Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
l’édition princeps de
l’Histoire romaine de
Cassius Dion
Marion Bellissime
p. 33-38
Présentation de
l’édition princeps
2Publiée en 1548 à Paris, cette première édition imprimée de
Cassius Dion ne comprend que des livres conservés dans la
tradition directe (Dionis romanarum historiarum libri XXIII, a XXXVI
ad LVIII usque). Estienne ne collationne en effet qu’un seul
manuscrit, le Parisinus gr. 1689, ce dont il se plaint dans la
préface de son édition (f. I verso) :
Cum iam Dionysii Halicarnassei historici praestantissimi de
Romanorum antiquitatibus libros undecim divulgassem, ut ordinem
iam inde ab initio mihi propositum seruarem, placuit hosce Dionis
cognometo Cocceii XXIII libros, quibus historiam Romanam ipse
quoque diligentissime ad verum singula exigens, persequitur,
continuata quadam serie deinceps publicare : quae res nobis multo
secius ac optassem cessit. Siquidem ex libris LXXX quos ab eo de
Romana historia scriptos esse auctor est Suidas, XXIII duntaxat ad nos
pervenerunt : quodque omnium maxime nobis dolendum est, in iis
excudendis unico exemplari usi et adiuti sumus, eoque accuratam ac
diligentem castigationem desiderante. Nos vero id quicquid erat
incommodi diligentia quanta potuimus maxima sarcire studuimus :
idque si non omnino aliqua certe ex parte consecuti sumus : ita tamen
ut locos mutilos et imperfectos intactos reliquerimus, locos etiam adeo
depravatos, ut ut nulla iam rectae ac integrae lectionis vestigia
superessent, non modo non correxerimus, sed ne corrigere quidem
conati fuerimus, medicorum ac in re auctoritate secuti, qui deploratis
adhibenda esse remedia negant. Ac ne hui hac in parte officio nostro
deesse videremur, parum esse existimavimus locis illis asterisci notam
apposuisse, nisi etiam iis de quibus plane desperatu non esset,
medicinam aliquam adhiberemus. Quocirca ad calcem libri
castigationes locorum aliquot reiecimus, quas non inutiles tantisper
fore speravimus, dum quid melius ac certius emendatioris alicuius
exemplaris collatio nobis afferet. De caetero hoc etiam te admonitum
velim, primas has paginas, a quibus initium sumimus, fragmenta
quaedam libri XXXV nobis videri, quas omnino ut in nostro exemplari
reperimus, ita tibi offerimus. Expositam habes, Lector, rationem consilii
mei, quam in excudendo hoc auctore secutus sum. Reliquum est ut te
etiam atque orem, ut omnia grato animo interpreteris, ac boni
consulas : quod eos quibus huiusmodi res cognitae sunt, facturos non
dubito. Vale.
• 11 Par exemple au livre 52, chapitre 16, 3-4, deux types d’erreurs
sont représentés : un ajout de te (...)
14Le texte édité en deux temps par les Estienne fut le texte de
référence pendant deux siècles, jusqu’à l’édition de H. S.
Reimar, Cassii Dionis Cocceiani historiae Romanae quae
supersunt, parue à Hambourg en 1750-1752, qui dispose d’un
matériel codicologique supplémentaire. Reimar collationne en
effet de nouveaux manuscrits : le Vaticanus gr. 144, daté de
1439, le Vaticanus gr. 993, du XVe s., et surtout
le Laurentianus 70.8, du XIe s. Il s’appuie qui plus est sur
les Excerpta Valesiana (édités en 1634) et sur le précédent travail de
Löwenklau pour son édition de Dion (1606, Hanovre), qui avait pu de
son côté se servir des Excerpta Ursiniana (publiés en 1582). Au fil
des collations de nouveaux manuscrits, le Parisinus gr. 1689 est
donc abandonné au profit d’autres modèles, d’autant qu’il
apparaît rapidement, comme nous l’avons signalé au début de
cette étude, qu’il est une copie d’un manuscrit plus ancien,
le Laurentianus 70.1014.
NOTES
1 Armstrong 1986.
11 Par exemple au livre 52, chapitre 16, 3-4, deux types d’erreurs sont
représentés : un ajout de texte (καὶ post ὁλκὰς add. B) et une faute de
copie (διαγάγῃ VA : διάγῃ B).
13 Notes aux ff. 13v-14r ; corrections aux ff. 68r, 7r, 8r.
URL http://books.openedition.org/ausonius/docannexe/image/15208/img-1.jpg
AUTEUR
Marion Bellissime