
;
quos Danihel significat dicens : Et sciens et
jutelligens ab imtio sermonem respondendi et aedeficandi Hieru-
3
salem usque ad Gbristi principatum ebdomade septem et ebdo-
made lxii, quae sexaginta et noue
^
ebdomate
''
faciunt ann.
ccccxum. Herodis Antepatre lilias
"^
niliil ad se pertenentem lu-
daeara ab Agusto et senato accipit
;
fiiiique eius post eum reguaue-
runt usque ad nouissimam Hierusolimae captiuitatem. Quae omnia
-- etiam Danibel profela (f. 43.) uatizinatur ita dicens : Et post ebdo-
mades septem et lxu inibit crisma et iudicium non erit in eo et
1
consules
^
cetera
'
bos
'
Iulium
'^
Augusti
"
annorum
''
quo noiiem
ebdo-
madas
o
filius.
46
templum et sancto conrumpit
^
populus duci uenienle, et cae-
(lintur
^
in cataclismo belli. Et in consequentibus et super tem-
plum, inquid, abominatio dissolationum usque ad consumptionem
tempore
-
et cousummatio dabit super desolationem. AErodis
5 Ananelum quendam ponteficem ludaeorum instituit et post exi-
guum temporis Arisbolum fratrem uxoris suae nepotem successo-
rem ededit. Post anno uno interfecto Ananelo reddit sacerducium.
Lunae cursus tune a Romanis inuentus est. Antunius Gleupatre
Arabiem tradit. Agusti et Antoniae tercie desensiones exordiae fuit,
in nt repudiata sorore Caesaris Cleupatram duxit uxorem. Cleupatra
et Anlonius semet interficiunt et ob boc AEgyptus fit Romana pro-
uincia, quam primus tenuit consol Cornilius.
A tercio decimo anno imperiac Octauiani monarcbiam habere
meruit Caesar Augustus
*
appellatus, ([. 'lo v. ) a quo sextilis mensis
i5
Agusti nomen accepit. Cum ingente triumpborum ponpa Agustus Ro-
mam ingressus, et Gleupatre liberi, sol et luna, ante currum eius
ducti. Agnstus Romanusplurimas leges statuit. Ccnso Romae agitato
inuenta sunt ciuium Romanorum xu centena et lxiiu miiia
;
baec
discriptio xvi anno imperii Octauiani facta est. Agustus Calabriam
20
et Gallus uictigalias facit. Monarios Plancos Geterones discipulos
'
oratur insignis habetur, qui cum Galleam Gomeatam
'
regerit Lug-
dunum condedit. Anno xxiii imperii Octauiani Tvberius ab Agusto
missus occubauit Armoeniam. Herodis ab Hierusolima multas et
magnas aedis construit. Herodis Samariam olim iam in ceneribus
'
.,5
sedentem a fundamentis suscitans in bonorem Agusti Agustam, id
est Sabasliam, appellanit. Agus Samies libertatem ddit. In Cebro
plurimae ciuitatum partis terre moto conruerunt. Germanus in
arma uersns Lullius superat. Agustus xxvnii anno (f. iO.) imperiae
suae Gaium adoptauit in filium. Tiljorins Vindecolus et eos qui
rj^ Traciarum confenislrant^ Romanas prouincias facil. Herodis Gaesa-
riam in nomine Gaesaris condedit
;
Antidanam et Patridanam con-
dedit, innumerabilia quoque operia in singuiis Siriarum urbibus
quas regebat soUertissimae aedificauit. Tvberius Gaesar de capliuis
Pannonios triumpbauit. Herodis Arcanum
"
quo olim sacerdns lu-
55
daeorum l'uorat de captiuitate Parlica regresso et filium eius quae
sacerducium patris successerat interfecit, sororem quoque eius
'
conrnot
-
caetlontur
''
consumationoni temporis
*
Agustus
^
discipulus
^
Co-
moatum
"
ciiuMibus
>*
confonistranliarum

Ircanum.
47
uxorem siiam cura diiobiis propriis liliis aduliscentilms et matreni
uxores socrimi siiam crudelissimi negat \ Agustus Iuliam filiam
suam iii adiilterio depraeheusam daranat exilio. Tulliiis Tyro Cete-
ronis
-
libertus ipse primus notas commentatus est. Herodis ad ea
5 quae super crudeliter gesserat etiam hoc addedit uirum sororis
suae Salame interfecit, et cum eam alii tradedissit uxorem etiam et
ipsuni negat
"\
(L 4G v". ) Interpraetas diuini legis occidit.
Colleguntur onines alj Abraam usque ad natiuitatem Christi
ann. xv. Titulianus in eo libro quem contra Indaeos scripsit
10 adfirmat Christum quadraginsimo primo anno Agusti natnm et
quinto decimo Tiberiae esse passum. Agustus Tiberium et Agrip-
pam in filius
^
adoptauit. ludas Gallileos ad reuelandum ludaeos
quoortat. Herodis cum Christi natiuitatem Magnorum
^
iudiciu
cognouisset uniuersus Bethlem paruulos iussit interfeci. Herodis
i5 morbo intertutis
"^
quae et scatentibus toto corpore uermebus mi-
serabiliter et diuinae moreretur
'.
Agustus quinquagensimo quinto
imperii sui anno cum Tyberio lilio suo, censo Rome agilans in-
uenta sunt hominum nonagis
^
ter centena et septuaginta milia.
Arcelaus nono anno regni sui in Viennam urbe
'
Galliarum more-
20
tm\ Defectio solis facta. Agustus septuagesimo sexto aetatis suae
anno Telle in Campania moritur
;
sepultusque est Rome in campo Mar-
cio. Imperauit Tiberius ann. xxni. Germanecus Caeser
"
(f. 47.) de
Partis triumphauit. Tiberius multos rgis ad se per blandicias euo-
cauit, num amisit quem adtrai potuit et Arcelaum Capadocim cuius
^5
regnum in prouincia uersum Aghyacham nouelissimam cinitatem
Caesariam appellare iussit. Tiberius Drusum consortem emperiae
facit. Drusus Caesar uenino prit
^\
Anno xnn imperiae Tyberiae
loliannis fdins Zacbariae in deserto iuxta lordane tluuio praedicans
Christum lilium Dei,, in medio eorum adesse testatur. Ipse quoque
-Q
dominus ipse Christus, hic in principio salutari uiam adnunciat si-
gnis atque nirtutibus, ueram
consprol)ans
*-
esse quae dicerit.
Conprobantnr in praesenti anni, id est Tyberiae Cacsares
'^
a se-
cundo anno instauraciones templi quae facta est sub altero
"'
anno
Dariae
''
rgis Persarum
'"^
anni dxlvhi, a Salamone autemet i.rimam
35
aediiicacionem templi anni Ilx, a Moysen et egressu Israhel ex

crudelissime necat
^
Ciceronis

nccat 4ilios
'
Magorum
intercutis quae dmi-
nitus moritur

nonagies
'
urbem
i"
Caesar
i'
periit
'-
conprobans
'-^
Tyberiae
*'*
secundo
i^
Dariai
"^
en maryc : rex.
AEgypto ann. rDxxxviiii, ab Abraham etregno Nini et Semesamis
*
aiini
iixLiiii, a dilimio usque Abraliain anni dccccxlii.
XXXIIII. AbAdam usque (f. 47 v.)a{l diluuium anni iTccxlii. Ipse
Christus filius Dei salutarera cunctis praedicans uiam niiracula quae
5 in euangelio scripta sunt facit. lesus Christus filius Dei discipulos
suos diuino inbuens sacerduciura ut uniuersis gentibus conuersio-
nem ad Deum nuncient imperat. Ipse Christus filius Dei secundum
profetias quae de eo.fuerant praelocuti ad passionem uenit anno Ti-
beriae
^
quiiito deciino. Quo tempore etiain in aliis AElhnicorum
10 conmentariis haec ad uerba scripla conperiinus. Solis facta defec-
tio ita ut in tenebrosa nocte
^
dies mdia conuerterit et stillae appa-
ruerunt. Bettinia tenae moto concussa est, quae omnia haec con-
gruunt, quae in passione salutaris accesserant. Argumentum autem
liuius diei quod salualor isto anno passus sit euangelium praebit
1
J lhannis
*
in quo scribitur post quinto decimo anno Tiberiae Caesaris
tribus annis Dominum praedicasse. In templum
^
Hierusoliinis su-
bito erupituox dicentium: Transmigremus ex bis sedibus. (f. 48.)
Eodem anno Pilatus praesis secreto noctis imaginera Caesaris in
templo statuerit, haec prima sedicio et turbarum ludaeis causa
20
stetit. AEclisiae Hierusolimarum primus episcopus ab apostolis
ordenatur lacobus, frater Domini
;
ex hoc considerandum quanti
deincepscalamitatisludaeorumgente oppresserint. Pilatus post supra-
dicta sedicione quae ob Caesaris imagines fuit concitata, sacrum
thensaurum, quemCorbanan ludaei uocai>t, in aqueducto Hierusoli-
25
raarum reposuit. Secunda sedicio ludaeorum fuit annus xxii impe-
riae Tiberiae. Agrippa filius Herodis rgis
^
accusatur Herodis
tetrarce Romam profectus a Tiberio in uincla mittitur. Pilatus de
Cbristianorum dogmatae ad Tiberio referente, Tiberius senalu di-
cens ut inter citera sacra reciperint praecepit. Tiberius per aedictum
5()
accusatoribus Cbristianorum comminatus est mortem
;
multis sena-
toribus et aequitum Romanorum interfecti. Tiberius in Campania
moritur,
XXXV. Romanorum un Gains imperauit ann. un, mensis
^
x. Gains
Caesar cninomento
**
Calicola Agrippam ninculis liberatnm regem
35
Indaeis facil. Gains semetipsum in deos refert. Flaccus multis multis
ludaeos calamitatis, praemit consenciente Alexandriae populo. Gains
iSemeramiilis 2Til)oriai
^
lonobrosam noctom
'
loliaimos tomplo
"^
reghinni
"'
mensibus
*
cni iiomoii.
49
Mammeae (f. 48 v.) Regnlae iixorem diixit inpellins enni m iixoris
suae patrem esse se scriberit. Poncius Pilatus in multis
'
incedens
calamitatis propria se manu interfecit. Gains Hierusolimam statuam
suam sub nomen
-
louis Maxime
^
ponere praecepit. Plurime
*
no-
5 bilium a Gaio sunt interfecti. Gaius sorores suas quibus stubro in-
tulerat exilio condemnauit, Gaius onines exolis iussit interfeci. Gaius
a protectoribus snis in palacio occidetur anno aetatis suae xxvnn.
Romanorum v
^
Glaudius emperauit ann. xiiii, mensis
^
viiii, dies
xxvni. Iste est Glaudius patruus Drusi qui apud Moconcia monu-
1 o mentum habit. Petrus apostolorum cum primus Anciocinum
'
ecle-
siae episcopatum
^
fundassit Romam mittetur, ubi euangelium
praedicans xxv ann. eiusdem urbis episcopis perseuerat. Marcus
euangelista interpraes Ptri AEgyptum
^
et Alexandriam Ghristum
adnuntiat. Primus Anciociae
^
episcopus ordenatur Euodius. Agrip-
iT) pa rex ludaeorum regnauit ann. xxvi, post quem filins suus item
Agrippa a Glaudio substituetur in regno. Famis ingens quae praedita
fuerat sub Claudio toto urbe
"
fuit. (f. 49.) Glaudius de Brittanes
triumpliauit et Orcadas insolas Romanum subgicit
^-
imperio. Dis-
cripcio Rome y anno imperiae Glaudiae facta, inuenta sunt ciuium
2o Romanorum lxviui centena et XLini milia. Tracia ucusque regnata
in prouincia Romana redigetur. Hierusolimis horta sedicio, ut
in portarum exitu populus conruerit, xxx milia ludaeorum pe-
rierunt. Glaudius Felicem procuratorem ludeam mittit, aput quem
Paulus apostolus accusatur. Sub Felice procuratore Paulo dicetur
25
a tril)uno : Nonne tu es AEgypcios ^\ qui ante os
**
dies con-
gregasti et docuisli
^'
in deserto quattuor milia uirorum ? Glau-
dius xini anno imperii sui in palacio anno aetatis suae lxhii
moretur.
XXXVI. Romanorum vi regnauit Nero, ann. xiii, mensis vu, diebus
5o
xxviii. Huius auunculus fuit Gaius Galecola. Felice raenante
^^
in
ludaeam sedicio in Caesariam Palistine orta, magna ludaeorum
mullitudinem prit
^\
Festus successit Felici, apud quem praesenti
Agrippa rgi Paulus apostolus religionis suae rationem exponens
uinctus Romam mittitur. Anno ni emperiae Neronis terrae motus
55
Romae exolis
'*
facta defectio. Nero Agrippinam matrem suam et
sororem matris suae interfecit. Nero tantae luxoriae fuit ut frigidis
imuUas
~
nomine
3
Maxiini
'^
plnrimi
'
Vi'""
''
mensibus
"^
Antiocinum

in
episcopatum

AEgvpto
"
Antiociae
"
orl)i
'-
subiecit
i^
AEgypcius
i*
hos
i
du-
xisti
1"^
raegnante/
''
nuilUtudo periit
i**
et olis.
FRDGAIRE.
'
50
(f. 49 v.) et caledis unguentis labaretur, retibusque aureis pisca-
retiir quae piirporeis funebus extraheijant. lacobu fratrem Domini
quem oinnes iustuni appellabant a ludaeis lapidebus oppreinitur
;
cui
Semiou secundus episcopatum adsuinpsit. Ante mensam Neronis
5 fulmen de caelo cecidit; termas Neronianas aedecatae sunl
*.
Nero
ad similitudinem Troge ardentes inspecerit
-
plurimam partem
Rome iirbis iiicendit. Duae taiitum prouiuciae sub Neronae factae,
Pontus Poleminiacus et Alapis Gottidie. Scotto rgi defuncto multi
iiobilium a Neroni interfecti. Nero in expensas cencies centena
10 milia dcrte seuatus annua submenistrantur. Nero cum citeris
Octauiam uxorem suam iuterfecit; Gornotum philosophum
^
Persis
in exilio negat \ Primus Nero super omnia scelera sua etiam per-
secutionem in christianos
^
facit, Petrus et Paulus gloriosae
^
Ro-
mae occubuerunt : Petrus crucifigetur, et Paulus gladio capite trun-
i5 catur. ludaeos tune contra Romanus reuellantis
'
Yespasianus a
Neroni transmissus plurimas orbis
^
ludaeorum capit. Nero cum
a senatu quaeretur ad poeuam a palatio fngiens ad quartum orbis
'
miliarium (f.
30.) in suborbano liberti sui inter Rabariam et Num-
mentatriam uiam semet ipsum iuterfecit anno aetatis suae xxxii,
20 atque in eo omnes Agusti familia 'conrupta est. Post Neronem Galba
in Eberia, Yetellius in Germania, Oto
"'
Romae imperium
"
adhebue-
runt. Magister militum Fauios Quintilianus Roma Galba perducetur.
Gall)a septimo mense emperii sui in medio Romani
^-
urbis forum
capite truncatur. Yespasianus duobus proeliis superat ludaeos. Oto
23
tercio regni sui mense apud Yitriacum propria manu occubuit.
Yetellius a Yespasiani ducil)us occisus in Tibirem progicitur
*\
Romanorum septemus emperauit Yespasianus ann. vnn, mensis xi,
dies xxn. Yespasianus apud ludeam imperator appellatus et bellum
Tito filio suc commendans Romam per Alexandriam proficescitur.
3o Tune luilaeorum reguum finitum est. Titus ludaea capta et Hieru-
soliniis subuersis sexccnta milia uirorum iuterfecit, undecies cen-
tena milia fam et gladio ex eis prisse, et cento milia captiuorum
pul)lice sunt captiuata
;
ob que ex omni gente ludaeorum ad Tem-
pulens
'^
urbe quasi carcere sunt reclausi
;
oportuit enim in his
55
diebus pasce eos iuterfici qui saluatorem crucifixerunt. (f. 50 v'.)
Golleguntur
'^
omni tempus in secundo anno Yespasiani et nouissi-
'
aedefecatae sunt
^
inspexerit
'
phylosophum
^
necat
'
christianis

gloriosai
'
reuellantse
*
urbis

urbis
"
Aucto'
>
iinperio
>-
Romane
^
proiricitur
'
Tenipu-
lonseni
*5
collegitnr
Si
mam euersionem Hierusolimemim ccxv anni, Tiberiae Caesaris et
ab exordio eiiangelici praedicationis anni xlii, a captiuitate autem
quam ab Ancioco
'
perpessi sunt anni ccxxxviii. Porro a Dariae
secundo anno rursum templum aedificatum est anno dclxl. A
5 prima autem aedificationem templi sub Salamonem usque ad nouis-
simam eius ruinam, qui a Gaesare Vespasiano facta est, anni Icii.
Vespasianus Capitulium Romae aedificauit. Germanus reuellantis
superat et Auenticum ciuitatem aediflcare praecepit, a Tito filio suo
postea expletur, et nobelissima in Gallea
-
Cisalpna
^
atficetur. In
10 Alexandria facta est sedicio. Goloseos
'*
Romae erictus
^
habens
altitudinem pede
^
cento septem, quem in nomen et laude uictu-
fiae
^
suae quae
'^
in Germauia fecerat erixit. Vespasianus mortuus
est profluuium
'
uentris in uilla propria anno aetatis suae lxviiii.
Romanorum vni Titus emperauit ann. ii et mensis ii. Titus fdius
i5 Vespasiani in utraque lingua peritissimus fuit et tante bonitatis ut
cum quadam diem
^^
(f. ol.) recordatus fuisset in cenam nibil se
cuiquam praestetisse dixerit : Amici odeperdedi diem .Mons Biljios
in Asiam
'^
ruptus in uertice tantumeiecit incendio ut regiones uicinas
cum hominbus exhurerit. Titus anpeteatrum
^^
Romae aedificauit
20 et
*^
dedicacione eius quinque milia ferarum occidit. Romanae e-
clesie secundus episcopus Gletus, ann. xii. Titus uniuersam Gal-
lileam circuiuit et Auenteco ciuitate quem pater inciperat expleuit,
el-gloriosae eo quod eam diiigebat ornabit
'\
Titus Romam rediens
morbo prit in ea uilla qua pater suus.
25 XXXYII, Regnauit Domiciiuius an. xv et mensis quinque, Titi
frater iunior fuit. Domiciani uxor Agusta appellabatur. Domicianus.
eunucus
'^
fieri probibit
^^
Plurimos senatorum Domicianus in exilio
mittit. Domicianus templum sine lignorum admissione construxit.
Primus Domicianus dominura se et deum appellare iussit. Duos men-
5o
sis aliter appellare fecit, september Germauico et october Domiciano.
Domicianus plurimos nobilium in exilio mittit atque occidit. Domi-
cianus deDacis etGermanis triumfauit. Domicianus tantae superbia fuit
ut aureas et argenteas statuas sibi in capitulium puni iusserit.(f. 51 v".)
oDmicianus multos nobilium perdedit, quosdam uero exilio misit.
:5
Secundus postNerone Domicianus cbristianus persequilur, et sub eo
apostolus loliannis in Patmum insolam relegatus apocalypsi
*'
uidit.
'
Antioco
2
Galle.
^
Cisalpina
*
Goloseos
*
erectus

pedes
'
uictoriae
*
quam
9
prolluuio
1"
die
"
Asia
'^
anlitealrum
i^
et in
i''
ornauit
'^
eunucos
"
proliibet
^''
apocalypsin.
32
Domicianus rursum flosophos et mattimaticus Romae per aedictum
strudit
*.
Domicianus eos qui de gnre Dauid erant interfeci prae-
cepit, ut uullus ludaeorum regni
^
relequus esset
''.
Domicianus in
palatio occisus et per uespeliones ignobeliter exportatus anno aetatis
5 suae XXXV. Romanorum decimus regnauit Nerua anno i, mensis
^
iiir.
Senatus creuit
^
ut omnia quae Domicianus statuerat irritum
^
essent,
itaque muiti quos iniustitia
^
eiecerat de exilio reuersi. Et apostolus
lohannes hoc tempore exilium
^
solulum Aefesum secessisse, in qua
urbe ospiciolum et amicus
^
amaneissemus
^^
habebat, Nerua morbo
i) prit in ortis Salustianis anno aetatis suae Lxxii, cum iam Traianum
adoptassit in filium. Traianus Atripina in Galleis imperatur factus,
natus in Spania. Romanorum xi regnauit Traianus ann. xviiii, men-
sis VI. Decreto senatus Nerua in deos relatus. lohannis apostolus
usque ad Tragani tempore permansit. Traianus (f. o2.) de Decis et
i5 Scitis
"
triumfauit. Traianus uicto rgi Decibalo Deciam fecit pro-
uinciam
;
Iberus, Sauromatus, Ysroinus, Arabas, Busforanos, Colcos
in fidem accepit
;
Seleucam, Elisifontem, Babyllonem occupabit
^^
Romae aurea domus incendio conflagrauit. Terras mola
*^
quattuor
urbis
^"
Asiae sunt subuersae. Traianus aduersum christianus
*^
per-
120 secutione
^
mouentem multos christianos interfecit. Traianus Armi-
niam, Assiriam, Mesopotamiam infetit
^'
prouincias. Traianus morbo
profluuio uentris extinctus est anno aetatis suae lxiii, mense nono,
die quarto. Romanorum xii regnauit Atrianus ann. xxi. Atrianus in
Spania natus, consubrini Traiani filins fuit. Atrianus Alexandriam
25 subuersam a Romanis publecis instaurauit expinsis. **Atrianus Traiani
inuidens gloriae de Assiriam, Mesopotamiam et Arminia, quas illi
prouincias fecerat reuocauit exercitus. Atrianus ludaeos reuellantes
capit. Senatus Traianmn in deos refert. Atrianus in ulraque lingua
eruditus benigniter Iributa urbium plurima relaxauit. Poleplicis po-
5o
blicis incensis plurimos a tributis liberos fecit. Atrianus aedictum ddit
sine obiectione criminum (f. 32 v'.) christianus non condemnandus.
Imperatur
^*
Atrianus pater patriae appellatur et uxor eius Agusta.
Atrianus beblioticam mri operis struxit. ludaeos reuellantis
-''
Atria-
nus mittil ad repremendum exercito
^',
eorumque reuellio finem
55
accepit; ita oppressi sunt ut ex eo tempore etiam eis inlroeuudi est
1
triulit -ivgnaro^roliqueretur 'Mnensibus
^
docreuit
^
irrita
"
iniustetia '^exilio
' aiuicos
'"
ainantissiiiios
"
Scillieis
-
Seleiiciain occupauit
''
luotu
'
urbes
1^
tiuistianos
'"
luTseciilioneiii
''
infecit
'*
exponsis
'*
christianos non condeiu-
uaiidos. Iiinieralor
->
rouellaiitos
-*
oxercituui.
53
Hierusolimis licentia ablata est. Primus ex gentibus Hierusolimis
lune constituetiir Marcus episcopus, cessantibiis bis qui fuerant ex
ludaeis. Atrianus morbo moritur sexagenarius. Romanorum xiii
regnauit Titus cuinomento pius ann. xxii, mensis un cum libris
^
suis
5 Aurilio et Lucio. Antonius pater patriae appellatur. Antoiiius pius in
uillam propriam xii ab urbe miliario moretur anno uitae lxxvii.
Romanorum xiin regnauit Marcus Antunius ann. xviiii, mense i :
cum quo consortes fuerunt regni Lucius et Aurilius Quomodus. Hy
primum aequo iure imperium admenistrauerunt
;
cuiusque ad hoc
10 tempus singuli Agusti fuerint. Lucio Caesare Attenis sacrificaute,
ignis in caelo ab oriente in occidente ferre uisus est. Lucius Caesar
de Partis
^
cum fratre triumfauit. Plurime in Galleis gloriose ob no-
men Ghristi interfecti. Lucius imperatur^ aimo regni vuii in con-
cordia (f. 53.) apoplexi extinctus est, sedens cum fratre in cobiculo.
i5 Seudoprofetia
,
quae Catebretas nominatur *, accipit exordium.
Tanta undique tune fuit inundatio gentium, ut totus Romanorum
exercitus adinternitiouemdelitus
'"
sit. Emperatur Antunius
^
multis
aduersum se nascentibus bellis sepe ipse intererat, sepe ducis nobelis-
simus destinabat, semel pertenaci exercito cum eo in Godorum
^
20 regione, sete oppressus a pluuia deuinetus
^
missa est,cum e contrario
Germanus et Sarmatus persequerentur christianus milites fortiter
depraecantis ad extinguendum illorum sete haec fuisset prestitum.
Antunius Quomodom filium suum consortem regni facit. Descrip-
tiones
^
iniquas incendi in foro iubet
;
leges seueriores intgra emen-
25
datione instituit. Antunius post uicturiam in aeditione numerum
miriuecus
"
fuit. Emirna urby Asiae terre motus mit. Antunius in
Pannonia morbo prit
".
Romanorum regnauit Quomodus annis xni.
Quomodus de Germanis triumfauit. Quomodus imperatur coloseae
capite sublato suae imagine caput iussit inpuni^-.Quomo(Uis multus-
5o nubilium interfecit. (f. 53 v.) Incendio Romae facto palatium et Veste
plurimaque urbis pars solo quoaequatur. Quomodus strangulatur in
domo Vestale.
XXXVIIL Romanorum xvi regnauit Eulogius mensis vi. Perte-
naco
"
obseci'ante uxorem suam Agustam et rduim Gaesarem appella-
55 ret, contradixit, subfecerit quod ipse regnarit inuitus. Perlenac occi-
detur in palatio Iuliani iuris perdeto scelere, quem postca Saeucrus
liberis -
Parthis.
''
iinperator
'
nominaiitiir
^
deletus
*'
emporator Antonius
'
Oollioriiin
**
at diuinitus
''
DiscriplionL'S
'"
mirilicus
"
periit
'-
inponi
''
Pcr-
tenaxo-Pertena.v.
54
apud Muluimii pontem iiiterfecit. Romaiiorum xvii regnauit Seuerus
annis xviii. Seuerus Partus et Auarus superauit. Seuero imperaute
terme Saeueriani Rome factae; persecutione in christianis facta.
Leundis gloriose martirium accipit. Claudio Albino, qui se in Galiiam
'>
Gaesarem fecerat apud Lugdunum interfectum, Seuerus in Britlani?
bellum Iransferit, iibi receptam maximam eiusdem prouinciae par-
tem, murum per cento xxx et duo milia a mare ad mare duxit. Saeue-
rus moritur AEboraci inBrittania.Romanorum xviii regnauit Antunius
cuinomento Caracalla Saeueri filius annis vu. Antunius Romae ter-
10 mas sui nomenis Antunianas aedificauit. Tarn inpaciens leuidines
^
suae fuit ut nouercam suam Iuliam uxorem ducerit. Antunius inter-
ficetur (f.
54. j anno aetatis suae xLini. Romanorum xvnii regnauit
Magrinus anno i, interficetur in Arcelaide. Romanorum xx regnauit
Aurilins annis ini. Inpudete
^
in imperio fuit
;
Romam occidetur to-
i5
multo^ militare.
XXXVIIII. Romanorum xxi regnauit Alexander Manimeae filius
annis xini. Alexander Xersem regem Persarum gloriosissime uicit.
Termae Alexandrinae Rome aedeuectate. Alexander occidetur Mo^'on-
cias super Renum iluuio tumulto militare \ Romanorum xxii regnauit
20
Maximus annis m. Maxemus primus ex corpore militare
^
ab exercito
^
electus est imperator
;
a Popiaeno occidetur. Romanorum xxiii reg
nauit Gurdianus
;
in palacio occiduntur
"^
Gurdianus cum de Partis
triumpbarit fraude Phyliphi ^praefecti. Consortem regni facit pri-
musque omnium ex Romanis imperatorebus christianus fuit. Regnan-
25 tum Filipis millissemus annus Romane urbis expletus est. Pbylippus
nomenis sui in Tracia urbem construit. Pliylipus senior Verona occi-
detur. Romanorum xxv regnauit Decius anno i mensis
^
trs qui in
Pannonia inferiore natus fuit. Cum duos Filipus patrem et lilium
interfecisset ob odium eorum in cbristianis persecutionem mouit.
Pio (f.54 V".) Antunius monacbus in AEgypto nascitur. Decius cum filio in
Afrito occidetur. Romanorum xxvi regnauit Gallus et Yolusianus Galli
filius anno i, mensis
'''
ni. Gallus et Yolusianus ab Amiliano interfecti
sunt. Romanorum xxvii regnauit Yalerianus et Gallienus annis xv.
Valerianus in Ricia ab exercito Caesar appellatus est. Yalerianus in
3" cbrisliauis conmota statim a Sapore Persarum regecapilar, ibique
seruilute mirabile
"
consenescil. Sapora rex Persarum Siiiam Gaeci-
1
libidinis
-
iiipudice
>'
tnmultu
*
militari ^ militari
'"
oxorcitu
"
occiditur
**
Piiylipliy
^
mcnsibus
*o
mensibus
"
miserabilo.
liam depopulatnr, Valeriano in Persas diicto, Sapora rex de dorsum
Yaleraui semper aequiim ascendebat.
XL. Gallienus frmatus
^
in imperio. Germani Rauennam uenerunt.
Alamanni uastatum Auenticum praeuencione uuibili cuinomento et
5 plurima parte Galliarum in Aetalia transierunt. Greci Pannoniam occu-
pauerunt. Germani Spanias obtenuerunt,etiam etSiriamincursauerunt
Francos in eorum habentes auxilium. Gallienus Mediolano occidetur.
Romanorum xxvin regnauit Claiidios anno
-
et mensis viiii. Glaudius
Gotus Liricum et Macedonia uastanlis superat. Glaudius Sirmia ciui-
10 tate in Pannonia oretur. Quintilius Claudii pater a senato Agustus
(f.
55.) appellatur; xvn dia emperii sui occidetur. Romanorum xxvun
-regnauit Aurilianus annis v, mensis n. Aurilianus Tetrico apud Cata-
launis exercito gobernantem Gallias recepit. Guiinouia apud Emnas
nec longe ab Anciocia, quae occisomarito suo, orientes tenebat impe-
i5
rio : in qua pugna strenuissimae apud eam demicauit Pompegianus
dux gnre Francos, cuius familia hodiequae apud Anciociam perse-
uerant. Cuius Pompegiani instantia maxima pars Asiae dicione Ro-
mana subicitur : ex cuius stirpe AEuacrius carissemus nobis presbiter
discendit. Aurilianum Romae triumpbantem Tetricus et Gerubia
2o
praecesserunt. Aurilianus templum solis aedificat, Romam flrmioribus
mris uallat. Aurilianus quomodo aduersus christianus persecutione
mouisseta fulmine occidetur. Romanorum xxx regnauit Tacitus men-
sis vu. Quo apud Pontiom
^
occiso, optenuit Florianus imperium dies
Lxxxvni, qui apud Tarsum interfecitur. Romanorum xxxi regnauit
25 Prouos annis Yi, mensis nn.Prouos Gallias a barbaris occupatus
^
ingenti
uirtute restituit. Prouos Gallus et Pannonius (f. 55 v.) uinias habere
permisit. Probus tumulto militare
'
apud Sirraiam in turre, qui uoca-
tur Ferrata, occidetur.
XLI. Romanorum xxxn Carus
'^
cum filins
'
Garino et Nomeriano.
5o
Garus fulmine est mortuus. Nummerianus ob oculorum dolore dum
lecticula uegeretur insidies Apri soceri sui occisus est, uix foetor
cataueris
^
post aliquos dies conperti. Garus in proelio uinctus apud
Margum occidetur. Romanorum xxxni regnauit Deoclicianus ann. xx,
qui Aprum pro scelere gnre suo interfecit. Deoclicianus in con-
55
sortio regni sui Arculium Maximianum adsumit, (|ui rusticorum mul-
titudine oppraessa quae factionis suae Bacaudarum nomen indederat,
'
firmatur ^annol
'
Pontium
'*
occupatas
^
militari
^
regnauit Carus
^
filiis ^ ca-
daueris.
o6
partim Gallies reddedit. Garausius sumpta purpora Brittanias occupa-
uit. Narseus oriente bellum intulit. Accillis
^
AEgyptum obtenait, ob
que A^alerius Maximianus Gaesaris adsumunturin regno. Deoclicianus
etiam adfinitate coniungetur, et Gonstancius priuegnain Ercolei Theu-
5 doram accipit, ex qua postea sex liberus Gonstanciani fratres habuit,
Galerius lliam Diocliciani Yaleriam
;
arabo uxoros quas habuerunt
repudiare conpulsi. Garborum
-
et Basteruoruni gentis
^
in Romano
solo translata (f.56.) Primus Deoclicianus adorare se ut deuni iussit,
uestibus calciamentisque gemmis insiri, cum ante eum omncs inipe-
10
ratores in modum iudecum salutarentur et claraideui tantuni purpo-
ream a priuato habito plus baberent. Post x annuni Brittania reuel-
lante ab Asclipidicto recepta est. luxta Lingonas a Gonstantio Gaesare
Lx milia Alammannorum caera \ Paulatim ex illo tempore, persecu-
tionem uersum cbristianis
"
incipiente, Yalcrius, superatu Narseo,
uxoribus ac liberis sororibusque eius captis, a Deocliciano ingenti
i5
bonore suscipetur. Termae Romae Deocliciane factae. Deoclicianus
et Maximianus Agusti insigne ponpa Romae triumfauerunt. xvnii
annis Deocliciano rgnante quattuor eclesias
^
cum populo eodem
iobente
'
subuersi sunt. Secundo anno persecutionis Deoclicianus et
Maximianus Mediolano purpora deposuerunt, Maximianus et Seuerus
^p
a Valerio Maximiano Gaesare facto. Gonstantiu xvi imperii sui anno
obiit in Brittania.
XLII. Romanoruni xxxnn regnauit Gonstantius
'^
ann. xxx, men-
sis x. Gonstantinus Biciauciam ciuitatem mire magnitudinis ampliauit,
et gloriosae construxit, quem sui nominis Gonstantiuopule appellare
^5
iussit. Gonstantinus cum matrem (f. 36 v.) Helenam cruceni domini
nostriIesuGbristiIIiorusolimisinuenit,eiectusque est cbrislianus ab
Helena. Grux Domini Ilierusolimam fabricaturetsiabilitur. Gonstanti-
nus per signum crucis omnes gentes superat. Seuerus Gaesar a Gale-
rio Garnetis cum Gallia regerit imperatur factus. Yalerius Maximia-
^ nus moretur. Gonstantinus (ilius Gonstantini Gaesar factus. Erculius
Maximianus a filia Fausta deiectus,quod dolum Gonstantino uero
^
suo
pararit Massilia fugiens occidetur. Galerius Maximianus moretur.
Grispus et Gonstantinus fdi Gonstantini, et Licinius adoliscens
'"
Liciiii
Agusti fdius Gonstantini ex sorore nepos quorum Grispos Lactantius
latinis litteris erudiuit. Gonstancius filius Gonstantini Gaesaris et Lici-
o;)
'
Accliiilis
*
Caiporum
^
gnies
''
caessa
*
cliristiaiius
^
aeclesias iubeiUe
^
Cous-
lanliims
"
uini
"
aduliscens.
37
niae flius crndelissime interlicetur. Aedictum Constanlini gentilium
templi subuersi simt. Romani Gotiis in Sarmatarum regione iiicerimt.
Constans filius Constantini prouigetur ad regnum. Constantinus cum
liberis suis honoriflcas ad Antunium litteras mittit. Constantinus ad
5
extremum uitae suae tempore ab Eusebio Xicbomedinse episcopo
baptizatus in Arrianam dogmam dec-tiftt. Constantinus (f. 57.)
bellum
parans in Persas in Aquilone uilla publica moretur anno aetatis suae
Lxvi; post quem trs liberi eius consilio senato consilio appellantur
et imperio. Romanorum xxxv regnauerunt Constantius et Constans
10
annis xxiiii, mensis quinque, diebus xiii, a quos multi nobilium sunt
occisi. Sapor rex Persarum Mesopotaniia uastata Nisiben obsedit. Dal-
matius Caesar quem patruos Constantinus consortem regni fdiis dere-
liquerat factione Conslantiae patruelis et tumulto militare
*
interemi-
tur; ex hoc loco impietas Arriana Constantiae rgis fulta est, carceribus
i5
adflictionem modis primum Atanasium episcopum persecutus est,
iuxta Aquilegiam Aise occidetur. Yarioaeuento
aduersum Francos a
Constante pugnatur. Multi oriente urbis terre moto orribile consede-
runt. Franci Constante
-
perdomiti, pax cum eis farta. Solis facta
defectio. Bellum Persecum nocturnum apud Signera uicturiamililum
ao
stabilitate
^
perdederunt, neque uiro ullum Gonstantium et nouissi-
mum grauissimis proeliis '' contra Persas bellum fuit; nam ut alia
obmittam Nisebes obsessa Niceabde et Amida capta sunt a militum
(f. 57 y\)
Lx milia.
XLIII. Magnentium apud Agustidunum arripiente imperio Constans
20 aut
"
longe ab Spania in Castro cui AElena nomen est interfecetur
^
anno aetatis suae xxx. Quamobrem turbata rempublicae
^
Vctraniu
Morse Nepucianus Romae ex
*
imperatores facti. Rome populus aduer-
sum Nepucianum insurgunt,capud eius ablatum, multusquo nobilium
cde
'
interficiunt. Magnentius Luiduno in palatio propria se manu
5o
interfecit. Decentius frater eius quem ad tuendas Galias Caesar mise-
rat apud Senonas laqueo se suspendit.
XLIIII. Gallus Caesar sollicitis in Constantio patrueli cui in suspi-
cione ab
<"
egregias isti occidetur. Siluanus in Galleam res nouas
molitur, xxvni diae stinctus est. Eusebius Vercellinsis episcopus, et
55
Lucifer, ac Dionisius Araletani et Mediolaninsi
"
aeclesie episcopi,Pan-
cratiusRomanuspresbitera Constantio damnantur exilies'^Autunius*^
<
militari
-
a Constante
'
slabeletalc
'
proolies
'
haut
'^
interficitur
'^
tnrhatam
rempublicam

ex barr.
^
caede

apud
'
Medlolanensi i-exiliis '^Antoiiius.
58
monachus centesimo quinto aetatis suae anno inorilur, de Pauloquo-
dam Tibeo
^
mire beatitudinis uero
-
referre, cuius in exitum breue
libelle explecuemus ^ Sarracini in monasteriuin bcati Antuniae
*
iuruentis'^ Sarmatam interficiunt. Gonstantium
'^
Roniam ingressiim",
5 ossa Andreae (f. 58.) apostoli et Lucae euangelistae a Gonstantinopo-
litane simiro
^
faiiore suscepta. Paulinus Triuerorum episcopus in
Frigia exolans moritur. Gratianus qui post imperatur fuit nascitur.
Helarius cum apud Constantinopulem
^
librum pro se Gonstantio
perrexisset
^
Gallias redit. Omnes paenetunc totus urbis
"
aeclesiae
10 sub nomine pacis et legis Anianorum consortio polluuntur. Gallia
per Helarium perfidiae dolos damnt. Gonstantius Gappadocia moritur
anno xlv aetatis suae. Romanorum xxxvi regnauit Iulianus anno i,
mensis
^^
octo. Iuliano ad idolorum culto^^ conuerso l)landa perse-
cutio fuit inliciens magis quam inpellins. Multi ex cbristianis uo-
i5 luntate propria conruerunt. Iulianus in Persas profectus post uicto-
riam a contrariis ostibus separatur, a suis conto illia
^'*
percussus
interiit anno aetatis suae xxir.
XLY. Post quem luiieanus
''
arripuit imperium. Romanorum
xxxvii regnauit Iulianus mensis
^^
octo. Iulianus necessitate con-
20 pulsus Mesiuin et magnam Mesopotamiae partem Sapore Persarum
rgi tradedit. Iulianus de castra *' moritur anno aetatis suae xxxui.
Post quemValentinianus tribunus scutariorumNiseamAgustusappel-
latus est; (f. 58V.) fratrem Valentem
*^
Gonstantinopulae in commu-
nione regni adsumit. Romanorum xxxvin regnauit Valenlinianus.
25 Valens ab Eudoxio
"
Arrianorum episcopo baptizatus cluislianus
-*'
persequitur. Gratianus Valentiniani filius Ambianis imperatur
-'
fac-
tus. Apud Atrabatas lana e caelo pluuiae mixta relluxit. Helarius
episcopus Pectauinses Pectauis morelur--. Atanaricus rex Gotorum
in cbristianis.persecucione conmuta plurimus
'-''
interfecit, et de pro-
5o priis sedibus ad Romano
^*
solo expellit.Ensebius Yercellensis epis-
copus moritur. Valentinianus in Brittania antequam tirannidem inua-
derit
-^
oppraessus est. Saxones caesi Diosone in regione Francorum
consedit qui superfuerunt.
XLVI.
2"
In illo temporc
Bnrgundionum octoaginta fere milia, quod
35 numquam antea nec nominabantur, ad Renum discenderunt, et ubi
iTolioo 2niro ' broucm libolluin oxplocuimus
*
Atitoniai
"^
inrnontos
"^
Conslantio
?
iiij,'resso'* niirn M'IPolein
'"
porivxissct
"
totins orliis in|)olli^iis '- monsibns
13
cnllii
''
cunctoilia
'
nilinnus
""
monsibus
*"
castris
'^
Yalontis
'"
a Teudoxio
2f'
cliristianos-i iniporator
--
moritur
-^
comniota plnriuios
-
a Uoinano
2">
inua-
dorel
**
en marge : de gcnlo Biuguiidionum.
59
castra posuerunt, quasi Burgo uocitauerunt
;
ob hoc nomen accipe-
runt Biirgundiones : ibique nihil aliiid praesumebant nisi quantum
praecium ementis a Germanis eorum stipendia accipiebant. Et cum
i])idem duobus annis resedissent, per legatis
^
inuitati a Romanis uel
5
Gallis qui Lugdunensium prouinciam et Gallea Comata, Gallea Domata
(f.59.) et Gallea Cesalpinac manebant ut tributa reipublice potuissent
rennuere : ibi cum uxoris et libres uisi sunt consedisse. Valenti-
nianus subito a sanguine eruptione, quod Greci eproploxia uocatur,
Briuione moritur.
10 XLYII. Post quem Gracianus adsumptum imperium Valentiniano
fratri cum patruo
'
Yalente rgnt. Valeus legi
^
dat ut monaci mili-
tarent : nolentis iussit interfeci. Alamannorum xxx circiter milia
apud Argentarea oppedum Gallearum ab exercitu Gratiaui strata.
XLVIII. Gens Hunorum Gotus uastat; qui a Romanis sine armorum
i5 congressione suscepti per auariciam Maximi ducis fam, ad reuellan-
dum quoacti sunt. Superati in congressione Romicnis
^
Goti fun-
duntur in Tracia. Valens de Anciocia exire conpulsus christianus
de exilio reuocat. Lacrimabile bellum in Tracia praesidio Romano-
rum legiones a Gotis uicti usque ad internicionem caesi sunt. Ipse
20 imperatur Yalens cum saggita
^
saucius fugerit et ab dolore nimium
saepe aecolaberetur
"
ad cuiusdam nillole casam deportatus est,quo
persequentibus barbaris et incinsa
'-
domo, sepulturaque caruit,
XLIX. Ab urbe condita usque (t.oOv".) ad extremum liuius operis
anni fiunt cxxxi, hoc modo : sub regibus anni ccxl, sub conso-
25 libus
^'
anni cccclxhii, sul) Augustis et Gaesaribus anni ccccxxvii a
qumto decimo Tiberiae anno et praedicatione domini nostri lesu
Christi
;
a secundo anno Dariae rgis Persarum, quo tempore tem-
plum Hierusolimis restauratum est, anni dcccxlxviiii
;
ab olimpiade
prima, qua aetate apud AEl)reos Esaias profetabat, anni Iclv; a Sala-
3o
monem etprimam aedificationem templi anni Tcccxi
;
a Mosi et Cico-
prae primo rgi Attuci anni dcccxlx
;
ab Abraham et regno Nini et
Semeramidis anni iTcccxlxv; a diluuio autem usque ad Abraham sup-
potantur anni dccccxlii
;
ab Adam usque ad diluuium anni iTccxLii.
Fiunt ab Adam usque ad quarto decimo Yalentis anno et Yalentiniani
."5 iterum omnis anni vDLxxxviii.Et quia deinceps uarietatibus temporum
et incursionihus barbarorum ita cuncta mixta sunt ut grstorum ueri-
tas, quae istoriae inseri possit,ad plnum reperire non potest. (f.
00.)
'
legatos -patrio
'
legem
''
Romanis
^
sagitta^aecoleberetur
"
incensa
"
consolebus.
III.
AdaiMiis seruus domini nostri lesii Ghristi uuiuersis ndeliljus in
domino nostro lesu Christo et seruientibus se in ueritale salutem.
Probatissimorum in omnibus uirorum studio quos praecipue in
fide catbolica et conuersatione perfecta testis ueritatis diu me cultus
f^
docet adsertio hucusque ad sancto Hieronimo et ipso sicut in capite
istius uoluminis praefatio prima dclart cognomine Eusebio hesto-
ria
^
in aliquantis Spaniorum prouinciis conscripta retenetur, cui si
quid postea subdedit in loris quibus decuit certo stili studio declara-
tur. Verum ad haec ignarus indignissimus omnium seruorum Dei
10
Vdacius seruus lesu Ghristi et domini nostri quae secuntur ab
anno primo Tbeodosii Agusti et couperet descripsi breui ante factae
praefationis indicio.
Romanorum xxxviiii, Theudosms per
-
Gratianum rgnt ann. xvii.
Theudosius, natione Spanus prouinciae Gallileae ciuitatisa Graliano
i5 Agustus appellatur. Inter Romanos et Gothos (f. GO
y.) multa certa-
mina conseruntur. Theudosius secundo regni sui anno Agustus ap-
pellatur. Tercio regni Theudosiae anno Atanaricus rex Gotorum
Constantinopolae quinto deciino diae ex quo a Theudosio fuerat
receptus interiit. Quarto rigni Theudosiae
^
in foeda Romanis pace se
20 tradunt; Martinus in Galliis Toroniae episcopus et uitae meretis et
patratis miracolis
^
uirtutuin habetur insignis. Theudosius quinto
rigni
^^
sui anno Arcadium filium suum Agustum appellans consor-
tem regni sui fecit esse. In sexto regni Theudosiae
^
anno Hoiiorius
fdius nascetur. Octauo anno regni Theudosiae Graotingorum gens
25
a Theudosio superatur. Vndecemo
'
anno Theudosius regni sui Ro-
main cum filio Ilonorio ingressus est, legis* Romanorum intgra
emendacione ededit. Quarto decimo regni sui anno Valentinianus

istoria
'
post
'
rogni Thewdosii
'
iniracnlis
^
regni f'Theudosii(5js.)"undecimo
"
Icgisque.
61
iunior apud Yiennam scelere comitis Aruagastis occidetur
'
. Septimo
decimo anno Theudosius ualetudine metropis Mediolano defmictus
est. Anno regni sui septemo decimo aromatus
^
sancti
^
eclesiae Lau-
rencii sepiiltus est.
^
Romanorum xl Arcadius et Honorius filii (f. Gl.) Theudosio
*
de-
functo patri regnauerunt ann. xxx. Anno viii regni eorum Theudo-
sius Arcadi fdius nascetur. Anno xi regni Arcadiae Martinus epis-
copus sanctus et uir apostolicus transit a Domino carne deposita,
cuius uita et mirabilia quae fecit Seuerus uir summus discipulos
^
1"
ipsius qui et cronicam alias quam haec sunt ab inicio genesis per-
niciosissime scripsit. xv anno regni
^
Arcadiae
'
et Honoriae
*
Alani, Vandali
^
et Suaeui Spanias iugressi. Tercio idus octobris Ho-
norio et Theudosio Arcadi filio consolebus
^
Alaricus rex Gothorum
Romam ingressus, cum intra et extra urbem cdes agerentur omni-
^
bus indultum est qui ad sanctorum limina confugerunt. Placidaa
Theudosiae
**
filia, Honoriae imperatore
**
soror, a Gotis in urbe
capta est. Alaricos
^^
moretur ^\ cui Ataulfus succedit in regno. Anno
XVI imperiae Honoriae
*^
debaccantibus per Spanies
**^
barbaris
pestelentiae malo
*^
opes condeta in urbis
^^
;
substantiam liranne-
20
eus exactor derepit
",
famis dira grassatur ut humani carnis ab
humano gnre famis fuerunt deuoratae, matris quoque negatis
-
uel coctis natorum suorum sint baste corporibus (f. 61 v'.) bistiae
^*
occisorum
;
gladio, fam, pestelentiae, bestiarum infestatione intere-
mentur homines. His quattuo
^^
plagis ferri, famis, pestelentiae,
25
infestatione bistearum
-'
ubique in toto urbe
-*
saeuientibus,
praedictae a Domino per profetas suos adnuntiantes impletur.
Anno XVI Honoriae
"
regni Gallicia Vandali
-'^
occupant et Suaeui
in stremitate succedunt, Alani Lusitania et Chartageninse prouin-
cias, Vuandali cotnomento
"
Silingi Beticas sorciuutur. Gonstanti-
^^
nus post triennium inuasit tirannidem ab Honorio duci
;
Constan-
tio in Gallicia occidetur
-^
;
luuinianus
''
et Sabastianus tiranni ab
Honori ducibus Narbona interfecti. Anno xx imperiae Honoriae
^^
Adaulfus apud Narbonam Placidiam duxit uxorem, in quo pro-
phetia Danihelis putatur implela, ut agit : Filiam rgis Austri socian-
locciditur^aromatibns^sanctae
*Theudosii
'
discipulus regni
"
Arcadii
'^
Ho-
norii
9
Vuandali
10
consulibus "PlacidiaTlieudosii
*
Honorii iniperatori
^
Ala-
ricus
'*
moritur
'^
imperii Honorii
'"
Spanias
'^
maie
'
urbibus
-'
deripuit
o
necatis
^'
bestiao --(luattuor
-^
bestiarum
'-*
orbe
-'"
Honorii^ Vuandali
"
co-
gnomento
*
occidilur
2
luuianus
"^
imperii Honorii.
f)4
(lain rgi Aquilonis, nollo tamen ex ea semine subsistenti. xxii anno
imperiae Honoriae
'
Adaulfus a patricio Constantio pulsatur ut relicta
Narbona Spanias petiret; a quendam Gotbo Barcilona iugulatur. Gui
successit Vallia in regno, cum patricio Constantio pax mox facta,
5 Alanis et Vandalis cotnomento
^
Sylingis in Lusitania (f. 62.) et
Beteca sedentibus aduersatur. Constantius Placidiam duxit uxorem
;
Fredbalum rgi gentis Vuandalorum sine ullo certamine ingeniose
captum ad imperatorem Honorium destint. Anno xxvii Honoriae
'
regni Vuandali in Beteca per Valliam regem plurimae sunt extincti.
10 Alani a Deo caesi a Gotliis fortiter uallati, Addacher regem ipso-
rum pauci qui superfuerant oblito regni nomine Gunderico rgi
Vuandalorum qui in Gallicias resedebat se patrocinio subiugauerunt.
Gotbi sedentes in Aquitania Tbolosa sibi sedem elegunt a mare terre-
num et fluuio Rodano per Ligerem fluuium usque Ocianum possi-
i-^i
dent
;
Vallia eorum rgi defuncto Theudorus succedit in regno. xxv
imperiae
*
Honoriae anno inter Gundericum Vuandalorum rgi et
Ermenricbo Suaeuorum bellum orto
^
Suaeui inNeruasis montibus
obsedentibus a Vuandalis, Valentinianus Constanti et Placidiae filius
nascitur. Vuandali Suaeuorum obsidione demissa, relicta Gallicia ad
20
Betecam transierunt. Honorius apud Rauennam Constantium con-
sortem regni facit; Constantius imperatur
^
Rauennam moritur in suo
tercio consolatus
'
anno. xxvin imperie Honorio (f. C2 v.) anno
Castinus magister militum cum magna manu in auxiliis Gotborum
bellum Betcce Vandalis infert, quos cum ad inopia obsidionis artaret
25
et tradere se pararent inconsulto publico certamine confligens auxi-
liorum fraude deceptusTerragona uictus fugit. xxx Honorie impe-
riae
*"
anno Rauenna obiit.
Romanorum xli Tbeudosius Arcadi filius post obetum Honori
patrueli
'
monarcliiam tenit
*"
imperansann. xxii. Tbeudosius Va-
3o
icntiniano, ametae suae Placidiae filio, Constantinopole Caesarem
facit, quem contra lobanne tyranno
'^
mitUt, a ducibus suis Rauen-
na occidetur
'-.
Flix patricius ordenatur. Valentinianus Caesar
Romam Agustus appellalur. Anno nii Tbeudosi regni, Gundericus
rex Vuandalorum capta Spali cum insidias aeclesiarniii intenderit
35 mox Dei iudiciu correptus interiit. Cui Gaisiricus frater succedit in
regno ann. v regni Tbeudosiae
^'.
Gaisiricus rex Vuandaloi-um cum
'
impcrii Honorii -Vuandalis co?nomcnto
'
Uonorii
'
iinperii
'
ortuin
'
imperator
'
consulatus
^^
Honorio inipeiii
obituiu Honorii patrui
'"
leuuit
"
loliaiinem
tvrannuni
*-
oceiditur
''
Tlieiulosii.
63
Vandalis cimctaque eorum familia Mauritania
^
in Africam transiit,
interfecto Ermengario rgi
-
Suaeuorum, iniuria sancti
'
Eulaliae
in eodem ac si nollens ulciscetur. Consederunt Vuandali in Betaca
*
ann. liiii. Septinio anno (f. 63.) imperiae Tlieudosiae
'
Agrecius
^
dux
5 utriusque miliciae. Suaeui inita cum Gallicies
'
pacem libeta sibi
occansione conturbaut. Anno vni regni Theudosiae
^
Agrecius dux
utriusque miliciae patricius appellatur. Anno x regni Theudosiae
^
Burgundiones qui reuellabant Romanis a duci Agiecio
^"
sunt per-
domati. xni anno regni Theudosiae
"
ab Agecio duci ^-et magistro
"'
militum Burgundionum caesa xx milia, Gothorum qui eis auxiliaue-
raut vni milia caesa sunt. xiiii anno regni Theudosiae
'^
Suaeui cum
parte plebis cui aduersabantur pacis iura confirmant. Ermenricus
rex Suaeuorum morbo oppressus Rychilam filium suum substetuit
^'^
in regno '% quem postea Betece fluuio Gothi prostrauerunt, auri et
i5
argenti opibus occopatis,^*^ Cartago magna fraude decepta. Bellum Go-
theco sub Theuderico rgi apud Tolosa Litorius dux Romanus incon-
sulcius cum auxilia Chunorum manum magna inruens caesis parte
pluri)na suis, ipse uulneratus a Gothis capetur
''
et post dies paucos
occidetur
'\
Gaisiricus rex Suaeuorum multas in sacerdotibus fecit
on stragis
'^
Richyla rex Suaeuorum qui Gaisirico successerat (f.63 v.)
AEmereta ingreditur. xvi regni Theudosiae
-"
Richyla Spale op-
tenta Beteca et Gartagine
-^
capit. Anno xxini regni Theudosiae
--
solis-
facta defectio. Richyla rex Suaeuorum AEmereta gentilis moretur
-^
cui mox filios suos
-^
Richarius succedit in regno
-'.
Agyulfum nobi-
25 lem Gothum in Palae Caesarius comiugulatur
-\
Richarius rex accep-
tam in coniugium Theudoris Gothorum rgis fliam Vasconias de-
praedatur. Anno xxvn regni, Theudosius imperatur moretur
^"
Constantinopulae annus
^^
aetalis suae quadragensimo nono.
Post quem xLii Marcianus a militantibus et ab exercito
-^
instante
3o etiam Pulceriam sororem Theodosiae
'"
regina efiicitur et ipsi siildima-
tur in regno
"',
eamque Yalentinianus in coniugium adsumpsit.Valen-
tinianus et mater Placidia moriuntur Romam.Galiia terre motus factus
tercia feria post solis occasum
;
ab Aquilonem plaga e caelo ruens
quasi ignis aulsanguis efficctur
^-.
Gens Cliunorum pace rupta ruuut
., .....vv rege
'
iniiirianisanctae
^
Bctaeca-^ iinperii Thendosii
^
Agecius(ft/s.j
Gallicis'^Theudosii "Tlieudosii
'"
Agecio ''Thcudosii
i-
duce
^^
Thondosii
i''
subs-
*
Mauritanea
:it
^^
regnuni
^^
occupatis
'"
capitur
'*
occiditur ''Jstrages
-*>
anno r. Theudosii
larthaginem
--
Theudosii
-'
moritur
-'*
lilius suus
"
regnuni
^6
Spalae G. coiu-
atur
-'
moritur
-
Coiistantinopoli anno
-
exercitur
^u
Theudosii
"
regiium
titu
2'
Ca
gulatur
'2
eflicitui
64
in Galliis, quos cum Agecius patricius uenientes conperisset, sanctum
Anianum Aurilianinsium episcopum ad Theudorum rgi Gothorum
in legacionem dirigit petens auxiliare contra Chunis
\
(f.6i.) si prae-
ualebat resistere, mediam partem Galliae Gothis daret. Cum a Theu-
5 doro rgi huius peticionis annuens aiixilium fuisset promissuin,Ege-
cius legatus^ mittens ad Attilanem regem Chunorum obiiiam petens
auxilium contra Gothis
^
qui Galleas conabant inuadere, si praeuale-
bant Ghuni haec contra Gothis defendere medietatem Galliae ab
Agecio perciperint. Attila rex cum Chunis festinans et partens ciuita-
10 tebus
'^
Germaniae et Galliae contra Gothus super Lgre^ fluuionec
procul ab Aurilianes confligit certamine; caesa sunt Gothorum
ducenta milia hominum. Theudor rex hoc proelio occubuit
;
caesa
sunt Chunorum cl milia. Ciuetas
'^
Aurilianes oracionibus beatissimi
Aniani liberata est. Chuni repedanter Trecassis in Mauriacensim con-
1 5 sedentis Campaniam, Thoresmodus fdius Theodorus
'
t]ui ei succes-
sit in regnum collectum
*
Gothorum exercito
^
patrem ulcis side-
rans
^
cum Attilanem et Chunis Mauriaco confligit certamine, ibique
tribus diaebus uterque falange in inuicem proeliantes et innumera-
biles multitudo genti
"
occubuit. Agecius cum esset strenuosissi-
20 mus consilii (f. 64 v.) per noctem ad Attilanem ueniens dixit ad
eum : Optabilem duxeram ut tua uirtute regionum
^^
banc a perfidis
Gothis potuissem erepere
^^
sed nullatenus fieri potest: usque nunc
cum menimis
^*
pugnatoribus proelias bac noctc Theudericus ger-
manus Thoresmodi cum nimia multiludinem
^'
et fortissimus Go-
25 thorum pugnatores aduenit, haec non sustenis adque utinam uel
euadere possis. Tune Attila ddit Agecio decem milia uirorum
*"
et
per suo ingenio
^'
Pannoniam repedaret; ipsaque nocte Agecius ad
Thorismodo idque perrexit
^\ dicensque ei causam consimilem
quod apud uilis Chunorum pugnatores usque nunc pugnauerat,
rj^j nam maxima multitudo et fortissimi pugnatores a Pannonies ipsaque
nocte Attilanem aduenerant et audissent fratrem sunm Theuderi-
cum in rauris
'''
Gothorum occupasse regnumque uellit adrepere
nisi festinus ad resedendum
-"
pergeret periculum addegradandum
haberit
-'.
Acceptis idemque Agecius a Tursemodo decim milia
35
soleas
-"
ut suo ingenio a perseculioum Chunorum liberati Gothi ad
1
CImnos
-
Afrocius logatos
''
Gothos
''
ciuitatibns

lAgoro
'^
cinitns
'
Tlieodori
t^collecto'' l'xiM-citu'" iik'isci dosidonins" ijoiitiuin'- retriciioni
''
cripere"* iniiiimis
i''
iinillitiuline t't lorlissiiiiis G-iuiiMatoribiis"' solotloruiii
'"
ut persunin ingeaiuni
'
Tliorisiuuiliiiu peruexit ^^iu aui'is -^'rosisti'iulnni -_' liaboret -- solodos.
65
sedis proprias remearint
*
(f.6o.) protinus abigerunt ^
Agecius uero
cum suis etiam Francos secum habens post tergum direxit Ghunorum
quos usque Toringia a longe prosecutus est, praecepitque suis ut
unusquisque nocte ubi manebant decim sparsim focus facerint
^
ut
5
inmensa multitudine senielarint
*.
Quieuit hoc proelium Ageci con-
silium
;
Gallia ab aduersariis liberalur. Postea cum a Tursemodo rgi
et Gothis haec faclio perlata fuisset requirentis promissionem
Ageci
emplendam
\
et ille rennuerit per pacis iura urbiculum aureum
gemmis ornatum pensante quingentas libras ab Agecio conposicio-
lo ns causa transmittetur Tursemodo
;
et haec iurgia quieuerunt, quae
species deuotissime usque hodiernum diem Gothorum thensauris
pro ornatum ueneratur et tenetur. Annoii princepis Marciani Chuni in
AEtaliam inruunt eamque depraedant, aliquantis ciuitatibus inruptis
diuinetus
^
parte fam, parte
'^
morbo quadam, plagis caelestibus fi-
i5 niuntur. lussu Marciani ab Aiecio duci caeduntur, in sedibus suis
quoacti
*
reuertunt et mox Attila moretur ^ (f. 60, v".) Turismo
'"
rex Gothorum a Theuderico et Frederco
*^
fratribus interficitur. Cui
Theudericus succedit in regno
^"-.
Tercio regni anno princepis anni
Marciani regina moretur Pulcerea. Agecius dux et patricius fraudo-
20 lenter Valentiniani imperatorum manu propria occidetur
'^\
Quarto
regni anno princepis Marciani per duos barbarus Ageci familiaris
Valentinianus imperator occidetur
**.
Post quem mox Maximianus ex
consolebus
^^
xum Romae Agustus appellatur, qui cum imperator
factus relicta
*^
Valentiniani sibi duxit uxorem. Maximianus quarto
25 regni sui menseurbe Romae tumulto militare
^^
occidetur
^\
In ipso
anno Auitus Gallus ab exercito Gallicano primo Tolosa, dehinc apud
Arlato Agustus appellatur, Romam pergit.
Romanorum xlui Marcianus quarto iam regni sui anno obtenta
monarchia per Auitum qui a Romanis aeuocatus et susceptus fuerat
3o imperator. Legati ad Marcianum pro unianimitate mittuntur imperiae.
Gaisiricus sollicitatus relicta Valentiniani et malum fama dispergit,
priusquam Auitus Agustus fieret Romam ingreditur ditatusque opibus
Romanorum Cartaginem redit, relicta Valentiniani (f. 66.) et filias
duas et Agece filium Gaudentium secum ducens. Suaeui Cartage-
35 nensem regionem quas Romanis reddederaut
^^
depraedantiir. Mar-
1
remearent
2
abienmt
^
facorent
^
simiilarent
^
implendam
<=
diuinitus
"
i
tim (bis.)
>*
coacti
''
iiioritur
'**
Turisniodus
i^
Frederico
1-
regnum
" occidi
1*
occidituriexconsulebus
'"^
relictani
''
tuniultum militari
>*
occiditur
''
r
par-
litur
.
red-
diderant.
FHDKGAIRE.
6
cianus et Auitus concordis principato
'
Romano utuntur imperio.
Suaeui Taragoninsem prouinciam uastant. Theudericus rex initam
fidem imperiae
-
in Suaeuis
^
legatus
^
mittit ut se a prouincias quas
inuaserant reinouerint \ Gonsiiio et consinso
^
Auiti imperalores
^
5 Theudericus rex contra Suaeuis
^
mouit exercitum et in Taragonin-
sem rampaniam super Yrbecum fluuiuni cum Richario rgi Suaeuo-
rum confligit certamine, plurimisque Suaeuis extinctis ipso rgi pla-
cato in Gallicias fugaciter fecit adgredi
;
ipsoque itinere Tlieudericus
cum Gothis Romanis qui in Spanias consedebant captiuitatem uasta-
10 uit et multas deripit ciuitatis ^, sanctasque baselecas
^'^
aefran-
guntur. Ricbarius ad loco
"
ubi Portugale appellatur profugus rgi
*^
Tlieuderico captus ducitur et in custudia redagetur
^\
Suaeui oblito
regno se tradent Theuderico ibique regnum eorum distructum est.
Auitus imperator legatum ad Theudericum cum sacris muneribus
i5 mittit (f. 66, T.) nuncians in Corseca caesa multitudine Yuanda-
torum,Auitum de AEtalia^* ad Gallias Arelate secessisse.Orientalium
nauis
^^
Spalens
^^
uenientes per 3Iarciano exercito
^'
caesa nunciant.
Occiso Richario, rex Theudericus de Gallicia ad Lusitaniam uenit.
Suaeui dinuo rege Maldra sibi constituunt, Theudericus Emeretam
20 depraedare molUens. Auitus tercio 'anno quam a Gothis et Gallis
factus fuerat imperator carit imperium
^^
Gothorum promissa destitu-
tus et auxilia
^^
carit et uitam
-.
Septimo anno imperiae suae more-
ur
-^
Marcianus.
Romanorum xLun Maiorianus in AEtaliam ", et Constantinopole
25 Lo Agusti appeilantur. Theudericus aduersis sibi nuncies
-^
territus
mox post dies paschae de Emereta egreditur Gallias repetens,
partem ex ea quae habebat multitudine uariae nationis cum ducibus
suis ad campos Galliciae dirigit, qui dolis et periuriis instructus ad
Suacuos
qui remauserant iussam sibi expeticionem iugrediuntur,
3o pace
fugata, soleta arte perfidiae. Nec moia, illic celetur multitude
Romanorum,
(f. 67.)
sanctae aefranguntur eclesiae, sacer omues
ornatus et usus aufertur, cpiscopi, clerici captiuantur, domebus
*
dantur incendia. Agiulfus dum regnum Suaeuorum sperat, Portugale
morltur. Suaeui in solctam perldiam ucrsi regionem Galliciae
55 adherentem lluuium Durio circa liloramanentes dcpraedantur. Golhe-
1
pi'inci|iatvi
^
iniporii
^ SunoKis
'*
logatos
^
romouerent
" oonsenso
"
iinpora-
toris
'^Siiaeuos'' doripuit ciuitates
>"
luisilocas
"
Icx'Uin i-roso

'custodiareditiitur
1*
Aitalia
''
naues
"^
Spalonsiiu l'Marciani oxorcituin
*
caret imperio
'
auxilio
20
caret et uita
-'
iniperii sui morltur
--
Italiain
-^
nunciis
-^
doniibus.
67
eus exercitiis diici suo Cyrola ad Theiiderico rgi Spanias missiis
succedit ad Betega. Theudericus diici suo Sunnerico exei'cUus sui
aliquantam partora ad Betecam dirigit. Cyrola reuocatur ad Gallias.
Suaeui Lusitauiam cum Maldare rgi etalii cuniRichymundo Gallicias
5 depraedantur. AEroli ad Betecam pertendentes, Maldras Germanoso
noraen
'
fratre
-
interfecit et Portugali Castro inuadit. Legati a Maio-
riano Agusto et Theuderico rgi
^
pacera inter se initam ad Suaeuis et
Yandalis
*
diriguntur. Anno ini regni Maioriani Maldras rex iugula-
tur mense madio. Maioriaims iuiperator Spauias iugreditur ad Car-
10 tagininsem prouiiiciam pertendens, nauis ad transiendom
^
aduersus
Yuaudalus
'^
praeparare iubet, quas Vuandali subripiunt. (f. 67, v.)
Maiorianus imperator sua ordenatione frustrata ad AElaliam
^
repe-
tit. Gotecus exercitus a Sunnarico et Nepuciano comitebus
*
uerte-
tur, Suaeuos depraedantur. A Theuderico legati ad Suaeuos ueniunt et
i5 recurrunt. Theuderico legati ad gentis pacem postulatam et optentam
reuertunt. Quinte Maioriani regni annoGaisiricusrexaMaioriano inipe-
ratore per legatus
**
postulans Maiorianum de Gallies
'
ad Roniam rede-
untem romano iniperio'uol res necessarias ordenantem
^\
Richymeris
Vaedorum
^-
consilio fultus fraude interticetur
'^
20 Romanorum xlv Seuerus a senato Romae Agustus appellatur. Anno
imperiae
*^
Leonis v Atrepennus Gallies comis et ciuius inedus
^^
AEgidio insignis inimicus ut Gothorum tlderetur Narbonam tradit
*^
Theuderico mense iunio. In Gallicia coruscationem
^^
uillae exuste,
gregis ouium concrematae, carnis concise, pluuiae de caelo mixtao
25 cadent. Duo aduliscentes carne in inuicem soledati adhaerentes sunt
mortui. In Armoricana prouincia Fridericus frater Theuderici rgis
insurgens cum bis cum quibus (f.68.) fuerat superatus occidetur
^^
Lunaxv tune conuersa est in sanguine in speciae lunae quinta
^';
sol
ab hora lercia usque noua obscuratus. Vuandali per Marcellinum in
5o Sicilia caesi aelugantur. AEgidius cornes ueneno prit
***.
Romanorum xlvi rgnt Antimius, Romam Agustus appellatur.
Anno Leonis imperiae
^^
viii expedicio ah Africam aduersus Yan-
dalus
"
ordenalur. Per Theudericum Salla legatus mittetur
^^
Remus-
mundum regem Suaeuorum qui reuersus eum a fratri suo Teu-
55 derico nuntiat interfectum. Gothi qui ad Yuandalus missi fuerant
*
gerniamis soncin
-
fralroiii
^
ro^o
'
Vunntlalis^ transiomhun

Viiandalos "Ita-
liaiii
**
comitil)Us
'
logatos
i*
Galliis
Ji
onlinantiMu
*-
Suacdoruiii
!*
intcrticiliu-
1^
iiiip(M-ii
15
GaUiis c. et c. iiiuidus
"^
Iradidit
^'
ooruscationo
i*
occidiluf
''>
quiatao
-o
poriit
21
iiaperii
-
Vuaiulalus
-^
logatos mittitur.
supredicte
^
expediciones romore perterreti reuertuntur. Gonembra
ciuetas in pace decepta domebus
^
destmctis cuni aliqua parte mu-
rorum, habitatores capti atque dispersi, et regio dissolatur et ciuetas ^
Anno II regiii Antimiae mcdio Tbolose ciuetatis sanguis erupit de
5 terra et tota diae fluxit signeficans Gothorum dominatione sublata
Francorum adiieniente regno. Exercitus Leonis aduersus Vuanda-
lus
^
cum tribus ducibus discendit. Rycbimir
^
gner Antimiae
imperatores
^
et patricium factum (f. 68, v".) adfatim degradato ad
priuatam uitam filiurn eius occiso. Aduersus Ronianorum imperium
10 conuentique sunt Yuandali consolentis Gothi eundem tenipore hoste
legate deseuiunt, partemetiam Lusitaniae depraedantebus'Ricbymun-
dum cum Suaeuis ad imperatore transeuntem. Durissimus extra sole-
to hoc eodem anno hibernus hiemis et aestatem, autumni fructuum-
que mutatione defundetur ^ Temporibus imperatores Honoriae
^
i5 regnum Gothorum post captam Romam befaria deuisione partitur,
et qui in AEtalia
^^
consederunt dicionem imperiae se tradent
^\
reliqui Aquitania
^'
prouincia ciuitatem Tolosa eligentessedem regem
elegunt Ataulfum
;
postea ut supra gesta confirmt a Gothis regna-
tum est. In bis uero qui in AEtaham
^^
consedentes Romano perti-
20 nebant imperio Theudericus natione Macedonum permissum Leonis
imperatores
^*
principatum adsumit sicut huius libri gosta testatur**,
nam ille alius Theudericus Theudoris rgi filius natione Gotlms fuit.
(f.69.)
IIP.
25 Natiuetas
'"
Theuderici rgis ex gnre Macedonum ita fuit qui in
AEtalia
"
Gothis et Romanis regnauit. Idacius patricius et uxor
Eugenia, cum sine liberis essent, habentes in ministerio crede-
tarius
''
sibi pucrum nomine Theudorum et puella nomine Liliam,
quos
comperissent diligentes, inuicem coniugium permiserunt copu-
5o lare
'\ erantque ambo natione Macedonis, unde paruuli captiui fue-
rant adducti. Eugenia iussit puellae : Cum ad uiri coetum accesse-
ris, quodcumque eadem nocte sopore somnii uisaueris
*",
mihi in
craslinum narrare non sileas;
quia credilur ueritate subsistera

supradicto
^
ciuitas in p. d. doinilms
3
ciuitas
'
Vuandalos
* Rychimer
"^
im-
peratoris
'
d(MMaedautilius
^
defuiulitur
^
iiiiperatoris
Honorii
"^
Italia" tradnnt
^^
Anuitanoa
'^
Italiani
'*
iiiipt>rati>ris
'
tostantur
"^
Natiiutas; dans la marge
supi'rieure : De Teodcricom et Toloineoni
i"
Italia
'"
crodotanos
>
copulari
20
uisa haLueris.
G9
quod niibentes prima nocte uisauerint
*.
Quod cum coiugati
'
eadem
nocte fuissent, uidit puella somnium quod natus ille fuesset
^
arbor
exiliens de umbolico uentris tam excelsus
*
quod nubebus
^
paenetra-
ret, narrauitque uirum iussionem dominae suae et uisionem quem
^
5 iiiderat. Dixit ad eam uir suus : Cum steteris hodie in conspectu do-
mine tuae, eo quod sine liberis est, sic dicis ad eam : Yisaui
'
nocte bac
aequum et aequam ambos pulcberrimus cunctomm et coma nimia
(f . 69, y\)
pulchritiidinem habentis
;
sequebat eos tercius aequus
paruolus eorum consimilis et haec ambulabant in domo dominorum
10 meorum. Quod cum dixeris, inuenies gratiam in conspectum eius.

Surgensque Lilia, omnia sicut uir praeceperat, protinus nuncians
dominae suae
;
Eugenia cum audisset uirum narrans putauerunt libe-
rum esse futurum, repleti gaudio Theudoro et Lilia liberus
^
esse
iusserunt, et per tabularum adscriptione firmantis
^
etiam rbus
i5 plurimis ditauerunt. Conceptum Lilia peperit flium nomen Theu-
dericum, qui diligenter nutritus, Idacio et Eugeniae praesentatur,
quem secum esse iusserunt, tanta in eum amplectentes amorem, ut
ipsum sibi adoptarent in flium. Criscensque
*
puer decorus ualde
couetum
*'
super aliorum statura effectus est prudens et fortis ualde.
20 Defuncto Idacio et Eugenia, praeceptum imperatores
"
Leonis
Theudericus iussus est militaris. Duodecim annis miliciam agens,
tante fortitudines
*^
et ingnies
^^
prilia
^^
gessit primum ut ab omnes
senatores palaciae uehementer diligeretur. Posttremum sagaci inui-
diae morbum aduersus eum dolore fremebant, (f. 70.) inuesti-
25 gantis
*''
qualum iusso imperatores
^
interirit
^^
Tolomeus quidam ex senatoribus huius consiliae tacitae con-
trarius, uehementer cum Theuderico amicicias inians ^\ quousque
die ouetus custudiuit. Gothi postquam Romam uastauerunt et terra
AEtaliae
-"
possiderant, sedicionem imperatores
^^
Leonis esponta-
00 niae
"
tradiderunt ab Odoagro rege et Erolis seo et reliquas uicinas
gentes eorum adsiduae uastarentur, per legatus
"
Leonem imperato-
rem postulauerunt ut Theudericum eis instituent -^patricium, ut per
ipsum aduersariis resisterint
^^
Quod Lo imperator clementer an-
nuens cum consilio senato Theuderico
"
Romam direxit. Qui a
35 Romanis seo
-'
Gothis patriciati honorem gloriose susceptus est, et
'
uiderint
-
coniugati
^
fuisset
*
oxcelsum
^
nubibus
^
quam
"
iiisnin babui
"
libres lirmantes
i" crescensque
'
cubituin
^-
imperatoris*^ fortitndinis
l'inp^-
niis
>5
praelia
'
inuestigantes
"
imperatoris
i'
interiret l'iniens
20
terrain Haliaj
21
iinperatoris
22
spontania
23
legatos
2*
instilueret
25
rsistrent
^e
Theuderi-
cum
*'
seu.
,
70
cum AErolis plures prilia
*
gessit. Nam quadam uice apud Odoagmm
rege
^
et AErolis Theudericus cum Gothis prilium
^
concitasset,
Theudcricus fugiciis cum suis Rauennam ingressus est, ibique ma-
ter eius Liiiaiii uljuiaui uouieiis increpans euiii, dicens :
Non est
5 ulji fugias, lili, iiisi ut leui
'*
uestimeuta mca ut ingredias utero de
quo natus os. Quod ille audiens, niinium confusus, cum suis quos
potuerat repperire (f. 70, y".) plus mori uellens quam uiuere,
obuiam Odoagri et AErolorum exiuit. Quod cum eos imperatos
^
et
dispersos obuiasset, tandem cum paucis eos superat. Resumptis
10 uiris
"^
Gothis se concolliens persequitur Odoagrum, quem cum uxore
et liberis uinctuni iuterfecit,geutemque et regnum AErolorum diliuit.
Quod cum perlatum Leoni imperatori fuisset, et a senato saepius sua-
deretur ut Theudericum deliret, praecepit eum uenire ad se. Theude-
ricus, collictis sccum utilissemus
'
pugnatoris
^
Gothorum armalus
^
i5 et qui nobilis
"
erant utrumque xii milibus tantum euecto nauale
quasi oboedieus in occursum Leonis imperatoris Gonstanlinopole
uenit.Amiens eiusdem Tolomeus nullo ingenio potebat qualiter eidem
res agebatur narrare, nisi tantum in consilio prudentissime etsuptili
ordine qui Theuderico erant contrarii destruebat. Decreto imperato-
20 res
"
Leones et
^-
senato cum esset ut Theudericus cum in palalio
ingrediebatur
"
seductus, membralcni
^^
et separatus a suis ut inter-
ficeretur. Consilio Tholomei amici sui de hoc periculo liberatur
dicens ad imperatorcm : (f. 71.)
Non est utile gloriae tuae ut ho-
mine
*^
ille sic fraudulenter interficiatur, uec dictum sit a suis qui
25 cum eodem uenerunt, quod non publie eum potuissetis interli-
cere, nisi ingeniosae separatum a suis. Sed iobe
"'
eum uinctum
tenere, et mittantur seniores senatores ad castra Gothorum foris
ciuitate, qui cum Theuderico uenerunt, uarrint
*'
eis oirensionem
Theudeiici et iram gloriae tuae, eo quod dignus est morte; ipsi
5o dcernant utrum capite truncetur, an bistiis
^*
deuorandum trada-
tur.

Gum((ue placuisset consilius
*^
Tolomei, Iransmissi sunt quinque
senatores qui erant citeris
'^"
et Tholomeus cum ipsis haec uerba
Gothis nuncianda. Ibique Tholomeus sccretissimc mitlens puerum
35 nuncians Gothis ut cum ipsi et reliqui senatores eis uerba haec uar-
1
pretia
-
rogoni
"
proliniii
''
louas
"
iinparatos'"' uirilius
'
collectis seciim utilis-
sciiiis
*
pufj;iiat(>i'il)us
^
aniialos
^o
nnljiios
"
iniporaloris
-
ot a soiiato
i^
ing^-
flicrotur
'''
iiioiiibraliiu
^^
bunio
'^
iul)e
'"
nanviil
'**
liostiis
'
cousiliuin
-^'
c-
leris excelsiores.
71
randum accederiiit
\
eos Gothi cincgerint
-
et legarinl
-
impe-
ratores
'
maiidatis
^
: Nisi dominum nostrum Tlieudericum
uiuiim et saluuni uobis reddederit et sacramentis firinauerit ut
incolomis
*
nos cum ipso patriae renieare peraiittat (f, 71, v.) sc-
5 natores hos interficiemus, et adiiersus ciuilatem liane, qua uirtute
possumus priliauenius"^.
Quod cum consilius
^
Tolomei fuisset im-
pletus ^Theudericus uinctus in palatio teneretur, et Tholomeus cum
^ociis itemque a Gothis uicti
"^
sub eius modi ordinetenerintur
^\
uellit uollit Lo imperator Tlieudericum sanum Gothis reddedit,
10 insuper promittens eum cum suis iucolomem patriae repedare. Sal-
uatus est Theudericus consilium
'^
Tliolomei regressus Romam,
cum Auaris bellum intulit
;
plurimae strages utique
"
facti. Glmni
AElaliam
''
inundantes, Tlieudericum et Gothis superant, plurimas
ciuitates AEtaliae
^^
uastant. Tandem Theudericus, resumptis uiris^^
i5 inruit super Auaris
^'
quos uinctus Pannoniam in fugam dirigit.
Quos cum sequerelur fmibus in Pannoniae non est ausus ingredi,
ibique cum castra sederit,
^^
cum quattuor pueris in aequis se-
dentibus, extra castra -;sibi quintus agressus est ut praeuederit
^^
ne forte Auaris
-"
dinuo aduersus ipsum insurgerint
-\
Cum
20 iam procul a castra essit
-^ Auar nomen Xesxer (f. 72.) utelis-
simus cunctorum singulus
^^
ad praeuidendum Theudericum ex se-
cretum eum obuians, quod cum a longe repertus fuisset missi ad
Theudericum
-^
trs uni bellatores ut eum ait uiuum caperint, aut
interficerint
^^
Quos Auar fugam fmgens singellatim iuterfecit. Dinuo
25 Theudericus alios trs uiros ad ipsum capiendum direxilqui itemque
ab Auare interfecti sunt. Postea Theudericus singulare certamen
cum Auari -^bellum iniuit
;
quem contho in brachio percusso diutis-
sime in inuicem cum aequis girantis
^'
a Theuderico Auar supcratus
est, quem uinrtum Theudericus
secum ducit ad castra. Quem cum
5o cognouisset
fortissimum esse in bellum, uerbis blandiciis eum sua-
debat ut suo sacramento fidem Theuderico promitterit et eum postea
multis muneribus
Theudericus ditarit-^ Quod Auar, Xerser nomen
-',
uehementer
rennuens, lidem promittere noluit nisi terram suam
cupiens remeare
;
postea minis et diuersis adnictionibus a Theude-
55 rico coactus est
;
sed tameu eius imperio denegans, fidem paenitus
1
accodoront
-
ciniorint
^
leparent
''
iniporatori
'
manflaiitos
^ .acoloiiios
' proe-
liabiinus

consiliniu
^
iiiiplotuiii 'Ouincti " lenorenUir
'^
consilio
>'
lUorque '*Ua-
liaiii
''^
Ualise
'^
uiribus
"
Auarcs
'"
soderet
'
praeuetlaeret
20
Auares
21
insurjo-
rent
^-
castris esset
23
siugnlos
^v
TliPuderico
"
caperent aut inlorfioerent
26
Auare
-'
girantes
2
dita^et
-^
nouiine.
72
promittere noluit. Cumque uehementer rennuerit
\
(f. 72, v".) per-
misit eum Theudericus patriae renneare.Natans cum aequum fluuium
Istria, respiciens ex alla parte ad Theudericiim, dixit : Liberatus
sum a dominatione tua, liberum me arbitriiim esse cognusco,
5 nihil super me modo est tua potestas, reuertam ad te, ero
^
tibi
fidelissimus citeris ^ Quem Theudericus multis opibus ditans
cunctis delectissimum habuit et cum pluris prilia
^
Vuandalis et Su-
aeuis ceterisque gentis
^
agebat, eum semperproximum etfortissime
priliantem

suae custudiae
'
in agmenibus
^
cognuscebat
^
ideoque
10 uehementer a Theuderico dehctus^'^est. Cumque utilitas Theuderici et
prilia quae gesserat perlata aula imperatoris fuisset
^\ Lo imperator
iussit eum dinuouenire consilio senato *^ ut tractatum perficerint
*^
quem de ipso iniuerant
^\
luramento senatores constringit, ut huius
consiliae
^^
nnllus proditur
^^
esset : et si quis agnetus
^'
prodedisse,
i5 capite puniendus esset. Tune Theudericus dirigens secraetae puerum
adTholomeum inquirensque suae utilitate profcerit
**
aut uenirit
^\
aut forsitam oportebat rennuere. Tholomeus (f. 73.) his verbis secre-
ssime audilis, dixit ad puerum : Nihil paenitus Theuderico re-
mando hodiae dies festus est, iussionem Agusti omnes senatores in
9.0 aula imperiae
^
discumbent ad prandium, tu uero ad instar puerum
meum
^*
mihi ad dorsum obidiens
--
diligenter adtende, quod ad
senato loquer fabolis -\ protenus reuerte nuncians ad eum qui te
misit. Quod cum puer ille huius eadem diae obidiretr -*,discumben-
tibus senatoribus ad prandium, dixit Tholomeus : Laetus dies huius
25 prandii sit, iocundemur in fabolis
-^
Cum esset leo fortissimus bistiarum
^^
fuitque elictus
^'
a
cunctis bisteis
^^
rex, uenientis
^^
cunctiquejiu eius occursum, cum
iani esset hora prandiae
^^ uenit ceruus. Cum adorasset leonem,
adpraehcndit cornum
^'
eius ut ei ceruus esset ad prandium. Ille
5o uehementer retragens
^^
cornum
^^
amisit, cursuque ueloci fugit in
hereniis. lusso leonis inter
^^
his bisteis
'^
missa est uulpis ut eum
ueniendum
^^
subuerterit ^".Illa, cum sit artis su^e ingeniosa, iuramen-
tis non pauida sacramentis, praeuenlum ceruum in conspectu leonis
adducit. Quod cum iterum adorasset leonum (f. 73, v".) uehementer
73
ad
*
ipso leone capitiir et membralem
'^
disriimpilur. Yulpes
^
illa
forto
^
ablato
^
cor eiiis comedit. Lo cum diligerit
^
cor cerui ad
manducandum inquirens et fremens uehementer, omnes bistii
'
paue-
factae tremebant eo qiiod cor cerui iiiiienire non potiiissent,dixeriint :
5
Yulpes
^
qui eum adduxit ipsa proxemior
'
cunctis fuit quando deru-
ptus est, illa furauit cor eius.
Adpraehensa cum esset in poena, et
quaereretur ei ut redderet quod furauerat, dixit : Sine culpa poenas
patior; ceruos "ille non habet
^'
cor, nam si cor habuisset, ego eum
praeualere
*-
non potueram, nec hic numquam
^^
uenisset,primo amis-
10 sum
*^
cornum ^\ uix tandem euasit. Qo pacto cor habens
^*^
hic re-
uerti
"
potuerat ?
Puer ille diligenter audiens memoriam retenens,
Theuderico uelociter narrauit consilium
'*
Tholomei. Iterum Theu-
dericus de pericolis
*^
liberatur. Post haec rennuens dicione imperie
-"
cum summa felicitate uiginti et duobus annis cum Gotliis
regnauit.
i5 Fiunt omnes anni quibus Theudericus in AEtalia
^^
regnum
tenuit
xxxii. A finibus Pannoniae usque ad Rodauo lluuio,
(
f. 74.
)
a Terreno
mare
"
usque Alpis Poenunas
-'
et Isera fluuio unum tantum modo
-*
plnum terrae annis singulis haerariis publecis dissoluebat
,
ut
diceretur Theudericus rex modio
"
pleno
^^
aerariis per singulis
20 annis redditpublecis,decretumimperiae" ut ampliuseinullotempore
quaereretur. Giuitates uniuersas qtias regebat miri operis restaurare
et munire sollertissime fecit. Palatia quoque splendedissime Rauennae
urbis, Yeronae et Papiae, quod Ticiuum cognomentum
-^
est, fabri-
care iussit. Tantae prosperetatis post regnum tenuit, pacem cum gen-
25 tibus uicinas habens, ut mirum fuisset. Guius filiam Sigysmundus rex
Brgundionum habuit uxorem.
Quadam uicem
^^
Chlodoueus rex Francorum et Alaricus rex Go-
thorum, qui sedem Tolosa habebat, post multa prilia
^
quae inuicem
gesserant, intercedentes legatus
"'
cum pacem inire coepissenl, huius
5o conuenentiae ut Alaricus barbam tangerit
^^
Ghlodouei effectus ille
Patrenus
^^,
perpetuam ab inuicem pacem seruarint
^*
et ad huius pla-
cita coniunctione nec Francos
^^
nec Gothos
^"^
armatus
"
paenitus
(f. 74, Y.) non accederit ^^ actatuentes
^'
diem ad locum designatum
ab inuicem. Ibique legatus Ghlodouiae ^\ Palernus nomen
*',
ad Ala-
1
ab
2
niembratim
^
uulpis '*furto ^ablatuin ^dilisoret
"^
bestiao ^'ulpis

proxi-
mior
'"
ceruus
"
babuit
'-
faHore ''niiiquaiii '^amisso'^cornu '"([uo pactu si cor
habeset
''
non potuerat ''^fabulani '^periculis
-^
iinperii
-^
Itnlia
--
mari
^apoeno-
nas
-^
modium
=^^
modium
*'
plnum
-'
impevii
2
cognomento
-^
uice
'
proelia
31
legatos
-i^
tangeret
^^
eflcetur illi Patrinus
-'*
seruarent
^s
Franci
^^
Gothi
3^
armatis
^s
accdrent
^s
statuantes
''^
Cblodouii
*'
nomine.
ricum accessit, inquirens utrum eo hahito
*
Gothi in armis
^
quo
spoponderant placitiim custodirent, aiit forte more soleto
^
ut post
probatum est, raeiulaciis apparerint
''.
Cum loqiicretur Paternus ab
^
Alariciim regem, nimcians saintes Gblodoiiei, et diligcntcr inquirens
5 quo ordine deberint

coniungere, Gothi fraudulenter uxos pro ba-
cnlis in nianuni ferentis
'',
adpraehensum ununi ex liis Paternus
extrait dicens : Mendacia tua placita sunt, rex, ut fraude coneris cum
tuis Gothis dominum meum et Francos decepere ^ Accepto placito
cum Alarico espondens Paternus pro Francis ut iudiciuni Tlieuderi-
10 ce
^
rgis AEtaliae
'
huius rei terminus
*^
fieretur, il)i legatus Ala-
rice
^^
rgis et Paternus directus a Chlodoueo conspectum pro-
perant Theuderici. Exponens per ordine Paternus causam Chlo-
douiae
^^
et Francis quod legatus Alarice
**
denegare non potuit, nisi
tantum petens ut iudicium Theuderici fineretur, Cogitans in semet-
iT) ipsum Theudericus huius causae aeuentum et futuris (f. 7o.) tem-
poribus quae oporteljant
^^
obliuionem non tradens, zelum aduersus
hos duos rgis
^^
retenens, dicens bis legatis in crastinum quod atten-
cius huius rei pro pacis concordiam ut iusticiae ordo poscuerit cum
seniores
^"
palatiae
^*
pertractare potuero fratribus meis cum intgra
20 delectione et amore praefuso
*^
mandare non sileo, traclansque in
archana
"^^
cordis iam olym caelauerat, cupiens bis duobus regibus ab
inuicem semper esse discordis
-'
,
talem inter eosdem iudicium ter-
menauit, ut difficile Gothis quos Alaricus regebat huius culpa conpo-
sitio suppleretur, ut ueniret legatarius Francorum sedens super
25 aequum, contum aerictum
^^
tenens in manum, ante aula palatiae
Alarice ", et tamdiu Alaricus et Golhi super eum solidos iactarint
-*,
quousque legatum et aequum et cacumine conti cum soledis cope-
rirent, renuntiantes legati Alarico protenus quod Theuderici huius rei
terminasset iudicius
^\
Et cum esset difficile haec Alarici uel Gothis
5o (f. 75, y".-7C.)
'^"^
supplere, uolentis fraudem Paterno legato Francorum
decepere
"
quem in solarium missuni per noctein quod supposetum
erat, ruens fracto brachio, uix tandem euasit. Ducitque eum Alaricus
in crastinum suos ostendens thesauros et cum sacramento dicens :
Amplius solcdus non haberit -^ quam ad praesens arcis plenis osten-
75
derit \ Vbi Paternus uniim solediim de piigno extrahens suiim proie-
cit diceus : Hos solidos adarrabo
-
ad partem dominae mei Chlodouei
rgis et Francos \ Reuertens ad Ghlodoueo narrans per singula,
Chlodoiiens adiiersns Alaricum arma commonit, qiiem in Campania
5 Voglaueusem decimo ah iirbe Pectaua miliario
interfecit, et maxi-
mam partem exercitus Ghothoriim inibigladium
trucidauit,
regnum-
que eius a Lgre fliuiimn et Rodaniim
"^
per mare Terreniim et mon-
tes Pereneos iisque ocianiim mare abstulit, quod hodiaeque
dicio-
ne
*
condigno permanet ad regnum Francorum.
10 Theudericus, cum papa romensum
", apostolicum iiirum
lohan-
nem, sine cnlpa morte damnassit^, et Symmacnm patricium, (f. 76,v.)
nuUis causis extantibus, itemque trucitare
^
fecisset, ira percussns
diuina, a germano suo Gaisirico interficetm' ^ Fertur in dialiqiios
"
sancti Gregoriia quaedam sacerdoti
^^
uisibibiter ab ipso pontefici
''^
i5 et patricio Theudericus uinctus tragetur Sicilia in olloam ^Mgnis.
Explicit.
Ghrocus, rex Vuandalorum, cum Suaeuis et Alanis egressus de se-
dibus, Galleas
^*
adpetens, consilium matris nequissimam utens, dum
ei dixisset :
Se
^^
nouam rem uolueris facere et nomen adquirere,
20 quod alii aedificauerunt, cuncta distruae, et populum quem superas
totum interfice
;
nam nec aedilicium meliorem a praecessorebus
''
facere non potes, neque plus maguam rem per qua
"
nomen
tuum eleuis
'\
Qui, Renum Magancia ponte
ingeniosae transiens,
primum ipsamque ciuitatem et populum uastauit. Deinde cunctasque
25 ciuitatis ^^^Germaniae uallans, Mettis peruenit, ubi murus ciuitatis
diuino noto
-
per nocte ruens, capta est(f.77.) ciuetas
^^
a Vuandalis.
Treuerici uero in arenam buius ciuitates
^^
quem munierant lilierati
sunt. Post haec, cunctas Galleas
^-^
Ghrocus cum Vuandalis, Suaeuis et
Alanis peruagans,alia subsidione deliuit, aliasque ingeniosae rumpens,
5o uastauit. Nec ulla ciuetas
^^
aut caster
^^
ab eis in Galliis liberata est.
Cumque Arelato obsederint
^^
Chrocos
*^
a Mario quaedam militae
captus et uinculis constrictus est. Qui ductus ad poenam per uni-
uersas ciuitates quas uastauerat impia
-^
uita
^^
digna morte finiuit.
Gui Trasemundus successit in rignum
''''.
Alamanni aduersus Vuan-

ostonderot
-
adnuniorabo
^
Franci
'
Ligerc llmiio H
Rfxlaao
'
liodiac (licioni

papam roinenseiii
'
daiiinasset

trucidaiv,

inlerticitur

dealogo liltro " sa-
cerdotii
'-'
pontlficp
i3
traherotur S.
in ollain
''*
Gallias
"
Si
i"
praecesson-
bus
1''
quam
i
eleues
'^
ciiiitatos
^o
niitii
21
ciuitas
22
ciuitatis
23
Galhas
*
ciuitas
2-
castclluia
-^
obsderont
"
Cbrocus
^s
impiam
39
uitaui
"o
regnum.
dalus
*
arma commouunt.Vterque consencientes singulare certamen
priliandum
^
duos miserunt, sed et ille qui a Vuandalis missus est ab
Alamannos superator ^ Yictusque Trasemundus et Yuandali secun-
dum placetum
^
cum Vuandalis, Suaeuis et Alaiiis de Gallias praeler-
5 missis Spanias adpetiuit, ibique multos cliristianorum pro fde ca-
tholica interfeclt. Post paucum teinpore
^
mare traducta
\
in Mau-
ritania, credo diuino noto
'
fera ducente cum Vuandalis uadando
transiuit. (f.77, v.) Fertur mare ibi septe milia passum latitudinem
esse. Mortuo in Mauritania Trasemundo, Hunericus, meute crudelior,
10 Vuandalis successit in regnum, auream
^
tutam occupans nimia
estrage
^
in christiauis
"
exercuit, consiliante Gyrola, hereticorum
episcopo, cuius persecucionem plurimos
"
numerus christianorum
inartyrii palmam
^^
sunt coronatae. His diebus Eugenius, Longinus et
Vindemialis episcopi miras uirtutis
"
in Gbristi nomen ^*ostendebant.
i5 Etiam etmortuos suscitabant. Cyrola quaedam hominem praeuentum
datis quinquaginta auries ut se caecum fingerit et clamarit coram Hono-
ricum regem Gyrolae uirtutibus lumen accipere. Qui tactus a Gyrola
caecus efficitur. Postea orationis Eugeniae
^^
lumen recepit. Instigante
Gyrola ab inuidiae morbum, Honorico iobente ^^ Eugenius capo
"
20 truncatur. Longinus et Vindemialis diuersis poenis adfecti pro Gliristi
nomen
^^
ad aeternam migrant beatitudinem. Honoricus merito cxi-
gente propriis se morsibus laniauit,indignam uitam iusta morte finiuit.
Gui Ghildericus successit in regnum. Ipsoque defuncto (f. 78.)
Ghildemeris regnum suscepit, apud quem Bellesarius patricius for-
20 tissime demigauit. In quem
"
regnum Vuandalorum fmiuit.
lustinianus, priusquam temporibus lustini imperatore
-^
regnum
adsumerit ^\ cum esset comex
-^
cartarum et Bellessarius comex
aestabolarius, erantque ab inuicem nimia delictione
-^
amplexi, iu-
rantes sibi quantum cuiusquam ex bis causa proficerit
-*,
pare sem-
5(. piternam fidem seruarit
-\
Gum quadam die cum duas gesna'"^ de lo-
panar
"
electas ex gnre Amazonas, sibi cumcubito meridiae sub
quasdam
^^
arboris in pomario, senior Antonia cum lustiniauo
discubuisset,
lusliniano sopore ; oppraesso sol declinans
,
capud
eius incaluit. Veniens aquila diuino noto
-^
eodem dormiente
calorem solis extiiisis
'
alis obumbrabat. Qiiod cum
Anlonia
uigilante fuisset repertum, sperans hoc sigaum
lustinianus im-
perium adsumerit
\
expertum
a soiniio dicens ei :
Si impe-
ratur
^
electiis fueris, erit digiia ancilla tua tibi concubito.
5 Et ille subridens, ciiiii ei fuisset difficile hoc esse honore dignum,
dixit ad eam : (f.
78, v".) Si iniperatur
*
effectus fuero, tu mihi
eris Agusta. Gommutantis
'
ab iuuicem anolis
\
ait lustinianus
ad Bellesarium
: Scias inter me et Antunia
^
placuisse, si ego
efficior imperatur, ipsa sit mihi Agusta
;
anolis

commutantis
'
10 hoc foedus iiiiuimus. Dixitque Antunia
*"
:
Si soror mea tibi
Agusta, ego Bellesario matrona efficiar.
Dicensque Bellesarius :
Diuino noto
''
si Antunia Agusta
'^
efficitur, tu estratus mei matri-
monium sociaris. Idemque anolis
'^
commutandis ^\
abierunt.
Nec multo post tempore, lustinus imperator bellum in Persis
^^
if) mouit. Quod cum Calcedona transisset, morbo prit
^\
Consenso
^'
senato et miitum, eleuatus est lustinianus in regnum. Oppraesso
rege Persarum, cum uinctum tenerit ^^ in cathedram quasi hono-
rifce sedere iussit, quaerens ei ciuitatis
^^
et prouincias reipublice
restituendas, factisque pactionis uinculum firmarit
^.
Et ille res-
r>o
pondebat : Non dabo. lustinianus dicebat :
Daras.
Ob hoc,
loco illo ubi haec acta sunt, ciuetas nomen Daras fundata est iusso
lustiniano ^\ quae usque (f.
79.) hodiernum diem hoc nomen nunco-
patur
".
Post receptas prouincias et ciuitatis
^^
plurimas quae a rege
huiusce modi ordine lustinianus suae dicione
^^
adsumserat omnibus
25 que firmatis, permisit eum in Persas
-^
regnum recipere. Reuertens
lustinianus cum magno triumpho Gonstantinopole
^'^,
sedem tenens
imperiae ", Antunia '^ sumtis secum quinque aureis, duos ddit hos-
tiariis, permissa est introire palatio
^^;
trs ddit ad tenentis
^^
uelum,
ut sua causa permitteretur suggerere, dicens ad lustinianum : Gle-
5o mentissime imperator, iuuenis aliqui in hanc ciuitatem ddit mihi
anolum in sponsaliae arras, et meum sibi accepit, promiltens et sacra-
mento firmans aliam non nuerit
^'
sed me haberit uxorein. Dilatatur
haec causa quod iobis-^^ piissime imperator, ut fit. Dixitque lusti-
nianus : Non liceat hanc promissionem, si facta est, mutare.

j5 Tune illa porrigens anolum : Dominus cognuscat cuius fuisset
*
exteasis
-
aclsumcret
^
imperator
*
imperator
^
commutatis
^
aniilis
'
Anto-
niam
*
anulis
^
coniniutafis '"Anlonia" nutii'- Antonia
'^
anulis
'*
commuta-
tis '^Persas
^"^
periit
''
consensu
"*
teneret
''
ciuitates
-">
lirmaret
-'
lustiniani
"^
nomino nuncupatur
"
ciuitates
2i
dicioni
-^
Porsa
-^
Constantinopoli
^'
impe-
rii
28
Antonia
-^
palatium
^o
tenantes
3i
nueret
^-
iubis.
78
anolus isti
^
;
et quis eum mihi ddit, tibi latere non potest. Cum-
que cognuscens
^
lustinianus anolum queni dederat, recordatus
suae promissione iobit ^, eani (f. 79, v.) cobigolum
^
intromitti,
uestisque iiiduae
^
splendedis, suo aestratu in nomini Agusti
^
so-
5 ciauit. Quod cum perlatum fuisset in populo, factione senatus uulgo
clamitat : Domine emperator ^, redde muliere nostra \ Quod
lustinianus audiens, diligenter inquirens inicium fartionis huius,
duos ob lioc uerbo iubet senatores inlerfeci. Omnes quiaeuerunt in
posterum
;
ne quisquam audebat exinde uerbo proferre. Accipit et
lo Bellesarius Antoninam uxorem.
Cum unico amore lustinianus diligerit Bellesarium, et eum patri-
cium partibus Africe quod a Vuandalis non fuerat occupatum, insti-
tuisset, eumque multis opibus adsiduae ditaret, quaerebat senatus
ob inuidia
'
quo pacto eum perdere potuessent
^^ dicentes lustinla-
i5 num unianimiter,ingredientes segillate
^^
ad eum : Si Bellesarii
consilium uoluissemus subcumbere, iam olim ab imperio fueras
degradatus. Ipse disponit ut tibi succdt in regnum. Quod ille
audiens, tacite aduersus Bellesarium zelum ducens, cum consilio
senatu
^^,
iobet
*^
eum ab Africa Vandalus
^^
expugnare
;
ibi uiri fortis-
20 simi
(
f. 80.) et multi legionis
^^
militum a Vuandalis saepe fuerant
trucidati. Bellesarius habens pueros proprios xn milia, quos propriis
stipendiis alebat, uiros fortis
"^
ad prilio ", et de patriciatum
**
xvni
milia priliatores ueros
^
qui procedebant ad bellum. His auditis,
Bellesarius cum arbitraret impossebile
^
Yuandalos superare,
25 grauem
^^
errore perterritus ad propriam remeauit. Gumque eum
Antunina adflictum et merentem uidisset, et non potebat cognuscere
quae haec esset adtlictlo, sollicita per pueris
--,
nec quisquam ei
hanc rem indicare potebat, dum omnibus illis esset incognetum,
reuertens ad ipsum, dixit : Domeni mi, quare merore depraemeris,
3o et, more solito ueniens de imperio non laeteris ? Ne forte aliquid
sit olendiculum ? Indica mihi huius causae euentum. Fortam
*^
ancilla tua inibit tibi consilium oportunum ut reuertalur meror in
laeticia ^K
Dixitque Bellesarius ad eam : Haec
-^
causa
-^"
consi-
liare mulieribus non expedit, nec quicquam est tecum in hanc rom
55 ulle
-'.
111a uero, cum esset chrisliana, narraus uirum : Scriptum
1
iste
-
cognoscens
^
promissiones iubit
*
cubijuhini
^
indui
^
nomine Aguste
'
iiiipcralnr
'^
iinilioreiii nostram
''
uuidiaiii
'*'
p(luossot
'
sij:illatiiii
'^
senatusi
13
iul)i>t
''
Vuandaliis '' fortissinu et ii). Ic^'iinn's
"'
fortes
'''
proolia
'^
patriciatu
13
pruclialoivs uirns
-"
inpossibilo
-'
graui
--
pueros
-'
Forte -Uaeticiain ^snauc
^^
causam
-'
liac rtMiliie.
79
est : Saluabitur uir infidelis (f.
80, v'.) per mulierem
fidelem.
Indeca
^
mihi quae sit ista condicio,credo de omnipotentis Dei uirtute
ut detiir tibi consilius
^
diiiina inspiratione, ut possis dies malos
euadere. Bellesarius haec audiens, narrt uxori decreto imperatoris
5 contra Yuandalis
^
iret ad bellum. Dixitque Antunina
^
ad eum :
Youi tae deinceps baptizatum Gbristura dominum trinitatem inse-
parabilem credi fideliter. Scias illius uirtutem
^
et solatium
^
Vuan-
dalus
^
superabis, et eris ob hoc gloriosior quam fuisses.
Quod
Bellesarius deuotissime se impleturum promittens, dixit ad eum
10 Antonina : Duodece milia pueros quos proprios habemus, adhibe
tecum iiii milia et decem et octo, patriciatus tui pugnatores adhibe
tecum XII milia. Ibis eum eis terrenum exercitum, et ego de pueris
VIII milia, et ex militibus vi milia uadam euicto nauale. Statuta diae,
pariter undique circumdemus castra Yuandalorum, diuino protecti
i5 auxilio, snperauimus
^
eos, domine mi, si huius fueris usus consi-
liuni
^
ancillae tuae, prouidentia Dei optata perfides. Qui nobis eum
in domo sunt (f. 81.) non te cognuscant merentem quid corde rete-
neas hilari uulto
^
significa. Cum tu terreno, et ego mare iter arri-
pemus signum daturi, inuicem noctis tempore focos, tui in litore
20 faciant, et nos lucernas in naues erigemus utaque
^^
sit euentus
noster. Nec oportet queinquam urguere, sed pariter phalangis uter-
que circumdemus inimicis. Cum fuisset consilius
^-
huius rei An-
tuninae
^^
utelis, uterque sic properant. Yuandali cum Ghyldemere
eorum principe cumperto exercito terreno, nauali
^*
prilio
^^
paenitus
25 ignorantis,
^^
castra mlantes super litore maris congregatis liberis et
mulieribus, contra Bellesario procedunt ad bellum. Cum iain prope
conflictum adessent certamine Antunina cum suis exiuit in litore,
omnesque liberos et mulieres Yuandalorum deliuit
^',
nec anima
quicquam ex illis uiuere permisit. Nuncius uelocissime ad Gbylde-
3o mre
^*
peruenit uxores et liberos Yuandalorum fuisse delitis
^^
Ghyldemer et Yuandali, destructa phalanga priliae
*
retrorsum curso
ueloci pergunt (f, 81, v.) ad
-'
castiis.Tunc Bellesarius et Antunina
^^
undique circumdalis Yuandalis trucidant et usque ad internitionem
deliti
-2
sunt. Ghyldemer rex cum paucis duodecem tantum Yuan-
35 dalis, in quodam Castro tutissimo fugiens, nec tamcn liberatos,
1
Indica
-
consilium
^
imporatoris quofl contra Vuandalos
'*
Antonina
^
uirtute
"
solatio
"
Vuandalos
"
suporaiiiinus
'J
cunsilio
'"
uultu
*'
utoque
i-
consiliiim
1' Antoninae
i*
tern'no et nauali
^^
prooiio
i^
ignorantes
i^
deleuit
i^
Gliylde-
mereni
'^
deletos
^o
proelii
-
de
--
Antonina
-^
tlelete.
80
coartatus angustians
'
Ghyldemer petebat Bellesario tantummodo
non legato eum imperator praesentaret *, Bellesarius promittens nec
ferri, nec ligni neqiie corridiae
^
nec aeris legamini non
*
constrin-
geretur. Ghyldemer credens a Bellesario captus est, regale lamen
5 legam
%
catcna argenlea eum constrigit, sociusque
^
suos interfecit,
illum tantum singulum lusliniano praesentauit. Quem lustinianus
in palalio habitare iussit suo. Sed, a suis exputus, a diuersis oppro-
briis, oppraemebatur grauiter
;
petensque imperatore
^
:
Non pos-
sum tantis oppropriis sustenire
^
;
exputum me et repinctum habi-
in tatores palatii tui oppraemunt. Melius mihi est mori quam uiuere.
Si iubebas, qui me expuunt et oppraemunt duodecim ex his (f. 82.)
ego singulos eum aequum quem habui, ante conspectum gloriae
tuae armati accederemus ad prilium ^ Cognuscebas cui ex nobis
sit utelitas
**
an ignauia. Quod lustinianus pro spectaculum xii
i5 iuuenis huius prilii
"
Ghyldemer eum aequites
*"
iussit confligi. Ghyl-
demer uero, eum contra eos adgreditur, fuga fingens, hos xii singil-
latim totus interfecit. Post haec, iusso lustiniani Ghyldemer eunucus
fietur, et in prouincias contra Persas uicinas patricius ordenatur
'',
et multa prilia et uicturias
^^
contra Persos aegit. Senatus aduersus
20 Bellesarium dinuo inuidia sectantis ^% eum lustinianum
*
eum
faciunt odiosum, quod ille uicturiam
^^
super Vuandalis elatus, im-
perio uellet arrepere ^^
de patriciati honorera
*^
degradatur, eum
non potuissent perficere ut interficeretur. lustinianum ab honore
imperiae
^
diguitate conantis eiecere factionem quadam die lusti-
25 nianum hortantes ut circum expectaret et consolatum populi daret,
electum quaedam
-\
nomen Florianum, uolentes imperio sublimare,
lustinianum custudia
-
singulum (f.82, v.) retenentes, eiusque
coronam abstulta. lustinianus mittens puerum ad Bellesarium ut
ei
^^
adiuuaret, illi dicens : Sublimatus honoribus quod
-'
habui
o
fuissem -% poteram adiuuare. Modo nihil ei posso
-^
praestare adiu-
turium
".
Ordenans suis pueris circum adpraehendere ubi cathedra
imperiae
^^
Floriaiii parabatur. Ipse illis partibus adoraturum se
Florianum fmgens, praecedit, dicensque pueris : Omnes inimicos
meos circuacto
-'
cathedram imperatori
^^
uideo. Quodcumque me
35 inientcm uideritis, et uos silis facturi. Illi ^\ fingeus Florianum
1
angustia
-
prarsontare
^
corripiae
*
lornmiuo non {barr.)
s
legamen

socios
^
iiiiporalor
**
susiinero
^
prooliuni
'"
ntilitas
^ pnuMii
'-
aoquite
'^
ordinatur
^*
proolia et uicturias
'^
scctantes
i''
lustiniano 'uictoriaiii
'"*
arripere *' honort>
2"
iniperii
-^
quondam
-^
custoilia
-^
eum
-*
iiuos
-^
non (barre.) fuissem
-^
possu
'
adiutorii
'"'*
imporii
-^
in rircuitu
^'^
imperatoris
^*
ille.
adorare,
gladinm '
percussit,
omnesque
inimicos siios suae
=circiini-
dantes
pueri
intelTlce^llnt^
Coronam
imperiae
^captam, ad
nstinia-
num
ueniens dixit
: Adiilatores
tiii te al) honorem
^
imperiae

degradati
simt. Ipsorum
consiliuni
usus
consensus
es humilitatem
5
meam,
ego iiero libi
reddani
bona pro malis et non fidem tnani trac-
tans,sedmeamraeminenspromissionem,f]demqueseraansiu]ibafam..)
(f.
83.) Inposnit
coronam
capitis
'
lustiniani,
eumque in imperio
constituit.
Bellesarhis
mnlta prilia^
cnm Persis
agens, oos glonosis
sime
uicit.
Ab
Yccelenuni
'
quidam
"
Franco in
AEtalia
"
superatus
10 est tantae
uicturiae
''
nomenis
gloriosus ab Vcceleno
uictus, nomen
uitamque
admisit.
9&i
%sur 3 interfecernnt
Mmperii ^ iionore
imperii
'
caniti^^ oroplii

Vcceleno
lo
quodani
n
Italia
12
uictoriae
^^P""^
proena
IREDKGAIHK.
82
un
PRAEFACIO GREGORII.
Decedente atquae immo potiiis pereunti ab urbibus gallicanis
liberalium cultura litterariim, cum nonnulliae res gererentur uel
rectae uel inprobe, ac feretas gentium desaeuiret, regura furor
acuaeretur, aeclisiae inpugnarentur ab hereticis, a catbolicis tege-
5 rentur, ferueret Gbrisli fides in plurimis, tepisceret in nonnullis,
ipsaae quoquae aeclisiae uel ditarentur a deuotis uel nudaren-
tur a perfedis, nec repperire possit quisquam peritus dealectica in
arte gramaticos qui baec (f.
83, v.) aut stilo prosaico aut metrico
depingerit uerso, ingemiscebant saepius cleri
*
que dicentes : Vae
10 dieljus nostris quia periet studium litterarum a nobis nec repperi-
retur in populis qui gesta praesentia pronuilgare possit in paginis.

Isla eteuim atque et bis similia iugiter intuens dici pro commemo-
racione meritorum ut noticiam adteugerent
^
uenientum etsi incultu
effatu neque tamen obtigere uel certaniina flagiciosorum rectae
i5 uiuentium et praeseutem bis inlicitus slimulis quod a nostris fari
plerumque miralus sum, quia phylosophantem rethorem" intellegunt
pauci. loquentem rusticum multi, libuit etiam anini ut pro suppu-
talione anuorum ab ipso mundi principium libri primi poneretur
iuicium (f. 84.-84, v.)
20
Incipit capetolares libri quarti quod est scarpsum de cronica Gre-
gorii episcopi Toronaci. In Gbristi noniine fiai.
I. De Chunis et Ageciuni
^
patricio.
rici
-
adtiiigereut
^
Agecio.
83
II. De Franconim origene et eorum regibiis,
III. De docibus Francorum trs, et pugnas cum republeca.
IIII De Francis et Valentiniano imperatore.
V. De rgis
'
dinuo in Francis creatis.
5
VI. De luuiniano et Constantino iiel Houorio imperatores
'.
VII. De euersioue urbis Treuerice
que a Francis facta est per
Lucium,
VIII. De Castmo domesticorum
comit pugna cum Francis.
VIIII. De initium rgis
^
dinuo
Francorum.
10 X. De Auito imperatore.
XI. De Hilderico rgi Francorum et Vuiomado Franco.
XII. De Basina regina et Gbylderico.
XIII. De Eorico rigi Golorum et baseleca sancti Iuliani.
XIIII. De Idicium aelemosina
tribuente.
i5 XV. De inicium rigni
'
Cblodouiae et Syagrium
'
patricium ^
XVI. De Chlodoueum et sanctum
Remidium
episcopum urbis
Reminsis.
XVII. De Gundiocum
regem
Burgundionum
et flies eius.
XVIII. De Chlodoueo rigi et Chrodehilde rigina et Auriliano qui
20 follem
perdedit (f. 8o.)
XVIIII. De Aridio
sapiente et eius consilio.
XX. De coniuncione
Chrodechilde
et Chlodoueo
".
XXI. De inilium
chrislianetates
^ Cblodouiae^" et bealum Re-
medium qui euni baptizauit.
25 XXII. De Godeghisilum
et Gundobadum
et Chlodoueum.
XXIII. De consilium Aridis
sapientis,
Gundebadum et Chlodoueum
rgis.
XXIIII. De Alarico rgi Gotorum et Chlodoueo.
XXV. De interitum Chloderico filium
Sygiberti rgis.
5o XXVI. De interitum Charirico rigi.
XXVII. De interetum Ragnachari
rgis.
XXVIII. De interetum
Chlodoueae
rgis.
XXVIIII. De diuisionem regni inter filiis
"
quattuor Cblodouiae
*^
reges".
35 XXX. De Amalrico filium Alarici rgis.
XXXI. De Alanis qualiter in reguo Francorum interfecti sunt.
1 regibusr imperatoribus
^
initioreguni regni
^
Chlodouei et Svagrio

natricio
7 Chlodouei
initio 9
christianotatis
i
Chlodouei
'i
filios
^-
Chlo'douei
"
recris.
84
XXXII. De rgis ^ Toringorum et Toiingia dicione Francoruin sub-
gicitur.
XXXIII. De Giindobadum
^
et filium
'
eius Sigismundum
*.
XXXIIII. De trausetuni
^
Sigismundi.
5 XXXV. De obetuin

Chlodomere. (f.
80, v^)
XXXVI. Quod rignum Burgundiae dicione Francorum subgi-
citur.
XXXVII. De pacem falsam iiiter Childeberto et Thcuderico.
XXXVIII. De Chrodechilde regina et nepotebus suis qui Ghlo-
1 o
thario
\_
sunt iuterfecti.
XXXVIIII. De obetum Theuderici.
XL. De Childebertum
^
et Theudebertum
^
contra contra Ghlo-
thario
"
agentes.
XLI. De Childebertum
"
et Chlotharium
"
in Spanicim exercitum
i5 adgressis.
XLII. De Theuthachadum
"
regem
**
Spaniae interfectum
**.
XLIII. De uxorem et filia Theuderici rgis Italiae interfectis et
conpositione.
XLIIII. De Theudebertum
^^
in AEtalia ingressum
"
et AEthaliam
^^
2o
receptam^^
XLV. De Virduninsis a Theudeberto recoperatis.
XLVI. De mortem
-"
Ghlodechilde riginae.
XLVII. De Agylianem
^^
regem
"
Spaniae.
XLVIII. De Atagiklum^^ regem
^*
Spaniae.
25 XLVIIII. De Theudebaldum
"
filium
-'
Tlieudeberti.
L. De Buccelenum
-'
ducem
-'^
Belesarium etNarsaedem patricies
-'.
(f.
86.)
LXVIII. De Mummolo patricio et Langobardis uel Saxonebus.
LXVIIII. De Gliludoueum
^^
lilium Ghliperici
^'.
3o
LXX. Quod Ghilpericus ciuitates de rignum
^^
Sigiberti per-
uasil.
LXXl. De iuLereluui
^-^
Sigyberti et pacem Gunthaechramni.
LXXII. De exiliu Brunichilde
^''
et rignum Ghildeberli.
'
reiribns ^suhiieitur-Gniidoliado
^
(Uio
*
Siiisinnndo
'
transotn
^
obcto
'
a Chlo-
lliario
^
Cliilik'lxn-to
'
TliiMidelu'rto
^"^
Clilotiiariiiiii " CliildoluM-|o
'-
CIdolliario
>'
liculliacliado
i'
rogo
''
iiileilVcto
^'''
TluMidoborlo
'
iii.uivsso
"^
Aitlialia
'J
recepla
-"
laurle
-'
Agyliaiio
--
rogc
-^
Alana.i^ildoiii
-
roge
-^
Tlioiidobalduiu
-"
liliom
-^
Biiccolonoin
-'*
diico
-*
palriciis. i.cs rubriques i,i-lxvii manquent
par suite de l'enlrement d'un feuillet
^^
Clilodoueii
^'
liliu Hlliperici
-'-
rigno
'^
interetu
^*
Brunicliildis
8S
LXXIII. De reppotacionem
*
annoriim ab Adam iisque transitum
Sigyberti.
LXXIIII. De Meroiieum
^
filium
^
Chilperici et Briinichilde
'.
LXXV. De Chlodoiiiiim
^
filium
^
Chilperici et puguam jlummoli
5 patricii et Desideriae diieis.
LXXYI. De pugnam
^
inter Suaeuos et Saxones.
LXXYII. De comte Brittaiiorum.
LXXYIII. De Gmitharamnum et Ghildebertum adoptatiim fili-
um \
10 LXXVIIII. De lustiniani imperatoris amentiam et uxorem eius
SufTiara.
LXXX. De tiusuro Xarsedis patricium ^
LXXXI. De largissimis aelemosenis Tiberiae
*"
imperatoris et Subfia
agusta.
i5
LXXXII. De rigimini
*'
Childeberti, et iuuudacionem aquarum et
ign de caelo ciuitati
^^
et uicis
'^
urentem.
LXXXIII. De filiam
**
Sigyberti nomini Sidegundem
*'
uxorem
^'^
Erraeugildu
'\
(f. 86, v.)
LXXXIIII. De mortem
^
filiis
''
Chilperici trs
".
20 LXXXV. De fugam
^*
Mummoli.
LXXXYI. De pacim
--
Chilperici et Childeberti falsa.
LXXXYII. De reclauso, nomini Ospicio.
LXXXYIII. De mortem Chlodini ducis.
LXXXYIIII. De Gundoaldo filio Chlothariae qui rignare ciperat et
?5 interfectionem
"
Mummoli.
LXL. De quod Chilpericus Parisius inuadit,
LXLI. De temorem
^*
Chilperici ut Eternoacum fugit.
LXLII. De Ghildebertum
^^
quod in AEtaliam fuerat adgres-
sus.
3o
LXLIII. De Chilperico, quod filiam suam in Spania cum tinsauris
derexit, et inconlinuo Cala uilla mortuus est. (f. 87.)

suppotacione
*
Meroiieo
'
lilii
'
nriinicliildis
'
Clilodotiio ^ filin
''
pugna
*
Gontliaraiiiuo et Cliildebertoiu adoplatos in tilios
'
patricii
'"
Tilicriai
i'
ri-
gitnine'* ciuitates
'^
uicos
'*
fllia^^ Sidogunda
i^
uxore
'"
Ennengiidi
"*
iiiOrto
1^
filiorum
'-"
iriuni
21
fuga
22
pace
23
interfectione
'^^
timor
^^
Childeberto.
86
I. Gumque Vuandali praeterissent a Galliis, nec multo post tem-
pore Ghum
*
Gallias ingredi disponebant
;
quod cum beatus Aruatius
episcopus Thimgroriim ciuetatis
^
audisset Romain pergit ad limina
sancti Ptri apostoli,ibique cottidianum ieiuniuin et uigilias adsiduae
^
5 faciens, in uisione somnii ab apostulo responsum accipiens decretum
ab altissimoGhunus ingredi Gallias, protenus ad ciuitatem suam redi-
ret precidens eius oboetus hoc malum non uideret.Aecium
*
patricium
huius chronici gesta laudatur, uirilis habitu formatus, animo alacer,
membris uecitus, aequis prumptissimus, sagittarum peritus, conti
10 impiger, bellis aptissimus, pacis aptatur caelebris, nullns
^
auariciae
(f.
87, \\) sectatur, bonis animae praeditus, iniuriarum pacientissi-
mus, labores adpetens, inpauidus pericolorum, famis, sitis, iiigilia-
riim tolorantissimus, cui ineunte aetate praedictmn liquct
^
quanti
potentiae fatis destinarentur temporibus suis lucisque caelebrandus
;
1
5 haec superdictus storiographus de Aiecio narrat.Gum inisset certamen
cum Chunis que gessit Ydatius suae storiae liuius uolumine narrt.
Nam bis diebus ^orationem uxoris siiae ad limina beatissimorum
apostolorum Ptri et Pauli ieiuniis et uigiliis discurrentem, interce-
dentibus apostulis, Aiecius a periculis liberatur. Reuelatum
'
cuius-
20
dam
^
paupcri nunciantem
^
uxoris Aieciae orationibus fuisse salua-
lum
;
quod cum a pauperi proditum
{{. 88.) fuisset, pauper caecitate
percutitur.
II. De Francorum uero regibus beatus Hieronimus qui iam olym
fuerant scripsit. Quod prius Virgilii poetae narrt storia, Priamum
25 primum habuisse rgi ^\ cum Troia fraude Olexc caperetur, exiude
fuissent egressi
;
postea Frigani habuissent rcgem, befaria diuisione
partem eorum Macedonia fuisse adgressa, alii cum Friga uocati Fri-
giis, Asiam peruacautos, liloris Danuuii lUiminis et mare Ocianum
"
consedisse. Dinuo byfaria deuisione Eurupam mdia e.x ipsis pars
3o
cum Francionem ^- eorum regcingressa
^^
fuisse Eurupam,peruagantis
cum uxoris
''
et liberis Reni ripam occupant nec procul a Reno ciui-
tatem ad instar Trogiae nominis aetlilcare conati sunt. (f. 88,
y.)
Geptum quidem, sed inperfectum opus remansit, residua eorum pars
'
Chuni
-
ciuitatis
'
assidue
^
Aiociuiu
"
milliiis
'
ivliiiuet
'^
nouolatuin est'"* cui-
daiu
'>
luiaciaule
lo
regem
*'
Ocliiaiium
'-
Frauoione
'^
ingressi
**
uxoribus.
87
que super litoro Danuuii remanserat, elictum
^
a se Torcotli nomen
^
regem per quem ibique uocati sunt Turchi, et per Francionem hii
aliiuocati sunt Franci, multis post temporibus cum ducibus externes
doraiuatioiiis
'
semper negantes.
5 III. Francos transegisse
^
conperimus usque ad Marcomere, Son-
noni et Genebaudum
^
ducibus, cum quibus temporibus imperatoris
Theodosiae in Germaniam prorumpentes pagus
^
depopulantes, etiam
Goloniae metum incusserunt
;
quod cum Treuerus perlatum fuisse!,
Nanninus et Quintinus magisteri militum coUecto exercito Francos
10 de Germania eiexerunt. Apud Carbonariam de Francis stragis
"
fetur^.
(f. 89.) Post Eraclio
^
et louiano cum exercito ultra Renum trans-
euntis ", disponentis
^^
Francos ad internicionem perducere, tantae
strages ex militibus a Francis factae sunt ut Eraclius et louianus
cum paucis de eodem prilio ^^potuissent euadere, nec ulterius aduer-
i5
sus Francos praesumpserunt arma adrepere*'. Postpaucum temporis
Arbogastis
**
superbiae aelatus aduersus Francos arma commouit,
cum eos
*^
demigans uictus effugit.
IIII. Franci Treuerus biemando resedere praesumunt; Yalentiniano
imperatore infra priuatom modum redactum militaris rei cura Francis
2o satillitibus
^*
tradita^^cyuilia quoque officia transgressa in coniuratione
Arbogastis sacramentis obstricti sunt. Arbogastis Marcomerem et
Sonnonem ducibus
*^
(f.89,\'.) odiis insectans, exercito
^'
fraude Fran-
cos deceptus
^
urendusque cum decursis foliis, nudi atque arentes
siluae insidiantes adgredere, transgressum Renum paum quem Amai
25 incolunt depopulatus est.
V. Dehinc extinctis ducibus in Francis dinuo rgis creantur ex
eadem stirpe qua prius fuerant.
YI. Eodem tempore louianus ornatus
^^
regius
^^
adsumpsit. Cons-
tantinus
-^
fugam uertens AEtaliam
^''
dirigit, missis a louiano principe
5o obuiam percussoribus super Mentia flumene capite truucatur. Multi
nobilium iusso louiani apud Aruernis capti et a docibus
"
Honoriae
crudeliter interempti sunt.
YII. Treuerorum ciuitas factione uni ex senatoribus nomen Luci-*^
a Francis capta et incinsa
-'
est. Cum Auitus .imperator esset luxo-
>
electum a se T.
'
nom^no
^
dominationes
'*
transisse
= Genehaudo
^
papfos
' stragos
8
factaest^ postea

transeuntibus
" disponontes
'-
prelio
'^
adripere
i'
Arbo-
gastus
15
eis
'^
sateUitibiis'' traditaest ducis' e\ercitu
-o
deceplos
-
oriiatuui
=
regium
*
Constantinuni
-'
Italiam
"
ducibus
-
nomene Lucius
^^
incensa
88
riae deditus, et istc Lucius habens (f, 90.) miilierem pulcherrimam
cuiictorum, fingens Anitiis ab infirmitatem corporis Icctum deprae-
mere, iussit ad omnls^ siiiatricis^ eum^ reqiiererint.Cumqueuxor ue-
Disset Lucio
'*
uiin
^
ab Auilo oppraessa fiiisset, in crastino surgens
5
de stratu Auitus dixit ad Lucio" : Pulcras termas habes, nam frigido
labas. Haec indignante Lucio suae factione derepta est ciuetas et
incensa a Francis.
Vin. Castinus domesticorum comex expedicionem accepit contra
Francos eosque proterit
'',
Renum transit, Gallias peruagatur, usque
10
ad Paerineos montis peruenit.
VIIIL Franci electum a se rgi
^
sicut prius fuerat, crinitum inqui-
rentes diligenter ex gnre Priami,Frigi et Francionis super se crant,
nomene Tbeudemarem
^
filium R!cbemeris,qui in hoc (f. 90, v.)prilio,
co
^
supra memini, a Romanis interfectus est. Subslituetur filius
i5
eiusGhlodeo
^*
inregno, utilissimus uirin gente sua qui apud Esbar-
gin*^ castrum resedebat, quod est in termino Thoringorum. Burgun-
dionis quoque Arrianorum secta utebant, sedentes inCysalpinis. Chlo-
deo^^ missis exploratoribus ad urbem Gamaracum perlustras ^*omnia
ipse sequitur Romanus*^ proterit*", ciuitatem capit, usque Summam"
^o
fluuium occupauit. Haec generacio fanaticis usibus culta est. Fertur
super litore maris, aestalis temporo, Ghlodeo
*^
cum uxore resedens
meridiae, uxor ad mare labandum uadens, bistea
"
Neptuni quino-
tauri similis eam adpetisset. Gumque incontinuo aut a bistea aut a
uiro fuisset concepta, peperit filium nomene (f.91.) Meroheum per co^"
25
rgis
-*
Francorum post uocantur Morohingii.
X. Auitus imperator luxoriose apud Placenciam urbem episcopus
ordenatur et post adbaselica sancti Iuliani fugiens uitam amisit.
XL Gliildericus uiro filius Merobeo- cum successissit
-^
patri-^ in
regno^^ nimia luxoria dissolutusfilias Francorum stubro-" Iradit'Mllj
-jo
uero ob hoc indignantes cm-* de regno eieceunt^^yuiomadus Francus
fidclissimus ceteris Gliilderico, qui eum cum a Ghunis cum matre
capliuus duccretur, l'ugaciter liberauerat, haec euenlum aureum
cum Gliilderico diuidens, dum cerneret eum Franci interiicere cona-
rentur,dixitque ci: Fugi^ iuToringia, lalilaaliquaiituUim ibi: sitibi
1
omnes
2
soiialricos
^
ut cnin
''
Lucii
^
ni
"^
Luciiim
'
prortM-iil
**
rere 'Theii-
(IciiKMvin
^"
pnMio (luocP' Clilodones'- Esl)ar.\Miu
'^
C.hloiloueo ''C;iinaraiiKMiiii
licrliislraiis, corr. jiorliisirnssol
'^
Homanos
"'
prodiit
'"
Suiiiiiiatn
'^
Clilotlduous
'''beslia
-"
(luoin
'-'
iv^'os
--
iMorouno
-''
successissel
-^
patris
-^
ivynuiu
"
stupro
"
iradedit
-*
eum
^j
eieceruiit
=">
Fuse.
80
potiiero Fraiicos placare, istum aureum mdium tibi ad signa dirigo,
et si non (f.
91, y.) potuero, ubicuiiique adgressiis fueris mihi notam
facias nias
^
tuas ^ Quando quidem potuero et istam partem tibi dire-
xero, partisque coniuncti unum elTicerint solidum, tune securus
5 patriam repedabis. Childericus habitans in Thoringia apud rgi
^
Bysino
*
uxoremque eius Bysinam lacuit ^ Franci tune Eieio uniani-
miter regem adsciscunt.Vuiomadum amicus Ghilderici subregulus ab
Eieio Francis instituetur, eiusque consilio omnes Francos singulos
aureos tributauit,adquiescenles inpleuerunt, dicens iterum ad Eiegio
10 Vuiomadus: Gens haec durissima quae milii agendum iussisti,parum
adtributati sunt, superbiam
'^
saeuiunt, iubae ut ternos soledus tribu-
tentur. Quod cum factum fuisset adquiescentes Franci (f. 92.)
dixerunt : Melius nobis est ternos soledus tributa dissoluere quam
cum Ghilderico grauissimam uitam ducere.
Yuiomadus iterum ad
i5 Egegio dicens : Reuellis^ existunt tibi Franci, nisi preciperis exeis
plurimus iugulari, eorum superbiam non niigas^. Electis a Vuiomado
c inutiles et in necessitatibus incongruos ad Eiegio direxit, quos
Eiegius consilio Yuiomadi usus interlicere iussit. Yuiomadus secre-
cius dicens ad Francos : Non sulTecit tributa quas soluetis, quam-
20 dio hoc malum sustenere uolestis
\
ut parentes uestri sicut pecora
iugulentur ? Tune Franci unianimiter dicentes : Si Ghilderico
*"
ubicumque poluissemus conperire, libenter eum super nos recipe-
bamus^^ad regem, forsitam per ipsum de bis (f. 92,v".) adflictio-
nibus eripiebamur
^^
Tune Yuiomadus protinus ad Eiegium uadens,
25
dixit : Modo est gens Francorum tuae disciplinae perdomita. Dans
idemque consilio laegatns
*^
adMauricio
^^
imperatorem dirigi *% gn-
ies que uicinas^^ erantpossi adtrahi, ut uel quiquaginta milia sole-
dorum ad
^
' imperatorem dirigerentur, quo pocius gentes accepto in
munere se imperio subiecerint. Addens dixitque ad eum : Aliquan-
5o
tulum solidos tuae instantiae locum accipiens militaui,parum seruus
tuus largentum
^^
habeo. Yellebam cum tuis legatis puerum dirigere
ut melius Gonstantinopole mihi argontum mercarct. Tune acceplis
ab Eiegio quingentos in munere aureos quos ad hoc opus emendum
transmitteret, misit puerum creditarium sibi cum mediam (f. 93.)
55 partem aureae quem cum Ghilderico deuiserat, saccellum plnum
'
uiam
2
tnam
'
rogem
'>
Bisinnm
'
latuit
'
siiperbia
^
rcbollis

militas
"
iiolelis
1
CUildericum
i
recipieinus
i-
eripiemur
'^
consilium laegatos
i*
Mauriciiiiii
'
djregi
^^
uicinae
i"
ab imperatorc
'^
argentum.
plumbeis, quod puer pro solidos secum portaret. Conperto iam Chil-
derico Constantinopole esse cum legatis Eiegii puer adgreditur his
uerbis instructis
\
ut legatis
^
prcdent^ et Ghilderi * protinus nun-
ciaret
\
prius quam legati conspectum
^
imperatoris uenirent, quod
5 Eiegius qui tributa publecis aerariis solui debebat tributa imperatori
soluendum quereret. Quod cum Ghildericus Maurucio
'
imperatori
nunciasset^ repletus forore et indignationem, cum legati Eiegio ei
prsentt! fuissent, his uerbis suggerentes, iobit
^
eos retrudi in car-
cerem. Dixitque Gliildericus ad Mauricium imperatorem : lobe
*
me
10 seruo tuo ire in Gallis^^Ego fororem
*^
indignationis tuae super
Eiegio (f. 93,
y.) ulciscor. Multis munerebus a Mauricio Ghildericus
ditathus euicto
^^
nauale reuertit in Galliis. Quem cum Vuiomadus
nunciante puero conperisset, Castro Barro ad ipsum uenit, et a Bar-
rentibus
*''
receptus est, eorumque omnes redditus publecus
^^
pro
i5 inicium
*^
receptionis consilio Yuiomadi bnigne concessit. Deindeab
omnes
^'
Francos
^^
resublimatur in regno, multaque prilia
*^
cum
Eiegio egit; plures strages ab ipso facti sunt in Romanis.
XII. Basina qui Bysinum regem in Tlioringia iugalem habebat, cum
audisset Ghildericum a Francis in regno
^'^
sublimato ^\ curso ueloci
20 relinquens Bisinum ad Ghildericum transit. Qui cum eam sollicite
interrogaret qua de causa ad eum de tam longe uenisset, respon-
disse fertur: Noui, inquid, utilitatem tuam, (f.
94.)
quod sisualde
strenuus, ideoque ueni ut habitem tecum
;
si uteliorem sub caelo
scissem ad eodem
-^
expetissem. Quem
-^
Ghildericus gaudens et
25 diligens eiusdem pulchritudinem in coniugio copolauit. Gum pri
-*
nocte iugiter stratu iuncxissent, dicit ad eum mulier : Ac nocte
a coitu uirile
^^
abstenebimus. Surge secrecius -^ et quod uideris
ante aulans
"
palaciae dicis ancillae tuae. Gumque surrexisset
uidit similitudinem bisteis
^^
leonis, uuicornis et leupardi ambolanli-
3o bus
".
Reuersusque dixit muliere
^^
que uiderat. Dicit ad eum mu-
lier : Domini mi, uade dinuo et quod uideris narra ancillae tuae.

Ille uero cum foris adissct, uidit bysteas similitudinem ursis ^\
et
lupis
^-
deambulantibus
".
Narrans et haec mulieri, conpellit eum
tercio ut iret et quod uidebat (f. d, w) nunciaret". Gumque lercio
"
'
instniclus^ lop;atos^ prcocderct
*
Cliildorico
^"^
luinlianM
^
in conspoclum

Mau-
ricio
>*
mmtiassct
^
iubet
i"
iuho
'*
Gallois '-furoreiii
'-''
et uii-tii
'
narroiisibus
'5
pnblicus
'"^
initiuin
"
omnibus
"**
Francis
"
[irolia
-*'
re.^Miuni
='
subliniatuin
'-
cundeni
"
quam
-^
prima
-^
uirili
-"
socretius
-"
aulas
-'*
bisti
-^
ambolanics
^'^
mulieri
^'
iirsi
3
Uipi
^3
doambulanlcs
'*
nuntiaret
''^
tertio.
91
exisset nidit bisteas
*
minores similitudinem canis et minoribus
bistiis
^
ab inuicem detrahentes et nolutantes. Gumque Basinae baec
uniiiersa narrasset, abstinentes se caste usque in crastiniim, surgen-
tes de stratu, dixit Basina ad Childericum : Que nisibiliter uidisti,
5 uiritate
'
subsistunt. Haec interpretationem habent: nascitur nobis
filius fortitudinem leonis signum et instar tenens; filii iiiro* eius
leupardis et unicornis fortitiidine signum tenent. Deinde gene-
rantur ex illis qui ursis et lupis fortitudinem et uoracitatem eorum
similabunt. Tercio
^
que uidisti ad discessum
^
columpna regnihuiuS
10 erunt que regnauerint ad instar canibus et minoribus bisteis
^
eorum
consimilis erit fortitudo. (f. 95.) Pluretas autem minoribus bisteis
^
que ab inuicem detrahentes uolutabant, populos sine timor princi-
pum ab inuicem uastantur. Goncepit Basina et peperit flium no-
men
^
Chlodoueum, haec* fuit magnus et pugnator egregius ad instar
i5 leoni^\ fortissemus cyteris regibus. Childericus cum Odouacrum rgi
Saxonorum Aurilianis pugnans, Andegabo uictor perrexit. Mortuo
Egegio reliquid filium Syagrium nomen*^ EodemtemporeBrittonis^^
de Betoricas ad Gothis expulsi multi apud Dolensem perempti.
Paulus comex
**
cum Romanis et Francis bellum Gothis intulit et
20 predas egit. Ghildericus, Odouacro superato, Paulo
"
cometae
*^
interfecit, Andegauo obteuuit. His actis, inter Saxones et Romanos
bellum gestum
*".
Saxoues'terga uertentes multis ex eis extinctis
insulae eorum cum multo'populo interempto Francis capte adque
subuersunt
**
;
ipso anno terre motus fuit.
a5 XIII. Eoricos
'^
Gothorum rex xiiii sui regni anno baseleca
-
sancti
(f. 9o, w) Iuliani Briuate columnis ornatum
^^
mirificae construxit
;
regnans Eoricus ann. xx.
XIIII. In Burgundia nimia famis oppressio aduenit, cumque popu-
lus a fam diuersis regionibus dispergeretur, nec esset qui alimunia
3o preberit-^ AEdicius quidam ex senatoribus magnam tune rem in Deo
fecisse perhibetur. Misit pueros;suos cum aequitibus et plaustris per
uicinas sibi ciuitatis
-^
ut eos qui inopia'uexabantur sibi adducerint.
Cunctus-^ pauperis" quos inuenire potucrunt adduxerunt ad domum
eius, ibique eos tempore sterelitatis pascens a fam liberauit. Fuerunt
35 plusquam nu miliaiiuosaluit usque tempore ubertalis. Post quorum
*
besteas
-
bestiis
'
ueritale

uero
^
tertio
^
discensum
"^
besteis besteis
^ no-
mine
><>
hic
11
leonis
^-
nomene
>'
Briltones
>*
cornes
i^
Paulum
^'^
coniitein
1'
gestumest
18
subuersi sunt
19
Eoricus
^o
baselicani
^i
ornatam
-
preberet
-'
ciuitates
-'*
cunctos
^^
pauperes.
discesso
'
uox e celis lapsa peruenil dicens AEdicio : Quia fecisti
rem hanc, tibi et semine tuo panes non indiget
^
in sempiternum.

AEdicius mirae nelocitatis fuit, pluris nicilms multitudinem Gotho-
rum cum paucis in fugam conuertit. Gceuatrix rcx Gothorum exci-
5
dens Spanum limitera grauem in Gallies intulit (f.
96.)
persecu-
tionem.
XV. Defuncto Childerico, Chlodoueus eiusdem filius rgnt proeo.
Anno
autem quinto regni^ eius Syagrius Rouianoniin palricius apud
ciuitatem
Sexonas,quam quondam pater suos
'
tenuerat, sedem habe-
bat, quem Chlodoueus cum Ragnacbario inruens, Syagrius inlisum
^
10 cernens exercitum terga uertit et ad Alaricum regem Tolosa curso
ueloce
^
perrexit. Glodoueus legatus
"
ad Alaricum mittens ut eum
redderit
'^
alioquin nouerit sibi bellum inferre. Ad ille metuens, ut
Gotburum
^
pauere mus est, Siagrium uinctum legatis tradit
^.
Quem
Gblodoueus custodiae mancipauit, regemque^" eius acceplum
^*
eum
i5
gladium
^-
truncare precipit
^\
Gblodoueus eo quod esset fanatecus
ecclesias'depretare
^^
permisit.
XVI. Igitur de eclesia Remiciani urbis orcium magnum hostis abs-
tulerat cum reliqua*^ menisteria.Sanctus ac apostolicusRemediuspon-
tifex eiusdem urbis ad Glodoueo^^ ueniens (f. 96,v.) postolas" si aliut
20
de sacris uasis recipere non mereretur, saltim uel orcium illum reci-
peret. Audiens rex dixit : Mitte nuncium usque Suissionas; ibi quae
adquisita sunt deuidenda erunt. Si mihi illud sors dediret, peticio-
nem
*^
tuam implebo. Cum preda in medio deuidenda puneretur
'^
ait rex : Rogo ut saltim mibi uas istud extra parlera concedatis.
25
Haec regera dicenti, respondentFranci : Gloriosi rex, que cernimus
tua sunt, sed et nos tuos
-^
sumus, domini ^\ quod tibi placet fac.
Tune unus leuis, inuidus et facilis noce magna orceum inpulit di-
cens : Nihil bine accipies nisi quod tibi sors uera largitur. Rex
iniuriam hanc patientiae lenuit", sortem positam, acceptum orceum
5o
beati
-^
Remedii
-*
transniisit, seruans a])ditum sub pectore uulnus.
Kaleudas raarcias iussit orancs arraorura pbalangiae
-^
ostensurus
ubi cunctis
^^
circuebat
"
uenit ccd orciae
-^
percussorem dicens ad
eum: Inculta est^^ armatua,neque securisest (f. 97.) utiles^". Adprc-
1
(liscossiiin 2 indonforil^ snns
*
iiilnsnin
^
uoloci
*
Clodouous lo;Tatos
^
redderet
8
Gotliiiniiii
i'
lr;ui'ulit. Qnoiii Clilodoiunis
'"
roLtinimque
"
acoopto
>*
i:ladio
''
precepil
'*
dopivdaro
fi
et liqiia
'"^
Clilodouoo
i"
postolans
"'
polilioiioii
l'J
ponorotur
-"
lui
-'i
domino
--
linnit
"
beato
-'
Romedio
-'^
phaiangias ^fioiinc-
tos
"
circuibat
-^''
ad orcii
-'^
sunt
^o
iitilis.
93
hensam
*
securae eius terrae deiecit, et ille cuin paulolum inclinatus
fuisset, rexeleuatis mauibus securae capud eius defixit. Sic, iuquid,
et tu Suisionas orceo fecisti
;
magnam sibi per liane causam timo-
rem statuens.
5 XVII. Fuit igitur Gundiochus rex Burgundioiium ex gnre Atha-
narici rgis perscutons. Huic fueruut quattuor fili
^
: Guudobadus,
Godegyselus
\
Chilpericus et Gudemarus
*.
Guudobadus Ghilperi-
cuni fratrem suuui interfecit gladium ^, uxoreni eius legato ad
collo
"
lapide aquis inmersit, duos filius
'
eorum gladio trucidauil
;
10 duas filias exilo
^
condemnauit, quarum senior nomen
^
Saedeleuba,
mutata ueste se Deo deuouit, iunior Giirothecliiklis uocabatur.
XVIII. Porro Ghlodoueus legatiouem in Burgundia saepius mittens,
conperentes^'' Ghrothechilde, et cum non esset licetum
"
eam uidere
Chlodouius
*-
Aurilianum quendam ex Romanis, (f. 97, v.) in-
i5
genio quo potebat Ghrotechildem praeuidendam direxit. Ad ille
nisi singulos
^^
ad instar raendico
^^
perani ad
*^
dorso ferens
ueste dforme ^^ il lis perrexit partibus, anolum Gblodouei quo
pocius crederetur, secum portaus. Gumque ad lanuam
'^
ciuitatem
ubi Chrotechildis cum germana Saedeleuba sedebat uenisset, et
20 illas
**
hospitalitate
*'
peregrinis sectantes eum causae mercides sus-
cepissent et pedis
^*^
eius Cbrotecbildis lauaret, Aurilianum
^*
uerbo
secreto inclinans ad eam dixit : Domina mi, grande uerbo^^ tibi nun-
ciaturus
^*
sum, si loco
-*
dare dignas ubi
^'
secrecius
^^
suggeram.

Illaannuens uerbo secreto audiens dixitque Aurilianus : Gblodoueus
2 5 rex Francorum me direxit, si uoluntas Dei fuerit te uult culminis
-'
sui sociare coniugium, ut certeficcris
-^
hoc anulum tibi direxit.

Quem illa accipiens, garnso-'-* gaudio magno dixitque
^"
ad eum: Ac-
cipe centum soledus pro laboris tui munere et anolum hoc meum^*.
Festinans reuerte
^'
(f. 98.)
ad dominum tuum et die ci : Si me
r)o
uult matrimunium'^ sociari protenus^* per legatus^^ patruo meo Gun-
debado postoletur. Legati qui ueniunt, obtenta'" ad presens firmenl^'
placitum sub caeleritate instituant. Nisi ad perperficiendum icstinent
Aridii cususdam
^^
sapientis de Constanlinopole aduentum uereor,

adpreliensa
-
filii
^
Goflofivsiliis
*
Goilomarus
^
gladio

coHuin
''
fihos

exilio
9
nominc
i
cniii porcntes
"
licituni
'-
Chloilouous
i^*
singnlns* mendici
^'
in
<"
doionnis
"
laomain
'S
jHac
'^
hospilaiitalciii
-"
pedes
-'
Aurilianus
^'
uerlium
23
nunliaturus
^*
locuui
^^
ut
-'^
secrelius
-'
ad culminis
-
certefacias
-'>
gauisa
^odixil
^1
anolum mouni
^-'
rcucrtere
'^
matrimunio
'
protinus
^-^
legatos
"
ub-
tentam
'''
lirmum
'"
cuiusdam
94
cuius consilio si prius uenerit, haec omnia dissipantur \ Aurilianus
eodem habito
^
quo uenerat redit ad propriam
*.
Cum iam prope
Aurilianensim territorium nec procul a domo propaccesset
*
qnedam
^
pauperi mendico
'^
in nia secum iteneris
^
socium habebat, iam
5 securus Aurilianus sopore depressus a collegam

suam
^
pera cum
soledus
*
eiusdem furatur. Cumque a somno expertus fuisset mae-
rore plenus curso ueloci perrexit ad propria dirigensque pueros
inquirendum
"
niendicum qui peram eius porlabat. Quem adpreben-
sum Aurilianum prsentant, eumque fortiter triduo caeso permisit ire
10 mendicum.Protenus Aurilianus Cblodoueo rgi per singula (f. 98,
y.)
narrans, Soissionas
^^
nuncial
^\
Quod cum Clodoueo utilitas et con-
silius Chlotechilde
**
placuisset, legatus ad Gundobaduni dirigit, pe-
tens ut Chrotechildem neptem suam ei coniugium
^^
sociandam tra-
derit^^ Quod ille denegare metuens et sperans amiciciam cum Chlo-
i5 doueo inire, eam daturus spondet. Legati ofTerentes solido
^^
et
dinario
^^
ut mos erat Francorum, eam partibus Ghlodouei sponsant,
placitum ad presens petentes, ut ipsam ad coniugium traderit
*'
Glodoueo
-\
Nulla stante mora, inito placito Gabj lonno uupcii-* pre-
parantur. Venientes cum caeleritate Franci, Chrotechildem a Gunde-
20 bado acceptam leuantes in basternam cum multis theusauris ad
Ghlodoueo" diregunt. Ghlotechildis
^^
cum iam conperissetaduentum
Aridio
-*
reuertentem
^
ab imperio, dixit ad seniores Francis
'^:
Si
uolestis me domino uestro presentare, remouite me de basterna,
supra
*'
aequum leuate et quantum protonus (f.
99.)
polueritis, illis
25 partibus caelciaeae
-'^
;
in banc basternam ad suam non posso
-^
uenire
presenciam
^o.
Franci leuata Ghrotechilde super aequum festiui ad
Ghlodoueo
"
pergunt.
XYIIII. Gumque Aridius a Massilia uelocissimo curso haec audiens
ad Gundobado
^^
uenisset, dixitque ei Gundobadus : Audisti quod
00 amiciciam "cum Francis iniuemus^* neptemque meam Ghlodoueo tra-
dedi uxorem ? Respondensque Aridius dixit : Non est haec amiciciae"
cultus, sed inicium^^ discordiae perpetuae. Remeniscere debueras, do-
95
gladium
*
trucidasti, matrem eius lapidem
^
ad collo
'
legata
'^
negare
iussisti, duos eiusdem g^rmaiios capite truncato in puteum fecisti
proiecere. Si prenaluerit iniuria
^
parentum nindecamt. Dirige pro-
tinus exercitum post eam ut renertatur. Facilius unns
'^
feris iurgium
5 quam omni tempore tu et tui
''
scandalizeris (f. 99,
y.)
a Francis.
Haec audiens Gundobadus ercitum
^
post tergum Ghrotechildis reten-
tandum
^
dirigit, qui consquentes thensarus et basternam cuncta
reteatant. Ghrotechildis uero cum propinquasset Vilariaco in qua
Ghloueus
^'^
resedebat in territorio
"
Trecassino, aduc
^^
antequam
10 terminus Burgundiae Ghrotechildis preteriret, rogans eis aulebus
ducebatur duodicem leuuas
^^
in utrasque partis
**
de Burgundia pre-
darint *%
et incenderint
^\
Quod cum permittente Ghlodoueo fuisset
impletum, dixit Ghrotechildis : Gratias tibi ago Deus omnipotens
quod inicium
*^
uindicte de genitoribus et fratribus meis uideo.

i5 XX. Tune ad presens Glodoueo perducetur
^\ ipsamque in ma-
trimonium Ghlodoueus accepit, quam culto regale
*^
perfecto dilixit
amore. Habebat iam tune Ghlodoueus fdium de concuba
-
nomen
Theudericum. Ghrotechildis cum primogenitum filium habuisset
quem baptismum consecrare uellit, uerum
^^
adsiduae
-
suadens
20
(f. 100.) cbristianus
-^
efficere, nullatenus ad conciliandum rgis
animus mouebatur dicens : Deorum nostrorum iussione cuncta
creantur, Deus uester nihil posse manifestatur. Regina fdium ad
baptismum exibet. Baptizatus autem puer quem Ingomerem uocita-
bant in albis obiit. Qua de causa permutus^* falle
"
rex increpabat re-
25 gina
'^
dicens: In nomine
^^
deorum meorum puer fuisset, uixerat.
Regina Deo omnipotenti gratias agens, ut de utero suo genitum in
regno suo acceperit
^\
Post hune genuit fdium quem Ghlodomere
^'
uocauit. Gum baptizatus aegrotare coepisset, dicebat rex : Et isti
^\
sicut frater moritur. Orante matre, Domino adiuuante, conualuit.
5o Regina tamen adsiduae rgi uerbis blandiciis ad Ghristi cultum suade-
bat.
XXI. Gumque bellum contra Alamannus Glodoueus^* rex moue-
rit
^^,
suadente regina, uouit si uicturiam
^^
obnebat
^^
effecerit
^^
i
gladio
2
lapide ^collum
*
logato
^
iniuriam

unius
'
tuis
^
exercitum
^
reten-
laiidain
1"
Ghlodoueus
'i
territurio
'-
adhuc
i^
leuguas
i*
partes
'^
predarant
l'^iiicenderent
*''
iiiitiuni
^^
i)erducitur
i^
regali
-"
concubiua
-'
uirum
22
assiduae
23
christianum
2*
perinotus
-^
feiie
26
reginaiu
27
si in nomine
28
accoperet
29
Chlodomerem
3
iste
^'
Clilodoueus
^2
moueret
=*
uictoriam
^^
obteneret
3^
efficeretur.
96
christianus. Cumque uterque phalangiae certamine iungentes,
dixitque
*
Chlodoueus : Deiim inuoco (f. 100, v.) qiiem Clirote-
cliildis regina colit
;
si me iobaret
^
in hoc prilium ^,
ut uincam lios
aduersarius
\
eroque illi fidelis. Alamanni terga uertentes in fugam
5 lapsi ^ Cumque regem suum cernerint

interemptum, nouem annis
exolis
^
a sedibus eorum nec ullam potuerunt gentem conperire qui*
ei
^
contra Francos auxiliaret, tandem se dicionem Glilodouiae
^'^
subdunt. Nam cum de prilio memorato superius Chlodoueus Remus
fuisset reuersus, clam a sancto Remedio Remensis urbis episcopum''
10
adtrahentem etiam Chrotechilde regina baptismi gratiam cum sex
milia Francis
^-
in pascha Domini consecratus
".
Cum a sanctum Re-
medium*'' in albis euangelio^Mectio Glodoueoadnunciaretur, qualem**^
dominus noster Ihesus Christus ad passionem uenerat, dixitque Chlo-
doueus : Si ego ibidem cum Francis meis fuissem, eius iuiuriam
1 5 uindicassim*^ lam fidem his uerbis ostendens christianum se uerum
esse adfrmat.
XXII. Gudegiselus frater Gundobadi solatium per laegatis^^(f. 101.)
Chlodoueo postulans, cum eum conperisset fortissimo in pri-
lies
^'
promittens si eiecerit Gundobadum cum suo solatio a regno
20 tributum partibus Clodouiae^ dissoluerit
"^
Gundobadus ignorans do
lum fratris Godegiselus ad eum misit dicens : Veni ut resistamus"
Francis unianimiter, ut quod aliae gentes passi sunt non feramus
-^
Ad ille : Vadam, inquid, et prebeam tibi auxilium. Chlodoueus cum
Francis aduersus hos duos rgis
-*
castra Diuioneuse campania diri-
25
xit
-^
ad prilium. Godegyselus Chlodoueo coniungetur, ac uterque
exercitus Gundobado
-''
populo
"
adterit. Ad ille dolo
-*
fratris cognus-
cens terga uertit , Rodani ripam percurrens, Auenionem urbem in-
greditur. Godegisilus obtenta uicturia -\ promissa Chlodouio ex parte
emplens^", Viennamque triumphans, Chloueus rex post Gundoba-
3o
dum dirigit^^ eumque de ciuitate extragi uellit.
XXIII. Aridius prudentissimus uir cum Gundobado in
^-
castra se*
dens ad Gundobado
^^
agit
^'^
: Oportet te Unis
^'
huiuri
^^
homines
(f.
101, v.) feritatem, ego simulor a te fugire ad eum transibo ut
l'aciam neque te neque banc noceat regionem. Quodcumque tibi per
^''
liuiusi.
meo
'
iniungit consilio
^
faciendum promitte, donec causam tuam
dommus prosprt. Aridius ualdedicens
^
ad Chlodoueum pcrrexit,
dicens
: Illum perfidum Gundobadum relinquens tuae gloriae
expeti ac benigniter
^
a Clodoiieo recipetur.
Eratque iogundiis in
5 fabulis, strenuiis in consiliis, iiistus in iudicio et conmisso fidelis.
Dixit ad Cblodouio
^
: Tua est baec regio, quare eam iiaslare per-
mittis? lube Gundebadum tibi tributa soluendum; et ipsum et re-
gionem dominabis. Quod si noluerit, perfice quod cepisti.
Haec
iniuncta a Ghlodoueo Gundobadus implere promittens, Chlodoiieus
10 rediit in Francia, relictis cum Godegyselo
"^
quinque milia Francis.
Exiens Gundobadus de Auinione, resumptis uiribus, Gudegyselus
'
Yiennam circumdat, per aquedoctum in ciuitatem ingrediens, Go-
degiselum interfecit. Francis adgregatis (f. 102.) in unam turrem
ferro trucidauit, nihilque postea Ghlodoueo reddere disponens.
i5
XXIIII. Igitur Alaricus rcx Gotborum cum amicicias
^
fraudulenter
cum Ghlodoueo iuisset, quod Glodoueus discurrente paterno legato
suo
^
cernens aduersum Alarico arma commouit et in campania Vo-
glauensim decimo ab urbe Pectaua
"
miliario Alarico
"
interfecit et
plura manu
^^
Gothorum trucidata, regnum eius a mare Terreno, per
J.0 Ligere fluuio^' et montes Pereneos usque Ocianum mare a Ghlodoueo
occupatum est. Thensaurus** Alarici a Tbolosa auferens secum Pari-
sius duxit, multis muneribus ecclesiam sancli Martbini et sancti Hela-
riae
*^
ditauit, quorum fultus auxilio haec ceruitur implisse. Gumque
Parius
^^
perrexisset, ibique cathedram regni constituit.
J.5 XXY. Theudericus eiusdem (ilius ciuitatebus
*^
captis circa mare-
tima a patris iusso pari filius ad eum reuertitur. Filium Sygiberti
rgis nomen Chloderico quem cum exercito
^^
in eius solatio contra
Gotus
*^
(f. 102, \\) Ghlodoueus habuerat linicies
-"
uerbis dum per
Scalde nauigarent, adtractum. Jpsi
-^
uero patrem suum Sygibertum
:o in Bochonia interfecit dolose, ipse a percussoribus Ghlodouiae- inter-
fectus est. Regnum Sigyberti absque ullo prilii
"
cum thinsaui'is Glo-
douius adsumpsit.
XXYI. Gharirico rege parentem suum Ghlodoueus interfecit et
regnum suum sibi subdedit.
'5
XXVII. Ragnacharium regem adque suum parentem Ghlodoueus
1
meiim
-
consilium
^
ualodicens
^
expeti benigniter
^ CiilotiontMun

Gode-
gysilo
'
GotlegyseUis
^
aniicilias
^
legatos siios
^
Fectauease
"
Alaricuiii
'-
plu-
ram inanuin <^'Ligorem lluuinin
l'
lliensauros
'
Uelarii
'"^
Parisius
i"
ciuitatibus
>**
exorcitu
''
Gotos
^"
iiniciis
-'
ipso
--
Ciilnrlonei
-^
proolio.
FRDGAIRE.
'
98
dolis interfecit manu propria et fratrem suum Richarium similiter
manu propria iugulauit.Regnum Ragnachariae
^
qui apud Gamaracum
sedem habebat, sui
^
dicione
^
subgicit. Regnus
*
Glodouiae
^
maxime
per totas Gallias dilatatur. Studiose tractauit ut nullus de suis pa-
5 renlibus superesset, nisi de suo simeni, qui regnaril^
XXYIII. Mortuo Ghlodoueo, sepultus est in ecclesia sancti Ptri
apostoli quem suo opre construxerat. Obiit post Voglensim bellum
anno y. Regnuni tenuit annis xxx. A transito^ sancti Martini usque
ad transitum Glodouiae fiunt anni cxii. (f. 103.)
Ghrotechildis
lo regina ad limina sancti Martini Toronus oralionibus et
uigiliis
peruagabat,
XXVIIII. Quattuorfilii Glodoueo, id est Theudericus, Ghlodomeres,
Ghildebertus et Ghlolarius
*
regnum eius aequo ordine inter se
deuiderunt \ Sorlitus est sedem Theudericus Mettis, Ghlodomeres
i5 Aurilianes, Ghildebertus Parisius, et Ghlotharius Suessionas. Theu-
dericus habebat iam filium uomen
^^
Theudebertum, utilem et stre-
nuum,
XXX. Amalricus filius Alarici sororem eorum in matrimonium
accipit ", per quam Barcenona a Ghilderico et Francis occisus est.
2o XXXI. Dani aeuicto nauale Galleas appetunt, in regno Theuderici
inrunt *^
a Theudoberto filio Theuderici superantur omnemque pre-
dam et uetam amiserunt.
XXXII. Thoringorum trs fratresregnabant: Badericus, Ermenfri-
dus et Bertharius. Ermenfridus Bertharium interfecit, instigante
25 uxore Ermenfridi (f. 103,v.) nequissima, nomen
^^
Amalberga, etBa-
derici germanum suum cum solatio Theuderici interfecit. Ipsi
**
uero a Theudoberto filium
'^
Theuderici interfectus est. Regnum
Toringorum Francorum dicione
^^
subactum est.
XXXIII. Giindebadi lilius Sigymundus apud Genauensim urbem
5o uilla Quatruuio iusso patris sublimatur in regnum, habens uxorem
filiam Theuderici rgis AEtaliae unde habebat filium nomen
''
Sigy-
rico
^^
Eadem mortua aliam duxit uxorem. Filium suum Sigyricum
nouerci
''-^
insidias
-'^
iussit interfici. Vnde fortem postea paenilenciam
agens monastirium-' sanctorum Agauninsium miri operis construxit,
35 et alia plures monasteria aedifecauit. Ghrotechildis adsiduae filius"

Ragnacharii
-
sue
''
dicioni
*
regnum
^
Clodouei
^
regnaret
^
transita
* Chlot-
tharius
'
deuiserunt
i"
noniine
i'
accepit
^-
inruunt
'^
nomene
>*
ipse
^
lilio
'^
dilione 'Miomenc
is
Sigyricum
*3
nouerce
20
iasidiis
-'
monasterium

filios.
99
admonebat mortem patris malrisque uel germanis suis
^
ulcisci.
Quam ob causam illi Burgundias adpetunt, Sigymundo
-
et Gudomare
in prilium
^
uincunt.
XXXIIII. Glodomeris Sigymundo* dum ad monasterium sanctorum
5 (f.
104.) Agauninsium fugiret captum cum uxore et liberis Auri-
lianes adducit. Gudemaris
^
terga uertens latuit. Godemaris resump-
tis uiribus regnum Burgundiae tenit ^ Chlodomeres iterum aduersus
Godemarem exercitus
'
mouit, interfecto Sigymundo
*
et uxore cum
liberis.
10 XXXV. Praedictum est
^
Chlodomere ab Auitoabbati quod fecerat
Sigymundo *ipso itre
^*
passurum. CumqueYeseronciaFranci cum
Burgundionibus bellum inissent, Chlodomeres capite truncatur,
deceptus ab auxiliis Theuderici qui liliam Sigymundi
^^
habebat uxo-
rem.
i5 XXXVI. Franci uero in ipso prilio
*^
resumptis uirebus
^*
Burgun-
diones Veseroncias superatis, et ad internitionem perductis, patriam
eorum dicione
^^
subiciunt. Ghlotarius uxorem Chlodemeris nomen
^^
Guntiucham uxorem duxit, filiusque
*'
eius tresnominibus
^^
Theu-
doaldo, Guntacharium et Chlodoaldo Clilotechildis
^^
alebat. Ghilde-
20 bertus dolose Aruernus contra Teuderico (f. 104,
y.) inuasit. Ghlo-
tarius et Hildebertus Burgundias
-"
adpetunt : sed Teudericus cum
eis adgredi noluit. Childebertus et Ghlotarius fugato Godomaro Bur-
gundias occupant. Theudericus cum exercito Aruernus uastat. Mun-
dericum qui se parentem rgi adsereret renumque
^^
deberi dixerit a
25 satilletibus Theuderici occiditur, fraude deceptus. Res eius fisco
subieciuntur.
XXXVII. Inita pace inter Ghildeberto et Theuderico cum sacramen-
to datis obsedibus, sed caelerius rumpetur
--.
Multi fili senatorum
ob hoc seruitio subieciuntur. Nepus beati Gregoriae Lingonici urbis
3o episcopi Treuerus cuidam barbaro seruiens, ingenio Leones quidam
-^
ex cocis ipsius episcopi liberatur et reducitur.
XXXVIII. Ghrotechildis regina cum filios Ghlodemere quos alebat
Parisius resedens, eorum co
^*
amore diligerit ", Childebertus inui-
diam
^^
de eis ductus Chlotarium
"
suadet ut interfecerentur. Ex qui-
>
germani sui
2
sigysmundo
^
prelium
'^
Sigysmundo
^ Godemaris
tenuit
'
exercitum

Sigysmundo
^
Vt praedictum est
"
Sigysmundo
" itinere
^'-
Sigys-
mundi
'3
proelio
1*
uiribus
5
ditione
'^
nomine
^^
filiosque
i
liis nominibus
19
Ghrotechildis
20
Burgondias
21
regnumque
22
rumpitur
23
Leonis cuiusdam
2*
eos unico
-=
dilegerit
"""^
inuidia
2^
Gblothariura.
100
bus duo, Theudoaldus et Guntharius Chlothariae manu pro- (f. 105.)
pria interficiunlur. Chlodoaldus ad clerecatum lundetur, dignamque
uitam gerens; ad cuius sepulcrum Dominus uirlutes dignatur osten-
dere. Theudericus filium suum Tlieudebertuin ubi Yuisigardem
5 cuiusdam rgis filiam disponsauit. Theudebertus relinquens Yuisi-
cardeni Deolberiam gnre Romanam duxil uxorem.
XXXVIIII. Tbeudericus xxin regni sui anno morilur, regnumque
eius Theudebertus adsumpsit, magnum se atque in omni bonitate
praecipuum ostendedit \ Deotlieria zelans a Theudoberto filiam
10 suam dolo interfecit. Theudebertus relecla- Deotheria Yuisigardem
'
duxit uxorem.
XL. Childebertus et Teudebertus foedus initum
^
inter se contra
Chlotharium mouent exercitum. Sed oracionibus"^ Ghrotechilde ad
limina sancli Martini et diuino note*', grandinem et infestationem
i5 tonitrui et fulgora uenientem, separali sunt. Pacem inientes ad
propria sunt sidibus
"^
reuersi
^.
XLI. Post haec Childebertus (f. lOo, \\)
et Chlotacliarius Spanias
adpetunt easque partem maxima depopulali sunt. Amalricum regem
Barcenona interfciunt. Caesar Agusta ciuetas orationibus et ieiuniis
2o liberatur.
XLII. Post Amalricum Tlieoda
^
rgnt Spaniis. Quo interfecto
Teudegyselus regnum adsumit, qui dum ad caenam letus sederit
'",
extinctis caereis a suis occidetur. Gui Aggyla succedit in regnum.
Gothi uero iam olim habent uicum
^\ cum rex eis non placeat ab
ab
ipsis interficetur.
XLIII. Et quia Theudericus AEtaliae rex sororem Ghlodouiae
"
in
malrimonium'^ hal)uit, ex quaparuola^'* filia^' cum uxorem'^ reliquit,
cum mater ci rgis llium sociandum prouiderit'', a seruo nomen
^^
Traquilani
^
accipetur. Traquila
^
cum exercito
-'
a maire puellae
3o
capetur-- et capitc truncalur. Accepta filiam" mater disciplinam
ingerens secum duxit. Fiiia matrem uinino
-'*
interfecit. Theo-
thadus regnum Teuderici ambiuit et lilia
-^
qui
-'
malri extetisat
-'
parricida balneo uehementer succenso (f. 106.)
iussit includi, ibique
conburctur-^ Vndecausam conposiciones
=''
quinquagena miliasole-
1
oslondit
-
rolicta
''
Viiisifrardo
*
foodere inilo
'
orationibus
'
niitu
' sidebus
8
sunt rmiorsi
''
Tlioodo

scdcrot
'
uicium
-
Clilodouoi
>'
nialrinidnio '* itaruolam
1^
liliani
"'
uxore
"
prouidoirl
'**
noniine
''
Tramiuila
="
Tranquila
-'
oxnvilu
-
capitur
'^
\\\i^
2i
ueneno
-
liliani
-^
(]uao
'
cxtotisset
-^
conburitur
29
conposilionis.
101
doriim Childeberto, Chlothario et Teudeberto transmissi sunt. Quod
Childebertus et Teudebertus inter se deuidentes nihil exinde Gblo-
thario dederimt. Theuthado defimcto Tutila
*
successit in regiium,
qiiem Narsis patricius interfecit regniimqiie Gotoriim in AEtalia dis-
5 triictum
^
est.
XLIIII. Post Theodebertus cum exercito
^
AEtaliam ingreditur
eamque per maritimis termenibus
'
cimcta depopulatus. Narsidem
patriciiim fuga uersuni. Postea Bnccelenus dux iusso Teudeberti
Siciliam occupt, totamque Italiam dominans, magna ei flicitas in
10 bis condicionibus fuit.
XLV. Peticione
^
Desiderati Verdonensis urbis episcopi, Theude-
bertus clementer octo milia soledos ciuebus Virdoninsis ad recube-
randum ddit. Theudebertus uexatus a febre moritur xiiii regni sui
anno. (f. 106, y\)
i5 XLVI. Cbrotechildis regina plena dierum et bonis operibus mo-
ritur, et in sacrario
^
baselice sancti Ptri sepelitur. Chlotharius
iobet
^
ad omnes eclesias terciam
^
partem fructum fisco dis-
soluerint
^, sed resistente Iniurioso pontelice, hoc malum distrue-
tur. Chlotharius de Ingundem Gunthaharium, Ghildericum, Airiber-
20 tum, Gunthramnum, Sigybertum et Ghlodesiudam iiliam habuit; de
Aregundem sororem Ingundis Ghilpericum et de Vnsinam habuit
Gliramnum.
XLVII. Agylanem in Spanias
^
regnantem cum esset iniquos suis
^*
exercitus imperiae Spanias ingreditur. Aggyla interfecitur.
25 XLYIII. Atthanaghildus succedit in regnum qui ab Spanias
^^
exer-
citum emperii
^^
expulit.
XLVIIII. Theudebaldus fdius Thcudeberti Valdetradam duxit uxo-
rem
;
erat ualde iniquos
^'^
suis. Guius tempore uuas in cauco nate
sunt; stellam ex aduerso ueniens in lunani ingressa est.
5o L. Buccelenus in AEtalia aput Bellesarium et Narsidem pa-
tricius
^^
(f. 107.) sacpius fortiter demicans eosque in fngam uertil
eorumque exercito
^"^
proterit
^\
Tandem infirmatus a proflu-
uium
**
uentris et exercitos suos
^^
ea infirmitate adtritus, Bellesario
iam interfecto, a Narsidem superatur et interfecetur
-\
Ipsoque anno
55 Thcodebaldus obiit regnumque eius Ghlotharius accepit, copulans
Vualdetradam sibi uxorem.
1
Totila
2
translatum
^
exorcitn
*
niavitimos termenos M^'^titione

sacratario
'
Kibet
8
tortiam

dissoluere
'"
Spania
i'
iniqmis siiiis
12
spaniis
!'
iniperii
1*
iniqmis
'^
patricios

exercitum
i''
prosternit
i^
profluuio
i'-
exercitus
suus
20
interflcitur.
102
LI. Eo anno reuellantibus
*
Saxonihus Ghlotharius commoto exer-
cito
^
maximam eorum partem deliuit, Thoringiam uastans, qui
eorum auxiliare presumpserant. Nec multo post tempore dinuo Saxo-
nes reuellantes,
^
Ghlotharius mouit aduersus eos exercitum. Saxones
5 offerentes cuncta emendare que maie gesserant et dimedia
*
partem
omnibus rbus eorum, exceptisuxoribus et liberis, in conposicionem
*
offerrent. Quod Franci accipere dispicientes, eos interficere conarinl
"^
Chlothario dicentes : Non paceficabis cum eis, sed surge, priliemus
"'
et ulciscamur in illis. (f. 107, v".) Cum ille nolerit
\
Franci Chlotha-
10 rium uolentis occidere inuitus perrexit ad prilium
^
ibique tanta
estrages a Saxonibus de Francis facta est ut mirum fuisset.
LU. Childebertus cum Ghramno insidias Chlothario part. Airi-
bertus et Guntramnus iusso patris cum exercito
"
contra Ghramnum
dirigunt, sed diuino noto
"
temperatae cum graui coruscatione exorta
i5 a prilio
*^
separantur. Ghramnus ad Childebertum pertendit. Saxones
factione Ghildeberti in Francia uenientes usque Diuiciam ciuitatem
predas egerunt. Ghramnus cum Ghildebertum se fortiter constringit.
Ghildebertus Reminsem campaniam depopulatus est. Austrapius dux
in baselica sancti Martini Ghramnum metuens fugit.
20 LUI. Ghildebertus rex apud Parisius obiit, baselica sancti Vincenti
quam ipse construxerat sepultus est. Guius thinsauris
*'
et regnura
Ghlotharius adsumpsit.
LIIII. Vualdetradam (f. 108.)3
et filias eius duas in exilio posuit.
Ghramnus in Brittaniam fugit ad Gonobro comte Brittanorum. Quil-
25 acharius socer eius ad baselica sancti Martini con fugit. Per ipsum
haec baselica incendio concrematur
;
postea a Ghlothario condigna
recuberatur*', et stagno coperitur. Ghramnus a Ghlothario patri suo
captus cum uxore et liberis in Brittania ign concrematur, Gonober
comex Brittanorum interfecto.
3o
LV. Ghlotharius pro suis peccatis que gesserat aut negligenter egerat
exorandum ad limina beati Martini confessores*^ properat. Exinde Gon-
pendio uilla ueniens li regni sui anno uexatus a febre obiit. Ghilpericus
occupatis thinsauris*^ Ghlotarii*^ in uilla Brinnacosedem Ghildeberti Pa-
risuus^^occubat; sed mox exinde repellitur. Ghairibertus,Guntramnus,
35 Ghilpericus et Sigybertus regnum patris deuidunt. Ddit sors Gairi-
berto regnum Ghildeberti, Parisuos
'"
sedem habens, Guntramnu
1
rchellantibus
-
exercitu
^
rebellantos
*
diiiietliain ^ conpositionem
'^
conarant
cofT. conali sunt
''
proeliemus
^
nollet
^
proelium
'"
exercitu
" nutii
'-
proelio
"
tliensauro
"
rocubcratus
*^
confessoris
^^
Ihensauris
>^
Chlotharii
'*
Parisius
>9
Parisios.
103
uero (f. 108, v.) regnum Chlodemeris, sedem habens Aurilianis; Chil-
perico regnum Chlotharii patris eius, cathedam
^
Soissiones
^
;
Sigy-
bertum quoqiie regnum Theuderici, sedem Mittens ^ Eodem tem-
pore Chuni Gallias adpetunt,contra quos Sigybertus mouit exercitum
5 eosque ciuitate
^
fugauit. Postea cum eis pacem iniuit. Chilpericus
Remus inuadit et alias ciuitatis
^
que ad Sigyhertum
pertenebant
abstulit, unde inter ipsis bellum ciuile surrexit. Sigybertus Suissionas
occupt, Theodebertum filium Chilperici adpraehensum exilium
transmittit; Chilpericum uictum atque fugatum, ciuitates in sua
10 dominatione reuocat. Post annum Theudebertum fiIium Chilperici
reddedit, datis in inuicem de pacem sacramentis. Guntramnus in
Burgundia regnans in locum Agricolanis patriciae Gelsum instituit,
uerum in uerbis paratum et in cupiditate prumtissimus
".
LVI. Guntramnus fuit rex bonus, timens Deum. Accepit primum
i5 (f. 109.) concupinamnomenVenerandam de qua habuit filium nomen
Gundobadum. Post accepit Marcytrudem filiam Magnicharii; post-
quam de Gunthramno habuisset filium, uenino Gundobadum dolis
interfecit. Ipsa iudicio Dei filium quem habebat perdedit et odium
rgis pre saginam incurrit. Eadem demissa, Austrechilde eiusdem
2o ancilla, cognomento Bobylanem, Gunthramnus accepit uxorem de
qua duos flius habuit, nominibus Chlotarium et Ghlodomerem. Vt
Marcitrudis
"^
demitteretur haec fuit occansio : mater eius, post mor-
tem Magnachari di uilis hominibus unum ex nutritis Magnicharii
acceperat marito, qui, instigantibus Giuccione et Vuiolico filiis, ab
25 eodem mater iusso Guntramni separatur, et ipse puer occiditur.
Clamantes filii negligenter materem
^
herbariam et meretricem, haec
occansi
'
filiam eiecit de regnum. Ghairibertus rex Ingobergam acce-
pit uxorem
;
qua relicla, Merofledem lanariae filiam accepit et aliam
(f. 109,v.) pastoris ouium filiam nomen Theotechilde duxit uxorem,
3o ex qua habuit
^,
sed protinus moritur.
LVII. Porro Sigybertus cum uiderit fratres suos uxoris uiles acci-
pere Gogonem causam legationis ad Anagyldum regem direxit, pe-
tens ut eis
*'
filiam suam Brunam nomen coniugio tradiret, quam
Anagyldus cum multis thinsauris
^^
Sigyberto ad matrimonium trans-
o5
misit. Ad nomen eius ornandum est auctum ut uocaretur Brnnechil-
dis, quam cum multa laeticia
^'
atque iocunditate Sigybertus accepit
uxorem.

cathedram
-
Suissiones
'
Mettensem
'
nicil atque
^
ciuitates
^
prmntissimiim
^
Marchitrudis
8
matrem
^
occansio
i"
habuit filium
''
ei
12
iliensauris
i^
laetitia.
104
LYIII. Ante haec in infancia Sigyberti omncs Austrasii cum elege-
rint Chroflinum maiorem domus, eo quod esset in cunctis strenuus
et timens Dcuin, paticncia
^
inbutus, nec quisquam aliud nisi quod
Deo et hominibus placent, in eum inueneretur. Illi lioc honorem
5 respuens dicebat : Pacem ego in Auster facere non ualeo, maxime
omnes primati cum liberis in totum Auster mibi consanguinei sunt
'
non posso ex eis facere disciplinam nec quemquam (f. 110.) inter-
fecere. Ipse uero per me insurgunt ut agant supersticiose, eorum
acta non permiltat Deus ut me iuferni claustra tradanti Elegite
10 alium quem uultis ex uobis.

LVIIII. At illi cum non inueneriut, tune Chrodini consilio, nutri-
tum suum, memorato superius Gogonem maiorem domus elegunt.
In crastino primus ad eius mansionem perrexit Cbrodinus ad menis-
terium, bracile Gogone in coUum tenens, quod reliqui cmentes
i5 eiusdem secuntur exemplum. Prosperum baec Gogonem ad guber-
nandum fuit, quoadusque Brunecbildem de Spania adduxit; quem
Brunecbildis continuo apud Sigybertum fecit odiosum, ipsumque,
suo instigante consilio, Sigybertus interfecit. Tanta mala et eiu-
sioue sanguinum a Brunecbildis consilium in Francia factae sunt,
20 ut propbetia saeuille impleretur dicens : Yeniens Bruua de partibus
Spaniae, ante cuius conspectum multae gentes peribunt. Haec uero
aequilum calcibus disrumpetur.
LX. Gbilpericus Gacbylisindam (f. 110, V.) sororem eius habuit uxo-
rem, relinquens Fredegundem et alias quas babebat uxores. Postea
25 transcendens sacramentum quem Gotborum legatis dederat ne umquam
Gacbyloisindam de culmine regni dgradant, ipsamque suggelare
-
fecit. Post cuius transitu Fridegundem dinuo accepit uxorem. Repu-
tantes ei fratres quod suo ingenio Gacbylosoinda fuerat interempta.
eum de regno eieciunt. Habebat Gbilpericus de priore regina Audo-
5o uera trs filios Tbeudebertum, Maeroeum et Cblodoueum.
LXI. Cbnni in Galliis uenere conantur, aduersus quos Sigybertus
cum magnum adgreditur exercito. Gbum
^
magecis artibus instructi
multis fantasiis ostensis, exercitum Sigyberti metum concutunt;
terga uertunt, Sigyjjertus a Ghunis circumdatur, sed suae prudenciae
*
55 donis offerens liberatur, nec ei quicquam baec condicio fecit oppro-
brium. Pacem sempiternam cum Cbunis firmauit et a regeChunorum
condignis
muneribus lionoratur.
1 patientia
*
suggellare
'
Chnni
^
prudentiae.
105
LXII. Sigibertus (f. 111.) praecepitAruernis ciuebiis Arelate occu-
pare. lobente Guntramno a Celso patricio Ariierni Arelato trucidati
sunt.
LXIII. Athanagildo regem Spaniae defunctum, Leuiia cum Leii-
5 uildo fratri regnum adsumont*. Moritur Leuua, Leuuildus integrum
Spaniae regnum tenet, habens Gadsuindam matrem Brimichildis
uxorem.
LXIIII. Eodem tempore, defuncto Constantinopole lustiniano im-
peratore, lustinus ambiuit imperiura, uir iniquos et ciibidiis. Ad
10 qiiem Sigybertiis legatus Yuarmecharium, Francum et Firminum co-
mitem direxit, qui, pacem cum imperatore firmata, secundo anno
sunt reuersi.
LXV. Langobardorum gens, priusquam hoc nomen adsumerit,
exientes de Scathanauia, que est inter Danuuium et mare Ocianum,
1
5 cum uxores et liberis Danuuium transmeant. Cum a Ghunis Danuuium
transeuntes fussent^ conperti, eis bellum conarint inferre, interrogati
a Chuni, que gens eorum terminos introire praesumerit. At ille mu-
lieris eorum praecipunt
'
coman capitis (f. 111, v.) ad maxellas et
mentum legarint, quo pocius uirorum habitum simulantes plurima
20
multitudine hostium ostenderint,eo quod erat
'*
mulierum coma circa
maxellas et mentum ad instar barbae ualde longa. Festur^ desuper
uterque falangiae uox dixisse : Haec sunt Langobardi

,
quod ab bis
geutibus fertur eorum Deo fuisse locutum quem fanatice nominant
Vuodano. Tune Langobardi clamassent, qui instituerai nomen, conci-
25
dere uictoriam
;
hoc prilio
^
Gliunus superant, partem Pannoniae
inuadunt, Nec multo post tempore Narsis patricius minas lustini
imperatoris eiusque agustae Sopiae perterritus,eo quod agusta ei ad-
paratum ex auro facto muliebri, eo quod eonucus
^
erat, cum quo
flaret, direxit, etpensilariis regerit non populo. At ille respondens :
3o
Filo filabo de quem lustinus imperator nec agusta ad caput uenire
non possit
^
.Tune Langobardus a Pannoniis inuitans, cum Albueno
rgi AEtaliam introduxit. (f. 112.) Albuenus Ghlodesindam Ghlotharii
rgis fliam habuit uxorem; qua defuncta aliam duxit coniugem
cuius patrem interfecerat.
35
LXVI. Ipse uero eiusdem mulieris fraude uenino prit ^ Ipsaque
postea cum aliquo Langobardo apud quem Rauennam fugaciter de
1
adsumunt
^
fuissent
^
praecipiunt
'*
erant
^ fertur
^
prelio
'^
eonuchus
"
pos-
sint
^
periit.
106
ciuitatem Verona ubi uiro occiderat, adgrediebat pariter in itenere
adprehensi et interfecti sunt.
LXVII. Langobardi regem nomen Clip super se eligunt. Prorum-
pentibus Langobardis in Gallias, Amatus patricius ab ipsis interfece-
5 tur
;
et a Burgundionibus multae ibidem estrages factae sunt. Post
Amatum Mummolus patriciatum adsumit.
LXYIII. Inruentebus iterum Langobardis in Galliis, cum quibus
Mummolus fortiter demigauit, et usque ad internicionem
*
oppressit,
pauci ex eisdem AEtaliam repedantur. Saxones quos Theudebertus
10 in AEtalia miserat, in Gallies prorumpunt, apud Stuplonem castra
ponentes, multae estrages per uicina loca ab ipsis perpetrantur
;
(f, 112,v.) qui a Mummolo superantur, et in AEtalia fugaciter reuer-
tur
^
amissis omnibus quae pretauerant ^ Saxones iterum cum
uxores et liberis in Gallies
*
destinant, ut a Sigyberto rgi recepti,
i5 in loco unde exierunt redirint. Venientes in terreturio Auennico,
Mummolus 'protinus obuiam ueniens eis, Rodanum transire non
permittebat. Postea acceptis muneribus, transire eos permisit; ad
Sigybertum pergentes in locum unde prius egressi fuerant sunt
stabiliti. Postea, defuncto Clip, Langobardorum duces, Chamo, Za-
20 ban etRodanus Gallias inruperunt. Quorum obuiam Mummolus cum
exercito uenit, etjios trs duces cum eorum exercito usque ad in-
ternicionem
^
deliuit. In alio anno Mummolus cum exercito Toronus
ac Pectauis, iubente Guntramno
^
de potestate Chilperici abstulit et
ad parte Sigyberti restituit. Multi ibidem de exercito Chilperici et
25 ipse Pectauensi sunt (f.
113.)
gladio trucidati. Taloardus et Nuc-
cio duces Langobardorum per oscula in Sidonense territurio cum
exercito sunt ingressi, ad monasterium sanctorum Agauninsium ni-
mia facientes strage. Baccis uilla, nec procul ab ipso monasterio
et duces et eorum exercitus a Vuiolico et Teudofredo ducibus
5o Gunthrarani sunt interfecti, xl tantum
^
fugaciter AEtaliam re-
meantur.
LXVIIIL Chlodoueus filius Chilperici Burdegalem peruadit. A Si-
gulfo duci superatus fugaciter ad patrem redit.
LXX. Chilpericus Pectauos et Thronos
'
de regno Sigyberti per-
35 uasit, et Sigulfo duci fuga ucrlit suoque exercito proslrauit. Chilpe-
ricus ciuitates eas que peruaserat
Sigyberto reddiL Post anno Chil-

internitioncm
-
roucrtuntur

prcdauerant
*
GaHeos * inlernitionem

Gun-
Ihramno
'
tantum ex illis

Tlioronos.
107
pericus exercito ciim multo regno Sigyberti ingreditur , sed
intercurrentes legatus pacifecati sunt.
LXXI. Postea uno inientes consilio amboque mouentes exercito,
uolentes Gunthramnum interficere, in regnumque
*
eius adsumere,
5 Sigybertus cum exercitu Arciaca resedens, ChilpericusDuodecePon-
tis. (f. 113, V".) Audiens haec Guntbramnus exercitiim uelociter mo-
ult, ueniensque uilla Veriaco, intercurrentes legatus, bii trs ger-
mani Sigybertus, Guntbramnus et Chilpericus Trecas iuncxerunt et
in ecclesia sancti Lupi sacramento contra Gunthramnum ut pacem
10 seruarint dederunt. Guntbramnus idemque cum eis pacem sacra-
mentis firmauit. Redientes ad castra Austrasiae, aduersus Sigyber-
tum rumorem leuant, dicentes : Sicutpromisisti da nobis ubi rbus
ditemur, aut preliemur, alioquin ad patriam non reuertimur. Illi
uolens, conpulsus a suis super Guntbramno ire Austrasiae ualde
i5 consilios aedicent ad eum : Sacramentis pacem cum Guntbramno
firmastis
^
quo pacto possumus super eum inruere. Ynianimiter
exclamantis se super Cbilpericum uelle ire, protinus mouentis in-
ruunt super Cbilpericum. lam eius exercitus ad propria festinans
longe aberat. Cum haec cognouisset Chilpericus terga uertens
20 Thornoa peruenit. Sigybertus post tergum (f. 114.) eius Parisius
uenit, ibique sanctum ac beatissimum Germanum Parisiorum urbis
episcopo
'
Sigybertus uidisset, haec ab eodem uerbo prophetiae
audiuit :

Si germanum tuum ita persequere cogitas ut eum in-
terficere disponas, et regnum suum auferre, scriptum est : Foueam
20 que fratri tuo parabis, in eam cadebis.
Cuius castigationem nolens
*
annuere, cogebat optata perficere. Cumque Yicturiaco accessisset,
omnes Neptrasiae
*
ad eum uenientes se suae dicione
^
subiecerunt.
Ansoaldus tantum Gbilperico
^
remansit. Fredegundis duobus pueris
dolo Iransmissis, Sigybertum interficiunt et ipsi interfecti sunt.
3o Resumptis uiribus Chilpericus suumque regnum recepit.
LXXII. Brunechildis cum filio suo Childeberto Parisius sub cus-
todia tenebatur, sed factione Gundoaldo duce, Childebertus in paera
positus per fenistram
^
a puerum
^
aceptus est, et ipse puer singulus
euniMittes'" exhibuit; ibique a Gundoaldo uel Austrasiis in regno
35 patri subUmatur. Brunechildis (f. 114, V.) iusso Chilperici exilio
Rothomo retrudetur. In eo anno fulgor per caelo discurrisse uisus

interficere regnumque
-
firmasti
'>
episcopum
*
noUens
'
Neutrasiae
ditione
'
tantum cura Ghilperico

fenestram
^
puero 'Mettes.
108
est. Sigybertus in eclesia sancti Medardi sepultus est, aetate quatra-
genarla xiiii regni sui anno.
LXXIII. A transite
'
Theudeberti scniores usqnc ad exitum Sigy-
berti, anni xxviin, a principio usqiie ad diluuium, anni ficcxiii, a
5
deluuio usque ad Abracham, anni dccccxlh, Aljracbam
^
usqiie ad
egressum filiorum Israhel ex AEgypto, anni cccclxii, ab egresso
^
filiornm
^
ex AEgypto usqne ad aedeficationem teinpli Salomonis
anni gccclxxx, ab aedificacionem
"
uero templi usque ad dissolationem
eius et transmigrationem Babylloniae, anni ccclxl, a transmigratio-
1"
nem
^
Babylloniae usque ad passionem Domini, anni dcxlviii, a pas-
sionem
'
Domini usque a transito
^
sancti Martini, anni ccccxii, a"
transito
^
sancti Martini usque a transito
^'^
Gblodoueae
^^
rgis, anni
cxii, a transito
^^
Chlodouei rgis usque transitum Teudeberti, anni
xxxvn, a transito
"
Teudeberti usque ad exitum (f. llo.) Sigyberti
i5
anni xxvini, quod sunt semul
^*
anni vdcc.
LXXIIII. Cbilpericus filium suum Maeroueum Pectauis cum exerci-
tum
"
direxit, exinde reuertensRotbomao "accessit et Brunecbildeni
coniugium accepit. Protinus Cbilpericus ipsum de ea separauit. Cam-
paninses
^^
Sexsionas peruaserunt : Cbilpericus cum exercitu contra
2f>
eos inualuit, Sexsionas recepit. Filium suum Meroueum bonus ton-
'
sorare clericati tonsorare fecit et presbyterordenatur
^^;
Roccolenum
ducem, Guntbramnum idemque ducem persequendum Tboronos
transmisit. Roccolenus ab infirmitate uexatus nihil ibidem praeualuit.
LXXV. Eo tempore sanctus Germanus Parisiorum episcopus tran-
a''
siit. Cbilpericus filium suum Cblodoueum Toronus transmisit qui et
ultra Lgre
^"
ciuitates Cbikleberti preuaderit. Mummoluspatricius
Gunthramni contra Cblodoueum et Desiderium duci
-"
Cbllperici bel-
lum gessit eosque superault. Caesi
-*
a Mummoli exercito quinque
milia, aDesiderio uero xx milia. (f. 115,
y".)
3o
LXXYI. Inter Suaeuos et Saxones bellum surrexit, caesi sunt a
Saxonibus xx milia, sex milia tantum ex eis remanserunt. Suae-
uorum quoque vi milia cgcclxxxvhi prostrati sunt. Reliqui uero uic-
turiam obtenuerunt. Saxones deuouerunt ut nec piluui nec barbam
inciderint priusquam banc iniuriam ulciscerint, sed mentita est eorum
35
iragundia.

transita
~
ab Al)racham
^
egrossu
*
filiorum Israhcl
acdificacione ^ traiis-
miptratione
'
passione

transita
''
U-ansitu

Iraiisituin
'
Clilodouei
i*
transita
j;
transita

siiiiui
'^
exercita
"
Rolhomauui
''
Campanenses
'
ordinalur
1
Ligereni
-"
duces
*'
cessi.
109
LXXVII. Brittanis Magliaiios
'
et Bodecus illo timor
-
comitis
^
erant, amiciciam ciim sacramentis inuicem
*
inientis. Mortuo Bodico,
Magliaiios
^
fdiiim eius iiomen
^
Theuderico
'
de regno expulit. Sed
tandem resumptis uirel)iis Theiidericus Magliauiim
^
ciim lllium
^
5 lacob interfecit, regnumque patris recepit. Vuarogus Magliaui lilius
inpalrisloco comex^" elecetur". Guntliramnus rexduos Magnachari
filius
^-
gladio iiiteremit, instigante Austrechilde regina, facultatis
eoiTim fisco redegit. Fili
^^
Guntliramno
^*
duo continuo morlui sunt.
LXXYIII.GmilhramuusGliildebertumadoptauit in filium. Ghilpericus
10
(f. 116.) Praetextatmii Rothomensem episcopum exilium trudit
repotans
^^
ei quod consilium Brmiechilde Imsus contra Ghilpericum
tractant, quod ueritate subsistebat. Merueus iterum laicus efllcetur^^
de Thoronus fugiens per Authiciodero Deuione^^ uenit, in Remensem
campaniam peraccessit, a Tbarauuanninsibus circumuentus est et in
i5 quadam uilla concludetura Gaileno familiare'^ suo, Ipsoque rogante,
Meroeus cultro interfectus est. Gailenus manebus'^ et pedibus, nares
et aurebus trunccatus
^
turpiter uitam finiuit.
LXXYIIII. Eodem tempore lustinus imperator amens effectus est.
Sopia eiusdem agusta cum Tiberio Caesare regebat imperio-*; Tiberius
20 largissimus in aelynis
-^
fuit. Sed cum a Sopia arguerelur ut tbinsau-
rum
^3
non uastarit
-\ in mediopalatiae
-^
crucem
^^
inlapide reperta,
iobet
^"^
Tiberius ipsum lapidem leuare, desuper
-*
in alio lapide duo
crucis reperti sunt, leuatumque et ipsum inuenta sunt supter ipsum
milli centenaria auri, quod largiter diuino amore (f. 11G,y.) Tiberius
25 pauperibus erogauit.
LXXX. Defuncto Narside, prodenti
-^
aliquo senece cui Narsis cre-
dederat
^\ thinsaurum eius Tiberius abscondito sub terra inuenit,
nimia multiludine ponderum auri et argenti seo
^'
et lapides precio-
sis
^^
Quod idemque largiter Tiberius inalimuniis"^ destribuit^" pau-
3o perum. Samson lilius Chilperici moritur queni Cliilpericus nimium
luxit. Eo anno Stella in medio lunae fulgens uisa est. Gunlrainnus
Boso reliclis (iliabus suis in eclesia sancti Helariae
^'
ad Gbildeber-
tum transiit. Anno quoque tercio Cbildeberti rgis, qui erat Gbilpe-
rici et Gunthramni septemus decemus, Guutramnus Boso filias suas
*
Magliauus
-
tempore
^
comits
''
in imiicem
"
Magliauus
"^
nomine
'^
Tlioii-
dericurn

Magliacum
^
lilio
'"
comis
'*
ellicitur
^-
lllios
^^
filii
**
Gunthramni
15
repulans
^^
eflicitur
i'
Diuione
"*
familiari
'
manibus
20
naribus et auribus
trunccatis
21
iniperiuia
--
aelvmosinis
-'
thensaiiruni
-'*
uastaret
-'^
palatiai
2
cruce
-'
iubot
^^
desiipler
2
prudente
'
crediderat^' seu
^a
preciosos
^'
ali-
moniis
^'^
distribuit ^Miclariai.
110
a Pectauo auferre uellens, Dracolenus super eum inruit. Multis
*
muneribus
^
a Gunthramno Dracoleno oferuntur, sed Dracolenus,
ut erat elatus, dicens : Funiculum unde alios legare soleo paralum
habeo, ubi et Gunthramnus odie laegatur. Gumquefuisset prilium
'
5 ceptum, Gunthramnus inuocato nomen
*
Domini, et uirtutis
^
sancti
Martini leuato conto (f. 117.) Dracolenora
^
mactat in faucebus
',
sus-
pensumque de aequo, mortuum in terra
*
proiecit. Fliciter postea
quod coepit expleuit. Post haec Pectaui, Bagassini, Teromanni et
Andegaui cum aliis multis in Brittania contra Vuaroco exercitum
10 mouunt
;
super quos Vuarocus per nocte
^
ruens nimia estragie
^
de
Saxonis Baigassinus fecit. Anno nii Ghildeberto'' qui fuit octauus deci-
mus Gunthramni et Ghilperici, Salonius et Saggitarius episcopus
*^
Cabylonno in sinodo ab episcopato degradantur. Chilpericus discrip-
ciones grauissemas
^^
in omni populo regni sui fieri iussit. Marcus
i5 refrendariusqui hanc discriptionem faciebal,secumomnespolepticus'*
ferens, kalendis mardis
^^
a Limodecinis interfectus est, et omnes po-
leptici incendium sunt concrematae
^\
Dum haec ageretur lustinus
imperator oclauo decimo anno regni sui cum amenciam quem in-
currit uitam finiuit.
20 LXXXI. Tiberius adripuit imperio. Sopia agusta inmemor promis-
sionis suae (f. 117, \\)
aduersus Tiberium insidias muliebatur; lusti-
nianum nepotem lustini imperium
^^
uoluit sublimare. Quod Tiberius
ceruens, adprehensam Sopiam expuliatam thinsauris ^^
secregatis
ab ea pueris, custodiam
*'
iussit retrudi. lustinianum obiurgatum
25 tantum in posterum amore delexit
^^
ut lllium
-'
eius lliam suam pro-
mitteret, eiusque filium
"
suum filiam suam
"
expetirit
;
sed non est
res sortila effecto
^'.
Exercitus eius Persas deuallauit", uictorque r-
gressas tanta mole praede
^^
detulit, ut creditur cupiditate humaui
-'
posse sufficere
;
xx aleuanti
-^
ex Inde
"
adducti sunt.
5o
LXXXII. Eodem tempore anno quinto Ghildeberti rgis, tante lois",
per uniuersam
regionem factae sunt, ut nimium mirum fuisset, uni-
uersa flumina
termenis quos umquam
^'
excesserantpraeterirunt",
de pecoribus excidio, grande aedeiiciis naufragium, quod cessantis
"
*
milita
2
munera
^
proelium
*
nomine
^
uirtute
^
Dracolenuni
"^
faucibus
ter-
ram
^
nocteni
i"
eslragis
i'
Ghildeberti
^-
episcopi
^
grauissinias
*
polepticos
15
kalendas marcias
^
concrematai
i''
in imperium
'"
thcnsauris
>
in custos
diam
20
dilexit ut iilio
21
Qlio
-*
promitteret liliumque^a liliae suae
2*
effectuai
2s
debaellauit
2e
praedam
2^
humanae
28
alefanti
2
Uidia
''<>
lues
3'
nuraquam
32
praeterierunt
^^
cessaatibus.
111
pluuiis, arboris
*
dinuo floraerunt, erat mensis septembris; (f.
118.)
falgor per caelo
'
currise
^
uisus est. Sonus quasi de ruentes arbores
in totam terram auditus est. Orbis Burdegalensis terre moto concussa
est. De Pereneis montlbus iumense lapides sunt euolsi
\
qui pecora
5 et homines proslrauerunt. Yicus Burdigalensis
'"
incendio diuinitas
^
ortum
'
multus
^
exhusit subito conprehendens, domus
*
et arie
cum annonis incendio concreraantur, nullo intamento
^
habens ignis
forsitam iussionem
^*
diuina, Auriliana ciuitas ob hoc incendio uastata
est. Apud terminum Carnotenumide efracto panem sanguis fluxit. Sed
10 hoc
^-
prodigia grauissima lois
*^
est subsecuta et discordia rgis
**.
Iteruni bellum ciuile paranlibus, besenterecos ^^morbos
*^
totasGal-
lias praeoccupauit. His diebus Austrechildis Guntechramno princepis
regina ab hoc morbo consummata est, medicos ad Gunthramno acu-
sans
^\
lusso Gunthramni medici diuersis poenis adfecti migrant a sae-
i5 culo. (f. 118,
\.) Eo anno magna in Spaniis christianorum persecutio
fuit, instigante Goaesinda, quam post naghildo rgi rex Leubildus
acceperat, de aliam uxorem duos filius
^*
habens. Ex huius
^^
unus
Ehermengildus riomen
^
filiam Sigyberti nomen
^^
Sedegundem.
LXXXIII. Que cum magnis thinsauris et apparatis in Spania est
20 directa, et ab aua Goaesinda benigniter recepta, quem
^^
postea Goae-
sinda adfecetur ^^Sed cum nullatenus auiae
-"
iniquo consilio consen-
tisset,in una ciuitatum cum uiro habitandum constituetur". Protinus
maritum predicans, ad Ghristi cultum baplizatus effectus est chris-
tianus. Quem pater Leubildus insequens et uellens occidere, tandem
a5
eius inseculionem
-^
llius est interfectus, per quem data est occansio.
Post mortem Mirionis rgis Galliciae, filium eius Eurico et genero,
nomen
-'
Audecane, de regno certantibus, a Leubildo Soaeui et omnes
Galliciae potestatem Gothorum subgiciuntur.
LXXXIIII. Igitur Ghilpericus trs filios suos, iam adultos, ab in-
5o rinni(f. 119.)tate besenteriae uno anno perdedit, quos de Frede-
gundae habebat. Restiteratadhuc Chlodoueus filius eius quem postea
instigante Fredegundae, uinctum custodia retrusit, ibique factione
Fredegunde cullro percussus obiit.
LXXXV. Post haec Mummolus patricius regno Gunthramni fuga
35 delatabetur
"
;
Auennionem castrum suae defensionem
"
expetiit.
'
arbores
^
caelum
'
currisse
*
euulsi
^
Burdef^alensis
"^
diuinitns
' ortos
8
multns
9
domos
'
incitamento
"
iussione
^^
hec
3
luis
*^
re^cs
'^
parentibus
besenterecus
^^
morbus
''
accusans
^^
alia uxore duos filios
>3
his
20
nomeue
-^
no-
men
--
quam
2*
adficetur
21
auiaei
2^
constituitur
26
insecutione
*''
nomene
28
delatabatur
29
defensioiii.
112
Legati Chilperici qui ad Tiberium imperatorem accesserat
\
ad eo-
deiii illud tempore reuertuntur continuo.
LXXXVI. Childebertus relicta Gunthranmi pacem, se cum Chilpe-
rico ut regno eius pariter auferrent, coiiiuncxit, promittens Chilpe-
5 ricus, dum sine filiis erat, ut Childebertum regni sui relinquerit
heredem, sed more solito mendax apparuit. Lopus
-
dux Campanen-
sis ab Orsioue et Bertefredo ab exercito
^
internicione persequitur,
sed Bruuecbilde intercedeiite liberatur, presidiumque eius a supra-
scriptis talatus est.
10 LXXXVII. Fuit illo tempore reclausus Hospicius apud Necinsem
urbem, qui constrinctis catenis a purum corpus ferreis, desuper
(f. 119, \\) cilicio, nibil aliud quam purum panem et paucis dacta-
lus
*
comedebat, in quadragensima radices herbarum. Qui dum con-
uersaretur in corpore multae uirtutes, pristante
^
Domino,per eodem
^
i5 bostinsi
'
sunt. Cbilpericus Desiderium ducem ad praeuadendum Pe-
trocorego etAgennum cum exercitum*^ diriget''; qui fugatoRanoaldo*"
duci ^\ bas ciuitates peruasit, eiusque uxorem cunctis rbus expolia-
uit, Baudastis dux in Vasconia obiit, maximam partem exercitus sui
amisit. Anno igitur vu Ghildeberti rgis, qui erat Cbiiperici et Gun-
20 thramni xxi, slilla comitis apparuit in diae
^*
sanctum paschae. Apud
Saxsionas ciuetate
"
caelum ardere uisum est. In Parisiaco uero san-
guis dinuo fliixit et super uestimenta mullorum hominum cecidit.
Valetudinis
**
uariae et mortaletas magna eo anno in populo fuit.
Igitur legati Cbiiperici, Ansoaldus et Domegyselus, qui ad conpicien-
25 dam dotem in Spania fuerant missi, sunt regressi bis diebus. Leubil-
diisrex contra Ermenghyldum llium suum in exercito
"
(f. 120.)
resedebat; tune filium suum interfecit, eiusque mulierera a Grecis
liherare non poluit, sed usque in mortem illuc permansit.
LXXXYIII. Eo anno Rodinus dux morituruerum'^ aelimosinarius
3o et bonitate plenissimus, iustus in cunctis, piissemus in pauperibus :
qui, dum quadam uicem
*'
ut consuaeuerat mortuum sepelire preci-
perat, ad iiuadain
'^
momento
*'
cum cultris pueri fossani facerint
-^
leuata lapide iuuinit
-*
mirum
--
magnitudinis tbinsaurum et soledo-
rum multiludinem. Hoc sibi propriuin uorum censuit, quom sine
55 intermissione lideliter pauperibus erogauit. AEquaniniiter eum lide
-'
1
acresscrant
-
Lupus
'
exercitu
*
dactulis
^
prestantc
^
cundem
'
ostense

exorcitu
'
direi,nt
'"
Raj^noaldo
'>
duce
'-
die
'^
ciuitatoin
*
ualetudiiips
'^
cxercilu
"'
uerus
'''
uice
'*
quondaiii
'^
momentuiu
-^^
faceroiU
21
imieiiil
'-
mira
-^
fldes.
113
reddedit hoc thinsaurum a qiiem
'
acciperat. Multa signa et prodigia
eo anno in
caelo sunt uisa. Chilperico filius dinuo nascitur, iobet
omnes
carcerentes laxare.
LXXXYIIII.
Gundoaldus qui se filium Chlotarii esse dicebat, de
5 Constantinopole
reuertitur et Chlothario a Ghildebertum
patriio Me-
rictus est. Quem Chlotharius uidens, comam capitis tundere iussit.
Quem Sigibertus (f.
120, v".) arcessitum misil eum in Agrepennensim
ciuitatem que nunc Colonia dicetur, exinde lapsus ad Narsidem diri-
git, Narsis eum Mauricio
imperatore direxit. Cum exinde fuisset
10 reuersus, a Mummolo
patricio fuit
susceptus factione Syagriae* et
Flaui episcopis
%
ut Gunthramnum
degradarint
'
a regnum et subli-
mariut
'
Gundoaldo
\ Ob hoc
'
causam Mummolus
interfectus est.
Gundoaldus a Bosone duce factione
Conbeninsim urbem de cacumine
rupis iupingetur; ibique deruptus moritur. Cariatto
spatarius Gun-
i5
thramni qui banc rem prodedit, buius
uecissitudinem
repensionis
episcopatum Genauensum
^^
adsumsit.
LXXXX. Illud tempore Chilpericus
Parisius, contra pactum quam
cum Francis inierat, ingreditur,
ob quam rem porcionem suam
exinde iusti
''
admisit^-.
Guntbramnus
partem Childeberti de Massilia
20 reddit". Mummolus factione Fredegunde,
cui repotabant'' filium
suum per incantatione interfecisse, iussit suggellare multasque
mu-
lieres per ipso (f.
121.) mendatio
''
a Fredegundae sunt interfectas.
LXLI. Chilpericus timens Gunthramnum et Ghildebertum in Gama-
racinsim cum thinsauris omnique presidium
est adgressus. Per ipsa
25 timor saepe exercitum mouebat, et resedere faciebat.
LXLII. Childebertus in AEtalia habiit et Langobardi se suaedicione
commendant. Gloriose exinde Childebertus
reuertitur.
Acciperat
prius a Mauricio imperatore quinquagenta milia auri, ut Langobardus
de AEtalia expugnaret; sed non solum eis non nocuit, amicicias
5o cum ipsos iniuit. Leubildus ut supra fecimus mencionem, filium
suum Ermenghildum interfecit.
LXLIII. Chilpericus et Fredegundis filiam eorum cum magnis
thinsauris et multitudinem familiae in eius menisterium direxit,
quam filius Leubildo
"=
uxorem accipit.Nec post mora exlante
^'
Chil-
55
pericus Calam uillam, nec procul a Parisius, ab homine, nomen Fal-
cone, qui missus a Brunechilde fuerat, est interfectus. Crudelissi-
mam uitam digna morte finiuit.
> quo -
Constantinopoli ^
patruum
'
Syagriai
s
episcopi
"^
degradarent
'
subli-
marent
Gundoaldum
hanc
'o
Genauensem
i>
iuste
2
amisit
"
reddedit
'
re-
piitabant
i^
ipsum mendatiuni
le
Leubildi
i^
existante.
FiiDGAlKE.
8
114
INCIPIT PROLOGVS CVIVSDAM SAPIENTIS. (f. 1^1,
\.)
INCIPIVNT CAPETOLARIS CRONECE LIBRI QVARTI
IN CHRISTI NOMEN,
I. De bonetate Guntharamni et ecclesia sancti Marcelli.
5 II. De Guiidoaldo quod contra Gunthramnum factione Mummoli
regnum adrepere uoluit.
III. Qualiter Guntramnus Glotliariiim in regnum sublimauit.
un. De interfectione Mummoli.
V. De exercitum
^
Guntramni in Spaniam adgressum
-.
lo VI. De mortem
^
Leubildi et Richaredus sublimatur in regno
''.
YII. De pacem
"
inter Guntramno
*'
et Childeberto
'
firmatam
".
VIII. De ducebus iusso Childeberti interfectis.
VIIII. De uxorem
^
Anaulfi rgis Persarum nomine Gesara.
X. De exercito
^^
Guntramni in Spania adgressum.
i5 XI. De toneca domini Ibesu Ghristi inuenta.
XII. De Beppeleno et AEbracbario ducibus.
XIII. De Agone sublimatuam in regno AEtaliae super Langobardis
a defectimem^* solis.
XIIII. De obctum
*-
Gunthramni.
2o
XV. De regnum
"
Childeberti in Burgundia.
XVI. De obitum
''
Childeberti.
XVII. De Fredegunde quod Parisium
^^
inuasit et pugna contra
Teudebertum. (f. 122.)
XVIII. De morlem
*"
Quintirionem
''.
25 XVIIII. De Brunecbilde quando de Auster est
**
egecta.
' cxercitu 2
adgresso 3
morte
^
regnum
^
paco

Gnutrammim
"
Cliildebertum
" ilirmata
-'
uxore
i"
exercitii ^
defectionem
'-
obetu
''
rej^no
'*
obitu
'^
Pa-
rsius

inorto
n
Onintirionis
i"
f|ualitor de Austeris osset te?ecla
Ho
XX. De pugna quem Teudebertus et Teudericus contra
Ghlothario
ferrum
^
ipsoque
-
uicerunt.
XXI. De filium
^
Teuderici natum
^
et AEgyla pater
^
interficetur.
XXII. De inuentionem
"^
corporis sancti Victoris.
5 XXIII. De Fogatum" qualiter Maiiriciuin imperatore
"^
interfecit et
inperium adsiimsil.
XXIIII. De exilium
^
sancti Desideriae episcopi.
XXV. De Bertoaldo maiorem domum
^\
XXVI. De uicturia Teuderici contra Clotharium.
10 XXVII. De Protadio maiorem domum eisque interitu.
XXVIII. De bonetatem^' Claudiae^- maiorem" domum *\
XXVIIII. De interetum^= Volfo
'"
patricio
'\
XXX. De Ermenberga quod de Spania Teuderico^'^ adducitur.
XXXI. De legatis Betterici ad regebus
^^
transmissis.
iT)
XXXII. De marthirio sancti Desiderio-".
XXXIII. Quod Sisibutus rex in Spaniam sublimatur.
XXXIIII. De Agone rgi eius reginam Teudelinde.
XXXV. De Brunechilde et Belibilde reginas
-\
XXXVI. De uita sancti Columbani. (f. 122, y.)
20 XXXVII, De iniuriam*- Teuderici rgi" quas Alossia habuit.
XXXVIII.De pugna Teuderici cum Teudeberto et Auter
-'
receptum.
XXXVIIII. De obetum
"-^
Teuderici.
XL. De Ghlothario cum in Autster
'^
ingredi cepit.
XLI. De consilium
-'
initum
-^
perdiciones filies
^^
Teuderici.
a5 XLII. De quod Chlotarius regnum Burgundiae et Auster recipit et
filius Teuderici occisit.
XLIII. De internicione Erpone ducis.
XLIIII. De Leudemundo episcopo et Bertrude regina.
XLV. De tributa
^'^
Langobardorum cassata^'.
5o XLVI. De morte Bertrude regini
^^
XLVII. De inicium
"
regni Dagoberti.
XLVIII. De inicium
^''
regni Samonis
^*.
XLVIIII. De Adaloaldo rege Langobardorum
"^
eius transitu.
L. De Gharoaldo sublimato in regno super Langobarum
".
IIP.
LI. De Gundeberga regina eiusque iniuriam et exilio.
LU. De interetum
^
Chrodoaldo
*.
LUI. Ae Dagobertum
^
quod riginam accipit eiusdem regnum
augitur
*.
5 Llin. De obetum
^
Varnachario
^
maiorem domus et in- (f. 123.;
teretum filii sui Godini.
LV. De intencione inter Chariberto
"
et Agynane.
LVL De obetum
^
Ghlothariae
^
et quod regnum eius Dacobertus
adsumpsit.
lo
LYIL De regnum
'"
Chariberti filio** Clotariae
^\
LYIII. De introaetum*^ Dagoberti inBurgundia et bonitatem eius.
LYIin. De natiuitatem
^^
Sigyberto
*^
filio
*^
Dagoberto
'".
LX. De morum mutationes*^ Dagoberti et suasionem'' maliciae
Neustrasiorum.
1
5 LXL De cautillam
^
et contenenciam
^*
Pippino
".
LXn. De Chariberto rgi cum Sigybertum
^^
nepotem
^*
suum
-^
excipit.
LXin. De imperium-'' AEragliae
"
et interetum Fogatis.
LXIIIL De uicturia AEracliae super Persas.
20
LXV. De pulchritudinem
-'
et utelletatem
-'
AEragliae
'\
(f. 123, \\)
LXVL De inicium infestaciones Saracinorum contra imperio.
LXVIL De obitum
^'
Gariberti et filii sui et regnum eis Dacobertus
ambauit.
LXVIII. De inicium
^-
scandali et stragis Francorum cum Yinidis.
o5
LXYIIIL De Gharoaldo rgi Laugobardorum quod Tasonem inter-
fecit et ipsi
"
rex moretur.
LXX. De Crothario regi^' Laugobardorum sublimatum^\
LXXL De Aubedone in legationem ad Crotarium in AEtalia ad-
gressum.
5o LXXIL.De Ghunis in Bagio qua res interfectis.
LXXin. De Sisenando per solatium Dagoberti erectum in regnum
Spaniae.
LXXIIIL De quod Dagobertus Maganciacum exercito contra Yinidis
ambolandum accessit, (f. 12i.)
Mntorotii ^Chrodoaldi ^Dac Dagoberto *augetur sobetu evarnacbarii 'Chariber-
tuin
s
obeto
Clilothariai
">
rcgiio
"
filii
^
ciotariai
^
introaetu
^
natiuitate
1
Sigyberti
<
lilii
'^
Dagoberti
>
mutationo
'>
suasiono
20
cautilla
21
conte-
nencia -
Pippini
-''
Si|j:vberto
^'*
nepotc
'^'>
suo
"
imperio
-'
Aeragliai
-**
pulciiritudine
29
ntelleUite
^o
Aeragliai
'^
obitii
^^
iniciu
3'
ipse '*rege
'"
su-
blimato.
il7
LXXV. De inicium
*
regni sublimatum Sigybertum^ in Auster.
LXXVI. De natiuitatem* Glodouiae et paccionem de rgna cum
Austrasius.
LXXVII. De inicium
*
reuelliciones Radiilfo^
LXXYIII. De exercito iusso
^
Dagoberto
'
de Burgimdia in Yasconia
adgressum.
LXXYIIII. De obetum
^
Dagoberti et inicium regni Glodouei.
LXXX. De AEganem maiorem domus et bonitatem eius.
LXXXI. De imperium
^
Constantis et uastationem Saracinorum.
LXXXII. Qualeter degradatus est Tulga rex Spaniae et sublimalur
Chintasindus.
LXXXIII. De mortem
^^
AEgane et interfectione Agnulfl comilis.
LXXXIIII. De inicium ascinsus
*^
Erchynoaldo
^-
maiorem domo.
LXXXV. De Austrasius
^^
cum tinsauris Sigyberto debetum recepe-
runt.
LXXXVI. De Grimoaldo et Ottone filium
''
Yroue.
LXXXVII. De pugna Sigyberto
^'
cum Radulfo in Toringia.
LXXXYIII. De interetum Ottone.
LXXXYIIII. De Flaochato quale maior domi effcetur.
LXXXX. De Yiliebadi interitum'" et Flaochadi obetum l^(f. 124, v.)
Cum aliquid unius uerbi proprietate non habeo quod proferam,
nisi prestitum ab altissimo fuerit, et dum quero implere sentenciam,
longo ambiatu uix breuis uiae spatium consummo, uernaculum
linguae huius uerbi interpretatur absorde resonat; si ob necessitate
25 aliquid in ordine sermone mutauero, ab interpretis uideor offcio
recessisse. Itaque beati Hieronimi, Ydacii et cuiusdam sapientis, seo
Hysidori, immoque et Gregorii chronicis amundi originem
^^
dilien-
tissime
^^
percurrens, usque decedentem regnum Gunthramni, his
quinque chronicis huius libelli nec plurima pretermissa siggyllatem^"
3o congruentia stilo inserui, quod illi sollertissime absque reprehen-
sionem
"
condederunt. Cum liaec ita se habebant, necessarium duxi
uiretatem diligeucius insequi, et ob id in priores his chronicis, quasi
1
inicio
-
Sigyberti
^
natiuitate
^
iniciu

Radulfi
'^
iussu
"^
Dagoberti

obtu
9
imperio
i
morte
n
inicio ascensus
^-
Erchvnoaldi
'"'
Austrasiis
'^
filio
'^
Sigy-
berti
'6
interitu
'
obitu
''
origine
^^
dilientissimi
"-"
siggylatim
21
reprehen-
sione.
118
quadam
*
futuro opere,omnium mihi regnum et tempora prenolaui.
In praesenti autem stilo ea tempora ponens in
-
singularum gen-
tium curiosis (f. 125.) simo ordine que gesserant coaptaui, quo
''
pru-
dentissirne uiri quos supra memeni, cuius chronicis, uerbo tiuius no-
5 menis grego, quod Latini interpretatur gesta temporum, seuirissimi
dictantes condiderunt uelut purissinius fons largiter fUienta ma-
nantes. Optaueram et ego ut mil subcumberit talia dicendifagundia,
ut uel paululum esset ad instar, sed sarius auritur, ubi non est certa
perennitas aque. Mundus iam seniscit, ideoque prudenciae agumen
1')
in nobis tepiscit, ne quisquam potest huius tempore, nec presumit
oratoribus prcdentes esse consimilis. Ego tamen, ut rusticitas et
stremitas sensus mei ualuit, studiosissime de hisdem libris breuia-
tem
'
quantum plus potui aptare presumsi. Nec quisquam legens bic
quicquam dubitet per uniuscuiusque libri nomen redeat ad aucto-
i5 rem cuncta reperiet subsistere uiretatem
;
trasactis namque Gre-
gorii libri uolumine temporum gesta que undique scripla potui rep-
perire et mihi postea fuerunt cognita, acla regum et bella (f. 125,v".;
gentium quae gresserunt ^legendo simul et audiendo etiam etuiden-
do, cuncta que certeficatus
^
cognoui, huius libelli uolumine scribere
20
non solui, sed curiosissime quantum potui inseri studui, de eodem
incipiens tempore scribendum, quo Gregori
'
fines gesta cessauit et
tacuit, cum Ghilperici uitam finisse scripsit. Explicit prologus.
In nomen domini nostri Ihesu Christi, incipit chronica sexta.
I. Gunthramnus rex Francorum cum iam anno xxiii Burgundiae
25 regnum bonitate plenus fliciter regebat, cum sacerdotibus utique
sacerdus ad instar se ostendebat, et cum leudis erat aptissimus,
aelymosinam pauperibus large
*
tribuens,tante prosperetatis regnum
tenuit
^
omnes etiam uicinas gentes ad plinitudinem de ipso laudis
canerent. Anno xxini rcgni sui deuino
'"
amorc eclesiam beati Mar-
5o
celli, ubi ipsi
''
pracciosus requiescit in corpore, suborbanuni
'-
Ga-
bilonninsim, sed quidem tamen Sequanum est territurium,merefice
*^
et sollerter aedificare iussit, (f. 120.) ibique monachis congregatis
monasterium condedit ipsamque ecclesiam rbus pluremis ditauit.
*
quandam
^
et
^
qnod ''il)renialiin '.esserunl
*^
certicatu-
'
Grosorii

larijitor
"
ut oinncs
'"
diuiiio
"
ipsc
>-
sul)urbaiio
"
inirilice.
119
Senoduni xl episcoporiini fieri precepit et ad instar institucionis
inonasterii sanctorum Agauninsium que temporibus Sigysmundi r-
gis ab Auito et citeris episcopis ipso iobeiite princepi
^
fiierat frma-
tum, idemque et hiiius senodi coniiinctionem
-
monasterium sancti
5 Marcelli Gunthramnus institucionem firmandam ciirauit.
II. Hoc aniio Gundoaldus cum solatio Mummolo et Desiderio
mense nouembre partem regni Gunthramni presumsit inuadere et
ciuitates euertere. Gunthramnus Leudisclum comestaboli
^
et AEghy-
lanem patricium cum exercito contra ipsum direxit. Gundoaldus ter-
10 ga uertens Gonbanem ciuitatem latebram ddit, exinde de rupe a
Bosone duci praecipetatus interiit.
III. Cumque Guntramno perlatum fuisset eo quod frater suos
Chilpericus esset interfectus festinans perrexit Parisius, ibique Fre-
degundem cum filio Ghilperici Glothario ad seuenireprecipit, (f. 126,
i5
Y".) quem Rioilo uilla baptizare iobet et eum de sancto lauacro ex-
cipiens in regnum patris firmauit.
IIII. Anno xxv regnum Gontramni Mummolus Seuuiiia iusso
Gunthramni interfecetur
\
uxorem eius Sidoniam una cum omnes
thinsauris eius Domnolus domesticus et Yuandalmarus camararius
20 Gundramno prsentant.
V. Anno xxvi regni sui exercitus Gunthramni Espanias ingreditur,
sed loci infirmitatis grauatus protenus ad propria reuertur
'\
Anno
xxvii eiusdem regno Leudischus
'^
a Guntramno patricius partibus
Prouenciae ordenatur. Filius Ghikleberti rgis Theodebertus natus
25 fuisse nunciatur. Eo anno nimia inundatio fluminum in Burgundias
fuit ut eorum terminus nimium transcenderint
;
ipsoque anno Sya-
grius comex Constantinopole iusso Gunthramni in legatione pergit,
ibique fraude patricius ordenatur, Geptum quidem sed ad perfeclione
haec fraos non peraccessit. Eo anno signum apparuit in caelum glo-
00 bus igneos decedens in terram cum scintellis et rugeto. (f. 127.)
VI. Ipsoque anno Leubildus rex Spaniae moritur, et obtenuit re-
gnum Richarid filius eius. Anno xxviii regni domni Gunthramni,
alius filius Ghikleberti nomen Teudericus natus nunciatur.
VII. Gunthramnus se cum Childeberto pacem firmant, dum Ande-
."5
lao coniuncxit inibi mater et soror et coniux Ghikleberti rgis pari-
terque fuerunt,ibique spciale conuenencia inter domno Guntramno
'
principe
-'
coniuuctione
^
cuinislaboli
'*
interflcitur
"'
reuetruntur
^
Leudischlus.
120
et Ghilcleberto fuit conueiitiim ut regnum Gunthramni post eius dis-
cessum Childebertus adsumerit \
VIII. Ipsoque tempore Rauchingus, et Boso, Gunthramnus,Vrsio et
Bertefredus optematis Childeberti rgis, eo quod eum tractauerant
5 interficere, ipso rgi
^
ordenante interfecti sunt
;
sed et Leudefredus
Alammannorum dux in offensam antedicti rgis incidit
^
etiam et
latebram ddit. Ordenatus est loco ipsius Vncelenus dux. Eo anno
Richarid rex Gotorum diuino
*
amplectens amore
^
prius secrecius
baptizatur. Post baec omnes Gothus dum Arrianam sectam tenebant
'''
10 Toletum adhunare precepit et omnes libros Arrianos precepit utpre-
sententur
\
quos in una domo conlocatus (f. 127, y\)
incendio con-
cremare iussit et omnes Gothos ad christianam legem baptizare fecit.
VIIII. Eo anno uxor Anaulfi imperatores
*
Persarum nomen
^
Cae-
sara uirum relinquens, cum quattuor pueris totidem puellis ad bea-
i5 tum lohannem episcopum Constantinopulem
*
ueniens, se unam
esse de populo dixit, et baptismi gratiam ad antedictum beatum
lohannem expetit. Cumque ab ipso pontifice fuisset baptizatus
^*
agusta Maurici imperatores *-eadem
^^
sancto suscepit lauacro, quam
cum uir suos
^*
imperatur
^"
Persarum per legationis sepius repe-
20 tiret, et Mauricius emperator
*^
uxorem ipsius esse nesciret, tune
agusta uidens eam pulcerrimam
*'
suspicans ne ipsa esset quam lega-
ti quaerebant, dicensque eis : Mulier quedam de Persas
"
hic uenit,
dixit
*'
se unam esse de populo, uidete eam forsitam
-
ipsa est quam
queretis. Quam legati uidentis proni in terram adorauerunt,dicentes
25 ipsam esse eorum dominam quam querebant. Dicit ad eam agusta :
Reddi illis responsum. Tune illa respondit : Ego cum istos
^*
non
loquor, uitam
"
illorum instar
^^
ad canis est. Si conuersi christiani
sicut (f. 128.) et ego sum efiiciuntur
-'*,
tune eis respondebo. Legati
uero animo libenti baptismi gratiam accipiunt, postea dicens ad eos
5o
caesara : Se
^'
uir meus uoluerit fieri christianus et baptismi gratiam
accipere, libenter ad eum rcuertam -\
nam paenitus aliter ad ipso
non repedabo. Legati imperatore Persarum nunciantes, statim ille
legationem ad Mauricio imperatore misit ut sanctus lohannis ue-
nerit
-^
Anciociam
-^
ipso tradentc baptismum uellet accipere. Tune
1
adsuniorot
2
vegc
^
incedit
^
imporatoris
"
noraene
'<>
"
dein
1^
snus
^^
imperator
'-0
forsitati
21
jstis
-
uita
28
Antiociain.
edit
*
diuiinnn
^
aniorcin
"
tenerent
'^
presontarentur
'0
Constanlinopulim
"
liaptizata
^-
iniporatoris
'^
ean-
or
"5
imperator
'''
pulclierriinain
'*
Persis
'
dixitjue
a
2^
ad instar
**
eflioiantur
*'
si
-'^
reuertar
-'
ueniret
121
Mauricius imperator infinitissimum adparatum Anciociam fieri ius-
sit, ubi imperator Persarum cum sexaginta milia Persos
*
baptiza-
tus est et per duabus
^
ebdomadis
^
a lohanne et reliquis episcopis
Persas ad plenitudiuem suprascripto numro baptizantur. Empe-
5 ratorem
^
illum Gregorius episcopus Anciociam
*
suscepit de
lauacrum \ Anaulfus imperator Mauricio imperatore petens ut
episcopus cum clero sufficienter eidem darit quos in Persas estabe-
lirit
\
ut uniuersa Perseda
^
baptismi gratiam adhiberint, quod Mau-
ricius libenti prestetit animo, summaque celeritate omnes Perseda
^
10 ad Ghristi cultum baptizantur.
X. Anno xxviiii Gunthramni exercitus in Spaniam (f. 128, v".)
eiusdem iusso
'
diregitur, sed negligenciam
^^
Bosone, qui capud
^-
exercitus fuit, grauiter a Gotis exercitus ille trucidatur.
XI. Anno xxx regni suprascripti princepis, tonica domini nostri
i5
Ihesu Ghristi, qui eidem in passionem sublata est, et a militibus qui
eum custodebant^^ est sortita, de qua Dauid propheta dixit : Et super
uestimenta mea posuerunt sortem ,profetenti Symoni
'*
filio Zacob,
dis
*"
per duabus ebdomadis
*"
multis cruciatibus adfectus, tandem
profetetur
^'^
ipsam tonicam in ciuitatem Zafad procul a
*^
Hyeruso-
20 lima in arca marmorea posetam
^^
esse, quam Gregorius Antliioce-
nus et Thomas Hyerusolimarum, lohannis
^^
Gonstantinopolitanus
episcopi cum aliis multis episcopis triduanum facientes ieiunium
exinde condigni
^*
cum arca marmorea, leue
^-
efecta quasi ex ligno
fuisset, ordine pedestro Hyerusolima cum deuocione sanctissima
25 perduxerunt et eam in loco ubi crux Domini adoratur cum trium-
pho posuerunt. Eo anno luna obscurata est. Eo anno inter Francos
et Brittanis
^'
super fluuio
^^
Vicinonia bellum est ortum.
XII. Beppelenus dux Francorum factione Hebracharii idemque
ducis
^^
(f. 129.) a Brittanis interficetur. Vnde post Hebracharius ad
o pleniludinem paupertatis de rbus suis expoliatus peruenit.
XIII. Anno xxxi regni Guntramni Teudefredus dux ultraioranus
moritur, cui successit Vuandalmarus in honorem ducati. Ipsoque
anno Ago dux in AEtalia super Langobardus in regno sublimatur.
Anno xxxii regni Gunthramni ita a mane usque mdia diae sol mino-
55 ratus est, ut tercia
-''
pras
"
ex ipso uix adpareret.
'
Persarum
-
duas
^
ebdomadas

imperatorein
^
Antiochiam
^
lauacro
"
cslabelirel
^
Persida

Persida
"
iussu
i'
negligentia
^^
Bosoni,qui caput '^custodiebaat^^pro-
fetante Symone
'^
zacob per
i^
duas ebdomadas
"
prolitetur
'''
ab
'^
positam
-
et
lohanais
-^
condigne
--
leuis
-^
Brittanus
-'
fluuium
-'
dux
*"
tcrtia
^^
pars.
122
XIIII. Anno xxxiii regni Gunthramni eo anno, quinto kalendas
aprilis
\
ipse rex moritur. Sepultus est in ecclesia sancti Marcelli in
monasterio quem ipsi
-
construxerat. Regnuin eiusdem Ghildebertus
adsmnsit. Eodem anno Quintrio dux Campanensini cum exercito in
regno
^
Giothariae
^
ingreditur. Clotharius cum suis obuiam pergens
hostiliter Qnintrione
'
infugam uertit sed utrasque
*
exercitus nimium
trucidatus est.
XV. Anno secundo cum Ghildebertus regnum accepisset Bur-
gundiae exercitus Francorum et Brittanorum in inuicem proe-
liantes uterque nimium gladio trucidantur. Anno m Ghildebcrto in
Burgundia rgnante multa signa in caelo (f. 129, v.) ostinsa
"
sunt,
apparuit stilla
^
comitis. Eo anno exercitus Ghildeberti cum Varnis
qui reuellare conauerant fortiter demicauit, et ila Vuarni trucidati
uicti sunt ut parum ex ipsis remansisset.
XVI. Quarto anno post quod Ghildebertus regnum Gunlramni
"
ac-
ciperat defunctus est, regnumque eius filii sui Teudebertus et
Teudericus adsumunt. Teudebertus sortitus est Auster
'
sedem ha-
bens Mittensem ",
Teudericus accipit regnum Gunthramni inBurgu-
dia sedem habens Aurilianes.
XVII. Eo anno Fredegundis cum lilio Glothario rgi
*^
Parisiusuel
reliquas ciuitales rito barbaro occupauit et contra fdius Ghildeberti
rgis Teudeberto et Teuderico mouit exercitum loco nomiuante La-
tofao. Castra uterque ex aduerso ponentes Ghlotharius cum suis super
Theudebertum et Teudericum inruens, eorumque exercito grauiter
trucidauit. Anno secundo regni Teuderici Fredegundis moritur.
XVIII. Anno tercio regni Teudeberti Vnintrio duxinstiganleBrune-
cliilde interflcetur.Anno ini regni TheudericiQuolenus gnre Francos
(f.l30.) palricins ordcnatur. Eo anno cladis glandolaria Marsilia et re-
liquas prouinciae ciuitates grauiter uaslauit. Eo anno aqua caledissima
in laco Duninse quem Arola (lumenis induit sic ualidae aebulliuit ut
multitudinem pissium coxisset. Eoanno Vuarnecharius maior domi"
Teuderici transiit, qui omnem facultatcm suam in alimuniis paupe-
rum distribuit.
XVIIII. Eo anno Brunecbildis ab Austrasies
*^
eiecta est et in Arcia-
cinsem campaniam a quidam homini panpero singnla reperitur
;
'
aprelis
-
ipso
>'
rottimm
Clilotliarii
^ Quiiitrioiioiii
'
uloriiue
'
ostensu
'^
sleUa
'>
Gunthramni
>
Austros
i'
Mettenscni
'-
rege
'
doinus
*
Auslrasiis.
123
secundum eius peticionem
^
ipsam ad Teuderico
^
perduxit. Teuderi-
cus
^
auiam suam Brunechildem libenter recipiens gloriose honort.
Huius uicissitudine meretuin
-
episcopatum Audicioderinsem faciente
Brunecliilde adsumpsit. Aniio v regni Teuderici
^
iteriuii signa que
5 anno superiore uisa fuerant globae igneae per caelum currentes et
ad instar multitudinem astarum igneum ad occidentem appariie-
runt.
XX. Ipsoquea nno Teudebertus
^
etTeudericos ' reges contra Clotha-
rium regem mouint
^
exercitiim et super fluuio Aroanna nec procul a
10 Doromello uico prilium
^
confligentes iuncxerunt. (f. 130, w) Unique
exercitus Clothario
'"
grauissime trucidatus est, ipsoque cum his qui
remanserunt in fuga uerso pagus et ciuitatesripa Sigoua, qui se ad Clo-
thario^ Hradedirant,^^depopulant et uastant.Ciuitates ruptas nemi'^plu-
ritas captiuorum ab exercito Theuderici et Theudeberti exinde du-
i5 cetur
**.
Ghlotharius oppressus uellit nollit per pactiones uinculum
firmauit, ut inter Segona et Lgre
*^
usque mare Ocianum et Britta-
norum limite pras
^^
Teuderici
''^
haberit, et per Secoua et Esera
*^
docatum
''
integrum Denteleno usque Ocianum mare Tlieudebertus
reciperit; duodicem tantum pagi inter Esara
^"
et Secoua et mare lito-
2o res Ociani Glilothario remanserunt.Anno sexto regni Theuderici Gau-
tinus dux Teudeberti interficetur.
XXI. Anno vu regni Theuderici de concubina filius nascitur no-
men
-'
Sigybertus
;
et AEgyla patricius nullis culpis extantibus^- insti-
gante Brunechilde legatus interricetur,nisi tantum cupiditatis instincto
25 ut facultatem eius fiscus adsumerit
-''.
Eo anno Teudebertus et Teu-
dericus exercilum contra (f .131.) Vuasconis dirigunt, ipsosque Deo
auxiliante deiectus suaedominatione redegiunt et tributarius faciunt.
Ducem super ipsos nomen
-'
Gniale instituunt, qui eos fliciter do-
minauit.
5o XXII. Eo anno corpus sancti Victoris qui Salodero cum sancto
Vrsio
"-'
passus fuorat a beato Aeconio pontifice Mauriennense inue-
nitur.Quadam nocte in suam
-'
ciuitatem-' ei reuelatur in compnium-^
ut surgens protinus iret ad eclesiam, quam Sideleuba regina subur-
banum
^'
Genauinse
^^
construxerat, in mdium eclesia designatum
pctitionein
2
Theudericuiii
'
Tliendericus
'
nierituni
^
Thendorici
''
Tlioiideher-
us
'
Tlieiuiericos
^
inouent
'
prelium
*''
Clolljarii
i'
Clothariuiii
i-
tradidcrant
"
limai
*
dnciUir
'^
Libre
^'^
pars
i"
Theuderici
'^
Isera
'^
ducatiini ^oisara
'' 110-
niene^- existentihus
--^
adsuiiieret
-'
nomene
-'
Vrso
^^
sna
-"
ciuitate
-''
soinp-
124
locum illum sanctum corpus adesset. Cumque Genaua festinus per-
rexisset cum beatis Rusticio et Patricio episcopis triduanum faciens
ieiunium lumen per noctem ubi illum gloriosum et splendidum cor-
pus erat apparuit, quem cum selencio hii trs pontifecis cum lacri-
5 mis et orationibus eleuato lapide in arcam argentiam
^
inuenerunt se-
pullum, cuius faciem robentem
-
quasi uiuum repperunt \ Ibique
princeps Tlieudericus presens aderat multisque rbus buius eclesiae
tribuens maxemam partem facultates Vuarnacharii ibidem confirma-
uit. (f. 131, v.) Ad sepulchrum illum sanctum mirae uirtutes ex ipsa
10 diae quo repertum estprestante Domino intgra adsiduaetate osten-
duntur. Eo anno Aetherius episcopus Lugdunensis obiit : ordenatur
loco ipsius Secundinus episcopus.
XXIIl. Eo anno Fogas dux et patricius reipublicae uictur
*
a Persas
^
rediens Mauricio
^
emperatore
'
interfecit, in loco ipsius imperium
i5 adsumsit.
XXIIII. Anno vni regni Teuderici de concubina nascitur ei filius
nomen** Ghildebertus, et senodus Cabillonno collegitur. Desiderium
Viennensem episcopum deieciunt, instigante Aridio Lugdunensi epis-
copo et Brunechilde, et subrogatus est loco ipsius sacerdotale oficio
20 Domnolus, Desiderius uero in insula quedam exilio retrudetur. Eo
anno sol obscuratus est. Eo quoque tempore Bertoaldus gnre Fran-
cos maior domus palacii Teuderici erat morebus
'
mensuratus, sa-
piens et cautus, in prilio
'
fortis, fidem cum omnibus seruans. Anno
vnii regni Teuderici nascitur ei de concubina fdius nomen
'
Gorbus.
25 Cum iam Protadius gnre Romanus uehementer in palacium ab om-
nibus uenera- (f. 132.) retur et Brunecbildis stubre
'^
gratiam
'^
eum
uellit honoribus exaltare; defuncto Vuandalmaroduci^'in pago ultraio-
rano et Scolingorum Protadius patricius ordenatur instigatione Bru-
necliilde. Vt Bertoaldus pocius interiret eum ripa Segona usque Ocia-
5o nummare per pagus etciuitates fiscum
''
inquerendum dirigunt.
XXY.BertoaldusaTeudericodirectus
cum trecentus"^ tantum uiros*^
illis partibus properauit, cumque Arelao uilla uenisset et uenationera
inibi exercent
*% haec conperiens Glotbarius lilium suum iMaeroeum*''
et Landericum maioris domus cum excrcitum
-''
Berloaldum oppri-
55 mendum direxit, et maximam parlem iuter Segona et Lgre pagus
et ciuilates de regno Tbeuderici presumpsit contra pactum perua-
'
arca argentea
^
rubenteni
^
repperiunt
*
uictor
^
Persis

Mauriciuni
'
oniperato-
reu)
^
noinenc

nioribus

prolio
i
nonienc
'*
stupri
'^
gratia
'*
duce
>'
scos

trecentis ''iiiris

exerceret
'
Maeroheuni
-o
cxercitu.
12S
dere. Bertoaldus haec audiens cum sustenere non preualebat terga
uertens Aurilianes ingreditur, ibique a uero
^
beatissimo Austreno
episcopo suscepetur ^ Landericus cum exercito Aurilianes circum-
dans uocabat Bertoaldum ut exiret ad priliuni \ Bertoaldus de
5 muro respondens : (f. 132, v".) Nos duo singulare certamen si me
expectare dlibras reliqua multetudine procul suspinsa
''
iungamus
ad prilium ^, a Domino iudecemur. Sed haec Landericus facere dis-
tulit.Addens Bertoaldus dixit : Dum facere non audes proximum tem-
poris Domini nostri pro ea que facetis
^
iungentad prilio \ Induamur
10 uterque ego et tuuestibus uermiclis, precedamos chetheris^ ubi con-
gressus erit certamenis^; ibique tua et mea utilitas adparebit, promit-
tentes ante Deum ab inuicem promissionis huius ueritatem subsistere.
XXVI.Cumque haec in diem^" festi^' sanctiMartini antestites actum
fuisset, Theudericus cum haec conperissetquod aClothario pars regni
i5 sui contra pactum fuerat peruasum, natiuitate Domini protinus cum
exercitum Stampas super fluuioLoa peruenit,ibique obuiamMeroeus^-
filius Clotharii rgis cum Landerico et magno exercito uenit. Cum
esset artus peruius ille ubi Loa fluuius transmeatur uix tercia pars
exercitus Teuderici transiuerat initum est prilium *^ ubique Bertoal-
20 dus secundum placetum
*'*
adgreditur uocetans Landericum .
(f. 133.) Sed Landericus nonestausus ut promiserat tantum huius
certaminis congressionem adir, ibique Bertoaldus cum nimis cite-
ris
^^
precessisset ab exercito Glothariae
^^
cum suis interficetur, nec
uellens exinde euadere dum senserat se de sui gradus honorera
^''
a
9.5 Protadio degradandum. Ibique Meroeus
^^
fdius Glothariae
^^
capetur-*^,
Landericus in fuga uersus est, nimia multitudo exercitus Glothariae-^
in eo prilio=^2 giadio trucidatus est.Teudericus uictus
^^
Parisius ingre-
ditur. Teudebertus pacem cum Clothario Gonpendio uilla iniuit et
uterque exercitus eorum inlesus redit ad propriam.
3o XXVIL Anno x regni Theuderici Protadius instante Brunechilde
Teuderico iobente maior domi
-''
substituetur. Gum esset nimium
argutissimus et strenuus in cunctis, sed saeua illi fuit contra
personas iniquitas, liscum nimium stringens, de rbus personarum
ingeniose fisco uellens implere, et se Ipsum ditare
;
quoscum-
55 que de gentem
-^
nobilem
^^
repperiret totusque humiliare cona-

uiro
2
suscipetur
^
prelium
^
suspensa
^
prelium

facitis
'
prelio
s
chetlieros
9
certaminis
i
die
i'
festo
-'
Meroi)eus
'^
prelium
'*
placitum
^^
cetcros
i
Clo-
tharii
17
honore
i
Merobeus
^^
Clotliarii
^o
capitur
21
clotharii
^-
prelio
2^
uictur
-''
domus
'-5
gente
-^
nohili.
1-2G
bat
*
ut nullus repperiretur qui gratum quem adriperat potuisset
adsumere
;
haec his et alies nimia sagatitate uexatus maximae cunctos
(f. 133, v.) in regno Burgundiae locratus est inimicus. Gum Brune-
childis nepotem suum Teudericum intgra adsiduetate nonerit
-
ut
5 contra Teudebertum mouerit exercitum, dicens quasi Teudebertus
non esset filius Childeberti nisi cuiusdam ortolanum
'
;
et Prota-
dius ipsoque consilio adsistens tandem iusso Teuderici mouetur
exercitus. Quod cum loco nomen Caratiaco Teudericus cum exercito
castrametasse
\
ortabatur a leudibus suis ut cum Tbeudeberto pacem
10 iniret. Protadius singulos ortabatur utprilium
^
committeretur. Teu-
debertus nec procul exinde cum exercito resedebat. Tune omnes
exercitus Teuderici inuenta occasione supra Protagio inruunt, dicen-
tes melius esse uno
*'
hominem moriturum quam totum exercitum
in periculum missum. Protadius in tenturio Teuderici rgis cum
if) Petro archyatro tabulam ludens sedebat cum eum undique iam exer-
citus circumdasset, et Teudericum leudis suae tenebant, ne illuc ad-
grederit, misit Yncelenum ut snae iussionis uerbum nunciaret exer-
citum ut se de insidias Protadiae remouerint. Yncilenus protinus
ad exercitum (f. 134.) nuncians dixit : Sic iobet domnus Theudericus
r?o ut interficiatur Protadius. Inruentes super eum tenturium rgis gla-
dio undique incidentis Protadium interficiunt. Teudericus confusus
et coactus cum fratri Teudeberto pacem iniuit et inlesus uterque
exercitus reuertit
'
ad propriis sedibus post discessum Protadiae.
XXYIII. Anno XI regni Teuderici subrogatnr maior domus Clandius
0.5 gnre Romanus, bomo prudens, iocundus in faliolis, strenuus in cunc-
tis, pacienciae deditus, plenitudinem consiliae
^
babundans, litterum

ernditus, fide plenus, amiciciam cum omnibus sectans, priorum exem-
plametuens, lenem se etpacientem buiusgradiascensus ostendit. Sed
hoctantum inpedimentum babebatquod saginam
*"
esset corpore ad-
5n grauatus. Anno xii regni Teuderici Yncelenus qui ad mortem Pro-
tadiae insidiose fnerat locutns instigante Brunecbilde pede trunca-
tum, de relius expoliatus ad reuillitatem perductus est.
XXYIIII. Yulfos patricius idemque Brunccbilde instigante consilio
qui mortem Protadiae consenseral Fanriniaco uilla iobente Teuderico
:,") occidetur, (f. 13'j., v".) et in patriciatum eius Ricomeris Romano gene-
ris subrogatur. Eodem anuo natus est de concupina Teuderici filius
'
conabatnr -'moneret
'
ortolani
*
castramotasset
-
prcliuiu
"^
imuin
"
reuortitur
8
consilii
''
litleris
'*'
sagina.
137
nomen
'
Meroeus
-
quem Glotharius de sancto lauacro suscepit.
XXX. Eodem anno Teudericus Aridium episcopum Lugduuinsem,
Rocconem et AEborinum comestaboli ad Bettericum regem Spaniae
direxit, qui exinde Ermenberta
'
filia
''
eius Teuderico matrimouio
5 sociandain adduceriut \ Ibique datis sacramentis ut a Teudericum ne
umquam a regno degradatur
\
ipsamque accipiunt et Teuderico Cabil-
lonno prsentant, quem
'
ille gaudens diligenter suscepit. Eadem fac-
tionem auiae suae Brunecbilde uirile coitum non cognouit. lustigau-
tibus uerbis Brunecbilde aua
^
et Teudilane germana efficetur odiosa.
10 Post anni circulum Theudericus Ermeubergam expoliatam a thiusau-
ris
^
Spaniam retransmisit.
XXXI. Bettericus haec indignans legationem ad Glothario
'"
direxit, legatus
'^
Glothario cum Betterici ad Teudebertum per-
rexit. Iterum Teudeberti legati cum Glothario et Betterico lega-
i5 taries ad Agonem regem AEtaliae accesserunt et unianimiter hii
quattuor rgis cum exercitum (f. 13o.) undique super Theudericum
inruerint
^-,
regnum eius auferrint ^\
et eum morte damnarint
*',
eo quod tantam de ipso reuerentiam ducebant. Legatus uero
Gothorum euicto nauale de AEtaliam per mare Spaniam reuertitur.
20 Sed haec consilius
^^
diuino noto
^'^
non sortitur effectum quod
cum Theuderico conpertum fuisset fortissime ab eodem dispicetur.
XXXII. Eo anno Teudericus consilio Aridio episcopo Lugduninse
perfedum utens et persuasum auae suae Brunecbilde sanctum Desi-
derium de exilium egressum lapidare precipit
;
ad cuius sepulcrum
25 mirae uirtutes a diae transitus sui Dominus intgra adsiduaetate os-
tendere dignatur, per quod credendum est pro hoc malum gestum
regnum Theuderici et filiis suis
'^
fuisse distructum.
XXXIII. Eo anno mortuo Betterico Sisebodus Spaniae successit in re-
gno, uir sapiens et in totam Spaniam laudabelis ualde pietate plenisse-
jo mus, nam et aduersus manum publecam fortiter demicauit,prouinciam
Gantabriam Gothorum regno subaegit quam aliquando Franci posse-
derant. Dux Francio nomen qui Gantabriam in tempore Francorum
egerat ^\ tributa Francorum regibus multo tempore impleuerat, sed
cum
*^
parte imperiae fuerat (f.l3o,Y".) Gantabria reuocata a Gothis ut
35
super legetur
-
preoccupatur, et plures ciuitates ab imperio romano
Sisebodus
-'
litore maris abstulit et usquc fundamentum destruxit
1
nomene 2
Merobeus
^
Ermenbertatii
^
filiani
^
acducerent
^
degradaretur
'
quam
''
auia
^
thensauris

clothariuin

legatos
'2
iaruerent
i^
auforrcnt
^^
danmarent
1^
consilium
is
nutii
'"
malo gestum-flliorum eius
'*
subegerat
1^
cuni a
20
legilur
-i
Sisebodus in.
128
Cumque Romani ab exercito Sisebodi trucidarentur, Sisebotus dice-
bat pietate plenus: Eu me misero, cuius tempore tante* sanguis hu-
manae^effusio fietur !
=^
Cuiuscumque
*
potebat
^
occurrere'^ de morte
liberabat. Gonfirmatum est regnum Gothorum in Spaniam per mare
5 litora usque Pareneos
'
montes.
XXXIIII. Ago rex Langobardorum accepit uxorem Grimoaldi et
Gundoaldi germanam, nomen
*
Teudelendae, ex gnre Francorum
quem Cbildebertus habueratdisponsatam. Cum eam consilium
^
Bru-
nechilde postposuisset, Gundoaldus cum omnibus rbus secum ger-
10
manam Teudelende in AEtaliam transtulit et Teudelindae matrimo-
nium Agonem" tradedit. Gundoaldus de gentenobile** Langobardorum
accepit uxorem de qua duos filiushabuit bis nominibus Gundeberto**
et Ghairiberto
^\
Ago rex liUus Autbario rege
''
de Tbeudelindem
habuit filium nomen
*^
Adoaldo et fdiam nomen
^'^
Gundoberga. Dum
i5 Gundoald a Langobardis nimium dilegeretur factione Agone rgi et
Teudelindae cum ipsumiam (f. 136.) zelum tenerint
"
ubi ad uen-
trem purgandum in faldaone sedebat saggilta saucius moritur.
XXXV. Anno xiii regni Teuderici cum TbeudebertusBilichildem ha-
bebat uxorem quam Brunecbildis a neguciatoribusmercauerat et esset
20
Bilichildis utilis, et a cunctin
*^
Austransiis
"
uehementer diligeretur,
simplicitatem Teudeberti honeste conportans, nihil se menorem a
Brunechilde esse censirit, sed sepius per legatus Brunecbilde dispi-
cirit
"
dum ab ipsa increpabatur quodancilla Brunecbilde fuisset, tan-
dem bis et aliis uerbis legatis discurrentibus ab inuicem uexarentur
2 5 placetus inter Colerinse et Sointense fiaetur, ut bas duas reginas
pro pacem
**
inter Teudericum et Teudebertum coniungerint
--
con-
loquendum
;
sed Bilicbildis consilio Austrasiis inibi uenire distulit.
XXXYI.Anno xini regni Teuderici bcatus
"
Columbanus-* creuerat
iam parsim
"^^
fama is
-"
ciuitatis
-'
suae
'-*
in uniuersas Gallias uel Ger-
5o
maniae prouincias eratque omnium rimore
-^
laudabilis,omnium cultu
uenerabelis in tantum ut Teudericus rex ad eum saope Lossouuio
^'^
uenerit
"
et oralionum suarum suffragio omni cum humilitate pos-
cerit
^^
Ad quem saepissimae cum uenerit
^^
coepit uir Dci eum incre-
pare quur concubmarum (f. 13G,
\.) adulteriis miscoretur, et non po-
*
tantus
*
hunianus
^
effunditur^cnicumque^ potuisset

succnrrere "' Paereneos
8
nomene-cniain
^
consilio
<>
Aponi
i'
nol)ili
^-
Gundebertns
'^
Cliairiberlns
'*
rgis
15
nomen
*'^
noinone
^"^
toiieiviit
"*
ciinclis
'^
Austrasiis
-^*
(iis|MCoret
-'
pace
"
coniungerenl
23
iipali
"
CoUimliani
-'"
passim
-^
liis
*'
ciuitatibus
-^
suae
exponctu.
-'
runiore
^^
Lossonium
^'
uenirot
^-
posceret
^^
uonirci.
129
cius legetimi coniugii solamina frueretur, ut regales prolex
^
ex hono-
rabilem
^
reginam
^
prodiret, et non poeiiis ex lupinaribiis iiideretur
emergi. Cumque iam ad uiri Dei imperium rgis sermo obtempera-
ret et se omnibus inlicetis secregare responderet, mentem Brune-
5 childis auiaesecundae ut erat Zezebelis antiquus anguis adiit, eamque
contra uirum Dei stimulatam superbiae aculeo excitt, quia cerneret
uiro Dei Theudericum oboedire. Verebatur enim ne si abiectis concu-
bines reginam aulae perfecisset dignitates atque bonoris sui modum
amputasset. Euenit ergo ut quadam die beatus Golumbanus ad Brune-
10 childem uenerit
\
erat enim tune apud Brocariacum uilla, cumque iila
eum in aula
^
uenire cerniret flios Teuderici quos de adulterinis
permixlionibus habebat ad uirum Dei adducit, quos cum uedisset
sciscitatur quid sibi uellent. Gui Brunecbildis ait : Rgis sunt filii, tu
eos benedictione robora. At ille : Nequaquam, inquid, istos regalia
i5 sceptra suscepturus scias, de lupinaribus emerserunt. Illa furens
paruolus abire iobet ^ Egrediens uir Dei regiam aulam dum iimitem
transiiiret fragor ex terrorem
'
incussit nec tamen miserae (f. 137.)
feminae fororem
*
conpescuit, paratque deinde insidias molire. Yici-
nus monastirii
''
per nuncius imperat ut nulli eorum extra monas-
20 terii terunos iter pandatur neque receptacula monacbis eius uel
quelibet subsidia tribuantur. Cernens beatus Golumbanus regios
animos aduersum se permotus ad eos properat, et suis monitis mi-
serat pertenaciae intentu frangat. Erat enim tune temporis apud Spin-
siam uillam publecam; quo
^
cum iam sol
*^
occumbentem
^^
uenisse-
25 rgi nunciant uirum Dei inibi nec, esset rgis domibus metare uellit.
Tune Teudericus ait, melius esse uirum Dei oportunis subsidiis hono-
rare quaniDominum ex seruorumeius offensam ad iragundiam prouo
care; iobet ergo i-egio cultu oportuna parare Deique famolo dirigi. Ita-
queuenerunt et iuxta imperium rgis oblataolerunt. Que cum uidisset
3o dapes etpocula cultu regio admenistrata
"
inquirit quid sibi de ista
**
uellint. Aient ille^^ : Tibi a rege fore directa. Abuminatus ea ait ; Scri-
ptum est:Muiiera impiorum reprobat altissemus.Non enim dignum est
ut famolorum Dei ora cibis eius polluantur qui non solum suis uerum
etiam aliorum habitaculis famulis Dei aditura deniget. Et his dicta
"
55 uasculaomnia (f. 137, v\) in frustra disrupta sunt, uinaque acsicera
solo diffusa, ceteraque scparatim dispersam
'^.
Pauifacli menistri rei
'
proies
2
honorabili
^
regina
'^
ueniret
'
aiilani
"^
iubet
'
terrore
"*
furorein
J
inouasterii
'
quod
^i
sole
i-
occumbente
''
administrata
**
istis
'^
illi
'*'
dictis
^"^
dispersa.
FUKDKGAIRi:. i*
130
geste causam rgi nunciant. Illi
'
pauore perculsus cumauia delucolo
ad uirum Dei properant, precaiilur de cuininisso ueniarn, se in post-
modum emendare pollicentur. Hispacataspromissis ad monasterium
rediit, sed polliciti uadaeinonii iiira non diu seriiata uiolanlur; exer-
5 cciitur miseiiarum incriineiila, soliloque a rege adulteria patraiilur.
Quae audita beatus Columbaiius litleras ad eum uerberibiis plenas
direxit, comminaturque excomunicalionem, si emendare dilalando
non uellit. Ad baec rursum permuta
-
Brunecbildis rgis animum
aduersum Golumljanum excitt, omnique conatu perturbare intendit,
10 oraturque proceris \auligas,optamatis* omnes, ut rgis animum con-
tra uerum
^
Dei perturbarint^,episcopusque
'
sollicitareadgresssa et de
eius religione detrabendo, et statira regulae quam suis custodienda
monachis indederat macularet. Obtemprantes igitur auli^regiae per-
suasionibus misre reginae rgis animum contra uerum Dei pertur-
iT) bant, cogentes ut accideret liac religione (f.
138.)
probaret abactus.
Itaque rex ad uirum Dei Lussouium uenit, conquestusque cum eo cur
ab conprouincialibus moribus discisceret, et inter septa secretiora om-
nibus cliristianis aditus non pateret. Beatus itaque Columbanus, ut
erat audax atque animo uegens, talibus obicienti rgi respondit se
20 consuetudinem non habere ut secularium hominum et relegioni alie-
nis famulorum Dei babitationes'pandant introitum
;
se et oportuna ap-
taque loca ad lioc liabere parata quo omnium bospitum adueutus sus-
cipiatur. Ad baec rex : Si, inquid, largilatis nostre munera et sola-
menis supplimentum capere cupis, omnibus in locis omnium patebit
j^-
introilus. Vir Dei respondit : Si quod nunc usque sub regulare
^
disciplinas abenis constrictuni fuit uiolare couaris, nec tuis muneri-
bus nec quibusquae subsidiis me fore ad te sustentaturum, et si hanc
ob causam tu hoc in loco uenisti ut seruorum Dei caenubia distruas et
regularem disciplinam macules, cilo tuum regnum funditus ruiturum
7,(, et cum omni propaginae regia dimersurum.Quod postea rei probabit
euentus. lam enim timerario conatu rex refecturium ingressus fuc-
rat,bis ergo terrilus dictis foris celer rptt, (f. 138, v^) Diris*" post
baec uir ''Dei iucrepalionibus rex urguelur, contraque Teudericus ait:
Marlirii coronam a me tibi inlaturam speras, non esse tantae demen-
05 ciae,ut hoc tantuiii patrarel scelus,sed pociores consiliis eageret uti-
lia'^paralnrum, ut qui ab omnium saecularium mores discescat quo
uenerit,ea uia repetare studeat. Auligum simul consona uoce uotapro-
*
111e
2
permuta
^
procores
*
optiinatos
^
uirum
^
piMiurkirent
'
opiscoposque
'
aule
'>
regulari
'o
duris
"
uirl
-
utoiia.
131
rumpunt se liabere non uelle his in locis qui omnibus
nonsocietur.
Ad haec beatus Golumbanus se dicil de cinubii sepla
'
non egressurum
nisi uiolenter abtrahatur'. Discessit ergo rex, relinquens uirum
quendam
procerem nomen
'
Baudulfum, his enim cum remansisset
5 uirum Dei a monasterio pellet, et poenes Vesoncionem oppidum ad
exulandum perducit quoadusque ex eo regali sentencia quod uoluis-
set decerneret. Post haec uir Dei cernens quod nullis costudiis an-
geretur a nulloque molestiam ferret, uidebant enim omnes in eum
Dei uirtutem
flagrare ideoque omnes ab eius iniuriis secregabantur
lo
ne socii culparum forent; ascendit ergo dominica die in uerticem
ardui cacuminis
montis.illius,ita enim situs urbis habetur cum domo-
rum densitas in diffuso (f. i38 bis.) latere procliui montis sitasit pro-
rumpint' ardua in sublimibus cacuminibus qui undique abscisi flu-
minis Douae alueo uallante nullatenus commeantibus uiam pandit,
i5 ibique usquead mediam diem expectatsi aliqui iterad monasterium
reuertendiprohibeat, et cum nullus contrarius existeret ipse per me-
diam urbem cum suis ad monasterium regreditur. Quo audito Bru-
nechildis ac Theudericus quod scilicet ab exilio reuertisset atrocio-
rebus irae aculeis stimulantur
;
iubent Bertharium comitem attencius
20 perquirendum uirorum cum presidio simulque et Baudulfum quem
superius direxerat destinarunt.Quo cum uenissent, beatum Golumba-
num in eclesia posetum sallentioque ac oralione deditum cum omni
congregatione fratrum
repperiuut,sicque uirum Dei adlocuntur: Yir
Dei, precamur ut tam regiis quam etiam nostris oboedias preceptis,
25 egressusque eo itenerequo primum his aduentasti in locis.

At ille :
Non enim, inquid, reor placere conditore
'
semul
"
natali solo ob
Christi timorem relecto
'
dinuo repedare. Gumque nullatenus cerne-
ret sibi uirum Dei obaudire, relictis
(luibusdam quibus ferocia ^^nim^
forcior inerat (f. 138 bis,
y\) Bertharius abscessit.Hii uero qui remau-
5o
serant uirum Dei hortantur ut illis misereatur qui ad taie opus pa-
trandum infeliciter fuerant relicti, eorumque periculo consoleret qui
si eum uiolenter non abstraherent mortis eos pericolum incurrere.
At ille se ait iam saepius testatum esse nisi uim
^
abstraheretur
se non discessurum. Illi gemino uallati periculo undique urguenti
55 formidinae palleum quo indutus erat adtingunt,alii genibus prouoluti
cum lacrimis precanlui' ulpro tanti sceleiis culpam
^^
illis iguosceret,
qui non suis desideriis sed regiis obtemperarent preceptis.Videns ita-
1 septis
-
abstrahatur ^
nonione
'
prorumpunt
^
conditori "^semel
"
relicto
^
fero-
citas
3
ui
1'^
culpa.
i:iL'
que uir Dei pericolorum fore si suae seuiretate saiisfaceret, cuin
omni eiulatu acque
^
maerore egreditur depotatis custodibus qui
quousque ditionis suae regno pelleretur non eum relinquerintMnter
quos primus Ragunumdos
^
erat qui eum Namotis usque perduxit;
5 sicque a regno Theuderici expulsus iterum Hibeniiani' insulam re-
pedare disposuit, sed ut nulli paenitus iter gradienduni fit pontificius
nisi perniissum altissimi, ipsi
*
uero sanctus Italiam expetens mo-
nasterium in loco nomen Bobio
''
illuc construens sancte conuersa-
tionis (f.
139.)
plenus dierum migrt ad Cbristum.
lo XXXVII. Anno XV regni Theuderici eum Alesaciones ubi fuerat
enutritus preceptum patris sui Childeberti teuebat a Theudeberto
rito
"^
barbaro peruadetur. Vnde placetus inter his
'
duos rgis, ui
Francorum iudicio finiretur Saloissa Castro instituunt,ibique Theude-
ricus eum escaritus
^
utrumque dece milia accessit
;
Theudebertus
i5 uero eum magno exercito Auslrasiorum inibi prilium
^
uellens
"
committendum adgreditur. Quod eum undique Theudericus ab exer-
citum
"
Theudeberti circumdaretur, quoaclus alque conpulsus Theu-
dericus timor perterritus per paclionis uinculuni Alsatius ad parte
Theudeberti frmauit, etiametSuggentensis et Turensis et Gampaneu-
20 sis, quos saepius repetibat, idemque amisisse uisus est. Regressi uter-
quead
^^
sidebus^^ propriis bis diebus et Alamanni in pago Auenticense
ultraiorano iiostililer ingressi sunt, ipsoque
^''
pago predantes Abbele-
nus et Herpinus comitis eum citeris
^^
de ipso pago comitebus eum
exercito^' pergunt obuiam Alamanuis.Vtertiue falange Vuangas iungunt
25 ad prilium
^',
Alamanni Tiansiorauus superant, pluretate eorum gladio
trucedant et prosternunt, (f. 139, v.) maximam partem territurio
*^
Auenticense incendio concremant, plurum
'^
nominum
-"
hominum
eximlein captiuitate-^ duxerunt, reuersiquecumpredam^perguntad
propriam. Theudericus bas iniurias deii;:eps intgra adsiduetate
3o consilium iniebat quo pacto Theudebertum potuisset oppremere. Eo
anno Bilechildis-^a Teudeberlo inlerlecitur-*. Theudebertus puella"
nomen Teudechilde acccpit uxorc^n. Anno xv Theuderici legationem
ad Ghlothario
'^
diregit, indecaus
"
se contra Theudebertum, eo quod
suos
-^
frater non esset, liosliliter uellc adgredere, Ghlolharius in so-
55 laliam Tiieudeberli non esse, (^ocalum Denteleniquem contra Theu-
' iique ~
relinqnorcnt
''
Ratjumumlu..

ipse
^
noineiie Bobium
'
ritu
'^
hos
^
escaritos
"
preliuiu
''^
iioU-ns
"
oxrcitu ^-lu] expovcliti'. ''sodobus
**
iiisuinque
'^
ceteris
"^
exercitu
*'
ijrelir.n,
'
leniturii
'
pluriiaum
-'^
niinium
-'
captiuitalem
3-
preda
23
Belcchildis
-''
interlicitur^j pucUaiu 'Cblothariuiii
-'
iiidicaiis
-'
suus.
133
deberto cassauerat, si Tlieudericus
Tlieudebertumsuperabat,Clilotha-
riiis super memorato Denteleno docato
^
suae dicione receperit ^;
banc coniienenciam a Theudericum et Gblotharium legatus
^
inter-
currentes firmatani, Theudericus mouit exercitnm.
f)
XXXYIII. Anno xyii regni sui Lingonas de uniuersas
*
regni sui
prouincias mense madio exercitus adunatur, dirigensque per Ande-
laum Nasio castra ceptum, Tollo ciuitae perrexit et cepit. Ibique
Tbeudebertus cum Austrasiorum exercitnm
^
obuiam pergens Tolleu-
sem (f. 140.) campaniam confligunt certamine. Tbeudericus superat
10 Teudebertum eiusque exercitnm prostranit
;
caesa sunt
"^
exercitus
eodem prilio
^
nimia mnltitndo nirorum fortinm. Tbeudebertus terga
uertens per territurio ^Mittensem ueniens, transito Yosago Coloniam
fugaciter peruenit. Tbeudericus post tergum cum exercitnm inse-
quens beaios et apostolicos uir Lesio, Mogancensis
"
urbis episcopus,
i5 diligens utilelatem Tbeuderici et odens stulticiam Tbeudeberti, ad
Theuderico
"
ueniens dixit : Quod coepisti perfice, satis te uteliter
"
oportet buins rei^causam expelire.Rustica fabula dicetur*-, lopus
*^
as-
cendisset inmontem et cum filiae'^ suae'^iam uenare coepissent eos ad
sein monte uocat dicens : Quamionge ocolus uester^'^inunamquem-
20 que
^'
parte uidere preualet non liabetis amicus nisi paucus qui
^^
nes-
tro gnre sunt.Perfecite quod coepistis. Tbeudericus cum exercitnm
''Ardinnam transiensTbolbeacoperuenit. Tbeudebertus cum Saxonis
Thoringus uel ceteras gentes que de ultra Renum uel undique
po-
tuerat adunare contra Tbeudericum Tbolbiaco perrexit, ibique dinuo
25 commissum est prilium ^^.Fertur a Francornni ceterasque gentes
^*
ab
antiquito sic forte
--
nec aliquando (f. 140, v".) fuisse prilium
^^
con-
ceptum, ibique tantae estrages
-*
ab uterque exercitus
-'
facta
est
ubi falange ingresso certamenis
-'^
contra se priliabant
-",
cadauera
occisorunt undique non haberint
^^
ubi in clinis iacerint -^
sed stabant
."^o mortui inter citerorum
^^
cadauera stricti quasi uiuentes.Sed Domino
prcdente iterum Teudericus Tbeudebertum superat, et a Tolbiaco
usque Golonia
^*
exercitus Tbeudeberti gladio trucedatus. Per loca
oram
^^
terre coperuit ^^ ipsoque die Golonia
^''
perrexit, omnes thyn-
saurus Tbeudeberti inibi recopit. Dirigensque Tbeudericus ultra Re-
35 num post tergum Tbeudeberti Bertbarium cobicularium, qui cliligen-
1
docatum
-
recirei"Pt
^
legati
'*
nniuersis
'
excroitu
'^
est
^
prelio
^
territuriuni
5
Wagancensis
i"
Tlifiidericuin
"
ufiliter
12
dicitur^' lupus
'
filial
**
suai
'8
uestros
*''
quaiiique
1*
qui de
i'
exercitu
20
preliuni
-'
cetorisquc ;:,ontibus
-2
fortiier
23
prellum
2*
stiages
25
exercitu
26
certainene
-''
preliabant t
2s
ha-
herent
23
iacerent
^^
ceterorum
3*
Coloniam
^-
ora
^3
cooperuit
^^
Coloniam.
134
ter Theudebertum insequens, cum iain cum paucis fugiret
Theudebertum captum Bertliarius Coloniam conspectum
*
Theude-
rici prsentt exbibeluni -uestis
''
regalibus. Theudebertus expoliatus
equosque
*
eius cum estratiira regia haec
^
totumque
^
Bertharium
'
5 a Theuderico concedeturMheudebertus uinctus Cabylonno distinatur.
Filiuseius nomen^ Merouius ^"pariiolus iusso Tlieuderici adprehensus
a quidam
*'
per pede
^-
adpetram percutitur, caelebrum*' eius capite
aeruptum amisit spiritum.Chlotharius docatum Denteleno
^^
(f. 141.)
secundum conuenentiam Theuderici integro
*'
suae dicione redegit.
10 Ob quam rem Theudericus cum iam totum Auster
**
dominarit nimia
indiguatioue commotus contra Chlotbarium exercitum. Anno xviii
regni sui de Auster
^'
et Burdias
*^
mouere precepit legationem prius
dirigens ut se
^^
Gblotharius de iam dicto docato Dentelenoe
^^
omni-
modis remouerit, alioquin nouerit^' se exercitum Tbeuderici undique
1 5 regnum Ghiotharium " impleturum.Quo
*^
uerbo quem legati nunciant
probauit euentus.
XXXVIIII. Ipso quoque anuo iam exercitus contra Gblotharium
adgredebat^Theudericus Mettis profluuium
^^
uentris moritur; exerci-
tus protinus redit ad
-^
propriis sedebus. Brunechildis cumfilius Teu-
20 derici quattuor Sigybertum, Ghildebertum, Gorbum et Meroeum
-'=
Mettis resedens, Sigybertum in regnum palris instituere nitens.
XL.Ghlotharius factione Arnulfo
'^'
et Pippino
-^
uel citeris "procere-
bus Auster ingreditur, cumque Antonnaco ascessisset
^'-
et Brunechil-
dis cu'u tiliis Theuderici Yurmacia resederet, legatus
^'
nomenibus
"^
25 Ghadoindo et Herpone ad Gblotharium direxit, contestans eiut se de
regno Theuderici quem
^^
fdiis reliquerat
^^
remouerit
^^
Gblotharius
(f. 141, Y.) respondebat et per suos legatus
^*
Brunechilde mandabat
iudicio Francorum eleclorum quicquid prcdente Domino a Francis
inter eosdem iudicabatur poUicetur
^'
esset implere. Brunechildis Si-
5o gybertum seniorem lllium Theuderici in Thoringia dirige! '^
a
'"
quem Vuarnariuin maiorem domus et Alboenuin cum citeris
'"
pro-
cerebus
destinauit gentesque ultra Renum adtraherint qualiter Ghlo-
thario potuissent resistere. Post terguni indiculum direxit ut Alboe-
135
nus cum citeris
*
Vuarnacharium interfecerit
-
eo quod se in regno
^
Ghlothariae
*
uellet transferre.Quod indiculo relecto All)uenus derup-
tum proiecit in terra
^
iniientus est a pueroYuarnachariae, super ta-
bulam caeram linitam dinuo ipsi soledatur. Quo indicolo relecto
5 Yuarnacharius cernens se uitae perico'um liabere deinceps uelie-
menter cogitare coepit quo pacto fllii Tlieuderici opprimerentur et
regnum Ghlotliariae

aelegerit. Gentes que illis adtraclae fuerant
consilio secreto desolatio Brunechilde et filiorum Theuderici procul
fecit adesse, exinde regressi cum Brunechilde et fdios
^
Teuderici
10 Burgundias adpetunt missos per uniuerso
^
Auster
^
discurrentes
*
exercitummouere (f. ri2.) nitebantur.
XLI. Burgundae faronis uero
"
tam episcopi quam citeri
*^
eu dis timentis Brunechildem et odium in eam liabentes
*^
Yuar-
nachario consilium inientes tractabant ut neque unus ex filiis
i5 Theuderici euaderet, sed eos totus oppressus Brunechilde dlirent
et regnum Ghlothariae
**
expetirent, quod proljauit euentus. Gunique
iusso Brunechilde et Sigyberto
''
fdio Theuderici exercitus de Bur-
gundia et Auster
^^
contra Ghlothario
'^
adgrederetur.
XLII. Yeniensque Sigybortus in Gampania territuriae Gatalauninsis
20 super fluuium Axsoma, ibique Ghlotharius obuiam cum exercito
uenit, multus iam de Austrasius secum habens factione Yuarnacha-
riae
**
maioremdomus sic iam olim "tractauerat consencientibus Ale-
theo patricio, Roccone, Sigoaldo et Teudilanae ducibus. Gumque in
congresso certamine debuissent cum exercitum confligere priusquam
a5 prlia ^'' rcpiss it signa dantis exercitus Sig} berti terga uertensre
dit
^'
adpropriis sedibus. Ghlotharius paulatim ut
--
conuinerat
"
pos
tergum cum exercitum
^^
sequens usque Ararem Sauconnani-^fluuium
peruenit. Gaptis filiis Theuderici trs
^^
Sigiberto, Gorbo et Meroeo
"
quem ipse de fontes excipit -\ Ghildebertus fugaciter ascendens nec
3o umquam postea fuit reuersus. (f. i'-2,\\) Austrasiorum exercitus in-
lesus reuertit ad "propriis sedibus; factionemYuarnachariae
^
maioris
domuscum reliquis maxime totis procerebus de regnum Burgundiae
Brunechildis ad Erpone comestaboli de pago ultraiorano ex uilla Or-
bauna cum Theudilanae germana Theuderici producitur et Ghlothario
35 Rionaua uico super Vincenna fluuiopresentatur.Sigybertus et Gorbus
'
ceteris
-
interficerent
'
regnum
' Chlothariai

terram
"^
Clilothariai
'
filiis
8
iiiiinersos ^Austraciiis
'"
curreiites
'
Rurgundioiiis uero'- ceteri
i'
liabontes
cum'* Clilothariai
'5
sigyborti
"
Austris
'''
Clilotliarium
i
Vnarnacharini '"ollim
20
prclia
21
rediit propVlis
-^
ut ois
23
conueiiorat
2a
rxorcitu
2:.
Saonnam
2
tribus
"
Meroueo
"
excopit
^^
ad exponctii.
3"
Vuarnachariai.
136
riliiis^Thcuderici iusso Glothariac
^
interfecli sunt. Meroeus^secrecius
iusso Ghlothariae
*
in Neptrico perducetur %eodem amplectensamore
quod ipso de sancto excepisset lauacrum,
'^
Ingobode graffonc com-
mendatur, ubi plures post annos iiixit. Clotharius cum Bruuechildis
5 suiim
^
presenlatur conspectum
"
et odium contra ipsam nimium
haberit
^,
repotans
^^
ei eo quod dece
^'
reges Francorum per ipsam
interfecti fuissent, id est Sigybertus, et Meroeus ^^
et genitor sucs
Cbilpericus,Theudebertus et filius suos
"
Ghlotharius,item Meroeus
**
filius Chlotbarlae,Theudericus et eiusdem fdiae
^''
trs qui ad presens
lo estincti farant, per triduo eam diuersis tormentis adfectam iobet-
que
*^
eam prius camillum *'per omne
*^
exercito
*'
sedentemperduce-
re,post baec comam capilis unum pcdem(f.l43.)et brachium ad uecio-
sisseraum
-"
aequum caudam legare, ibique calcibus et uelocilate cur-
sus membratim disrumpetur **.Vuarnacharius in regnum Burgundiae
i5 substituetur maior domi -^ sacramentum
^^
a Cblotbarium
-'*
accep-
tum
-^
ne umquam uitae suae temporebus detradaretur
-^;
in Auster
^'
Rado idemqueboc gradum bonoris adsumpsit.Firmatum est omnem
*-
regnum Francorum sicut apriorem
^'
Cblotbarium
^
fuerat domina-
tum,cunctis tblnsaurls'' diclone.Cblotbarlae^- lunloris sublecltur,quod
20 fliciter post se decem annis tenult pacem babeus cum uniuersas
"
gentes
^*
uicinas ^Mste Cblotbarius fuitpatlenciae deditus,lltterum
"^^
eruditus, timens Deum, ecclesiarum et sacerdotum magnus mune-
ratur, pauperlbus aelymosinam tribuens, l^enignum se omnibus et
pietatem
^'
plnum ostendcns,uenacionem ferarum nimium adsiduae
25 utens et posttremum mulierumetpuellarumsuggestionibus nimium
annuens, ob boc quidem blaspbematur a loudibus.
XLIII, Cum anno xxx regni^sui in Burgundia et Auster regnum are-
puisset, Herpone duci
"*
gnre Franco
^'
locum Eudilanae in page
ultraiorano inslituit, qui dum pacem in ipso pago uebementer arri-
:^n puisset sectari malorum nugacitate
'*"
reprimens, ab ipsis pagensibus
insligan e (f. 143, v'\) parte aduersa consilio Aletbeo
*'
patricio
*^
et
Leudemundo
"
episcopo
**
et Herpino
*^
comit *^ per rebellionisau-
datiam Herpo duxintGrfiretur.Gblolbariuscoin
*'
in Alefacius
'**
uilla
'
lilii
-
Clotliariai
'
Meroueiis

Chlotliariai
^
perducitur
*
lauacro
'
suo

cons-
pectui
^
liaherel
i"
repufaus
'i
decem
-
Meroueus
'^
snus
<*
Moroueus
i^
liliai
>'*
iuhetque
'
camellum
'
oiimeni
i*"
exprciluiii
-*
uiciosissoimiin
-*
disrumpe-
rotur
-
(lomus
-^
sacramento
-*
Clilotliario^' accepto
-'*
dei,M-alieretur
-'
Anstrea
^
oinue
23
priore
^o
Clilothario
^'
lliensaiiris
^'-
Chlotliariai
-'
' imiu-Tsis
'*
gen-
lihiis
^^
uicinis
^'i
Htteris
2"
pietate
"^
duce
-'^
Francos
"
ini',Moilateiu
*'
Alelliei
'2
palricii
'
Leudeniundi
*^
episcopi
*5
neipi:ii
*^
coiuiti^
*'
ciiiii
*^
Alesacios.
137
Marolegia cuinomento
*
cum Bertethrudae regina accesserat, pa-
cem insectans multus
^
iniqui
"
agentes gladio triicidarit \
XLIIII. Leudemundus qiiidem episcopus Seduninsis ad Bertetrudem
reginam ueniens sigriciiis consilio Alctlieo patricio iierba ignominiosa
5 dixit, quod Chlotharius eodem anno omiiimodis migraret de seculo,
ut thiusauris quantum potebat secretissemc ad Sidonissuam ciuilatem
transferrit
%
eo quod esset locum
*'
tutissimum
",
Aletheos esset
paratus suam relinquens uxoremBettethrudem reginam acceperit eo
quod esset regio gnre de Burgundionibus, ipse post Cblotharium
10 possit regnum adsumere. Regina Bertetrudis cum baec audisset ue-
reus neueritatem subsisterit
**
lacrimas prorumpens al)iit in cobicu-
lum. Leudemundus ceruens se buiuscemodi uerbis habere pericu-
lum fugaciter per nocte

Sedunis perrexit, exinde latante
"
fuga
Lussouio
"
ad donino
^-
Austasio
*^
abbatem peruenit. Post haec ab
i5 ipso abbati cum domno Gblotbario bis culpis excusatur ad suam re-
uersus est ciuitatem, Ghlotbarius Masolaco uilla cum procerebus
(f. 144.) resedens Aletbeum ad se uenire precepit; buius consilium
iniquissimum conpertum est, gladium trucidare iussit. Anno xxxni
regni Cblotbariae
'^
Vuarnacharium maioris domus cum uniuersis
20 ponticibus Burgundiae seo et Burgundae faronis Bonogillo uilla ad
se uenire precepit, ibique cunctis illorum iustis peticionibus annuens
preceplionebus roborauit.
XLV. Langobardorum gens quemadmodum tributa duodece milia
soledorum dicione Francorum annis singulis dissoluebantreferam,uel
25 quo ordine duas ciuitates Agusta et Siusio cum terriluriis ad parte
*^
Francorum cassauerant nouabscondam.DefunctoGlep eosnm
^^
prin-
cipe duodecim ducis Langobardorum xn annis sine regibus transe-
gerunt
^'
;
ipsoque tempore sicut superscriptum legitur per loca in
regno Francorum proruperunt, ea presumptione in conposicione
5o Agusta et Siusio ciuitates cum integro illorum territurio et populo
partibus Gunthramni tradiderunt.Post baec legationem ad Mauricio
**
imperatore
*^
dirigunt; bii duodice
-"
ducis
-^
smgulis legatariis desti-
nant paccm et patriocinium imperiae
--
petentes, itemque et alius
-^
legatarius
^''
duodicem
"
ad Guuthramnum et Cbildebertum destinant,
*
cuinoment
*
mnUos
^
inique
'-
trucidauit
^
transferret
^
locus
'^
tutissimus
8
subsisteret
'
noctem
i"
lateiiter
i'
Lussouium
'-
doniiimm
'3
Austasiuni
1^ Clilothaiiai '^
partein
'"^
eorum
i'
transigerunt
**
Mauricium
"
iniperatoreiu
-
dviodiceiii
^i
duces
--
imprial
-''
alios
-*
legatarios
-^
duodecim.
138
utpatrociniumFrancorumetclefensionem(f.l4i, vo^habentesduodece
milia
^
soletlusannissingulis hisduohiis regibus in triliuta implerinl,
iiallem cuinomento Amettegis partebus idemque Guntbramni cas-
santis his legatis ubi plus congruebat patrocinium sibi firmarint
-.
5 Post baec intgra deuocione patrocinium elegunt Francorum. Ncc
mora, post permissum Gunthramni et Ghildeberti Autharium ducem
super se Langobardi sublimant in regnura. Alius Autbarius idemque
dux cum intgre suo docato se dicione imperiae
^
tradedit, ibique
permansit, et Autbarius rex triljuta, quod Langobardi ad parte Franco-
10 rum spondederant, aunis singulis reddedit. Post lus discessum,rilius
eius Age iu regno
*
sublimatur, similiter implisse denuscetur.
Anno xxxnii regni Ciilotbariae
'"
legatus
^
trs nobilis ex gente Lan-
gobardorum Agbyulfus, Pompegius et Gauto ab Agone rgi
'
ad Co-
tbario
^
destinantur petentes ut illa duocede milia
^
soledorum quas
i5 annis singulis Francorum aerariis dissoluebant debuissent cassare,
exhibentes ingeniose secrecius trea milia soledos, quos Yuarnacbarius
millae, Gundelandus millae et Gbucus millae acciperunt
;
Ghlotbario
uero XXXVI milia soledorum insemul (f. 145) exhibebant.Quod consilio
suprascriptis qui occulti exseniati fuerant Cblotbarius ipsa tributa ad
20 parte Langobardorum cassauit, et amiciciam perpetuam cum Lango-
bardis sacramentis et pactis firmauit.
XLYI. Anno xxxv regni Ghlotbariae Bertetrudis regina moritur
quam unico amore Cblotbarius direxerat
*"
et omues leudis bonitate
eius cmentes uebementer amauerant.
25 XLVII. Anno xxxvnii regni Gblothariae **Dagobertum filium suum
consortem regni facit cumque super Austrasius regem instituit,
retinens sibi quod Ardinna et Yosacos uersus Neuster et Burgundia
excludebant.
XLYIII. Anno xl regni Gblotbariae
*-
homo nomen
*^
Samo, natione
3o Francos
**
de pago Senonago, plures secu:n negutiantes adciuit
*%
exercendum negucium in Sclauos coinomento
*'"
Yuinedosperrexil.
Sclauiiam contra Auaris coinomento
"^
Cbunis
'^
et regem eorum Ga-
gano ceperant reuellare. Yuloidi Befiilci Gbunis
*^
fuerant iam ab
antiqaito ut cum Cliuni
*'^
in exercitum contra gentem qualibet ad-
35 grediebant, Chuni
"
pro castra adunatum illorum stabant exercitum,
'
(luodoccm milia
^
firmarcnt
'
iinperiai
*
rpu'imm
''
Ciilotliariai
'
legatos
'
re^e
''Glofiiarituii

(lundecom milia
'<
dilexorat "CliUiliiariai
'-
Clilotliariai
''
iiomeno
'
Fraiicus
'^
adisciiiit
'
cok'iiomento
'"
lluiii
*^
lluiiis
'
'
lluni, etc.
139
Vuinidi uero pugiiabant. Si ad uiucendum preualebant, tune Clmni
predas capiendum adgrediebant
;
sin autem Yuinidi superabantur
(f. 145, \\) Glmnoruni aiixilio fulti uirebus resumebant
;
ideo
Befulci uocabaiitur a Cbiinis eo qiiod diiblicem in congressione
5 certamine uestila
'
priliae facientes aute Chunis
-
precederint. Chuni
aemandum^ annis singulis in Esclauos ueniebant, uxores Sclauomm
et filias eorum strato sumebant, tribula super alias oppressiones
Sclaui Gbunis^ soluebant. Filii Gbunorum quos in uxores Vuinodorum
et filias generauerunt
^
tandem non subferentes maliciam ferre et
10 oppressione
^
Cliunorum doniinacione
'
negantes ut supra memine
^
ceperant reuellare. Cum in exercilo Yuiuidi contra Gliunus
"
fuissent
adgressi Samo negucians quo^" memoraui superius cum ipsos in exer-
cito perrexit, ibique tanta ei fuit utiletas de Gbunis facta u
"
mirum
fuisset et nimia multitudo ex eisgladio Yuinidorum trucidata fuisset.
i5 Yuinidi cmentes utilitatem Samones eum super se eligunt regem,
ubi xxx et v annos regnauit feciliter. Plures prelia contra Gbunis
'^
suo regimini
'^
Yuiuidi iniaeruut suo consilio et utilitate Yuinidi
semper Gbunus superant. Samo xii uxores ex gnre Yuinidorum
babebat de quibus xxii filius
^*
et quindecem filias babuit.
20 XLYIIII. Ipsoque anno xl Cblotbariae
^^
Adloaldus rex Lango-
bardorum, (f. Ii6.) filius Agone rgi, cum patri suo
^^
succos-
sisset in regno ^\ legato
**
Mauricio imperatoris
^^
nomen Eusebio
"-
ingeniose ad se uenientem bnigne suscepit. Inunctus in balneo
nescio quibus ungentes ab ipsi^ Eusebio persuadetur, et post inuncio-
25
nem, necquicquam aliud nisi quod ab Eusebio bortabatur facere non
potebat. Persuasos ab ipso primatis
-^
et nobiliores
^*
cunctis in regno
Langobardorum interfcere ordinarit, eiusdem estinctis se cum omni
gente Langobardorum, imperio traderit
-\
L, Quod cum iam uel duodecem ex eis, nullis culpis extantibus,
3o gladio trucedasset, reliqui cmentes eorum esse uitae pericuhim
Gharoaldum, ducem Taurinensem qui germanam Adloaldo rgi
habebat uxorem, nomen
^^
Gundebergam, omnes seniores et nobilis-
simi Langobardorum gentes uno conspirante consilio, in regnum
elegunt sublimandum. Adloaldus rex uenino auctus interiit. Gba-
35 roaldus statim regnum adripuit. Taro unus ex ducebus Langobardo-
1
ucstita
-
Hiinos
^
afl hiinaiuliiin
'
Hnnis
s
rroneranorant
^
oppressioncm
^
doiiiiiiacioai'ui
*
lueinini
'
Hunos
"
iiui'iii
'*
ni
-
lluiios
'^
rogiiiiiiie
i''
filios
'^
Chlotharii
^^
regis,cuiii patris sui
''
regiiiiiu ' legatuiii
''
iiiipeiatori
2n
nomeue
Eusebium
*i
ipsis primatibus
--
nobilioiibus
2^
traderet
2*
noinene.
140
mm cum agerit Tuscana prouincia, super!)ia elatiis, aduersus Ctia-
roaldo rcgi
^
coeperat rebellnre.
LI. Gundeberga reglna, cum esset pulchra aspecto
^
benigna in
cunctis et piaetatc plenissema, christiana aelimosinis (f. 146, w)
5 larga, praecellcnti bonitatem
^
eius diligebatiir a cunctis, Homo
quidam nomen
''
Adalulfus, ex gnre Langobardorum, cum in aula
palatiae
^
adsiduae obsequium rgis conuersaretur, quadam uicae
ad regiuam ueniens cum in eius staret conspectum, Gundeberga re-
gina, eum sicut et ceteris diligens dixit, honeste staturae Adalulfo
10 fuisse formalum. Ille haec audiens ad Gundebergam secrecius ait
dicens : Formam stratus meae laudare dignasti, stratus tui iobe
*
subiungere.
Illa fortiter denegans, eumque dispiciens in faciem
expuit. Adalulfus cernens se uitae periculum babere ad Charoaldo
regem protinus cocurrit, petens ut sigrecius
'
quod ad suggeren-
i5 dum habebat exponeret. Locum acceptum dixit ad regem: Domina
mea regina tua Gundebarga apud Asonem ducem secrecius tribus
diebus locuta est, ut te uenino interncerit, ipsum coniugatum subli-
mant in regnum.
Cliaroaldus rex, bis mendatiis auditis credens,
Gundobergam in Caumello Castro in unam turrem exilio trudit.
20 Cblotbarius legatus diriens ad Cbaroaldum regem, inquirens qua de
re Gundebergam reginam parentem Francorum bumiliassett
^
ut
exilio retrudisset, Charoaldus bis uerbis mendaciis (f. 147.) quasi
uiretatem
^
subsisterint respondebat. Tune unus ex legataries no-
men
'"
Ansoaldus non quasi inunctum babuisset, sed ex se ad Gha-
25 roaldo dixit : Liberare potebas de ])laspbemeo causam banc. lube
illum hominem, qui huiuscemodi uerba tibi nunliauit, armare et
procdai alius, alius de parte reginae Gundebergae, quique armatus
ad singulare certamine
'^
iudicium Dei bis duobus conlligentibus
cognuscatur, utrum buius culpae repotationes Gundeberga sit inno-
3o xia, an fortasseculpabelis.
Gumqiie baec Cbaroaldo rgi, et omnibus
primatis palatiae suae placuisset, iobet
'-
Adalulfum armatum con-
flictum adir certamine, ut de partae Gundebergae procurrentibus
consubrinis Gundebergam et Aripertum bomo nomen Pitto contra
Adalulfum armatus adgreditur, cunuiuc
confligissent certamine,
55 Adalulfus a Pitlone inlerllcetur. Gundeberga statim de exilio post
anno tercio rgressa sublimatur in regno.
'
regom
-
asiicciu
''
Imnitato
^
ikidkmio

iialatiai
"^
iube 'segrecins^^ Imiiiiliassel
3
ueretatem
'"
noinenc
"
certamin
'^
iuliot.
141
LI. nno xLi Glilothariae
^
rgis cum Dagobertus iam utiliter
regnaril
-
in Auster, quidam ex procerebus de gente nobile, Ayglo-
fingam
^
nomen,
*
Ghrodoaldus in olensam Dagoberti cadens, insti-
gantibiis beatissimo iiero
^
Arnulfo pontiiice (f. 147, W) et Pippiuo
5 maiores domus, seu
*^
et ceteris prioribiis subliniatis, in Auster eo
quod esset ipse Gbrodoaldus rbus pluremis ditatos
^
ceterorum
facultatibus cupiditatis peruasor, superbiae deditus, elatione plenus,
nec qucquam boni in ipso repperiebatur. Curaque Dagobertus ipsum
iam uellet pro suis facinoribus iiilerflcore, Ghrodoaldus ad Ghlotha-
10 rium terga uertit, ut suam cum filio uitam obtenere diguarit. Ghlo-
tharins cum Dagoberlum uidisset, inter ceteris conlocutionibus
Ghrodoaldi uitam praecatur. Dagobertus promittens, si id quod maie
gesserat emendaljat, Ghrodoaldus uitae periculum non baberet, sed
nulla extante niora, cum Gbrodoaldus cum Dagol^erto Treuerus
i5 accessisset, iusso Dagoberli interfectus est, quem Bertharins bomo
Scarponinsis euaginato gladio ad ostium cubiculi capo truncauit.
LUI. Anno xlii regai Ghlothariae
\
Dagobertus cultu regio, et
iusso patris honeste cum leudibus, nec Glippiaco procul Parisius ue-
nit, ibique germanam Sichieldae regina,nomene Gomatrudae, in con-
20 iugium accepit. Transactis nupciis, diae tercio inter Ghlotharium et
filium suum Dagobertum grauis horta fuit intencio, petensquae
(f. 148.) Dagobertus cuncta que ad regnum Austrasiorum pertinebant
suae dicione uelle recipere, quod Ghlotharius uehementer denega-
bat eideni ex hoc nihil uelle concedere Elictis ab bis duobus regibus
35 duodicem Francis ut. Eorum disceptatione haec fmirit
*
intentio,
inter quos et domnus Arnulfus pontifex Mettensis cum reliquis epis-
copis elegitur, et benignissime, ut sua erat sanctitas, inter patrem
et filium pro pacis loquebatur concordia. Tandem a ponteficebus
*"
uel sapientissimis uiris procerebus pater paceficatur cum filio, red-
To
densque ci soledatum quod aspexerat ad regnum Austrasiorum, boc
tantum exinde, quod citra
^*
Ligerem uel Prouinciae partibus situm
erat, suae dicione retenuit.
LIIII. Anno xliii regni Glilothariae
^^
Vuarnacharius maior domi
moritur. Filius eius Godinus animum leuetates inbutus nouercam
35 suam Bertane eo anno accepit uxorem, unde Gidothariiis rex aduersus
eum nimia furore permutus
^\ ioljet
**
Arneberto duci qui Godiiii
'
Clilothariai
-
ro.L,'naroi
'>
Avgiolfingani
^
noniene
'
uiro
"^
siu
''
ditatus
**
Chlo-
tliariai
'-'
liiiei-etur
'
pontelicibus
>'
circa
'"-
Clilothariai
^^
permotus
i'
iiibet.
142
germanam uxorem habebal eum cum exercito

interficeret. Godi-
nus cernens suae uitae periculum habere terga uertens cum uxore
ad Dagoberto
-
rgi
^
perrexit in Austcr, et iii ecclesia sancti Apri
regio timor perterritus fecit coniugium. Dagobertus perlegatus
5 (f.
148, v.) pro eius uita saepius Chlotbario rgi depraeca-
bat
;
tandem a Chlotbario promittitur Godoni
*
uita concessa, ta-
men ut Bertanem
,
quam contra canonum instituta uxorem
acciperat, relinqueret. Qiiod cum ipsa reliquisset, et reuersus
est in regnum Burgundiae, Berta continuo ad Chlotharium perrexit
1
o
dicens : Si Godinus conspecto Chlothariae
^
preseutatur ipsum regem
uellet interficere. Godinus iussu Chlothariae
'^
per precipua loca
sanctorum domni Medardi Soissionas
^
et domni Dionisis
*
Parisius
ea preuenlione sac rameuta daturus adducitur, ut semper Chlotha-
riae
^
deberit
^^
esse fidelis, ut congruae locus esset repertus quo
i5
pacto separatus a suis interficeretur. Chramnulfus, unus ex proce-
rebus, et Valdebertus domesticus dicentes ad Godino ",ut Aurilianis
in ecclesia sancti Aniani, et Thoronos ad limina sancti Martini ipso-
que sacrameuto adhuc impleturus adiret. Quod cum in suburbano
Carnotis Chramnulfo indecante et trausmittente ora prandiae
*^
in
20 quedam uillola uenisset, ibique Ramnulfus et Vualdebertus super
ipsum cum exercito inruunt, eumque interficiuut, et eos qui cum
ipso adlmnc resteterant, quosdam inter(f. 149.)fciunt aliusque
expoliatus in fugam uertentes relinquunt. Eo anno Palladius eiusque
fdius Sidocus, episcopi Aelosanii
*',
inc usante Aighynane duci, quod
25 rebellione Yuasconorum fuissent consciae
^% exilio retruduntur.
Boso filius Audoleno
*^
de pago Stampinse, iusso
^^
Chlotbario
^'
ab
Arneberto duci
*^
interlicetur,repotans
^^
ei estobrum
^^
cum reginaSi-
ghilde. Eo anno Chlotharius cnm procerebus et leudibus Burgundiae
Trecassis coniungitur, cum eorum esset sollicitus si uollmt, decesso
3o iam Vuarnachario, alium eius honores gradum sublimare, sed omnes
unianimiter dgantes
'^
nequicquam
--
si uelle maiorem domus
eiegere, rgis graciam obnixe
-^
petentes cum rege transagere.
LV. Anno XLini regni Chlothariae
^*
cum pontilcis
-'
et uniuersi
"
proceres
-'
regni sui tam de Neuster quam de Burgnndia Clippiaco
35 ad Clolbnrium pro utilitate regia et sainte patriae coniuncxissent, ibi-

exorcitu
-
Daf^oliortum
^
rojzoii
^
Oodini
'>
Chlolliariai
'
Clilothariai
' Siias-
sioncs '^Diiiisi
'
Chlolliariai 'Meberet 'Godiiiuiii'- prandiai 'Hiblosanii >*consciai
15
Audoleni
i^
jnssn
'"
Clilotliarii
'^
ijucf
'
roputans
^o
eslubruin
-'
dcnoganles

nequiqua:!!
-^
obiioxio
-''
Clilotliariai
-'^
poiUilicibns
-''
uuiuorsis
-'
procerebus.
143
que homo, nomen
^
Ei'inarius, qui gubernatur palatiae
'\
Gairiberto
filio Clilothario erat a pueris Aeghynanae gnre Saxonorum optimale
interficetur ^ Paene fuerat exinde nimia multorum estragiis
\
nisi
pacientia Ghlothariae
^
interueniente semui
"^
et haec currente
5 (f. 149, Y".) fuisset repraesum. Aeghyna iobente
^
Chlothario in monte
Mercore resedit, pluram
^
secum babens multitudinempugnatorum;
Produlfus auunculus Airiberti exercitum undique colliens super
ipsum cum Gliaiiiborto uob'bat Inruere. Cblolbarius ad Burgunde
faronis spcial ius iol)et
^
ut ruius pars suum uolebat deuerte iu-
10 idicium eorum instantia et ulilitate oppremiretur, ea pauore uterque
iussione regio pacantur.
LVI. Anuo XLVI regni sui Ghlotbarius moritur, et suburbano Pari-
sius in ecclesia sancti Vincenti sepeUitur. Dagobertus cernens geni-
torem suum fuisse defunctum, uniuersis leudibus quos regebat in
i5 Auster iobet
'"
in
"
exercito
*-
promouere, missos in Burgundia et
Euster direxit, ut suum deberint '^regimen eligere
**.
Cumque Remus
uenisset, Soissionas
^'
peraccedens omnes pontefecis et leudis de
regnum Burgundiae inibise
tradedisse^^nuscuntur,sedetNeustrasiae
pontefecis et proceres plurima pars regnum Dagoberti uisi sunt ex-
20 pelisse. Airiberlus fraler suos
^'
nitibatur si potuisset regnum adsu-
meret, sed eius uoluntas pro simplicilate parum sorlilur effectum.
Brodulfus uellens nepolem eslabilire
^^
in regnum aduersus Dago-
berto muscipulare coeperat (f. 150.) sed huius rei uicissitudinem
proliauit aeuenlus.
25 LVII. Cumque regnum Ghlothariae
'^
tam Neptreco quam Burgun-
dias ad Dagobertum fuisset preoccupatum, captis thinsauris et suae
dicione ^"redactis, t;mdem miserecordia mutus
-',
consilio sapientibus
usus, citra Legeie
-
et limitem Spaniae (luod
ponitur partibus Vuas-
coniae seu
et-'montis Parenei pagus
'*
et ciuitates quod fratri suo Gai-
3.1 riberto
-'
ad
transagendum, ad instar priualo babeto, cum uiuendum
potuisset sufficere nuscetur
concessisse pagum Tholosanum, Gatbor.
cinum,
Ageuninsem, Petrocorecum
-'^
et Santonecum, uel quod ab bis
uersos
"
montis Pereneos excludetur, hoc tantum Gbairiberto re-
gendum concessit, quod et perpectiones
uinculumestrinxit ut amplius
55 Airibertus nullo tcmpore aduersus
Dagobertum de regno patris re-
aullo tcmpore aduersus
Dagobertum de regno patris re-
lalatiai
"
iiiterficilur '*estrasis
^
Chlotharii
siiiiul ^ iuboute pill-
t 'Mubet
"
fuiu -' exercitu
i^
clobcrent
'
elegi^re
5
soasionis
17
smis
1^
stalMliiT
is
Chlothariai
-'>
dicioiii
21
motus
-'
Ligercm
?os
25
Chai riberto
26
petrocoreum
^'
acluorsos.
1
noiiieno
-
paiatiai

iiuerucuur -esiraj^is
- umouicuii su
rimaiii
'
iujjet
'
iubet
" cniu '-' exercitu
i3
dobcrent
'
!
traditiisse
^^
suus
1^
staiMliro
is
Chlothariai
-'>
dicioin
23
siuo
-^
pngos
'-'-
Chai riberto
26
petrocoreum
^'
acluorsos.
144
pelire prsument. Airibertas, sedem Tholosa aeliens, rgnt in
partem
^
prouinciae Aquetaniae. Post anno tercio
-
quod regnare coe-
pisset tota Vuasconia cum exercito superans suae dicione redegit,
alequantulum largiorem fecit regni sui spatium.
5 LVIII. Dagobertus cum iam anno septimo regnans maxemam par-
tem patds regnum, ut super meiiiini, adsunipsit (f. lo, Y^)Burgun-
dias ingreditur. Tanta timor
^
ponteficibus et procerebus in regnum
Burgundiae consistcntibus seo et citeris leudibus aduenlus Dagoberti
concusserat, ut a cunctis esset mirandum pauperibus iustitiam lia-
10 benlibus gaudium uehementer inrogauerat. Cumque Lingonas ciuila-
tem uenisset tanta inter uniuersis leudibus suis tam sublimis quam
pauperibus indecabat iusticiam, ut creditur omnino fuisset Deo p!a-
cebile
*
ubi nullus intercedebat premius, nec personarum accepcio
nisi sola dominabatur iusticia, quem diligebat altissimus. Deinde ad-
i5
gressus Diuione, immoque Latona resedens aliquantis diebus, tanta
intentionem
^
ad
"^
uniuersi
'
regni sui populo iusticia iudicandi
posuerat huius benignitatis desiderio plenus, nec somnum capiebai
oculis, nec cibum
^
saciabatur, intentissime cogitans ut omnes cum
iustitia recepta de conspectu suo remearint ^ Eodem die que de
20 Latona ad Cabillonno
*
deliberare properabat, priusquam lucisceret
balneo ingrediens, Brodulfo auuuculo fratris Cliairiberto interfcere
iussit
;
qui ab Amalgario et Arneberto ducibus, et Yuillibado patricio
iuterfectus est. Cumque Cabillonno ubi iusticiae amorem qua coepe-
(f. 150 bis.)rAl perficienda Dagobertus intentionem dirigit. Post per
25 Agustedunum Auleciodero pergens, per ciuilatem Senonas Parisius
uenit; ibique Gomatrudem reginam Romiliaco uilla, ubi ipsa
"
matri-
monium
*-
acceperat, relinquens Nantecliildem unam ex puellis de
menisterio matrimonium accipiens reginam sublimauit. Ysque eodem
tempore ab inicio quo regnare ciperat,consilio primetus beatissime
''
5o Arnulll Meltensis urbis pontelce, et Pippino maiorem domus usu.>
tante prosperetatis regale regimen in Auster regebat ut a cunctis
gentibus iumenso ordine laudem liaberit *\Timorem uero sic forte
sua concusserat utelilas ut iam deuotione ad repeiint'^suae se tra.lere
dicionem
*^ ut etiam gente que
*''
circa limitem Auarorum et Sclauo-
55 rum consistent ei prumptae expetirint, ut ille post tergum eorum
'
parle
-
nimiiiii tercium
^
tnntuiii tiinorein
*
placabile
^
intentione
<=
ab
^
uni-
uiMso
'*
cibo
'>
rciiieareiit
"^
Cabiloiuio" ipsain '-' iDatrimonio '^beatussimi
'*
ba-
beret
'^
adropcroiU
'*^
dicioni
^'
geiitesque.
145
iret fliciter, et Auaros, et Sclauos citerasque
*
gentium naliones
usque manum publicam suae dicione subiciendum fiducialiter spon-
debant. Post discessum beati Arnulfi, adhuc consilius
^
Peppino
^
maiorem domus et Chimibertum ponteficem urbis Goloniae utens et
5 ab ipsis fortiter admonetiis
\
tautae prosperitatis (f, 150 bis, v.) et
iustitiae amore conplexus iiniuersas sibi subditas gentes, usque
dum ad Parisius ut supra raemini peruenit, regebatur, ut nullus de
Francorum regibus precedentibus suae laudis fuisset precellentior.
LYIIII. Anno vin regni sui cum Auster regio cultu circuerit, quadam
i n
puella nomen
^
Ragnetrudae aestrati suae

adsciuit, de qua eo aimo
habuit filium nomen Sigybertum.
LX. Reuertens in Neptreco sedem patris suae Chlothariae
'
diligens
adsiduae resedire disponens cum omnem iustitiam quem prius
dilixerat fuisset oblitus, cupiditates instincto
^
super rel)us ecclesia-
1
5 rum et leudibus sagace
^
desiderio uellit omnibus undique expoliis
nouos implere thinsauros, luxoriam
*"
super modum deditus, trs ha-
bebat maxime ad instar reginas et pluremas concupinas. Reginae
uero haec fuerunt : Nantechildis, Vulfegundis et Berchildis
;
nomina
concubinarum eo (juod plures fuissent increuit buius
^^
chronice
20 inseri. Quod cum uersum fuisset cor eius, sicut super memine-
mus
^^,
et ad Deum
"
eius cogitatio recessisset tamen postea,
atque utinam illi ae
"
mercedem ueram lucre fuisset, nam aelynio-
sinam pauperibus super modum largitur
^^
(f. 131.)
aerogabat
;
si buius rei sagacitas cupiditates instincto
^"
non prepedisset, regnum
'-i5 creditur meruisset
*'
aeternum.
LXI. Cum leudes suae
*^
eiusque nequiciae gemerint, baec cer-
nens Peppinus cum esset cautior cunclis et conciliosus ualde plenis-
semus fide, ab omnibus delictus
*^
pro iustitiae amorem quam Dago-
berti consiliose instruxerat, dum suo buius fuerat consilio sibi tamen
r.o
nec quicquam oblitus iustitiam, neque recedens a uiam
^"
bonitates
^\
Cum ad Dagoberto
-^
accdent
^''
prudenter agebat in cunctis et cau-
tum se in omnibus ostendebat, zelus Austrasiorum
aduersus
eodem
-'
uehementer surgebat, ut etiam ipsum conarent cum
Dagobertum
^^
facere odiosum ut pocius interficeretur, sed iustitiae amor et Dei
35 timor, quam diligenter amplexerat, ipsum liberauit a malis. Ipse

ceterasque
2
consilio
^
Pcppini
^
admonitus
-
nomene

aestratu suo
' Cblo-
tharii
^
instinctu
^
sagaci
'"
iuxoria
"
buic
'^
ineinininius
^^
^ Deo
'*
ad

largiter
i'-
instinctu
'
luoruisse
'^
sui
''
deleetus
-
uia
-^
bonitatis
22
Dago-
bertum
23
accideret
-*
eundeiii
-'>
Dagoberto.
KhKDKOAlKK.
10
,
146
uero eo anno cum Sigyberto
'
filiura Dagoberti ad Ghairibertum re-
gem accessit.
LXII. ChairibertuSjAurilianis ueniens,Sigybertiiin de sancto laiiacro
excipit
^
;
AEga uero a citeris
^
Neptrasiis consilio Dagoberti erat ad-
5 siduos
'.
Eo anno legati Dagoberti quos ad AEraclio
^
imperatore
^
direxerat, nomenibus Seruatus et Paternus, ad eudem reuertuntur
nunciantes pacem perpetuam cum AEraclio firmasse. Acta uero
(f. loi,
y.)
miraculi quae ab AEraclio factae sunt non praeterniit-
tam.
10 LXIII. AEraclius cum esset patricius uniucrsas Africae prouincias,
etFogas, qui tiranneco ordine Mauricio imperatore interficerat impe-
rium adreptus nequissime regerit
\
et modum amentiae thinsauros
in mare proiecerit
^
dicens que Neptuno munera daret, senatores
cmentes quod uellet imperium per stulticiam destruere, i'actionem^
x5
AEracliae
"
Fogatimadprehensum senatus manibus etpedibus trun-
catis lapidem ad collum legatum in mare proiciunt. AEraclius con-
sensusenatu
'*
imperiosublimatur cum infestationePersarum impe-
rium temporebus Maurici et Fogatis imperatorum multae prouinciae
fuissent uastate.
20 LXIV. More solito dinuo contra AEraclio
*^
imperator Persarum
cum exercilum
"
surgens Galcedona ciuitate nec procul a Gonslanti-
nopoli Persi uastantes prouinciae reipublicae perueuissent eumque
rumpentes incendio concremauerunt. Post haec Gonstantinopole
'*
sedem imperiae
^^
propinquantis
^"^
destruere conabantur. Egrediens
u5 cum exercito
^'
AEraclius obuiam legatis discurrentibus AEraclius
imperatorem Persarum nomine Gosdroe petit ut bii duo imperatores
singulare (f. 152.) certamine coniungercnt, suspensa pmcul uter-
que
^^
exercitus nuiUitudinom
^'^
et cuius uictoria prestabalur ab altis-
simo imperium buius qui uiiicebatur etpopulum inlesum receperit^".
3o Emperalur Persarum buius conuenentiae se egressurum ad prilio
^'
singulare certamen spondedit. AEraclius imperatur arma sumens te-
lam priliae
"
et falange a suis pos tergum prparatam relinquens
singolare certamen, ut nouos Dauit procedit ad bellum. Emperator
Persarum Gosdroes patricium quidam ex suis, quem fortissemum in
55 prelio cernere potuerat, buius coiuienenciae ad instar pro se contra

Si^ybertuiii
-
excopil
^
ceteris
*
aJsiiliius
'
At'racliwni
*
iinporatorpiii irirfivt
^
prdiecerel
'
factionc
'"
Aoraulii
"
senatus
'-
AtM-acliuin
''
exeroitu
'
ConstAii-
tiiiopolis
'>
iiiiperii
'*'
propinq liantes
"
exercilu
"*
utriusquo
'^
luultitudinc
2"
receperet
^'
preliuin
--
prelii.
147
AEraglio
*
priliandum
^
direxit.Cumqiie iiterque ciim aequetis hy duo
congressione^priliaeMii inuicem propinquarint
^
AEragiiiis ait adpa-
tricium quem emperatore Persarum Cosdroae stemabat
^
dixit : Sic
conuenerat ut singulare certamen priliandum
'
debuissimus con-
5 flige
^
quare pos tergum tuom
'
alii secuntur. Patricius ille giraus
capud conspecere
"
qui pos tergum eius uenerit AEraglius aecum
calcaneum uehementer urgueus extraliens uxum capud patriciae
"
Persarum truncauit. Cosdroes
^^
emperatur
*'
cum Persis (f. lo2, \\)
deuictus et confusus terga uertens, a suis propries
^'*
tiranneco ordene
1 n
Cosdroes interfecetur^^; Persi terga uertentes ad sedebus remeant pro-
pries. AEraglius aeuecto
^'^
nauale
"
cum exercito Persas ingredetur,
totamque Persedam suae dicione
^^
redigit, captis exinde multis thin-
sauris,et septem AEltiarntis
'^;
tribus annis cerceter
-"
Perseda uastata
eius dicione
-'
subgicetur
-^
Post haec dinuo Persaes emperatorem
^^
i5
super se crant.
LXV. AEraglius emperator^* erat speciosus conspecto,pulcra faciae,
status formam
^^
digne minsure -\ fortissemus
"
citiris, pugnatur
aegregius, nam et sepe leones in arenas et inaerimis plures singulos-^
interfecit. Cum esset lilteris nimius aerudilus, astralogus cffecetur-^
20 per quod cernens a circumcisis gentibus diuino noto
^
emperium
^*
esse uastandus, legationem ad Dagobertum regem Francorum diri-
gens, petens ut omnes ludeos regni sui ad fedem catolegam
^^
bapti-
zandum
'^
preciperit, quod protenus Dagobertus empleuit. AEraglius
per omnes prouincias emperiae talem idemque facere decreuit,igno-
2.')
rabat unde haec calametas contra emperium
^*
surgerit.
LXVI. Agarrini ^\ qui et Saracini, sicut (f. 153.) Orosiae
^^
liber
testatur, gens circumcisa ad latere
^'
montes Gacasi super mare Gy-
pium, terram Ercoliae coinomento,
^^
iam olem
^^
consedentes in ni-
mia multetudine creuissent, tandem arma sumentis prouincias AEra-
o gliae emperatores
*"
uastandum
'*'
inruunt, contra quos AEraglius
milites ad resistendum direxit. Cumque priliare cepissint
*-,
Saracini
milites superant eosque gladio graueter trucedant. Fertur in eo pri-
lio
''
cento
^''
quinquagenta milia militum a Saracinis fuisse interfecta;

Aeragliuiii
2
prelianduin
^
congressioneiii
*
prelii
^
propinqnaront
^
estemabat
"
preliaiidura

contligi
^
tuuiiJ
'"
conspicere
'^
ensem c. palricii
'-
Cosdroe
'^
emperator
'*
propriis
'^
inteilicitur
'
aciu'ctus
''
iianali
'^
dicioni
'
Aeltiarnitis
20
circiter
-i
dicioni

suligocitur-' iiiiperaforom
-'
iinperalor
-'
forma
-"^
men-
sure
-"
fortissiruus
-^
singulus
-^
efficetur
^
diuino nulu
^i
imperium
-
catole-
cam
'*
baptizandos
3*
emperii
^5
Agaroni
^s
Qrosii
^'
a latere
^
cognomento
^^
olim
*o
Aeragiii imperatoris
*>
uastantes
''-
cepissent*^ prelio
*
centum.
148
espolia
^
eorum Saracini per legatus AEraglio recepiendum ^otrerunl.
AEraglius cupiens super Saracinus uindictam, niliil ab his spolies re-
cepere uoluil. Gongregatis undique de uniuersas prouincias
^
empe-
riae
*
uiniia luultetudiiiem militum, transmitteni AEraglius legalio-
5 nem ad Portas Gypias quas Alexander Magnos Macedus
'
super mare
Gespium aereas fiere
^
et serrare iusserat propter inundacione geu-
tium seuissemorum, que ultra montem Gaucasi culmeiiis habetabant,
easdera portas AEraglius aperire precipit
\
indique cento
*
quin-
quagenta milia pugnatorum auroque locatus
'
auxiliae suae "contra
10 Saracinos priliandum demittetur. Saracini duos habentes princepis
(f. lo3, y\) ducenta fer
"
milia erant, cumque castra nec procul in-
ter se exercitus uterque posuissit ita ut in crastena bellum inirent
confligentes, eadem nocte gladio Dei AEragliae
'^
exercitus percoli-
lur in castris; quinquaginta et duo milia ex militibus AEragliae
*^
in
i') stratum mortui sunt, cumque in crasteno ad prilium
^'
debebant ad-
gredere ^*, cmentes eorum exercitum milites partem maxema deuino
iudicio interfectam aduersus Saracinus nec ausi sunt inire prilium
*^
Regressus omnes exercitus AEragliae
^^
ad propries sedebus'^Saracini
more quo ceperant prouincias AEragliae
*^
emperatores adsiduae uas-
uo tandumpergebant; cum iam Hierusolemam propinquassint, Eraglius
uedens
**
quod eorum uiolenciae non potuissit resistere, nimia ama-
retudines
^^
merorem
^^
adreptus infelex
^'
Euticianam aerese
^^
iam
sectans Ghrisli cultum relinquens, babens uxorem filiam sorores
-''
suae a febre nexatus crudeleteruitam llniuit. Gui sucessit emperiae-'
'jb gradum Gonstantinus lilius eius cuius, temporeparspublecaa Saraci-
ns
"
nimium uastatur.
LXVII. Anno nono regni Dagoberti Gliaribertus rox morotur
^S
relinquens(f. 154.)filiumparuolum nomini-'Gbilpericum qui necpost
moram defunctus est, fertur faccione Dagoberti fuisset
-*
interfectus.
3o Omnem regnum Gbariberti unam
-'
cum Yuasconiam
^^
Dagobertus
protenus suae dicione
^'
redigit tinsaurus
"'-
quoque Gbariberti Ba-
ronlo duci adducendum et sibi presentandom^^ direxit. Vnde Baroutus
graue dispendio fecisse dinuscetur
^\ unacum tinsauraries ^Haciens
nimium exinde fraudolenter
^^
subtracsit.
149
LXVIII. Eo anno Sclaiii, coinomento
*
Vuinicli, in regno Samone
neguciantes
^
Francorum cum plure multetudine
''
interfecissent
et rbus exspoliassint, haec fuit inicium scandali inter Dagobertum et
Samonem regem Sclauinorum. Dirigensque Dagobertus Sycharium
5 legatarium ad Samonem
,
paetens ut neguciantes quos sui interfece-
rant aut res inlecete usospauerant
*
cum iusticia faceret emendare.
Samo nolens Sicharium uedere nec ad se eum uenire permitteret,
Sicharius uestem indutus ad instar Sclauinorum cum suis ad cons-
pectum peruenit, Samonem uniuersa quod iniunctum babuerat eidem
1 o nunciauit. Sed ut habit gentiletas et superbia prauorum nihil a Samone
(f. lo4, v.) que sui admiserant est emendatum, nisi tantum placeta
uellens instetuere ut de bys et alies intencionibus que inter partes
orte fuerant iustitia redderetur in inuicem. Sicharius sicut stultus
legatus uerba inproperiae
''
quas iniunctas non habuerat et menas
*
i5 aduersus Samonem loquetur, eo quod Samo et populus regni sui Da-
gobertum diberint
'
seruicium. Samo respondens iam caucius dixit :
Et terra quam habemus Dagoberto est, et nos sui sumus, si tamen no-
biscum disposuaeritamicicias conseruare. Sicharius dicens: Non est
possebelem
^
ut Christiani et Dei serui cum canebus
^
amicicias con-
2o locare possint, Samo ae contrario dixit : Si uos estis Dei serui et nos
Dei canes dum uos adsiduae contra ipsum agetis nos permissum
accepimus uos morsebus
*"
iaterare. Aegectus*' est Sicharius de cons-
pectum Samones : cum haec Dagoberto nunciassit Dagobertus su-
perueter iubet de uniuersum regnum
*^
Austrasiorum contra Samo-
25 nem et Yuinidis mouere exercitum
;
ubi trebus
*^
turmis falange super
Vuenedus
*^
exercitus ingreditur, etiam et Langobardi solucione Da-
goberti idemque (. lo5.) osteleter
*'
in Sclauos perrixerunt. Sclaui
bis et alies locis et
'*
contrario prparantes Alamannorum exercitus
cum Crodoberto duci
"
in parte qua ingressus est uicturiam optenuit.
3o Langobardi idemque uicturiam optenuerunt et plureraum numme-
rum
capUuorum de Sclauos
^^
Alamanni et Langobardi secum duxe-
runt. Aostrasiae
"
uero cum ad Castro
-"
Vuogastisburc ubi plurima
manus forcium Venedorum
-*
inmurauerant circumdantes triduo
priliantes ",pluris
-^
ibidem de exercito
^^
Dagoberti gladio trucidan-
ts tur et exinde fogaceter
-
omnes tinturios et res quas habuerunt re-
loO
linquentes ad
'
propries sedebus
*
reuertuutur. Multis posl haec
uecebus Vuinidi in Toringia et relequos uastandum
^
pagos in Fran-
corum regnum inruunt.Etiam et Deruanus diix gnies Vrhiorum, que
ex gnre Sclauinorum erant, et ad regnum Francorum iam olem
'*
5 aspecserant se ad regnum Samonem
^
cum suis tradedit, estaque
^
uicturia qua
'
Vuinidi contra Francos meruerunt non tantum Scla-
uinorum fortiludo optenuit quantum dementacio Austrasiorum, dum
se cernebant cum Dagoberto odium (f. 155,v".)incurrisse, et adsiduae
expoliarintur.
10 LXVIIII. Eo anno Charoldus rex Langohardorum legatus
^
ad Isa-
cium patricium sigricius
^
mittens, rogans ut Tasonem docem pro-
uinciae Toscane quo putebat
^
ingenio interfecerit
^\
Huius benefi-
ciae uecessitudines
^^
tributa quas Langobardi de manu publeca
recibebant
^^ trea centenaria auri annis sirigolis, unde unum centena-
i5 rium auri Chroaldus rex partebus emperiae
^''
de praesente cassarit
*\
Hysacius patricius iiaec audiens tractabat quebus
^^
ingnies
"
haec
potuissit
^^
emplere
", Tasonem ingeniose mandans dum in oirmsa^"
Gharoaldi rgis erat cum ipsum amicicias oblegarit -\ ipse uero con-
tra Charoaldo rigi
^^
ei auxiliaretur. Taie
^^
preuentus est fraude, Ra-
20 uennam pergit. Hysacius ei obuiam mandans pre timor emperatoris-^
Tasonem cum suis infra murus Rauenneurbis armatum non audebat
recipere
;
cumque Taso credens armam
-^
suorum foris urbem re-
linquens in Rauennam fuissit
^
ingressus, statem
-'
que
-*
fuerant
preparati super Tasonem inruunt et ipsum et suos totos qui cum eo
20 ueneraut interficiunt. Gliaroaldus rex unum (I". 156.) centenarium
auri sicut promiserat partebus Isaciae
-^
et emperiae
^^
cassauit. Dua
tantum centenaria deinceps ad partem Langobardorum a patricio
Romanorum annis singolis
^'
emplentur
''".
Vnus centenarius cento
^^
iibras auri capit. Post iiaec continuo Charoldus rex moretur.
5o LXX. Ciundeberga regina, eo quod omnes Langobardi idem fideni
cum sacramentis firmaueranl, Chrothacbarium quiJam unum ex du-
cibus de terreturio Rrissia ad se uenire precepit, cum conpellius
'^
uxorem quam habebat relinquerit eteam
"
matremunium acciperit^^;
peripsam omnes Langobardi eum sublimauant inregno'', quodChro-
151
tharius lebenter
'
coiiseaciens, sacramentis per loca sanctorimi tir-
mans ne umqiiain Giindeberga postponerit -,
nec de lionorem
^
gra-
dis aliquid menuaret ipsamque uneco
*
amore diligeus in omnebus
honorempristarit' condigne, Gundoberga adtragente, omnes Lango-
5 bardorum primati Grothaiium sublimant in regoo. Gbrotharius cuiu
regnare cepissit ^multus
'
nubiliumLangobardorum quos sibi siaserat**
contomacis
^
inerfecit. Ghrotbarius forlissemam disciplin im et timo-
reui in omnetn regnuni Langobardorum pacem sectans fe it.Ghrotha-
rius (f.
156, v.) oblitus sacraiiienta qua Gimdeberge dederal eamque
1
n in ununi cobicoli Ticinuin in aula palaciae retrudit, eamque ad priuato
babeto uiuere fecit, quinque annus sub ea retrusione tenetur. Ghro-
tharius,per concubinas baccaturadsiduae; Gundoberga uero eoquod
esset cristiana in banc tribulationem
*"
benedicebat Deum omnipo-
tentem ieiunies
'*
et oracionebus adseduae peruacabat.
i5 LXXI. Quando Deo complacuit Aubedo legarius dirictus
'^
a
Chlodoueo rgi
*^
causam legationes usque ad Ghrotbarium regem
Langobardorum Papia, coinomento
*^
Ticino, ciuitatem AEtaliae
peruenisset, cernens reginam quam sepius in legationem ueniens
uiderat et ab ipsa bnigne semper susceptus fuerat fuisse re-
20 Irusam quasi iniunctum babens, exinde inter citera Ghrothario
rgi sugessit, quod illam parentem Francorum quam reginam
habuerat, per quem
^^
etiam regnum adsumserat non dibuissit
*^
umiliare, multum exinde rgis Francorum et Franci essint ingrati.
Quam Gbrotbarius de presenti reuerenciam Francorum babens iubit
2.5 egredi foris
'"
et post quinque circeter annis
'**
per totam ciuitatem
et foris Gundeberga regili
^^
ordine per loca sanctorum ad oracio-
nem adgreditur. De uillas et opebus fisci quod liabuerat (f. 157.)
Gbrotbarius ei restaurare praecipit quod usque diem obetus sui et
gradum dignetatis et opes
^'^
plurebus dilata rigio
^'
culto post feli-
o ceter tenuit. Aubedo uero a Gundeberga regina forteter muneratur.
Gbrotharius cum exercito Genaua maretema, Albingano Varicotti,
Saona, Vbitergio et Lune ciuitates lilore mares de imperio auferens
uastat, rumpitjincendio concremans populum derepit, spolit et cap-
tiuitate condemnat; murus ciuitatebus supscriptis usque ad fudamen-
55 to distruens, uicus
-^
bas ciuitates nomenare praecepit.
'
libenter
-'
poslponoret
^
honore
*
ininuaret ipsamque unico
^
prestarif

ce-
pisset
'
muUos
*
senseral

contumacis
'
tribulatione
"
ieiiiniis
'-
'lirectus
'
roge

cognomento
'
quam
"
debuisset
''^
foras"' aiuios
>3
regali
^
opel)us
2'
regio
22
uicos lioc.
152
LXXII. Eo anno in Abaroruni cuinomento Chunorum regiuini in
Pannia* surrexit ueaemens
^
intentio, eo quod de regnum
^
certarini
'
cui deberetur ad sucedendum, unus ex Abares et alius ex Bulgaris;
collicta
^
multetudinem
^'
ulerque in inuicem pugnarint'. Tandem
5 Abaris Burgarus superant Burgari superatis noue milia uerorum'' cum
uxoris'et liberis de Pannonias expulsi ad Dagoberto
"*
expetint
'*,
petentes ut eos in terra Francorum maneudum
*^
receperit
*^
Dago-
bertus iobit
**
eos iaemandum
*^
Badouuarius
*
recipere
dummodo
pertractabat cum Francis quid exinde flerit
*^ Gumque dispersi par
10 domus (f. 157, Y".) Baioariorum ad hyemandum fuissent ronsilium
Francorum Dagobertus Baioariis iobet
*^
ut Bulgarus illus cum uxo-
ris
'"
et liberis unuscisque
-"
in domum suam una nocte Baiuariae
interfcerint, quod protinus a Baiouaries est impletum
;
nec quisquam
ex illis remansit Bulgaris nisi tantum Alciocus cum septinientis uiris
i5 et uxoris
^'
cum liberis qui in marca Vinedorum
^*
saluatus est. Posl
haec Vuallucum
-^
ducem Vuinedorum annis plurimis uixit cum
suis.
LXXIII. Eo anno quod partebus
"
Spaniae uel eorum regibus con-
ligerit non pretermittam. Defuncto Sisebodo rige
^*
rige
^^
climen-
20 lissemo
^^ cui Sintela ante annum circiter successerat in regnum,
cum essit
", Sintela nimium in suis inicus et cum omnibus regni
suae
^^
primatibus
odium incurrerit, cum consilium
*'
cytiris
'"
Sise-
nandus quidam ex proceribus ad Dagobertum expelit ut ei cum
exercito
auxiliaretur qualiter Sintilianem
^^
degradaret ad
^^
regnum
'^
25 buius
beneficiae
^^
repensionem missurium aureum nobelissemum ex
tinsauris
^^
Gotborum, quem Tursemodus rex ab Agecio patricio ac-
ceperat,Dagol)ertum^Marepromisit,pensantum
"
auri (f. Io8.)pondus
quinnentus. Quo audito Dagobertus ut erat cupedus cxercitum in au-
silium
^*
Sisenandi de totum regnum ^^Burgundiae bannireprecepit.
5() Gumque in Espania deuolgatum fuissit
*"
exercitum Francorum au-
siliandum
**
Sisenando adgredere, omnis Gotorum exercitus se di-
cione Sisenando subaegit. Abundancius et Venerandus cum exerci-
to Tolosano tanto usque Cesaragustam ciuitatem cum Sisenando
'
Pannonia
-
iiehemens
^
regno
*
certarent
^
collecta
^
imiltitndino
"
pngnareni
f'
uirornm
^
nxorihii!*
'"
Dn'.'obortMin
" oxpoctniit
'-
ad iiian''Mdum
''
reci-
ppret
*
inl)iM
'^
ad liiemandiiin
"*
ad Hadliauuarius
''
fiorel
'*'
iiibot '' uxoribiis
20
unusquisqiiP
21
viimedorum
--
cum Yuallucniii
-'
in partes
-'
ivge
25
rege eX'
ponctu.
^^
clemonlisseino
-^
esset
^'^
suis
-'
consilio
'
ceteroriim
"'
Sintiliannm
.12
(le
33
regiio
^''
heneficii
-^
tensauris
^^
Dagoberto
3'
pensantoin

auxilium
3
toto regiio
*"
fuissot
*'
auxiliandniii.
accesserunl, ibiqiie oiimes Goti de regimiu Spauiae Siseuaiidiiin
sublimant in regnum, Abiindancius et Venerandus ciim exercito
Tolosano munerebus onorati reuertimt ad propries
*
sedibus. Dago-
bertiis legacioneni ad Sisenando rigi
'
Amalgario
^
dncem et Tene-
5 rando
^
dirigit, ut missurium illum quem promiserat eidem diri-
gent
"^
: cumque ad Sisenando rgi
^
missurius ille legatarius
''
fuissit
^
tradetus, a Gotis per uim tolletur nec eum exinde excobere
'
permiserunt, Postea discurrentes legatus
^^
ducenta milia soledus
missuriae buius praecium Dagobertus a Sisenandum
"
(f. lo8,v".) ac-
10 cipiens ipsumque peusauit.
LXXIIII. Anno decemo regni Dagoberti cum ei nunciatum fuissit'*
exercitum Yuinitorum Toringia*^ fuisse ingressum, cum exercito
*'
de regnum Austrasiorum de Mettis url)em
'^
promouens, transita
Ardinna,Magancia
'^
cum exercito adgreditur, disponens Renum trans-
i5 ire scaram de electis uiris fortis" de Neuster
'^
et Burgundia cum
ducebus et grafionebus secum habens, Saxones missus ad Dago-
bertum dirigunt, petentes ut eis tributa quas fsci dicionebus dissol-
uebant indulgent '^ Ipse uero eorum studio et utiletate Vuiuidis
resistendum spondent et Francorum limite de illis partebus custodire
20 promittent. Quod Dagobertus consilio Neustrasiorum adeptus pres-
tetit Saxones^" qui uius peticionebus suggerendum uenerant. Sacra-
micntis, ut eorum mus
-'
erat, super arma placata pro uiiiuersis Saxo-
nebus frmat, sed parum haec promissio sortitur aefectum
;
tamen
tributo Saxones, quem reddere consuaeuerant, per preceptionem
i5 Dagoberti babent
"'
indultum. Quinnentas
-^
uaccas (f. 139.)
infe-
rendalis annis singolis a Gldotliario seniore ceusiti reddebant, quod a
Dagoberto cassatum est.
LXXV. Anno undecimo regni Dagoberti cum Vuinidi iusso
-*
Sa-
mone^^ forteter" seuerint",et sepius transcesso eorum limite regnum
on Francorum uastandum Toringia
^^
et relequos
-''
pagus ingrederiut,
Dagobertus
Mettis orbem
^^
ueniens cum consilio ponteuecum
"
seo
etprocerum omnesque primatis
^^
regni sui consencientebus''^ Sigy-
bertum fiUum suum in Auster
'*
regem subliinauit, sedemque ei
Mettis ciuitatem habere permisit. Chunibertum Goloniae urbis pon-
'
a propriis
2
Sisenandum regem
'
Amalgarium
*
Vonerandum
^
diregeret
'^
Si-
senandum regem "legatariis
"^
fuissel

excudere
"
legati
" Sisenando
'^
fujssel
3
Toringiam '^exercitu
i^
urhe
i*^
Magonciam
''^
fortibus
'
Neustris
'"
indulge-
ret
20
saxonibus
-1
mos -- habuerunt
-^
quinentas, id e^tD-* iussu
25
sa-
moni
2
fortiter
2-
spuirent
-
Toringiam
29
reliquos
^o
urbem
"
pontiticum
3*
omnibusque primatibus
^3
coiisencienlibus
'^''
Austris.
154
leuecem* et Adalgyselum ducem palacium
^
et re^amm gobernauLluiii
instetuit. Tinsaurum
^
quod siiffecerit
*
filiiim
^
tradens, condigne ut
decuit eum uins culmine sublimauit"; eo quodcumqne eidem lar-
gitus fuerat sigillatem
'
praeceplionebus roboranduin decreuil.
5 Deinceps Austrasiae eorum studio limetem et regnum Francorum
contra Vuinedus" utiliter definsasse^ nuscuntur'".
LXXVI. Guinque anno duodecemo regni Dagoberti eidem filius
nomene Gblodoueos de Nanthilde regina natus fuissit '*,coDsilio Neus-
trasiorum eorumque admonicione perpactiones uincolum (f. lo9, v.)
10 cum Sigybertum filium suum
^^
firinasse dinuscelur
*\
Et Austra-
siorum omnes primati ponteueces citirique
*^
leudis Sigyberti manus
eorum ponentes insuper sacramentis firmauerunt ut Neptreco et
Burgundia soledato ordene ad regnum Ghlodouiae
*"
post Dagoberti
discessum aspecent*^ Aosterueroidemque ordine soledato eo quod
i5 et de populo et de spacium terre esset quoaequans ad regnum Sigy-
berti idemque in integretate deberit aspecere, et quicquidad regnum
Aostrasiorum iam olem
^^
pertenerat
^\ boc Sigybertus rex suae
dicioni rigendum
"
recipere
-",
et perpetuo dominandum baberit,
excepto docato Denlilini quod ab Austrasius^* iniquiter abtultus
^-
5.0 fuerat, iterum ad Neustrasius subiungeretur, et Gblodoueo regimene
subgiceretur. Sed bas pacciones Austrasiae ter.'orem Dagoberti
quoacti uellint nonlint
^^
Armasse uisi sunt. Quod postea temporebus
Sigyberti et Gblodouiae
-^
regibus conseruatom fuisse constat.
LXXVII. Radulfiis dux filins Gbamaro, quem Dagobertus Toringia
P.5 docem
^^
instetuit
"'',
pluris uecibus
-'
cum exercito Vuiuedorum
demicans eosque uictus uertit in fogam
-'.
Yius superbiae (f. 160.)
aelatus et contra Adalgyseluni ducem diuersis occansionebus inimi-
cicias tendons paulatem
' "
contra Sigybertum iam tune ciperat renel-
lare
;
sed ut dictum est sic agebat : Qui diligit rixas, meditatur
."o discordias.
LXXVIII. Anno quarto decimo rigni^ Dagoberti cum Yuascones
lorteter reuellarent et mullas predas in regno Francorum quod Gha-
ribertus tenuerat facerint^*, Dagobertus de uniuersum regnum Bur-
gundiae exercitum promoncre iobet'^ statuons ois capud oxercitus
55 nomeni
'^
Chadoindum reforondarium, qui tomporobus Tlieuderici

pontificem
-
palacii
^
tensaurum
'
sufficerot
^
filio
" subliinari
' siRillatum
8
Vuinedos
'
defensasse
'o
noscilur
"
fiiisset
'-
Sijrvberto
filio sno
'^
dinoscptur
'
pontilici ceterique
i^
Clodoiiei
"^
asniceront
'"
oliiu
"*
itorlineret
" reg''ndum
20
reciperet 2' Ausirasiis a^abstultus -snonint
=
Chlodouoi
-
ducem 2>institnit
27
nicibus
-*
fugam
-'
paulatini
^o
regni
" facorcnt
-''^
iubet
'=*
noniono.
quondam rgis multis prilies
'
probatur streiiuos
;
quod cum decem
docis^ciim exercetebus, id est Arinbertus, Amalgarius, Leiiclebertiis,
Vuandalmarus, Yualdericus, Ermeno, Baroutus, Chairaardus exgeiiere
Francorum, Ghramnelenus ex gnre Roniano, Yuillibadus patriciiis
5 gnre Burgiindionum, Aigyna gnre Saxsonum, exceptis comitebns
plurimis, qui docem
^
super se non habebant, in Vuasconia cuiu
exercito perrixsissent, et totam Yuasconiae palriam ab exercito Bui-
gundiae fuissit repleta,(f. 160, v.) Yuascones de inter moncium rupes
aegressi ad bellum properant. Cumque priliare
^
cepissint
^
ut
10 eorum mus
'^
est terga uertentes, dum cernrent se esse superandus
in faucis uallium montebus Perenees
'
latebram, dantes se locis
tutisseniis
^
per rupis eiusdem moncium conlocantes laterarint.
Exercitus pos tergum eorum cum ducibus insequens, pluremo num-
mero
^
captiuorum Yuascones
*"
superatus
**
seo et ex his mul-
i5 tetudinem interfeclis, omnes domus eorum incinsis
*^
paeculies et
rbus expoliant
^\
Tandem Yuascones oppressi seo perdomiti ueniani
et pacem subscriplis ducibus petentes, promittent
^*
se gluriae
*'
et
conspectum Dagoberti rgi presentaturus, et suae dicione traditi
cumta
'^
ab eodem iniuncta empleturus
^\
Fliciter haec exercitus
2o absque ulla lesionem
^*^
ad patriain fuerunt repedati ^\
si Arnebertuni
docem
^^
maxime cum seniores et nobiliores^^ exercitus sui per
neglienciam a Yuasconebus in ual'.e Subola non fuissit- interfectus.
Exercitus uero Francorum qui de Burgundia in Yuasconia accesserat
patrata uicturia redit ad propries sedebus
-\
(f. 161.) Dagobertus
20 ad Glippiaco resedens mittit nuncius in Brittania que Brittanes
maie admiserant ueluciter
^*
emendarint-% et dicione suae se trade-
rint
^%-
alioquin exercitus Burgundiae qui in Yasconiam fueral
depresenli Brittanias" debuissint^* inruere. Quodaudiens ludacaile
rex Brittanoruin corso ueluci
-"
Glippiaco cum multis munerebus ad
5o Dagobertum perrexit, ibique ueniam petens, cumta
-"
que sui regnum
Briltaniae pertenentes leudebus Francorum inlecete
^'
perpetra-
uerant, emendandum spondedit
;
et semper se et regnum quem
regibat
'^
Briltaniae subiectum dicione Dagoberti et Francorum re"
gibus esse promisit. Sed tamen cum Dagobertum
''^
ad minsam
^^
nec
)nontibusPerennis*futis-
darent
-*
traderent
-^
in BriUanias
"^
debuissent
-'
curso ueloci
^o
ciincta
^1
Francorum que inlicite
^'-
regebat
3
Dagoberto
3*
mensau.
156
ad prandium discumbere noluit, eo quod esset ludecliaile relegiosus
et temens Deum ualde. Cumque Dagobertus resedisset ad prandium
Iiidacaile aegrediens de palacium ad mansionem Dadone referendario
(liiem cognouerat sanctam relegionem sectantem accessit ad prau-
5 dium, indique in crasteno ludacaile rex Brittanorum Dagobertum
ualedicens in Brittaniam repedauit. Condigne (f. 161, v.) tamen a
Dagoberto munerebus
^
honoratur. Anno quintodecirao regno
Dagoberti Vuascones omnes seniores terre illius cum Aiginane duci
^
ad Dagobertum Clipiaco uenerunt, ibique in eclesia domni Dio-
10 ninsis rigio
''
temore perterriti confugium fecerunt. Clemenciam
Dagoberti uitam babent indultam, ibique sacrameutis Vuascones fir-
mantes
*
semul
^
et promittentes se omni tempore Dagoberto
eiusque fdies
^
regnumque
"
Francorum esse fedilis
^
quod more
soleto sicut sepe fecirant
^
post baec proliauit
^^
aeuentus. Permis-
i5 sum
"
Dagoberti Vuascones regressi sunt in terra Vuasconiae.
LXXVIIII. Anno sextodecemo regni sui Dagobertus profluuium
^^
uentris Spinogelo uilla super Secona
"
(uuio nec procul a Parisius
aegrotare cepit; exindead baseleca sancti Dionensis
'*
a suis defer-
tur. Post paucos dies cum suae uitae sentiritpericolum, AEgccnem
**
3o sub celeretate ad se uenire praecipit, reginam Nantildem et lilium
suum Ghlodoueum eidem in mano^'conmendans
^'
: seiam discessu-
rum senciens, consiliumAEganeperagratum babens, quod cum eius
instancia regnus*^ strenuae guber(f. 162.)nari possit. Hys gestispost
paucus dies Dagobertus amisit spiritum sepultusque est in ecclesia
20 sancti Dionensis^' quam ipse prius condigne ex auro et gemmis et
raultis preciosissemis espetebus
^^
ornauerat, et condigne in cir-
coito
^*
fabrecare preceperat, patrocinium ipsius precioso
-^
expetens.
Tante opes ab eodem et uillas et possessiones multas per plurema loca
ibique sunt conlate, ut miraretur a plurimis. Sallencium ibidem ad
."(
instar monastiriae sanctorum Agauninsium instetuere
"
iusserat
;
sed
lacilletasabbatis Aigulfi eadem instetucioncm
-*
nuscetur refragasse.
Post Dagoberti discessum llius siios Clilodoueos sub tenera aetate
regnum patris adsciuit; omnes leudis de Neusteret Burgundia eum-
(jue Masolaco uilla sublimant in regno
-'.
AEga uero cum rigina
*"
55 Nantilde
quem
-'
Dagobertus reliquerat.
'
riiunei'ibns
2
dnce
''
rogio
*
firmalis
^
sinml
'^
filiis
"
regnoqne

essent fidles
^
ricerant,
'"
proliauit
!
perinisso
'"^
profluuio
'''
Sicona
'*
Dionisi
'''
sentirel
p.,
AEganeni
">
manu
>'
coinmendans
'*
regnum
'!
Uioninsi
^u
especicbus
"
cir-
coitu
2
preciosum
'-'
instituere
24
instetucionc
''
regnum
-"'
regina
"
quam.
1S7
LXXX.Anno primo regiii Ghludouiae' secundo et iiimeneiite terclo
eiusdem regui anno condigne palacium gobernat^ etregnum. AEga
uero inter citiris primatebus'
Neustreci' prudencius agens et plenitu-
deuem pacienciae inbutus cumtis
'
erat precellentior.Eratquae gnre
S
nobele opes
'
habundans, (f. 102, \\) iusticiara sectans, aeruditus in
uerbis,paratus in rispunsis
'
: tantummodo a plurimis blasphemabatur
60 quod esset auariciae deditus. Facultatis pluremorum que lusso
Dagoberti in regnum Burgundiae et Neptreco inlecete
'^
fuerant usur-
pate et fisci dicionebus contra modum iusticiae redacte consilio
lo
AEgane omnibus
restaurantur.
LXXXI. Eo anno Gonstantinus emperatur
^
moretur'". Constansfilius
eius sub tenera aetate consilio senalo
"
emperio
*^
sublimatur. Idem
eiustemporegrauissimeaSarracinisuastaturimperiom.Hierusolema^^a
Saracinis capta '\ceterasque
'^
ciuitates aeuersae,AEgyptus superiur^'
1
5
et inferior a Saracines
^'
peruadetur. Alexandria capetur et praedatur.
Afreca tota uastatur et a Saracines
^^
possedetur.Paulolum ibique Gre-
gorius patricius a Saracinis est interfectus. Gonstantinopolis tan-
tum cum Traciana prouincia et paucis insolis etiam et Romana
prouincia emperiae
**
dicione remanserat. Nam maxeme
*'
totum era-
in
periura
^**
a Saracines ^^graueter fuit adtritum : etiam et in postremum
emperatur Gonstans constrictus (f. 163.) adque conpulsis
-
effeclus
est Saracinorum tributarius, ut uel Gonstantinopoles cum paucis
prouincies
"
et insolis suae dicione
^^
reseruaretur. Trebus annis cir-
ceter et
^^
fertur adhuc amplius per unumquemque diem mille sole-
>5
dus auri aeraries-* Saracinorum Gonstans emplebat-'.Tandem resumlis
uiribus Gonstans emperium aliquantisper recoperans^Hributa Saraci-
nes emplendum
-^
rfutt. Quemadmodum haec factum fuissit aeuen-
tum, anno in quo expletum est in ordene debeto referam et sc^ribere
non selebo
^\ donec de bis et alies optata
^'
si permiserit Deus perfi-
3o ciam, uius^* libelli cumta^^ mibi ex ueretate^^cogneta
^^
inseram.
LXXXII. Eo anno Sintela rex Espaniac qui Sisenando in regno
successerat defunctus est.Vius filins nomini ^"^Tulga sub tenera aetate
Spanies'' peticionem^* patris sublimatur in regno. Gotorum gensin-
paciens est quando super se fortem iogum
^
non habuerit.Vius Tulga-
1
Chlodouei
-
gubernat
''
respunsis
**
illicite
'
e
'*
capta est
^^
cetereque
lo8
lies aduliscensiam omnes* Spania more soleto uiciatur, diuersa con-
mittentes insolercia.Tandemunusex primalis^ nomini "Gliyntasindus
collictis pluriniis senatorebusGotoruni,citerurnque*populum regnum
(f. 163,v''.)Spaniaesublimatur,Tulganem degradatum et ad onos clere-
5 cati tunsorare
^
fecit: cum(|iieomnem regnum Spaniaesuae dicione^
firmassit ', cognetus morbum
*
Gotorum quem de regebus degradan-
dum
^
habebant, unde sepius cum ipsis in consilio fuerat,quoscumque
ex eis iiius
*"
uiciae prumtum contra regibus
*'
qui a regno expulsi
fuerant cognouerat fuesse noxiuc-, totus '-sigillatem
^'
iubil''* inter-
lo fici, aliusque exilio condemnare, eorumque uxoris et filias suis fede.
lebus
*^
cum facultatebus
*''
tradit
".
Ferlur de primatis
^*
Gotorum
hoc uicio*''repremendo-"ducentis^' fuisse interfectis, de mediogrebus
quingenlis interfecere
--
iussit quoadnsque hoc morbum Gotorum
Ghytasindus cognouissit
^^
perdometum, non cessauit quos in suspi-
iT) cionem habebat gladio trucidare. Goti a uero Gbynlasindo perdomiti
nihil aduersus eodem-* ausi sunt, ut de regebus consuaeuerant
inire consilium.Chyntasindus cum esset plenus diaerum filium suum
nomineRichysindum in omnem regnum Spaniaeregem stabiliuit.Chyn-
tasindus paeneteuliam agens aelymosinam mulla de rbus propries
^^
;i<)
faciens plenus senectutae fertur (f. 164.) nonagenarius moretur
-^
LXXXIII. Anno tercio regni Ghlodouiae
"
AEga Glipiaco uilla uixa-
tus
^*
a febre moretur -^Anle paucis diaebus
'"'
Ermenfredus qui filiam
AEgane uxorem acceperat Ghainulfo comiti in Albiodero uico in mallo
interfecit.Ob banc rem grauissema stragis de suis rbus iussionem et
a5 permissum Nantilde a parentebus Ainulfi et populum pluremum
fiaetur
^^
Ermenfredus in Auster Remus ad baselecam sancte Reme-
diae-'^ fecit confugium, Mqne diebus plurimis liane infestacionem
deuitando et rigio temore residit
".
LXXXIIII. Post discessum AEgane Ercbynoaldus maior domus. qui
5o consanguaeueus fuerat de genotrici Dagoberto, maior domi palacium
Ghlodouiae effecetur. Eratque homo paciens bonetale plenus, cum
esset paciens et cautus humiletatem et benignam uoluntalem circa
sacerdotibus,
^*
omncbusque pacienter et bnigne respondens, nul-
lamque
^^
tumens superbiam
^\ nequo cupedilatem saeuiaebat : taut;i
'
oinnis
-
priinatibns
^
noinene
*
cPtorniii(|UO
'
luiisurare
*
dicioni
'
tlrinasset
"
inort^
*
degradaiulis
"^
liniiis
"
roges
-
iioxins totjs
'^
si^jillate
'
iubel
''
fi-
(lelebiis
"
facullaliiius
''
tradi'ilit
'*
primalibus
''
uicium
"'
reprimendo
-
du-
centos-iiUeifoct(is-in;iii;:eutos
--
intcriicere
-^
cognouisset
-*
eundem
-^
propriis
'*
niorilnr
*
Cbluduiu'i
-"^
uexatus
2'
inoritur
<>
paucos diaes
3
interlicilur
''
Reinedii
^^
regio t n^sedit
^*
saccrdotis
^*
nuUaque
*^
superbia.
1S9
iiisuo tempore pacem sectans fuit, ut Deuin esselplacebelem^ Erat
sapiens, sed in primum maxeme^ cum simplecetate
^
rbus minsu-
ratem
*
ditatus, ab omnibus erat dilectus. (f. 16i, v.) Igitur post dis-
cessum Dagoberti rgi
'
quo ordine eiusdem tinsauri
^
inter filius"
5 deuisi fuerant non obmittam, sed delucedato ordene
**
uius
^
uolu
mine inseri procurabo.
LXXXV. Cum Pippinus maiordomi
*,
post Dagoberti obetum et
citiri
*'
ducis Austrasiorum, qui usque in transito Dagoberti suae
fuerant dicione
^-
retenti,Sigybertum^^ unanemem
^*
conspiracionem
Kl
expetissint
*% Pippinus cum Cbuniberto, sicut et prius amiciciae cul-
lum in inuicem coulocati fuerant, et nuper sicut et prius amiciciam
uehementer
^'^
se firmeter
'^
perpetuo conseruandum oblegant, om-
nesque leudis Austrasiorum secum uterque prudenter et cum dul-
cedene
*^
adtragenteseos bnigne gobernantes,eorum amiciciam con-
I.') stringent ^^ semperque seruandum ^".Aegetur ^'discurrentebus lega-
tis partem Sigiberti debetam^^ de tinsauris
^^
Dagoberti Nantilde regine
et Ghlodoueo rigi
^'^
a Sigyberto requiretur quod reddendum placitus
instetuaetur^Xbunibertuspontefex-^urbis Goloniae etPippinus maior
domi
^'
cum aliquibus (f.lGo.) primatebus Austri^^l Sigyberto dericti^^
an iiiila Conpendio usque perueniunt, ibique tinsaurum
^'^
Dagoberti
Nantilde et Ghlodoueo, inslancia AEgane maiorem domus praesentatur
iubente Nantildeet aequa lanciae" deuidetur^- : terciam tamen partem
de quod Dagobertus adquisiuerat Nantildis regina percepit. Chuniber-
tus et Pippinus hoc tinsaurum
[^^
quod pars fuit Sigyberti Mettis fa-
?.5cint
^''
perducere
;
Sigyberto praesentatur, et discribetur. Post fertur
anni circolo Pippinus moretur, nec parua dolore eiusdem transitus
cumtis
^*
generauit in Auster ^^
eo quod ab ipsis pro iusticiae cul-
tumet bonetatem eiusdem delictus
^^
fuissit.Grimoaldus filius eius.
cum essit strinuos"ad instar patris diligeretur aplurimis.
5o LXXXVI. Otto quidam fdius Vrones domestici, qui baiolos Sigy-
berto ab adoliscenciam fuerat, contra Grimoaldo superbiam Io-
niens
'*
et zelum ducens eumque dispecere
^^
conaretur. Grimoaldus
cum Ghuniberto pontefice se in amiciciam constringens ceperat co-
gitare quo ordine Otto de palacio aegiceretur et gradum patris Gri-
55 moaldus adsumeret.
1
placibilera
2
maxime
^
simplicetate
*
raensurate
^
rgis

tensauri
?
filios

urdine

huius
'*'
maior douius

citeri
>2
dicioni
'^
Sigyberto
'
unaniinem
1
expetisseiit
'
ueiiimenter
*'
liriiiiter
'*
dulcediiie '^coiistriiigeutes^oseruandaiu
-1
Igetur
"^-
debilai
-^
tensauris
-^
re^i
-^
instetuitiir
-'^
poiitifex
-'
domus
28
Austrie
''
direct!
'">
tensaurum
^i
lance
2
deuidetur

faciunt
^*
cuuctis
'''
Aiisiris
3
dilectus
^^
slrenuos
3
lumens ^^dispicere.
160
LXXXVII. Cumijue anno octauo Sigybertus (f. 165, v".) regnarit
\
Radulfiis dux Toringiae uehementer contra Sigybertum reuellaudum
disposuissit
^
iusso
^'
Sigyberti omnes leudis Austrasiorum iu exer-
cilum gradiendum banniti sunt. Sigybertus Renum cuni exercito
5 transiens gentes undique de uniuersis regni suipagus
*
ultra Henuiii
cum ipsum adunati sunt. Primo in loco Faram filio Gbrodoaldo no-
mini qui cumRadulfo unilum habebat consilium, exercitus Sigyberti
trucedans rupit, ipsoque
^
interfecit: omnem populum uiusFarequi
gladium aeuasit, captiuetate dpotant ^ Omnes primati et exercitus
lo
dextras in inuicem dantes ut nullus Radulfo uitam concederet, sed
haec promissio non sortitur effectum. Sigybertus deinde Buchoniam
cum exercito transiens, Toringiam properans. Radulfus haec cernens
castrum lignis monitum in quodam montem super Vnestrudefluuio in
Toringia construens, exercitum undique quantum plus potuit colle-
i5 gens, cumuxorem^ et liberis in hune castrum ad se detnsandum
stabilibit : ibique Sigybertus cum exercitum regni sui (f. 166.) ue-.
niens, castrum undique circumdat exercitus
;
Radulfus uero iutrinse-
cus ad prilio
"
forteter praeparatus sedebat. Sed hoc prilio
'
sine
consilio initum est. Haec adoliscencia Sigyberti rgis patrauit cum
20 aliae eodem diae uellint procederead bellum et alia& in crasteno,nec
unitum habentes consilio. Grimoaldus et Adalgyselus ducis haec
cmentes, Sigyberti pericolum zelantes, eum undique sine intermis-
sione custudiunt. Bobo dux Auernus cum parte exercitus Adalgyseli.
et AEnouales comex
"
Sogiontinsis cum paginsebus suis et cileri
*'
25 exercitus manus plura,contra Radulfum ad portam caslri proteuus pu-
gnandumperrexerunt. Radulfus cum aliquibus dncebus exercitus Sigy-
berti liduciam haberil '-,quod super ipsum non uoluissent uiribus in-
ruere de castrum per porta prorumpens,super exercitum Sigyberti cum
suis inruens, tanta stragis
*^
a Radulfo cum suis de exercito Sigyberti
5o
fiaetur
^\
ut mirum fuissit. Magancinsis hoc prilio
^^
non fuerunt fe-
ilelis
*'';
fertur ibique i)lurima milia homenum fuisse gladio truci-
dati. Radulfus (f. 166, v.) patrata uicturia in castrum ingredetur. Si-
gybertus cum suis fedelebus graue amaretudines merorem adreptus,
super aequum sedens, lacremas oculis prorumpens, plangobat quos
r5 perdederat: nam et Bobo dux et Innouualles comex
*'
citiri" noui-
lium fortissemi pugnatoris seo et plura manus exercitus Sigiberti re-
'
regnaret
-
dispossuisset
^
iussu
*
pagis
*
ipsninque
*
dputant
"
uxorilius
* |.ire-
lium
'
preliuiii
'"
AKaoaulaus coinis
'
cetcri
'-
haberct'"' stragis factaesta**liao-
\nr e.rponctu.
'^
prolio
"'
lidolis
''
Innomialaus coniis
i
cett^ri.
161
gi Squi cum ipsus in congressione certaraen essunt
^
adgressi, con-
spiciente Sigyberto hoc prilio
'
fuerunt trucidati. Nam et Fre-
dulfus domestecus, qui amicus Radulfo fuisse dicibatur, hoc
prilio
'
occupuit, Sigybertus eadem nocte nec procul ab ipso
5 Castro in tenturies cum suos
*
mansit exercito. In crasteno
uedentes
*
quod Radulfo nihil preualuissint missus
^
discur-
rentebus ut paceuete Renum aeterum
'
transmearint, cum Ra-
dulfo conuenenciam Sigybertus et eiusdem exercitus ad propries
^
sedebus remeantur
*.
Radulfus superbia aelatus ad modum regem
10 se in Toringia esse cinsebat, amicicias cum Yuinidis firmans cete-
rasque gentes *",quas uicinas habebat, cultum amiciciae oblegabat. In
uerbis tamen Sigiberto rigimini
"
non denegans nam (f. 167.) in
factis forteter eiusdem resistebat dominacionem.
LXXXVIII. Anno decimo regno Sigyberti Otto qui aduersus Gri-
1
5 moaldo
^^
inimicicias per superbia tomebat
^'
faccionem
'*
Grimoaldo*^
a Leutbario duci
*^
Alamannorum interfecetur.Gradus honoris maio-
rem domi
^''
in palacio Sigyberti et omnem regnum Austrasiorum in
mano Grimoaldo
^^
confrmatum est uehementer,
LXXXYIIII. Anno quarto regni Chlodoueae
^^
cumque Nautildis re-
20 gina cum filio suo Chlodouio rgi
^
post discessum AEganem Auri-
lianes in Burdiae
^*
regnum uenissit, ibique omnes seniores, ponte-
ueces ", ducebus
^^
et primatis
"
de regnum
^"
Burgundiae ad se
uinire precepit, ibique cumtus
^*
Nantildis singillatem adtragens
Flaogatum gnre Francos maiorera domus in regnum Burgundiae
i5 aelectionem ponteuecum
"
et cumtis docebus
^^
a Nantilde regina
hoc gradum honores stabilitur neptemque suam nomini Ragnoberte
Flaochadum ^Misponsauit: espunsalias bas nessio qua factione fiuntur.
Nam alium consilium secrte Flaochatus et Nantildis regina macena-
uant
'"
quem
'*
credetur non fuisse Deo placebelem
^^ ideoque non
3o mancepauit (f. 167, v.) elTectum. Cumque Ercbynoaldus et Flaoclia-
dus maiores domi
'^
inter se quasi unuminissint^* consilium consen-
cientes ab^^ inuicem hune gradus bonorem alterutrum solatium pi-e-
bentes disponent liabere feliceter. Flaocbadus cumtis
'"
ducibus de
regnum Burgundiae seo et pontefecis
"
per epistolas etiam et sacra-

resis
2
essent
^
prolio
'"
siio
=
uidentes
^
missis
' pacf
m
senmam aotornam

proprias sedes
^
reuertunlur
'
g-Mitibiis
"
reKimiai
'-
Oriiualdum
'-^
Uuiiobat
''
faccione
>
Grimaldi
'^
duce
''
maioris domus
'*
Griiiialdo
'"
Chlodouei
20
Chlodoueo rejie
21
Burgundiae
22
poiuificps
-
duces
'*
primatibus corr. pn-
matos
2'
rgnons
cunctos'27
pontificuin
2
cunctis ducebus
-^
Flaociiado
'<>
ma-
chinabant
3i
quod
^2
pjacibile
^^
domus
3'
inissent
^s
ad
3^
cuncUs
' pontifi-
cibns.
FHDGAIUK.
^^
162
mentis linuauil, unicuique gradum honoris et dignetatem seo amici-
ciam perpetuo conseruarit\Hanc dionetatem ^sublimatus Flaochadis
regnum Burgundiae peruagatur consilium adseduae iniens priorem
inimiciciam qua cordis arcana dio celauerat memorans Yiliebadum
r> patricium interfecere disponebat.
LXL. Vuillebadus cum esset opebus habundans et pluremorum
facultates ingnies diuersis abstollens ditatus inclete
''
fuissit
^
et in-
ter patricialum gradum et nimiae facultates aelacionem superbiae
esset deditus aduersus Flaochadum tumebat eumque despicere quo-
lo naretur
*.
Flaochadus collictis secum pontefecis
^
et ducibus de
regnum
^
Burgundiae Cabiionno pro utiletate patriae tractandum
minse madio placitum instituit, ibique et Vuillebadus multetudi-
(f. 168.) nem secum habens aduenit. Flaochadus ibidem Vuillebado in-
terfecere nitebatur. Ilaec cernens Vuillebadus palaciuni noluit in-
i5 troire. Flaochadus foris contra Vuillebaduni prelianduin adgreditur.
Amalbertus uero germanus Flaochado ad pagandum intercurrens ubi
iam in congressione certamene conflige
^
debuerant, Vuillebadus
Amalberto secum retenens de hoc aeuasit pericolum. Intercurrentes
et citirispersunis ^separantur inlese. Flaochadus deinceps uehemen-
20 tem inibat consilium de interetum
"*
Villebadi. Eo anno Nanlildis
regina moretur
".
Ipsoque anno minse septembre
*-
Flaochadus
cum Chlodoueo rgi et Erchynoaldo idemque maiorem domus et
aliquibus priniatebus Neustrasies de Parisiaco promouens per Se-
nonas et Auliciodero Agustedunum accesserunt ;
ibique Chlodoueus
2.")
Vuillibadum patricium ad se uenire precepit. Yuillibadus cernens
inimicum consilium Flaochado et germano suo Amalberto, Amal-
gario et Ghramneleno ducebus de suo intereto fuisse initum,
colligens secum pluremam multetudinem de patriciatus sui ter-
menum (f. 168, v".) etiam et ponteuecis
^*
seo nobelis et fortis quos
5o congrecare potuerat Agustedunum gradienduni iter adrepuit
*\
Gui
obuiam a Ciilodoueo rgi
^^
Ercliynoaldo maiorem domus et Flao-
chado Ernienricus domesticus dirigelur, eo quod Vuillebadus trepe-
dabat utrum peracederit
^^
an suuni deuitandum
periculo
^"^
repeda-
rit ut ah Ermenrici promissionebus preuentus usque adgrederit
35 Agustedunum, quem ille credens condigne munerebus honorauit.
1
conseruaiel
-
diuetatpm
^
inclite
*
fuisset
^
quonabat
" coUoctis socuni pouti-
ficibus
'
regiio

confligi

cleris porsonis
'"
inleritu
" inoritur
>*
mense
septombrio
^^
tenneno-pontiticibus
^
advipuil
>^
rego
'"
peracederet
'
deui-
taiidti i)oriculuiu.
163
Post tergum eius Agustedunum accessit, ibique tenturia cum sui
nec procul ab urbe posait. Eodemque diae quo ibidem peracces-
serat Ailulfo Yaleiiciae urbis episcopo et Gysone comit ad preue-
dendum que agebantur Agustedunum dirixerat, qui a Flaochado in
.>
urbe retenti sunt. In crasteno Flaochadas, Amalgarius et Ghramne-
ienus qui consiiium de interetum Villebadi unanemeter
*
conspi-
rauerant de urbem
^
Agustedunum maturius promouentis citiri-
quedocis
'
de regnum* Burgundiae cum exercetoeis subiunguntur.
Erchynoaldus cum Neustrasius quos secum habebat idemque arma
lo
su(f. 169.)mens ab hoc bellum adgreditur. Yuillebadus ae contra
tela priliae

construens quoscumque potuit adunare falangis uter-
que in congressione certamenes iungent adprilium^: in ea pugna
Flaochadus, Amalgarius et Ghramnelenus idemque Vuandelbertus
ducis cum suis in congressione certamenis contra Vuillebado pugnan-
i5 dum confligunt. Nam citiri ducis uel N*^ustrasiae quiundique eodem
debuerant circumdare se retenantes aspiciaebant spectantes aeuen-
tum super Vuillebadum noluerunt inruere
;
ibique Vuillebadus
interfecetur : plurimi cura ipso de suis gladio trucedantur. Eo cer-
tamine citiris primus Bertharius comis palatii, Francus de pago
!io
Vltraiorano contra Yuillebado confligit. Aduersus quem frendens
Manaulfus Burgundio exiens de inter citiris cum suis aduersus
Bertharium priliandum
^
;
Bertharius eo quod prius illi amicus
fuissit
"^
dicens : Veni sub clepemn meum, de hoc periculo te
liberabo. Gumque ad eum liberandum clepeum aeleuassit Ma-
a5 naulfus cum conto Bertharium (f. 169, v.) in pectore percuciens
citiri qui cum eum uenerant ipsumque circumdantes eo quod
Bertharius nunium reliquis precessisset uolneratur^ graueter. Tune
Ghaubedo filins Berthario ceniens patrem in pericolum mortis
curso uelucissemo patri auxiliandum perrexit. Manaulfo conto
o percusso in pectore terra prostrauit
;
citiris qui patri percus-
serant totusque interfecit. Sic Bertharium suum genetorem ut
fedelis
*"
filins prestante Domino liberabit a morte. Hy uero docis
"
qui cum eornm ex Tcito
*^
super Villeljado
^'
inruere noluerant
tinturia Vuillebadi, episcoporum et citerorum qui cum eum ue-
55 nerant depredandum, pluretas inibi auri et argenti capetur
^*
: reli-
quisque rbus et aequetis (f. 170.) ab hys qui priliare
^^
noluerunt
'
unanimiter
-
urbe
^
ceteiiqne ducis
'
regno
^
prelia
*
prelium
''
prelianduni
**
fuisset
'
uulneratur
^^
(idolis
"
ducis
'^
exercitu
"
Vuiilebaduni
>'*
capitur
'*
preliarp.
Ifi4
percepti siint. His ita gestis Flaochadus in crasteuo de Agostedunum
pioinouens Cabilomio perrexit. Ingres.sus in urbe in crastennm urbi
nessio quo caso maxeme
'
tota
^
incendio concrematur. Flaochadus
iudicio Dei percussus, uixatiis' a febre, conlocatur in scaua aeuicto
5 nauale per Ararem fluuio quoiiomenlo
^
Saoconna Latona propeians
in aelenere imdecenio diae post Vuillebadi interetum amisit spiritum
sepuUusque est in ecclesia sancti Benigni suburbano Diuioninse.
Credelur a plurimis by duo Flaochadus et Vuiilebadus eo quod niulta
m inuicem per loca sancloruni de amicicias oblegandum sacra-
lo menta dedirant, et uterque in populis sibi subgectis copeditates
instincto iniqui oppresseront, semul
^
et a rbus nudauerunt (juod
iudicius
^
Dei de eorum oppressione plurema mulletudine liberassit^
et eorum perfedia et mendacia eos uterque interire fecissit
'.
1
maxime
^
totam
^
uexatus
*
fluuium quognomento
^
simul
^
iudicium li-
berasset
^
fecisset.
16S
VI
IN NOiMINE SANCTAE TRINITATIS
INCIPIT LIBER III KPo)NNKwPo)M
SANCTI ESIDORI EPISCOPI.
(f. 170, v.) Primiis ex historicis Iulius Africanus sub jmperatore
Marco Aurilio Antonio simpli
^
storiae stilo licuit, deinde Eusebiiis
Caesarieusis atque sanctae memoriae Hyeronimus
cronicorimi cano-
num multiplicem edederunt historiam regni
^
simul ac temporibiis,
5 ordenatum. Posthosalii atque alii, interquos precipue Victor, Tono-
nensis ecclesiae episcopus, recensitis praedictoium hystoriis, gesta
sequentium aetatum usque ad consolatiim luslini iimiores expleuit.
Horum nus teniporum summa ab exordio mundi usque ad Agusti
Haeracli uel Sisibodi rgis princepatum
^
quanta poluemus
^
breuitate
o notauimus, adicientes e latere discendentem lineam temporum cuius
iudicio summa preteriti cicli cognuscatur. Explicit praefacio.
INCIPIT LIBER CHRONICORVM.
Sex diebus rerum creaturarum Deus formauit.
I. Primum diem condedit lucem.
i5 II. Secundo lirmamentum caeli.
III. Speciem maris et terrae.
IIII. Quarto sidra.
V. Pisces et uolucres.
VI. Bisleas
^
atijuB iumenta. (f. 171.) Nouissimead similitudinem
20 suamhomiiiem primum.
GGXXX. Adam ann. ccxxx genuet Setii, qui pro Abel natus est,
interpraetaturque n.^surreciiO(iuia iiiipsum^ resuscitaUim est semen
iustum quod est stirpes
'
filiorum Dei.
'
simplici
^
regnis
^
principatum
^
poluimus
^
besteas
^ ipso
'
slirps.
106
i.ll.l;xxxV. Seth anu. ccv geouit Enos qui primus caepit iimocaie
nomen Domini.
Enos anu. cxc geuuitCainancuius nomen
interpraetaturnatura
Dei.
DGXXV. Cainau anu. clxx genuit Malalihel, eus nomen dicitur
5 plantatio Dei,
DCGXG. iMalalihel ann. clxv genuit lared qui interpretatur.
CXXII. lared ann. clxv genuit Enoch qui translatus est a Deo qui-
que etiam nonnulla scripsisse refertur sed ab antiquitate suspecti
lidei a patribus refutata sunt.
10 iGGLXXXYII. Enoch anu. clxv genuit Matusalam qui iuxta ann.
seriem uixisse xiiii ann. post diluuium reperitur. Propterea eum
nonnulli cum ptre suo Enoch (lui
translatus fucrat aliquantum
fuisse donec diluuium praeteriret falsa opinione existemant. Ac ge-
neracionem concupuerunt filii Dei filias hominum.
i5 GGGLIIII. Matusalam ann. clxvh genuet Lamech.Haecgeneratione
gygantes nati sunt. Haec quoque aetate lubal ex gnre Gain artem
musicam repperit cuius etiam frater Tubal(f. 171, v".)cain aeris fer-
rique inuentor fuit.
TDCXLYII. Lamech ann. clxxvhi genuit Noe, cuius diuino oraculo
20 arca aedeficare iubetur anuo aetatis suae quingentisimo. His tempo-
ribus, ut refert loseppus, scientes illi homines quod aut ign aut aquis
perire poterant, in duabus columnis ex latere et lapide factis studia
sua conscripserunt, ne debereutur menioria quae sapienter inuene-
rant, quarum lapso ea columna fertur diluuium euasisse et actenus
25 in Syri;i permanere.
ITggXLII. Noe ann, dc factum legitur diluuium, cuius arcam
loseppus sedisse refert in montem Srminiae
*
qui uocantur
^
Ararat.
GCXLIII. Fueruntautem Noe fiIii 1res, et quibus lxxii gentes sunt
ortae, id est xv de lasepth
^
xxx de Gain
\
xxvii de Sem.
3o GGXLIII, Sem ann. ii post diluuium genuit Arfaxat a quo Chal-
daei.
GC(^LXXYIIII. Arfaxat ann. clxxxv genuit Salam a quo antiqui
Samaritiae vel Indii.
DGXLIIl. Sala ann. cxxx genuit Heber a quo Hebrei nuncupati
55 sunt.
Heber ann. cxxxni genuit Falec, cuius temporis turris aedificata
'
iiionle Arminiac
-
uocatiir
"'
lapclli
'
Gain.
167
est factaque linguarum diuisio. Huius turris altitudo v milia centum
Lxxiiii tenere passuum, paulatim (f. 172.) a latioribus
'
in angustiis
coartata ut pondus inminens facilius sustentaret. Discribunt ibi
templa marmoria lapidibus praeciosis auroque distincta et multa alla
5 que uidentur incredibilia. Hauc turrem Nebroth gygans construxit,
qui post confusioneni linguarum migrauit inde ad Persas eosque
ignem colre redocuit
-.
IIDCCLXXIII. Falech ann. cxxx genuit Ragau. His temporibus pri-
mum templa construeta sunt et quidam principes gentium tamquam
lo dii adorare* coeperunt,
DGGGGV. Ragau ann. cxxxiii genuit Seruc, sub que Scitarum
regnum exortum est, ubi primus regnauit Thanus.
XXXV. Seruc ann. cxxx genuit Naor. AEgyptiorum regnum
sumpsit principium, ubi primus regnauit Zoes.
i5 IIIGXYIII. Naor ann. lxxviii genuit Tara, sub que regnum Assyrio-
rum Sicinorumque exoritur. Sed priiuus in ssiriis re^Tnauit B(3lus,
quem quidam Saturnum exaestimant* : primusque in Sicilia Agialeus
a quo Agialea nuncupata est, quae actenus Peloponensis uocatur.
GLXXXIIII. Taram ann. lxx genuit Abraham; sub quo Zoroastres
20 magiae^ inuentur artis, aNino rgi occidetur, (f. 172, v.) murique
Babylloniae a Sameramidae regina Assiriorum aedifecantur
^.
TGCLXXXIIII. Tertia mundi aetas. Abraham ann. c genuit Isaac
ex Sarra libra, nam primum ex ancilla Agar genuerat Ismahel a quo
Hismahelitarum genus, qui postea Agareni, ad ultimum Saracini
25 sunt dicti.
TTGGGXLIII. Isaac ann. lx genuit geminos, quorum primus Esau
a quo Idomei, secundus lacob, qui cognominalus est Isral, a quo et
Israhelitae sunt nuncupati.Hoc tenipore regnum Graecorum inclioat,
noua error gentium, ubi primus regnauit Inarcus, cuius filius fuit
5o Foroneus rex qui primus in Grecia legis iudiciaque conscripsit. His
temporibus, apud lacum Tritonidem Miuerua in speciae uirginali
apparuisse discribitur.
TCCGGXXXini. lacob ann. lxl genuit loseph. Temporibus Sirapsis'
louis filius AEgyptiorum rex moriens in deos transfertur et Mem-
55 phis ciuitas in AEgypto conditur.
iDXLIIII. loseph ann. lxl. Hoc tempore Grecia Argo rgnante
habere segites coepit delatis aliunde seminibus.
1
alcioribus. ^docuil^adorari
'
exislimanl
s
artes niagiae

aedificantiir ^Sirappis
168
DGLXXXVIII. Hebreorum seruitutis
'
in AEff>Tto ann. cxliiii.
His temporibus Prometheus fuisse (f. 173.) scribitur quem lingunt
faboiae de luto formasse homenes
'.
Tune etiam frater eius Athas
'
magnus est astrologus habitus, Mercuriusque nepus Athlantis mul-
5 tarum artium peritus et hoc post mortem in deos traiislatus. Haec
aetiam aelatem primus Praeciclus quadrigam iuncxit, eodemque
tempore Cecrobs Athenas condedit et ex nomnae Menerue Athi-
niensis
*
uocauit. Iste etiam bouem immolans primus in sacrificio
louem gesta gentium adorare praecepit. Tune primi Gorites et Gori-
10 bantes
modulatam in armis saltationem et consonam inuenerunt.
Tune etiam fuisse scribitur in Tessalia sub Diocallionem factum di-
luuium et fabulosum Fecundis incendium.
ITDCGXXVIII. Moyses ann. xl in heremo rexit populum de serui-
tute AEgypcia liberatum. Hoc tempore ludaei per Moysen simul cum
i5 lege Gt litteras babere coeperunt. Tune templum Deliis construitur,
Lacedemon condetur, uitis in Grecia inuenitur.
ITDGGLV. losuae successor Moyse rexit populum ann. xxvn. His
temporibus primus (f. 173, T.) Erectonius
*
Atheniensium princeps
in Grecia quadrigam iuncxit.
20 ITTDGGLXLV. Gothonihel ann. xl. Gadmos rgnt Thebis qui
primus Grecas litteras adinuenit. Per idem tempus primi Glinus et
Anfion apud Grecos in musica arte clarunt
^.
Ideique Dactali ferrum
eo tempore inuenerunt.
D v'.GGLXXV. Aoth ann. lxxx, His temporibus fabulae facte
25 sunl de Treptolemo, quod iubenti cernere serpentiura pinnis ges-
tatus indigonlibus frumenta uolanda distribuent; de Ypocentauris,
quod aequorum hominumque fuerint natura permixti
;
de creuerat
mente inferoi um cane
'
;
de Frixo et lUe sorore sua, quod ariete
uecte per aerem uolauerint*^; de Gorgone meretricem
\
quod crinita
5o serpenlilius fuerit et aspicientes conuertebat in lapides
;
de Bello-
rofonta. quod equo pinnis uolantes sit uictus
^"
;
de Amlnione, quod
citharae suauitate cantu lapides et saxa commoueret".
HDGGGGXn. Debbora ann. xl. Per idem tempus Apollo mede-
cinae artem inuenit. Fabula quoque tune ficta est de fabro Didalo
55 et eius lacoro filio quod coaptatis sibi pinnis uolauerint. Hac itaque
primus rgnt Latinis Picus qui fertur fuisse Saturni filius.
1
sernitus
- homincs ^
Atlilans
''
Minernc Atliinnensis
^
Ericlonius
^
claroscuni
^
de ccnu^ro iiifernorum cane quein fingunt trea capita habuisse ;

uolauerent
^
merelrice
*"
uolanle sic uectus
*'
commouerit.
169
IIIDCCCCLV.
Gedeon ann. xl. (f.
174.) Vrbs Tyria
construitur
;
Orfeusjraxi
Linusque magister
Erculis artis musicae
inuentoris clari
habentiir.
Argonautarum
nauigatio scribitur.
IIIDGCGGLXIII.
Abimelech ann. m; iste lxx fratres suos interfecit.
5 TDGCCGLXXXVI.
Tola ann. xxiii. Hius temporibus in Troia post
Laumendontem regnauit
Priamus.
Tune fabula ficta est de Menotauro
bestia Laberento
*
inclusa.
IIIIIII. lair ann. xxii. Per haec tempora Herculus
agonem Olim-
piacum constituit atque in Libia Anteium occidit.
10 IIIIVIIII. lepthe ann. vi. Huius tempore Hercnlis
quinquagensimum
secundum annum agens ob morui dolorem sese flammis iniecit.
Per idem tempus Alexander Helenam rapuit, Troianum bellum d-
cennale surrexit.
XV. Abessa ann. vu. Amazones arma sumpserunt.
i5 ITIIXXYI. Achilon ann. dece x.
TTTXXXIII. Abdonan ann. viii
;
cuius ann. m Troia capta est, et
Ineas
^
Italiam uenit.Ac aetateCarmitis^ nimfa latinas litteras repperit.
nnXLIIII. Samson. Arcanius Aene* filiusAlbam condedit. Ylixis*
quoque fabolae uel serenorum eodem tempore fictae sunt.
20 IIIILXXXIIII. Samuhel et Saul ann. xl. Lacedaemoniorum regnum
exoritur atque Omerus fuisse potatur. (f. 174, v.)
lIlGXXIIII. Dauid ann. xl. Godrus sponte se offerens quare hos-
pitibus interimitur. Cartago a Didone tamus aedificatur prophetan-
tibus in ludea diueta Sad, Natham et Asaph.
25 TTGLXIIII. Salomon ann. xl. Iste secundo quarto regni sui anuo
templum Hierusolimis aedificauit, consummauitque annis viii ^
TTGLXXX. Roboam ann. xvii;sub quo decem tribus a duabus
separati sunt et rgis in Samariam babere coeperunt. Ac aelate
Safnos conditur. Sibella Eritria inlustris habetur.
5o TTnCLXXXXIII. Abia ann. m; sub quo Hebreorum pontefex
'
maxi-
mus Abimelech insignis est babitus.
TTTGCXXV. Asaptli ann. xli; propbetabant in ludea Azias^ Helias.
nnCGL. losapath ann. xxv; propbetabant Helias et Heliseus, Ab-
dias, Azarias et Michias
^.
35 TGGLYIIII. loram ann. viii
;
propbetabant Elias, et Heliseus et
Abdias.
Ocozices
**
regnauit ann. i. Helias rapitur.
"*
* Laberinto
-
Enias
^
Carinentis
'
Aenie
'
Vlixis
^
anno viii"
'
pontifex
*
Ozias
^
Micheas
i"
Ocozies.
170
TGCLXVI. Athalia
'
ann. vu. lonadab tilius Rechab sacerdiis
clarus habetur et loaide pontefex qui solus post Moysen uixisse
ann. cxxx perhibetur.
nncCGVI. loas ann. xl. Zacharias propheta interficetur et Heli-
5 sens moritur. Ligurgos quoque legislatur Apollinis insinis
^
habetur.
IITGCGXXXV. Ama-ias ann. xxviiir.
Ozias ann. li. Sarnapallus rex incendio concrematur, Assiriorum
quoque regnum in Mdis transfertur. Tune (f. 17o.) Esiodus poeta
claruit atque Fidon Argiuus
^
mensurare pondra repperit. Per idem
lo tempus olimpias prima a Grecis construitur
;
Ose, Amos, Esaiani et
lonara in ludea prophetantibus.
rniGGGGIII. loathan ann. xvi. Rem* Romolusque nascuntur; pro-
phetantibus in ludea Ose et lohel, Esaia et Michias.
nnGGGGXYIIII. Aehaz ann. xvi. Hius temporibus Romolus Romam
i5 condedit, et Sennacheribus Assiriorum rex decem tribus in Mdis
transtulit, atque in ludea Samaritas pro acculas
^
misit.
lTlGGGGXLVIII. Ezechias ann. xxvnii; subquoprophetabantEsaias
et Ose. Hoc tempore Romolus primus milites ex populo sumpsit
centumque a populo nobelissemo
^
uiros elegit, qui ob aetatalem
20 senatores, ob curam ac sollicitudinem rei publicae patres uocati suut.
Mannases ann. lv. Per idum tempus Romanis praefuit Numa
Pompilius' qui primus Yestal^s uirginis instituit duosque niensis
lanuarium et Februarium decem mensibus auniadiecit. Tune quoque
sibilla Sami
*
claruit.
25 Ammon ann. xii. Huius temporibus Tullius Hostilis prior in repu-
blica censnm egit, primusque purpura et fascibus usus est.
loasias^ ann. xxii. Taies Milesius primus fisecus clarus habetur;
prophetantibus in ludea (f. 175, \\) Hierimia, Olda et SuITonia.
TIDXLVIII.
loachim ann. xi. Huius tercio anno Nabagodouosor
5o ludaeam
caplani tributariam fecit. Tune Danihel, Ananias, Azarias et
Misahel in Babyllonc clarucrunt.
rnDLYniI.
Sedechias ann. xi. Hune rex Babylloniae secundo ue-
niens ad
'"
Hierusalem cum populum
"
captiuum duxit, templum in-
censumannus
^-aedificacionis suaeccccLiiii.Per idem tempus Sappho
35 mulier in diuerso
poemate claruit. Solon legis Atheniensibus ddit.
TIDGXXVHII.
Hebreorum captiuitasann. lxx, in quibus ignis ab
>
Otholia'
insignis^ Fidon Argius
'
Remolus
^
acculis
^ nobelissemos
^ Pain-
pilius
sainia

losias
'
ab
"
populo
i-aniio.
171
altario sublatus et abscondetus
*
in puteo postLxx rogres.^ioiiis anno
adsumitur iimentus uiuus. Per idem captiuitatis tempus ludith isto-
riam
^
conscribitur. Pithazoras
'
quoque phylosophus et arithmedici
*
artis iniieutor clarus habetur.
5 IDGLXIII. Darius anii. xxxiiii. Hius secundo anno ludaeorum
est resoluta captiuitas, a quo tempore non rgis sed princepis
^
fue-
runt usque ad Aristofilum. Tune Romani pulsis regibus consoles
liabere coeperunt.
TDCLXXXIII. Xersis ann. xx. Escilius, Pindarus, Sophocles et
10 Euripides tragoediarum scriptores celebrantur insignis*^; Herodotus
quoque historiarum (f. 176.) scriptorese Zeusis aguuscitur pictur \
IIIIDGGXXIII. Artarexerxes qui el Lougimanus ann. xl. Eo r-
gnante Esdras sacerdos legem renouauit, Neemias murus
^
Hyeruso-
limorum restituit. Aristarcus eliam et Aristofanis atque Sofocles
i5 tracoediarum scriptores habiti sunt. Hyppocratis quoque medicus ac
Socratis pbylosophus et Domocritus claruerunt.
TDGCXLII. Darius qui Nutus ann. xviiii. Plato nascitur.
IllDGCLXXXII. Artarexerxes ann. xl. Hnius tempore Haester his-
toria docetur expleta. Palato quoque et Xenofon necnon et alii So-
10
cratici insignis liabentur.
rilIDGCGVIII. Artarxerxes qui et Hocbus ann. xxvi. Mostenus orator
agnuscetur. Aristotelis pbilosopus praedicator. Plato morilur.
DGGGXII. Exerxis Ozie filius ann. un. Exenocratis phylosopus
inlustris babetur.
25 DGGGXVIII. Darius ann. vi. Alexander Illirius et Traces supe-
rans debinc Hierusolimam capit atque templum iugressus Deo bostias
immolauit. Hucusque Persarum regnum stetit. Debinc rgis Gre-
gorum.
TITIDCGGXXIII.
Alexander Macedo ann. v; buius enim quinti anni
oo postremi in ordine numerantur quibus monacbi ac urbis obtenuit,
nam septe eius priores (f. 176,
y".) in Persarum regibus suppo-
tanlur. Debinc Alexandriae rgis incipiunt.
TDGCGLXIII. Ptolomeus Largi filius ann. xl; bic ludeam capiens
plurimus Hebreorum in AEgypto translulit. Hoc tempore Zenon
jf) stoicus et Menander comicus, Theupbrastes pbylosopbi claruerunt.
Per idem tempus
Macbabeorum
liber iucboal primus.

absconditus
2
isloria
''
Pithagoras
''
Aritli niedicine
=
reges sed principes
'"
in-
signes
?
pictor
*
muros.
172
DGCGCI. Ptholomeus Filadelfus ann. xxxviii; liic ludeos qui in
AEgipto erant absoluit, et uasa sancta Eliazaro pontefice reslituens,
Lxx interpraetes petiuit, hac diuinas scripturas in grecum aeloquium
transtulit. Per idem tempus AEracus austrologus agnuscilur atque
5 argentei prumum Romae constituuntur.
IIIIDCGGGXXVIII. Ptholomeus Euergitis ann. xxvii. Sub quo lesus
filius Siralh sapienclae librum conposuit.
IIDGGCCXLIIII. Tholomeus Phylosopatur ann. xvni
;
ab isto
ludaei proeli
*
uicti lxx ai iiiatorum conruerunt, Siciliamque Mar-
io cellus consol obtenuit.
TIlDGGGGLXXI. Ptholomeus Epifanes ann. xxvii. Huius tempore
gesta sunt quaeque secundi libri 3Iachabeorum historia contenit. Hac
aetate poeta Ennius caelebratur.
VVl.
Ptholomeus Phyromiter ann. xxxv
;
hune Antiocus proelio
i5 superans (f. 177.) ludaeos uaria calamitate oppraessit. Per idem
tempus Schipio Africam uicit.
VXXX. Ptholomeus Euergetes ann. xxiin. Hoc tempore per con-
solem Brutum Spania a Romanis obtenta est.
TXLVI.
Ptholomeus Soter ann. xv. Varro Giteroque
^
nascuntur.
20 Traces
Romani subiciuntur.
YLVI.
Ptholomeus Alexander ann. x. Siriam per Gabinium ducem
in Romanorum dominio transiit. Postea quoque Lucricius nascitur,
qui postea sese furore amaturio interfecit.
VLXIIH.
Ptholomeus Gleupatre filius ann. vin. Per idem tempus
25 Plucius
^
Gallus Romae latinam rhetoricam docuit primus. Tune
quoque
Salusticius
^
sthoriographus nascitur.
VLXLHII.
Ptholomeus Dionisius ann. xxx. Pomplielus Hieruso-
limam captam ludaeus^ Romanis tributarius elTicit. Per idem tempus
Gapto phylosophus nascitur. VirgiUus Oratiusque nascuntur. Apol-
5o lodurus praeceptor Agusti clarus habelur. Gicero baude oraturia
caelebratur.
VLXLVI. Gleupatra ann. ii, quia tercio eius anno Iulius Gaesar
sumpsit imperium.
YGI. Gains Iulius Gaesar ann. v; hic primum Romanorum siiigu-
35 lare obtenuit priiicipatum, (f. 177, v".) a (juo etiam Gesares appel-
lati sunt; ab hiac secuntur imperatores.
VGLVII. Octauianus Agustus lvi
;
sub cuius
imperium lwiiii
'
prelio
2
Ciccro
^
raicius
'
Salustins

ludaeos
"
fribiUario*.
17:^
obdomades '
in Danihelo
scripto
conplentur,
et cessante
hac sacer-
docio
ludaeonim
dominus
nosler
Ihesus Ghristus ex
uirgininascitur
anno
regni eiiis xlii,
VCLXXX.
Sexta mimdi
aetas.
Tiberiiis
filins ensti
ann
xxiiii
Huins^
xvini
anno
Dominns
crucefixus
peractis
a principio
mund
ann.V.
VCLXXXIIir.
Gains
Galiciila
ann. nii. Hic in Tndaen.^
se cransferens
m
templum
Hyerusolimorum
statnam
lones sub nomine suo poni
mssit.
Per idem
tempus
Matheus
apostolus
euan^elinm
in Indea
10 primus
scripsit.
VCLXLYIII.
Claudius
regnauit
ann. xnn.
Petrus
ad snperandum
Symonem
magumRomam
pergit,
Marcus
quoque
euangelista
Alexan-
driae
Christnm
euangelizat.
VCCXII.
Nero
regnauit ann. xiiii.
Huius
leniporibns
Simon mairns
i5
cum
altercationem
proposuisset
cum Petro et Paulo apostolis,
discens
sequendam
uirtutem
esse Dei
magnam medio die dum ad patrem
iiolare
promittit in caelum a daemonibus
qnibus in ara inferebatnr,
adiurante
eos Petro
per Dominum,
Paulo uero orantem,
demissus
crepuit
;
ob
cuius necem a Neroni
Petros cruce(f.
178.)figetur,
20 Paulus
gladio
ceditur. Hac tempestate Persius propheta
moritur!
Lu^anus
quoque ac Senica praecepto Neronis interficiuntur.
VGCXXH.
Vespasianus
regnauit ann. x. Huius secundo anno Tyrus
Hyerusolimam
coepit atque subuertit, ubi undecies centena milia
fam
et gladio
perierunt, sed et praeter hoc cento milia ueuundata
25
sunt.
VGCXXmi. Titus regnauit ann. ii. Iste in utraque lingua facun-
dissimus extetit ut causas latinae agerit, poemate et aregoedias^
conponeret, tanto autem bellicosissimus ut in expugnatione
Hyeru-
solimorum sub ptre militans duodecem
propugnatores
duodecem
o
saggittorum
confodered ictibus. Porro in imperium tante boni-
tates fuit ut nullum omnino poneret
\
sed conuictus
aduersum se
coniurationem
demitteret atque in eadem familiaritate
quante
*
habuerat reteneret. Huius etiam inter omnia fuit illud
caelebre
dictum,
perdedisse diem qua nihil boni fecerit.
35 VGGXL. Domicianus frater Titi regnauit ann. xvi. Hic post Nero-
nem christianus persequitur; sub quo et apostolus lohannis in
Pathmos insola relegatur. Iste multus senatorum (f. 178, v.) in
1
ebdomades
-"
tragoedias
3
puneret
''
quam ante.
174
exilio
^
mittit ac peremit, cunctosque de gnre Dauid interfici
^
iussit ut nullus ludaeorum ex regelae' superesset origine.
VCCXLI. Nerua regnaiiil ann. i. lohannes apostolus ab exilio rediiL
alque efflagilalus ab Asiae episcopis euangelium nouisse nouissemus
5 ededit.
VGGLX. Traianus regnauit ann. xviiii. Iste Asia et Babyllonia
capta usque in fines post Alexandrum acessit. Huius temporibus
Simon Cleopas Hyerusolimorum episcopus crucefigetur, etrequiescit
lohannes apostolus.
10 VGGLXXXI. Atiianus regnauit ann. xxi. Hic ludaeos secundo
rebellis subiugat, urbemque Hyerusolimam restaurt eaque
^
sub
nomine suo Heliam
^
uocat. Per idem tempus Aquila Ponticus inter-
praes secundus post lxx oritur, et Basilides heresearcis
^
agnuscitur.
VGGCIII. Antunius
'
pins regnauit ann, xxii. Iste ob hoc taie
i5 cognomento* accipit, quia in omni regno romano caucionibus in-
censis cunctorum dbita relaxauit, unde et pater patriae appellatus
est. Eo rgnante Valentinus et Marcion beresiarcis produntur, atque
Gallienus medicus Pergamum genitus Romae clarus babetur.
VGGCXXII. Antunius^ minor regnauit ann.xvin. Alontanus Catafriga-
20 runi auctor et Tegianus a quo beresis Encratitaruin exorti(f.l79.) sunt.
VGGGXXXIIII. Gommodius regnauit ann. xni. Theuducion Ephesius
interpres tercius apparuit, atque Hereneus episcopus Lugdunense
babetur insignis.
YGGGXXY. Helius Pertinax regnauit ann. i. Hic supplecante
^
2.5
senatu et uxoreni Agustam et filiam Gaesareni faceret, rennuens ait,
suffcere sibi debere quod ipse imperaret inuitus.
YGGGLHI. Seuerus Pertenax regnauit ann. xviii. Simniacbus
interpres quartus agnuscitur. Ncrcissus Hyerusolimorum episcopus
uirtutibus plurimis caelebratur. Tertulianus Afer in aeclesia insignis
r>o
babetur. Origenis Aiexandriae studiis eruditur.
VGCGLX. Antunius ''Garacalla Soueri filius regnauit ann. vu. In
Hyerico quinla edicio diuinarum scripturaruin inuenta, cuius auctur
non appareret.
VGGGLXI. Macrinus regnauit ann. r.
35 VGGGLXIIII. Aurisuban Antunius regnauit ann. m. Sex
"^
edicio
inuenta Nicopolis heresearcis oritur.
1
exilium
'
iiUerfeci
^
iv^'ali
*
eainque
t^
HiUani
''
beresiarcis
'
Antonius cogno-
iDPntnin
'
snpplicante
'"
sexta.
175
VGGCLXXVII. Alexander regnauit ann. xiiii. Origenis Alexandia
*
claruit, et Romae Alpinum insignis iurisperitus.
VCCGLXXX. Maximinus regnauit ann. m. Iste primus ex militare
corpore absque decreto senatus iraperator eflcelur et cliristianus
5 persequitur.
VCGGLXXXYII. Gordianus regnauit ann. vu. Flauianus testimonio
(f. 179, v".) spiritus sancti, in specie columbae super capud capud-
eius discernes, Romam episcopus ordeuatur, licet quidam hoc uerius
de Zeferino adlirmant.
lo YGGGLXLIIII. Pliylippus regnauit ann. vu
;
iste prior inter impera-
tores crededil Glnislum, cuius etiam primo anno milesimus annus
Romanae urbis fuisse ducitur expletus.
VGGGLXLV. Decius regnauit ann. i. Sanctus Antunius monachus
AEgypto docetur exortus.
i5 VGGGLXLYII. Gallus et Volusianus regnauerunt ann. ii. Nouatus
Cypriani episcopi presbiter Romam ueniens Nouatianam heresim
condedit.
VGGGGXIII. Valerianus cum Gallieno regnauit ann. XV. Gyprianu^
rhetor deinde episcopus marthirio conatur
*.
Goti quoque Greciam,
2o
Macedoniam, Asiam, Pontumque depopulant. Valerianus christianus
persecutionem mouens, a rege Persarum captus, ibi cum dedecore
consenuit.
VGGCGXV. Glaudius regnauit ann. ii. Ipse Gothos Iliricum, Mace-
doniamque uastantes exsuperat. Paulus Samositanus heresiarcis
a5 agnuscitur,
VGGGGXXV. Aurilianus regnauit ann. v. Hic persecutionem ad-
uersus cliristianus efficiens fulmine corripitur et nec mora occi-
detur.
Tacitus regnauit ann. ii
;
huius uilae breuitas gestorum nihil
oo dignum prenotat.
VGGGGXXVII. Probus regnauit ann. vi. Manicheorum heresis orla
est.
VGGCGXXXIII. (f. 180.) Garus cum filiis Garino et Numeriano
regnauit ann. ii. Garus postquam de Persis triumphauit uictor circa
55 Tycridem castra ponens ictu fulminis concidit.
VGGGGLXIIII. Dinclecianus iMaximianus regnauerunt ann. xxx.Dio-
clicianus dminis libris adustis christianos toto orbe persequitur. Iste
'
Alexandria
-
capud exponctu.
^
Cyprianus
*
coronatnr.
171)
primus gemmas uestibus calciamentisque inscri lussit, duiii sola
purpura rtro princepes uterentur.
VGGGCLXV. Gallienus regnauit ann. ii
;
huius breuitas imperii
nihil diffiium liistoriae condedit.
5 VGGGGLXLV, Gonstantinus regnauit ann. xxx. Iste primus impe-
ratoruni christianus effectus licenciam ddit ciiristianis liberi con-
gregari et in honorem Ghristi baselicas construi. His temporibus
heresis Arriana exoritur, Nicenumque consilium a Gonstantino ad
condempnacionem Arrii congregatur. Donatistarum scisma oritur.
10 Per idem tempus crux Domini ab Helena Gonstantine
*
matrem
'^
Hyerusolimis reperta est. Gonstantinus autem in extremo uitae suae
ab Eusebio Nicomediense episcopo baptizatus in Arrianuni dogma
conuertitur, heu pro dolore boni usus principio et fmem maie.
VDXYIIII. Gonstantius et Constans regnauerunt ann. xxiin. Gons-
i5 tans Arrianus efTectus catholicus toto urbe persequitur. Gui etiam
fauoie (f. 180, v.) Arriae^ fretus, dum inGonstantinopoli ad eccle-
siam pergerit aduersus nostrus de fide demicaturus, diuertens per
forum Gonstantini a necessariam causam uiscera eius repente simul
cum uita effusa sunt. Per idem tempus Anastasius et Hilarius doc-
20 trina et confessione fidei caelebrantur. Heresis Antropomorftarum
in Siria, in Macedonia, in Gonstantinopoli nascitur. Doiiatus artis
gramatice scriptor ac praeceptor Hieronimi Romae inlustris habetur.
Antunius monaf^hus cv ann. in heremo.. moritur. Ossa Andreae
et Lucae apostoli in Gonstantinopuli transferuntur.
25 VDXXI. Iulianus regnauit ann. ii
;
hic ex clerico imperat praofectus
in idolorum cultu conuertetur, martiriaque inferet christianis; qui
etiam dum in odio Ghristi templum in Hierusolimis ludaeis reparare
permiserit atque ex omnibus prouinciis ludaei collecti noua templi
fundamenta iacerent, subito nocte obortu terrae motu saxa ab imo
5n fundamentorum excussa, longe latique
*
expersa sunt, ignites quoque
globus ab interiore aedi templi egressus pliirimos eorum suo pros-
trauit incendio.Quoterrore reliqui pauefacti Giuistum conlitebantur,
et ne occasum crederent factum (f. 181.) iuente nocteni in uesti-
mentis ipsorum crucis apparuit signum.
35 louinianns rgnt ann. i ;
(jni dum se ab exercitum imperatorem
fieri conspicerit quae christianum adfirmans paganis praeesse non
posse assereret : Et nos, inquid omnes exercilus, super Iulianum
'
Gonstantini
-
niatre
^
Arrii
*
lateque.
i77
nomen Christi abicimus, tecum christiam esse uoliimus.
Quibus
auditis imperii sceptra siiscepit.
VDCXXXV. Yalentiniaiiiis et Yalens frater eius regnauerunt
ami.
XIII. Gothi apiit Stiiuni bifariae in Frierno et Attarico diuisi simt,
5 sed Fridierims Atbaricimi Valentes auxilium
superans hiiius beneficii
gracia ex chatholico Arriaiuis cum omiii gente Golboriim eiectus est.
Tune Gulfilas eorum episcopus gothicas litteras repperit et utrumque
testamentum in linguam propriam transtulit. Fortinus
quoque et Eo-
nomiiis atqiie ApoUinaris eo tempore agnuscunlur.
lo YDGXLI. Gracianus cum fratre Yalentmiano
regnauit ann. vi.
Ambrosius Mediolanensis episcopus in catholicorum dogmata claruil.
Priscilianus heresim suo nomems
*
condedit. Martinus
episcopus
Torinorum Galliae ciuitates multis miraculorum signis effulsit.
VDCL. Yalentininus cum Theudosio regnauit ann. vim.
Senodus
i5 Constantinopolini CL sanclorum patrum colleguntur in quo omnes
heresis condemnantur. Hyeronimus presbyter in Betbleem totum
*
(f. 181, v^) mundam clarus habetur. Priscilianus, accusante Titio
Maximo tyranno, gladio ceditur. Fer idem tempus capud lohannes
baplistae Constantinopoli est perductum et in septi
^
miliaro ciui-
io tates
*
humatur. Gentium quoque templa per totum urbem iobente
^
Tbeudosio eodem tempore subuerluntur, nam adhuc intemerata
manebant licet neclecta. Theudosius cum Arcbadio et Honorio
regnauit ann. vit. Per idem tempus lobannis anacborita insigniter
claruit, qui etiam Theudosium cousolenti de Eugenio tyranno uictu-
:>5 riam i!li praedixit.
YDLXYI. Arcadius cum fratri Honorio regnauit ann. xiii. Hius"
temporibus Donatus Epbesi episcopus uirtutibusinsignis estbabitur
',
qui draconem ingentem expuens in ore eius necauit, quem septe vu
iuga bouum ad locum incendii uix trahere potuerunt, ne aerein
r>o putrido eius corrumperit. Per idem tempus corpora sanctorum
Abbacuc et Micbiae prophetaruin diuina relatione pioduntur. Gothi
Italiam, Vuandali atque Alani Gallias adgrediuntur. lohannis quoque
Constantinopolitanus et Thiophylus Alexandrinus iniustris episcopis
*
praedicantur.
")5
Houorius cum Tbeudosio minore fratris lilio regnauit ann. xv. His
imperatorebus
^
Gothi Romam, Vuandali quoque Spanias et Sueue*"
'
iioiiiL'iie^ toto nmndo^ septiino
*
ciuilate
'
iiilif'nte'^ liuiiis' liahetus ^episcopi
"
imperatoribus '"Sui'ui.
1 RkDKliAIHE.
12
i78
Gallias (f. 182.; occupant. Hac lompestate Pela?ius Britto aduersus
Chrisli gratiam erroris sui dogmatam praedicat, ad cuius damna-
tionem conciliuin apud Cartaginem ccxiiii episcoporum congre-
gantur. Hoc tempore Gyrillus Alexandriae episcopus insignis est
5 habitus
*.
VDGVII. Theiidosius minor Arcadii filius regnauit ann. xxvii. Gens
Vuandalorum ab Spanis ad Africam transit
^
ibique catholicam fidem
Ai'riana impietate
'
subuertit. Per idem tempus Nestorius Gonstanti-
nopolitanus episcopus suae perfidei molitur errorem, aduersus quem
10 Ephesena sinodus* congregatur, eius impia dogma condemnat. Hoc
etiam tempore diabolus in specie Moysi ludaeis in Greta apparens,
dum eos per mare pede sicco ad terram promissiones^ promittit per-
ducere, pluremis
^
enecatis, reliqui qui saluati sunt confestim ad
Ghristi gratiam conuertuntur.
i5 VDGXni. Marcianus regnauit ann. vi. Guius inicio Galcedonense
concilium geretur
', ubi Euthices cum Dioscoro Alexandrino episcopo
condemnatur. Huius etiam sexto imperatores anno Theudericus rex
Gothorum cum ingenti exercitu Spaniam ingreditur.
VDGXXVnn. Lo maior cum Leone minore regnauit ann. xvi.
20 Alexandria (f. 182, v".) et AEgyptus errore Dioschori heretici langens*
inmundo repleta spiritu caninarrabie latrat. Per idem tempus appa-
ruit tempus Achephaiorum Galcedonense concilium inpugnantium,
atque ideo Acephali, id est sine capite, nominantur, quia quis prius
eam heresim introduxerit non inuenitur, cuius beresis peste piurimi
25 aclenus Orientalium tanguent.
Enon
^
regnauit ann. xvii
;
iste Zenon Leonem Agustum filium
suum interficere querens, pro eo mater eius alium figura similem op"
tulit, ipsumque Leonem occulte clericum fecit, quique in clericato
usqueadiustini tempora uixit. Per idem tempus Barnabae apostoli et
3o euangelium Mattbei eius stilo scriptum ipsum reuelantem
'"
repper-
tus est.
VDGLXXHI. Anastasius regnauit ann. xxvii. Trasamundus catho-
licas ecclesias cludit et cxx episcopos exilio Sardiniam mitlit. Ful-
gencius quoque in coufessione lide et sciencia lloruit. Per idem
:>.)
tempus apud Garthagmem Olimpius quidam Arrianus in balneis
sanctam trinitatem blaspbemans igneis
'^
iaculo emillen uisibiliterte
'
habelus
-
transiil
''
iinpiolas '^seiiofiiis'' luoiaissioiiis
'
pliirimis
"
tjcrilur
"^
laii-
?nens
^
Zenon
'"
ipso reuolante
"
ignis.
179
est conbustus. Barbusque quidam Arrianus episcopus duin contra
regulam fidei quendam baptizans dixisset: Baptizat te Barbus in no-
mine patris et
^
filium in spiritu sancto, (f. 183.)
statim aqua quae
fuerat ad baptizandum deportata nusquam conparuit, quod aspiciens
5 qui baptizandus erat, confestim ad catholicam eclesiam habiit et
iuxtamorem fidei baptismum Gbristi suscepit.
VDGLXXI. lustinus maior regnauit ann. viii. Post Trasamundum
Childericus exigua Linteniani imperatores captiua filia genitus in
Vuandalis regnum suscepit; qui sacramento a Trasimundo obstrictus
10 nec catholicis in regno suo consoleret antequam regnum susceperit,
episcopus ab exilio reuerti iussit eisque ecclesias reformare prae-
cepit.
VDCCXX. lustinus regnauit ann. xxxvnii. Bellisarius patricius
mirabiliter de Persis triumpbauit, qui deinde a lustiniano in Africa
i5 missus Vuandalorum gentem diiiuit ^ Per idem tempus corpus
sancti Antonini monachi diuina reuelatione repertum Alexandriae
perducitur et in eclesia sancti lohannis baptistae humatur.
VDGGXXXI. lustinianus minor regnauit ann. xi. Narsis patricius
postquam sub lustiniano Agusto Tutolauem Gothorum rege
'
in Italia
2u superauit, Sufiae Agustae lusti coniugis minis certerritus Langebar-
dus
*
a Pannoniis inuitauil eosque in Italiam introducit. Hac tempe-
state Leuuigildus rex Gotborum quasdam Spaniae regionis (f. 183,
Y".) sibi rebellis in potestatem sui regni superando redegit.
VDGGXXXVIII. Tiberius regnauit ann. vu. GotbiperErmenigilduni
:25 Leuuilgidi filium bifariae deuisi mutua cde uastantur.
Mauricius regnauit ann. xxi. A Leuuigildo regnum obtenti Gothis'
subieciuntur. Gothi, Rectaredo principe intendente, ad fidem ca-
tholicam reuertuntur. Hoc tempore sanctus Gregorius Romae epis-
copus insigiiis celebrabatur. Eodem etiam tempore Auares
^
aduer-
5o sum Romanos demicantes auro magis quam ferro pelluntur.
Focas regnauit ann. vni. Iste sedicione militari imperatur effectus
Mauricium nobiliumque multus interfecit. Huius tempore Piasini et
Vuinidi per Orientera et AEgyptum ciuile bellum faciunt ac sese
mutua cde prosternunt. Proelia quoiiue
Persarum grauissima ad-
35
uersus rem publicam excitantur, a quibus Romani fortiter debellati
pluriinas prouincias et ipsam Hyerusolimam miserunt.
Traclicius deliinc quinto ait anno iiuperio.
Siseliolus
'
Gothoruni
'
per' dileuit
'
n^gem
'
ininistpr ti'rrilus Langobardos
"
GoHii
* Auaris Sisp-
yuitiu.
180
gloriosissemus princeps in Spania plurimas Romaiiae miliciae urbis
si
*
bellando subiecit et lutlaeos sui regni subditos ad Ghristi fidem
conuertit.
Fiunt igilur ab exordio mundi usque in aeram (f.
184.; praesenleni,
5 hoc est in anno quinto imperii Heraclii et quarto relegiosissime prin-
cepis Siseboti *, residuum saeculi tempus bumanae inuestigantes
incertum est. Omnem enim dominas Ihesus Cbnstus abs-
tulit dicens : Non est uestrum nosse tempora uel raumenta que
pater posuit in sua potestate, et alibi : De die autem et ora nemo
10 scit neque angeli caelorum nisi solus pater. Ynusquisque ergo de
suo cogitet transitu sicut sacra scriptura ait : In omnibus operibus
tuis memorare nouissima tua et in aeternum non peccabis;
quando quin
^
de saeculo migrt, tune illi consummacio saeculi est.
Explicit liber breuiarium lemporum a sancto Hysidoro collectum
i5
iuxta
historiae fidem. Ab inicio mundi usque quadrageusemo anno
Chlothacbarii rgis ann.
j- InVENIT LVCERIOS PRESBETER MOxNAGOS dom...
TVMA... PER ISTA GRONEGA ET PER ALIA CROXE....
S...
QVOD SEPTOAGENTA ET QVATTVOR AN
VT AVID QVOD SEXTVS MILIARIOS
ESSE EXPLITOS GONPOTAVIT IPSE
.0... IN iXDlGGIONE EXSIENTE TKR...
...0 OVARTO DAGOBERTO RIGNANTE.
'
lihi
'
Sisebuli
*
i|uls.
Irtlfi.
AbBATISVlLF.AK.

KX TVPIS l.l'STAVK HKTM'X
ERRATUM.
Page 9, ligne 26. Supprimez les : entre Frigiam et alciorem.
16. 29, note 8. La note 8 se rapporte ipsi de la ligne pr-
cdente.
19. 24, note 9. ex^, corrigez e x", se rapporte x". 1. 24.
19, 29. cubita ii. corrigez cubita ii.
25, 21, note 9. iuxit, corrigez iiixit. Le numro de la note dans
le texte doit se placer aprs Enos.
36.
''^\ Supprimez le point entre .lneas et et.
81.
9-10. Ab Vccelciiiirii. Vcieleno. corrigez A Biiccelenum,
Bucceleno.
102. 36. Giintramnu, corrigez Giiiitramnus.
142, 24, note 13. Oblosanii, corrigez Tolosanii.
171.
11. scriploresc. corrigez scriptores o.
XoTA.

Les note- qui se Irouveiil an bas des pages sont la repro-
iluclion (les corrections faites an manus<rit, la pln|)arl an i.V sicle.
AS Bibliothque de l'Ecole
162 ratique des hautes
B6 tudes. Section des
fasc.63 sciences historiques
et philologiques
aRCULATE
AS
M0N0GRAPH
PLEASE
DO
NOT
REMOVE
SLIPS
FROM
THIS
POCKET
UNIVERSITY
OF
TORONTO
LIBRARY