Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.

Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1841.



1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numriques d'oeuvres tombes dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur rutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n78-753 du 17 juillet 1978 :
*La rutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la lgislation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La rutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par rutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
labors ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accder aux tarifs et la licence


2/ Les contenus de Gallica sont la proprit de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code gnral de la proprit des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis un rgime de rutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protgs par un droit d'auteur appartenant un tiers. Ces documents ne peuvent tre rutiliss, sauf dans le cadre de la copie prive, sans
l'autorisation pralable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservs dans les bibliothques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signals par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invit s'informer auprs de ces bibliothques de leurs conditions de rutilisation.


4/ Gallica constitue une base de donnes, dont la BnF est le producteur, protge au sens des articles L341-1 et suivants du code de la proprit intellectuelle.

5/ Les prsentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont rgies par la loi franaise. En cas de rutilisation prvue dans un autre pays, il appartient chaque utilisateur
de vrifier la conformit de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage respecter les prsentes conditions d'utilisation ainsi que la lgislation en vigueur, notamment en matire de proprit intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prvue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute dfinition, contacter reutilisation@bnf.fr.
PATROLOGI^
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA
UNIVERSALIS,
INTEGRA
,
UNIFORMIS
,
COMMODA
, OECONOMICA,
OMNIUM SS,
PATRM,
DOCTORUM
SCRIPTORUMQUE
ECCLESIASTICORUM
QUI
AB MVO APOSTOLICO AD
USQUE
INNOCENTIIIII
TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM
QTLE
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC^E TRADITIONIS PER
DUODECIM
PRIORA ECCLESLE
SJ ECULA,
J UXTAEDITIONES
ACCURATISSIMAS,
1NTERSE
CUMQUE
NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS
COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA
;
DISSERTATIONIBUS,
COUHENTARIIS
LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA
;
OHNIBUS OPERIBUS POSTAUPLISSIMAS EDITIONES QU.ETRIBUSNOVISSIMIS SXULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,
AUCTA ;
INDICIBUS PARTICIJ LARIBUS
ANALYTICIS,
SINGULOS SLVE
TOMOS,
SIVEAUCTORES ALICUJ US HOUENTI
SUBSEQUENTIBUS,
DONATA
;
CAPITULIS INTRAIPSCHTEXTCM BITE
DISPOSITIS,
NECNON ETTITUI.IS SINGULARUM PAGINARUU HARGINEH SUPIJ HDT&M^
DISTINGUENTIBUS
SUBJ ECTAUQUE
HATERIAH
SIGNIFICANTIUUS,
ADORXATA
;
/^'
-
OPERIBUS CUHDUBIISTUM
APOCRYPHIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEH
F
"_,.[.
ECCLESIASTICAM
POLLENTIBUS,
AMPL1FICATA
;
V
'
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET
RERUM, QUO
CONSULTO
, QUIDQUIIL
CNCSQUISQUE
PATRUHIN
QUODLIBET
THEHASCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR
;
ALTERO
SCRIPTURJ ESACRJ E,
EX
QUO
LECTORI COHPERIRE SITOBVIUH
QUINAU PATRES ETIN
QUIBUS
OPERIIHSUOBUH LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUH SCRIPTUII/E
__^
TEXTUS COHHENTATI sntr.
/*"^7^
IDITIOACCURATISSIHA, CJ ETERISQUE
OHNIBUS FACILE
ANTEPONENDA,
Sl PEBPENDANTUR ."CHARACTERUH
N/TI1T4S\V
CHARTiE
QUALITAS,
INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO
CORRECTIONIS,
OPERUHRECUSORUH TUM
vyniETJ kS^
\1
TUMNUHERUS,
FORHAVOLUMINUH
PERQUAH
COHHODA
SIBIQUE
INTOTOOPERIS DECURSU
CONSTAJ tTER/
^Q
\
SIHILIS,
PRETII
EXIGUITAS, PRSERTIMQUE
1STA
COLLECTIO, UNA,
HETIIODICA ET
CIIRONOLOGIcip^/ [
SEXCENTORCM
FRAGMENTORCH
OPUSCULORUMQUE
HACTENUS HICILLIC
SPARSORUM,
PRIMCH
J
*41
~~
AUTEMINNOSTBA
BIBLIOTHECA,
EXOPERIRUS ADOMNES
.TATES,LOCOS, LINGUAS I
J l
*~.
FORMASQUE PERTINENTIBUS,
COADUNATORCM.
j
Tj \
^
SERIES PRIMA,
\W\
=5'y
.IN
QUA
PRODEUNT
PATRES,
DOCTORESSCRIPTORESQUE
ECCLESI/ELATINJ E \
x
T^.4
A TERTULLIANOADGREGORIUMMAGNUM. V
^O
ACCURANTE J .-P.
MIGNE,
<uv*uum
GompUlorum
IN SINGULOS
SCIENTLfe>^_>
ECCLESIASTICJ E RAMOS EDITORE.
PATROLOGLE TOMUS "XXXVI.
S. AUGUSTINI TOMI
QUAHTI
PARSPRIOR.
PARISllS,
VENIT APUD
EDITOREM,
7J VVIA DICIA
D'AMBOISE,
PRES LA BARRIEREDENFER.
ouPETIT-MONTROUGE.
1815.
SANCTI AURELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS^EPISCOPI
OPERA
OMNIA,
POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM
RECENSIONEM,
CASTIGATA DENUOADMANUSCRIPTOS CODICES GALLICOS
, VATICANOS, BELGICOS, ETC,
NECNONADEDITIONES
ANTIQUIORES
ET
CASTIGATIORES,
Ol'EI>A ETSTUDIO
MONACHORUM ORDINIS SANCTT BENEDICTI
E CONGREGATIONE 8. MAURI-
(Bbitio
notoiffima,
cmenbafa ct
aucttor,

*^
AcairanteM'"*,
Cursuum
completoram
Editore.
"-

TOMUS
QUARTUS.
y*ax4BWOX,.
PARISIIS
VENITAPUDEDITOREM1NVICODICTO
MONTR0U6E,
J UXTA PORTAM
1NFERNI,
GALLICE: PRESLA BARRIERED'ENFER.
lUl.t
CONTENTA IN
QUARTO
TOMO.
ENARRATIONKS 1N PSALMOS.
EX TTPISCATHOLICISMIGNE
,
IN TICODICTO
MONTROUGE,
J uxta
portam
Inferni
Parisiorum,
Gnllicc:
pres
labarriere
cfEnfer
de Pari*.
IN
QUARTUM
TOMUM
Si
postremos
illosRetractationumlibros nobis
Augustinusreliquisset, quibus
habitosad
populum
Tractatu
recenseresevelle
epistola
suaad
Quodvultdeum
testabatur
(Epist. 224,
n.
2);
immensumhoc inPsalmosDa-
vidicos
opus
ibi liauddubieillustrassetiis
observationibus, quaepraefalionisloco,
nostra multo
utilioris,
esse
poluissent.
At cum
propositumexsequi
bealoViro
per
mortemnon
licuerit, arbitramur offlciinostri hocloco
paucis exponere, primo quibus
momentis ad
suscipiendam
Psalmorum
enarrationem
impulsus sit, postea
quem
ineaordinem
servaveril,
deinde
quam
secutusfuerit in
exponendorationem,
tum
quas leges
sibi
prse-
stituerit, denique
cuinaminstilerit Versionum.
PsalmisDavidicismiruminmodum
capiebalurAugustinus.
Eorum
canlus,
quo terapore
illuminEcclesia
Mediolanensiaudire
cfiepit,
adeosuaviter
ipsius
afficiebat
animum,
ut
piis
hiscemotibusadmaturandamcon-
versionemsuamvebemenliusstimularetur
(Confessionum
lib.
9,
c. Cel
7).
Tradit etiamVir sanctus insuo
secessu
apud Cassisiacum,
ubi sc ad
Baptismumcomparabat, tantopere
divinuminse amoremexarsissele-
gendis
iisdcmsacris
Canlicis,
ut ardentissimo
flagraret
desiderioillos
per
orbemuniversum
,
si
qua
fieri
po-
tuisset, recitandi; simulque
amarissimodoloriscum
indignalione
accommiseratione
conjuncli
sensu
pungere-
tur, quodquaemysteriaremediaque
illic
conlinentur,
Manichsui
lugenda
caecilatenon
viderent, atque
adeo
anlidotum, quo
sanitaseisrestitui
potuisset, respuerent (lbid.,
c.
4).
Atqui
licet ePsalmistantumluminis
duci,
tamuberem
pietatis
succum
exprimi posseintelligeret, proprio
nimiruin
experiraento;
attamen
privata
sua meditatione
contentus,
nunquam
fortassisad eos
publice
expo-
ncndosanimum
appulisset,
nisi
ipsumpelitac
aliundecausce
permovissent.
Enimverotam
magniflcam
imbiberat
dePsalmorum
prsestantiaopinionem,
ut
quotquot
ex illis
apertissimi videbantur,
iidemhabendi essent
ipsius
judicio
recondilissimi. Necsanealiud causaefuisse cur ad
psalmum
centesimumdecimum
oclavum, cujus
expositionem
ab eotanlum nonconviciis
fiagitabant, explnnandum, post
tantasmoras et
procrastinationes
accesseril, ipse
satis declarat islis
verbis, Quanlo
enimvidetur
apertior,
tanto tnihi
profundior
videri solet
(Probog.
inPsal.
cxvm).
Verumtamencum
dignitatisquamgerebat
ratio
exigeret
ut
plebem
cursesuae
creditam
praceplis
institueret, objurgalionibuscorrigeret,
informaret ad
pielalem,
inbonorum
operum
virlutumque
christianarumstudioetusu
confirmaret; quanquamScripturaomnis, Apostoloteste,
ad idconducit
(II
Tim.
lii, 16);
eumtamen
oportuit
in
primis
Psalmos
adhibore, utpotequospassimpopuli
manibusteri ac in ore
versari
cerneret, eoque
adillud
assequendumjudicaret efficaciores, quod mysleriaatque praecepta
insacris
omnibus
paginis, quarumilliquoddam
veluti
compendiumexhibent, dispersa,
inse
complectantur.
Ded85^
vil
igitur
inhoclaboresummacuraet
sedulilale,
et si
quando
moleslis
improbisqueprecibus
eorum
jM^m-
menlationes
in
Psalmos, quosipse
nimis difficiles
exislimabat, postulabant,
nonnisi
segre
moretfiXessKv
contravidemus
aliquando
nolle
ipsumPsalmis, quos
inmanibus
habebal, relictis,
ad alia
calamuhf trans-
ferre;
eoquodquae
multis essent conducibilia,
eadem
pularet semper anteponenda. Magis urgent, inquit,
quoe
vluribus
ulilia
foresperamus(Episl.
169,
ad
Evodium,
n.
1).
J
Gsim
primum
adillud
opusaggressus
est
Auguslinus, quemadmodumipsitis
consiliumnon erat
Davidicum.
omncPsalterium
commentari,
ilarationemordinishaud
magnopere
habendamexislimavit. Et
quidem
epi-
stolseadPaulinumannocirciter 414
scriptse
locus
ille, quo
slrictiorem
psalmi
decimi sexti
enarraiionemdu-
dumabssefaclam
lestatur, Recensui, inquiens,
brevissimam
quamdamejusdempsalmiexpositionem,quamjam
olimdictaveram
(Epist.
149,
n.
5),
eo
cogitationem
nostram
impellit, ut,
cumeamdemillam
expositionem,
lumomnesaliaseadembrevitateac
styloconcinnatas,
totius
operisprimas
exiissearbitremur. Statuerat
etiam
Graduales
quos
vocant Psalmos exordine
enucleare, quod
in cenlesimum
vigesimum
secundum
disserens
significat
his
verbis,
AscendenlisCaniicaexordinecumSanctitateVestraconsideranda
suscepi.
Similiter incen-
Vesimum
vigesimumquintum
accentesimum
trigesimumprimum
dicil ita se ad
psalmos
illos
venisse,
ut cu-
jusque
ordo
postulabat:
cumtamen
vigesimum
sextuminfestoB.
Crispina?, cujus agonem
nonis
decembris
eferunt
Martyrologia,psalmum
vero
trigesimumseptimum
indienatali S.
Felicis, cujus martyrium
nonis
novembrisrenuntiatur, exposuerit.
Sed in
reliquis
omnibuseumordini non fuisse
addictum,
varii loci
pla-
num
faciunt
Exempli
causa,
in
psalmumsexagesimum
sextum
explanaliones
centesimi secundi et
centesimi
terlii
cilat;
incenlesimumsecundumenarrationemcentesimi
lertii, quam
eliamin
exponendo
octogesimum
quodam
modovidetur indicare. In
epistola
ad Evodiumdataexeunteanno
415,
tradit
proxime
dictatas a se
psalmorum
sexagesimiseptimi, septuagesimiprimi
et
septuagesimiseptimi
enarrationes
fuisse;
nollevero
se,
suumin
reliquos psalmos, quos
necdum
explicaverat,
laborem
inlerpelli (Epist.
169
,n. 1):
unde
colligas
SANCT.ACGUST.IV.
(Unc.J
II
PR^FATIO.
1S
tunc noil benemultos
superfuissequos
tractaret.
Loca, tempora, casus, personse, saepesaepius
enarrandum
psalmum
ci
suggerebant.
Debemus
trigesimi quarti
et centesimi
trigesimi
noni commentationes
imperio
vel
precibus
episcoporum, quos
tunc
temporis
conventum
aliquem
liabuisse
conjicere
est. Idem
puta
de
commcn-f
talionein
trigesimum
sextum
, quemadmodum
in exordiosermonis secundi
super
eodem
psalmoipscmct
narrat.
Quinquagesimum
secundumFralris, alicujus
forsitan
episcopi, impulsu
se traclandum
suscepisse
testalur.
Nonagesimumquartumpopuloexposuit
Patris,
ul
ait, jussis
obsecuturus,
nimirumvel Aurelii Car-
tliaginensis,
vel senisValerii, quem
in
episcopatuAuguslinus
excepjt.
De
psalmo
cenlesimo terlio idemsi-
militer declaralur insecundo
prolixiorum
horumce
quatuor
sermonum,
quibusCartbagine
Vir sanctus memo-
ratum
psalmum
edisseruit.
Propositum
sibi a viro
quodammagnae
auctoritatis, quem
suum
quoquepalrere
vocitat, psalmum
octogesimum
sextumexcussitex
lempore. Quin
etiamvidetur in
quinquagesimumprimum
verba fecisse,
nonante roedilatus
quai
diceret: cumibi vereri se
lesletur,
ut id tantaaccuratione
pracstet,
quantam
exigitoratio,
nonattentesolumauditorumauribus
,
sed
scriptorumquoque calamo,
ut
publicijuris
fial, excipienda. Quandoquidem,inquit, placuitfratribus,
nontanlumaureel
corde,
sedet
slyloexcipicndaquat
dicimus,
ul nonaudiloremtantum
,
sedettectoremeliam
cogitare
debeamvs
(In
Psal. u
,
n.
i).
Psalmo cente-
simo
trigesimo
octavoallerius brevioris
vice, quemAugustinusparaverat,
ac demoreante
expositionemlegi
jusserat,
recitalo;
casumhuncillein
argumentum
divinaovoluntatis
traxit, atqueex lempore
eumdemillutn
psalmumexplanavit.
DiebusdominicoePassioni
sacrispsalmi vigesimi primi, quod
is cidem
mysterio
conve-
niret, pronuntiavit
fusiorem
explanationem
;
sicut et
psalmi
cenlesimi feslis
Paschalibus, queis
ob
inscriptid-
nemAUeluia
congruit. Operae
non
est,
alios
psalmos, quos
nataoccasione lot variissolemnilatibusac
loeis,
Hippone-regio,
Carlhagine,
Uticac
atque
alibi fuit
interpretatus,
liicannotare: satis enini
est, quod
easuo
quaeque
Iocoinlimineearumdemenarrationumindicamus, Addimushoc
unum,
coronidem
operi
suosanclunl
Antislitem
posuisseexposito
centesimodecimooctavo
psalmo, prout
in
ejusdemprologosignificat, quemqui-
dem
placuit
bocloci
inlegrumrepraesenlare.
Psahnos
onmes
cmteros,ail, quos
codicemPsalmorumnovimus
continere, quod
EccleiiwconsuetudinePsalte-
rium
nuncupalur, partim
sermocinandoin
populis, partim
dictando
exposui,
donunleDomino
,
sicut
polui
:
psalmum
verocenlesimumoctavum
decimum,
nontam
propterejus
nolissimam
longiludinem, quampropter
altitu~
dinem
pauciscognoscibilem
differebam.
El cuinmolestissime
ferrentfralres mei, ejus
solius
exposkionem,quantum
ttd
ejusdem
corporis
Psalmos
pertinet,
deesse
opusculis
nostris
, meque
ad hocsolvendumdebilumvehementer
urge*
renl;
diu
petentibmjubenlibusque
noncessi:
quiaquoliescumque
inde
cogitare
tentavi,
semper
viresnoslraiinten*
tionisexcessil.
Quanlo
enimvidetur
aperlior,
tantomihi
profundior
videri
solet;
iiaut etiam
quam
sit
profundus,
demonslrare
non
possim.
Aliorum
quippe,qui difficileinlelliguntur,
eliamsiinobscurilatesensus
lalel, ipsa
lamen
apparel
obscuritas
; hujus
autemnec
ipsa
:
quoniam
talem
prwbetsuperficiem,
ul lectorem
alque
auditorem non
expositorem
necessariumhaberecredatur. Et nunc
quod
tandemad
pertractalidncntejus accedo,
quid
in ed
possim
, prorsus
ignoro
:
spero
tanienul
aliquidpossim, a/fulurumatqueadjuturum
Deum.Sic enim
feci
deomnU
bus, qumcumquesufficienler,
cum
prius
mihi ad
intelligendum
vel
explicandumdifflcilia
ac
pene impvssibittd
viderenlur, exposui.
Statui autem
per
sermonesid
agere, qui proferantur
in
populis, quos
Grwci
6/j.ai{
vocant.
Hoc enim
juslius
essearbitror,
ut conventusecclesiasticinon
fraudentur
etiam
psalmi hujusinlelligentia, cujus,
nt aliorum
,
delectariassolentcantilena.
Fuere
igilur
hi sermones
triginta
duoin
psalmum
ccntesimumdecimumoctavum
populi quidem
causa
lucubrati,
sed
nequaquam
ab
Augustinopronuntiati.
Et hoc
ipsum
forte
significatum
voluit
Possidius,
cum
post
enumeralas
expositiones, quas
solummodoVir sanctus
dictavit,
itasubdit :
Reliqni
omnes
Psalmi, exceplo
centesimodecimooctavo
,
in
populodisputali
sunt
(Possid.
inindic.
cap. 6).
Psalmorum
autem e sacro
suggeslu
habitorumnumerusalios
longesuperal. Quae
res facilevideri
posset
inde
contigisse, quodmagnus
Praesul tot ac tamvariisEcclesiaecuris
districtus,
vixaliud
tempus
nancisce*
relur, quodisti
labori
impenderet:
sed
ex
iisquaesupra
retulimus
expsalmi
centesimi decimidctavi enarra*
ttone
manifestumest,
hancnemethodum
explicandaeScripturaemagis
illi
probalam
fuisse
propler popitlum,
qui
solahac viadivinarum
Litterarum sensum inconcionibusecclesiaslicis doceri
polerat.
In illis
porro
ad
plebem
Tractatibus,
observationes
quaedaminserunlur',
ac certiBPsalmorumsententiaeinschismaia
,
inerro-
res ac in vitia
temporum
istorum
torquentur, quibus
eorumlectiomulto
jucundior
evadit. Illic etiamlocos
ex
Evangelio,
Aclibus
atque Epistolis Aposlolorum
maxime
insiguesreperias, quos
idcircosanctus Doclof
una cumPsalmo enucleavit, quia
eodemdierecitati fueranl inecclesia.
Denique
occurrunt adhortationesve-
hementes, quaepersuadeant;
elocutiones
inflammatae,quacabripiant; figurae
101flammis
alqueignibus,
si fas
ita
loqui, gravidae,
ut ineas oculos
conjicere
vix
quisquampossit, quin
incendalur eodemardore
quem
eX-
periri
setestabantur
ii
qui
dicebant: Nonnecornostrumardenserat in
nobis,
dum
loquerelur
in
via,
et
apetiret
nobis
Scripluras(Luc.
xxiv, 52)
?
Id
expertus
est beatus
Fulgenlius
,
cumTractatumin
psalmumtrigesimum
sextum
legerel, cujus
exordium
e consideratione
diei exlremi
judicii
ideo
sumitur, quod
eo die
caput
xxiv Mallhaeifuerat recitatum. Hie
siquidem,
ut in
ejus
VitaFerrandus
auctorest,
cum
apud
animumsuum
jam
decrevisset mundo nuntiutii
13 PR^FATIO.
14
remittere,
beali
Augusliniexponentistrigesimum
sexlum
psalmumdisputationecommonitus,publicare
suumsta-
luil
volum,
mulare
gesliens
habilum
(Cap. 3).
Quod
veroad
plebem, cujus
aures
implebant
sermonesilli Pastoris sui fervore incitali el
quasi animati,
liaud
aegre
adducimurut credamuseam
frequenter
illismotibus
raptam
fuisso, quos nonnunquam
suis
plausl-
bus
signifieat
:
cujusquidemplebis
avidilati referendaesunt
acceptrc
tot
egregirc
ad mores informandosdi,-
gressiones,
in
quas
sanctusPraesul
opportunitatem
nactus
diverlitur, quemadmodum
insuo
prologo
adPsal-
mosnolatCassiodorus: Cumnimisavidos
populos, inquit,
ecclesiasticis
dapibusexplerecupit,
necessario
fluenla
tam
magnmprwdicationis
emanavit.
Idemauctor eodemlocototumhoc
Auguslini
commenlariumin decadas fuisse distributum innuit hisce
verbis :
Qumille, inquit,
in decadas
quindecim
mirabiliter
explicavit.Cujuspartitionisvesligium
nullumin ma-
nuscriptisreperimus, cxceptistribus,
uno
J olyano
Ecclesiae
Parisiensis, qui
infronte
prrefert, Incipit
liber
decadadomini
Augusiini
a Psalmo
\,
Beatus
vir,
usqueu,
et duobus
Colbertinis, quorum
alter enarralioni
psalmi quadragesimi
ha?c
subdit,
beatiAurelii
Augusliniepiscopifinit
decadadelibro
primo.
Alter vero com-
pendium
totids
operiscomplectens,
versus
quosdam
in
capite
voluminis
exhibet, qui
cum
pracfationibus
ac
elogiis
infraedendislocum
habeant,
non
indignos.
Inhis autemistliuc
perlinet
isversus :
Ter
quinis
decadis
grandeperegitopus.
VerumlamencumPossidiusdistributionis
ejusmodi
non
meminerit,
eam
Augnstini tempore
vel
jussu
factam
credibilenonest.
Atque
idemforlehic
accideril, quod
T. Livii
libro, quem,
ut Pctrarcba
epiStola
adJ oannem
Boccacium
observat,
in
partesquas
decades
vocant,
non
ipsequi scripsit,
sed
fastidiosalegentium
scidit
ignavia
(Epist.
variar. 22vel
24).
Veniamus
jam
ad
praecipuumcaput, regulas
videlicet
quas
iu
interprelando
scrvavit
Auguslinus.
Multabic
essenl observatu
necessaria,
nisi hoc
argumenlum ipsemet
beatus Doctor in libris de DoclrinaChristiana
pcrtractassel.
Piimo
siquidemquod
adlitteram
spectat,
ut eam
integramatque
illibatam
habeal, quscproe-
cepta
illic
tradit,
ea
pro
suavirili liocincommentario
sequitur.
Lalinaseditionesinler se
componit,
excm-
plariagraecaconsulit, colligit
varias lectiones
;
undenam
irrepserit
diversitas,
ex
interprelum
vitio
,
an e
textus
groeciambiguitateinvestigat
:
ejusdenique
illa
sedulilas, qua
tot locos tamanxie
discu&sit,
huc eum
impulit,
ut Psalteriummultoliesad idiomabellenicumrecenseret
castigaretque.
Hoc
inielligas
licet ex
ejus

demadAudaccm
epislola,
ubi cumdixisset Psalleriuma beato
Hieronymo
cx bebracosermoneconversum
nonhabere
se,
proseqnitur
inhunc modum: Nosaulemnon
interprelalisumus,
sed codicumLalinorumnon-
nullasmendosilatesex
grmcisexemplaribus
emendavimus.Undi
fortassisfecerimusaliquid
commodius
quamerat,
nontamenlale
quale
essedebebat.Nameliam
nunc,qumfort*
noslunc
prmterierunt,
si
legentesmoverint,
colla-
tiscodicibusemendamus
(Episl. 261,
n.
5).
Primuslitteroesensusinterdumriihil
conlinet,
nisi
simplicis
ac
spiritualis
: at idem
ssepius
relalus et fl-
guralus
est.
Tuncque
vere affirmare
possumus, quod
est dictio
significalioni
suoe
comparala,
id
est,
litte-
ralemsensumessecum
spirituali comparatum
: et
quemadmodum
fieri non
potest
ul ad sensumillum
spiri-
tualcm
perveniamus,
nisi
prius
lilteralem
probc pcrspectum
habuerimus
;
ila litteralis
supervacaneam
fore
cogniiionein,
si
spiritualemassequi negligamus.
Hocfuit incausacur sanctus
Praesul,
sensu
iitterali, quo-
tieseumsalis
per
se
apertumcognitumqueexistimavit, omisso,
recta in
spintualem
tenderet.
Quod quidem
ei nonsolumusu venit ihsermonibus ad
populumhabitis,
in
quibus ejus potissimumprofeclui
servire co-
gebatur;
verumetiamin
exposilionibus, quas
in
quosdam
Psalmorum
diclavit,
ubi ex animi voluntate
slylo
indulgereipsi
faserat.
Cumveroinsanctae
Scripturoe
vocibus
spirituales
sensuslateant
plurimi,quiomrics
peroequepii, peraequc
veri
videri
possint,
liaud
semper
contenlus fuil unicum
expromere.
Adterlium
usque
eruit e
psalmolertio, quem
primoquidem
CliristoDominoin
propria
sua
persona consideralo,
mox eidemcumEcclesia
, quacum
ille
unum
quasi corpusefficit, conjuncto; denique
fidelium
singulis
accommodat.In lerliumvero
quarti
decimi
psalmi versum, exposito primo
sensu
pulchresciteque
subdit : Isle
simplex
intetlecluscui
sufficit,sufficiat;
sednonnullaverba
Scripturarum
obscuritatesuahoc
profuerunl,quod
mullas
intelligentias
pepererunt.Itaque
hoc
si
planumesset,
unum
aliquidaudirelis; quia
veroobscuredictum
esl,
mullaaudiluri estis.
Regulas
inhabendovariorum sensuum
, qui
animo
occurrunt, delectu, sequilur
errori minimeobnoxias.
Enimvero
praeterquamquod
rationem
,
ut
dicebamus, longe
maximamhabet
litterae,
cui
quidem
anleomnia
sensusadamussim
quadrel
necesse
est;
semper
oboculossibi charilatemconstiluendam
ponit, quam
Scri-
pturae
totiusfinemesse docet in
psalmum
centesimum
quadragesimum
:
Quidquidsatubriler, inquit,
mente
concipitur,quiquid
ore
proferlur,
vel de
qualibetpaginaexsculpilur,
nonhabet
finem
nisi charitatem.
Quam
doc-
trinara
sumpserat
cum-ex
Evangelio,
ubi
generaliter
a Christo
pronuntiatur
illud
effatum,
ln hisduobus
mandatisuniversaLex
pendel
et
Prophetm(Mattli.xxu,
40):
lumex Apostolo
,
quojudiceprimoe
adTimolheum
capiteprimo, Finisprmcepti
estcharitas
(ITim.
i,
5). Hujusregulaebeneficiosensuschristianis
moribusparum
congruos,quos
nonnulli Psalmorumloci
objicere
animo
possent, proculamandat: verba
quae
abulciscendilibi-
dine
proficiscialqueimprobis
cxiiium
imprecarivideantur,
docetnihil aliudesse
quara
malorum
quibusilli,
nisi
iS PRiEFATIO.
16
corrigantur,
obruendi
sunt, prophelias
ac
praedictiones
: Davidisvota adversus inimicos suosmelioremin
partemaccipienda, ibiquepreces quibus
viri sancti
peccatores
Deo
commendant,
intelligendas:
locutiones
illas, queis
adversarios suos
confundi, cadere, prosterni petit,
obscura
quadam
ratione
peccatorum
conver-
sionemac
poenitentiam
indicare: si
quando
hostesvincere aut ab eisdemliberari
cupiat,
re vera
orationes
esse,
neintentationibussuccumbat:
deniqueper
inimicos
Davidis,
non daemonestanlum aut
peccatores,
sed et vitia
atque
animi
affectus,quibus
conlinuo inviasalutis
impugnamur, designari.
Haceadem
regulaadducitur,
ut
petiliones promissionesquePsalmorum,
quae
ad
apices expositoe
nonnisi
temporalia
bona
significant,
aelernis accommodet:
quae
deexleriori virtutum exercitio
praecipiuntur,
ad in-
teriorem
pielatem
transferat: demum
ubicumque templi,
elevationis oculorum
,
clamoris
,
cantici
novi,
laudismentio
fit,
nosindeadmentisel cordisaffectionesac
molus,
ad vitam
novam,
necnon ad
operumquae
Deusinsuam
gloriam
cedere
jubet,
sanctilatemtraducat.
Ut
expeditiorem
nobisaditum ad sensus illos insinuandse
pietati
adeo conducibiles
pararet,
viamnon
potuit
inire
majoris compendii, quam
si
loquentem
Davidisore DominumJ esum
induceret, prout
illi cum
Velcrum
usus,
tumvel maximc
quorumdam
locorumePsalmis inNovoTestamenlofacta
interpretatio prae-
seribebant. Tertnllianus in libro adversusPraxeamscribit: Sed el omnes
pene
Psalmi Chrisli
personam
sus-
tinent,
Filiumad
Patrem,
idest Christumad Deumverba
facientemreprwscntant(Cap. 11). Hieronymusepi-
stola ad Paulinum: DavidSimonides
nosler,
Pindarus et
Alcmus,
Flaccus
quoque, Calulus,
atqueSerenus,
Christttm
lyra personat(Epist. 103).
Hilariusvero in
prologo
suoadPsalmos id
ipsum
multis
prosequitur,
ibique
contenditPsalmosuniversos
allegorkis
el
typicis
contextosesse
virtutibus, quoe
adChristum
pertineant;
ejus adventum,
incarnationem
, passioncm,
resurrectioncm
denique
ac
judicium,
maicriamomncmsacris
hisceCanticis
suppeditarc;
eorumdem
mysleriorum
fidemclavis
cujusdam
veluli vice
fungi,
sine
cujusopera
accessusadPsalmorum
intelligentiam
sil interclusus. Id similiter
Augustinus
in illis
explicandis
nunquam
non
inculcat,
ut etiam
ipse
necessumhabeat
repctitiones
suas interdum
excusare, hujus regulae
utilitalem
necnon illius
probe intelligendoc
necessilalem in medium
proferens. Ejus
rei
arguraenlaproducil
esacris
Codicibus
petita
:
qualeest,
verbi
gratia,
illudChristi
pronuntiatum,
Necesseest
impleri
omnia
qumscripta
sunt
in
legeMoysi,
el
Prophelis,
etPsalmisde me
(Luc.
xxiv
, 44). Repetit frequentius
DavidemChrisli ex
ipsius
seminenascituri
figuramgerere, ipsius
nomcn
significalione
suaChristum
designare,
sub
quo
eliamnominc
liunc amultis
Prophetarum
annuntiatum
conslat;
non
pauca
esse
quoe
Davidi
aptari nequeant: quodipsiun
jam
anle
plurimi scriptores
doctissimi
animadverlerant,
maximein
psalmosseptuagesimum
et
octogesimum
octavum
; alque
adeo
ipsemet ApostolorumPrinceps
in Actuumc.
2, jK25,ubi
locumuniime
psalmo
quinto
decimorefert. Observat tandemChristume cruce
pendentem ipsis
Psalmorumvocibususum
, qnasi
illudnosdocere
voluissel,
eosdemcausasuafuisse
scriplos.
Verumcumnon
pauca, quae
ab
ipsius
sanctilale
nbliorreant,
ibi
leganlur,
monetsubindebealus DoctorneChristum
tanquamseparatum
amembris
suis,
hoc
esi
Christianis, consideremus;
sed
tanquam
universoEcclesiae
corpori, cujus caput est,
vinculo
nunquam
dissolvendo
conjunctum
: unde
fit,
ul infirmitates
nostras,
mala
atquepeccata
sibi
adscribat; quemadmodum
in
psalmovigesimoprimo, cujus
verbisin
passione
sua
loquitur,
advertimus.
Vias
Auguslino
mire
ingeniosas, quibus
Chrislumsub variisrationibusinPsalmisadumbratum
deprehen-
deret
detegeretque, ejusdem
Chrisli charitas
suggerebat.
Nontameniverimus
inficias,quinVeleres,
a
quibus
excussum
jam
fuerat idem
argumcntum, plurimos
ac
praeclarossensus, qui
sub
figurarum
involucris
latebant,
in lucemcxtulissent. At si
Iiiijus illorumque
commentationes inter se
conferantur,
tum
intelligetur
eum
saepissime
vel
majorem
lucemafferre iisdem
mysteriis,
vel etiam
nova, quae
illi
quanquam
non diversam
methodumsecuti
praelermiserant,
evolvere.
Neque
vero
Hieronymum
in
epistola
sua
92, quoe
inler
Augusti-
nianas 72
numeratur,
aliud sibi voluisse
crediderimus,
ubi
postquam
testatus
est,
si dixerit nondefuturos
forle
qui
libris
ejus
notam illinant censoriam,
cum
ipsum quoque Evangeliumimpio pcrditorum
dente
mordealur,
illudnoneose
dixisse, quod
in
operibus
luis,
inquit, qumdamreprehendendajam
censeam:
subjungit
decommenlariis
ejus
in
Psalmos,
essenonnullos
apud
se
(erant
ii forsitanbrevioresTractatus
super primis
triginta
duobus
psalmis
diu ante annum
414,
uti
jam
observatumnobis
est, compositi,
imoetiamforlassis
anlc
404, quo
circiler anno
scripta
fuiteademilla
epistola), quos, pergit
Hieronymus,
si vellem
discutere,
non
dicam,
a
me, qui
nihil
sum,
sedaveterumGrmcorum
inlerpretationibus
docerem
discrepare.Quidam
recentior
asserit hoc loco
Hieronymumimprobare
eam
ralionem, quaAugustinus,
relicta aliorumPalrum
methodo,
Psalmos est
interpretatus.
At
Hieronymus, epistola
sua75inter
Augustinianas,
non mullo
post superiorem
data,
se
ipse
commodius
explicat:
satis
quippe
innuit nonalio
spectasse
memorata
verba, quam
ut
Augusti-
nianum
argumentum, quopost SeptuagintainterpretumVersionem,
ea
quam
ediderat inulilisesse
arguebatur,
dilueret.
Igitur propositum
dilcmma
retorquet
inhuncmodum:
Respondeat
mihi
prudentiatua, quare
tu
post
tantoset tales
interpretes
in
exptanatione
Psalmorumdiversasenseris? Si enimobscurisunt
Psalmi,
le
quoque
in
eis
falti potuisse
credendumest: si
manifesti,
illosin eis
falli poluisse
non credilur: ac
per
hoc
utroque
modo
tuperflua
erit
interpretatio
tua: ethac
legepostpriores
nemo
loqui audebit;
el
quodcumque
alius
occupaveril,
aliut
dt eoscribendinonhabebitlicentiam.El certc inneutra
epistolarum
de consueta ratione
cxponcndi Psalmos,
17 PR^EFATIO.
18
ne verbum
quidem. Quod
si laborem
Auguslini
ad examenrevocare
Hieronymolibuisset,
buicsinedubio
occurrissentii
sensus, quosapudantiquiores
non
reperisset: nequaquam
veroalia
methodus; quando
eidem
adhoesitsanctus
Anlisles, quamHilarius,
Ambrosiuset caeteri
quos
laudat
Hieronymus,
erant secuti. Sin
agitur
demodo sermonis divini
allegorice
ac moraliter
edisserendi, quis potest
eum universim
vituperare;
cum
eodemet cseteri Patres cum
Auguslino,
el
ipsemet Hieronymus
nonraro usus
fuerit,
secundum
Apostolorum
exemplumalque
doctriuam? Testis est beatus
Paulus, quaecumque
inVeleri Testamenlo
gestamemoranlur,
ea
figurasesse,
fuisseque
ad nostraminslilutionem
scripta(I
Cor.
x, 11)
:
alqui
facta illa
pleraque
Psalmis
materiam
suppedilant, ipsique
adeoPsalrai
melaphorarum, senigmalum,
necnon
prophelicarumdescriptionum
pleni
sunl : ac
proindequi
nos inlra
simplicis
lilterse
angustias
coercere
vellet,
is
quidem
nos
deprimeret
ad
condilionem
J udscorum, quos
suoe
ipsorum
csecitatiDeus
permisit,
ut videntesnonvideant
(Luc. viii, 10).
Atque
haecanobisdicta
sint,
ut
generalimAugustini
meihoduradefendamus: tametsi nostri consilii nonsit
exlorquere
ab
omnibus,
ut vel levissimas
ejusdem
allusiones
eadem, qua
nos
ipsi,
veneralione
prosequantur:
satis
erit,
si non
indignas
materia
quaetractalur, scqui
rerum aestimatores
judicent.
Imovero si
temporis
ingenio
servireacsese
plebiscaplui
accommodarcnonnovissetbeatus
Proesul,
abearatione
agendi descivisset,
quamipsemet
Deusadhibetinsacris
Lilteris;
ubi
Spiritus
sanclushumani sermonismorem
usurpat,
bumillimas
quasque
dicendiformasnon
repudians;
ubi
etiam, quo
veritates ad salutemnecessarias hominibus
inslillet,
historicamvarietatemac
poelicam
amcenitatemcum instrumentorummusicorumsuavilale
Psalmorumque
cantu
conjungil.
Paliamur
ilaquc Auguslinumallegoriisalque
aliisobservationibus
uli, quibus
non
imparem
arbitralur
populumsuum;
cl haecuostracura
sit,
admirabilibus
praeceptis, tjuse
inde
capla
occasioneeidem
tradit,
adhxresccre :
quodipsum
similiter observare nos
convcnict,
si
quando
nonnihil avera
significatione
deflectenlem, oplima
lamen
praeciperealque
ad
pieialem
maximeaccommoda
reperiemus.
Cseterumde commentarioruinhorumce mcrilo non est
pronuntiandumcomparate
ad hebracumtextum
hodiernum, nequc
eliamad
Hieronymianum; quandoAugustinusLXXIntcrpretes, qui
fortehebrscum
exemplar
seque
vel etiam
magis
cmendatum
habuere,
sequendos
sibi
proposuit.
Nesciusest ncmo
quanlum
auctorilatis
eorumtraduclioni
jam
indea
primis temporibus
Deusvoluerit essein
Ecclesia; quantum
existimalionis ei
pepererint Aposloli,
illaminNovi Teslaraenli
paginisconsignantes; quantum deniquc
teslimoniorum
ipsi
protulerint
eisdem
verbis, quibus
in eorumdem
Interpretum leguntur
Psalterio : ex
quoquidem
Psallerio
Versionesomnes
quae
haclenus inEcclesia
valuere,
traductacsunt.
Sed
quando
noshucadduxil
oratio,
exlra
propositum
nonfuerit devariisillisVersionibus
paucasubjicere.
Hieronymus
in
epistola135,
adSunniamet
Frclelam,
occnsione
quorumdam
locorum
Psalterii,
de
quo
eum
consulebant, grsecam
LXX
Interpretum
Versionemmonel indtiabuscircumferri
editionibus; quarumaltera,
et ea
quidemipsiusjudicio
minus
castignla,
dicebatur
Communis, Vulgata,
el Luciani editio : alteraautem
erat, quae,
nt
ejus
verba
usurpemus,
habeiurin
Hexaplis,
et
qum
inerudilorumlibris
incorrupta
el immacutata
reservatur.De
qua
eliam
patilo
ante
dixcrat,
Et anobisinlalinumscrmonem
fideliler
versa
est,
et
Hierosolymm
atque
inOrientisEcclesiisdecantalur. Hanc
postremam
oralionis
partem
videtur
Hincmarus,
epistola
sua ad
LudovicumGermanioe
regem,
intellexissede
ipsaHieronymi traduclione,
cumreclius de
groeca
editioneHexa-
plorumintelligalur.
Pelri Piihoeivero fuit
opinio,
eamdemesseversionemillam
Hieronymi,alque
Psallerium
quod
Romanum
vocant; Vulgalamporro
noslram non aliam
habendam, quam
veteremVersionemex ea
edilione
quae
Luciani dicebatur
(De
Latin. Biblior.
interprelibus, pag. 6).
Verumnonfitadmodumvcrisimile
tamlevi
negotio
PsalleriumsuummutasseEcclesiamRomanam:
praelerquamquod
in eodemilloPsalterio
lectiones
quaedam
desidcrantur melioresac
emendatiores, quas
in
graccoHexaplorum
se
reperisse
teslalur
Hieronymus.
Ad
Vulgatam
cditionem
quodaltinet,
bona(idenostrasdc illa
conjecturas
hic
proponemus.
Idcm
ipseHieronymusepistola
sua ad Paulamct Eustochiuni
siguilicat
sc semel
alque
iterumPsalteriolatino
adLXX
Interprelum
cditionem
casligando opcram
navasse
; primo
cursimel
magna
ex
parte,
cumadliuc in
urbe versarelur
: sccundo
diligenter, jamquc
insecessuabditus Belhlehemitico. Ultimae
hujus
correclionis
exemplariaoptal
ut cumcuraet
diligenliatranscribanlur;
necnoneidcni additoeabssenotoe
appingantur,
obeli
videlicel,
a
quibus usque
ad
sequentia
duo
puncta, quselegebanlur apud
LXX cumin
hebraco
deessent,
includebantur;
et
aslerisci, quibus
similiter
quse
ad
proxima
duo
punctasequebantur,
exhebraeo
juxta
Theo-
dotionisedilionem
LXX
Inlerprelibus
accessissenolumfieret.
Atqui hujusmodi signa
eliamnuminveteribus
quibusdamVulgatoemanuscriptis,
nonautemin alio ullo Psalteriorumlalinoruminvenireest. Hsec
ipsa
in
compluribus
codicihussibi observataJ acobusFaber
Stapulensis
affirmat
(Prolog.
in Psalterium
quincuplex)
:
ipsique
hnbemus
prae
manibus
antiquissimumtripariitum
PsalteriumabbatiaeSancti Pelri
Carnulensis, quod
in
prima
columnaPsalterium
Hieronymi
exhebraeo
continet,
inlertiavetusPsalleriuma Romano
atque
abeo
quo
ususest
Auguslinus,parumdiscrepans;
insecundaveroeditionem
Vulgatam
exhibel cum
supra
memoratis
Hieronymi
obeliset asteriscis. Hincfacile
persuademurVulgalam
esse
ipsam
illamVersionemab
Hieronymo
secundiscuris emendatam:
quse
nostrasentenlia
insuper
auctoritale
manuscripli
bibliolhecaeColbertinseante
septingentos
annosexarati
confirmatur, qui Vulgalam
cumiisdem
Hieronymianisnotis,
et subhac
inscriptione
comprehendit,
LiberPsalmorumdetranstatione
Septuagintainterprelum,
emendalumasancto
Hieronymo
innovo
19 PRJ EFATIO. 20
(forte,
de
novo).Comprobaturdenique
testimonioValafridi
Strabonis, cujus
nosinfra locumsumus exhibituri.
Verumilludforsanminus
exploratumest,
sednostro
judicio
suanoncaret
verisimilitudinc,
nimirum eam-
demhancnostram
Vulgatampotuisse
ab
Hieronymoepistola
135dici Traductionemex
Hexaplis
ase
editam,
quod
illameisdem
exemplaribus
consentientem
effecisset; epistola
veroPauloeet Eustochio
scripta
Versio-
nemtantummodo
correctam, quod anliquoeverba, quantum
in
ipso fuerat,
relinuisset. Inter alias
rationes,
quoe
nos eo
impellunl,
haec
esl, quod
videlicet ii
loci, quos Hieronymuspost
faclammentionemversionis
suaeex
Hexaplis
defendere
aggreditur,
in
manuscriptisVulgatoe
codicibus
reperiuntur.
Nametsi eademYul-
jata
inBibliisexcusis
habeat,
verbi
gratia,
hanc in
psalmoquinto, f
.
9, lectionem, Dirige
in
conspectu
tuo
viam, meam,quoeHieronymo
non
probatur
: attameninMSS.illam
ostendit,
quam
secundumLXX
Interpre-
tes
legendam
astruit idem
Doctor, neinpe, Dirkje
in
conspeclu
meoviamtuam. Haud secusexistimade voce
terrm, quam
idcirco
e.f
. 5
psalmi
XLVII et e
f
. n
psal.
LXXIabs sedelelam
scribit,
quianeque
inhebraeole-
gitur neque
in
LXX, quoe
vox
pariter
in
Vulgatre
manuexaratiscodicibusnon
reperitur.
Et contraexstal in
iisvox
suam,quam
in
Ilexaplis
subveru additam cum
Hieronymusreperisset
in
f
. 6
psalmi xvm,
servandam
existimavit.
Forte etiam
conligerit
ut ea
Versio, cujus
cerli loci Sunniaeet
Fretelae,
qui degebant
in
Germania, nego-
tium
facessebant,jam
indeabhis
temporibus
inGallias
pervenerit: quamvis,
si
quilmsdam
habeatur
fides,
eo
non nisi
post
annos
amplius
150 ex Urbe
perlata
sit. Illudtestatur ValafridusStrabodercbus
Ecclesiasticis
cap.
25inhsecverba:PsalmosaulemcumsecundumLXX
Interpretes
Romani adhuc
habeant,
Calli el Germano-
rum
aliqui
secundum
emendationem,
quamHieromjmuspater
deLXX editione
composnit,
Psalleriumcantant:
quamGregorius
Turonensis
episcopus
a
parlibus
Romanis
muiualain,
in GalliarumdicilurEcclesiasiranstutisse.
HoccePsalterium,
quod, quia
illo
primi
omniumGalli usi
suni,
Gallicanum
vocalur,
sensiminonmesocci-
dentales Ecclesiasfuit
receplum.
Vir exiniioeeruditionis ac
pi:cmeinori:e,
Cardinalis
Bona,
derebus
Lilurgi-
cislib.
2, cap. 3,
censel
ejus
usumanle annos abhincsexcenlosadmissuminhalia
fuisse, proeterquam
inMe-
diolanensi Ecclesia, quaaanliquum
suuni Psalterium
hodieque reiinei; proelerquam
etiaminUrbisEcclesiis
in
quibusproprium
suumobtinuit ad.Ttatem
usque
Pii
V, cujusjussu
illui
Vulgalain
editionem
amplexaesunl,
excepla
una
Vaticana,
ubi etiamnuncRomanumcanitur Psalterium.
Hisadeum modum
expositis
eritforsilan
qui
nosse
cupiatqucni
locuminter aliaPsalteria
Augustinianum
sibi vindicet;
an variscillae
lectiones,
in
quibus
a
Vulgala
nostra
dissidet,
aiiorum
suffragioinnitantur;
utrum
tandemcum
graeco
LXX
Interpretum, quod
nostra hac memoria
exstat, plus
minusvecensentiat. Ea sunt
quae
nobisinduxerein
animum,
ut
exemplariadiversa,
tmn
prelo,
tumcalamoedita
conferrcmus,
ac variela-
tes maxime
insignes, quas deprehendimus,
lectori
proponeremns.
Eas
igitur
infra habituri
esiis,
cnmlocum
vinum
praemiserimus
elibro17 de Civitate
Dei,
ubi
Auguslinus, quoe
sua sit dePsaltcrio Davidico
senlentia,
cxpromit.
EX LIBRO XVII DE CIVITATE
DEI,
CAP.
XIV,
DEPSALMORUMAUCTORE.
Erat Davidvirincantkis
eruditus,qui
hunnoniammusicamnon
vulgarivoluptate,
sed
fideli
volunttte
dilexeril;
eaque
Deo
suo,qui
verusest
Deus, mtjstka
rei
magnmfujuralione
servierit. Diversorumenimsonorumraiionabilis
moderatusqueconcentus,
concordi varietale
compactam
beneordinutmcivilatisinsinuat unilatem.
Denique
omnis
ferepropheliaejus
inPsalmisest:
quos
cenlum
quinquaginla
liber
conlinet,quem
Psalmorumvocamus: in
quibus
nonmdli
volunt,
eossolos
factos
essea
David,
qui ejus
nomine
inscripli
sunl: sunl eliam
qui putanl
nonabeo
fa-
ctos,
nisi
qui prmnotanlur,Ipsius
David;
qui
vero habentin
tilulis,
Ipsi David,
ab aliis
faclos, personmipsius
fuissecoaplalos.Quwopinio
voce
evangelica
Suleatoris
ipsiusrefutatur,
ubi
ait, quodipse
Davidin
Spirilu
Chri-
stumdixeritessesuumDominum
(Maltli. xxn, 43)
:
quoniampsalmus
centesimusnonussic
incipil:
Dixit Domi-
nus Domiuo
mei),
Sedea dexlris
ineis,
doncc
pnnam
inimicostuos scabcllum
pedum
luoium. Et certeidem
rsv.lnusiwn htibelin
liluto, Ipsius David;
sed
Ipsi David,
sicul
plurimi.
Mihi auleincredibiliusvidenlurexisti-
inure,qui
oimiesillosceulum
quinquaginta
Psalmos
ejusoperi tribuunl, euinqiteatiquosprwnotasse
eliamnomini-
bus
aliorum,
aliquidquod
ad rem
pertinealfigurantibus:
cwlerosauteinnulliushominisnomenin titulis habere
volnisse
;
skut ei varietatis
hujusdispositionem, quamvis
lalebrosam,
nontamen
inanem,
Dotnimts
inspiravil.
Nec
moveredebel adhocnon
credendum,quod
nonnullorumnomina
Prophelarum, qui longeposl
David
regislempora
fuerunl, quibusdampsalmis
in eolibro
legunturinscripla,
et
qum
ibi
dicuntur,
velul ab eis dici
videntur.
Neque
enimnon
potuitprophelicusSpiritusprophelaiitiregi
Davidliwceliam
fulurorumProphelarum
nomina
revelare,
l
aliquidquod
eorum
personwconveniret,prophelke
canlarelur: skut rex J osiasexorturuset
regnaturuspost
annos
ampliusquamtrecenlos,
cnidam
prophelm,qui
eliam
factaejusfuturaprwdixit,
cumsuonominerevelatusesl.
LOGA EX
PSALMIS.
In
quibus
ab cditione
Vulgata
distant
Augustinus
in
subsequcnti operc,
el Lalina
quaedam,qurc
cimi
Augustinopassimgraecseinlerpretationi
LXX
pressiusinsistunt,
Psalteria
vctera,
ea
proesertimquae
in
ccleberriinisEcclesiisdecantantur a
primislemporibus
: scilicet
Romanum,pro
usuCleri basilicacVati-
canse,
excusumRomoean.
1663;
Romanumitem in
Quincuplici
Psalterio cura J nc. F.thri
Siapulensis;
impressum
inParisiensi S- Germanicoenobioan.
1509; Mediolanense,juxta
moremAmbrosianoeMcdio-
lanensis
Ecciesise,lypis
editumMediolanian
1555;
Germanense manu
descriplum, quo
codiceB.
ipse
GermanusParisiorum
episcopus,
dum
viveretj
usus fuisse
traditur;
Hilarinnumet
Ambrosianum,
id est
Psalterium
quod
in
suisCommentariissequitur
Hilariuset
Ambrosius; Vetusdenique
versio
quoe
sub hscce
inscriptione,
Secundum
Grmcum,
terliamcolumnam
occupat
in S. Petri CarnulensisPsallerio
tripartito
ubi columnam
primam
tenet
interprelalio
secundum
hebraeum,
mediam
Vulgata.
Quibus
ex librit varietates
intignioret,
imoeas
omnes,
e
quarum
nolalioneaut
Augusiiniano
Psalterio robuv
accessurum,
autnonnihildemumemolumenli emersurumesse
videbalur,
edendascuravimus.
Adhwcannotantur
qumdatn
in
ipsamelVulgata
edilionelecliones
varianles,
excerptm
ex
prmdicto
Carnutensl
libroanteannot700
descripto,
et ex
ejusdem
aslatisMS. Colbertino
Vulgutam
conlinenlesubhoc
titulo,
Liber
Psalmorumde translalione
Septuagintainterpretum,
emendatumasancto
Hieronymopresbytero
in
novo;
ilemexGermanensi olteroannos
propeseplingentosprmferente,
necnonexGallicano
Quincuptkis
Psulterii im~
pretti
an.
1509,
ubi subisliusGallicaniPtalterii nomine
reprmsentatur
editio
Vulgala.
CHARACTERES LIBRORUM.
Gr.
designat
PsalteriumGraecumsecundumLXX,
adRoma-
naeeditionis
exemplar
excusumParisiisau. 1628.
A.notat
Augustini
psalterium.
fl.Romanum
usilalum,
seuexcusum
an.1663.
nom.Romanumin
ouincuplici
Psalterioedituman.1508.
W.Mediolanense psalterjum.
AmbPsalteriumaB.Ambrosio exrositum.
C.Germanense
primum,
id
est,
S.
Germano,
ut
fertur,
usi-
latum.
B. PsalteriumUlustratumabHilario.
C.
carnutense,
cui
inscriptio
secundumGrcecum.
nebr.
Hieronymi
Psalteriumex
hebraeo,praeferendum
hiciniis adminuslocisin
quibus
lavet
antiquae
Ver-
sioni.
Vutq.
F.ditionem
vulgatam
indicat.
qu;e
nuncinBibliis
Sixli
v,
siveClementis
viu,
auctoritate
casligatislegi-
tur.
HujusEditionis texlus
primo
bicloco
semper
exhibe-
tur.
Car.
signat
carnutensePsalterium
juxtavulgatam.
Colb.Colberliaum.
Cer.Germanense alterum.
Cal.
Gallicanumin
Quincuplici
Psalterioediluman.1509.
EXPSALUO I.
f
. 2.
Vulgata
ineditis
Bibliis,
voluntas
ejus.
Psalte-
riaA. R. Rom.M.H.C.
fuil
mluntas
ejus.
f
. 5. non
resurgent.
A. Rom.Amb. H. C. nonretur-
gunl.
Et sichabebat
Vulgata
in MSS. Car. Colb.
Ger. Gal.
EXPSALMO II.
Psalmusin
Vulg.
titulocaret.
AtinRom.C.Car.Colb.
inscribitur,
PsalmusDavid.InG. et Gal. In
finem
Psalmus
ipsi
David.
.
f
. 10.
quijudicalit
terram.A. R. Rom.M.
juxta
Gr.
omnes
quijudicalis
terram.
EXPSALHO m.
InGr. Rom. G. C. et Car.
proxime
ad
f
.
4,
et rur-
sumad
f
.
6, prsefigilur,
Diapsalma
: inGal.ulro-
que
loco,Semper
: neutrum
habeturin
Vulg.
Porro
idemverbuminaliis itidem
Psalmis toties MSS.
codicesexhibent,quolies
GrsccaediiioRomanaim-
pressa
Parisiisan. 1628.
* . 6. et
soporatus
tum.A. R. Rom.
C. etsomnum
cepi.
Gr., x'l6ITJ T. PsalteriumM.et
quievi.
Ilem
f
. 6.
suscepit
me.A. C.
suscipiet
me:
juxtaGr.,
a.itiH<P^.i /uu.
G.
sutcipit
me.
EXPSALHO IV.
f
. 2. Cuminvocarem,
exaudivitme.
R. Rom.M.G.C.
Cuminvocaremte,
exaudislime.
f
. 4.
mirificavil.
A. admirabilem
fecit.
R. G. C. ma-
gnificavU. .
f.
5.
qum
dicitisincordibusvestns.G. t. dicilemcor<
dibusveslris:omisso,qum.
Item
f
- 5-
cubilibutvestris. R. Rom.G. C. Colb.
Gal. etincubilibusvestris.
ltemy
. 5.
compungimini.
NotatAug.
nonnullis
viden
legendum
aperimini,quia
inGr.
legebaut,c.Tvoi-
f
. 8. A
fructufrumenti.
A. R. Rom.M.G. C. Atem-
porefrumenii.
Hcbr. In
temporefrumenlum
el vinum
eorum
multiplicala
siint.
f.
9. el
requiescam.
A. el tomnum
capiam. Gr.,
xc
f
.10. constiluisti me. A. habitare
fecitti
me.
EXPSALHO V.
f
. 1.
proea,
qum
hmreditalem
consequitur.
G. Prohis
qui
hmredUabunt.
Gr.,
tmip
rifc
xi.vpovo/iouar,i.
C.
pro
hmrediiate.
f
. 2. auribus
percipe
Domine.A. exaudi Domine.
f
.<9.
dirige
in
eouspectu
tuo viammeam.At inMSS.
Car.Colb.Ger.habebat
Vulgata,dirige
in
conspectu
meoviamtuam.Hancleclionemveriorem
esse,
al-
teramautemnecin
Septuaginta
necinHebraeoha-
beri docet
Ilieronymus
in
epist. 135,
adSunniara.
f.
H. a
cogilaiionibus
suis.M-aconsUiissuis.El sic
Hebr. 1Gr. vox
est,
8iouii8v.
Item
f
. 11. irrilaveruntte. A. inamaruaveruntle. R.
Rora. M.C. exacerbaverunt te.
Gr., iat.ptitUpm&>
.
f
. 13. benedicet
juslo.
R. Rom. M. G. G. benedicis
justum.
EXPSALHO VI.
f
. 2. nein
furore
tuo
arguasme,neque
iniratua. A.
R. Rom.M.
G-
C. nein iratua
arguasme,neque
tn
furore
tuo. Gr.
priori
loco babet
*Qflu/iO,posle-
riori, TJ JOOT^.
Eademest varietas in Psal.
xxxvn,
f
. 2.
' '
f
. 4. sedtuDomine.A. R. Rom.M.G. C. Car. Colb.
Ger. Gal.
juxla
Gr. ettuDomine.SicetiamHebr.
f
. 8. a
furore.
A. abira. R. Rom.M.G. C.
prm
ira.
Gr.,
anb
Bv/iov.
Item
f
.il. convertantur.R. Rom. M.C. averlantur
retrorsum.
25
LOCAEX PSALMIS
24
EXPSALMO VII.
f
. 5. decidammerilo.A. decidam
ergo
:
juxta
Gr..
f
. 6.
Persequalur
inimicus.A.
juxta
Gr.
Persequatur
ergo
inimkus.
f.
8. inallum
regredere.
G. in allumconvertere.Gr.
iixtoTpsifiov.
f
. 9. Dominus
judicat populos.
R. Rom. C.
Domine,
judica populos.
Gr.
xptvei.
Item
f
. 9. J udicame. G. Salvum
fac
me.
Item
f
. 9. el secunduminnocentiammeam. R. Rom.
M.
etsecunduminnocentiammanuummearum.
f.
10. Consumelur
nequitia.
A. Consummedd- aulem
nequilia.
M. G. Consummelurvero
nequilia.
R. C.
Conswmmdur
nequitia.
Gr. truvTelejflvjTM S^
nmvipta.
Itera
y
. 10. e/
dirigesjustum.
R. Rom. ef
dirigeju-
stum.
f.
12.
numquid
irascilur. G. C. Car. Ger.
numquid
irascetur. A. M. noniramadducens. Gr.
/^opyy>
eTraywv.
^.
13.
gtadium
suumvibrabit.Observat
Auguslinus
esseinaliis
exemplaribus, frameam
suam
spltndifi-
cabit.
f.
14. ardenlibus
effecit.
A. ardenlibus
operalus
est.
C. ardenles
operatus
est: et hocLatina
pleraque
ha-
bere dicil
Auguslinus.
Hebr. ad comburendum
ope-
ratusest.
f.
15.
concepit
dolorem. A.
concepit
laborem. Gr.
Tt^VOV.
f
. 16. el incidit.
A.
incidetergo.
R. etincidet.Gr. xi
j/7TE9e?Tt.
f.
17. do/or
ejtu.
A. labor
ejus.
Gr. TOVO;.
EXPSALMO VIII.
f
. 2. nomentuum. G.
rejrnwm
luum.
f.
3. etu/torem.
A. R. Rom. M.G. C. et
defensorem.
Auguslinus
inPsal.
cn,
n.
14,
dicitveriusesse
quod
legitur
inaliis
codicibus,
vindicatorem,
idest eum
qui
sevoluit vindicare.
f.
4. ceelostuos. Voxtuosabest aR. Rom. M.G. C.
Gr. et abA. inMSS.
EXPSALMO IX.
f
. 4. In convertendo
inimkummeum. M. Dumaver-
talur
inimicusmeus.
f
. 5. sedisti.C. sedens.R. Rom. G. sedes.
f
.7. etcivitates
eorumdeslruxisli.Abest eorumabA.
G. Gr. et a
Vulgata
in MSS.Car. Colb. Ger.
f
. 9.
judkabit
populos
tn
juslilia.
A. R. Rom. G. C.
judicabit
poputos
cum
justitia.
Gr. v
EMUTHTI ,
in
reclitudine.
f
. 11. non
dereiiquisli.
R. Rom. Ger. non
deretinquis.
C. non
derelinques.
f
.
12.
sfudta
ejus.
A. R. Rom. C. mirabilia
ejus.
G.
voluntates
ejus.
Hebr.
cogitationesejus.
y
. 13. clamorem
pauperum.
R. oralionis
pauperum.
Rom. orafiones,
etc. G. C.
oraiionem,
etc. Gr.
ris
Sevjoew;.
y
. 16. tninteritu
quem,
elc. A. in
corruptionequam,
etc.
f
. 17.
Cognoscefur
Dominus.A. M.G. C.
Cognoscitur
Dominus.Gr. ytvtioxeTai.
Ad
f
.
18, prsefigilurapud
A. G. C.
juxta
Gr. Canti-
cum
diapsalmatis:
quodVulgala
nonhabet in edi-
tis,
sed
habet inMS.Car.
f
. 20. non
confortetur.
A. R. Rom. C. non
prmvaleat.
Gr.
fj.iixpaTKtouixflw.
v . 21. Ut sciant
gentes.
ParticulautabestabA. G. C.
Gal. et aGr.
EXPSALMO ALTEROIX.
f
. 4. ExacerbavitDominum. A. R. Rom. M. G. C.
Irritavit Dominum.Gr.
Ttapcijuve: quod
verbumha-
betur rursus infrain
f
.
13,
ubi Lalina
omnia,
Ir-
ritavit.
f
. 5.
inquinatm
sunt. A. M. contuminantur.R. Rom.
C.
polluunlur.
Gr.
/ScSqtaOrau.
f
. 10. humiliabit
eum. G.
affiictabit
eum.
llcni
f
10. inclinabii
se. A. inctinabilur.
Itcm
y
. 10. ciimdominatus
fucrit.
A. R. llom. M.G.
C. rfntudvminabilur.
f
. 12. eobliviscaris
pauperum.
A. R. Rom. M.G.
C. neobliviscaris
pauperum
in
/inem.
f
. 14. laboremet doloremconsideras.A. laboremet
iramconsideras.Gr. xa!
flu/nov.

. 15. Conterebrachium.R. Rom.Conteresbrachium.

f
. 17. escaudivil Dominus.M.exaudisli Domine.
Item
t
17.
prmparalionem
cordis.R. Rom. desideria
cordis. G. C. desideriumcordis. M.
prmparaliones
cordis.
EXPSALMO x.
^
. 2.
quomodo
dicitis. G.
quomodo
dicetis.Gr.
epstTE.
Ilem
jfr.
2.
Transmigra
inmonlem.
\.
Transmigra
in
montes. Gr. eViT
fyvj.
^
. 3. u<
sagitlent
in
obscuro.A. uf
sagittent
inobscura
luna. Gr. sv
ffxoTo,u>ivri.
EXPSALMO XI.
f
. 3. locuti sunt. A. R. Rom. M.G. C. /ocufiSUH(
mala.
f
.
6. tnsalutari. M. insalulari luo.
G. C.
snper
sa/u-
tore. R.
super
salulare meum. Rom. in salulare
meum.
f
. 7.
probatum
lerrm. Vox
probalum
deest in A. R.
Rom. C. At
ejus
locoinGr.
est,
Soy.iin.oi. InHebr.
separalum
aterra.
f
. 8. In mlernum.M. G.
juxla
Gr. etinmlernum.
EXPSALMO XII.
f
. i.
respice.
G. convertere.InGr. est
eiuSkjiov:
forle
proiizimpviioi.
NamHebr.
habet,
Comierfere.
Item
y
. 4. inmorle.G. C. tnmortem.Gr.
ei; 6VTOV.
y
. 6.
speravi.
R. Rom.M.C.
sperabo.
G.
spero.
Hebr.
confido.
Item
y
. 6. insalutari luo. G. insalutetua.
ilein
y
. 6. nomini Domini altissimi.Rom. G. C. no-
mtni
luo,
Altissime.
EXPSALMO XIII.
f.
1.
corrupti
sunt. Gr.
Sti}i8sipav, corruperunt.
Item
y
. 1. ins^udtissuis. R. Rom. M.G. C. in
tiofan-
tatibussuis. A. in
afftctionibus
suis. Voxsuts aGr.
abest.
f
. 4. sictifescnm
panis
in
plerisi|ue
MSS. A. incibo
panis.
Gr.
^puiet&prou, absqueprxpositionc
in.
f
. 7. cumaverterit. M.mconvertcndo.
Ilem
t
7- exsuliabit
J acob,
et Imlabilurhrael. R.
Rom. M.G. C. Imletur
J acob,
etexsultetIsrael. Fa-
vet Gr.
EXPSALMO XIV.
y.l. quis
habitabit. A.
quis peregrinabitur.
Et sic
Hebr.
f
. 5. adversus
proximos
suos. A. R. Rom. M.G. ad-
versus
proshnum
suum. Ilebr.
super
vicinosuo.
EXPSALMO XV.
y.
5.
qui
reslilues.R. Rom. M.G. C.
qui
restiluisli.
Gr.
07tOX0t!TTWV.
f
. 7.
increpuerunl
me. A. emendaverunt me. Gr.
e!Tt-
Scumxv
fii.
Hebr. erudieruntme.
f
. 10. tn
inferno.
A. G. C. in
infernum.
Gr.
eij aoV.
EXPSALMO XVI.
f
. 2. ocuii <uivideanl
mquilales.
A. R. Rom. M.G.
ju-
xtaGr. oc/tmeivideant.A. R. Roni.M.
atquitaleiu.
f
. 5.
Perficegressus
meos.k. Ad
perficiendosgressus
meos.Varietasorla ex
ambiguo
Grseco
xaTaf>Tt,
vel mutatoaccenlu
xarapTfaat.
Hebr. Suslenla
gres-
susmeos.
f
. 7.
speranles
inte. G. recloscorde.
f
. 8. Subumbra.A. In
tegmine.
Gr. e'v
oxin-ri.
f
. 13.
prwveni
eumei
supplanla
eum.A. R. Rom. M.
G.
prmveni
eosel subverleeos.
Item
f
. 13. ab
impio.
A. ab
impiis.
Item
f
. 13et 14.
frameam
tuam ab inimkis manus
tum.R. Rom.
frameam
inimicorumdemanutua. G.
frameam
tuamdemanuinimicorum.
Item
f.
14. Dominea
paucis
de lerradivideeos. A.
Domine
perdens(juxta
Gr.
jro/.tiuv)
deterra
disper-
tireeos. R. Rom. G. C. Domine
apaucis
alerradis-
perlire
cos,
et
sitpplnnla
ens.
ltcm
f
. 14. Sulurati sunt
filiis.
A. R. Roni. C. SulU'
25
VARIANTIA1NPSALTERHS. 26
rati sunf
potcina.
G. Saluratisunl suilla.M.Saturati
tunt
filii
eorum.Diversam
iiilerprelalionem
exCrre-
co evenisse notal
Augustinus,
cuminaliislibris
essetuluv
filiis
; inaliis iiefwv
porcina,
uti hodiein
Gr.
legitur.
Hebr. habet, filiis.
f
. 15. in
justitiaappareboconspectui
luo. R. Rom.M.
G. C. cum
justiliaapparebo
in
conspeclu
tuo-
Item
f
. 15. cum
apparuerit.
A. R. Rom. G. C. dum
manifestabitur.
M. dum
munifeslabilur
mihi.
EXPSALMO XVII.
f
. 1. at tocututest. A. Rom. G. C.
juxta
Gr.
qum
loculusest. Et sic
vulgata
inCar. Ger.
f
. 3. ef
susceptor
meus.R. Rom.G. C.
adjulor
meut:
omissoet. A.e<
redemptor
meus.
f.
5. doloresmortis. R. Rom. M. G. C.
gemitus
morlis.
f.
6.
prmoccupaverunl
me. A. R. Rom.M.G. C.
prm-
veneruntme. Gr.
nfoiyflasav/u,
ut rursus
poslea
in
y.19.
f
. 9. exarsit.A. R. Rom. M.G. exardescil.C. exar-
descel.
f
. 13. in
conspectuejus
nubestransierunt.A. incon-
spectuejus
nubes
ipsius
transierunt.
f
. 14.
grando
ei carbones
ignis.
Istluecverbaabsunl
hoclocoabA.R. Rom. M. G. C. et a Gr.
f
. 18.
conforlati
mnt. G.
confirmali
sunl. Gr.
eVre/wel-
0>joav.
f
. 19.
protector
meus.A.
firmamentum
meum.Et sic
Hebr. Gr.
avTWTiipty/ta /*ou.
y
. 20. salvumme
fecit.
G. C. salvumme
faciel.
Gr.
pU5STl /te.
Ilem
y
.20.
post quoniam
voluit
me,
additur incodice
quidem
G. Liberavitmedeinimicismeis
polenlissi-
tniset ab his
qui
oderunlme
gratis.
Inlibroaulem
C. Ef
eripuil
medeinimicismeis
foriissimis,
etabhis
qui
oderuntme.Simileaddilamenlumliabuissccre-
dasPsalteriumA. Videinfra,
col.
150,
n. 20.
f.
23. in
conspectu
meo.R. Roni. M. in
conspectu
meosunl
semper.
Ilem
f.
23.
eljuslilias ejus
non
repuli
a me. Gr. et
justilim
ejus(oix
a7ierrcrav)
nonrecesseruntame.
f
. 27.
pereerleris.
A.
perversus
eris. R. Rom. M.G.
subverleris.
f
. 29. ftiilluminas.A. fuilluminabis.
Itein
f
29. iUttmina.A. illuminabis.Gr. hocet
prsc-
cedeuti
loco, yoiTtetj.
f
. 30.
Quoniamin
le
eripiar.
A.
Quoniam
a teeruar.
f
. 34.
lanquam
cervorum.A. R. Rom. M.G. C.
juxta
Gr. lunquam
cervi.
Ilem.
f
. 3i. sluluitme.A. staluetme.
f
. 36.
prolectionem
salutis lum.A.
juxla
Gr.
profe-
clionemsalulismem.
liein
y.
36. Et
disciplina
lua correxitmein
finem.
Isla
parsy
. 36omillitur inR. Rom.G. C. Al
apud
A.
legitur,
Et
disciplina
luamedirexitin
finem.
Gr.
avwp6(e
/ts.
M.stabilivilme.
f
. 39.
Confringam
illos.R. Rom. ct C.
anliqua
raanu
correclum
, Affligam
illos.G.
Confligam.
Gr. Uilliija
f
. 40. el
supplantasli.
R. Rom. M.C.
juxta
Gr. s
p-
planlasti
omnes: omissa
particula
et, quoa
abest
quoque
abA. G. Car. Ger. el Hebr.
f
. 41. El inimkosmeos.R. Rom. G. .Kfinimicorum
meorum.
f
. 43. ante
faciem
venti. A.
juxta faciein
venli. Gr.
xara.
f
. 48.
qui
dasvindkias
mihi,
et subdis.R. Rom. M.
G. C.
qui
dasvindictam
mihi,
etsubdidisli.Gr. Cmo-
Ta|a;.
Item
y
. 48. liberalormeusdeinimicismeisiracundis.
R. Rom. G. C liberalormeusDominusde
genli-
busiracundis. Sic etiamM. omisso tantum Do-
minus.
y
. 51.
Magnificans
salules. R. Rom.
Magnificans
sa-
lutare. G. salutarem,M. salutaria. C. salulem.
EXPSALMO xvm.
f
. 6. adcurrendamviam.
Vulgata
inCar. Colb.Gcr.
additsKaui.VidcIlieion.
episl.
155.
y
. 8. LexDominiimmaculata.R. Rom. M.G. C. Lex
Domini
irreprehensibilis.
f
. 10. TimorDominisanclus.A. finidrDominicastus.
Gr.
ayvo;.
Hebr. mundus.
Item
y
. 10.
permanens.
R. Rom. M.
permanel.
. Item
y
. 10. in
semelipsa.
A. in
idipsum.
Gr. M xi
auTO.
f
. 14. Si mei non
fuerint
dominali. A. Si mei non
fuerint
dominata.
EXPSALMO XIX.
f.
3. lueatur te. M. C.
susciipial
le. Gr. a-ntJ aSoiTo
oou.Hebr. roborel te.
f.
5. Tribuattibi. A. R. Rom. M.G. friiiiaf libiDo-
minus.
Ilem
f.
5. consiliumtuum
confirmtt.
A. consitium
tuum
compleat.
Gr.
^YIP&SKI.
,
ut
postea
in
f.
7.
Hebr. voluntatemtuam
impleat.
f.
6. etinnomineDei nostri. A. R. el innomineDo-
miniDei nostri.
f.
7. salvum
fecit.
R. Rom. G. C. salvum
faciet.
Et
sic A. inmelioribusMSS.
y
. 8. Dei nostri invocabimus. A. Dei nostri exsultabi-
mus. R. Rom. G. C.
magnificabimur, juxla
Gr.
/-
yj.w9rla6fi.'.6x,
ut
supra
in
y
. 6.
f
. 10. indie
qua.
M.G. in
quacumque
die.
EXPSALMOXX.
f
. 3. Desideriumcordis
ejus.
A. R. Rom. C. Deside-
riumanimw
ejus.
Ilem
y
. 3. ef volunlate.Gr.
Seijotv, pelitione; pro
64-
iijitv,
votuntate.
Item
y
. 3. non
fraudasii
eum. A. no
prinasfi
etcm.
y
. 6. tnsalulari tuo. A. G. C. tnsalutetua.
f
. 7. Dabiseuminbenedictionem. A.
juxta
Gr. dabis
ei benedklionem.
ltem
f.
7. m
gaudio
cumvullu luo. G. cum
gaudio
vulluslui.
y.
10. In
tempore
vultustui. G. In
tempore
vullus
tui consummabiseos.
f
. 13.
prmparabis.
R.
prwparare.
EXPSALMO XXI.
y.l.
eroadeliclorummeorum. G. verbalabiomm
meorum.Hebr. reroa
rugitus
mei.
f
. ii. Inte
projectut
sum. A.
primo habet,
ln le
confirmalus
sum: et
posl
cumR. Rom. C.
jaclalus
sum.
f
. 15. Stcuf
aquae/fusus
sum.R. Rom. M.Amb. G.
Sicul
aquaeffusa
sunt.
f
. 16. ef in
pulverem.
C. efinlimum.
Item
y
. 16. deduxisti me. Rom. G. C. deduxerunt
me.
f
. 20. auxiliumtuumame.C.Colb.Ger. non
habeiit,
a me:
pro quo
llieron. in
epist. 135, legi vult,
me-
cum. Gr. habet. auxiliummeum.
y
. 21. Eruea
[ramea
Deus.VoxDeusabesl abA. R.
Rom. M. G. C. Car. Colb.Ger. Gal. et a
Gr.
f.
26.
Apud
le laus mea. R. Rom. M.
Apud
telnut
mihi. Amb.a te. Gr.
imp&
cov.
Item
f
. 26. inEcclesia
magna,vota,
elc. A. Anib. in
Ecclesia
magnaconfiteborlibi, vota,
etc.
f
. 28. universm
familimgentium.
A. R. Rom. M.G.-
C. onines
patriwgeniium.
f.
30
pingues
terrm. A. R. Rom. M. G. C. divites
terrm.
Item
y
. 30. carfenf.A. R. Rom.M.G. C.
procidcnt.
f
. 32. etannuntiabuntcmli.Voxcceliabesl aGr. G.
Car. Ger. Gal. necnonab Amb.in
quoIegitur,
an-
nunliabit.
EXPSALMO XXII.
y
. 1. Dominits
regit
me. A. Dominus
paseil
me:
ju.vt.i
Gr.
Koifux.hu fic.
SiceliamHebr.
f
. 5.
super
semilas.A. insemilis.Hebr.
per
semitas.
f.
5. ecalixmeus.A. R. Rom. M. G. C.
juxta
Gr.
et
poculum
tmm. lianc leclionem
improbal,
et cx
Communi scuLuciani Grrccaeditionemanasscdo-
cct Hieron. iu
episl.
135.
>
.
G.
sttbseqitelur
tne. R. II.
subsequutur
me. Rom.
subsequitur
mc.
7
LOCAEX PSALMIS 28
EXPSALMO XXIII.
y
. 1.
prima
sabbati.Gr. TSJ S
/*ta,-,
unasabbali.
Ilem
f
.1.
qui
habitantineo A. R. Rom. G.
gut
ha-
bilantinea.
Interpres
Groecumseculus
est,
v
aOTfj,
quod genere
concordat cum nomine
prajcedente
otxou/xsvyj.
y
. 2.
Qutoipse.
Vox
Quia
abest abA. R. Rom. M.
G. C. etaGr.
y
. 7el9.
principesvestras.
A. G.
princioes
veslri.Gr.
U//.WV.
EXPSALMO XXIV.
f
. 1. ln
finem.
Id abest a C. Car. Gal. Gr. etab
Hebr.
y
. 3.
gut
SMSfinen! fe.A. R. Rom. M. G. C.
qui
teex-
speclanl.
llcbr.
qui sperant
inte.
f
. 4. omnes
iniquaagentessupervacue.rk.iniqilefa-
cientesvana. R.
iniquafacienles
vane.Rom. C.
iniqui
facientes
vana. M.
iniquagerentessupervacue.
Et ab-
est voxomnesab A. R. Rom. M. G. C. Gr. Hebr.
y
. 5.
Dirige
meinveritaletua. Gr.
sonal,
Deducme
inverilalemtuam.
f.
6. et miserkordiarumtitarum
quw
a smculosunl.
A. G.
juxta
Gr. ef
quia
misericordiwlumaswculo
sunl.
y
. 7. e(
ignorahlias
meas.A. R. Rom. G. C. e(
igno-
rantimmem.
Item
y
. 7. secundummisericordiamtuam.R. Rom.se-
cundum
magnam
misericordiamluam.
f
. 8.
legem
dabit. A. M.
legem
staluet. R. Rom. G.
C. tlatuit.
f
. 12.
qui
limel Dominum.A. R. Rom. M. G.
qui
timeatDominum.
Item
y
. 12.
legem
staluU.
A. M.
juxla
Gr.
tegemsta-
tuel.
f
. 17.
mulliplkalw
sunt. R. Rom. G. dilatatwsunt.
f
. 20.
speravi
inte. R. Rom.invocavite.
f
. 21. sustinui te. A. R. Rom. M.C.
juxla
Gr. susft-
ui
fe,
Doinine.G. custotlivile.
f
. 22. LioeraDeusIsruel. A. M. et Hebr. Redime
DeusIsrael. Gr.
Xinpanai.
At R. Rom. G. C. Redime
meDeusIsrael.
Ilem
y
. 22. tribututionibussuis.R. Rom.G. C.
angu-
sliismeis.M.
angusliisejus.
EXPSALMO XXV.
y
. 1. et 11.
ingressus
sum. A. ambulavi.Gr.
inopiv-
Bri-i.
Item
y
. 1.
sperans
non
infirmabor.
A.
sperans
non
movebor.G.
confidens
nonerubescam.Gr. ou
fi.r,
<r-
ieu9u.Ilebr. non
deficiam.
f.
5. ecclesiam
malignanlium.
A. R. Rom. C. con-
gregationem
malignorum.
f
. 7. vocemlaudis. A. R. Rom. M. C. tiocemlaudis
tum.
y
. 8. el /ocumhabilationis.R. Rom. ef /ocumtaber-
naculi. Et sic Hebr. luGr. est
<TX>J VWHTO;.
y
. 12. stetitindirecto. A.
juxta
Gr. sfefifin reclilu-
dine.R. Roin. M.G. C. inviarecla.
EXPSALMO XXVI.
y
. 1. cf salusmefl.A.el salularismeus.
f
. 3. inIwc
egosperabo.
A. C.
juxta
Gr. inliac
ego
sperabo.
f
. 4. Vl videum
voluptatem
Domini.A. Vt conlem-
pler
delectationemDoinini.R. Rom. G. C. volunlu-
lem. Hebr.
pulcliriludinetn.
Cr.
rrfi
Te,57rvoTviTa.
Iieiu
y
. 4. efvisilem
templumejus.
A. ef
protegar
tem-
plumejits.
R. Rom. ef
prolegnr
a
templo
sancto
ejus.
G. C. ef
protegitemplumejus.
Gr. xtiWxe-
7TTej0i TOV vaovauTsO. Hieron. ex Hebr. ef altendam
tetitptumejus.
f
. 5. indiemalorum.A. M.
juxla
Gr.
addunt,
meo-
rum.
f
. 6. et nuncexallavit.A. M.
juxta
Gr. et nunc ecce
exatiavil.R. Rom. G. nuncavtcmexaltavii.
Item
f
. 6. Circuiviel immolavi.R. Rom.
Circuibo,
et
immolabo.
ltem
f.
6. hostiam
vociferationis.
A. R. Rom. M,G.
C. Iwstiam
jubilationis.
Hebr.hoslias
jubili.
Gr.a).-
>ay/zou.
y
. 8.
Exquisivit
le
faciet
mea. A. R. Rom. C.
juxla
Gr.
Qumsivi
vulluinluum. G.
Qumsivi faciem
tuam.
M. Dominum
requiram,exquisivil
tevullusmeut.
f
. 11. in semitamrectamA. G. C.
juxta
Gr. inse-
mitarecta. Sic babebat
Vulgata
iuCar. Colb. Ger.
Gal.
y
. 12. inanimas. G. inmanus.C. inmanibus.
EXPSALMO xxvn.
f.
1. Psalmus
ipsi
David.A.
juxla
Gr.
Ipsius
David.
Car. Gal. HuicDavid.
Ilcm
y
. 1. clamabo.A: G. C.
juxta
Gr. clamavi.
Ilein
y
. 1. esileasame. Gr.
sonal,
swpt;r
tne.
llcm
y
. 1.
nequando
taceasame. Idomillilur in R.
Rom. G. C.
y
12. Exaudi Domine,AbestDominenR. Rom. Gr.
Ilebr. et abA. inMSS-
f
. 5. Nesimul Irahasmecum
peccatoribus.
A.
juxla
Gr. Ne simul trahas cum
peccatoribus
animam
meam.R. Rom. M. C.
trgdas
me. Et sic
Vulgata
in
Car. Colb. Ger. Gal. mendose.
y
. 4.
etsecundumneqttitiamadinventionumipsorum.
A.
inmelioribusMS5.etsecundum
malignitatemaffecla-
tionum
ipsorum.
M. G. C. sfurfiorum
ipsorum.
Sic
etiamR. Rom. sedhl duolibri
proximesubjungunt
retribue
illis,
omisso
secundumopera
manuumeorum.
f
. 5.
opera
Domini.A. Rom. C.
juxta
Gr. in
opera
Domini.G. in
operam.
Item
y.
5. manuum
ejus.
R. Rom. G. C.
addunt,
nonconsideraverunt.
Ilem
f.
5. destruesillos. R. Rom.G. destrueitlos.
Item
y
. 5. efnon
mdificabis.
G. et ne
mdificet.
f
. 7. ef
adjulut
sum. M.et
adjutum
est.
y
. 8. sn/vaftouum.A. R. Rom. M.G. C. el Hebr.
salutariuin.
f
. 9. ef
rege
Gr. xt
7rot>avov,
ef
pasce.
Etsic Hebr.
EXPSALUO XXVIII.
y
. 2. inatriosancto
ejus.
A. R. Rom. G. C. inaula
sancta
ejus.
Gr. h au/>j.
y
. 9.
prmparaniis
cervos. A. M
perficientis
cervos.
Gr.
xaiapTiiro/isvou.
Hebr. ofcslelricans certts.
Ilem
y.
9. condensa.A. silvas. Gr.
fyu/iou;.
Hebr.
saltus.
Item
y
. 9. omnesdicent.A.
unusquisqae
dicit.
y
. 10. inhabitare
facit.
A. R. Rom. M.G. C. inhabi-
tal. Gr.
xKTOixisi,
futuri
temporis.
EXrSALMO XXIX.
y
. 1. Psalmuscantici.A. G..C.
juxta
Gr.
Infinem
Psal-
mnscantici.
Item.
y
. 1. rfomusZ)at>irf. A. domus
ipsi
David. Gr.
TUAauid.
y
. 4. eduxisliab
inferno.
A.rerfuztsltab
inferis.
Gr.
av/iyaye;.
R. Rom. C. abstraxisti ab
inferis.
M. aos-
traxisli ab
inferno.
f.
6. Ad
vesperum
demorabilur.A.
Fespere.
Gr. T4
ei7isf,; u/wfljioiTai, Vespere
dominabitur.
f
. 8. m voluntaletua. R. Rom. tn oonavoluntale
tua.
f
. 12. ef circumdedistimetwlitia.A. Hebr. efaccin-
xisft tneIwtilia. R. Rom. M. G.
prwcinxisti.
Gr.
Tisf
ts(07a; //e.
C. illdltisti.
EXPSALMO XXX. ,
^.
1.
pro
ecslasi. ld abesl a
plerisque
libris. Atin
A. el Gr. babelur
taiitum,
Ecstasis.
f
. 2. liberame. A.
juxla
Gr. eruemeef eaimeme.
R. Rom. M.liberameet
eripe
me.
y
. 4. deducesme. A. R. Rom. G. C. rftcrmihieris.
M. educabisme.
y
. C. commendo.Gr.
TtapaSr^o/tai.
commendabo.
f
. 12.
Super
omnesinimkosmeos.M.Pro?oinnibus
inimicismeis.
y
. 13. oblivionidatus sum. R. Rom. G. C. excidi.
M. exivi.
y
. 10. sorfesmea;. R. Rom. G. C.
tempora
mea. Et
sicHebr.AiGr. nunc
habetx/ijpot,
sortes: fortc
pro
xxieot,lempora.
S9 VARIANTIAIN PSALTERIIS.
50
llem
f
. 16.
Eripe
me. R. Rom. Liberameel
eripe
me.
f
. 19. efina6usione.A. R. Rom. M.G. C. ef con-
lemptu.
Gr. r.al
IjouSeviiwet.
Hebr. ef
despectione.
y
. 22. miliitnciviiatemunita.A. R. Rom. M.G. C.
in chitate circumstanliw.Gr.
Tteptoxvis.
ncc liabent
mihi.
f
. 23. ineacessumenfismew.
Aug. juxla
Gr. in
ecslasim.ea.R. Rom. M.G. C.
inpavore
meo.
f.
24. veritatem
requiret.
G. verilatem
requirit.
Gr.
veritutes
requiril.
Item
y.
24. etrelribuel abundanter
facientibus.J i..
R.
Rom.M.G. C. efrtlribuelhis
qui
abundanler
faciunl.
EXPSALHO XXXI.
y
. 2. non
impuiavit.
C. Colb. Cer. non
inipulabit.
Gr. hic et in
Epist.
ad Rom.
iv,
8.
).oykviTi,
im-
pulaveril.
Item.
f.
Q.necesl in
spirilu
ejus.
A. R. Rom. M.
G. C.
juxta
Gr. necesl inore
ejus.
f
. 4. in wrnmnatnca.Rom.
juxta
Gr; inwrumnam.
Et sic
plerumquc
A. inMSS.At M. G. C. in wru-
mna,
omissomea.
Iteni
y.
4. dum
configilur spina.
A. dum
configere-
litr. Rom. G. dum
confringitttr.
M. milti
tpina
:
juxta
Gr.
y
. 5.
cognilum
tibi
feci.
A.
coqnovi.
C.
egocognosco.
Gr.
iyiiiptaa.
Hcbr. notum
facio
libi.
Ilem
y.
5.
peccali
mei.A. R. Rom.M. G. G.
juxta
Gr. cordismei.
F,XPSALMO XXXII.
Tit. Psalmus David.Roni. G. Gal. In
finem
Psalmus
David.
f.
I. collaiidulio. A. G. C. Car. Colb. Gal.
juxla
Gr. laudalio.
y.
3. bene
psallite
ei in
vociferalione.
G. benedicileei.
A. R. Rom. M.G. C. in
jubilatione
:
juxta
llebr. At
Gl".ii
tyj.a/ay//.w.
y
. 7. sicuftnufre. A. G. C. sicitfinulrem.Gr. sicuf
tifrem.
y.
li.tn
generalione
el
generaiionem.
A. inswcula
swculorum.R. Rom. G. C. in swculumswcnti.M.a
generalione
el
progenie.
Gr.
generalionibusingcne-
rationes.
f.
20. suslinelDoininumA.
paliens
erii Domino. G.
C.
paiiens
estinDomino.Gr.
uTio/ilvet
T
xuptw.
Hebr.
exspeclabil
Dominum.
EXPSALMO XXXIII.
y.
1. coramAchimelech.A. Rom. C. Car. Gal. Gr.
coratnAbimelech.
El sicHebr.
y
. 4. tn
idipsum.
R. Rom. M.G. mintiicem.Multi
codices,
tesle
Augustino,
habebant,
in unum. ln
Hebr. cst
pariler.
f
. 19.
qui
tributalo sunl corde. A.
qui
obtriverunt
cor. Gr.
oumTpi/*/vots
TIV
/.v.pSlu.i.
Hcbr. conlritis
corde.
EXPSALMO XXXIV.
y
. 5. eoarclans eos. A.
jnxla
Gr. iribulanseos.R.
Rom. M. G.
affligens
eos.C.
confligens
eos.
f.
1. interilnm
taqueisui.
A.
muscipulm
suwcorrtt-
ptionem.
Gr.
8t?8opav.
Hebr. insidiusrelissui.
f.
8. Venialitli
laquctts,quemignoral,
etc. A. Fe-
ninft//is
mwscipn/a,r/uamignorunt,
el
captioquam
occullaverunt,comprehendal
illos, el in
musciputam
incidanlin
ipsa.
Sic R. Rom. M. G. C.
juxta
Gr.
babent
plurali
numero,
Veniat illis
laqueus,quem
ignoranl,
etc. IlemR. Rom. elin
laqueum
incidanl
in
trftpsum.
y.
9.
super
salutari suo. A. R. Rom. M. G.
stiper
saluture
ejus.
Favel Gr. iii
quo
cst
OTOU,
non
UTVJ ;.
y
. 13. m stnu meo converlelur.A. Rom. M.
juxta
Gr. tnsinunt tnetimR. converlebatur.
f
. 15.
congregalu
sunl
super
me
flagella,
et
ignoravi.
R. Rom.
congregaverunl
in me
flagella.
C.
congre-
gati
suntinme. A. R. Rom. G. C. ef
ignoraverunt.
f
. 1C.
Dissipnti
suiit. A. Discissisunc.R. Rom. M.
G. C. hissoluli
sunt.
f.
17. matignitale
eorum,A. abastutiheorum.R,
Roro.M. G. C. a
male\aclis
eorum.Gr. a-ithTV)S
-
xoupyf-/;
axn&i.
y.
18. inEcclesia
magna.
A..tn Ecclesiamulla. Gr.
7TO)/VJ .
y.
19et 24. J Von
supergaudeant
mihi A. Non in-
sultentmilii. R. Roin.M. G. C. J Voninsultentinme.
Et sic ferevariantin Psal.
xxxvn, y
. 17.
Item
y.
19. ft annuunt. A. ef annuentes.R. Rom.
M. ef annuebanl.G. C. el annuerunt.
f
. 20. ef iniracundialerrm
loquentes
dotos
cogila-
bunl. A. R Roni. M.C. ef
super
irumdolose
cogila-
banl. G. el
super
iramdolose
agebant.
f
. 24. secundMin
justitiam
luam. A. secundum
justi-
tiam meam.Et sic Hcbr. At R. Rom. secundum
magnam
mherkordiam titam-
G. C. secundum
misericordiamlnam.
f
. 26.
qui magna loquunlur.
A. C.
qui maligna
lo-
quunlur.
Et sic habuit
Yulgaia
iuCar. Colb.Ger.
Gal. AtlnnieninGr.
cst/isy).o(3pvi/iovouvTs;:
inHcbr.
qiti magnificanliir.
EXPSALMO xxxv.
f
. 2.
delinquat
iu
semelipso.
M.G. C.
delinquat
sibi.
f
. 3. ut inveniatur
iniquitas ejus
ad odium.A. R.
Rom. Amli. G. utinveniret
iniquitalem
suam.A. el
odisset. R. Rom. \mb. M.G. C. ef odium.
f.
7.
abytsus
muila. A. Aiub. G.
juxla
Gr. sicilf
abijssus
mttlta. C.
lanquam.
K.XPSALMO xxxvi.
f
. 2. oleraherbarum.A. olera
prali.
f
. 8.
uttnaligneris.
A. ut
malignefacius.
R. Rom.
M. Amb. G. C. t<(
nequiterfacias.
f
. 9.
quimalignunlur.
A.
qnimaliqne
anuf.
R. Rom.
M.Ainb. C. aiti
ncqidleraguni
G.
qui iniqueagunt.
f.
17.
confirinat.G.
snffitlcil-
llebr. subleval.
f.
18. dies immacttlatoritm.A. R. Rom. M. Amb.
G. C. vias iminaculatorum.Gr.
T<X; OOOU;.
Ilebr. in
mauuscriplis,
vinm
f.
20.
defide.ni.
InGr. cst
defecerunt.
f.
21. Mutuabiiur
peccator,
etnonsotvet. A. Fene-
raiur
peccator.
R. Rom.Ainb. G.Muluutur,
etc. R.
Rom. Anil).el tioso/oif.
Ilein
y
. 21. etiiibuct. A. R.
Rom. G. C. el commo-
dat. Anib ettribttit.
f.
23.
dirigenlur
R. Rom.
juxla
Gr.
dirigunlur.
llein
y
. 23. volet.M.
cupief
ua/de.
y
. 2i. rioncollidetitr.A. R. Rom. M.Amb. G. C.
tion
conlurbabilur,
scilicel mutalo
xTpj;6iv;iieTai
in
xa.TaTpa);0v7<7eTai.
Item
f
. 24.
supponit
manumsuam. A. Amb. C.
juxla
Gr.
confirmat
manum
ejus.
R. Rom.M. G.
/?r
mal manum
ejits.
Hebr. susteiilattnanum
ejus.
f
. 26. efcominodal.A. Amb.G. ef
fenerat.
f
. 28.
Iiijiisti punientur.
Gr.
sonat,
Immaculiiti
vindkabunlur.
f
. 29. etinhabitubunlin
smculum,
etc. Amb.ef hono-
rificabunl
Deuminswculasmcutorum.
f
. 32.
ntorfi/icareeum.R.
Rom. Amb.G. C.
perdcre
eum. M. occidereeum.
f
. 35. necdamnabit
eitm,
ctim
judkabilur
illi. Excm-
plnria quasdam
leste
Au^iisliuohabebaut,
ef cm
judkabit
eitm,judicabilur
itli.
f
. 35. skulcedros. A. R. Roiu. Amb. M.
snper
ce-
dros.
f
. 37. Cuslodi innocenliam.R. Rom. G. C. Cttslodi
,
verilalem-Gr.xax/av.llrbr.
Iwbet, simjdkitalem.
ltem
f.
37. ef uirfe
wifuilulem.
\. cl videdircctiuitem.
Hebr. recluin.
f
. 38.
dispe.ribunl
shnul. A.
disperient
in
idipsum.
Gr. eVlTOKUTO. C.
punieiitur
simul.
EXPSALHI) XXXVII.
y
. 5.
supergressw
sunl. A. susfu/ertinf.
R. Roin. M.
Amh. G. C.
superposuerunt.
f.
6. et
corruptw
sunt cicairicesmew.A. cf
pitlrue-
runt,
etc. R. Rom.M.G.C.efdeterioraverunl.
Ilclir.
ef tabuerunt.A. M. livoresmei.
f
. 7. Miser
factttssum.
A. R. Rom. M. Amb.G. C.
Miseriit
affliclus
sunt.
f
. 8. lumb,i
mei
impleli
sunt. A. R. Rom. M.Amb.
51
LOCAEX PSALMIS
32
G. G.
juxta
Gr. animamea
completa
est.
f
. 9.
Afflictus
sum. A.
Infirmatus
sum. R. Rom. M.
Amb. G. C. Incurvatussum.
f
. 12. ef
qui juxta
meerant. A. R. Rom. M. G. C.
ef
proximi
mei.Hebr. ctvicinimei.
f
15.
redarguliones.
R. Rom. M. G. C.
increpa-
tioncs.
f
. 19. annuntiabo.A. R. Rom.C.
egopronunlio.
Ilem
y
. 19.
ef
cogilabo.
A. et curam
geram.
Gr. xat
/isft/jtvviiw.
Hebr. sollkitusero.
y.2l. sequebar
bonitalem. A.
juxta
Gr.
perseculus
sum
jusliliam.
R. Rom. Amb. G. C. subseculussum
justiiiam.
M.
subsequebar jusliliam.
EXPSALMO XXXVIII.
y
. 1.
ipsi
Idithun. A. Amb.C.Car. Gal.
pro
Idithun.
y
. 3. et 10. ObmutuiA. Obsurdui.
y
. I. exardescet
ignis
R. Rom. G.
exardescit
ignis.
f
. 5.
quis
estA. Amb.
qui
esl.
f
. 6. Ecce mensurabiles. A. R. Rom. M. Amb. G.
C. Ecceveleres.Gr. tSou7t)ata;.Hebr.,
Eccebre-
ves.
Item
y
. 6. ef substantiamea.G. ef habilatiomea.C.
ef habitudomea.Hebr. etutfamea.
f
. 7. in
imagine
pertransk
homo.R. Rom.Amb. C.
in
imagine
Dei ambulel
homo.
Iiem
y
. 7. conturbatur.R. Rom. conturbabitur.
f
. 8.
apud
feesf. A. anfefeesf
semper.
Amb.G. C.
anfe fe est; oraisso
semper.
Al R. Rom.
tanquam
nihil anteteesl.
f
. 10.
quoniamtufecisft.A.juxtaGr. quoniam
lites
qui
fecisti
me.R. Rom. Amb.G.C.
quoniam
lu
fecisti
me.
f
. 11. amoveame
plagas
tuas.k. amovea me
ftagella
lua.
f
. 12.
corripuisli
hominem.A. M. Amb. G. C. eru-
disti hominem.Gr. eVlSeu?;.
Ilem
y
. 12. animam
ejus.
A. animammeam.
llera
y
. 12. verumlamenvaneconturbaturomnislio-
mo.A. G. C.
addunt,
vivens.AtR. Rom.habent
sic,
verumtamenuniversa vanilas omnis homovivens.
Hebr. verumtamenvanitasomnisliomo.
f
. 13. ef
deprecationem
meam,
auribus
percipelacrg-
musmeus: nesileas. M ef
deprecationem
meamau-
ribus
percipe
:
lacrymis
meisnesileas. FavetHebr.
ad
lacrymam
meamneobsurdescas.At A. R. Rom.
Amb.G. Nesileasame.
llem
y
. 13.
ego
sum
apud
te. Gr.
ego
suminterra. R.
Rom. Amb. G. C.
ego
sum
apud
teinterra.
EXPSALMO XXXIX.
y
. 2.
Exspectans
exspectavi
Dominum.A. sustiiuns
suslinui Domintim.
f
. 4. Vtdeounfmulti. A. Videounf
jusli.
f
. 7. auresautem
perfecisli
mihi. A. R. Rom. M.
Amb.
corpus
aulem
perfecisli
mihi:
juxtaGr.
hicet
in
Epist.
adHebr.
x,
5.
y
. 9. iumediocordismei. M. tumediovenlrismei. Et
sicHebr..
y
. 10.Annunliavi.A. R. Rom.M.G. C. Benenuntiavi.
FavetGr.
y
.
ll.jusfifiatn
fuam.A. Amb.G.
juxta.
Gr.
justitiam
meam.
f
. 12.
sempersusceperunt
me. M.
sempersuscipianl
ine. Hebr.
jugiter
servabuntme.
f
. 18. sollicitusesl mei.A
juxla
Gr. ctiramItabebit
mei.Hebr.
sollkituserit
pro
me.
EXPSALMO XL.
y
. 3. ef bealum
faciat
eumin lerra. R. Rom. ef bea-
lum
faciat
eum,
et emundetin terraanimam
ejus.
Sic eliamG. et C. nisi
quod
G. habet,
emundetde
lerra. C. aulem
post faciateum,
addil interra.
Item
y
. 3. inanimaminimkorum
ejus.
A.R. Rom.G.
C.
juxtaGr.
intnanusinimici
ejus.
M.inmanibusini-
micorum
ejus.
y.
7. Ef si
ingrediebalur
ul
videret,
vana
loquebatur,
cor
ejuscongregavit,
elc.
Egrediebaturforas,
et lo-
quebalur,
etc. A.R. Rom.G. C.El
ingrediebantur
ut
viderenl,
vanaloculiimest cor
eorum, congrega-
verttnl,
etc.
Egrcdiebantur
foras,
et
loqttebantltr,
ctc.
y
. 8. in
idipsum.
R. Rom. G. C. simul.
Item
y
. 8. Adversummesusurrabant.R. Rom.G. C.
In unumsusnrrabant.
f
. 9. constituerunt.A.
disposuerunt.
R. Rom. man-
daverunt.
y.
10.
magnificavittuper
me
supplanlalionem
A. R.
Rom. Amb.G. C.
ampliavil.
M.
adampliavit.
A. su-
per
tnecalcaneum.R. Rom. M.G. adversutme
sup-
plantalionem.
y
. 14.
Fiat, fiat.
A. ef dicet omnis
populus, Fiat,
fiat.
EXPSALMO XLI.
y.
1. inlellectus
fitiis
Core. A.
juxta
Gr. in inlelle-
clum
filiis
Core.
f
. 3. adDeum
fortem
vivum.Vox
forlem
abestabA.
R. Rom. M.G. C. et a Gr. AtAmb. habet
fon-
lem.
f
. 4.
panes.
A. M.Amb. C.
panis.
Sic eliamGr. et
Hebr.
y
. 5. sonus
epulantis.
A. Amb. soni
festivitatem
cele-
branlis.Gr.
*}'xou eopT?ovToiv,
soni
festa
celebrantium.
Hebr. multitudinis
fesia
cetebranlis.
f
. 6.
quoniam
adhuc
confilebor
illi. A. R. Rom. M.
G. C. et Gr. carent voceudltuc:
quoe
etiamdeest
in
plerisque
libris
y
.
12,
ei in
subsequenti
Psal.
y.5.
y
. 7. ef Deus meus. Particula ef abest abA. C. et
Gr.
Ilem
y
. 7. Ad
meipsum
R. Rom.
Ameipso.
ltemy
. l.memor erolui....amonlemodico. A. memo-
ratussum
tui,
Domine....
amonteparvo.
Gr.
pixpoij.
f
. 8. OntniaexcetsatuaA. Omnes
suspensiones
tum.
Gr.
/>eTso)pto/tot
ooj. Hebr.
gurgites
tui.
Iteni
y.
8. transierunl. A. G.
ingressi
sunl. Gr.
Stvj/Gov.
y
. 9.efnocfecanlkum
ejus.
A. R. Rom. G.C.efnocfe
declaravil.Gr.
6Veii,
declarabit.
f
. 10. Post oblituses
mei,
addilur inA. R. Rom.
Amb. G. C.
quare
me
repulisti
?
y.
11. dum
confringuntur.
A. C. faventeGr. dnni
confringit.
Itein
y
. 11. inimici mei. Haevocesahsunl abA. R.
Rom. G. C. et aGr. Habet illa
M.,sed
istis
caret,
qui
tribulantme.
f
. 12. salutare. A. et Gr. salus.
EXPSALMO XLII.
y.
1. et discernecausammeani.
G.etdiscernejusliliam
meam.
f
. 2. Deus
fortiludo
mea. A. R. Rom. Amb. G. C.
Deusmeus
forliludo
mea.
EXPSALHO XLHI.
y
. 5.
afflixistipopulos.
A.
infirmastipopulos.
f
. 10.ef non
egredieris
Deus.G.C.
elnonprogredieris.
VoxautemDeusa Gr.et Hebr.
abesl,
et a G. Colb.
Ger.
y
. 11.
post
inimkos nostros. A. R. Rom. M.Amb.
G.
juxla
Gr.
prminimicis
noslris.
f
. 13. in commulationibuscorum. A.
injubilalioni-
buseorum.Favet Gr. h rou
aia).Ky/Mutv
auTwv. Sed
quidam
vetereslibri, ).).y/iotv.
y
. 22.
morlificamur.
R. Rom. Amb. G. morfe
affici-
mur. M. morfe
affligimur.
EXPSALMO XLIV.
y
. 1.
qui
commulabuniur.A. G. C.
qum
commulabun-
tur.
f
. 6.
Sagiltm
lumacutm.A.
sagillm
tttmacuim
poten-
tissimm.R.
Rom. M. G. C.
juxta
Gr.
polentissime.
Item
y
. 6. incorda. A. R. Rom. G. Colb.
juxta
Gr.
incorde.Et sicHebr.
y
. 7. uiraadireclionis.R. Rom. M.G. C.
virga
recta
esl.
y
. 9. adomibuseburneis.G. C. a
gravibus
eburneit.
R.M.a
gradibus,
etc. Erratumexerralo. NamGroece
est aiti
/Sapswv
:
quod
Latinus
interpres
verbi am-
biguitate
deceplusverterat,
a
gravibus
: cura
/3pet;
apud
Palaestinosdicerentur
domusmagnaD,
in mo-
duralurriumuidificatae,
testeHieron.in
epist.
140.
55
VARIANTIAIN PSALTERHS. 34
et inJ eremisexvii. etOseseviii. Eadernvoxhabe-
tur inPsal.
XLVII, 4,14.
y.
10. circumdala.A. R. Rom. M.G. C. circumami-
eta.
f.
12. Et
concupiscel.
A. R. Rom. M.G. C.
juxla
Gr.
Quoniamconcupivit.
f
. 13. omnesdivites
plebis.
Voxomnesabesl abA.
M.G. C. Car. Colb.Gal. a Gr. et abHehr.
y
. 14.
filimregis.
R. Rom.
fitimregum.
f.
18. Memoreserunt. Car. Ger. Gal.
juxta
Hcbr.
Memorero. Etsic Hieron. in
epist.
140.
EXPSALMO XLV.
f.{. filiis
Core.A. G. C.
juxla
Gr.
pro filiis
Core.
f
. i.
aqum
eorum.A. R. Rom. Amb. G. C.
aqumejus.
f
. 5. Fluminis
impetusIwtifical.
A.
juxta
Gr. Flumi-
nis
impetusImtificant.
Hebr. Ftuminisdivisionettm-
lificunt.
f
. 6. Deusmanediluculo.A. R. Rom. C. Deusvultu
suo. G. Deusrfevuliu. Gr.
irpoeima,
necaddit
suo. M. Deusamalulinoinmatutinum.'
f
. 7. dedittiocemsuam,
mola
est,etc. A. R. Rom. M.
Amb. C. dedtf vocemsuam
Allissimus,
el
molaest,
etc. G.
Excetsus,
etmota
esf.etc.
f.
10.
usque
ad
finem
terrm. A. R. Rom. M.Amh.
G. C.
juxta
Gr.
usgue
ad
fines
terrm.
EXPSALMO XLVI.
y
. 1.
pro
Core. A. G. C. Car.
juxta
Gr.
pro filiis
Core.
f
. 3. Dominus
excelsus.R. Rom. Deustummus.
Item
y
. 5.
tuper
omnemterram. R. Rom.
superomnes
deot.
f
. 6. in
jubilatione.
G. C. in
slrepitu.
f.
8.
psallitesapienter.
A.
psallileintelligenler.
Gr.
euv!T;.
Hebr. erudile.
f
. 9.
Regna6tf
Deus
super gentes.
R. Rom. M.G. C.
Colb.
Regnavit.
A. R. Rom. M. C. Dominut
super
omnes
genles.
EXPSALMO XLVII.
y
. 3. Fundatur exsultatione.A. R. Rom. M.C. Dila-
lansexsultationes.
Amb. dilalansexsullalionem.Gr.
Beneradicans
exsullalione.
llem
f.
3. monsSion. A. G. C.
juxta
Gr. montes
Sion.
f
. 4. indomibus
ejus.
R. M. tn
gradibusejus.
Rom.
G.C. t
gravibtts
ejus.
Sic Amb.ut ex
interpretandi
ralione
patet.
Gr. ev
Tat;
/3psotv.
Vide
supra
in
Psal.
XLIV,
9.
Item
f
. 4.
cognoscetur.
G. C. et A. in
aliquot
MSS.
cognoscitur,
sive
dignoscitur,lempore praBSenti,
juxla
Gr.
y
. 5.
reges
lerrm. Voxferra?abest a
Vulgata
inMSS.
Colb. et Gr. ConferHieron.
epist.
135.
y
. 10. intnedio
templi
fui. A.
juxta
Gr. inmedio
po-
puli
lui. M. G. in medio
plebis
litm. C. in
tempto
sanctoluo. Varietasex affinitatevocumvouet ).ou.
y
. 12.
filim
J udm. A. inMSS.et Amb. C.
juxta
Gr.
filim
J ttdww.
f
. 14. domos
ejtts.
R. Rom. M.Amb.C.
gradusejus.
G. turrem
ejus.
Gr. T;
/8pet;
: id est excelsaset
turritas domos,
ait Ambrosius. VidePsal.
XLIV,
9.
y
. 15.
Deus,
Deusnoster. VoxDeusnon
repetiiur
in
A.R. Rom. M.G. C.
neque
inGr.
EXPSALMO XLVIII.
v. 4.
prudentiam.
A.
inlelligenliam.
Gr. ouveotv.
f
. 9. etlaborabit.A. R. Rom. G. C.
juxta
Gr. ef la-
boravit.
f.
10. ef vivetadhucin
ftnem.
Vox adhuc abest ab
A. R. Rom. M. G. C. et a Gr.
y.
12. vocaveruntnominasua in terris suis. A. R.
Rom.M.Invocabunt.M. Amb. Invocaverunt.G. C.
invocavit.A. R. Rom. M. Amb. G.C. nominaeorum
interris
ipsorum.
Hebr. vocaveruntnominibussuis
lerrassuas.
f.
14.
complacebunl.
A. R. Rom. G. C. benedkent.
M.bene
prospcrabunlur.
Gr.
eu).oy/,Toujtv.
y
. 15. mors
depascet
eos. A. tnors
pastor
esl eis. Gr.
Ttoi/Mt/eT OTOV;, pascet
eos.
Ilem
f.
15. Ef dominabuntureorum.R. Rom. G. C.
Et oblinebunteos.
Item
y
. 15. in
inferno
a
gloria
eorum.R. Rom. M.
in
inferno,
eta
gloria
sua
expulti
sunt. G. in
infemo
a
gloriaeorum,
el a
gloria
sua
expulsi
sunt.
f
. 18. cum
interierit, nonsumetomnia.A. R.
Rom.
Amb.G. C.
juxta
Gr. non cum
morielur,
accipiet
omnia.M. nondum
morietur,
recipiet
omnia.
Item
y
. 18.
gloriaejus.
R. Rom. M.Amb. G. C.
glo-
riadomus
ejus.
EXPSALMO XLIX.
y
. 5. sanctos
ejus.
G.
fitiosejus.
Item
y.
5.
qui
ordinant. R. Rom.
qui
ordinaverunt.
A.
qui disponunt.
y
. 7. ef
loquar.
A.
juxla
Gr. ef
loquar
libi.
y
. 17. odisli
disciplinam.
A. odisti eruditionem.Gr.
7tt5efv.
y
. 19. concinnabaldolos.A.
amplexa
est dolosilalem.
R. Rom. M.C. Hebr. concinnavildolum.
y
. 21. Existimasti
inique.
A.
juxla
Gr.
Suspicatus
es
iniquilatem.
R. Rom. M.G. Existimasli
iniquiialem.
Item
y
.21. efslaluamconlra
facietntuam.k.
consliluam
le,
etc. R. Rom. ef slatuam
illam,
etc. G. C. et sla-
luamilla,
etc. M.el slatuamcontra
faciem
tuam
pec-
catatua.
f
.22.
nequandorapiat.
A.
G.nequandorapial
sicutleo.
EXPSALMO L.
y
. 5. eontrameest
semper.
A. R. Rom. corammeest
semper,bimiivptou:
eademvox
quseinsubsequcnliy
.
f
. 7.
concepit
memalermea.k. malermeameinutero
aluit. R. Rom.M.Amb.
peperif
memalerntea.Elsic
Hebr. InGr. est
Ulnanoi
/.
f.
10. Audituimeodabis
gaudium.
Gr.
sonat,
Audire
me
facies
exsultationem.
f
. 15. Docebo.A. Rom. G. C. Doceam.
f.
19. Densnon
despicies.
A. R. Rom. M. Amb. C.
non
spernil.
G. non
spernet.
Gr.
egouSevoioet.
EXPSALMO LI.
y
. 3.
Qutdgloriarit
in
malitia, quipotens
etin
iniqtti-
tate? Tota
die,
etc. A.
Quidglorialurin
malitia
,
qui
polens
est?
Ininiquitate
lota
die,
etc. H.
Quidgloria-
tur in
malitia, potensiniquilate
totadie?
f
. 6. verba
prmcipitalionis.
A. verbasubmersionis.
lteni
y
. 6.
tingua
dolosa.A. G. H.
juxta
Gr. et Hebr.
linguam
dolosam.R. Rora. in
lingua
dolota. G. tn
linguam
dolosam.
f
. 7. deslruette. Gr.
sonat,
deslruatle.
Ilem
y
. 7. ete//ef feet
emigrabil
le. G. H. ere//af fcet
emigretfe:juxlaGr.
y
. 11. bonumesl. \.
jucundum
est. Gr.
y.or^bj.
EXPSALMO LII.
y
. 2.
Corrupti
sunt. Gr.
sonat, Corruperunt.
Item
y
. 2. in
iniquitalibus.
R. Rom. G. C. involttn-
tatibussuis.
f
. 5. ut cibum
panis.
A. incibo
panis.
Gr. eifto
panis.
f
. 6. ossaeorum
qui.hominibusplacent.
R. Roni.M.G.
ossahominumsibi
ptacenlium.
G. consitiahominuni
sibi
placentium.
f
. 7. cumconverterit.A. C.
juxla
Gr. inavertendo.M.
tn convertendo.R. Rom. G. dumaveriet. H. dum
averlit.
Item
y
. 7.
exsullabitJ acob,
et
tmtabilur,
elc. M.G. C.
exsultet
J acob,
et
tmtelur,etc.
EXPSALMO Llll.
y
. 3.
judica
me. R. Rom. M.G. C. liberame. Hebr.
ulcitcereme.
f
. 7. Aserfemala. G. Atierfitmala. Gr.
TtooTpl^et.
H.
Converlemala. Hebr. iierfdemala.
f
. 9.
detpexil.
A. R. Rom. M.G. C.
respexil.
EXPSALMO LlV.
f
. 2. Exaudi. H. Inauri. Sic eliaminPsal.
cxxxix,
y-7.
f
. 4. declinaveruntin
meiniquilates.
A. G.C.
juxta
Gr.
declinaverunlin me
iniquitatem.
Hebr.
projecerunt
super
me
iniquilatem.
Item
y
. 4. moleslierant mihi. A.
adttmbrabantme;
mulatovidelicetvexoTouv in^Ttereorouv,
35
LOCAEX PSALMIS
36
y
. 9.
gui
salvunime
fecit.
A.R. Rom.
juxta
Gr.
gut
me
salvum
faccrel.
C.
faciat.
y
. 10.
Prmcipita.
A.
Submerge.
y
. 13. maledixisselmilii.A.
exprobrasset
milii.W.irn-
properasset
milii.Gr. u-nlSivi
//s.
llem
y
. 13. Abscondissem
>ne/brsifau.
A.R. Roin.M.
G. C. absconderemme
utique
:
juxta
Gr.
y
. 16. Veninf
morssuper
illos.G.Posiiilmorlem
super
illos.
Iiem
y
. 1G.
nequitiw
inhabitaculiseorum.A. R. R"in.
M.G. H. C.
juxta
Gr.
nequilia
in
Imspiliis
eorum.
f
. 17. snlvabiime. \. R. Roin. M.G. C.
juxla
Gr.
exaudivilme.
f
. 19. interinutloscranl inecuni.A. M.
juxta
Gr. iu
multiseranl mecum.
f
. 20. Exaudiet
Deus.A. II. ExaudietmeDeits.
liein
y
. 20.
qui
esl anlesmcitlu.R. Rom.
gi
esfante
swcula,
el maneliuanerimm.
f
. 22. abira. A.
prw
ira.
Item
f
. 22. Mollili sunl sermones
ejus.
R. Rom. M.
Moltierunlsermonessuos.G. II. C. Moltierunl ser-
mones
ejus.
f
.23. curamluam.R. Rom.M.G.C.
cogilalum
luitm.
II.
cogitqtionem
tuam.
f
. 24. in
puteum
inlerilits.A. in
puteumcorruptionis.
Gr.
SlKjjSopK;.
EXPSALMO LV.
y
. 5et 4. fofadie:
qttoniam
mitltibellantesadversum
me. Aballiludinediei
limebo,cgo
vero,
elc. A. R.
Rom.
G-juxla
Gr.
toladie,
abaltiludinediei:
quo-
niammulli
qui
debellanlmelimebunl:
etjo
vero,clc.
SicetiamC. nisi
quod
oinitl.ilaballitiulinediei.At
M.babetsic,
(ofadie: abaltitiidinediei non
linubo,
qnoniam
multi
qui
debeilant
me,
abaltiludineDeinon
timebo,quiaego
inte
spefabo.
II. totadie.Abalti-
tudinedierum
non
timebo,quitt
mutli
qui
debellant
me,
timebunl.
f
. 5. sermonesmeos.R. Rom. G. II. sermonesmeos
tota-die.
f
. 7. Inhabitabunl.A. lncolent.Gr.
TtKpoixvisounv.
llem
y
. 7. Sicul siistinnerunt
animammcam.A. Sicul
suslinuitanimamea.R. Rom.G. C. Skul
exspeclavit
animamea. M. Sicttt
exspectaverunl
animumineam.
Gr.
sonal,
Sicutsu&tinui attimamea.
f
. 8.
populosconfringes.
\. H.
poputos
deduces.Gr.
xaTK^et;.
y
. 9.
posuisli.
R. Rom.G.
posui.
y
. 10. Tuncconvcrteniur.\. R. Rom. Convertantur:
omissa
particula
Tunc,qua>
abestciiainaG. C.Gr.
y
. 12. laudutimtes
libi.A. taitdislibi. R. Rom. M.G.
C. laudationis
tibi:
juxta
Gr.
y
. 13. c(
pedes
meosa
lapsu.
A. R. Rom. C. oculos
meosa
lacrymis,
et
pedes
meosa
lapsu.
EXPSALMO LVl.
y
. 2.
sperafco.
Rom. G.
spero.
EXPSALMO LVII.
y
. 3. concinnant.A. conuectunl.Gr.
ou//.Tt)ixouotv.
II.
complectunlur.
y
. 6. e(
venefici
incanlanlis
sapienter.
\.
juxta
Gr. e(
niedicamenli mediculia
sapienle
: et sicfcreII. AtR.
el
veneficiaqum
incanlanlura
sapienle.
G. C. etve-
neficiqui
incantuntura
sapiente.
SicelianiM.oinisso
ef.
y
. 7. conterel.\. G. II. C.
juxla
Gr. contrivit.
ltein
y
. 7.
confringet.
A. G.
ll.juxta
Gr.
confretjit.
f
, 8. adnihilumdevenient. A. II.
Spernenlur.
Gr.
!{ow-
3svw9vioovTt.
f.
9. cera
qumfiuit.
A. R. Rom. G. II. C.
juxta
Gr.
cera
liquefacta.
f
. 10.
Priusquaminlelligerenlspinw
veslrmrhamnum.
\. R. Rom. H. C.
Priiisquaiuproducal.
A. H.
spi-
nasvestrasrhumnus.R.
spinas
vestrarliamnus.Rom.
spinas
veslerrhamnus.
C.spinw
vestrmrlttimnum.M.
G.Prius
quamproductmt.
M.
spinw
veslrmrltamniim.
G.
spinas
vestrasrinus. Gr.
Ttpo
TOUauvisvai
TK;
XKV-
fis
u/iwv
Tviv
pi.fj.-ioi.
Hebr.
Anttquam
crescunl
spinm
veslrminrhamnum.
ltem
y
. 10. sk iniraabsorbeleos.A.
tanquam
in
ira
combibetcos.Gr. /.u.ra.-zU^a.i
u,</5;.
H.
absorbebit.vos.
f
. 11 cttmvideritriiidictuin.R. Roin.G.C.
juxlaGr.
cumviderilvinilctam
impioriiin,
cic.
y
. 12.
iifigae
csl Deus.G. el tere
cstDetts.
EX1'SAI.MO LVIII.
y
. 4.
cepervnt
aniinammeam.A. venalisnnl
animam
meam.Gr.
iOiptuwi.
R.
auctipaverunt.Rom. G. C.
occupitveritnl.
M.
citptaveruni.
Ilcbr.
insidiali sunl
animwmew.
f
. 5. c/ direxi.A.in
edilis,
el f>.Rom.e(
dirigebar.
\.
inMSS.el G. C. e(
dirigebam.
f
. 7. Convertentur. .

.
paiieniur. A.
Convertan-
tttr. . .
paliantur.Favel Hebr.
y
.9. flrfntliilumdeduces-A. R. Rom.M.G. H.
/)i-oni-
/ti/ohttbebis.Gr.
eJ ouJ evfci;.Hrbr
sitbsannabis.
f
. 10.
giittt
IVns. R. Roin.M.
juxla
Gr.
quiaiuDetts.
f
. 12. Deusostendclmihi
super
inimicosmeos.\.
Deus
mensdemonstravit mihiininimicismeis.l\.
Rnm.DeUS
meits,
oslendeiniltibonainter
inimicosmeos.M.Dcits
meus,
ostendemeinterinimicos
meos.G. Dettsmetts
ostendilmiliiinter
inimicosmeos.
Item
y
. 12.
nequando
obliviscunlitr
populi
mei.A. R.
Rom.M.G. II. C.
juxla
Gr.
neqttaitdoobliviscanlur
legis
litw.
Ileiii
f
. 12. ct
depone.
\. el deduc.R. Rom.M.G. II.
el deslrue.Et sic. Hebr. At
Gr. xi
xTayays.
y
. 13. sermonem
labiorum,
etc.
R. Rom.
sermolabio-
rum,
etc.
Iiein
y
. 13. i?f de
exsecratione. \. El dc
maledicto.
llem
y
. 15ct 14.
annuntiabuntiirin
consnmmatione:in
iruconsmiunaiionis. \.
juxtaGr.annitnlhbnnturcon-
siimmaliones,
inira
consuminationis. R. Rom.com-
peltanlur
inira
consummalionis. M.
compellenlur
in
coiisuimnalione,
inira
consinnmationis. G.
convellen-
tttr : conswnanturinira
consummalionit. H.
convel-
lcntitrin
consuminaiione: consummalio iniraconsunt-
malionis.
lleni
y.
14.
gia
Deus
dominabiiurJ acob
,
ct
finiuin
lerrw.II.
juxta
Gr.
guta
DettsJ acob
dominalitr
finium
terrm.
EXPSALMO LIX.
f
. 2. e( Sobal. \. R.M.
G.H.C.juxla
Gr. et
Syriam
Sobal.
Item
y
. 2. et
percussitIdummamin
vatle.\. Rom. ct
Ilebr. ef
percussit
Edominvalle.G. C.
jnxla
Gr. cf
percussil
vallem.Car. el
percussil
invalle.
y
. 5. tiino
compunclionis.
A. vino
slimulationis.
Hebr.
nno
consopienle.
f
. 7. rfi/ecfi/m. R.
Rom. eleclitui.
f
. 11. incivilalem
niiinilam.\. M.
G. II. C.
juxla
Gr.
incivilatem
circumslantim.
f
. 15.
quia
vana. \. R.
Rom. M.G. II. C. Car.
Cdb.
Ger.
juxta
Gr. efrna.
EXPSALMO LX.
y
. 5. Inhabitabo.A.
Inquilinus
ero. Gr.
Trapotxvijw.
y
. 7.
tisgitc
in diem
generationis
cl
generatioiiis.
R.
Rom.G. C.
ttsgue
indiemsmculietsmcula.
f
. 8. Pcrmanel.\. R. Rom.G.
Permanebil:
juxla
Gr.
Item
y
. 8.
guisrequirel.
\.
quisrequirct
ei.R.Roin.II.
juxla
Gr.
guisrequirel
eorum.G.
gnisrequiret
eum
EX
PSALMO LXI.
y
. 2. satularemeum.C.
palientia
mea.
f
. 4. irruilisinhominein.A.
juxluGr.
ttpponiiissitper
Iwminem.
Item
f.
i.inlerficilisuiiiversivos.\.interficileon:ii
-
R. Roni. G. C.
interficitis
vniversos.M.
inierfitiii*
omnesvos.Amb.
inlerficienlesttniversos. Gv.
^.z^-.t
TtKVTSJ .
y
. 5.
prelittm
ineum.A.
R.Rom. M.G. II. C. Iionoreni
mcitm.Gr.
rt/tviv/zou.
y
. 10.in
idipsum.
A. inuntim.
f
. 11. si
affiuant.
\. Anib. G. si
fluunl.
Gr.ev
psvj.
EXPSALMO LXII.
y
. 2. Siftuiftnfe. A. II.
juxia
Gr. Silivittibi.
licin
y
. 2.
gitwm
multiplkiter.
H.
gnamsimpliciter.
*
i.
e/ /rtfc//'s
exsitllaiionislattdabilosmeum.A.
R,
57 VARIANTIAINI SALTERIIS.
38
Rom. M.G. II. C.
juxla
Gr. el labiaexsultationis
laudabuntnomenluuin.
f
. 7. meditabor.A. Meditabar.
f
. 12. obslruclumest. \.
oppitalum
est. G. oblusum
ett.
EXPSALMO LXllI.
f
. 2. cum
deprecor.
\. Rom.G. II. C. dumtribulor.
f
. 3. a convenlu. M. a conversatione.
f
. 6. Narraverunt. R. Rom. G. H.C.
Dispulaverunt.
M.
Disposuerunt.
f
. 7.
defecerunt
scrutantesscrttlinio.\.
defecerunt
scrulantesscrulaliones.R. Rom. M.
defecerunt
scru-
tantesscrutinium.
Item
y.
7. arfcor alium. \. G. C.
juxla
Gr. ef cor
allum. Et sic habebal
Vulgata
in Car. Colb. Gal.
Ger. Favet llebr. in
quolegitur,
efcorde
profundo.
Glossain Psalteriis Colb. et Ger. id
inlerprelaiur
dedivinitate
occujta
in Chrislo.
Deniquc
Hilarii
expositioest,
acceienlehominecordisalli.
y
. 9. el
infirmatm
sunt conlraeos
littguw
eorum.R.
Rom. C. et
pro
nihilohabuerunl contracos
lingum
ipsorum.
G. el
pro
nihilohubuerunt
eum,
el
infirmatm
sunt
superipsoslingum
eorum.Gr.
sonat,
Pronilhlo
habuerunleum
lingttm
eorum.
EXPSALMO LXIV.
y
. 1. J eremimel Ezechielis
populotransmigralionis,
cum
inciperent
exire.ldtotuma Gr. abest. Al
ejus
locoA.
praefert,
J eremime(Ezecltielisex
popttlo,
etc.
C. J eremimet Ezechiel de verbo
peregrinaiionis,
quandoincipiebanlproficisci.
G. J eremimetEzechiel
profectionis.
f
. 2. mJ erusalem.Idabcsl aGr. et Hebr.
f
. 7. invirlutetua. A. in
forlitudine
sua.
Ilem.
y
. 7. accinctus
potentia.
A. circumcinciusin
potentatu.
f.
8.
profundum
tnaris. A. R. Rom. M. G. H. C.
fundum
maris.Gr.
XUTOJ .
Ilein
y
. 8. sonutn
flttcluumejus.
Ad lioncvcrba ad-
dit A.
guissufferet.
R. Rom. M. G. C.
gnis
susfi-
nebii.
y
. 9. terminos.A. R. Rom. M.G. II. C.
fineslerrm.
f.
10.
prmparalioejus.
A. R. Roin. M.G. II.
prm-
paralio
lua.
f.
M. Rivos
ejus.
A.
juxla
Hebr. Sulcos
ejus.
In
Gr. esl TOU; au).axa;.
'
Itcm
f.
II. instillkidiis
ejus.
A. R. Rom. M. C. iu
slillicidiissuis.
Itcm
y
. 11. tmtabtiur
genninans.
A. R. Rom. M. G.
II. C. Iwtabilurcumexorielur.
f
. 13.
speciosa
deserti.\. R. Rom.M.G. H. C.
fines
deterli. Gr.
Spvi,
monies.
EXPSALMO LXV.
y
. 4. nomini luo. A. R. Rom. M.II. G. C. addunt
Altissime.
y
. 6. tn
fluminepertransibunlpede.
R. Rom. M.G.
C. ef
flumina
G.
pertransielpede.
C.
pertransilpede.
f
. 7.
Qui
dominatur.-.-.inmternum.Gr.
sonat, Qui
dominaiur.. . smculo.Et sicHcbr.
Ilem
y
. 7.
gui exnsperanl.
A. amarkant. R. Rom.
M. H. C.
gui
in iram
provocanl.
G.
gui
cxacerbant.
Sicvariantadideni verbuminPsal.
LXVH, y
.
7,
et
aliis locis.
y
. 10.
igne
nos examinasli,
sicul examinatur
argen-
tum. \.
juxta
Gr.
ignitli not,
sicut
ignilurargen-
tum.
y
. 11. indorsonoslro.C. in
conspectu
nostro.
y
. 15. cumincensoarielum.A. R. Rom.M.G. II.C.
juxla
Gr. cumincensoel arieiibus.
f.
18. iioitexuudkl.A.G.C.
nonexaudial:ijuxlaGr.
EXPSALM0 LXVI.
y.
2. cf tnisereaturnoslri. Iloc abest ab A. Gr. et
Hebr.
y
. 5.
judicas.
. .
dirigis.
M.
juxta
Gr.
judicabis.
. .
diriget.
G. H.
judicubit.
. .
dirigct.
EXPSALMO LXVII.
t.
5. sicut
flttit
cera. Gr.
sonal,
sicuf
liquefit
cera.
y
. 4. Et
jttsii epulentur.
A.
juxla
Gr. Et
juslijucun-
deniur. Ilcbr. Iwlenlur.
f
. 7. Deus
qui
inhabiture
fucit.
Hicnolat
Aug.
inGr.
haberi
lantuni,
Deushabiture
facit.
Item
y
. 7. uniusmorisindomo. A. uniusmodi in
domo.R. Rom. G. C. unanimesindomo.
f
. 9. a
facie
Dei
Sinai,
u
facie,
elc. A. R. Rom. G.
H. C. a
facie
Dei.MonsSinaa
facie,
ctc. M.a
facie
Dei
qui
esl in
Sina,
a
fucie,
clc.
y
. 10.
segregubis.
A. R. Rom. M.
segreguns.
G. se
grega.
f
. 11.
pauperi.
R. Rom.
panperes.
f
. 13.
ditecti,
dilecli.R. Rom. M.G. II. C.
dilecli,
semel lantmn.
y
. 14. infermedioscleros.G. inmcdiotortium.
Item
y.
14. ef
posleriora
dorsi
ejus
in
pullore
tiitrt.
\. el inler
scapulasejus
inviridilaleauri.
f.
15. cmleslis.A.
juxta
Gr.
superctvlestis.
f.
16. iiious
Dei,
mons
pinguis.
\. R. Rom. M. G.
C. montem
Dei,
monlemuberem.
Item
y.
16. mons
coagululus,
mons
pingnis.
\. G.
monlem
incnseulum,
monlemuberein. II. monscon-
secratus,
etc.
y.
17.
ufguirfsuspicamhti.
R. Rom. M. G.
ufguirf
snspicitis.
C.
titqiiid
astimalis.
Ilem
y
. 17. mosin
quo.
\. G. monlemin
qtio.
f
. 19. Ascendisii.R. Rom.
jnxta
Gr. Ascendens.G.
II. Ascendit.
Item
y
. 19.
ccpisli caplivitalem,accepisli
donainho-
minibiis.R. Rom.('..
caplivam
duxil
caplivitatem.
G.
H.
cepifcaptivitalem.
R. Roin. II. C dedil donaho-
miiiibits.G.
accepit
donuinhoininem.M.inhomines.
Gr. ev
v0po'i7rw
Itcm
y
. 19et20. inlutbiiareDominumDeum.Benedi-
clus
Dominiis,
ctc. A. R. Rom. M.C.
inltabilareDo-
minusDcus
benedictns,
benediclus
Dominus,
elc.
Item
y
. 20. sttlniariumiiosirorum.A.
sanitatumno-
straruin. R. Rmn, M.saliilarisnosler.
f
. 21. Et DoniiniDominiexitusmoriis.A. R. Rom.
C. II. et Gr. nonnisi
seinel babent Domini.Al G.
efDominieximsDominimorlis.
f
. 23.
convcrlutn,
converlam
in, etc. A. R. Rom. G.
II. C.
couvertar,converlar
in,
elc.
f
. 24. f
inlingualiir.
R. Ilom. douec
intingualur.
f
. 25. Viderunl
ingressiis
luos. A. R. Roin. M. Visi
stinl
gressus
lui. G. 11.Visasuntitineratua.
Vulgata
inCar. Colb.Gcr. viderunt
ingressus
lui.
Ilem
y
. 25.
ingresstis
Dei tnei. \. M.
gressus
Dei mei.
G. H. itineruDei tnei.
Item
y
. 25.
regis
mei.Voxtnei
abest abA. R. Rom.
M.G. II. C. et aGr.
Item
y
. 25.
gui
esf iusancto.R. Rom. addunt
ipsius.
G. additeis.
Item
y
.
25.
jttvencularum.
G.
tiirginuiu.
y.
28. adolesceniulusinmenlisexcessti.A. adoletcen-
tiorinecstasi.R. Rom. M.C. adolescentiorin
pa-
vore. G. rfe
adolescentiuin
pavore.
II.
jtinior
in
pavore.
f
. 2'J . virtuii tum.A. R. Rom. M.G. C. Car. Colb.
Ger. virtutemluutii.
y.
31.
feras
antndinis. \.
juxla
Gr.
ferns
culami.
Ilebr. bestiamculami.R. Rom. C.
fetas
silvurum.
M. II.
ferus
silvtv.G. bestiussilvm.
Itein
y
. 31.in vuccis.A. R. Rom. M. G. II. C. inler
vuccas.
Item
f
. 51. f
excludanteos. \. R. Rom. M. u( ex-
cludaniur ii. G. II. C. ut nonexctudttiiiur.Gr. uou
exclitdanlur,
omisso(.
y.
52. tnanus
ejits.
M. manus suas. Gr. tnanum
suam.
f
. 34. vocisttm.A. R. Rom. G. H. C. vocemsuam.
ltem
y
. 54.
post
tioeem
virtutis,
inG.
addilur,
Au+
diamvocein
ejus,
vocemvirlulis.
EXPSALMO LXVIII.
f
. 5. funcexsolvebam. H. funcexsolvere
repetebar.
f
. 8.
operuil confusio.
A.
operuit
irreverentia.\i
R,
Rom. M.G. II. C.
operuil
reverentia.
39
LOCA1NPSALMIS 40
f.
9.
Exlraneus. A.
juxta
Gr. Alienatus.H. Hebr.
Alienus.R. Rom. M. G. G. Exter.
Ilem
y
. 9. ef
peregrinus.
A. R. Rom. M. G. II. C. et
hospes.
f.
13.
loquebanlur.
A. insullabant.R. Rom.M. exer-
cebantur.G. H.
detrahebanl.
f
. 14. orationemmeam.\.
juxta
Gr. oralionemea.
f
. 15. uf noti
infigar.
A. R. Rom. M. H. uf tion
inhmream.
f
. 16.
nequeurgeat.
A.
juxla
Gr.
neque
courctet.G.
H.
negue
contineat.C.
negueaperiat.
Hebr. ef non
coronet.
f
. 17.
respke
inme. C. convertereinme.
y
. 21.
improperium
exspeclavit.
C.
improperium
stts-
titiuif.
y.
28. in
jusftfiatH
tuam. A. G. C.Colb. Ger. Gal.
jiixla
Gr. iu
justilia
tua.
f.
30. salus tua Deus
suscepit
me. A. R. Rom. G.
H. C. efsalus vultus
tui, Deus,suscepil
me.
f.
31. nomenDei. R. Rom.
juxta
G. addunt,
mei.
f
. 34. non
despexit.
M.nonannullavil.Gr.
e|ou8lvwjev.
f
. 35. ef omnia
reptilia
ineis. R. Rom. M.G. C. ef
omnia
qum
in eis sunl. H. ef omnia
repentia
ineo.
Hebr. et omnia
qum
moventurineis.
f
. 36. civitales
J uda. R. Rom.M.C.Car. Colb.Ger.
Gal. ciwfafes
J udm. G.
juxla
Gr. civilatesJ udwm.Et
sicA. inMSS.
EXPSALMO LXIX.
y.
1.
guod
salvum
fecerit
eumDominus. Rom. C.
Car. Gal.
juxla
Gr.
eo
quod
salvumme
fecit
Do-
minus.
f
. 2. Deus.Rom.G. Domine
Deus.C. DomineDeus
meus.
Item
y
. 2. Domine,
ad
adjuvandum
me
feslina.
Hanc
partem
omittunt
A. G. C. et Gr.
EXPSALMO LXX.
y.
1. In
te,
Domine,
speravi.
A. R. Rom. M. C.
Deus,
inte
speruvi,
Domine.G. Domine
Deus,
in te
speravi.
f
. 8. os meumlaude. R. Rom. M. G. C. addunt
furt. Et sicHcbr.
Item
y
. 8. u( cantem.A. uf
hymnodicam.
R. Rom. M.
C. ul
possim
cantare. G. fbenedicam.
Item
y
. 8.
magnitudinem
tuam.A. G.
juxta
Gr. ma-
gnificentiam
luam.
f.
10. tniniici mei mihi.R. Rom. inimki tnei tnala
mihi.
y.
13. detrahenles
anintmmem.A. commiltenlesani-
mammeam.
f.
14.
sperabo.
A. R. Rom. M.C. inte
sperabo.
f
. 15. lilleraturam.
A. R. Rom. G. M.C.
negotia-
lionem,
sive
negolialiones.
Gr.
7tpy//.aTsi;.
Item
y
. 15. in
polentias
Domini.G. in
potentiatuu,
Domine.Gr. evSuvaoTete. Hebr. in
forliludine.
Car.
Colb. Ger. Gal. in
polenliam
Domini.
y
. 21.
magnificcntiam
tuam. \. R. Rom. M.G. C.
juxla
Gr.
jusliliam
tuam. M.
addil, super
me.
ltem
y
. 21. consolatusesme. R. Rom. M.C. exhor-
tatusesme. inGr. est
Ttapexaisia;,
verbumambi-
guuin, quod
aliisilidemlocisvarietalem
parit.
Ilic
porro
M.addit,
ef rfe
abyssis
terrmiterumreduxisti
me. Simile
additamentuin
exslat
apud
G. C.
y
. 24. malamihi.G. C. animammeam.
EXPSALMO LXXl.
y
. 2. in
justiiia.
R. Rom.G. intua
jttslilia.
f.
3.
pacempopulo.
R. Rom. M.G. C. et Gr. ad-
dunt,
fuo.
Item
y
. 3et 4. et colles
juslitiam. J udkabil,
ctc. R.
Rom. C. et colles
justitiam.
In sua
justitia judi-
cabit,
etc. G.
juxta
Gr. ef colles. In
justitiajudi-
cabit,
etc.
Hujus
leclionis meminit
Aug.
Enarr. in
Psal. LXXI,
n. 6.
f.
5. in
generatione
et
generationem.
A.
juxla
Gr.
generatiflnesgeneralionum:
omissa
prajpositione
in.
Et sic liabebat
Yulgata
inCar. Colb,Ger. At. R,
Rom.
G. insmculumseeculi.
f
. 7.
auferatur
luna. A. R. Rom. M.G. C.extollalur
luna.
f
. H.
reges
terrm. Gr.
nunc, etVulgala
inlibrisCar.
Colb. Ger. Gal. caret voce
terrw,
qnam
ui
super-
fluamdeleverat
Hieronymus, juxtaEpist.
135.
y.
14. ethonorabilenomeneorumcoramitto. M. et
prmclarum
nomen
ejus
coram
ipsis.
f
. 15. ef adorabuntde
ipso.
A. R. Rom. M. C. Car.
Ger.
juxla
Gr. et Hebr. et orabunt.M.
proipso.
G.
pro
eo.
y
. 16. ef
florebunt.
G. et
floriet.
C. ef
florent.
y
. 17. nomen
ejus
R. Rom. G.
addunl,
efanfeItinam
sedes
ejus.
M. et anlelunamin smculasmculorum
sedes
ejus.
Item
y.
17.
tnagnificabunt
eum. M.
bealificabtint
eum.
y
. 19.
majeslatis.
\. G.
juxla
Gr.
gloriw:
el sic in-
fraloco
majestale,
habent
gloria.
Itcrn
y
. 19. inmternum.\. R. Rom.M. G. C. Gr.
addunt,
ef inswculumsmculi.
EXPSALMO LXXII.
y
. 4. tton
eslrespeclus
mortieorum. A. inMSS.et R.
Rom. M.C. nonestdeclinatiomorti eorum.G. non
esf
requies
tnorli eorum. Hebr. non
cogilaverunt
de
tnortesua. Amb. nonesf
reclinalio,
elc.
Item
y
. 4. in
plaga.
\.
inflagello.
G. in
pmna.
f
. 6.
superbia.
M.
superbia
eorumin
finem.
f
. 7. Prodiit. \.
juxta
Gr. Prodiet. G. J Extef.
ltem.
y.
7. in
affeclum.
A. R. Rom.M.Amb. in
disposiiionem.
G. C. in
dispositione.
Gr. ei; 5t0eiv.
y
. 8.
nequitiam.
Gr.
sonat,
in
nequitia.
Ilem
y
. 8. inexcelso.A.
juxla
Gr. inaltum. Rom. G.
inexcelsum.
f
. 9. interra. A. R. Rom.M.G. C.
super
terram.
f
. 10. Ideoconvertetur
populus
meushic. \. R. Rom.
M.Amb. G. C.
juxla
Gr. Ideoreverlelurhuc
popu-
lusmeus.
f
. 11. sctf Deus.A. R. Rom. G. C.
juxta
Gr. scivit
Deus.
f
. 14. ef
castigalio
mea. A. ef
argutio
mea. Rom. M.
et
judex
meus.R. et indexmeus. Amb. et vindex
metts.Hebr. ef
increpaiio
mea.
f
. 15. Eccenationem
reprobavi.
R. Rom.eccenatio.
G. ecce
progenies.
R. Rom.
quibusdisposui.
M. G.
C. cui
disposui.
Amb.
eccegeneralioni filiorum
tuorum
sicdisposui.
Auguslinustesiaiiirexemplariaquxdam
babere,
cce
generationi.-
.. cui concinui.
y
. 16. Exislimabamut
cognosceremhoc,laborest,
etc.
A.juxlaGr.
Ef
sscepif cognoscere,
hoc labor
esl,
etc. Porro
parlicula.Ef
inilio
y
.
reperitur
in om-
nibusMSS.
Vulgatae
etinHebr.
y
. 17. innovissimiseorum.A. G.
juxta
Gr. in
novis-
sima:
oniissoeorum. Al R. Rom. C. in novissima
eorum.
y
. 18.
posuisli
eis.R. Rom.
disposuisti
eismala.M.C.
posuisti
illismala. Amb.
posuisli
eisbona.
Item
y
. 18. duniallevarenlur.\. M. dumcxtolleren-
tur.
f
. 20. Velut somnium
surgenlinm.
\. R. Rnin. M.
Amb. C. Velulsomntum
exsurgenfis.G.
velutasom-
nio
exsurgenles.
f
. 21.
inflammalum
est. A. R. Rom. Amb. C.
juxta
Gr. detectatumest. G. twiatumest.M.exursii.llelir.
contractumetl.
Item
y.
21. commulati suni. R. Rom. C. resoluti
sunt. G. alienati sunt. Amb.
reqttieverunt.
f
. 22. adnihilumredaclussuin.G.
spretus
sum.Uebr.
insipiens.
f
23.
apttd
te. A. arffe.
y
24. dexterammeam. A. M. dextermmem.G. dex-
teramea.
y
. 25. estincmlo.R. Rom. M.Amb. resfaf in cmlo.
G.
superest
incalo.
f.
28. inDominoDeo. \. M. C. inDeo. G. in Do-
minoDeosututismem.
Iiem
y
. 28.
prmdkaiiones
tuas. A. R. Rom. M.G. C.
laudes,
sivetaudationestuas.
41
VARIANTIAIN PSALTERHS. 44
Item
f.
28. in
portis.
A. inafrits.
EXPSALMO LXXHI.
y
. 1.
furor
tuus. A. M.C. animustuut.
Item
y
. 1.
pascuai
tua. A. R. Rom. M. C.
gregis
tui.
f
. 2.
guampotteditti.
G.
guamacquisitli.
R. Rom.M.
C.
quam
creatli:
quiainlerpres pro
hrr.m
accepit
ixrfou.
Itein
y
. 2. mons
Ston,
in
quo
habilatliineo.A. mon-
tem
Sion,
istum
quem
inhabitastiin
ipso
: favetGr.
At R. mons
Sion,
in
quo
habitasin
idipsum.
f.
3. Levt manustuas. A. R. Rom. Elevamanum
tuam.
Item
f
. 3.
malignatus
est. A.
maligneoperatus
est.
Item
f
. 3. intanclo.A. R. Rom.M.G. C.
juxta
Gr.
insanetisluis.
f.
i. in mediosolemnitatistuw. R. Rom. G. C. in
medioatrioluo. Hebr.inmedio
pacli
tui.
f.
5. sieufinexitu
super
sttmmum.A. sicutin
egres-
sum
desuper.
R. Rom. sicutinvia
supra
summum.
M.stcMf inexitude
insuper.
Gr. siculin
ingressu
de-
super.
G. siculininlroilumeorum
desuper.
f
. 6. mtecuri etascia.A. indolabroet
fraclorio.
f
. 8.
Quiescerefaciamus.
A. R. Rom. M. G. C. Ve-
niie,comprimamus.
f
. 9. non
cognoscet amplius.
A. non
cognoscet
adhuc.
G. nescieladhue.
y
. 11. manumtuam.R. Rom.
faciem
tuam.G.
faciem
luamanobit.
Iiem
y
. 11. ef dexteramtuam.G. ef dexteratua.
f.
15. in
aquit.
A.
juxla
Gr. in
aqua.
R. Rom. M.
superagtins.
G.
tuperaquam,
f
. 14.
capita
draconis.A. M. G.
caput
draconis. R.
Rora.C.
caput
draeonis
magni.
f
. 16. fu
fabrkalus
esaurorametsotem.A. G.
juxla
Gr. fu
perfecisti
solemel lunam. R. Rom.C. fu
fe-
cislisoleinetlunam.M.fu
prwparasli
lumenetsolent.
Hebr. fuordinastiluminariael solem.
y.
18. Memoresto
hujus.
A. R. Rom. M. G. C. et
Gr.
addunt,
creatumtuce.
Item
y
. 18. inciiavit.A. R. Rom. M.G. C. exacerba-
vitGr.
?tf4Euve.
Hebr.
blatphemavit.
f
. 20.
guiarepletitunt, gui
obscurati sunt terrmdo-
mibns
iniquilatum.
A.
gutarepletisunt, qui,
etc.do-
morum
iniquarum.
R. Rom. M.domorvm
iniquita-
tum.G.
qutarepleli (forterepletm)
tunl obscuritate
terrmdomut
iniquilatum.
Favet Hebr.
guiarepletm
tunttenebritterrashabitationet
iniqum.
f.
23. vocesinimicorumluorum.A. G. iuxlaGr. vo-
cem
deprecantium
te. M. vocem
supplkum
luotum.
R. Rom. voces
guferenfium
te. C. vocem
qumren-
tiumle.
Ilem
y
. 23. ascendil
semper.
A. R. M.
juxla
Gr. ascen-
dal
semper
ad le. Rom. ascendit
semper
ad le. G.
ascenditinmternttnt.C. ascendilin
sempiternum.
EXPSALMO LXXIV.
f
. 2. Narrabimus.A.
juxta
Gr. Enarrabo.R. Rom.
M.G. C. Narrabo.
f
. 4.
Liquefacla
esl,
A. G.
Defluxit.
f
. 6. Noliteextollereinaltumcornuvestrum.A. No-
lile
ergoefferri:
nisi forleidversiculum
exponendo
dixil
Auguslinus.
f
. 9. exhocinhoc.A. exhocinhunc.
f
. 10. annuntiaboin smculum.A.
juxta
Gr. insmcu-
tum
gaudebo.
R. Rom. M.insmcula
gaudebo.
G.in
Domino
gaudebo.
EXPSALMO LXXV.
y.
1. ad
Assyrios.
Ida Rom. abesl. At. Gal.
juxta
Gr. ad
Assyrium.G. proAssyrio.
f
. i.
potentias
arcuum.R. Rom.G.C. cornuaarcuutn.
M.
potestates:
arcum.
f.
5. Illuminanstu. Gr.
sonat,
llluminaslu. Hebr.
Lumenlues.
f
. 6. inmanibustuis. Particulainabest aGr. eam-
queexpungi
vult Hieron. in
Epist.
135.
y
. 8. resisfetlibi.M.
addit,
conlra
faciem
luam.
Item.
y
. 8. extunciratua. A. G. C. funcabiratua.
R. ex tuncabiralua. Gr. abira tua.'omissoex
tunc.
f
. 9. auditum
fecitli.
A.C.
jaculatus
es.G.
jactasli.
R. Rom.
jactilatum
est.Gr.
>v.ouTtoa;:
proquo
non-
nulli
codices,*J XOVTW;.
y
. 10. mansuetosterrm.R. Rom. M.C.
quietos
lerrte.
f
. 11.diem
festumagent
tibi. A. solemniacelebrabunt
tibi.
f
. 12.
gui
incircuitu
ejus.
InA. M.et Hebr.
additur,
sunt.
Item
y
. 12.
offertis.
A. M.cumHebr.
offerent.
C.
of-
[
feruni.
G.
juxla
Gr.
afferent.
Et
sicVulgalain
Car.
Col.Gcr. Gal.
EXPSALMO LXXVI.
y
. 2. vocemeaadDeutn. A. Rom. G. C.
juxta
Gr. et
voxmeaadDeum.R. M.vox
mea,
elc. omissoef.
y.
3. conlraeum. A. R. Rom. M.G.corameo. C.
contraeum
semper.
Itera * . 3.
Renuit,
etc. A. M.
Negavit.
G. Recusavit.
R. Rom. C.
Negavi
consolarianimammeam.
y
. 4. ef exercilatussum.A.
juxla
Gr.
garrivi,
omisso
ef. Hebr.
loquebar
in
memelipso.
G. alienatussum.
Item
y
. 4. et
defecit.
R. Rom. M.C. et
defecitpau-
lisper.
f
. 5.
Antkipaveruntvigitias
oculi tnei. A. C. Antici-
paverunlvigilias
omnesinimicimei.G.
Prmoccupave-
runtcuslodiasomnesinimicimei : favetGr.
y
. 6.
Cogilavi,
G. Recordalussum.
ltem
y
. 6. e(annosmlernosinmenteliabui.\. et an-
noruinmlernorummemor
fui.
G. e( annoswlernos
memoralussum.
y
. 7. efexercitabar.A.
juxta
Gr.
garriebam.
G.
cogi-
labam. M.exercilabam: omisso
ef, quod
eliamab
aliislibrisabest.
Ilem
y
. 7. ef
scopebam.
A. el
perscrutabar.
M.G. C.
etventilabam. R. Rom. ef ventilabaminme. Gr. xa!
tVx/).ov.
y
. 8.
Numquid.
A.Non. R. Rom.G. Et
dixi,
Num-
qnid.
C. Ef
dixi,
Non.
Item
y
. 8.
projkiet.
A.
repellel.
Itcm
y
. 8. f
complacitior
sitadhuc. A.
ultra,
ul be-
neplaceat
ei adhuc.M.uf
beneplacitum
situdhuc.
G.
benefacere
adhtic.
f
. 9. abscindeta
generalione
in
generationem. R.Rom.
C. nbscideta smcttloet
generalione.
G.
amputabit
a
smculoel
generalioneusque
in smculum. M.abscin-
det,
et
complebil
verbuma
generatione
in
genera-
lioncm
f.
13. ef tu adinvenlionibustuis exercebor.A. et
^in
affectionibus
luis
garriatn.
R. Rom. M. C. efin
observationibus luisexercebor.G. et inobsecralioni-
btts,
elc.
y
. 14. sicttf Deusnoster.
G.prmter
Deum
noslrum,
f
. 15.
gui facis
mirabilia.A. R. Rom. M.G.
addunt,
sotus.
y
. 18. muliitudo.M.a
multitudine.
f
. 19. trunseunt.A. R. Rom. G. C.
pertransierunl.
M.(ransierunf.Hebr.discurrebanl.
Ilem
y
. 19. Illuxeruntcoruscationeslum.A.
Apparu-
erunl
fntgura
lua.
Ilem
y
. 19. commotaest.R. Rom.tiidif.
y
. 21. etAaron.G.
addit,sacerdotumluorum.
EXPSALMO LXXVII.
y
. 2.
propositiones.
G.
propositionem
meam.
ltcm
y
. 2. abinitio.R. Rom. G. C. abinilioteeeuli.
f
. 4. in
generatione
altera. G. C.
juxta
Gr. in
gene-
rationemalleram.
f
. 5.
Quanta
mandavit.. . nofa
facere
ea. R.
Rom.
G. C.
juxla.
Gr.
Quam
mandavil.R. Rom.uf notam
facerent
cam.G. C.nolam
facere
eam.
y
. 6. ef narrabur.t.A. et narrent.R. Rom. et narra-
bttnteam.
y
. 8.
generalioprava
et
exasperans.
A.
generutio
prava
etamaricans.G. natio
prava
el exacerbant.R.
Rom. M.
genuspravum
et
peramarum.
El sicfereC.
y
. 9. intendenletel millenlesarcum.R. Rom. infen-
denfes
areum,
etmittenles
sagiitas
suas. Sic etiam
SANCTACGUST.IV.
(Deux.J
45 LOCA EX PSALMIS
44
G. omissotantumsuas.At. C. inlendenlesel mitten-
tes
sagittas.
f
. 12.
fecit
mirabilia. A.
juxta
Gr.
qumfecil
mira-
bilia.
f
. 13. ef
perduxtt
eos. A. G. 61
trajectt
eos.Hebr. et
transduxiteos.
liem
y
. 13.
guasi
in uire. A.
quasi
inttltes. R. Rorh.
G. C. Car. Colb.
quasi
inutrem. Gr.
quasi
ulrem.
Hebr.
guasi
acervum.
f
. 14. in nubediei. G. camHebr. fnnube
per
diem.
In Gr. est
yifj.ipiti , quod
ibi sonat die.
f
. 17. iniramexcitaverunt.-.-.in
inaquoso.
\. M.G.
el exacerbaverunt.\. R. Rom. M. G. C. insicci-
tale.
j^
.21. efdislulit. R. Rom. G. C. ef
dislulit,
et
sitper-
posuit.
f
. 25. cibaria
misit,
etc. R. Rom. M.C.
frumenta-
tionemmisit,
etc. Gr.
eStioiTKrptiv.
G. escasmisifeis
insatielate.
f
. 26. TranstulitAustrnmde coelo.R. Roiti.M. Et
excitavitAustrumdecmlo.Sic etiani G. C. omisso
tantumef.
Item
y
. 26. etinrfuxtt.G. ef
superduxil.
f
. 50.
fraudali.
A.
privati.
f
. 31.
pingueseorum.
\. in
plurimis
eorumR. Rom.
M. G.
plurimos
eorum. Gr. sonatm
pinguibus.
Item
f.
31.
impedivit.
Gr. sonat
compeaivit.
Hebr.
incurvavit.
f
. 34. cf
revertebantur,
et diluculoVeniebantad eum.
R. ef convertebantur,
et ante
lucem,
etc. Rom. M.
C. ef convertebantur anle
lucem,
etc. G. etconverte-
bantur,
et
vigilabant
dilucuload ettin.\. R. Car.
Gcr.
juxla
Gr. veniebanled Deum.Hebr. consur-
gebant
adDeum.
f
. 37. nec
fideles
habiii
sunl,
elc. R. Roni. M. nec
fi-
rfeshabila
esl
illis,
etc. G.
negue
crediderunlintesla-
tnentum
ejus.
y.
58. ef abundavitut averlerel.'.-. etnonaccendit.
\.
juxla
Gr. ef abundabitut averiat.-.-. el nonac-
ceudel.
f
. 42. die
qua.
R. Rom.M.G. C.
qua
die.
f
, 44. ef imbreseorum.R. Rora. M.G. ef
ptuviales
aquas
eorum.C.
ftuvialesaquas,
etc.
y
. 45.
cmnomyiam.
R. Rom. M.C. muscamcaninam:
juxla
Gr.
xuvo//.utv: quod
enarrando
sequitur
Au-
gustinus.
Al Hieron. in
Epist.
155scribi vult non
cynmoyam,
sed
cmnomyiam, graecexotvo>utv: ipse-
quc interprelatur
ex Hebr. omne
genus
muscarum.
Item
y
. 45. ef
disperdidit
eos.R. Rom. M. G. efex-
lerminaviteos. G. ef
corrupit
eos.
f
. 46.
mrugini.
A.
rubigini.
G. canictilm.Hebr. bru-
eho:
f
. 47. in
pruina.
G. in
gelkidia.
f
. 50. animabuseorum.A. Car. Colb.Ger.
juxla
Gr.
animarum
eorum.
f
. 52. etabstulit.G. et
promovit.
f
. 54. montem, quem.
R. Rom. M. d.
juxta
Gr.
moitfem
hunc, qnem.
G. et Hebr. monlemistum
,
quem.
Item
y
. 54. distributionis.G. hmreditalis.
f.
55. Et habitare
fecit.
R. G. C. Et habitavit.
f
. 57. et nonservaverunt
pactum.
Rom. ef non ob-
servaverunt.
G. et
repulemnt.
Nec habetur
pactum
inRom. C. G. Al Hebr. ef
prmvaricati
sunt.
f
. 69. inlerra
quamfundavit
in smcula.R. Rom. C.
juxfa
Gr. inlerra
fundavii
eaminsmcuta.G. et in
terra
funduvit
enminmiernum.
f
. 72. ef ininfe//ecd'6us. A. efin intelleclu.R. Rom.
M.G. G. el insensu. Hebr. ef in
prudentia.
EXPSALMO LXXVIH.
f
. l.in
pomsrum
cuslodiam.R. vetut
pomorum
custo-
diatium. G. velutcasam
pomarii.
Hebr. in acervos
lapidwtn.
f.
2. ntorfrdna.R. Rom. M. G. C. mortalia. Hebr.
cadavera.
f,
10.ef imotesau. R. Rem. G. etttmtetcam.
Item
y
. 10. Vttio
saitguinis
R. Rom. M. G. G. Vm-
dica
tanguinem.
y
. 11.
possidefiliosmorlificatorum.
A.
reeipe
tn atf-
optionemftlios
mortipeatorum.
R. Rom.M. G.
pos-
side
filios
morte
pumlorum.
G.
possidefilios
in ad-
dptione
morle
punilorum,
f
. 13.
pascum
tum.G. R. Rom.M.C.
gregistui.
EX PSALM0 LXXIX.
y
. 1. fesftmonium
Asaph.
A.
addit, proAssyriis,
G.
C.
proAssyrio
:
juxla
Gr.
y
. 2. VelutOvem.A. G. C. Car. Colb.GerGal.
juxla
Gr. velutoves.Hebr.
guasi gregem.
Ilem
y
. 2.
manifeslare.
A. R. Rom.M.G. C.
appare'.
f
. 4. efotlende.A. efidumina.
f
. 10. Duxitineris
fuisti.
A. R. Rom.M. G. C. Vkim
fecisti.
Hebr.
Prmparasli: neq
adilil viam.
llehl
y
. 10. et
implevit
terram. R. Rom. C.
juxtaGr.
ef
repleta
esfferrfl.G. ef
replesli
terminosletrm.
f
. 15. destruxisti.R. Rom. M.
depasuisti.
f
. 15. convertere.\.
juxla
Gr. converlerevero. R.
Rom. M.coneerfenunc.
y
. 16. f
per^ce
eam. R. Rom. M.G<C. ef
dtrt^e
cflm:
accepto
nimirum
xKrdpSumn, proTapTi(.
Ilcm
y.
16.
filium
hominis. Vox hominit abe&i a
Car. Colb.Gal. et Hebr.
y
. 17. et
suffossa.K.
Rom. M.G. C. I
effossa
manu.
EX PSALMO LXXX.
y.
1.
pro
torcularibus.A. Rom. Gal.
addunl, gurtifa
sabbati.G.aulem
addit,
Domini.
f
. 4. BuccinaleinNeomeniatttba.A. Tubacanilein
iniliomensistubm.R. Rom. M.Canileininiliomen-
sistuba.
f
. 6.
posuit
illud.R. M.G. C.
posauf-
eum.Gr. auriv.
Et sicHebr.
y.
9. ef contestaborte. A. ef
/oguor,
ef
testifteabor
tibi. Sic fereR. Rom.C.
y
. 13. secundumdesideria.A. secundum
e/feciiones.
Itera.
y
. 13.in aditwentionihussuis. A.
jiixta
Gr. in
affectionibus
suis. R. Rom. M. G. C. intotuntati-
bussuis. Hebr. incontiliissuis.
f.
15. Pro nihilo. A. /n ni/7utn.R. Rom.M.G. C.
Adnihilum.Gr. In nihilo. Hebr.
Quasi
nihUutn.
EXPSALHOLXXXI.
y
. 1.
dijudicat.
A. ditcernere.R. Rom. M.G. C. dis-
cernit,
t. 2. et
/izctes.
M.ef
personas.
f
. 8. hmreditabis.A. G..
ditperdes. Cypriarrus
in
2. Testim. exierminabit.
EXPSALMO LXXXIl.
y
. 4.
malignaverunl
consilium.R. Rom. as/(e
coyi-
laveruntconsilium.M.rfo/ose
cogilaverunl,
etc
y.
6.
cogitaverunl
unanimiler.R. Rom. M. C.
cogi-
taverunt consensumin unUm: forle
prooonsensu,
juxta
Gr.
f
. 9. in
adjutorium.
R. Rom. M.G. C. Gr. insusce-
ptionem.
f
. 13. sanctuariumDei. Gr. altareDei.
EXPSALMO LXXXIII.
y
. 2. dilecla. A. dileclissima. R. Rom. M/ G. C.
atnabilia.
f
. 6. auxiliumabs te. A.
juxta
Gr.
susceptioejus
abste.
Itern
y
. 6. incotdesuo
disposuit.
A. R. Rom. M.
G. C. in corde
ejus,
etc. Verbum
dispmuit
omitii-
tur inC.
y
. 7. in
/oco,guemposuil.
A. R. Rom. M. G. C. in
locum. A.
guetn
disposuil.
R.
guemrfisposutstt
et.
Rom.
quemdisposutsli
ek. G. C.
gucmdisposuit
eis.
f
. 8. rfevirfufeintiirfutem.A. a virlutibusinvittu-
tem.
EX PSALMO LXXXIV.
y
. 4. iratutuam. G. C.
addunl,
in
finem.
f
. 5. Deus salularis noster. A. Dominesanitatum
nosttatum. G. Deussalutatiumnostrorum.
f
. 6.
Numquid
in
mternum,
etc. A. M. G. Non in
miernumirascarit
nobis,
vel exUndas.Concordant
45
VARIANTIAIN PSALTERIIS.
46
R. Rom. nisi
quodprsemilluntparticulam
u(. Hebr.
Noli tnmlernum
itasci,
etc.
f
. 7. Deustueonversus.A. R. Rom. M. G C. Deiis
tuconvertens.Hebr. Nonnetureverlens.
f
.9.
qui
convertuntur adcor. A.
juxta
Gr.
gui
con-
verluntcorad
ipsum.
R.
qui
converlenturad
ipsum.
Rom.
gut
convertunturad
ipsum.
Sicetiani
G.;
sed
addit,
ex corde suo. M.
gui
converlunlur cbram
ipso.
y
. 11. osculalwsunl. R. Rom. M. G. C.
complexm
suntse.
f.
13. dabit
benignitatem.
A. dabitsuavitalem. Gr.
Xp>7TOTvjTa
C. benedictionem.
EXPSALMOLXXXV.
f
. 2. sanctussum. M.sancluses.
t. 3. clamaviG. C. Gr. et Hebr. clamabo.
j
. 6. Auriftus
pertipe.
A. Aurtfrus
infige.
7
. 10. fuesDeussolus.G. et Gr.
addunt, magnus.
f.
11. el
ingrediar.
A. R. Rom. C. ef ambulabo.
Hebr. Ul ambutem.
f
. 16. da
impetium
tuum. R. Rom. M.G. C. da
po-
testatem. Solus codex C. cum Gr.
addit,
fuum.
Hebr.
habet,
da
forliludinem
luam.
f
. 17. in bonum.A. ROm.G. C. inbono.
ltem
f.
17. consolatuses. C. exhotlatuses.
EXPSALMO LXXXVI.
f.
5.
Numquid
Sion. A. R. Roiii.
M-
G. C. ifafer
Ston. Gr.
/*viT>ip
Sttiv:
pro qub
aLXX
^tviTt
St&v
scriptum
fuissecontendit auctor commentarii in
Psalmos
Rieronymo
tribuli. At
Hebfe hajiet,
Ad
Sionaulemdicelut.
Item
y.
5. naius est. A. R. Rom. M.
G-
C.
factus
est.
f.
6. narra&if.R. Rom. G. G. narravit.
ltem.
y
. 6. in
scripturis.
A.
juxta
Gr. in
scriplura.
f
. 7. twlantiumomnium.R. Rom.
addunt,
nosirum.
M.G.
habent,
twtanlibusomnibusnobis.
EXPSALMO LXXXVII.
. 1.
pro
Maheleth.\.
pro
Melech.G.
pto
Malelelh.
flem
y
. 1. Eztahitm. A. Rom. G. Gal.Gr. Isrdeiiim.
Sicetiamintilulo
Psal.88,
n. 1.
y
. 6. vulrieratidormientes.R. Rom. G. vulnerati dor-
mientes
projecti.
Gr. vulnerali
prajecli
dormientes.
f
. 8.
flvxtus
tuos. A.
suspensiones
luas. R. Rom. M.
G. elationestuas.
Hujus
lectionis meminit
Aug.
At
C. elevationestuat, Gr.
/Tetopioptous
oou.
y,
{0.
langaeruni.
A. R. Rom. M. G. C.
infirmati
sunt.
f
. 13. inferraoo/iutonis.A. C. tn ferraotWifa. M. in
terraobliterata.
f
. 15.
repellis
oralionemmeam.M. G.
repu/isfi
onf-
maromeam.Hebr.
aft/tcu
ahimammeam.
EXPSALMO LXXXVIII.
y
. 2. MisericordiasDomitri.A. R. Rom. M. G. C.
juxta
Gr. Misericordias
tuas,
Domine.
f.
3. ineis. Hocabest abA. R. Rom. M.G. C. et a
Gr.
y
. ll. etin brachioviriutisIdw. R. Rom. M.G. C.
efinvirtuiebrachii tui.
f
. 18. etin
beneptacito
luo. M.et in lua
jutlilia.
G.
etin bonavoluntaietua. C. etinnaminetuo. Hebr.
et inmisericordialua.
f
. 20. insisionesanclisluis. A. R. Rom. M. G. G.
in
aspeciufiliis
luis. FavetGr.
7
. 21. inoleosanctomeo. Gr. sonat inmisericordia
sancta. ElsicHieron. inlsai. LV.
7
.28.
ptmregibus
tettm.A. G. G.
apudreges
lettm;
f
. 34. ab eo. M.C. abeis.
llem
y.
34.
neque
nocebo. M.
addit,
ets, C.
habet,
neguedectptam.
y
. 35. non
faciam
itrita. A. non
reprobabo.
f
. 39. ef
despexisti.
A. ef ad nihilumdeduxisti.G. ef
pro
nihiio
duxisli,
et
neglexisli
nos. Gr. xai
egouSl-
vo*ra;.
7.40.
Everlitii. R. Rom. M. C. Car. Colb. Gal.
Avertisli.
hem
7.4(1.
tanetumium
ejut.
k. R. Rom. M. G. C.
juxla
Gr. sanctilaiem
ejus.
Hebr. diadema
ejut.
f
. 41.
firtnamenlumejus.
A. R. Rom. M. G. C. Gr.
muntfiones
e;'us.
Et sicHebr.
y
. 43. devrimeniiumeum. A. R. Rora. M. G. ti. Gr;
iriimkorum
ejus.
Helir. hosiium
ejus.
f
. 45. Desttuxisti eumabemundatione.A. R. Rom.
M. G. C. Gr. Distolvisti
etm,
etc. G. adeslruetione.
f.
46.rfiesfempor!se/us.A.G.C.juxtaGr.rfiessetiiVe/Hj5.
f.
47. avertis. A. M. averleris. R. Rom.
irascerh.
G. C. atierfisfe.
EXPSALMO LXXXIX.
y
. 2. fu esZ)es.Vox Deusabest abA; Rom. M.G.
C. et Gr.
y
. 4. etcustodia. A. ef sicut
vigilia.
R. Rom. M.G.
C. etsicufcustodia.
f
. 9. meditabuntur.A. medilabantur.Favet
Gri
y
. 12. sic no(am
/ac.
A. notam
fac
milti: omissosic
R. Rom. G. notam
fac
nobis.
Item
y
. 12. eteruditos. Nonnulli cddicestesteAu-
gustino,
ef
compeditos
, quod
inGr.
pro
TteTtatSeu-
ptsvou;, quidamlegerent Ttsrts5v]//lvou;.
y
. 15.
usquequo.
R. Rom. M. G.
aliquanlutum.
y
. 17. cf
opus
matmumnoslrarum
dirige.
Idabesta
R. Roin. G. C. et a Gr. Vide infra Enarr. in
Psal.
89,
n. 17.
EX PSALMO XC.
y
. 3. liberavil.A. efuef.M. liberabil :
juxta
Gr.
y
. 4.
Scapulis
suis. A.
juxla
Gr. Inter
scapulas
suas.
G. C. Car. Ger. Gal. In
scapulissuis.
y.6.
abincursu. \. R. Rom. M. G. C.
juxta
Gr. a
ruina.
f
. 10. Nonaccedeladlemalum. \. R. Rom. M.G.
C. Gr. Nonaccedent adlemala.
f
. 12.
poriabtmt
te. A.
juxla
Gr. fo//en<fe.
ltera
y
. 12. ne
forte.
A. M. G. C. Gr.
nequando.
R.
Rom. ne
unquam.
EXPSALMO XCI.
y
.8. ef
apparuerint
omne.A.M.
prospexerint
omnes.
G. et
prosctiUali
sunt eum. C. et
proscullata
Sunt
omnes.
7.10. Quoniam
ecceinimici tui. Idsecundolocoab-
est ab A.R. Rom. G. C. eta Gr.
7.
11. in miserkordia uberi. A. G. inmisericordia
pingui.
f
. 12. Et
despexit
ocutusmeusinimicosmeos. A. R.
Rom.
M.G. C. Gr. Et
respeacif,
elc. Hebr; El
respi-
ciet,
etc. A.
juxta
Gr. in inimicistneis. G. oculus
luus: et
infra,
audienl aurestuw.
f
. 15. Adhuc
mulliplkabuniur.
G.
Supermultiplicd-
bunlur. Gr. tunc
multiplkabuntur.
Item.
f
. 15. ef fiene
palientes.
A.
juxta
Gr. el tran-
quilli.
EX PSALMO xcn.
Trt.
indieantesabbalum.G.indiesabbali.
Ibid.
quando fundala
est. Rom. G. C. Car. Gal.
quando
inhabitataest.
7.I.
ef
prwcinxil
se. A. ef
prmcinctus
est. R. Rom.
M.G. C. ef
prwcinxit
sevirlulem.
f
. 3. elevaverunt
fliuninaflucius
suos. Idabestab*A.
R. Rom. M.G. C. eta Gr.
y
. 4. elalionestnaris. \.
suspensurm
maris.
f
. 5. credibitia.A. credila.Favet Gr.
EX PSALMOXCIII.
y
. 1. libere
egit.
A.
juxta
Gr.
fidenieregit.
f
. 4.
Effabuntur.
A.
Respondent.
R. Rom. M. G. C.
Pronuntiabunt.
f
. 9. nonaudiel.G.
juxla
Gr. nonaudit.
y
. 15. ef
gi juxta
illam. A. et
gui
habent eam.
R. Rom. G. C. cf
gui
feuenieam. M. et conlineant
eam. Hebr. el
tequentur
illtid : subaud.
judi--
cium.
Iicm.
y
. 15-omnes
qui.
Pronomen
gtii
abest abA. G.
y
. 19. contolalioneslum. A. M. G. exhorlationes
lum.
Item
y
. 19.
imlificaventiit.
Gr.
sonat,
dilexerunl.
f
. 20. laborem.A. R. Rom.M.G. C. dolorem.
f
. 23.
iniquilaleinipsorum,
etinmaliiiaeormn.A. teu

LOCAEX PSALMIS
48
cundum
opera
eorum,
et secundummatitiameorum.
FavetM.
Item
y
. 23.
dispetdel
illos. Idnon
repelitur
inA. R.
Rom. M.G. C. necinGr.
EXPSALMOXCIV.
7.
2.
praoccupemus.
A. M. G. C.
prmveniamus.
7
. 3.
stiper
omnesDeos.Adislhoecverba
apud
A. R.
Rom. G. C. Gr.
subsequilur, Quoniam
non
repeltet
Dominus
plebem
suam:
quod
a
Vulgata
inexcusis
Bibliisel inMSS.abest.
y
. 4. et altitudinesmontium
ipsius
sunt. R. Rom. et
altitudinesmontium
ipseconspkit.
7
. 5. ef siccam.-.-.
formaverunt.
A. R. Rom. M.G. el
aridam.k.
finxerunt.
R. Rora. M. G.
fundaverunl.
Hebr.
plasmaverunt.
f.
7.
populuspascumejus,
etovesmanus
ejus.
R. Rom.
populusejus,
et oves
pascumejus
:
qui
versiculusest
Psal.
xcix,
3.
7
. 9. inirtitalione. A. in amaricalione.R. Rom. M.
G. C. inexacerbalione.
Item
y
. 9.
profravertinf
me. Particulamedeest inR.
Rom. M.G. elGr.
7.10.
offensusfui,
elc. A. R. Rom.M.
proximusfui,
etc. C. adhmsi.G. odio
fuiingentibus,
el conversattts
sum
genetationi
isli. Hebr.
dhplicuit
mihi
genetalio
illa.
Item
y
. 10. 11i ettant cotde. Hisverbis
apudC.
sub-
jicilur, Ptoplet quod
odiohabui hanc
genetationem.
Hinc
sequitur,
Ef
ipsi
non
cognovetunt,
elc.
7
. 11. uf
jutavi.
A. R. Rom. M.C.
quibusjutavi.
EXPSALMO xcv.
y
. 2. annunliatededieindiem. A. R. Rom. M. G.
C. bene
nuntiale,
etc. G. dtemea;die: adverbum
er.Cir.
.y.
10.
gutnDominustegnavit.
A. R. Rom.G. C. Do-
minus
tegnavit
a
ligno.
Item
y
. 10.
poputos
in
mquitale.
R. Rom. G. C. ad-
dunt,
el
genles
inirasua.
EXPSALMO XCVI.
7
.1. rettitutuesl. Rom. C. Car. restaurataest.
7
. 2. correclio.A.directio.C.
corteptio.
Hebr.
fittna-
menlum.
7
. 5. a
faeie
Dominiomnisletta. A.
juxla
Gr. a
facie
Domini omnis lettm. Hebr. a
facie
Dominatotis
omnis letrm. R. Rom. C. a
facie
Dotnini tremuil
omnisterra.
7.8. filim
J udm. A.G.
juxta
Gr.
filtm
J udmm.
f
. 10. sanctorumsuorum.A. R. Rom.M. G. servo-
r.utn
suorum.
EXPSALMO XCVII.
j
. 1. Salvavitsibi. A. Sanavitei. R.Rom. M.Salva-
viteum. G. C. Liberaviteutn.
f
. 3. misericordimsum.A. R. Rom.M.G.
juxta
Gr.
addunt,
J acob.
f
. 6. tn tubisduclilibus.M. G. infufrisabielum.Gr.
^)TIS
:
quo
ex verbo varietas
prolectaest; quia
adjectivo
^IKTO; ductilis,
et substantivoe')KTvj abies
signiflcatur.
7
. 8.
ptaudent
manu,
simul
monles,
etc. A. R. Rom.
M.C.
plaudenl
manibusin
idiptum
:
montes,
elc.
f
. 9.
quoniatn
venil. lslhsccvcrba ilerato
ponunlur
inA. R. Rom. M.
EXPSALMO XCVIII.
7
. 1.
gui
serfef.R. Rom. M.C. Car. Colb.GerGal.
gui
sedes.
7
. 3.
quoniam
tertibileel sanctumest. R. Rom.C. ef
tettibili,
quoniam
sanclumest.
y.
4. ditecliones.A. R. Rom. M.
mquilaiem.
G. C.
mquilates.
Et sicHebr. InGr. est eu6uTv]Ta;.
7
. 5.
quoniam
sanctumest. A. C.
juxta
Gr.
qttoniam
sanctusest. Et sicHcbr.
7
.8. el ulciscensinomnesadinvenlioneseotum.A. et
vindkans in omnes
affecliones
eotum. R. Rom. M.
G. C. et vindicansin omniasludiaeotum.
EXPSALMOXCIX.
7.
1. iu
confessione.
G.
juxta
Gr. in
confessio-
netn.
f
. i. in
hymnis
:
confttemini
illi. R. Rom. tn
hymnit
confessionum.
G. in
hymnisconfessionis
: necad-
dunt, confitemini
ilti.
EXPSALHOc.
7
. 2. et 6. inviaimmaculala.G. C. invia
itteptehen-
sibili.
Item
y
. 2. domus mem.R. Rom. G. C. domustum.
f
. 7. Nonhabitabit.A.
juxta
Gr. Non habitavit.G.
Noninhabitabal.
EX
PSALMO Cl.
y.
1. cum
anxiusfuerit
et.

.
effuderil.
A. cuman-
geretut,
et. .
effudil.
G. cum
acediatetut,
et.

. .
effunderet.
f
. 4. sicufcremiumaruetunt. A. R. Rom. sicul in
frixotioconftixa
sunl. SicfereG. Al M.s/cuf
frixo-
rio
confrixa
sunt. C. sicut
frixoriumconfrixa
sunt.
Favet Gr.
7
. 5. Percussussum.A.G. C. Percussumest. Et sic
Hebr.
y
. 6. adhmsitosmeum.A. R. Rora. G. C. adhmserunt
ossamea.
f
. 7. indomicilio.A. in
parietinis.
f
. 8. solilariusin tecto.A. M. G.
singutaris,
etc. R.
Rom. C. unicus.R. Rom. M.G. C. in
wdificio.
f
. 10. citm
fletu.
G. cum
felle.
7
. 15.
Quoniam
placuerunt
servistuis
lapidesejus.
A.
juxta
Gr.
Quoniambeneplacitum
habueruntservitui
in
lapidesejus.
Sic etiamR. Rom. M. C. omissa
tantum
parlicula
in. At G.
Quoniam
benesenserunl
servitui
lapidesejus.
Item
y
. 15. et ferra?
ejus.
A. M. G. et
pulverisejus.
Favet Gr. et Hebr.
7.17. mdificavit.
A. R. Car.
mdiftcabit.
Et sicGr. et
Hebr.
7.
21.
filios interemptorum.
A.
filios mortifica-
torum. M.
filios
morte
affliclorum.
Hebr.
filios
morlis.
7.
23. efreaes. A. R. Rom. G. et
regna.
Et sic
Hebr.
7
. 25. in
generationem
et
generationem.
A.
juxta
Gr.
in
genetationegenetalionum.
EX PSALMOcn.
7.
2. retributiones
ejus.
Gr.
sonat,
laudationes
ejus.
7
. 4. deinlerilu. A. de
cortuptione.
Et sicHebr.
y
. 9. Nonin
perpetuumirascelut,
neque
in mletnum
comminabitut.A. R. Rom. M. G. C. Gr. Non
in
finemitascetut, neque
in mtetnum
indignabi-
lut.
f
. 14. Recordalusest
quoniampulvis
sumus.A.
juxta
Gr. Memento
quiapulvis
sumus.R. Rom.G. C. Me-
menlo,Domine,quiapulvis
sumus.
f
. 19. omnibusdominabitut. G.
juxta
Gr. omnium
dominalur.
EX PSALMOciu.
y
. 5. et
seq. fegisaquis.
. .
ponis,
etc. A.
protegit
in
aquis.
R. Rom. M. G. C.
tegit
in
aquis.
\. R.
Rom. M. G. C.
ponit.
. . ambulat.

..
facil
an-
gclos
suos.

.-.
fundavitlertam,
etc.
y
.
H.exspeclabuntonagri
insitisua. A.
juxta
Gr. sus-
cipientonagtiin
silimsuam.
f
. 14. ut educas.A. R. Rom.M. G. C.
juxla
Gr. et
Hebr. ut educat.
f
. 15.
Imliftcet.
A. M.G.C.
juxla
Gr. etHaebr. tmti-
ficat.
Item
7-15. conftrmet.
A.M.G.C. Gr.
conftrmat.
Hebr.
roooraf.
7
.18. Herodii
domus,
elc. A. R. Rom. M.G. C. Fu-
licmdomus.M. Sfurni domusducalumeis
prabet.
Hebr. Milvoabiesdomuseius.
Item
y
. 18. herinaciis. A. nericiis et
leporibus.
f
. 24.
possessione
tua. A.R. Rom. M. G. C. crea-
luta ttta. El sicGr. nunc habens
XT(O>;
, cteatuta,
pro xTiimu;,possessione.
f
. 25. el
spatiosum
tnanibus.Vox manibusabest ab
A. R. Rom.M. G. C. et aGr.
y
. 27. in
tempote.
A. M.
addunl, oppottuno.
49
VARIANTIAIN PSALTERIIS.
50
7
. 34. J ucundumsitei
eioquium
iheum.A. R. Rom.
M. G. C. suavissit ex. A. M.
dispufafio
mea.R.
Rom. G. C. laudatiomea.
EXPSALMO civ.
7
.
14.
J Von
reliquit.
A.Hebr. ditnisit.R. Rom. M.G.
C. Non
permisit.
7.
18.
perlransiit
animam
ejus.
G. G.Car.
juxta
Gr.
perlranstif
anima
ejus.
Hebr. in
ferrum
venitanitna
ejus.
7.
22. et senes
ejusprudentiam
doceret.Gr. inler-
preteAugustinosonat,
cf seniotes
ejus sapientiam
docetet.
f.
28. et non exacerbavitsermonessuos. Lecliones
duasadducit
Augustinus,
unamin
plurimis
codi-
cibusase
inventam,scilicet,
el exacerbaverunl ser-
mones
ejus.
Alleramin duobus tantura libris
,_
ef
nonexacerbaveruntsermones
ejus.
Prioremlectio-
nemhabent G. et Gr. AtR. Rom. M.
ferunt, guia
exacerbaveruntsermones
ejus.
C. et non
prmteriil
sermonessuos.Hebr. et non
fuetunt
increduliverbis
ejus.
7.
30. Edidit terra eorumranas. A. Dedil terram
eorumranas. R. M.Misit
ferra.elc.
Rom. Misitin
lerra,
etc. C. Et
misit,
etc. Hebr.
Ebullivitterra,
elc.
y
. 31. ef venif
cynomyia.
M.ef venifmuscacanina.
Item
y.
31. et
scyuiphes.
G. efvermes.
y.
38.
quia
incuouif.R. Rom. M. C.
guia
cecidit.
Hebr.
guia
irruerat.
f
. 40. Pelierunf.R. Rom. Pefieruntearnes.C. Pefie-
runfcarnem.
y.
41. insicco.M.insiccis.
Suffragantur.
C. Gr. et
Hebr.
7.44.
eflaboret.C. etcivitates.
EXPSALHO CV.
7
. t.
quoniam
bonus.Gr.
xpi^s. quod
verbum
hic,
etin
subsequentepsalmo, nonnulli,
tesle
Augu-
stino, interpretati
sunt,
stutvis.Hinc
ipse
in
y
. 5
pro xpvjiTOTvjTt,
habet
suavitate,
ubi
vulgala
boni-
tale, SicinPsal.
cxvm, f
. 65et aliislocisvarie-
tas
contingit.
y.
5. Ad.videndum.-.-.ad lattandum.w ul lauderis.
Observat
Augustinus
Groecamlocutionem
primum,
hic unam
esse,
ut dici
deberet,
ad laudandum;
deindealiisduobusmodisverti
poluisse,
nimirum,
Vl
videas,
ul
Imtetit,
utlauderis:
vel,
Vt
videamus,
uf
tmlemur,
utlaudemur.Hebr.
habet,
Vl
videam,
et
Ueter,
etexsultem.
7
. 7. f trrifaverunf.C. Et exacerbaverunt.
Quidam
codices,
tesle
Augustino,
El amaricaverunl.
Item
y
. 7. in
mare,
mareRubrutn.Voxmatenonre-
peliturapud
R. Rom. M.G. C. Gr. Enarr. inPsal.
105,
n. 7.
y.
9. e( deduxiteosin
abyssis.
A. R. Rom. M. et
erfuxif
eos,
etc. R. Rom.M.G. in
aquis
multis.
7.
12. ef laudavetuntlaudem
ejus.
R. Rom. M. et
cantaverunltaudes
ejus.
f
. 13. Cifo
fecerunt,
oblitisunt. G.
Festinaverunt,
el
oblitisunl. C.Citooblitisunt. EtsicHebr.
7
. 17.
supetcongtegationem
Abiton.C. labetnaculum.
A- biron:
omisso,
ef
operuitsuper.
f
. 20. insimilitudinem. A.insimililudine.
f.
28. Et iniliati sunt
Reelphegor.
R. Rom. M. C.
Et consecrati
sunt,
etc. G. etconsummalisunl vehe-
menter.
f
. 29. in adinventionibus suis. R. Rom. G. C. Hebr.
instudiissuis. M. in observalionibussuis. Et sic
postea
R. Rom. in
y.
39, quo
loco M. habet
studiis.
7
. 30. ef
placavit.
R. Rom. M.G. C. el exotavit.
f
. 38. Et
infecta
ett. A. M.G. C. Et
intetfecta
est:
juxta
Gr.
eVpovsxTovviSv].
Et sichabet
Vulgala
inCar.
Ger.
7
. 40.
futote.
R. Rom. G. animo.
7
. 44. ef audivit.A. et Hebr. cumauditet. R. Rom.
M.G. C. cumexauditet.
EXPSALMO cvi.
7
. 8. miiericordia;
ejus.
G. miseticotdias
ejus,
con-
stantcr
quoties repetitur
isle versiculus: et
ple-
ruraquesuffragatur
C.
7
. 11. exacetbavetunl.-.. irritaverunt.A. inamarka-
vetunt..
exacetbavetunt.
7
. 20. deinteritionibus.A. G. de
corruptela.
R. Rom.
Hebr. deinferifu. M. de
corruplionibus.
Gr. h x&i
otayflopM/.
f
. 29. Etslatuit
procetlam
ejus
inauram. A. G.
juxta
Gr. ef
imperavitprocellm,
etstetit inauram. M. ef
percussilptocellam,
el stetilinautam.
f
. 36. civilatem.G. C.
juxta
Gr. civilates.
f
.
37..ftuclum
nativitatis. A.
fruclumfrumenli.
Gr.
fructumgenitninis.
Hebr.
ffugesgenimina.
f
. 39. ef dolore.R. Rom. et dolorum.M.ef dolore
impropetiotum.
f
. 40. ef errare
fecit
eos. A. M.G. et seduxiteos. R.
Rom.efseduxerunleos.
f
. 43. efeustodielhmc.M.G. C. ef
intelliget
hwc.
EXPSALMO CVll.
7
. 3.
Exsurgeglotia
mea. Idabesta
Vulgala
inCar.
Colb. Gal. et abA. G. C. et recte
,
uti docet Hie-
ronymus
in
epist. 135, quia
nec inHebr. nec in
Gr. habetur.
f
. 8. Exsultabo.A. G. C.
juxta
Gr. Exaltabot.
7.
9.
sutcepliocapitis
mei.R. Rom. G. C.
fotlitudo
capitis
mei.Hebr. hmteditas
capitis
mei.
7.
10. exlendam. G. immittam.Gr. iTtigaia. Hebr.
projkiam.
Item
y
. 10. amici
facti
sunt.R. Rom. M. G. C. Gr.
subditisunt.
f
. 11. in civilatemmunilam. G. C. in civitalemcir-
cumslanlim.
7.
13.
quia
vana. R. Rom. M. G. C. ef vana.
EXPSALMO cvni.
y
. 17.
mortificare.
R. Rom. M. motti
tradidit,
7.
21.
fac
mecum
propter,
etc. A. R. Rom. M.G. C.
fac
mecummisericordiam
propter,
etc.
7
. 24.
propfer
oleum.G. C.
proptet
misericotdiam:
et G.
addit,
fuam.Hebr.
habet,
aosgue
oleo.Tbeo-
doretusex
Symmacho
TIO
vviiet^ta;,
abomitsione
unclionis.
f
. 28.
confundanlut.
G.C. Ger.
confundenlur.
EXPSALMO CIX.
y
. 2. dominate.R. Rom. M.G. C. efdominaberit.
7
. 6.
conquassabitcapitain
terratnultorum.A. G. C.
conquastavit.
A.
capilasuper
leirammutla.R. Rom.
G.C.
capila
mullain lerra
copiosa.
f
. 7. bibel.\. G. bibil.
Item
y
. 7. exallabit.A. exatlavit.
EXPSALMO CX.
y
. 10.
facientibus
eum.R. G. C.
facientibus
ea. Et sic
Hebr. inMSS.
EXPSALMO CXI.
7.1.
voletnimis.R. Rom.
cupit
nimis.
f.
4. lumenrectis. A. R. Rom. M. G. C.
addunt,
corde.
f
. 5. J ucuttdus.A. Suavis.Gr.
xpwh-
7
.8. donec
despkiat,
etc. A. R. Rom. M. G. C. do~
nec
videal,
etc.
A.juxta
Gr.
superinimicos
suos.Hebr.
donec
aspiciat
inhostibussuis.
7
.10.
fremet.
A.
frendet.
EXPSALMO cxn.
7
. 3. laudabilenomenDomini.A. R. Rom. M. G. C.
laudatenomenDomini.
EXPSALMO CXIII.
7
. 2. Israel
poteslasejus.
R. Rora. G.
addunl,
7srae/
regnavit
inea.
7
. 4. err.su/faverunf. A.
gestierunt.
Et in
y
. 6
,
loco
exsullastis,
habet
gesliistis.
7
. 8.
pefram
in
slagna,
etc. R. Rom. G. C. solidam
pelram.
R. Rom. in
stagnumaqum.
EXPSALHO ALTERO CXIII.
y
. 3. incmlo: omnia
qumcumque,
ctc. A.R. Roin.M.
G. C. in ccelo
sursum,
incmlo
(sive
in
cmlis)
etin
terraomnia
qumcumque
voluit
fecit.
f
. 7. in
gutture
suo.R. Rom. M.
addunt, negue
enim
est
spiritus
in ore
ipmum
;
quod
ascitumest cx
m
LOCAEX PSALMIS B"?
Psal.
cxxxiV,
17.
7.14. super
vos. Id hic nonnisi semel exstat
in
R.
Rom.C.
7.
15. aDomino.Partieulamanonhabent A. G. C.
Car. Gr. Hebr.
7.
18. benedicimus.G. benedicamus. Gr.
sonat,
bene-
dicemus.Et sicHebr.
EXPSALHO cxiv.
f
. 1. exauiiet. R. Rom. exaudivit.
7
. 4. invocavi.M.invocabo.
f
. 9. PlaceboDomino.A.
juxta
Gr. Placeboincon-
speclu
Domini.Hebr. DeambutabocoramDomino.
EXPSALMO cxv.
7
. H. tnexcessumeo.A.
juxta
Gr. inecstasimea.R.
Rom. M.G. C.inexcessumentismem.Hebr.instu-
pore
meo.
y.
14. Votamea Dominq
reddamcoramomni
pp-
puloejus.
Isteversiculusabest ab A. R. Rom. M.
G. C.
f.
17. ef nomenDomini invocabo.Id
apud.
A. R.
Rom. M. G. C. nonhabetur.
EXPSALMO cxvi.
7.
1. laudale eutn. R.
Rqm.
M. G. ef coltaudate
eum.
EXPSALMO cxvn.
7
. 2. Dicat nuncIsrael. A. Dical aulem, A. M. C.
juxta
Gr. domusIsrael.
f
. 5. domusAaron-A-
R- Rom. M. G.
addunt, guo-
niambonus:
quod
itidem
,
utio
excepto.
A.
rcpe-
tunt inmedio
y
. 4.
7
. 7.
despiciam
inimkosmeos.R. Rom. G. C. videbo
inimicosmeos.M. videbo
super
inimkosnteos.
7
. 10. et
proximesubsequentibus,guia
ullttssttmin
eos. A. R. Rom. M. G.
juxta
Gr. ullus sum
eos,
omissis
guia
et in: nisi
quod
R. Rom. in
y
. 12
variant
habentque,
vindicaborineis.
f
. 12. sicut
apes.
A
juxta
Gr. sicul
apesfavum.
f
. 15.
lmpulsus
eversussum. A.
Tanquam
cumulus
arenm
impulsus
suin R. Rom. M. G. C.
Impulsus
versalttssum.Hebr.
Impulsuspellebar.
y.
16. dextcraDomini
fecit
virlulem.Insecundoloco
non
repetitur apud
R. Rom.
y
. 19. ineas. A.
juxta
Gr. ineis.NeulrumestinG.
ltem
y
. 19.
confitebor.
G.
confilear.
Et sicHebr.
7
. 20. hmc
porta
..-. ineam. A. hm
portm
... in
eas.
f.
23.
faclum
esl
islttd,
et esl mirabile. A.
faclus
est
ei,
et estmirabilis.G. C.
factusesl,
hicesl mirabi-
lis. Gr.
facta
est
hmc,
etesl mirabilit.
f
. 25. bene
prosperare.
\. bene
prospera
iler veto.
Gr. euoSowov Svj.
M.bene
prospera
nunc.
f.
26.
gui
uentf.At in Car. Colb. Ger. Gal. Vul-
gatahabet, qui
venturtts;
et soluscodexGr. addit
esf.
y
. 27. dietnsolemnemin condensis.A. diem
feslum.
M.solemnitalem. \. R. Rom.M.C. in
confrequenlq-
lionibus. G. in
confrequenlanlibus.
J tem
f
. 27. adcornu. \. G.
juxta
Gr. adcornua.
EXPSALMO CXVIII.
y
. 8.
usquequaque.
\.
juxta
Gr.
usgne
va/rfe.
H.
usgue
nimis. Sic ad eamdemvoceni variant codicesin
y f
.
13, 43,
51et 107.
y
. 9.
corrigil
adolescentior. G. Gr.
corriget.
R.
Rom.
Amb. G. C.
juvenior.
f
. 15. exercebor.\.
garriam.
R. Rnm. M.
medilqbot.
G. exetcitabot.Gr.
aSoieo;^"' 1;quodfrequensji)
hoc
psalmo
redditur
per
verbumexerceri.
f.
17.
vivifica
me. \. R. Rom. Amb. G- H. C.
juxla
Gr. etHebr. vivam.M.u(vivatn',
7
. 20.
jusiificaiiones
luas. M.Anib. H.
juxla
Gr- et
Hebr.
judicia
tua.
f
. 24. efconsiliummeum.R. Rom.G. C. efconsoiaiio
mea.
7
. 27. instrtteme. A. R.
Rom.
Amb.C. insinuamihi.
G. erudi me. M.H.
facut intelligam.
Nolat
Aug.
ds
Graeco
expressiusdicj, fac
me
inteltigete.
Et sicba-
bet Hebr.
7.
28.Dormitavit.. .
prm
ttedio.Amb.
Sti/fatf,etc
G.
Ingemuit:
,

,a vexalione.
f
. 35. insemitam.\. H. Car.
jjuxta
Gr. insemita.C.
in
lege.G>
in
legem.
7
. 36. ef noninavaritiam. H. G. C. etnonin ulili-
talem.
f
. 38. in timoreluo. A.
jqxta
Gr. et Hebr. intimo-
remtuum.
f
. 39.
Amputa.
H. Circumcide.
Item
7
. 39.
jucunda.
A.
suaviq.
Arab. duicia.
f
. 40.
vivifica
me. G.
sanclifica
me.
7
. 43.
usquequaque.
G.
usque
in
finem.
7
. 46. intestimoniisluis. R. Rom. M. H. deteslimo-
niistuis.
7
. 47.
qum
dilexi.R. Rom. Amb.etGr.
addunt,
ni-
mis.M.H. vehementer. G. valde.At in
subsequenli
f.
R. Rom.
addunl,
vehementer.\mh.
G.
C.
nimis.
f
. 52. etconsolalussum. H. et
exhoflaius
stim.
7
. 53.
Defeclio
lenuitme. \. M.Tmdiumtenuitme.
R. Rom.G.
Defectio
animitenuitme. Anib.Pusilla^
nimitasdelinuitme.Gr.
O0U/M'.
f
. 57. Portio
mea,
Domine.A.
Am^;
H
C.
Pqrs(vel
portio)
meaDominus.
f
. 59. viasmeas.Rom. M-
G. C.
juxla
Gr.
viasluas.
f.
65. Bonitalem.\. Suavitalem.Amb. J ucundiia-
iem. Gr.
xfioTorviTK.
Eadem
vpx
habelur in
y
. 66
et 68.
y
. 66. ef
disciplinam.
A. ef eruditionem.
f.
68. Ronus es
(u,
elc. A.
S.uavises
Domine,
el in
suavitateluadoce
me,
etc.
y
.69. cordemeo.Abestmeoa G. H.C-Car.Ger.Gal.
et
superfluum
esse dicil Hieron. in
epist.
135.
y
. 75. ef
plasmaverunl
tne. A. e/
finxetuitt
me.G. II.
el
prmparqverunt
me. FavetAmb.
7.
75. ef in verilatettta. A.
juxta
Gr. e/
verilate,
omissofua. H. et Hcbr. etvete.
f
. 76. Fiaf. R. Rom. Amb.C.
addunt,
nunc.M.ad-
dit,
vero.
Quia
scilicetinGr. est
partipiija8>j.
Item
y
76. uf consoleturme.
M.
An]b.
G. II. C. ut
exhoftetutme.
7
..78. exercebot.M.medilabof.G-
permanebo.
f
. 82. consolaberistne. G. II. C. exhortaberisme.
f
. 83.
inpruina.
Amb.t/i
gelicidio.
f.
85.
fabulaliones.
A.
delectqliones. Amb.G. H. C.
exercitationes.Gr.
aSoieox/a;.
y
. 86.
tnigue.
R. Roni. M.G. C.
iniqui.
f
. 92.inhumililatemea.G.in
humilialionetnea.Hebr.
in
pressura
mea.
f
. 95. iniellexi.G. nonintetlexerunt.
f.
96. Omnisconsummulionis. R. Rom. G. C. Car.
Colb. et Hebr. Omniconsummatiotii.
f
. 98.
prudenlem
me
fecisti
mandato
ttio,
elc. A. M.
sapere
me
fecisti
mandatuinluum.Gr.
eriytoa;pte
TVV/
Vroi/jv
oou.Amb.
intelligeremefecislimandata,quia
lues.
f
. 100.
Super
sencs..

.qumsivi.
A. R. Rom. M.
Amb.
G. II. C.
juxla
Gr.
Super
seniores.. .
e^gui-
stvi. Hebr.servavi.
y
. 101.
prohibui.
M.
prohibe.
G.
prohibuisti.
f.
105.
super
mel. A. R. Rom. M.
Amb-
G.
C-
ad-
dunt,
el
favum.
f
. 108.
beneplucilafac.
M. bene
prospera
nunc. G.
proba.
Amb.
comproba.
C.
commobqnunc.Gr. euSo-
xvjuov Svj.Hebr.
complaceant
(ifri.
y
. 109. inmanibusmeis.\. R.Rom. M.Amb.G. H.
C.
juxta
Gr. inmanibustuis.
f
. 118.
Sprevisli.
Gr.
egouoevwa,-
:
qnodAugusiinus
dicit
diligenliusexpiessuni
hoc
modo,
Adnihilum
deduxisii.Hebr.
habet, Abjecisti.
f.
119. lestimoniatua. A. M.Amb. G. C.
addunl,
semper.
y
. 120.
Confige
timoretuo,
etc. A. Amb.
Conftge
clavis
a timoteluo. Gr.
xaevi)M>v;
quod
verbumsinecla-
vis,
inquitAuguslinus,intelligi
non
potest.
y
. 121. calumniantibusme.A. M.
Amp. \i:
C.nocen-
tibustne. R. Rora. G.
petsequentibus
me.
55
VARIANTIAIN PSALTBRIIS. 5i
7.
122.
Suscipe,
etc. A.
Excipe.
R. Rom. M. G. C
Efige.
Hebr.
Sponrfepro
servoluoinbonum.
Item
t
1*2. nonealumnienlut.R. Rom. M.G. ufnon
calumnienlur.
7
.126.
faciendi
Domine.A. G. H.
juxta
Gr.
faciendi
Domino.Favet Amb. inratione
inlerpretandi.
t
128.
dtrigepar.
A. Amb.
corrigebar.
f
. 136.
Exitutaquatum
deduxerunt,
etc. C. Per
&rt'fs
aquarum,
elc. R. Rwp.
M.G. H. C. fransierunf,
A.
descenderunt.Amb. In decursus
aquarum
deseende-
runt. Hebr. fi/vi
aquarumfluebanl
deoculismeis.
Item
7
. 136. noncustodieruni.Amb.et. Gr. noncu-
stodivi.
f.
159. Tabeseeteme
fecil
zelusmeus. A. M. Tabe*
fecit me,
etc. Amb. G.
Exguistvif
me,
etc. M. H.
ze/usfuus. R. Rom. Amb. G. C. zelusdomustum.
VideEnarr. inPsal.
118,
serm. 28
,
n. 2.
7
.143. ef
anguslia.
A. M. Amb. ef necessitas.Gr.
va-/zat.
7
.144. et vivam.M.G. ef
vivifica
me. H.
eorum,
ef
vivifteer.
f
. 147.
tnmafurifate.A. in
intempesta
nocle. Gr. ev
anpltf.,
inimmaturitate:
qu33
lectio
probatur
Augu-
stinO.Hebr.
habet,
Surgebam
adhucintenebris.
f
. 148. adtediiueulo.A.
juxta
Gr. admatutinum.
7 , 150, iniguttali.
A.
iniguitafe.
Amb. G. C.
tnigue.
R. Rem.
iniqui.
f
. 156. mullm. R. Rom. Amb. addunt,
nimi.H.
valde.
f
. 158. Vidi
prmvaricantes.
A. Vidi insensatos.Gr.
ouveTouvT;.
R. Rom. M.Amb, G.H. C.nonservan-
les
pactum.
f
. 166. dilexi. Amb. G.
feci.
f.
167. et
dilexiu \. R. Rom. G. C. Car. Hebr, et
dilexi.
f.
172. mandata tua
eequitas.
A. mandata tua
judi-
cia
:forte, jusJ itiq,
ut Amb. At C. mandala fua
veritas.
7
. 176.
qumre.
Amb. G. H.
vivifica.
Hanc
discrepan-
tiamnolat
Aqgustinus,
ortamab
exemplaribusgra:-
cis, quorumaliqui gfro-ihabebant, pro faw>.
EXPSALHOcxix.

f
.
\. Canlicum
grqduum.
G. Canftcum
ascensuum.
Ilem
7
.1. Ad
Vominum.

. . el exatidivit
me. A. G.
H. Arf
t'e,
Domine.. . el exaudisli
me.
f
. 5.
proiongatus
ef.A-
longinquus
faclus
est.
Ilem
f.
5. cumhabilantibusCedar. A.
juxta
Gr. et
Hebr. cumtabernacutisCedar. Sic etiamHilarium
legisse
ex
interprelandi
ratione
cognoscitur.
7
. 6. multumincoto
fuil.
A. muttum
peregrinala
est.
Et sicHebr.
EXPSALHO CXX.
7
. 3. Nondet. A.
juxla
Gr. Non des.
f
. 5. custodil te. A. H.
juxta
Gr. eustodwlte.
Item
y.
5.
protectio
tua. A.
tegumentum
tuutn.
Ilera
f
. S. itexleramtuam, A. R. Rom.
M. G. H.
C.
dextermtum,
EXPSALHOCXXI.
7.1. qum
dtclatunt mihi. A.
juxta
Gr,
qui
dixerunl
mihi.
7,
2. in alriistuis. Voxfuisabest abA. G. H. C.
7.
4,
nomini Domini. A.
R. Rpm. G. C, nominituo,
Domine.
f.
5.
injudiciQ.
\.
juxta
Gr.
injudicium.
f
. 6.
Rogale.
A. M.
juxta
Gr.
Interrogate.
y
. 7. inturribusluis.
H. in
(urribus
tuis
gtavibus.
Gr.
evTOtt;
Ttupyofiapeof
wo.
7
. 8.
loquebar.
A. G.
juxta
Gr.
loqueb.ar
autem.
EXPSALMO
cxxu.
f
. 2. inmanibus.Gr.
utroque
loco
sonat,
inmanus.
7
. 4.
fiuia
mu/fum
repteta
est,
A. G.
juxta
Gr. /n
plu-
rimum,
etc.
EXPSALHO
CXXIIl.
7.
3.
furor
eorum.R. Rom. M.H. C. animuseorum.
7-4. agua
attsortuissetnos. A.
agua
demersissetno*.
R. Rom. ve/uf
agua
absotbuissentnos, M.uf
aguam
attsorouissenf nos.
7.
5. Forsitan
pertransittet.
A.
juxta
Gr. Forsitan
perttansiit.
Item
7.
5.
aquam
inlolerabilem. A.
aquum
sinesnb-
stanlia. Gr. TO
iSup
TO
vuTto^TaTov. M. G. H.
aguant
immensam.
f
. 6. in
capfionem.
A. G.
juxta
Gr. tnvenationein.M.
tn
cap/uram.
EXPSALMO CXXlV.
7
. 1. noneommovebilur . . .
qui
habitat.A. noncom-
movebunlur.. .
qui
inhabilant.
f'.
5. in
obligaliones,
adducet.A. in
sltangulalionem,
abducel. FavetGr.
el;T;
ovpKyyaltAs
dTt?et.
G. ad
suffocaliones.
C.in
ptavitatibus.
Hebr. ad
pravitutes
suas. Sunt
qui
in
Vulgatapro obligationes,
scribeii-
dum
putant obliqualiones,
idest tortuositaies.
EXPSALMO cxxv.
f
. 1. In convertendo.A. cumHebr. Cumconvettetet.
G. Cumaverleret.Gr. e'vTS
iTttTrps^at Kiptov.
EXPSALMO CXXVl.
y
. 1.
fruslravigilat.
A. G. tnvanumlaboravit.
f
. 5.
^ri
/mp/evtf,
M.
juxta
Gr. et Hebr.
qui implebit.
Et sichabebat
Vulgata
inColb. Ger. Gal.
Item
y.
5. non
confundelur
cum
loquetur.
A. Rom.
G. H. C.
juxla
Gr. non
confundentur
cum
loquenlur.
EXPSALMO CXXVII.
y.
2. Laboresmanuumtuarum
quia
manducabis A.
R.
Rom.
M.G. H. C. Labores
fructuum
luorumman-
ducabis. Erratum ex
ambigua
voce
grocca,
TMV
xapTtSv
:
xp7to!
enimdicunlur et
fruclus,
ct
palmas
seu
manus,
ex Hieron. in
Epist.
141.
y.
3. sicut novellm.A. velutnovellalio.11.sic( no-
vella. Et sic
Vulgata
inCar. Colb. Ger.
y
. 5. bonaJ erusalem.A. M.G. C.
qum
bonasnntJ e-
rusalem. R. Rom.
quw
bonasuntinJ erusalem.
f
. 6.
pacem,
A. R. Rom. M.G. C.
juxta
Gr.
pax.
EXPSALMO CXXVHl.
7.1.
dkat nunc. A. dicatvero. Gr.
S>).
7
. 3.
prolongaverunf.
A.
longefecerunt.
f
. 4. concidit. A. R. Rom. M.G- H. C.
juxta
Gr.
et Hebr. concidet.Et
sic
Yulgata
inCar. Colb. Ger.
Gal.
f
. 5. efconvertanlurretrorsum.R. Rom.
e( revcreau-
fur.
7.6. fenum
tectorum. R. Rom. M. G. II. C.
fenum
mdiftciorum.
f
. 7.
implevit.
.

. nteftt.

.
cotligil.
R. Rom.
C.
implebit.
. . mefet.

.
coltiget,
Sie clinm
Vulgata
inCar. Colb. Ger. Gal. el lavet Hobr.
EXPSALMO CXXIX.
y
. 2. ittvocem
deptecaiionis
mem.R. Rom. C. tnora-
tionemservi tui.
f,
3. Si
imquitatesobsetvaverisDomine, Damine,qttis,
elc. G. Si
iniquitas
assistit,
quis,
etc.
7
.
4-
ptoplet legem
tuam.M.
juxta
Gr.
ptopter
ttoinen
tuum.
Item
y
. 4. inverbo
ejus.
A. R. H. C.
juxtaGr.
inver-
bumtuum.
f
. 6. A. A custodia.A. Rom. M. A
vigitia.
EXPSALMO CXXX.
7
. 2.Sicut ablactatus
estsuper,
etc. H. Sicutablactato.
G. C. Car. Colb. Ger.
juxla
Gr. Stcuf abtucUiium.
R. Rom. G. H. C.
super
matrem
suain,
itaretribues.
Et sicGr.
EXPSALMO CXXXl.
f
.
\. mansuetudinis
cjus,G.
modestim
ejus.
Ilebr.
af-
fHclionisejus.
f
. 6. in
campis
silvm.A. in
campis
saltuitm.
f
. 7. Introibimusintabernaculum
efus
,
adorabimus,
etc. Gr.
sonat,
Intremusintabernacula
ejus,
adoremns,
etc. El sicHebr.
7
. 9. induanlur. . exsultent. Gr. induenlur. . ex-
suttabunt.
7
. U. efnon
frustrabitur
eam.A.etnon
pmnilebit
eum.
R. Rom. M.G. II. C. etnon
frustrabitur
eum. Hebr.
;
et nonaverfefurabea.
7
. 13.
elegii
eam.A.R. Rom. M.
G. IL C
justa
Gr.
prmelegit
eam. Hebr, desideraviteam.
55
LOCAEX PSALMISVARIANTIAIN PSALTERHS. 56
7.
14.
elegi
eam. A. R. Rom. M. G. H. C. Gr.
pm-
eiegi
eant. Hcbr. desideravieam.
7.15.
Viduam
ejus. Quidaminterpres, Caplionem
ejus,
teste ftilario,
qui
alleramlectionem
anliquio-
rera esse ct omniuo
sequendam
dicit. Gr. habet
0vipv,
venationem: sed in multis codicibushabuit
j;vipv,
viduam,
uli observat Hieron.
quoest.
in
Gen.,
c.
45,
quo
locodocet verbum Hebroeum
significare
cibaria: licet inPsalterio transtulerit
ipse
venalio-
nem.
7
. 17. Illuc
producam.
A. Ibi suscitabo.Gr. ixet
e'J -
vTelS.Hebr.Ibi oriri
faciam.
R. Rom. G. H. C. II-
lic
producam.
7-18. effiorebiti
G.
floriet.
In
quodAug.
de Doctrina
Christiana,
1.
2,
c. 13.
Illud, ait,
guorf;'ainattferre
non
possumus
rfeore cantantium
populorum,
Su-
per ipsum
autetn
floriel sancliftcaliomea;
nihil
pro-
fecto
sententimdetrahit : auditor tamen
peritior
tnallethoc
cortigi,
ut non
floriet,
sedflorebitdice-
relur.
EXPSALMO CXXXII.
y.
3. inmontemSion. A.
juxta
Gr.
super
monles
Sion.
EXPSALMO CXXXIV.
7
. 3.
guia
bonusDoininus. R. Rom. G. II.
quoniam
benignus
est Dominus. C.
gontam
suavis Domi-
nus.
Item
y
. 3-
qttoniam
suave. A. R. Rora. G.
quoniam
suavisest. M.
quoniam
bonus.Gr. ort
xa).ov, quoniam
decens;
et sic Hebr.
7
. 5.
prm
omnibusdiis. A.
super
omnesdeos.
f.
7. Educens. \. Suscilans.Hebr. Levans.
y
. 10.
regesforles.
G.
reges
mirabiles.
f.
12.
populo
suo. A. M.C. servosuo.
f
. 14.
judicabil.
\.
judicavit.
ltem
7
.14.
deprecabitur.
A. advocabilur.Gr.
Ttapaxlvj-
fivio-eTai.
R. Rom. M. H. C. consolabilur.Hebr. erif
placabilis.
f
. 17. etnonaudienl. Hisverbis
subjicilur apud
A.
nares
habent,
el non
odorabunl;
os
habent,
el nonlo-
quenlur;
manus
habent,
el non
operabuntur; pedes
habenl,
et nonambutabunt.
Apud
R. Rom. M. G.
H. C. nares
habent,
etnon
odorabunt;
manus
habent,
etnOn
palpabunl; pedeshabent,
el nonambulabunl
;
nonclamabuntin
gullure
suo.
Idem
y
. 17.
negue
eniinest
spirilus
in ore
ipsorum.
Hacverba
prseterit
A.
y
. 21. exSion. Gr.
sonat,
inSion.
EXPSALMO CXXXV.
7
. 1. tnmlernum.R. Rom. M. G. C. insmculum.
7
. 2.
quoniam
inmiernummiserkordia
ejus.Apud
M.
locoistius
clausulse, per
omnes versus
repetitur
tantum, quoniam
bonus.
f
. 7. luminaria
magna.
AdditursolusinA. R. Rom.
M. G. H. C. et Gr.
y.
15. efvirtulem
ejus.
R. Rom. G. C. et exercilum
ejus.
Et sic Ilebr. At M. et omnem
potentiam
ejus.
f
. 17.
Qui
percussit,
elc. HuicversiculoinR. Rom.
G. C. aliusiste
preemitlilur
:
Qui
eduxit
aquam
rfe
pefrarupis, quoniam
in
smculum,
ctc.
f.
18.
reges fortes.
R. Rom. G. C.
reges
mirabiles.
i
Hebr.
regesmagnificos.
EXPSALMO CXXXVI.
7.
5. obtivionidelur dexleramea. A. R. Rom. M. G.
H. C. obliviscaiurmedexleratnea.
f
. 6.
proposuero.
\. G. C. Car. Gr.
prmposueto.
7
. 7.
usgue
ad
fundamentum.
A.
usgue
dum
fundamen-
tum. G. H. C.
quoadusquefundamenlum.
EXPSALMO CXXXVII.
7.1. lpsi
David.Gr.
addit, Aggmi
etZacharimi
Item
f
. 1-
quoniam
audisti verbaoris tnei. Idabest a
G. etHebr.
7
. 2. efveritatelua. G. el
pielale
tua.
Item
7
. 2.
super
omne.R. Rora.
supet
nos. M.G. H.
C.
supet
omnia.
f.
3. exaudi me. A. M.Gr. citoexaudi me.C. veloci-
ter,
etc.
Ilem
y.
3.
multiplkabis
inanima tnea virtutem. R.
Rom. addunt. tuam. Al A.
habet, muliiplicabis
me
inanimameavirlute.G. C.
mulliplicasli
meinanima
meainvirtutelua. H. etGr. concordantcumA. cui
tantum
addunt,
lua.
y
. 5. rn viisDomini.R. Rom. G.C in
canticis,elc,
quia pro eSot;,legebaiur
w5at;. R. Rom. C. Do-
mino.
f.
8. Dominusrelribuet. A. G.
juxta
Gr. Dominere-
tribues.R. Rom. Domineretribue.
Item
y
. 8. insmculum.A. inmternum.
Ilem
f
. 8. tte
despkias.
G. H. nonomittas.Hebr. ne
dimitlas. Gr.
/*vj TtapfSvi;.
EXPSALHO CXXXVIU.
y
. 2. sessionemmeam.G.
passionem
meam.
7.
3. ef
funkulummeum,
etc. A. et limitemtneum.R.
Rom. G. H. C. et directionemmeam.M. el
funem
meuin.Hebr. efaccubilionemmeam.
f
. 4. nonest sermo.A. R. RomM.G. H. C. nonest
dolus. InGr.
).<5yo; aStxo;.
y.
9. diluculo.A. in direclum. R. Rom. G. II. C.
ante lucem.G. anfelucemin directum. M.amafu-
ftno. Gr. xaV
opSov
:
pro quo
in aliis libris
,
XT'
5p0pov.
y
. 11. illuminatiomea.VoxmeaabestabA. Car. Ger.
Gr.
y
. 14.
magnificatus
es. A. R. Rom.M.
juxta
Gr. miri-
ficatus
es. G. H.
mirificatus
sum. Hebr.
magnifieasti
me.
f
. 15.
Non,
estoccultatumosmeuma
le, quodfecisti
inabscondito. G. iVonoccultumossummeumadea
qumfecisti
inocculto.
f
. 16.
Imperfectummeum,
etc. M.
juxla
Gr.
Inopera-
lummeum.G.
Imperfectum
tuumviderunloculimei.
Hebr.
informemadhucme,
etc.
Itern
y
. 16. dies
formabuntur.
A M.C.
per diem,
etc.
A. errabunt.
.-quasi
in Gr.
legerit7t)7x9viiovTi, pro
Tt)eviiiovTt. H. die
replebuntur.
f
. 17.
honorificali
sunt. M.honorandisunl.
ltem
7
17. confortatus
est. A.
juxta
Gr.
conforlati
sunt.G. C.
confirmali
sunt.
f
. 20. dicitisin
cogitatione.
A. H. C. Gr. dicesinco-
gitatione.
G.
dicis,
elc. M. contenliosiestisin
cogita-
lionibus.Hebr. contradkentlibi scelerate.
Item
y
. 20. civitatestuas. A. R. Rom. M. G. Car.
Colb.Ger. Gal. civtfafessuas.
7
. 23.
inlerroga
me
,
et
cognosce
semitas meas,
A. Scrulare
me,
elc. M.
Affiigeme,
et scilovias
meas.
f.
24. in via mterna, R. Rom. H. in viatnatlet-
nam.
EXPSALMO CXXXIX.
7.
4. sicut
setpenlis.
A. R. Rom. M. G. H C. sic-
ui
serpentes.
Et sic
Vulgata
in Car. Colb. Ger.
Gai.
y
. 6. exlenderuntin
laqueum.
A. R. Rom. M. G. II.
C.
juxla
Gr.
addunt,
pedibus
meis.
f
. 8. obumbrasli
supercapul,
etc. R. obumbra
caput,
elc.
y
. 9. Ne
tradasme, Domine,
adesideriomeo.G. Non
tradas, Domine-,
desideriummeum
peccatori.
Car.
Colb-C. Gal.
Nonttadas,Domine,desideriomeopec-
calori. Hebr. Ne
des, Domine,
desideria
impii.
f
. 11. carbonesin
ignemdejicies
eos.A.
juxtaGr.
car-
,
bones
ignis
in
terra,
et
dejkies(vel.dejicient)
eos. G.
'
carbones
ignis,
et
dejkiel
eos.H. carbones
ignis,
su-
per
terram
dejkies
eos. i
y
. 12.
capient
ininterilu. A.
juxta
Gr. venabunturin
interitum. ,
f
. 13. Ef vindktam. A.
juxla
Gr. efcausam.
EXPSALMO CXL.
y
. 3. ef ostiumcircumstanlimlabiismeis,A. etoslium
conlinentimcircumlabiamea.
y.
4. ef oncommunicabo.A. G. e/ non
combinabo,
R. H. ef noucombinabot.
B7 PR/EFATIO.
58
7
. 5. oleumautem
peccatotis.
G. miseticordia
pecca-
toris.
f
. 6.
junctipelrm.
A. cum. Hebr.
juxta pelram.
R.
Rom.M.G. II. C conlinuali
petrm.
Item.
7.
6.
potuerunt.
A.
prmvaluerunt.
Gr. vjSuv0>joav.
duicuerunt.Hebr. decorasunt.
7.
7.
erupta
est. A.
disrupta
est. G. C.
erupfum
est,
R. Rom. M.
eructuat,
siveetuctat.
f
. 10.
singu/arifer.
A.
singulatis.
EXPSALMO CXLI.
y.
3.
Effundo.'.'. pronuntio.
A. R. M.
juxla
Gr.
el Hebr.
Effundam.
A. C. annuntiabo.R.
pronun-
tiem.
7.
i.In
deftcendo
exme. R. Rom.M.C. In
deftciendo
inme. A. Dum
defecit
ame
spiritus
meus.
ltem
7
. 4. abscondetunt
laqueum.
R. M. absconderunt
superbilaqueos.
f
. 8.
meexspeclantjusti.
A.
juxta
Gr. mesuslinebunt
justi.
Hebr. inmecoronabunlur
justi.
EXPSALMO CXLII.
y.
4. e( anxiatus est
super
me. A. Tmdium
passus
esl
inme.
7.10.
interramreetatn. Gr.
sonal,
inrecla:nec ad-
dit,
ferra. R. Rom.
habent,
inviamrectam.
EXPSALMO CXLIII.
7
. 3.
repulas.
A. wstimas.M.visitas.
i . 8. dextera
iniquiiatis.
C. dexteramendacii.Et sic
Hebr.
7.10.
Qui
das.'.-. redemisti.A.
juxla
Gr. et Hebr.
Qui
dat.-s. redimit. R. M. G. H. C
Qui
das.-.-. li-
beras.
f.
12. novellm
plantationes
in
juventute
sua. A. no~
veiimconstubililwin
juvenluie
sua. R. M. novellm
plantationes
stabililma
juventutesua,
G. C. novella
ptantationis
stabililaa
juvenlule
sua, H.
novellaplan-
tatio
stabilitain,
etc.
7
.15. in
egressibus
suis. R. M. G. C tn itineribus
suis. Hebr. in
compilis
nostris.
EX PSALHO CXLIV.
y.
1. Deus meus rex. A. H.
juxla
Gr.
addunt,
meus.
7.
5.
glorim
sanctitatisluw
loquentur.
R. Rom. H. C
Majestalis
tumetsanclilalemluam
loquentur.
Gr. ma-
jestalis
tumet honoremtuum
loquentur,
et sanclila-
temtuamdicent.
7
. 9. universis.Gr.
sonat,
sustinentibus.
7.
12.
magnificentimregni
tui.
A.magnitudinisdecorit
regni
tui.
7
.16. omneanimal. H. omnemanimam.
y
. 18. omnibus
invocantibuseum. Id
apud
R. Rom.G.
C nonnisi semel habetur.
EXPSALHO CXLV.
y
. 4.
cogitationes
eorum.A.
cogitationesejus,
Et sic
Hebr.
7
. 8. illuminatcmcos.A.
juxla
Gr.
sapientesfacit
cm-
cos. H.
sapientificat
cwcos.
EXPSALHO CXLVI.
y.
1. Halleluia.G. C. Car. et Gr.
addunl,
Aggmi
el
;
Zacharim.Sic eliamGr. cum
aliquot
Iibris initio
Psal. CXLVHel CXLVIII.
Item
7
.1.
decoraque.
AbestabA. R. Rom. M. G. H.
C Gr.
7
. 2.
congregabit.
A.
colligens.
R. Rom. G.H. C con-
gregans.
f.
5. Et
sapienlimejus.
A.
juxla
Gr. el
inlelligenliw
ejus.
Hebr.
prudentimejus.
f
. 7. Prmcinite.A. R. M. G. C. Gr.
lneipite.
II. In-
choale.
f
. 10. necintibiis.M.
negue
intibialibus.A. R. Rom.
G. H. C. nec in tabernaculis:
quia
forte inGr.
pro
Tt;xvviptat;, legebatur Tat;oxvjvat;.
Item
y
. 10.
beneplacitum
eritei. A. benesentiet.Gr.
benesenlit.
EXPSALMO CXLVH.
Tit. HatleluiaH. C. Car. Gr.
addunt, Aggmi
etZacha-
tim.
y
. 13. seras. A.
juxla
Gr. et Hebr. vecfes.
y
. 15. velociter.A.
juxla
Gr.
usgue
invelocitatem.
f
. 17.sicutbuccellas.A. R.Rom. M.G. C. sicut
fru-
sla
panis.
Ilera
7
.17. </m'ssuslinebit.A. M.G. C
guissubsistet,
f
. 18. e(
liquefaciel.
A. et
tabefaciet.
EXPSALMO CXLVIII.
y
. 4. et
aqum
omnes.Abestomnesab'R. Rom. C Car.
Gal. Gr. et Hcbr.
y
. 14. efexallavit.A.
juxta
Gr. exallabit.
EXPSALMO CXLIX.
y
. 4.
benepiacilum
eslDomino.\. bene
facit
Dominus.
llem
y
.4. tri salutem.G.C. Gr. tnsalute.
Hebr,
tnJ esu.
EXPSALMO CL.
y
. 2. virtulibus.R. Rom. M. G. C. Gr.
potenlalibus.
f
.
S.jubilalionis.
R. Rom. C benelinnientibus.
Paucareslant in
superiorem
collectionemobservanda. Ac
primuraquidemdiscrepantiaruragenusillud,
in
vocum
interpunctione
situm
,
undevariatur interdumsensus ,
prsetermissum
hic necessario
fuil, quod
nimis
late
pateat, neque
aliafacile
ratione, quara
relatis
inlegris
Psalteriis oslendi valeat. Praelerea
,
ne
quispsal-
terium
quodappellant
Velus
,
hica nobis
neglectumputet,
admonere
juvat
nihil
ipsum
ab
Augusliniano
dis-
sidere. Et
jam
nulli dubilamus
quin
illudlotumex
Augustini
Commeitiariis
exscripserit ejusdem
in
quincu-
plici
Psalterio editor J ac. Faber
, qui
Psalmorumverba
,
rei
subjectocquandoque
a concionante
aptata
,
non
alio
quamexpressa
ibi erant modo
relulit,
ut videreest inPsal.
cxx, Levent,
etc.
Quod
nonsatis adverle-
runt
li, qui
Velusistudet
Augustinianum
insuisadLXX
Interpreles
scholiiset notis
,
uon
pro
uno eodera-
que,
sed
pro
duobushabent Psalleriis. Postreraoobservatione
dignumest,
Vulgataminqttibusdam,
lamelsi
rarissimis locis
,
minus cumHebraoo
,
quam
veteremversionemconvenire
,
obvarietatem
,
credimus
,
con-
textus
groeciHexaploruni,
ad
quemHieronymus
Psalteriumlatinumemendavit.
Exempli gralia,
inPsal.
iv,
8,
habet
Vulgala,
A
fructu; quiagraecumexemplar ferebat,
7to
xprtou,pro
aTta
xaipoO,
A
tempore, quse
erat
jectio
veterisversionis
magis
Hebraeoconsentanca.
DE
SUBSEQUENTE
AUGUSTINI
OPEHE,
CASSIODORUS SENATOR
IN PROLOGOAD SUDM
COMMENTARIUMIN PSALMOS.
CumPsaltOTiicoelestis
animarummella
gustassem,
id
quod
solent desiderantes
efiicere,
avidusme
per-
scrutator immersi,
ut dicta salularia suaviler imbi-
berem
post
amarissimasactiones: sed familiaris in-
choantibusoccurrit obscuritas, quae
variisest intexta
personis
et velala
parabolis.
Hsec in dictis vitalibus
Hoxiadissimulatione
prseteritur,
dum
sa^pe
illudre-
periri
solet
ambiguum, quodmagni
sacramenti
gestat
arcanum.
Tunc ad
Auguslini
facundissimi
patris
con-
fugi opinatissimam
(a)
lectionem
,
in
qua
tanta erat
copiacongestadictorum,
ut relineri vix
possit
rele-
ctum, quod
abunde videtur
expositum. Credo,
cum
niraisavidos
populos
ecclesiasticis
dapibus explere
cupit,
necessano fluenta tam
magnaj pracdicationis
(a)
Ms,
Gerra.,disertimmm.
PRvEFATlO.
emanavit.
Quoeirea
memor inflrmitatis meae,
raare
ipsius quorumdam psalmorura
fontibus
profusum,
divina misericordia
largieule,
in rivulos vadosos
compendiosa
brevilate
deduxi,
unocodicetamdiffusa
coraplectens, quse
illein decadas
quindecim
mirabi-
liter
explicavit.Sed,
ut
quidam
de Homero
ait,
tale
est de
ejus
sensu
aliquid subripere
, quale
Herculi
clavamdemanu
tollpre(a).
Est enimlitterarumonj-
(a)Hacrobius,
lih.Ssaturnal.c. 3.
nium
magister egregius,
et
quod
in uberlale rarum
est,
caulissimus
dispulator.
Decurril
quippelanquam
fons
purissimus
nullaIsoee
pollutus;
sediri
iniegritate
fidei
perseverans
,
nescithiereticisdareundese
pos-
sint
aiiqua
colluctationedefendere. Totuscatholicus
,
tolus orthodoxus invenitur
,
et in Ecelesia Domini
suavissimonitore
resplendens
?
superni
luminiscbri-
late radiatur.
VERSUS
AD
EPJ TQMEN
COMMENTARIORUM AUGUSTINJ IN
PSALMOS,
COJ STENTAM
IN VETERE CODICE
COLBERTINO,
Cutcodici
propylwum,
camerm
forma,
adDavidis
complectendamimaginemappiclumconspkilur,
el inscri-
ptum
hisad
formcem
verbis:
Landulfusovansbunclibellumficri
jussit, pro quo
funde
preces
carmina
qui
legis,
etc. Atveroad
imaginis
pedes
: Orate
pro
Annone
,
lioc
supplico.
canticaDavidico Christummodulantia
plectro,
Explanata
tenel floridusiste
Iiber;
Maximasuceinctisreserans
mysteria
verbis,
Et
profluos
sensussubbrevitate
loquens.
Hunc
Augustinus,
totoveuerabiUs orbe,
Egregiusprsesul,
doctor
aposlolicus
In
popuiislargodiffundeps
flumineJ inguae,
Ter
quinis
decadis
grandeperegitopus;
Dumcupit
et tenuesrerum
comprendereformas,
Etmentem
plebis
vocemovere
pia.
Sed
quia
remmirain
atque
omniratione
salubrem,
Konomnesavidocordisamore
petunt;
Immo
etjamplures
censu
sensuque
minores,
Haudquaquam
tantas
quimus
habere
gazas:
Unocunctasimullibuit
perstringereliliro,
Etmodicasundassumerede
pelago;
Saspius
utbreviter
possit
restanta
revolvi,
Necnimio
sumptu
sivelabore
gravet.
Hunc
igitur,I.ector,
sensu
percurresagaci,
Et
cape
sidereumnectaraboresacro:
Quod
recreat
mentes,quod
moresibrmatet
ornaj,;
Uude
trahuut
vires
spes,
amor
alque
fides.
NamDeushicclemensrevereudae
prsesidetarcae,
Quaiduplici
tabula
jurasuperna
tenet:
Austeram
virgam
mannsedulcedine
sedans,
Propitioquesuper
numinecuncta
tegens:
Atque
duosintercherubiuosvocetremenda
Intoaat,
et
rapidifulgurisigne
niicat.
FRANCISCUS PETBARCHA,
J OAN.
BOCCACIO,
DE AUGUSTINlIN PSALMQSOPERE SIBI TRANSMISSO
(a).
Beasii memunere
magnilico
et
insigni.
J amDavi-
dicum
pelagus
securior
navigabo
: vitabo
scopulos;
neque
verborum fluctibus, neque
fractarumsenten-
tiaruracollisioneterrebor. Solebam
ipsis
meisviribus
in altum
niti,
et nunc altius brachia
jaclando,
nunc
assere fortuitosubnixus, per
obstanles
fluctusfesso
ingenio
laborare : ita
quidem
ut
saepe
cumPelro
mergi incipiens
exelamarem, Domine,
salvumme
fac
(Malth.
xiv, 30):
et
soepe
cumChristomanum
suppli-
cibus
porrigenteconsurgerem.
Hosinter
aestus,
pup-
pim
lu mihi
prsevalidam
et nauclerum industrium
destinasti,
divini
ingenii Augustinum
:
cujusopus
im-
mensnm
, quodvulgo
tres in
parles, apud quosdam
plurifariam
divisum,
multis et
magnis
voluminibus
continetur,
totum uno volumine
comprehensum(b),
et a le mihi transmissumhclus
stupensquesuscepi.
Et dixi
mecum,
Non est inerliaelocus :
si
quid
olii
supererit,
iste.discutiet.Magnus
adesthospes
et
magno
curandus
impedio.
Dormiretotisnoctibusnonsinet.
Fruslra
jacelis
adhuc
eonjunctis
oculis :
vigilandum
est,
lucubranduraest. Frustra
quictem
meditamini :
laborandum est. Verum dicam : Ncmo ex amicis
illumsineadmiratione
respexit,
cunctisunavoce le-
stantibus, nunquam
se librumtanli
corporis
vidisse.
Quod
deme
ipseprofiteor,
rerum taliumhaud ulti-
mus
inquisitor
: necmolelillerarum,
quam
sensuum
ubertate, majusopus,
Monstrum
est
cogjlare,
quanr
tus ille Vir
ingeniq, quantus
studio
fun;
unde ille
fervor
impetusquc
scribendi sancto Viro,
illarerura
divinarum notilia terrenis
diu
primum
illecebris
caplq,
illademum
laborum
patienlia
seni,
illud
otiqm
eptscopQ,
illa Romani
eloquii
facultas
Afro
homini;
pV quo
proprie
dtctum
putes, quod ipse
deMarco
Yarrone aixjt,
Terenlianum secutus :
Vir, inquit,
doctissimus
undecumque
Yatro,
qui
tammulta
legit,
(a) Epist.
variar.22vel24.
(b)
lstud
ipsum
nuncin duo
divjspi
asservaluvinbi-
btWtlreca, Regia,, InspwQpss, Syikhmitffa,
wl. ^-96.
-
uf
aliquid
ei scriberevacavisse
miremur;
et tammulta
scripsil, quam
mullavix
quemquamtegereposse
ereda-
mus
(a).
Sed ut alia omittam
ejusdem ingenii
mo-
numenta,
seu
quse
multa sunt
mibi,
seu
quibus
ad-
hue
careo;
et
rursum,
seu
quae
Retraclalionum
suarumlibris
ipse
idemcommemoratseu
quae
ibi vel
oblita
forte,
vel
neglecta,
velnondura
scripta prajler-
iit, atque
omnia
relegendum
vitahumanavix suffi-
cit:
quis eum,
si nihil aliud
egisset,
unumhoc scri-
bere
potuisse
non
stupeat?
Nullumunumet unius
opus
hominislatiniseditum
litteris,
huic
magnitudrni
conferendum
scio,
nisi fortesit alter
ejusdem
liber in
EpistolasPauli, quod,
nisi fallit
existimalio,
frustra-
lurque
memoria
, prope
ad eamdemlitterarumcon-
geriem
videtur accedere: vel Titi Livii Komanarum
rerumliber
ingens,
quem
in
partes, quas
Decades
vncant,
non
ipsequi scripsit,
sedfastidiosa
legentium
scidit
ignavia.
Huic tali amicitiaeluoe
dono, praeter
eam
quamloquor magnitudinem,
et libri
decor,
et
vetustiorislilierae
majeslas,
et omnissobrinsaccedit
ornatus;
ul eumoculosibi
figerecceperim,
siticulosae
hirudinis inraorera
nequeam
nisi
plenos
avellere. Ita
mihi
sscpe
dies
impransuspraeterlabitur,
nox insom-
nis : in
qupquidemdelectationi meae,quamjam
fere
unicam,
nec nisi ex litterarum lectione
percipio,
quanluin
hae lua liberalitatesit
additum,
non facile
viilgusexisljmet, cyi ex|racorporeos
sensusnullavo-
luptas
esl : tuvero
perfacile; neque
mirabere libri
hujus
adventumrqe
silienter
atque
anxie
exspectasse.
Scisul
cupiditati longabrevitas,
festinatiotarda est.
Quod
si
apud
Nasonemamanlis
insani verhmnest,

septima
nox
agitur,spatiqm
mihi
iongiqs
auno.
quod
niihi visum
putas,,
cqi infer
esspec.tiniduni,
ut
ex
persona
altertus ait
idero,
6Luna
cpuater
latuit,totoquateror\ie
recrevit?

(otitd.neroid,,
episf.2.)
Solet honesta
oupieqtium
flammascreaior esjse,11041
.
(a) Lib,videCjvit.Dei,cap.
2.
1
PR/EFATIO.
62
segnior.
Consulto tamen actnm
rear, non
quideni
abs
te,
qui
in miftendomultamsollicitudinemha-
buisti;
sedadfbrtnam
(a) potius,
ut
ipsa
dilaiiodesi-
(a)torte,
att
alio,
vel
quid
simile.
deriomeo
calcar, munerique
luo
graliam(jumularet.
Pro
quo
tibi
grates
merilas
agendi ne forfe
putes
quodhujusepistola;conlextus,
aut dies unusmodum
Slatuat;
nonalium
scipquamlegendi vivendique
li-
nemfore. Yalenostri memor.
PB^FATIO CUJ USDAM BECENTIOBIS
IN COMMENTABIOS AUGUSTINI,QUOSSCRIPSIT
1N
PSALMQS.
Cumnonsolum
divinae,
verumeliamhumanoe
phi-
losophias
veritas
doceat,
nihil
frustra,
et sine
causa,
sivein
Dei,
sive in nalurae
operibus
esse
factum;
non
parum
eorum
animos, qui singulorum
rationcm
factorumconati suntreddere,
qusestiopulsavit, cujus
rei causaetad
quid
homoconditussit. Ad
quam
dis-
solvendametsi multorum
philosophorumingenia
sol-
licileac
plurimumlaboraverinl,
nulluseorumtamen
veram
integramquc
rationem reddere
potuit. Quo
factum
est,
ut areclo veritatis tramite
devianles,
in
varios
inexcusabilesque
errores incidcrint. Nec mi-
rum :
qui
enimralionemsui
ignorabant, quopaclo
cujusvis
alteriusrationemscire
polerant?
Divinaau-
tem
Scripiura
ab hominisConditore
inspirata,
sola
summam
perfeciamque
factionis
ipsius
causaininlu-
cem
produxit;
nnn modo
generalem, qua
Dominus
omniumuniversa
propter
se
operatus
cst
(Prov. xvi,
i),
sedet in
specie
officiisui
ralionem, digniialem
fi-
nemque
demonstrans. Ita enim
scriptum
est: Deus
delerracreavit
hominem,
etsecundum
imaginem
suam
fecil
illum. Et
paulopost
: Posuif oculumsuum
super
corda
iilorum,
ostendereittis
magnaliaoperumsuorum,
ul nomen
sanctificationiscollaudent,
et
gloriari
intni-
rabilibus
iltiits,
ut
magnalia
enarrent
operumejus
(Eccli. xvn, 1,
7ef
8). Quorum
omniumhxc summa
est,
Deumidcirco
hominem,talemquecondidisse,
ut
esset
qui opera ejus intelligeret, qui providentiam
disponendi,
rationem
faciendi,
virtutem consuni-
mandi, poteniiamconservandi, sapientiamguber-
nandi,
clementiam
benefaciendi,
et sensu
admirari,
et voceenarrare
alque
collaudare
possel,
hoc
est,
ut
Deumfactoremcoleret.
Quemadmodumitaque
factus
est mundus
propter
lioinineni,
ut ei servirel : ila
horaofactus est
propter Deum,
ut ei serviret. Sic
ergo
mundusidcircofactus
est,
ut
fjeret
homo: homo
veroideofactus
est,
ut Deumfactoremsuum
agno-
sceret;
ideo
agnoscerel,
ut araaret et
colerel;
ideo
araaret et
coleret,
ut beatam immortalilaiem
pro
mercedelaboris
capcret;
ideo
aulempramio
beatae
immorlalilatis
afiiceretur,
ut similiseffecius
Angelis,
summoet immortali Deo in
perpetuum
serviret,
et
csset
regnum
aelernum
ipsi
Deo.Hoeccsl summare-
rum,
boc arcanum
Dei,
hoc constitutionismundi
mysterium,
h;ecconditi hominis
ralio,
hic universo-
rumcardo.
Hocqui nescit,
si
ipse
homosil nesciiur.
Hocsi
philpsophi
tenuissent,
intottamvarios
lamque
perniciososerrqres prolapsi
nonfuissent.Ilancdeni-
que
condilionissu ralionemuthomo
jugilerteneret,
in
proeceptum
sibi
positaest,
sanclo
legislatoreMoyse
atleslante,
el J udaicum
populum
ita commoneme:
Ef
nunc,inquit, quid
DominusDeustuus
peitl
a
te,
nisi
ul timeasDominutnDeum
luum,
et
ambules
inviis
ejus,
et
diligaseum,
acterviasDominoDeotuointolo
corde
iuo,
etintotaanima
tua, custodiasque
mandalaDomi-
ni,
et cetemonias
ejus, quasego
hodie
prmcipiq
tibi,
ut
benesit libi? Et
post pauca
:
DominumDeum
tuum,
inquit, limebis,
el ei soliservies
(Deul. x,
12,13,
20
).
Neque
istud
proetereundumest, quod
eadem
quoque
de
causa,
nonsolumconditusest
homo,
sedet homi-
nisConditorfaclusest
homo,
Zacharia
pareuteprae-
cursorisDomini
Spirilu
sancto
repleto,
itainler cse-
teravaliciuanteetdicente:
J usjurqndumquodjuravit
adAbraham
patremnoslrum,
daturumse
nobis;
utsine
limore
demanuinimkorumnostrorum
tiberati,
servia-
mus
illi,
in sanctilateel
juslitia
corani
ipso,
omnibus
diebusnostris
(Luc. i, 73-75).
Ecceteslimoniotanti
propheUe
idcircoeliamDeum
propter hominem,
ho-
miaem
foctum,
imoet homint
scrvivisse,
ut et honio
dignani
sibi servitutem
rependeret. Indictaautemho-
iiiini
servilus,
licet multifarie
iiiterpretari,
mullisva-
riisque
modisDeocreatori exhiberi
possit;
nihil ta-
menaliud est
quam
debitus Deo
cullus,
et liic non
aliud
quam
devola
ipsius
laudatio. t
Summus
enim,
LactantioFirmiano
teste,
colendiDei rilttt
est,
ex ore
justi
hominisad Deumdirectalaudatio.
QumIqjnen
ipsa, inquit,
utDeosit
accepla,
et
humititate,
el
timore,
etdevotionemaxima
opusest;
ne
quisforteintegrilatis
et innocentim
fiduciamgerehs,
tumoris et
arroganlim
erimen
incurrat,
eoquefactogratiam
virtulisamillat
(a),
i
Undeet sanctus
Moyses
postquamprsememoralum
expressit praeceptum, subjecit, Ipsi adhmebis, ipse
estlaustua
(Deut. x,
20ef
21):hoc est,
quem
solum
laudaredebes. Hsecest vera
religio, (laec
recta
pietas,
haecdebitaDeoservitus. Hocest
acceptabile
jugeque
sacrificium,
quo coli, placari,
honorificari et
gloriQ-
cari vult
Deus, ipsoper Prophetam
conteslante,
et
dicente: Immola
Deo
sacrificiumlaudis,
et reddeAl-
tissimovotalua. Et incalce
ejusdem
vaticinii: Sacri-
ficium,inquit,
laudis
honorificqbit me,
et iltic'iter
que
ostendamilli salutateDei
(Psai. XLIX, 14, 23).
Verum
quaravis
adhancservilutemomneshomi-
nes
leneanlur; quosdam
tamen Dominus
elegit,
a
quibuspraicipue
et
specialius
coli
atque
laudari vo-
luit,
ut inVeteri Testamento
populumIsraeliticum,
ad
quemMoyses
ita loculusesl: Te
elegit
Dominus
Deus
tuus,
ut sis ei
populuspeculiaris.
de eunctis
po-
pulisqui
sunt
super
terram
(Deut.vu, 6).
Et iterura
post
nnilta: En
Dominus,inquit, eleyit
te
hodie,
utsis
ei
populttspeculiaris,
sicuttdculusest
libi,
et custa-
diasomnia
ptmceplaiilius,
et
faciel
leexcelsiotemcun-
ctis
gentibus,quascteav\l
in laudemet
gloriam
suam
,
ul sis
populus
sanclus
DomitDei tui
{Id. xxvi,
18 et
19).
Sic et in novo Tesiamento.
populum
christiar
nura adsui laudem
et
gloriamsingulariter
elegit,
AposloloEphesiis
hoc scribcnte
,
et obidDeumbe-
nedicente et laudante:
Benedklus,
inquit,
Deuset
Paler DomininostriJ esu
Chrisli, qui
benedixitnosin
omni benedktione
spirituati
in calestibusin
Chrislo,
sicut
elegit
nos in
ipso
ante
mundi
consliluiionem,
ut
essemussanctiet
immaculatiin
canspeclu
ejus
incha-
ritaie.
Qui prmdeslinavit
nosin
adapiionemfiliorum
per
J esumChristumin
ipsum,
secundum
proposilum
voluntatis
sum,
inlaudem
glorimgratiw
sum
(Ephes. i,
3-6).
Item
quemadmodum
ju Veteri Testamentoex
electo
populo subelegil
sibi
Dominusiilios
Levi, qui
specialiter
sibi in
minjsteriislabernaculi
servirent,

secundum
quod
adAaronlocutusest
:Ega, inqiiit,
dedi
,
vobis
fralres
vestrosLevilasdemedio
filiorumIsruel,
ettradidi danum
Domino,
ut serviantinmhtisteriista-
bernaculi
ejus(Num. xviu, 6). Quospostea
rex Da-
vid instituil ut
siarent mane ad
coniitendumel ca-
nendumDomino
(I
Par. XXTI
, i), similiterque
ad
vesperam,
eic. SicsimilimodoinNovoTeslamento
ex
populo
chrisliano subelecli sunt clerici et sacer-
dotes,
ut illi
specialiter
Domino
serviant,
et
virtutes
ejus enarrando,
eum laudent et colant.
Quod Petri
Apostolorumprincipis
auctoritate
comprobatur,
ad
eos sic scribentis: Vosautem
genus
electum
,
regale
sacerdotium,
genssancta, populusacquisilionis,
ut vir-
ttttesannuntielis
ejus,qui
de tenebrisvosvocavitinad-
mirabilelumensuum
(l
Petr.
n, 9).
El sicut filii Levi
cerlis
temporibus
et
lioris,
laudibusdivinisdevotius
insistebant,
ila et clerici debent. Namel
clerici a
sortedicti
sunt,
eo
quod
sint desorte
Domini; ipsura
(a)Lactant,ui libro
vi,
deYero
Cultu,
c. 25.
63
PR-iEFATIO.
U
pro
sorteet haereditatesuacumfiliisLevi in
perpe-
tuum
possessuri,
dummodobic debitocultuet
digna
laudationeei servierint.
Illud
proeterea
consideratione
dignum
est,
nec
my-
slerio
caret, quod
cumtota
Scriplura
divinitusin-
spirata,
ad Deilaudemet
gloriam
ordinatael con-
scriptasit,
tota eliamhomini ad
ejus
doctrinamet
consolationemtradita
,
lota
denique
divinislaudibus
plena,
universa a
quibus
debitaDei laudatiosumi
potestinduccns, omnemque
laudandiformam
atque
rationem
exponens;
sancta tamenEcclesia
quibus-
dam
Scripiurisspecialiusatquefrequentius
indivino
cultu uti voluit. Namsicut ex
utriusque
Testamenti
populis
Dominus
quosdamspecialiterelegit,
ut su-
periusexpositumest;
itaet ex
utriusque
Testamenli
Scripturis quasdamspecialiter
incultu suo voluit
frequentari, utpote
ex Vcteri Testamento librum
Psalmorum,
hac
prxsertimratione,
ut docto
Diony-
sio
placet, quia
Psalmi
per
modumlaudis
compre-
hendunt
quidquid
in sacra
Scriplura
conlinetur
(a).
Undcet hicPsalmorumliber
registrum
est totiussa-
crae
Scripturoe,
el consummatiototius
theologicoc
paginoe.
Quem
et
subsequens
divi
Augustini
noslri
prologus
innumeris
pene prseconiis
commendatet
extolht. Hunclibrumsacer
canon,
inter caelera
quae
sacerdotibusad sciendumnecessaria
sunt,
discen-
dumcommonet.Cumenim
intelligenter
Deo
psallen-
dum
sit.quomodo
debite Deo
psallere potest.qui
(a)Dionys.
deeccl.
Hierarcbia,
c. 3.
quidpsallat ignoral?
J ubet
namque
sanclusPsalmi-
sta noster ut
psallentes
Deo
intelligenter psallant.
Quoniamrex, inquit,
omnislerrm
Deus,
psallilesapien-
ter
(
Psal.
XLVI, 8),
hocest
intetligenler,
ut alia lit-
terahabet.
Quia
vero hiclibertol et tam
profundis
mysteriisplenus est,
ut a neminesinerevelaiione
vel doclo
interpretepossitintelligi;
eadere
magnus
illedoctor
Auguslinusnoster,
devolissimusDeicul-
tor, aniinarumque
salutis zelator
ardenlissimus,
il-
lius
explanationi vigilanti
studio
insudavit,
clausa
quaequereserans,
abscondita
revelans,
mysteria
pandens,
obscura
dilucidans,
dubia
definiens,
vitia
delcstans,
virtutes
extollens, suppliciacomminans,
prsemiapromittens,
pusillanimesconfortans, prasu-
mentes deterrcns
, perseverantes
coronans
; ila ut
nemo
qui diligenterlegerit, absque
fructu discedat.
Huic
igituroperi
studium
impendant,
illud
frequen-
ler
legant,
illius sensumteneant
omnesquiin
sor-
tem
Domini,
ut illumdebita-servitute J audenl et
glorificent,
electi sunt: ne
negligentes
et
ignari,
illamdivinoecomminaiionisultionem
experiantur:
Quia
tu scientiam
repulisli,repellamle,
nesacerdolio
fungaris
mihi
(Osemiv, 6).
Et istamadhucterribilem:
Dixi, semper
hi errant
corde;ipsi
veronon
cognoverunt
vias
meas,
quibusjuravi
inira
mea,
si intrabuntinte-
quiem
meam
(Psal. xciv, 10,11):
et ita
partem
suam
habituri sintcum
hypocritis.Quinpotiusintelligentes
et lenentes rationem
qua
conditi
sunt,
Condilorem
pro
sortehaereditalissuoe
possideant,
laudentet
glo-
rificenl insseculasaeculorum.Amen.
INLIBRUM
PSALMORUMPROLOGUS,
Augustino
ineditisolim
tribulus,
sednoninomnibus
manuscriptis repertus.ipsa
est BasiliiadeiusCommentarium ia
psalmos
praefatio
ex
interpretatione
Rufini.
Omnis
Scriptura
divinilus
inspirata,
utilisest ad
docendum
(II
Tim. III
, 16).
Hac
ipsa
decausaa
Spi-
ritu sancto
conscriptaest,
id
cst,
ut veluti cxcora-
muni
quodam
sanilatis
fonte,
omnesnobisex hacre-
media
propriispassionibus
assumainus.Saniias
enim,
inquit, compescit peccalamagna.
Alia
namquc
sunl
quaeProplietse
tradunt,
alia
quoe
bistorici
(a),
lex
quoque alia, proverbiorum
etiam'admonilio alia:
Psalmorumvero Iiber
qusecumque
utilia sunt ex
omnibus continet. Fulura
proedicit,
vcterum
gesta
commemorat, legem
vivenlibus
tribuit, gerendorum
slaluit modum: et ut breviler
dicam,
communis
qui-
dambonaedoclrinsethesaurus
est, aptesingulis
ne-
cessariasubminislrans.Veteribus
namque
animarum
vulncribusnovit mederi,
sedet recentibusvelocis-
simumscitadhibere
remedium, atque
intaclis
perse-
verantiamsalutis
adhibere;
sed ct univcrsis
pariter
passionibus
subvenire, quoe
dominationibusvariis
numanas animas
angunt.
Et hoc sub modulatione
quadam
et delectabilicanore
,
humanumanimum
(6)
ad
pudicitiam
provocante.QuoniainquidemSpiritus
sanclusvidens obluctantemacresislentemavirlulis
viahumani
generis
animum,
et addelectalioncsvilac
magis
inclinari, quam
advirtutisrectumiter
erigi ,
deleclabilibusmoduliscantilenoevimsuaadoctrinae
permiscuit
(c);
ul dumsuavitatecarminis mulcelur
auditus
,
divini sermonis
pariter
utilitas inseratur :
secundum
sapientes
medicos,qui
si
quando
usus
po-
posCeril
ut austeriora medicamenta
aegris
offerant
morlalibus
;
ne
seger
utilitatem
prse
austeritatereiu-
giat,
oraac summilates
poculi quo
remedium
porri-
gunt,
mellecircumlinunt.
Proptcreaergo
Psalmoruni
nobis
per
modulos
apta
sunt
carmina,
ut
qui
vel
selate
puerili,
vel adolescentessunl
moribus, quasi
cantilena
quadam psallentes
deleclari videantur.
Reveraenimanimasilluminant ac mentem. Plurirai
(a)
Alias,
hislotia.
(b\All3SSBH&ttftl
\c)Alias', ditigi,
deleclabiles moduloscantilenmcuntse-
riadoclrina
permiscttit.
cnimexhis
qui
inEcclesiam
commeant, nequeapo-
slolica
prsecepla
facile
possunt, nequeprophetica
vel
liquidodiscere,
vel cumdidicerint
retinere;
Psalmo-
rumvcro
responsa
et inlra
domos,
inlerdumeliam
in
puhlico
canunt: etsicubi
quisquamvis
fcroscra-
bidissimofurore
rapletur,
si fortc fueril
Psalmi,
ut
ila
dixerim,
carminibus
incantalus,
conlinuo omnis
rabiesferocitatis
ejus
abscedit.
Psalmus
tranquillitas
animorum
est, signiferpa-
cis, perlurbationes
velfluctus
cogitationum
cohihcns,
iracundiam
reprimens,
luxum
repellcns,
sobrielatem
suggerens,
amicitiam
congregans,
adducensincon-
cordiam
discrepantes,
reconciliansinimicos.
Quis
enimultrainimicumdicateum
,
cum
quo
iiiianiad
DeumPsalmi emiseritvocem?Ex
quo intelligitur,
quia, quod
omniumbonorummaximi>m
est,
chari-
talemPsalmus
instaural, conjunclioneraquamdam
per
consonantiamvocis
efficiens,
et diversum
popu-
ltimuniuschori
per
concordiamconsonamodula-
tione consocians. Psalmusdscmones
fugat, Angelos
ad
adjuloriura
invilat.Scutumeniminnoclurnister-
roribus
, diurnorumquerequies
est laborum
,
tutela
pueris, juvenibus
ornamentum,
solamen senibus
,
raulieribus
aptissimus
decor. Desertashabitarefacit
urbes,
sobrielalemdocet :
incipienlibusprimum
ef-
ficitur
eiemenlum, proficienlibus
incremenlum,per-
feclisstabile
firmamentum,
toliusEcclesiaevoxuna.
Psalmus solemnitales decorat : Psalmus tristitiam
qusepropter
Deum
est,
mollit: Psalmus eliaracx
corde
lapideo Iacrymas
movet.Psalmus
Angelorum
opusest,
exercituumcoeleslium,spirilualeihymia-
ma. 0 vere admirandi
raagislri sapiens
inslitutum,
ut simul et cantarevideamur
,
et
quod
adutilitatem
animse
pertinet,
doceamur!Per
quodmagis
neces-
saria doctrina nostris mentibusinformatur:
pro
eo
quod
si
quaper
vira et difficultatem
aliquam
animis
noslrisfuerint inserla,
conlinuo
dilabuntur;
eavero
quse
cum
gratia
etdilectione
suscepimus,
nescio
quo
paclomagis
residerein
menlibus,
ac memorisevi-
denturinhcerere.
Quid
autem
est, quod
nondiscalur
65
PRJ EFATIO.
in Psalmis?
Non omnis
magnitudo
virtutis,
non
norma
justitise,
non
pudicitise
decor,
non
prudentioe
consummato,
non
patienlioeregula,
nonomne
quid-
quidpotest
dici bonum? Proceditex
ipsis
Dei scien-
tia
perfecta,praenunliatio
Christi incarne
venluri,
et
communis
rcsurrectionis
spes, suppliciorum
metus
,
gloriic pollicitatio, mysteriorum
revelatio : omnia
prorsus
inhisvelut
magnoquodam
et comraunithe-
sauro,
recondita
atque
confertasunt bona.
Quem
librum
Prophela,
ctimmulta sint
organa
musicorum,
huic tamen
organoquod
Psallerium
ap-
pellatur, aptavit;
de
superioribus,
ut mihi vide-
tur, inspiratam
Dei
(a) gratiamper Spiritum
san-
(a)Alias,
et.
ctum docens.
Quoniamquidem
hoc solum
orga-
num musicorumsonos de
superioribus
haDerefer-
tur. Cithara
namque,
vel
lyra,
exinferiori
parte
ses
vel
lympanumhabens,
resultat ac resonat ad
ple-
ctrum:
psalterium
vero harmoniasde
superioribus
babererefertur
aplatas,
et sonoruracausas
desuper
dare.
Quo
scilicetctiam
per
hocnos
doceamur,qu
sursumsunt et
qusesuperiora
altendere
;
el
quoe
in-
fima,
id
est,
vllia carnalia declinare. Sedilludarbi-
tror
profundius
nobis
prophetica
hacindicari
ratione,
ac
per
formaranos
organi
istius
edoceri, quod
hi
qui
diligenles
et
apti, moderatique
sunt moribus
,
facilc
pervinm
ad
superiora
iter haheant. Sedvideamustan-
dem, quid
eliam
ipsa
Psalmorumindicentinitia.
IN PRIMUM
PSALMUM
ANNOTATIO,
Ineditis
quidemantiquioribus Augustinotribula,
sednoninomnibusMss.
reperta,neque
dePsalmorumauctoreconsen-
tienscum
Auguslini opinione
inlib. 17decivitate
Dei,
c. 14.
Diversasunt
generaprophetioe
: et
proindecujus
hoec
vox,
vel in
quapersona
proprie
dictum
sit,
aut
cur litulumnon
babeat, requiramus.
Cenlum
itaque
et
quinquaginta
Psalmoscsse,
nulladubilatio
est,
et
qui
Psalnius
quotus
sit,
vel a
quo
recitatus
sit,
titu-
loruin
inscripiione
ostenditur. NonenimomnesPsal-
mi aDavidediti sunt.
Ipse
enimDavidexomni
populo
qualuor principes Spiritu
sancto mundatos
elegit,
quorum
nominasunt
Asaph,
Eman, Ethan,
et ldi-
thun,
ut in
quemcumque
divinus
Spiritusinlrasset,
hymnum
Deocaneret.
David
ergo
solusnovem
psal-
mosore
proprio
cecinit:
reliqui
autemabillis
qua-
tuor
principibus,juxta
tilulorum
inscriplionem,
sunt
dicti. Hic autera
quia
tilulum,
sicut
jaradixi,
non
habet; requirendum
nobis
est, qua
ralioneinter cse-
teros solusnonhabeat tituli
inscriptionem,
vel a
quo
fuerit recilatus. Namsi
Psalmographus
secundumet
tertiumet
quartum
et omnesvcl innumero
redigere,
vel causas
singulorum
ostendere
potuil;
curnon et
buictitulum
imposuit,
et ulrum
primusesset,
oslen-
dit?Sed
quia
hic
psalmus propriam
vocemDei lo-
quenlis inducit,
icleolitulum non
habet,
ne
quid
divino
eloquio prseponeretur,
aut
primus diceretur,
qui
non
primus,
scd unus est
appellatus
: et ideo
proetitulatioiiem
haberenon
potuit,
nec
debuit, nesi
habuissetul
primusesset,
melior tanlum in ordine
numeri,
nonauctoritate
judicarelur
: aul ne
,
ut
jam
relatum
est, aliquidprseponeret
diviuo
eloquio
Psal-
mographus, prselitulalioneprseposita.
Namet
proe
cseleris
potuissetinlelligi,
si
primus
dictusfuissel.Et
ideosolustilulumnon
habet,
ut
perspicuum
esset
quantum
inter coeteroseminerel. Unde
jam
animad-
verteredebet Prudenlia
Vestra, quanta vis, quanta
auctorilas
, quanta
ratioin lioc
psalmoversetur,
cui
nectilulumaususest scriba
prseponere,
nec nume-
rum
indicare;
ut solumeumet
unum, potius quam
primum
ostenderel.
Igitur quia
favente
Deo,
et vocis
auctoritas
jam
oslensa
est,
et lituli ralio demonstra-
ta; superest,
ut de
ipsopsalmo
tractemus.
SYLLABUS CODIGUM
AD
QUOS
RECOGNITDM EST AUGUSTINI OPUS IN PSALMOS.
MANUSCRIPTI CODICES.
Abbatiae s. Audoeni
Rotomagensis, qui
annosfere
700prae-
ferunl.
Beccensis Abbatiae Mss.
ejusdem
setalis.
Belgici codices,
id
est,
varianteslectiones
per
Lovanienses
Theologos
collectae.
S.
Benigm
iJ ivionensis Mss.
Bellovacensis Ecclesiae
antiquissimus
codexin
postremos
30
psalmos.
Cnristinae serenissimae
Suecorum
Reginaeunus, septem-
decimex
prioribuspsalmis,
idesta54ad30
continens;
etalter
posteriorestrigintaduos,
a119scilicetad150.
Colbertini codices
optimae
notoe.
Corbeienses
per
totumhoc
opusduo,
etinterdum
plures
in
eosdemtractatus,pleriqueante
annos800
scripli.
Abbatise deCultura
apud
Cenomanos
perantiquus
codexin
priores
50
psalmos.
FerrariensisAbbatiae
codexviginti
sex
Psalmoscomplectens,
a63ad98.
Floriacenses
Mss.annorumcirciter700.
S.Mauri Fossatensis
perantiquus
Ms.in
psalmos
Graduales.
RRPP.FuliensiumS.BernardiparisiensisMss.duo: alter
psalmos
sexdecim,
a33ad
50;
alter octodecim
continet,
nempe
a101ad118.
Ecclesise S.Gatiani Turonensis
optimae
nouecodexin
prio-
rescentum
psalmos.
Gemmeticensis Abbatiae Mss.annorumfere700.
Mss.s. Germani a
pratis
insuburbioparisiensi.
Lyrensis
Abbaliae codices.
S.Michaelis in
periculo
maris.
Noviomensis Ecclesiae Mss.
qui
600adminusannosrefe"
runt.
pralellensisAbbatiae codicesanteannositem600
scripti.
Regius
mirae
magnitudinis
etinduosnunctomosdivisus
liber, qui
in
prima
pagella
vacua
praefert:
Hocim-
mensum
opus
donavitmihivir
egregius
dominusJ oan-
nesBoccacii de
Certaldo,poeta
nostri
temporis,quod
deFlorentiaMediolanumadme
pervenit1353,april.
10.
Quod
Francisci Petrarchae manu
inscriptum
inlel-
liges
ex dataab
ipso
adBoccacium
epistola,
quae
va-
riamminVenetaedilioneest
24,
mBasileensi autem
22,
incipiens
: Beaslimemunere
magnilico,

etc. Ubi
Auguslini
inPsalmos
opus
immensumtotumuno volu-
mine
comprehensum,
Boccacii beneGciosibitransmis-
sum
teslatur,scribensMediolani Vidusmaii.
Episto-
Iamex
integro
relatamhabes
supra
inter
proefationes
in
hunc
tomum,
col.59-60.
ExAbbaliaS.
Remigii
Remensis
plures
ineosdem
Psalmos,
qiiidam
anteannos
500,
aliiante800
descrq
li.
S.Theoderici
prope
Remoslibri
aliquanto
recenliorisaeta-
tis.
Vaticanas Bibliothecae codexin
prioresquadraginta
novera
psalmos.
vindocinensis Abbaliae Mss.
EDITI CODICES.
Am.ld
est,liber
BasileaeexcususperJ oannem
de
Amerbach,
annoDomini 1489.
Er.Desiderii Erasmicura
castigatus,
et Frobeniano
prelo
editus
Basileae,
anno1529.
Lov.J uxtaLovaniensium
Tbeologorumrecognitionem
im-
pressusAntuerpise,
Plantinianis
typis,
an.1576.
Comparavimusprveterea
eas omnes editiones initio Retr. et
Confess.,
t,
l,memoratas.
M.
SANCf
I AtJ RELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
ENARRATIONES
IN
PSALMOS.
PSALMI PRIMI ENARRATIO.
\.[vers. I.]
Bealusvir
qui
nonabiitinconsilio
impio-
rum.' deDominonostroJ esu
Christo,
hoc est homi-
ne Dominico
(a),
accipicndum
est. Beafttsvir
qui
non
abiitin tofisilio
impiorum
: sicut homo terrenus
qtii
uxori consensit
deceptse
a
serpenle,
ut Dei
prsecepla
prseteriret.
Et invia
peccatorum
nonstelit:
quia
venit
quidcm
in via
peccatorum,
nascendosicut
peccalo-
rcs;
sed non
stelit, quia
cum nontenuit illecebra
soeculairis. Et incathedra
pestilentim
nonsedit: noluit
regnum
terrenumcum
superbia; quse
ideocathedra
pestilenlisc
recte
intelligitur, quia
nonfere
quisquam
est
qui
careat amore dominandi et humanamnon
appetatgloriam; pestilentia
est enimraorbuslate
per-
vagalus,
et omnes aut
pene
omnesinvolvens.
Quan-
qaam
accommodatius
accipiatur
cathedra
pestilentiae,
perniciosadoctrina, cujus
sermo ut cancer
serpit
(II
Tim.
n,
17).
Deindeconsiderandusesl ordover-
horum, abiit, stelit,
sedit: abiitenim
ifle,
cumrecessit
a
Deo; stetit,
cumdeleclatusest
peccalo;
sedit,
cum
in sua
superbia confirmatus,
redirenon
potuit,
nis
per
eum
liberatus, qui neque
abiit inconsilio
impio-
rum,
necinvia
peccatorumstetit,
nec in cathedra
pestilenliac
sedit.
2.
[vets.2.]
Sedin
lege
Domini
fuit
voluntas
ejus,
etin
legeejtts
medilabitwrdie ac nbcte. J usto non esi lex
posiia,
ut dicit
Apostolus(1
Tint.
i, 9);
sedaliudest
essein
lege,
aliudsub
lcge: qui
estin
legc,
secundum
legeraagil; qui
esl sub
lege,
secundum
legemagitur.
Ille
ergo
liber
est,
iste servus. Deindealiud est lex
qusescribitur,
et
imponiiur servienli;
aliudlex
quse
mente
conspicilur,
abeo
qui
non
indiget
litteris. Me-
dilabilurdieacnocle: aut sineintermissione intelli-
gendumest;
aut diein
lsetitia,
nocteiniribulationi-
bus;
diciturenim: Abrahamdiemmeum
vidil,
et
gavi-
stts est
(J oan. vni, 56);
et de tribtilationedicilur:
Insuper
et
usque
ad noctememendaverunl
*
merenes
mei
(Psal. xv, 7).
5.
[vers.3.]
Ef ertf
tanquamlignumquodplantatum
estsecundumdecursus
aquarum:
id
est,
aot secundirm
ipsamSapientiam,qusedignala
esl hominemsusci-
pere
ad salulem
nostram;
ut
ipse
homosit
lignum
plantatum
secundumdecursus
aquarum
:
potest
enim
1
Novem
Mss.,increpuerunt. Alii,quatuor,increpaverunt.
AtlameninfrainPsalmo
15, omnes,prater umun,habent,
emendaverunt.
(a)
HocinI uetraci.xix
Augustinusimprobat, quod
Chri-
ttsa
hominem
Domimum,post qposdan
ltceteatbolieo
ptom,dixent,
et hocintellectu
accipi, quod
inalio
psalmo
dicitur :
Fluvius Dei
repletus
est
aqua (Psal. LXIV, 10).
Aut
sccundum
Spiritumsanctum, secundum
quem
dici-
tilr :
Ipse
vos
baptizabit
in
Spiritu
sancto
(Matth.m,
11);
et illud:
Qui silit,veniat,
el bibal
(J oan. vn,
37);
et illud : Si sciresdonum
Dei,
et
quis
esi
qui
a te
aquampelil; petisses
ab
eo,
et darettibi
aquamvivam,
unde
qui
biberil nonsitietin
mternum;
sed
efficielur
in
eo
fonsaqum
satienlisinvitammternam
(Id., iv, 10,
13, 14).
Aut secundumdecutsus
aquatum,
secundum
populorumpeccala, quia
et
aqusepopuli interpretan-
tur in
Apocalypsi(Apoc.xvn, 15);
et decursus non
absurde
intelligilur lapsus, quod pertinet
ad
delj-
ctum.
Lignumergo illud,
idest Dominus
noser,
de
aquis decurrentibus,
id est
populis peccaloribus,
trahcns eos inviain radices
disciplinaesuse,(rucium
dabit,
hoc
est,
constituet
Ecclesias;
in
temporetuo,
id
est, postquam
clarificatus est
resurreclione et
ascensioneincocliim.Tunceniin
Spiritu
sanctomisso
Apostolis,
et eis in fiduciasui conflrmatiset directis
in
populos,
fruciificavitEcclesias1. Ef
foliumejut
non
decidet: id
esl,
verbum
ejus
non erit irritum
; quia
omniscaro
fcenum,
etclaritashominisut
flosfmni: fm-
num
aruit,
el
flosdecidit,
verbumauletnDominimanet
inmternum
(Isai. \i, 6-8).
Ef omnia
qttwcumquefece-
ril
ptospetabunlut
: id
est, quoccuraque
illud
lignum
altulerit; quse
omniavidelicet
accipienda
sunt fructus
et
folia,
idest faclaet dicta.
i.
[vets.4.]
iVon
skimpii,ntn
sic:sedtanqmmpul-
vis
quemprojkit
ventusa
facie
terrm.Terra hic acci-
pienda
est
ipsa
stabilitasin
Deo,
secundbr
quam
di-
citur : Dominus
pars
hwreditaiis
mem,
etenimhmreditas
mea
prmclara
est mihi
(Psal. xv, 5, 6);
secundum
hanc dicitur : Sustine
Dominum,
etobservavias
ejus,
el exaltabil
te,
ut
possideas
tertam
(Psal. xxxvi,
34);
secundumhancdicilur : Beati
mites,quiaipsi
hmtedi-
tate
possidcbunl
tertam
(Matth.v, i).
Sirailitudoao-
tem hincducta
est; quia
ut baeclerravisibiiisexte-
rioremhominemnutrit et
continet,
itaillaterra in-
visibilis inlerioremhominem. A
cujus
terrsefacie
projicil
vcntus
impium,
idest
superbia, quia
*
inllat.
Quam
cavensille
qui
inebriabatur abubertaledomus
Dei,
et torrente
voluptatisejuspotabalur,
dicit: Non
veniatmihi
pessupetbim(Psal. xxxv, 9,12).
Abhac
lerra
projecitsuperbia
eum
qui
dixit: Ponamsedent
'
DecemMss.,
Ecclesia.
*AUqjwtM.,
otw?.
69
S. AUGUSTINIEPISCOPI ENARRATIOIN PSALMUMII.
J O
IUeamad
Aquilonem,
el erosimilisAllissimd
(Itai.
xiv,
13,14).
Ab
hujus
terrsefacie
projecit
etiameum
qui,
cumconsensissetet
guslasset
de
prohibitoligno,
ut
esset sicut
Deus,
absconditsea facieDei
(Gen.
niy6,
8).
Hanc terram ad interiorem horainem
pertinere,
et inde
superbia
hominem
projici*
Hiaxime
intelligi
potesl
ineo
quodscriptum
est :
Quidsuperbit
terra
el cinis?
quoniam
invitasua
projecit
intimasua
(Eceti.
x, 9,
10);
undeenim
projectusest,
nenabsurde sc
dicitur
projecisse.
5.
[vers.5.]
Ideonon
resurguntimpii
in
juditio:
ideo
scilicet, quiatanquampulvisprojiciuntur
a facietef-
rse. Et benehoceis dixit auferri
quod superbi
am-
biunt,
id
estuijudicent,
ut
hocipsumplanius
dictum
intelligatur sequenti
senlentia :
Nequepeccatores
in
consilio
jusiorum.
Soletenimhocmodo
repeti planius
quodsuperiusdicilur,
ut
peccatoresintelliganttir
im-
pii;
et
quod supra
dictumest in
judicio,
hic diclum
sit inconsilio
justorum.
Aut certe si aliudsunl
ifrtpii,
aliud
peccatores;
ut
quanquam
omnis
impiuspecca-
tor
sit,
non tamen omnis
peccalor
sit
impius. Impii
non
resurgunt
in
judicio
: id
est, resurgent quidem,
sed non ut
judicenlur, quia jam pcenis
certissimis
destinati
sunt; peccalores
aulem non
resurgunl
in
consilio
justorum,
idest ut
judicent,
sedforleut
judi-
centur,
ut de bis diclum stt :
Vniuscujusqtteopus
qualesit,
ignisprobabit:
si
cujusopusmanserit,
merce-
dem
accipiet:
si
cujus
autem
opus
exustum
fueriti
delri-
mentum
patietur; ipse
aulemsatvus
erit,
sictamen
quasi
perignem(l
Cor.
m, 13-15).
6
[vers.6.]
Quoniam
novitDominusviam
justorum
(a). Quemadmodumdicitur,
Novitsalutem
medicina,
morbosaulemnon
novit;
et tameneliaro morbi arte
medicinsc
agnoscuntur;
sic dici
polest,
nosseDomi-
numviam
justorum,
viamvero
impiorum
nOn
nosse;
non
quiaaliquid
Domimis
nesoit,
et tamendicit
pec-
catoribus : Nonnovi vos
(Matlh. vn(
25).
Iter autem
impiorumperibit,pro
eo
posiUimest,ac
si diccretor:
Iter autem
impiorum
nonaovil Dominus.Sed
planilis
dictum
est,
ul hoc sit nesciri a
Domino,
quod
est
perire,
et hoc sit sciri a
Domino, qued
est manere:
ut ad scientiamDei esse
perlineat,
ad
ignoraiitiam
vero non
esse; quia
Dominus dicit :
Ego
sum
qui
\ sum;
et:
Qui esl,
misitme
(Exod. m,
14).
IN PSALMUM II
ENARRATIO.
i.
[tier*.1,2.] Vtquidfretnueruhtgentes,
el
populi
meditatisuntitiania? Aslitcrunt
regesterrm,
et
principes
convenerunlin
unum,
adversus
Dominum,
el adversus
Chrislum
ejus.
Pro eodiclumest
ulquid,
acsi dicere-
lur,
frustra: rionenira
impfeverurii quod voluerunt,
ut Chfistus
exstingueretur;
dicitur hocenimde
per-
secutoribus
Domini, qui
el ih Aclibus
Apostolorum
commeraoraiituf
(Act.iv, 26).
2.
[
vers.
5.] Disrttmpamus
vmcula
eotum,
et
abjkla-
(a)
idemvers.6tractaturinfraini Enaxr.Psal.
ixxvi,
tLfti&OLUftt.
6.
tlisa
nobhjugumipsotum.Quanquam
et
possit
aliter
mtelligi,
tanien
aptius
ex eoftlm
pefsonaaccipithr,
quos
dixitinania
medilatos;
ut hoc
sit, Distumpamtis
tincuia
earum,
et
abjieiatttus
a hobis
jugumipsotum,
demns
operam
ut non nos
alllget, neque imponatur
nobischrisliana
relrgio.
3.
[
ef*.
i:]
Qui
habitatincmlisirtidebit
eos,
el Vb-
minus subsannabiteos.
Repetita
sententia est: nam
pro
eo
quodesl, Qui
habiial in
cmlis, subsequcnter
positumest, DominuS;
et
pro eoquod eist,ifrideMt,
subsequenter positumest,
subsahhabit.Nihil hofum
tamen
sapere Oporlet carnaliter, quasi
attt buccis
Deus
irrideat,
aut naSosubsannet : sedea Visacci-
picndaest, quam
datsanclis
suis,
titfutura
ccfnentes,
idest norhenChristi et d6minatibnem
pervagaturam
in
posteros
ct univefsas
gentes obteiituram,
ilfos
inaniameditatosesse
intelligant;
hoeceniravis
qda
ista
prsescitasunt,
irrisio Dciest et subsatihalio.
Qiti
habilat
inxmlis,
irridebil eos: ccelossi animas sanctas
accipianius, per
has
eos,
utiqueprsesciensquid
fiitd-
rnm
sit,
deridebit Deuset subsannabit.
4.
[
vers.
5.]
Tunc
loquetur
udeosinira
sua,
et in
furore
suo conlurbabiteos:
planius
enini ostenderis
quoraodo
adcos
loquetur, dixit,
contutbdbit
eos;
iit
tnita
sua,
lioc
sit,
in
ftttore
suo. Irara autemet fli-
foremDomini Dei non
perturbatioiieiri
mentis
opof-
let
intelligi,
sedvim
quajustissimevindicat, subjecta
sibi ad rainisteriumuniversa crealhfa''.
Prsecipue
namque pervidendum
esl et tenendum illiid
quod
scfiptum
est in
Salomone: Tu
aulem,
Dontine
virlulis,
cum
Iranquiltilalejudicds,
et cunt
tiiagha
reverenlia
disponis
nos
(Sap.
xn,
1&).
Ira
efgd
Dei esl moius
qui
fit inanima
quaelegem
Dei
novit,
cumeamdem1*-
gem
videt a
peccatorepfoeteriri; per
hunc enimmo-
tum
justafum
animarummulta tindicantur.
Quan-
quampossit
iraDei recte
intelligi
etfani
i|isa
raenfls
obscuralio, qnoeconsequitur
eos
(J uiiegein
Dei trans-
grediunlur.
5.
[
tiers.
6.] Ego
auterii constilutussumrex abeo
siiper
Siohmontemsanctum
ejuS,ptmdkansprmceptum
Donrini
*
(a):
ex
persona
ipsius
Domini nostri
jesu
Cbristi isla manifestasunt.
Sidn
autem,
si
speculatio-
nem,
ut
quidaminterpretantur,
significat,
nihii
magis
quam
Ecclesiafndebemus
accipere,
ubi
qudtidie
in-
tentio
erigitur speculandaeclarilatis
Dei,
sicuf
Apo-
stolusdicit : Nosautemtevelala
faciegtoriam
Donrini
tpeculantes(II
Cor.
ni, 18). Efgo
iste sensus est:
Ego
autemconstitutussumrex abeo
super
Ecclesiam
sanctam
ejus, qiiam
riiontehi
appellat propter
emi-
tientiamel firmitalem.
Ego
aulemconslilutussumrex
abeo:
egoSciliCet, cujus
vinculailfi
disruinpere
et
jugum
meditabantuf
abjicere,
Prmdicans
prmcepium
ipsius
:
quis
hoc non
sentiat,
cum
quolidie
facll-
tetur ?
6.
[vers,7.]
Dominusdixit ad me.' Fttius meUses
1
SicMss.At
edd.,subjectumuniversamcteatttram.
1
Sic,
hoc
primoloco,
meliorisnotseMss.
juxtaLXX,
[ipsius.1
<fO)
Deeodemvers. 6et
seq.
videEnai/iaPsal,zuru
0. 9.
71 S. AUGUSTINlEPISCOPI
72
tti, ego
hodie
genui
te
(a), Quanquam
eliam
possil
Ule
diesin
prophetia
diclus
videri, quo
J esusChristusse-
cunduni hominemnalus
est;
lamen hodie
quia prse-
senliani
significat,alquein
seternitatenec
prseleritum
quidquam
esl, quasi
esse
desierit;
nec
futurum, quasi
nondum
sit;
sed
prsesenslanltim, quiaquidquid
ocler-
num
est, semperesl;
divinitus
accipitur
secundumid
diclum, Ego
hodie
genui
te, quosempilernamgenera-
tionemvirlulis et
sapientiseDei,
qui
est
unigenitus
Filius,
iidessiiicerissiraaet calholica
proedicat.
7.
[
vers.
8.]
Postulaa
me,
etdabolibi
gentes
hmre-
ditatemluam
(b).
Hoc
jam temporaliter
secundum
susceptumhominem,qui
sacriflciumseseobtulit
pro
omnibus
sacrificiis, qui
etiam
interpellatpro
nobis
(Rom. VIII,34);
ul adtotam
ipsamdispensationem
temporalein, qusepro genere
huraanofacta
esl,
refe-
ratur
quod
dictum
est,
Postulaa
me;
ul scilicet
gen-
tes nomini christiano
copulentur, atque
ila a morte
redimantur,
et
possideantur
a Deo. Dabolibi
gentes
liwreditatem
luam,quaspossideas
adearum
salulem,
et
quae
tibi fructiflcent
spiritualia.
Et
possessionem
tuamterminosterrm. Idem
rcpelitum
est : terminos
terrm, pro
eo
positumquod
dictum
est,
gentes;
sed
hoc
planius,
ut omnes
gentesinlelligamus
:
possessio-
nemautem
iuam,proeoquoddiclumest,
hmreditatem
tuam.
8.
[
ers.
9,10.] Reges
eosin
virgaferrea:
ininflexi-
bili
justitia.
Et
tanquam
vas
figuli
contereseos
(c)
; id
est,
conteresincisterrenas
cupidilales,
cl velerisho-
minislululenla
negotia,
et
quidquid
de
peccalore
linio'
contractum
atque
inolitumest. El
nunc, reges,
intelli-
gite
: et
nunc,
idest
jam
innovati, jam
conlritisluteis
tegumenlis,
id est carnalibus vasis erroris
quoe
ad
prseterilam
vilam
perlinent:
nunc
infefftgifejamreges,
id est,
jam
valentes
regerequidquid
in vobisservile
atque
bestiale
est;
el
jam
valentes
pugnare,
non
quasi
aeremcsedcntes,
sed
casliganles
vestra
corpora,
et scrvituli
subjicienles(I
Cor.
ix, 26,27). Erudimini,
omnes
qui judicatis
terram. Hocidem
repetitum
est:
erudimini,
pro eoquod
dictum
est, intelligite; quiju-
dicatisaulem
lerram, pro
eo
quod
diclum
est, teges.
Spirituales
enim
signiflcatqui judicant
lerram: infe-
rius enimnobis
est, quidquidjudicamus; quidquid
aulem infra
spirilualem
hominemest,
merito tcrra
nominalur, quia
terrenalabesauciaturaest.
9.
[vers. 11.]
ServiteDominointimote
(d):
ne in
superbiam
vertat'
quod
dictum
est, regesquijudka-
tis terram. Et exsullateei cumtremore:
oplimesupje-
ctumest
exsullate,
ne admiseriamvalerevideretur
quod
diclum
est,
seruifeDomino
in timore. Sed
rursus ne
idipsumpergeret
ineffusionem
temeritalis,
addilumest,
citmtremore;
ut ad cautionemvaleret
circumspeclamque
sanclificationiscustodiam. Etiam
sic
potesl accipi,
El nunc
regesinlelligile,
id
est,
Et
*
Tres
Mss.,
de
peccati
ttmo.
1
Edd.,
tierfanf. Tredecim
Mss.,
eerfaf.
Unus,
vertatut.
(a)
idemvers.7tractaturinEnar.Psal.
LX,
n. 8.
(oi vers. 8tractaiuriteminEnar.Psal.
xxt,
n. 30.
(c)
tdemvers.9
explicatur
inEnar.Psal.
XLIV,
n.
18;
et
Psal.
Lvm,
n. 1.
(d)
Deeodemvers.11videEnar.inpsal.
ixv,
n. 5.
jam
nunc me
regeconstituto,
nolite tristes
esse,
re-
ges terrse, quasi
bonumvestruravobis ablatum
sit;
sed
intelligitepotius,
et erudimini. Idenimvobisex-
pedit
ut subillo
sitis,
a
quo
intellectuset erudiliovo-
'
bisdatur. Et hocvobis
expedit,
ut nontemeredomi-
nemini;
sedDominoomniumcuratimore
serviatis,
et
exsultetis in beatitudinecertissima et
sincerissima,
cauti el
circumspicientes
ncabea
per superbiam
de-
cidatis.
10.
[
ers.
12.] Apprehendiledisciplinam,nequando
irascatur
Dominus,
ef
pereatis
devia
justa
: hocest
quodait, intelligile,
et
erudimini;
nam
intelligere
et
erudiri,
hocest
apprehenderedisciplinam.
Verumta-
menineo
quoddicitur, apprehendite,
satis
signiflcatur
prsesidiumquoddamatque
munimentumesseadver-
susomnia
quae
obesse
possent,
nisi tantacura
appre-
henderelur.
Nequando
autemirascatur
Dominus,
cum
dubilatione
positumest;
non secundumvisionem
Prophetse,
cui certum
est,
sedsecundumeos
ipsosqui
monenlur;
quia
cumdubilationesolent
cogitare
iram
Dei, quibus
non
aperte
revelatur. Hoc
ergo
sibi
ipsi
debent diccre :
Apprehendamus disciplinam,
ne-
quando
irascalur
Dominus,
et
pereamus
devia
justa.
J am
vcro,
irascatur Dominus
, quomodo accipicn-
dumsit
supra
dictumest
(a).
Et
pereatis
devia
justa:
hscc
magnapoenaest, quae
ab iisformidatur
qui
ali-
quid
dulcedinis
justitiaeperceperunt; qui
enim
perit
devia
justitise,
cum
magna
miseria
per
vias
iniquita-
tis errabit.
11.
[
vers.
13.]
Cumexarseritinbreviira
ejus,
beali
omnes
qui confidunt
ineo: id
cst,
cumvindictavene-
rit, quaeimpiis
et
peccaloribus prseparalur,
nonso-
lura eos non
atlinget qui
confiduntin
Domino,
scd
etiam ad
regnum
illis instruendumet sublimandum
proficiet.
Non enimdixit: Cutnexarseritinbreviira
ejus,
securi omnes
qui confidunl
in
eo, tanquam
hoc
soluminde
habeant, quod
non
punianlur;
sedbeati
dixit,
ubi est bonorumomniumsumraaet cumulus.
Quod
autem
positum
est,
in
brevi,
hoc
signiflcare
ar-
bitror, quiarepentinumaliquiderit,
dumhocramo-
tumet
longe
futurum
peccatores
exislimabunt.
IN PSALMUM III
ENARRATIO.
Psalmus
David,
cum
fugerel
a
facie
Abessalon
1
plii
sui.
1.
[vets.
1.]
Hunc
psalmum
ex
persona
Christi
accipiendum persuadel quod
dictum est :
Ego
dormivi,
el somnum
cepi:
et
exsurtexi,
quoniam
Domi-
nus
suscipiet
me.
Magis
enimhocad
passionem
etre-
surrectionemDomini
congruenler
sonat, quam
adil-
lamhistoriamin
qua
Davidscribitur
fugisse
a facie
bellanlisadversumsefilii
sui(II Reg.xv, 17). Elquo-
niam
scriptum
est de
discipulis
Christi:
Quamdiu
cum
eisest
sponsus,
non
jejunant
*
fitii sponsi (Matlh.
ix,
1
Inante
excusis,^t>salon.
AtinmeliorisnotseMss.ubi-
que
est,
/tbessalon. mGrseco LXX, /tbesatom.

Edd.,jejunabunt.
At
Mss., jejwnanf.
(a) Supra,
n. 4. ,

ENARRATIOIN
PSALMUM
I.
74
15);
nonmirumsi filius
ejusimpius, significatur
di-
scipulusimpius qui
eum tradidit. A
cujus
facie fu-
gissequanquam
hislorice
possit accipi, quando
illo
discedentesecessit cum coelerisin
montem;
tamen
spirilualiter, quando
mentemJ udseFilius
Dei,
idest
virlus et
sapienlia Dei, deseruit,
cumeumdiabolus
penitus
invasit,
ineo
quod scriptum est,
El intravit
diabolusincor
ejus(J oan.
xm, 2),
bene
accipitur
a
facie
ejus
Chrislum
fugisse;
non
quia
Chrislusdiabolo
cessit,
sedChrislodiscedentediabolus
possedit.Quem
discessura
fugatn
esseinboc
psalmoappellatum
cele-
ritatis causa
arbitror; quod
verbo etiam Dominisi-
gnificatur
dicenlis:
Quodfacis,
cito
fac (Ibid., 27).
Loquiraur
eliamsic inconsueludine,
ut dicamus: Fu-
git
me, quod
in mentemnon
venit;
et de homine
doctissimodicimus: Nihil eum
fugit. Propterea
veri-
tas
fugit
mentem
J udoe,
cumeumillustraredeslitit.
Abessalon
autem,
sicut
quidaminterpretanlur,
in la-
lina
lingua
dicilur Patris
pax: quod
mirumvideri
po-
test,
siveinhistoria
Regnorura,
cumbellumadversus
palrem
Abessalon
gesserit;
siveinhistoriaNovi Te-
slamenti,
cumtraditor Domini J udas
fuerit, quemad-
modumPatris
paxpossitintelligi.
Sedetibi
qui
dili-
genter legunt,
vident inillobelloDavid
pacalum
fuisse
filio,qui
etiam
magno
cumdolore
planxit exstinclum,
dicens: Abessalon
ftliusmeus,quis
dabitmilti mori
pro
le
(11Reg. xvm, 33)?
et inhistoriaNovi
Teslamenli,
ipsa
Domininostri tanta et tammiranda
patienlia,
quod
eumtamdiu
pertulit tanquambonum,
cum
ejus
cogilationes
non
ignoraret,
cumadhibuitadconvivium
in
quocorporis
el
sanguinis
sui
figuram' discipulis
commendavitet tradidit
(J oan. xm), quoddenique
in
ipsa
traditione osculum
accepit (Matth. xxvi,
49),
bene
inlelligitur pacera
Christumexhibuissetradilori
suo; quamvis
illetamsceleralae
cogitationis
interno
bellovaslaretur. Et ideoAbessalon Palris
pax
dici-
tur, quiapaler
habuit
pacem, quam
illenon habuit.
2.
[vers.2,
3.]
Domine, quid multiplicali
sunt
qui
tribulantme? tamscilicet
muliiplicali sunt,
ut etiam
denumero
discipulorum
nondefuerit
qui
numeroac-
cesserit
persequentium.
Mulli
insurgunt super
me:
multi dicttntanimmmem:Nonestsalusitli inDeo
ejus.
Manifestumest
quod
nisi
desperarent resurreclurum,
non
utique
occiderent.Adhoc valent illaevoces: De-
scendalde
cruce,
si Filius Dei
est;
et: Alios
salvavit,
seipsum
non
potest(Id.
xxvn,
42). Ergo
necJ udaseum
tradidissct,
nisi exeorumcsset
numeroqui
Christum
contcmnerenl,
dicentes: Nonestsalusilli inDeo
ejus.
3.
[tiers. 4.]
Tuautem, Domine,susceplor
meuses:
secundumhorainem
diciturDeo;
quia
hominissus-
ceptio
est Verbumcarofactum. Gloriatnea:
gloriam
suamDeumdicil etiam
ille, quem
sic
suscepit
Dei
Verbum,
ut simul cumeoDeusfleret. Discant
super-
bi,
qui
non libenier audiunt cumeisdicitur:
Quid
autetnhabes
quod
non
accepisli
? Si aulem
accepisli,
quid gloriarisquasi
non
acceperis(I
Cor.
iv,
7)?
Et
exalians
capul
meum: mentem
ipsam
humanamhic
1
Quatuor
Mss.,
scilicet
Benignianus, Theodericimsis ac
recentiorisaetatisex
Corbeiensibus unusetaliusexRemi-
giensibus,mtjsterium.
accipiendam puto, quod caput
animaenon absurde
appellalur, quse
ita inhsesit et
quodamraodocoaluit
excellenli
supereminentiae
Verbi hominem
suscipicn-
tis,
ut tanla
passionis
hurailitatenon
deponeretur.
4.
[tiers. 5.]
Vocemeaad Dominumclamavi: id
est,
non
corporisvoce, quse
cum
strepitu
verberati
aeris
promitur;
sed
vocecordis, quse
hominibus
silet,
Deoaulem sicut clamor sonat.
Qua
voce Suzanna
exaudilacst
(Dan. xm, 44):
et de
qua
voce
ipse
Do-
minus
prsecipit,
ut incubiculis
clausis,
id
est,
inse-
cretis cordis sine
strepitu
oretur
(Matth. vi,
6).
Nec
facile
quisquam
dixerit hac voceminus
orari,
si nul-
lus verborurasonusreddalur ex
corpore; quoniam
et
silenles cumincordibus
oramus,
si alienaeabaffectu
oranlis
cogilalionesintercurrant,
nondumdici
polest:
VocemeaadDominumclamavi.
Neque
hocrecledici-
lur,
nisi cumsola
anima,
niliil carnis
nihilque
car-
nalium intentionuminoralione
'
attrahens, loquitur
Domino,
ubi solus
audit;
clamor aulemeliamiste
dicitur, propter
vim
ipsius
intenlionis. Et exaudivit
medemontesanctosuo
(a):
montem
quidemipsum
Dominum
per Prophelam
dictum
habemus,
ut scri-
ptumest, lapidemprsecisumsineraanibus crevissein
magnitudinem
montis
(Dan. n, 35).
Sedhocab
ipsius
persona
8
non
potest accipi,
nisi forte itadicerevo-
luit: De
memetipso, lanquam
demontesancto
suo,
me
exaudivit,
cumhabitarel in
me,
id
est,
in
ipso
monte. Planiusautemest et
expeditius,
si
accipiamus
exaudisscDeumde
justitia
sua:
justum
enimerat ut
innocentem
occisum,
et cui retributa sunt mala
pro
bonis,
resuscitaret a
mortuis,
etdigna persequcnlibus
retribuerel; legimus
enim: J ttsiilia tua sicttt monles
Dei
(Psal. xxxv,
7).
5.
[vers. 6.] Egodormivi,
etsomnum
cepi (ii).Non
inconvenienteranimadverti
potest quod posilumest,
Ego,
ad
significandumquod
sua voltintate
morlem
sustinuit,
secundumillud:
Proptetea
mePater
ditigit,
quoniamegopono
animam
meam,
ul itetumsumam
eam. Nemoeamtollita
meipso
:
potestatem
habeo
po-
nendi
eam,
el
potettatem
habeoiterumsumendi eam
(J oan. x,
17,18):
non
ergo, inquit,
vosme
lanquara
invitum
cepistis
et
occidislis,
sed
egodormivi,
el som-
num
cepi;
et
exsurrexi,quoniamDominus
suscipietme.
Somntimautem
pro
morte
posituminnumerabililer
Scripluraecontinent,
sicut
Apostolusdicil: Nolo
vos
ignorate, fralres,
de iis
qui dotmilionem
acceperum
(I
Thess.
iv,
12).
Nec
quoerendumest cur
additum
sit,
somnum
cepi,
cum
jam
dictum
esset,
dormivi;
usi-
tatas enimhabent
Scripturae
hujuscemodi
repelitio-
nes,
sicut in
secundo
psalmomullasoslendimus.Non-
nulli autemcodices
habent,
dormivi,
et
soporatussum,
et alii
aliter; quomodo
interpretari
potuerunt
quod
graecepositumest, iy&>
U
ixot/j.^
xl
<jma<m. Nisl
forte
dormiiiomorientis,
somnusautemmorlui
accipi
potest;
ut dormitiosit
qua
transiiur ad
somnum,
ve-
1
Aliquot Mss.,orationem.
s
Quinque
Mss.: sedhocad
ipsiuspersonam.
(a)
Deeodemvers.5videEnar. Psal.
XLIV, n.
33; et
XLVII,
n. 2.
(6)
idemvers.6
traclaturin
Enar.Psal.
XL,
n.
10; LVI
n.
11; ci,
n.
8;
et
cxxxvm,
n. 2.
3ANCT.AUGCST.
IV.
(Trois.J
.75 S. AUGUSTINIEPISCOPI
7
luti est
expergefactioqua
transilur ad
vigilationem.
Nc
pro
inanihtissermonis
ornamentis, repetitiones
istasindivinislibrisessearbitremur. Bene
ergo
acci-
pitur, Ego
dormivi,
et somnum
cepi; Ego
me
passioni
permisi,
el morsconsecutaest. Et
exsurrexi,quoniam
Dominus
suscipiei
me. Hoc
magis
animadveriendum
cst, quemadmodum
inunasentenliael
proclcriti
tem-
poris
verbnm
posuit,
etfuluri: etexsurrexienim
dixit,
quod
est de
praeterito;
et
suscipiel,quod
est defutu-
ro;
cum
resurgere ulique
nisi illa
susceplione
non
possel.
Sedin
prophctia
benemiscenlur fulura
proe-
terilis, quo uirumquesignificetur
:
quia
ea
qnae
ven-
tura
prophetantur,
secundura
lempus
fulura
stint;
secundura scientiamvero
prophelaniium, jam pro
factis habenda. Miscenlur
quoque proesentis
lem-
poris verba, quse
suo
loco,
cumoccurrerint,
tracta-
buntur.
6.
[vers. 7.]
Nontimebomillia
populi
circumdantis
me:
scriptum
est in
Evangelio, quanta
euni
multitiidp
palienlem
el cruciflxumcircumsleterit
(Matth. xxvn,
39, etc). Exsurge, Domine,
salvumme
[ac,
Dettsmetts:
nondormienli aut
jacenti
dicitur
Deo, exsurge;
sed
morisesl divinarum
Scriplurarum personne
Dei tri-
buere
quod
innobis
facit;
non
quideni ubique,
scd
ubi
congruenler
dici
potest,
veluti cum
ipse Ioqui
dicilur, quando ejus
dono
loquunlur Propheloe
vel
Aposloli,
vel
quiqtte
nuntii veritalis. Undeilludest:
Anvullis
experimentitmaccipereejttsqui
inme
loqui-
tur Clirislus
(II
Cor.
xm,
5)?
non cnini
ail, cjusquo
illuniinanteaut
jubente loquor
;
scd
prorsus ipsam
locutionemilli tribuit
cujus
munere
loquebatur.
7.
[veis. 8.] Quoniam
lu
percussisti
otnnesadver-
sanles mihi sinecausa: nonila
dislinguenduinest,
quasi
una sententia
sit, Exsurge, Domine;
satvtimtne
fac,
Deus
meus,quoniam
tu
percussisti
omnesadvet-
santesmihi sine causa: non enim
propterea
salvum
facit,
quiapercussit
inimicos
ejus;
sed
potius ipso
salvo
facto,
illos
percussit. Ergo
adid
quodsequilur
pertinel;
ul iste sit
sensus, Quoniam
lu
percussisli
omnesadversanlesmihi sine
causa,
dentes
peccalorum
conlrivisti;
id
est,
indecontrivisti dentes
peccatorum,
quoniampercussisli
omnesadversantes mihi. Poena
quippe
adversantiuraest,
qua
dentes corumconlriti
sunt,
id
esl,
in irritum
quasi
in
pulveremperducta
verba
peccatorum
dilacerantium maledictis Filium
Dei;
ut sic
accipiamus
dentes,
verba
maledica, qui-
bus dentibus dicit
Apostolus
: Si aulemmorde-
tis
invkem,
videlene consumaminiabinvkem
(Gal. v,
15).
Possunt et denles
peccalorumaccipi principes
iccalorum, quorum
auctorilate
quisque
desocietale
*ecle viventium
praeciditur,
et
quasi incorporalur
maleviventibus. Hisdentibus contrarii sunt dentes
Ecclesiae,quorum
auctoritateaberrore
gentilium
va-
riorumquedogmatumpraeciduntur
credenles,
et in
eam
quae
Chrisli
corpus
est transferunlur : his den-
tibusdicluraest Petro ut manducarel maclataanima-
lia
(Acl.
x, 13);
id
est,
occidendoinGentibus
quod
erant,
et transmutandoin id
quod ipse
esset. Et de
liis dentibus Ecelesi dicitur: Dcnlcs tui sicitt
grex
detonsarumascehdensde
tavacro, qum
omnes
geimnos
pariunt,
el slerilisnonestinillis
(Cant. iv, 2,
ef
vi,
5).
Hi sunl
quirecte proecipiunt,
et
quemadmodumpra>
cipiunt
ita
vivunt; qui
faciunt
quod
diciumest: Ltt-
ceanl
opeta
veslracoram
hominibus,
ut benedicantFa-
tremveslrum
qui
incmtisesl
(Matlh.
v,
16):
horum
enim auctoriiate
commoii,
Deo
pcr
illos
loquenti
et
operanti
homines
credunt,
et
separati
a saeculocui
conformati
erantj
inEcclesioemembratranseiinl. Et
ideorccle
isii, per quos
hocc
fiiint,
denles dicuntur
detonsis ovibus
similcs, quia
terrenarum curarum
onera
deposuerunt,
et ascendentes de
lavacro,
de
sordium soeculiablutione
'
per
sacramenlum
bapti-
smatis,
omnes
geminospariunt. Operanlur
enimduo
praecepta,
de
quibus
diclumest : In hisduobus
prm-
ceptis
tota Lex
pendel
el
Prophelm(Id. xxn, 40),
diligenles
Deumex loto
corde,
el ex lota
anima,
ct
ex totu
nienle;
et
proximumtanquam seipsos.
In
quibus
sterilis non
est, quouiam
talesfructus red-
diint Deo. Secundum
ergo
isluminlellectumsic acci-
piendumest,
denles
peccalorumcontrivisti;
id
est, in
irritumadduxisti
principespeccatorum, percutiendo
omnes adversantes mihi sinecausa:
principes
enim
eumsecundura
evangelicani
historiam
persecuti sunt,
cuminullitudoinferior honoraret.
8.
[tiers. 9.]
Dotnini est
satus,
et
super
poptttum
luumbenedktiotua
(a).
Inunasententiaet
prsecepit
ho-
minibus
quidcrederent,
et
pro
credentibus oravit :
nam,
Domini estsaluscum
dicilur,
adhominesserrao
dirigitur;
necita
sequilur
,
Et
super populura
suum
benedictio
ejus,
ut totumhominibusdictum
sit;
sed
ad
ipsum
Deumoralio
convertitur, pro ipsopopulo
cui dictumest: Domini estsalus.
Quidergoait,
nisi
hoc? Neraode se
prsesumat, quoniam
Domini est
salvosfaceredemorte
peccati;
nam
Infelixegohomo,
quis
meliberabitde
corpore
mortis
htijus
? Graiia
Dei,
perJ csum
ChrislumDominumnostrum
(Rom.
vu
, 24,
25);
tu autem
,
Domine
,
henedic
populum
tuumde
tesaluiem
spcrantem.
9. Potest et iste
psalmusaccipi
ad
personam
Chri-
sti aliomodo
,
id
est,
uttotus
loquatur.
Totus
dico,
cum
corpore
suo cui
caput est,
secundum
Aposlolum
qui
dicit : Vos autemeslis
corpus
Chrisli et tnembta
(I
Cor.
xu, 27) ; ergo
ille
caput
est
hujus corporis.
Propler quod
aliolocodicit: Verilalemaulem
facien-
tesin
charilate, augeamur
inillo
per omnia, qui
est
capul Christus,
ex
quo
totutn
corpus
connexumetcom-
pactttm
est
(Ephes. IV,
15
,
16). Loquitur ergo apud
Prophelam
simul Ecclesiaet
caput ejus,
inter
pro-
cellas
perseculionum
constiluta
per
universumor-
bem
terrarum,
quodjamconligisse
scimus:
Drmine,
quidmulliplkali
sunt
qui
iribulanlme? mulli
insurgunt
adversum
me,
christianumnomen exterminare cu-
pientes.
Mutli dicunt animmmem: Nonestsatus itli
inDeo
ejus:
nonenimaliter
sperarent posse
se
per-
dcre Ecclesiam lalissime
pullulantem,
nisi ad Dei
'
QuinqueMss.,
desordibussmculiabluti.
(o)
Dehoceodemvers.9videEnar.inPsal.
LXX,
n.
16,
el
CXLV,
n. 9.
77
ENARRATIO
1NPSALMUMIV.
7&
curam
pertinere
noncrederent. Tu autem
, Domine,
susceptor
tneus es: in Christo
utique;
nam in illo
homineet Ecclesia
suscepla
est aVerbo
, quod
caro
factum
est,
et habilavil innobis
(J oan.
i,
14); quia
et incoelestibusnossederefecitunacumillo
(Ephes.
n,
6)
:
praecedente
enim
capite,
mCnibracaeteracon-
sequentur; quis
enim nos
separabit
a cliaritate
Clu-isti
(Rom.
vui, 55)
? Recte
ergo
dicit etiamEc-
clesia:
Susceplot
meus
es, gtoriamea;
nonenimsibi
tribuit
quod excellil,
cum
inlelligit cujus gratia
et
misericordialalisest. Ef exaltans
caput
meum,ipsum
scilicet
qui primogenitus
a mortuis ascendit in cce-
lum. Vocemeaad Dominumclamavi,
etexaudivitme
detnontesanclosuo. Hoecesl oratioomniumsancto-
rum,
odor stiavitatis
qui
ascendil in
conspectu
De-
mini:
jam
enim exauditur Ecclesia de
ipso monte,
quod
eliam
caput ejus est;
vel de illa
justitia Dei,
qua
et liberantur electi
ejus,
et
persecutores
eorum
puniuntur.
Dicat
populus
Dei eliamillud:
Ego
dor-
tuivi,
etsomnum
cepi;
et
ex&urrexi,quoniam
Dominus
tuscipiet
me,
ut
adjungalur
et cohocreal
capiti suo;
huic enim
populo
dictumesl :.
Swrgequi dormis,
ef
exsurge
a
tnorluis,
el
continget
'
te Chrislus
(Ephes.
v,
14); quoniam
de
peccaloribusassumplusest,
de
quibusgcneraliter
dictumcst :
Qui
autem
dirmiunt,
noctedormiunt
(I
Thess.
v,
7).
Dicatetiain: Non ti-
mebomiltia
populi
circumdantis
me;
circunivallantium
scilicet
genlium,
ad
exstinguendumnomen,
si
pos-
sent, ubicumque
christianum. Sed
quomodo
timeren-
lur,
cuin
tanquam
oleo
sanguinemartyrum
inChristo
ardor charitatis inflainmarclur?
Exsurge, Domine,
salvumme
fuc,
Deusmeus:
polest
hoc
ipsi capili
suo
corpus
dicere
;
illo enim
exsurgente
salvumfactum
csl,
qui
ascenditin
altum, caplivainegilcaplivitaiem,
dedil dona hominibus
(Psal.
LXVII
, 19)
: hoc enim
in
praedestinatione
a
Propheta
dicitur
, quousque
ad
terras Dominumnostrum
,
illa de
qua
in
Evangelio
dicilur,
messismatura
(Matlh.
ix
, 37) deposuit,
cu-
jus
salus est in
ejus resurrectione, qui pro
nobis
dignatus
est mori.
Qtwniain
lu
percussisli
omnesad-
versanlesmihisine
causa,
dentes
peccatorum
conlrhisli:
jam regnanle
Ecclesia
,
inimici nominis christiani
confusione
percussi sunt,
et sive maledica verba
eorum,
sive
principatus,
in irritumdeducti. Credite
ergo, homines, quod
Dominiestsalus:
et, tu,
Domine,
sil
sujHTpopulum
luumbenedkliolua.
10. Polesl cliam
nnusquisque
nostrum
dicere,
cum
viiiorumet
cupiditatum
multitudoresistentem men-
leraducit in
legepeccati
: Domine
, quidmuliiplicati
sunl
qui
tribulant
me,
multi
insurgunt
adversumme?
Et
quoniamplerumque
coacervalioneviliorumsub-
repit desperatiosanitatis,
tanquamipsis
vitiisinsul-
tantibus
animoe,
vel etiamdiaboloet
angelisejusper
noxias
suggestiones
ut
desperemus
operantibus,
ve-
rissirae dicilur : Mulii dicunt animmmem: Non est
salus illi inDeo
ejus.
Tu autem
,
Domine
,
susceplot
meus
es;
hsecenim
spesest, quod
naturam
humanam
)
Pro
epiphausei, illimiinabit,
legebat,eplmpselai, contin-
qel.
inChrislo
'
suscipere dignatus
est.
Gloriamea: ex
illa
regula,
ne
quis
sibi
aliquid
tribuat. El exaltans
capul
meum: sive
ipsumqui
omniumnoslrum
caput
est, sive
uniuscujusque
nostrum
spirilum, quod
ca-
pul
esl aiiim;cct carnis
;
caput
eniinmulierisvir
,
ef
capnt
viri Chrislus
(lCor. xi,
3).
Exaliatur auteiii
mens,
cum
jam
dici
potest,
Mente
serviolegi
Dci
(Rom.
vu,
25);
ul coeierahominis
pacata
a
subdantur,
cum
jam
carnis resurrectione absorbetur mors in victo-
riam
(I
Cor.
xv, 54).
Vocemeaad
Doininumclamavi:
voce illaintimaet inlenlissinia. Ef exaitdivil mede
tnonlesanclosuo: de
ipso per quem
nobis
subvenit,
elquo
mcdiatore nosexaudil.
Egodormivi,etsomnum
cepi;
el
exsurrexi, quoniam
Dominus
suscipiet
me:
quis
hociion
polest
fideliumdicere
,
recolonsmor-
teni
peccaiorum
suorum
,
et donum
regeneraiioiiis?
Non,
timebomillia
populi
circumdanlis.me.
Exceptis
his
quse
universaliter Ecclesia
suslinuit et
snstinel,
habet eliam
unusquisque
lenialiones
quibuscircum-
vallatushoecdicat :
Exsurge, Domine,
sulvumme
fac,
Deus
meus;
hoc
esl,
Fac me
exsurgere. Quonium
tu
percussisti
omnesadversnntesmilii sinecausa: recte
in
proedestinaiione
dicilur de
diaboloet
angelisejus,
qui
nonsoluminlotumChristi
corpus,
sedetiamin
singulos quosqueprivaiim socviunt. Denles
peccato-
rumconlrivisli:
liabelunusquisquemaledicentessibi;
liabel eliamvitiorum
auctorcs
conanteseum
aChrisli
corporeproociilere.
SedDominiest
salus; cavendasu-
pcrbiaest,
et dicendum:
Adhwsilanima mea
post
te
(Psal. LXH,
9).
Et
tuper populum
tuum
benedictio
tua,
liocest
super
unumquemque
nostrum.
IN
PSALMUM IV
ENARRATIO.
ln
finem,
Psalmus
Canlicum
David.
1.
[vers. 1.]
Finis
Legis
Christus ad
justiliam
omni credenti
(Rom. x,
4)
: bic enimfinis
perfectio-
nem
significat,
non
consumptionem. Ulrum
autera
omnecanlicum
psalmussit,
an
potiusomnis
psalmus
canticum;
an sinl
quaedam
cantica
quoe
non
possint
dici
psalmi,
et
quidam psalmi qui
non
possint
dici
cantica, quseri polest.
Sed
animadverlendoe
Scriptu-
rae
sunl,
ne fortcCanticumIxtitiam
indicet:
Psalmi
autem
dicunlur, qui
canlantiir ad
psalterium;
quo
usumesseDavid
prophetara
in
magnomysterio, pro-
dit historia
(I
Par.
xm, 8,
et
xvi, 5).
De
qua
re non
est hic disserendi
locus; quiadiuturnam
inquisilio-
nemel
Iongamdisputaiionemdesideral. Nunc inte-
rimaul verbaDominici
hominis
post resurrectionem
exspeclaredeberaus,
aut hominisin
Ecclesia
creden-
tiset
speranlis
ineum.
2.
[vers.2.]
Cum
invocarem,
exaudivitme
Deus
justitim
mem: cum
invocarem,
exaudivit me
Deus,
inquit,
a
quo
est
justilia
mea. In
tributatione
dilalasli
mihi: ab
angustiis tristilia?,
in
lalitudiriem
gaudio-
rumnie
duxisti; tribulaiioenimet
angustia
in
oranem
1
Edd.,
tn
christitm.Atnonnulli
Mss.,
inChristo.
2
lta colbertinuscodex. Alii
veroMss.et edd.
ferunt,
peccata.
79
S. AUGUSTINlEPISCOPl 80
animamhominis
operantis
malum
(Rom.
n, 9). Qui
aulem dicit : Gaudemusin
tribulationibus,
scientes
quoniam
tribulatio
patienliamoperatur, usque
adillud
ubi ait:
Quoniam
charitasDei
diffusa
esl incordibus
noslris
per Spiritum
sanctum,qui
datus est nobis
(Id.
v, 3, 5),
nonhabet cordis
angustias, quamvis
ex-
trinsecusa
persequenlibusingeranlur.
Mutalioaulem
personoc, quod
a
tertia,
ubi
ait, exaudivit,
statim
transiit ad
secundam,
ubi
ait,
dilalasti
mihi,
si non
varictatis ac suavilatis causa facta
est,
mirumcur
primiimlanquam
indicarevoltiit hominibusexaudi-
tumse
csse,
et
posteacompellare
exauditoremsuum.
Nisi forte cumindicasset
quemadmodum
exauditus
sil in
ipsa
dilalationccordis
,
maluit cumDeo
loqui;
ut etiamhoc modoostenderet
quid
sil corde dila-
tari,
id
est, jam
cordi habereinfusum
Deum,
cum
quo
intrinsecus
colloquatur. Quod
in
persona cjus
ijui
credcns inChristumilluminatus
est,
reclc aeci-
pilur
: in
ipsius
aulemDominici
hominis,quem
sus-
ccpil
Dci
Sapientia,
non video
quemadmodum
hoc
possit congrucre;
non cniraab ea
aliquando
deser-
lusest. Sed
quemadmodumipsaejusdeprecatio,
no-
slrac
potius
inflrmilatis indicium
est;
sic ctiamde
ista
repcntina
dilatationecordis
poiest
idemDomi-
nus
pra
lidelibussuis
loqui, quorumpersonaui
sibi
imposuit
ctiamcumait :
Esurivi,
etnon
cibaslisme;
silivi,
el
potutn
nondedislismihi
(Matth. xxv, 35),
et
coclera.
Quare
hic
quoquepotestdicere,
dilatasti
tnilti,
pro
unocxminiraissuis
colloquenle
cumDeo
,
cujus
charitatem diffusamhabet in corde
per Spiritum
sanctum, qui
datus est nobis. Miserere
mei,
el exattdi
irationemmeam: curiterum
rogat,
cum
jamscexau-
ditumct dilalatumindicaveril? An
propler nos,
de
quibus
dicitur
: Si autem
quod
non videmus
spera-
mus
, per palieniiamexspectamus(Rom.vni,
25);
aut
ut inillo
qui
credidil
perlicialur quod
inchoalumest?
3.
[
tiers.3.
]
Filii
hominum,usquequograves
corde?
saltcm
usque
in
adventum, inquit,
Filii Dei vcsier
crror
duraverit; quidergo
ultra
graves
corde eslis?
Quando
habiluri fincm
fallaciarum,
si vcritate
proe-
sente
l
non habelis?
Vlquiddiligitis vanitatem,
ef
qumritis
mendacium?
utquid
vuliis beati essede in-
iimis? Sola veritas facit
beatos,
cx
qua
vera sunt
omnia.Nam
vaiiiiaseslvanitaniium',elomniavanilas,
Quac
abundanlia homini in omni labore
suo, quo
ipse
laborat sub sole
(Eccle.
i, 2, 3)
?
Utquidergo
tcniporalium
rerum amoredetinemini?
iilquid
lan-
quamprima,
extrema
sectamini; quod
est vanitasct
mcndacium?
Cupitis
enim
permanerevobiscum,qusc
omniairanseunt
tanquam
umbra.
4.
[vers. 4.]
Ef seifofe
quoniam
admirabilem
fecit
Dominussanclumsuum:
quem,
nisi cum
quem
susci-
tavil ab
inferis,
et incceloaddexteram
collocavit?
lncrepatur ergogenushumanum,
ut ad cumsetan-
demab
hujus
mundi amoreconverlat. Sedsi
quem
movct
conjuncliosuperaddita, quodait,
Et
scitote,
facileest ut in
Scripturis
animadvertat
hiijus
locu-
1
Duodecim
Mss.,
si verilatis
pmsentia.
*
sic
legimus
cumsanioribusMss.Dehaclectionevide
Itetract.lib.
1,cap.7,
n.3. M.
tionis
genus
familiareesseilli
linguaequa Prophelse
locuti sunt. Nam
soepe
invenisila
coeptum
: Et dixit
Dominusad
illum,
Et faclumest verbumDominiad
illum.
Quacjunctura conjunclionis,
cumsentenlia
non
prsecesserit
cui
sequensannectatur,
mirabiliter
fortassisinsinuat
prolationem
verilatis invoce cum
cavisione
quse
iit incordeesse
coirjunclam. Quan-
quam
liicdici
possit, quodsuperior senlenlia, Vtquid
diligitisvanitatem,
el
qumritis
mendacium? ita
posila
cst acsi
diceretur,
Nolite
diligerevanitalem,
ct
quoc-
rcrc mendaciura
; quo
ita
posito,
rectissiraaloculione
scquittir
: Ef scitote
quoniatn
admirabilem
fecil
Domi-
nus sanctumstium. Sed
interpositumdiapsalma
vctat
islamcum
superioreconjungi
: siveenimhebrseum
verbum
sit,
sicut
quidam volunt, quo signiflcalur
Fiat;
sivc
grsecum,quosignificatur
intervallum
psal-
lendi,
ut
psalma
sit
quod psallitur, diapsalma
vero
inlerposilum
in
psallendo
silenlium
;
ut
quemadmo-
dum
sympsalma
diciturvocum
copulaiio
in
canlando,
ita
diapsalmadisjunclioearum,
ubi
qusedamrequies
disjunctoc
continuationisostendilur : sive
ergoillud,
sive
hoc,
sivealiud
aliquidsit,
cerle illud
probabile
cst,
non recte continuari et
conjungi sensum,
ubi
diapsalmainterponilur.
5. Dominusexaudiet
me,
dumclamaveroad eum:
hicnosadmoneri
credo,
ut
magna
intentione
cordis,
id
csl,
inlernoet
incorporeo
clamoreauxilium
implo-
rcmus
Dei; quoniam
sicut
gratulandum
cst de illu-
minatione inhac
vita,
ilaorandum
prorequie post
hanc vitam.
Quapropter
aut ex
persona
fidelisevan-
gelizanlis,
aut ex
ipsiusDomini,
sic
accipiendum
est
acsi dictumsit: Dominusexaudiet
vos,
dumclama-
vcritisad eum.
6.
[
vers.5.
]
Irascimini,
el notile
peccare(a)
occur-
rcbal enim:
Quis
est
dignusexaudiri,
aut
quomodo
nonfrustraclamat
peccator
adDominum?
Ergo
Ira-
scimini, inquit,
et nolite
peccare; quod
duobusmodis
intelligi polest: aut,
Eliamsi
irascimini,
nolile
pec-
care
;
id
est,
Etiamsi
surgit
molus
animi, qui jam
propler poanampeccati
nonest in
potestale,
saltcm
ei nonconscntiatratioet
mens, qusc
intus
regenerata
est sccundum
Deum,
ut mente serviamus
legi Dei,
si adhuccarneserviraus
lcgi peccali (Rom.vn, 25):
attl,
Agitepoeniteiuiam;
id
est,
irascimini vobis
ipsis
de
prseteritispeccatis,
et nlierius
peccare
desinile.
Qum
dicitisincordibusvestris:.
subaudilur,
dicile
;
ut
sit
plena
senlentia:
Quscdicitis,
incordibusvcstris
dicile;
id
est,
noliteesse
populus
de
quo
dictum
est:;
Labiisme
honotant,
cor autetneorum
longe
esta mt
(Isai. xxix, 15).
/n cubilibusvestris
compungimini:,
hocest
quodjam
dictum
est,
in
cordibus;
hsecenim
sunt cubiliade
quibus
et Dominus
monet,
ut intus
oremus clausis ostiis
(Maith.vi, 6). Compungimini,
autem,
aut ad
poenilentise
dolorem
referlur,
ut se
ipsam
anima
punienscompungat,
ne in Dei
judicio
damnata
torqueatur;
aut ad
excitationem,
ut
evigile-
mus ad videndamlucem
Chrisli,
tanquam
stimulis
adhibitis. Nonnulli autem non
compungimini,
sed
(a)
Deeodemvers.5videII Enar.inPsal.
xxv,
n. 5.
81
ENARRATIO1NPSALMUMIV. 82
aperimini,
dicunt
melius
legi; quoniam
in
graeco
Psallerioest xaravuyijK,quod
refertur adillamdila-
tationem
cordis,
ut
excipialur
diffusiocharitatis
per
Spirilum
sanctum.
7.
\vets. 6,7.]
Sacrificatesacrificiumjustitim
,
el
sperate
inDomino.Idemdicit inalio
psalmo
: Sacri-
ftciuin
Deo
spiritus
conlribulalus
(Psal.
L,
19).
Quare
nonahsurdehic
accipitur ipsum
esse sacriflcium
ju-
ititise, quod
fit
per pcenitenliam
:
quid
enim
justius,
quam
ut suis
unusquisquepeccatis,quam
alienis
po
-
tius
irascatur, sequeipsumpuniens
maclet Deo? An
sacrificium
justiliseopera justa
sunt
post poeniten-
tiam? Namet
interpositumdiapsalma,
nonabsurde
forlassisinsinuat cliamtransitumde vila vetcri ad
vilamnovara: ut exstinctovel infirinato
per pceni-
tenliamvetere
homine,
sacrificium
justitiae
secundum
regenerationem
novi hominisofferatur
Deo,
cumse
offert
ipsa
anima
jam
abluta,
el
iinponit
in aliarc
fidei,
divino
igne,
id
est, Spirilu
sancto
comprehen-
denda
;
ut iste sit
sensus, Sacrificalesacrificiumju-
stiiim,
et
sperate
inDomino
,
id
est,
Recle
vivite,
ct
spcrate
donum
Spirilus
sancti,
ut vos
verilas,
cui
credidislis,
illuslret.
8. Sed tamen
Sperate
in
Domino,
clauseadhuc
dictumesl.
Sperantur
aulem
quse,
nisi bona? Sed
quia unusquisquc
id bonumvult a Dco
impelrare
quoddiligit,
nec facileinveniuntur
qui diligant
bona
interiora,
id
est,
adinterioremhominem
perlinenlia,
quoc
sola
diligenda
sunl,
cseterisautemadnecessila-
tcm
utendum,
nonad
gaudiumperfruendum;
admi-
rahililercum
dixisset, Sperate
in
Domino,subjecil:
Multi dicunt:
Quis
oslenditnobisbona?
Qui scrnio,
ct
quaeinlerrogalioquolidiana
est oraniumstullorum
ct
iniquorum
;
sive
pacem
et
tranquillitatem
vilse
soecularisdesideranlium,
et
propter perversitatem
gcncris
humani non invenientiura, qui
eliamcoeci
accusareaudentordinemrerum,
cuminvoluti merilis
suis
pulant
tempora
esse
pejoraquampraelerila
fue-
runt;
sive
de
ipsa
futura
vita,
quoe
nobis
promiltitur,
dubilanlium
vcl
desperantium,qui soepe
dicunt:
Quis
novit si vcra
sunt,
aul
quis
venit abinferis ul isla
nuitiaret?
Magniflccigilur
cl
brevilcr,
sed intrin-
secusvidculibus, ostcndil
qux
bona
quoerenda
sint,
respondciis
illorum
inleirogalioni qui
diciint :
Qttis
ostendilnobisbona?
Signatum
est,
inquil,
innobislu-
tiieiivulius
lui,
Domine.lloc lumencsl loiumhonii-
nis cl vcruni boiium, quod
non
oculis,
scdliienie
coiispicilur.Signatum
auteindixit in
nobis,tanquam
denarius
sigualurrcgis imagine
: homoenira faclus
cst ad
iinagiiicni
et similitudinemDei
(Gett. i, 26),
quampeccandocorrupit:
bonum
ergoejus
est verum
atque
xternum,
si renascendo
signetur.
Et adboc
crcdo
perlinerc, quodquidamprudenler inlelligunt,
illud
quod
DominusvisoCoesarisnummoait: Reddile
Cmsari
quod
Cmsaris
est,
etDeo
quod
Dei est
(Matth.
xxn, 21); tanquam
si diceret:
Quemadmodum
Coesar
a vobis
exigit impressioncmimaginissuoe,
sic ct
Deus;
ul
queraadinodum
illi redditur
numnius,
sic
Deoanimaluniine\ultus
cjus
illustrata
aiqiiesignaia.
Dedistiimtitiamincormeum.Non
ergo
foris
quaeren-
daest
laetitia,
abhis
qui
adhuc
gravescorde-diligunt
vanilatem et
quaerunt mendacium,
sed intus ubi
signalum
est lumenvultusDei : in interiore enim
horainehabitat Chrislus
(Ephes.m,
17),
ut ait
Apo-
slolus;
ad
ipsum
enim
pertinet
viderc
veritatem,
cumilledixerit:
Ego
sumverilas
(J oan. xiv, 6).
Et
cum
loquehatur
in
Aposlolo
dicente: Anvullis
expe-
rimenlutn
ejtts acciperequi
in me
loquitur
Christus
(11
Cor.
xni, 5)?
nonei foris
utique;
sed in
ipso
corde,
id
est,
in illocubili ubi orandumest
(Matth.
vi, 6), loquebatur.
9.
[vers.
8,
9.']
Sedhomines
leraporaliasectantes,
qui
cerlemulti
suut,
nihil aliudnoverunt
dicere,
nisi
Quis
ostenditnobisbona?cumveraet cerlabona in-
tra
semetipsos
viderenon
possint. Itaqueconsequen-
tcr dehis rcctissime
dicilur, quodadjungit:
A fem-
pore
'
frumenti,
vini et olei sui
mulliplkali
sunt. Non
enim
vacat, quod
addiluin
est,
sui: est enimet fru-
mcntum
Dei, siquidem
est
panis
vivus
qui
deccelo
descendit
(J oan. vi, 51);
est etvinum
Dei,
namIn-
ebriabuntm; inquit,
ab uberlaledomus lum
(Psal.
xxxv,
9)
est etoleum
Dei,
de
quo
dictumest:
Impin-
guasti
in oleo
caput
meum
(Psal. xxn, 5).
Isti autem
multi
qui dicunt, Quis
ostenditnobisbona? ct
regnuin
celorum intra se esse nonvident
(Lttc.xvn, 21),

temporefrumenli,
vini el oleisui
mulliplicaii
sunt.
Nonenim
multiplicatioseraper
uberlatem
significat,
et non
plerumqueexiguilatem
: cumdedila lem-
poralibus voluptatibus
anima
semper
exardescit
cupiditate,
nec satiari
potest,
et
mulliplici atque
serumnosa
cogitationedislenta, simplex
bonumvi-
derc non
sinilur; qualis
est illade
qua
dicitur : Cor-
pusenim,quodcomimpilur,aggravat
animam
,
etde-
primit
terrena inhabilatio sensummulla
cogitantem
(Sap. ix, 15).
Talis anima
temporalium
bonorum
decessioneet
successione,
id
est,
a
lempore
fru-
menli,
vini et olei
sui, innumerabilibus
completa
phantasmalibus
sic
mukiplicataest,
ut non
possit
agerequodpraeceptum
est: SenfifedeDominoinbo-
nilate,
etin
simplkitale
cordis
qumrite
illum
(ld.\,i);
isla cniin
iiiultiplicitas
illi
simplicilati
vehenienler
advcrsaest. Et ideoistisreliciis
qui
multi
sunt,
mul-
tiplicati
scilicct
teraporaliumcupiditate
et
dicunt,
Quis
ostenditnobis
bona, quae
nonoculis
foris,
sed
inliis cordis
simplicitatequserendasunt,
vir fidelis
cxsullal cl dicit : Y
pace,
in
idipsttm
obdormiam
,
et somnum
capiam.
Rcclecnini
speralur
a talihus
omniniodamcnlisabalienatioamorlalibusrebus et
niiseriarumsseculi
hujusoblivio,quse
noriiineobdor-
mitioniset somni decenter et
propheticesignificatur,
ubi summa
pax
nullotumullu
interpellari potest.
Sed
hoc
jam
nontenelur inhac
vila,
sed
post
hancvitam
spcrandum
est. Hoc etiam
ipsa
verba
ostendunt,
quoe
futuri sunt
teraporis
: nonenimdictura
est, aut,
Obdormiviet somnum
cepi; aut,
Obdormioet som-
num
capio; sed,
Obdormiametsomnum
capiam.
Tunc
1
rro
npokarpotl,
a
frttclu,legebat,apbkairoii,
a tem-
porc
. bicetiamcassiodorus.
c* S. AUGUSTLNl EPISCOPI 84
corruptibile
hoc
induetur incorruptione
,
et morlale
hoc induetur immorlalilate;
tunc absorbebitur
mors
in victoriam
(I
Cor.
xv, 54).
Hoc esl unde
dicilur :
Si autem
quod
nonvidemus
sperumus, per patkntiam
exspeclamus(Rom.
vin, 25).
10.
[tiers. 10.] Quapropter congruentcr
ultimum
anneclil,
et dicit :
Quoniamtu,
Domine
, singulariter
1
spe
habilare
fecisti
me. Hicnondixit, Facies; sed,
Fecisli.
In
quo ergo
jam
ista
spcsesl,
erit
profeclo
eliam
quodsperatur.
Et bene
ail, singulariter
:
poiest
eniinrefeni adversus illosmulios
qui, multiplicati
a
tempore
frnmenli vini et olei
sui,
diciint
:
Quit
ostcn-
ditnobis bona?
perit
enimhaec
multiplicilas,
etsin-
gularilas
tenetur in
sanclis,
de
quibus
dicitur inAc-
tibus
Apostolorum
: Multiludinis
aulem credeniium
erat animaunaet cor unum
(Acl.
IV,32). Singulares
ergo
et
simpliccs,
id
cst,
sccreti amuilitudine
ac
turba nascentium rerum
ac moricnlium,
amatores
setemitatis
et unitatis
esse
debemus,
si uni Deo cl
Domino
nostro
cupimus
inhoercrc.
1N PSALMUM V
ENARRATIO.
1.
[uers.
1.]
Tilulus
Psalmi est: Pro
eaqttm
hwre-
dilalem
accipit.Inlelligilur ergo
Ecclesia,
qus accipit
liaereditatem
vitamoeternam
per
Dominumnostrum
J esum Christum
,
ut
possideat ipsutn
Dcuin,
cui ad-
hoerensbeatasit secunduinillud: Beati
miles, quia
ipsi
hmredilute
possidebunt
lerram
(Maitli.
v,
4); quam
terram? nisi de
qua
dicitur :
Spes
meaes
ttt, poriio
tneainterravivenlium
(
Psal.
CXLI,
C);
et illudmani-
festius
: Dotuinus
purs
haireditaiismemet cttlicismei
(Psal.
xv, 5).
Dicitur cl hoereditas
Dei vicissimEc-
clesia secundumillud : Postulaa
me,
ef dabo libi
gentet
hwredilatem
luam
(Psal.
n,
8). Ergo
frr-redilas
n.oslra
Deus
dicitur, quiaipse
nos
pascit
ct conlinei:
et baeredilasDei dicimur, quia ipse
nosadministrat
et
regit. Quapropler
voxEcelesioeest in lioc
psalmo
vocatseadhsercditalem,
ul et
ipsa
fiathoerediiasDu-
mini.
2.
[vers.
2].
Verbamea
exaudi,
Domine: vocata
invocat Dominum,
ut eodcm
opitulanteperiranseat
nequitiam
soeculi
hujus,
ctad eum
pcrveniat. InteUige
clamorem
tneum: bene oslendit
quis
iste sit
clamor,
quam
intcrior decordiscubili sinc
strepitu corporis
perveniatadDeum;
quandoquidem
vox
corporalis
au-
ditur, spiritualis
autem
intelligitur. Quanquam
hoc
sit etiamexaudire
Dci,
nonaure carnali,
sed
maje-
statis
prsesentia.
5.
[vers. 3.]
Inlendevociobsecralionismem: id
est,
illi
voci, quam
utDeus
intelligat petit; quaequalis
sit
jam
insinuavit,
cuindixit:
Intellige
ctamoremmeum.
lntendevocivbsecralionismem,
RexmeusetDeusmeus.
Quamvis
et Filius
Deus,
et Pater
Deus,
et simul Pater
et Filius unus
Deus;
et si
interrogemur
dc
Spirilu
sancto,
nihil aliud
respondendum
est,
nisi
quod
Deus
Sit;
et cumsimul dicunlqr
Paler cl Filius
ctSpirilus
jsanctus,
nihil aliud
intelligciidum
est
quam
unus
Deus; tamen
regem
Filium solent
appellare
Scri-
piur;c.
Secundum
ergo
illud
quod
dictum
est,
Per tne
ifr adPatrem
(J oan. xiv, 6),
recte
primo,
Rex
meus,
et
deinde,
Deusmeus. Nec tamen
dixit,
Inlendile
;
sed,
Inlende: noneniraduos aut trcs deos fidesca-
tholica
praedicat,
sed
ipsam
TrinitatemunumDeuin:
nonul eademTrinitas simul
possit aliquando
Pater.
aliquandoFilius, aliquandoSpirilus
sanctus
dici,
sic-
ut Sabellius
credidit;
sedut Paler nonnisi
Pater,
et
Filiusnonnisi
Filius, etSpiritus
sanctus nonnisi
Spi-
rilus
sanctus,
et hoecTrinitas nonnisi unus Deus.
Qnia
et cumdixisset
Aposlolus
: Ex
quoomnia,per
quemomnia,
in
quo
omnia
(Rom. xi,
36),
Trinitatem
ipsara
insinuasse
creditur;
nec lamen
subjecil, Ipsis
gloria;
sed
, Ipsi gloria.
4.
[
tiers.
4.] Quoniam
ad te
orabo, Domine,
mane
exaudiesvocemmeam:
quid
sibi vult
quod superius
dixit, exandi, quasi
in
prasentise
exaudiri
cuperet,
nunc vero
dicit,
tnane
exaudies,non, exaudi; et,
ad
teorabo
,
non
,
adteoro
;
et
deinceps,
maneastabo
tibiel
videbo,non,
aslo et video? Nisi forle
superior
ejus
oralio
ipsam
invocationem
'
ostendit:
caligans
auteminter
procellashujus soeculi,
seniit senon vi-
dere
quodcupit,
et tameii
sperare
nondesinit:
spes
enim
quoavidelur,
non est
spes(Rom.
vm.
24).
In-
lelligit
tamen
quare
non
videat, quia
nondumnox
peracta est,
idest tenebrae
quas peccata
meruerunt.
Dicil
ergo, Quoniamad
le
orabo,Domine,
id
est, quo-
niam lantusesad
queraorabo,
maneexaudiesvocem
mcam. Non ille
es, inquit, qui possis
videri ab eis
quorum
aboculisnox
peccatorum
nondumrecessit:
peraclaergo
erroris mei
nocte,
et discedenlibuste-
nebris
quas
mihi
peccatis
meis
feci, exaudies vo-
cemmeam. Cur
ergosuperius
non
ait,
exaudies^sed,
exaudi?An
poslquamclamavit, exaudi,
et non exau-
dila
est,
sensit
quid
*
oporteat
transire ut
possit
exaudiri? Anet
superius
exaudita
est,
sednondnm
se
intelligit
exaudilam
, quia
nondumvidet a
quo
exaudita
est;
et
quod
nunc
ait,
maite
exaudies,
hoc
inielligi voluit,
manc
intelligam
meesseexauditam?
qualis
est ista
locutio, Exsurge,
Domine
(Psal.
III,
7),
id
esl,
facmc
exsurgcre;
sed hocderesurrectione
*
Chrisli
accipitur.
Illudcerte non
potest
reclealitcr
accipi,
Tental vosDominusDeus
vesler,
tttsciatsi di-
ligitis
ewn
(Deut.
xm,
3),
nisi ut vos
per
illum
scialis,
et
vobismetipsis
manilestettir
quantum
in
ejus
amore
profecerilis.
5.
[vers. 5-8.]
Maneastabo
tibi,
el videbo
(a):
astabo
quid
est,
nisi non
jacebo? quid
est autcmaliud
jacere,
nisi inlerra
quiescere, quod
est in lerrenis
volupta-
libusbeaiitudinem
quoerere
?
Astabo,
inquit,
efvidebo:
nonest
ergo
inhoerendum
lerrenis,
si volumus Deuir
videre, qui
mundocorde
conspicitur. Quoniam
tto ,
Deusvolens
iniquitalem
tu es. Non habilabil
juxla
te
1
Edd.,
vocalionem. AtcolbertinuS
codexaliique
mehoris
notaeMSS.,
invocalionem.
2
plures
Mss.,quod.
3
Edd.,
sedti hocdereturrectione. parliculasiabcstaMss.
(a)
ldemvers.5traclalurinII Enar.Psal.
xxvi,
n. 8.
85 ENARRATIOINPSALMUMV.
g6
tnaiignus,
nequepetmanebuntinjutti
anteoculosluos.
Odisti omnes
qui operanturiniquitatem, perdes
omnes
qui loquuntur
mendacium.Virum
sanguinum
et dolo-
sumabominabilurDominus:
iniquilas, malignilas,
mendacium
, homicidium, dolus,
et
quidquidhujus-
niodi
est, ipsa
nox
est, qua
transeunlefilmaneul vi-
deaturDeus.Causam
ergoexposuitquare
maneasla-
bit,
et
videbit; quoniam
nonDeusvotens
iniquitatem,
inquit,
fues. Si enimDeusesset
qui
vellet
iniquita-
tem, posset
etiamab
iniquis
videri;
utnonmanevi-
dcrelur,
id
esl,
cum
iniquitatis
nox
perlransierit.
6. Nonhabilabit
juxta
te
malignus
: id
est,
nonsic
videbitut hsereat. Ideo
sequitur, nequepermanebunt
injusti
anteoculos
luos; quia
oculi
eorum,
id est
raenseorumreverberaiurluceverilatis
propler
lene-
bras
peccatorum, quorum
consueludine
fulgorem
rectoe
inlelligentioe
susliuere non
possunl. Ergo
et
qui
vident
aliquando,
id
est, qui
verum
intelligunt,
lamenadhuc
injusti sunl,
nonihi
permanent
amando
ei
quae
averlunta
vero; gerunt
enimsecumsuam
noclem,
id
est,
nonsolum
consueludinem,
sedetiam
amorem
peccandi. Qtioe
nox si
transicrit,
id
est,
si
peccare
destiterint,
et
ipse
amor
alque
consuetudo
fugata
fuerit,
fit
mane;
ita utnonsolum
intelligant,
sedetiaminhxreaut vcritali.
7. Odisli
'
omnes
qui operanturiniquilalem
: odium
Deiexillalocutione
intelligendumest, qua
odit
pec-
cator
quisque
verilatem. Videlurenim
quod
et illa
odit
quos
insemanerenonsinit: nonautem
manent,
qui
eamsustinerenon valenl. Perdesomnes
qui
lo-
quuntur
mendacium:hoc enim est verilali contra-
rium. Sedne
quispulet aliquara
substanliamvcl nn-
turamverilati esseconlrariam
, inlelligat
ad id
quod
non est
pertinere
mendacium,
nonadid
quod
est.
Si enimhoc dicitur
quod esl,
verum
dicitur;
si
autem hoc dicitur
quod
non
est,
mendaciumest.
Ideo, inquit,
Perdes omnes
qui loquuntur
menda-
cium; quia
recedentes ab eo
quod est,
ad id
quod
nou est declinanlur'. Mulla
quidem
videntur
pro
salute aut commodo
alicujus,
non
malilia,
sed
benignilate
mendacia,
quale
illarura in Exodo
obsletricum
quae
Pharaoni falsum renuntiaverunt
(Exod.
i, 19),
ut infanles liliorumIsrael nonneca-
rentur. Sedetiamlstanon
re,
sedindolc
3
laudanlur;
quoniamqui
tantuinhocmodo
menliunlur,
merebun-
tur
aliquando
abomni mendacioliberari. Naminiis
qui perfecti
sunt,
nec ista raendacia
inveniuntur;
quibus
dictuinest: Sitinore
veslro,Esl, esl; non,
non:
quidquidampliusest,
a maloesl
(
Mallh. v
,
37).
Nec
immeritoalioloco
scriptum
est: Os
quod
mentiluroc-
ciditanimam
(Sap.
i,
11);
ne
quis
arbitretur
perfectum
et
spiritualem
horainera
pro
ista
temporali
vita
,
in
cujus
morlenonocciditur
aniraa,
sivesua
,
sivealte-
rius,
deberementiri. Sed
quoniam
aliudest
menliri,
aliudverumoccullare; siquidem
aliudest falsumdi-
cere,
aliudverura
tacere;
si
qiiis
fortevel adislam
1
meditis:
odisti,
Domine. AtaMss. abest
vox,Dortrixte,
'Edili,
declinanl. At
Mss.,
declinantur.
*
Kditi,
indolo. verius
alumotMss.,
wwfofe. Conferlib.
de
Mendacio,
cc.5et 17.
visibilemmortemnonvult hominem
prodcre, para-
tusessc debetveruni
occultare,
nonfalsum
dicere,
ul
nequeprodal nequementiatur,
neoccidalanintam
suam
procorpore
alterius. Si autemhocnondum
po-
test;
vcl sola
hujus
necessilalishabeat mendacia
,
ut
eliamab
istis,
si sola
remanserint,
liberari merea-
tur,
et
Spiritus
sancti robur
accipere, quoquidquid
perpetiendum
est
pro
veritaleconlemnat. Duosunt
omnino
genera
mendaciorumiu
quibus
non
magna
culpaest,
sed tamen non snnt sine
culpa,
cumaut
jocamur,
aut ut
prosimus
mentimur. Illud
primum
in
jocando,
ideononest
perniciosissimum
quia
non
fallit;
novil enimillecui dicitur
, joci
causaesse di-
ctum. Secundumautemideomilius
est, quia
retinet
nonnullambenevolentiam.Illudvero
quod
nonhabet
duplcx cor,
necmendacium
quidem
dicenduni est:
tanquam,
verbi
gratia,
si cui
gladitiscommendetur,
el
prorr.itlat
seredditurumcumille
qui
commendavit
poposcerit;
si forte
gladium
suum
repetat furens,
manifesturaest tuncnon esse
reddendum,
nevel se
occidatvel
alios,
donec ei sanitas restiluatur. Hic
ideononhabet
duplexcor, quia
ille cui commenda-
tusest
gladius,
cum
promittebat
seredditurum
po-
scenti,
non
cogitabat
furentem
posserepetere.
Verum
autera occultavil
etDominus,
cum
discipulis
non-
dumidoneisdixit: Multahabeovobis
dicete,
sednune
non
poteslispotlare
illa
(J oan. xvi, 12);
et
aposto-
lus Pauluscumail: Non
potui loqui
vobis
quasi spiri-
litalibus,
sed
quasi
carnalibus
(ICor. m, 1).
Unde
manifcstumest nonesse
culpandum, aliquando
ve-
runi lacere. Falsum autem
dicere,
non invenitur
concessumesse
perfeclis.
8. Virum
sanguinum
etdolosumabominabiturDomi-
ntts. Potesthic reclc videri
rcpetitnmquod
ail
supe-
rius : Odisliomnes
qui operanturiniquitatem, perdes
omnes
qui loquuntur
mendacium
;
ut virum
sanguinum
ad
operanteminiquitatemreferas,
dotosumautemad
mendaciura: dolusenim
est,
cumaliud
agilur,
aliud
simulatur.
Et
apto
verboususest
quodait,
abomina-
bitttr;
solentenimabominati
dici,
exhseredati: hic
aulem
psalmus pro
eaest
qum
hmreditalem
accipit,
quoesubjicit
exsultationem
spei suae,
dicens:
Ego
autemin mulliludinemiseralionis
tum,
introiboindo-
mumluam. In mullitudine
miseralionis,
fortasse in
raultiludine
bominum
perfectorum
et beatorum
dicit,
quibus
civitas illa
constabit, quam
nuuC
parturit
et
paulalimparit
Ecclesia. Iloiiiinesaulcmmultosre-
generalos atque perleclos,
recte dici multiiudinem
miserationis
Dei
quis negat,
cum verissimediclutn
sit :
Quid
est
homo, quod
metnores
ejus;
aut
filius
hominis,quiu
visitaseum
(
Psal.
vm, 5)
?lntroibo>'n
domumtuam:
tanquaralapis,
credo
,
in sedificium
,
dictumest.
Quid
enimaliud donius Dei
quam
tem-
plum
Dei
est,
de
quo
dictumest:
Templum
enitnDei
sanctum
esl, quod
eslisvos
(I
Cor.iu
, 17)
?
ctijus
oedi-
ficii
lapis angularis
est ille
(Ephes. n, 20), quem
suscepit
coseternaPalri Virluset
sapientia
Dei.
9. Adoruboad
temptum
sanctum
luum,
intimore
tuo: ad
lemplum
sicut
prope tcmplumintelligimus;
87
S. AUGUSTINIEPISCOPI
nonenim
ait,
Adoraboin
lemplo
sancto
tuo, sed,
Adoraboad
templum
sanclumluum.
Intclligcndum
etiamest non de
perfectione,
sed de
progressu
ad
perfectionem
dictumesse
;
ut illud
perfectionera
si-
gnificet,
Introiboindomumtuam. Sed ut hoc
prove-
niat, priusadorabo,inquit,
ad
templum
sanctum
luum;
et fortasseobhoc
addidit,
intimore
tuo, quod
ma-
gnum
est
prsesidiumprocedentibus
adsalulem. Cum
autem
quisquepervenerit,
fietinco
quod
dictumcst:
Consummata
dilectio
foras
millil limorem
(I
J oan.
iv,
18
),
nonenimtiment
jam
amicura
*, quibus
dictura
est : J amnon dicamvos
servos,
sed amicos
(J oan.
xv, 15),
cumadid
quod promissum
est
perducti
fucrint.
10.
[tiers.
9
,
10.
]
Domine
,
deducmein
tuajusli-
tia
ptopiet
inimkosmeos: satishicdeclaravitin
pro-
feclionesc
esse,
idest in
provectu
ad
perfeclionem,
nondumin
ipsaperfeclione, quando
ut deducaturex-
oplat.
In lua
justilia
autem
,
non inea
quae
videlur
hominibus.Namet malum
pro
malo
reddere, justi-
tia
videlur,
sednonest
ejus
de
quo
diclumest:
Qui
facit
otiti solemsuum
super
bonosetmalos
(Matth. v,
45); quia
etcum
punit
Deus
peccalores,
nonmalum
suumeis
infert,
sedmaliseorumeosdimittil:
Ecce,
inquit, parturiit injustitiam, concepil
laborem
,
el
pe-
peritiniquilatem
: lacum
aperuil
et
effodit
eum
,
etin-
cidil in
foveamquamoperalus
esl: convertelurdolor
ejus
in
capittejus,
etinlerlicem
ejusiniquilaseju;
de-
scendel
(
Psal.
vn,
15-17
).
Cum
ergo punit
Deus
,
ut
judexpunit
eos
qui legemprsetereunt,
noneis in-
ferens de
seipso malum,
sedin id
quod elegerunt
eos
expellens
ad
complendam
summammiscriarum.
Homo autcm cummalum
pro
malo
reddit,
malo
voto id
facit;
et obhoc
prior ipse
maliis
est,
dum
punire
vult malum.
11.
Dirige
in
conspectu
tuoiler meum.Niliil mani-
feslius
est, quam
in
tempus
eumcomraendare
quo
proficit;
hoc est enini iler
quod
non lerrarum locis
peragitur,
sed affectibusanimorum. In
conspeclu,
inquit,
tuo
dirige
iter mettm: id
est,
ubi nullus ho-
minum
videt,quibus
credendumnonest
laudantibus,
aul
vitupcrantibus;
nonenim ullo modo
possunt
de
alienaconscientia
judicare,
in
qua
iler
dirigitur
ad
Deum. Ideo
subjecil,
Quoniam
non esl inoreeorutn
reritas
, quibusutiquo judicantibus
noncsl crcden-
dum
,
el ideo introadconscienliamet ad Dei con-
spectumconfugiendum
est. Cor eorumvanumest:
quomodo ergo polest
esse in ore eorum
veritas,
quorum
cor fallitur de
peccato
et
pcena peccali
?
Underevocantur hominesilla voce:
fJ f^uiddiligitis
vanilalem,
el
qumriiis
mendacium
(Psal.
IV
, 3)
?
12.
[vers. 11.] Sepulcrumpalens
est
gutlur
eo-
rum:ad voracitatis
signiflcationem
referri
polest,
propler quamplerumque
homines adulationemen-
tiuntur. Et mirabililer
dixit, palenssepulcrum; quo-
niam
semper
inhiat illa
voracitas,
nonut
sepulcra
quoereccptis
cadaveribusmuniuntur. Potest ct illud
inlclligi, quod
mendacio ct blanda adulationc (ra-
1
fiafaneiisis
codcx,
amici.
hunt insc
quos
ad
peccala
illeclant,
ct cos
lanquara
devorantcumin suamvitamconvcrluiit.
Quodqui-
bus
contingitquoniampeccato
moriuntur
',
recteillt
a
quibusinducunlur, sepulcrapalenlia
dicli
sunl;
quia
ct
ipsi quodammodo
exanimessunl vitam non
habendo
vcritatis,
et mortuos in se
recipiunt quos
verbismcndacibuset vanocorde
intcrcmptos
in se
converlunt.
Linguis
suisdolose
agebant,
idcst
linguis
malis: namhocvidetur
signiflcarc,
cumdicit
sttis,
raali enimmalasbabent
linguas;
id
est,
mala
loquun-
lur,
cum
loquuntur
dolum.
Quibus
Dominusdicil:
Quomodopotestis
bona
loqui,
cumsilis mali
(Mailh.
XII
, 34).
13. J udka
illos,
Detts: decidanta
cogitalionibits
suis.
Prophetiaest,
nonmaledictio: nonenim
optat
ut
eveniat,
sed cernit
quid
evenlurumsit:
contingit
namqueillis,
non
quia
videtur
oplasse,
sed
quia
tales
suntut nicrito
conlingat.
Sicenimct
quodposteadicit,
Lwtenlur omnes
qui speranl
in
te, per propheliam
dicit; quoniam
cernil esseloetaluros.Sic
per prophe-
tiamdiclum
est,
Excita
polentiam
tuamel veni
(Psal.
LXXIX,3);quoniam
videbat csse venlurum.
Quan-
quampossit
etiani hocmodo
accipi quod
dictum
est,
decidama
cogilalionibus
suis
,
ul
magis
bene ab co
oplalumcredatur,
dumcadunt a
cogilalionibus
suis
nialis,
id
csl,
ut
jam
non
cogilenl
mala. Sedvctal sic
inlelligi quodsequilur, expelleeos;
nullocnimmodo
polest
inbonam
parlemaccipi,
cum
quisquccxpelli-
lur aDeo.
Quapropterper propbethim
diclum
,
non
per
malevolcnliam
intelligilur;
cumhocdictum
sit,
quod
necessariotalibuseventurum
est, qui
in
pecca-
lis
quae
memoratasunt
perseverare
voluerint. Deci-
dunt
ergo
a
cogiialionibus
suis,
dictum
cst;
decidant
accusantihusse
cogitalionibussuis,
lcslimonium
pcr-
hibente conscientia
sua,
sicut
Aposlolus
dicil: Et
cogilationum
accusanliumseu
defendentium,
inreve-
latione
justijudkii
Dei
(
Rom.
n, 15,
16
).
14. Secundummultiludinem
iinpielatum
eorumex-
pelte
cos: id
est, Ionge
eos
expelle;
hocest enimse-
cundummultiludinem
impietalumeorttm,
ul multura
expellahlur. Expellunlur crgoimpii
abillahocredi-
tate
quoeintelligendo
et videndoDcuin
possidetur;
sicut
cxpellunturmorbidi oculifulgorelucis,
cumillis
ea
poena
est
quoe
aliislaetilia.Non
ergo ipsi
mane
aslabuni,
et videbunt.Et tara
magna pocna
est ista
cxpulsio,quammagnumprsemium
est illud
quod
di-
citur : J Ht/itaufemadhwrereDeobonumesl
(
Psal
LXXII,
28).
Huic
pcense
contrariumest: Intra in
gau-
diumDomitritui.
Quia
huic
expulsioni
similecsl:
Projicite
illumin lenebrasexteriores
(
Matth.
xxv,
21, 30).
15.
Quoniam
inamarkaverunt
te,
Domine.
Egosum,
inquil, panisqui
decmtodescendi
(J oan. vi, 51)
:
et,
Operamini
escam
qum
non
corrumpilut(Ibid., 27):
cl,
Gustale,
etvidele
quoniam
suavisesl Dominus
(Psal.
xxxin, 9).
Peccatoribus autem
panis
vcritatis ama-
rus
cst;
unde os vera dicentis oderunt.
Ipsi crgo
inaniaricaverunt
Deimi, qui poccando
incain
aegri-
1
QuatuorMss.,peccutosuo
cunsummato morittitlur.
89
ENARRATIO
IN PSALMUMVI. 90
tudinemdevenerunt,
ut cibum veritatis, quo
sanae
animse
gaudent,
lanquam
felleum sustinere
non
possint.
16.
[
vets.
12.]
Et tmtenturomnes
qui spetanl
inle:
utique
illi
quibus gustantibus
suavisest Dominus.
ln mtetnumexsultabunt,
etinhabitabis
ineis:
ipsaergo
erit oeterna
exsultalio,
cum
lemplum
Dei fiunt
justi;
eterit
gaudiumipsorum, ipse
incola
*
eorum. Et
glo-
riabunlurin te omnes
qui diligunt
nomentuum: lan-
quam
cumadest eis adfruendum
quod diligunl.
Et
benein
te, tanquampossidentcs
hoeredilatem
de
qua
titulus
psalmi est,
cumet
ipsi
sint
ejus
haereditas,
quodsignificat,
inhabitabisineis. \
quo
bono
prohi-
bentur
quos
secundum multiludinem
impietalum
corum
expellit
Deus.
17.
[
vers.
13.]
Quoniam
lubenedices
juslum
: hoec
cst
benediclio, gloriari
in
Deo,
et inhabitari a Deo.
Islasanctificatioconcedilur
justis;
sed ut
justificen-
tur, prsecedit
vocatio, quoe
non est meritorum,
sed
gratioe
Dei: omnesenim
peccaverunt,
et
egent glo-
ria Dei
(Rotn.
III,
23).
Quos
enim vocavit,
hos et
justificavit; quos
autem
justificavit,
hoset
glorifica-
vil
(Id.
VHI,
30). Quiaergo
vocatio non merilorum
noslrorum,
sed benevolentiae
et misericordiseDei
est, subjecil
dicens:
Domine,
ut scutobonmvolunlalis
ivmcoronasti
nos;
honaenimvolunlasDei
proecedit
bonamvolunlatem
nostram,
ut
peccatores
vocet in
poeuitenliam.
El
ipsa
sunl arma
quibus expugnatur
inimicus,
contra
quem
dicilur :
Quis
accusabitadver-
suseleclosDei ?
et,
Si Deus
pro
nobis,quis
contranos?
Qui
unicoFilio suonon
pepercit,
sed
pro
nobisomni-
busttadiditillum
(Ibid.,
31,
33).
Sienimadhuc cum
inimici
essemus,
Cltristus
pro
nobismortuus
esl;
mullo
magis
teconciliati,
salvi erimusabira
per ipsum (Id.
v, 9,10).
Hoc est invictissimuinscutum, quorepel-
litur inimicus
desperaiionem
salulis
suggerens
mul-
titudirieIribulatiomimel tentalionum.
18. Totus
ergo
lextusPsalmi est oraiioutexaudia-
tur;
ab
eoquod scriptum
est,
Verbamea
exaudi,
Do-
mine, usquead,
Rexmeus et Deusmeus. Deinde in-
tellectuseorum
quaeimpediunt
ad videndum
Deum,
id
est,
ut seexauditamesse
cognoscat;
abco
quod
scriptum
est, Quoniam
ad te
orabo, Domine,
tnane
exaudiesvocem
meam,usque ad,
Virum
sanguinum
et
dolosumubominabilurDominus.
Tertio, sperat
sedo-
mumDei
fuluram,
et nnncei
appropiuquare
inti-
moreanteconsummalionem
quoeexpellit
limoreni;
abeo
quod scriptum
est, Ego
autem inmulliludine
miserationis
lum, usque
ad,
Adoraboad
teniplum
san-
ctumtttumintimoretuo.
Quarlo,proficientem
sc
atque
promovenlem
inler illa
ipsaquibusimpediri
se
sentit,
orat ut
adjnvelur
intrinsecus,
ubi nemo hominum
videt,
neavertaturmalis
linguis;
abeo
quodscriplum
esl, Domine,
deduc meintua
justitia propler
inimi-
cos
meos, usque ad, Linguis
suis dolose
agebant.
Quinto, prophctia
est
qurepoena
maneat
impios,
quandojuslus
vixsalvus
erit,
et
quodprsemiumjusti
adcpturi sinl, qui
vocati vcncruul el donec
perduce-
1
*ic
l
rvestantiores Mss.At
editi.,
incolatus.
renlur viriliter omnia
suslinuerunt;
ab eo
quod
scriptum esl,
J udica
illos, Deus, usque
in finem
Psalmi.
IN PSALMUM VI
ENARRATIO.
In
finem,
in
hymnis
de
octavo,
Psaltnus David.
l.[ers. 1.]
De
octavo,
hic videtur
obscurum;
namcoeterain hoc titulo manifestiorasunt. Visum
est aulem nonnullisdiem
judicii significare,
id est
tempus
adventus Domini
noslri, quo
venturus est
judicare
vivoset mortuos.
Qui adventus, compulatis
annis ab
Adam,post septem
annorumniiUiafuturus
creditur;
ut
septem
annorura millia
lanquamseptcin
dies
transeant,
deindeillud
tenipus lanquam
dies oc-
tavus advenial. Sed
quoniain
diclum est a Domino:
Nonestveslrumscire
temporaqum
Pater
posuil
insua
polestale(Act. i, 7),
et : Dedieveroetillahoranemo
scit, neque angelus, neque
virlus,
nequeFilius,
nisi
solusPaler
(Matth.
xxiv, 36),
et illud
quodscriptum
est, tanquara
furemvenire diem Domini
(1
Thess.
v,
2),
salis
aperte
ostendit neminemsibi
oportere
arro-
gare
scientiamillius
lemporis, corapulatione aliqua
annorum. Si enim
posl seplem
millia annorumille
dies vcnturus
est,
omnishomo
potest
annis
compu-
talisadventum
ejus
addiscere : ubi erit
ergo, quod
nec Filius hoc novit?
Quoduliquc
ideodiclum
est,
quiaper
Filiumhomines hocnon
discunl,
non
quod
apud
se
ipse
non
noverit,
secundumillaraloculio-
nem,
TentatvosDominusDeus
vester,
ul scial
(Deut.
XIII,3),
id
est,
scire
faciatvos; ct, Exsurge,
Domine
(Psal. III,
7),
id
est,
fac nos
exsurgere.
Ctini
crgo
ila
dicatur nescire Filiushunc
diem,
non
quod nescial,
sed
quod
nescirefaciat cos
quibus
hoc non
expedit
scire,
id
est,
noneis Iioc
ostendat;
quid
sibi vult ne-
scio
quscpraesumptio,quse
annis
coinputatis
cerlissi-
mum
sperat post septem
annorum milliadiein Do-
liiini?
2. Nos
igitur, quod
nescirenosDominus
voluit,
li-
benter
nesciamus,
et
quseramusquid
velitsibi isleti-
tulus, qui
scribitur Deoctavo.Polcst
quidcra,
etiain
iiullaaiiDOriimteraeraria
suppulatione,
dies
judicii
oclavus
intelligi, quod jampost
finem
hujus
sseculi
accepta
aeterna
vita,
lunc nonerunt animse
justorum
obnoxise
tcmporibus
: ct
quoniam
omnia
tempora
seplem
dierumistorum
repelitione
volvunlur,
octa-
vus forleillediclus
est, qui
varietatemistamnonha-
bebit. Est aliud
quod
hicnon ahsurde
accipi potcst,
cur octavumdicalur
judicium, quod post
duas
gene-
rationesfuturum
est,
unam
quoe
ad
corpus,
alleram
quoe
ad animara
pertinet.
AbAdara enim
usque
ad
Moysengenns
humanum vixil ex
corpore,
idest se-
cundumcarnem:
qui
eliamexterior et velus homo
dicitur
(Epltes.
IV,22),^et
cui Vetus Testamenlum
datum
est,
ut
quamvis religiosis,
tamen carnalibus
adliuc
operalionibus
fulura
spirilualia proesignaret.
Hoctoto
tciupore quo
secundum
corpus
vivebatur,
regnavitmon,
sicut
Aposlolus ail,
etiamin eos qui
ftl
S. AUGUSTINIEPISCOPI
92
non
peccaverunt. Regnavit
autemcxsimilitudine
prm-
varkationisAdm,
sicutidem
dicil; quoniamusque
ad
Moysen(Rom. v, 14) accipiendtimest, quo usque
Legisopera,
idest carnaliter observata illa sacra-
menta,
eiiameosobstrictos tenuerunl certi
mysterii
gratia, qui
uni Deosubditi eranl. Ab adventuautem
Domini,
ex
quo
ad circumcisioncni cordis acamis
circnmcisionetransitum
est,
factavocaiio
esl,
ut se-
cundumanimam
viveretur,
idest secunduminterio-
rem
homincin, qui
etiamnovushonio
(Cotoss.m,
10)
propter regeneralionem
diciiur
morumqucspiritua-
liuminnovalionem.Manifestumcst aulemad
corpns
quaternaiiuin
numerum
pertinerc, propter
noiissima
elementa
quatuor quibus
constat,
et
quatuor qualita-
les, siccam, humidani,calidatn, frigidam.
Unde
qua-
luoreliam
temporibus
adniinistratur, vernn, aeslate,
autunuio,
hieme. H;vcsunt notissima. Namde
qua-
tcrnario nuinero
corporis
tractatur eliamalibi subti-
lius,
sedobscnrius:
quod
in hoc scrnionevitandum
est, quem
eliamminuseruditis accommodatumesse
volumus. Adanimumvero lcrnariumnumerum
per-
linere
potest inlelligi,
ex eo
qnod tripliciter
Deura
diligerc jubemur,
ex toto
corde,
ex lota
anima,
ex
toia mente
(Dettf.
vi,
5
;
Matth.
xxu,
37)
: de
quibus
singulis
nonin
Psalterio,
sedin
Evangeliodisputan-
duinesi. Nunc ad tcslimoniiimlernarii ntimeri ad
aninimn
portincntis,
satis
puto
esse
quod
diclumest.
Pcractis
igitur
numeris
corporis
adveteremhominera
ct ad Velus Testamentum
perlineiiiibiis, peractis
etiamnonierisanimi adnovumhoininemet ad No-
vnmTestanicntuni
relatis,
sicut
seplenario
numero
transaclo, quia unumquodquc temporaliter agitur,
qualernarioincorpus,
lernarioinaniinum
distributo,
venietoclavus
judicii dics, qui
ineritisiribuens
quod
debetur, jam
nonad
opera temporalia,
sed ad viiam
aelernamsanctos
transferet,
impios
verodamnabit in
aelernum.
3.
[tiers.2.]
Quam
damnationem
metuens,
orat
Ecclesia
in hoc
psalmo,
dicens:
Domine,
nein ira
tua
arguas
me. Dicil eliam
Apostolus
iram
judicii:
Thesaurizas
tibi, inquit,
iramindieirm
justi judkii
Dei
(Rom. u, 5);
in
qua
senonvult
argui, quisquis
in hacvilasanari desideral. Necin
furore
tuo corri-
pias
me:
corripias,
mitiusvidetur
;
ademendationcm
cnimvalet. Nam
qui arguitur,
idest
accusatur,
me-
tuenduin est ne' finemhabeat damnationem. Sed
quoniam
furor
plus
videtur essc
quam ira,
potest
movere cur illud
quod
est
mitius,
id est
correptio,
cumeo
positum
est
quod
est
durius,
id cst cumfu-
rore. Sed
egoputo
unamremduobusverbis
signifi-
catam: namin
graeco0vfi6;,quod
esl in
primoversu,
hoc
significatquodbpyr,,quod
est insecundo
versu;
sedcnmLatini vellentetiam
ipsi
*
duoverba
ponere,
.juoesitnm
est
quid
esset vicinumiroe
,
ct
posilum
est
turor. Ideovariecodiceshabent: namin aliis
prius
invenilur
ira,
deinde
furor;'inaliis, priusftiror,
deinde
1
Edd.,
nein
finem.Prsepositio
in abesta melioribus
Mss.
"
Mss, wlfenfeftain
ipsa.
ira;
inaliis
pro
furore
indignatio ponilur,
aut bilis-
Sed
quidquid
illud
est,
motusest animi
provocans
ad
pcenam
inferendam:
qui
tamen
motus,
non
tanquam
animacDeo tribuendus
est,
de
quo
dictumest: Tu
autem,
Domine
virlulum,
cum
tranqvrillitatejudicas
(Sap. XII,18); quod
aulem
tranquillumest,
nonest
perturbatum.
Non
ergo
cadit in Deum
judicemper-
lurbatio
;
sed
quod
in
ejus
minislris
fit,
quiaper leges
ejusfil,
ira
ejus
dicilur. In
quaira,
nonsolum
argui
se
nonvullanima
quse
nunc
orat,
sednec
corripi,
id
esl emendari vel erudiri : nam in
grseco
nathinrii
positumest,
id
est,
erudias.
Arguuntur
autemindie
judicii
omnes
qui
nonhabent fundamentum
quod
cst
Christus: emendantur
autem,
id est
purgantur, qui
huic fundamento
supersedificarillignum,foenum,
sti-
pulam;
delrimenlumenim
patientur,
sedsalvi erunt
lanquamperigncm(I
Cor.
m,
11). Quidergoisleoral,
qui
non vult in iraDomini vel
argui
vel cmendari?
Quid,
nisi ut sanetur? ubi enimsanitas
est.nec
mors
meluenda
est,
necurentisaut secantismedici manus.
4.
[ucrs. 3, 4.] Sequilur itaque,
etdicit : Miserere
tnei, Domine, quoniaminftrmus
sum: sana
me,
Do-
mine,quoniam
coniurbatasunt ossa
mea,
idesl firma-
racntumanimae
meoe,
vel
fortitudo;
hoc enimossa
signilicant.
Dicit
ergo
anima fortitudinemsuamessc
turbalam
,
cumossa nominat :
neque
enim creden-
dum
cst, quod
habeat ossa
qua;
videmusin
corpore.
Qnapropler
ad
expositionempertinet quodsubjicilur,
Ef animamealurbataestvalde
;
ne
quod
ossa
appel-
lavit, corporisintelligerenlur.
Ef
fu, Domine,
usque-
quo
?
quis
non
inlelligaisignificari
aniraamluctantem
cummorbis
suis,
diuautemdilatamamedico
',
ut ei
persuaderelur
in
qtiae
mala se
peccando proecipita-
verit ?
Quod
enim facile
sanatur,
nonmultumcave-
tur;
ex difficullaieautem
sanationis,
erit
diligentior
cuslodia
receptoe
sanitatis. Non
ergotanquam
crudelis
Deusxstimandus
est,
cui dicitur : Ef
f, Domine,
ttsquequo
?sed
lanquam
bonus
persuasor animse,quid
mali
sibiipsapepererit;
nondumenimtam
perfecte'orat
hoec
anima,
ut ei dici
possit
: Adhuc
loquenletedicam,
Ecceadsum
(Isui.Lxv, 24).
Simul ut eliamillud
agno-
scat, quantapoenaimpiisproeparatur, qui
senolunt
convertere ad
Deum,
si taniamdifficullalemcon-
vcrtentes
patiuntur;
sicut alio loco
scriplum
esl:
Si
juslus
vix salvus
eril,
peccator
et
impius
ubi
pare-
bunt
(l
Pelr.
iv,
18)?
5.
[wers.5.] Converlere,Domine,
et erue animatn
meam.Convertens
se,
orat ut adeam
convertalur et
Deus,
sicut dictumest :
Converlimini ad
me,
el con-
vertar ad
vos,
dkit Dominus
(
Zach.
i,
3
).
Anex illa
locutione
intelligendumest,Convertere, Domine,
id
est,
fac
meconverti,
cumin
ipsa
sua
conversionedifficul-
tatem
laboremque
senlirel? Nam
perfecla
nostracon-
versio
paratum
invenit
Deum,
sicut
Propheta
dicit:
Tanquam
diluculum
paralum
inveniemuseum
(
Osee.
vi, 3,
sec.
LXX). Quoniam
ut eum
amitteremus,
non
ejus
absentia
qui ubiqneadcst,
sednoslrafecit aver-
1
nuinqueHss.,
diitaulemditaluinmedkinmnatnedico,
''
PluresMss., perfecttt.
05
ENARRATIOIN PSALMUMVI.
94
sio: In hocmundo
etat, inqnit,
et mundus
per
eum
faclusest,
etmunduseumnon
cognovit(
J oan.
i, 10).
Si
ergo
inhocmundo
erat,
et mundus eum nonco-
gnovit,
nostra immunditianon fert
ejus aspectum.
Dumautemnosconvertimus,
id
est,
mulationevele-
ris vitoe
resculpimus spiritumnostrmn,
durumsen-
timuset laboriosumadserenitatemet
tranquillitalem
divinoelucis a terrenarum
cupiditalumcaligine
re-
torqueri.
Et in tali diflicullate
dicimus, Converlere,
Domine,
id
est, adjuva nos,
ut
perficialur
innobis
conversio, quae
te
paratum invenit,
et fruendum te
prsebentcm
dilectoribusluis. El ideo
postquamdixil,
Convertete,Domine, addidit,
ef erue aittmam
meam,
tanquam
inhaerentem
perplexitatibus hujus saeculi,
el
spinas quasdam
dilacerantium desideriorumin
ipsa
conversione
patientem.
Salvumme
fac, inquit,
propter
misericordiamluam.
Intelligit
nonsuorumme-
ritorum esse
quodsanatur, quandoquidempeccanli
el datum
prseceptumprsetereunli, justa
damnaliode-
bebatur;
saname
ergo, inquil,
non
propter
merilum
meum,
sed
propter
misericordiamtuam.
6.
[vers.6.] Quoniam
nonesl in morle
qui
memorsit
tui.
InteMigilquoque
nuncesse
tempus conversionis,
quia
cumisla vila
transierit,
nonreslat nisi relributio
nieritorum. In
inferno
autem
quis eonftlebilur
libi ?
Confessus est ininferno ille
dives,
de
quo
Dorainus
dicit, qui
Lazarumvidit in
requic,
se autemintor-
nientisdolebat:
usque
adeo
confessus,
ut eliammo-
neri suos vellet ul sea
peccaliscohiberent, propter
pcenasquasapud
inferosessenon creditur
(Luc. xvi,
23
31). Quamvisergo frustra,
confessus est lamen
sibi raerito illa accidisse tormenta
; quando
etiam
suos, ne inhaec
inciderent,
doceri
cupiebat. Quid
ergo
est,
In
inferno
aulem
quis confilebilur
libi? an
infernumvult
inielligi, quopost judicium praecipita-
buntur
impii,
ubi
jampropler profundiores
lenebras
niillamPei lucem
videbunt,
cui
aliquid
confiteanlur?
Namisteadhucelevaiis
ocnlis, quaravis
immani
pro-
fundo
inlerposito, poluit
lanicnvidere Lazarumin
requieconstitutum,
ex
cujus comparatione
ad con-
fessionomcoaclus est meriloriiin suorum. Polcsl
eliam illud
intelligi,
ut mortem vocet
peccatum,
quodcontempia
divina
lege
coramiltilur : ulaculeum
mortis mortem
appellemus, quod
morlem
comparct;
aculeusenim
morlis, peccatura (
I Cor.
xv,
56
).
In
qua
mortehocest esseimmemorem
Dei, legemejus
et
proecepta
conteranere: ut infernum
dixrrit,
c;cci-
tatcm
animi, quaepeccantem,
id
est,
morienlemex-
cipit
et
involvit;
Sictttnon
probaverunt,inquit,
habere
Deumin
notilia,
dedit illosDeus in
reprobum
sensum
(Rom.
l, 28).
Abislamorte et abisto infernotutain
se
praeberi
anima
deprecatur,
dummolitur conver-
sionemad
Deum,
et sentit difficuliales.
7.
[vers.7.] Quapropter
conlexit dicens : Laboravi
in
gemiltt
meo. Et
tanquamparumprofuerit,
additet
dicit: Lavabe
per singulas
nocleslectummeum.Lectus
est hocloeo
appellatus
ubi
requiescit
animus
seger
et
linfirmus,
idcst in
voluptatecorporis
et inomni dele-
!ctatione
sseculari; quamdelectalioneralacrymis
lavat
qui
seseabillaconalur exlrahere. Videt enim
jam
se
damnare carnales
concupiscentias;
et tamendelecta-
tione tenetur infirmitas
',
ct in ea libenter
jacet,
unde
surgere
nisi sanatus animus non
potest. Quod
aulem
ail, per singulas
nocles,
hoc fortasse
accipi
vo-
luit, quod
ille
qui spiritu promptus
sentit
aliquam
lucem
verilatis,
et tamenindelectatione
liujus
s;cculi
per
carnisinflrmilatem
aliquandorequiescit,
tanqtiam
dieset noctes allerno affectu
cogitur pali
: ul cum
dicit,
Mcnleservio
legi Dei, lanquam
diem
senliat;
rursus cum
dicit,
Canteatifem
legi peccati(Rom. vn,
25),
inclinelur in
noctem, donccomnisnoxlranse.it,
et vcniat unus dics de
quo
dicilur : Maneastabo
tibi,
etvidebo
(Psal.
v,
5).
Tuncenim
astabit;
nuncautem
jacet, quando-
inleclo est
quem
lavabit
per singulas
noctes,
ut tantis
lacrymis impelret
efficacissimamde
Dei misericordia medicinam. In
lacrymis
stratum
mettm
rigabo,repetitioest:
cumeniradiciltn
lacrymts,
ostendil
quemadraodumsuperius
lavabo
dixerit;
hoc
autem
accipimtts
slratum,
quod superius
lectum:
quanquamrigabo amplius
sit
aliquid quam lavabo;
quoniam potest aliquid
in
superficie lavari;
rigatio
vero ad inleriora
permeat *, quodsignificat
fleluni
usque
ad cordis inlima.
Temporum
vero
varietas,
quodproeteritumposuit,
cum
diceret,
Laboravi in
ge-
mitumeo
;
et
fulurura,
cum
diceret,
Lavabo
per
sin-
gulas
noclet leclum
meuin;
rursus
futurum,
In
lacry-
mis slralum meutn
rigubo,
illud ostendit
quid
sihi
dicere
debeat,
cum
quisque
in
gemitu
fruslra labora-
verit;
lanquam
diceret : Non
profuit
cum hoc
feci,
ergo
illudfaciam.
8.
[tiecs. 8, 9.]
Turbatusestab
iraoculusmeus(a):
ulrum sua
,
an
Dei,
in
qua petit
nc
argueretur,
aut
corriperctur
? Sedsi illadiem
judicii significat, quo-
modo nunc
potesl intelligi
? An inchoatio
ejus est,
quod
liic homines dolorcset lormenta
paliuntur.et
niaxime damnum
inlelligenliseveritatis,
sicut
jam
commemoravi
quod
dictumesl : DeditillosDeusin
reprobum
sensum
(Rom. i,
28)
?Nameaest coecitas
menlis;
in cam
quisquis
datus
fuerit,
ab interiore
Dei luce
secludilur,
sed nondum
penitus
cuminhac
vilaest. Sunt enim tenebroeexteriores
(Maith. xxv,
30), quscmagis
ad diem
judicii pertinere inlelligun-
tur,
ut
penilus
extraDeum
sit, quisquis,
dum
lempus
est, corrigi noluerit; penitus
enim
8
esseexlraDeum
quidest,
nisi esseinsummacoecitale?
siquidem
Deus
habilat luceminaccessibilem
(I
Tim.
vi,
16), quo
in-
grediuntur quilms
dicitnr : Intra in
gaudium
Domini
lui
(Matth.
xxv
, 21, 25). Hujusigitur
iraeinchoalio
est
quam
in hac vita
palilur quisque peccator
: li-
mens
itaque judicii
diem
,
laborat et
plangit,
nead
illud
perducatur, cujus
initiumlam
perniciosum
nunc
experitur;
et idco non
dixit,
Exstinctus
est,
sed
,
1
Lov.,infirmilatis.
AtEr.et
plerique
Mss.,infimritas.
Editi:
permanat.
AtMss.
aliqui, permeal; alii, per-
tinet.
3
Nounulli
proboe
notaeMss.:Penitusaulemesseexlra
Deum.Aliiverocum
editis,
Penilusenim.
[aufem]
(a)
Dehac
parte
vers. 8consuleI Enar. Psal.
xxxvt,
n.
9. Dealtera
partcejusdem
vers.8videEnar.psal.
cn,
u.
9.
95
S. AUGUSTINIEPISCOPI
96
Tutbatusestabita oculusmeus.Si auterasuairadicit
oculum suumesse
turbalum,
neque
hocmirumcst:
namhinc forsitan diclum
est,
Nonoccidatsol
super
iracundiamvestram
(Ephes.
iv, 26), quod
interiorera
solein
,
idest
sapienliamDei, tanquam
occasuminse
pati
arbitratur
mens, quoe
sua
perturbatione
illum

viderenon sinitur.
'
9. Inveteravi in omnibusinimkis meis, Dciratan-
tiim
dixerat,
si tamendesuaira dixerat : considera-
tis aiitein
reliquis
vitiis
,
invenitse omnibusesseval-
latum.
Quae
vitia
quoniain
veterisvitoesuntet veleris
hominis
quo
exuendi sumusut induamurnovo
(Coloss.
III
, 9, 10),
reclediclum
est,
Inveteravi.ln omnibus
autem inimkis
meis,
vel inter
ipsa
vitia
dicit,
vcl
inter homines
qui
nolunt ad Deurnconverli : namet
hi,
etiamsi nesciunt
',
etiain si
parcunt,
etiamsi
iisdemconviviiset domibus et civilatibusnullalile
inlerposita,
et crebris
colloqniis quasi
concorditcr
utuntur,
nihiloniiniislameninlenlioncconlraria
,
ini-
inici sunt eis
qui
se ad Dcumconvertunt. Namcuin
alii amant ct
appelunt
islum
niundum,
alii se
optant
ab isto mundo
liberari, quis
nonvideat illosinimi-
cos esse islis? nam si
possinl,
cossecumad
poenas
trahuiit. Et
magnuiu
donum
est,
inler eoruni verba
versari
quolidie,
et non excederede itinere
prsece-
plorum
Dei :
soepe
enim
mensnitenspergereinDeum,
concussain
ipso
ilinere
trepidat
: et
plerumquepro-
pterea
non
iinplet
bonum
proposiluin,
neoffcodateos
cuni
quibus vivit,
alia bona
perilura
et transcuntia
diligenlesatque
sectantes. Abhis
separatus
e.4omnis
sanus,
non
locis,
sedanimo
;
namlocis
corpora
con-
lincnlur,
animo autcmlocus csl affcciiosua.
10.
Quapropter post
laboremct
gcmituin
et imbres
creberrimos
lacrymaruiii, quia
inancnon
polcsl
essc
quod
tamveliementer
rogalur
abco
qui
fonsest om-
niura miscricordiarum
, verissimequc
dictum
est,
Prope
est Dominusattrilis corde
(Psal. xxxm, 19)
post
tantas diflicullatesexauditamseanimar
piasigni-
ficans,
quain
licct ctiamEcclcsiam
intclligere,
vide
quid adjungit
: Discedilea
tne,
omnes
qui opetamini
iniquilatem
; quoniam
exaudivit Dominusvocem
ftelus
tnei. Vel in
prophetia
dicluni
est, quoniam
discessuri
simt,
id
est, scparabuntura justis impii,
ciim
judicii
dies
veneiil;
vel
nunc, quin
cliamsi
pariter atquc
iisdc;ncoiivcnticurscoiitinentur
,
tanieninarcannda
jam grana scparala
sunl a
paleis, quamvis
inter
pa-
lcaslateant : simul
itaqtie
versari
possunl,
sedsimul
vcnto auferri non
possunt.
11.
[vers. 10] Quoniam
exaudivil Dotnintisvocetn
flelus
mei;
exaudivil Dominus
deprecalionemmeam;
Dominusorationemmeum
assumpsit.
Crebra
ejusdcm
scnientiae
repeiitio,
non
quasi
narraiitis nccesslta-
tem,
sedaffeclumexsultaniis
oslendil;
sicciiini
loqui
gaudcntessolent,
ut noneissuflicial semel enuntiare
quodgaudent.
Istefructusest illius
gemitus
in
quo
la-
boratur,
et illarum
lacrymarumquibus
lavatur
lectus,
ct stratus
rigalnr; quoniamqui
seminat in
lacrymis,
1
sicMss.Editi
vero,
nesciunlur.
in
gaudio
melet
(Psal. cxxv, 5),
el beali
lugenles
quoniamipsi
consolabuntur
(Matth.
v
,
5).
12.
[vers.11.]
Erubescanletconturbenlutomnesini-
micimei.
Disceditea
me, omnes,
dixit
superius; quod
eliam in hac
vila,
sicut
expositumest,
fieri
potest:
quod
autem
dicit,
Erubescantel
conturbenlut,
nonvi-
deo
quemadmodura
evenire
possit,
nisi illodiecum
nianifeslafuerint
justorumpraemia
ct
suppliciapecca
-
torum. Namnunc
usquc
adeo nonerubescunl
impii,
ut nobisinsultarenondesinant: et
plerumque
lanium
valent irrisionibus
suis,
ut infirmoshominesdeChri-
sti nomine
erubescere
faciant,
unde dictura est :
Quisquis
meerubuerilcoramhominibtis
,
erubescameum
coramPatre tneo
(Luc.
ix
,
26).
J am vero
quisquis
sublimiailla
praeceptaimplerevoluerit,
ut
dispergat,
det
pauperibus, quojustitiaejus
maneat inseternuin
(Psal. cxi,
9), omnibusque
suisrebus terrenis ven-
dilis cl
indigentibuscrogalis,
Christum
sequi
volue-
rit,
dicens : Nihil inlulimusinhunc
mundum,
verum
nec
auferrequid possumus
;
victumet
tegumenlum
ha-
benles,
his contenli simus
(I
Ttm.
vi,
7,8);
incidit
in islorum
sacrilegaradicacitatem,
et abeis
qui
sa-'
nari nolunt vocalur
insanus;
ct
soepe
ne hocvocctur
a
desperalis hominibus, trcpidat
facere et differl
quod
omniumfidelissirausel
potentissimus
medicus
imperavil.
Non
ergo
nunc isti
possunt erubescere,
quibus
nenos erubescamus
oplandumest,
el a
propo-
sito itinere vel
revocemur,
ve!
impediamur,
vel re-
tardemur. Sed veniet
terapus
ut illi
erubescant,
di-
centes ut
scriplum
est : Bi sunt
quosaliquando
habui-
tnusinrisumel insimililudinem
impropetii:
nosinsen-
sali,
vilamillorummstimabamusinsaniam
,
et
finem
il-
lorumsinehonore:
quomodocompululi
suntinler
filios
Dei.,
efinlersanclossorsilloruinest?
Ergo
erravimusa
via veritalis
,
et
juslitiw
lumennonluxil
nobis,
el sol
nonest orlusnobis:
repleti
sumus
iniquitatis
viaet
per-
diiionis,
el atnbulavimussoliludines
di/ficites,
viamau-
lemDomini
ignoravimus.Quid
nobis
profuitsuperbia,
aut
quid
divitiarum
jaclalio
conlulitnobis? Transierunl
omniailla
tanquam
umbra
(Sap, v, 3-9).
13.
Quod
autem
ait, Converlanlur,
et
confundanlur,
quis
non
judicet
esse
justissimampoenam,
ut conver-
sionemadconfusionem
habeant, qui
adsalutemha-
berenoluerunl ? Deinde
addidit,
valde
velociler;
cum
enim
jamdesperari cceperitjudiciidies,
cum
dixerint,
Pax,
lunc eis
repenlinus
venietinteritus
(I
TAess.
v,
3).
Quandocumque
autem
venerit,
celerrime venit
quoddesperatur
esseventurum: el
longiludinem
viioe
hujus
non facit
senliri,
nisi
spesvivendi;
namnibil
videtur esse
celerius, quamquidquid
inea
jamprae-
lerilum est. Cum
ergojudicii
dies
venerit,
tunc sen-
lient
peccatores
quam
non sit
longa
oranisvita
quae
transit;
nec omnino eisvideri
poterit
larde
venisse,
quod
nondesiderantibus
,
sed
potius
noncredentibus
venerit.
Quanquam
et illudhic
accipi potest,
ut
quia
lanquamgementem
el tam
saepediuque
flentemDeus
exaudivit, inlelligatur
liberalaa
peccalis
,
et omnes
pervcrsos
moius carnalis affeclionisdomuisse,
sicut
dicit
: Discedilea im
,
omnes
qui operaminiiniquita.
97
ENARRATIOIN
PSALMUMVn. 98
tem, quoniam
exaudivitDominusvocem
fletusmei,quod
eumei
provenerit,
nonmirumest si
jam
ita
perfecta
est ut oret
pro
inimicissuis. Potest
ergo
adboc
perli-
nere
quod
dixit, Etubescant,
et conturbentutomnes
inimici
mei,
ut de
peccalis
suis
agant poenitenliam,
quod
sine confusione
'
et conturbalionefieri non
po-
test. Nihil
itaque impedit
sic
accipere
et illud
quod
sequilur,
Converlantutei
etttbescant,
id
est,
conver-
tantur ad Deum
,
el erubescant sein
prioribus
tene-
hris
peccatorumaliquandogloriatos
;
sicul
Apostolus
dicit :
Quam
enim
gloriam
habuislis
aliquando
tn
his,
in
quibus
nuncetubescitis
(Rom.
vi, 21)
?
Quod
autem
addidit,
vatde
velociter,
aut ad
optantisaffectura,
aut
ad Christi
polentiam
refcrendum
est, qui genlesquoe
pro
idolissuis
persequebanlur
Ecclesiam
,
adEvan-
gelii
fidemtanta
lemporuin
celeritateconvertil.
IN PSALMUM VII
ENARRATIO.
Psalmus
ipsi David, quem
canlavitDotnino
, pro
verbis
[Clitisifilii
J emini.
1.
[vers.1.]
Ilistoria
quidcm
undeoccasionemista
propheliasumpsit,
in
RegnorumsecundoIibro(IIReg.
xvi) cognoscere
facileest. Ibi enim
Chusi,
amicusrc-
gis David,
transilumfecil in
parles
Abessalonfilii
ejus qUi
adversus
palrem
bellum
gerebal,
ad
explo-
randa consiliaet renunlianda
quse
adversus
palrera
ille moliebalur auclore
Achitopliel, qui
defeceratab
amicitia
David,
etfilium
ejus
adversus
patrem
consi-
liis
quibus posset
instruebat. Sed
quoniam
non
ipsa
historiain hoc
psalmo
considerandaest de
qua
Pro-
phetamysleriorum
velamcn
assurapsil,
si transitum
adChristum
fecimus,
auferaturvelamen
(UCor.in,16).
Et
primo ipsorum
nominum
significationem
interro-
gemusquid
sibi velit. Nonenimdefuerunt
interpretcs
qui
hoec
ipsa
noncarnaliterad
J iileram,
sed
spirilua-
liler
investigantes,
edicerentnobis
quod
Chusiintcr-
pretetur
Silcniium
;
J emini
aulem, Dexter;
Achito-
phel,
Fratris ruina.
Quibusinterprctationibus
rursum
nobis traditor ille J udas
occurrit,
ut Abessalon
ejus
imaginemgestet,
secundum
quodPairispax interpre-
tatur; quiapacaluserga
illumexstitit
pater, quam-
vis
ipsc
dolis suisbellumhaberet in
corde,
sicul in
psalmo
tertiotractatumest
(a). Quemadmodum
aulcin
invcniturin
Evangelio
flliosDomininoslri J esuCliri-
sli dictos esse
discipulos(Matili.ix, 14),
sicineo-
dem
Evangelio
invenitur etiamfralrescsse
appella-
tos
; resurgens
enimDominus
ait, Vade,
el dic
fra-
tribus meis
(J oan. xx, 17),
et
Aposlolus
eumdicit
primogenilum
in mullis fratribus
(Rom. vm,
29):
discipuliergoejus
ruina
qui
eum
tradidit,
rccteintel-
ligitur
Fratris
ruina, quod Achilophel interpretari
diximus.Chusi
autem, quodinterpretatur Silentium,
recte
accipitur
adversusillosdolosDominumnostrum
silentio
dimicassc,
idest altissimosecreto
quo
coeci-
1
Lov.,confessione.
AtEr. et ncsti-i
prope
omnes
Mss.,
confusiom.
(n)
Enar.inPsal.
ni,
n. i.
tas ex
parte
Israel' facta
est,
cumDominum
perse-
quebantur,
ut
plenitudo
Gentium
subintraret,
et sic
omnis Israel salvusficret. Ad hoc
profundum
se-
cretum
altumque
silentiumcumvenisset
Apostolus,
ex-
clamavit
quasi quodaraipsius
altiludinishorrore
per-
culsus: 0 altiludodiviliarum
sapientim
etscientim
Dei,
quam
inscrutabiliasunt
judiciaejus,
et
investigabiles
vim
ipsius!Quis
enim
cognovit
tnentem
Domini,aulquiscon-
siliarius
illius
fuit (Rom.xi, 33,
34))
? ita
magnum
illud silcntiumnon
expositionemagisapcrit, quam
admirationecommendal.HocsilenlioDominussacra-
mentum vcnerabilis
passionis occullans,
volunla-
riararuinam
fralris,
id
est,
nefariumscelustraditoris
sui,
insuoemisericordioe
atqueprovidentise
ordinem
verlit;
ut
quod
illead
perniciem
uniushominis
per-
versamcnle
faciebat,
isteadsalutemomniumhomi-
num
provida gubernatione
conferret. Canlat
ergo
PsalmumDominoanima
perfecla, quocjamdigna
est
nosse secrelum
Dei;
canlat
pro
verbis
Chttsi, quia
nieruit nosseverbaiiliussilentii.
Apud
infidelescnim
et
pcrsecutores,
silentiumest illud
atque
secrclum:
apud
suos
autem, quibus
dictum
est,
J amnondico
vos
servos, qttia
servus nescil
quid faciat
Dominus
ejus;
vosautemdixi amkos
, quia
omnia
qum
audivia
Patre
tneo,
nota
feci
vobis
(J oan. xv, 15): apud
ami-
cos
ergo ejus
non est
silenlium,
sedverba
silenlii,
id
esl,
ralio
cxposila
et manifeslailliussilenlii.
Quod
silentium
,
idest Chusi,
dicitur fllius
J emini,
idest
dextri : non cnira abscondendumeral sanctis
quod
pro
illis
geslum
est. Et tamen
Nesciat, inquit,
sini-
slra
quidfaciat
dextra
(Mallh.vi, 3).
Canit
ergo
anima
perfecla
in
prophetia,
cui secretumillud
inuotuit,
pro
verbis
Chusi,
idest
procognitioneejusdem
se-
creli; quod
secretum dexter
Deus,
id est favens
alque propilius ci, operalus
cst:
quarc
hoc silen-
lium Filius dexlri
appellalur, quod
est
Cliusi, filii
J emini?
2.
[vcrs.
2, 3.]
DomineDeus
meus,
in le
speravi;
salvumme
fac
exomnibus
persequenlibusme,
el
eripe
me.
Tanquam
cui non rcstat
jamperfecto
a
nisi in-
vidusdiabolus,superalo
omni bello
alque
adversilate
viliorum,
dicit : Salvumme
fac
exomnibus
perseqtten-
libus
me,
ef
eripe
me:
nequandorapiat
ut leoanimam
meam. Dicit
Apostolus
: Adversatiusvester diabolus
lanquam
leo
rugiens
circuit, qumrensquem
devoret
(1
Pefr.
v, 8). Itaque
cumdiceret
per pluralem
numc-
rum,
Salvumme
fac
ex omnibus
persequenlibusme,
singularempostea
intulit
dicens, nequandorapiai
tit
leoanimammeam: nonenim
ail, nequandorapiant,
sciens
quis
resliterit inimicus,
et
perfcctae
animsc
vehemenler
adversus.
Dumnonesl
quiredimat,
neque
qtti
salvum
facial:
id
est,
neille
rapiat,
dumtu non
rediniis
neque
salvumfacis
;
si enimDeusnon red-
imat
neque
salvumfaciat,
ille
rapit.
3.
[vers.
i, 5.]
Etut manifestumsit
jamperfectam
animamhoc
dicere,
cui soiiusdiaboli
fraudulentissi-
mai insidisecavendaesunt,
vide
quidsequatur
: Do-
1
m
editis,
cmcitasinisrael.AbestinaMss.
>
TresMSS., petsecutQf.
99
S. AUGUSTINIEPISCOPI
100
mineDeus
meus,
si
feci
istud.
Quid
est
quod
vocat
istud? an
quia
nondicit nomen
peccali,
universale
peccaluminlelligendum
est?
Qui
intellectussi
displi-
cet,
illud
accipiamus
dici
quodsequitur:
lanquara
si
interrogassemus, Quid
est lioc
quod
dicis,
isiud?re-
spondet
: Si est
iniquitas
in manibusmeis. J am
ergo
manifeslumest de omni
peccato
dici,
Si reddidi re-
tribuentibustnihi
mala; quod
non
potest
vere
dicere,
nisi
perfeclus.
Ait
quippe
Dominus: Esfofe
perfecti,
sicutPater vestcr
qui
esf in
cmlis,qui
solemsuumotiri
facil super
bonosel
malos,
et
pluil superjusios
et
inju-
stos
(Malth. v, 48, 45); qui ergo
non reddit retri-
buentibusmala,perfectus
est. Cum
itaque
orct anima
perfectapfo
verbis
Chusi, filii
J emitti,
id est
pro
co-
gnitione
illius secreli
atque
silenlii, quod pro
salute
nostia
operalus
est
propitius
nobiset miserieorsDo-
iiiinus,
ul loleraret et
patientissime
sustineret dolos
tradiloris sui :
tanquam
huic
perfectoe
animae
dicat,
exponens
rationem
ipsius
secrcli :
Ego pro
le
impio
et
peccalore,
ut luse
iniquilales
mci
sanguiuis
eflusio-
ne
lavarentur, niagno
silentio et
niagna patienlia
traditorem nieum
pertuli,
iionne imitaberis
me,
ut
et tn nonreddas niala
pro
malis? aniinadverlens
igi-
tuf et
intelligens quid pro
illo fecerit
Dominus,
et
cjus exemplo
ad
perfectionemproficiens, dicit,
Si
reddidi reiribuenlibusmilti
mala,
id
est,
si non feci
quod
lu faciendo
docuisli,
decidam
ergo
ab inimkis
meisinanis. El benenon
ait,
Si reddidi tribuenlibus
milii
raala, sed,
rettibuentibus:
qui
enini retribuit
,
jamaliquid acceperat; majoris
autem
palicnlisccst,
nec ei niala
rependerequi acceplis
beneficiisrcddit
mala
pro
bOnis,quam
si nulloante
acceplo
beneficio
nocerevoluisset,
Si teddidi
ergo, inquil,
tetribuenii-
bus milti
mala,
id
est,
si lenonimitatussumin illo
silentio,
hocest
patientia
tua
quampro
me
operatus
es,
decidamab inimicistnetsinanis. Inaniter eiiimsc
jactat,
qui
cumet
ipse
homo
sii, cupit
se dehomine
vindicare: et cum
superare
hominem
palamquoerit,
occultea diabolo
superalur,
inanis effcctus vanaet
superba
lsetitia,quodquasi
vinci non
potuit.
Inlelli-
git ergo
isteubi
major
fial
vicioria,
et ubi Pater red-
dat
qui
videt inocculto. Nereddat
itaque
retribuen-
libus
mala,
iram
potius quam
hominem
vincit,
illis
etiaralilleris
eruditus,
in
quibusscriptum
est: Melior
esl
qui
vincit
iram, quamqui capil
civitaiem
(Prov. xvi,
32. sec.
LXX).
Si reddidi relribuenlibus
mihi
mata,
decidam
ergo
ab inimkis meisinanis. J urare videtur
per
cxsecrationem,quod
est
gravissimumjurisjurandi
genus,
cum homo dicit: Si illud
feci,
illud
patiar.
Sedaliud est
juratio
inore
jurantis,
aliudin
signifi-
catione
prophetantis
: hic enimdicit
quid
vere con-
lingat
hominibus
qui
reddunl retribuentibus
mala;
non
quod sibi,
aut
alicui, quasi jurejurando irapre-
cetur.
4.
[vers.6.] Persequaturergo
inimicusanimam
meam,
el
comprehendat.
Iterura inimicura
singulari
nuraero
nominans,
illum
magismagisque
manifestat
quem
su-
perius
velut leonem
appellavit.
Ipse
enim animam
persequitur;
el si
deceperit, comprchendet.
Namho-
minesusque
adinterfeciionem
corporissseviunt,
ani-
mamvero
posl
istamvisibileminortemin
poteslate
habere non
possunt;
diabolns aulem-
quas
animas
persecutuscompreliendeiil, possidebit.
Et conculcet
in terramlvitam meam: idest
conculcando, lerram
faciatvilam
meam,
cibum scilicet suum
;
non
enim
tantuni
leo,
sedetiain
serpens appellatusest,
cui di-
clum
est,
Terram
manducabis;
et
peccatori
homini
diclum
est,
Terra
es,
el in terramibis
(Gen. m, 14,
19).
El
gloriam
meamin
pulverem
deducaLHicest ille
pulvis, queraprojicit
venlus afacie
terroe, superbo-
rumscilicet vanaet
inepta jaclanlia,
et inflaianon
solidata*, tanquam
venlo elatus
pulveris globus.
Recte
itaque
hic
posuil gloriam, quam
nonvuli in
pulverem
deduci. Vult enimeamsolidamhaberein
conscientiacoram
Deo,
ubi nulla
jactantia esl; Qui
gtorialur,inquit,
iiiDomino
glorietur(I
Cor.
i,
51).
Ista
soliditas in
pulverem deducitur,
si
per superbiam
quisque
contemnens secreta
conscienlia>,
ubi solus
Deushomincm
probat,
velil
apud
liomines
gloriari;
hincest
quod
alibi dicit : Deus conterel ossa
ptaccn-
liumhominibus
(Psal.
LII,
6). Qui
auteni benedidicit
vel
expertus
est viiiorura
superandoruingradus,
in-
lelligit
boc vitiuminanis
glorioe,
vel
solum,
vel ma-
ximecavenduincsse
perfectis
:
quoprimo
eniinvitio
lapsa
est
anima,
hoc ullimumvincit. Initiumaitlem
omnis
peccatisuperbia; et,
Initium
superbim
hominis
,
uposlatare
aDeo
(Eccli. x, 15, 14).
5.
[vers. 7.J Exsurge, Domine,
inira ttta.
Quid
ad-
luiciste
quemperlcctumdicimus,
adiram
provocat
Deuin?Nonnevidendumest ne
potius
ille
perfeclus
sit, qui
cum
lapidarelur,
dixit :
Domine,
ne slutuas
illis hoc
peccaiitm(Acl.
vu, 59)
? Anct
iste,
nonad-
versusIiomineslioec
precatur,
sedadversus
diabolura
et
angelos ejus, quorumposs.'ssiopeecalores atque
iiupii
hominessunt?Non
ergosaeviens,
sedmisericors
adversus eum
oral, quisquis
orat ut ei auferatur ista
possessio
abillo Doinino
qui juslificat impium(Rom.
IV, 5)
: cumenim
justificatur impius,
ex
impio
fit
juslus,
et ex
possessione
diaboli
migrat
in
templum
Dei;
ct
quoniampcenaest,
ut
cuique
auferatur
pos-
sessioin
qua
dominari
desiderat,
hanc
poenani
dicit
iram Dei adversus
diabolum,
ut desinat
possidere
quospossidct. Exsurge, Domine,
inira lua:
Exsitrge,
liic
apparedixit,
bumanisvidelicetet latentibus ver-
bis, quasi
Deus
dormial,
cum insecretis suis inco-
gnitus
latet. Exallare in
finibus
inimkorummeorum.
Fincsdixit
ipsampossessionem,
ubi vult Deumexal-
tari
poiius,
id est honorari et
glorificari, quam
dia-
boluin,
dum
inipii justificantur
et laudant Deum. Et
exsutge,
DomineDeus
meus,
in
prmceptoquod
tnati-
dasli: id
est, quia
humilitatem
proecepisti,
humilis
appare;
et tu
prior imple quodproecepisti,
ut exem-
plo
tuovincentes
superbiam,
non
possideanlur
a dia-
bolo, qui
adversustua
proeceplasuperbiampersuasit,
1
vaticanus
codex,
inlerra.Cseteri Mss.et
editi,
infr*
ram:
juxlaLXX,
ets
gen.
2
Editi,
solida.Novem
Mss.,
solidata. .
101
ENARRATIOIN PSALMUMVII. 102
1
'
dicens:
anducate,
et
aperientttr
vobis
oculi,
et eriiis
tanquam
dii
(Gen.
m, 5).
6.
[vers.8.]
Ef
congregaiiopopulorum
citcumdabil
le.
Duplex
intellectusest.
Congrcgalio
enim
populo-
rum,
sivecrcdentium
,
sivc
pcrsequentiumpotest
ac-
cipi, quorumutruinque
cadeinDomini nostri humili-
lale faclumest :
quam
conleinnens
pcrsequentium
mullitudo,
circumdedil eum,
de
qua
dictum
est, Qua-
re
(remuerunt genles,
et
populi
medilali sunl inania
(Psal, II, 1)
? credentium
auteni
per ejus
humiliialem
lnultiludoiiaeum
circumdedit,
ut verissimedicerc-
tur,
Cmcilasex
parte
Israel
facla
est,
ul
plenitudo
Gen-
liumintraret
(Rom.
xi,
25);
et illud,
Postulaa
me,
et
dabotibi
gentes
hmredilalem
liiain,
el
possessionem
luam
terminosterrm
(Psal.
n, 8).
El
propler
huncinullum
regredere
: id
esl,
propler
hanc
congregalionem
re-
gredere
inaltum; quodresurgendo
et in ccelumas-
cendendofecisse
intelligilur.
lta cnim
glorificalns
de

dil
Spiritum
sanctum
, qui
anle
glorilicationcmejus
dari non
posset,
sicut in
Evangeliopositum
est :
Spi-
ritusautemnondumerat dalns,
qitia
J esusnondumerat
clarificatus(
J oan.
vn,
39
). Regressusergo
inaltum
propler congregationem
populorum
,
misit
Spirilum
sanclum
; quo impleti praedicatores
Evangelii
orbem
lerrarumEcclesiis
impleverunt.
7. Polest et sic istesensus
intelligi: Exsurge,
Do-
mtne,
inira
tua1,
exaltarein
finibus
inimicorummeorum:
id
est, exsurge
inira
tua,
et nonle
intelligant
inimici
mei;
ul hocsit
exaltare,
id
esl,
altusefficereneinlel-
ligaris, quod
refertur adillutl silentium. Sicenimde
hac exallatione in alio
psalmo
dicitur:
Ef ascendil
super
Cherubim,
el volavit.El
potuit
lenebraslalibulutn
suum
(Psal.
xvn, 11, 12)
:
qua
exallatione,
idest oc-
cultatione,
cumtemerito
peccalorum
suortimnonin-
tellexerint
qui
te
crucifigent, congregatio
credentium
circumdabilte.
Ipsa
enimhumilitate exaltatusest,
id
est,
non est
intellectus;
ut adlioc
referatur,
El ex-
surge,
DomineDeus
meus,
in
prmceptoquod
mandasti;
id
est,
cum
appareshumilis,
altus
esto,
utnonteintel-
ligant
inimici mei:
justo
aulem sunt
peccatores
ini-
mici,
el
pioinipii.
Et
congregatiopopulorum
circum-
dabitte: id
est,
pcr
hoc
ipsumquod
nonle
intclligunt
qui
le
cruciflgunt,
credenl
in teGentes
, atque
ita
congregatiopopulorum
circumdabit te. Sed
quod
se-
quitur
si verehoc
significat, plus
doloris habct
quia
jamincipit
sentiri, quain
lsetilioe
quiainlelligilur.
Se-
quitur
enim,
Et
propler
hanc in allum
regredere:
id
cst,
el
propter
banc
congregaiionemgenerishumani,
qua
Ecclesiaerefertaesunt,
inaltum
regredere,
id
est,
rursus desine
intelligi. Quideslergo,
Et
propierhanc,
nisi
quia
el islaleoffensura
esl;
itautverissime
proe-
nunlies,
dicens: PufascttmvenertfFilius
hominis,
in-
veniet
fidemsuper
lettam
(Luc.
xvui, 8)
?itemdicitde
pseudoprophetis,qui inlelligunlur
liseretici:
Ptopter
eorum
iniquitatemrefrigescel
cliaritasmullorum
(Matth.
xxiv, 12).
Cum
ergo
et in
Ecclesiis,
hocest inilla
congregationepopulorumalquegcntium,
ubi nomen
1
sic
aliquot
ex
praecipuis
Mss. omissa
postverbum,fa,
particula,ef,quae
aLXXabest.
[iratua,
el
exaltare]
cliristiannmlatissime
pervagatumest,
tantaerit aburt-
dantia
peccatorumquaejam
ex
magnapartesentiltif,
nonneillahic
prxdicitur, quseper
alium
quoquepfo-
phelam
denuntiata
est,
famesverbi
(Amosvm, 11)?
Nonneet
propler
hanc
congregalionempeccatis
suis
aselnmenveritalis
abalienantem,
Deusinaltumrc-
gredilur,
id
est,
ut aut
non,
aut a
perpaucis,
de
qui-
husdictum
est,
Beatus
quiperseveraveril usque
in
finem,
hksalvus erit
(
Matllt.
x, 22),
leneatur et
percipiatuf
sincera
fldes',
et ab omnium
pravarum opinionuth
labe
purgata?
Non
ergo
immerito
dicitur,
Et
propter
Itanc
congregalionem
inaltum
regredere;
id
esl,
secede
rursus inaltitudinemsecretorum
tuofum,
etiara
pro-
pter
hanc
congrcgationempopulorumquse
habet no-
mentuumet factatuanonfacit.
8. Sedsive
superior,
siveistasit
congruentior
hu-
jus
Ioci
exposilio,
sine
proejudicio
alterius
alicnjus
melioris aut
paris,
convenienlissime
sequitur,
Domi-
minus
judicat populos.
Sive enimin allum
regressus
est,
cum
post
resurrectionemascendit in
coelum,
be-
ne
sequitur,
Dominus
judical populos; quia
indeven-
turuscst
judicare
vivoset mortuos: siveiti altumfe-
grediatur
cum
peccatores
christianosdeserit intellr-
gcntia
veritatis
; quia
de
ipso
adventu tlictumest:
Putas veniensFiliushominisinveniet
fidemsuper
tet-
ram
(Luc. xvm,
8)? Dominusergojudkat poputos.
QuisDominus,
nisi J esus Christus? Pater enimnon
judicatquemqitam,
sed
omnejudkium
dedilFilio
(J oan.
v,
22). Quaproptcr
haecanima
quoeperfecleoral,
vi-
de
quemadmodum
non limeat
judicii diem,
ct vere
securo desiderio dicat in
oratione,
Ventaf
regnum
luum
(Matth. vi,
10)
:
J udica,
inquit, me,
Domine
,
secundum
justitiam
meam. In
superiori psalmo
infir-
mus
deprecahatur,
misericordiam
polius implorans
Dei, quara
commemoransullummerilum
suuni;
quO-
niamFiliusDei
peccatores
venit vocare in
poeniteri-
tiam
(Luc.v, 32). Itaque
ibi
dixerat,
Salvumme
fac,
Donrine, propler
misericordium
luam,
idest non
pro-
pter
merilum
meum;
nunc aulem
quoniam
vocaius
tenuit et servavit
proeceptaquteaccepit,
audetdicere:
J udkame, Domine,
secundum
justitiamtneam,
efse-
cunduminnocenliammeam
super
me.Islaesl verain-
nocentia, quoe
nec inimico
nocel; itaquc
benese
ju-
dicari
postulat
secunduminnocentiam
suam,
qui
vere
dicere
potuil
: Si reddidi relribuentibusmilti mala
(Psal. vn, 5). Quod
autem
addidit, supernte,
nonad
innoceniiam
tantura,
sedad
jusliliara quoque
subau-
diri
polesl;
ut isle sil sensus : J udica
me, Domine,
secundum
justitiamnicam,
et secunduminuocentiam
meam, quocjuslitia
el innocenlia
super
meest.
Quo
additamenlodemonslrat id
ipsumquod
anima
justa
est et
innocens,
non
per
se
habere,
sed
per
illustran-
temet illuminanlemDeum
;
dehacenimdicit inalio
Psalmo,
Tuilluminabislucernam
meam,
Domine
(Psal.
xvu, 29);
et deJ oanne
dicilur, quia
nonerat illelu-
tnen,
sedteslimonium
perhibebat
delumine
(J oan,
i,
8).
Itleerat lucernaardensetlucens
(J oan. v, 35).
Lutiien
1
Aliquot
Mss.,
sincera
ftde.
103 S. AUGUSTINIEPISCOPI
104
crgo
illudundeanimse
lanquam
lucernae
accendunlur,
non
alieno,
sed
propriosplendoreprsefulget,quod
est
ipsa
verilas.Ila
ergo
dicitur,
secundum
justitiammeam,
el secttnduminnocentiatnmeam
superme, tanquam
si
lucernaardenset lucensdiceret : J udica mesecun-
dumflammam
qusesuper
me
est,
id
est,
non
qua
sum
ego',
sed
quafulgeo
accensadele.
9.
[tiers. 10.]
Consummelur autem
nequitiapeccato-
rum.
Consummelur, inquit,perficialur,
secundumillud
quod
est in
Apocalypsi:
J ustus
juslior fiat,
et sordi-
dussotdescatadhuc
(Apoc. xxn, 11).
Videlurenim
consuramala
nequilia
hominum
qui
crucifixeruntFi-
lium
Dei;
sedeorum
major
est
qui
noluntrectevi-
vere,
et oderunt
praecepla
veritalis
proquibus
cruci-
fixusest FiliusDei.Cotisummefwr
ergo,inquit,
neaui-
fia
peccatotum
;
id
est, perveniatur
adsummamne-
quitiam,
ut
possit justumjam
venire
judicium.
Sed
quoniam
non solumdictum
est,
Sordidussordescal
adhuc,
sedetiamdictum
est,
J ustus
justior fiat,
anne-
ctit el dicit: Ef
dirigesjustum,
sctulanscotdaetrenes
Deus.
Quomodoergojustus dirigi potest,
nisi inoc-
cullo; quando
etiam
per
illa
quse
initio
lemporum
chrislianorum,
cumadhuc
perseculione
sseculariura
hominumsancti
premerenlur,
miranda videbantur
hominihus,
nunc
postquam
in lantoculminenomen
coepit
esse
christianum,
crevit
hypocrisis,
idest si-
mulatio,
eorumscilicct
qui
nominechrisliatiomalunt
hominibus
placcrequam
Deo?
Quomodoergodirigi-
tur
juslus
intanlaconfusione
simulationis,
nisi dum
scrutatur cordaelrenes
Deus,
vidensomnium
cogita-
liones,quse
nominecordis
signiflcatoesunt,
etdelccla-
tiones, quoc
nominerenum
inlelliguniur
?Recle
quip-
pe teniporalium
et tcrrenarumrerumdelectalioreni-
bus
tribuitur; quia
et
ipsapars
est inferior
hominis,
et ea
regio
est ubi carnalis
generationisvoluplas
ha-
bilat, per quam
inhancaerumnosamet fallacislselitise
vitam, per
successionem
prolis
naturahumanatrans-
fundilur. Scrutans
ergo
cor nostruin
Deus,
et
per-
spiciens
ibi esseubi est thesaurusnosler
(Matth. vi,
21),
idest in
coelis;
scrutanseliam
renes,
et
perspi-
ciensnonnos
acquiescere
carni et
sanguini (Gal. i,
16),
seddelectari in
Domino, dirigitjuslum
in
ipsa
conscienliacoram
se,
ubi nullushominum
videt,
sed
solusille
qui perspicitquidquisquecogitet,
e'
(juid
quemque
delectet. Finis enimcursedelectatio
esl;
quia
eo
quisque
curiset
cogitalionibusnititur,
ut ad
suamdelectationem
pervcniat.
Videt
igiturcuras
no-
stras, qui
scrutalur cor : videtaulemfines
curarum,
id est
deleclationes,qui perscrutatur renes;
ut cum
invenerit,
nonad
concupiscenliamcarnis, neque
ad
concupiscentiamoculorum,neque
adambitionemsse-
culi, quse
omnia transeunt
tanquam
umbra
(I
J oan.
II, 16,
17),
inclinari curas
nostras,
sedad
gaudia
re-
rum aeternarum
susiolli,
quse
nulla commulalione
1
QuinqueMss.,
non
qum
sutn
ego.
8
LOV., qnando
etiamilla.AtArn.et
Er., quando
eliam
Ecclesia
illa,
etc.
Pauloquepost,
mirandavidebalurhomi-
nibus. Forte
leg.,
efiamin Eccksiailla: sedmaluirmis
sequi
colbertinum
codicem, qui
asecunda
manu,
sed
antiqua
praefert, per
itta.
violantur,
dirigat justum,
scrufans corda et
renes
Deus.
Opera
enim
noslra, quae
factiset dictis
opera-
mur, possunt
esse nota
hominibus;
sed
quo
animo
liant,
et
quoper
illa
pervenirecupiamus,
solus ille
novit, qui
scrutalur cordaet renes Deus.
10.
[vers. 11.]
J uslumattxiliummeumaDomino
,
qui
salvos
facit
recloscorde. Duosunt officiamedici-
noc
;
unum
quo
sanalur infirmilas
,
alterum
quo
sani-
las custoditur. J uxta illud
primum,
dictuinest in
superiore psalmo,
Miserere
mci, Domine
, quoniam
infirmus
sttm:
juxta
hoc
allerum,
inlioc
psalmo
dici-
tur,
Si esl
iniqttilas
inmanibusmeis
,
si reddidi relri-
buenlibusmihi
tnala,
decidam
ergo
ab inimicistneis
inanis;
ibi enirainfirmusut
liheretur,
hic
jam
sanus
ne
corrumpalur,
orat. J uxtailludibi
dicilur,
Satvum
me
fac propler
miserkordiam
fuam:juxta
istud hic
dicitur,
J udica
nte,Domine,
secundum
juslitiammeam;
ibi cnimut a
morbo
cvadat, reraedium,
hicaulemne
inmorbum
rccidat,
luitioncm
petit.
J uxtailluddici-
tur
,
Sulvumme
fac, Domine,
secundum
miserkordiatn
luam
; juxta
hoc
dicitur,
J iislum
auxiliummeumaDo-
mino,qui
salvos
facil
rectoscordc.Et illaenimet ista
salvos
facit;
sedillacx
aegritudine
ad salulemtrans-
fcrt,
hoecin
ipsa
saluleconscrvat.
Itaque
ibi miseri-
corsauxilium
est, quia
millumhabetmcritum
pecca-
tor
, qui
adliuc
juslificari desiderat,
credensin
cum
quijustificatimpium(Rom.IV,5);
hic aulem
justum
auxilium
est, quiajamjusto
iribuitur. Dicat
ergo
ibi
peccalorqui dixit, Infirinussum,
Salvumme
fac,
Do-
mine,propter
misericordiam
tuam;
ctdical liic
justus ,
qui dixit,
Si reddidirelribuenlibus mihi inala
,
J ustuin
attxiliummeuma
Domino,qui
salvos
facil
rectoscortle.
Si enimnicdicinam
cxhibet, qua
sanemur
inlirmi,
quanlomagis
eam
qua
custodiamursani ?
Quoniain
si
cumadhuc
peccaloresesseraus,
Christus
pro
nobis
morluus
est, quantomagis
nunc
justificali,
salvi cri-
musabira
peripsum(Rom.v, 8,
9)
?
11. J ustttmauxiliumtneuma Domino
, qui
salvos
facit
recioscorde.
Dirigit justum,
scrutans corda et
rcnes Dcus:
juslo
auteraauxiliosalvos facitreclos
corde. Nonsicut scrutatur cordact rcncs
,
itasalvos
facitrectoscordeetrcnibus:
quiacogilationes
etmalse
sunt in
pravocorde,
et bonocinrecto
cordc;
delccta-
tioues autcmnon bonoeadrenes
pcrtincntt<{uia
in-
leriores
alque
terrena;
sunl,
bonsevcrononad
rcncs,
sedad
ipsum
cor.
Propterca
noniiadici
possunl
rccti
renibus,
sicul dicunturrecti
corde,
cum
jam
uhi co-
gilalio,
ibi ct dcleclaiioesl :
quod
fieri non
polest,
nisi cumdivina
atque
octerna
cogitantur.Dedisii,
in-
quit,
tmtiiiamincorde
nieo,
cum
dixisset,
Signalum
est
super
nos lumenvultus
lut,
Domine
(Psal. iv, 7).
Nam
phantasmata
rerum
lcmporalium, quse
sibi ani-
mus
fingit,
cum
spe
vana
monaliquejaclatur, quamvis
inanibus
imaginationibus
afferant
socpe
deliramiusa-
namque
lselitiam,
non lamencordi hoecdeleclatio
,
sedrenibustribtienda
est; quia
illx-omnes
imagina-
tionesde
inferioribus,
hocest terrenis
carnalibusque
rebus,
attractsesunt. Ita
fit,
ut scrutanscordaetrenes
Deus,
et
perspiciens
incorde
reclas
cogitationcs,
in
105 ENARRATIOIN PSALMUMVII. 106
renibusnullas
delectationes, justum
auxilium
prse-
beat rectis
corde,
ubi mundis
cogitationibussupernse
delectationessociantur. Et ideo in alio
psalmo
cum
dixisset, Insuper
et
usque
adnoctem
increpaverunt
me
renes
mei, subjecil
de auxilio
,
dicens : Providebam
Dominumin
conspectu
meo
semper,quoniam
a dextris
estmihinecommovear
(Psal. xv, 7, 8).
Ubi ostendit
suggestiones
tanlumsea renibus
passum,
noneliam
delectationes,quas
si
paleretur, utique
commoveretur.
Dixit
aulem,
A dexlrisestmihi
Dominus,
necommo-
vear;
deinde
subjungit, Propler
hocdeleclatumetl cor
meum
(Ibid., 9)
: ut renes eum
increparepotuerint,
nondelectare. Non
itaque
in
renibus,
sed ibi facta
cst
delectalio,
ubi adversus renum
increpaliouem
provisus
est Deusadextris
esse,
id
est,
incorde.
12.
[vers. 12.]
Deus
judexjuslus, forlis
et
longani-
mis.
Quis
Deus
judex,
nisi Dominus
, qui judicat po-
pulos
?
Ipsejuslus, qui
reddet
unicuiquejuxtaopera
sua
(Matlh.xvi, 27). Ipseforlis,
qui
etiam
persecuto-
res
impios,
cumsit
polentissimus, pro
nostrasalute
toleravil.
Ipselonganimis, qui
eliam
ipsosqui perse-
cuti
sunt,
nonslatim
post
resurrectionemad
suppli-
cium
rapuit,
sed
sustinuit,
ul se
aliquando
ad salulem
ab illa
impietale
converterent: et adhuc
suslinet,
servans
ultimojudicio
ultimain
poenam,
el nunc
usque
invilans
peccatores
ad
poenitenliam.
Non iramaddu-
cens
per singutos
dies.
Significantius
fortasse
dicilur,
iram
adducens,
quam
irascenset itain
exemplaribus
grcecis
invenimus
(a)
: ul nonsit in
ipso
ira
qua pu-
nil,
sed inanimiseorumministrorum
qui prsccepiis
veritalis
obtemperant;perquos jubctur
eliaminferio-
ribusministeriis'
qui
vocaulur
angeli iracundioe,
ad
puniendapeccata, quosjara
uon
proplcr jusliliam,
qua
non
gaudent,
sed
propler
maliliam
pocna
humana
delectat.Non
ergo
Deusiramadducil
per singulosdies,
id
est,
non
per singulos
dies ad vindiclam
congregat
ministros
suos: nunccnim
palicnlia
Dei ad
pceniteu-
tiam
invitat;
ultimovero
tempore,
cumsihi homines
propter
duritiamsuamet cor
impoenitens,
ihesauri-
zaverintiramindieirseet revelationis
justi judicii
Dei
(Rom.II, 5), gladium
suumvibrabit.
13.
[vers. 13]
iVist
convertimini,inquit, gladium
tvumvibrabit.
Polestipse
homoDominicus
(6)gladius
Dei
inlelligi
bis
acutus,
id esl
framea, quam
nonvi-
bravit
primoadventu,
sed
(anquam
in
vagina
huraili-
tatisabscondil: vibrabit
autem,
cuminsecundoad-
venluveniens
judicare
vivoset
morluos,
inmanifesto
splendore
clariiatis
suse,justis
suis
lumen,
et terrores*
impiis
coruscabit. Namin aliis
exemplaribus, pro
eo
quod
est
gladium
suum
vibrabil,frameam
sudm
splen-
dificabit posilum
est:
quo
verbo
convenieulissime
significari
arbilror ultimumDominicseclaritatis ad-
ventum; quandoquidem
ex
ipsiuspersona
intelligitur
quod
alius
psalmus
habet:
Libera,
Domine,
ab
impiit
1
Lov.,
mMsttis.AtEr. et
Mss.,
mmisteriis.sicetiamin
lib.devera
Religione,
c.
40,angeli
maliinfimaministeria
vocantur.
*
Editi.,
tumineetterrore.At
Mss.,
lumenetterrores.
(a) Graec.,
mS
orgen
epagon.
(b)
I
Relract.,cap.
19.
SAlfCT.
AlFGCST.IV
animam
meam, frameam
tuamab inimicismanustum
(Psal. xvi, 13).
Arcumsuum
tetendit,
ef
paravit
illum.
Non
passim
verborum
temporapraetereundasunt, quod
gladium
defuturo
dixit, vibrabit;
atcumde
prseterito,
letendit : deinde
prselerili temporis consequuntur
verba.
14.
[uers.14.]
Ef in
ipsoparavit
vasamoriis:
sagittas
suasardenlibus
operatus
est. Arcum
crgo
istum
,
Scri-
pluras
sanclas libenter
acceperim,
uhi forlitudine
Novi
Teslamenti, quasi
nervo
quodam,
duritiaVete-
ris llexaet edomitacst. Hinc
tanquarasagittoc
emit-
tuntur
Aposloli,
vel divina
procconiajaculanlur. Quas
sagiltas
ardentibus
operatusest,
id
cst, quihuspercusst
divino
amore
flagrarent. Qua
enim alia
sagiltaper-
cussa
esl,
quse
dicil : Inducitetneindomttm
vini,
con-
stituitemeinter
unguenta, constipate
meinter mella
';
quoniatn
vulneratacharilate
ego
sum
(Cunt.u,
4. sec.
LXX)? Quibus
aliis
sagiltisaccendiiur,
qui
redircad
Deum
cupiens
ct abista
peregrinationcremearc,
ad-
versusdolosas
linguas pelit auxilium,
cl ei dicitur :
Quid
delur
libi,
aut
quidadjkiatur
libiadversus
linguum
dolosam?
Sagitlmpolenlisaculw,
cumcarbonibusvustr-
toribus
(Psal.
cxix, 5, 4):
id
cst, quibuspercussus
at-
que
infiainnialustanto amoreardeas
regni
coelorum
,
ut omnium resistentium el a
proposilo
revocarc
volentium
linguascontemnas,
et
persecuiiones
corum
derideas
,
dicens:
Quis
tne
separabit
a cliariiateClni-
sti?
Tribulatio,
an
angustia,
an
perseculio,
an
fames,
an
nudilas,
an
periculum,
an
gladius
?Certussum
enim,
inquit, quianequemors, neque
vita,
nequeangelus,
ne-
que priucipatus, nequeprmsentia,nequefutura, tieque
virtus,nequealtiludo, nequeprofundum,neque
creatura
alia
poterit
nos
sepatare
a charitale
Dei, qum
est in
ChristoJ esuDonrinonostro
(Rom.
vm
,
35
,
38
, 39).
Sic ardenlibus
sagillas
suas
operatus
est : nam in
grsecis exemplaribus
ila
invenitur, Sagittas
suasar-
deniibus
operatusest;
latina autemardentes
pleraque
habem.
Sed,
sive
ipsaesagilloeardcant,
sivearderc
faciani, quodutique
non
possunt
nisi et
ipsseardeant,
integer
sensusest.
15. Sed
quia
non
sagitlastanlum,
sed ctiamvasa
morlisdixil in arcu Dominum
parassc, quocri potest
quoe
sint vasamorlis. Anfortehoerelici?Namet
ipsi
ex eodem
arcu,
id
esl,
exeisdem
Scripluris
inaiiimas
noncharilaie
inflammandas,
sedveneriis
perimendas
insiliunt, quod
non
contingitnisipromeritis. Propter-
ca divinseProvidcntiscetiamista
dispositio
tribuendu
est,
non
quiaipsapeccaloresfacit,
sed
quiaipsa
or-
dinat cum
peccaverint:
maloenimvoto
per peccalum
legcntcs,
male
cogunlurintelligcre,
ut
ipsa
sit
poena
pcccati;quorum
tamenmorlefilii calholiccc
Ecclesioe,
tanquamquibusdamspinis,
a somno
excilantur,
et
ad
intelligenliam
divinarum
Scripturaruni proficiunt.
Oportel
enimethmresesesse
,
ul
probali, inquit,
mani-
fesii fianl
intervos
(I
Cor.
xi,
19),
hoc est inler ho-
mines,
ciunmanifesli sint Deo.Anforteeasdemsa-
gittas
cl vasamorlis
disposuitadpernicieminfidelium,
'
Forte,
mata.
(Quatre.)
tw'
S/ AUGUSTINIEPISCOPI 108
et ardentes vel ardentibus
operatus
est adexercita-
tionemftdelium?Nonenimfalsumest
quodAposlolus
dieit : Alik sumttsodorvilmin
vitam,
afti*
oior morlis
in
morlem,
etad hwc
quis
idoneus
(II
Cor.
u, 16)?
Non
ergo
mifom
si iidem
Apostoli
et vasa mortissunt in
eisa
quibuspersecutionem
passi sunt,
et
igncocsagit-
t;cadiiiflamrnandacordacredentium.
16.
[vers. 15.]
Post hanc autem
dispensationem
justum
veuiet
judicium
: de
quo
ila
dicit,
ut inteili-
ganiusunicuique
homini
supplicium
ficri de
peccato
stio,
et
ejos iniquitatem
in
poenam
converti;
ne
pu-
temus illam
tranquillitalem,
et ineffabilelumen Dei
dese
proferre
unde
peccatapunianiur,
sed
ipsapec-
cata sic
ordinare,
ut
quae
fuerunt deleciamenla
ho-
mini
peccanli,
sint instrumenla
Domino
punienli.
Ecce, inquit, patturivil injuslitiam.Quid
enini concc-
perat,
ut
injustitiam parturiret?
Concepii,inquit,
laborem
(Gen.
ui, 17).
Hincest
ergo
illud,
ln labore
mandueabis
panem
tuum
;
hinceliamillud,
Ketitfead
te,
omnes
qui
laboratiset onerali eslis.
J ugum
enim
meumlene
esl,
etonitsmeumleve
(Matlh.
xi, 28, 50).
Nonenim
polerit
labor
finiri,
nisi lioc
quisque
dili-
gat quod
invito non
possit
auferri. Namcumeadi-
ligunlur quoepossumus
conlra voluntatemamillere,
necesse est ut
pro
hismiserrime
laboremus;
et ut
liacc
adipiscamur,
in
angusliis
terrenarumscrumna-
rum,
cumsibi
quisque
illa
rapere
et
praevenire
alte-
rum,
aul
extorquere
alteri
cupil, injuslitias
machi-
nemur. Recte
ergo
et
prorsus
ex ordine
parlurivil
injuslitiam, qui concepit
laborem. Parit autem
quid,
nisi
quod parturivit, quamvis
non hoo
parturierit
quodconcepit?
nonenira hoc nascitur
quod
conci-
pilur;
sed
concipitur
scmen,
nascilur
quod
forma-
tur ex semine. Labor est
igitur
semen
iniquitatis;
peccatum
autem
coneeptio laboris,
id est illud
pri-
mum
peccatuin, aposlatare
a Deo
(Eccti.
x, 14):
parturivit ergo injusliliamqui concepit
laborem. Ef
peperif iniquitatem:
iniquilas,
hocest
quodinjustilia;
hocergopeperitquodpartnrivit.Quid
deinde
sequitur?
17.
[tiers.
16.
]
Lacum
aperuit
et
effodil
illum. La-
cum
aperire,
est interrenis
rebus,
id
est, tanquam
in terra fraudem
parare, quo
aliuscadat
quem
vult
decipere injustus
:
aperitur
autem hic
lacus,
cum
consenlitur malae
suggestiorii
lerrenarura
cupidita-
tum;
effoditurvero,
cum
post
cOnsensionem
opera-
tioni fraudis instatur. Sed nndc fieri
potest,
ilt ini-
quitasprius
Isedathominera
justum
in
quemproccdit,
quam
cor
injustum
unde
procedit
?
Itaque
frauda-
tor
pecunise,
verbi
gralia,
dum
cupit
aliumdarano
laeerare, ipse
avarilioevulnere sauciatur :
quis
au-
temvcl demensnon
videatquanlum
inter hos
distet,
eumille
patiatur
damnum
pecuniae,
ille innocenlioe?
lncidel
ergo
in
foveamquamfecit; quod
inalio
psal-
mo dicilur:
Cognoscilur
Dominus
judicia
faciens,
in
operibus
manuumsuarum
comprehettsus
est
peccalor
(Psal.
ix,
17).
18.
[tiers. 17.]
Converteiur
laborejus
in
capul ejtts,
et
iniquitasejus
inverlkem
ejus
'descendcl.Nonenim
voluit
ipse peccalumevadere;
sed faetus est sub
peccatotanquamservus,
dicenteDomino: Qmm
qm
peccat,
servusest
(J oan. vni, 34),
Erit
ergo iniquilas
ejus super ipsum,
cum
ipse iniquitati
suaesubdilur:
quia
non
potuit
dicere
Domino, qnod
iiinocenleset
recti dicunt: Gtoriatneaetexalta,ns
capul
meum
(Psal.
m,
4).
Ila
ergoipse
iitferior
erit,
ut
ejusiniquitas
sit
superior,
el in illum
descondat; quiagravat illum,
el
onerat,
ctad
requiem
sanctorum
revolarenoosinil.
Hoc
(it,
curainhoinine
perverso
servit
ra,tk,
el libido
dominatiir.
19.
[vers. 18.) Confiiebor
Domino
tecitudumjutli-
tiam
ejus.
Non ista confcssio
pcccatorum
est i ille
enim
hocdicit, qui superius
verissime
dicebnt,
Si esf
iuiquitas
inmanibusmeis
;
sedconfessio
justitioeDei,
qua
ita
loquimur
:
Vere, Domiiiejjustus es,
quando
ct
juslos
sic
protegis,
ut
per
te
ipsum
eos
ilhimines,
ci
peecatores
sic
ordinas,
ut non
tua,
sedsuamalitia
punianttir.
Ista confessio ita Dominum
laudat,
ut
nihil
possintimpiorum
valere
blaspliemioe,qui
vo-
lenlesexcusare facinora
sua,
nolunt suoe
culpae
tri-
buere
quodpeccant,
lioc
est,
nolunt suae
oulpsc
iri-
bucre
culpain
suam.
Ilaque
aul
fortunam,
aut fatnm
inveniunt
quod
accuscnl;
aut
diabohun,
cui noncon-
senlirein
poteslate
nostraessevoluit
qni
nos
focit;
aul aliamnaturam
inducunt,quae
nonsil ex
Deo,
flu-
ctuanles miseri et
errantes, petius quam
confitenies
Deo,
uteis
ignoscat.
Nononim
oportel ignosci,
nisi
dicenti : Peccavi.
Qui ergo
videt merita animarum
sic ordinari a
Deo,
ut dumsua
cuique tribuunlur,
pulchritudo
universitatis nullaex
parte violetur,
)n
omnibuslaudat Deum: ct istaest non
peccatorum,
sed
juslorum
confessio. Non enim
peccatorum
con-
fessio
est.dum
dicit Dominus:
Confileorlibi,Demine
cmli et
terrm, quia
abscondislihmca
sapienlibus,
ef
revelastiea
parvttlis(Matlh.
xi,
25).
IteminEeClesia-
sticodicitur :
Confitemini
Dominoinomnibus
operibus
ejtts.
Ef /ta;cdicelisin
confessione, opera
Domini uni-
versa
quoniam
1
bona valde
(Eccli. xxxix, 19-21).
Quod
inisio
psalmo iutelligi polest,
si
quisqtiepia
mente,
Domino
adjnvante, dlstinguat
inter
justorum
prsemia
et
suppliciapeccatorum, quemadmodum
his
duobusuniversa
creatura, quam
Deusa seconditam
regit,
mirificaet
paucls cognilapulchriludine
deco-
ralur. Ita
ergoait, Confilebof
Dominoseeundum
jusii-
tiam
ejus,lanquam
ille
qui
viderit nonfactaslenebras
a
Deo,
sedordinalaslamen. Deusenimdixit: Fiat
lux,
el
facta
est litx
(Gen. i,
3).
Non dixit: Fiaut le-
nebrse,
et faclsesunt
tenebrse;
et laraen
ipsas
ordi-
navit. Et idcodicilur : DivlsitDeusinler tucemet te-
nebras,
efocatiifDeuslucem
diem,
ettenebrasvocavit
noclem
(Ibid., 4, 5).
Istadislinclio: aliud
fecit.etor-
dinavit;
aliudautemnOn
fecit,
sedtameneliamhoc
ordinavit. J am vero tenebris
signilicafi peccata,
et
in
prophetainvenitur, qui dixit,
El tenebrmIttwtan-
quam
meridieserunt
(Isai. LVIII,10),
et
in aposlolo
dicente, 0i
odit
fratrem
un,
in
teuebrisest
(l
J oan.
n, 11),
et illud
prsecipue
:
Abjiciamusopera
lenebra-
1
Particula,
quoniam,
abcditis
abewt, eta
vulgata; sed
reperiturhic
inMss.
estque,oti,aputfLXX.
09
ENARRATIO
1NPSALMUMVIIL HO
rum,
etinduamur arma lucis
(Rom.
xm, 12).
Non
qtiodaliqua
sit naturatenebrarum: omnisenimna-
turain
quaritum
natura
est,
esse
cogitur;
esse
autem,
adlueem
pertinet;
non
esse,
ad tenebras.
Qui ergo
deseril
euma
quo
factus
est,
et incliiiatur inidunde
factus
est,
id est in
nihilum,
in hoc
peccalo
tene-
bratur;
et tamennon
pcnitus peril,
sed in inlimis
ordinatur.
Itaqueposlquara
dixit, Confitebor
Domino,
ne
peccatorura
conlessionem
intelligeremus, subjicit
ultimum: Ef
psallam
nominiDominiallissimi.Psallefe
auiem ad
gaudiumpertinet, pcenitentia
vero
pecca-
lorum,
ad tristiliam.
20. Potesl iste
psalmus
etiam in
persona
Domi-
nici hominis
intelligi;
si modoea
qiioe
ibi humiliter
dicla
sunt,
adnoslraminfirmitatem
referantur, quam
ille
geslabat.
IN PSALMUM YIII
ENARRATIO.
In
finempro torculatibus,
Psalmus
ipsi
David
(a).
1.
[tiers. 1.]
Nihil de torcularibus iii texlu
ejus
psalmi, cujus
isle lilulus
est,
dicere videlur. In
quo
apparet
multis et variis similitudinibus unaraeam-
demque
remin
Scripturis ssepe
insiuuari. Torcularia
ergb possumus accipere Ecclcsias,
eadem ratione
qua
ct aream
inlelligimus
Ecclesiam.
Quia
sive in
area,
sive in
torculari,
nihil aliud
agitur,
nisi ut
fructusab
integumentis purgenlur, quae
necessaria
erant et ut nascerentur et ut
crescerenl, aique
ad
maturitaiemvel messis vel vindemiae
pervenirent.
His
ergo
vel
inlcgumentis
vel
suslentaculis,
id est
paleis
inarea
frumenta,
et vinaciisIn lorcularibus
vinaexuuntur : sicut in Ecclesiis a muliitudinesoe-
cularium
hominuiri,quae
simul cumbonis
congrega-
tur, quibus
ut nascerentur et
apti
(ierent verbo di-
vinO,
necessariaerat illa
mulliludo,
id
agiiur,
ul
spi-
rituali ainore
per opcrationein
ministroruraDci se-
parentur. Agilur
enim
nunc,
ut non
locO,
sedaffectu
interim
separentur
boni a malis:
quanivis
siratil in
Ecclesiis, quantum
attinet ad
corporalem prsesen-
tiam,
conversentur. Aliud auteni erit
lcmpus, quo
vel frumemain
horrea,
vel vinain cellas
segregen-
lur.
Frumenta,
inquit,
recondetin
horteis, paleas
au-
temcomburet
igni inexstinguibiti(Luc. ln, 17).
Eadem
res inaliasimilitudinesic
intelligi polesl:
Vinare-
_condel in
apothects,
vinaciavero
pecoribusprojiciet:
^ut ventres
pecorumpropcenisgchennarum
per
simi-
litudinem
intelligere
Iiceat.
2. Est alius
iniellectusde
torcularibus,
durii tariien
ab Ecclesiarum
signiflcatione
rion
recedalur. Nam
el Verbumdivinum
poteSt
uva
inleiiigi
: dictusest
enim et Doriiiriusbotrus
rivse,
quem
ligno suspen-
sum,
de terfa
promissionis,qui prsemissi
erant a
populoIsrael,
tanquam
crucihxum attulerunt
(Num.
xin, 24).
Verbum
itaquedivinum,
cum
enunliationis
neeessitate
tisurpal
vocis
sonuin, quo
in aures
per-
(a)
Dehoc1vcrs.
consuleEnar.inpsal.
LXXXIH, n. 1
eqq-
vehatur
audientium,
eodem
sqno
vocis
janquam
vi-
naciis,
inteliectus
lanqu.ini
vinumiricluditur : et sic
uva isla inaures
venit, quasi
in calcalorialorcula-
riortim1.Ibi eniin
discernitur,
ut sontis
usi|iic
ad au-
res
valeat;
intellectus autem memoria eorum
qui
audiuni,
velut
quodam
lacu
excipialur,
inde transeat
in moruni
disciplinam
ct hahiltim
mentis,
tanquam
de lacuincellas in
quibus,si negligentia
non
acuerit,
veluslatefirraabitui'. Ac.uit
nanique
in
J udaeis,
el hoc
aceto
(J oan. xtx, 29)
Dominum
potaverunt.
Nam
illudvinum
quod
de
gcneratione
vitis Novi Testa-
menti bibiiurus esl cum sanctis suis Dominusin
regno
Patris sui
(Luc. xxn,
18),
suavissimura
alque
firmissimumsil necesse est.
3. Solent
accipi
lorculariaetiara
marlyria, tanquam
affliclione
persecutionura
calcatiseis
qui
Chrisli no-
men confessi
sunt,
raortaliaeorura
tanquam
vinacia
in terra
remanserint,
animseautemin
requiem
cce-
leslishabitationisemanaverint. Sed
neque
isloinlel-
lectuabEcclesiarumfruclificalionedisceditur. Psal-
litur
ergopro
torcularibus,
pro
Ecclesioe
constiiutione,
cumDominusnoster
poslquamresurrexit,
ascendit
inccelos.Tunc enira misit
Spirilum sanctum, quo
impleti discipuli,
cuni fiducia
prsedicaverunt
verbum
Dei,
ut Ecclesioe
coiigregarcnlur.
4.
[uers.2.] Itaque
dicilur : DomineDominus
nosler,
quam
admirabileest nomenluumin universalerra'.
Quocro
unde sit admirabile nomen
ejus
in imiversa
terra?
Respondetur
:
Quoniamelevataesl
magnificen-
tiatua
super
cmlos;
ut islesit sensus :
Domine, qui
es Dominus
noster, quam
te adiniranlur omnes
qui
incoluntterram!
quoniam
tua
magniflcenlia
deterrena
humilitate
supef
coeloselevata est. Hincenim
appa-
ruil
quisdcscenderis,
cuma
quibusdam
visumest et
acaeteriscreditum
quo
ascenderis.
5.
[vers.3.]
Ex ore
infanlium
el laclentium
perfe-
citii
laudem,
propler
inimicostuos. Non
possum
acci-
pere
aliosinfanles
atque laclenles, quam
cos
quibus
dicit
Aposlolus
:
Tanquamparvitlis
inChristolacvobis
potumdedi,
noncibum
(I
Cor.
m, 1,
2). Quossignifi-
cabant illi
qui
Dominum
prsecedebantlaudantes;
in
quosipse
Dominuslioc testimonio usus
est,
cumdi-
cenlibus J udscis ut eos
corriperet, respondit:
Non
legistis,
Ex ore
infantium
el laclentium
perfecisti
lau-
dem
(Matth.
xxi,
16)
?
Beneautem non
ait, Feeisti;
sed,
perfecisli
laudem.Sunt enim in Ecclesiisetiam
hi
qui
non
jam
lacte
potanlur,
sed vescuntur
cibo;
quos
idem
Apostolus significat, dicens, Sapientiam
loquimur
inler
perfectos(I
Cor.
u, 6):
sednon ex his
solis
9
perficiuntur Ecclesiac,quia
si soli
essent,
non
consuleretur
generi
humano. Consulilur
autem,
cum
illi
quoque
nondum
capaces cognitionis
rerum
spiri-
tualium
atque seternarum,
nutriunlur lide
teraporalis
historioe,qusepro
salule nostra
posl
Patriarchas et
Propheias
abexcellentissimaDei Virlute
atque
Sa-
pientia
eliam
suscepli
hominissaeramentoadministra-
1
tnMss.
aliquot,
sed
paucioribus,
nec
antiquioribus,
fdrcHfaHitm.
5
pluresMss.:sednonex his
perftciuntur,etc, onDissai
voce,sotis*
411
S. AUGUSTINIEPISCOPI 112
ta
est,
in
qua
salusest omni credenti
: ut aucloritatc
commotus
*
prseceptis
inserviat, quibus purgatus
unusquisque
et incharitale radicatus
atque
fundatus
possit
currerecum
sanctis,
non
jamparvulus
in
lacte,
sed
juvenis
in
cibo,
comprehendere
latiludinem,
lon-
giludinem,
alliludinem
etprofundum,
scireetiamsu-
pereminentem
scientiam cliaritalis Christi
(Ephes.
iii, 18,19).
6. Ex ore
infantium
etlactenlium
perfecisti
laudem,
ptopter
inimkosluos. Inimicoshuic
dispensationi quse
faclaest
per
J esum
Christum,
et hunc
crucilixum,
generaliter accipere
debemusomnes
qui
velanl cre-
dere
incognita,
et ccrtamscientiam
pollicentur;
sicul
faciunt hseretici
universi,
et illi
qui
in
superstilionc
gentiliumphilosophi
nominantur. Non
quod
scientise
pollicilaiioreprehendcndasit;
sed
quodgradum
salu-
berrimumet necessarium fidei
negligendumputant,
per quem
in
aliquidcertum, quod
esse nisi setcrnum
non
potcsl, oportet
ascendi. Uinceos
apparet
nec
ipsani
scicntiam
halicre, quamcontempla
fide
polli-
centur; quia
tamutilemac necessarium
gradumejus
ignorant.
Ex ore
ergoinfanlium
el
facfcnftumperfecil'
laudemDominus
nostcr,
inandans
primo per Prophe-
lam,
Nisi
crediderilis,
non
inlelligeiis(Isai.
vn, 9,
sec.
LXX),
el
ipseprocsens dicens,
Reali
qui
non vide-
runl el crediluri
snnl(J oan. xx, 19).Propter
inimicos:
contra
quos
etiamilluddicitur :
Confileortibi,
Domi-
necmliet
terrm, quia
abscondislihmca
sapienlibus,
el
revelasli ea
parvulis'(Matth.
xi, 25).
A
sapienlibus
enim
dixit,
non
qui sapicntessunt-,
scd
qui
esse se
putanl.
Vtdesttuasinimkumet
defensorem(a). Quem,
nisi hxreticum?Namct
ipse
est inimicus ct defen-
sor,
qui
fidemchristianamcum
oppugnct,
videtur
defendere.
Quanquarn
eliam
pbilosophi hujus
mundi
bene
inlelligantur
inimiciet dcfensores:
quandoqui-
dem Filius Dei Virtus et
Sapienlia
Dei
esl, qua
illuslratur omnis
quisquis
veritate
sapieus
cfficilur.
llujus
illi seamalores esse
profitentiir,
unde cliam
philcsophi
nominanlur : ct
proplerea
ilbmvidentur
defendere,
cuminimici sint
cjus
; quoniain supcrsli-
tiones noxias,
ul colanlur ct vcnerenlur
litijns
mundi
elementa,
suaderenonccssant.
7.
[yers.4]. Quoniam
videbocmlos
tttos3,opera
di-
gitortimluorum.
Legimusdigilo
Dci
scriplaniLegcm.ct
datam
per Moyscn
sanclumservum
ejus(Exod.xxxi,
i$;Deut.IX, 10)
:
quemdigilurn
Dei mulii
intclligunt
Spiritum
sanclnm.
Quapropter
si
digilosDci,
eosdem
ipsos
ministros
Spiritu
sancto
replelos, propter ipsum
Spirilumqui
ineis
operalur,
recte
accipimus, quo-
niam
per
eosdeni nobis omnisdivina
Scriptura
con-
fecla
est;
convcnienter
intelligimus
boc lococoelos
1
Am.Er.
etpluresMss.,
commot&tus.
*
SicAm.Er. et
aliquot
Mss.Et
pauloinfra,
pleiique
Mss.,et
ipseprmsensdicens,
etc.
[perfecisti...ipseper
*e,elcl
3
UndecimMss.
omittunt,
fuos:
quaequidemparticula
a
LXX
intepretationeaberat;
sed
post
ex Theodolionis edi-
tionefuitadditasub
asterisco,
sicutidocet
Hieronymus,
in
Epist.155,
adsuniam.
(a)
Hanp
partem
vers.3tractatitem
Augustinus
inEnar.
Psal.
cn,ibiquepro,
et
defensorem,
dicitnonnullisincodi-
cihusverius
haberi,
etuitorem.
dictoslihros
utriusquc
Tcslamenti. Diclumcsl autcm
etiamde
ipsoMoyse
a
magis regis Pharaonis,
cum
abeo
superati cssent,
J Diaifus Dei est hic
(Exod.
vm,
19);
et
quodscriptumest,
Cwlum
plkabitur
sicutli-
ber
(Isai. xxxiv, 4),
etiamsi deistoseihereocoelo
dictum
est, congrne
lamenexhac eademsimilitudinc
in
allegoria
librorumcoelinominanlur.
Quoniam
vide-
bo, inquil, cmlos, operadigitorum
tuorum: id
est,
cernam et
intelligam Scripluras, quas operantc
Spiritu
sancto
per
ministrosluos
conscripsisti.
8. Possunt
itaque
eliam
supcrius
coeli
nominati,
iidemlibri
accipi,
ubi
ait, Quoniam
elevaiaest tna-
gnipcentia
lua
supercwlos;
ut totus iste sit
sensus,
Quoniamniagnificeniia
luaclevalaest
super
coelos:
Exccdit enim
magnificeniia
luaomnium
Scriplurarum
eloquia;
cx ore infanlium et lactentium
perfecisli
laudem,
ut a fide
Scripturarum inciperent, qui
cu-
piunt
ad tuoe
magnificentiae
nolitiam
pervenire, quoc
super Scripturas
elevata
est,
quia
transit et
superat
omniumverborum
linguarumqueproeconia.
Inclina-
vit
ergoScripturas
Deus
usquead
infantiumet lacten-
tium
capacilatem,
sicut in alio
psalmo
canilur : Ef
inclinavit
cmlum,
eldescendit
(Psal.
xvn,
19).
Et hoc
fecit
propter inimicos, qui per superbiamloquacita
>
tis' inimici crucis
Cbrisli,
etiamcum
aliqua
vera
dicunt, parvulis
lamen et lactentibus
prodesse
non
possunt.
Iladestruilur iniraicuset
defcnsor, qui
sivc
sapientiam,
sive etiamChristi nomendcfenderevi-
deatur,
ab
hujus
tamen
gradu
fidei
oppugnat
eam
veritalem
quampromplissimepollicetur. Proplerca
eliamillamnonhabere
convincilur; quiaoppugnan-
do
gradumcjus, quod
cst
fides, quemadmodum
in
eam
consccndalur, ignorat.
Hinc
ergo
destruitur te-
merarius cl coecus
pollicitatorverilatis, qui
est ini-
micuset
defensor,
cum videntur cceli
operadigito-
rum
Dci,
id
est, intelliguntur Scripturocperductse
usquc
adinfantium
tardilatem,
et eos
per
bumilita-
lem bistoricse
fidei, quactemporaliter geslacst,
ad
sublimitatcm
inlelligentisc
rerum oclernarum benc
nutrilos et roboratos
erigunt
inea
quoe
confirmant.
Isti
quippecoeli,
idest isli
libri, opera
sunt
digitorum
Dei;
sancloelenim
Spirilu
insanclis
opcrante,
con-
fecli sunt: nara
qui gloriam
suam
poliusquam
salu-
temhomintiin
attenderunl,
sine
Spirilu
sanctolocuti
sunt,
in
quo
sunt visceramisericordioeDei.
9.
Quonium
videbo
cmlos, opetadigilorutntuorum,
lunamel stellas
quas
lu
fundasli.
Luna ct stellocin
coelissunt fundatsc:
quia
et univcrsalis Ecclesiain
cujus sxpe significatione
luna
ponilur,
el
parlicula-
tim
pcr
loca
singula
Ecclesioe
quas
nominestcllaruni
insinuatas
arbitror,
in eisdem
Scripturis
collocatoe
sunt, quas
coelorumvocabulo
posilas
credimus. Cur
aulemlunarecte
significetEcclesiam,opporlunius
in
alio
psalmoconsiderabilur,
ubi dictumest: Peccalo-
res intenderunt
arcum,
ut
sagiltent
in obscuratttna
rectoscorde
(Psal. x, 3).
10.
[vers.5.]
Quid
est
homo, quia
memores
ejus;
1
Lov.,quisuperbakquacitale.
Ateditialii et
Mss.,qui
persuperbiamloquacitatis.
113
ENARRATIOIN PSALMUMVIII. 114
aut
filiushominif,quoniam
tuvisitaseum?
Quid
inter
hominemet filiumhominis
distet, quseri potest;
si
enimniliil
distaret,
nonita
poneretur, homo,
aul
ft-
lius
hominis,per disjunclionera.
Namsi ila
scriptura
cssct :
Quid
est homo
quia
memores
ejus,
et filius
hominis
quoniam
visitas eura:
repetilum
vidcretur
quod
dictura
cst, homo;
nuncverocum
sonat, homo,
Mtt
filiushominis,
manifestior insinuatur dislantia.
IIocsanc relincndum
est, quia
omnisfiliushominis
honio, quamvis
nonomnishomofiliushominis
possit
intclligi:
Adam
quippehomo,
sednonfiliushominis.
Quapropler
hinc
jam
licet altendere
atque
discerne-
re, quid
hocin locointer hominemet liliumhomi-
nisdislet: ut
qui portanl imaginera
terreni
hominis,
qui
nonest filius
hoininis,
hominumnomine
signifl-
centur
;
qui
autem
portant imaginem
cceleslishomi-
nis
(I
Cor.
xv, 49),
fllii hominum
poliusappellentur.
llle cnimet velus homo
dicitur,
isteautemnovus
(Ephes. IV,22, 24):
sed novus ex velere
nascitur,
quoniamspirilualisregeneratio
mutatione vitoeler-
renoc
atque
saecularisinchoalur
;
ct idcoiste lilius
hominis
nuncupatur.
Horao
igitur
hoclocoest terre-
nus,
flliusautem hominiscoeleslis: et ille
longe
se-
junctus
a
Deo,
hicautem
praesens
Deo: et
propterea
illiusmemor
csl, tanquam
in
longinquopositi;
hunc
vcro
visital, quemprsesens
illustrat vultusuo:
Longe
est enima
peccatoribus
salus
(Psal. cxvm, 155), et,
Signalum
estinnobislumenvultus
tui,
Domine
(Psal.
IV,7).
Sicin
aliopsalraohominesjumentisassocialos,
non
per prsesentem
interiorem
illuminationcm,
scd
per multiplicationein
misericordioeDei
quaejus
bo-
nilas
usquc
ad infima
intenditur,
salvos fleri dicit
cum
ipsis jumentis; quoniam
carnaliumhominuin
saluscarnalis
est, tanquampecorum.
Filios autcin
hominum
sejungens
ab eis
quos
boraines
pecudibus
junxit, Ionge
sublimiori
modo, ipsius
vcritatis illu-
stralione,
et
quadam
vilalisfontis
inundalione,
bea-
los(icri
prsedicat.
Sicenimdicit: Homineset
jumenta
salvos
facies,Domine;
skut
mutliplicata
estmiserkor-
dia
lua,
Deus.Filii autemhominumin
proleclione
ala-
rumtuarum
sperabunt.
Inebriabunturabuberaledomus
tum,
et torrenledelkiarumtuarum
potabis
eos.
Quo-
niam
apud
teest
fonsvitm,
et inluminetuovidebimus
lumen. Prmtendemisericordiamtuam scientibuste
(Psal.
xxxv
, 7-11).
Memor est
igilur
hominis
per
muliiplicationemmisericordioe,
sicut
jumentorum;
quiamultiplicata
misericordiaetiamad
longeposilos
pcrvenit:
visitat vero filiura
liominis,
cui sub
pro-
lcctioncalarumsuarum
posilo prselendit
misericor-
diam,
et inIuminesuolumen
prsebet,
el eumdeliciis
suis
polat,
et inebriat ubertatedomus
suse,
adobli-
visceudasserumnaset errores
proeteritoe
conversa-
lionis. Huncfilium
hominis,
idest hominera
novum,
pccnitentia
veteris
parlurit
cura dolore et
gemitu.
Isle
quamvis novus,
lamen adhuc carnalis
dicitur,
cumlacte
nutritur,
Non
potui
vobis
loqui quasi spiri-
tualibus,
sed
quasicarnalibus,inquit Apostolus;
et ut
ostenderet
jamregeneratos,Tanquamparvulis,ail,
in
Christo,
lacvobis
potumdedi,
noncibum.fstecumre-
labitur, quod ssepeaccidit,
adveterem
vitam,
cum
exprobratione
audit
quod
homosit : Nonnehomines
estis, inquit,
etsecundumhominemathbulatis
(I
Cor.
111,1-3).
11.
[tiers.6,7.]Filiusigiturhominisprimo
1
visitatus
est in
ipso
homineDominico
(a),
natoexMariavir-
gine.
De
quo propter ipsam
infirmitateracarnis
,
quaraSapienlia
Dei
geslaredignataest,
et
passionis
humililalemrectedicitur : Minuisli eum
paulo
minus
ab
Angelis.
Scdadditurilla clarificalio
quaresurgens
asccndil in codum:
Gloriu, inquit,
et honorecoro-
nastieum
;
etconslituistieum
superopera
manuumtua-
rum.
Quandoquidem
ct
Angcli
sunt
opera
manuura
Dei,
etiam
super Angelos
conslitutum
accipimus
uni-
genittimFilium,quem
minutum
paulo
rainusabAn-
gelis per
humililatemcarnalis
generationis alque
passionis
audimusct credimus.
12.
[
vers.8,
9.]
Omnia, inquit, subjecisti
sub
pe-
dibus
ejus.
Nihil
excipit,
cumdicilomnia.Et nealiter
licerel
inlelligi,
sic
Aposlolus
credi
jubet,
cum
dicit,
excepto
eo
qui
ei
subjecit
omtiia
(Id.
xv
,
27);
et
hoc
ipsohujuspsalmi
testimonio ulitur ad llebroeos
(
Hebr.
u,
8
),
cumilavult omnia
intelligi
cssesub-
jecta
DominonostroJ esuChrislo
,
ut niiiil
excepluni
sil.
N.ec
lamen
quasialiquidmagnum
vidctur
adjungere,
cumdicit : Ovesetboves
universas,insuper
et
pecora
campi;
volucres
cmli,
et
piscesmaris, qui perambu-
lant semiiasmaris. Videtur enimreliclis coeleslibus
Virtutibus et Poleslalibus ct omnibus cxcrciiibus
Angelormn,
relictisctiam
ipsis
honiinibus,
tanluinci
pecora subjecisse;
nisi oves ct boves
inlelligamus
animassanclas
,
vel innocenliacfruclumdantes
,
vel
etiam
operanles
ut lerra
fructificet,
id
est,
ul lerreni
hoininesad
spiritualem
uhertalem
regcnercnlur.
Has
ergo
animas
sanctas,
nonhominum
lanium,
scdciiam
omniiim
Angelorumoportctacciperc,
si volumushinc
intelligere
oniniaesse
subjecta
DominonostroJ csu
Christo;
nullacnini creatura
subjecla
non
erit,
cui
primates,
ut ila
dicam, spirilus subjiciuntur.
Sed
undc
probabiraus
oves
posseaccipi
eliamsuhlimiter
beatos,
non
homincs,
sed
angelicsc
creaturoc
spiritns?
An exeo
quod
Dominusdicit
reliquisse
se
nonaginta
noveni ovesin
monlibus,
idest insublimioribuslo-
cis,
ct descendisse
propler
unam
(Matth.
xvin, 12)?
Si eniinunamovcm
lapsam
humanamanimamaccK
piamus
in
Adam,quia
cliamEvadeilliuslatcrcfncla
est
(
Gen.ii. 22
), quorum
omnium
spiritualiter
tra-
ctandorumetconsidcrandoruranunc
lempus
non
cst,
restat ul
nonaginta
novenirelictocin
moniibus,
non
humani,
scd
angelici spirilus inlclligantiir.
Namdc
bobusfacilis
expeditio*eslhujus
scnleniioe; quuniam
ipsi
homincsnonobaliudbovesdicli sunt,
nisi
quod
cvangelizando
verbum Dei
Angclos
imilanlur,
ubi
diclumest: Boviiriluranii os non
infrenabis(
Deut.
xxv,
4
).Qtianloigitur
facilius
ipsosAngelos
nunlios
veritatis,
bovcs
accipimus; quando Evangelislcepar-
1
ltainMss. Atin
editis,primus.
a
Am.Er.et
aliquotMss.,exposilio.
i
(a) ittelract.,cap.
19.
,-n-y.
.<i: .
' !
.13
S. AUGUSTINIEPISCOH 116
licipatioae
norajniseorum,
bovesvocati sunt
(I
Cor.
ix, 9;l
Ttm.
v, 18)? Subjecistiergo, inquit,
otiesef
bovesuniversas,
id
esl,
omncmsanclam
spirilualem
creaturam: in
qua
etiamsanctorumhominuml ac-
cipimusqui
sunt in
Ecclesia,
inillisvidelicet
torcu-
laribus
quse
sub aliasimilitudinelunseac slellarum
insinuatasunt.
13.
Insuper,
ait,
et
pecoracatnpi.
Nullo modova-
cat
quod
additumcst, insuper.
Primo,
quia pecora
cainpi possunt
intelligi
et oveset
boves;
ut si
rupium
cl arduorumlocorum
pecoracaprsesunl,
beneinlel-
liganlur
oves
pecoracampi. Itaque
etiamsi ita
posi-
lum
esset,
Oveset bovesuniversas et
pecoracampi,
recte
quaererelurquid
sibi vcllent
pecoracampi,
cum
eliamovesel boveshoc
possintintelligi; quod
vero
addilumest eliam
, insuper,cogit
omninoad nescio
quam
differentiam
cognoscendam.
Sedsubhoc verbo
quod positum
est, insuper,
nonsolum
pecoracampi,
sedetiamvolucres
coeli,
et
pisces
maris, qui peram-
bulant semitasraaris, accipiendi
sunl.
Quoe
est
igitur
istadistanlia?Veniantinmenlem
torcularia,
habenlia
vinacia et
vinum;
et
area,
conlinens
paleas
et fru-
menlum
(J Warc.
m, 12);
et retia,
quibus
inclusi
sunt
pisces
boni et mali
(
Malth.
xm,
47
);
et arca
Noe
,
in
qua
et immundaet mundaerant animalia
(
Gen. vu
,
8
)
: et videbis Ecclesiasinterim hoc
tcmporeusquc
adultimum
judicii lerapus,
nonsolum
oveset boves
continere,
idest sanctoslaicoset san-
ctos minislros,
sed
insuper
el
pecoracampi,
volucres
cmti,
et
pisces
maris
, qui perambulant
semitasmaris.
Pecora enim
campi congruenlissimeaccipiunlur
ho-
minesincarnis
voluptalegaudentes,
ubi nihil
arduum,
nihil laboriosumasccndunt.
Campus
est enimeliam
lata
via, quoe
ducit adinlerilum
(Maith. vn,
13
);
et
in
campo
Abel occidilur
(Gen.
iv, 8). Quare
meluen-
dum
est,
ne
quisque
descendensa monlibus
justilise
Dei,
J uslitia
enim, inquit,
fuavelutmontesDei
(
Psal.
xxxv,
7
),
latiludineset facilitates
voluptatiscarnalis
eligens,
a diabolotrucidelur. Videnunceliamvolu-
cres cceli, superbos,
de
quibus
dicitur : Posueruntin
cmlumossuum
(Psal. LXXH, 9).
Vide
quam
in altum
vento
portentur,
qui
dicunt :
Linguam
nostramma-
gnificabimus,
labianostra
apud
nos
*
sunf,
quis
noster
Dominusest
(
Psal.
xi,
5
)
?Intuereeliara
pisces
ma-
ris,
hocest curiosos
qui perambulant
scmitas
maris,
id
est, inquirunt
in
proftindohujus
soeculi
lemporalia,
quse
tanquara
semitoeinmari tamcitoevanescuntet
intereunt, quam
rursus
aquaconfunditur, posiquam
trtnseuntibuslocumdederitvel
navibus.velquibuscum-
que
ambulanlibusautnatantibus.Noncnimait
tantum,
Ambulant
semitas
maris;
sed
, perambulantdixit;
ostendens
perlinacissimum
studiuminaniael
prscter-
iluentia
requirentium.Hacc
aulemtria
generavitiorura,
id
estvolupiascarnis, etsuperbia,
et
curiositas,
omnia
peccata
concludunt.
Quse
mihi videnlur a J oanne
apostolo
enumerata,
cumdicit : Nolite
diligere
mun-
dum, quoniam
omnia
qttmin
tnundo
sunt, concupiscen-
1
Ediii,
sanctosIwmines. Mss.,sanctorttmhominum.
x
Editi,
no&iscKtn. *t
MSJ ., apitd
nos.
tiacarnis
est,
ef
concupiscentiaoculorum,
etambiiio
smculi
(I
J oan.
n, 15,16).
Pcr oculosenimmaximc
curiosilas
pr.-evalet;
reliqua
vero
quopertineant,
ma-
nifestum est. El illaDominici hominis
(a)
tenlatio
tripariita
est :
per cibum,
idest
per concupiscentiam
camis,
ubi
suggeritur,
Dic
lapidibus
istis ut
panes
fianl (
Matth.
IV,
3
)
:
per
inanem
jaclantiam,
ubi in
monte constiluto oslendunlur omnia
regna hujus
terrx',
et
promitlunlur
si adoraverit :
per
curiosita-
tem
,
ubi de
pinnatempli
admoneturut sedeorsum
mitlat,
tentandi
gralia
utrtimab
Angelis suscipiatur.
Ilaqucposteaquam
nulloistorumtentamenlovalere
apud
euin
potuit inimicus,
hocde illodicitur : Post-
quamcomplevit
omnemtentationemdiabolus
(
Luc.
iv,
15). Propler
lorculariorum
itaquesignificationem,
subjecta
sunt
pedibusejus
nonsolum
vina,
sedctiam
vinacia: non solum scilicet oves et
boves,
idest
sanclseanimsc
fidelium,
vel in
plebe,
vel in
ministris;
sedin
super
et
pecoravoluptatis,
etvolucres
superbioo,
et
pisces
curiosilatis:
qux
omnia
generapeccalorum
nuncbonisetsanctismixlaesseinEcclesiisvidemus.
Opereturigilur
inEcclesiis
suis,
et avinaciisvinum
separet
: nosdcmus
operam
ut vinumsimuset oves
aut
bovcs;
non
vinacia,
aut
pecoracampi,
aut volu-
cres
cceli,
aut
pisces
maris
qui perambulanl
scmitas
maris. Non
quia
istanominaisiosoloniodo
intelligi
et
explicari possunt,
sed
proIocis; namque
alibi aliud
significanl.
Et hxc
regula
inomni
allegoria
relinenda
est,
ut
pro
scntentia
proesentis
loci consideretur
quod
per
similitudinem
dicitur;
hoeccsl eniradominicaet
apostolicadisciplina. Repetamusergo
ultimumver-
sum
qui
eliamin
principio
Psalmi
ponilur,
ct laude-
musDeuni dicenies: DomineDominus
noster,
quam
admirabileestnomenluuminuniversaterra!
Decenler
quippepost
texluin sermonisad
capul reditur, quo
tolus iderasermoreferendusesl.
IN PSALMUM IX
ENARRATIO.
1.
[
tierS.1.
]
Psalmi
hujusinscriptio
est: In
finent
pro
occullis
Filii,
Psalmus
ipsi
David.DeoccultisFi-
lii
quxri potesl:
sed
quia
nonaddidit
cujus, ipsum
unigenilum
Dei Filiuni
oportetintelligi.
Ubi enimde
filioDavidPsalmus
inscriplusest,
Cum
fugerel,
in-
quit,
a
facie
Abessalon
ftlii
sui
(
Psal.
ni, 1);
curaet
nomen
ejus
dictum
esset,
etobhoclaterenon
possct
de
quo
dicerclur
,
nontamen diclumest tanlmn
,
a
facie
Abessalon
ftlii,
sed additum
est,
sui. Hinvero
,
ct
quod
nonaddilum
est, stti,
ct
quod
de Gcntibus
multa
dicit,
non
potest
recte
accipi
Abessalon: nc-
que
enimbellum
qtiod
cum
patre
ille
perditusgessit,
ullomodo adGenles
pertinet,
cum
populus
tanlum
Israel adversusseibi divisus sit. Canitur
itaque
iste
psalmuspro
occultis
unigeniti
Filii Dei. Namet
ipse
Dominuscumsineadditamento
ponil Frtitnn, seipsuin
unigenitum
vult
intelligi,
ubi ait : Si vosFititislibe-
raverit,
lunc vereliberierilis
(
J oan.
vm, 36).
Non,
(n)
i
nclract.,cap.
10,
17
ENARRATiOIN PSALMUMIX.
118
enim
dixit,
FiliusDei;
sed tanlum dicendo Fiiius
,
dal
intelligi eujus
sit filius.
Quam
locutionemnonre-
cipit
nisi excellenlia ejus
de
quo
ita
loquimur ,
ut
etiamsi uop eum nominemus, possit intelligi:
ita
enim
dieimus, Pluit, serenat, lonat,
ct si
qua
sunt
talia
,
necaddiraus
quis
id
facial; quia
omniummen-
tibus
sponte
sese offert excellenlia
facientis,
nec
verba desiderat.
Qua?
sunt
igitur
occulla Filii? In
quo
verbo
primumintelligendum
est esse
aliqua
FHii
manifesta,
a
quibusdistinguuntur
haec
quseappcllan-
tur occulta.
Quariioforem, quoniam
drios advenlus
Domini
credimus,
urium
prseteritum, quem
J udsei
non
iittellexerunt,
alterumfuturum
, quemutrique
spcraraus;
et
quoniamistequem
J ndaeinonintellexe
runt,
Gentibus
profuit,
non inconvenicriter
accipi-
tur dehocadveutu
dici, pro
occullis
Filii,
ribi cseci-
tas ex
parte
Israel fecta
est,
ut
pleniludo
Genlium
intraret
(
Rom.
xi,
25
).
Buoeliam
judicia
insinuan-
tur
per Scripluras,
si
quis
adverlal;
imum
occullum,
alterummanifeslum. OceulUnnnunc
agitur
,
de
quo
apostolus
Petrus dicit:
Tempm
est ut
judkium
inci-
pial
adomoDomini
(I
Pefr.
iv,
17
). Occallum
itaque
judicium
est
poena, qua
nune
unusquisque
hominum
aul exercelur ad
purgalionem,
aut admoneiur ad
conversionem,
aut si
cohtempserit
vocationerri et
disciplinam
Dci,
excaecalur ad damnstionem. J udi-
tiumautemlnanifeslum
est, quo
venUirusDominns
judicabit
vivosel raorluos
,
omnibus fatentibus euin
essea
quo
et bonis
prsemia,
ct malis
stipplicia
tri-
buenlur. Sedtunc illaconfessio
,
non ad reraedium
malorum
,
sedad cumulumdamnalionis valebit. De
his duobus
judiciis,
uno
occulto,
alio
manifeslo,
videlur mihi Dominus
dixisse,
ubi
ait, Qui
inme
credit,
transiit dentorte ad
vitam,
tieein
judkium
veniet
(
J oan.
v, 24),
in
judicium
scilicel manifcsttim:
namboc
quod
transit demorteadvilam
per
noniiul-
lamaflliclionem
, qua flagellat
omriemfilium
qneni
recipit, judicium
occullum
est; Qui
tiutemnoncre-
dit, inquit, jamjudicatus
esl
(Id.
m
,
18
);
id
cst,
istooccullo
judicio jam prseparatus
est adilludma-
nifestum,
Hsecduo
judicia
etiam in
Sapientialegi-
mus,
ubi
scriplura
est:
Propler
hoc
tanquampuetis
insensnlis
judicium
in dcrisum
dedisli;
/li autemhoc
judicio
non
cotrecli, dignum
Dei
judkium experli
sunt
(Sap.
m
,
25
,
26
).
Qui ergo
non
corrigunlur
isto occullo Dei
judicio, dignissime
illo manifcsto
punientur. Quocirca
inhee
psalmo
obsefvandasunt
occulta
Filii,
id
est,
el humilis
ejus
advenlus
quo
profuit
Gentibus cum caccilaleJ udaeorum
,
el
poena
quse
nunc occulle
agitur,
nondnmdamnatione
pec-
cantium,
sed aut exercilatione
conversorura,
aut
admonitioneut
convertantur,
aut csecitateut damna-
tioni
prseparentur
qui
converli noluerint.
2.
[
eers. 2.
] Confttebottibi, Domine,
in
lolq
corde
rneo.Nonintoto corde confttetur Deo
, qui
de
pro-
videntia
ejus
in
aliquo
dubitat: sed
qui jam
cernit
occulla
sapientioc
Dei, quanlum
sit invisibile
prae-
mium
ejus, qui
dicit,
Gaudemusin iribulalionibus
(Rom.
v.
3);
ct
qucmadmodura
omncs cruciatus
,
qui corporaliter
inferuntur aut exerceant
conyersos
adDeum
,
aut ut converlantur
admoneant,
autjusise
damnationi ultime
prseparent
obduratos
,
et sic om-
hia addivinoe
providentioeregimenfeferantur,
quae
stulti
qnasi
casuettemereet nulladivinaadmiuistra-
tionefieri
putant.
Narrabo omniamirabiliatua. Nar-
rat omniamirabilia
Dei, qui
eanonsolumin
corpo-
ribus
palam,
sed in anirais invisibiliter
quidem,
sed
longe
sublimiuset excellentius (ieri videt. Nam
lerreni homines et occultis
dediti, magis
mirantur
resurrexisse in
corpore
mortuum
Lazafum,
quam
resurrexisse in anima
pcrsecutorem
Paulum. Sed
quoniam
visibilemiraculumad illuminationemani-
mam
vocat,
invisibileautem eam
qttse
vocatavenit
illuminat;
omnianarral mirabilia
Dei., qui
credens
visibilibusad
intelligenda
invisibiliairansituin faeit.
3.
[vers.
3.
]
Lmtabor
,
etexsultabointe. Non
janj
in hoc
ssecnlo;
nonin
voluptate
contrectationiscor-
porum,
nec in
palali
et
linguocsaporibus,
nec ia
suavilate
odorum,
necin
jucunditate
sonorumtrans-
cuntium,
nec in Iormis
corporumyarie
coloratis,
itecinvanitatibus laudis humanae
,
nec in
conjugio
TU
prole moritdra,
nec in
superfluis temporalium
diviliarura,
nec in
conquisilionehujus
sxcttli, sive
qn:c
locorum
spatiis
tenditur
,
sive
quoe
successione
toinporis
volvitur: sed imtabor el exsullaboin
te,
Mdelicetinoccultis
Filii,
ubi
signalum
est in nobis
lii.nen
vullus
tui,
Domine
(Psat. IV,7);
ctenim
Atscondeseos
,
inquit,
inabscondilovultuslui
(
Psal.
fiix , 21).
Lxtabitur
ergo
et cxsultabit in
te, qui
nnrrat omnia mirabilia lua. Narrabit autemomnia
tu.'rabilialua
, siquidem
nunc
per prophetiam
dictum
cti',
ille
qui
non venit voluntatem suam
facere,
sI voluntalem
ejus qui
eumriiisit
(
J oan.
vi,
38
).
1.
[
vers. 4.
]
J amenim
incipit apparere persona
I),
niini inboc
psalmoloquens.
Nara
seqiiifur
: Psal-
l,\ i nomini luo
,
Attissime
,
in convertendoinimicttm
tipumretrorsum.
Hujus ergo
inimicus
quando
retro
ci.iversus
cst? An
quando
ei dicluni est:
i?edtrefrot
tijanas
(Matlh. iv, 10)?
lync
enim
qui
tcnlando
|
pioeponerecupiebal
retro factus
est,
non
decipiend
ii
toiUatum
et ineuni nihil valendo. Relro enim sunt
lcrrcni homines
;
ccelestisautem homo
prior
factus
cH
, quamvis post
venerit:
primus
enim homode
lerra
terrenus;
secundushorao de coelocoeleslis
(I
Cor.
xv, 47).
Scd de
ipsa stirpe veniebat,
a
quo
dicturaest:
Qui posl
me
vettit,
dnle me
faclus
esl
(J oan.
i, 15).
Et
Aposlolus
ea
quoe
retro sunt obli-
viscitur
,
et in ca
quoe
antesunt seextendit
(Philip.
iii,
13
).
Conversusest
igitur
iniraicus retro
, post-
quam
nonvaluit homineraccelestem
decipere
lenla-
tum
,
et seadterrenosconvertit
ubi dominari
potest.
Quapropter
nullushominumemn
proecedit
et retro
eumesse
facit,
nisi
qui deponens imaginem
terreni
hominis
porlaveril imagjnem
ccelestis
(1
Cor.
xv,
49
)
J amverosi
quod
dictum
est,
inimicummeum, gene-
raliter vel
peccalorem
vel
gentilem
hominem
magis
1
Editi,
diclmesl itle
qui,
elc.
Mss.,
diclumest.
119
S. AUGUSTINIEPISCOPI
120
velimus
accipere,
noncrit absurdum.Nec
poena
eril
quod
dictum
est,
Inconvertendo inimicummeutnretrot-
sum;
sedbeneficium
,
et lale bcneficium
,
ut huic
comparari
nihil
possil.
Quid
cnimbealius
quam
de-
poneresuperbiam
,
etnonvelleChrislum
prsecedere,
veluti sanussitcui medicusnonsit
necessarius;
sed
malleretroirc
postChristum, qui discipulum
vocans
ut
perliciatur
, dicit, Sequere
me
(
Matth.xix
, 21)
?
Sedtamenaccomniodatiusdediabolodictumintelli-
gitur
: /n convertendoinimicummeumretrorsum.Dia-
fcolus
quippe
relrorsumconversusest eliamin
pcrse-
cutionc
juslorum,
et mullo utilius
persecutorest,
quam
si dux
et
princepsproeirct.
Psallendumest
igi-
tur nomini Altissimiinconvertendoinimicumrelror-
sum; quoniam
malledcbemus eum
persequentem
fugere, quam
ducentem
sequi
: habemusenim
quo
fugiamus
et abscondamurin occultis
Filii,
quia
Do-
niinus factuscst
refugium
nobis
(Psal.
LXXXIX
,
1
).
5.
[
vers.5.
] Inftrmabuntur, elperibunt
a
facie
lua.
Qui
infirmabunturet
peribunt,
nisi
iniqui
et
impii
?
Infirmabunlur,
dumnihil
valebunt;
ef
peribunt,quia
nonerunt
impii;
a
facieDci,
idesta
cognitioneDei,
sicut
periit
ille
qui
dixit: Vivoautem
jam
non
ego,
vi-
vitauteminmeChristus
(
Gal.u
,
20
).
Sed
quare
tn-
firmabunlur,
el
peribuntimpii
a
facie
tua?
Quoniam
fccislijudicium
meum
,
inquit,
et causammeam: id
est, judicium
illudin
quojudicari
visussum
,
raeum
fecisti;
et causamillamin
qua
me
justum
cl inno-
ccntemhomines
damnaverunt,
meamfccisli. Hoec
cnimei militaveruntad nostramlibcrationem: sicut
et nautocdicuntventumsuum
, quo
uluntur adbcne
navigandum.
6. Sedisti
super
thronum
, qui jtidkas mquitalem.
SiveFiliusPatri
dicat, qui
etiamillud
dixil, Non
Itaberesinme
polestatem,
nisi libidalum
fuissetdcsuper
(
J oan. xix
,
11
), idipsum
ad
sequilatcm
Patrisel ad
occullasua
rcferens, quodjudex
hominumadutilita-
temhominum
judicatus
esl: sivehomodicat
DCQ>,
Sedisii
super
thronum
, quijudkas mquilatem,
animam
suarathronum
ejusappellans,
ut
corpus
sit
forlasse
terra, quoe
scabellum
pedumejus
dicla est
(Isai.
LXVI
, 1);
Deusenimeral inChrisloniundumrecon-
cilians sibi
(II
Cor.
v, 19):
siveanima Ecclesisc
'
jampcrfecla
et sinemaculaet
ruga ( Ephes.
v,
27),
iligna
sciliccloccultis
Filii, quia
introduxit eamrex
in cubiculumsuuin
(
Cant.
i, 3),
dicat
sponsosuo,
Sedisli
super
thronttm
, quijudicaswquitatem,quia
re-
surrcxisli amorluis
,
ctascendistiincoelum
,
etsedes
addexteramPalris:
quoelibetergo
harumscntentia
placeat, quo
isleversusreferatur
, regulam
fidcinon
cxcedit.
7.
[vers.6.] Increpasligenies,
el
periil impius.
Con-
venientiushocDominoJ csuChrislo
dici.quaraipsum
dicere, accipimus.Qufs
enimalius
increpavitgenles,
et
periitimpius,
nisi
qui posteaquam
ascenditincoe-
lum,
misit
Spirilumsanclum, quocomplctiAposloli,
cumfiducia
praedicarent
verbura
Dei,
et
peccata
ho-
*
sicinMss. At
apudLov.,
stveenim
Bcclesia. .""..
minumlibere
arguercnt?quaincrepationeperiit
im-
pius; quiajustificatus
est
impius,
el factusest
pius.
Nomeneorumdelestiin
smculum,
etinsmculumsmculi.
Delelumest nomen
impiorum
: nonenira
appellantur
impii, qui
Deovero credunt. Deleturautemnomen
eorumin
smculum,
id
est, quamdiutemporale
ssecu-
lumvolvilur.Ef insmculumsmculi.
Quid
est smculum
smculi,
nisi
cujuseffigiem
et
tanquam
umbramhabet
hoc sxculum? Vicissiludoenim
lemporum
sibi suc-
cedenlium
,
dumlunaminuilur et rursus
implclur,
dumsol omni anno locumsuum
repetit,
dum
vcr,
vel
sestas,
vel
autumnus,
vcl hiemssictransit ut red-
eat,
seternitatis
qusedam
imitalioesl. Sed
hujus
soe-
culi sseculumest
quod
incommulabilisetcrnitalecon-
sislit. Sicut versusin
animo,
et versusinvore : illc
intelligitur,
iste
auditur;
et ille istummodificat: ct
ideoilleinarte
operatur
et
manet,
isteinacresonat
et transit. Sic
hujus
mutabilissoeculimodusabillo
incommutabilisacculo
deflnitur,quod
dicitursocculum
sseculi:el ideoilludinarte
Dei,
hocest in
Sapienlia
et Virtule
permanet;
hocautemincreaturseadmini-
stralione
peragitur.
Si tamen non
repetiliocst,
ut
posteaquam
dictumest in
smculum,
nehoc
accipere-
lur
quodtransil, subjiceretur
insmculumsmculi.Nam
in
grsecisexemplaribus
sicest :
u
tbi
tA&m.,
/.x
etj
rd-iisivaTSO
oAmos', quod
Latini
pleriqueinlerpretati
sunt,
nonin
smculum,
et insmculum
swculi, sed,
in
mlernum,
etinsmculumswculi: ut ineo
quod
dictum
est insmculum
smculi,
illud
expouereturquod
dictum
est inmlernum.Nomen
ergoiinpiorum
delesliinmter-
num,quiadeincepsnunquam
crunt
impii.
El si inhoc
socculuinnontenditurnomen
eorum,
multominusin
socculumsoeculi.
8.
[vers.7.] Inimicidefecerunl frameminfinem.Non
pluraliter inimici,
sed
singulariler hujus
inimici.
Cujus
aulem
inimici,
nisi diaboli framcacdcfecerunl?
Hocautem
intelligunlur
diversoe
opiniones crroris,
quibus
ille animas
tanquamgladiisperimit.
His
gla-
diisvincendiset ad defeclum
perducendis
instatille
gladius,
de
quo
in
septimopsalmo
dicitur: Nisi con-
verlamini,gladium
suumvibrabit
(Psal. vn, 13).
Et
forteisleest finisin
quem
frameoedeficiunt
inimici,
quiausque
ad
ipsumaliquid
valent; ipse
nunc
opera-
lur
occultc,
ullimoaulem
judicio palam
vibrabitur.
Hocdeslruunlur
civilates;
namita
sequitur,
Inimici
defeceruntfratnem
in
finem;
et civitatesdestruxisli;ci-
vitatesautemin
quibus
diabolus
regnat,
ubi dolosa
etfraudulentaconsilia
tanquam
curiselocum
obtinent,
cui
principatuiquasi
satellitesetministri adsuntoffi-
cia
quorumque
membrorum,
oculi ad
curiositalem,
auresad
lasciviam,
velsi
quid
est aliud
quod
inmalam
partem
lihenlerauditur,
raanusad
rapinam
vel
quod-
libetaliudfacinusaut
flagitium,
et membracselera
inhuncmodum
tyrannicoprincipatui,
id
estperversis
consiliis
militantia.
Hujus
civitatis
quasi plebs
estom-
nes delicalse
affectioneset lurbulenti molus
anirai,
quolidianas
seditionesinhomine
agitautes.Ergo
ubi
rex,
ubi
curia,
ubi
ministri,
ubi
plebsinvenitur,
ci-
vitasest:
neqiic
eninl taliaessent in maliseivitati-
.131
ENARRATIO1N
PSALMUMIX.
124
.
bus,
nisi
prius
essent in
singulis hominibus, qui
sunl
lanquam
elemenlaet seminacivitatum. Hascivitates
destruit,
cumexcluso inde
principe,
de
quo
dictum
cst, Princepshujus
smculimissusest
foras(J oan. XII,
31),
vastanlur haec
regna verboveritatis, sopiuntur
maligna
consilia, lurpes
affectiones
edomantur,
mem-
brorum et sensuura ministeria
captivantur,
et ad
juslilioe
et bonorum
operum
militiamtransferunlur :
ut
jaro,
sicut
Apostolusdicit,
non
regnel peccatum
in
nosltomortali
corpore(Rom.
vi,
12),
et caetera
hujus
loci. Tunc
pacatur anima,
et ordinatur homo ad
quietem
et ad beatiludinem
capessendam.
Periit me-
moria eorumcum
strepitu
:
impiorum
scilicet. Sed
cum
slrepitu,
sive
quia
fit
strepitus,
diclum
esl,
cum
impiclasevertitur;
noneniintransit adsumraam
pa-
ccm,
ubi sunimumsilenlium
est,
nisi
qui magno
stre-
pilu prius
cumsuis viliis
belligeraverit
: sive cum
ttrepilu
dictum
est,
ut
pereat
memoria
impiorum
tiam
ipsostrepilu pereunte,
in
quo
tumultuatur im-
pietas.
9.
[vers.8, 9.]
-f Domtnusin mternum
permanet.
Utquidergo
fremuerunt
genles,
et
populi
medilati
sunt
inania,
adversusDominumet adversusChristum
cjus (Psal. n, l)?nam
Dominusinmternum
permanet.
Patavit in
judicio
sedem
suam,
et
ipsejudkabit
otbem
lertarumin
wquiiale.Paravit,
cum
judicalus est,
se-
demsuam:
per
illamenim
patientiam
homo coelum
acquisivit,
et Deus inhoraine
'
credenlibtis
profuit;
et hoc est occullumFilii
judicium.
Sed
quia
eliara
palammanifesleque
venturus est advivoset morluos
judicandos, paravit
in occulto
judicio
sedem
suam;
ef
tpse
ilem
palamjudkabit
orbeintettatumin
mquitate,
id
est,
meritis
dignadistribuct, agnos
ad dexteram
ponens,
hocdosad sinistram
(Malth. xxv, 53).
J udi-
cabit
populos
cum
jusliiia.
Hocest
quod superius
di-
ctum
est,
J udkabit otbemlerratumin
mquilale
: non
quemadmodumjudicanl homines, qui
cordanonvi-
dent,
a
quibus plerumque
deteriorcs
absolvuntur
quamcondemnantur;
sed in
scquitale
et cura
justi-
tiaDominus
judicabit,
testimonium
perhibente
con-
scientia,
et
cogiiationibus
accusantibus seu defen-
denlibus
(Rom. n, 15).
10.
[tiers.10.]
Ef
faclus
estDominus
refugiumpuu-
peri (a). Quantumlibet
persequatur
inimicus
ille, qui
conversusest
relro, quid
nocebit eis
quorum
refu-
gium
faclusest Dominus?Sed hoc
fiet,
si insseculo
hoc, cujus
ille
magislratusest, pauperes
esse deie-
gerinl,
niliil amaudo
quod
vel hic viventem aul
amanlem
deserit,
vel amoriente
deseritur;
lali enim
pauperi refugium
factus est
Dominus, Adjutor
in
op-
portunitaiibus,
intribulalione.Sic
pauperesfacit, quo-
niam
flagcllat
omnemfilium
quemrecipil (Hebr. xu,
6).
Nam
quid
sit
adjutor
in
opporlunitalibus,exposuit
cum
addidit,
in tribulatione: non enimconvertitur
animaad
Deum,
nisi dumab hoc soeculo
averlitur;
ncc
ppporlunius
ab hoc sseculo
avertitur,
nisi nu-
gatoriis ejus
et noxiis et
perniciosisvoluplalibus
la-

SicMss.Editi
vero,
etDeushominibus.
(a)
idemvers.10
expouiturinEnar,fsal,
ixxxm,
n, 3, ,
bores
doloresque
misceanlur.
11.
[vers. 11.]
Et
sperent
inte
l
qui cognoscunt
no-
menluum: cumdcstiterint
sperare
in divitiis et in
aliis
hujus
sseculi blandimentis.
Qusercniem
quippe
animam ubi
figat spem,
cura ab hoc mundoavelli-
tur,
opportuneexcipit cognilio
nominisDei 9: nam
nomen
ipsum
Dei nunc
usqucquaquevulgalum esl;
sed
cognilio
nominis
est,
cumille
cognoscitur cujus
est nomen: nonenimnoraen
propter
se nomen
est,
sed
propler
id
quod significat.
Diclumest
aulera,
Dominusnomenesl illi
(J erem.
xxxm
,
2). Quapro-
pter qui
se libenter Deo famulum
subdit,
cognovit
. hoc nomen. Et
sperenl
in te
qui cognoscunt
nomen
tuum. Ilem Dominusdicit ad
Moysen
:
Ego
sum
qui
sum;
etdices
filiis
lsrael: Misitme
qui
est
(Exod. m,
14). Sperentergo
inte
quicognoscunt
nomentuum: ne
sperent
inhis rebus
quseteraporis
volubililate
prseter-
fiuunt,
nihil habentes
nisi, erit,
et
fuit; quoniamquod
inillis futurum
est,
cum
vcnerit,
fit slatim
procleri-
lum; exspectatur
cura
cupiditate,
amillilur cumdo-
Iore. In Dci aulemnalura nonerit
aliquid, quasi
non-
dum
sit;
aul
fuil, quasi jam
nonsit: sedest lanlum
id
quodesl,
et
ipsa
est eelernilas.Desinant
igiturspe-
rare et
diligeretcmporalia,
et se ad selernam
spem
conferant, qui cognoscunt
nomen
ejusqui
dixil:
Ego
sum
qui sum,
et de
quo
dictumest: Misil me
qui
est.
Quoniam
non
dereliquisli qumrenteste,
Domine.
Qui
eum
quserunt,jam
transeunliaet moritura non
quoc-
runt: nemoenim
potest
duobusdominisservire
(Matth.
vi, 24).
12.
[vers. 12.]
Psallite
Domino,qui
habilatinSion:
his
dicitur, quos
non
derelinquitquaerenles
seDomi-
nus.
Ipse
habitat in
Sion, quod
inlerpretalur Specu-
latio,
et
gestat imaginem
Ecclesiae
quac
nunc est :
sictttJ erusalcm
gestat imaginem
Ecclesisc
qusc
fulura
est,
idest civitatissanclorum
jamangelica
vilafruen-
tium; quia
J erusalcm
interpretatur
Visio
pacis.
Prac-
cedit autem
speculaliovisionera,
sicut islaEcclesia
prsecedit
cam
quoepromitiitur,
civitalem
immorlalcm
et scternam. Sed
prseceditlempore,
non
dignitate
:
quia
honorabilius est
quopervenirenilimur, quam
id
quodagimus,
ut
pervenire mereamur; agimus
aulem
speculatiouem,utperveniamusadvisionem. Sedetiain
ipsam, quoc
nunc
est,
EcclCsiamnisi Dorainusinlia-
biiaret,
iret inerrorem
quamlibet
studiosissima
specu-
latio: et huic Ecclesiocdictum
cst, Templum
enimDet
sanclum
esl,
quod
esiisvos
(I
Cor.
m, 17); ct,
In inte
tiote hominehabilateChrislum
per fidem
incordibus
vesttis
(Ephes.
III
, 16). Proecipiturergo
nobisut
psal-
lamus Doniino
, qui
habilat inSion
,
ut
concordilcr
DominuraEcclcsiocinhabitatorem laudcmus. Annun-
tiaieinier
genles
mirabilia
ejus
: el faclum
est,
cl ncn
desinet fieri.
13.
[vers. 13.]
Qttoniamtequirens
sanguinem
eorum
memotalusest.
Quasi
responderelur
ab his
qui
niissi
sunt
ev&ngelizare,
illi
prsecepto
3
quod
dictum
est,
1
Editi: El
sperent
inteomnes.
Abest,
omnesaMss.
*
itain
plerisque
Mss.Atineditis:
Qumrente
quippeani-
ma:
pauloquepost,excipitcognitionemnominisDei>
_.
Editi,
i/fwd
prmceptum,
Mss.,
illi
prmeepto.
123
S. AUGUSTINIEPISGOPl
124
Annunliatetnfer
genfes
mirabilia
ejus;
et diceretur,
Domine,quis
credidit audiluinosiro
(Isai.
mi, 1)?et,
Proplet
te occidimurtota die
(Psal.
XLIII,22),
eon-
venbnter
sequilur,
dicens
,
nonsine
magno
fruclu
seternitatis morituros in
pCrsecutione
Chrislianos:
Quoniamrequirenssanguinem
eorummemoralusest.
Sed cur
sanguinem
eorummaluitdicere? Ari
quasi
alius
imperitior
et minoris fidei
quoereret
dieens
,
Quofflodoannuntiabunt,
cuiri ineos infidelitas
gen-
titimssevilura
sit;
huic
respondetur,
Quoniamrequi-
rens
tanguinem
eorummemoralus
est;
id
est,
veniet
nltimum
judicium,
ubi etinlerfectorum
gloria,
etin-
terficientium
poena
hianifesta sil? Memoralusestau-
tem,
nemoita
positumputet, qtiasi
obliviocadat in
Dcum;
sed
quia postlongumtempus
futurumesl
ju-
dicium,
secundumaffectuminfirmorumhominiim
po-
situm
est, qui quasi
oblilumDeum
putant, quia
hoh
tam cito facit
quarii ipsi
volunt. Hisdicitur etiam
quod sequitnr,
Nonesfobliiusclamorem
paitperum
;
id
est,
nonut
putalis
oblilus cst :
quasi
dicercnt
posteaquamaudierunl,
Memoratus
est, Ergo
oblitus
erat;
Nonesi
obliltts,inquit,
clumorem
panpcrum.
14.
[
vers.
14,15. ]
Scd
quacfoquis
clamor
pau-
perum
sit
quem
Deus non obliviscitur.Anislecla-
mor
est, cnjus
hsccverba sunt: Miserere
mei,
Do-
mine,
videhumititaiemmeamabinimicismcis?
Qnare
ergo
non
dixit,
Misercre
nostri, Domine,
vidchu-
roililatemnostraraabinimicis
noslris, tanquam
multi
paupefesclament;
scd
tanquam
unus
,
Miserere
mei,
Domine?An
quia
unus
intcrpellat prosanctis, qui
primus pauper pro
nobisfactus
est,
cumesset di-
ves
(II
Cdr.
vtn, 9),
ct
ipse
dicit :
Qui
exaltasmede
porlis
tnorlis,
tit annunliemuniversaslaudes luasin
portis filim
Sion?Exaltalur enimhomo in illo non
solum
quem gestat, quod caput
Eeclesios
est,
sed
etiam
quisquis
nostrum cst in csclcris
membris;
et
exaltalur ab omnibus
praviscupidilalibus,quac
sunt
portse
mortis, quiaper
illasilur inmortem. Morsau-
teraest
jamipsa
lxtilia in
perfruendo,
cum
quisque
adipiscitur quodperditeconcupivit
: radix cst enim
omniummalorum
cupiditas(I
Tim.
vi, 10);
et
pro-
plerea porla
mortis
est, quia
morlua cst vidua
quas
in deliciisvivit
(ld. v,^6)
: ad
quas
dclicias
per
cu-
pidilalestanquampcr portas
morlis
pervenitur.
Sunt
autem
porloc
UliaeSion
,
omnia
oplima studia, per
quae
venitur ad visionem
pacis
in sancta Ecclesia.
ln his
igitur portis
bene annuntiaiittir univcrsaclau-
des
Dei,
ut non detur saiiclumcanibus
, nequepro-
jicianlur margaritoe
ante
porcos (
Malth.
vn, 6);
qui
malunt
pertinaciter latrarc, quam
studiose
quac.
rere,
aut
qui
neclatrarenec
quaerere,
sed insua-
rum
voluplatum
coenovolulari. Cumautemin bo-
nis studiis laudcs Dei
annuntianlur, pclcnlibus
da-
lur,
et
quserentibus
manilestatur,
et
ptilsanlibus
aperilur.
Anforte
portae
mortis sunt
corporales
sen-
sus et
oculi,
qui aperli
sunt homiiii cum dc
ligno
vetito
gustasset (Genes.m, 7),
a
quibus
exaltantur,
-
quibus
dicitur ut
quocrant
non
quoc
vidcntur,
sed
quoe
non
videnttir; quia quoc
videnlur
temporalia
sunt,
quse
autemnonvidentur
setcrnasurit
(II
Gor,
iv, 18)
: et
portse
sunt filijeSion
,
sacramentaet in-
itia
lidci, quocpulsatuibusaperiuMur,
ut
pervcniatur
ad occultaFilii ? Non enimoculus
vidit,
aut auris
audivit,
aul incor hominis
ascendit, quoe
proepara-
vit Deus
diligenlibus
se
(I
Cor.
n, 9).
Huc
usque
est clamor
pauperum, quem
non oolilus est Do-
niinus.
15.
[uers. 16.]
Deinde
sequitur, Exsultabo
super
salutaretuum: id
esl,
cum
beatilttdinecontinebora
salulari
tuo,
quod
est Dominusnoster J esus
Chrislus,
Virtus
etSapientia
Dei
(Id.
i, 24). Ergo
Ecclesiadi-
cil
quoe
hic
affligitur,
et
spe
salvaest :
quamdiu
oc-
cullumest Filii
judicium, ipsaspe dicit,
Exsuttabo
super
salulare
fuum;quia
nniic
circumslrepente
seu
vi,
seuerrore Genliliumalieritiir.
Infixm
sunt
gentes
in
corrupiione, quamfecerunt: aniniadverle
quemad-
niodumservelur
poenapeccatoii
de
operibussuis;
et
quemadmodumqui
voluerunl
persequi
Ecclesiam
,
inca
corruptionesintfixi, quam
seinferre arbilraban-
tur: naminlerficere
corporacupiebant,
cum
ipsi
in
anima
morerenlur./n
tuscipti/a
isfa
,
quamocculta-
verunl,
comprehcnsus
est
pes
eorum.
Muscipula
oc-
culta,
est dolosa
cogitalio.
Pesanimscrecte intelli-
gilur
amor :
qui
cum
pravus est,
vocalur
cupiditas
aut
Iibido;
cumautemrcctus
,
dileclio vel
charilas.
Amoreenimniovctur
lanquam
ad locum
quo
lendit.
Locusauteni aniniocnonin
spatioaliquo esl,quod
forma
occupatcorporis,
sedin
dclectalione, quo
se
pervenisse per
amorcm loclatur: dclectalio autem
perniciosascquilur cupiditatem,
frucluosacharila-
tero.Undcct radixdiclaesl
cupiditas.
(I
Tim.
vi, 10).
Radis
porro lanquampes
arboiis
intelligilur.
Radix
dicta est et cbariias
,
ubi deseminibusDorainuslo-
quilur, quoc
in
petrosis
locisexurentesole
'
arescunt,
quia
iion habcnt altam radicera
(Matth. xm,
5).
Unde
signilicat
cos
qui gaudent cxcipiendo
verbum
veritalis,
sed cedunt
persecutionibus, quibus
sola
charilale resistitur. Et
Apostolus
dicit : Vt inchari-
taleradkaliel
fundalipossitiscomprehendere(Ephes. iu,
17).Pesergopeccatorura,idestainor, coraprehendilur
in
muscipulaquara occultant; quia
cumfraudulen-
tam aclionemconsecutafuerit
delectatio,
cumeos
tradiderit Deiis in
concupiscentiam
cordis eorum
(Rom.l,
24), jara
illadelectatio
alligat eos,
ut inde
abrumpere
amoremet ad utilia conferre non au-
dcant; quia
cumconati
fuertnt,
dolebunt
animo, tan-
quampcdem
de
compede
exuere
cupientes;
cui do-
lori
succumbcntes,
a
pcrniciosis
delectationibusno-
lunt nbscedere.In
muscipulaergoquamoccuttaverunq
id est infraudulento
consilio, comprehensus
est
pes
eorum,
amorscilicet
qui per
fraudcm
pervenit
adva-
nara
laeliliam,quacomparalur
dolor.
16.
[DCIS. 17.] Cognoscitur
*
Dominus
judiciafa-
1
Editi,exeunf,
ef solevenkntearescunt.Mss.
omiltunt,
veninte: sedexiis
aliqui habent,
exetmtet a
sole; aln,
exetmte
sole;alii,
exurenlesole.
2
Editi,cognosctlur.
At
Mss.,coguosckur
:
juxtaLXX, gi-
nbsketai.
125
ENARRATIOIN PSALMUMIX.
126
eient. Hsecsnnt
judicia
Dei: non abilla
tranquilli-
talebeatitudinis
suse,
necasecrelis
sapientioe,quibus
recipiuntur
beatoeanimne,proferhir
ferrum,
aut
ignis,
aut bestia
,
aul
aliquid
laie
quo
crucienlur
peccatOr
res. Sed
quomodo
crucianlur,
et
quomodo
facit Do-
minus
judicium?
In
operibus,inquit,
manuum
tuaxnta.
comptehensus
est
peccator.
17.
[vers.18-21.]
Hic
interponilur, Cgnticum
dia-
ptalmatis(a)
:
quasi
occultalaclitia
, quantum
exisli-
mare
possumus,scparalionisquae
nunc
fit,
non
locis>
sed affectionibusanimorum
,
inter
peccatores
et
ju-
slos
,
sicul
granorum
a
palcis
adhuc inarea. Et se-
quilur,
Coniiertanfur
peccatores
in
infernum;
id
est
dentur inraanussuas.cum
eisparcitur,
et
illaqueen-
tur delectatione mortifera.
Omnes
genles qum
obli-
viscunlur Deum:
quia
cum non
probayerunt
Dcum
habereinnotilia
,
dedit illos Deusin
reprobum
sen-
sum
(Rom.
i, 28).
18.
Qitia
non in
finem
oblivioerit
pauperis'
:
qui
videtur nunc in
oblivioneesse,
cum
peccaiores
feli-
citate
hujus
saeculiflorere
exisliinantur,
et
justi
)a-
borare;
sed
paiientia, inquil, paupernni
non
perict
'
tnmlernum.
Quapropler
nunc
paiientiaopus
est ad
perferendos
malos, qui jam
voluntatibus
separali
sunt,
donecetiamultimo
judicioseparenlur.
19.
Exsurge,
Domine,
non
prmvaleat
homo.
Implo-
ratur fulurum
judicium
: sed
antequamveniat,
J u-
dicentur, inquit,
aettfes
in
conspectu
tuo: hocest in
occullo, quod
dicitur coram Deo,
paucis
sancliset
juslis
intellig'
nlibus.
Constitue\Domine,legislalorem
supereos.
Videtur mihi Anlichrislum
significare,
de
quoApostolus
dicit : Cumrevelabilutliomo
peccati(
II
TAes.
n, 3).
Scionf
gettfes
3
quvciiam
hominessunl : ut
qui
nolutit liberari aFilio
Dei,
et
pertinere
ad filium
hominis,
et cssefilii
hominura,
idest novi
hoinines,
serviant
liomini,
idest veteri homini
peccatori, quo-
niatnhominessunf.
INPSALMUM ALTERUM IX.
20.
[tiers. 1-3.]
Et
quia
illead tanlumculmenina-
nis
glorise
venturus
creditur,
lar.taei licebit
facere,
et inoroneshomines,
et insanctos
Dei,
ut tuncvere
nonnulli infirmi arbitrentur Deuinres huraanas ne-
gligere; interpositodiapsalmalc, subjicit tanquam
vo-
cem
gementium;
et
quoereiuium
cur
judicium
diffe-
ratur :
Vtquid, Domine, iuquit,
recessisti
ionge?
De-
inde
qui
sic
quacsivit, tanquam repente intellexerit,
aut
quasi
sciens
inierrogavcrit
ut
doceret, subjicit
dicens; Despicis
in
opporlunitatibus,
in tribulationi-
bnt;
id
est, opportuncdespicis,
et facis tribulationes
ad inflammandos animos desiderio advenlus tui :
his enim
jucundior
est fons ille
vitae, qui
multura
silierint;
iiaquc
insiuuat consilium
dilalionis,
di-
1
PleriqueMss.,
in
finem
inoblivioneerit
pauper.
s
QuinqueMss.,peribit.
Aliicum
editis,periel
:
vitiqse,
sed
corrigi
forte
prohibebat
consuetudocantantium
populo-
rum,
uti deverbo
floriet
dicit
Augustiiiusin
lib.2deDoctr.
Cbristiana,
c. 13.
'
ln
edilis,
vtscianl.Abest
particula
nta
Mss, et
aeraeco
LXX.
(a)
Grsec.
LXX,
6di
diapsalmatos.
cens: dum
superbitimpius,
incendilnr
pauper.
Mirum
est et
verum,
quanto
studiobonac
spei par.vuliaccen,-
dantur ad
recle vivendum, comparalionepeccantium.
Quomysterioagitur,'ut
etiamhaeresesesse
permittan-
tur: non
qtiiaipsi
haerclicihoc
yoIurit;sedquia
hoc
do
peccatis
eorumdivina
operatur Providentia, quac
lu-
cemet facit et
ordinat,
tenebras aulera tantumor-
dinat
(Gen.
i, 3, 4),
ut sft earum
comparalione
lux
gralior,
sicuthoereticorum
comparationejucundiorest
inventio'
yeritatis
:
ea
quippe comparalione probali
inanifesli fiunt inler homines
qui
Deonoti sunt.
21.
Comprehenduntur
in
cogitalionibutsuis,quibus
cogitant:
id
est,
malae
cogilationes
corumvinculaillis
fiunt. Sed
quare
(iunt vincula?
Quoniam
laudalur
peccator, inquit,
indesidetiis
animmsum.Adulantium
linguaealligant
animas in
peccalis
: delectat enimea
facere,
in
quibus
nonsolumnonmetuitur
reprehen-
sor,
sedetiam laudator auditur. Ef
qntiniqua gerit,
benedkitur: hinc
comprehendunlur
in
cogitationibus
suis, quibuscogitant.
22.
[vers. 4.]
Irritavit Dominum
peccator.
Nemo
graluletur
homini
qui prosperalur
irf via sua
, cujus
peccatis
deest
ultor,
et adest laudator :
major
haeo
iraDomini est. Irritavil eniraDominum
peccalor,
ut
ista
patialur,
id
est,
ut
correptionisflagella
non
pa-
tiatur. IrrilavitDominum
peccator
: secundummullitu*
dinem irm sumnon
exquiret.
Multum
irasciltir,
dum
non
exquirit,
dura
quasi
obliviscitur et non
attcndit,
peccata,
et
per
fraudesct scelera ad divitias liono-r
rcsque pervenitur
:
quod
maximeinillo Antichristo
evenlurum
est, qui usque
adeoheatus videbitur ho-
minibus,
ut etiamDeus
puletur.
Sed
quanla
ista ira
sit Dei,
docenl
sequenlia..
23.
[tiers.5.]
Nonesl Deusin
oonspectuejus,
conta-
minanlurvim
ejus
inomni
tempore.Qui
novit vel
quid
gaudeat,
vel
quid
loeleturin
anima,
novit
quanlum
malumsit lucedeseri veritatis
*;
cum
magnum
ma-
lum
homines
pulent
oculorum
corppraliura
csecita-
tem, qua
Iuxista relrahitur.
QuanUunergo poenam
patitur qui
secundis rebus
peccatorum
suornm
eq
perducitur,
ut nonsit Deusin
conspectucjus,
et con-
taminenlur
vise
ejus
inomni
tempore,
id
est, cogita-
lionesel consilia
cjus
immunda sint!
Aiifetuttlutju-
dkia luaa
facie
e/tis.Animus
cniinmalesibi
conscius,
dumsibi videlur nullam
poenampati,
credit
quodnon
judicet
Deus,
et sic auferunlur
judicia
Dei a facie
ejus,
cumhsec
ipsa
sit
magna
damnatio. Ef
omnium
inimkorum
suorttmdominabilnr. lla enim
iraditur,
quodreges
omnes
superaturus
sit,
et solus
regnum,
obtenturus; quando
etiamsecundumApostolum, quj
de illo
praedicat,
ln
templo
Dei
sedebit,
exlollensse
super
omne
quod
coliluret
quod
dicilurDeus
(II
Thest.
n,4).
24.
[ers.6.]
Et
quoniam
tradilus in
concupiscen-
liamcordissui et damnationi ultimae
destinatus, per
nefariasartes adilludvanumet inaneculmendomina-
tionemque
venlurus
est, proplereasequitur,
Dixitenim
1
Duo
Mss.,
lucemdeserereveritalis.
Alii
tees,
fucemde-
seri.
127 S. AUGUSTINI
EPISCOPI
m
incordesuo: Nonmoveborde
genetatione
in
generalio-
nemsine
malo;i<\est,
famameaet nomenmeumdehac
generalione
in
generationem.posterorum
non
transiet,
nisi ariibus malis
adipiscar
lamexcelsum
principa-
tum,
de
quopostcri
tacere non
possint.
Animusenim
pcrditus
ct
cxpers
bonarumartium
alque
a
justilise
luraine
alienus,
malisarlibus sibi aditummolilur ad
famamlara
diulurnam,
ut
apud posteros
etiamcele-
bretur. Et
qui
non
possttnt
bene
innotescere, cupiunt
vel maledesehomiues
loqui,
dummodonoraenlalis-
sime
pervagelur.
Quod
hicarbitror dictumesse:Non
moveborde
generalione
in
generationem
sinemalo.Est
ct alius inlelleclus. Si de
generatione
morlali ad
selernitatis
generalionem
se venirenon
posse
vanus
ct crroris
plenus
animus
arbitralur,
nisi arlibusma-
lis; quod qiiidem
etiam de Simone diffamatumest
(Acf.viu, 9-23),
cumsceleratisartibus ccelumse
pu-
tasset
adepturum,
et de humana
generatione
indi-
vinam
generationem
rebus
magicis
transiturum:
quid
ergo mirum,
si etiam ille homo
peccati, qui
lotam
nequitiam
et
impietatem, quam
oranes
pseudopro-
phetocinchoaverunt, impleturusest,
cl tanla
signa
faclurus,
ut
decipiat,
si fieri
potcst,
ctiam
electos,
diclurus est in corde suo : Non moveborde
genera-
lionein
genetalionem
sinemalo?
25.
[tiers. 7.] Cujus
matcdklioneos
ejus' plenum
esl,
etamaritudineet doto.
Magnum
enimmaledictum
est,
tamnefandisartibus ccelum
appetere,
et adca-
piendam
selernamsedemtaliamerila
comparare.
Sed
hac
ejus
maledictioneos
plenum
esl: noncnimha-
bebit effeclumista
cupiditas,
sedinlraos
ejus
tanlum
valebit adeum
perdendum, qui
hoecsibi ausus est
polliceri
cumamaritudineet
dulo,
id
est,
iraetinsidiis
quibus
insuas
partes
conversurus est
mullitudinem.
Sub
linguaejus
laboret dolor. Nihil est laboriosius
iniquitate
et
impietate: quem
laborem
scquilur dolor;
quia
nonsolumsine
fructu,
sed etiamad
pemiciem
laboratur.
Qui
labor et dolor ad illud refertur
quod
dixil incorde
suo,
Non moveborde
generatione
in
ge-
netalionemsinemato: et
proplerea,
sub
linguaejus;
non,
in
lingua; quoniam
tacitc isla
cogitalurus est,
hominibusautemalia
Ioculurus,
ut bonus ct
juslus
et Dei filiusvideatur.
26.
[vers.8.]
Serfefinittsidiiscumdivilibus.
Quibus
divilibus,
nisi eis
quoshujus
sseculimuneribuscumu-
labit? Et idcoininsidiiscum his sedere dictus
est,
quoniam
falsara fclicilatera
ipsorum
ad
decipiendos
homines ostentabit.
Qui prava
voluntate dumtales
esse
cupiunt,
et bonaoelernanon
quoerunt,
in
laqueos
ejus
incident. In occultisul
inlerficiat
innocentem.In
occultis
pulo
dictum
esse,
ubi nonfacile
intelligitur
quidappetendum, quidvefugiendum
sit: imiocentem
auteminterficcrc
,
est exinnocenlefacercnocentem.
27.
[vers.9.]
Oculi
ejusin pauperemrespkiunt.
J u-
stos enimraaxime
persecuturus
est de
quibus
dictum
est : Beati
pauperesspirilu, quia ipsorum
esl
regnum
cmtorum
(Matth. v, 3).
Insidiatur in
occullo,
velutleo
*
sic
aliquotprobae
notse
Mss.,juxta
LXX.
[osplamm
est.]
incubili suo. Lconcmin
cubili diciteurain
quo
etvis
et dolus
operabitur.
Priraaenim
perseculioEcclesise
violenta
fuit,
cum
proscriptionibus,
iQrmentis,
cce-
dibus,
Chrisliani ad
sacrificandum
cogerentur : altera
perseculio fraudulenta
est,
quoe
nunc
per
cujusce-
modi'
hsereticos et falsos
fratres
agilur
:
tcrtiasu-
perest per
Anlichristum ventura
, qua
nihil est
peri-
culosius,quoniaro
et violentaet
fraudulenta
erit. Vim
habebit in
imperio,
doluminmiraculis: advimrela-
tum
esl,
quod
diclum
est, leo;
ad
dolos, quod
diclum
est,
tncubili suo. Et rtirsum
ipsarepctita
sunt con-
versoordine.
Insidiatur,
inquit,
uf
raptaf pauperem;
hocad doluin
periinet
:
quod
autem
sequitur,
Ra-
perepauperem
dumatlrahit
eum,
violentiae
deputatur;
attrahitenira
significat, quibuspolest
crucialibus af-
fligendo
adseadducit.
28.
[vers.10.]
llemduo
quoesequunlur, ipsa
sunt.
ln
muscipula
sua humiliabit
eum,
dolusest.
Inclina-
bitur,
et
cadel,
dumdominabilur
pauperum,
visest :
muscipula
enimbene
significat
insidias
;
dominalio
vero terrorem
apertissime
insinuat. Et bcne
ait,
Humiliabiteumin
muscipula
sua : cum enim
signa
illa facere
coeperit, quanlo
niirabilioravidcbuniur
hominibus,
lanto illi
sancti, qui
lunc
crunt,
conte-
mnenlur.et quasi pro
nihilo
habcbuntur; quosillecui
perjustitiam
ct innocentiam
resistcni,
mirificisfaclis
superare
videbilur.
Sedindinabilur,
et
cadet,
dttmdo-
minabitur
pauperum,
id
est,
dum
quselibetsupplicia
irrogabit
resistentibus sibi servisDei.
29.
[uers.11,12.]
Undeauiem
inclinabilur,
et ca-
dct?Dixitenitnincordesuo: Oblitusest
Detts, averiit
faciem
suam,
nevideal
usque
in
finem.
Hoccesl incli-
nalio et casus
miserrimus,
dumanimus
humanus in
suis
iniquilalibus quasi prosperalur,
ct
parci
sibi
pulat;
cum
excaccetur,
et servelur adullimam
oppor-
tunamquevindiclam,
de
qua
nunc
jamloquiiur ,
Ex-
surge,
Donrine
Deus,
exallctitrmanus
lua;
id
est,
ma-
nifesta sit
potenlia
lua.
Superius
autem
dixerat,
Exsurge,
Domine,
non
prmvaleat homo, judkenlur
gentes
in
conspeciuluo;
id est in
occulto,
uhi
solus
Deusvidct. Hoc factum
cst,
cum
impii
ad
magnam
quoc
videtur hominibusfelicitatem
pervenerunt;
su-
per quos
constiluilur
legislalor , qualem
habereme-
ruerunt, de.quo
dicitur :
Conslitue,Donrine,legislato-
rem
super
eos,
scianl
gentesquoniam
hominessunt.
Nuncautem
post
illamoccultam
pcenamatque
vindi-
ctam
dicitur, Exsurge,
Domine
Deus,
exaltelurmanus
tua: non
uliquc
in
occulto,
sed
jam
inmanifestissima
gloria.
Neobliviscaris
pauperum
in
finem;
id
est,
sicut
inipii putant, qui
dicunt : Obtilusesl
Deus,
averiil
fa-
ciemsuamnevideat
usque
in
finem.Usquc
in(inem
autem
negant
Deum
videre, qui
dicunl eumres hu-
manaset lerrenas non
curare; quoniam
terra
quasi
finisest
rerum, quia
ullimuraelemenlura est in
quo
Uominesordinatissime
laborant,
sedlaborumsuorum
ordinemviderenon
possunt, qui
maxime
pcrlinet
ad
1
Editi,hujuscemodi.
sedmelius
aliquotMss.,cujusce-
modi:
qua
voceutilur
passimAugustinus, pro qualibus*
'
ctanque.
189 ENARRATIOIN PSALMUMIX.
130
occultaFilii. Laborans
ergoEcclesia
illis
temporibus,
tanquam
navisin
magnis
fiuciibusct
procellis, quasi
dormientemexcitat Dominum
,
ut
imperet
ventis
,
et
tranquillitas
redeat: dicit
ergo, Exsurge,
Domine
Deus,
exalictur tnanus
lita,
neobliviscaris
pauperttm
in
finetn.
30.
[vers. 13,14.]
J am
itaque
manifestum
judicium
inlelligenles,
el exsultanles
dicunt, Propler qutd
ir-
riluvi:
impius
Deum?id
est, quidprofuit
lanta mala
facerc?Dixit enimincordesuo:
Nonrequirel.Dcinde
sequilur
: Vides
quoniam
tulaboremel iram
'
conside-
ras,
ut tradaseosin manusluas. Scnsusisle
pronun-
tialionem
quaerit,
in
qtia
si erratum
fuerit,
obscura-
tur. Sicenimdixitincordesuo
impius
: Non
requiret
Dcus, quasi
Deuslaboremet iram
consideret,
ul tra-
dal eosinmanus
suas;
id
est,
quasi
iaborareet irasci
tiineat,
et
propterca
illis
parcat,
ne onerosa illi sit
poenaeorum,
aut ne iracundioe
*
lempcstalelurbetur,
quomodoplerumque
homines
faciunt,
dissimulantes
vindicUim,
nc
laborent,
aut irascantur 3.
31. Tifcideretklus etl
pauper.
Idco enim
pauper
est,
id
est,
omnia
liujus
mundi
lemporalia
bonacon-
tempsit,
ut lusis lanlum
spes ejus. Pupillo
lu eris
adjtttor;
id
est,
ei cui morilur
pater
hic
raundus, per
quem
carnaliter
genitus
est,
ct
jam potest
dicere:
Mundustnihi
crucifixusest,
et
ego
mundo
(Gal. vi, 14).
Talibusenim
pupillis paler
iit Deus. Docet
quippe
Dominus
pupilios
lieri
discipulos
suos, quibus
dicit:
iVetiofcts dicatis
patrem
inferrts
(Matlh. xxm, 9).
Cu-
jus
rei
exemplumpracbuitprior ipse
dicendo:
Qum
mihi
mater,
aul
qui fratres(Id. xn, 48)?
Undevolunt
quidamperniciosissimi
hoeretici
(a) asserere,
non
cumbabuissematrcm: nec vidcnt esse
conscquens
si lnrcvcrba
atlendant,
ul nec
discipuli ejus palres
hahuerinl; quia
sicut
ipsc
dixit, Qummihi
mater
est,
sic illos
docuit,
cumait : Nolilevobisdicere
patrem
inlerris.
52.
[tiers.
15, 16.]
Conlerebrachiunt
peccatoris
et
maligni;
illiusscilicel de
quo supra
dicebatur : Om-
nimninimkorumsuorumdominabilur.Rrachium
crgo
ejus,
dixit
polentiamejus
: cui contraria est Christi
polenlia,
de
qua
dicilur :
Exsurge,
Domitie
Deus,
exat-
lelittmanusttta.
Requirelur
delktttm
ejus,
nec inve-
nielttt.
Propter illud,
idesl
4, judicabitur
de
peccato
suo,
et
ipse periel propter pcccalum
suum. Deinde
quid
mirumsi
sequitur,
Dominus
regnabil
inwlernum
el inswculitm
smculi, peribitisgenles
de terra iltius?
Genlcs
posuit, peccatores
et
impios.
33.
[vers.17.]
J Oesiderium
pauperum
exaudivilDo-
minus: dcsideriumillud
quo
ocstuabant,
cumin an-
gustiis
el tribulationibus
hujus
sseculi Domini diem
concupiscerent.
Prwpatationem
cordiseorumexaadivit
aurislua: haecesl cordis
praeparatio,
de
qua
in alio
1
Lov.
addit,
ef
dolorem;quod
a librisaiiiset a
grae-
coabest.
Editi,
neiracundiael
lempestate
: dissentientibusMss.
*
Sic
probae
notaeMSS. Editi
vero,qui
dissimulalavindkla
elaborant neitascantur.

Editi:
propteriUud
idem.Mss.
aliquot
:Ptovter
illud,
idest.
(a)
Manictei.
psalmocanitur,
Paralumcor
meum, Deus, paratum
cor meum
(Psal.
LVI
, 8);
de
qua
dicit
Aposlolus
: Si
aulem
qttod
nonvidemus
speramus, per paliemiam
ex-
spectamus(Rom.
vm,
25).
J amvero aurem
Dei,
non
membrum
corporeum,
sed
potenliam
esse
qua
exau-
dit,
regulariter
debemus
accipere; atque
ita
quibus-
que
nominatismembris
ejus, quae
in nobis
visibilia
et
corporea sunt, potentias operationumoportel
in-
telligi,
ne
sscpe
ista
repclanlur
: nonenim
corporeura
fasest
putare, quod
DominusDeusnonsonantemvo-
cem,
sed
prseparationcra
cordisexaudil.
34.
[vers. 18.]
J udkare
pupillo
et humili: id
est,
non
ei-qui
conformatur huic
soeculo,
neque superbo.
Aliudesl enim
judicare pupillum,
aliud
judicarepu-
pillo
:
judicat pupillum
etiam
qui condemnat;
judicat
autcm
pupilloqui pro
illo
proferl
senlenliam. Vi non
apponal
ultra
tnagnificare
se homo
super
terram. Ho-
niinesenim
sunt,
de
quibus
dictumest: Pone
,
Do-
mine,legislaloremsuper eos,
scianl
genlesquoniam
ho-
minessunl. Sedeliamille
qui
eodemloco
intelligitur
poni supcr eos,
homo
erit,
de
quo
nunc
dicilur,
Vt
non
apponat
ullra
magnificare
sehomo
super
terram:
cumvenerit scilicetFilius hominis
judicarepupillo,
qui
seexuit vcterem
hominem, atque
hocinodotan-
quam
extulit Palrem.
35. Postocculia
ergoFilii,
de
quibus
inhoc
psalmo
mtiltadicta
sunt,
crunt manifesta
Filii,
de
quibus
pauca
infine
ejusdcmpsalmi
nnncdictasunt: cxhis
auiem litulus factus
est,
qtiocmajorem
hic
parlem
leneiil. Potest et
ipse
diesadvenlusDominirectenu-
merari inter occulla
Filii, quamvisipsa
Domini
prsc-
sentia manifesta fulura
sit;
deilloenimdiedictura
cst
quod
nemoeura
sciret,
nequeAngeli,
necVirtu-
tes, ncque
Fiiius hominis
(Matth. xxiv, 36)
:
quid
ergo
tara
occullum,
quam
id
quod
eliam
ipsi judici
occultumesse dictura
est,
non ad
cognoscendum,
sedad
prodendum?
Deoccultisautem
Filii,
etiamsi
quisquam
non Dei Filium subaudire
volucrit,
sed
ipsiusDavid, ciijus
nomini tolumPsalteriumtribui-
tur,
nain Davidici
ulique
Psalmi
appellanlur,
voces
illas audiat
quibus
Domino
dicitur,
Miserere
noslri,
fili
David
(Id.
xx, 30); atque
ila etiatn hoc modo
eumdemDominumClirislum
intelligat,
de
cujusoc-
cultis
ipsc psalmusinscriptus
est. Sic enimetiamab
angelo
dicilur : Dabil itli DeussedemDavid
patris
sui
(Luc.
i,
32).
Necilla sentenlia huic intellectui con-
traria
est, qua
idera Dominus
quoerit
a
J udscis,
Si
filius
DavidChristus
esl, quomodo
in
spirilu
vocaleum
Dominum,
dicens: Dixil DominusDomino
meo,
Sede
addexleram
meam,
doncc
ponam
inimkostuossub
pe-
dibusluis
(Malth. xxu, 44).
Dictumest enim
imperi-
lis, qui quamvis
venturumChristum
sperarent,
sc-
cundumhomineinlaraeneum
exspeclarcnt,
non se-
cimdum
quod
Virtusct
Sapienlia
Dei est. Docet
ergo
ibi fidemverissimamet
sincerissimam,
ut et Do-
minussit
regis David,
secundum
quod
est Verbum
in
principio,
Deus
apud Deum, per quod
factasuul
omnia
(J oan.
i, 1);
et
filius,
secundum
quod
factus
estei exsemineDavidsecundumcarcem
(Rom.r, 3).
431
S. AUGUStlNl EPISCOPI
152
Nonenim
dicit,
Non
est filiusDavid
Christus;
sed
,
Si
jam
tenetis
quod
filiussit
ejus,
discite
quomodo
sit Dominus
ejus;
necleneatis in Christo
quod
filius
hominis
est,
ila
cnjm
flliusDavid
est;
et
relinqualis
quod
FiliusDei
est,
ilaenimDominus
ejus
est.
IN PSALMUM X
ENABRATIO.
In
finem,
Ptalmus
ipsi
David.
1.
[tiers.1,2.]
Novatractationetilulusisterionin-
diget; jam
enimsatistractatumest
quid
sit,
tn
finem.
Ipsumergo
Psalml texlum
videanms, qui
mihi vide-
lur adversushacreticos
(a)
canendus, qui
eommemo-
randoet
exaggerando
fnultoruminEcclesia
peccata,
.quasi aptidipsos justi
aut omnesaut
pluressint,
ab
ilnius Ecclesiaeveroematris uberibus nos avertere
alque abripere moliuhlur,'
affirn.antes
quod apud
ifisos
sil
Christus,
et
qnasl piesiudioseque
admonen-
(Cs,
ut ad eos transenndo
transmigremus
adChri-
sltim, quem
se haberemenliuntiir. Notumest autem
Christumin
prOphetia,
cummullisnominibus
allcgo-
ficeinsinuaretur,
etiammonlem
appellatum.Respon-
dendumest
itaque istis,
et dicendum: 1n Dotnino
confido,quomodo
diciiisanimmmem:
Transmigta
in
monletsicut
passer
? unummontemleneoin
quo
con-
fido, quomodo
dicitisut ad vos
transeam, tanquam
fnulti sint Christi?Aut si vosmontescssedicitis
per
superbiam, oportet quidem
esse
passerempennatum
virtutibus el
proeceptis
Dei;
sedea
ipsa prohibent
volareinistos
montes,
etin
superbis
hominibus
spem
collocare. Habeodonuimubi
requiescam, quia
in
Dominoconlidb: nainel
passer
invenit sibi domum
(Psal.
Lxxxiu
i i),
et factusesl Dominus
refugium
pauperi
(Psat. IX,10).
Dieamus
ergo
tota
fiducia,
ne
dumCliristtun
apud
hoerelicos
qiiserimus,
amittamus:
J n Domino
confido; quomodo
dicilis animmmem:
Transmigra
inmonfessicut
passer?
2.
[tiers.3.]
Qiioniam
ecce
peccatores
intenderuntat-
iuhi, paraveruntsagiilas
sttasin
pharetra,
tit
sagiiient
ih obscura
lunarecloscorde. Terrores
isti sunt com-
miiiantiumhobisde
peccaloribus,
ut ad sc
lanquam
ad
justos
transeamus.
Ecce, inquiunt, peccatores
in-
tenderttntatcum:
credo| Scripturas, quas
illi carna-
Illef
interpfelando,
venenalas inde sententiasemit-
lunt. Pafaverunf
sagitlas
suas in
pliurelra
: eadera
verbasciiicet, quaeScripturarum
auctoriiate
jacula-
turi
sunt,
ineordisocculto
paraverunt.
Vt
sagiiient
in
obscuralunarecloscorde: ut cum
senserint;
Ecclesiae
lumine
propter
mullitudinem
imperitorum
et carna-
llutn
obscurato,
non se
posse
convinci, corrumpant
bonos iriores
colloquiis
malis
(I
Cor.
xv, 33).
Sed
contraomineSistosterroresdicendumest: Iri Domino
cenfido.
3. Lunavero
quamcongruenter significet
Eccle-
siam,
memini me
promisisse
inhoc
psalmo
conside-
ralurum
(b).
Duaesunt deluna
opinionesprobabiles
:
Iiarumautem
quae
vera
sit,
aut rion
omninO,
autdif-
(a)
AdversusDonatistas.
(ft)Supra
iaEnar.Psalm.
vru,
n. 9.
ficillimearbilror
posse
nominemscire; Cutrienim
qtiscritur
unde lumen
habeat,
alii dicunt suumha-
bere,
sed
globumcjus
dimidium
lucere,
dimidiumau-
lemobscurum
csse;
dumautem
movetur incirculo
suo,
eamdem
parlemqua lucet, paulalim
ad terras
converli,
ut videri a nobis
possit,
et idco
priusquasi
corniculatam
apparere.
Namet si facias
pilam
exdi-
midia
parte
candidam
,
et ex dimidia
Obscuram; si
.eam
partemqux
obscuracst anteoctilos
habeas,
ni-
hil candoris
vides,
ct cuin
coeperis
illamcandidam
partem
ad oculos
converlere,
si
paulalimfacias,
primo
cornua candoris
videbis,
deinde
paulalim
crcscit,
doneclola
pafs
candtns
opponatur oculis,
et nihil obsctinc altcrius
partis
videatur :
quod
si
perseveres
adhuc
paulalimconverlerc, incipit
ob-
scuritas
appircre,
ct candor
minui,
donec ite-
rumad comua
rcdcal,
cl
poslremo
totus aboculis
avertalur,
ac rursusobscurailla
pars
sola
possil
vi-
deri :
quod
ficri
dicimt,
cumlumen lunsevidetur
crcsccre
usque
ad
quintamdecimamlunam,
et rursus
usque
ad triccsimam
minui,
et rediread
comua,
do-
nec
penitus
nihil inealucis
appareal.
Secunduriihanc
opinionem
liinain
allegoriasignificalEcclesiam,quod
ex
partespirituali
lucel
Eccles:a,
ex
parte
auteni car-
nali obscuraest :
et.aliquandospiritualispars
inbo-
nis
operibusapparel
bominibus
; aliquando
autemin
conscieiitia
latet,
ac Deo lantummodonola
est,
cum
solo
corporeapparet hominibus;
sicut
contiiigit,
cum
oramusin
corde,
et
quasi
nihil
agerevideniur,
duin
nonad
terram,
sedsursumcordahabere
jubemur
ad
Doininiim.Alii autemdicunt non liabere lunamlu-
men
proprium,
sedasole
illuslrari;
sed
quando
cum
illo
est,
eam
partem
adnoshabere
qua
nonillustra-
tur,
et ideoniliil inealucis
videri;
cumautera inci-
pit
abillo
recedere,
illustrari abeaetiam
parlequam
habet ad
lerram,
et necessario
incipere
a
cornibus,
donecfial
quiniadecima
contra
soleni;
tuncenimsole
occidenlc oritur
,
ut
quisquis
occidentemsolcraob-
servaverit,
cumeum
coeperil
non
videre,
conversus
ad
Orientem,
lunam
surgcre videat;
atquc
inde cx
alia
parle
curaei
coeperit propinquare,
illam
partem
adnos
convertere, qua
noii
illuslratur,
donecadcor-
nua redeat
atque
iiide oiiiniiionon
appareal; quia
[iinc pars
illa
quacillustralur,
sursumesl ad
coclum,
ad terramatitemilla
quam
radiare sol non
polest.
Ergo
el sceumluii)hanc
opiiiioncni,
luna
intelligilur
Eccleiia, quod
s.uumlumennon
habcat,
sedabuni-
geniio
Dei
Filio,qui
inullislocisinsanclis
Scripluris
allegorice
sol
appellatus est,
illustralur.
Queui
ne-
scienteset cernerenon
yalentes
htcrelici
(a) quidam,
adislurasolem
corporeum
et
visibilem,quod
com-
niune lumcn est carnishominura
atquerauscarum,
scnsus
simpliciura
conanlur
avertere,
et nonnullo-
rum
averlunt, qui quamdiu
non
possunt
interiorem
lucemveritatisraenle
conlueri,
simplici
fidecatho-
(a)
Manichsci
nimirum,qui
inlib. I deGenesicontra
Maidch.,
c.
3,
et inlib.
II,
c.
23,
solem
adorare,eiquege-
nuflectcrcinlib.deMoribus
Manicli,,
c.
8,
n. 13, tradon-
tur.Etoralionesdemumad
solem,quaquater^wn,
drcum-
it, per
diemfunderenarranturinlib.de
Uaeresibus.
ENARRATIO
INPSALMUM
X. \U
4X5 . . ..._ . /_\ . .. ;_
lica
contenuessejiojmi^^
cibi cer(o
etjiuii
mmi''^-Q~uaelibet crgo
duartimistarum
robore
.'
w
. .
,,
numverasit, congruenleraccipitur allegonce
luna,
Ecclesia.
Aut si inislis
obscurilatibus, magis
negoiiosis
quam
fructuosiscxcrcereanimuinaut non
libet,
aut nonvacat,
aul animus
ipse
nonvalet,
satis
est lunani
popularibus
oculis
inlueri,
et non
quaerere
obscuras
causas,
sedcumoninibuset iucrenienta
ejus
et
coniplemenla
et dctrimcntasentirc.
Qtiac
si
pro-
plerea
deficitut
renovetur,
etiam
ipsi impcrilse
mui-
litudini demonstral Ecclesioe
figuram,
in
qua
credilur
resurrecliomorluoruni.
4. Dcindc
quscre-ndum
esl
quid
inhnc
psalmo
ac-
cipialur
obscura
luna,
in
quapeccatoressagiltarepa-
raverunt rectos coide. Non cnim uno modo dici
obscuraluna
polest
: namel cuni finilnr meiistruis
cursibus,
el cum
ejus fulgor
nubilo
interpolatur,
ct cum
plena
dcficit,
dici
potcst
obscura luna.
Polcst
ergo
ct de
perscculoribus marlyrum
intcl-
ligi, quodsagittare
volucrinl iuobscuralunareclos
corde: sivc adhucin. Ecclesioe
novilate, quia
non-
dumlerris
niajorcffulscr.it,
ct
gcniiliumsuperstilio-
niimtencbrasviceral : sive
linguisblaspliemorum
et
chrislianumnomcnmalc
diffanianlium,quasi
nebulis
cuiii tcrra
oblcgcrelur,
vidcri
perspicua
luuanon
po-
teral,
idcsl Ecclesia: sive
ipsorummarlyrum
coedi-
bus ct tanlacffusione
sanguinis, tanquain
illodefeclu
ct obscuralionc
qua
cruentara faciemluna videtur
oslendcrc,
a nominc chrislianodelcrrebanlur infir-
mi;
in
qtto
terrorc verbadolosael
sacrilegajacula-
bantur
peccalores,
ul etiamrccloscorde
pervcrterent.
Polest et dc his
pcccatoribus inlelligi, quos
Ecclcsia
continct,
quod
tunc invcnla occasiouc
hnjus
lunoc
obscursc,
multacommiserinl
(a), quoe
nobis
opprobria
nunc
objiciuntur
ab
hacreticis,
ciini corumauctorcs
eafecissedicantur. Sed
quoquo
modoseliabeat
quod
inobscuralunafaclum
cst,
nuuc catholiconoininc
toto orbediffuso
alquc celebralo, quid
miiii csl in-
cogniiis perlurbari?
ln Dominocnim
conftdo;
nec
attdiodicenlcs aiiimoomcx :
Transmigta
in monles
skul
passer.Quoniam
ecce
peccalores
inlenderuntar-
cum,
ut
sagillent
inobscuralunarccloscotde.Aut si et
illisnunclunavidctur
obscura,
quia
incertttmvolunt
eflicere
quoe
sil
catholica,
et eam
peccaiis
carnaliuin
hominum,quos
mtilios
conlinet,
conantur
argucre;
quid
adcuin
pertinet qui
veredicit: In Dominocon-
fido?Qua
vocese
quisque
et frumenlumesse oslen-
dit,
cl
usque
advenlilalionis
tempuspaleas
(olerabi-
liter suslinet.
5. In Domino
ergoconfido.
Illi limeant
qui
confi-
dunt in
homine,
el de
parle
hominisse esse
negare
(a)Tanstit
illud
quod
versanleinler
persecutionumpro-
cellasEcelesiacommissumesttradilioniscrimen:
qubdqui-
demcalholiciscaluniniose
objectabantDonatistac,
quando
potitismajoresipsorumquiilam
Gestis
muriicipalimis pro-
fcabanlur sacrcscodiceset Ecclesioeinstrumcnta
persccu-
toribus
UadiiJ isse, uti scribit
Auguslinus
in
EpistclaLxxvi,
n. 2.Etin
cv,
n.
2,

Uliqueostenderemus,ait,
vobis,
quiapolius
illi traditores
fuerunt,
qui
Caeciliainum
(cartha-
gmensemepiscopum)
etsocios
ejusquasi
traditioniscrimi-
nedamnaverunt.
non
possunt, per cujtts canosjuranl (a):
et cumin
sermoneab cis
queerilur, cujus
communionis
sint,
nisi de
parte
illius seesse
dicant,
non
possunl agno-
sci. Dic
quid
is<i
faciunl,
cumilliscommemorantur
laminnumcrabiliaet
quotidianapeccata
et scelera
eorum, quibusplena
est illasocietas?
Numquidpos-
suiitdicere. InDomino
confido;quomodo
dieitisanimm
mem:
Tramsmigra
in montessicut
passet
? Nonenim
conliduntin
Domino,qui
lunc essedicunt sanctasa-
cramenta,
si
pcr
sancloshominesdentur.
llaque
cum
abcis
quoeritur,qui
sint
sancti,
erubescunt
dicere,
Nos
sumus; quin
etiamsi illi nonerubescanthocdi-
cere,
hi
qui
audiunl
pro ipsis
erubescunt.
Ilaque
isli
cogunt
eos
qui accipiunt sacramenla, spem
suamin
homine
ponere, ctijus
corvidcrenon
possunt.
Et ma-
ledictusomnis
qui spein
suam
ponil
inhnmine
(J etem.
xvn,
5).
Quid
est eniin
dicere, Egoquod
dosanctum
est; nisi, Spem
tuam in nie
pone
?
Quid
si nones
sanclus? Aut ostendecor tuum.
Quod
si non
potes,
ubi videbo
quod
sanctuscs? Anforledices
quod
seri-
ptumesl,
Ex
opetibtts
eorum
cognoscelis
eos
(Matth.
vn,
16)?
Video
planemira opera, quotidianas
violen-
lias Circumcellionumsub
episcopis
el
presbyteris
du-
cibus
circumquaquevolilare,
etterribilesfustesIsrae-
lcs vocare
\
quoe
hoinines
qui
nuiic
vivunt,quotidie
viilent et sentiiint. Macariana
(b)
vero
tempora,
de
quibus
invidiam
faciunt,
el
plurimi
non
viderunt,
et
ncmonuncvidel: et
quisquis
eavidit
catholicus,po-
tuit
dicere,
si Dei servusessc
vellet,
In Dominocon*
fido; quod
et nunc
dicit,
cumniulta
quoe
noii
vult,
inEcclesia
vidct, qui
seintraillarelia
plenapiscibus
bonis et malis
(Id. xni,
47)
natareadhuc
sentit,
do-
necad finemmaris
veniatur,
ubi mali
scgrcgentur
a
bonis. Isti iiutem
quid respondent,
si aliCuiillofum
dicatille
quembapiizant
:
Quomodo
me
jubes prse-
sumere?Nnmsi et danliset
accipienlis
est
merilum,
sit dantis
Dei,
et
accipienlisconscienliocmeoe: hsec
cnimduonoii milii inceiia
sunt,
boniias
illius,
et II-
desmca.
Quid
te
interponis,
de
quo
certumscire
niliil
possttm
? Sineme
dicere,
ln Domiho
confido.
Namsi in te
confido,
unde confidosi nihil mali ista
noctefccisti?Postremosi visutcredam
tibi,
numqnid
possumampliusquamdete
credere?Unde
ergo
confido
ineis
quibus
heri
comraunicasti,
et hodiecoramuni*
cas,
el cras
communicabis,
utrumvel istotriduonihil
mali
commiserint?
Quod
si nec te nec me
polluit
quodncscimus,quoe
caussi est ut
rebaptizes
eos
qui
lempora
traditioniset Macarianocinvidioenonnove-
runl?Quoe
causa est ut christianos de
Mesopntamia
venienles,qui
Csccilianiet Donatinec
riomenaudie-
runt, rebaplizare
audeas
,
et
ncgcs
esscchristianos?
Si autemillos
polluunt
aliena
peccala quaenesciunt,
1
Sic
aliquotprobae
notaeMss.At
edd.,fustes
israelisvo-
cari.
(a)
Donatistae
per
canosDnnati
jurafit.
(b)
Macariana
tempora,quibus
seaCatholicis diram
per-
secutionem
pas^os
esseDonatistse
querebantur,pertinent
adannumcirciter
348,quo
Macarius etPaulusveneruritin
Africam,
eoaConstante
niissi,
ut
egenoriuninopiam.largi-
tionibus
levarent,utque
schismaticos revocarentadunita-
temcalholicam.ne his
Optatus
inlib.
IU,Auguslinus
u
episl.xnv,
n.
i, 5,
etc.
133
S. AUGUSTINI
EPlSCOPl
m
lenel le rcum
quidquid per.singulos
dies in
parle
vestralcnescienle
commitlitur, imperalorum
consti-
tutiones
(a)
fruslra
objicienlem
'
Catholicis,
cumin
vestriscaslris
privati
fustes
ignesque
sicssevianl.Ecce
quoIapsi sunt, qui
cumviderent inCalholica
pecca-
tores,
non
potuerunt dicere,
In Domino
confido,
et
spem
suaminhomine
posuerunt. Quod
omninodice-
rent,
si nonaul
ipsi,
aut et
ipsi
tales
essenl, qualcs
illos
pulabanl,
a
quibus sacrilegasuperbiaseparari
sevellefinxerunt.
6.
[
tiers.
4.]
Dicat
ergo
animacalholica: In Domino
confido; quomodo
dicitisanimmmem:
Ttansmigta
in
monlessicut
passer
?
Quoniam
esse
peccalores
inten-
derunt
arcum,paraverunlsagitlas
suasin
phatelra
,
ut
sagitient
inobscutalunarecloscorde: et sermonem
ab
ipsis
convertal adDoininum
,
et
dicat, Quoniam
quwperfecisti
destruxerunl.El hoc
dicat,
noncontra
istos
solos,
sedconlraomneshaerelicos.Omnesenim
quantura
in
ipsisest,
deslruxcrunl
Iaudem, quara
ex
oreinfantiumet lactentium
perfecit
Deus
(Psal. viii,
3),
dum
quseslionibus
vanis cl
scrupulosisexagitant
parvulos,
et eosnutriri fidei lactenonsinunt.
Quasi
ergo
dicltimsit huic
animac, Quare
isli tibi
dicunt,
Transmigra
inmontessicut
passer
?
quare
tede
pecca-
toribus
terrent, qui
intenderunt arcumad
sagitlandos
inobscuralunarectoscorde?
Respondet:
Ideo
utique
me
lerrent, quoniamqumperfecisti
destruxetunt.
Ubi,
nisi in conventiculis
suis,
ubi
parvulos
et inlerioris
lucis
ignaros,
nonlacle
nulriunt,
sedvenenisnecanl?
J uslus autetn
quidfecit?
Si vos
Macarius,
si vosCse-
cilianus
offendit;
Christus
qttid
fecit
vobis, qui dixit,
Pacemmeamdo
vobis, paeem
meam
relinquo
vobis
(J oan. xiv, 27)
:
quam
vosnefandadissensionevio-
laslis?Christus
quid
vobis
fecit, qui
traditoremsuum
tanla
patienlia pertulit,
ul ei
primam
Eucharisliam
confectammanibus suis et ore suo
commendalam,
sicul cxteris
Apostolis
traderet
(Luc. xxn, 19, 21)?
Quid
vobis fecit
Chrislus, qui
eumdemtradilorerri
suum, quem
diabolumnominavil
(J oan. vi, 71), qui
anteiradilionemDomini necloculisdominicisfldem
poluit
exhibere
(ld.
xn, 6),
cumcseteris
discipulis
ad
prxdicandum regnum
ccelorummisit
(Matth. x, 5);
ul demonstraret donaDei
pervenire
ad eos
qui
cum
fide
accipiunl,
etiamsi talis sit
per quemaccipiunt,
qualis
J udasfuit?
7.
[vers.5.]
Dominusin
lemplo
sanclosuo.Ila
vero,
sicut
Apostolusdicit, Templum
enimDei sanctum
esl,
quod
cslisvos.
Quisqtris
autem
lemplum
Dei
violaverit,
disperdet
illumDeus
(ICor. ni, 17). Templum
Dei
violat,
qui
violat unitatem: non enim lenet
caput
(Coloss.n, 19),
ex
quo
totum
corpus
connexumet
compactumper
omnemtaclum
(b) subministrationis,
sccundum
operalionem
in mcnsuram
uniuscujusque
parlis
incrementum
corporis facit,
in sedificationem
tui incharitate
(Ephes. IV,16).
Inhoc
templo
sancto
1
sicMss.Ateditiferebant: Tenereum
facil, quidquid
pet singutos
diesin
patte
vesltatenescientecommittitur ?
lmperatotum
constilutiones
frusttaobjkitis,
etc.
(a)
Constitutionesbic
tangit
editasan.405.
(b)Gfxc.,aphis.
-M_V
sua
quseque
officia
gerenlibus, In
s
m^mbr,s
su's.
charitate
1
construclis
; quod violat,
qu\sq\vi.-ia^
principalus
sui acalholicasocietate
disjungitur.
Do-
minusin
templo
sancto
suo,
Dominusinccelosedes
ejus,
Si coelum
acceperisjuslum,
sicutterram
accipispec-
catorem,
cui dictum
est,
Terra
es,
et in terramibis
(Gen.III,
19); quod
diclum
est,
Dominusin
templo
sancto
suo,
repetitum intelliges
dumdictum
est,
Do-
minusincmlosedes
ejus.
8. Oculi
ejus
in
pauperemrespiciunt.
Quippe
cui
derelictusest
pauper,
et
qui
factusest
refugiumpau-
peri (Psal. ix,
10).
Et ideo sedilioncsomneset lu-
mullusinlra isla
relia,
donec
perducanlur
ad
litlus,
de
quibus
nobisin
perniciem
suamet adnoslramcor-
reclioneminsultanl
hscrctici, per
cos
homincsfiunl
qui pauperes
Christi essenolunt. Sed
nuiiiquid
abeis
qui
hocesse
volunt,
averlunt oculosDei? Oculicniiii
ejus
in
paupcremrespkiunt. Numquid
metuendumcst
ne inturbadivilum
paucospauperes
viderenon
pos-
sit, quos
inEcclesioecatholicse
grcmto
custoditoscnu-
triat?
Palpebrmejus intettogant filios
hominum.Ilic
filioshominum,
illa
regula
libenlcr
accepcrim,
devc-
teribus
regeneratos per
fidem. Hi
quippequibusdani
Scriplurarum
locis
obscuris,
tanquam
clausisoculis
Dei,
exercentur ut
quscrant:
etrursus
quibusdam
lo-
cis
manifestis, tanquamapertis
oculis
Dei,
illuminan-
tur ut
gaudeant.
El islain
sanclislibriscrebra
opcr-
tio
atque
adapertiotanquampalpebroo
sunt
Dei, quoc
interrogant,
id
est, quseprobant
filios
hominum, qui
nequefatigantur
rerum
obscuritale,
sed
exercentur,
neqtie
inflantur
cognitione,
sed
confirmantur.
9.
[vers.6.]
Dominus
intertogatjusittm
el
itnpium.
Quid
ergo
metuimusne
aliquid
nohisobsinl
impii,
si
forlenobiscumsacramentanonsincerocordecommu-
nicanl, quando
ille
inlerrogatjustuiri
el
impium
?
Qtti
aulem
diligitiniquitalem,
oditanimamsuam
(a):
id
csl,
nonei
qtii
credit Deoel
spem
suamnon
ponit
in ho-
mine,
sed tanlumaniraaesuoenocel dilector
iniqui-
tatis.
10.
[tiers.7, 8.]
Pluet
super peccaloreslaqneos.
Si
nubes
generaliler Propheloeintelliguntur,
sivc
boni,
sive
mali, qui
eliam
pseudoprophetoeappellantur; sic
ordinantur
pseudopropheloe
aDoraino
Deo,
ul dehis
laqueossupcr peccatorcspluat
: noncnim
quisjuatii
ineossectandosincidit nisi
peccator;
sivc ad
proc-
parationem
extremi
supplicii,
si
perseverarc
in
pcc-
cando
maluerit;
sive ad desuadendam
*
superbiam,
si
aliquando
Deumcurasinceriore
quoesiveril.
Si au-
temnubes nonnisi boni et veri
Prophelacintclligiin-
lur;
el dehismanifcslumest
super peccaloresIaqueos
pluere Deum,
quamvis
dehis etiam
pios
adfructifi-
candum
irrigct: Quibusdam,inquit Apostolus,
sumtts
odorvitminviiam
, qttibusdam
odormoriisin
mortem
(II
Cor.
u,
16).
Nonenira
Prophetoetanlum,
sedom-
Editi,
cliaritalis.AtMss
,
chatitate.

plures
Mss.,desudandam:
aliqui,
dissuadendam.
(a) Haecpars
vers.6tractatureliaminEnar.psal.xcm.
n.
1;
et
c,
n.4.
137
ENARRATIOIN PSALMUMXI.
138
nes verboDei animas
irrigantes,
nubesdici
possunt:
qui
cummale
intelligunlur, pluit
Deus
super pecca-
tores
laqueos;
cumautembene
intelligunlur,
fcecun-
dat
pectora piorum atque
fidelium. Sicut
exempli
gratia, quodscriplumest,
Et erunt duo in carneuna
(Gen.
n, 24),
si ad libidinem
quisqueinterpretetur,
laqueum pluit super peccatorem;
sin aulemintelli-
gas,
sicut ille
qui ait, Ego
aulemdicoin Christoet in
Ecctesia
(Ephes. v, 52),
imbrem
pluit super
fertilem
terram: eademautem
nube,
id est divina
Scriptura,
1
ulrumque
faclumest. ItemDominusdicit: Non
quod
intrat in os
vestrum,
vos
coinquinat,
sed
quod
exil
(Matth.
xv, 11).
Audithoc
peccator,
et
gulamparat
voracitati: audil hoc
justus,
et aciborumdiscernen-
dorum
superslitione
munitur. Et hic
igitur
eadem
Scripturarum
nube, pro
suo
cujusquemerito,
et
pec-
catori
pluvialaqueorum,
et
juslo pluvia
ubertalis in-
fosaest.
11.
Ignis
el
sutphur
et
spiritusprocellmpars
calicis
eorum. Hsec
poena
eorumest
atque exitus, per quos
blasphemalur
nomen
Dei,
ut
primocupiditalum
sua-
rum
igne
vastentur,
deindemalorum
operumputore
accetubeatorum
abjiciantur, postremoabrepti atque
submersi,
ineffabiles
pcenas
luant. Hsecenim
pars
est
calicis
eorum;
sicut
juslorum
calix tuus inebrians
qnamprseclarus(Psal.
xxn, 5)!
Inebriabuntur enim
abubertatedomustuse(Psa/. xxxv, 9).
Calicemautem
propterea puto appellatum,
ne
quidpraeter
modum
atque mensuram,
vel in
ipsispeccatorumsuppliciis,
per
divinam
providentiara
fieri arbilremur. Et ideo
tanquam
rationem reddens
quare
id
fiat, subjecit:
Quoniamjustus Dominus,
et
justitias
dilexit.Nonfru-
stra
pluraliter,
nisi
quia
homines
dicit,
ut
projustis,
justitise intelligantur positse;
in mullis enim
justis
quasi
multse
juslitise
videntur
esse,
cumsit una
Dei,
cujus
omnes
parlicipant
:
tanquam
si una facies in-
tuealur
pluraspecula, quod
in illa
singulareest,
de
illis
pluribus pluraliler
redditur.
Propterea
rursus ad
singularitalem
se
refert, dicendo,
J Equitatem
vidit
fa-
cies
ejus:
fortasse
pro
eo sit
positum, Mquitatem
vidil
faciesejus,
ac si
dicerelur, jEquitas
visaest infacie
ejus,
idest in
cjus
notitia;
faciesenimDei est
poten-
tia
quadignis
innotescit: aut
certe, Mquilalem
vidit
faciesejus, quia
nonse
prsebetcognoscendummalis,
sed
bonis;
et
ipsa
est
sequitas.
12. Si
quis
autemlunam
synagogam
vult intelli-
gere,
ad
passionem
Domini referat
Psalmum,
et de
J udseis
dicat, Quoniamqumperfecisti
destruxerunt;
ac
de
ipso
Domino,
J usius autem
quidfecil?quem
tan-
quam
destructorem
Legisarguebant: cujuspracepla,
perversevivendo,
et ea
contemnendo,
ac suastatucn-
do, deslruxerant,
ut
ipse
Dominussecundumhomi-
nem
loquatur,
ut
solet, dicens,
ln Domino
conftdo;
quomodo
dicitis animmmem:
Transmigra
in tnontes
ticut
passer
?
propler
terrores scilicet eorum
, qui
il-
lum
apprehendere
et
crucifigere cupiebant
: cum
peccatoressagitlare
volentes reefos
corde,
idest
qui
Christo
crediderant,
in obscura
luna,
id est
repleta
peccatoribussynagoga,
non absurde
intelligilur.
Cui
congruit
et
quoddicilur,
Dominusin
templo
sanclo
suo,
Dominusin coelosedes
ejits
? id
est,
Verbuminho-
mine,
vel
ipse
Filittshominis
qui
incoelisest. Oculi
ejus
in
pauperemrespkiunl:
aut
quemsuscepit
secun-
dum
Deum,
aut
proptcr quempassus
est
secundum
hominem.
Palpebrmejus interrogant ftlios
hominum.
Opertionematque adapertionemoculorum, quod
no-
mine
palpebrarum probabile
est
positum,
mortcm
resurrectionemque ejus acciperepossumus,
ubi
pro-
bavit filioshominum
discipulos suos,
et lerritos sua
passione,
et resurrectione loetificatos.Dominusinter-
rogat juslum
et
impium
:
jam
decoelo
gubernans
Ec-
clesiam.
Qui
autem
diligit iniquitatem,
odit animam
suam:
quare
hocila
sit, consequentiadocent;
Pluet
enim
super peccaloreslaqueos,
secundum
superiorem
expositioncmaccipiendum,
et omniacsetera
usque
ad
finemPsalmi.
IN PSALMUM XI
ENARRATIO.
In
finem, prooctavo,
PsalmusDavid.
1.
[vers. 1.]
Octavumdiem
judicii posseintelligi,
in sexlo
psalmo
diclumest:
polest
et
prooctavo,
in-
telligi pro
seterno
sacculo;
quiapost
hoc
tempusquod
septem
diebus
volvitur,
dabitur sanctis.
2.
[vers.2.]
Salvumme
fac, Domine, quoniam
de-
fecit
sanctus: idest non
invenitur;
sicut
loquimur
cum
dicimus,
Defecit
frumentum, aut,
Defecit
pecu-
nia.
Quoniam
diminulmsuntverilatesa
filiis
hominum.
Yeritas una
est, qua
illustrantur animsesanctoe: sed
quoniam
multscsunt
animse,
in
ipsis
multocvcritates
dici
possunt;
sicut abuna facie multsein
speculis
imaginesapparent.
3.
[tiers.3.]
Vana locutusest
unusquisque
ad
pro-
ximumsuum. Proximumoranem hominem
oportct
intelligi
:
quia
nemo est cum
quo
sit
operandum
malura;
et dilectio
proximi.malum
non
operalur
(Rom.
xin,
10).
Labia
dolosa,
incordeet
cordeloculi
sunl mala'.
Quod
bis
ait,
in cordeet
corde,
duplcx
cor
significat.
4.
[vers.4.] Disperdat
Dominus universatabia do-
losa.
Vniversa,dixit,
ne
quis
se
exceptumputet,
sicut
Apostolus
dicit : In omnemanimamhominis
operantis
malum,
J udmi
primum
et Grmci
(Id. u, 9). Linguam
magniloquam: linguainsuperbam.
5.
[vers.5.] Qui
dixerunt:
Linguam
noslramma-
gnificabimus,
labia noslta
apud
nos
sunt, quis
nosler
Dominus est?
Supcrbi hypocritoe
significanlur,
in
sermone suo
spemponcntes
adhomines
decipiendos,
.
et Deonoi) subdili. I
6.
[uers.6.] Ptoplet
misetiam
inopum
et
gemiium
paupetum,
nunc
exsurgam,
dicit Dominus
()
: ila
enim
populum
suum
ipsc
Dominusin
Evangelio
mi-
seratus
cst, quod
rcctoremnon
haberet, cumbene
posset obtemperare.
Undeeliamdicluni est inEvan-
gelio
: Messis
multa,
operarii
autem
pauci (Mallh. ix,
37).
Hoc autemex
persona
Dei Patris
accipiendum
1
Edd.,
vana.At
Mss.,
ntala. i
(u)
tdemvers.0
explicatur
inEnar.Psal.
xcm,
n. 7.
SAHCT.AUGUST.IV. .
(Cinq.)
159
S. AUGUSTINIEPISCOPI
140
est, qui propter inopes'et
pauperes,
idest
inopia
et
paupertatc
bonoruni
spiritualium egentes,
Filium
suum
digiiatus
est
niiltere;
indeautem
incipit
sermo
cjus apud
Maltliocumin
nionte,
cum dicit : Beafi
jiaitperesspiriiu, qttoniamipsotum
est
tegnum
cwlotum
(Id.
v, 3).
Ponain insalutari. Non dixit
quidponat;
sedin
saltiiari,
inChristo
accipiendumest,
secundum
illud, Quoniam
videruntoculi mei salutaretttum
(Luc.
ii,
30
):
ctideo
intclligiliir
in illo
posuissequod
ad
miseriani
inopum
auferendnmel consolandum
gemi-
tuin
pauperumperlinet.
Fiduciuliler
agam
in
eo;
se-
cundumillud in
Evangelio
: Eraf enimdocenseos
tanquampotestalem
habens,
non
tanquam
Scribmeorum
(Maith.
vn,
29).
7.
[vers.7.]
Eloquia Domini, eloquia
casla. Hsec
persona ipsiusPropheloc
esl.
Eloquia
Domini,eloquia
casta : casia
dicit,
sine
corruptione
simulationis.
Multi cnim
procdfcant
veritatem non
caste, quia
vendunt illam
prelio
comnioditutnm
hujus
soeculi:
de lalibus
dicit
Apostolus, quod
Christumannuntia-
rent noncasle
(Pltilipp.
i, 17). Argentumigneexami-
mlumterrm.
lpsa eloqilia
Doniini
per
tribulationes
probata
peccatorlbus. Purgatumseplttplum
:
pef
timo-
rem
Dei, per pietatern,
per scientiam, per
fortitudi-
nem, per
consilittm, pef
intellectum
, per sapienttam
(Isai.
xi, 2).
Nam
septcm
suut etiam beatttudinis
gradus, quos
in eodem
scrmone
quem
Iiabuit in
nioiite Dominus
exsequitur
XKTAMatihamm: Beaii
panperesspiritu,
beati
miles,
beaii
lugenles,
beati
qiti
esurhmtel stiiunl
justitiam,
beati
misericordes,
beaii
mtmdocOrde,
beati
pacifici (Malth.
v, 3-9):
de
qul-
htis senlentiis
scptem
tolum illumsermonem
proli-
xum diclum esseanimadvcrli
potcst;
nam
oclava,
ubi dictumest,
Beaii
qui perseculionem
patiunlurpre-
pter
justiiiam,
ipsUmignemsignifieat, quo septem-
pliciter
probatur argentmn.
Qui
sermo cnmlermi-
natus esset,
dictumcst,
Eral enimdocenseos
lanquam
polestatem
habens,
iio/i
tanquam
Scribmeontm
(Id.
VII,29): quod
perlinct
ad id
quod
in hoc
psalmo
diclumest,
Fiducialiter
agam
ineo.
8.
[ers..8.]
Tu,
Domine,
servabisnos
,
ef custodks
\tios
a
genetatione
hac ets in mlernum: hic
tanquam
inopes
et
paupcres,
ibi
tanqnam opulentos
et di-
vites.
'
9.
[vers.9.]
In circuitu
impii
ambulant
(a)
', id
e*t,
in
temporalium
renirn
cupiditate, quseseptem
die-
rum repetilo
circuliu
, tanquam
rota volvittn-
;
et
ideo
non
perveniunt
in
ociavum,
idest in
seternum,
pro
quo
isle
psalrnus
tllulatas cst. Ita et
per
Salo-
inonera
dicilur : Ventilaior
enimest
impiorum
rex
sapiens,
ef immitlitillisrotammalorum
(Prov.
XX,26,
sec.LXX).
Secundum
altitudiriem
tuam
mulHplicasti
filios
hominum.Quia
est et io
lemporalibus
multi-
plicatio,
quse
avertit
ab unitate
Dei;
unde
corpus
quod
corrumpitur,
aggravat
animam,
et
deprimit
1
octoMss.,propterea
ad
inopes.
2
sic
potiores
MSS.
juxta
LXX.
[ageneralione
hacinmter-
num.l
1)
tdemvers.9tractalurinEnar.Psal,
cxxxix,
n, 13.
terrena inhabitatiosensuiri multS
cogitanlem
(Sap.
ix,
15): multiplicantur
autem
justi
secundumaltitu-
dinem
Dei,quando
ibuntdevirluteinvirtulem
(Psal.
LXXXIH,
8).
IN PSALMDM XII
ENARRATIO.
In
finem,
PsalrhusDabid.
1.
[vert. 1.]
Finis enim
Legis
Chrislusad
justi-
tiamomni credenli
(Rom.x,i). Vsqnequo,Domine,
obliviscerismein
finem
? id
est,
differs mead intelli-
gendum
Christum
spiritualiter, qui
est Dei
Sapientia,
et reclus finis omnis intenlionis animse.
Quo
usque
avertis
faciem
luamame? Sicutnonobliviscitur
Deus,
sic nec faciem
avertit;
sed more nostro
Scriptura
loquilur
: avertere autemDeus faciem
dicilur,
dum
nondat animoenotiliam
sui, quae
adhuc
purum
menlis
octilumnon hahet.
2.
[vers.2.] Quamdiu ponam
consiiiumin anima
mca? Consilionon
opus esl,
nisi in adversis.
Ergo,
Quamdiuponam
consiliumin anima
mea,
itadicttim
est, Quamdiu
ero in advcrsis? Aut certe
responsio
esl,
ul isle sit
sensus, Tamdiu, Domine,
oblivisceris
mc in
(inera,
el tamdiu avertis faciemluama
me,
quamdiu ponara
consiliumin anima mea : ut nisi
quisqueposuerit
consiliumin anima sua ut
pcrfccle
operetur misericordiam,
non eura
dirigat
Deus in
finein,
neque
nolitiam sui
plenaraquod
est faciead
faciem, prcebeat
illi. Doloremincordemeo
per
diem?
subauditur, quamdiuponara
? Per diemaulem
,
con-
linualionem
signiflcat,
ut dies
pro temporeintelliga-
tur;
a
quo
se
quisque
desiderans
cxui,
dolorem
ponit
in
corde, deprecans
ad acterna
consccudere,
el humannro diemnon
pati.
3.
[vets. 3.] Vsquiquo
exaliabilur inimicusmeus
sttper
me? vel
diabolus,
vcl consueludocarnalis.
4.
[
vers.4.
] Respke
et exaudi
me,
DomineDeus
meits.
Respice,
refertur adid
quod
dictura
cst, Vsque-
quo
avertis
faciem
luamame?
Exaudi,
refcrtur ad id
quod
diclura
esl, Vsquequo
obliviscerismein
finetn
?
ltiuminaocutos
meos,
ne
unquam
obdormiaminmorte1.
Oculoscordis
oportet intelligi,
nc delectahili defeolu
peccati
claudanlur.
5.
[vers. 5.] Nequando
dicatiniimcusmeus: Prm-
valui adversuseum. DiaboUinsulfatio metuendacst.
Qui
tribulantme-
esctuitabunt,
si motus
fuero.
Diabolus
ct
angeli
ejus: qut
non exsuliaverunt
dejusloviro
J ob,
cumeurxt
tribtilarenl; quia
nonest motus
(J ob
i, 22),
id
est,
de stabilitate iidei non recessit.
6.
[ners. 6.] Ego
autemin tuamisericordia
speravi.
Quia idipsumquod
non tnovelur horaoel fixus in
Domino
permanet,
non sibi debet
triboere,
ne cum
'
se
glorialur
nonesse
motum, ipsasuperbia
moveatur.
Exsullabil cor meumin salutari tuo: in
Cbristo,
in
Sapientia
Dei. CanlaboDomino
qui
bomtribuitmihi:
bona
spiritualia,
non adhumanumdiem
pcrtinentia.
1
corb.vetus
codex,juxta
LXX:ne
tmquam
obdornriam
in mortem,
Et
ptatlam
nomini
Dominiattissimi: id
est,
cum
gau-
dio
gratiasago,
et ordinalissime
utor
corpore, qui
est
cantus
animse
spiritualis.
Si autem
aliqua
bic diffe-
renliaeonnderanda
esl. Canfai>o
corde,
Psaliam
ope-
ribus Domino,
quod
'
solus videt
: Nomini autem
J Dointni* quodapud
hominesinnotescit:
quod
non
illi,
sednobiutileest.
IN PSALMDM
XIII
ENARRATIO.
In
finem,
Psalmus
ipsi
David.
1.
[twrs. L]
Quki
sit in
finem,
non cst
srtpfs
repetendum.
Finfsenim
Legis
Christus,
d
fuititiam
e-mnieredenti
(Rom.
x, 4),
Sicut
Apostolus
diclt. Illt
credimns, quarido
incipimus
viambonam
ingred);
ipsam
videbimus,
cum
pcrvenerimus:
et ideo
ipse
finift.
9. Dhit
imprudent
ineordetuo: Nonesi Deus.Nec
ipsi
enimsacrilegi
et detestandi
quidampliilosophi,
qui perversa
et falta de Deo
sentiunt,
ausi sunt
dicere,
Nonest Deos
: Ideo
ergo,
Dixitincorde
stto;
quia.
boc nemo audet
dicere,
etiamsi atisusfuerit
cogitare.
Corrupti
sunt et abominabiles
facti
sunt in
affectionibus
suis: id
est,
dumamant hoc
sseculum,
et nonamanl Deum:
ipsse
sunt aflectiones
quoc
cor-
rumpunl
aniinam,
et Sicexca&cant,
ut
possit
etiara
dicere
imprudens
incordo suo: Nonest
Deus;
sient
enimnon
probaverunt
Deumhaberein
nolitia*,
dedit
illos Deus in
reprobum
sensum
(ld. i, 28).
Non
est
qui faciat
bonilatem,
nonest
usque
adunum.
Vsqtte
ad unum: vel cum
ipso
uno
potestintelligi,
ut nullus
hominum
intelligatur:
vel
prseter
unum,
ut
accipia-
tur DominusCbrislus;
sicut
dicimus,
Isle
agerusque
admareest;
non
utique
simul
eomputamus
et mare.
Et isle est melior inteilectus
ut nemo
intelligatur
fecissebonilatem
usque
adChristum; quia
non
potest
quisquam
hominura
facere
bonitatem,
nisi
ipse
mon-
straverit:
et illudverumest;
quia usquequo quis-
que cognoscat
unumDeum,
non
potesl
facerebo-
nitatem.
|
3.
[vett. 2.]
Dominusdecmlo
ptospexitsupet filios
hominum,
ut videat si etl
intelligent
aut
requirens
Deum. Super
J udoeos
potest inlclligi,
ut honoratius
eos
appellaveril
filioshominum, propter
unius Dei
culluni,
in
comparatione
Gentiliurade
quibus
arbitror
superius
dictum
: Dixtf
imprudens
in corde
suo,
Non
estDeut,
et coetera.
Prospicit
autem
Dominus,
ut vi-
deat
per
animassanctassuas
:
quodsignifieat
id
quod
dicluni est,
d
cmlo;
nam
per seipsum
nibil eum
lalet.
4.
[vert. 3.]
Ontnesdeclinaverunt,
simul intttites
facti
tunt: id
est,
J udaeitales faeti
sunt, qriales
et
Gentes,
de
quibus
supra
diclumest. Nonett
qui fa-
CM(
bomm,
itoneti
usqut
ad mtm : similiter ut su-
pra intelligefidura
est.
Seputcrumpakns
est
gitttur
eorum. Aut voraeitas
significaliir
inhiantis
gulee;
aut
1
Lov.,qui.
AtEr.et
Mss..,
quod.
'
Plerique
Mss.bicet alibi constantef
haberit,
innoli-
liam.
in
allegoria, qui
occiduntet
quasi
devorarit interfe-
ctos
eos, quibus'suorurn
morum
perversitatempersua-
dent. Cui siraileest econlrario
quod
Pei.rodictum
est,
J Hacfaef manduca
(Act.x, 13);
ut insuartifidcm
et bonosmores Genlesconverteret.
Llnguis
suisdo-
lose
agebanl:
comesest voracilius
adulatioet
omnibus
malis. Venenttni
aspidum
subtabiiseorum: Venenum
dolum
dlcit; aspidumautem, quia
nolunt aildire
proe-'
ceplalegis,
sicut
aspides
nolunt audlreverbairican-
tantis
(Psal.
LVII
,
5), quod
inalio
psarmo
evidentius
dicilur.
Quorttm
osmaledktioneet
amaritudine
plenum-
est : hoc
est,
venenum
aspidum.
Vetoees
pedes
eorum
ad
effundendumsariguinem:
consuetudine
'
malefa-
ciendi. Conlritioei
infelicitas
in viiseorum: omnes
cnimmalorumhdihinumviae
plerisB
Suntlaboribusct
raiseria;
ideoDominusclamat: Venilead
me,
onmes
qtti
laboralisetonerati
eslis,
et
egorefleiam
vos.Tollile
ju-
gummeum,
et discitea
me, quoniam
militsunl et hu-
miliscorde.
J ugum
emmmeumlene
est,
el surcinamea
levisest
(Matth, xi, 28-30).
Ef viam
papis
non
cogno-:
verunt: hanc
uliquequani pominus,
nt
dixi,
eorame-t
morat,
in
jugo
leni et sarcinalevi. NonesttimorDti>
anleoculoseorum: isti non
dicunt,
Nonest
Deus; sed>
tamennon liracnl Deura.
;
3.
[vers.4.]
Nonne
cognoscent
omnes
qtti operanlur
iniquitatem
?
judicium
minaliir.
Qui
devorant
populutn
>
meumsicutcibum'
panis:
idest
quoiidie;
cibuseniin
panisquolidianus
esl. Devorantautem
popuium, qui
suacomraodaexillo
capiunt,
nonreferentes rninisto-
riumsuumad
gloriamDei,
et adeorum
quibusprw-;
sunt salutcm.
C.
[uers.o.]
Dominumnoninvocavetunt:J ionenim
vcre hunc
invocat, qui
ea desiderat
qu.c
illi dls-
plicent.
Illic
ttepidaveruntlimore,
ubi noneral limof :
id
est,
indamnorerum
temporalium.
Dixerunteiiiin:
Si
relinquamus
eum
sic,
credenl ineum
omnes,
el ve-
tiient
Romani,
ettollentnobisef locumef
gentem(J uan.
xi,
48). Timuerunlregnum
lerrenum
amittere,
ulii
nonerat
timor;
et amiserunt
regnumccelorum,quod
timeredebuerant : et hocde omnibus
temporalihus
commodis
intelligendumest, quorumanjissioiicnicuin
timent
boraines,
adscleruanonveniunt.
7.
[vers.6.] Quontam
Deusin
generationejusla
est:
id
est,
nonest ineis
qui diligunt
soceuliim.
Injuslum.
est enim
relinquere
soeculoruin
conditorem,
etdiligere
sseculum
,
et servirecreaturse
potius quam
Cieatori
(Rom.i, 25).
Consilium
inopisconfudislis, quoniam
Dominus
spesejus
est: id
est, contempsistis
liumilem
adventumFilii
Dei, quia
ineo nonvidistis
pompam.
sxculi : ut hi
quosvocabat,
inDeosolo
speinpoue-
rent,
noninrebustranseuntibus.
8.
[tiers. 7.] Quis
dabil ex Sion salutarelsraei?
subaudilur,
nisi
ipsccujus
humililalcm
eontempsisli.s?
Ipse
eniminclaritatevenliirusest ad
judicium
vivor
-
runi et
morlnorum, regnuraquejusiorum}
ut
qoo-
niamistohumili adventufacla esl coecitasex
parte
1
sic
ptxta
Am.etMss.
[nk
oslendit
eonsuetudinem.]
'
Vatic.
codex,
el Gallic.
septemMSS., populum
meumin
cibo
panis.
1'avetGrac.LXX.
143
S. AUGUSTINIEPISCOPl
jlsrael,
ut
plenitudo
Genliumintraret
(Rom. 11,25),
in illoalio flat
quodsequitur,
et sic omnisIsrael sal-
vus fieret
:.pro
J udaeisenim
Apostolus
etiamillud
Isaiac testimonium
accipit, quod
dictum
esl,
Vetttet
exSion
qui
avertat
impielatem
abJ acob
(Isai. LIX,20);
sicut hic
positum
est, Quts
da&ifex SionsalutareIs-
rael ? Cutnaverteril Dominus
captivitatemplebissum,
exsullabit
J acob,
etImtabiturIstael:
repetitio
est,
sicut
solet;
namidem
puto
esseImtabitur
lsrael, quod
est
exsultabitJ acob.
1N PSALMDM XIV
ENARRATIO
(a).
Psalmus
ipsi
David.
1.
[vers. l.J
Dehoc tilulo nulla
quseslio
esl. Do-
mine, quisperegrinabitur
in tabernaculotuo?
Quan-
quamaliquandoponalur
tabernaculumeliam
pro
ha-
bitatione
sempitefna,
tamen cum
proprie accipitur
tabernaculum,
belli res est : unde et contubernalcs
mililes
dicuntur, tanquam
siraul habentes laberna-
cula. Hic sensus
adjuvatur
ex eo
quod
dictum
est,
quisperegrinabitur
: ad
tempus
enimcumdiabolodi-
inicamus,
et tunc
opus
est
tabernaculo, quo
nosreli-
ciainus;
quod significat
maxime fidem
temporalis
dispensationis, qusepro
nobis aclaest
temporaliter
per
incarnationemDomini. Et
quisrequiescel
inmonle
taneto tuo? hic fortasse
jam ipsam
seternamhabita-
tionem
signiflcat,
ut montem
intelligamussuperemi-
nentiam
charitatis Christi in vitaoeterna'.
2.
[
tiers.
2.] Qui ingreditut
sine
macula,
et
ope-
ratur
jusliliam
: hic
a
proposuit, deinceps
id exse-
quitur.
3.
[vets. 3.]
Qut loquitur
veritateni in cotdesuo:
jionnulli
eniminlabiisbabent
veritatcm,
et incorde
nonhabent:
tanquam
si
aliquis
doloseostendat
viain,
sciens inea esse
latrones,
et
dicat,
Si hac
ieris,
a la-
tronibus tutus
eris;
et
contingat
ut verc nonibi la-
trones
inveniantur,
verumille locutus
est,
sed non
in corde
stio;
aliudenim
putabat,
et ncsciensverum
dixit :
ergo parum
est verum
Ioqui,
nisi etiam in
corde ilasit.
Qui non.egit
dotumin
lingua
sua:
lingua
agitur
dolus,
cumaliud ore
proferlur,
aliud
pectorc
tegittir.
Nec
fecit proximo
suo malum:
proximum
omnem
hominem
accipi oportere
nolumest. Et
op-
probrium
non
accepit
adversus
proximum
suum: id
est,
non
libenter aut temerecredidit criminatori.
4.
[vers. 4.]
Ad nihilumdeductusesl in
conspeclu
ejut
matignus.
Ista
perfectioest,
ut nihil inhominem
valeat
malignus;
et ut hoc sit in
conspecluejus,
id
est,
certissimenoverit
malignum
non
esse,
nisi cum
animus a
specie
sui Crealoris seternaet incommuta-
bili,
ad creaturse
speciem avertitur, quse
de nihilo
factaest. TimentetautemDominum
glorificat: ulique
Ipse
Dominus. Iniliumaulem
sapienlise
timor Domini
1
Sex
Mss.,
invitammlernam.
.
'
In
Mss.,
fttc
proposuit.
Fortemelius.
.'
(a)
Alterahuncin Psal. Enar.
adjicitur
ad voluminis
calcem.
(Psal. cx, 10;
Eccli.
i, 16):
sicut
ergo
illa
superiora
pertinent
ad
perfectos,
ita ea
quse
nuncdictnrusest
perlinent
ad
incipientes.
5.
[vert.
5.] Qutjurat proximotuo,
etnon
decipit
:
qui pecuniam
suamnondedit ad
usuram,
et munera
super
innocentes
1
non
accepil (a).
Ista nonsunt ma-
gna
: sed
qui
necisla
potest,
mullorainus
potcst
lo-
qui
veritatem in corde
suo,
et non dolum
agere
in
linguasua,
sedut est incordeverumita
proferre,
et
habere in
ore,
Esf
esf,
Non non
(Malth.
v.
37);
et
non facere
proximo
suo
malum,
idest nulli
homini;
et
opprobrium
non
accipere
adversus
proximum
suurn:
quae
sunt
perfectorum,
in
quorum
conspeciu
adnihilum
deductus est
malignus.
Tamen eliamisla
minora ita concludil :
Qui
facithmc,
noncommove-
bilur in ceternum: id
est, perveniet
ad illa
majora,
in
quibus
est
magna
et inconcussa stabilitas. Namet
ipsatempora
nonsinecausaforlassesicvariata
sunt,
ut in
superiore
conclusione
proelcritumlempuspone-
relur,
inhacaulemfulurum: namibi dictum
est,
Ad
nihilumdeductitsesl in
conspectu
e)ut malignut;
hic
autcm,
Aoncommovebilurinmlernum.
IN
PSALMDM XV
ENARRATIO.
Tiluli
insctiplio, ipsi
David.
1. Rex noster inhoc
psalmo Ioquilur
ex
persona
susceptionislmmanx,
de
quo
litulus
regalislempore
passionisiriscriptus
cminuits.
2.
[vets. 1,
2.]
Dicitautcmhsoc. Conserva
me,
Do-
mine, quoniam
inte
speravi:
dixi
Domino,
Deusmeus
es tu
,
qttoniam
bonorummeorumnon
eges(b)
:
quo-
niambonismeisnon
cxspectas
tufieri beatus.
3.
[vers. 3.]
Sanclis
qui
sunl interra
ejus
: sanctis
qui
interra
vivenlium
spem
suam
posucrunt,
civibus
J erusalem
ccelestis, quorum
conversalio
spiritualis
per
anchoram
spei
in illa
patria figitur, quse
recte
Dei terra
nominalur; quanivis
adhucct in his lerris
carneversenlur.
Mirificavil
'
omnesvotuntatesmeat
inillis.His
ergo
sanclismirasfecit omnes
voluntates
measin
proveclueorum, quo
senserunt
quid
eis
pro-
fuerit ct humanitas mcsedivinitatis ut
morerer,
et
divinitashumanitalis ul
rcsurgerem.
4.
[uers.4.] Mulliplicalm
sunt
inftrmitates
eorum
(c):
non ad
perniciem,
sedut medicumdesidcrarent. Po-
steaacceleraverunt:
ilaquepost multiplicalas
inflrrai-
tates
acceleraverunt,
ut
sanarentur. iVoa
congregabo
1
conventkulaeorumde
sanguinibus
: erunt enim con-
venticula eorum non
carnalia,
nec de
sanguinibus;
1
Quinque
Mss.cum
vulgata,super
innocentem. Atcseteri
Mss.et
edd., superinnocentes, juxta
Graec. LXX.
9
Edd.,
emkuit.At
Mss.,
eminuit.
8
Edd.,nritiftcavi,
el
consequenter,
ttritatfeci.Sedalle-
ram,quam
hicMss.auctorilate
restiluimus,
iectionerase-
quilurAugustinus
in
Epist.149,
ad
Paulinum,
ubi Psalmi
hujus
vers. 3et 4
exponit.
(a)
Idemvers. StraclaturinEnar.Psal.
xxxvi,
serm.
3,
n. 6.
(f>)
Deeodemvers. 2videEnar.Psal.
LX,
n. 7.
(c)
Deeodemvers. 4
videEnar.psal.
j,vni,
serm.
2,
n. 8,
ENARRATIOIN PSALMUMXVI.
m
pecorumpropiliatUScongregabo
eos. Nectnemorero
nominumillorum
per
labiamea: sed
spirituali
mula-
tione obliviscentur
quid
fuerint;
nec a me
jam
vel
peccatores,
vel
inimici,
vel
homines,
sed
justi
el fra-
tres mei et filii Dei vocabunlur
per pacem
raeara.
5.
\tsers.5.]
Dominus
pars
hmtedilatis
mem,
etcali-
dt mei
(a).
Possidebunt enim mecumhsereditatem
,
ipsum
Dominum.
Eligant
sibi alii
partes quibus
fruan-
tur.lerrenasettemporales
:
porlio
sanctorumDoini-
nus setemus est. Bibant alii mortiferas
voluptates
:
porlio
calicismei Dominusest.
Quoddico, mei,
ad-
jungoEcclesiara; quia
ubi
caput,
ibi et
corpus:
nam
in hsereditatem
congregabo
conventicula
eorum,
et
per
calicisebrietatemobliviscar nomina vetera eo-
rum. Tu es
qui
resliluesmihi hmreditatemmeam: ut
notasit et his
quoslibero,
claritas
qua
eram
apud
te, prius quam
mundusfieret
(J oan.
xvn, 3)
: non
enim restitues mihi
quod
non
amisi,
sed restitues
his
qui
amiserunt
ejus
claritalisnotitiara
;
in
quibus
quiaegosum,
mihi reslitues.
6.
[vers.6.]
Funes cecideruntmihi in
prmclaris
:
limites
possessionis
meaj in tua
claritate, tanquam
sorte
ceciderunt,
velut
possessio
sacerdotumel Levi-
tarum Deus est. Etenimhmreditasmea
prmclara
est
mihi: etenimhsereditasmea
prseclaraest,
nonomni-
bus,
sed
videntibus;
in
quibusquiaegosum,
mihi est.
7.
[vers.7.]
Benedkam
Dominum, qui
mihi tribuit
inlellectum:
quo
istabseredilasvideii et
possideri po-
lest.
J nsuper
autemet
usque
ad noclememendaverunt
merenes mei :
super
inlelleclumaulem
usque
ad
morlemmeerudivit inferior
pars mea,
carnis as-
sumptio;
ut
experirer
tenebras
mortalitatis,
quas
ille
inlellectusnonhabet.
8.
[vers. 8.]
ProvidebamDominumin
conspeclu
meo
temper(b)
: sed veniensinea
qusetranseunt,
nonabstuli oculumabeo
qui semper manet,
hoc
pro-
vidensut ineum
posttemporaliaperacta
recurrerem.
Quoniam
adextrisest
mihi,
ne commovear:
quoniam
favet
mihi,
ut stabiliter ineo
permaneam.
9.
[vers.9.] Propter
hoc
jucundalum
estcor
meum,
et exsultavit
lingua
mea:
propter
hocet in
cogitalio-
nibusmeis
jucundiias,
et inverbisexsultatio. Insu-
per
etcaromea
requiescet
in
spe
:
insuper
et caromea
nondeficiel in
interilum,
sed in
spe
resurrectionis
obdorraiet.
10.
[ver*. 10.] Quoniam
non
derelinques
animam
meamin
inferno
':
quoniamneque
animarameamin-
feris
possidendam
dabis.
Neque
dabissanctumluum
videte
corruplionem
:
neque
sanciificatum
corpus, per
quod
elalii sanctificandi
sunt,
corrumpi palieris.
No-
tas mihi
fecisti
viasvilm: nolasfecisti
per
me humi-
lilatis
vias,
ul advitamredirent
homincs,
unde
pcr
superbiamceciderant;
in
quibusquiacgo
sum
,
milii
fecisti.Adimplebis
meImtiliacumvulluluo :
adimple-
biseos
loctitia,
ut nonultra
quserantaliquid,
cumfa-
cieadfaciemle
viderint;
in
quibusquiaego
sum
,
me
adimplebis.
Deleclatioindexleralua
usque
in
finem
:
1
Tres
Mss.,
m
infernum.
Gropc.
LXX,
eisaden.
(d)
Id.vers.5tractaturinEnar.Ps.
xxxtv,serm.I,n.l2.
(b)
Deeodemvcrs.
8supra,
col.
103,
u.
11,
circalinem.
delectatioest infavoreet in
propitialione
luain
hujus
vitse
iiinere, perducens
usque
adfinera
glorise
con-
spectus
lui.
IN PSALMDM XVI
ENARRATIO.
Oralio
ipsi
David.
1.
[tiers.1, 2.]
Hoecest
personse
Domini
tribuenda,
adjunclaEcclesia, quoccorpusejus
est.
2.
Exaudi, Deus, justitiammeam,
intende
depreca-t
tioni tnem.Attribus
percipe
orittionein
meam,
non
in\
iubiisdolosis: nonad le in labiisdolosis
proccdcn-
tem. A vultutuo
judicium
mettm
prodeat:
ex illuuii-'
iiationcnolilioetuseverum
judicem;
aul
certe, non
inlabiisdolosis avultotuo
judicium
meum
prodeat,
ut scilicet nott
proferamjudicans
aliud
quam
inte
inlelligo.
Oculimei videant
wquitalem
: cordis
utique
oculi.
3.
[vers. 3.]
Probasti cor mettmel visitasli nocle:
quiaipsum
corraeumvisitalionetribulationis
proba-
tumest.
Igne
me
examinasli,
et nonesl inventainme
iniquiias
: nonautcmnox
tanlum, quiaperlurbare
as-
solet,
sedetiam
ignisquiaurit,
vocandaest
ipsa
tri-
bulalio, qua
cxaminalus
, justus
inventussum.
4.
[vers. 4.]
Utnon
loquatur
osmeum
opera
homi-
num: ut aliudnon
procedat
cx ore
meo, quam
id
quod pertinet
ad
gloriam
et laudem
tuam;
non ad
operahorainum,
quoe
faciunt
prseler
voluntatemtuam.
Propter
verba labiorumtuorum:
propler
verba
pacis
tuse,
vel
Prophetarum
tuorura.
Ego
custodivivia*du-
ras :
ego
custodivi vias laboriosas mortalitatis hu-
manse
atquepassionis.
5.
[vers.5.]
Ad
perficiendosgressus
meosinsemitit
tuis : ut
perficerelur
charilas Ecclesiseinilineribus
angustis, quibus
venilur ad
requiem
tuam. /J t non
moveantur
vestigia
mea: ut nonmoveantur
signa
iline-
ris
mei, qusetanquamvesligia
sacramenliset Scri-
pturisapostolicis impressasunt,
quse
inlueantur et
observent
qui
me
sequi volunt;
aut certe
,
ut etiam
slabiliterinseternilate
permaneam, posleaquampcr-
egi
vias
duras,
et in
angustiis
seraitarum
tuarum
gressus perfeci.
6.
[tiers. 6.] Egoclamavi, quoniam
exaudisli
me,
Deus :
ego
libera et validainlentione
preces
ad le
direxi; quoniam
uthanc habere
possem,
exaudisti me
infirmius orantem. Inclina aurem tuam
mihi,
et
exaudi verbamea: nondeserat exaudilio tua humili-
tatemmeam.
7.
[vers. 7.] Mirifica
misericordiasluas: non vi-
lcscantmiscricordiac
tuac,
neminusamentur.
8.
[vers. &.]Qui
salvos
facissperanles
in
te,
are-
sistentibusdextera tum: a resistentibus favori
quo
mihi faves. Custodi
me, Domine,
ul
pupillam
oculi:
quseapparet perparva
et
exigua; per
eam tamcndi
-
rigilur
aciesluminis
quo
luxel tenebrce
dijudicantur,
sicut
pcr
Christihumanitatemdivinitas
judicii
dis-
cernens intcr
juslos
et
peccalorcs.
ln
tegmine
alarum
tttarum
protege
'
me: inmunimenlocharitatis et mi-
sericordioaluoe
protege
meA
facieimpiorumqui
met
1
Edd.,proteges.
At
Mss.,protege.
117 S. AUGUSTIMEPISCOPI
afflixerunt.
9.
[vers.9,10.]
Inimici mei aninwmmeamcireum-
dederunt, adipem
suumconcluserunt: Lctitiasua
pin-
gui cooperti sunt, posteaquamcupiditas
eorumde
iscelere satialaest. Os
eorumloculumest
superbiam
:
|et
propterea
os eorurnIocutumest
superbiam,
di-
'eendo:
Ave,
rexJ udmorum
(Matlh,xxvn, 29),
et coe-
'tefa talia.
10.
[yers. 11.] Projkientes
menunc circumdede-
runt me:
projicientes
me extra
civilalem,
nunc cir-
cumdederunt meincruce. Oculossuosstatuerunt de-
clinare in terram: intentionemcordissui staluerunt
decliriare in ista
terrena; putantes magnum
malum
perpeti
eura
qiii
occidebalur, et
senullura
qui
occide-
^bant.
11.
[vers. 12.] Suscepetunt
mesicutleo
paratus
ad
pfmdam
:
susceperunt
mesicut illeadversariuscir-
cumiens,
quserens qttem
devoret
(l Pett.v, 8).
Et
sicutcalulusleonisItabitansin occultis.Et sicut catu-
lus
ejus, populus cni
dictumcst : Vos ex
patre
dia-
boloestis
(J oan.
vm
, 4i), cogilans
de insldiis
quibus
justum
circumveniretet
perderet.
12.
[tiers. 13.] Exsurge,
Domine, prmvenieos,
et
Sltbverte
eos
exsurge, Domine",
quera
dormireafbi-
Lrantur et
iniquilales
hominumnon
curare;
ante ex-
cseccnturraalitia
sua,
titfactumeorumvindicta
prsc-
Veniat,
etjta
subvertecos.
13.
[tiers.14.]
Erueanimammeamab
impiis:
erue
aniniam
rqeOtiii
resuscilando me a
morle, qusc
mihi
ab
impiis irrogata
est. Frameamluam
(a)
abinimicis
tnanus lum: animacnimmcaIrameatua
est, quam
assumpsit
manus
tna,
id
est, 'oeterpa
virlus tua
,
ut
per
ipsani
regna
debellet
iniqiiitalis
et dividat
justos
ab
impiis;
hapc ergo
erueabinimicts
ntfriiuslum',
hoc
est virtutis lnac
,
hocest abinimicis meis.'Domine
,
perdeps
delerra, dispertire
eosinvilaeorum:
Domine,
jperdens
eosdeterra
quam
inhabitant, disperlire
eos
per
orbemlerrarum inista
vita
, qnarn
solam
suani
vitam
pulant qui
oelcrnani
desperant.
Et deubscondi-
ti$tuis
adimplelus
est venlcrcorum: nonsolumautem
ista
poena
eos
consequeturvisi.bi.lis;
sedeliamde
pec-
calis
, qitsetanquam
tenebraeabscondimtur alurnine
veritatis luac,adimplela
esl niemoriaeorum
,
ut obli-
viscanlur Deum.
Salurali suni
porcina:
saturati sunt
immunditia,
conculcantes
margaritas
sermonutii Dei.
Ef
reliqueruntreliquiasparvulis
suis:
clamanles,
Pec-
caiiimhoc
super
nos et
super filios
nostros
(Malth.
xxvn, 25).
.
14.
[
vers.
15.] Ego
auleminlua
juslitiaapparebo
in
conspeclu
tuo:
cgo
autem
qui
non
apparui
eis
qui
corde sordido et lencbroso luceni
sapientioe
videre
nonpossunt,
intua
jusiiliaapparebo
in
conspectu
luo.
Saliabor dum
manifcstabilurgtoria
lua: et cum illi
saturali
supl
immiindiiiasua
,
ut me
intelligere
non
'possint, ego
satiabor dummnnifestabiliir
gloria tua,
in his
qui
me
'
inlclligunt.
Sane in illo versu ubi
.dictumest Saturali snnt
porcina,
nonnulla
exemplaria
t
'
ApudLov.,
fe.
Apud
Er,et
Mss.,
me.
\ (a)
Haec
pars
vcrs.13tractaturetiamin
E
iar.psal.
xxxiv,
serm.
1,
n. 4.
Salurati sunl
filus
habenl. Ex
ambiguoenjm
{jrsefco (a)
interpretatioduplex
evenit.
Filios
autem, operfcInteJ -
ligiraus;
et sicut bona
operabojios
Illios,
ita malos
mala.
IN P34LMUM
XVII
EJ SABRATJ O,
1.
[vers. i,]
/
jwm,pm#
Pomm,ipti Bmd,
hoc
est, manufoni
Gkrimmmlm imikm. Qm
locutusest Dmfn
mbaeantiaJ mimM die
mm-
vuit
eumDomum 4e imm omium mmkmm.
m*
etdetmm
Stml,
et
iimt
(U Reg,xu,.4), J dj$uu
eripuUeum
Dommut 4e tmm mmm mmmm
ejut,
et<ummu
Smi, \m m,
miMmvm,aw
sibi
ipsi petiverant.
Namcicttt
liavid, fHaitu
.fortUiitft
Saiil,
Petitio
inlerprettri
dioitur:
nplm st4la*
quomodo
ille
papulus regera
fiibi
peltYprit (I/J e^,
VIII
, 5)
et
acceperit,
nonfleundum
M, tti&&mQr
dumsuam
voluntatem.
:.
2.
[vets. 2.]
Dicit
ergo
hicChristiiSet
EceJ ^i,
id
est,
totus
Christus, caput
et
corpus
:
DitigmU ,Do-
mine,vittus.mea: diligamte, Domine.per 4#BjtUS
sum.
3.
[tiers. 3.]Domine, firmomntummeum, etttfur
giummeum,
el liberalor
mtm; Domine,qui
mt
firnjasli,
quia refugi
ad
te; reftigi
aqtem
quifl liborii me,
Deus meut
adpttor
meus,
ef
tperabg
in
eum,- Deus
meus, qui
mihi
adjutoriumprjus vocalionis
umPT*'
stitisti,
ut
gperare
in te
possjm, Prelfidor
meut
ef
cornusnlulismem.et
retUmptor
meus:
prQLgctar
meus,
quia
noji de me
prsespmpsi, quasi erigenstfwmm
te
cornu
superbiae;
sd te
l
ipgumcprnu, fcecm
firmamcelsitudinemsalutis
invenJ ;
quo4
Utiafenii-
rem,
redeqsisti ne.
. 4.
[vert. &.]
Lmdant itmtabo
Dommm, litbmr
jniwmeis akmm / Ronmom
gteriwn,
mA
J tewi
.quaerens,
invocabo
eiira,
et nonerjt unde mjhj pp-
eeant
iinpietatis
errftres,
5.
[vers.5,]
Ciremdedmnjl m Aolarismoni: id
esl earnis, El
torren(ee
miquHaliscontyrbaverwtme:
lurbopiniquaB
ad
tqnipteominolai, yelufi flumina
pluvialia
cito
desitura, egejmnlyt oontjirharent m.
6.
[ers, 6.]
Doloret
inferni circumdederunlme: jn
his
qui
me circumdederunt ut
perderenj me,
erant
dolores
invidentiae,
qui
mortem
operantur
perdu-
cuntque
ad infernum
peccati.
Prwvenerunltjie
laquei
morlis:
proeveiieruntme,
ut
priores
nocere
vellent,
quod
eis
postea
redderelur. Talesaulem
liominesca-
piunt
in
perditionem
quibus
inale
*
persuaseruntjacla-
tione
juslilioe; cujus
non
re,
sed
nonijne, adversus
Gentes
glorianlur.
7.
[
vets.
7.]
Et in
pressuta
meainvocavi
Dominum,
et ad Deummeumctqmavi. E( exaudivil de
lemplo
1
Plerique. Mss.,
sed
ipsum
comu: nee
habont,
te. .
1
Plures
Mss.,
mula.
(a)
scilicelin
codicibusquibusdam
est
mon,filiis;
inaliii
twn,potcis;
aut
ueidn,
poreinis,
sive
porcina.
Deeodetn
vers. 14tractat
Augustiuus
in
epjslola149ad
Paulinum,
dalacirciteran.41
i, ibique,
n.
5,
scribil: Recensuibre-
vissimam
quamdamejusdem|
salnii
e.\|.ositiottem

quam
jam
olimdictaveram.uaec
lgiturexpositio
diotatafuit
longe
anteannum414.
ENARRATIO
IN
pSALMUM
XVII.
150
tumclosuo vocemmeam: cxaudivit ue
coraemeo, in
quo
habitat,
vocemmeam. Ef
clamor meusin con-
tpectu ejut:
el cjamor meus, queni
non inauribus
hominum,
sedcoram
ipso
inlus
habeo,
inlroibit' in
auret
ejut.
8.
[vert. 8.]
<commotaesletcontrenuritletta:
ita
clariGcalofilio
hominis,
commoti sunt et contremue-
runt
peccatores.
Ef
fundamenia
monliumconlutbata
tunl: et
spessuperborum
, quse
'
inhoc saeculofue-
runt,
conlurbatsesunt. Et commQiasunt, quoniqm
iratut ett eit Deut:
ut,
scilieet jam
firmamenlura
nonhaberet incordibus bominum6pestemporalium
bonorum.
9.
[ters, 9.]
Ascendit
fumut
inira
ejus
: ascendit
lacrymosadeprecatiopoenitentium,
cum
cognovissent
quid
minetur Deus
impiis.
Et
ignit
a
facieejut
exat-
detcit: et
flagrantia
charilalis
post poenilenliam
de
nolitia
cjus
inardescit. Catbonet tuccensi ttint abeo:
qui jam
mortui erant deserti ab
igne
honi desiderii ac
luce
justitiae,
el
frigidi tenebrosique
reinanseraiil,
rursus accensi et illuminati revixerunt.
10.
[veri, 10.]
Et incttnavif
ceetum,
etdescendit:
et
humiliavit
juslum,
ut descenderetadhominuminfir-
initatem. Et
caligo
sub
pedibut ejus.
El
impii qui
terreoa
sapiunt, caligine
malitisesua?non eum co-
gnovcrunt;
terra enira sub
pedibus ejus, tanquam
scabellum
pedumejus.
11.
[vtrt. 11.]
<aseendit
super Cherubim,
etvo-
lavit. Et exaltatusest
supef plenitudioemscientise,
ut
nemoadeum
perveniret,
nisi
per
charitatem:
pleni-
tudoenim
legis
charitas
(Rom. xm, 10).
Et citose
incomprchensibilem
esse demonstravit dileoloribus
suis,
no illuin
corporeis imaginalionibus
'
compre-
hendi arbilrarentur. Votavtt
superpennat
ventorum.
lllaaulem
celeritas, qua
se
iucomprehensibilem
esse
monstravit, super
virlules animarnm
est, quibus
se
velut
pennis
a lerrenis timoribus in aurag liberlalis
attollunt.
12.
[vers. 12.]
Et
potuil
tenebraslalibulumsuum:
el
posuit
obseuritatem
sacramentorum,
et oceultam
spem
incorde
credenlium,
ubi lateret
ipse,
iioneos
deserens;
in hisetiamlenebris
(11
Cor.
v,
7)
ubi
per
fidemadbuc
ambulamus,
non
per speciem,
quamdiu
quod
nonvidemus
speramus
et
per palienliamexspe-
clamus
(Roni. vm, 25).
In
circuiluejus
tabernaculum
ejus:
oonversi tamenad
ipsum
ambiunt
qui
credunt
ci; quia
inmedioeorum
cst,
cumomnibus
soqualiter
favct,
in
quibus lanquain
in labernaculohnbitathoc
tempore.
Tenebrosa
aqua
in nubibui aeris: nec
pro-
ptereaquisquam
inilla
luce, quae
fuluraest cumex
fidead
spcciem
vcnerimus, jam
secsse
arbltretur,
si
Scripluras
recte
inlelligil;
in
Prophelis
enim
atque
in
omnibusdivini vcrbi
proedicatoribus
obscuradoclrina
est.
13.
[ers.13].
Ptm
fulgote
in
compecluejus:
incom-
paralionefulgoris,qui
esl in
conspectu
manifeslationis
1
Sicnonnulli
probae
notasMss.
juxta
LXX.
[inttoivH.]
*
Itain
seplem
Mss.Atin
edd.,qiti.
*
Lov.,imaginibus.
cseteri
edd.,imaginalionibus.
ejus.
Nubes
ipsiusttaiisierut\l: praedicalores
verbiejus
noii
jam
inJ udueoeliuibus
conlinentur,
sediraiisierunc
ad Cenles. Grundoel carbones
ignis. Objurgationes
figuralse', quibus
velut
grandine
cordadura tundun-
tur : si auletn lerraculla cl
raitis, idest, pius
ani-
mus
exceperit,
duritia
grandipis
in
aquam,
id est
lerror
fulguraloc
et
quasi congelalseobjurgationis
9
in
doctrinarasatianlem
resojvilur.-
igne
auleincharitatis
accensa corda reviviscunt. Iloecomriia in nubibus
ipsius
adGenlcstransierunl.
14.
[vers. 14.]
Et
inlomil de cmloDominus: et
Evangelica
fiduciadecorde
jusli
sonuit Dominus.Et
Altissimusdedil vocemsuam: ut haberemus
eain,
el iu
profundo
rerumhumanarumaudiremuscoelestia.
15.
[vert. 15.]
Ef emisil
sagillas suas,
el
dispersit
eos: et etnisit
Evangelistas pennis
virtulum recia
ilinefa
s
transvolanles,
non
suis,
sed
ejus
a
quo
missi
sunt viribus: et
dispersit
eosad
quos
missi
sunt,
ut
aliis eorumessenl odor vitsein
vitam,
aliis odor
morlis in morlera
(II
Cor.
u, 16).
Et coruscationes
multiplkavit,
et conturbaviteos: el miracula
mullipli-
cavit,
et conturbavil eos-
16.
[vers. 16.]
Et
apparueruntfontesaquarum
: ct
apparuerunt qui
facti erant in
prsedicanlibus
fontes
aquarum
salientiuminvitamaeternam
(J oan. iv, 14).
El revelalasunt
fundamenta
orbisterrarum: et
revelati
sunt
Prophelae, qui
non
intelligubanltir, super quos
oediflcarelur orbis teirarum credcns Domino4. Ab
increpalionetua,
Domine: clamanlis
, Appropinquavit
super
vos
regnum
Dei
(Luc.
x,
9).
Ab
inspirationespi-
ritus irmtum:
dicenlis,
Nisi
pmnitentiamegerilis,
omnessimititermoriemini
(ld. xin, 5).
17.
[vers. 17.]
Misil de
summo,
et
aceepit
me: vo-
condo ex Gentibus in
hsereditatom, gloriosam
Ec-
clesiamnonhabenlemmaculam
nequerugam(Ephes.
v
, 27). Assumpsit
me de multitudine
aquarum
: as-
sumpsit
medemultitudine
populorum.
18.
[vers. 18.]
Etuitmedeinimkismeis
fotlissimis:
eruitmede inimicis
meis,qui prsevaluerunt
adaffligen-
damet
pervertendamtemporalemislam
vitamraeam.!
Et ab
hisquioderunl me,
quoniamconfortali
sunl
super
me:
quamdiu
sub
ipsis
sum
ignorans
Deum6.
19.
[vert.
19.
]
Prmveneruntmeindie
afjlklionis
mem:
priores
mihi
nocuerunt,
in
tempore quo
mor-
taleet lahoriosum
corpusgero.
Et
faclus
estDominus
firmamentum
meum: et
quoniam
amaritudinemise-
riarum flrraamentumterrense
voluptalis
conturba-
lum
atque
convulsum
est,
factusest Dominus lir-
mamenturameum.
20.
[vers.
20.
]
Ef eduxitmeinlatitudinem: et
quia
1
Aliquot Mss.,figurat.
*
Edd.,exceperit
duritiam
grandinis,
in
aqttam
eudem
terra
fulguratm
et
quasicongelatwobjurgalionis.
idesf in
doctrtnam,
etc.LocumemendamusadMss.e
quikis
tamen
aliquiprofulgurutm,habeut,figuralm;
et
quidamconliga-
tm, procongetatm.
3
QualuorMss.,
recfoilmere.
4
4m.Er. et
pleriqueMss.,
Dominum. Colb.
Ms.,
w Do-
mino.

sicMss. At
edd.,
ad
petdendam.
6
SeptemMss.,qui ignorant
Deum.
ISI S. AUGUSTINI
EPISCOPI
m
carnales
patiebar angustias,
eduxit mein
spiriiualem
latiludinemlidei. Eruit
me, quoniam
voluitme: anle-
quam
illum
ego vellem,
eruit meabinimicis raeis
potentissimis, qui
milii invidebant
jam
volenli
eum,
'
et abhis
qui
oderunt
me, quia
voloeum.
I
21.
[vers.21.]
El relribuetmihi Dominussecundutn
juslitiam
meam: el retribuet mihi Dominussecundum
juslitiam
bonse
voluntalis, qui prior proebuit
miseri-
cordiam, antequam
haberembonamvoluntalem. Et
secundum
puritatem
tnanttummearumretribuettnihi:
et secundum
puritatem
factorumraeorum retribucl
mihi, qui
tribuit mihi ul bene
facerem,
educendome
inlatitudinefidei.
22.
[vers.22.]
Quia
cuslodiviviasDomini: ut lati-
tudo
'
bonorum
operum, quseper
lidem
sunt,
el lon-
ganimitasperscverandi consequalur.
23.
[vers. 23.]
Nec
impiegessi
a Deomeo.
Quo-
tiiam
*
omnia
judicia
ejus
in
conspeclu
meosttnt.
Quoniam
omnia
judicia ejus
: id
esl,
et
proemia
justorum,
ct
poenasimpiorum,
ct
ilagellacorrigendo-
rum,
et tenlationes
probandorum, perseveranti
con-
lemplalione
considero. Ef
justiiias ejus
non
repuli
a
tne;
quod
faciunl deficientcssub sarcina
earum,
et
rcvertuntur advoraitumsuum.
24. Et eroimmaculatuscumeo
,
el observabotneab
iniquilate
mea.
25.
[vers.25.]
Et relribuet mihi Dominussecundum
justitiammeam
:
ilaque
nonsolum
propter
laliludinem
fidei, quocper
dileclionem
operatur (Gaf. v, 6),
sed
etiara
propter longitudinemperseverantise,
retribuet
jnilii Dominussecundum
justitiara
meam. Ef secun-
dum
puritalem
manuumtnearumin
conspectu
oculo-
rumejus:
non
quoda
homines
vident,
sedin
conspeclu
ocnlorum
ejus. Quoniamquscvidentur, temporalia
sunt; quse
autem non
videntur,
scterna
(II
Cor.IV
,
18): quo pertinet
altiludo
spei.
26.
[vers. 26.]
Cumsanclo sanctuseris :esteliara
occulta
profundilas, qua intelligeris
cum sancto
sanctus, quia
lu sanclificas. Et cumviroinnocente
innocens eris:
quia
lunulli
noces,
sedcriniculis
pec-
catorum suorum
unusquisqueconstringitur (Prov.
v,22).
27.
[vers.27.]
E<cumeleetoelectuteris : et abeo
quem eligis, eligeris.
Et cum
perverso perversus
cris
(o)*:
et cum
perverso
videris
perversus
:
quoniam
dicunt,
Non estrectaviaDomini
(Ezech.
xvni, 25):
et
ipsorum
vianonest recla.
28.
[tiers.28.]
Quoniam
tu
populum
humilemsalvum
facies.
Hocautem
perversum
vidctur
perversis, quod
confiteiites
peccata
suasalvos facies. Et
oculossuper-
borum humiliabis:
ignorantes
autemDei
juslitiain,
et suamvolentes constituere
(Rom.
x, 5),
humilia-
bis.
29.
[vers.29.]Quoniam
tuilluminabislucernam
meam,
i
Tredecim
Mss.,
VtlatUudinem.
*
in
edd.,Quoniam....
sunt
semper
:
qusevox, semper,
a
meliorisnotaeMss.el aGraecoabest.
1
Lov.,
iVon
quo.
caeterilibri,
J Von
quod.
*
Praecipui MSS.,
E<cum
perverso
subvertetis.
(a)
idemvers.27
explicatur
inEnar.Psal.
xuv,
n.
17,
et
Psal,
LXXII,
n. 7.
Domine:
quoniam
nonest lumert
nostrumex
nobis;
sed tu
illuminabis
lucernam
meam, Domine. Deus
meus,
illuminabis
tenebtasmeat: nos
enim
peccatis
nosiris lenebrse
sumus; sed,
Deus
meus,
illuminabis
tenebras meas.
30.
[vets. 30.] Quoniam
a te eruar a tentatione:
quoniam
nona
me,
seda leeruar a
tenlatione.Et in
Deo meo
transgrediar
murum: et nonin
me,
sed in
Deoraeo
transgrediar
muruin
, quem
inler bomines
et coelestemJ erusalem
peccala
erexerunt.
51.
[vers.31.]
Deus
tneus,
immaculalaest
viaejus
:
Deusmeus nonvenit in
homines,
nisi
mundaverint
viamfidei
qua
veniat ad eos
; quia
immaculataest
via
ejus. Eloquia
Domini
igne
examinala:
eloquia
Do-
mini
igne
tribulationis
probanlur.
Protectorestom-
nium
sperantium
inse: et omnes
qui
nonin
seipsis,
sed in illo
sperant,
eadem tribulationenon consu-
munlur; spes
enim
sequitur
fidem.
32.
[vers.32.] Quoniam
quisDeus,prmter
Dominum?
cui servimus. Et
quis
Deus
prmter
Deumnostrum?et
quis
Deus
prseter Dominum,quempost
bonam ser-
vitulem,
tanquam
hsereditatera
speratam
filii
possi-
debimus?
33.
[vers.33.]
Deus
qui prmcinxit
mevirtute: Deus
qui
me
proecinxit
ut fortis
sim,
nediffluentessinus
cupiditalisimpediant opera
et
gressus
meos. Ef
po-
suit immaculatamviammeam: et
posuit
immaculatam
viaiTi
charilalis, qua
adillum
veniam,
sicut immacu-
lataest
fidei,qua
venii adme.
34.
[vers.
54.
] Qui perfecit pedes
meos
lanquam
cervi:
qui perfecit
amorem
meum,
ad
transcendenda
spinosa
et umbrosa
implicaraentahujus
saeculi. Et
super
excelsastatuet me: et
super
cceleslemhabita-
tionem
figet
intenlionemmeam
,
ut
implear
inom-
nem
plenitudiuem
Dei
(Epltes.
m,
19).
35.
[vers.35.] Qui
docetmanusmeasad
prmlium
':
qui
docet mc
operari
ad
superandosinimicos,
qui
nobisiniercludere ccelestia
regna
conanlur. Et
po-
suisli utarcummreumbrachiamea: et
posuisti
infati-
gabilem
intenlionembonorum
operum
meorum.
36.
[vers. 36.]
Ef dedisti mihi
protectionem
salutis
mem
s,
el dexteratua
suscepit
me: et favor
gratiae
tuse
suscepit
me. Et
disciplina
tua medirexil in
finem
:
et
correplio
lua me deviarenonsinens
direxit,
ut
quidquidago,
in eumfinem
rcferam, quo
coliaerelur
tibi. Et
disciplina
tua
ipsa
medocebit: el eademcor-
reptio
tua medocebit
pervenirequo
direxit.
f
37.
[vers.37.]
Dilatasti
gressus
meossubterme: nec
impedient
carnales
angustise; quoniain
lalain fecisli
charitatemmeam
operantemhilariler,
eliamde
ipsis
quse
subler me sunt mortalibus rebus ct membris.
Et nonsunt
infirmatavesligia
mea: et nonsunt inQr-
mata,
sive ilineramea
,
sive
signa quseimprcssi
ad
imitandum
sequenlibus.
38.
[vers. 38] Persequar
itrimicos
meos,
et com-
1
Mss.
duo,
tn
prmlium.
Alii
plerique,
m
prmlio.Apud
LXXesteis
jmlemon.
>
SiceditioLov.etmeliorisnotaeMss.AtEr.etocto
Mss.,
saluiistum:
quam
lectionemHebrseo
respondere
testatur
Hieronymus,
in
Epist.333,
adSuniam.
4J >5
ENARRATIO
IN PSALMUMXVIII.
prehendam
ulos:
persequar
affectuscarnaies
meos,
nec ab eis
comprehendar; comprehendam
illos,
ut
absumanlur. Et non converlar donec
dcficiaitt:
et ab
isia intentione non convertar ad
quietem,
donec
deficiant
qui obstrepunt
raihi.
39.
[vers.39.] Confringam
illos,
nec
polerttnt
slare:
necdurabuntadversumme. Cadentsublus
pedes
meos:
dejeclis
illis
, prscponam
araores
quibus
arabuloin
setemum.
40.
[vers.
40.
]
E<
prmcinxisli
me virtute ad bel-
lutn: et constrinxisti fluentiadesideria carnis meas
virtute,
ne in tali
pugna proepedirer.Supplantasli
insurgentes
inmesublerme:
decipi
fecisti eos
qui
me
insequebantur,
ut subter me fierent
qui super
me
esse
cupiebant.
41.
[vers. 41.]
Ef initnkos meos dedisti mihi dor-
sum: et inimicosmeos convef
tisli,
et dorsummihi
eosesse
fecisti,
id-
est,
ut
sequerentur
me. El odio
habenlesme
dispetdidisti
: aliosautem eorum
qui
in
odio
perduraverunt, disperdidisli.
42.
[vers.42.] Clamaverunt,
necerat
qui
salvos
face-
ret:
quis
enimsalvos
faceret, quos
tunonfaceres?
Ad
Dominum,
necexaudiviteos: necad
quemlibet,
sed
ad Dominum
clamaverunl;
nec
exauditione. dignos
judicavit
nonrecedenlesamalitiasua.
43.
[vets. 43.]
Et comtninuamillosut
pulvetem
anle
*
faciem
venti : et comminuam
illos;
aridi enim
sunt,
non
recipientes
imbremmisericordiseDei: ut
clatiatqueinflati superbia,
a
spefirmaet inconcussa,
el
lanquam
a terroesoliditateet stabilitate
rapianlur.
Istlalam
platearum
deleboeos:
per
latas
quas
raulli
ambulant
perditionisvias,
luxuriantes el lubricosdc-
leboeos.
44.
[vets.44.]
Etuesmedeconttadiclionibus
populi:
crues medecontradiclionibus eorum
qui
dixerunl:
Si dimisetimuseum
*,
omnesmcutum
posl
illutn ibit
(J oan. xi, 48).
45.
[vers.45.]Constifues
mein
caput
Genlium.
Popu-
lus
quem
non
cognovi
servtvilmihi :
populus
Gentinm
quemcorporali pracsentia
non
visitavi,
servivitmibi.
Inobaudituaurisobedivitmihi:
neque
oculisme
vidit;
sed
recipiens prsedicatores
mcos,
in obauditu auris
obcdivilmihi.
46.
[vers.46.]
Filii atieni menlilisunt mihi: filii non
mei
dicendi,
sed
potiusalieni,quibus
rectedicitur,Vos
ex
palre
diaboloesiis
(Id. vm, 44),
mentili sunl mihi.
Filii alieniinveteraverunt:filii
alieni, quibus
utreno-
varentur NovumTestamentum
attuli,
invetere ho-
uiineremanserunt. El claudicaverunta semitis suis:
ct
tanquam
uno
pededebiles, quia
Vetus
tenenles,
NovumTestamenlum
respuerunt,
claudi effecli
sunt,
etiamin
ipsa
vetere
Lege polius
traditionessuasse-
quentes, quamDei;
calumniabantur enim demani-
bus non lotis
(Malth. xv, 2), quia
tales erant se-
niitsc
quas ipsi
fecerant et consuetudine
triverant,
aherrando abilineribus
prseceplorum
Dei.
1
undecim
tiss.,juxtafaciem
venti.
1
tn
plerisqueMss.,
si dimiserimuseum
vivutn,
smcu-
Ittm,
etc.
47.
[vers. 47.]
Vivif
Dominus,
et benedictus
Deus
meus: secundumcarnemautem
sapere, mors est
(
Rom.
VIII,
6);
vivitenim
Dominus,
et
benedictus
Deus meus. Et exalletur Deussalulis mem: et
non
terrena
consuetudinedeDeo
salutis meae
sentiam;
nec terrenam
ipsam
salutem,
sed in excelsodeillo
sperem.
48.
[vers.
48.
]
Deus
qui
das
vindictas
mihi,
etsub-
dis
popttlos
subme: Deus
qui vindicas
me, subdendo
populos
subme. Liberator
meus de
inimicisl
iracun-
dis:
clamanlibus,
Crucifige,crucifige(J oan. xix,
6),
J udoeis.
49.
[vers.49.]
Ab
insurgenlibus
inme
exaltabisme:
aJ udseis
insurgenlibus
inme
patientem, exaltabisme
resurgentem.
A viro
iniquo
eruesme: a
regno
eorum
iniquo
erues me.
50.
[vers.50.] Propterea
confitebor
libi in
Genlibut,
Domine:
propterea
tibi
per
me
conlitebuntur
Gentes,
Domine. Ef nominiluo
ptallam
; et latius
innotesces
bonis
operibus
raeis.
51.
[vers.51.] Magnificans
salutet
regisiptiut:
Deus
qui magnificat,
ut
admirabilesfaciatsalutes
quasejus
Filiusdat
credentibus. Et
faciensmisericordiamChri-
siosuo: Deus
qui
facit
misericordiamChristo suo.
Davidetsemini
ejususque
in
smculum:
ipsi
liberatori
manu
potenti qui
vicithunc
mundum,
et eis
quos
cre-
dentes
Evangeliogenuit
inseternum.
Qusecumque
in
hoc
psalmo
dicia
sunt, quceipsi
Domino
proprie,
id
est
capiti
Ecclesioc
congruere
non
possunt,
ad Eccle-
siamreferenda sunt. Totusenim
Christushic
Ioqui-
tur,
in
quo
sunt omniamembra
ejus.
j
IN PSALMDM XVIII
ENARRATIOI.
In
finem,
Psalmus
ipsi
Duvid.
1. ivers.
1.]
Titulusnotusest: nec DominusJ csus
Chrislushocc
dicil,
scddeillohoecdicuntur.
2.
[vers.2.]
Cmlienartant
glotiam
Dei:
jusli
Evan-
gelistoe,
in
quibus
Deus
tanquam
incoelis
habitat,
ex-
ponunt gloriam
Domininoslri J esu
Christi,
sive
glo-
riam
quaglorificavit
PalremFilius
super
terram. Et
opeta
manuum
ejus
annuntiat
firmamentum
: et facta
virtuttimDominiannunliat
firmamenlum,
fiducia
Spi-
ritus sancti etcceliim
factum,quod
antcatimoreterra
erat.
3.
[vers.3.]
Diesdieieruelatverbum:
Spiritus spi-
rilualihus
prolert plenitudinemincommutabilis Sa-
pienliaeDei, quod
Verbum in
principio
Deus
apud
Deumest
(J oan. i, 1).
Et noxnocti annunliatscien-
tiam: et mortalilascarnis
tanquamlongeposilis
car-
nalibus,
fidem
insinuando,
annunliat fuluramseien-
tiam.
4.
[vers.4.]
Nonsunt
loquelm,nequesermones,qtto-
rumnonaudianlurvoceseorum:
per quos
nonauditoe
sintvoces
Evangelislarum,
curaomnibus
linguis
Evan-
geliumprcedicarelur.
1
sic
aliquol
meliorisnolaeMSS. omissa
voce,meis,quss
necest
apud
LXX.
[ininricis meis,etc.]
155 S.
AvGUSTINIEPISCQPI
m
5. Inomnemtettamexiitsonus
eorum,
ettn
fines
or-
bii termverbaeorum.
6.
[vers. 6.]
in sole
posuit
tabernaculumsuum
(a)
:
Dominusautemut adversus
regnatcmporaliura
erro-
ruin
bclligeraret,
non
pacera,
sed
gladium
missurus
in terram
(Matih. x,34),
in
tempore
vel inmanife-
talione
posuitlanquam
milltarehabilaculumsuura
,
hoc est
dispensationera
incarnalionis suse. E<
ipse
tanquam
tponsusprocedens
de thalamosuo: et
ipse
procedens
deulero
virginali,
ubi
Peus naturoehuma-
nse
tanquamsponsussponssccopulatus
est. ExtultavU
tieut
gigat
adourrendamviam: exsultavitsicutfortis-
simus,
el caeteroshomines
incomparabih
virtute
proe-
cedens,
nonad
liabitandam,
sedad
currendamviam.
NonenlmInvia
peccatorum
stetit
(Psal.i, 1).
7.
[vtrt, T.]
A tummoccelo
cgresslo
ejus(b):
aPatre
egressioejus,
non
temporalis,
sed
seterna, qua
de
Palre nalus est. Et occutsus
ejus usque
adsummutn
<tatt* Et occurrit
plcnltudine
divinitatis
usque
ad
seqnalitatem
Palrls. <nonest
qui
seabscbndata ca-
lote
ejus:
cumaulemVcrbumellamcaro faclumest
etbabltavilin nobis
(J oan. i, 14)
mortalitatemnostram
suscipiens,
non
permisit
uliummortalium
excusare
sedeumbra
mortis;
et
ipsam
enim
penetravit
Verbi
ealor.
8.
[vert. 1.]
LexDomini
immqculalaconvertentani-
ttm. Lex
ergo
Dominl
ipseest, qui
venit
legena
im-
plere,
non eolvere
(Matth.
v,
17):
et
immacula(a
lex,
gul
peceatum
non
fecit,
nec inventusest dolus
loore
ejus(II
Petr.
n,
22);
non
premens
animasser-
vilutis
J ugo,
sedadseimitandumlibertate conver-
tens. TeslimoniumDomini
fidele,sapientiamprmttans
parvutis:
TesiimoniumDomini
fidele,
quia
nemonovit
Patrem nisi
Flllus,
et cui voluerit Filius revelare
(Mallh.xi, 27)
:
quae
abseonditasunl a
sapientibus,
et rcvelata
pgrvulis; quoniam
Deus
superbisresistit,
humjlibusautemdat
gratiam(J acobiiv, 6),
9.
[vers.
9.]
J uslitiasDomini
rectm,Imlificantes cor':
omnes
juslilioe,Domjni iti illo
rectaj, qui
nondocuit
quodipse
non
fecit; ut
qtti imitarenlur,
corde
gaude-
rent,
in
eis
quae
liherecumcharilale
facerent,
non
"s^rviliter
cum
timore.
Ptmcepium
Domiui
tucidum,
illuminansoculos:
prseceplum
Domini
lucidum,
sjne
yelamentocarnaliuro
observaiiomim,illtjminansho-
mfriisinlerjoris
aspectum.
10.
[vers. 10.]
Tinior Domini castus
permanent
in
tjsculumsmculi:
timprDomiiii,pon
illesub
legepoe-,
nalis, lemporalia
bonasibi subtrahi
perhorrescens,
quorum
dileclioneanima
fornicatnr;
sed
castus, quo
Ecclesia
sponsum
suum
quanto
ardentius
diltgit,
tanto
diligentius
cavet pffendere: et ideonou forasmitiit
consummatadilectiotimoremhunc
(1
J oan.
IV,18),
sedpermanet
in
sseculumsoeculi.
11.
[vers.11.]
J udiciaDomini
veta,justificata
tnid-
1
SicMss.
juxtaLXX.
At
editi,
adsummum
ejus.
1
Edd.,
corda. At
Mss.,cor, slngularinumero, juxta
Grsec. LXX.
faVDeeodemvers.6videEnar.Psal.
xtiv,
n. 3.
(*)idemvers.7.
exponitur
inEnar.Psal.LVUI
,
serm.
1,
n. 10.
_^
ipsum
:
judiciaejusqui
non
judicat
quemquam,
sed
omne
judicium
dedit Filio
(J oan. v, 22),
vere
justifi-
cata
incommulabililer; neque
enimvel minatusvel
polllcitus
Deus
quemquam
fallit,
aut
quisquam
velim-
piissuppliciuin,
vel
piispraemiumejuspotesteripere.
Desiderabilia
super
aurum
et
lapidempretiqsum
muU
tum:
siye multum
ipsum
aurumet
lapidem,
siva
raulturo
pretiosum,
sivemultum
desiderabilia; famen
desiderabilia
judicia
Dei
super pompashujussseculi,
quarum
desiderio
fit
ut non
desiderentur,
sed
ti-
meantur,
aut
contemnanlur,
aut non
credantur
judt-
cia
Dei.
Qijod
si
quisqueipse
sitaurum
lapisquepre-
tiosus,
ut
igne
non
consumatur,
sed
assumatur in
thesaurum
Dei,
plns
quamseipsum
desiderat
judicia
Dei, cujus
voluntatem
prseponit
suae.f dulciorasu-
per
mel et
fapum
: et sive
quisquejam
sit
mel, qui
jam
solutus
vitse
bujus
vinculis
exspecut
diein
quo
ve-
niat in
epulasDei;
siveadhucsil
favus,
nt
qyasi
cera
circumplicelur
hac
vita,
non huic
concretus,
sed ira-
plens eam,
cui
opus
sit
aliqua pressura
non
oppri-
meptis,
sed
expriinentis
manus
Dei,
qua
de
tempo-
rali
vit
in seternam
eliquetur;
dulciorailli sunt
ju-
dicia
Dei, quam
sibi
ipseest, quiasuper
mel et favum
illi dulciorasunt.
12.
[vers.12.]
Elenixnservustuuscustodilea: nam
non
custpdienti
amara dies
Pomjni,
/n
custodiendo
itlaretributiomulla: nonin
aliquo
extra
posito
com-
raodo,
sedin eo
ipso
quo judicia
Dei
custodiuptur,
multaretrtbutio : multa
est, quiagapdetur
ineis.
J 3.
[vers.1.3.]
Delkta
guis
intelligil
?Indelictisau-
tem
qualis
suayilas
polest
esse,
ubi nonest inlelle-
c(us?
quonjara
delicia
quisinlelligit, quaeipsum
ocu-
lum
claudunt,
cui suavisest
veritas,
cui desiderabilia
et
dulciasunt
judicia
Dei;
et sicut tenebrae
oculos,
iia
delicUmentem
claudunt,
neclucem
sinunt^videre,
necse?
14.
[vers.14.]
Aboccultismeis
mundq
tne,
Domine:
a
cqpiditatibus
inmelatentibusmunda
me,
Domine.
Et
qbcUienis parce
servoluo
(a):
neseducar ab
aliis;
neque
enimalienis
capitur qui
est nrandus a suis.
Parce
itaque
ab alienis
cupiditatibus,
non
superbo
et
insua
potestale
esse
cupienti,
sedservoluo. Si mei
non
fuerint dominala,
tunc
immaculaluseto: si mei
nonfuerint
dpminata
occulla
mea,
et
ajjenapeccaia,
tunc immaculatusero;
non enimest tertia
1
origo
peccati,
praeter
occullumsuum
quo
cecidit
diabolus,
et alienum
quo
seduclusest
bomo,
ut consentiendo
guunifaceret-
Et
mun4abor
adelkto
magno:quoalio,
njsi
superMse?
Nonenimest
majus delictum, quam
apostataro
a
Deo, qqod
est initium
superbisejionjinis
(Ecclux,
14):
etvereHleimmaculalusest, qui
eiiam
hocdelicto
carei; quia
hocest ullimum
redeunlibus
adDeuni,
quod
recedentibus
pritnum
fuit.
15.
[vers.
15.]
Et erunt u<
compfuceanl
eloquio
orit
tnei,
efmeditatiacordit mei in
conspeclu
tuo
sempet:
medilaliocordis
mei non ad
jaclantiamplaceiidi
bo-
minibus, quiajam
nulla
superbiaest;
sedin
conspe-
i
Edd.,
certior
origo.
sed
veriusMss.,
terfta
origo.
(d)
Idemvers.14'
explicatur
inBnar.Psal,
xxxut,
t20.
etutuo
sempej,
qui
conscientiam
puraroinspieis.
Do-
nrim
adjutor
rneut,
et
redemptor
nteus: Domioe
adju-
tor
meus,
tendenlisad
te; quoniamredemptor
meus
es
tu,
ut tenderemad te : ne
quisquani
vel
sapientiae
suoetribuens
quod
adte
convertitur,
vel viribus
quod
ad te
pervenit, magis repellatur
abs te
qui superbis
resistis; quia
mundatusnouest a deliclo
raaguo,
nec
complacuit
in
conspecluluo, qui
redimis ut conver-
laniur,
et
adjuvas
ut
perveniamus
ad te.
ENARRATIOII.
SERMO AD
PLEBEM.
1.
Deprecati Dorainum,
ut aboccultisnostris muq-
det
nos,
et ab alienis
parcat
servis
suis, quid
hoc
sit
intelligeredebemus,
ut
humana ratjone,
non
quasj
avium
vocecantemus, Nara et meruli ct
psittaci
et
corvi et
piese
et
bujusmodi volucres, ssepe
abhomt-
nibus
docentursonare
quod
nesciunt, Scienter autera
canLare,
natursehominisdivinavolimtateconcessum
est'.Et
quam
multi
maji
et luxuriosi siccantant
digna
auribussuiset
cordibus,
novimusetdoleinus. Eoeniiu
pejoressunt, quo
non
possunt ignorarequod
canlant.
Sciunt enim se cantare
flagilia,
et lamen caniant
lanto
libeiitius, quanlo
immundius
;
quoniam
tanto
se
putant
loeiiores,quanlo
fuerint
lurpiores,
Nosau-
lem
qui
inEcclesiadivina
eloquia
canlaredidicimus,
simul etiaminstare
debemusessc
quodscriptum
est,
Bealus
populus qui intelligit jubilalionem (Psal.
LXXXVUI, 16). Proinde, carissimi, qqod
coosonavoca
canlavinius,
sereno ctiani cordc nossoaevidcredc-
bemus.
Rogavit
onini Dominum
unusquisque
noslrum
in hoc
cantico,
et dixit
Dco
:
Aboccutiismeitmunda
me,
Domme,
el abatienis
pgtee
seyvoiuo. Si md non
fueriutdominala,
tunc imimeutqlusero,
ettnundabora
deliclo
magno.Quod
utbencseiamus
qpidsil,
et
quale
hoc
sit, ipsiuspsalmi lcxlum, quanium,
donal Domi-
nus,
breviler
percurranius.
2. Canlalur enim de
Christo; quod
evidenler ibi
apparet, quia
illic
scriplum
est:
ipsetanquamsponsus
procedens
dellialamotuo.
Quis
est cnim
sponsus,
nisi
cui
desponsala
est illa
virgo
ab
Aposlolo,
cui
liniQi
caslecastus
sponsi amicus,
ne sicut
serpcns
Evam
fefellit aslulia
sua,
sic et
hujusvirginissponsoe
Chri-
sli sensus
corrumpnnlur
acaslitale
quae
est in Cliri-
sto
(II
Cor.
xi,
3)?
Inboc
ergo
Dominoet Salvalore
nostroJ esuChristo
posila
est
magna
et
plenagratia,
de
qua
dicit
apostolus
J oannes: Et
vtdimus
glotiam
'
ejut, gloriamlanquamVnigenUi
a
Patre, plenumgratia
|f verifafe
(J oan. i, 14).
Hanc
gloriain
coelienariant:
cceli, sanctisunt;
elevatia
terra, portantesDominuni.
Quanquamgloriara
Chrisli
cceluraeliam
quodammodo
narravit:
quaiidonarravit?quandonaloeodem
Domine
slellanova
qusenunquam
videbatur
apparuit.
Sedta-
men sunt veriores et sublimiores' coeli,
de
quibus
consequenler
ibi dicilur : Nonsunt
toquetmneque
ser-
mones,quorum
twnaudiantur voceseotum.ln onmem
terramexiit sonus
eorum,
el in
finet
orbistettmvetba
eotum.
Quorum,
nisi coelorum?
quorumergo,
nisi
Aposlolorum
?
Ipsi
enarrant
nobis
gloriam
Dei,
posi-

Mss,carenthis
verbis,
sunfvetioresei sublimiores.
tamin Christo
J esu, per
graliam.
jn
remissippe
*
peccalorum.
Omnesenim
peccaverunt,,
e|
ejeot glo-
ria
Dei,justificaii gratisper sanguinam
ipsius(Rm.
in,
23). Quiagratis, ideogratia;
nonestenimjgrati.fi,
si non
graluiia. Quia
nihil
bonj ante
feeeramuji,
unde
taliadona
mereremur; magisquia pon
f
rajis injfer-
retur
supplicium,
ideo
gratis prsestilum
est benefi-
cium: nihil
praecesseral
in meritis
nostris,
nisi unde
damnari deberernus. IIIcauteni
non
propter
noslrarn
justiliam,
sed
propter
suam
misericordiajm.salvosnos
fecit
per
lavacrum
regenerationis
(Ti(. IJ I,5). gajcesf,
inquani, gloria
Dei: hanc coeli
enarraverunt. Hsec
est,
inquam, gloriaDei,
non tua: niliil enimboni fe-
cisli,
et tamentantumbonum
accepisti.
Si
er$operli-
nesad
glorjainquara
cceli
enarraverunt,
dic Doraino
Deoluo : Deus
meus,
misericordia
ejus prteveniet
me
(Psal. LVIII,11)
:
prsevenit
enim
U; ulique praeve
nii, quia
nihil in leboni invenit, Praeveiiisti
suppli-
cium
s
ejus superbiendo
: ille
praevenit suppjicium
tuum
peccata
delendo.
Tanquam
enimex
peccatore
justificatus,
ex
impio pius factus,
ex
damnato
inre-
gnum
*
assumptus,
dic DominoDeo
luo;
Nmnobit,
Domiite,
non
ndbis,
sed
nomini iuo dq
glotiam(Psf,
cxiu secund. 1). Dicamus,
Non nqbis:
quibus
enjn)
si
quasi
nobis
?
Dicamus, inquam,
J Voti
noOii, quia
(
ilafaceret sicut
nobis, nonnisi poeiiasinfligeret
nobis,
Non
nobis,
sednomini suodel
glqriam
:
quia
nonse-
cundum
iniquitatcs
noslrasfecit,nobis(Psa(, c, 10)
iVon
crgo
nobis,Dotnine,
nonnobis:
repetilio
COIlftr-
nialio esl. Non
nobis,Domine,sednomini tmda
gla-
tiain : hoc illi noverant
cceli, qui enarravcrunt glo
riamDci.
3.
[vets. 2.]
El
opera
manuum
ejusannmfiat firt*-
uenfum:
quod
dictum
est, gloriam
Dei,
hoc
repetitura
est, opera
manuum
ejus. Quseopera
manuum
ejus?
Nonsicut
quidam
sentiunt,
Dcusverbo fecit
omnia,
et
lanquamprscstantiorem
cseterishominemsuisraa-
nibusfccit. Nonitasenliendurnest: infirmaesi isla,
ctnon salis elimatascntentia;
omnlaenimverbofe*
cit. Namlicet
opcra
Dci diversa
narrentur,
in
quibus
horainem
ad
imagincra
suamfecit
(6'en. l);
laraen
omnia
pcr ipsum
facta
sunt,
et sine
ipso
factumett
nihil
(J oan.
i, 3). Quod
autemadmanus Dci
atllnet,
et decoelisdiclumest,
<
opera
manuumtuarumsmt
cmli
(Psal.
ci, 26);
el ne
putes
etiamibi coelossan-
ctos dictos
subjecit: Ipsi peribunt,
<uaufem
permane*
(Ibid.,
27). Ergo
nonsolumhomines,
sedetiamcoalos
qui pcribunt,
Deus roanibus suis
fecit,
cui dicluos
est, Opera
manuumtuatum
sunt
cceli;
et de
terra
hoc
idemdiclumest:
Quoniamipsius
est
piare, etipiefecit
illttd.et
aridammanus
ejusfundavefitnt(P*a/.xciv,5)?
Ergo
si et coelos manibuset terram manihus, nop
soltimhominemfecit manibus: et si ecelosverbo,
et
lerramverbo, ergo
et hominemverbo.
Quodverbo,
1
Gatian.cndex:
gratiam
remtssfonfs
peetatorum.
Alii
quidam
Mss.,gratiam
etremissionem
peccatomm.
1
LOV., quia
nenon
qratis.
Abest,ne,
ab
Er.etaMss.
3
Gatian.codex,bericlicium.
*
Er.ct
plerique
Mss.,
cxdamnatoregnoassumptus-
159
S. AUGUSTlNIEPISCOPI
IRO
hoc manu;
et
quod
manu,
hoc verbo: non enimhu-
manis membris stalura Dei distinctaest, qui ubique
totus
est,
etnullo continetur loco
; quodergo
verbo
fecit, sapienliafecit,
et
quod
manu
fecit,
virlule fe-
cit. Chrislusest aulem Dei Virlus et Dei
Sapientia
(l
Cor.
i, 24):
Omniaautem
per ipsum
facla
sunt,
et
sine
ipso
factum est nihil. Enarrarunl, enarrant,
enarrabunt cceli
gloriam
Dei: enarrabunt, inquam,
cceli,
hoc est
sancti, gloriam
Dei,
a lerra
suspensi.
Deum
portantes, prscceplis
tonantes, sapienlia
coru-
scantes; illam,
ut
dixi, gloriam
Dei, qua
salvi facti
sumus
indigni.
Hanc
indignitatem,
id
est, qua digni
non
fuimus, agnoscit
filiusminor
egestale
constri-
clus:
agnoscit, inquam,
hanc
indignitatem
filius mi-
nor a
patrelonge peregrinus,
daemonumcultor,
tan-
quam porcorum pastor; agnoscit gloriam
Dei,
sed
egestate
constrictus. Et
quia
illa
gloria
Dei facti su-
mus
quoddigni
non
fuimus,
dicit ad Patremsuum:
Nontutn
dignus
vocari
filius
luus
(Luc.
xv, 21)
: in-
felix, per
humililatem
impetrat
felicitatem;
et eo se
ostendit
dignum, quo
confitetur
indignum.
Hanc
glo-
riamDei cmti
enarrant,
et
opera
manuum
ejus
annun-
tiat
firmamentum
: crelum
firmamenlum,
(irmum
cor,
non limidumcor. Annuntiata enimsunt ista intcr
impios,
inler adversos
Deo,
inler amalores mundi
persecutoresquejuslorum
: inlerssevientemmundum
annuntialasunl ista. Sedsaeviensmundus
quid pote-
rat
facere, quando
firmamentumista annuntiabal ?
Annunfiaf
firmamentum
:
qnid
?
Opera
manuum
ejus.
Qtioe
sunt
opera
manuum
ejus
? GloriaDei
illa, qua
salvi facli
sumus, qua
creali in bonis
opcribus
su-
mus:
ipsius
enimsumus
figmentum,
creati inChristo
J esu in
operibus
bonis
(Ephes. n, 10);
non solum
quippehomines,
sedeliam
justos,
si tamen
sumus, ipse
fecit
nos,
et non
ipsi
nos
(Psal.
xcix, 3).
4.
[vers.3.]
Diesdiei eruclal
vetbum,
et nox nocti
annuntiatscientiam:
quid
est? Forte
planum
et
aper-
tum
est,
Dies diei eructat
verbum; apertum
et
pla-
num, tanquamper
diem:
quod
aulemnoxnocli an-
nuntial
scientiam,
ohscurum
est, lanquamper
noctem.
Dies
diei,
sancli
sanclis, Apostoli lidelibus, ipse
Clni-
Slus
Apostolis, quibus
dixit: Vos estislumenmundi
'
(Matth.
v.
M). Aperlum
liocvideturet
cognilu
facile.
Quomodo
autemnoxnocli annunliatscieniiam?Non-
nulli hsccverba
simplicilerintellexerunl,
et forlehoc
sit
verum;
oestimanleshacsenlenlia
significatumesse,
quod lempore
Domini nostri J esu
Christi,
cumin
terra versaretur, Apostoli audicrunt,
hoc in
posteros
essc
trajectum, lanquam
de
teinpore
in
tempus
: dies
diei,
nox
ngcti, prior
dies
posteriori
diei,
et
prior
nox
posteriori
nocti; quia
hsecdoclrinadiebuset noctibus
precdicalur.
Iste
siinplex
inlellecluscui sufficitsuffi-
ciat. Sed nonnulla verba
Scripturarum
obscuritate
sua hoc
profuerunl, quod
multas
inlelligenliaspcpe-
rcrunt:
itaque
hocsi
planumesset,
unum
aliquid
au-
direlis; quia
veroobscuredictum
est,
multaaudituri
esiis. Est etaliusinlellectus : dies
diei,
nox
nocli,
hoc
est, spirilus spirilui,
carocarni. Estalius : dies
diei,
spiritualcs spiritualibus;
et uox
nocii,
carnalcscama-
libus.
Utrique
enim
audiunt,
elsi non
utrique
simiii-
ter
sapiunt.:
illi eniraaudiunt
tanquam
verbumeru-
ctatum;
illi
tanquam
scientiamannuntialam:
quod
enim
ructatur, prsesentibus
ruclatur:
quod
autem
annuntiatur, longepositis
annuntiatur. Possunt coelt
sensus
plures inveniri,
scd
adhibendus est modus
propter angustias prsesentis
lemporis.
Dicamusau-
temet unum
aliquid, qtiodquidam
velut
conjicien-
les
'
aperuerunt
:
quando Dominus,
inquiunt,
Chri-
stus
loquebattir Apostolis,
dies diei
eruclabat ver-
bum;
quando
J udas DominumChristura
prodidil
J u-
daeis,
nox nocti annuntiabat
scientiam.
5.
[
vers.
5,
4.]
Non sunt
loquelmnequesermones,
quorum
nonaudiantur
voceseorum:
quorum,
nisi
coe-
lorum
illorum
qui
enarrant
gloriam
Dei?Nontunt
toquelmnequetermonet,
quorum
non
audiantur vocet
eorum.
Lcgite
Actus
Apostolorum,
quomodoveniente
super
eos
Spiritu sanclo,
omnes
impleti
sunt
illo;
et
loqnebanlur
linguis
omnium
gentium,
sicut
Spiritus
dabat eis
pronuntiare
(Acf.n, 4).
Eccenontunt lo-
quelmnequesermones, quorum
non
audiantur voces
eorum: sednonibi tantum ubi
impleti
sunt
sonue-
runl;
ln otnnetnterramexiit tonus
eorum,
el in
fines
otbisterrmverbaeorum. Ideo et nos bic
loquimur
:
sonusenimille ad nos
usque pervenit,
sonus
qui
in
omnemlerram
exiit,
et hsereticus
Ecclesiamnonin-
trat. Ideosonus in
omnemterram
exiit,
uttu in
coe-
lum inlres. 0
pcstilentiose,
litigiose,
pessime,
et
adhuc
errare
volens;
o
superbe fili,
audi
testamen-
lum
palris
tui.
Eece, quidplanius, quidaperlius
? In
omnemlerramexiitsonus
eorum,
etin
fines
orbisterrce
verbaeorum.
Numquidexpositoreopus
esl?
Quid
con-
tra teconaris? Parlem vis inlite
retinere,
qui poles
totuminconcordiaretinere?
6.
[
vers.-
6.]
In sole
posuit
labernacutumtuutn:
in manifesiationeEcclesiam
suam,
non
inocculto,
non
quse lateat,
non velut
opertam*;
ne forlefiat
sicut
opertasupef greges
hsereticorura.
Dicluraesiet
cuidam in
Scriptura sancta, Quoniam
tu in
occullo
fecisti,patieris
in sole
(II Reg. xu,
12):
hoc
est,
oc-
cullemalum
fecisti, poenaspatieris
in
omniutnmani-
feslaiione. In sole
ergo posuit tabernaculumsuum.
Quidlu, hserelice,
fugis
in tenebras?
Chrisiianuses?
audi Christnm. Servus es? andi
dominura. Filiuses?
audi
palrem
:
eraendare,
revivisce. Dicamuset dete:
Mortuus
erat,
et
revixit; perierat,
el invenlusest
(Luc.
xv, 32).
Nonmihi
dicas, Utquid
me
quaeris,
si
perii?
Ideoenimte
quaero, quiaperiisti. Noli,
inquit,
me
qusercre
: hoc sane vull
iniquilas, qua
divisi
sumus;
scdnonvult
charilas, qua
fratres
sumus.
Improbus
non
essem,
si
qusererem
servum
meum;
el
improbus
dicor, quiaquscro
frafremmeum?Sic
sapiat
in
quo
fralernacharitas non
est, ego
taraen
quscro
fralrem
meum.
Irascalur,
dumlaraen
quscratur, qui
inventiis
placalur. Qusero, inquam,
fralrem
meum,
et inler-
pello
noncontra
illum,
sed
pro
illoDominummeuin:
nccdicani
interpellans, Domine,
dic fratri nieoutdi-
1
Aliquot Mss.,
concinens.
*
sicMss.AtLov.omissa
negaUone,
vefufoperta.
vidat mecumhseredilalcm
(Litc.
xn, 13);
sed,
dicfra-
tri meo nt teneat mecum hsereditatem.
Quid ergo
erras,
frater?
quidper angulos fugis? qnid
lalitare
conaris? J n sole
posuit
tabernaculumsuum. Et
ipse
tanquamsponsusptocedens
dethalamosuo. Puto
quod
agnoscas
eum. Ille
tanquam sponsus procedens
de
thalarao
suo,
exsultavitul
gigas
ad currendam
viam;
ipse
fn sole
posuit
tabernaculumsuum: hoc
esl,
ille
tanquamsponsus,
cumVerbumcaro factum
est,
in
utero
virginali
thalamum
invenit; alque
indenaturae
conjunctus humanse, tanquam
de castissimo
proce-
dens
cubili,
humilis misericordia infra
omnes,
fortis
rnajestatesuper
omnes. Hoc esl
cnim, gigas
exsulta-
vitad cutrendamviam: natus
est, crevit, docuit, pas-
sus
est, resurrexit, ascendit;
cucurrit
viam,
non
hsesitinvia. Idem
ipse crgo sponsus qui
hsec
fecit,
ipseposuit
in
sole,
hoc est in
manifestalione,
taber-
naculum
suum,
hoc est sanclamEcclesiamsuam.
7.
[
vers.
7.] Quam
autem viam cito cucurrit vis
audire? Asummocmlo
egressioejus,
et occursus
ejus
usque
adsummum
ejus.
Posleavero
quam
cxcurrit
inde,
et recurrendo
remeavit,
misit
Spiritum
suum.
Vissesunl illis
super quos
venil, linguse
divissevelut
ignis(Act.
n,
3).
Sicut
ignis
venit
Spiritus sanctus,
fcenumcarnis
consumpturus,
aurumcocturus et
pur-
gaturus;
sicut
ignis
venit,
et ideo
sequilur,
Et non
est
qui
seabscondatacalore
ejus.
8.
[
vers.
8.]
Lex Domini immaculata convertens
animas. Hocest
Spiritus
sanctus. TestimoniumDo-
mini
fidele,sapientiamptmstansparvulis
;non
super-
bis. Hocest
Spiritus
sanctus.

9.
[
vers.
9.]
J usitita: Domtntrecfo;: nonterren-
tes,
sed
Imtificanles
corda. Hoc est
Spiritus
sanctus.
Prmceptum
Domini
tucidum,
illuminans
oculos,
non
hebetans : noncamis
oculos,
sed
cordis;
non exte-
rioris
hominis,
sedinterioris. Hocest
Spiritus
san-
ctus.

10.
[vers. 10.]
Timor Domini: non
servilis,
scd
cattus; gralis amans,
non
puniri
timensabeo
quem
tremit,
sed
scparari
abeo
quemdiligit.
Isteest limor
castus,
non
quem
consummatacharitas foras raitlit
(l
J oan.
IV,
18);
sed
permanens
in swculumsmculi.
Hicest
Spiritus
sanclus;
id
est,
hunc
donat,
hunc
confert,
huncinserit
Spirilus
sanclus. J udiciaDomini
vera, juslificala
in
idipsum
: non a.drixas
divisionis,
sed ad
congregationemunitalis;
hoc est
enim,
in
idipsum.
Hoc est
Spiritus
sanclus. Ideo
linguis
omnium
Ioqui fecit,
in
quosprimo venit; quia
lin-
guas
omnium
gentium
in unitatemse
congregalurum
esse nunliavit.
Quod
tunc faciebat unus homo ac-
ceptoSpiritu sancto,
ut unus homo
linguis
omnium
loqueretur;
hocmodo
ipsa
unitas
facit, linguis
omni-
bus
loquitur.
Et modounus homoinomnibus
genti-
bus
linguis
omnibus
loquilur,
unus homo
caput
et
corpus,
untis homo Cbristus et
Ecclesia,
vir
perfe-
Ctus,
ille
sponsus,
illa
sponsa
: sed
erunt, inqnit,
duo
\ncarneuna
(Gen.n, 24).
J udicia Dei vera
justificata
tn
tdipsum
;
propter
unitaleni.
11.
[vers. 11.]
Desiderabilia
super aurumettapi-
dem
prettosum
muitum: aut muiliim
aurum,
aut
multum
prctiosum,
aut mullumdesiderabilia
;
tamen
multum,
hseretico
parura.
Non nobiscum amant
idipsum,
et nobiscumconlitenlur Christum.
Ipsum
quem
mecumconfiteris
Christum, ipsumama
mecum.
Et
qui idipsumnonvult, recusat, recalcilrat,
rc-
spuit
: non illi est desiderabile hoc
super
aurumet
lapidempreliosum
mullum. Audi aliud: t
dulciora,
inquit, super
mel et
favum.
Sed bocadversum est
erranti : mel amarumest
febrienti,
dulcetamenet
acceptabile sanato, quia
carum esl sanitali. Deside-
rabilia
super
aurumet
tapidempretiosummultum,
el
dulciora
super
mel el
favum.
12.
[
vers.
12.]
Nam et servustuus custodit ea :
quam
dulcia ista
sunt,
custodiendo
probat
servus
luus,
non
loquendo.
Cuslodit caservus
tuus, quia
ct
nunc dulcia
sunt,
et in
posterum
salubria
sunt;
nam
incustodkndoearetributiomulta: scdamansanimo-
silatem
suam,
nec vidct hunc
splendoremhaereticus,
ncc sentil dulcedinem.
13.
[vers. 13,14.]
Delktaenim
qtiisinlelligit
?Pa-
ter, ignosce illis, quia
nesciunt
quid
faciunl
(Luc.
xxiu, 34). Ideo, inquit,
iste est servus
qui
custodit
hanc
dulcedinem,
suavitatem
charitatis,
amorem
'
unilalis.
Ego, inquit, ipsequi custodio, rogote, quo-
niamdelicla
quisintelligit
?nemihi uthomini
qusedam
subrcpant,
et
quibusdam
ut homo
praeoccuper,
Ab
occultismeis munda
me,
Domine.Hoc
ergo
cantavi-
inus,
eccead hoc lonucndo
pervenimus. Dicamus,
et
cum inlelleclu
cantemus,
et cantando
oremus,
et
orando
impctremus: dicamus,
Aboccuttismeismunda
me,
Domine.
Quis
eniradelicla
inlelligit?
Si videnlur
tencbroc,inlclliguntur
delicla.
Denique quando
nos
delicti
poenitet,
inluce sumus. Nam
quandoquisque
ipso
dclicto involutus
est, quasi
obtenebratis
oper-
lisque
oculisnonvidet deliclum:
quia
si libi
tegatur
ct carnis
oculus,
necaliud
vides,
nec hoc unde
legi-
tur vides.
Ergo
Deo
dicamus, qui
novit videre
quod
purget,
novit
inspicerequodsanel;
illi dicamus : Ab
occullismeismunda
me, Domine;
el ab alienis
parce
servotuo.
Delicta, inquil,
mea
inquinant me, delicla
alieua
aflligunt
me : ab his munda
me,
abillis
parcc.
ToIIemihi ex corde malam
cogitatipnem, repelle
a
memalumsuasorera: lioc
est,
Aboccultismeismun-
da
me,
et abalienis
parce
servotuo. Namistaduo
ge-
nera
delictorum,
propria
simul el
aliena,
etiam
pri-
milus in exordio claruerunt': diabolus suo delicto
cecidit,
Adara alieno
dejecit.
Hic
ipse
Dei servus
cuslodiens
judiciaDei,
in
quibus
relribulio
multa,
et
inalio
psalmo
sic oral : Non veniat mihi
pessuper-
bim,
et manus
peccatorum
non moveanttne
(Psal.
xxxv, 12).
Non
veniat, inquit,
mihi
pes superbiae,
hoc
est,
Ab occullismeismunda
me, Domine;
et ma-
nus
peccatorum
nonmoveant
me,
hoc
est,
Abalienis
parce
servoluo.
14. Si mei non
fuerint
dominata: occultamea et
delicla aliena. Tunc immaculalusero: hoc nonsuis
viribus
audet,
sed Dominum
deprecatur
ut
impleat,
'
m
plerisqucMss.,
amore.
5

.. S. AUGUStlNI EPISCOPI 164

cui dicitur
in
psalmo
: Ilinera mca
dirige
secundum
verbumtuum,
et non dominetur
milti omnis
iniquitas
(Psal.
cxvm, 133).
Noli
timere,
si christianuses,
do-
minum
forishominem: DominumDcumtuumsem-
per
time.Maluminle
time,
hocest
cupiditatcm
tuam,
non
quod
inteDeus
fecit,
sed
quod
libi
ipse
fecistl :
te
Dominusbonumservumfecit;
tu tibi incordetuo
malumdomlnumcreasti.
Merilosubdefls
inlquilati,
meritosubderis
domlno
quem
tulibi
ipsi
fecisti; qula
ci
qul
tefecilsubditus
essc noluisii.
13. Sedsi
mei, inquil,
no
fuerint
dominata,
tunc
immaculatusero;
et mundabor
a deliclo
magno
:
quO
pulamus
deliclo?
quod
illudest deliclum
magnum?
Forlealiudsit
quara
dicturussum,
nonlamencelabo
quod
sentio.
Dcliclum
raagnuin
arbitror esse
stiper-
biam. Hocforlasse
et aliter
significalum
cst in eo
quOdait,
Ef mundaboradelklo
magno.
Quseritisquam
magnum
sit Iiocdelictum, quod dejccil Angeluin,
quod
ex
Angelo
fecil diabolum,eiquo
inseicrnumin-
tcrclusil
regnum
coelorum
?
Magnum
hocdeliclura
est,
et
caput atque
causaomniumdelictorum; scriplum
est
enim: Inilium
peccati
omnis
superbia.
Et ne
quasi
leve
aliquid
contemnas, Initium, inquit, superbim
ho-
mtnts
aposlalare
aDeo
(Eccli.
x, 15,
14).
Nonleve
maluinest hoc
vilium,
fralres raci : huic viiioinhis
personls,
quas
videlis
amplas, displicet
huniilitas
cliristiana.
Propterhoc
vitiumdedignanlurcollasub-
dere
jugo
Christi, obligati
arctius
jugopcccati.
Non
enimservirenon
eis
conlinget:
namnolunt
sefvire,
sed eis
expedit
servire. Nolendo servire niliilaliud
agunt,
quam
ut bono Dominonon serviant;
nonut
omnioo
nonserviant:
quia qui
noluerit servirecba-
ritati,
necesseest ut serviat
iniquilati.
Ab boc
vilio,
quod
est
caput
omnium vitiorum, quia
indecoetera
vitianalasunt,
factaest
apostasia
a
Deo,
eunieauima
in lenebras,
el male utente libero
arbitrio,
peccatis
etiamcseleris consecutis
: ul et substantiarasuam
dissiparet
cummeretricibus
vivens
prodige,
ct
per
egestatem
fieret
pastor porcorum(Luc.
xv,
13), qui
erat socius
Angelorum.
Propter
hoc
vitiuni, propter
tioc
magnumsuperbiaepeccatum,
Deuslmmilisvenit:
hseccausa,
hoo
peccatum
magnum,
iste
ingcns
mor-
husanimarum, omnipolentem
mcdicuradecoelode-
duxit, usque
adformara
servi
bumiliavit,
coniumeliis
egit, lignosuspendit;
ut
per
salutemlaniocmedicinse
curctur
bic lumor. J aratandcmcrubcscathomoesse
superbus,
propterquem
factusest humilisDeus.
Ila,
inquit,
tnmida6or
a deliclo
magno, quia
Deus
super-
bis resistit,
humilibus aulem dat
gratiam (J acobi
lv,
6. I Pefr.
v, 5).
16.
[vers.
15.]
Et
per
liocut
complaceanteloquia
orismei,
etmeditatiocordismei in
conspectu
tuosem-
per
; namsi ab
hoc
magno
delictonon
mundabor,
in
cOnspectti
hominuni
placcbunt eloqniamea,
nonin
conspectu
tuo.
Superba
animain
conspectu
hominum
Vull
placere
: humilisanimain
occulto,
ubi Deusvi-
det,
vult
placere
;
ut si
placuerit
hominibusde bono
opere",
illis
graluletuf quibusplacet
bonum
opus,
non
sibi cui sufficarcdcbcl
quia
fccit bomim
opus
: 67o-
ria
nostta,
inquit,
hmc
sf,
testimoniumcontcientiane-
sttts
(II
Cot.
i, 12). ldeoque
dicamusetiam
quod
se-
quilur,
Domine
adjutor
meuset
redemptor
meus:
adju-
lor in
bonis, rcdemptor
a
malis; adjufor
ut habitem
incharitate
tua, rcdemptor
ut tiberesmeab
iniqui-
tatemca.
IN
PSALMDM XIX
ENARUATIO.
/n
finem,
PsalmusDavid.
1.
[vers. 1.]
Nolus est iste
lilulus,
nec Cbristus
dicit,
sed Christodicit
Propliela, figuraoplandi quse
veulurasunt canens.
2.
[vers.2.]
F.xaudialteDominttsin die
tribulalio-
nis: exaudial teDoroinusin die
quadixisli, Patcr,
clarifica
filtumtuum
(J oan.
xvu
,
1). Protegat
teno-
menDei J acob: ad teenim
pertinct populuspostc-
rior natu
, quiamajor
servietminori
(Gen.xxv, 23).
3.
[vers. 3-]
Mitial libi
auxiliumde
sancto,
etrfe
Siontuealur te. faciens tibi
sandilicatum
corpus,
Ecclesiam
,
de
speculatione
tulam
, qusoexspeclat
quando
veniasa
nupliis
'.
i.
[vers.4.]
Memorsit omnis
sacrificii
tui: memo-
res nos faciat omniuin
injuriarum
luarumct contu-
ineliarum, quas pro
nobis
perlulisli.
<
holocauttum.
tuitm
pinguefiat:
et
criicem,
qua
(olusohlatus cs
Deo,
inloetitiam
resurrcctionis
convertal.
5.
[vers.5.] (a)
Tribualtibi Dominus
secundumtot
ttium: tribuatlibi
Dominus,
nonsecundumcor
eorunl
t|ui pulaverunt
pcrseqneudo
delcrete
posse;
sedse-
cundumcor
luum, quo
scisti
quid
utilitatis baberet
passio
tua. <oiimeconsiliumtuum
compleat
: et
complcat
omneconsilium
tuura,
nonsolum
qno
aiii-
mamtuam
posuisti pro
amicistuis
(J oan. xv,
13),
ul
mortificalum
granumcopiosius
resurgeret (Id. xn,
25);
sedetiam
quo
eoecilasex
parte
lsrael facta
est,
ut
plenitudo
Gentium
inlraret,
et sicomnisIsraelsal-
vusfieret
(Rom. xi, 25).
6.
[vers, 6.]
Exsultabimusinsalutari tuo:
exsulta-
bimus
quod
tibi morsnihil
nocebit;
itaenimnecno-
bisearanocere
posse
monslrabis. Et innomint
*
Dei
nostri
magnificabimur
: et confessio tui norainisnon>
solumnon
perdel,
sedetiam
magnificabit
noe.
7.
[vets.7.] Impleai
Dominusomnet
petitionet
tuat:
impleat
Dominusnonsolum
petitionesquas
habuisti
in
terra,
sedetiam
quibus
inccelo
interpellaspro
no-
bis. Nunc
cognoviquoniam
talvum
feeit
Domimi ChrU
tlumtuum: nunc mihi
per prpbeliam
demonstra-
tum est,
quOBiam
resuscitabit Dominus
Gliristum
stium. Exuudieliilumdemto sattetosuo: exattdietil-
lum,
nonde lerra tantum
,
ubi se
peliit
chwificart
(J oan. xvn, 1);
verumeliamde
ecelo,
ubi
jarri
ad
dexteramPatris
interpellans pTo
nobis
(Boni. vm,
34),
diffuditinde
Spiritum
sanetom
uper
credente
1
Edd.,
ad
nuptias.
At
Mss.,
anuptiis.
1
sic ex melioribusMSs.
juxta
LXX.
[noririne
Domm
Dei,etc.]
(a) Diapsalma.
inse. 7n
pofenfalidus
salut dexteres
ejus: potentatus
nostri sunt salusfavoris
ejus,
cumetiamdetribula-
tionc dat auxilium,
ut
quando
infirmamur,
tunc
po-
tenles simus
(II
Cor.
xu, 10).
Namvanasalushomi-
num
(Psal.
LIX,13), quse
non
dexterse,
sedsinistrse
ejus
est: hac enimexlolluntur
in
magnam
super-
biam, quicumquepeccantes
temporaliter
salvi facli
sunt.
8.
[vers.8.]
Ui in curtibuset hi in
equit(a)
: hi
volubili successione
lemporaliura
bonorum trahun-
tur,
el hi
superbisprseferunlur
'
honoribus, atque
in
hisexsullant. NosauleminnomineDominiDei nottri
exstiltabimus:nosaulem
spemfigentes
in
seternis,
nequegloriam
nostram
quoerentes,
innomineDomini
Dei noslri exsultabimus.
9.
[vers. 9.]
J psi obligati
sunt,
et ceciderunt: et
ideo
ipsi temporalium
rerum
cupidilateobligati sunt,
timenles
parcere
Domino,
neaRomanis
pcrderent
locura
(J oan.
xi, 48);
et irruentes in
lapidem
offen-
sionis
(Rom.IX,32)
et
petram
scandali,
de
spe
coe-
lesli ceciderunt
:
quibus
csecitasex
parte
Israel facta
est, ignorantibus
Dei
justitiam,
et suamvolentibus
constitucre
(id.
x,
3).
Nosvero
surreximus',
el erecti
sumus; nosverout
populus
Gentium
intraret,
dela-
pidibus
excitati filii Abrabam
(Uatth.
m, 9) qui
non
seclabamur
juslitiam, apprebendimus
eam
(Rom.
ix,
30),
et surreximus;
nec viribus
nostris,
sed
per
fi-
dem
justificati
erecli sumus.
10.
[vets.
10.] Domine,
saivum
facregem
: ut
ipsc
qui
nobis
proeliandi
exemplumpassione
monslravit,
offerat etiamsacrificia
noslra,
sacerdos
excitatns a
morluis,
et incceloconstitutus.
Et exaudiuosindie
qua
invocaverimut
te:
quojampro
nobisofferente
,
exaudi nosindie
qua
invocaverimuste.
j-
- - ..... . _. ^-.- .. -.
,r.
IN P9ALMDM XX
ENARRATIO.
/n
finem,
Psaimus
ipsi
David.
1.
[vers. 1.]
Tilulus notus
est;
de Cbristo ca-
nitar.
2.
[vers.2.J
Domine,
invirluletitaImtabilurrex:
Domine,
invirtutc
tua, qua
*
Verbumcaro factum
est,
lsetabiturhomoChristusJ esus. El
super
salulari
luoextultabitvehementer: et
super hoc, quo
vivificas
omnia,
exsullabitvctiementer.
5.
[rers. 3.]
Desideriumanimm
ejus
dedisliei: de-
sideravitmanducarePascha
(Luc.xxu, 15),
et
po-
nerecum
vellet, ntque
iterumcumvellet suraereani-
mamsuam
(J oan. x, 18);
et dedisti ei. f voluntate
labiorum
ejus
non
privasti
*
eum.Pdcem
meam,inquit,
relhtquo
vobis
(Id.
xiv, 27)
: et factnmest.
4.
[vers. 4.]
Quoniam
prmvenisti
euminbenedklio-
*
colb.
Ms.,fenmtur.
1
Potiores
Mss.,
resurreximus.
*
SicMss.At
edd.,Quoniampronobis
offers
le.
4
Edd.,guod: et
paulopost, quodvivtficas.
At
aliquot
Mss.hic
nabent,
qua,
et
iiifra,
qno
vivificas.
*Edd.,/>audastt.Mss.vero,prtrasfi.inGr3ecoest,ester^sas.
(a)
idemvcrs,8iracuiurinErrar.Psal,
CXLVI,
n. 10.
nibusdulcedinis:
quoniamprius
hauierat benedietbv
nemdulcedinis
tuoe,
fel
peccalorumnostrorqin non
nocuil ei
(a).
Posuistiin
cupileejus
coronamde
iapidt
prelioso
: in
principio
sermonis
ejus
accedente*ftm
bierunl euiii
lapidespretiosi, discipulisui,
a
quibua
exordiumannunliationls
ejus
fieret.
5.
[vers. 5.]
Vitam
petiit,
et dedisti ei: resurre-
clionem
peliit, dicens, Patet, elari/Ua
Filiumtuum
(J oan. xvn, 1);
et dedisti ei.
Longitudinem
ditrumin
tmculumtmculi:
longatempora
sseouli
btijus>qtftt
haberet
Ecclesia,
et
deinceps
selernitatemin
sseeulum
sscculi.
6.
[vets. 6.] Magna
esl
glotiaejus
in salulelua:
magna
est
quidemgloriaejus
in
salute, qua
eumre-
suscitaSli.Glotiamet
magnum
decorem
intponetluper
eum: sed adhiic
glorlam
et
magnum
decoretnaddes
ei,
cuminccelocollocablsaddextefamtttam.
7.
[vert. 7.]
Quoniam
dabitei
benedictionembt M-
culttmsmculi: Iisecest
benediCtlO,qtiam
ei dabfsIn
sseculumsxculi:
Lmtifieabis
euritM
gaudlo
eumvultu
tuo: sccundumliomincm
Isclillcabis6llmcHfflVulttt
luo, quem
lovavitad le.
8.
[vers.8.] Quoniam
rex
iperat
itt Dotntno,'
quo-
niamrex non
superbit,
sedbumlliscorde
spefat
itt
Domino.Et inAltittimi
miserkotdianon cotnttiovebi-
tur ; et in Altissimi miserieordlarioft
c^rltttfbabit
humililatem
ejus obedientist
'
nsque
ad
fnoftem
orucis.
9.
[vert. 9.]
Inveniatutmaniilua
omnibusinlmkii
tuist
inveniatur,
o
fex, poteslastua,
curiiad
jtidican-
dum
venerls,
omnlbusininlifcls-
triis, qui
eaffl inbu-
inilitatc tua non iritellexerunl, Dexieratua mveniat
omnes
qui
te oderunt:
claritas
quaregnas
ad dexte-
ram
Patris,
inveniat ii die
judicii
puniendos
omnes
qui
le
oderuiil;
quia
nune
ipsi
non
inVenerunt
cam.
10.
[vers.10.J
Pones eet ul cHbanum
ignii
i c6-
stllueseosardenles
inlrtnseous, conscieiitl*
irhpieta-
tis SUSB. J n
tempote
tuUui lui: In
tempote
ftianf/esia-
tionis tuoc.Dominusinita iua conturbabtt
eoi,
ei Ae-
vorabiteos
ignii:
deiriddconturbati rindicta
Dotnini,
post
accnsationem
coriscientise,
daburilur
igni
Setefrio
devorandi.
11.
[vets. 11.]
Ftuelumillorumde terra
fMei:
friictum
illorum, qitia
tefrenus
est, perdes
de tefra.
El semeneoruntd
filiis
kominuttt*ci
opcra
illoturn
,
vel
quoscumqneseduxerunt,
noti
deptftabis
inter II-
lios
hominum,quos
inhseredilatem
sempiieTilato
vfl-
casti.
12.
[vers. 12.]
Quoniam
declinaverunt inletnala:
bxc aotem
pcena
retribuetuf
eis, quonfam
mata
qttaJ
sibi imminerete
regnantearbitfabantUr,
iriteoecideiiJ
dumdelorscrunt.
Cogitavertmt coniilium,quddtlpnpo-
luertmt
sfaMire';cogilavernntconsilium,dicentes,
Efr
pedit
unum
pro
cmnibusmori
(Id. xi,50); quod
non
potuerunt
stabilire,
riescienlcs
quid
dixerint.
1
sic
optimse
notasMss.At
edd.,atque
obedieritiam,
()Diapsalma.
',
S. AUGUSTINIEPISCOPI
m
15.
[vers. 13.]
Quoniampones
eos dorsum:
quo-
niamordinabis eos in
his,
a
quibus poslpositis
et
contcmptis
averteris. In
reliquiis
luis
prmparabis
vul-
tumeorum: et inhis
quaerelinquis,
idest in
cupidi-
talibus
regni terreni, procparabis
tibi ad
passiouem
impudentiam
eorum.
14.
[vers. 14.]
Exaltare, Domine,
in virtulelua:
quem
humilemnon
cognoverunt,
exaltare, Domine,
invirlute
lua, quam
infirmilatem
putaverunt.
Canfa-
bimutet
ptallemus
virtutesluas: corde et
opcre
cele-
brabimuset notafaciemusmirabiliatua.
IN PSALMDM
XXI
(o)
ENARRATIO
I.
In
finem, prosusceptione
matutina,
PsalmusDavid.
1.
[veri. 1.]
In
finem,pro
resurrectionesuaipse
Do-
minusJ esus
Christusloquitur.
Matutinaenim
fuitprima
sabbati resurrectio
ejus, quasusceptus
est inseternam
vitam,
cui mors ultra nondominabitur
(Rom.
vi, 9).
Dicuntur autemistaex
pcrsona
crncifixi:
namdeca-
pilepsalmi hujus
sunt verba
quseipse
clamavit cum
incruce
penderet,
personam
eliam servans veteris
hominis, cujus
morlalitatem
porlavit.
Namvelusho-
monoslerconfixusest cruci cumillo
(/t>id., 6).
2.
[vers. 2.]
Deus,
Deusmeus
respiceme, quare
me
dereliquisli longe
a salutemea
(b)
?
longe
fnclusasa-
lutemea; quoniam longe
est a
peccatoribus
salus
(Psaf.
cxvin
, 155).
Vertiadelictorummeotum: nam
hsecverba sunl non
justitise,
seddelictorumroeorum.
Vetusenimhomoconfixuscruci
loquitur;
etiamcau-
sam
ignorans quare
eura
dereliquerit
Deus : aut
cerlc, Longe
asalutemeasunt verbadetklorummeo-
rum.
3.
[vers. 3.]
Deus
meus,
clamaboadte
per dietn,
necexaudies
(c)
: Deus
meus,
clamaboadte inrebus
prosperis hujusvitse,
utnon
mutentur; necexaudics,
qtiia
verbis delictortimmeorum ad te clamabo. Ef
nocle,
et nonad
insipientiam
mihi:eX inadversisuli-
que lmjus
vitx clamabout
prosperentur,
et similiter
non exaudies.
Neque
hoc facisad
insipienliam inihi,
sed
potius
ut
sapiamquid
clamareme
velis;
nonver-
bis delictorumex desiderio
temporalisvitse,
sedvcr-
bis conversionis
adteinvitamscternam.
4.
[vers. 4.]
Tuauteminsanclo
habitas,
lausIsrael:
tuauteminsancto
habitas,
et ideoimmuudadeliclo-
rumverba noncxaudies. Laus videntis
te,
non
ejus
qui
laudemsuam
qusesivit
in
gustando
vetito
cibo,
ut
aperlis
corporeis
oculis abscondere sc conaretur a
conspeclu
tuo
(6'en.m).
. 5.
[vers. 5.]
J nfe
speraveruntpatres
nostri: omnes
jusli scilicet,
non
quserenles
suam
laudem,
sed
luam;
tperaverunt,
et eruisti eos.
6.
[vers. 6.]
Adle
clamaverunt,
etsatvi
facli
sunt:
ad te
clamaverunt,
non verbis delictoruma
quibus
(a)
HUEC
ipsum
Psalmumxxi
exponitAugustinus
in
Epi-
Stola140adHonoratum.
(e)
Deeodemvers.2
agitur
inEnar.Psal.
xxxvn,
n.
6;
Xun,
n.
2; LVIU,
serm.1,
n.
2; LXXXVII,
n. 14.
(c)
idemvers.3tractalurinEnar.Psal.
LUI,
n. 5.
longe
est
salus,
et ideosalvifacti sunt. In le
sperave-
runt,
et nonsunt
confusi:
inte
speraverunt,
neceos
fefellit
spes;
noneniminseillam
posuerunt.
7.
[vers. 7.] Ego
autemsum
vermis,
el nonhomo:
fego
autera
jam
nonex
persona
Adam
loquens,
sed
egoproprie
J esusChristussineseminein carne na-
tus
sum1,
ut esseminhomineullra
homines;
ut vel
sic
dignarelur
imilari humana
superbia
humilitatem
meam.
Opprobrium
hominumel
ubjectioplebis
: in
qua
facitissum
opprobrium
hominum,
itaut
pro
convi-
ciosomaledicto
diceretur;
Tusis
disctpulusejus(J oan.
ix, 28),
et
plebs
meconlcmneret.
8.
[vers. 8.]
Omnes
qui conspiciebantme,
subsan-
nabant me: omnes
qui conspiciebant me,
irridebant
me,
Et loculi sunt
labiis,
etmoverunl
caput:
et locuti
sunt nonin
corde,
scdinlabiis.
9.
[vers. 9.]
Namirridenter moverunt
caput,
di-
centes :
Speravit
in
Dominum,
eruat
eum;
salvum
[a-
ciat
eum, quoniam
vulteum. Haecvcrba
erant,
sedin
labiisdiccbanlur.
10.
[vers. 10.]
Quoniam
tues
qui
exlraxistimede
venlre
:quoniam
tues
qui
extraxisti
me,
nonsolunide
illovcnlre
virginali,
namomnibushominibuslexista
nascendi est ut deventrc
extrahantur,
sedetiamde
ventreJ udaicsc
genlis; cujus
tenebris
oblegitur,
et
nonduminIucemChrisli nalus
est,
quisquis
in car-
nali observationesabbati etcircumcisioniscoelerorum-
que
taliumsalutem
ponlt. Spes
meaabuberibusmatris
mem:
spes
mea
Deus,
nonex
quo
uberibus
virginis
lactari
coepi,
nametante
utiquc;
scdab uberibus
Sy-
nagogoc,
sicutdeventre
dixi,
extraxisli
me,
necar-
nalemconsuetudinem
sugerem.
11.
[vers. 11.]
Inte
confirmatus
sumexutero:
ipse
esl utcrus
Synagogae,qui
menon
pertulit,
sed
jacta-
vitmc: nonautem
cecidi, quia
continuisti me. De
venlremalris memDeusmeuses tu. Deventremalris
tnem: noneffecitventer matris meoe
utlanquampar-
vulusoblitusesscmtui.
12.
[vers. 12.]
Deusmeuses
fu,
nediscedasame:
quoniam
tribulatio
proxima
est.Deusmeus
ergo
es
lu,
nc discedasa me:
quoniam
tribulatio
juxta
me
est;
namest in
corpore
meo.
Quoniam
nonesl
quiadjuvel:
quis
enim
adjuvat,
si tunon
adjuvas?
13.
[vers. 13.]
Circumdederunl me vituli mulli:
circumdedit me mullitudo luxuriantis
plebis.
Tauri
pingues
obsederuntme: ct
principes ejus
de
oppres-
sionemea
lscli,
obscderunt me.
14.
[vers. 14.] Aperuerunl
in meos suum:
ape-
rucrunt inme
os,
nonde
Scripluris luis,
sedde cu-
piditalibus
suis. Sktti leo
rapiens
el
rugiens:
sicul leo
cujus rapina esl, quodapprehensus
adduclus*
sum;
et
rugitus, Crucifigc,Crucifige(
ld.
xix,
6)
!
15.
[vers. 15.]
Sicut
aqua
effusussum,
et
dispersa
sunt omniaossamea: sicut
aqua
effusus
sum,
ubi
lapsi
sunt
pcrsecutores mci;
et timore
dispersa
sunt a me
firmameiita
corpotis,
hoc esl
Ecclesioe,
discipuli
mei.
Factumesl cor meumsicut cera
liquescens,
inmedio
1
Aliquot Mss.,
sinesemineincatnatussum.
%
SicMss.At
Edd.,
abductus.

,-
469 ENARRATIOIN PSALMUMXXI.
HO
'
venfrismei:
sapicnlia mea, quse
in sanctis librisde
me
conscripta
est,
tanquam
dura et clausanonintel-
ligebalur;
sed
poslquamignis
mese
passionis
acces-
sit, tanqttamliquefacla,
manifestala
esl, etexcepta
est
inmemoriaEcclesioemeoe.
16.
[vers. 16.]
Exarttit veluttesta virlus mea:e\-
aruit
passionc
virtus
inea;
nonvelul
fenum,
sedvelut
tcsta, qusc
fil
igne
firmior. Ef
lingua
meaadhmsil
fau-
cibusmeis: el servaverunt
apud
se
proccepta
mea
illi,
pcr quos
locuturus eram, f in
pulvcrem
mortisde-
duxisii me: et in
irapios
morti
deslinalos, quos
lan-
quampulveremprojicit
ventusafacie
terroe,
deduxi-
sli me.
17.
[vers. 17.]
Quoniamcircumdedcrunlmecanes
multi:
quoniam
circumdederunt
me.nonpro veritatc,
sed
proconsuetudine,
latrantes inulti. Concitiumma-
lignanlium
circumdeditme. Foderunl manusmeaset
pedes(a):
fodcruntclavismanusmeas el
pedes.
18.
[vers. 18.]
Dinumeraverunl omniaossa mea:
dinumcraverunt in
ligno
crucis exlcnta orania ossa
raea.
lpsi
veroconsideraverunt et
conspexerunt
tne:
ipsi
vero,
idest non
mutali, consideraveruntelconspexe-
runl mc.
19.
[vers.
19.
]
Diviserunl sibi vestimenta
mea,
et
super
vestemtneammiserunlsorlem.
20.
[vers. 20.]
Tu
autem, Dontine,
ne
longefeceris
auxiliumluuma me: tu
aulem, Domine,
nonin line
soecnli,
sicul
coetcros;
sedslatimresuscilame. Inde-
fensionem
tneam
aspice: aspice,
ne
quid
mihi no-
ceanl.
21.
[vers. 21.]
Eruea
framea
animammeam: crue
aniniammcama
lingua
dissensionis. El demanuca-
nisunicammeam: et de
potestalepopuli
ex consuctu-
dinelalranlisEcclesiamraeam.
22.
[vers. 22.]
Salvutnme
fac
deore leonis: sal-
vummefacdeore
regni
ssecularis.f acornibusuni- .
cornttorumhumililatemmeam: et asubliraitatibussu

perborum
se
singulariter erigentium, consorlcsquc
non
ferenlium,
salvamfac humililaiemmeam.
23. vets.
23.]
Natrabonomenluum
fralribus
meis:
narrabo nomen tuum
humilibus,
ct se inviceindili-
gentibus
sicut a medilecii sunl fralribusmeis. ln me-
dio Ecclesimcantabole: inmedioEcclesiae
gaudens
proedicabo
le.
24.
[vers. 24.] Qut
fimefis
Dominum,
iaudaleeum:
qui
timetis
Dominum,
nolite
quoerere
laudem
veslram,
sed
ipsum
Iaudatc. Universumsemen
J acob,
magnifi-
caleeum: universurasemen
ejus
ctii
raajor serviei,
niagnificale
eura.
25.
[vers. 25.]
Timeal ettmomnesemenIsrael:
timeant eumomnesadnovamvilam
naii,
et ad vi-
sionemDei
reparali. Quoniam
non
sprevit neque
de-
spexil precempauperis: quoniam
non
sprcvit precem,
non illius
qui
verbisdeliclorura
clamansad Deumvi-
tam vanamtransire
nolebat,
sed
precem pauperis
nontumentis in
pompis
Iranseunlibus.
Neque
avertil
faciem
suamame: sicut abillo
qui dicebat,
Clamabo
()
Devers.
17,18,etc,
videF.nar.Psnl.
LXXXIV,
n. 5.
SANCT.ADGLST.IV.
ad
te,
nec exaudics. Ef cum
clamaremud
ettm,
exau-
divitme.
26.
[vers.26.] Apud
telaustneas: noneniin
laudem
incani
quoero,
quia
tti niihi es
laus,
qui
in
sanclo
habitas
,
et
jam
sanctum le
deprecantein
exaudis,
laus Isracl. In Ecclesia
magnaconfilebor
libi : inEc-
clesia
qrbis lerrarumconfilcbor
libi. Vota
tneared-
damcoram
limenlibuseum:
sacramenta
corporis
et
sanguinis
mci reddamcoram
iimcnlibuseuni.
27.
[vers.
27.]
Edent
pauperes,
el
saturabuiilur
(a):
edenl humileset
conlemplorcs
socculi,
ct
imiiabun-
tur;
ita enimnec
copiamlmjus
soeculi
concupiscent,
nec timebunt
inopiam.
f
laudabunt
Dominuin
qiti
requirttni
eum: namlaus Dominicsl
cructatio saturi-'
talis illius. Vivenf corda
eorttmtn
smculum
smculi:
namcibusillecordiscst.
28.
[vers. 28.] Commemorabunlur,
et
converlentur
ad
Dominumttniveisi
fineslerrm
.coinnieniorabuntur;
cxciderat cnim DcusGenlibus
mortalitcr
natis et in
cxteriora
lendentibus;
ct tunc
converientgr ad Do-
niinumunivcrsi fincsteme. f
adorabuntin
conspectu
ejus
universm
palrimgenlium:
ct
adorabunl in con-
scienliissuis universoe
palriic gentium.
29.
[ucis.
29.]
QuoniamDominicsl
regnum,
et
ipse
dominabitur
genlium:quoniam Domini est
regnum,
non
superborum
liominum,'
et
ipsedominabilur
gen-
tium.
30.
[vers.30.]
Manducaveruntel
adoraverunlomnes
divitesterrm:
manducaveront
corpus
humilitaiis Do-
mini sui eliam divites
terroe,
nec sicut
paupcres
saturati sunt
tisque
ad
imitationem,
sed lanienad-
oraverunt. In
conspecluejus procidcnt
universi
qui
descendunl in terram: solus enim vidct
qtiomodo
procidant
uuiversi, qui
coelcslem
conversaiioncm
dcserentes,
in lerra
eligunt
beati
apparere
liomini-
bus,
nonvidenlibusruinam
eorum.
51.
[vers. 31.]
Et tiniinamea
ipsi
vivel: cl anima
mea
quoe
in
contcraptii
soeculi
hujus
qnasi
mori vide-
lur
hominibus, non
sibi,
sed
ipsi
vivei. Et scmen
meumservietilli: et
opcramea,
vcl
per
me
credenies
in
eum,
servienl ilii.
32.
[vers. 32.]
Annuntiabittir Domino
generaiio
venlura:
aununliabitur in
bonoremDomini
gcneralio
Novi Testanicnli. Et
annunliabttnlcwli'
jusiiliam
ejus:
ct
annunliabunl
Evangclistse
justitiam ejus. Populo
qtti
nascetur
quemfecit
Dominns:
populoqui
nascelur
cx fideDomino.
ENARRATIO II.
Concioliabitainsolemiiitale
Passionis
Domini.
l.Quod
laccri Deus noltiit
pcr Scripluras
suas,
nec a nobis tacenduni
est,
et a vobis
audiendum.
Passio
Domini,
sicut
scimus,
semel facta
esl; semel
enimChristusmortuus
csl,
justnspro injoslis
(IPefr.
III,
18).
Et
scimus,
et certum
habemus,
et fideim-
mobili relinemtis
, quia
Christus
resurgens
a
mortuis
,
jam
iion
morilur,
et mors ei tiltra non
dominabilur
1
Nonnulli
Mss.,
Et
annunliabunl
justitiam
ejus
:
omisso,
coeli,quod
ai.xxabest.
(a) Explicatur
iilemvers.27in1Enar.Psal.
XLVIH, serm,
1,
o.5.
(Six.J
S. AUGUSTINlEPISCOPI
I72r
(Rom.
vi, 9);
verba ista
Aposloli
sunt: lamenne
obliviscamur
quod
faclum est
semel,
in memoria
nostra onmi anno fit.
Quolies
Pascha celebratur,
I
mnnquid
toties Chrislus moritur? Sedtamen anni-
i vcrsaria recordatio
quasi feprsesentat quod
olimfa-
ciuni
csl,
et sic nosfacit moveri
lanquain
videamus
i incruce
pendentem
Dominum;
nontamen
irridcntes,
j
sedcredentes. Pendens cnim in
ligno
irrisus cst,
sedcns in coeldadoralur. An forte adlinc
irridetur,
i
ei
jam
nonest irascendum
J udseis, qui
vel morien-
tem
deriserunt,
non
regnantem?
Et
quis
est
qui
Curistumadhuc irrideat? Uliiiamunus
esset,
ulinafti
duo,
uiinnm nuincrari
possenl
I Tota
palea
arcoe
ipsius
irridcl
eum,
cl
geinil
(ritictimirrideri Domi-
inim-:hoc volo
geniere
vobiscum
; lempus
csl enira
lugendi.
PassioDumini celebralur :
tempusgemendi
f.si,
tenipusflendi, lempus
confilendi et
deprecandi.
Et
quis
nnslruni est idoncitsadeffundcndaslacrvmas
pro djgniiale
dolorislanti ? Sed
quid
modo' ait
pro-
pllcla? Qitis
dabil
capiti
meo
aquam,
el ocuiismeis
fonlemlacrymarum(J erem. ix, 1)
? si verefons
lacry-
inariimesset incculis
nostris,
nec
ipse
sufliccrel.
Irrideri Cliristmn in re
aperta,
in ea re ubi nemo
potcst dicere,
Noniiitcllcxi!Possidcnti cniinuiiivcr-
suriorbcin
lerrariim, parsoffertur;
et dicitur
sedenii
addcxleram
Patris,
Ecce
quid
liichabcs: el
pro
tota
lerra ostcndilur illi solaAfrica
(a)!
2. Verba
qu;c
inoilo
audivinius, fratres,
ubi
poni-
niiis? Si
pos<ent
dc
Isicrymis
describi 8!
Qiioe
fuil
inulier
quofi
intravil cuni
unguenlo(Malth.
xxvi, 7)?
CIIJ IISlypuinporlabat?
nomicEeclesioc?
Cujusligura
ciiit illud
iingucntiim?
noniieodoris
boni,
de
quo
ilicil
Apostolus
: Christi bdnus odor sitmus in omni
,ioco
(II
Cor.
n, 14,
15)? Ipsius
cnini E<xlesioeinsi-
nuabat
pcrsonain
cl
Apostolus
: el
quod
dixit,
sumits,
fidelilursdixit. Et
quid
dixil? Chrisli bouus odnr
sumus inomni locn. inomniloco dixitPauIusCIiristi
bonumodoremesseomnes
(ideles,
ct
contradicilur,
el dicilur: Africasola'bene
olet,
lolus mtindus
putct.
Clirisli bonus odor sumiisiii omni loco
, quis
dicit?
Ecclesia. lluiic boiiumodorera
significabal
illudvas
uuguenli, quoperfusus
cst Dominus.Videamussi nori
coalleslalur
ipse
Dominus. Dum
quidam
sua
quae-
renles, avari, liires,
idesl J udas illedicerct deillo
unguento;
Ulquid
ista
perdiiio? poleral
res
preliosa
venumdari,
et
proficere
3
patiperibus,
odoremenioi bo-
numChrisli vendere
volebal;
quidrespondiiDominus?
;
IJ lquid
moleslieslismulieti? Bonum
opusoperald
esi
inme. Et
quid amplius dicam, quando ipse
dixil:
Ubicumqtte
atttem
prmdicabitur
hoc
Evangelium
intoto
inundo,
diceluret
quodfecit
mulierisla
(Matlh.
xxvi,
8-10,
13? Est
quod
addere? est
quod
detrahere?
esl
quare
aurcmcalumnialoribusaccommodare?Aut
menlilusest
Doininus,
aiil fefellitillum?
Eligantquid
dicani: aut menlitairi dicant
veriiatem,
aul
deceptam
*
Regius
Ms.et
vatks.,
Si
quomodo
ait. Fortemelius.
r
IQEdd.
additur,deberent,
quod
aMss.abest.
>
Lov.
venundari
magno,
et
ptoficerelpauperibus.
No*
curiiAm.et
Mss.,
venundortet
proficere.
(a)
lnUonatistas.
dicantveritatem.
Ubicumqueprmdicabilur
hoc
Evange-
tium. Et
qtiasi quocrercs
abeo: Ubi cnim
proedicabi-
lur? In loto
mtindo, inquit.
Psalmum
atidiamus,
vidcaintissi hoc dicil. Audiamus
quod plangendo
cantatuf,
et vcre
digna
rcs
planctuquando
cantalur
surdis.
Miror, fralres,
si hodie
psalmus
isle
Iegitur
et in
parte
Donati.
Rogovos,
fratres
mei,
conlilcor
voliis,
novitChrisli
misoricordia, quia
sicrairor
quasi
lapidei
ibi
sint,
et iionaudiant.
Quid
apertius
surdis
1
dicilur? Passio Christi taraevidenter
quasi Evangc-
liuin
rccilalur,
et dictumesl anienescio
quol
annos
quam
Dominusde Maria
yirgirie
nascerelur :
praco
cr:itiiuiitians
judicem
futurum.
Legamus
illum
quan-
tiim
angtistialciiiporispatilur,
non
pro
affcctudoloris
noslri, sed,
ut
dixi,
quanlumangusliatemporispa-
litur.
3.
[vers.2.] Deus,
Deus
meus,respice
tne:
quare
me
dereliqttisli
?J stum versum
pfimum
incruceaudivi-
mus,
ubi Dominusdixit
:/<*, Eli; quodest, Deus,
metis,
Deusmeus: Lamasabachlhani?
quodesl, quare
me
dereliquitti(Mattli.
xxvn,
46)? lnterprctatus
cst
illud
Evangelisia,
et dixit eumhebraicedixisse: Deits
meiis,
Detts
meits,
qnare
nie
deteliquisti?Quid
voiuit
diccrc Doininus?Noncnim
dereliquerat
illuiii
Deus,'
otim
ipsc
esscl Dcus
; utiquc
FiliusDei
Dctts,
uiiqtie
VerbumDei Deus. Atidi a
capitc
illum
cvangelislam,
qui
ruclabat
quod
bibcrat de
pectorc
Doniini
(J oan.
XIII,
23),
videaimissi DeuseslClirislus : ln
principio
erut
Verbltm,
el Verbttmerat
apudDeiim,
et Deuserul
Verbum.
Ipsumcrgo
Verbum
quod
Deos
eral,
caro
faciumesl,
el habilavilinnobis
(Id. i,
1).
Et cum
VerbumDeusfactnmesset
caro, pendcbat
in
cruce,
et dicebal : Deus
meus,
Deus
tneus,
respice
tne:
quare
me
dereliquisti
?
Quare
dicittir
,
nisi
quia
nosibi era-
iiius,
nisi
quiacorpus
Cliristi Ecclesia
(Ephes.i, 23)?
Ltqiiid dixii,
Deus
tneus,
Deus
meits,
respice
me:
qnare
tne
dereliquisli?
nisi
quodammodo
intcntosnos
facienset
dicens,
Psalmus iste de me
scriptus
est?
Longe
asultttc
mea,
verbadelktorumtneormn.
Qiiorura
dclictorum
,
de
quo
dictunl est:
Qutpeccatum
non
fecil,
necinventusest dolusinore
ejus(I
Pef.
n, 22)?
Quoinodoergo
dicit delktorum
meorum;
nisi
quiapro
dcliclisiiostris
ipse precatur,
et delictanostra sua
tlelicia
fccit,
ut
justitiam
siiam nostram
justitiam
faccrct?
'4.
[ticrs.3.]
Detis
meus,
clamaboad te
per diem,
et
ttonexaudies
;
et
nocle,
et non ad
insipienliam
mihi:
dixit
ulique
de
mc,
de
te,
de illo
; corpus
enimsuum
gerebat,
idest Ecclesiam. Nisi forte
putatis, fralrcs,
quia quando
dixil
Dominus, Pater,
si
fieri poiest,
transeatatnecalixiste
(Matth. xxvi, 39),
mori time-
bal. Nonesl fortior
miles,
quamiinperator.
Sufficit
servout sit sicut dominus
ejus(Id. x, 25).
Paulus
dicit,
miles
regis
Chrisli:
Coritpeilor
e
duobus,
concu-
pisccntiam
habens
dissolvi,
etessecum
ChriSto
(Philipp.
i, 25).
lllc
oplat
mortem, ut sit cum
Christo,
et
ipse
Christus limet mortcm? Sed
quid
nisi infirmilatem
nostram
porlabat,
et
pro
his
qui
adhuctimenl mor-
1
PluresMss.
loco,surdis,habent,
Ftatres.
temin
corpore
suo
constitutis1,
isla dicebat? Inde
eral illa
vox,
membrorum
ipsius
vox
erat,
non ca-
pilis;
sicet
liic,
Per diemet noclem
clamavi,
el non
exuudies.Multienini clamant in tribulatione,
cl non
cxaudiunlur: scdad
salutem,
non ad
insipientiam.
ClamavitPaulusut auferretur abeostimuluscarnis
,
et nonest exauditusut
auferretur;
et dictuinest ei:
Sufficil
libi
gratia
mea
,
namvirlusin
infirmitateper-
ficilur(II
Cor.
xu,
9). Ergo
non est
exauditus;
sed
nonad
insipienliam,
sedad
sapienliam
: ut
intelligat
liomomedicumesse
Deuni,
et tribulationemmedica-
nienlumesse ad
salulem,
non
poenam
ad dainna-
tiiinem. Sub medicamento
positus ureris, secaris,
clamas: nonauditmedicusad
voluntatem,
scdaudit
adsanitalem.
5.
[rcrs. 4.]
Tu aulemin sanclo
habilas,
lausIs-
rael. Inillisbabilas
, quossanctificasti,
et
quos
facis
intelligire quia
ad utilitatem
quosdam
non
exaudis,
ct addamnationcm
quosdam
exaudis. Ad utilitalem
nonesl exaudilusPaulus,
addamnationemexaudims
esl diabolus.Peliit J obadtentandum
,
et concessum
est
(J ob I, 11).
Doemones
petierunt
seirein
porcos,
ct exaudili sunt
(Muilh.
viu, 51).
Dsemonesexaudiun-
tur,
Aposlolus
non exauditur : sed illi exaudiuntur
addamnationem,Apostolusnonexauditurad
salulcm:
quia
nonad
insipientiam
mihi. Tuauteminsanctoha-
bilas,
luitsIsrael.
Quare
nonexaudiset tuos?
Quare
dico isla? Memenlote
scmper dici,
Dco
gratias.
Et
inagna
est bic
niullitudo,
el
qui
nonsolenl
vcnire,
vencruul : oninibus
dico, quia
intrihulatione
positus
chrisliaiius
probatur,
si non
dereliquil
Deuinsuum.
Nam
quando
beneest
lioinini,
deserlusest sibi cliri-
slianus.
Ignis
intrat in
fornacem,
et fomaxaurilicis
magni
siicramenti
rcs cst. Ibi cst
aurum,
ibi est
pa-
lea,
ibi
ignis
in
angustooperatur. Ignis
illenonestdi-
vcrsns,
et diversa
agit;paleam
incinerem
vertil,
auro
sordestollit. In
quibus
aulemhabilal
Deus,ulique
in
tribulalionemelioresfiunt, tanquam
aurum
probati.
Et si forte
(a) petieril
inimicus diabolus,
et conces-
sumilli fuerit : sivc
aliquo
dolore
corporis,
sivcali-
quo
damno,
sivcamissionesuorum,
fixumcor babeat
in
illoquise
nonsubtrahit;
el si
quasi
sublraliil aurem
plorahti,
sed
apponit
misericordiam
dcprecanti.
Novit
quidagatqui
nosfecil,
novitel reficerenos.Bonusest
structor
qui
sedificavitdomum;etsi aliquid
ibicecide-
rit,
novitresaicire.
6.
[vers.5.]
Et vidc
quid
dicat
: In te
speruverunl
palres
nostri:
speraverunl,
ei eruisti eos. Et novimus
,
et
legimusquam
multos
patres
nostros
sperantes
in
'
seeruit Deus. Eruit
ipsum
populum
Israel deterra
jEgypli (Exod.
xn, 51);
eruit tres
pueros
deeamino
ignis(Dan.
iu);
eruit Danielemdelacu leoiiiim
(Id.
xiv);
eruit Susannamde falsocrimine
(Id. xiu).
Omnes invocaverunt,
et eruti sunt.
Numquid
de-
fecit adFilium
suum
,
ut in cruce
pendcntein
non
exaudiret? Quare
autem
ipse
non eruitur modo,
qui
dix.it: In te
spetavetunl
patres
noslri,
el eruisti
eos?
1
SicEr.etMss.At
Lov.,
conslitutus.
(u)
subaud.
quempiam
probandum.
7.
[vers.7.] go
aulemsum
vermis,
et nonnomo.
Vermis,
et nonhomo: namest et homo
vermis;
sed
ille, Vcimts.ef
nonhomo.Unde
nonhomo?QuiaDeus.
Quareergo
sicse
abjecit
ut
diceret,
Vermis?An
quia
vermisdccarnesineconcubitu
nascilur,
sicut Chri-
stusdeMaria
virgine?Etvennis,
et tamennonhomo.
Quare
verniis?
Quiamortalis, quia
de carne
natus,
quia
sineconcubilunattis.
Quare
nonhonio?
Quia
in
principio
erat
Verbum,
etYerbumerat
apudDeuin,
et
Deuserat Verbum.
8.
Opprobrium
hominumet
abjectioplebis
: videle
quanlapassus
est! J amut dicamus
passionem,
et ad
illam
majori gemitu
'
veniamus,
videto
quanta
modo
patitur,
et deindevidele
quare! Quis
enim fructus?
Ecce
speraveruntpatres nostri,
et eruti sunt deterra
iEgypti.
Et sicut
dixi,
laminulti
invocaverunl,
etsta-
limad
lenipus,
noninlulura
vita,
sedcontinuolibe-
rati sunt.
Ipse
J obdiabolo
petenti
concessus
est, pu-
trescensvermibus:
lameninliacvita
recuperavit
sa-
lulem
, duploaccepitquoeperdiderat (J ob
XLII
,
10):
Doniinusautcm
flagellabatur,
ct nemo
subveniebat;
spulis dclurpabalur,
et iiemo
subvcniebat; colaphis
coedebatur,
et nemo
subveniebat; spiniscoronabatur,
nemo
subveniebat;
lcvabalur in
ligno,
nemo
oruit;
clamat,
Deus
meus,
Deus
meus,ulquid
me
dereliquisli
?
nonsubvenitur
(Maitli. xxvn). Quare,
fratres mei?
quare?qua
mercedetanla
passus
esl?Omniaisla
quae
passuscst,
pretium
cst.
Cujus
rei
prelio
lanta
passus
est, recitcmus,
videamus
quoe
dical. Primum
quocra-
mus
quoepassussit,
deindc
quare
: et
videamusquam
sinl hostes
Christi, qui
confilentur
quia
tanla
passus
csl,
el lollunl
quare.
Hinc audiamus totura in islo
psalmo,
ct
qusc passus sit,
et
quare.
Tenete ista
duo, quid
el
quare.
Modo
ipsumquid explicem.
Nonibi
immoreraur,
et melius advos
perveniunt
ipsa
verbaPsalmi. Videte
quoepatitur Dominus,
at-
lenditc Christiani :
Opptobrium
hominumet
abjectio
plebis.
9.
[vets.
8,
9.]
Omnes
quividebanltne,
subsannabant
me,
loculisunt
labiis,
el movetunt
caput.Speravit
inDa-
minum,
erual
cum;salvumfacialeum,quoniam
vulteuin:
scd
quarc
dicebant
ista?Quia
bomofactus
eral,
dice-
bant
lanquara
inhominem.
10.
[uers.10.] Quoniam
lu es
qui
exlraxislimede
venlre:
numqiiid
dicerent taliainillud
quod
in
prin-
cipio
crat
Verbum,
et Verbumerat
apud
Deum?Ver-
bumcnimillud
per quod
faclasunt omnia
,
nonex-
Iractumest de
venlre,
nisi
quia
Verbumcarofactum
est,
el habilavitinnobis.
Quoniam
luexlraxistimede
venlre:Deus
nteus*,
abuberibusmalrismem:naraante
soeculaPater
meus,
ab uberibus matris meoeDeus
meus.
11.
[vers.11].
In te
jaclalus
sumexutero: id
est,
ut milii tusolusesses
spes, jaratanquam
homo, jam
lanquani
infirmus, jam
Verbumcarolacluni. Deven-
tremalrismemDeusmeusestu: nondeteDeusmcus
;
1
Mss.
Regius
et
vatic,
ut adiltum
majoremqemilum.
s
Nousicin
superiore
Enarr.,
sediuxta
vulgatam
inter-
pretationemlegebat:spes
tneaab
uberibus,
etc.
S. AUGUSTINIEPISCOPI **C
namde tePater meus : sed deventre matris
mese,
Deusmeus.
12.
[vers.12.]iVe
discedasa
me:quoniam
tribulalio
proxima
est,quoniam
nonest
qui adjuvet:
videtedeser-
tum;
et voe
nobis,
si
ipse
nos
deserat, quoniam
nonest
qni adjuvet.
13.
[vers. 13.]
Circumdederunt
meviluti
mulii,
tauri
pingues
obsederunt
me:
populus
et
principes; populus,
vituli
multi; principes,
tauri
pingues.
14.
[vers. 14.]Aperueruntsuper
meos
suum,
sicul leo
rapiens
et
rugiens:
audiamus
rugitumipsorum
inEvan-
gelio, Crucifige,
Crucifige(J oan.
xix, 6)!
15.
[vers. 15.]
Sicut
aqua effusussum,
el'
dispersa
suntomniaossamea: ossa
sua,
firroossuos
dicit;
ossa
enimfirmasunt in
corpore.Quandodispersit
ossasua?
Quando
dixit illis : Ecce
ego
milto.vos velut
agnos
in
medio
luporum(Maith.
x,
16;
Luc.
x, 3).
Firmos suos
dispersit,
et sicut
aqua
effusus.est:
aqua
enim
quando
effunditur,
aut abluit,
aut
irrigat;
elfususest Chrislus
sicut
aqua, ablutj
sunt sordentes,
rigatoe
suntmentes'.
Faclumesl cor
meumlanquam
cera
liquescens,
inmedio
ventrismei : ventrem suum dicit infirinos in Ec-
clcsia sua.
Quomodo
cor
ipsius
factumest sicnt ce-
ra? Cor
ipsiusScriptura ipsius,
id
est, sapientia
ipsius quse
erat iu
Scripturis.
Clausa
enim erat
Scriptura;
nemo illam
intelligebat
: crucilixus est
Domintts,
et
liquefacta
est sicut
cera,
ut omnes
infirmi
intelligerent
Scripturam;
nam inde et ve-
lum
lempli
scissumest, quiaquod
velabatur reve-
latuin est.
16.
[vers.
16.]
Exaruil velultesldvirtusmea: ma-
gnificequod
dixit,
Firmius factumest nomenmeum
rletribulalione. Quomodo
enimtestaante
ignem
mol-
lis
est, post ignem
fortis;
sic Domininomen
antepas-
sionemcontemnebatur,post passionem
honorificatur.
Et
lingua
tneaadhmsil
faucibus
meis:
quomodo
mem-
brum
illud innobisnonvalet nisi ad
loquendum;
sic
proadicatores
suos, linguam suam,
dixit ad-
hsesissefaucibus suis,
ut de interioribus
ejus
ca-
perent sapientiam.
f in
pulverem
mortis deduxisti
me.
17.
[vers. 17.]
Quoniam
circumdederunt
me canes
multi,
concilium
malignantium
circumdedit
me: etiam
videte
Evangelium.
Foderunt manus meas et
pedes
meos. Tunc facta sunt vulnera,
quorum
vulnerum
cicatrices dubilans
discipulus
conlrectavit,
ille
qui
dixit : iVtsi misero
digitds
meos in ckatrices vulne-
mtn
ejus
,
noncredam.
Quando
ei
dixit, Veni,
nriiie
manum
tuam, incredule;
et misit inanumsuam
,
et
clamavit : DominusmeusetDeusmeus! El ille:
Quia
vidisli
me,
credidisli;
beati
qui
non vident et cre-
dunt
(J oan.
xx, 25, 27, 28).
Foderunt tnanusmeaset
pedes
meos.
"
18.
[vers.18.]
Dinumeraveruntomniaossamea:
quan-
do
pendensexteutus
eral in
ligno.
Non
potuit
meliusde-
scribi extensio
corporis
in
ligno,quam
ut diceret: Di-
numeraverunl
omniaossamea.
19.
[vers.
19.] J psi
vero
consideraverunt,
et
conspe-
xerunt me:
consideraverunt,
et non
intellexerunt;
conspexerunt,
et nonviderunt.
Usque
adcarnemocu-
los,
non
usque
adVerbumcor habuerunl. Diviserunt
sibi vestimentamea: vestimenta
sua,
sacramenla
ip-
sius.
Attendite,
fratres. Veslimenta
ipsius,
sacramen-
ta
ipsiuspotuernnt
dividi
per
hsereses: sed erat ibi
vestimentum
quod
nemodivisit. Et
super
vestimenlum
meunimiseruntsortem.Eral ibi
tunica,
dicit
evangeli-
sla, desuper
texta
(J oan.
xrx, 23). Ergodecoelo, ergo
a
Palre
, ergo
a
Spirilu
sancto.
Quae
est ista lunica
,
nisi
charitas, quam
nemo
potest
dividere?
Quse
est
ista tunica
,
njsi unitas?In
ipsam
sors
miltitur,
ne-
moillara dividit. Sacramcnta sibi hserelici dividere
potuerunt,
charilatem non diviserunt. Et
quia
di-
viderenon
potuerunt,
recesserunt : illa autemma-
net
integra.
Sorte obvenit
quibusdam
:
qui
habet
hanc,
securus
est;
ncmo illum movet de Eccle-
sia catholica
,
et si foris illam
incipiat habere,
in-
tromillituf,
quomodo
ramus olivaeacolumba
(Gen.
vin,
11).
20.
[ers.20.]
Tu
antem,Domine,
ne
longefecetis
au-
xiliumluum.Etfaclumest:
post
triduumresurrexit. In
defensionem
meain
aspice.
21.
[vcts. 21.]
Eruea
framea
animammeam: id est
amof
le;
frameaenim
gladiusest,
et
per gladium
mor-
tem
intelligi
voluit. Et demanu canisunicammeam.
Animam
meam,
unicam
meatn, caput
et
corpus
:
Unicam
dixit,
Ecclesiam: de manu
,
id csl de
po-
lestale cariis.
Qui
sunt canes?
Qui
canino more
l
latrant,
nec
intelligunl
conlra
quos.
Nihil illis
fit,
et Iatrant.
Quid
fecit cani transiens viam suain '!
Tamen ille latrat.
Qui
Iatrant csecisoculis
,
nnn
discernentes contra
quos
aut
pro quibus ,
canes
sunt.
22.
[vers. 22.]
Salvumme
fac
de oreleonis: lco
rugiens
nostis
quissit,
circumienset
quaerensquem
devoret
(I
Pefr.
v, 8).
f acornibusunkOrniumhumi-
litatemmeam: unicornes non
diceret,
nisi
superbos;
ideo
subjecit,
humilitatemmeam.
23.
[vers. 23.]
Audistis
quocpassus est,
et
quid
oravil,
ut eruatur abislis : attendamus modo
quare
passus
est. Modo
jamvidete,
fratres
,
qui
nonest in
ca
sorle, propter quainpassus
esl
Christus,
quare
chrislianusest?
Ecce, intelligimusquoepassus
est:
dinuraerala sunt ossa
ejus,
irrisus
est,
divisa sunt
veslimenta
ejus, insuper
missaest sors
super
vestcm
ipsius
,
circumdederunt illumfurentesct soevientes
,
et
dispersa
sunt omniaossa
ejus,
et hic audirausct
in
Evangelio legimus.
Videamus
quare.
0 Chrisie
Fili
Dei,
si
nolles,
non
patereris,
ostendenobisfru-
ctum
passionis
tuse.
Audi, inquit,
fruclum:
ego
non
taceo,
sedsurdi sunt homines.
Audi, inquit,
frucium
quare passus
sumistaomnia. Narrabo nomentuum
fralribus
meis. Videamus si in
parle
narrat nomen
Deifratribussuis. Narrabonomentuum
frairibus
meis:
in medioEcclesimcantabole. Fit hoc modo. Sedvi-
deamus
ipsa
Ecclesia
quse
cst. Namdixit: Inmedio
1
RegiusMs.
et
vatic,,rijati
sitientes.
1
InMss.
qui
ececomorc
EcclesitBcantabote. Ecclesiam
videamus, proptcr ,
quampassus
est.
24.
[tiers.24.] Qut
ftmelis
Dominum,
laudaleeum:
ubicumque
timelur Deuset
laudatur,
ibi est Ecclesia
Cbristi.
Videte,
fratres
mei,
si his diebus
per
tolum
orbemterrarumsinecausa
dicitur,
Amenet Alleluia.
Nonibi timelur Deus?Non ibi laudatur Deus?Exivit
Donatus,
et ait: Prorsus non
limetur,
toiusmundus
periit.
Sinecausadicis: Totus mundus
periit. Ergo
modica
pars
remansit in Africa?
Ergo
nondicit ali-
quid
Chrislus,
undeobturet ista ora? non dicitali-
quid,
undeeradicct
linguas
istadicentium?
Videamus,
neforte inveniamus. Adhuc nobis
dicitur,
In medio
Ecclesim: deEcclesianostra dicit.
Qui
timetisDomi-
num,
laudateeum:vidcamussi illi laudant
Dominura,
et
inlelligaraus
si de
ipsisdicit,
et si inmedioEccle-
sise
ipsorum
laudalur.
Quomodo
iaudam
Christum,
qui
dicunt : Perdidit lotum orbem
terrarum,
diabo-
lus illi lotum
abstulit,
et in
partcipse
remansit? Sed
adhuc
videamus,
apcrlius dicat, apertius loquatur
:
non sit
quod interpreiari,
non sit
quod suspicari.
Univetsumsemen
J acob,magnificate
eum.Forteadhuc
dicunt: Nos sumussemenJ acob. Si sint
ipsi,
videa-
mus.
25.
[vets.
25.
]
TimeatenritomnesemenIsrael. Ad-
huc
dicant,
Nos sumussemcn
Israel; permittamus,
dicant.
Quoniam
non
sprevilnequedespexitprecempau-
perum: quorumpauperum
?Nondese
pioesumentium.
Videamussi
paupercs
sunt,
qui
dicunl: Nos sumus
justi.
Chrislus
clamal, Longe
a saluletneaverbade-
liclorttmtneorum.Sedadhucdicant
quod
volunt. Ne-
que
avertit
[aciem
suama
me,
et cumclamaremad
eutn,
exaudivittne.
Utquid
exaudivil? ad
quam
rcm?
26.
[
vers.26.
] Apud
<est laus mea:
apud
Deuin
posuit
laudemsuam
;
docuit non
prsesumi
inhomine.
Adhuc dicant
quod
vottint. J am
quidemcceperunt
uri,
coepitpropinquareignis;
nonest
qui
seabscon-
data calore
ejus(Psaf.
xvni, 7).
Sedadhuc
dicant,
Et nos
apud
illumlaudemnostrain
posuinius,
el nos
innobisnon
prsesumimus;
dicant adhuc. In Ecclesia
magnaconfiiebor
libi:
jam
hic
puto, quiacoepit
inle-
riora
langere.
Ecclesia
raagnaquid
est,
fratrcs? Num-
quidexiguapars
orbislerrarumEcclesia
magna
csl ?
Ecclesia
magna
totusorbisest. Modosi
quis
velilCbri-
sto conlradicere: Dic
nobis,
tu
dixisti,
ln Ecclesiama-
gnaconfilebor
libi:
qusc
Ecclcsia
magna?
Ad frustum
Africse
remansisti 1,
tolummundum
perdidisti:
effudi-
sli
sanguinemprototo,
sed invasorem
passus
es. Ista
nos diximus Domino
tanquam quoerenles,
scientes
lamen
quid
dicluri. Ponamusnosnescire
quid
dical:
nonnenobis
respondel
?
Quiescite,
adhucdicounde
nemodubitet.
Exspectemus ergo quid
diclurusest.
J ain
ego
volebam
pronuntiare,
et nonadmittereho-
mincsaliud
aliquidinterpretari,
rumdicat Christus:
ln Ecclesia
magna.
Et tudicis
quia
inextrema
parle
remansit. Et adhucaudent dicerc,
Et nostraEcclesia
raagna
cst, quid
tibi videtur
Bagai
et
Tamngade?Si
1
Edtl.,
id
partemAfrica:
remunsisse, estFxclesia
maqiia.
tolmitmuiulitin,
clc. Locuni adMss.
casligaumus.
nondicit
aliquid'
unde
obmutescant,
adhuc dicant
quiamogna
est Ecclesiasola
Numidia.
27.
[vers.27,28.] Videamus,
audiamusadhucDo-
minura: Vofameareddamcoramlimentibuseum
Quoc
sunt votasua? Sacrificium
quod
obtulit Deo.Nostis
quale
sacrificium? Noruntfidelesvota
quoe
reddidit
coramlimenlibuseum: nam
sequilur,
Edenf
paupe-
res,
el saiurabunlur.Beali
pauperes, quia
ideoedunt
ut
saturenlur : edunt enim
pauperes; qui
autemdi-
viles
sunt,
non
satianlur, quia
non esuriunt. Com-
edent
pauperes
: inde erat
piscator
ille
Petrus,
inde
erat alius
piscator
J oanneset J acobus frater
ipsius,
indecrat etiam
publicanus
Matihoeus.De
pauperibus
ipsi erant, qui
comederuntet saturati
sunt,
talia
passi
qualia
manducaverunt.Coenarasuam
dedit, passio-
nemsuamdedit: ille
saturatur,
qui
imitatur. Imitati
sunt
pauperes
:
ipsi
enim sic
passi sunt,
ut Christi
vestigiasequerenlur.
Edent
pauperes.
Sed
quarc patt-
peres
?f laudabuntDominum
qui requirunt
eitm. Di-
vitesse
laudant, pauperes
Dominumlaudant.
Quare
sunt
pauperes? Quia
Dominum
laudant,
el Dominum
quaerunt.
Dominuscst divilioc
pauperum
: ideo
inanis
est
doraus,
ul cor
plenum
divitiissit. Divites
quoerant
unde arcam
implcant, pauperes quocrunt
undc cor
irapleant:
et cum
impleverinl,
laudant
Dominum
qui
rcquirunt
euin. Et
videte, fratres, qui
vcre
pauperes
sunl, cujus
rei divitessint :
quia
nonin
arca,
nonin
horreo,
nonin
apotheca,
Viventcordaeoruminsmcu-
lumsmculi.
28.
Ergo
altendite. Passus est
Dominus; omnia
quoe
audislis
passus
cst Dominus.
Quoerimus
quare
passusest, ,et
coepit
narrare : Narrabonomenluum
fralribusmeis,
inmedioEcclesimcanlubofe. Sedadhuc
dicunt,
Ista cst Ecclesia. Timeal eumomnesemen
Israet.
Dicunt,
NossumusseinenIsrael.
Quonium
non
sprevil nequedespexit precempauperis.
Adliuc di-
cunt,
Nos sumus.
Neque
avertit
faciem
suama me:
ipse
ChristusDominusa
se,
idesl abEcclesia
sua,
qu;e
est
corpus ipsius. Apud
le lausmea. Yos
ipsos
vullislaudare. Sed
rcspondent,
Prorsus et nos
ipsum
laudamus. VofatiieaDominoreddamcoramtimeniibus
eum. Sacrificiuii)
pacis,
sacrificiumcharitatis
,
sacri-
ficium
corporis
sui noruiil fidelcs:
disputari
inde
modonon
potest.
Vofaineareddamcoramtiinentibus
cttin. Edant
publicani,
edant
piscatores, manducent,
imilentur
Doroinum, palianlur,
salurenlur. Mortuus
est
ipseDominus,
moriuntur et
pauperes
: additur et
mors
discipulorum
morti
magislri. Quare
?Damihi
fructum.
Commemorabunlur,
cl converlenluradDomi-
numuniversi
fines
terrm.Eia
fratres,
quid quoeriiis
a
nobis
quidrespondeamusparti
Donali?Ecce
Psalmus,
el hic
lcgiturhodic,
etibi
legitur
hodie.Scribamusiliiun
infronlibus
nostris,
cumillo
procedamus,
non
quiescat
linguanostra,isladicat:
EcceChrislus
passusesi.eccc
mercator ostcndit
mcrcedem,
ecce
pretiuraquod
de-
1
Er.,Quid
libi videtur?
jum
eliamaudio.Sinondici-
lur,
etc.
Lov.,Quid
tibi rideturet
Bagaimetramugadw.
Mss.
vero,Quid
tibixidetur
nagai
et
Taniiiqadeo.
Forte
leg.,
m-
tjtd
el
Tnmuqade, vel, ihimiuqade.
Haecnimiriun
prsecipua
fuerunt
oppida
aDoiiatistis
occupata.
179
S. AUGUSTINIEPISCOPI 180
dit, sanguiscjus
fususest. Insaccoferebat
pretium
nostrum
:
percussus
esl
lancea,
fususest saccus
,
et
manavil
prelium
orbis terrarum.
Quid
mihi
dicis,
o
Iioeretice?Nonesl
prelium
orbisterrarum?Africasola
redempta
est? Nonaudesdicere: Totusorbisredem-
pius
est,
sed
periit. Quem
iuvasorem
passus
est Chri-
Blus,
ut
perderet
remsuam?Ecce
eommemorabunlur,
etconvertenluradDominumuniversi
fines
terrm.Adliuc
satict
le,
el dicat. Si diceret fines
terrse,
et nondi-
ccret universi
fines
lerrm;
dicere
habebant,
Ecceha-
beniusfinesterroeinMauritania.Universi
fines
terrm
dixit: o
hoeretice,
universi
dixit; qua
exituruses
,
ut
evadas
qusestioncm
?Nonhabes
quaexeas,
sedhabes
quo
inlres.
29.
[
vers. 29.
] Rogovos,
noloinde
disputare,
ne
dicatur, qnia
sermo raeus
nliquid
valet: Psalmimi
altenditc,
Psalmum
legile.Ecce
Christus
passus
est,
sanguisejus
fustisest: ecce
redemptor
noster, cccc
pretium
noslrum.
Quidemit,
dicatur roibi.
Quid
in-
terrogamus?
Quid
si mihi
aliquis
dicat : 0
slulte, quid
inierrogas?
Codicem
portas,
ibi habesunde
cmit,
ibi
quoerequid
cmit. Ecce ibi
habes, Commemotabuntnr,
cl converlentur
adDominumuniversi
fines
tettm.Fincs
enini lerroecommemorabuntur. Sed hxretici obliti
isuiit,
etideoaudiunt
omni anno. Putasibi
poniint
au-
res, quando
leclor
ipsorum
dicit :
Commemordbnntur,
t converlentur
adDominumuniversi
fines
lerrai?
Eia,
forleunus versusest: aliunde
cogilabas,
cumfraiie
tuo fabulaboris, quando
illuddixit:
altende, quia
re-
pctil,
et snrdos
pulsat:
f adorabuniin
conspcctuejns
wiiversm
patrimgentium.
Adlmcsurdus
est,
non
audii,
pulselur
iterum:
Quoniam
Dominiesl
regnum,
et
ipse
dominabilur
gentium.
Tres istosversus
lenete,
fralres.
Hodie
cantati sunt et
ibi,
aut forle deleverunt cos.
Creditemihi,
fratres
mei,
ita
oestuo,
itavim
patior,
ut mirer nescio
quam
surditalemel duriliaincordis
ipsorum,
ut
aliquando
dubitemutrumbabeant illud
incodicibus.
Hodiecurriinl omnesadecclesiam
,
lio-
die
omnesinlenti audiunl Psalmum,onmes
suspeuso
cordeaudiunt. Sed fac
quia
nonsunt intenti : num-
quid
unus versus est, Commemorabuntur,
et conver-
tcntur
adDominumuniversi
finesferro3?EvigiIas,
sed
adhuc fricas oculos: <adorabuntin
conspecluejus
universm
patrimgeniium.
Excute
somnum,
adhuc
gra-
varis,
audi:
Qitoniam
Dominiesl
regnum,
et
ipse
domi-
nabitur
gentium.
50. Si est adhuc
quod
dicant,
ncscio:
litigent
cum
Scripluris,
nonnobiscum. Ecce codex
ipse,
contra
illumcerlent. Ubi est
lingna,
Nos servavimusScri-
pluras,
nearderent
(a)?
Servatoe
sunl,
undetuar-
deas. Quid
servasli ?
Aperi, Iege
: lu
servasti,
et tu
oppngnas
Quid
sonasli
a
flamma, quod
delerc vis
lin^tia?
Nin
credo,
noncredo
quia
servasli :
prorsus
non
credo,
non servasti. Verissimedicuut
noslri,
quia
tu tradidisli. Ille
probatur
traditor,
qui
leclo
testamenlo non
sequilur.
Ecce
lcgilur,
el
sequor;
legitur,
etrecusas.
Cujus
manus misit in flammara?
(a)
Donatistsesacroscodices ase
servatos,
anostrisvero
Ir.iriiiiTi ilicebant.
Qui credit,
et
sequitur;
an
qui
dolet
quia
est
quod
legatur?
Nolo seire
quis
servaverit :
undecumque
inventusest
codex, testamentum
patris
noilri exiit
de
qualibel
caverna: nescio
qui
furestollere
volebant,
ncscio
qui persecutores
incenderevolebant: unde-'
cumqueprolalumest,
legatur. Quarelitigas?
Fralrcs'
sumus
, quareIiligamus?Non
inteslalusmortuusesl
1
paler.
Fecit
testamentiim,
et sicmortuusest: mor-i
tuus
cst,
et resurrexit. Tamdiuconlenditurdehaere-:
dit.ilc
mortuorum, quamdiu
testamentum
proferatur
i
in
publicum;
et cumtestamentum
prolatum
fuerit in
publicum,
lacentomnes
,
ul tabuloe
aperianlur
et re-
citentur :
judex
intentus
audit,
advocali
silent, proe-
couessilentium
faciunt,
universus
populussuspensus
esi
,
ut
Iegantur
verba
morlui,
nonscntientisin mo-
numento. Illesinesensu
jacet
in
monumcnlo,
et va-
lentverba
ipsius
: sedel Christusincoalo
,
et contra-
dicitur teslamento
cjus? Aperi, legamns.
Fratres
sunius,quare
contendimus? Placelur animus
noster,
non sine teslamento nos dimisit
pater. Qui
fccit
testamenlum,
vivitinoeternum: auditvoces
nostras,
agnoscit
suam.
Legamus,quidliligamus?
Ubi invcn-
lafucrit
ipsa
hscreditas,ipsain
teneamus.
Aperi
lesta-
mcntum, lege
in
primocapiteipsiusPsalterii,
Poslula
a me
(Psal.
n, 8).
Sed
quis
dicit?FortenonChristus.
lhi
babes,
Dominusdixit ad
me,
Filius tneus cs
lu,
ego
liodie
genui
le
(Ibid., 7). Ergo
FiliusDei
dicit,
vcl
ail FiliumsuumPalerdicit.
Ergoquid
dicil adFilinm?
Posiulaa
me,
etdabotibi
gentes
hmrediialcmtuam
,
et
possessionem
tuam
fines
lerrm.Solet
fieri,
fratres
,
ut
qiiandoquxritur
de
possessione, quseraulur
affincs.
Inlcr affinesillumet illum
, quoerilurhonrcs,
aul cui
donatur,
aut
qui
emit. Inter
quos
affines
quierilui?
Inter illumet illum
possidentes
'.
Qtit
dimisitomnes
fines,
nullosdimisitaflines.
Quocumque
le
verteris,
Clirislusest. Fineslerroehabes
hoereditaiem,
hucvc-
ni,
totammccum
posside. Quareliligando
vocasad
partem?
IIucveni : bonoluo
vinceris,
totnni habebis.
Anadhuccalumniaris?
Egojam
leslanicnltim
lcgi,
ct
tu c.ilumniaris. An adhuc
calumniaris, quia
fincs
terroe
dixit,
nondixitomnes fineslerrsc?
Legamus
crgo. Quomodo
leclumest?
Commemorobunlttr,
el
conrerlenluradDominumuniversi
fines
terrm'.Et ad-
orabunl in
conspecluejus
universm
patrimqcnlium
Quoniam
Domini esl
regnum,
et
ipse
dominabitttr
gentium.Ipsius
est,
non vestrum.
Agnoscilc
Domi-
num:
agnoscitepossessionein
Domini.
31. Sedet
*
vos, quiaprivala
vestravuliis
possi-
dere,
el noncommunicumCliristo
unitalc;
dnmiuari
enimvultisin
terra,
noncuro illoin coelo
regnarc,
possidetis
doniosvcstras. Et
aliquando
venirousad
illosdiccntes, Quirramus
veruro,
inveniainusvorum.
Et illi,
Vos lenete
quod
tenetis
: ovestuas
lialics,
ovesmeashabeo.;
noli molestus essc ovibus meis,
qnia
et
ego
nonsummolestusovibus
tuis.Deograli.is:
mesesunt oves
,
illius sunt oves : ClnistUj
qu!d
1
In
plerisqueMss.,
possidenfts.

plures
probse
notseMSS.
loco,
sed
etvos,halient,
Sedut
i'o's,
am'
privata
veslra,
etc. Rt
qtiidam,
Scdefevos.
EXARRATIO
IN PSALMUMXXII.
I
vi
ctnii'; Inionecnieoe
sint,
ncctute: sedilliussint
qui
illas
cinil,
illiussint
qui
illas
siguavit. Ncqtic qtii
plaiilalcslaliquid, nequcqui rigat,
sed
qui
incremcn-
tiimdat Dcus
(I
Cor.
m, 7). Quarehabeo
meas.ltabes
tutuiis-?Si ibi esl Cliiisllis,
illocant meoc,
quia
non
stinl 1111;e : si liicesl Chrisliis,
htic eanl
tu.c, quia
nonstinl lu:c.
Propler possessiones
osculenlur
nobis
caput
ct
manus,
ct
pereant
'
lilii alieiii. Nonest mea
posscssio, iiiquit. Quidesthoc?
Videamussi noncst
lua
posscssio,
videamus
si non illani tibi vindicas.
Ego
noiiiiiiiChrisii laboro,
tunoniini Donali. Namsi
Clirisliiin
altendas, ubiquc
cst Christus. Tu
dicis,
Ecceliicest Clnistus
(Maiih.
xxiv, 23): ego
dico
,
Por lotuni cst.
Laudatc, pueri,
Dominum,
laudale
noiucuDomini. Undc laudant?
Usquequo
laudanl?
A solisoilu
usqiic
adoccasumlaudalenomen
pomi-
ni
(Ps/.cxn, l).Ecce quani
Ecclcsiamoslendo,eccc
qnid
cmit
Clnisltis,
ecce
quid
redeniit,
ecce
pro quo
saiigiiiiiiMii
dedit. Sedtu
quid
dicis? Et
ego
illi colli-
go. Quimrcum,
inquil,
HOII
colligil,spargil(Mallh.
xn,
30).
Dividis
unilalem, possessiones
luas
quoeris.
Et
quare
lialenl nomeii Chrisli?
Quia
ad defensionem
posscssionis
inaelitulos Cliristi
posuisli.
Nonnehoc
faoiunt noiinulli indomosua? Nedomum
ipsius
in-
vadal
aliquispolens, ponil
ibi lilulos
polenlis,
titulos
mendaces.
Ipse
vultesse
possessor,
et frontemdomus
suocvultdelituloalicno
niuniri;
utcumliluluslecttis
fuerit,
conlerrilus
quispolenlia
nominis,
abstineat se
abinvasione. Fecerunt
illud, quando
Maximianislas
damiiaverunt.
Egerunt
opudjudices,
et concilium
(a)
sutunrccitaverunt: tanquam
litulos
oslendentes,
ut
episcopi
viderentur. Tunc
judex interrogavil
:
Quis
hic allcr
episcopus
est de
parte
Donati?
Respondil
Ofliciuni:
Nosnonnovimusnisi Aureliumcatholicum.
Timentes
illi
leges,
non
responderunl
nisi de uno
episcopo.
Illi autemut audiventur
a
judice,
nomen
Christi
imponebant:
in
possessione
suatilulos illius
inipostierunt.
Bonuscst Dominus, qtti
illis
parcat,
et
ubi inveneril titulos stios,
vindicet illud
possessioni
suoc.Polensesl misericordiaipsius, qui
illisilludfa-
ciat, quoscumque
invencrit nomenChristi
porlare,
congrcgct
illos. Et vidcte, fralrcs, quando polens
aliquis
invcneril litulossuos,
noniic
jurc
rerasibi vin-
dicat,
et
dicit,
Non
poneret
titulos
meos,
nisi resroea
essel ? Titulosmeos
posuit,
meares est : ubi nomen
meuroinvenio,
meumest.
Numquid
tilulos mutal?
Tilultisqui
erat, ipse
est :
possessor
mutatur,
titulus
iionniulalur. Sicet
qui baptismum
habentChristi,
si
veniuntad
unitatem,
nonmulamustitulos,
aut dcle-
mus tilulos
;
sed
agnoscimus
titulos
regis
nosiri,
tilu-
los
iniperatoris
nostri. Sed
quid
dicimus?0 domus
misera,
illele
possideat
cujus
titulos habes;
Christi
liluloshalies,
noli esseDonati
possessio.
52. Mulla
diximus,
fratres;
sed illuddemeraoria
vestranonrecedat, quod
hodie
legitur.
Ecceiterum
dico,
et
soppe
dicendumcst:
per ipsum
diem,
id est
pcr
sacranieiila
hujus
diei
coiislringo
vos,
ut nonvo-
Iiisexcal
decordibus. Commemorubitntttr,
cl conver-
'
:-rx
Mss.,perqant.
(u)liagailaniiiii,
auiii59i.
tenluradDominiimiinivcrsi
fincs
lerrm.El udvrabuiit
iu
coiispeilnejus
ttiiiverstv
palrimgenlittm. Quoiiiuni
Dontiniesl
regnum,
elipse
doininabititr
geiiftitni.
Conlru
lam
apcrlaroet
iiianifcstedemonslialaiii
possessionem
Cbrisli,
non aiulialis verba calumniatoris.
Quidquid
contradicuut,
Iiomiiicsdicunt : boc autom Deus
dicit.
IN
PSALMUM XXII
ENARKATIO.
'
Psalmtts
ipsi
David.
1.
[vers. 1.]
Ecclesia
loquitur
Chrislo: Doininus
pascil
tite,
cl nilrilmilii
deeril,
DominusJ esusClirislus
pastor
meus
esl,
ct niliil roiliideerit.
2.
[vers. 2.]
In loco
pascum
ibi me collocuvit: in
loco
pascuoeincipientis
a"dfidem
*
roe
perducens,
ibE
nic nutriendumcollocavit.
Super tiquamrefecliouis,
educavii me:
super aquain baptismi, quo
reficiun-
lur
qui integrilalcni viresque
amiscrant
, cducavit;
me.
3.
[vers.
3
]
Aiiimummeani converlil. Deduxil
metnsemilis
justiiim,propier
nomensuttm.Deduxitme
in
angustis
itineribus,
quacpauci ambulant,
juslilia;
suse;
non
propter
ineritura
meum,
sed
propternomea
sunni.
i.
[vers. i.]
Nam el si umbulemin medio
umbrar
morlis: nani et si ambiileminmediovitse
Imjus, qum
umbraraorlisesl. Nonlimebo
mala, quoniam
tume-
cumes: nonlimebo
mala,
quoniain
tubabilasincorde
meo
per
lidem
;
el nuncmecum
es,
ut
post
umbram
niorlis etiain
ego
siintecum.
Virga
luaelbaculus
luus,
ipsa
meconsolatasunl:
disciplina
tua
lanquaro virga
ad
grcgcin
ovitnn
,
cl
lanquam
baculus
jain
ad
gran-
dioresliliosetabaiiimali vilaad
spirilualem
crcsceu-
tes, ipsa
rne non
afflixerunt,magis
consolala
sunt;
quia
nieinor es mei.
5.
[vets. S.J
Parasti in
conspeclu
tneo mensam
r
adversuseos
qui
iribiitaiil me:
post virgam aulem,
quaparvulus
et animalisin
gregepascuiserudiebar,
post
illam
virgam
cumesse
ccepi
stib
liaculo, parasti
in
conspectu
meo
inensam,
ul nou
jam
lactealar
par-
vulus
(I
6'or.
III,2),
sed
niajor
cibum
a
sumam,
tir-
malus adversuseos
qui
tribulanl nie.
Impinguasti
iii
oleo
eapul
mettm: Isetilicastihclitia
spirituali
riieiilemi
meam. <
poculum
tuuminebrians
qitam
vrmclarum
esf
(a)!
el
poculum
tuumolilivionem
prieslansprio-
rumvanarumdeleclationum
, quani piseclarum
esl!
0.
[vers.6.]
< misericordialua
subsequelur
tne
omnibus
diebusviimmem: id
esl,
quanidiu
vivoiit
hac mortali vita,
nontua,
sed mea. /7finltubitemin
domoDomini in
longitudinem
dierum:
subscquetur
aiitcm.menon
hic
tantum,
sedeliaraul inliabiteiiiin
domoDomini
inoclernum.
'
Edd.,mfinem,
Psalmtts,
ctc.
Abest,tnfinem,
aMss.et
asacris
uibliis.
2
vetuscodcxCorb..ti
ftde.
M-.ild.,
setl
tnajtircm
cibumsiiinam.
Aliquoi
Mss.,
majo-
rcs
cihos.Alii
pluros:
major
cibiiui.
(a)
Ucliac
parte
vors.yvidolinair.Psal.
xxxv,
n. 14.
185
S. AUGUSTLMEPISCOPl
181
IN PSALMUM XXIII
ENARRATIO.
Psalmus
ipsi David,
prima
sabbati.
1.
[vers. 1.]
Psalmus
ipsi David,
de clarificatione
cl rcsiirreclioiic
Domini,qtioe
malulino
primse
sab-
bati facia
cst, qui jaro
dicsdoniinicusdicilur.
2.
[rers.
2
]
Doininiestlerrael
pleniludoejus,
or-
bis lerrarumel ttniversi
qui
habitant inca
'
: cumcla-
rificatusDoininusannunlialur infidemomnium
gen-
tiuni,
et univcrsus orbislerrarum fil Ecclesia
cjus.
Ipsesuper
maria
fundavit
eam:
ipse
firmissimesta-
bilivit eam
super
omnesfluclus socculi
hujns,
ut ab
ea
superarcntur,
nec nocerent ei. <
superflumina
prmparavit
eam: fluminain mare
fluunt,
et
cupidi
homincs Iabunturin sxculum
;
eliamislos
superat
Ecclcsia
quse
devictis
per
Dei
graliarocupidilalibus
scccularibusad
recipiendam
immortalitalemchari-
tale
parata
est'.
5.
[vers. 3.] Quis
ascendelintnontemDoinini?
quis
orscendetinaltissimam
justiliain
Domini? Aui
quis
stabil intocosanclo
ejus
? aut
quispermanebit
in
co,
quo
ascendet
.sttper
raaria fundaloet
super
flumina
prscparalo
Ioco?
i.
[vers.i.]
Innocensmanibuscl munduscorde:
quisergo
illuc
asccndct,
et
permanebil
ibi, nisi in-
noccns in
opcribiis,
ct mundusiu
cogitationibus?
Qui
non
uccepit
invanoanimamsuam:
qui
non in
rebus non
pcrmancnlibusdeputavit
animamsuam
,
sedcamimmorlalcm
senliens,
oelernitalemstabilero
alque
incomrnutabilcmdesideravit. Et non
juravit
proximo
suoindolo: et ideo sine
dolo,
sicut sini-
plicia
ct non fallcnlia stinl oeterua
,
ila se
prsebuit
proxiroo
suo.
5.
[vers. 5.]
Hic
accipiet
benedklionema
Domino,
el miserkordiamaDcosalulari suo.
6.
[vers.6.]
Ilmc esl
generatioqumrenliuin
Domi-
num: sic enim nascunlur
qui quoerunt
eum.
Qum-
rentium
faciem
Dei J acob
(a)
:
quseruntautem
faciem
Dci, qui poslcrius
nato
primatum
dedit.
'
7.
[vers.7.]
Tollile
portas principes
veslri
a
:
qui-
cuniqueprincipalum
inhominibus
quocrilis, auferte,
ne
impedianl,
adilus
quos
vosslaluistis
ctipidilatis
et
tirooris. f elevamini
porlm
miernales: et elevamini
aditusseternse
vitse,
rcnuntiationis soeculoet conver-
sionisad Dcum. f introibitrex
glorim
: ct inlroibit
rex,
in
quo
sine
stiperbiagloriemur; qui superatis
porlis
inorlalitalis,
cl
patefaclis
sibi
coeleslibus,
im-
plevitquod
ait :
Gaadele,quoniamego
vici smculum
(J oan.
xvi,
33).
8.
[vers. 8.]
Quis
estislerex
glorim
?
pavet
admi-
rans natura
mortalis,
ct
quoerit, Quis
esl iste rex
glorim
?Dominus
fortis
et
polens
:
quem
tu infirmum
et
oppressumputasti.
Dominus
polens
inbello: con-
1
E<ld.,
ineo.AlMss.conslanter
feninl,
inen.
*
SicMss.
Kdd.vero, immorlalitalis claiitulem
paralu
esl.
3
F.dd.,vestras.Mss.vero
consiaiitcr,
resfri ;
sicque
etiam
Augustinus
in
episl.237,
u. 8.
(a)Diapsalnia.
trccta
cicatrices,
et senlics
reparalas,
cl iinniorlali-
tali reddilara infirmitalemhumanam. Persolulacst
qute
debebatur
lerris,
ubi cummorte
belligeralaesl, *
clarilicatioDomini. f
9.
[vers. 9.]
To//tfe
porlqsprincipes
vestri : hinc
jampergatur
incoelura.Exclamet itcrum
prophetica
luha: Tollite
portas,
etiamccelesies
principes, qnas
habctis in anirais hominum
qui
adorant railitiam
coeli
(IVReg.xvn, 16).
f elevantini
porlm
miernales:
el elevomini
porlsc
oclernoe
juslilioe,
charilaliset ca-
slilatis, per quas
anima
diligit
unumveruin
Deum,ct
nonfornicalur subniultis
qui appellantur
dii. Ei in-
troibitrex
gtorim
: el introibitrex
glorise,
ut addexlc-
ramPairis
inlerpellet pro
nobis
(Rom. viu, 34).
10.
[vers.10.] Quis
esl islerex
glorim?quid
el tu
princcps polcslalis
aeris
hujus miraris,
el
quseris,
Quis
$s<isterex
glorim
?Dominusvirlulum
ipse
esl rex
glorim
: et
jam
vivificato
corpore, supra
te
pergil
ille
lentatus; supra
orones
Angelos
lendit,
ab
angeloproe-
varicatorc ille lentalus. Neroovestrum se
objiciat
atque
inlercliidal itcr
noslrum,
ut
lanquaro
Deusco-
latur anobis:
iicqueprincipatus, ncqucangelus,
ne-
quc
virlus
nosscparat
achariiateClnisti
(Ibid., 39).
Bonuiacst
sperare
in
Doinino,quamspcrare
in
priu-
cipe (Psal. cxvu, 9)
: ul
qui gioriatur,
in Doroino
gloriclur (1
Cor.
i, 31).
Sunt
quidem
islsein
hujus
niundi ordinatione
virtules,
sed Domiuusvirtulum
ipse
esl rex
gtorim.
IN PSALMUM XXIV
ENARRATIO.
fit
finem,
Psalmus
ipsi
David.
1.
\vers. 1.]
Clirislus,
sed in Ecclesioc
persona,
loquitur
: nam
magis
ad
populum
christianuni con-
vcrsumadDcuin
perlinenl quse
diciitilur.
2.
[vers.2.]
Ad
ie, Domine,
levavianimammeam:
desidcrio
spirituali, quoc
carnalibusdesideriis con-
culcabalur in lerra. Deus
tneus,
in le
confido,
non
erubescam: Deus
nieus,
ex eo
quod
in me conlide-
bam, perduclus
sum
usque
ad istam iufirinilatem
cainis; et
qui
deserlo Deo sicut Deus essc
volui,
a
miiiutissiiiiabcsliolainortero
limeiis,
de
superbia
mca
irrisus
erubui; jam ergo
in lc
confido,
non erubc-
scam.
3.
[vers. 3.] Neque
irrideantmeiirimki mei
:ncq\ie
irrideanl
inn,
qui scrpentiuis atque
occultis
sugge-
slionibus
insidianles,
et
suggerentesEuge, Euge,
ad
hoec
dejeccrunt.
Etenimuniversi
qui
te
exspeclant
non
confundeiitur.
~
i.
[vers. i.] Confundanlurinique(acieitles
vana:
confuiidanlur
iniqtie
facicntes,
ad
acquirenda quoe
transcunt. Vias
luas, Donrine,
nolas
facmilii,
el semi-
tas luas edoceme:
quse
non latoe
sunt,
ncc roullitu-
dincmadinieritumducunt
(Malth.vu, 13);
scdan-
gnslas
cl
paucis
notassemilasluas edocenic.
5.
[vers.5] Dirige
mein veriialelua: crrorcs fu-
gicnlcin.
f doceme: nam
per mcipsum
non
novi,
nisi iiicndacium.
Quonium
tuesDettssalutaris
meus;
J 83
ENARRATIO1NPSALMUMX.XIV. 186
e<fesusiinui toladie:
nequc
enimdimissus a tede
paradiso (Gen.
m, 23),
ct in
longinquamregionem
peregrinatus(Luc.
xv, 13), pcr meipsum
redire
pos-
sum,
nisi occurraserranti;
nam redilus meusloto
traclu
temporis
ssccuiarismisericordiamtuamsus-
tinuit.
6.
[vert. 6.]
Reminisceremiserationum
tuarum,
Do-
mine: rcminiscere
operum
misericordioc
tuoe,
Do-
roine,quialanquam
oblilum te honiincs
pulant.
f
outamiserkordimtuma smculosunl: et hoc rcmini-
scere, quiaroiserjcordise
luoea soeculosunl. Nun-
qn.ini
cnimsine illis
fuisli, qui
etiam
peccanlem
homincmvanilali
quidem,
sed in
spe subjecisli,
et
tot
tantisque
crcaliiroctuseconsohuionibusnondese-
ruisii.
7.
[vert. 7.]
Delkta
juventutis
memet
ignorttnlim
tnemne memineris: dclicla conlidenlisaudacioemcse
et
"iguoraniix
nieaene ad vindictam
reservcs,
sed
tanquam
excidantlibi. Secundummiserkordiamluam
memoreslo
mei,
Deus: memor esto
quidem
mei,
nun
sccundumiram
quaegodignus
suin,
sed secundum
misericordiaminam
qu;c
tc
digna
est.
Propler
boniia-
lem
luam,
Domine:non
propter
iiicriluni
roeuro,
sed
propler
bouitatem
tuam,
Domine.
8.
[vers.8.]
Dulciset rectus Domintis: dulcis est
Dominus,qiiandoquidem
cl
peccanles
et
iiupios
ila
miseraius
est,
ut onmia
priora
donarit;
sed eliaro
reclus est
Doininus, qui posl
misericordiamvoca-
lioniset
venioe,quoe
habet
graliam
sine
raeritis,
di-
gna
ullimo
judicio
merita
rcquiret. Propler
hocle-
gem
statuel
deliuqueniibus
invia:
quia
misericordiam
prscrogavit
ut
perduceret
in viam.
9.
[vers.9.] Dirigelmilesinjudkio
;
diriget niites,
nec
perturbabit
in
judicio
eos
qui scquuntur
volun-
laiem
ejus,
necei resistendo
procponunt
suam. Do-
cebitmansuelosviassuas: docebit
vias
suas,
noneos
qui prxcurrerc volunt, quasi seipsos
melius
regere
possint;
sed eos
qui
non
erigunt
1
cervicem, neque
recalcitrant,
cuin eis
juguin
lene
imponilur
ct sar-
cinalevis
(Matlii.
xi, 30).
10.
[vers.10.]
UniversmvimDotninimiserkordiaet
veritas
(n). Quas
aulemviasdocebit
eos,
nisi mise-
ricordiara
quaplacabilis,
et veritalem
qua
incorru-
plus
est?
Qiiorum
unnm
prsebuit
donando
peccala,
alterummerila
judicando.
El ideo universseviscDo-.
inini,
duoadvcnlus Filii
Dci,
uuus
miseraniis,
aller
judicanlis.
Pervenit
ergo
ad eumleiiens' vias
ejus,
qui
nullismeriiis suis seliberatum
videns, deponit
superbiam,
et
deinccps
cavet examinantis severita-
tem, qui
clementiamsubvenientis
experlus
est. Re-
quirentibus
lestamentum
ejus
ef leslimonia
ejus
: intel-
ligunt
enimDominummisericordem
priino advcntu,
el secundo
judicem, qui
inileset mansueti
rcquirunt
lcstamenlum
ejus,
cum
sanguine
suonos in novam
vilam
redemit;
et in
Proplietis atque Evangelislis
tcslimonia
ejus.
'
momnibusnoslris
Mss.,rapiunl.
(a)
tdemvers.10tractaturitiEnar.Psal.
LX,
ri.
9; uxvui,
serm.
2U,
n.8.
11.
[vers.
II.]
Propter
nomen
tuum,Domine,pro-
pitiaberispeccalomeo;
multtimesl enim: nonsolum
peccala
mea
donasti, quocantequam
crederemad-
misi;
scdet
peccato
meo, quod
multura
est, quia
et
invianondeest
offensio,
sacrificioconlribulati
spi-
ritus
propiliaberis.
12.
[vers. 12.] Quis
cst
homo, qui
timeat Domi-
num? unde
incipit.vcnire
ad
sapientiam. Legem
sla-
tttei
*
ei in via
quameiegii
:
legem
slaluet ei invia
quam
liber
apprehendit,
ne
impunejampeccet.
13.
[
vers.13.
]
Antina
ejus
inbonis
demorabilur,
et
semen
ejus
Itmrediiatc
possidebil
terram: et
opusejus
hoereditatemsolidaminsiaurati
corporispossidebit.
14.
[vers. 14.]
Firmaiiienlumesl Donrinustimen-
tiumeum: infirmorumvideluresse
limor,
sedfirma-
mentuincst Doiniouslimcnliumeum. Et nomenDo-
miui
quodglorificatum
est
per
orbem
terrarum,
firmat
limenlesctim. El testamenlum
ipsius
ut
manifeslelur
illis : cl facil ut testamentuni
ipsius
manifestetur
illis, quia
hocreditasChristi
gentcs sunt,
cl tcrmini
terroe.
15.
[vers. 15.]
Oculi mei
semper
ad
Dominutn;
quiaipse
evelletde
laqueopedes
meos
(a)
: ncc timeam
pericula
tcrrena
,
duraterramnon
intueor; quoniam
ille
quem
inlueor,
evellct de
laqueopedes
meos.
16.
[vers. 16.] Respice
in
me,
ef miserere
mei;
quoniam
unkus el
pauper
sum
ego
:
quoniam
unicus
populus,
unicocEcclesioetusescrvanshumilitalera
,
quam
nullaschisraatavel hseresestenent.
17.
[vers. 17.]
Tribulationes
cordisineimultiplkalat
suiu: tribulationescordismei abundante
iniquitate
ct
refrigescenle
charilate
multiplicatoe
sunt. Denecessi-
talibustneiseducme:
quoniam
hscctoleraremihi ne-
ccsse
esl,
ul
perseverans usque
infinemsalvus sim
(Matth.
x, 22),
denecessilalibusmeiseducme.
18-[vers.18.]
Videhumilitatemmeamellaboremmeum:
videhumiiitatcni raeam
, qna nunquam
me
jaclanlia
jnstitioe
abunilate
abfumpo;
et laborem
raeuni,quo
indisciplinatos
mibi commixtossuffcro. Et remille
omttia
peccaia
tnea: et his sacrificiis
propiliatus
re-
mitie
peccatamea,
nonillalantuin
juventutis
et
igno-
raiitiiemeoe
anteqtiara
crcderem
,
sedetiamisla
quas
jam
exfidevivens
per
inliriiiilatemvel vitoe
hujus
ca-
liginem
adiniilo.
19.
[vers. 19.] Respice
inimkos
tneos, quoniam
muliiplkati
sunt : nonsolumenim foris
,
sedetiam
in
ipsa
intus Ecclesioccoinniunionenon desunt.
Et odio
iniquo
oderuntme: et oderunt me
diligen-
temse.
20.
[vers.
20.
]
Cttstodianimam
meam,
eteruetne:
cuslodi animain
meam,
ne decliner
*
ad imitatio-
nem
eorum;
el eruemea
perplexitate, qua
inihi mi-
scenlur. iVo
confundar, quoniainsperavi
inle: non
confundarsi forle
insurgnni
adversurame
; quoniara
noninme
,
sedinte
speravi.
21.
[
vers. 21.
]
Innocenlesefrecftadhmserunt
tnihi,
1
Edd.,
sfafwit. At
Mss.,
sfafuef;
juxtaLXX,
nomothelhei.
*
Rdd.,
declinem.
Mss.,
decliner.
(a)
Dehocvers. lbvidcEuar.21'sal.
xxxi,
u. 21,
1S7
S. AUGUSTIMEPISCOPI
188
quoniam
sustinui<e
,
Domine: innocenteset rccii non
procsentiacorporali
miscenlur tantum
,
sicut
mali,
sedconsensionecordis in
ipsa
innocenliactrcclilu-
dineadhserent
mihi; quoniam
non
defeci,
ul imitarer
malos;
sedsustimii te
, exspeclans
ventilationemul-
timoemessistusc.
22.
[
vers.22.
]
Redime,Deus,
Israel exomnibustri-
bulatiombus
ejus
:
redirho, Deus, populum
tuum
,
qtiemprocparasti
advisionemtuam
,
ex tribulalioni-
bus
ejus,
non tanlum
quasforis,
sedcliam
quas
inlus
tolernt.
IN PSALMUM XXV
ENARRATIO
I.
J psi
David.
1.
[vers. 1.] Ipsi
David
,
non mediatori liomini
Christo
J esu,
sed omni Ecclesioc
jam perfecle
in
Chrislostabililoe
*,
altribui
potest.
2. J udka me
, Domine, quoniainego
ininnocentia
mea
ambulavi;judicame, Domine,quoniampost
mi-
sericordiam
quam
tu mihi
proerogasti,
innocentioe
merehabeo
aliquod
meritum
, ctijus
viam custodivi.
f in Domino
sperans
non movebor
s
: nec tamen
eliamsicin
me,
sedinDomino
sperans, pcrmanebo
ineo.
3.
[
vers.
2,
3.
]
Proba tne
,
Domine
,
et tenlame:
ne
qnid
taroen occultorummeorumme
laleal, proba
me
,
Domine
,
et tenta
me;
nottimmefaciens
,
non
tibi
quem
nihil
lalet,
sedmibi
atque
hominibus. Ure
renesmeosel cor meum: adhibcmedicinale
purgalo-
rium
, quasi ignem,
delectalionibuset
cogilaiionibus
meis, Quoniam
miserkordialuaanleoculosmeosesl :
quoniam
neillo
igne
consumar,
nonnieritamea
,
sed
misericordiatua
, qua
meadlalemvitam
perduxisii,
anteoculos meos est. f
complacui
in verilatetitu:
ct
quiadisplicuit
mihi meura mendaciuin
, compla-
cuit aulemveritaslua
, placui
eliam
ipsc
cumillaet
inilla.
4.
[vers. 4.]
iVonsedi cttmconciliovanilalis: non
clegi apponere
cor meumliis
qui providercconanlur,
queniadmodum,quod
fieri non
potest,
rcruin trans-
eunlium, perfruitione
*
beati sint. Ef cum
iniquage-
rentibusnoninlroibo: et
quiaipsa
causaest omnium
iniquilatum,
ideociim
iniquagerentibus
abscondilam
conscienliarononhahebo.
5.
[vers. 5.]
Odio habui
congregationemmatigno-
rum: ut aulemveniaturad
ipsum
concilium
vanilatis,
congregationesnialignorum
fiunl, quas
odio habui.
i cum
impiis
nonsedebo: et ideocumtali
concilio,
cum
impiis
non
sedebo,
id
esl, placitum
noncollo-
cabo. f cum
impiis
nonsedcbo.
6.
[vers. 6.]
Lavaboininnocenlibus
l
manusmeas:
niundafaciaminter innocentes
opera
mea;
lavabo
1
Mss.
prope
omnes
ferunt,
sedliomini... stabilito.
5
sicedilioLov.AlEr.et
septeniMss.,
uoit
infirmabor.
3
Kdd.,perfunclione.
sedinelius
aliquotMss.,pcrfru-
ciione.
4
Edd.,inter
iiinocentcs.Mss.,
ininnocentibus. Grsec.
LXX,
enathdois.
inter innocentesmanns
mcas,quibnsarnplcxabor
sub-
liniiaIna. Et circumdaboallare
luitm,
Domine.
7.
[vers.
7.
|
Utaudiamvocemlaudis lum: ul di-
scam
qucmadmoduin
te laiidcin. El enarrcmuniversn
mirabiliattta: et cttm
didicero,
exponam
omniaiui-
rabiliatua.
8.
[
vers.8.
]
Domine
,
di/e.ri decoremdomuslitm:
Ecclesioelu;r. f locumhabilalionis
glorim
lum:
ubi habitans
glorificaris.
9.
[vers. 9.]
Ne
perdas
ctim
impiis
animammeam:
ne
ergo
simul
perdas
cumhis
qtii
tc
oderunt,
animam
meam
,
qnoe
dilcxitdecoremdomusluos.Etcumviris
sangiiinum
vilammcam: cl cttmliis
qui proximum
odc-
runt. Namduobus
proecepiis
dccoratur domustua.
10.
[vcrs. 10.]
In
quoritm
miinibus
iniquilales
sunl:
ne
itaquc
nic
perdas
curo
impiis
et cumviris
sangui-
num
, quorumopcra iniqua
sunl. Dexteraeorumre-
pleta
csl muncribus: ct
quod
eis adobliiicndamsalu-
temsplernamdatum
est,
ad
accipiendahujus
sa^culi
munera
converteruni,
existimantes
quscstum
esse
pie-
tatem
(I
Tim.
vi, 5).
11.
[vers. 11.] Ego
autemininnocenliameaambtt-
lavi: redime
me,
etmisereretiiei: valcatmihi ad
per-
fcctionem
liberatinnis,
lauluro
prctium sanguinis
Domiui
mei;
cl in
periculishujusvitoc,
misericordia
tuanondeserat me.
12.
[vers. 12.]
Pesmeusslelitinreciiludine: dile-
ctiomeanonrccessil a
justitia
tua. InEcclesiisbene-
dicam
le,.
Domiiie: non occultabo eis
quos
vocasti
bcncdiclioiieintuam
, Dominc;
quoniam
dileclioni
luoesubinfero
proximi
dileclioneni.
ENARRATIO11.
SEIIMOKt)PLEBEM.
1. Paulus
apostolus
cum
lcgeretur,
audivitnobis-
cumSanctilasVeslra: Sicul
est,
inquil,
verilasin
J esu,
deponere
'
vossecuiidum
priorem
conveisationemvefe-
rcmhominem
,
eum
quicorrumpitnr
secundum
concttpi-
scentias
deceplionis;
renovumitriaiiiem
spirilu
mentis
veslrm
,
el induiienovumhomiiiem
qtti
secundumDeum
crealusesl
injustilia
etsanctitateveritttits
(Ephes.IV,
21-
24).
Etne
aliquisarbilrarcturdeponendam
esse
ali.|iiam
subsianiiaro
, quemadmodum
sc
exspoliat
lunica
;
aut
aliqnid
forinsecus
accipiendum, quomodoaccipit
ali-
quod
veslimentum
, quasi ponens
unamlunicaroet
sumens alteram
;
et carnalisisleintelleclusnon
per-
mitteret horoines
agere
inse intus
spiritualiler quod
proecipiebatAposlolus
: sccutns
est,
et
exposuil quid
esscl cxui veterem
boininem,
cl indui novum.Coctera
enim leclionis
ipsius
ad eurndeminlelleclum
perii-
nenl. Ail
quippequasi
diccnli : Et
quomodo
meexn

turus siimveterem
,
aut
quomodo
indulurusnovuni ?
An
ipse
terlius homo sum
depositurus
veteremho-
minem
,
quem habui,
et
acccplurus
novum
, quem
non
habui;
ul tres homines
intclliganlur,
et sit iu
medio
qui deponit
veteremhominem
,
et
accipit
no-
viun? ne
crgoqcisquam
lali carnali
cogitationeiinpc-
dilus
,
iniiiusfaceret
quod
!
juhetur ,
ct nonlacicns
1
Er.et
l.ov.,dcponile.
MAm.et
Mss.,deponere.
2
Edd.,qiiatn.
At
Mss.,quod.
!89
ENARRATIOIN PSALMUMXXV.
130
excusaretsedeobscurilateleclionis
,
dicit inconse-
quentibus
:
Quaptopletdeponenlesmendacium,loqui-
mini verilatem.El ecce hoc est
deponere
veterem
hominem,
cl induerenovum:
Quapropler,deponenles
mendacium
, toquimini veritalem, unusquisque
cum
proximosuo:quia
sumusinvicemmembra
(Ephes.w,25).
,
2. Neaulem
quisquam
vestruinita
cogilet, fratres,
cumclirisliano
loquendam
veritalemct cum
pagano
mendacium. Cura
proximo
tuo
loquere.
Proximus
tuusille
esl, qui
tccumnattisest ex Adani el Eva.
Onines
proximi
stimuscondilionetcrrenoenativitatis:
sed aliter fralres illa
spc
coeleslishoeredilaiis.Proxi-
niuni tuuiiidebes
pularc
omnem
homincni,
el
antcquam
sit clirislianus. Noncniin nosti
qtiidsitapud
Deuro,
quomodo
illum
prxsciverit
Deus
ignoras. Aliquando
quero
irridesadoranlem
lapides,
convcrtilur,
ct ad-
oral
Deiim,
forlasse
religiosiusqnamtu, qui
cum
paulo
anteirridebas. Sunt
ergo proximi
noslri lalenles in
hishominihus
, qui
nonilumsunt in
Ecclesia;
ct sunt
longe
a uobis lateniesin Ecclesia.
Ideoquequi
non
sciinusfulura
, unumquemqueproxinmm
habeamus,
non solum conditione mortalitatis humanse
, qua
in
lianc lerrameademsorto
deveniuiiis;
sedeliani
spc
illius liEercditatis,
qtiia
non scimus
quid
futiintssit
qtti
modonihil est.
5.
Ergo
atlcndile ca-leraininducndonovumho-
niinemet exuendovelorein.
Deponentes,inquit,
mcu-
ducium,toquimini
verhalein
ttuusquisque
cum
proximo
suo:
quia
sumusinvicemmcmbra.
Irascimini;
et no-
lile
peccure.
Si
propterea
irasceris scrvoluo
quiapec-
cavil : neet tu
ipsepecccs,
imsccrc libi. Sol nonoc-
cidal
stiper
iracundiamveslram
(Ibid., 20)
: inlol-
ligiiurquidem
seciinduni
tcmpns, fraires; qtiia
clsi ex
ipsa
huiuanacondilionc et infirmil.ile
inorlalitaiis,
qiiamportamiis, subivpii
ira
christiano,
non deliet
diu leneri el fieri
pridiana. Ejice
illamdc cordean-
lequam
occid;it iux isia
visihilis,
nc ledeserat lux
ill.i invisibilis.Sedet aliler benc
inlelligiiur, quia
est
noster sol
juslitive
vorilasCiirisltis . nonis!esol
qui
adnralur :i
Paganis
et Mauichaiis,el videlur eti.ini a
pcccatoribus
;
sed ille alins
cujus
vcritate huniana
liaturailliislratur,
ad
qiicingaudcnl Angcli,
hominuni
autcm infiriiialoe' acics cordis elsi
ircpidant
sub
radiis
cjus,
adeumlamcn
contciiiplanduinper
nian-
dala
purganlur.
Ctim
coeperit
iste sol inlioniineha-
bitare
per
lidem, non tanlumin tevaleat iracuudia
quoe
iute
nascitur,
ul oce.idat
supcr
iracundiani
luain,
id
est,
deserat Clirislusmeiileni
luani; ipjia
nonvult
linbilare Chrisius cuin iracundiattia. Videlur eniin
quasi ipse
a te
occidcro,
cuin iti ab
ipsooccidas:
quia
iracuiii
inveleraverit,
oiliura
lit;
ciini fnctuin
ftieiit
odiuin,
jam
homicidaes. Omniscnim
qui
odit
[raireinsuiim,
homicidaesl
(Uoan.
m, 15),
sicutdicit
J oanncs
aposiolns.
Iicm
ipso dicil, quia
omnis
qtti
odit
fratremsititm,
inlencbrismanel
[Id.
n,
9)
: cl non
niirumsi illein lenebris
inanct,
a
quo
occiditsol.
i. Ad hoc forle ctiani
pcrtiiicl quotl
audislis in
1
sicvetuscud.corb.
AtEdd.,/ioiiutium
cnini
iiifirmitale
actes.
Evangelio
: Periclilabatut
navigium
in
stagno,
etdot-
miebntJ esus
(Luc. vm, 23). Navigamus
cnim
per
quoddamstagnum,
ct venluscl
procelloe
nondesnnt:
tenlationibus
quotidianishujus
socculi
propeopplelur
nostrum
navigium.
Undeautem
fit,
nisi
quia
dormit
J esus? Si nondormiret inte
J esus, tempeslates
islas
non
palereris;
scd
tranquillitaiem
haberes
interius,
convigilante
tecum J esu.
Quid
cst
aulem,
dormit
J esus? Fides lua
quoe
est de
J esu,
obdormivit. Sur-
gunt procelloeslagni hujus,
vides malos
florere,
bo-
nos
laborare;
tentatio
est,
fructus cst. Et dicit
1
anima lua: 0
Deus, ipsa
est
justitia tua,
ut mali
floreant,
boni Iaborent? DicisDeo:
Ipsa
est
justilia
lua? Et Deus tibi:
Ipsa
cst fidestua? Hoeccnimtibi
proinisi?
ad hocchristianusfactus
cs,
ut insseculo
islo floreres?
torqueris2,
quia
hic mali
florent, qui
cuin diabolo
poslea torqucbunlur
? Sed unde hoc
dicis? undefluctibus
stagni
cl
tcmpestate
lurbaris?
Quia
dormit
J esus,
id
est,
quia
fidestua
quoe
est de
J esu, sopita
est incordeluo.
Quid
facisut libereris?
Excila
J csum,
et
dic,
Mugisler,perimus(Ibid., 24).
Moventeniroincerta
stagni: perimus. Evigilabitillc,
id
est,
rediet ad lefideslua
;
et
adjuvanteillo,
con-
siderabisinanima
tua, quiaquoe
danttir modo
malis,
non cum illis
perseverabunt:
aut enimviventescos
deserunt,
aut a morientibus
deseruntur;
tibi autem
quod promillitur,
manebit in rcternum. Illis
quod
tcmporaliter conceditur,
cito tollilur. Floruit enimut
flos feni. Omnis enimcarofenum: aruil
fenum,
et
flos decidil : verbum autemDomini manet inoeter-
niim
(Isai.
XL,G,
8).
Pone
ergo
dorsumad id
qtiod
cadit,
et faciemad illud
qtiod
maiiet.
Evigilante
Clirislo
jamtempestas
illanon
quatielcor luum,
non
opplebunt
fluclusnavimtiiam:
quia
fides lua
impe-
ral ventiset
fluctibus,
et transiet
periculum.
Adhoc
cnim
pertinel, fratres,
tolum id
quod
dicit
Aposto-
lus,
deexuendoveteremhomincm.
Irascimini,
elno-
lile
peccare
: sol non occidat
super
iracundiamve-
siram:
neque
locumdetis diabolo: velus
ergo
dabat
lociiin,
noviisnondet.
Qnifurabalur, jam
non
furelur
(Ephes. IV,2G-28):
vetus
ergofurabalur,
novus non
furclur.
Ipse
honio
est,
unus homoest: Adam
erat,
Clirisius sit : vettis
eral,
novus
sit;
et csetera
quoe
ibi
scquiintiir.
5. SedPsalmumvideamus
paulo diligentius, quia
ciiui
quisquc profeceril
in
Ecclesia,
necesse est
pa-
lialur malos in Ecclesia. Sed non eos
cognoscitqui
taliscsl; quanqtiam
mnlti mali muriimrent adversus
malos,
qitoniodo
faciliusunus samisfert riuos
oegro-
tos,
qiiam
duo
oegroti
seinviceni
singulos. Itaquehoc
proccipimus,
fratres,
Area est Ecclcsia
luijiis
lem-
poris
:
sivpe
diximus,
socpediciinns,
Et
paloain
habet
et fnirocntum. Nemo
quairat
cxiretotaui
palcam,
nisi
lcrapore
ventilationis. Ncinoantc
lcinpus
vcnlilalio-
nis dcserat
aream, quasi
dtimnonvult
pali pcccato-
1
Tredecini
Mss.,
Ltdubital.
3
Sicv.r.etMss.At
I.ov.,
ul insmculoislo
florercs,
et in
ftttitropuslea
in
inferno
nuserrimc
torqttcreris
?
Quia
n>c
mali
florcnl,
ctc.
191
S. AUGUSTINIEPISCOPI
res: ne
praeler
aream
invenlus, prius
ab avibus
colligalur, quamingrediatur
in horreum.
Quomodo
auletri
hoc, fratres,
dicamus altendite. Grana cuin
coeperinttriturari,
inler
paleasjam
se non
(angunt;
ita
quasi
se non
noverunl, quia
intercedit
palca.
Et
quicunique longius
altendit
areara, paleatn
solam
pulat:
nisi
diligenlius
intueatur,
nisi manum
porri-
gat,
nisi
spiritu
oris,
id
est,
fialu
purgantc
discernat,
difficile
pervcnil
ad discretionem
granorum. Ergo
aliquando
ct
ipsagrana
ila
sunt, quasi sejuncta
.ab
invicem,
et non se
langentia,
ut
pulet unusquisque
cura
profecerit, quod
solussit. Ilonc
cogitatio,fralres,
Eliam
lenlavit,
tanluin viruin
(111Reg. xix, 10);
et
dixit ad
Deum,
sicul eliam
Apostolus
coninicmorat:
Prophelas
luos
occidenmt,
altaria tua
suffoderunt,
el
ego
remansi
solus,
el
qumrunl
animammeam.Sed
quid
dkil ilti
responsum
divinum?
Reliqui
tnihi
seplem
millia
virorum,
qui
noncutvaverunl
genua
anteBaal
(Rom.xi,
3ef
4).
Nondixit ci: Habesaliosduos aut tres similes
libi.
Noli, inquit, putare
tc solum.
Alia, iuquit,
se-
ptem
millia
sunt,
et solumle
putas! ltaque
hochre-
vitcr
proecipimus,
ul dicere
coeperam.
lntendat roe-
cumfralernaSanclitas
Veslra,
et adsit misericordia
Dei incordibus
nostris,
ut sicavobis
intelligalur,
ut
fructificet,
el invobis
operetur.
Auditebreviler:
Quis-
quis
adhuc malus
est,
non
pulet
neminembonura
esse :
quisquis
bonus
cst,
non
pulet
sesolumbonum
esse. Tenelis hoc? Ecce
rcpeto,
videle
quia
dico:
Quisquis
nialus
est, inlerrogans
conscienliam
suain,
el malesibi
renunlians,
non arbilrelur neniinembo-
numesse:
quisquis
bonus
est,
nonarbitrctur sc so-
lum bonum
esse;
et non limeat bonus in com-
mixtione
maloruro, quia
venict
lempus
ut inde se-
gregelur.
Adhoccnirohodie
canlavimus,
Ne
perdas
cum
impiis
aitimam
meain,
el cumviris
sanguinum
vi-
tammcam.
Quid
enim
est,
Necum
iinpiisperdas
?Ne
sitnul
perdas. Quarc
tiniel ne sitnul
perdat?
Video
enimdiclum
Deo, qnia
modosimul nos
pateris, quos
pateris
simul,
noli
perdere
siroul. El hocIiabcttotus
psalmus, quem
volo breviler cumSanciitate Yestra
considerare, quia
brevis est.
6.
[vers. 1.]
J udica
me,
Dotnine: raoleslavolaet
quasi periculosa oplat
1
sibi,
ul
judicetur. Quid
est
judicari quodoplat?
Discerni sc
optat
a raalis. Alio
lococvidcnter dicit de
ipsojudicio
discretionis: J u-
dica
tne, Domine,
el discemecausammeamde
genle
non sancta
(Psal. XLII,1).
Ostendit
quiddixeril,
J u-
dica: ne
lanquam
sine
judicio (quia
modoet boni et
raali inlrant in
Ecclesiam)
ct boni et niali eant in
ignem
seternum. J udica
me,
Domine.
Quarc? Quo-
tiiam
ego
in innocenliatnea
ainbulavi,
et in Domino
sperans
non movebor.
Quid esl,
in Domino
sperans?
Ille enim litubat inter
malos, qui
non in Domino
spcral;
hinc factumest ut schismala fierenl
(a).
Trepidaverunl
intcr
malos,
cum
ipsi pejoresessent,
ct
quasi
nollentesseboni inter malos. 0 si frumenta
cssent,
usque
ad
lempus
venlilationis
paleam
in area
1
PleriqueMss.,
orat.
()
ContraDonatistas.
lolerarent. Sed
quia paleaerant,
flavitvenlus ante
ipsamvenlilalionem,
et
rapuit
de area
paleam,
h
projecit
in
spinas.
Et
paleaquidem
inde
projecta
est:
sed
numquidquod
remansit frumentumsolumest?
Nonvolat ante
ventilaliqnemnisi palea,
remanet au-
tcm et frumentumet
palea;
venlilabilurvero
palea
cumvenerit
tempus
ventilationis. Hoc dixit iste:
In innocenliatneu
ambulavi,
et inDoinino
sperans
non
movebor.Si enim
speravero
in
bomine,
visurussum
fortasse
ipsum
hominem
aliquando
male
viventem,
nec eas vias
tenentem, quas
vel didicit vel docel in
Ecclesia
bonas,
sed
quas
diabolo docente sectalus
est;
et
quia spes
raeainliomine
erit,
lilubanteho-
mine titubabit
spes
nica,
el cadente hominecadet
spes
mea:
quia
vero in Domino
spero,
non nio-
vebor.
7.
[vers.2.] Sequitur,
Proba
me, Domine,
el tenla
tne;
urerenesmeosel cor meum.
Qnidest,
ure renes
meosel cor trieum?Uredeleclaliones
meas,
ure
cogi-
tationesmeas
(cor procogitationibus,
renes
pro
de-
lectationibus
posuit)
ne
aliquid
mali
cogilem,
ne
aliquid
mali me delectet. Unde aulem ures renes
meos?
Igne
verbi tui. Undeiirescor raeum?Calore
spiritus
tui. De
quo
calorealibi dicitur : t nou est
qui
se abscondatacalote
ejus(Psal. xvm, 7)
: el de
quo igne
Dominusdicit :
Igneni
veni milterein ter-
ratn
(Luc. xu, 49).
8.
[vers. 3.] Ergo sequitur, Quoniam
misericordia
luaanleoculosmeos
esl,
et
complacui
inverilatetua:
hoc
est,
noninhomine
complacui,
sedintus
compla-
cui
tibi,
ubi lu
vides;
et nontiraeosi
displiceam
ubi
homines
vident,
sicut ait
Apostolus, Opus
autem
suum
probetunusquisque,
ettunc in
semetipso
lantum
habebit
glotiam,
et noninaitero
(Gal. vt, 4).
9.
[vers. 4,5.]
Non
sedi, inquit,
cumconciliova-
nilatis. Hoc
quidcst,
iVon
sedi,
intendat Sanclilas
Vestra.
Quomodo
videt
Deus,
dicitnonsedi.
Aliquando
nonesin
concilio,
et ibi sedes.Verbi
gralia,
inthea-
tro non
sedes,
sed
cogitas
iliealrica,
conlra
quoe
dictum
est,
Urerenesmeos: ibi sedes
corde, quam-
visnonsis ibi
corporc. Contingat
aulemut tencaris
ab
aliquo,
et ibi
colligeris,
aul
aliquod
officium
pitim
faciat le ibi sedere.
Qiiomodopotest
hocevenire?
Conlingil
exofficio
piclatis
ut servoDei sil necessitas
in
amphitbeatro
esse;
liberarevolebal nescio
quem
gladiatorein,
lieri
posset
ut
sederet,
et
exspeclaret
donec illeexiret
quem
liberare
cupiebat.
Eccenon
scdit in concilio
vanilatis, quamvis
illic
corpore
se-
derevideretur.
Quid
est sedere? Consenlirecumliis
qui
ibi sedent :
quod
si
prsesens
non
feccris,
nonibi
sedisti: si absens
feceris,
sedisti ibi. Et cum
iniqua
gerenlibus
nonintroibo
(a).
Odiohubui
congregationem
(a)
Noncommemorat
id
quod
fortenonnisi
postcontigit
in
Carlbag.
collalione,
ubi Donatistae sederecumcalbolicis
noluerunt,
dicentescousessumcum
impiisprohiberi
hoc
psalnio.
Quibusresponsum
fuit, ipsosergo, quia
siraulin-
gcessierant,
peccassein
illud,
Etcum
imquagerenlibusnon
introibo.Psalmumque
de
ingressu
et consessu
spirituali,
nonde
corporaliagere
monstratumest. Videlib. adDo-
natistas
posl
collat.,
c. b.
matignorum.
Vidctis
qnia
inlusest. <cum
impiis
non
sedebo.
10.
[vers.6.]
Lavttboininnocenlibusmanusmeas:
non
aqua
islavisibili. Lavas
nianus, quandopie
co-
gilas
de
operibus
tuis
,
et innocenter
'
coramoculis
Dei
:quia
est et altarecoramoculis
Dei,quoingres-
sus cst
sacerdos, qui pro
nobis se
primus
oblulit.
Est ccelesle
allare,
et non
ampleclilur
illud
altare,
nisi
qui
lavat roanus in innoccntibus. Nammulti
altarehoc
Lmguntindigni,
et lolerat Deus
paii inju-
riamad
tempus
sacramentasua. Sed
numquid,
fra-
tres
mei, quomodo
sunt
parieles
isti,
sicerit J erusa-
lcmcoelestis? Non
quomodo reciperis
cum malis
inlra
parietes
istos
ecclesioe,
ita
recipieris
cummalis
insinumAbrahoc: non
ergo
timeas,
lavamanus. <
eircumdaboattareDomini: ubi offersvola
Domino,
ubi
precesfundis,
ubi conscientiatun
puraest,
ubi
dicisDeo
qui sis;
et si
aliquid
est inle forte
quod
displiceatDeo,
curatillecui confiteris. Lava
ergo
in
linnocemibusmanus
tuas,
et circumdaaltare
Doroini,
utaudiasvocemlaudis.
11.
[vers.7.]
Hocenim
sequitur,
Utaudiamvocem
laudis,
et enarremunivertamirabilialua.
Quidest,
Ut audiamvocenilaudis?Ut
intelligam, inquit.
Hoc
est enimaudire coram
Deo,
non
quomodo
sonos
istos, quos
mulii
audiunt,
et riiulli nori atidinnl.
Quammultl adtiosaudientes
sunl,
et adDeumsurdi
sunt!
Quam
raulli habenlcs
anres,
non habent illas
auresde
quibus
dicitJ esus:
Qiti
habetatires
audiendi,
audial
(Matth. xm, 9)! Ergo quid
est audirevoccm
laudis? Dicamsi
potero, adjuvante
raisericordiaDo-
lnini,
et oralionibusveslris. Audirevocem
laudis,
esl
intelligereinlus, quiaquidquid
intemali est de
peccatis,
IUHUI
est; quidquid
boniin
jusiiflcalionibus,
Dei est. Itaaudi vocem
laudis,
ut nonle laudeset
quando
bonuses : namlaudandote
bonum,
fis ma-
lus;
bonumenini tefecerat
humilitas,
malumtefacit
superbia.
Gonversuserasut
illuminareris,
et conver-
sionetuafactuses
luminosus,
factusillustratuscon-
versione. Sed
quo
*
?
numquid
adte? Si adtccon-
versus
posses
illuminari
,liunquamposses tcnebrari,
quia
tecum
semper
esses.
Quarc
illuminatuses?
Quia
converlisti le ad aliud
quod
tunoneras.
Quid
est
aliud
quod
tunon eras? Deuslumcnest. Nonenim
lulumen
eras, quiapeccalor
eras. Dicitenim
Apo-
stoluseis
quos
vult audirevocemlaudis: Fuistisenim
aliquandotenebrm,
nuncautemlux
(Ephes.
v, 8). Qttid
est,
Fuistis
aliquandotenebrm,
nisi vetereshomines?
Aruncautemlux: nonsinecausalux
estis, qui
fuislis
jamduduni tenebra?,
nisi
3
quia
illuminali cstis. Noli
putarelcipsum
essclucem: illaest lux,
quoe
iilumi-
nat omnemboinincmvenienlemin hunc mundum
(J oan.
i, 9);
luaulem
per teipsum, per
inalamvolun-
lalem, per
aversionemluamtenebratus
cras,
modo
luces.Sed
subjecit
statim
,
ne
suporbirent
illi
quibus
dictum
cst,
Nuncauiein
lux,
et
addidit,
in Doinino.
Sicenim
ait,
Fuistis
aliquandotenebrm,
niinc mtlem
lux inDomino.
Ergo
si
proeterDominuni,
ncc lux :
si aulemideo
lux, quia
inDomino
; quid
babes
quod
non
accepisli
? Si aulem
acccpisli, quid gloriaris
qtiasi
non
acceperis
? Hocenim
ipseApostolus
dixit
alioIocohominibus
superbientibus,
et vclentibussibi
tribucre
quod
Dei
esi,
et debono sic
gloriari quasi
de
suo,
hoccis dicit :
Quid
enimhabes
quod
nonacce-
pisli
? Si autetn
accepisti,quidgloriarisquasi
nonacce
peris(I
6'or.
iv,
7)
?
Qui
dedit
humili,
aufert
supcrbo
:
quiaqui dedit, poiest
auferrc. Adhoceniro
peninet,
fratres,
si lamcn
exposui quodvolui, exposui
auiem
qtiantumpotui,
ctsi nnn
qttanliimvolui,
adhoc
per-
tinel
qundait,
Lavaboininnocenlibusmanusmeas
,
et
circumdaboallare
tuttin, Domine,
ut audiainvocem
laudis tum: id
est,
ex
ipso
bono nieo non de me
prsesumam,
sedde le
qui dedisti,
ne laudari velim
deroein
me,
seddelcinle. Ideo
sequitur,
Ut au-
diamvocemlaudis
tum,
etenarremuniversamirabilia
lua: non
mea,
sedtua.
12.
[vers.
8,
9.
]
El
jamvidete, fratres,
videteama-
toremillumDei deDeo
prsesumentem,posilum
inter
nialos, rogantem
Deumut non
comperdatur
cum
malis, quia
non errat Deusin
judicando.
Tu enim
cumviderisliominesin unumlocum
intrasse, putas
ejusdem
meriti esse: Deusautemnon
fallitur,
noli
timere. Tu
judicantc
vento discernis
paleam
a fru-
nienlo: venlumvisflare
tibi,
et tu nones
venlus,
sed
optas
tibi flareventum: el cumventilabroutrum-
queexcusseris,
ventusleve
tollit,
grave
manet.
Quse-
ris
'
ergo
venlumad
judicandam
aream.
Numquid
Detis
qtirerit
alterum
qui
secum
judicet,
ne
perdat
cummalisbonos? Non
itaque liraeas;
securuseslo
bonus,
etiaminraedio
raalorura;
et dic
quoeaudis,
Donrine,
dilexi decoremdomus lum. Domus
Dei,
Ecclesia
est;
adhuc habet
malos,
seddccor domus
Dei inbonis
est,
insanctisest:
ipsum
decoremdo-
mus tuoedilcxi. f locumhabitationis
glorim
tum.
Quid
est hoc? El hoc
dicam,
ad illurosensum
per-
linetsubobscurum
aliquantum
:
adjuvet
me
Dominus,
et intentiocordisvestri ab eodemDomino
inspirala.
Quidait,
locumhabiialionis
glorim
tum? Dixit
prius,
decoremdomusium: et
exponit quid
sit decordomus
Dei,Locus,
inquit,
hubitalionis
gtorim
tum. Nonsuffi-
cit
dicere,
Locushabitalionis
Dei,
sed
,
Locushabi-
lationis
glorisc
Dei.
Quse
est
gloria
Dei? De
qua
paulo
anle
dicebam,
ut et
qui
fit
bonus,
non in
se,
sedinDomino
glorietur (ld. i,
31).
Omnesenim
pcc-
caverunt,
et
egentgloria
Dei
(Rom.m, 23).
In
qui-
bus
ergo
sichabilat
Dominus,
utet debonissuis
ipse
glorificelur,
ut nonsibi velint
tribuere,
et
quasi pro-
prium
vindicare
quod
ab illo
acceperunt, ipsi perti--
ncnt addecoremdomusDei.Necdiscerni illosvellet
Scriptura,
nisi
quia
sunt
quidamqui
donumDei ha-
bent
quidem,
el nolunt in Deo
gloriari,
scd inse:
habent
quidera
donum
Dei,
sednon
pertinent
adde-
'
Br.et
quinque
Mss.,
imtocens es.
*
StcMss.t
edd.,
seda
quo
?
numquid
ate?Si a
te,
etc.
s
Edd.,quare,
nisi
quia,
etc.
Abest,quare,
aMss.
1
EditioAm.
Qttandoergo
venilur
adjudicandumaream;
numquidneus,
etc.Er.
Quandoergo
venit.
AtMss.curoLov.,
Qttmrisergoventnm,
elc,
193
S. AUGUSTINIEPISCOPI
196
corem
domusDei.
Qui
enim
pertinent
ad decorcm
domusDei,
in
quibus
habitat
gloria
Dei, ipsi
sunt
IOCUS
habitationis
glorise
Dei. ln
quibus
aulemhabilat
gloriaDei,
nisi
qui
sic
gloriantur,
ut non in
se,
sed
in Domino
glorientur?
Ergo quia
dilexi decorem
domus
tuac,
id
est,
omnes
qui
ibi sunt et
gloriam
tuam
quserunt;
sedcl non
prsesumpsi
in
homine,
ct
non consensi
impiis,
et non
introibo,
et non sedebo
in
congregatione
eorum
; quia
ilafui inEcclesiaDei,
quid
niihi retribues?
Sequilur
quidrespondeamus
:
Ne
comperdas
cum
impiis
animammeam,
etcumviris
vxnguinum
vilammeam.
13.
[vers. 10-12.]
In
quorum
manibus
iniquilales
sunt,
dexlera eorum
replela
est munetibus
: inunera
non solum
pecunia
est,
nonsolum
aururaet
argcn-
tum,
non solumexenia
'
sunt; neqtie
omnes
qui
accipiuntea, accipiunt
munera.
Aliquando
enimac-
cipiunlur
ab Ecclesia.
Quod
dico,
Petrus
accepit,
Dominus
accepit,
loculos
habuit,
ea
quoe
millebaniur
J udas aufcrcbat. Sed
quid
est
accipere
munera?
Propter
muneralaudare
a
hominem,
adulari homini,
palpare
blandiendo,judicare
conlraveritatem
propter
munera.
Propter quoc
munera
? Nonsolum
propler
aurumet
argentum
et
hujusmodi
aliquid,
sed etiam
propler
laudem
qui judicat
male,
munus
accipit,
et
munus
quo
nihil inanius. Paluit enim iili nianusad
accipiendumjudicium
Iinguoe
alienoe,
et
perdidil ju-
dicium
conscientioesuoe.
Ergo
in
quornm
manibus
iitiquitales
sunt,
dexlera
eorum
replela
est muneribus.
Videtis,.fratres, quia
coramDeo sunt,
et in
quorum
manibus
non sunt
iniquilates,
nec dexlera eorura
repleia
esl muneribus, ulique
coram Deo,
et non
possunt
nisi Dco dicere,
Tu scis : non
possunt
nisi
illi dicerc : IVe
comperdas
cum
impiis
animam
meam,
etcumviris
sauguinum
vitammeam
; qui
solus
potest
videre, quia
non
accipiunt
munera. Yerbi
causa,
contingit
ut duo homineshabeant causam
apud
ser-
vum
Dei;
nemonisi suara
justam
dicitcatisam
;
nam
si
iniquamputaret
causamsuara
, judicem
non
quoe-
reret. Et illese
putat
justam
causamhabere,
et ille.
Veniunt ad
judicem.
Antequamproferatur
sententia,
ambodicunt:
Ampleclimurjudicium
luum; quidquid
judicaveris,
absit ut
respuaraus.
Quid
et tu dicis?
J udica
quidvis,
lantum
judica
:
prorsus
si in
aliquo
repugnavero,
anathema
sim. Ambo amant
judicem
antequamjudicet.
Curoautemdicta fuerit
senlcntia,
contra
unum
crit;
et neuler eorumscit conlra
quem
futuraest. Ille
erga
si
utrisqueplacere
voluerit,
acci-
pit
munus laudemhominum.
Sed
accepto
munere
isto,
videte
quod
munusamiltat.
Accipitquodsonat,
et transil:
perdit quod
dicitur,
et
nunquam
transit.
VerbumDei
semper dicitur, nunquam
transit: ver-
bumhominis mox ut dicturafuerit,
transit. Tenet
inania,
dimiltit solida. Si autem Detimintueatur,
prolaiurus
est senlentiam
contra unum,
considerato
3
Deo,
sub
quojudice
illam
profert.
Ille autem contra
1
Edd.,
xenia.Atomnes
Mss.,
exenia.
*
lnMss.,
adulare.
*
Nonnulli
cdd.,
considetante.
quem prolala fuerit,
et si
jam effringi
non
potest,
quia
tenelur
jure
forte non
ecclesiaslico,
sed
prin-
ciptimsoeculi,qui
lanlum
(a)
delulerunt
Ecclesioe,
ut
quidquid
inca
judicatumfueril,
dissolvi non
possit;
si
ergoeffringi
non
potest, jam
nonvult intueri
se,
ct' caecosoculos
dirigit
in
judiccm,
detrahit'
quan-
lum
poiest.
Placere
illi, inquit, voluit,
divili
favit,
nul
aliquid
abillo
accepit,
aut timuit illttmoffendere.
Accusat
qnasi accepla
sinl munera. Si aulem
pauper
habuerit contra
divitem,
et
pro paupere
fuerit
judi-
calum
;
dicititem
dives, Accepit
munera.
Quae
mu-
nera a
paupere
?
Vidit, inquit, patiperem
,
et ne
rcprehenderetur quod
conlra
pauperemfecerit, op-
pressit jusliliam,
et
protulit
conlraverilatemsenten-
ti.im. Ctim
ergo
necesse sil ut hoc
dicatur,
videte
non
posse
dici abhis
qui
munera non
accipiunt,
nisi
coram oculis
Dei, qui
solusvidet
quis accipiat,
et
quis
non
accipial
:
Ego
auletnin innocenliameaatnbu-
lavi,
redime
tne,
et misereremei:
pes
tneusslelil in
recliiudine.Concussussum
quidcmundique
scandalis
ct lenlatiotiibus
reprehendentium judicium
hurnana
lemeritale2: sed
pes
meussteiit inrectiiiidine.
Quare
aulemtn reciitudine?
Quia superius
dixerat: f in
Domino
sperans
nonmovebor.
14.
Quid ergo
concludit?In Ecclesiisbenedicam
le,
Domine.ld
esl,
inEcclesiisnonme
benedicam, quasi
certusde
hominibus,
sedte benedicamin
operibus
meis. Hnc.est enim benedicereDeumin
Ecclesiis,
fratres,
sicvivereul
per
mores
ctijusque
benedicalur
Deus. Nain
qui
benedicit Dominum
lingua,
et factis
maledicit,
non inEcclesiisbencdicitDominum.Lin-
guaprope
omnes
benedicunl,
sednon omnes factis.
Quidam
voce
benedicunt, qtiidam
moribus. In
quo-
rumautemmoribusnon invcnitur
quodaiunt, faciunt
blasphemari Deum,
ut illi
qui
nonduminlrant Eccle-
siam
, quamvis
amenl
peccata
sua
,
ct ideo nolint
esse
chrisliani,
taraen excusent se
per malos,
ut
blandiantur sihi,
sediicentes
seipsos,
et dicant :
Quid
mihi
persuades
ut Chrisiianus sirn?
Ego
fraudcma
chrisliano
passussum,
el
nunquamfeci;
falsummihi
juravit cliristianus,
et
egonunquam.
Et cumistadi-
cunt, impediunlur
a salule : ut nihil eis
prosit,
non
quidemqnod jam
boni
sunt,
sed
quod
mediocriter
mali.
Quomodo
enimnihil
prodest aperireoculos,
si
sitquisque
inlenebris : ilanihil
prodest
essein
luce,
si clausi sunt oculi. Ita et
paganus qiiidein (utde
iilis
potius loquamur
velut beneviventibus
) patenti-
busoculis est in
tenehris; quia
non
agnoscit
lucem
suaroDoniinum: chrislianus autemmale
vivens,
in
1
Aliquol
Mss.,
sed.
2
Lov.,jttdicio
humanmtemeritalis.
Am.Er. et
Mss.,
judiciiim
humttnmtemeritatis.sed hauddubie
legendum,
humana
temeritate.
(a)
ExstateadereConstantini lex
inTheodosianocodice,
lih.
16,
tit. de
ei iscopali
judicio,
dataadAblavium
prsefe-
clumpraetorio,qua
sancit
Imperator,
ut Senlcntiae
E|
i-
scoporumquolibetgenere prolatac,
inviolatae
semper

incorruplaeque
serventur
, vtque
oninescausae
quse
vel

prsetorio
jure
vel civilitractanlur, Episcoporuni
se.nten-
tiisterminatse,perpetuo
stabilitatis
jure
nrmentur.

197
ENARRATIO1NPSAl.MUMXXVI.
m
luce
quidcm
csl lionriisi
Dei,
scdclausisoculis. Male
vivendoenimvidere non vult
eum,
in
cujus
nomine
tanquam
caecusestinlumincconstiliilus,
nullavisione
vcri lumiiiisaniinalus.
IN PSALMUM XXVI
ENARRATIOI.
Ipsi David, priusquam
linirelur.
1.
[vers. I.]
TiroChrisli
loquitur,
cumacceditad
fidem. Dominttsillttminatiomcacl salutaris
meiis,qnem
limebo? Pnniinusmihi cl noiitiainsuitt salutemda-
bii, quis
me auferct ei? Dominus
prolector
viim
mcm,
a
quo
trepidabo
? Domimis
rcpellct
onincs
impetus
et
insidiashosiis
mci,
a nullo
trepidabo.
2.
[vers.
2
]
Dum
appropinquanlsuper menocenles,
ul edanl carucs meas: duinacccdunt ad
cognoscen-
dumrr.e
nocentcs,
el
insultandiim,
ut semihi
proefe-
rant miil.uiii
*
mein
mclius;
ut malcdico denlc non
inc
consumant,
sed
polius
carnalia dcsideria mea.
Qui
iribulantmeinimki tnei : nonsolum
qui
metri-
luilant amicoaiiinio
reprehciidcntes,
et a
proposito
rcvocarc
volcntcs,
sed etiaminiroici mei.
Ipsi inftr-
nittit
sitnl,
el ccciderunt: dttm
ergo
id
agunt
studiode-
fcndciidi seiilenliamsuatn
,
inlinni facli sunt adcrc-
deuda
ineliora;
et verbum
solulis, pcr quod
facio
qnod
cis
displiccl,
odisse
cceperunt.
5.
[vers.5.]
Si lonsisiant adversumme
caslra,
non
tiniebitcormeuin: adversusmeaiitemsi contradicen-
lium
cnnspirans
muliiludo
consistat,
nonlimebil cor
nicuin,
ut iucorum
parlcs transfugiam.
Si
insurgal
in me
bellum,
in hac
egosperabo
: si
exsurgal
inme
pcrsecutiohujussocculi,
in
hac, qnamcogilopctilio-
nem, figamspem
mcam.
4.
[rers. 4.]
Unam
pelii
a
Domino,
hanc
requiram
:
iiuamenim
petitionempeiii
a
Domino,
hanc
requi-
rain. Ul inhabitemin domoDomini omnesdies vilm
tnem: ut
quaindiu
inhacvila
suro,
nulloeadversilates
nicexcludantde numero eoruin
qui
unilatemet ve-
rilatemdominicsefidei
per
orhero lerrarum
tcnent.
Ul
coniemplcr
delectaliottemDomiiii: eofine
seilicet,
nt iulide
perseveranli appareat
inilii
species
delecta-
hilis, quam
facie adfacicm
conlempler.
f
proiegar
lempliimejus
: et
absorpta
morle in
victoriam,
im-
niortalitate
induar,
cffeclus
lemplumejus.
5.
[vers. 5.]
Quouiam
absconditmein tabernaculo
suoindie malorummeorum:
quoniam
ahscondil roe
in
dispensatione
incarnali Verhi sui in
lempore
lcn-
lationum, quibus
roorlalisvilamea
subjacel.
Protexit
tne inabscondilotabernacuti sui :
prolexit me,
corde
credentcmad
jiislitiam(Rom. x, 10).
6.
[tvrs. G.]
In
pelra
exallavittnc: et ut nianifcslum
ctiainfierctad
salulcm, quodcrcdidi,
insua firmi-
tale
*
fecitcrninereconfessionem
meain,
Ef nuncecce
1
itaMss.At
edd.,
mulastime.
*
sicEr.etMss.AI
Lov.,infitmUate.
exaltavit
capttl
mettm
super
inimkosmeos:
qnid
mihi
servat infinem
,
quando
et nunc curo
corpus
mor-
luumest
proplerpeccatum(Rom.vin, 10),
sentioeccc
meiitemmeamservire
legi Dei,
nec duci
captivam
suh
rebcllanlelege peccati (1
d.
vn,
22, efc)?
Ctrcut-
vi,
efimmolaviintabernaculo
ejus
hosliam
jubilalionis
:
consideravi orbemcredentemin
Christum;
el in eo
quod pro
nobis
temporaliter
Dens humiliatus
est,
gaudens
laudavi eum: lali euiin hostia delectatur.
Canlaboet
psallam
Domino: corde
atque opere
lscta-
bor inDomino.
7.
[vers.7.] Exandi, Domine,
vocem
meam, qiia
clamavi ad
fe:exaudi, Domine,
vocem
inleriorem,
quam
inaures tuas forli intontionedirexi. Miserere
mci,
el exaudi me: raiserere
mei,
et cxaudi me
inca.
8.
[vers.8.]
Tibi dixit cor meum:
Qumsivi
vullum
ttium. Nonenimliominibusme
ostcntavi;
sed inse-
creio ubi solus
audis,
libi dixil cor ineum:
Qu.Tsivi
nonale
aliquod
extrale
prxmium,
scdvulluin
luum.
Vullum
tuum, Domine,
requiram:
huic
inqiiisilioiii
perseveranter instnlio;
non enim vile
aliquid,
sed
vulluin
tuum, Doniine, requiram,
ut
gratis
le dili-
gam, quiapreliosius aliquid
noninvenio.
9.
[vers. 9.]
ATeaverlas vullumiuumame: tit in-
veniam
quod quscro.
iVedeclinesinira aservoitto:
nc lc
quoerens,
in aliud incurram.
Quid
eniin hac
poenagravius
amanii et
quocrenli
veritatemvullus
lui ?
Adjnior
meusesto:
quando
hanc
invcniam,
nisi
tu
adjuves?
Ne
derelinqttasme, nequedespkias me,
Deussalutatis metts:
neque
contemnas
quod
mortalls
sclernuinaudet
inquircre;
tu eniin Deussanas
pla-
gampeccati
mci.
10.
[vers.10.]
Quoniam
paler
meuset maler mea
dereliquerunt
me:
quoniani regnum
socculi
hnjus
et
civitasstcculi
hujus,
cx
quibuslemporaliter
et mor-
laliler natus stim
, dereliquerunl
me
quoercntemte,
et
despieientem qusc promittebant,
cum id
quod
quoero
dafe non
possent.
Dominusautem
assumpsit
me: Dtininus
autem, qui potest ipse
dare
miliise,
assumpsil
me.
11.
[vers. II.] Legem
mihi
conslitue, Domine,
in
vialua: ad le
igitur lendenti,
et tantam
professio-
iiem
pcrvonicndi
ad
sapienliam
a linioreinclioanti
',
legem
niihi
constilue, Domine,
invialua
,
neaber-
ranlem
disciplina
lua dcserat. Ei
dirige
mein semila
recla
propler
inimicosmeos: ct
dirige
me inrcciiiu-
dinc
nngiistiarumojtis;
noncnimiuchoare
sufficit,
cum
inhnici,
donec
pervenialur,
non
quiescant.
12.
[vers.12.]
Netradiderismein animastribulan-
tiumme: ne sinas irihulanles ine satiari de malis
meis.
fjuontain
tnsurre.rert(ntinihi tesles
iniqui: quo-
niaminsurrexerunt in niefalsade nie
dicenles,
ad
amovendumet revocanduinmeabs
tc, quasi gloriam
ab hoininibus
quseram.
Et mentitaest
iniquilas
sibi.
1
Edd.et
pleriqueMss.,
e<adtantam
ptofessionem
perve-
trienti,
ud
sapknlktm
alimoreinchoanlt.
Hos
juxta
Colbert.
Ms.,
etlanlam
professionempervetriendi,
etc.
,<yi
S. AUGUSTINIEPISCOPI
200
Itaque
iniquilas
mendaciosuo deleclataest. Nammc
nonmovit,
cui ex hoc
proroissa
est merces
major
in
ccelis.
13.
[vets. 13.]
Credo viderebona
Domini,
in terra
vtvenftum; ct
quoniam
hoec
prior passus
est Dominus
meus;
si
ego quoque linguas
morientium
'
conte-
mnam
(Os
enim
quod
menlitur occidit animam
[Sap.
i, 11]),
credoviderebonaDominiin terravtvettfium
,
ubi nuilusest falsilati locus.
14.
[vers. 14.]
SuslineDominum,
viriliter
age
: et
conforlelur
cortuum,
etsustineDominum.Sed
quando
istuderit? Arduumest
morlali,
tardumest amanli :
sedaudi nonfallacerovocemdicentis : SustineDomi-
num. Tolcra ustionem
renum
viriliter,
et uslionem
cordis forlilcr : non tibi
negatum
putes, quod
non-
dum
accipis.
Ne
desperationedeficias,
vide
quia
di-
ctumest : SuslineDominum.
ENARRATIOII.
SERMOADPLEREH.
1. DominusDeusnoster
alloquens
etconsolans
nos,
profecioqtios respicit
ex
justo judicio
suo insudore
vultusnostri
panem
nianducarc
(Gen.
m, 19),
exno-
bis nobis
loqtii dignatur,
ut ostendat
quia
nonsolum
cst conditor noster,
sed et babitator. Voces istre
Psalmi, qtias
audivimus,
ct ex
p.irte
cantavirous,
si
dicamus
quod
noslroe
sinl,
verendumest
quemad-
modum verum dicamus : sunt eriira voces
magis
Spirilus
Dei
quam
nostroc.Rursumsi dicamtisnostros
nonesse, profeclo
nientimur. Nonenimest
gemitus
nisi laborantium
: aut omnisista
vox,
quoe
hic
sonuit,
plena
doloris et
lacrymarum,
polest
esse
ejus qui
nunquampotest
esse miser. Dominus
crgo
miseri-
cors,
nos miseri: misericors
loqui dignalus miseris,
dignatur
etiamuti in
ipsis
vocemiserorum. Itauirum-
que
verum
est,
et noslramesse
vocem,
et nostram
non esse
;
et
Spiritus
Dei essevocem,
et
ipsius
non
esse.
Spiritus
Dei vox
est, quia
ista nisi illo
inspi-
rante nondiceremus :
ipsius
autcmnon
est, quia
ilie
necmiser est, nec laborat. Istocauiero
vocesmisero-
rumet laborantiumsunt. Rursus noslroo
sunt, quia
voces
sunt indicanles miscriamnoslrain : item non
sunt
nostrse, quia
ex dono
ejus
vel
gemere
mere-
mur.
2.
[vers. 1.]
Psalmus David
priusquatn
liniretur.
Hochabet titulusPsalmis : PsalmusDavid
priusquam
linirelur,
hoc
est, priusquam ungerctur.
Unctusest
enimilleut rex
(I Reg.
xvi, 13).
Et solus
3
tunc un-
gebatur
rex,
el sacerdos : duoe istse illo
tempore
unctoe
pcrsonoe.
In duabus
personis prafigurabalur
1
Edilio
Lov.,
stceqoqnoque
: dissentienlibuscaeterisli-
bris. EtmoxcumeditioneEr.
liabebat, linguas
mentien-
lium.SedveriusMss.,morientium,
qua
voce
per
autitlie-
iiimadviventium,
ususfuisse
Augustinusintelligitur
ex
illisverbis: osenim
qnod
menlilurocciditanimam.
2
In Edd. deerant h:cc
verba,
vel
gemere
meremnr.
PsalmusDavid
priusquam
Uniretw.
iloc habet tilulus
Psalmi
:
quae
undecimMss.auctoritatcresliluuntur.
s
sicvatic.codex,
et
quinque
Gallic.Mss.Edd.verofe-
rebant:
unctusesl
en\m
tlleu<tex et sacerdos.Tvnctm-
gebaltir,
etc.
fulurus utitis rex et
saccrdos,
ulroqne
munere unus
Cbristus,
et ideoChristus a chrismate. Non solum
autem
caput
nostrumunctum
est,
sed
etcorpus ejus
nos
ipsi.
Rex autem
est, quia
nos
regit
et
ducit;
sa-
cerdos.quia pro
nobis
interpellat (
iloni.
vm, 34).
E
quidem
solus ille sacerdos talis
exlilit,
ut
ipsc
esset etiamsacrilicium. Sacrificiumoblulit Dconon
altud
quamseipsum.
Non eniminvenirct
proeter
se
mundissimamrationalem
victimam,
tanquamagnus
immaculalus fuso
sanguine
suo redimens
nos,
con-
corporans
nos
sibi,
fnciensnosmembra
sua,
ut inillo
et nos Clirislus essemus. IdeoadomnesChristianos
pertinel
unctio :
prioribus
autemVeterisTestamcnti
lcmporibus
ad duassolas
personasperlinebal.
Inde
aulcm
apparet
Christi
corpus
nos
esse, quia
omncs
ungirour
: et omnes in illoel Chrisli et Chrislus sn-
raus, quiaquodammodo
totus Christus
caput
et cor-
pus
est. Unclio isla
perliciet
nos
spirilualiier
in illa
vitn, quoe
nobis
promitlitur.
Est auteni hoecvoxdesi-
dcraniis illam
vitam;
est vox
quocdnm
desiderantis
gratiamDei, qua?
in nobis infine
perficielur
: ideo
dictum
cst, Priusquam
liniretur.
Ungimur
enimmodo
in
sacramenlo,
el sacramento
ipsoproefiguraturquid-
dam
quod
ftiluri sumus. Et illudnescio
quid
fulurum
ineffabiledesiderare
debemus,
el in sacramento
ge-
mere,
ut in care
gaudeamusquse
sacramenlo
proe-
monstraiur.
3. Ecce
quid
dicil: Dominusitluminatio
tnea,
el sa-
lutaris
meus,quem
liinebo?illeme
illumiiial,
recedant
lenebroe
;
illenie
salvat,
recedal
infirmitas;
ambulans
inluminc
lirmus, quem
timebo? Nonenimtalemsa-
luiemdat
Deus, quoc
ab
aliquopossitextorqueri;
aut
laleluroen
est, quod
ab
aliquopossit
obtenebrari. Do-
ininus
iltuminans,
nos
illuminali;
Dominussalvans
,
nossalvali: si
ergo
ille
illuminans,
nos
illuminati;
ct
ille
salvans,
nos
salvati; proeteripsum
nostenebroo
ct inlirmitas. Hnbentesautemin
ipsospera
cerlamet
fixamel
veram, quem
timebimus? Dominus illtimi-
natio
tua,
Dominussalnlaris tuus. Inveni
polenlio-
rcm,
et lime. Ad
potenlissimumomniura,
ad
oronipo-
tentero,
sic
pcrlinco,
ut ct illuminel
me,
et salvet
me,
nec timeo
aliquemprscter ipsum.
Dominus
pro-
teclorvilm
mem,
a
quoirepidabo
?
4.
[wers.2.]
Dum
appropinquantsuper
me
nocenles,
ul edanl carnesmeas:
qui
tribulanltneinimici
mei,ipsi
infirmati sunt,
etceciderunt.
Ilaque egoquidlimebo,
aut
qucm
timebo?
egoquemtrepidabo,
aut
quid
ire-
pidabo? Qui
me
persequunlur, ipsi infirmanlur, ipsi
cadunt.
Quare
aulem
persequunlur?
Ut edanl carnes
meas.
Quoe
sunt carnes meae?Carnalcs affeclusmei.
Soevianl
persequendo,
nihil inme moritur nisi mor-
tale. Erit in
menliquid, quopersecutor pervenirenon
possit,
ubi habilatl Deus meus. Manducent carnes
mcas : finitiscarnibus
spiritus ero,
el
spiritualis.
Et
qtiidem
tantamsaliilemmihi
promittit
Domimis
meus,
ut eliam modoistn cnro
morlalis, quoe
videtur
per.
4
Regius
etvatic.
Mss.,
ibilmbitat.
201
ENARRATIOIN PSALMUMXXVI.
202
mitti' manibus
persequentium,
non
pereat
in oeter-
num;
scd
quod
demonstraiumest in
capite
meore-
surgente,
hocomniamcmbra
sperent. Quem
timcat
anima
mea,
quam
inhabilatDeus?
Quem
timeatcnro
mea,
cum
corruptibile
hocinducrit
incorruptionem
?
Vultisnosse
quia
carnesilli manducant,qui
nos
per-
sequuntur,
nec
ipsi
autemcarni nostrsenieluendum
esl ?Seminatur
corpus
animale, surgetcorpusspiri-
tuale
(I
Cor.
xv, 44). Quanta
auterafiduciadcbetesse
ineo
qui
novit dicere: Dominusilluminatio
mea,
el
talulatis
meus,quem
limebo? Dominus
protector
vilm
mem,
a
quotrepidabo
?
Prolegiturimperator
scutatis
,
et non
timet; protegitur
a mortalibusmortalis,
et
securusest:
protegitur
morlalis
ab
immortali,
etli-
mebit et
trcpidabil
?
3.
[vers.3.]
Quanta
aulemTiduciadebeal csse in
eo
qui
ista
dicit,
audite: Si consislantadversumme
castra,
twnlimebitcormeutn.Caslramunita
sunt,
sed
quid
munitiusDeo
? Si
exsurgat
inmebellum.
Quid
mihi facilbellum?Polestmihi auferre
spem
meam?
polcst
raihi auferre
quod
dat
Omnipotens
? Sicutnon
vinctlur
qui dat,
sicnonaufertur
quod
dal. Si auferri
potestdatum,
vincilurdalor.
Ergo
nec
ipsaquoe
lero-
poraliter
accipimus,
auferrenobis
quisquampolest,
fratres
mej,
nisi solusille
qui
dedit.
Spiritualiaquoc
donal,
non
auferet,
nisi tudiraiseriss: carnaliavero
ct
lemporaliaipse
aufert; quia
et
quisquis
aliusau-
fert, ipso
donante
polestatem,
aufert. Novimus
hoc,
et
lcgiinus
inlibro
J ob,quia
necille
qui
videtur
quasi
maximarahabere
potestalem
ad
tempus
diabolus,po-
lest
aliquid
nisi
permissus(J ob1). Accepitpolcsta-
temin
inlima,
et amisitmaxiraaet siimma. Et non
est isla
potestas
irati,
sed
poena
damnali. Ncc
ipse
ergo potesl
habere
aliquampotestatem,
nisi
permis-
sus. Etin illolihrohabes
quera
commemoravi,
et in
Evangelio
Dominusdicit: Hac nocle
postulavit
sala-
nas,
ul voscribraret' sicut
tritkum,
el
egorogavi pro
te, Pelre,
tte
deficialfides
tua
(Luc.
xxn, 31).
Permit-
tilur auteraautad
poenam
nostram,
aut ad
probalio-
nem.
Ergoquia
nobisnemo
potest
auferre
quod
dat
Deus,
nonlimeamusnisi Deum:
quidquid
aliudfre-
muerit, quidquid
aliud
superbierit
adversus
nos,
non
timeat cor noslrum.
6.
[vers.4.]
Si
exsurgat
in me
bellum,
inhac
ego
sperabo.
In
qua?
Unam,inquit, petii
aDomino.Femi-
nino
genereappellavitquoddam
beneficium,tanquam
diceret,
Unam
pelilionem.
Et
quomodo
solemuslo-
queutesdicere,
verbi
gralia,
Duas
habes;
nondicimus
Duo,hocmoreloquendiusaeslScriptura:f7nam,inquit,
pefit
a
Domino,
hanc
requiram.
Videamus
quid petit
qui
niliiltimet.
Magna
securilas cordis. Vultisnihi!
liroere?Hancunara
petite, quam
unam
pelitqui
niliil
timet, autquampelit
ut nihil timeat?
Unam,inquil,
pefit
a
Domino,
hanc
requiram.
Hochic
agitur
abeis
qui
beneambulant.
Quid
est hoc?
qute
est illauna?
Utinhabitemin donioDomini omnesdiesvilmmem.
1
QuiuqueMss., perinri.
srres
Mss.,
trisitudeserueris. Alii
duo,
nisi tudesines
nrisereri.
%
Quatuor MSS.,
ufvosvexurct. Alii
decem,
vexarevos.
SAHCT.AVJ GUST. IV.
Hxcest una: domusenimeadiciturubi
semper
ma-
nebimus. In ista
pcregrinatione
dicitur
domus,
sed
proprie
(abernaculum
appellatur
: tabernaculura
per-
egrinantium,
et
quodammodomilitanlium,
etadversus
hoslem
pugnantium
cst.
Quandoergo
tabernaculum
est in hac
vita,
manifeslumest
quia
est ethoslis:
namsimul habere
tabernacula,
hoc est essecontu-
bernales
;
etnostishocnomenesseroilitantium.
Erga
hic
labernaculum,
ibi domus.Sedel hoclabernacu-
luminterdum
per
abusionem
vicinitatisdiciturdomus,
et domus
aliquando
sccundumeumdemmodumdici-
tur tabernaculum:
propric
tamen illa
doraus,
hoc
labernaculum.
7.
Qnid
aulemacturi simus in illa
domo,
habes
evidenler
exprcssisse
alium
psalmum
: J J eaft
qui
habi-
lantin domo
tua,
in smculasmculorumlaudabuntte
-
(Psal.LXXXIII, 5).
Hac
iste,
si dicenduni
est, cupiditate
ardens,
ctnnioreisto
oestuans,
desideratomnesdies
vitoesuoeindomoDorainihabilafe: indomoDomini
omnesdies vitoe
suoe,
non
quasi finiendos,
sedseter-
nos.Siccniindicuntur
dies, quomodoanni,
de
quibus
dictum
est,
ef anitt fui noit
deficient(Psal. ci, 28).
Namdiesviloeoclernac unusdiesest sineoccasu.Hoc
ergo
dixitad
Dominum,
Concupivi
'
han.c,
Unam
pe-
tii,
Hanc
requiram.
Et
quasi
diceremus
ei,
Et
quid
ibi facluriiscs?
quae
ibi delectatiotua?
quod
avoca-
menlumcordis?
quoc
illae
deliciae,
unde
gaudiasup-
pclcnt?
Non cnimibi
perdurabis,
nisi felix eris.
Fclicitasautem illaundesuccedet?Ilabemusenim
hic folicitalesdiversas
generishumani,
et
miserquis-
que
dicitur
quando
illi subtrahitur
quod
amat. Amant
crgo
hominesdiversasres
;
et
quandoquisquequod
amathabere
videtur,
felixvocatur. Yereautemfelix
est,
nonsi idhabeat
qtiodamat;
sedsi idamet
quod
amandumesl. Multienimmiseri
magis
habendo
quod.
amant,
quam
carendo: amandoenimresnoxiasmi-
seri,
habcndosunt miseriores. Et
propiiius
Deus

cummale
amamus, negat quod
amarous: iratijs
aulerodal amanti
quod
inaleamat. Ilabesevidentes
dicentem
Apostolum
: Tradidil illosDeusin concu-
piscenliant
cordiseorum
(Rom.
l,
24).
Dedit
ergoquod
amabant,
sed damnando. Habesrursum
negantem,
pelitum
:
Proplerquod
terDominum
rogavi,inquit,
uf
auferret
eumame
(stimulum
videlicel
carnis),
ef dixib
mihi :
Sufficil
tibi
graiia
mea
;
namvirtusin
infirmX-*
tate
perficitur(II
Cor.
xn,
8e<
9).
Ecceillos
ded'(tin
coiicupisceniiam
cordis
eoruro;
Paulo
apostolo.nega-
vit
quod
oravit: illis dedit ad
damnationem,,
huic
negavit
adsanitalem. Cuinaulemid
ainanjus
quod
vultDeusut
amemus,procul
dubiodaturus.
est nobis.
Hocccst illa
una, quse
debet
amari,
ut
babilemusiit
domoDomini
per
omnesdiesvitoenostroe.
8. Et
quia
inististerrenis
hahilalionibus,
diversis
deliciiset
voluptalibus
homines
oblectantur,
etunus-
quisquc
in eavult domo
habitare,
ubi nonhabeat
quod
offendat
animum,
et habeat multa
quse
dele-
ctent;
si aulem subtrahantur ea
qusedeleclabant,
vulthomo
undecuroqueroigrare
:
interrogemusquasi
i
DuoMss.vatic.et
Reg.,
aDomino
concnpivi.
fSept.J
205
S. AUGUSTINI
EPISCOPI 204
iriosius,
ct dicat isle, quid
nos
ipsi, quid
acturusest
milladomo,
ubi
cupit
et
optat,
desiderat
et hocunum
petit
a
Domino,
habitareinea omnes dies vitsesua;.
Quld
Ibi
agis, quscso
le?
quid
est
quod
desideras?
Audi
quid
: Ut
contempler
detectationem
Domini.Ecce
quod
amo,
ecce
quare
volohabitarc
indomoDomini
per
oinncsdiesVULC ineoe.Habct ibi
maguum
specta-
culuni,
delectalioncm
ipsius
Domini contemplari.
Vult
linita
noctesuahocrereinluce
ipsius.
Tuncenimerit
maiie noslrum
nocte transacla: imdealio loco
psal-
musdicit : Mtineastubotibi,
et
contemplabot(Psal.
v, 5).
Modoideonon
conlemplor, quia
cccidi : tunc
astaho,
et
conleniplabor.
llaeevox
htimanaest. Cecidit
eniin
homo,
et 11011 miiteretur
qui erigeret,
nist ceci-
dis-,enms.Noscecidiraus,
illedescendit.
Ille
ascendit,
nos levanmr:
quia
nemoascendit,
nisi
qui
descendit
(J aan.
111,13).Qui rtilt,
levatur; qui
descendit,
ascen-
ditVEt nOn
ideodesperemus, quia
illesolusascendit.
Leval enimnos,
ad
qnos
cadenles
descendit: et sta-
blmus,
ei
conteinplabimur,
et
magna
delectalione
perfruemur.
Eccedixi
hoc,
et exclamastisdesiderio
cujusdumspdciei
noiidiimvissc.Excedal cor vestrum
mniausitala,
el excedat
intentio universas
cogila-
tiones veslras soleinnesex
carne,
eductas
asensibus
camis,
ct
imaginantes
nescio
qusepliantasmalaa,
To-
tumtib animo
rejicile, qtiidquid
occurrerit
negate:
eognoscile
infirmitaiemcordis
vestri,
et
quia
vel oc-
currits
quodcogilarc possetis,
dicite: Nonest
illud;
non enim
si illud
esset,
milii
jam
occurrisset. Ita
desidernbilis
quoddarn
bonum.
Quale
bonuni? Omnis
boni bonum,
undeomne
bonum,
boiiuni cui nonad-
ditur
qtiid
sit
ipsum
bomim.Diciturenimbonus
homo,
et bonus
ager,
el bona
domus,
el bonum
animal,
el
bona
arbor,
et bonum
corpus,
et bona anima: ad-
junxisli, quoliesdixisti,
Ronum. Est bonuni
simplex,
ipsum
bonnm
quo
cunctasunt
bona, ipsum
bonumex
quo
cuneta sunl bona :
ipsa
est delectalio
Domini;
iianc
contemplabiinur.
J am
videte, fratres,
si nosde-
lectanf bonaista
quoeappellantur bona,
si nos dele-
ctant bona
quoe
non sunt
per
se bona
(omnia
enim
mutabilianonsunt
per
se
boria),qualis
erit conlem-
platio
incoirimutabilisboiii, eelerni, semper
eodero
modo manentis?
Quandoquidem
ista
quae
dicuntur
bona,
nulfo
paclo
nos
delectarent,
nisi essent bona
;
nec allo
pacto
essent
bona,
nisi ab
illo esseqt
qui
simpiiciter
bonus est.
;9. Ecce
quare
habilarc
volo,
inquit,
in domoDo-
mini
per
oninesdiesvitoemesc.Dixi
vobis
quare
: <7<
cotUempier
deleclaiioneinDomini. Ul aulein
semper
contempler,
et nullamolestiame
contingat
contenvr
plantem,
nulla
suggestioavertat,
nullaauferat alicti-
jus potenlia,
nulluminimicum
patiar
in
conleroplan-
do,
et
perfruar
deliciis
securus, ipso
Domino Dco
1
Hsec
ve*ba,Quiruit, tevatur;qui descend.it, ascendit,
omissafueruntaLov.Exhibenturin
noslrisMss.fctai;ud
Er.
4
sicomnes
prope.Mss.
At
Edd.,
onmia
visa:
qui
et
pau-
lonostliabobaul,
et
imqimttas
neseio
quopkanlasmate.
1
Edd.,
e<
qttidquid
occttrrerU.
Mss.,
e<
qiuia
vel
occurrU,
etc.
nico, quid
fiet raihi?
Proleget
me. Non solum
ergo
conlemplari
volodelcctalionem
Domini,ait,
sedetiaro
proiegi lemplumejus, Ut
teropluin
SUHBI me
protegat,
ero
lempluinejus,
ct
protegar
ab00.
Numquid
laleest
templumDei,qualia templa
sunt siniulacroruin
?Si-
mulncra
genliuratemplis
suis
proteguutur
: Dominus
Deusnoster
templum
suum
proleget,
et securusero.
Conlemplabor
ad
dcleciaiionem,
et
prolegaf
ad salu-
tem.
Quam
erit illa
contemplatioperfecta,
tam isla
perfeclaprotectio;
el
qunm
illud
perfeetumgaodium
contcmplandi,
lam
perfecta
etiam
incorrnptio
sanita-
tis. Adisladuoverba
qusedixit, conlempler
deleelatio-
nem
Domini,
et
protegartemplumejits, pertinent
illa
duoundePsalmus
ccepit,
Dominusitluminalio
mea,
el
salutaris
tneus, quem'timebo?Quiaconlemplabor
de-
Iectationem
Domini,
illuminatiomeaest:
quiaprote-
get
roe
templum
suum,
salutaris meusest.
10.
[vers.5.] Quare
aulem nobis hoc
proeslat
in
Unein?
Quoniam
abscondittnein tttbernaculo
suo,
in
diemalorummeorum.Erit
ergo
niihi indomohabila-
lio
per
oiniics dies vitoe
meaB,
adhoc ut
cOntemplcr
delectalioncmDomini,
et
proiegar teroplumejus.
Ut
autemilluc
perveniam,unde
mihi
promitto?(}otrfam
abscottdttmeinlubernaculo
suo,
in diemaioruntmeo-
rum. Tunc nonertiul dies roulorum
ineornm,
sedvi-
dit me in
djcbus' nialoruni ineorum.
Qui ergo
me
longe posilum
misericordiler
respexit,
secum
posi-
lum
quoniodo
beabit 2?
Proplerea ergo
non
imptiden-
ter unaiii illam
pelivi;
noc milii dixlt cof nieum:
Quidpelis3,
aut a
quo pelis?
AwdeseiiinvaDeoaii-
quidpclere, peccator inique
?audes
sperarealiqtiam
contemplationem
Dei te
habilurum, infirrae,
immun-
docorde?
Audeo,inquit,
nonde
roe,
seddc
ipsius
dc-
lecialione;
110:1do mca
prscsumplione,
seddeillitis
pignore. Qui
lantum
pignus
dedit
peregfinanli,
dese-
rel
pervenienlem
?
Quoniam
abscondilmentaberna-
culo
suo,
in diemalorummeorwm.Eccediesmalorum
nostforum,
vilaisia est. Diesmalorumaliter habent
impii,
aliter
fldeles. Nametiara
crederites,
sedadhuc
peregrinantes
aDominO
(Quamdiu
enimsumusin hoc
earpare, peregrinamw
aDomino
[
If C&r.
v,
0
],
hoc
Apostolusdixit),
si dies malorumnori
agunl,
unrfevox
Dominicae
orattenis,
Libera
nosamalo(Maith.vi, 13),
si non sutnus indiebus malorum? sed
longe
discre-
liusdiesmalorum
agunt qui
adhuc rioncrediderunt:
nec
ipsos
ille
despexil.
EtenimCbristiis
pro impiis
mortuus est
(flom. v,
6).
Audeat
ergo praesumefe
anima
humana,
etunamillain
pelere;
secura
habebil,
sccura
possidebit.
Tantumdilecta est
foeda, pulchra
quomodofulgebit!
Quotriam
aiseondil meintabema-
culo
suo,
indiemalotummeotum:
ptoteixit
meinabscon-
ditotabetnaeulisui.
Quid
est abscoridttum
tabernaculi
ipsius? quid
est hoc? Multaeniro
qiiasi
niembra la-
bernaculi forinsecus videniur. Et esl
quasi adytum,
quod
dicitur
penetrale
secretum
(Hebr.tx, 3),
inte-
1
sic meliorisnotaeMSS. At
edd.,
sed videtmenunc
indiebus,
elc.
9
Edd.,quomodo
nonUluminabit ?
Quidainautem
MS
quonwdo
beahit?
3
vatic.
Ms.,
otiid
pelis,qmspetis,
a
quopetis?
20S
ENARRATIOIN PSALMUMXXVI.
208
rius
lempW.Et quid
est boe?
quod
solus sacerdos
inlrabat. Et forle
ipse
sacerdos est absconditum
ta-
bernaculi Dei.
Accepit
enimde islo tabernaculocar-
nem,
et fecitnobisabsconditumtabernaculi *: ut ta*-
bemaculuin
ejus
aliameiribra
ipstus
crcdentesineum
sint,
absconditumautemlabernaculi
ipsc
sit, Morhii
enim
etitt,
ait
Apostolus,
et vitavettra ubsconditam
cumChristoinDeo
(Coloss.m, 3).
11.
[vers. 6.]
An vis nosse
quia
indedicit? Pelra
nempe
estChristus
(ICor. x, i). Auditequid sequitur:
Quoniam
absconditmeinlabernaculo
suo,
indiemalo-
rummeorum:
protexil
metnabsconditotahernaculisrn.
Quoerebasquid
sitabsconditum
tabernacuii,
audi
quod
sequitur
: /n
petra
exallavitme.
Ergo
in Christoexal-
tavitme.
Quia
in
pulvere
humiliasti
le,
in
petra
exaU
tavit le. Sed Chrislus sursum
est,
tu autemadhuc
deorsum. Audi
sequentia
: Et nunc exattavit
caput
meum
super
inimicosmeos.Et
nunc, antequam
veniam
ad illam
domum,
ubi volo habitare
per
otrinesdies
vitae
meoe,antequam
veniam ad illam
cOrtiempldtid-
nem
Domini,
f nuncexaliavit
capm
meum
super
ini-
tnicot meos.Adluic
patlor
inimicbs
corpofis Christi,
adhnc non sumexaltatus
super
inimicosi
sed
capne
meumexattavit
snper
inimicoi meoS.J rtm
capul
nO-
slrumChristus
1
incoelo
est,
adhuc inimici noslri
pos-
sunt innosssevire: nonduihsumus exalfati
super
il^
tos;
sed
capul
noslrum
jaro
ibi est. Undehricdixit:
Saute, Saute, quid
me
persequerit(Acl.i%,4)?
8e dixit
innobisessehicdeorsum:
ergo
et nos inillosurrius
ibi
sursum,quia
ei nuncexallavil
caput
ineum
super
ini*
mkosmeos.Ecce
qualepignushabemuS,
tindeet nus
fide
etspe
el charitate cum
enpite
tiosfro sumiis itl
coeloinoelefnum;
quia
fct
ipsurri diviiiilate, bonitale,
unkate nobiscumest mterra
usqtie
iucoiisdtnnialltt-
netnsaeculi
(ifaii/t.
xxvm, 20).
12.
Circumtvi,
el immolavi iti tdbetnacUlb
ejushb-
sHam
jubilationis
: immolamUsllosliam
jubilalrarTrs";
inmolamus hosiiam
laHitiffi,
hbsliahl
grafulatfoiilsv
bostiam
gratiarumactionis, qrife
verbis
CXpIiCflfl
rtrirj
potest.
lmHiolamus
auiem,
nbi? In
ipso
laberriaculor
ejus,
in sancta Ecclesia.
Quid ergo
irtiniolafrius?
Abundantissimnmetinefiarrabile
gaudiuitt,
rrullisVef-
bis,
voce ineffablli3. Hsec est frostia
jlibilatiortls".
Uride
quarsilSj
tfrideInventaest?
Circiiirieuiido,
Cif-
eumivi,inqilit,
etimmolatriiti tdbernitculo
ijus
1
hoslidth
jnbilatlonit.
Circotneat anirmis tuus
pef
universam
Creaiurani :
undid.ue
trbi clamaoit creatura: Densirie
feciu
Quidqiiid
te defectaritiri
aftfe,
a>lificeihcoiri-
mendat; maglsqoe
si cifCbmeas
uriiverSa,
corisidera-
tio
concipit
aftiliCiS'Iatidehi. Vldes
coelos, msrgria
opera
Del stinl. VMes
teffam,
Deusfecitsemirium
numefos,
diversHates
gCrmiriUm,
tthUitudineinant-
1
Edd.,
intertoris
femplt.Plerique
autem
Mss.,
interius
tetnpH. .-

nanonnulliMss.At
Er.,
e<
fecf<
rtosaHcdnixtnmlaver-
naculum.
Lov.j
e<
fecU
nobisabsamdUumtabetttaculum
ejus.
*
sicEr.etMss.At
Lov.,
nultavoce
effubile.
*
PieriqueMsa., inparte;
et
paatopost: magisqtte
si cir-
cvmeatfttxbersicMtideratio,
eit.
malium. Circumi adhuc coelos
usque
od
tefram,
niliii
relinquas: undique
tibi omnia resonant
conditorem;
et
ipssespecies creaturarUm,
voces sunt
qusedam
creatoremlaudantium.
Quis
autem
explicet
unfversaf*
creaturam?
quis
illam
explicel
laudibus?
quisdigne
laudct ccelumet
lerram, mare,
et Oirinia
quse
iri eis
silnt? El isla
quidem
visibilia.
Qiiisdigne
laudct An-
gclos,
Sedes, Dominationes, Principatus,
et Potesta--
les?
Quisdigne
laudct hoc
ipsumquod
innobisvi-
gel, vegetanscorpus,
movens
membra,
sCnsusexsBi
rens',
et memorialaramulta
compleCtens,
inlellect
tam rnulta
discefnens, quis digne
laudet ? At si in
istis creaturis Dei sic laborat humanus sermo,
in
creatore
quidagit,
nisi solarestet sernlOriedefieieilte
jubilalio? Ctrcumtvi,
et tmio/avi in iabernaculo
ejiit
hosiiam
jubilationis.
13. Est et alius
serisus, qui
riiihi videtur ad coii^
textionemPsalml
rtiagispertinere. Quia
enimdixerat
in
petra
se
exaltatum, quod
est
Ghfisttis;
et
caput
suumexaltatum
super
inimicos
suos, qtiod
est Chri'-
stus : eliam
se, qui
iri
petra
exaltatus
est,
ineodem
capite
suo exaltatum
intelligl
volhlt
stiper
IhimicOs
suos,
referens hoe ad honorem
EcclBsisC,
clii cessit
inimicorura
pefseeutio:
et
quia
DoC
pfer
flrJ eifi
bfbli
tcrrarumfactiim
est, CircUlntvi, infjuit,
it iriimolavi fn
tabernaculo
ejus
hosiiam
jubllaiMii
: id
est,
COnsidei
ravi lidemorbis
terrarum,
iri
qua
eialtalllHi Cst c!t>
put meum,
super
eos
qui
me
pfefSeqUebisntUf';
61Ih
ipso
tabernaculo
ejus,
idest in Eccleslatbtri 6fbedlf
fusas
meffabillt^f J aUdaVl DomlrtUm.
14.
[vers. 7.]
Cantaboet
pMlaiH
bomlno : SecM
efimtis,
et secriri
cantablmus,
et secuYl
{feaiiefiiHSi
cuth
coftteinplabimuf
deleciati6nehi
Doinittt,
et
prrjte1-
gemrir templufnejus!,
iri illa
inCrjfriipltohe,rjttalidfi
absofbebltdr ihofsihVictorlath
(I
C6f.
Xf,
%i).
MdtifJ
qilid
?
Quiajani
ditta surit
gatrdia
illa,
qu* habebiffliUsi,
CUiri
acceperimUS
iilatntmattr
pelltidnOrti.
Mritlo
(J tllo
17
Eaaudi, Domine;
vocemmedM:
gertiamtfsmodo, or8-
musmodo. Geriiitusnrin est nlsl
itiisefdrurii,
o^ltof
non est hisl
indlgerifium.
Transiet
oratio, sudccdet
lalidaliO;
tratisiet
fletuS,
siiccedct
rjatlrfJ urii.
Interini
rilodOjquando
indiebnsniaioftiiri niflstroftini
luriitis,
nofl cesset oratioriostra ad
Deurii,
a
quo
uriamlltara
petaraus;
et
abipsa petitione
non
desinaraus,
donec
ad eam illo donante ac
perducente perveniamus.
Exaudi, Domiiie,
vocem
riieam,qua
clamavi
adte;
mi-
Serefe
tnei,
et exaudi me: Unamiilam
petit,
tam diu
rogans, flens, gemens,
non
pelit
nisi unam. Finivit
omues
cupiditates,
remansit illa una
quampetit.
15.
[vets.8.]
Audi
quia
hanc
petit:
Tibi dixitcor
meum, Qutesivi
vulium
tuum-
rtocest
ergoquodpaulo
aritedlilt: tlt
cohiempier
deleclttlioneni Domini.
fibi.
dixit
coftneuiii, Qumsivivultumiuum, Si
gaudium
no-
slftiftt (h is(0 sdle
esset,
non cor noslrum
dicereL,.
dtldiiivi
vultiim
tuuni;
sed oculi
corporis
nostri. Cor
nostrura cui
dicit, QumsMvulmm
iditm, nlsleiqui
pertinet
ad oculum
cordis? Lucemistam
qu.Eruitt
oculi
carnis,
lucemillam
quserunl
ocuHcofdis. Sed

SfcinBs.Atin
Edd.r
tOimexercent.
207
S. AUGUSTINIEPISCOPI
Visillam
luceni, qusc
videtur oculis
cordis,
videre:
quiaipsa
luxDeusest. Deusenimlux
esi,
ait
J oannes,
etlenebrmineononsunt
ullm(\
J oan.
i, 5).
Yis
ergo
vi-
dereillamlucem?Mundaoculum,
undevidetur:
Beaii
enimrnundocorde,quiaipsiDeumvidebunl (Mallh.v,8).
16.
[vers.9.]
TtMdixil cor
meum,Qumsivi
vullum
tuum,
vultumluum,Domine,requiram:
unam
petii
aDo-
mino,hancrequiram,
vulluum
tuum,
Nonaverlas
faciem
tuamame.
Quomodo
sefixitinistauna
petitione
!Vis
impetrare?
Aliudnoli
petere
: uui
suffice, quia
una
tibi sufliciet.Tibidixilcormeum,Qumsivi
vuliumtuum;
vultum
tuutn, Domine, requiram
Ne averlas
faciem
tuam a me: nedeclinesin ira a servottto.
Magni-
fice,
nihil dici divinius
potest.
Sentiunt hoc
qui
vere
amanl. Aliusvellel bealus et immortalisessein
his,
quasdiligit,
terrcnaruin
concupiscenliarum
volupta-
tibus : et forle
proplerea
Deum
colerel,
et
oraret,
ut
diuhic viveret indeliciis suis,
et non ahco
aliquid
periret quod
terrcna
possidet cupiditas,
nec
aurum,
jiec
argcnlum,
necsi
quidprsediorum
obleclarel ocu-
los
ejus,
necamici
morerentur,
nec
filii,
nec
conjux,
necclientes;
inhisdeliciisvellet
semper
vivere.Sed
quia
non
potest semper,
novit enimse
mortalem;
forte adhoccolit
Deurn,
et adhoc
oratDeum,
et ad
hoc
gemit
Deo,
ut islailli omnia
usque
inseneclu-
tem'
suppetant.
Et si diceret ei
Deus,
Eccefaciote
in his immortalem
; pro magno
bono
acciperet,
et
cxsultaiione
gaudiorumgratulatus
non se
caperet.
Nonvult hoc
iste, qui
uiiaiii
peliit
aDomino.Sed
quid
vull ?
Conlemplari
delectationemDomini
per
omnes
diesvitsesuse.
Rursusque
alius
qui
hocmodocl hac
causacoleret Deum,
si illasibi
temporaliaadessent,
iratumDeumnon
timeret,
nisi neilludaulerret. Isle
non
propler
hoctimet
iratum; quandoquidem
et de
inimicissuis
dixit,
Ut edant carnes meas. Undclimet
iratum? Neauferat
quod
amavit.
Quid
amavit?Vul-
tumluura. Ideohanc
putat
iram
Domini,
si averlat
ab illo vulturasuum.
Dominc,
ne declinesin ira a
servo tuo. Posset illi forle
responderi
hoc raodo:
Quidliraes,
nc declinetale inira?
Magis
si alede-
clinaveritin
ira,
nonintevindicabil : si incurrasin
illutn
iratum,
vindicabit in te.
Optaergo polius
ut
declinet ateinira.
Non, inquit.
Novilenim
quid
de-
siderat. Ira
ejus
non est nisi aversio vultus
ejus.
Quid
si le faciet in deliciisistisel
voluptategaudio-
rumterrenorumimmortalcm?
Respondetamatorta-
lis . Nolo
; quidquid
mihi
prseter
illum
est,
dulcenon
est :
quidquid
mihi vultdareDoroinus
meus,
auferat
totum,
et seinilii det. ATedeclinesiniraa servoluo.
Forle ab
aliquibusdeclinat,
non in
ira; quomodo
a
quibusdaroqui
illi dicunt: Averle
faciem
tuuma
pec-
causmeis(Psal. L,ll).Quando apeccalisluisaveriitfa-
ciem
suani,
noniniraatedeclinat.Averlat
ergo
faciem
suama
peccatis
luis: sednonavertat faciemsuamate.
17.
Adjutor
meus
eslo,
ne
derelinquas
me. Ecce
>
Edd.,usque
in
finem.
At
MSS.,
insenectutem.

Lov.,
uf declineta tein
ira,
nonaccedat.
QuidvovU
enim?
quid
desideral
?tEr,
ufdeclinetd tein
ira,
inira
wmaccedal.
Quid
novUenimtMss.vero
quidam
:
utdecli-
netate
inira,
noninira.
Quid
novitemm?Aliidemum
eamlecliouem
exhibent,quajn
intextudartius.
eniminvia
suni; pelivi
a te
unam,
habitareindomo
tua
per
oranesdiesvilse
meoe,contemplari
delcclatio-
nem
tuam, protegi templum
tuum
';
hanc
pctivi
unani : sedul adillara
perveniam,
invia sura. Forte
dices milii :
Nitere,
ambula
;
liberuin arbitriuin
libi
dedi,
voluntalistusees
; prosequereviam,
qu.cre
pacem
et
sequere
eam
(Psal. xxxnt, 15);
rioli a via
declinare,
noli ibi
remanere,
noli rctro
respicere; per-
severa in
ambulando, quoniam qui perseveraverit
usque
in
fincro,
liicsalvuscrit
(Malth.x, 22,
et
xxiv,
13).
J amlu
acceplo
libero
arbitrio, quasi prsesurois
undeambules
(a)
: noli dete
prsesumere;'
si tedcre-
liquerit,
in
ipsa
via
deficies,cadcs, aberrabis,
remane-
bis. Dic
crgo
illi: Volunlatein
quidem
liberammihi
dedisli,
scd sine te nihil est mihi conatus raeus:
Adjutor
meus
eslo,
ne
derelinquasme; nequedespkias
me,
Deussalutarismeus. Tucuira
adjuvasqui
condi-
disli,
lunondeseris
qui
creasti.
18.
[vers. 10.]
Quoniam
pater
tnettsel maler mea
dereliqueruntme.
Fecit se
parvulum
Deo:
ipsura
fecit
palrem, ipsum
fecitmalrem.
Patcrcst, quiacondidit,
quiavocat, quiajubet, quiaregit: mater,
quiafovet,
quia nutrit,
quialactal, quia
conlinet. Pater nieuset
matertnea
deretiquerunt
me;
Dominusautem
assumpsit
me,
ct
regendum
etnutriendum.
Morlalesparentesge-
nuerunl,
iilii
successerunt,
mortales
morlalibus,
et ad
hocnali sunt
qui succederent,
ut
qui genuerunt
de-
cederent: non decedel
qui
me
creavit,
ego
abillo
nonrecedam. Pater meus etmatermea
deretiquerunt
me: Dominusaulem
assumpsit
me.
Exceptis
etiamil--
lis duobus
parentibus,
de
quorum
carne nati
sumus,
palremasculo,
et matre
fcmina, tanquam
Adamet
Eva; exceptis
illisduobus
parenlibus,
habemus hic
alium
palrein,
et aliam
inalrem,
vel
polius
habuimus.
Pater secunduinsoeculumdiabolus
est,
et fuitnobis
paler
cura esserausinfideles
;
nam infidelibusdicit
Dominus: Vosa
patre
diaboloeslis
(J oan. vin, 44).
Si
ille
paler
omnium
impiorum, qui operatur
in filiis
diffidentioe
(Ephes.n, 2),
mater
quoc
est?
Estquaedam
civilas, quocDabylonia
dicilur : civitas
isla,
societas
est omnium
perdilorum
aboriente
usque
in occiden-
lem; ipsa
habet
regnum
terrenum. Secundumhanc
civitatem
respublica(b) quaedamdicitur, quam
modo
videtis senescere et minui : bsec
prima
fuit maicr
nostra,
inhacnali sumus.
Cognovimusaliura
patrem,
Deum
;
reliquimus
diabolum.
Quando
enimaudetac-
cederead
eos, quos
ille
suscepil qui superat
omnia?
Cognovimus
aliam
matrem,
J erusalem
coelestem,
quse
estsancta
Ecclesia,cujusportio
peregrinatur
interra:
reliquimusBabyloniam.
Pater meuset tnalermeade-
reliquerunt
me:non habent
jamquod
mihi
prsestent;
quia
et
quandomihi prsestare
videbanlur,
tu
praesla-
bas,
et illis
imputabara.

Edd.,profeoi
a
templo
tuo.At
Mss.,
protegitemphtm
tuum: concinaius ad
superiora.

SictresMss. Alii
quinque,
utete.
Edd.,vero,
u<item.
(a) Respicit
fortead
Pelagiierrorem,
invectuminAfri-
caman.411.
(b)
nomanam
rempublicamnotat,
senescentemvelut:
acdeficiemematemoorevastatseltalisean.
4Wetcapt
urbisau.410.
209
ENARRATIOIN PSALMUMXXVI. 210
19. A
quo
enira eliamsecundummundum istum
pr.rstatur
homini,
nisi aDeo?Aut
quid
aufertur ho-
mini,
nisi ille
jusserit,
aut
permiserit, qui
donavil?
Sed
putant
vani
homlnes,quodhoc
doemones
praeslent,
quos
adorant;
et
aliquando
dicunl sibi: Deusadvilam
setcrnamnccessarius
est,
adillamvitam
spirilualcm;
poleslates
aulemistsedebent a nobis
coli, propler
isla
temporalia.
0inanilas
generis
humani!Plusamas
easres
propter quas
istosvis colere:
profectoplus
habes islos
colere,
ut non dicam
plus,
certe vel
tantum. Non vult autemDeus coli cumillis
,
nec
si
ipsc
colaturmulto
amplius,
et illi mullominus.
Quidcrgo, inquies,
et isli nonsuntnecessariiadhocc?
Non.Sedtiracnduraestneirati noceant.Nonnoccbunt
nisi ille
permitlat.
Isti
semper
habent voluntatemno-
ccndi,
necsi
placentttr,
necsi
rogenlur,
desinuntno-
cerevelle: hoconini malevolentiseillorum
proprium
est.
Ergoquid
facieseos
colendo,
nisi ut illumoffen-
das
, quo
offensoinisloruin
polestatem
daberis': ut
qui
libi uihil
posscnl
facereillo
placato,
faciant
quid-
quid
voluntilloiralo. El ut noveris
quam
frustraislos
colas,quasi propterlemporaliaquisquis
hocc
cogilas
:
omnes
qui
colunt
Neplunum,
non
naufragaverunt;
aut omnes
qui blasplicroantNeplunum,
ad
porlum
non
pervenerunl?
oninesmulierescolentes
J unoneni,
bene
pepererunt;
aul omnes
blasphemantesJ unoncm,
male
pepererunt?
Hinc
intclligat
Charilas
Yestra,
inanesesse
homines,qui
istosvoluntcolcrevel
pro-
pler
istaterrena. Namsi
propler
istaterrenacolendi
essenl,
soli cultoresillorumterrenisoniiiibusabtin-
darent.
Quodquidem
si
essel,fugere
nostaliadonaet
unam
pelereaDomiuo
deberemus. tluc
accedit, quia
el istaille
dat, qui
offcndilurcumisti coluntur.
Ergo
rclinqual
nos
paternoslcr,
et maternostra:
rclinquat
diabolus,relinquatBabylon
civilas: Dominusnossus-
cipiat
consolandos
lemporalibus,beatificandosocternis.
Quoniampater
meuset malertnea
dereliquerunl
me:
Dominusautem
assumpsit
me.
20.
[vers.
11.
]
J am
ergo assumptus
est a Do-
mino.deserla
illacivilateel reclore
cjus diabolo,
quia
rector
impiorum
diabolus
est,
rectormundi lenc-
brarumharum.
Quarum
tenebrarum?
Peccatorum,
infidelium. Unde
jam
credcntibusdicit
Apostulus
:
Fuittit
aliquando
tenebrm,
nuncautemluxinDontino
(Ephes.
v.
8).
Ergojamsusccpli
ab
illo,quid
dicanius?
Legem
mihiconslitue
, Domine,
in viatua. Aususcs
peterclegem
?
Quid
si tibi dicat :
ImplebisIegcm
?si
dedero
legem,implebis
eain.Nonauderet
pelere,
nisi
primodiceret:
Dominus
aulemsuscepit
me.Nonauderet
pelere,
nisi
primo
dicerel:
Adjulormeus
esto.
Ergo
si tu
adjuvas,
si tu
suscipis;
da
legem
:
Legem
tnihiconsii-
lue, Domine,
inviaiua.
Ergolegera
mihi conslituein
Chrisloluo.
Ipsa
enimvialocutaest
nobis,
ctdixit :
Ego
sum
ia,
verifasef uifa
(J oan.
xiv
, 6).
Lex in
Christo,
lexcummisericordiaesl.
Ipsa
est
sapientia,
de
quascriptum
est :
Legem
atilemel miserkordiain
1
lbeoderic. codex,
tttislorum
poteslalem
laberis. 1'lures
aliiMss.,
tn
fsforumpofesfate
haberis.
tn
linguaporlat(Prov. xxxi, 26).
Etsi offenderisali-
quid
in
lege,
ilie
qui pro
te fudit
sanguinemsuum,
confitenti
ignoscit
tibi : tutantumviamnoli desere-
re;
dic
illi, Susceptor
meus csto
,
t
dirige
mein
semitarecta
propler
inimicostneos.
Legem
da
,
scdne
auferasmisericordiam;qui
dixii inalio
psalroo:
Nam
etmisericordiam
dabil, qtti legem
dedil
(Psal.
LXXXIII
,
8). Ergo, Legem
mihiconslitue
,
Domine
,
inviattta
,
hoc ad
prseceplumpcrtinet:
ad misericordiam
quid
pertinel?
f
dirigeme,inquit,
insemita
recla,propter
inimicosmeos.
21.
[vers.12.]
Netradiderismeinanimastribulan-
liumme: id
est,
neconsentiamtribulanlibusme. Si
enimconsenseristribulanli leinaniniam
ipsius,quo
daromodonondcvorabitcarnem
,
sedvoluntate
pe-
versa animamtuammanducabit.Netradiderism$ s
animastribulaniiumtne.
Tradc,
si
hocplacel,
inroanus
tribulantium.Dixeruntenimhocilli
mariyres,
et tra^
diditsuosinmanustribulantium. Scd
quid
tradidit?
Carnem.
Quod
dicitur inlibro
J ob,
TerraIradila est
inmanits
impii (J ob ix, 24)
: caroIraditaest innia-
nuspersecutoris.
Neiradideris
me,
noncarnem
meam,
sedme. Animalibi
loquor,mens
tibi
loquor;
non
dico
,
Noli traderecarnerameaminmanostribulan-
tium
me; sed,
Nolimetradereinanimastribulaniium
me. Et
quomodo
traduntur hominesinanimastribu-
lanliumse?
Quoniam
insurrexeruntintnetestes
iniqui.
J am
quia
testes
iniqui sunt,
et mullaroalainmc di-
cunt,
et inmullismihi
detrahunt;
si tradilusfueroin
animas
eorum,
mentiaret
ego,
et ero sociuseorum
,
non
particeps
vcritalis
luoc,
sed
comparticeps
menda-
cii adversuste: Exsurrexerunttnihi tesles
iniqui;
et
mentilaesl
iniquitas
sibi.
Sibi,
nonmihi: sibi
semper
roentialur,
miliiautemnonroenlialur.Si tradiderisine
in animas tribulantiumme
,
id
est,
si consensero
volunlatibus
eorum; jam
non sibi mentita erit
iniquitas
,
sed et niihi : si aulcrassevianl
quaiitum
voluerint,
et conentur
impedire
cursus
meos,
non
tanienlumedesinaniraas
eorum;
nonconsentiendo
voluntalibus
eorum,
remanebo
ego,
ct
pcrmancbo
in
veritatetua,
etmenlieluriniquitas,nonmihi,
sedsibi.
22.
[vers. 13.]
Redit ad illamunam
post
isla
pe-
ricula
, post labores, post difficullates,
inter manus
persequcnlium
ct Iribulanlium
eesluans, anlielans,
laborans
,
et firmus ct ccrtus illo
suscipientc,
illo
juvanle,
illo
ducente,
illo
regenle.
Tainen
post
illum
circuilumet
jubilationem,cxsultansgaudio,
et
gemens
in
laboribus, suspiravit
ad
extremum,
et ail : Credo
viderebonaDominiinlerraviventium.0 bonaDomini
dulcia
,
immorialia
,
incoroparabilia,
sempiterna
,
in-
commulabilia! Et
quandp
vos
vidcbo,
bonaDoniini?
Credo
videre,
sed non iu terra raoricnlium.Credo
viderebonaDominiinlerravivenlium. Eruel me Do-
niinusa terra morienliuin
, qui propter
me
dignalus
est
suscipere
terram
morienlium,
etmori intermanus
morientium;
eruel meDominusdelcrramorierUittm:
CredoviderebonaDomini in lerra viventium.
Suspi-
rans
dixit,
laborans
dixit, periclitans
dixitinter ma-
gnam
turbamtcnlationuin: scdtamen
sperans
totura
3H
S. AUGUSTINIEPISCOPl 311
demisericordia
ejus,
ciii dixit:
Legem
mihi
conslilue,
Domine.
23.
[vers.
14.
]
Et
quid
ille
dicit, qui legem
illl
constiluit?Audiamus
etvocemDomini
desuper
exhor-
tantis
nos,
consolanlisnos;
illius
vocem,
quem
habe-
mus
propalre
et matre
qui
nos
dereliqneriinl,
illius
vocemaudiamus.Audivitenira
gemitus
nostros,
vidit
suspiria
nostra,
intuitusest desideriumnostrum
,
et
unam
pelitionem
nostram
,
unam
postulatkuiemper
advocatumChristumlibenler
accepit;
et donec
per-,
agaraus
islam
peregrinationem,qua
dilaturus
est,
non
ablaturus
quodproinisit,
dixitnobis: SusiineDomi-
num. Nonsustinebismendacem,
noneuin
qul poterit
falli,
noneum
qui
nonestinvenlurus
quod
det. Omni-
polens promisit,
certus
promisit,
verax
promisit,
Sustine
Dominum,
viriliter
age.
Noli dissolvi : ne sis
inter eos
quibus
dicitur,
Vmnis
qui perdiderunt
suslinentiam(Eccli.
n,
16)!
SustineDominum,
omnibus
nobis
dicilur,
et uni homini dicilur. Unussumus in
Chrislo, corpus
Chrisli sumus
, qui
unamillamdesi-
deramus, qui
unamillam
petimus,qtti
in illis diebus
roalorum
noslrorum
ingemiscimus,qui
crediinusnos
viderebonaDominiinterra
vivenlitim;
nobisomni-
bus,qui
unusinuno
sumus,dicitur,
Sustine
Dominum,
viriliter
age;
el
conforlelttr
cor
ttitim,
et sustineDomi-
num.
Quid
aliudtibi
dicat, quam
ul hoc
repetat quod
audisti1Sttstine
Dominum,
virililcr
age.Ergoqui per-
didit
suslinentiam,
effeminalus
est, perdiditvigorem.
Hoc
viri,
hocfeminoeaudiant,
qnia
inunovirovir et
femina. Talis in Christo nec masculusnec femina
est
(Galal,
in
, 28).
Susline
Dominum,
virililer
age;
el
confortetur
corluum
,
etsustineDoininum. Sustinendo
Dominumhabebis eum
,
habebis
qtieni
sustinebis.
Aliuddesidera
,
si
majus,
si
raelius,
si suaviusinve-
neris.
IN PSALMUM
XXVII
ENARRATIO.
J psius
l
David.
\.
[vers.
1, 2.] Ipsius
medialorisvox
est,
mnnu
forlis
in confliclu
passionis.
Quie
autemvidelur
op-
tare
inimicis,
nonmalevolentioevotum
est,
sedenun-
tiatio
poenoe
illorum: sicutin
Evangolio
civitatibusin
quibus
miraculacum
fecisset,neque
credidissentei,
nonmalevolentia
optat qtioe
dicit,
sed
quid
eis
i.mmi-
neat
proedicit(Matlh.
xi, 20).
2. Ad
te, Domine,clamavi,
Deustneusnesileasa
me: ad
le,
Domine
, clamavi,
Deusmeusne
separes
unitateroVerbi tui abco
quod
homosum.
Nequando
sileasa me: et erosimilisdescendenlibus inlacum:
ex eo enim
quod
oeternitasVerbi tui nonintermitlit
unire se
mihi,
(itut nonsimtalishomo
quales
sunt
caeteri,
qui
nascunlurin
profundam
miseriamsoeculi
hujus,
ubi
lanquamsileas,
non
cognoscitur
Verbum
tuum. Exaudivocem
deprecationismem,
dumoroad
1
SleMss.
juxta
LXX. At
Lov.',
Psalmus
ipsi
navid.
1
Sic
potiores
Mss.oroisso
post
Exaudiverbo
Domine,
quod
abestaLXX.
lExaudi,DomineJ .
te;
dumextothmanutmeatad
temptum
tanctum
luum:
dum
crucifigor,
adeorum
salutem,qui
credentesfiunl
templum
sanctumtuuro.
3.
[vers.3.]
Nesimutlrahasxcum
peccatoribus
ani-
tnam
meam,
et cum
operanlibusiniquitaiem
ne
perdai
me: cumhit
qui loquunlurpaeem
cum
proxtmo
suo.
Cumhis
qui
mihi dieunt : Scimut
quia
aDeovenisli
magister
(
J oan.
m,
2
).
Malaautemmcordibussuis:
malaautem
Ioquunlur
incordibussuis.
4.
[vers.4.]
Daillis secundum
operaipsorum
: da
illis secundum
operaipsorum, quia
hoc
justuni
est.
f secundum
malignilatemaffectationum

ipsorum
:
malaenim
affectantes,
bonainvenirenon
possunt.
Secundum
opera
manuumeotumdaeis:
quamvis
aliis
adsalutemvaleat
quodfecerunt,
secundum
opera
ta-
men voluntatumillorumdaeis. Redderetributionem
eorum
ipsis
:
quiapro
veritate
quamaudiebant,
volu-
eruntfallaciam
relribuere;
faliacia
ipsorumipsos
tal-
lat.
5.
[vers.5.]
Quoniam
nonintetlexeruntin
opera
Do-
mini: etundemanifestumest hoceisaccidisse?Hinc
scilicet,quoniam
nonintellexerunl in
opera
Domini:hnec
ipsa
nimirum
jam
retributio
fuit,
ul
quem
malevolo
animohominem
tenlaverunt,
non
cognoscerent
Deum
quo
'
consilioincarnatuniPatermisit. t tn
opera
ma-
nuum
ejtts
: necmoverentur
ipsis
visibilibus
operibus,
quoeporrecta
sunt
iisque
adoculoseorum. Destrues
illos,
et non
mdificabis
eos: nihil mihi
noceant,
sed
nec conantesrursus adversusEcclesiammeameri-
gerc
machinas
aliquid
valeant.
6. Benedkius
Dominus,quoniam
exaudivitvocemde-
precationis
mem.
7.
[uers.7.]
Dominus
adjulor
meuset
proteclor
meus:
Dominus
adjuvans
tanta
palientem,
et immorlaliiate
protegensresurgentem.
fn
tpsosperavil
cor
meum,
et
adjulus
sum.Et
refloruit
caromea
;idest,
et resur-
rexitcaromea. Efexvoliintatetnea
confitebor
illi: un-
de
jamconsumpto
mortis
metu,
nontimorisnecessi-
tatesub
Lege,
sedliberavoluntatecum
Lege
confi-
tebuniur
illi, qui
creduntinme
;
in
quibusquiaego
sum, ego
confilebor.
8.
[vers.8.]
Dominus
forliiudoplebis
sum: nonilla
plebs ignoransjuslitiamDei,
et suamvolensconsti-
luere
(Rom.x,
3).
Nonenim
per
sefortemse
putavit;
quia
Dominusfortiludo
plebissuoe,
in
hujus
vilsedif-
ficultatibuscumdiabolodimicanlis.El
protector
salu-
lariumChristisui est: uteamsalvamfactam
per
Chri-
stum
suum,
postfortiludinem
bellicaro,
immortalitate
pacis
adultimum
protegat.
9.
[vers.9.]
Salvum
fac
populum
luum
*,
e<benedic
hmreditatemtuam.
Interpelloigitur, postquain
reflo-
ruit caro
mea, quiadixisti,
Posiulaa
me,
etdabolibi
gentes
hmreditatemluam
(Psal.
n,
8);
Salvum
facpopu-
lum
tuum,
et benedichmreditalemluam:
quia
oninia
meatuasunt
(J oan. xvn, 10).
Ef
regeillos,
etexlolle
1
Edd.,
tradas.Melius
aliquotMss.,
trahas.

SicmeliorisnotaeMss.
[a/fec<tbnum.]
3
Er.et
Lov.,
quem.
Nosex
Mss.,
quo.
*
Edd.,<Htn,
Ziomine.
Vox,Domine,
abesta Mss.et a
LXX.
215
ENARRATIOIN PSALMUMXXIX.
au
illos
ttsque
insmculum
: et
rege
illosinhac
temporali
vita,
et inoclernambinctolleillos.
IN PSALMUM XXVIII
ENARRATIO.
i
Psatmus
ipsi
David
,
consummationis
tabernactili.
1.
[vers.
1,
2.]
Psalmus
ipsi
medialori manu
forli,
perfectionis
Ecclesioein hoc socculo
,
ubi adversus
diabolum
temporaliter
militalur.
2.
ProphetaIoquitur
:
AfferteDomino,filii Dei,
af-
ferte
Domino
filios
arielum: afferleDomino
vosmetip-
sos, quosper Evangelium
duces
greguroApostolige-
nuerunt.
Afferte
Domino
gtoriam
elhonorem:
per opera
vestra Dominus
glorilicelur
et honoretur.
Afferte
Do-
mino
gloriam
nomini
ejus
:
glorioseper
orbeminnote-
scat. AdorateDomiiiuniinaulasancia
ejus
: adorate
Dominumindilatatoet sanctifiealocorde
vestro;
vos
cnimestis
regium
sanctumhabiiaculum
ejus.
3
[vers.3.]
VoxDomini
superaquas
: vox Christi
super populos.
Deus
majestalis
inlonuit: Dcus
mnje-
stalis de nubecarnis lerribiliter
pcenilcntiamprredi-
cavit. Dominus
superaquas
multas:
ipse
DomimisJ c-
sus
postea quam
vocememisit
super populos,
cl
perlerruit
eos,
convertit in
se,
et babitavitineis.
4.
[vers.i.]
VoxDominiinvirtute:
voxDominijam
in
ipsis, polentes
facienseos. Vox Domini in
mttgni-
ficentia
: voxDoraini
magna
faciensineis.
5.
[rers. 5.]
VoxDominiconlerenscedros: vox Do.
mini contrilionecordis humilians
superhos.
Conleret
DominuscedrosLibani: conteret
per poenilenliani
Do-
minus elatos nitorc terrcnoenobilitatis
,
curaadeos
confundendos
ignobiliahujus
inundi
elcgerit(I
Cor.
i,
28)
,
in
quibus
oslendat divinitatemsuani.
6.
[vers.6.]
El coinminueieas
tanquam
vilulumLiba-
ni.
Et
amputatasuperba
celsiiudine
illorum,
deponet.
eosad imitalionemhumilitaiissuse
, qui tanquam
vi-
tulus
per ipsamlnijus
socculinobililatemadvictimara
duclus est : Asftfeiunfenim
reges
terrm
,
et
principes
convenerunlin
unumadversusDominumel
adversus
Chrislum
ejus(Psal. n, 2).
Et dilectussicttt
filius
uni-
cornium: nam et
ipse
dileclus
alque
unicus Patri
exinanivil se nobililate
sua;
et faclusesl
homo,
sicut
filiusJ udoeorum
ignorantiumjustitiam
Dei
(Rom.
x,
3)
et
superbejactanliumtanquam singularemjusliliam
suara.
7.
[vers.7.]
VoxDomini
prmcidentisflammamignk.
Vox Doraini
per
arrloremconcitalissiinum
persequen-
tium se sine ullasuaIsesione
transeuntis,
vel divi-
dentis furenteni iracundiam
perseculorumsuorum,
ut alii
dieerent, Numquid
forte
ipse
est
Christus; alii,
I Non,
sedseducit
populum(J oan. vn,
12): alque
ita
prsecidentis
insanum tumultum
eorum,
ut alios in
charitatem suam
trajiceret,
alios in malitia eorum
relinqueret.
8.
[vers. 8.]
VoxDominicommoventissoliludinem:
vox Domini comrooventisad fidemGentes
quondam
sine
spe
ct sineDeoin hoc mundo
(Ephes, n, 12);
ubi nullus
propheta,
nullus
verbi Dei
prajdicator,
vel-
uti nullus homo
habiiaverat. Et
eommovebit Domitim
deserlumCades: et lunc
celebrari facietDominussan-
clumverbum
Seripiurarum suarum, quod
aJ udseis
non
intelligentibus
doserobatur.
9.
[vers. 9.]
Vox
Domini
perficienlis
Cervos: vOx
enimDomini
primoperficit
superalores
et
reptilsores
venenosarum
linguarum,
Et revetabitsilvas: et lunc
eis revelabit
opacitates divinorumlibrorunt et um-
bracula
niysteriorum,
ubi cumlibertate
pascaiitur.
Et in
temploejusunusquisque
dicil
gloriam
: et inEc*
clesia
cjus
omnisin
spem
seternam
regeneratuslaudat
Deum
pro
suo
quisque
dono
, quod
a
sancto
Spiritu
accepit.
10.
[vers. 10.]
Dominus
diluviuminhabital : Do-
minus
ergo primuni
inhabitat
diluvium
htijus
soeculi
insanctissuis
,
tanquam
in
arca
,
itain
Ecclesiacu-
stodilis. Et sedebitDominusrexinmternnm: et deinde
sedebit
regnans
ineis in
oetcrnum.
11.
[vers.11.]
Dominus
virtulem
populo
suodabit:
quia
Dominusvirtutem
populo
suo
contra
hujus
mundi
procellas
et lurbinesdimicanti
dabit, q.uiapacemillis
inhoc mundonon
promisit.
Dominus
benedket
popu-
lumsuiimin
pace
: et idcmDominus
benedicet
popu-
lum
suum,
in.seipso
illi
pacemproestans>; quoniam,
in-
quit,
Pacemmeam
dovobis,
pacemmeamrelinquovobia
(J oun. xiv,
27).
1 .
11,
IN
PSALMUM XXIX
ENARRATIO1.
In
finem
PsulmusCanlici
dedkaiionisdomus
ipsi
David.
1.
[vers.
i.]
InfinemPsalrousloelilioe
resurreclio-
nis
atque
iniromortalem
stalum
mutationis
atque
in-
novationis
corporis,
nontantum
Doinini,
sedctiam
loliusEcclesioe.Namin
superiori psalmo labernacu-
lum
consummatum
est,
ubi
habitamusbelli
teinpore
:
ntinc auteindoraus
dedjcatur, quoe
in
seinpiterua
pa-
ce
permanebit.
2.
[vers. 2.]
Christus
itaque
totus
loquitur
: Exal-
tabo
le, Domine,quoniam
suscepisli
me:
subliinilalem
tuam
laudabo, Domine
, quoniam
suscepisli
me. J Vec
jucundasli
inimicosmeos
super
me:
neceos
qui
tolies
variis
per
orbem
persecutionibusmo
opprimere
co-
nati
sunt, jucundasli sitper
me.
3.
[vers.3.]
DomineDeus
meus,
clamaviad
te,
et
sanasti me: DomineDeus-
meus,
clamavi ad
te,
et
corpus
inorlalilalesaucinroet
oegrurojam
non
gero.
4.
[
vers.4.
]
Domine
, reduxistiab
inferis
animam
meam,
salvum
fecisti
meadescendentibusinlacum:
salvuro fecisti mea conditione
profundoe
cocciiatis,
atque
infimi limi
corruplibilis
carnis.
5.
[
vers. 5.
]
PsalliieDominosattcti
ejus
: exsul-
tat
Propheta
ftilura ista
cernens,
et
dieit1,
Psal-
lile Dominosancli
ejus.
Et
confitemini
memorimsan-
ctilalis
ejus
: et confitemini ei
quod sanciilatis,
qua
vos
sanctiftcavit,
non est
oblitus,
cumtolumhocme-
dium
tempus
desideriovestro
longum
esset.
1
Mss.
roagno
conscnsu, Exsulkt,..etdicat.
215
S. AUGUSTINIEPISCOPI
2!
6.
[
vers.6.
] Quoniam
irain
indignationeejus
:
quo-
niamvindicavitinvos
primumpeccaluin, quod
morte
solvistis. Et vitainvoluntate
ejus
: et vitam
seternam,
ad
quam
redire nullis vestris viribus
posseiis, quia
voluit dedit.
Vespere
demorabilut
fletus (a)
:
vespere
ecepit,
ubi
sapientioc
lumen recessit a
peccante
ho-
mine, quando
morle damnatus
est;
ab
ipsovespcre
morashabebit flelus
, quamdiu
inlaboribus et lenta-
tionibus
populus
Dei
exspeclat
diemDomini.f inma-
iuiinumexsullalio:
tisque
in
malutinum, quo
exsulta-
tio resurrectionis futura
est, quse
inmatutinaDomini
resurreclione
prscfloruit.
7.
[
vers. 7.
] Ego
autemdixi in abundatuia
mea,
Non moveborin mternum:
ego
autem ille
populus,
qui
ab iniiio
loquebar,
dixi in mea
abundahtia, jam
nullam
paliens egestalem
: Non moveborin cetcr-
num.
8.
[
vers.
8.] Domine,
invotuntatelua
prmstilisli
de-
cori meovirtutem: sed hancabundantiam, Domine,
noii ex meniihi
esse,
sedinvoluntaletua
praeslitisse
te decori meovirluteraex co
didici,
Avertisfiautem
l
faciem
tuam,
a
me,
et
faclus
sum
conlurbalus; quod
avertisti
aliquando
a
peccanle
faciemluam,
et factus
sum
conturbatus,
recedentea me illuminatione no-
tilioeluoe.
9.
[
vers.9.
]
Ad
te, Domine,
clatnabo
,
efadDeum
meum
deprecabor
:
quodterapus
conlurbalionisetmi-
serioemeoerecolens
,
el
tanquam
in co
conslilutiis,
audiovocem
primogeniti
tui, capitis
mei
pro
memo-
ritttri,
et dicenlis:
Adfe, Domine,clamabo,
etadDeum
meum
deprecabor.
>
10.
[
vers. 10.
] Qum
ulililas in
sanguine
meo
,
dum
descendoin
corruptionem
?
quae
ulilitas in effusione
sanguinismei.dum
descendoin
corruplioncm
?Num-
quidconfilebilur
libi
pulvis
? Si enimnonslalimresur-
rexcro, corruplumque
fuerit
corpus meum, numquid
confttebitur
tibi
pulvis,
idest turba
impiorum, qiiam
mea resurreclione
justifieabo?
Auf annunliabit veri-
latemluam? aut annuntiabit ad salutemcoelerorum
verilatcni luani?
11.
[
vers. II.
]
AudivitDominus
,
et miseriuscst
mihi;
Dominus
factus
csl
adjulor
tneus : nec dedit
sanclumsiiumvidere
corriiplioncm(
Psal.
xv,
10
).
12.
[
vers. 12.
]
Convertisti
plancluin
meutnin
gatt-
diutntnihi:
quemprimogenitum
a mortuis consecuta
Ecclesia,
nunc in dedicationedomus tnoe
dieo,
Con-
vertisti
planclum
meumin
gaudium
milii.Conscidisli
saccum
meum,
et
prmcinxisti
tne Imtitia: conscidisti
velamentum
pcccatorum
meorurn
,
trisliliammorlali-
tatis
nieoc;et
cinxisti rae slola
prima,
immorlali
loetitia.
13.
[
vers. 13.
]
Ut cantet libi
gloriamea,
cl non
compungar
: ut
jam
non
plangat,
sedcanlel
libi,
non
humililas,
sed
gloria
mea, quiajam
ex humilitate
cxaltnsli
me;
et non
compungar
conscientia
peccati,
limore
mortis,
limore
judicfi.
DomineDeus
meus,
in
aHernum
confitebor
tibi: ethoecest
gloriamca,
Dominc
1
SicMss.
pleriquejuxta
LXX.
[
ivertisti
faciem].
ta)
De
liacparte
vers.6videEnar.2Psal.LVUI, n. 10.
Deus
meus,
ut inocternumconfitear
tibi, qttod
nihil
mihi ex
me,
sedomniabonacx
te, qui
es Deusomnia
inomnibus
(I
Cor.
xv, 28.)
ENARRATIOII.
SERMOADPOPULUkt.
1. Hoc certe canlavimus: Exaliabo
le, Domine,
quoniamsuscepisti me,
nec
jucundasli
inimicosmeos
super
me. Si noverimus de
Scripturis
sanctis
qui
sint
inimici
nostri, cognoscimushujus
canlici veritatem:
si aiitemnosfallatcarnis
prudentia,
ut non
cognosca-.
musadversiis
quos
nobissit
colluctatio,
in
ipsopsalmi
hujus
cxordioinvenimus
quocstionem, quam
solverc
nou
possumus. Cujus
enim
putamus
vocemesse lau-
dantisDeumel
gra
lias
agentis
et cxsullantis
atque
di-
cenlis : Exaliabo
te, Domine,
quoniamsuscepistime,
nec
jucundasti
inimicosmeos
super
me? Primo
ipsum
Dominum
consideremus,qui
secundumid
quod
homo
essedignaiuscsi, potuit
sihi
per proecedentemproplie-
liamnon
incongrue
verbaisla
coaptare
: ex
quo
enim
liomo
,
ex hoc et
infirmus;
ex
quo
infirmus
,
ex hoc
el orans. Nani
quod
modoaudiviinus
,
cum
Evange-
lium
legcretur, quernadmodum
etiam in deserfum
secesseril a
discipulis
suis
, quo
eumsunt
consecuti,
ct invencrunt oum : secedens autcmibi
orabat,
et
dictumest a
discipulisqui
eum
invenerunl, Qumrunt
te
homines;
at ille
respondit:
Eamnsel inalialocaat-
qtte
casletla
prmdkare;
ad Iwcenimveni
(Marci
i, 35,
37,
38
).
Si divinitatemDomini nostri J esu Christi
consideres
, quis
orat? ad
quem
orat?
quare
oral ?
Orat Deus?orat ad
sequalem
? Causamautcin orandi
quarahabet, sempcr beaius,
semper omnipotens,
semper incoromulabilis,xlernus,
el Palri cooeternus?
Inluentes
ergoquodper J oannem,
quasi per quamdam
nubem
suam,
ipseintontiit,
diccns : In
principio
eral
Verbum,
el Verbumerat
apudDeum,
etDeuserat Ver-
bum
,
lioc erttt in
principio apud
Deum: omnia
per
ipsumfactasttnt,
el sine
ipsofaclum
estnihil :
quodfa-
clumestinillovita
esll,
et
vilaeratluxhominum,
etlux
intenebris
lucet,
el lenebrmeamnon
comprehenderunt
(J oan.
I,
1-5)
: liuc
usquediccnles,non
invenimus-
oralionem
,
nec causam
orandi,
neclocutu
orandi,
ncc affeclumorandi. Sed
quoniampaulopost dicil,
<Verbitmcaro
faclumesl,
el habilavitinnobis
(Ibid.,
14
);
habes
majestatem
ad
qtiam
ores
,
habes huma-
niialem
quoepro
te oret. Narohoc dicltimesl ab
Apostolo,
etiaro
post
resurrectioncm Domini noslri
J esu Christi :
Qui sedel, inquit,
addexleram
Dei, qui
etiaminierpcllal pro
nobis
(
Rom.
vm, 34). Quare
in-
lerpellat pro
nobis?
Quia
medialoresse
dignalus
est.
Quid
cst medialorem esseinter Dettni ct homincs
(
ITim.
n,
5
)?
Noninter Patrem el
homines,
sed
inter Deumethomines.
Quid
est Deus?Patcr et Filius
et
Spiritus
sancttts.
Quid
sunl homines?
Peccatores,
impii,
morlales. Inter illamTrinitatemet hominum
infirmitatcmet
iniquitatem,
mediatorfaclusesl
homo,
non
iniquus,
sedlamen
infiriiius;
ut exeo
quod
non
iniquus, jungerel
te Deo
;
exeo
quodinfirrous,pro-
pinquaret
tibi :
atque
ita
,
ut inter horoinero el
1
Edd.,
inillovitaerat.
Antiquiores Mss.,
vtfaesf.
217
ENARRATIO
1N
PSALMUMXXIX.
213
Deummediator
existeret,
Verbumcaro
faclum
est,
id
est,
Verbumhomofactumest. Nomineenimcarnis
appellali
sunl homines.Indeest-.E<videbitomniscaro
salutareDei
(Lttc.
in
, 6).
Omnis carodictum
est,
oraneshomines.Et
Apostolus
: Noneslnobiscollucla-
lioadversuscarnemel
sanguinem(id
est adversusho-
mines),
sedadversus
principes
et
poleslales
etteclores
mundi tenebratumharum
( Ephes. vi,
12
):
de
quibus
in
consequentibus,
si
Dominusadjuverit, loquemur.
Perlinet enimisladistinclioad
expositionem
Psalmi,
quem
innomineDomini
suscepimus
enodareSancli-
lati Veslroe.Tamenad hocdixi hoec
exempla,
ut no-
veritis carnem
appellatos
esse homines
;
ut
quod
diclum
est,
f Verbumearo
factum
est, intelligatis
dictum,
et Verbumhomofactumest.
2.
Neque
sine causa hoc dixi. Noverit Sanctilas
Vestrafuisse
quamdam
hxresim
,
vel adhucfortassis
haberi
reliquiasquorumdamqui
dicti sunt
Apollina-
ristse.
Aliqui
enira
ipsorum
dixerunt
honiinem, quem
susccpit Sapientia
Dei
(
ct in
quoexpressit perso-
nnm
suam,
nonsicut incseteris
*
bominibus,
scdsicut
dictiimest in
psalmo,
Unxil te
Deus,
Deusluusoleo
exsullationis
prmpartkipibtts
tuis
[
Psal.
XLIV,
8
] ,
id est
amplius quamparlicipes
luos : ne
putetur
sic unctus Chrislus
quomodo
cseteri homines
,
quoraodo
coeleri
justi , quomodo
Patriarchoe
,
Pro-
pheloe, Apostoli,
et
Marlyres
,
et
quidquid
ma-
gnum
est in
genere
humano.
Quandoquidem
nihil
majus
cxsfuil in
genere
humano
quam
J oannesBa-
ptista;
nec in nalis mulierumexsurrexit
[
Mattlt.
xi,
11
].
Si
quseris
excellcntiam
hominis,
J oannesBa-
ptisla
est. Cui auteraJ oannes se dicit non essedi-
gnuracorrigiam
calceamenli solvere
[
Marct
i,
7
]
,
quid
erat illenisi
amplius quam
caeteri homines?
Etiamin
ipso
homine
ampliusquam
cxteri homines.
Namsecundura
Deum,
el sccundnmdivinitatem
,
et
feccunduniid
quod
in
principio
erat
Verbuni,
el Ver-
bumerat
apudDeufti,
et Deuserat Verbum
, super
omncmcreaturam
oequalis
est Patri : sed
agimus
de
homine. Forle
ptitetquispiam
vestrum,
fratres
, quia
homo ille
susceptus
a
Sapientia
Dei, sequalis
erat
cacterishominibus.Si intuisroembrismultumdistat
inler
capul
et coeteramembra: certeomniameinbra
faciunl
corpus
unum
,
multumtamen inlerest inter
caput
et coeteramembra. Etenimincoeterismembris
non sentis nisi (actu
; tangendo
sentis in cxtcris
mcmbris : in
capile
aulem et
vides,
et
audis,
et
olfacis,
et
guslas,
et
tangis.
Si tantaexcellentiaest
capitis
ad membra csetera,
quanla
excellenlia est
capitis
universoe
Ecclesise,
idest illius
hominis,quem
voluitDeusmedialoremesse inter Deumet homi-
nes?), ergo
illi haeretici
dixerunt,
hominemillum
,
tiuerasuscepit
Verbum,
cumVerbumcaro factum
est,
non habuisse mentem
humanam,
sed tantum
aniraamsine
intelligentia
humanafuisse. Homoenim
videtisundeconsiat : ex anima et
corpore.
Sed
ipsa
animahttmanahabet
aliquidquod
nonhabent animae
pecorum.
Namel
pecora
animam
habcnl,
et anima-
liavocantur : non enimvocarenlur animalianisi ab
anima
;
et videmus
quia
et
ipsa
vivunt. Sed
quid
ha-
bet
ampliushomo,
undefaclusest ad
imaginem
Dei?
Quiaintclligit
et
sapit, quia
discernil bonumamalo:
in hocfaclus est ad
imnginem
et similitudinemDei.
Habet
ergo aliquidquod
nonhabent
pecora.
Et
quia
\
contemnitinse
quo
meliorest
pecoribus; periroit
in
,;
sevel
delerit',
et
quodammodo
obsolefacit
imaginem
'
Dei,
ut dicatur lahbtis: Noliteessesicut
equus
etmu-
lus
,
quibus
nonestintellectus
( Psa/.;Xxxi,
9
).
Illi
igitur
hxreliei dixerunt Dominumnostrum J csum
Chrislumnonhnbuisse mentemhumanam
,
el illud
quodleyati-j
Grscci
dicunt,
nos dicimus
rationale,
unde homo
raliocinalur,
quod
non habent cxtera
animalin. Sed
quid
dicunt?
Ipsum
Verbum
Dei,
hoc
erat inillobomine
pro
menle. Exclusi sunt
isli,
re-
spuit
illoscatholica
fides,
et hxresimfecerunl. Con-
firmatumest in calholicafide
,
homincmillum
quem
suscepit SapientiaDci,
niliil niintis habuisse
quam
cxleri homincs
, quanlumpertinet
ad
intcgritatem
naturx :
quanlitni
autem ad excellenliam
personx,
aliud
quam
cxleri hoinincs. Namcxleri homines
possunt.
dici
participes
Ycrbi
Dei,
habenlesVerbum
Dei,
ntillusauteraeorum
potest
dici Vcrbum
Dei,
quod
dictusestille,
cum
dictumest,
VerMim
carofaclum
est.
3. Nondefueruriteliamalii
quidam
ex
ipso
errore
venientes, qui
nonsolummentemdicerent nonha-
buisseillum
hominem,
mediatoremChristuminter
Deumet homines
,
sednecanimnm: sedtanlumdi-
xerunt,
Verbumet caro
erat,
et animaibi non erat
humana,
mens ibi non erat humana. Hoc dixerunt.
Sedqnidcral?
Verbnmct caro. Et istos
respuit
Ec-
clcsiacatholica
,
et
expellit
eosnb
ovibus,
et asini-
plici
et vcrafide: et confirinalum
est, quemadmodum
dixi,
hominemillummediaioremhabuisseomniaho-
minis, prxler peccatum.
Si enim multa
gessit
se-
cuudiim
corpus,
ex
quo intelligamus quia
habuit
corpus
non in mendacio, sed in verilale : ut
puta, quomodoinlelligimusquia
habuit
corpus
? Am-
bulavit, scdit, dormivit,comprehensusest, flagella-
lus
est, eolaphizatusest,
crucilixus
est,
mortuusesl.
Tollc
corpus,
nihil horumfieri
potuit. Quomodocrgo
exhisindiciis
cognosciriius
in
Evangclioquia
verum
corpushnbuit,
sicttt et
ipsc
ctiam
post
rcsurreciio-
nemdixit :
Palpale,
et
videte, quiaspiriius
carnemel
ossanon
habet,
siculmevidetishabere
(Luc. xxiv,39)
.
quomodo
cx his
rebus,
ex his
operibus
crediuius ct
intelligimus
et novinius
quiacorpus
habuit Dominus
J esus,
sic ct ex
quibusdam
aliisofliciis naturnlibus
quia
habuitanimani.
Esurire, silire,
anini.csunt isla: \
tolleaniniam
, corpus
hxc exanimenon
polerit.
Sed
si falsadicunt ista
fuisse,
falsaerunt et illa
qux
de
i
corpore
creduntur : si atitemex eo vernm
corpus,
quia
vcra officia
corporis;
cx co vera
aniina, quia
veraoffieiaanimx,
4.
Quid ergo? Quoniam
Dominusfactusest infir-
1
ItaGatian.codex.Aliivero
Mss.,
nonsicutcmterisIto-
nrimbus.
Edd.,
nonskutcwieroshomines.
1
sicMSS. At
edd.,quod
meliusest
pecoribus,perimil
in
seveldeserU.
aiq
S. AUGUSTINIEPISCOPI
220
mus
propler
te,
ohomo
qtti
audis;
nontibi
compares
Deum-
Etenim
creatura
es,
illecreator tuus. Necil-
lumhominero
tibi conferas, quiapropter
tehomoDeus
tuus,
et VerburoFilius Dei : sed illumhominemtibi
prxferas, tanquam
mediatorem,
Deumautem
supra
omnemcreaturam: et sie
intelligas,quiaqui
homofa-
ctusest
propler te,
non
incongrue
orat
pro
te. Si
ergo
non
incongrue
orat
pro
te,
non
incongruepotuitet
isla
verhadicere
propier
te : Exaltabo
te, Dotnine, quo-
triatn
suscepisli
me,
nec
jucundasli
inimkosmeos
super
me. Sed ista
verba,
si non
intelligamus
inimicos,
falsa
erunt,
ipsum
DominumJ esum Christum
cogi-
tantes.
Quomodo
enim verum
est,
si ChrislusDomi-
nus
ioquitur,
Exaltabo
te, Domine, quoniamsttscepisti
me? Ex
personahominis,
ex
personainfirmitalis,
ex
personacarnis, quomodo
veruraest :
quandoquidem
jucundati
sunt inimici
ejus super
eum, quando
illum
crucifixerunt,
tenuerunt
eum,
et
flagellnverunt,
et co-
laphizaverunt,
dicenles
, Propheliza
nobis,
Chrisle
(Matlh.
xxvi, 66, etc.)
? Isla
jucunditas
eorum
quasi
cogit
nos
putare
falsum
esse
quod
dictum
cst,
Nec
jucundasii
inimkos meos
super
me. Deindecum in
cruce
penderet,
et transibant vel
stabant,
et aitende-
bant,
ct
caput
movebant,
et
dicebant,
Ecce
FiliusDei,
aliossalvos
fecit,seipsum
non
polesl,
descendatde
cruce,
el credimusin eum
(Id.
xxvn, 42);
dicentes ista
nonne
jucundabaniur
super
eum? Ubi est
ergo
ista
vox,
Exallabo
te,
Domine,
quoniam
suscepislime,
nec
jiicundasti
inimicosmeos
sttper
me?
5. Forlasse
nonest ista vox Doroini nostri J esu
Chrisii,
sed
l
ipsius
honiinis,
seduniversx Ecclesix
populi
christiani
:
quia
omnishomo in Chrislo unus
homo
est,
et unitas Chrislianorum
unus homo. For-
lasse
ipse
homo,
id
est,
unilasChristianorum
ipsa
di-
cit: Exallabo le, Domine, quoniam
suscepisli me,
nec
jucundasti
inimkosmeos
super
me.
Quomodo
cl hoc
verumest de illis? Nonsunt
comprehensi
Apostoli,
non sunt
carsi,
non sunt
flagellati,
nonsunt
occisi,
nonsunt crucifixi,
non sunt incensi
vivi,
nonadbe-
siias
pugnaverunt, quorum
memorias celehramus?
Quando
autemista illisfaciebanthomines,
nonne
ju-
cundabanlur
super
eos?
Quomodoergopotest
el
po-
pulus
christianusdicere:
Exaltabo
le, Domine,qtioniam
suscepistime,
nec
jucundasli
inimkosmeos
super
me?
6.
[vers. i.] Inlelligemus
lioc,
si videamus
primo
tituluraPsalmi. Habetenim: 7n
finem
PsalmusCan-
lici dedicalionis
domus
ipsi
David. In hoc tilulo est
omnis
spes,
et universum sacramenium dissol-
vcndx
hujusquxstionis.
Dcdicabiturdomusaliqtiando,
qnse
modo fabricatur. Modoenim fabricatur
domtis,
id est
Ecclesia, postea
dedicabitur. In dedicatione
npparebit gloria populi
christiani, qux
modolatet.
Sxviant
modo
inimici,
humilient,
faciantnon
quid-
qnid
volunt,
sed
quidquid
desuperpermittuntur.
Non
enim
quidquid passi
ab inimicis fuerimus,
inimicis
deputandum
est,
et nonDominoDeonostro.
Quando
quidem
in
ipso
suo
exemplo
mediator demonstravit,
*
ItaMss,At
edd.,
idest
ipslus
hominis.
quando
nobis
desuper permiUit',
*
homines
nocere,
non
yoluntatemnocendi
desuperdari,
sed
potestatcm:
Unusquisque
enim malus
apud
sehabet volunlalem
nocendi : nt autera
possit nocere,
nonhabet in
po-
*
testate. Ut
velit,
jam
reus est : ut
possit,occulta
dis-
pensalione providentix
Dei in alium
permittitur
ad
pcenam,
in alium
permittitur
ad
probationem,
in
aliura
permillilur
ad coronam. Ad
pcenara, quomodo
permissi
sunt
aXlojmJ oi,
idest
alienigenx, caperepo-
pulum
Israel, quiapeccaverunt
in Deum
(J udic. x, 7,
ef
xiii, 1, efc).
Ad
probationem
aulera
permissus
est
diabolus
inJ ob
(
J ob
i, 12)
:
probatus
est
J ob,
con-
fusus est diabolus. Ad coronamvero
permissi
sunt
pcrsecutores
in
martyres
: occisi sunt
marlyres ,
quasi
vicissesearbitrali sunt
persecutores;
illi inma-
nifestofalso
triumpharunt,
illi inoeculloverecoronati
sunt,
Ergo
in
quempermittitur,
occultx
dispensatio-
nis est
providentix
Dei: ut autemvelit
nocere, ipsius
honiinis
esl;
noneniin continuo
qucm
vultoccidit.
7.
Itaque ipse
Dominus
judex
vivorumet raortuo-
rum,
sians ante hominem
judicem, prxbens
nobis
humilitatis
etpalientix documenlum,
non
victus,
sed
milili
pugnandi exemplumdemonslrans,
minanli
ju-
dici,
tumcnti
superbia,
et
dicenti,
Ncscis
quiapote-
slatemhabeodimittendietoccidendite?
abstulillyphum
inflanlis,
et
tanqnam
reddens cxsufflalionem
qua
de-
tumesceret,
Non
haberes, inquit,
in me
poleslalem,
nisi dalatibi esset
desuper(J oan. xix, 10, 11).
Et J ob
(ncmpe
diabolus occidit filios
ipsius,
diabolus lulit
omnemsubstantiam
ipsius),
et ille
quid?
Dominusde-
dil,
Doininus
abstulit;
sicul Domtno
placuil
ila
faclum
est,
sit nomen Domini benedktum
(
J ob
l,
21).
Nou
triumphel inimicus, quiaipse
fecil : Novi
cgo, inquit,
a
quo
sit
permissus;
diabolo iribuatur nocendi vo-
Itintas,
Dominomeo
probandi poteslas.
In
ipso
vul-
nere
corporis
accedil uxor relicta
,
sicut Eva
, adju-
trix
diaboli,
nonconsolalrix
mariti; tcntat,
etdicil in-
ter multas
increpationes
: Dk
aliquod
verbumin
Deum,
etmorere
(Id. n, 9).
Et illeAdaminstercore
cautior,
quain
Adamin
paradiso;
naroAdaroin
paradiso
conSen-
sit
mulieri,
ut de
paradisoemittereiur;
Adamin ster-
cnre
respuit mulierem,
utad
paradisum
admilteretur.
QuidergoilleAdam
in
stercore,
parturiens
immortali-
latem
intrinsecus,
vermibusfluescens
extrinsecus,
quid
ait mulieri?
Tanquumunaexinsipienlibus
mulieribuslo-
culaes. Si bona
percepimus
demanu
Domini,
malanon
suslinebimus
( Ibid., 10)
?
Iterum
et illemanum Do-
roini dixit in
se, quod
eum diabolus
percusserat:
qtiia
non altendebat
quispercuteret,
sed
quis per-
milteret.
Namque
et
ipse
diabolus earodam
pote-
statem, quam
sibi volebat
dari.maiium
Domini
appel-
lavit: nam
objiciens
crimen
justo viro,
cui Dominus
perhibebal
testimonium,
ait Deo:
Numquidgratis
J ob
colil Dominutn? nonneluvatiasli eumac domum
ejus,
univetsamque
substanliam
ejuspet
citcuilum?
Operibus
manuum
ejus
benedixisti,
et
possessioejus
ctevit in
letra : tanlabona illi
dedisli, propterea
le
colit;
sed
i
Aliquot Mss.,
demonstravU
nobis,desuperpemiliu
ttt
ENARRATIOIN PSALMUMXXIX.
mittemamtm
tuam,
et
tange
omnia
qum
sunt
ejus,
nisi
in
faciemluambenedixeril
tibi
(J ob. i,9-11). Quidest,
mtffemanum
luam,
cum
ipse'H$llel
mittere? Sed
quia
ipse
non
posset
miiteremanum
suam,
ipsampotesta-
tem
quamaccepit
a
Deo,
manumDei
appellavit.
8.
Quidcrgo,
fratres, quia
tanla inimici inChri-
stianos
fecerunt;
el
exsultaverunt,
et
jucundati
sunt
super
eos? Sed
quandoapparebil quia
non sunt
ju-
cundati?
Qnando
illi
confundentur,
illi exsultabunl in
advenluDomini Dei
nostri,
citmveuerit ferens in
manu
relributiones,
damnationem
impiis, regnumju-
slis;
societatemcumdiabolo
iniquis,
socielatemcum
Chrislofidelibos.
Quandoergo
hoc
oslenderit, quando
stabunt
justi
in
magna
constantia
(deScripturisdico,
recordamini leelionemde libro
Sapientix
: Tuncsia-
bunt
justi
in
magna
constaniiaadversuseos
qui
sean-
gustaverunt:
illi autemdicentinter se
pmnitenles,
et
prat
angustiaspirilusgementes
:
Quid
nobis
profuitsuperbia,
el divitiarum
jacttmiiaquid
contutitnobis? transierunt
enimomniailla
tanquam
umbra;
et
quid
dicent de
ju-
(lis?
Quomodocomputati
sunt inter
fitiosDei,
et inler
tanclossorsillotumesl
[Snp.v,
1,
efc.]?),
tunc eril de-
dicatio
domus, qtix
modointrihulationibusfabrica-
lur;
lunc recledicet
populus
tlle: Exaltabo
le,
Do-
mine, quoniamsuscepislime,
nec
jucundasli
iiiimkos
meos
super
me. Vera
ergo
erit vox istain
populoDei,
qui pcpulus
modo
angustatnr,
modo
tribtiratur,
tantis
leiitationibus,
tantis
scandalis,
tantis
insecutionibus,
tanla
pressura.
Hsectormentaanimi nonsenlit inEc-
clesia
qui
HOII
proficit, pulat
enim
quiapax
est : sed
incipiatproficere,
et tuncvidebit in
quapressurasit;
quia
cumcrevisset
herba,
et fructum
fecisset,
tunc
apparuernnt
et zizania
(Matth.
xm, 26);
et
qui appo-
nit scienliam
, apponil
dolorem
(Eccle.i, 18).
Profi-
ciat,
et videbitubi sit: existat
fructus,
et
apparebunt
zizania. Vox veridicaest
per Aposlolum,
deleri non
potest
abinitio
usque
adfinem: Sedetomnes
qui
vo-
lunt, inquit, pte
viverein
Christo,
persecutionempatiun-
tur.
Maligni
autemhomineset seductores
proficiunt
in
pejus,ipsi
errantesetaliosinerroremmittenles
(II
Ttm.
ni, 12, 13).
Et undesunt verbailla
psalmi,
Susline
Dominum,
virililer
age,
et
confortetur
cor
tuum,
etsus-
tine Dominum
(Psal.
xxvi,
14)
t Parumerat
serael,
Susline
Dominum,
nisi
repeteret
: ne foriesuslineret
biduo, triduo, qualriduo,
et maneret
pressura
et tri-
bulatio;
ideo
addidit,
viriliter
age; addidit,
ef
confor-
letur cor tuum.Et
quia
ab initio
usquc
in finemsic
erit, qnod
habetsententiain
capite,
hochabet in
line,
etsustineBomimtm.Transeunt isla
qux
te
premunt,
etveniet
quemsustines,
et
cxterget
sudorem: sicca-
bit
lacrymam,
ultranonflebis. Modoautem
gcmamus
in
tribulationibus,
sicut dicit
J ob,
Nonnetenlalioest
vitahumana
super
lerram
(J obvn, 1)?'
9.
Tamen, fralres, antequam
veniat diesdedicalio-
nis
domus,
videamus
quiajam
dedicatumest
caput
nostrum:
jam
factaest dedicalio domus in
capite,
tanquam
dedicatio fundaraenti.
Caput
sursum
est,
fundamentumdeorsum: neforte
propterea
maledixe-
rimusfundamentumesse
Cliristum;
culraenest
po-
tius,
ascendit in
ccelum,
sedet ad dexleramPatris.
Sed
puto
nosnonerrasse.
Apostolus
enimdixrt: Fun-
damenlumenimaliud
nemopoleslponere,prmler
id
quod
posilttmest, quod
estJ esusChrislus: si
quis
aulemsu-
permdificaverit suprafundameniumhoc, aurum,
argen-
tutn, tapidespreliosos.Qui
bene
vivunt,
qui
Deum
honorant el
laudant,
qui patientes
$unt
intribulalio-
nibus,
qui
desideranl
patriara, ipsi
xdificant
attfum,
argenlum, lapidespreiiosos
:
qni
autemamant adhuc
sxcularia,
et
negoliis
lerrenis
implicati sunt,
el dediti
sunt vinculis
quibiisdam
et affectibus
carnis,
domibus
suis,
conjugibus, possessionibus,
et taraenchristiani
sunt,
itaut cor eorumnonrecedat a
Christo,
et nihil
prxponantChrislo, quomodo
inxdilicandonihil
prx-
ponitur fundaniento; pcdificantquidemipsi ligna,
fe-
num, stipulnm
: sed
quid
seculusest?
Uniuscujusque
opusquale
sit
ignisprobabil: ignis
tribulalioniset ten-
tationis. Iste
ignis
mullos
martyres
liic
probavit,
omne
autem
genus
humanum
probat
in fine. Inventi sunt
martyres <[ui
haberent ista sxcularia.
Quam
mnlti
divites et senatores
passi
sunt! ^Edificabanttamen
quidam
eorum
Iigna, fenum, siipulara
in affectibus
carnaliumel sxcularium curarum: scd tamen
quia
Chrisltimfundamenlumhabebant
super quod
xdilica-
bant,
arsil
lenuni,
et
ipsi
reraaiiseruntinfundamenlo.
Sicdicil
Apostolus
: Si
cttjusopusmanserit,mercedem
accipiet
: et nihil
perdet; quiaquod amavit,
hocin-
veniel.
Quidergo
illisfecit
ignis
tribulationis? Pro-
bavit eos. Si
cujusopus permansetit,
metcedemacci-
piet:
si
cujusopusarseril,
damnum
palielur; ipse
aulem
salvus
erit,
sk
lamenquasiper ignem(l
Cor.
m, 11-13).
Sedaliudest
igue
non
Ixdi,
aliud
per ignem
salvari.
Et unde?
Propter
fuiidanientum.Nonrecedat
crgo
de
cordefundamenlum. Noli
super
fenum
ponere
fun-
daraenlum
,
hoc
est,
noli
anteponere
fenum funda-
menlo,
utfenumhabeal
primum
loctiinincorde
luo,
et secundumChristus: sedsi
jam
non
potest
nisi esse
ibi
fenum,
vel
primum
locumibi habeat
Chrislus,
et
fenumsecundum.
10.
Ergo
fundamentumestChristus.
Quomododixi,
dedicatumest
caput nostrum, ipsumcaput
est funda-
mentum. Sedfundamentumdeorsuni solet
esse, caput
aulemsursum.
Intelligat
SanctilasVestra
quiddicam,
forlassis
explicabo
innomineChrisli. Pondera
gemi-
na sunt. Pondusenimest
impelus quidamcujusque
r
rei,
velut conantisadlocurosuum: hocest
pondus.
i
Fers
lapideramanu, pateris pondus; prerait
roanuin
tuara, quia
locumsuuiu
quxrit.
Et vis videre
quid
quxrat?
Subtrahe
manuro,
venitad
lerram, quiescit
interra:
pervenitquotendebat,
invenitlocuni suum.
Pondus
ergo
illudmotuscrat
quasi sponlaneus,
sine
anima,
sinesensu. Sunt alia
qux
sursumversus
pe-
tunt locum.
Namque
si
aquam
millas
super oleum,
pondere
suo inima(endit. Locumenimsuum
qux-
rit,
ordinari
quxrit: quia prxter
ordinemest
aqua
super
oleura. Donec
ergo
veniat ad ordinem
suum,
inquiettts
motus
est,
donecteneat locumsuura. Con-
tra,
oletimfundesub
aqua,
verbi
gratia, quemadmo-
dumsi vasolei cadatin
aquam,
in
abyssum,
in
mare,
223
S. AUGUSTLNI
EPISCOPI
224
et
frangalur,
nonse
patilur
oleumsubter.
Quomodo
aquasuper
oleum
missa, pondere
adimalocumsuum
quxrit
: sicoleumsubter
aquam
fusum
, pondere
ad
summa
locumsuum
quxrit.
Si
ergo
ita
est, fratres,
quo
tendit
ignis
et
aqua? Ignis
sursumferlur,
locum
suum
quxrit;
et
aqua
locumsuum
quxrit pondere
suo.
Lapis
iraa
pelit,
et
lignum,
et
columnx,
et
tcrra,
undexdificanluristx domus: deillo
ergo
sunt
genere
rerum, qux pondere
suodeorsumferunlur. Manife-
stumest
ergo
ideodeorsum
acciperefundamenlum,
quiapondere
suodeorsumversus
feruntur;
et nisi sit
quod
sustineat,
lotum
cadit, quia
totumad terram
vergit.
Rebus
ergo
adima.tendenlibusiniino
ponitur
fundamentum: EcclesiaveroDei in imo
posita
tcn-
dil incoelum.Fundamenlura
ergo
noslrumibi
posi-
tum
est,
Dominusnosler J esus Cbrislus scdens ad
dexteramPatris. Si
ergo
inlellcxitSanctitas
Vcslra,
quiajani
dcdicaiumest fuiidamentum
nostrum,
au-
dianiusbreviter
Psalmuni,
et decurramus.
11.
[vets.2.]
Exaltabo
te, Domine,quoniam
susce-
pisti me,
tiec
jucundusli
inimkosmeos
sttper
me.
Quos
inimicos?J udxos? In dedicalioncfundamenli
ipsam
dedicaiionem
intelligamus
domusfuturx.
Quod
enim
dicitur modoex
personafundanienti,
luncdicelur ex
persona
universx domus.
Quos ergo
inimicos?J u-
dxos,
an
potius
diabolumet
angelosejus, qui
confusi
discesserunt, postquam
Dominusresurrexit?
Prxpo-
situsmorlisdoluitviclamniortem. f non
jucundasti
inimkosmeos
super
me:
quia
tencri
apud
inferosnon
pottii.
12.
[vers.5.]
DomineDeus
meus,
clamaviad
le,
et
sanasli me: oravit inmonteDoniinusanle
passionem
(Matlh.
xxvi,
39);
sanavit cum.
Quemsanavit, qui
nunquamxgrotavit,
Verbum
Dcum,
Verbumdivini-
talem?
Non,
sed mortemcarnis
porlabat,
vulnus
tuuni
portabat,
sannturustede vulnerctuo. Sanala
cst aulemcaro.
Quando?
Cumresurrexit. Audi
Apo-
stoliim,
videveramsanilaiem:
Absorptaesl,ait,
mors
invicloriam.Ubi
est,mors,
aculeusluus?ubi
est,mors,
contentiolua
(I
Cor.
xv, 54)? Ergo
exaltatioillano-
slrx tnncerit
vocis,
Christi modocst cxallalio.
13.
[vers. i.]
Domine,
reduxisli ab
inferis
aniinam
meam.Non
opus
est ut
exponatur.
Salvum
fecisii
me
adescendeniibus inlacum.
Qui
sunt
qui
descenduntin
lacum?Omues
peccatoresmergentes
in
profundum
:
Iacusest cnim
profundilas
sxculi.
Qux
est isla
pro-
funditassxculi? Abundanlialuxurixet
nequitix
:
qui
crgo
libidinibussese
immergunt
et tcrrenis
desideriis,
descenduntinlacum.TalesChristum
persecuti
sunt.
Sed
quid
dicit? Salvum
fecisti
mea descendenlibus in
lacum.
14.
[vers. 5.]
Psallite
Domino,
sancti
ejus
:
quia
re-
surrexit
caput veslrum,
hoc
speraie
membra
cxtera,
quod
videlis in
capile;
hoc
spcratc mcmbra,
quod
credidistisin
capile.
Proverbiumcst
nnliquum
et ve-
rum: Ubi
caput,
et cxtera membra. Chrislusincce-
lum
ascendit, quo
nosseculuri sumus: nonreniansit
apudinferos, resurrexil,
jam
non
moritur;
cumre-
surrexerimus ct
nos, jam
non moriemur. Has
ergo
promissioneshabentes,
Psa//tfe
Domino,
sancti
ejus
:
et
confitemini
memorimsanclitatis
ejus. Quidest, confi-
teminimemorim?Oblitienimeralis
eum,
sed
ipse-vos
nonest oblilus.
15.
[vers.6.] Quoniam
ira in
indignationeejus,
et
vitainvoluntate
ejus.
Ira in
indignationepeccatori:
Qua
dieedetitis. mortemoriemini
(Gen.n, 17). Tetige-
runt,
mortui
sunt,
dimissi de
paradiso, quia
irainin-
dignationeejus:
sednonsine
spc, quia
vitainvolun-
late
ejtts.Quid est,
in voluniate
ejus
? Nonin viribus
noslris,
non inmerilisnoslris: sed
quiavoluit,
sal-
vos nos
fecit;
non
quiadigni
cramus.
Quo
est enim
peccatordignus,
nisi
supplicio?
Vitam dcdit. Et si
impiis
vitam
donavit, quid
serval fidelibus?
16.
Vespere
demorabitur
fletus.
Nolite
timcre,
quia
dixeral
nobis, Psallile;
el hic
gemilus
est: in
psallcndo cxsullatio,
in orando
gemilus.
Gemcde
prxsetitibus, psalle
de fuluris: ora de
re, psalle
de
spe. Vesperc
demorabitur
fleius.Quidest, Vesperede-
tnorabilur
flelus
?
Yespera
fit
quando
sol occidit.Occi-
dit sol ab
homine,
id est lux illa
juslitix, prxsentia
Dei. ldeo
quando expulsus
est
Adam,
quid
diclum
cst inGenesi? CumdeambularetDcusin
paradiso;
ad
vesperam
deambulabat Deus :
jam
ille
peccalor
lexeratseintra
lignum,
nolebatvidercfaciemDei
(ld.
m,8),
ad
quamgaudcre
consuevernt: occideratillisol
justitix,
non
gaudebat
ad
prxsentiam
Dei. Indein-
choalaest omnisvila istamortalis.
Vespere
demora-
bitur
fleius.
Diueris in
fielu,
o
genus
humatium:
nascerisenimde
Adam,
et sicest factum
;
ct nosex
Adam
sumus,
et
quotquot
crearunt
filios,
etcrealuri
sunt,
ex Adam
sunt,
ex
quo
et
ipsi
creali sunt.
Vespere
demorabititr
flelus:
el inmalutinumexsultatio:
quando cceperit
oriri fidelibus
lux, qux
occidcrat
peccaloribus.
Nainideoet DominusJ esus
Christusin
matulino resurrexit de
sepulcro
(Matth. xxvni, 1),
ut
quod
dedicavit in
fundaraenlo,
hoc
promilteret
domui.InDominonoslro
vesperafuit, quasepultus
est;
et
matutinum, quoresurrexit,
tertiodie :
sepul-
tus es et lu
vespere
in
paradiso,
et
resurrexisli ter-
liodie.
Quomodo
tertio die?Si sxculum
cogites,
unusdies est anle
Legein,
secundussub
Lcge,
ler-
liussubGratia.
Quod
triduoillooslendit
caput luiini,
hocIriduosxculi ostenditur inte.
Quando
?Inroatu-
lino
sperandumcst,
Ixtandum
esl;
sed
perferendum
est
modo,
et
gemendum.
17.
[vers. 7.] Ego
autemdixi in mea
abundanlia:
Nonmoveborinmlernum.
In
qua
abundanliadixitho-
mo: Nonmoveborin
mternum?
Intelligimus, fratrcs,
personam
humilishominis.
Quis
hic habetabundan-
tiam?Nemo.Abundantiahominis
qux
est?
^Erumna,
calamitas. Sed divites habent
abundantiam? Plus
cgent quanloplus
habent: desideriis
vastanlur, cupi-
ditalibus
dissipantur,
limoribus
cruciantur,
trislilin
conlabescunt:
qux
illisabundantia?Abundantia
cral,
quando
conslilutuscst homoin
paradiso,quando
nihil
deerat
illi,quando
Deofruebalur: sed
dixil,
Nonmove.\
borittmternum.
Quomododixit,
Nonmovebortnmler-
num?
Quandolibcnter
audivit,Guslale,
eteriiis
lanquam
245
ENARRATIO
IN PSALMUMXXX. 226
dri : cumDeusdiceret, Qua
die
ederilis,
morlemorie-
mini
;el diabolus,
Nonmortetnoriemiiii
(Gen.
m,
4e<
5).
Credens
ergo-illi
taliasuadenti dixit: Non move-
borinmlenium.
18.
[vers.
8, 9.]
Sed
quia
verumdixeratDominus,
quod
ablaturusesset
supcrbo quod
dcderathuraili
quando
eum
creavit; sequilur,
et dicit:
Domine,
in
volunlatetua
prmstitisti
decori meovirtulem:id
est,
quia
nonexmebonuseramet
fortis,
sedex leeram
et
pulcher
el
fortis;
decori meovirtutem
prxstiteras,
exvolunlale
lua, qua
me feccras. Et ul oslenderes
mihi, quia
ex volunlate luahoc
eram,
Averftslt
fa-
ciemiuama
me,
et
faclus
sumconiurbalus.Avertit
ergo
faciemab illo
quem
emisil foras de
paradiso
(Ibid., 23).
J amhic
positus,
clamcl,
et dicat : Adte
Domine, clamabo,
etadDeummeuin
deprecubor.
ln
pa-
radisonon
clamabas,
sed laudabas;
non
gemebas,
sedfruebaris: foris
positusgeme,
et clama.
Propin-
qual
tribulanti,qui deseruitsuperbientem.
Deusenim
superbis
resislil,
humiltbusaulemdal
gtatiam(J acobi
IV,6).
Ad
te, Domine,clamabo,
el adDeumtneumde-
ptecabot.
19.
[vets. 10.]
J amex
persona
Doniini hoc
sequi-
tur, ipsius
fundaroentinoslri :
Qum
ulililasin
sangui-
ne
meo,
dumdescendain
cottuplionem
?
Quid ergo
oral? Ut
resurgat.
Si cnim
desccndero, inquit,
in
corruplioneni,
si sicfuerit
corrupla
caro
mea, quo-
modo cxterorum hominura ut in finc
resurgat,
utquid
fudi
sanguiiiem?
Si enimnonmodo
resurgara,
neroini
annuntiabo,
neminemlucrabor : ut autcm
alicui annuutiemmirabilia
lua,
laudes
luas,
vitam
xternam, exsurgat
caro
mea,
noneat in
corruptio-
nem. Namsi ierit
quomodo
cxlerorum
hominum,
qux
ulilitasin
sanguine
meo?
Numquidconfilebilur
tibi
pulvis,
aut annunliabitverilalemluam? Confessio
geminacsi,
aut
peccati,
aut laudis.
Quando
nobis
male
est,
in tribulalionibusconfiieamur
peccata
no-
stra
; quando
nobisbene
est,
in exsultalione
justilix
confiteamurlaudemDeo: sineconfessionetamennon
simus.
20.
[vers.II].
Audivil
Dominus,
etmiserlusesttnei.
Quomodo?
Attendite
1
addedicationemdomus.Au-
divit,
el misertusest. Dominus
faclus
est
adjutor
meus.
21.
[vers. 12].
Audi
jamipsam
resurrectionem:
Converfisfi
pfancfum
tueumin
gaudiummilri,
conscidisli
taccum
meum,
el accinxistimeimtitia.
Quis
cst saccus?
Mortalitas.Saccusde
capris
conficiluret dc
hoedis,
ct
caprx
et hoedi inter
peccaloresponuntur(Mailh.
xxv,32).
Dominusde numeronoslro saccumsolum
accepit,
non
assumpstl
nieritumsacci.Merilum
sacci,
peccatum
est: saccus
ille',
mortalilasest.
Assumpsit
propter
le
mortalitatem,
qui
merilummortisnonha-
bebat. Merilumenimmortis ille habet
qui peccal:
iHeaoteiri
qui
tion
peccavit,
non habuit mefilum
sacci.Alioloco
ipsius
est vox dicentis:
Ego
autem
1
Edd.
Quomodo
?uUeridil ad
dedkationem,
etc AtMss,
MlemtUe.
AlirmotMss.,
tfYt,
cummihi molesti
essent,
induebammecilicio
(Psat.
xxxiv, 13). Quid
est
hoc,
induebammecilicio?Hoc
opponebampersequentibus, quod
habeode cilicib.
Uthominemillum
pularent,
absconditse ab oculis
persequentium; quia indigni
erant
persecutoresqui
viderentindutum
(a)
cilicio.
Ergo,
conscidistisaccum
meum,
etcinxislitneImtilia.
22.
[vers.13.]
Ut cantettibi
gloriamea,
etnon
compungar.Quod
in
capiteest,
hoc in
corpore. Qiiid
est,
non
compungar
?J amnon rooriar.
Compunclus
est enimcumin cruce
penderet,
lancea
percussus
esl
(J oan.
xix
, 34). Caputergo
nostrum
dicit,
Non
coinpungar,jam
nonmoriar. Nosaulera
quid
dicimus
propter
dedicationemdomus?Non nos
compungat
conscienliaslimulis
peccalorum.
Dimittentur enim
omnia,
et tunc liberi erimus. Ut cantel
tibi, inquit,
glotiamea,
nonhumilitas.Si
noslra,
etChristi:
quia
corpus
Christi nos.
Quare
?
Quiaquamvis
Christus
sedeat in
ccelo,
dicturusest
quibusdam
:
Esutivi,
et
dedislismihimanducate
(Matlh.xxv, 35).
Et ibi
est,
et hic : ibi in
se,
bicin nobis.
Quidergo
ail ? Ut
canleliibi
glotiamea,
et non
compungar.
Gemil tibi
liuinilitas
mea,
canlabil libi
gloria
mea.J aminfine:
DonrineDeus
meus,
inmternum
confitebor
libi.
Quid
esl,
inmternum
confilebor
tibi?Inxternumlaudabo
le,
quia
diximusesseconfessionemet in
laudibus,
non
lantumin
peccatis.
Confilere
crgo
modo
quod
lufe-
cisli inDeura
,
et confileberis
quid
tibi feceritDeus.
Quid
fecisli?Peccata.
Quid
Deus?Confitenli
iniqui-
tatem luamdimillit libi
pcccatalua,
ut ei
poslea
laudes
ipsius
confitensin
xlernum,
non
compunga-
ris
peccato.
IN PSALMUM XXX
ENARRATIOI.
In
finem,
Psalmus
ipsi
Davidecstasis.
1.
[vers.1.]
InlinemPsalmus
ipsi
David
, media-
tori manuforti in
persecutionibus.
Namet
ecstasis,
qux
addilaesl
lilulo,
excessumroenlis
significat,
qux
fitvel
pavore,
vel
aliqua
revelatione. Sedinhoc
psalmopavor
maxime
apparetperturbati populi
Dei
persecutione
oronium
gentium,
et defeclu
*
per
or-
bemfidei. Sed
prior loquituripse
inediator: deinde
redemptussanguineipsiuspopulusgratias agit
: ad
extremum
perturbalus
diu
loquilur, quod
adecsla-
sira
perlinel: Proplielx
vero
ipsiuspersona
bisin-
terponitur, prope
finem,
et infine.
2.
[vers.2,]
ln
te, Domine, speravi,
non
confundar
in
mlernum:in teDoraine
speravi,nunquamconfundar,
dum
tanquam
homini simili cxteris insiiliabilur.ln
justitia
lua erue
me,
et eximeme: et in lua
jtislitia
erue medefovea
morlis,
el exime mede numero
eorum.
3.
[vets.3.]
Inclina ad meauremluam: humilem
me
exaudi,proxiraus
mihi. Accelerauteximasme: ne
differasinfinem
sxculi,
sicut omniumcredentium
<
sicMss. At
edd.,
e<
defectus.
(a)Forte,
viti mdvtim.
J 27
S. AUGUSTlfilEPISCOPI
2
inihi, segfegaiionem
meama
peccatoribus.
Esfonti/it
in Deum
proteclorem
:
protector
Dettsmilii esto. Et
indomvm
tefugii,
ul salvumme
facias
: et
tanqiiam
domus, quorefugiens
salvnsfiam.
4.
[vets.i.]
Quiaforiiiudo
tmaet
rtfugium
metim
es lu:
quia
fortitudomeaadtolerandos
persecutores
mens,
et
refugium
meumad
relinquendois
tn mihi eS.
l
ptopier
nomenlutimdttxmihi
etist
el envtttiesme:
et ut
per
tueinnotescasoronibus
gentibns, per
oinnia
sequar
voluntatcm
tuam,
el
paulaiiin
mihi
aggrogntis
sauclis
adimplebiscorpusmeum,
el
perfectam
slattl-
rammeam.
5.
[
vers. 5.
]
Educestnede
musciputu
ista, qttam
occultaverunt
milii : educes me deinsidiis
istis, quas
occultaverunl mihi.
0ontm
fues
proteclor
meus.
6.
[
vers. 6.
]
/n tnanus litas commendo
spitilum
meum:
potestati
tux corntnerido
spiritummeom,
cito
rcceplUriis.
Redemisti
me,
DomineDeusverilatis.Di-
cat et
populus
redemptuspassione
Domini
sui,
et Ix-
tus clarificatione
capitis
sui : Redemisti
me,
Dotnine
Deusveritatis.
7.
[
vers. 1.
]
Odistiobservantetvamfafetn
tuperva-
cue: odisti observantes
'
falsanibeatitudinemsxculi.
Ego
auteminDomino
tperavi.
8.
[vers. 8].
Exsuttabo,etjucundabor
intuamiseri-
cordia:
quse
menonfallit.
Quia respexisti
htimiliia-
temmeam:
qua
mevanitati in
spe Subjecisli.
Salvam
fecisli
denecessitatibus
animammeam: salvam feCisti
de necessitatibustimorisanimam
mcam,
ut libi cha-
ritate liberaserviat.
9.
[
vers.9.
]
Nec conclusistimeinmanusinimici:
nccconclusisli
me,
ut nonhaberemadituro
respiran-
di inliberlatem,
et darer in
sempitemampoleslalem
diaboli, cupidilate hujus
vitx
illaqueantis,
et morte
terrenlis.
Sfatuisfiin loco
spaliosopedes
meos: resur-
reclione
cognita
Domini mei el mea
promissamihi,
spaliatur permanens
in latitudinem libertalisaban-
gustiis
timoriseductacharitasmea.
10.
[
vert.
10.]
Miserere
mei, Domine, quonidm
tri-
bulor. Sed
quse
est isla
insperalapersequenlium
cru*
delitas, magnum
mihi
pavorem
incutiens? Miserere
mei,
Domine.Nonenimde morte
jamterreor,
sedde
crucialibus
atque
lormentis. Conturbatusesl in iia
oculus
meus: habebara ocultimin
le, quo
non me
desereres;
iratus
es,et
cortlurbasli eum.Animamea
et ventertneus: in eadem ira conturbata est anima
rnea,
et memoria
qua
teriebam
quidpfo
fne
pertu-
lerit,
et
quid
mihi
promiserit
Deusrneus.
11.
[
vers. 11.
]
Quoniam
defecil
inddlorevitamea:
quoniam
vita mea est confiteri
te,
seddefecitindo-
lore,
cumdixisset inimicus:
Tofqoeantur
donecne-
gent.Ef
anni mei in
gemitibus
:
temporaqux ago
in
hoc
sxculo,
nonmihi moite
auferiinlur,
sed
manent,
alque
in
geraitibussunt. Infitmatus
estin
egeslatevigot
meus:
egeo
sanitale
hujuscorporis,riec parciturcru-
cialibus; egeo
resolutione
corporis,
Ct
parcitur
mor-
ti : et inhac
egestale
inflrmats est lldilciamea. f
*
to
flufiboMss.,tperantes.
ossatneaconlurbatasunt: et firmitas mea conlurba-
taest.
12.
[
vcrs. 12.
] Supet
omnesinimkosmeos
factus
suin
opprobrium.
Inimici mei sunt omnes
iniqui;
et .
tatnen
pro
sceleribussuis
usqitead
confessioneriitor-
'
queiilur
:
superavi ergo opprobriuni eorum, cnjus
confessionemnonmors
sequitur,
sedcruciatusinse-
quitur.
f vkinis meis nimium: nimiumhoc visum
est eis
qui jara propinquabantcognoscerele
etlencre
fldem
qtiam
teneo. f limor noiismeis: et
ipsis
notis
meis
cxernplo
horribilis tribulalioiiis meoetimorem
incussi.
Qui
videbant
me, fotasfugiebant
ame:
quo-
niam non
intelligebant
interiorera et invisibilem
speni
rocam,
in cxlcriora et visibilia
fugerunt
a
me.
13.
[vers. 13.]
Oblilus
sum, lanquam
motluusa
cotde: et oblili suiit
me, tanquam
mortuus sim a
corde
ipsorum.
Faclus sum
tanquam
vas
petditum
:
visussummihi
periisse
usibus
Domini,
vivensinhoc
sxculo,
et
neminemliicrifaciens,
cumomriestiraerent
aggregari
milii.
14.
[vets.
14.
]Quoniam
audivi
vituperationem
mul-
torumaccolenliumincitcuilu:
quoniam
audivi vitu-
perantes
roe mullos in
peregrinalione hujus
terrx
juxlame, sequenles
circuiium
lemporum,
et mecurri
in
patriam
xternamredire recusantes. Dum
congte-
garenluripsi
simuladversum
me,ut acciperenl
animam
meamconsitiatisunt: ut consenlireteis aninia
mea,
qux
morte
posset
de
potestate
illorumfacile
exire,
excogitaverunt
consilium, quo
necmori me sine-
fent.
15.
[
vers. 15.
] Ego
auiemin te
tperdvi,
Domine
;
dixi : TuesDeus tneus: non enim mutalus
es,
ut
nonsalvumfacias
qui
emendas.
16.
[
vers. 16.
]
Inmdnibusluissorlesmem: in
po-
testaletuasunt sorles mcx. Non enimullura vided
meritum,
quo
de universa
impietategeneris
humani
hie
polissimumelegisti
adsalutem: et si est
apud
te
justus
et occullus ordo eleclionis
riiex, cgo
tamcn
quem
hoc
latet,
adlunicamDominimei sorte
perve-
rii
(
J oan.
xix, 24).
Eruemede manibusinitrikorum
meorum,
eta
persequentibus
me.
17.
[
vers.17.
]
Illustra
faciem
luam
super
servum
tuum: notumfac liominibus
qui
non
pulant
mead
le
perlinere, supermeesse
intendentem
faciemluam,
meque
tibi servire. Salvumme
fac
in tua mise-
ricordia.
18.
[
vers. 18.
]
Doriiine,
rion
confundar, quoniam
invocavite
:Domine,
non efubescam insullantibus
mihi,
ex eo
quod
teinvocavi.Erubescant
tmpii,
etde-
ducanlurin
infernum
: erubescant
pOtiusqul lapides
invocant,
et umbfissocienlur.
19.
[
vers.19.
]
Mufa
efficianlur
labiadolota: nola
faciens
populis
sacraraentainroe
tua,
fac
obstupesce-
re labia
fingentiumderae
falsa. Qumloquunlur
adver-
sus
jusluminiquilatem,
in
superbia
et
contemptu
:
quaj
loquuntur
adversusCliristum
iniquitalem,superbien-
tes,
cl contemnentes
(anquam
hominemCrecifi-
tvaa.
229
ENARRATK)IN PSALMUMXXX.
&0
-
20.
[vers. 20,
21.
] Quammagna
muliiludodulce-
dinis
tum,
Domine: exclamal hic
Prophela
Ula cer-
nens,
et mirans
quam
nuiltismodis
copiosa
est dulce-
do
tua,
Domine.
Quam
abscondisiitimenlibusle: eliam
cos
quosemendas,
multum
anias;
sed nedissolula
securitate
negligentius agant,
abscondisab eis dul-
cedinemamoris
lui, quibus
uliic est timerete. Pet-
fecistispetantibus
inle:
perfecisti
autemhancdulce-
dinem
sperantibus
in
te;
noneiiiinsubtrahiseis
quod'
usque
infinem
perseveranter cxspeclant. Inconspe-
clu
fitiorum
hominum:noneniralatetfilios
hominum,
jam
nonsecundura
Adani,
sedsccunduin filiumho-
minis
vivcnles,
Abscondeseosinabscondilovullus
tui,
quam
sedem
perpetuaro
serves iuabscondito notitix
tux
speranlibus
in te. A conlurbalionehominum: ut
jam
nullani humanamconturbaiionem
patianlur.
21.
Proteges
eosintabernaculo
luo,
aconlradklione
linguarum
: sedhicintorini dumeis maledicx
lingux
obstrepuntdiccntes, Quis
hoc
novit,
nut
quis
inde
venit?
proteges
eosinlabernaculofideiearum
rerum,
quas
Dominus
pro
nobis
lemporalitcr gcssit
et
per-
tulit.
22.
[
vers.22.
]
Benedkltts
Dominus,quoniam
mi-
rificavil
miserkordiamsuamincivilalecitcumslantim:
benedictus
Dominus, quoniain post
einendationem
acerrimarum
persccutionum,
omnibus mirabileinfe-
cit misericordiamsuara
per
orbcm
lerrafuni,
incir-
cuitusociclatishumanx.
23.
[
vers.23.
] Ego
dixi in ecslasi mea: undeille
populus
iterum
loqtiens,
ait:
Ego
dixi in
pavoremeo<
cumborribiliter
gentes
in me sxvirenl.
Projectus
suma
facie
oculorumluorum: noncnim si mc
respi-
ceres, pati
meista sineres. Ideo
exaudisti,Domine,
vocemoraiionis
tnem,
cttinclamuteinadle: ideomo-
dum
ponensemendationi,
et osiendensme
perlinere
adciiram
luam, exaudisti, Domine,
voccin orationis
mex,
cumeam ex tribulationeuimisinlcndeiem.
f
24.
[
vers.
21.] Diligile
Domiimmomnessuneli
ejus:
hortatur ilerum
Prophela
isla
cernens,
et dicit: Di-
ligileDominum,
omnestancli
ejus
:
quoniainjseritatem
requirel
Domiuus.
Qtiando
si
justus
vix salvus
eril,
peccalor
et
impius
uhi
parebunt (I
Pefr.
iv,
18
)
?
f relribuethis
qui
abundanler
faciunt sitperbiam
:.et
relribuet his
qui
necvicti
convertunlur, quia
inultum
superbiunt.
25.
[
vers.25.
]
Virililer
agile
,
el
canforleiur
eor
veslruin: bonumsine defeclione
operantes,
ut tem-
porcproprio
metatis. Omnes
qui speralis
in Domino:
id
est,
qui
eum recte timelisvcl
colitis,
speralc
in
Domino.
ENARRATIOII.
SERMO
1,
HABITUS PAULOPOSTNATALEM APOSTOLORUM
DIEM,
ex n. 3.
De
principio
Psatmi.
1.
[
vers.1.
]
Psalmi
hujusquem
inodo
cantavimus,
quantumpossumus
sccreta rimemur,
et indeserrao-
nem
exsculplum
reddamusauribusetmenlibusvcslris.
Titulus
ejus
esl: In
finem,
Psalmus
ipsi
Davidecsta-
t
Aikjttot uss.,eisqui-
sis. In
finemquidsit, riovimast,
si Chrfstum
novimus;
dicit enim
Aposldltis
: Firiisenim
legis
Chtislus
adju-
ttiiiamomni ttedtnti
(
Rom.
x,
4
).
Finis nonconsu-
mens,
sed
perficiens
: duobus efrini modisdicimus
finem
;
vel
quo
fitut nonsit
quoderat,
vel
qUO
fitiit
perfectum
sit
quod
inchoatumerat.
Efg6
ih
finetri,
.inChrislum.
2. PsalmusDavidecstasis.Verbumiclasis
grxCtim,
laline, quantum
datur
intelligi,
verbo urio
exponi pb-
test,
sl dicalur excessus : excessus atitem menlis
proprie
solet ecstasis dici. In excessu verolnentis
duo
intellignntur;
aut
pavor,
autintentio
adsuperna,
itaul
quodam
modode memoria labantur inferna:
inhacecstasi fuerunt omnes
sancti, quibus
arcana
Dei mundumistumexcedenlia revelata sunt. DeliOc
menlis
cxcessu,
idest
ecstasi,
Pauluscum
Ioquereluf,
seipsum insinuans,
ait: Stveenttnniehteexcessimus
Deo,
sive
lempetantes
sumus
vobis,
charitas enimCliri-
tticompellil
nos
(II
Cor.
v, 13).
HoC
est,
si ea tatt-
tumagerevellemus,
eleatantumConteniplaHquxmeit-
tis excessu
intuemur,
vobiscumnon
csscmus,
sedes-
scinus in
supernis, tanquamconteriiptis
vobis: et
quando
nos ad illa
superiora
et interiora infifmo
*
passuscqueremini,
nisl rursus
compellente
noscha-
ritato Christi
(qui
cuminformaDei
esset,
non
rnpi-
namarbitratus est csse
xqunlis Dco,
sed
semelipsutri
exinanivit formamservi
accipiens[Philipp. n,
6]),
nos Consideraremusesse
scrvos,
e( non
ingrati
ei a
quoaccepimus 'alliora, proplcr
eOs
qui
infirmi sunt
noncontemneremus
infcriora,
et
teriiperaremus
nos
eis
qui
non
possunt
nobiscumvidere sublimia?Hoc
ergoait,
Sivemenle excessimusDeo: illeenimvidct
quodnosvidemusinmenlisexcessu*,
illesblusfeve-
lat secretasua.
Quippe
illehoc
loquitur, qui
se dicit
abreptum
esseet ablaluminlcrtium
ccelurii,
et audi-
visseineffabilia
vcrba, qux
non licel homini
loqui
:
tanlusautem fuit ille mentis
exce.-sirs,
ut diceret:
Sivein
corpore,
siveexlra
corpus, nescio,
DeUsscit
(H
Cor.
xn,
2
)
Ergo
si huric excesSutn
mentis,
id
est hnnc ocstasim
, signtficat
titulus
psalmi hujus,
magnaprofecto
etalta
quxdam sperafe
dcbemusdi-
cturumeum
qui condidilPsalmum,
id
estProphetaro,
hno vcro
per ProphetamSpirilum
sanclum.
3. Si verohxc ecstasis
pavorintclligendtisest,
n6-
que
liuic
significationi
verbi dcerit
bujuspsalmi
con-
lextus
;
videtUrenimde
passione
locuturus
csse,
in
quapavor
esi. Sed
cujusparor est,
utruiri
Chrisli,
quiadixit,
In
finem,
et
inlelligimus
finemChristurri?
an fortenosler
pavor? Numquid
enim
possumuspa-
vorerabene
inlelligere
inChristo
propinquantepas-
sione, qui propter
eam vcnerat? comvenissctad
quod venerai, nuriiquidpavebat
moriturus?Si
prbr-
sus ila liomo
essct,
titDcusnon
esset, roagisgnu-
derel
resurrecturus, quampaveret
moriturus? Ve-
rumtamen
quiadignatus
est assumereformam
servi,
et inoanos vcstirese
; qui
nonest
dedignatus
assti-
1
Tresxss,,firmo.
'
8
ltaEr.cui MSS.
suffi-agantur.
AtLov.: ilieenimvidet
quid
nos
videmus, qui fieri
hommemintnentisexctttum
concedit;ille
solus,
etc.
31
S. AUGUSTINIEPISCOPI
232
merenos in
se,
noncst
dedignatustransligurare
nos
in
se,
et
loqui
vcrbisnostris
,
ut et nos
loqueremur
verbis
ipsius.
Hxc enimroiracommutaliofacta
esl,
et divina sunt
peracta
commercia,
mutalio rerum
celebratainliocmundoa
negotiatorc
ccelesti: venit
accipere
conlumclias,
dare honores
;
venithaurire
dolorem,
dare
salulem;
venit subire
inortera,
dare
vilam. Moriturus
ergo
exeo
quod
nostrum
habebat,
nonin
se,
sedin nobis
pavebat; quia
et hoc
dixit,
trislemesse animamsuam
usque
admortem
(Matth.
xxvi, 38),
et
utique
nos
ipsi
omnescumillo. Nam
sineillo
,
nos nihil;
inillo
auteni, ipse
Christuset
nos.
Quare? Quia
lotus Christus
caput
et
corpus.
Capul
illesalvator
corporis, qui jam
ascenditincce-
Ium
; corpus
autcin Ecclesia
, qux
lahoratin terra
(Ephes.
v, 23).
Hoc atilero
corpus
nisi connexione
charilalis adhxreret
capili
suo,
ul unusfierel exca-
pite
el
corpore,
nondeccelo
quemdani persecutorem
corripiens
diceret,
Saule, Saule, quid
me
persequeris
(Act. IX,4)
?
qunndo
eum
jam
incceloscdenlemnul-
lus homo
tangebal, quomodo
ciiin Snulusin (erra
sxviens
adversus Christianos
nliquo
modo
injuria
percellebat?
Nonait, Quid
sanctos
meos, quid
servos
meos?
sed, qnid
me
pcrsequeris,
hoc
est, quid
merabra
mea?
caputpro
membrisclamabat,
ct roembrain se
caput transligurabat.
Vocem
namquepedis suscipit
lingua. Quando
forte in lurba contritus
pes dolet,
clamal
lingua,
Calcasme;
nonenim
ait,
Calcas
pe-
demmeum,
sedse
dixitcalcari, quani
ncmo
letigit:
sed
pesqui
calcatusest,
a
lingua
non
separatus
est.
Ergo
etiam sic non
incongrueintelligitur ccstasis,
pavor.
Quid
enimdicara
,
fratres? Si nullusomnino
pavor
esset
passuris,
diccretur
ipsi
Petro
quod
audi-
vimus natali
Apostolorum
die, quando
ei Dominus
prxdixit
fuluramsuam
passioncm
: Cumesses
junior,
cingebas
te,
el ibas
quovolebas;
cumaulentsenior
factus
fueris,
altet te
cinget,
el ducel
quo
lunonvis?Hocau-
tem,inquit,
dixit
significansqua
motlemotetelur
(J oan.
xxi, 18)? Ergo
si Petrus
aposlolus
tantn
perfectione
quo
nollet iit nolcns
(nolens
roortuus
csl,
sedvolens
coronatus
est'), quid
mirumsi esl
aliquispavor
in
passionc
etiam
juslorum
,
etiamsanctorum? 1'avor
est ex huroana iufirmilate, spes
ex divina
promis-
sione.
Quod paves
luuin
est, quod speras
donum
Dci est inte. Et melius in
pavore
luo
agnoscis
le,
ut in libcrationetua
glorificesqui
fecit te. Pavent
humnnainfirmitas
,
non inco
pavore
deficil divina
misericordia. Dcniquepavens
isteinde
ccepit
: In
le,
Domine
, speravi,
non
confundar
inmternum. Videtis
quia
el
pavet,
ct
sperat
: videlis
quiapavor
iste non
est sine
spe.
Etiamsi est
aliqua
in huraano corde
conturbatio,
non
recedit divinaconsolatio.
4.
Loquilur
hic
ergo
Christusin
Propheta
;
audco
dicere,
Christus
Ioquilur.
Dicturus est
quxdain
in
boc
psalmo, qux quasi
Christovideaiilur non
posse
1
Am.etEr.:
jirgo
si relrus
apostolus,
tanta
persecutione
quo
nolletductus
esl,
el volensnolensmortuusest.
Lov.,
fanfa
perfectione quo
noiktduclusestet
volens,
etc. Pleri-
que
MSS.,
tanta
perfeclio
quo
notletutvotens. Gatian.
codex,
quo
nollettit nolens.sedemendandumsic,quo
nollet
iil;
votensnotensmottuus
esl,sed,
etc.
congruere,
illi exccllentix
capitisnostri,
maximeque
illi Vcrbo
quod
in
principio
erat Detis
npud
Deum:
nec ei in forma servi forlassevidebuntur
quxdam
hic verba
congruere, quam
forniamservi
susccpit
ex
virgine;
et lamenChristus
loquitor, qnia
inmeni-
brisChristi Christus. Et ut noverilis
, quia
unusdi-
citur Christus
caput
et
corptis
suuin
; ipse
dicil cum
de
conjugioloqueretur
: Erunt duoincarneuna:
igi-
lutjam
non
duo,
sedunacaro
(Mallli.
xix
, 5,
6).
Sed
forlehocdicatde
quocumqueconjugio
? Audi
aposlo-
lum Paulum: f erunf
dno, inqtiil,
in carneuna:
sacramenlumhoc
magnumesl, ego
aulemdicoinChrislo
el in Ecclesia
(Ephes.
v, 31,
32)
? Fit
crgotanquam
exduobus una
qttxdam pcrsona,
ex
capitc
et cor-
pore,
ex
sponso
et
sponsa.
Namuniiatcm
personx
hujus
miramet
excellentem,
commendateliam
Isaias
prophela
: nain
loquens
etiamincoChristusin
pro-
phetia
ait : Sicuf
sponsoalligavit
mihi milram
,
el sicul
sponsam
ornavitmeornamenlo
(J sai. I.XI,10).
Sedixit
sponsum,
se
sponsam
:
quare
se
sponsum, sespon-
sam
,
nisi
quia
erunt duo incarnc una? Si duoin
carne
tina,
cur nonduo invoccuna?
Loquatur crgo
Christus, qttia
in Christo
loquilur
Ecclcsia
,
et in
Ecclesia
loquitur
Chrislus
;
et
corptts
in
capite,
et cn-
put
in
corpore.
Audi
Aposlolum
hoc
ipstim
evidcn-
lius
exprimenlem
: Sicut enim
corpus
unumesl et
membrahabet
multa,
omniaaulemmembra
corporis
cuin
sinlmulta,
unumesl
corpus,
sicet Christus
(I
Cor.
xn,
12). Loquens
de membris
Cliristi,
hoc cst defidcli-
bus,
non
ait,
sicet memhra
Christi;
sed totumhoc
quoddixit,
Christum
appellavit-
Sicut enim
corpus
unum,
et membraliabet
iiiulta,
omniaautcmmembra
corporis
cumsint mtilta
,
unumest
corpus;
sicet
Chrislus membra
multa,
unum
corpus. Ergo
simul
omnesnoscum
capite
noslro
Christo,
sine
capite
nostro nihil valentes.
Quare
?
Quia
noscum
capile
nostrovitis: sine
capilenostro, quodabsit,
sarmenta
prxcisa,
nonalicui
operi agricolarum,
scd
igni
mn-
tummododestinata. Ideo el
ipse
in
Evangelio
:
Ego
sum
vilis,
vosestis
palmiles,
Pater meus
agrkola est;
el :
Sineme, inquit,
nihil
poleslisfacere(J oan. xv,
5).
Domine
,
si sinete
nihil,
toluminte. Elenim
quidquid
ille
operatur per nos,
nos videmur
opcrnri.
Polest ille niullumet tolum sine
nobis,
nosnihil
sinc
ipso.
5.
[vers.2.] Ergo
in
quncumquc
ecstnsi
loquntur,
sive
pnvoi
e,
sive excessu
roeutis, congruunt qux
dicunlur. DicamusinChristi
corpore,
dicamusomnes
quasi
unus,
quia
onines
unitas,
dicamus: In
le,
Do-
mine, spcravi,
non
confundar
inmlernum.
Illam,
in-
quit,
confusionem
perhorrcsco, qux
est inxiernum.
Nam
cstquxdamconftisiotemporalisulilis, perturbatio
animi
respicientispeccila sua, respectione
horreulis,
horrorc crubescentis,
erubescentia
corrigcntis;
undc
dicitet
Apostolus
:
Quam
enim
gloriam
habuislislunc
in
his,
in
quibus
nuncerubescitis
(Rom.vi, 21)? Ergo
erubescere
illosdicit
jamlidelcs,
nonde
prxsenli-
busdonis,
sedde
prxteritis peccalis.
Hancconfusic-
nemnonformidet christianus : imosi hancnon Iia-
233 ENARRATIOIN
PSALMUMXXX.
23l
bueril,
xlernara habebit.
Qux
est xterna confusio?
Quando
fiet illud
quod
dictum
est,
f traduceni eos
exadverso
iiriquilales
eorum
(Sap. rv, 20).
Et fiettra-
ducentibuscx adverso
iniquitalibus
omnis
grex
ma-
lus ad
sinislram, tanquam
hoedisabovibus
separalis;
ct
audienl,
Ile in
ignemmternum,qui paratus
estdia-
boloel
angelisejus. Quxrunt quare
? Esurivi
enim,
et
nondedislismihi manducare
(Matth.xxx, 41).
Con-
temnebant lunc
quando
esurienti Chrislonondabant
cibum
, quando
silienti non dabant
potum, quando
nudumnon
vestiebant,
peregrinum
non
suscipiebant,
xgrotantem
uon
visitabant,
tunc contemnebant: cum
coeperint
illis istaenumerari, confundentur,
et hxc
confusioinxternumerit. Hanctimens isle
qui pavet,
vel
cujus
adDeumest mentis
excessus,
hoc
rogat,
J n
te, Domine,speravi,
nOn
eonfundar
inmlernum.
6. Et inlua
justitia
erue
me,
et eximeme: namsi
altendas ad
justitiarameam,
damnasme. ln tua
ju-
sliliaetue tne. Est enim
justilia Dei, qux
et nostra
fit,
cumdonatur nobis. IdeoautemDei
justitia
dici-
tur,
nehomo se
putet
a
seipso
habere
justitiam.
Sic
enim dicit
aposlolus
Paulus : Ctedettti in eum
qui
justificat impium(quid
est, qui justificat impium
?
qui
ex
impio
facit
juslum) deputaturfidesejus
ad
ju-
stitiam
(Rom.
IV
, 5).
J udxi vero
quia
suisviribus se
putabanl implerepossejustitiam,
offenderuntinIa-
pidem
offensionis
(
Rom.
ix, 32)
et
petramscandali,
et
gratiam
Chrisli non
agnoverunt. Acceperunt
enim
Legemqua
fierent
rei,
non
qua
liberarentur areatu.
Deniquequid
de illis
Apostolus
dicit? Testimonium
enim
perhibeo
illis
quod
zelumDei
habenl,
sednonse-
cundumscientiam.
Quid
est
quod dixit,
ZelumDei ha-
bent
J udxi,
sed non secundumscientiam?Audi
quid
sit,
non secundumscientiam:
Ignorantes
enimDei
justitiam
etsttamvolentes
constiluere,juslilim
Dei non
sunt
subjecti(Id.
x, 2, 3).
Si
ergo
ideonon secundum
scientiamzelumDei
habent, quiaignorant
Dei
justi-
tiamct volunt suam
constituere, quasi
ex
seipsisju-
sti
fiant;
ideo
graliam
Dei non
cognoverunt, quia
gratis
salvari uoluerunt.
Quis
est
qui
salvatur
gratis?
In
quo
non invenil Salvator
quod coronet,
sed
quod.
damnel;
non invenit merita
bonorum,
sedinvenit
merila
suppliciorum.
Si
agat tanquam
veraciter ex
regulaLegisproposita,
damnandusest
peccator.
Hac
regula
si
ageret, quera
liberaret ? Omnes
peccalores
invenit: solussine
peccatovenit, qui
nos
peccatores
invenit. Hocait
Aposlolus
: Omnesenim
peccaverunt,
ct
egenl gloria
Dei
(Id. m, 23). Quidcst, egenl gloria
Dei?
Utipse
liberet,
nonlu :
quia
tu te liberare non
potes, indiges
liberatore.
Quid
est
quod
te
jactas?
Quid
est
quod
de
Legc
et
justilia prxsumis?
Non
vides
quid
inlus
confligat
in
te,
de
te,
adversus te?
Nonaudis
pugnantem,
et
confitentem,
et
adjutorium
in
pugna
desiderantem?Nonaudis athletam Domini
ab
agonothetapetentemadjutorium
pugnx
sux ?Non
cnimsicte
exspectat
Deuscerlanlem
, quomodo
te
exspectal editor,
si forte
pugnes
in
amphitheatro
:
illetibi
prxmium
dare
potest
si
viceris,
adjuvare
te
periclilantem
non
polest.
Non sic
exspenlat
Deus.
Vide
ergo,
attende eum
pii
dicil:
Condekctorenitn
legi
Dei
secundttminleriorem
hominem,
videoaulem
atiam
legem
inmembrismeis
repugnantemlegi
menlis
mem,
et
caplivum
me
ducenlemin
legepeccati,qum
esl
inmembrismeis. Miser
egoItomo,
quis
tneliberabilde
corpore
morlts
hujus
? Gratia Dei
per
J esumChristum
Dominumnoslrum
(Rom. vu,
22-25
). Quare
gratia?
Quia
gratis
dalur.
Quare
gratis
datur?Quia
raerita
tuanon
prxcesserunt,
sed
bencficiaDei te
prxvene-
runt. Illi
ergo gloriaqui
nosliberat. Omnesenim
pec-
caverunt,
et
egenlgloria
Dci.In te
crgo, Domine,
spe-
ravi,
noninme : non
confundar
in
mternum,
quia
in
eo
spero qui
non confundit'. Intua
justiiia
erue
me,
eteximeme
;quin
noninvcnisli inme
jusiiliamineam,
eruemein
tua;
hoc
est,
illudmeeruat
quod
me
ju-
stificat, quod
ex
impio piumfacit, quod
ex
iniquo
justum, quod
ex
cxco
videntem, quod
ex cadente
surgentem, quod
ex flente
gaudentem.
Hoc me li-
berat,
non
ego.
In
justitia
lua erue
me,
et
eximeme.
7.
[vers.3.]Inclinaadmeauremtuam:
fecithocDeus,
quandoipsum
Christumadnos misil. Illumadnosmisit
qui
inclinatocapile
digito
scribebat interra
(J oan. vm,
6), quando
ei adttlteraroulier
offerebalur
punienda.IHe
autcm
inclinaveratscad
terram,
id
est,
Deus ad
ho-
ininem,
cui dictum
est,
Terra
es,
el in terramibis
(Gen. III,
19).
Non
enim
quasi
corporalibus
locis
Deusadnos
inclinat aurem
suam,
autmembris istis
corporeis
determinalis
finitusest.
Omniiionihil ho-
rum
cogitent
humana
phantasmala. Verilasest
Deus.
Veritasnec
quadra est,
nec
rolunda, nec
longa.
Ubiqueprxsens est,
si cordisoculus ad eam
pateat.
Inclinat tamenaurem suam ad nos Deus
misericor-
diam
deponenssuper
nos.
Qux niajor
misericordia,
quam
utUnicumsuumdaret
nobis,
nonviverenobis-
cum,
sed mori
pro
nobis? Inclina ad meaurem
tuam.
8. Acceleraut eximasme: exauditur enirain
hoc,
cum
dicit,
Accelera. Adhoc enim
positum
est ver-
bum,
ut hoc totuni
quod
nobis diuvidelur
quamdiu
volvitur
sxculum,
intelligas punctum
esse. Nonest
diu
quod
habet extremum. AbAdam
usque
ad ho-
diernain diem
peractum esl,
et multo
utique plus
peraclum
est
quam
restat
peragendum.
Si adhuc
viveret
Adam,
et hodie
moreretur;
quid
ei
prod-
csset tamdiu
esse,
tamdiu vixisse?
Ergo
celeritas
hxc
quare
?
Quia
transvolant
tempora
: et
quod
libi
lardum
est,
inoculis Dei breveest. J amhancceleri-
talem iste intellexerat inecstasi.
Accelerauteximas
me.EslomihiinDeum
proleclorem
etindomum
refugii,
utsalvumme
fucias.
Domus
refugii
tumihi
esto, Deus
protector,
domus
refugii. Aliquando
enim
periclitor,
et volo
fugere: quo fugio?
ad
quem
locura
tutus
fugio
?ad
quem
montem? ad
quam
speluncam
?
ad
qux
tecia munita?
Quam arcem teneara?
quibjis
muris ambiar?
Quocumqueiero,
sequorme.Quidquid
enim vis
poies fugere, homo, prxter conscientiam
tuam. Inlra indomum
tuam,
requiesce
in lecto
tuo,
inlra ininteriora : interius habere nihil
potes, quo
1
pleriqueMSS., quiaqui
ineo
sperat,
non
confundUut:
(Huit.J
S
BANCT.AUGUST.IV.
255
S. AUGUSTtNl
EPISCOPI
236
fugias
aconscientia
tua,
si rodunt te
peccata
tua.
Quia
vero dixit: Accelera ut eximas
me
,
et in tua
justilia
erue
me,
ut dimittas
peccala
mea,
et xdifices
in me
justitiam
luam: lu mihi eris domus
refugii.ad
te
confugio.
Nam a te
quo fugiam
? Irascilur libi
Deus, quo fugies?
Audi
quid
dicat in alio
psalroo,
timensiramDei:
Quoiboaspiritutuo,
et
quo
a
facielua
fugiam
?Si ascenderoin
cmlum,
luibies: sidescendero
in
infernum,
ades
(Psal.
cxxxvm, 7, 8). Quocumque
iero,
ibi teinvenio.Etsi
irasceris,
ultoremle
invenio;
si
placatus
es, adjutorem.
Nihil mihi
ergo
reslat,
nisi
ad
tefugere,
nona te. Utevadas
hominemdominum
quicumque
servus
es, fugis
inea locaubi nonest do-
minus tuus: ut evadasDeum,fuge
adDominum.Nam
non est
quofugias
Deura.Prxsto
sunt omniaet nuda
Omnipotentis
oculis.Tu
ergomihi, inquit,
estodoruus
refugii.
Nam si salvus non fuero, qiiotnodofugio?
Sana
me,
et
fugio
ad te. Namsi menon
sanas,
am-
bulare
non
possum,
fugere quomodopotero?
Quo
iret, quo fugeret,
si arobulare
non
posset,
semivivus
in
via,
sauciatusvulneribus
lalronum?
Quem
transiens
sacerdos
prxleriit,
transiens
Lcvita
prxteriit,
trans-
iens Samaritanus
miseratus est
(Luc.
x,
30),
idest
ipse
Dominus, qui
miseratus
esl
gcnus
lmmanum.
Saniarites
enim custos
interprctatnr.
Et
quis
pos
custodit,
si illedeserit? Merito,
cum J udxi convi-
ciantes dicerent,
Nonneverumdicimus,
quia
Samari-
tanus
es,
etdmmonium
habes
(
J oan.
vm,
48
)
?unum
respuit,
alterumamplexus
est :
Ego, inquit,
dmmo-
niumnonhabeo: non
dixit,
Non snm Samaritanus:
sic
inlelligi
volensnosiruin
seesse cuslodem. Misera-
tus
ergo
accessit,
curavil,
ad stabulum
perduxit,
im-
plevilcirca
eummisericordiani
: ille
jam potest
am-
bulare, potest
et
fugere. Quofugeret
nisi ad
Deum,
ubi fecitsibi domum
refugii?
9.
[vers.
4.]
Quiafortiludomea
et
refugium
meumes
lii,
el
propternomen
luum
dttx milti
eris,
et enulries
ine: non
propter
meriluinmeum
,
sed
propler
nomen
luitm,
ut tu
glorificeris,
non
quia cgo dignus
sum;
dux tnihi
eris,
ne aberrem
a
te;
et enuiries
me,
ut
validus.sim
admanducanduni escam, qua pascis
An-
gelos.
Hicenim
lactenos
nutrivit, qui
nobiscoeleslem
cibum
proniisit;
et usus est materna
misericordia.
Sicutenim
materlactans
eamdemescam,
cuisuniendx
i.doneus
infansnonest, per
carnem
trajicit,
et lac in-
fundit
(hoc
enim
accipit parvulus quodacceplurus
erat admensam,
sed
quod per
carnem
trajicilur,
eongruit parvulo);
sic Dominus
sapientiam
suamut
lac nobis faceret,
carne indulusvenit adnos.
Ergo
corpus
Christi loquiltir,
E<enutriesme.
10-
[vers.
5.]
Educesmede
muscipulaista, quam
occullaverunl
milii. J am
passiosigniueaiur,
Educes
mede
muscipula
ista, quam
occullaveruntmihi. Nec
solailla
passio
est, qua
passus
est Dominusnoster
J esus
Christus:
inuscipulam
suam diabolus tetendil
iisqtie
in finem.
El vx illi
, qui
inillam
rouscipulam
cadi.t
: cadil autemomnis
qui
non
sperat
in
peum;
qui
nondicil : In
te,
Domine,
speravi,
non
confundur
t mternum
: el inlua
juslilia
erue
me,
ei eximeme.
Extenta est et
parata muscipula
inimici. Posuil in
museipula
erroreraet terrorem: errorem
quoilliciat,
terrorem
quo frangat,
et
rapiat.
Tuclaude
januam
cupiditatis
conlra errorem
;
tuclaude
januam
limoris
contra
terrorem, eteduceris de
miiscipiila. Ilujusmodi
pugnx exemplumipsetibi lmperatorluus, qui proplcr
teetiarotenlari
dignalusest,
in se demonslravit. Et
prinin
lentatus est
illecebris; quia
tentataest in illo
januacupiditatis, quando
eumtentavit diabolusdi-
cens : Dic
lapidibus
islisttt
panesfiant.
Adora
me,
et
dabolibi
regna
ista. Miltete
deorsum, quiascriptttm
est :
Quia Angelis
suis mandavilde
te, et inmanibus
loltenl
te,
ne
quandooffendas
ad
lapidempedem
luum
(Matlh. iv, 4, 9,
6).
Omnishxc illecebra
cupidilalem
lentat '. At ubi clausam
januam
invenil
cupiditatis
ineo
qui
tentabatur
pro nobis,
convcrtil se ad len-
tandam
januamtimoris,
et
prxparavit
illi
passionom.
Denique
hocdicil
Evangelista
: Et consummatalenia-
lione,
diabolusrecessitabeoad
tempus(Luc. iv,
15
).
Qtiidest,
ad
fem/jus?Tanqnam
redilurusel leiitalurus
januam timoris,
quia
clausaminvenit
januaincupidi-
tatis. Totuin
ergo corpus
Chrisli lenlatur
usque
in
finem. Fralres
nici, quandojussum
est nescio
quid
contraChristianos
mali,
siroul
impingebatiir
9
hoccor-
pus,
tolum
impingebatur
: undedictumcrat in
psal-
mo:
Tanquamcumulusarenmimpulsus
sumut
caderem,
etDominus
suscepil
me
(Psal. cxvn, 13).
At ubi ftnila
sunt illn
qux
loium
corpus impingebanl
ut caderct
,
ccepit
lentatio essc
per partes.
Teniatur
corpus
Cliristi,
unaEcclesianon
paiiiur persecutionem,
alia
palilur.
Non
pniiiur
furorcin
imperatoris,
sed
palitur
furoreui niali
populi.Quantx
vaslationesa
plebibus
?
Quanta
mala
ingesta
sunt Ecclesixamalis
cluistianis,
ab eis
qui capti
in illo reliaculo
,
tam
niultiplicali
sunt,
ul
premerent
naves
(Luc. v, 7)
in
piscalione
illa
Domini ante
passionem?
Non
ergo
desunt
pressurx
tenlalionis. Nemo sibi dicat : Nonest
lcmpus
lenta-
lionis.
Qui
sibi hoc
dicit, pacem
sibi
proniitlit
:
qui
sibi
pacempromitlit,
securtis invuditur. Totuin
ergo
corpus
Christi dicat : Educesmede
miiscipula
islu
,
quam
occullaveruntmilii :
quia
edticlumest et
cajmt
-noslrumde
muscipula,quam
abscondcrunl
illi,qtiibus
mododicebalur in
Evangelio,quia
dicluri erant: Hic
esl
hmres,
venileoccidamus
eum,
et noslraeril hmredi-
tns. Et in sesenlentiamdixerunl
interrogati: Quid
faciet
ille
paterfamilias
colouismalis? Mulos tnaie
perdel,
etvineamsuamlocabil aliis
agrkolis.
Quid,
et
illudnon
legisiis
:
Lapidemquemreprobaverunlmdifi-
cantes,
hic
faclus
estin
caput anguli
?
Quod
est
enim,
reprobaverunt
mdificanles;
hoc
ait, Ejecerunt
exltavi-
iteam,
etocciderunl
(Matlh.
xxi, 38-42). Ergo
erulns
est et ille.
Caput
nostrumstirsum
est,
liberumesl.
Hrcreamusilli
per
dilectionem,
ul melius
postea
con-
glutineniur
ei
per
iinmortalitatem
;
etdicaniusoniiies:
1
sic
plures
Mss.AtEr.omniahmcnerillecebram
cttpidi-
latemteiitunl.Lov.omnialimc
per
illecebrus
cupidiiuium
tentat. . .
s
iidd.,impingebalur
inhoc
corpus.Prxpositio
mahest
a
plerisque
Mss.
157
ENARRATIO1NPSALMUMXXX.
238
Educemede
muscipula
ista, quam
occultaverunt
mihi;
quoniam
tues
proteclor
meus.
11.
[vers. 6.]
Audiamusvocem
Domini,quam
di-
xit incruce: Inmanusluascommendo
spiritum
meum.
Cerlecumverba
ejus
in
Evangelio
deisto
psalmo
co-
gnoseimus,ipsiim
hiclocutumfuissenondubitemus.
Habeshocin
Evangelio,
dixit,
/n manustuas com-
tnendo
tpitiium
meum
(Luc. xxin, 46)
: ef inclinatoca-
pite
ttadidit
tpirilum(J oan. xix, 30).
Nonsinecausa
Toluitverba
hujus psalroi
sun
esse,
nisi ut tc ndmo-
neret se locutumesse in hoc
psalmo. Ipsum
hic
quxre; cogiiaquomodo
inillo
psalmosequxri
voluit
prosusceptione
nialulina; Foderunt manttsmeaset
pedes
meos,
dinumeraverunlomniaossa
mea; ipsi
vero
eonsideraverunt et
conspexerunt
me,
diviseruntsibi ve-
siimenlamea
,
el
super
vestemtneammiseruntsortem
(Ptal.
xxi, 17-19):
ut le admoneret in sehoc esse
completum,
in vocesua
posuit caput ipsiuspsalmi,
Deus,
Deus
meus,
utquid
me
deteijquisti (Ibid., 2)
?Et
tamenvocem
corporis
inse
transliguravit;
nonenim
UnicumsuumPater
aliquandodereliquit.
Redemitti
me, Domine,
Deutveritatit : faciens
quodpromisisti,
nonfallensin
pollicitationetua,
Deusveritatis.
12.
[vers. 7.]
Odisti observanlesvanitatem
super-
vaeue.
Quis
observat vnnitatcin?
Qui
timendomori
moritnr : limendoenimmori
menlitur,
et moritur
antequani moriatur, qui
ideomentiebatur ut viveret.
Mentiri
vis,
nemoriaris: el
roentiris,
et
moreris;
et
cumvitasunani mortem
quam
differre
poteris,
au-
ferrenon
poleris,
incidisin
duas,
ut
prius
in
anima,
poslea
in
corpore
moriaris. Unde
hoc,
nisi observan-
dovanilatem?Quiadulcisest
tibi transiens
dies, quia
dulciasunl tibi transvolanlia
lempora,
undenihil te-
'
nes,
el
insuper
tuteneris. Odistiobsetvanlesvanitatem
supervacue.Egoautem, qui
nonobservo
vanitatem,
inDomino
spetavi. Spems
in
pecunia,
observasvani-
tatem:
speras
inhonoreet sublimitate
aliquapolesta-
tis
bumanx,
observas vanitatem:
spcras
in
aliquo
amico
potenle,
observas
yanitatem.
In his omnibus
cum
speras,
aut tu
exspiras,
et ea bic
diraillis;
aut
cum
vivis,
omnia
pereunt,
et in
spe
tuadeficis.Hanc
vanilatemcommeraoratIsaiasdicens: Omniscato
fe-
num,
etomnis
gloriaejusquasi flosfeni
: atuit
fenum,
et
fiot ejus
decidit;
verbumautemDomini manet in
eelernum
(Isai.
XL,
68). Ego autem,
non
quomodo
illi
qui sperant
in
vanitate,
et
qui
obscrvant vanita-
lem;
sedinDomioo
speravi, qui
tionest vanitas.
13.
[vers.8.] Exsullabo,
et
jucundabor
intua mise-
rkordia : noninmea
justilia. Quiarespexisti
humili-
tatem
meam,
salvam
fecisli
de
necessitatibusanimam
nteam: neeconclusislimein
manus^
inimici.
Qux
sunt
necessitaies,
tindevolumussalvamfieri animamno-
stratn?
Quis
eas
enumeret?quisdigneexaggeret?quis
congrue
vitandas
fugiendasque
conimendel?Primoin
genere
humanodura
necessitas,
nescirecor
alterius,
malesenlire
plerumque
dcamico
fideli,
benesentire
plerumque
deamicoinfideli. 0 duranecessitas! Et
qoid
faeisut corda
inspicias
?
quem
oculura
affers,
infirmaet
plangenda
mortalitas?
quid
facisul videas
hodiecor fratristui? Nonhabes
quid
facias. Aliama-
jor necessiias,
nec luumvides
quale
erit cras.
Quid
jam
dicamdenecessiialibus
ipsius
mortalitatis? Mori
necesse
est,
et nemoVult. Nemovull
quod
necesse
est. Nemo
vult, quod
eritvelitnolit. Dura
necessitas
nolle
quod
non
potest
evitari. Namsi fieri
posset,'
nollemus
utique mori;
et effici
quodAngeli
vclle
mus,
sed commutatione
quadam,
non
mortc,
sicu
'
dicit
Apostolus
:
Mdificaiionem
habemusex
Deo,
do-
mumnon
manufaclam,
mterndmincmlis.Eleniminhoc
ingemiscimtts,
habitaculumnoslrum
quod
decmlo
esl,
superinduicupienles;
si lamen
induii,et
nonnudi inve-
niamur. Elenim
qui
snmus inhac
habilalione,
ingemi-
scimus
gratati,
in
quo
nolumus
exspoliari,
sed
superve-
stiri,
utabsorbealurmortalea vila
(II
Cor.
v,
1-4),
Volumus
pervenire
ad
regnumDei,
sed
per
mortem
nolumus: el tamendicit tibi
necessitas, Hacvenies.
Hac venire dubitas
homo,
cum hac ad t8 venerit
Deus?
Qnx
snnt eiiamnecessitatesvincendarumve-
tustissimarum
cupiditatum,
et annosarummalarum
consuetudinum? Vincere
consuetudinem,
dura
pu-
gna,
nosti. Vides
quam
male
facias, quam
deteslabi-
liter, quaminfeliciler;
et facistamen
:
fecisti
heri,
facturus es hodie. Si sictibi
displicet
cum
disputo,
quomododisplicet
tibi cum
cogitas
? El tamenfaclu-
rus es hoc. Unde
raperis? quis
te
captivum
irahil?
Anilla lex in membris tuis
repugnans legi
roentts
tux ? Clama
ergo
:
Infelixegohomo,
quis
meliberabit
de
corporemorlishujus?
GratiaDei
per
J esumChristum
Dominumnostrum
(Rom.
vn,
23);
et
inipletur
inte
quod
modo
diximus,
Ego
auleminDomino
speravi:
exsultabo,
et
jucundabor
intua
misericordia;
quia
re-
spexisli
humilitalem
meam,
salvum
fecisti
denecessilati-
busanimammeam. Undeenimfactaesl salvadene-
cessitalibusaiiima
tua,
nisi
quinrespecla
cst humilitas
tua?Nisi
prius
humiliareris, nonte
exaudirel, qui
tea
necessilatibusliberarel. Huroilialus
estqui
dixil: /n-
felixegohomo,quis
meliberabitde
corpore
morlishu-
jus
?Nonsunt
humiliati, qui ignorantes
Dei
jusiiliam,
etsuamvolenles
consliluere,
jusliiim
Dei nonsuntsub-
jecti (ld.
x, 5)?
14.
[vers.9.]
Necconctusistimeinmanusinimici:
nonvicini
tui,
non
compossessoristui,
non
ejus
cum
quo
militasli et eum
lxsisli,
aut forteintua
civitate
injuriam
ei
fecisti;
isti enimlales sunl
pro quibus
oraredebemus.Aliumhabemus
inimicum,diabolum,
serpentemanliquum.
Omnes
morientes,
si benemo-
riamur,
ab
ejus
manibusliberamur.
Quicuinque
enim
malemoriuntur insuis
iniquitatibus,
in
ejus
manus
concluduntur,
ut cumilloinfinedamiieutur. Liberat
ergo
uosDomiuusDeusnoster de manu ininiici no-
slri: illeenim
nosper cupidilales
nostrasvult
capere.'
Cupiditates
autem nostrx
quando
validx
sunt, et
quaudo
eis
servimus,
necessilatesvocanlur. Libe-
ranteauteroDeoanimamnoslramde necessitatibus
nostris, quid
erit
quod
innobis teneat
inimicus,
ut
concludamurinmanus
ejus?
15. Stutuisti in
spatiosopedes
meos. Certe
angusta
viaest
(Matih.vn, 14):
laboranti
angustaest, amant,
239
S. AUGUSTINIEPISCOPI
240
lala est. Eadem
qux angusta
est,
lata fil. In
sptuioso,
dicit,
posuisli
pedesmtos,
ne
anguslaii pedes
niei
irenl
in
se,
et incurrendo inse
dejicerenl
me.
Ergo
quid
ail,
Posuisli in
spaliosopedes
meos?Plane fecisti
mihi
facilem
juslitiam, qux
mihi erat
aliquando
dif-
ficilis
: hoc est,
Posuisti in
spaliosopedes
meos.
16.
[vers.
10, 11.]
Miserere
mei, Domine,quoniam
tribulor,
conlurbatus
esl iniraoculus
meus,
anima
mea,
el venter
meus.
Quoniamdefecit
indolorevita
tnea,
et
anni mei in
gemilibus.
Sufficial Charitali
Veslrx,
ad-
juvante
Doniinoforlassis
implebimtisdcbitum,
ul et
Psalroo
peractoproficiscamur(a).
SERMOn.
Demedio
ejusdem
Psalmi.
1. Ad
reliqua
Psalmi nostra reverlatur
intentio,
et
nos
ipsosagnoscamusinverbis
Prophelx. Quoniam
si
nos
inspexerimus
in
tempore
tribulationis, gaude-
bimus in
tempore
relributionis. Commendaveram
Charitali Vestrx,
cum
primas partes hujtispsalmi
exponerem(6), quod
Christus
loqualur;
et
quo-
modo sit
accipiendus
Christus lotus cum
capite
et
corpore,
nontacueram: testimoniisetiam
Scriptu-
rarum, quantum
mihi videtur,
salis idoneisluculen-
tisque
firmaveram;
ilaut omninodubilari non
possct
Christumesse
caput
et
corpus, sponsum
et
sponsam,
FiliumDei et Ecclesiam,
FiliumDei factumfilium
hominis
propter
nos,
ut filiosbominumfacerel lilios
Dei; atque
iiacssent duo incarneunainsacramento
magno, qui agnoscuntur
in
Prophelis
duo invoce
una. Gratulaliosuperiusexpressa
esl
ipsius
dicentis:
J tespexisii
liumililalem
meam,
satvam
fecisli
de neces-
sitatibus
animam
meam,
necconclusisli mein manus
inimtci,
statuisti
inloco
spaliosopedes
meos:
gratula-
tio est liberati
liominis a
tribulatione,
liberatoruin
membrorum
Christi abafflictioneet insidiis. Et rur-
sus dicit : Misereremei, Domine,quoniam
iribulor. In
tribulatione utiqueanguslia
est:
quomodoergo,
Po-
suisti in
spatiosopedes
meos?Si adhuc
tribulatur, quo-
modo sunt in
spatiosopedes
? Anforte una
quidera
voxesl, quia
unum
quidemcorpus;
sedin
aliquibus
membris
spatium
sentitur,
in
aliqtiibttsangustia
,
id
est,
alii sentiunt facililatem
juslitix,
alii laborant in
tribulatione
? Nam
si nonaliaraembra
illud,
aliaillud
paterentur,
non diceret
Apostolus
: St
palilur
unum
membrum,compatiuntur
omnia
membra;
etsi
glorifica-
tur unummembrum,congaudent
omniamembra
(I
Cor.
xn, 26). Aliqux
Ecclesix,
verbi
gralia, pacem
ha-
bent; aliqux
in tribulationesunl: inistis
qux pacera
habent,
in
spatioso
sunt
pedes;
illx
qux
intribula-
tione
sunl, angustias paliuntur
: sede.tistos contri-
slat illoruratribulatio,et
illos
pax
istorumconsolatur.
Sic esl enimunum
corpus,
ut nonsit
discissio;
non
atitemfacit discissionem
ntsi dissensio. Charitasau-
tcm
coinpagem
facit, compages complectitur
unita-
tem,
unilas servat charitatem,
charitas
pervenit
ad
(a)
Hinc
intelligere
est
primum
istum,duosque
subse-
queutes
inxxx Psal.tractatushabitosin
peregrino
loco
luisseextra
Hipponensem
F.cclesiam.
(b)
ln,superioresermone,
n. 5et
seqq.
clnritntem. Dicat
ergo
ex
quibusdam
mcmbris: Mi-
serere
mei, Domine, quoniam tribulor; contutbatuf
estinira octitus
meus,
animameaetventertneus.
2.
Quxrimus
unde sit istatribulatio
,
quoniam
li-
beratus
paulo
ante
gaudere videbatur, juslilia qua-
daminfusasibi
largiter
dono
Dei,
et inde fac.to
spa-
lio
pedibus
suis inlatitudinc charitatis. Unde
ergo
et ista exislit
tribulatio,
nisi
lorte ex illo
quod
Dominusdicit:
Quoniam
abundabil
iniquilas, refrige-
scet charitas mullorum
(Matlh. xxiv,
12)
? Primo
enim commendata
paucitate sanclorum, lanquam
roissis
retibus, mulliplicata
est Ecclesia
,
et
capli
sunt
innumerabiles,
de
quibusprxdicluro
eral. An-
nuntiavi et locutus
sum,
mulliplkali
sunt
super
nume-
rum
(Psal. xxxix, 6); qui
eliam
navigiapremerent,
et retia
rumperent,
sicut est
posilum
in illa
prima
piscatione(Luc. v,
6)
ante
passionem
Doroini.Ex his
igitur
multitudinibus
cxaggerati
sunt,
qiiibus per
Pascba sic referciunlur ecclesix
,
ut lurbas
ipsorum
parielum
recuset
angustia. Quomodo
autemnontri-
buletur istedehac multitudine
, quando
videt
ipsos
implere
thealra et
amphilheatra, qui paulo
anleec-
clesias
impleverunt? ipsos
in
nequitiis, qui paulo
ante in laudibus Dei?
ipsosblasphemare Deum, qui
respondebant,
Amen Deo?
Permaneat, duret,
non
deficiatetiamin multitudine
copiosainiquorum, quia
nec
granum
deficil in multiludine
palearum, quo
usquepost
venlilationemmittatur inhorreum
, et ibi
sit insocietatesanclorum
,
ne
turbulenti
aliquidpul-
veris
paliatur.
Perduret
ergo
,
quia
el Dominuscum
dixisset, Quoniam
abundabit
iniquilas, refrigescel
cha-
rilasmultorum
;
ne
prxnunliata
ista abundanlia ini-
quilatis
labarenl
nularentquepedes nostri,
continuo
subjecit, quod
fideles
erigeret, quod
consolarelur
atquefirmaret,
dicens:
Qui
perseveraveritusque
in
fi-
nem,
hk salvuserii
(Malth. xxiv,
13).
3. Allende
itaqueislum, quantura
roihi
videtur,
in
hac tribulationeconstitutum.
Quando
quidempositus
in iribulatione
quasi
doleredeberet
(tribulalio
enim
doloreinhabet
congruum),
iralumsedicit intfibula-
tione,
et ait : Miserere
mei, Dotnine, quoniam
tribitlor,
conturbatusest in ira ocutusmeus.Si tri-
bularis, quarc
irasceris? Irascitur iste alienis
pec-
calis.
Quis
non
irascatur,
videns bominesconfitentes
ore
Deum,
neganles
moribus?
Quis
non
irascatur,
videns homines sxculoverbis
,
et non faclisrenun-
tiantes?
Quis
est
qui
non
irascatur,
vidensfratresin-
sidiantes fratribus
,
fidemnonservantes osculo
quod
infigunt
in
'
sacramenlisDei ?Et
quis
enumeret om-
nia, qiiibus
irascitur
corpusChristi, quod
inlusvivit
des
spirituCliristi.quodgemittanqtiamgranum
inter
paleas?
Vixenim
npparent
isti
qui
sic
gemunt, qui
sic irascuutur :
quomodo
vix
apparent grana, quando
area trituratur.
Qui
nescit
quantx spicx
missx
sunt,
putal
lotum
palenm
esse: et exhoc
quod
totuin
palea
putatur
,
inde
roagna
massa
purgabitur.
Inbis
ergo

sicEr.et
quatuordecim
MSS. AtinLov.cod.
omissapar-
ticula,
in.
*
Er.et
Lov.,
in,
Aliquot Mss.,
de.
ENARR\TIO IN PSALMUMXXX.
342
non
apparentibus
et
gementibus irascitur, qui
dicit
%
alio loco: Zelusdomuslumcomedit
me
(Psal. LXVHI,
10).
Dicitet alibi
quando quidem
videt raullosmala
facienles,
Tmdiumdeiinuil me a
peccaloribus
relin-
queniibuslegem
luam
(Psul.
cxvm
, 53).
Dicil et alio
loco,
Vidi
insensalos,
et tabescebam
(Ibid., 158).
4. Hxc autem
ira,
metuendum
est,
netanta
sit,
ut
in odiumvertatur. Ira enim nondum esl odium:
namirasccris
filio,
nonodisti filiura
;
ei servas hxre-
ditatem,
qui
tesentit iralum
;
et adhocirasceris
,
ne
perdal quodservaveris,
malevivens
'
nioribus
pravis.
Ergo
ira nondumest odium: nondum odimus eos
quibus irascimur;
sed ista ira si
manserit,
et non
cilo evulsa
fuerit,
crescit el fitodium. Ideout recens
ira
evellalur,
etinodium
nonconvertatur,
hocnosdo-
cet
Scriplura,
dicens: Nonoccidatsol
super
iracundiam
veslram
(Ephes.
iv, 26).
Invenis aulem
aliquando
fratremodiura
habentem,
et
reprehendit
irasceiitcm:
inilloest odium
,
et inalio
cnlpal
iram
;
ipse
habet
trabeminoculo
suo,
ei
reprehcndit
feslucaminoculo
fratris sui
(Matih.
vn, 3).
Sed fcstucaistaet surcu-
lus,
nisi cito
evcllatur,
trabes futura est. Non
ergo
ait,
Exstinclus est oculusmeus
prx
ira;
sed furoa-
fus: namsi
exslinguilur, jam
odiuin
esi,
nonira. Et
vidc
quia
exstinclus est. Hincait J oannes:
Qui
odit
fratremsuum,
inlenebrisest
usque
adhuc
(I
J oan.
n,
11). Anlcquamergo
catur in
tenebras,
conlurbatur
oculus inira : sed cavendum
esl,
ne iraverlalur in
odium,
et oculus
exstinguatur
!. Isle
ergo
dicit:
Turbatusesl
prm
iraocutttsmeus
,
animameaetvenler
meus;
boc
est,
ttirbalasunt inleriora mea. Venlrem
pro
interioribus
posuit. Aliquando
cniin
iniquis
et
perversis
et a
lege
dcviantihus et malevivcntibus
irasci
licel,
clamarenonlicet. Cumirascimuret cla-
marenon
possurous,
interioranostralurbaiitttr. Tanta
esl enim
aliquandoperversitas,
ul nec
corripi possit.
5.
[vers.11.] Quomamdefecit
in dolorevita
mea,
et
anni mci in
gemitibus.Defecit, inquit,
in dolorevita
mea. Dicit
Apostolus
: Nunc
vivimus,
si vos statisin
Dotnino(l
Thess.
m, 8). Quicumque perfecli
sunt ex
Evangelio
et
gralia
Dei,
nonhic vivunt nisi
propter
alios;
namvitaeorumin hoc
sxculo,
eis
jam
non
est necessaria. Sed
quia dispensatio
eorumaliisne-
cessaria
est,
fit in eis
quod
ait idem
Aposlolus
:
Concupiscenliam
habens
dissolvi,
efessecum
Christo;
multoenim
tnagis optimum
: tnanereautemin carne
,
necessarium
propler
vos
(Plrilipp. i, 23, 24). Quando
autemvidet homoex
dispensationcsua,
ex laboribus
suis,
cx
prxdicalione
sua,
non
prolicere homines,
infirroaturin
egeslate
vitahominis. Vere miserabilis
egestas
et fames:
qiiandoquideni
eos
quos
Domino
lucramur, quodammodo
manducatEcclcsia.
Quid
est
1
momnibus
Mss.,evadens.
*
Edd.Er. et Lov.
postexsiinguatur,
hxc
interpommt:
Bocautemanimadvertat
tmttsqutsque qui
in
pace,
hoc
est,
qui
inChristo,qui pacem
Dei
commendavit,
vocatus
est,
etin
cujus
natiritalesumma
paxper jngelum
nuntiataesthomi-
tribus: si
proaliquaparva
vel
magna
cattsainodium
pro-
ruperU,
nullamsocielatemcum
pdce,
hocest
christo,
ha-
bete
poterU,
nisi
per dignam
emendulionem
paeniteniim.
seqtritutergo
iste,
et
dicit, Turbalus,
etc. Hincnosea
verba
expungimus, quod
absintanostrisomnibusMSS.
nianducat?In
corpus
suum
trajicit: quidquid
enim
manducamus,
in
corpus
nostrum
trajicimus.
Hoc
agit
Ecclesia
per
sanctos : esurit
quos
lucrarl
vult,
et
quos
lucrata fuerit
aliquomodo,
nianducat
quodam-
modo.
CujuspersonamgerebatPetrus,
quando
ei de
coelosubmissusest discus
pleiius
omnibusaniniali-
bus
quadrupedibus, serpentibus,
et volatilibus:
qui-
bus
generibus
omnes
gentessignificantur.
Prxfigura-
^bat Dominus
Ecclesiam, quod
omnes
gentes
erat
transvoratura
,
et in
corptis
suum
conversura;
etait
Pelro
,
J lfacfa
,
ef manduca
(Act.
x
,
13).
0 Ecclesia
,
(hocestPelre, quiasuper
lianc
petramxdificaboEc-
clesiammeam
[Mallh. xvi,
18]), macta,
el
manduca:
prius macta,
et sic
manduca;
occide
quodsunt,
et
fac
quod
es. Cum
ergo prxdicalur
Evangelium,
et
videt
qui prxdicai
non
proficerchomines,
quare
non
clamet:
Quoniam
defecit
indolorevila
mea,
el anni
tneiin
gemilibus: Infirmalus
esl in
egestalevigormeus,
et ossameaconlurbatasunt? Anni nostri
isli, quos
hic
ducimus,
in
gemitibus
sunt.
Unde?Quia
abunda-
vit
iniquitas, refrigescit
charitas mullorum. In
gemi-
tibus,
non in claris vocibus :
quando
videt Ecclesia
multosin
pervcrsumire, gemitus
suos devorat
apud
se,
ut dicat
Deo,
Gemilustneusnon est abscondilusa
te
(Psal. xxxvn,
10)
: in alio
psalmo dicitur,
sed
congruit huic;
et hocest'
dicere,
Gemilus
meus,
elsi absconditus est ab
hominibus,a
tenon est ahs-
conditus.
lnfirmatus
esl in
egeslalevigor meus,
et
ossameaconlurbatasunt: deIiaC
egestalesupra
dixi-
mus: ossa vero fortes
intelliguntur Ecclesix, qui
etiamsi non
conturbanlurpersecutionibus alienorum,
conlurbanlur tamcn
iniquilalibus
fratrura.
6.
[vers. 12.] Supei'
oinnesiniinicosmeos
factus
sum
opprobrium,
el vicinismeis
nimium,
et timornolit
meis.
Super
omnesinimicosmeos
factus
sum
oppro-
brium:
qui
sunt inimici Ecclesix?
Pagani,
J udxi?
Omnibus
pejus
vivunt mali chrisliani. Vis videre
quam
omnibus
pejus
vivant mali chrisliani ? Detali-
bus dicit
proplielaEzechiel, quia comparanlur
sar-
meniis inuttlibus
(Ezech.xv,
2).
Pone
Paganos ligna
esse silvatica cxlra
Ecclesiam,
adhuc
polest
inde
fieri
aliquid; quomodo
de
lignis
fabrilibusest
lignum
fabro
aptum,
el si adhuc nodosumet curvumetcor-
licosum,
tamen
quod doletur, ascietur,
deplanetur,
el
possit
venire ad
aliquaro
fabricamusus huraani:
desarmenlisautem
prxcisis
fabri nihil facere
pos-
sunt; ignis
ea solus
exspectat. Altendite,
fratres.
Cumsilvatico
llgno ubique prxponatur
sarmentuiu
manens in
vite, quia
sarmcntumdat
fruclum,
illud
lignum
non dat fructum:
prxciso
tamen sarrnenlo
devitesi
comparelur lignum
silvaticum
, intelligitur
esse melius
; quia
deillofaber
aliquid
facere
potest;
hocautemnon
quxrit,
nisi
qui
focominislrat. Atlen-
dens
itaque
roultitudineninialevivenliumin
Ecclesia,
Super
omnes,
inquit,
inimicostneos
faclus
sum
oppro-
brium.
Pejus, inquit,
vivunl mali in sacramentis
meis, quamqui
adilla
nunquam
accesserunt. Latine
1
Er.et
LOV.,
sed
congruU
hicethocdkere".
castigavimus
adMSS.
243
S. AUGUSTINIEPISCOPI
244
aperte
cur non
dicamus,
vel
quandopsalmumexpo-
nimus? Et si aliisforte
lemporibus
dicere nonaude-
t
irtus,
salteronecessitas
exponendi
habeat libertatero
corripiendi.
Super omnes,inquit,
inimicosmeos
factus
sum
opprobrium.
De talibus dicit
apostolus
Pelrus:
Factasunt illis
posteriora
deleriora
priotibus
: tnelius
enimeral iltis non
cognotcere
viam
justitim, quam
cognoscentibus
retrorsum
reflecli
atradito sibi sancto
mandalo. Cuni
dicil,
Mclittserat illis non
cognoscere
viam
justilim;
nonne
judiravit
melioresesseinimicos
foris
positos, quam
intnsmale
viventes, quibus pre-
mitur ct
gravatur
Ecclcsia?
Melius,inquit,
t'//i's
fuerat
non
cognoscere
viam
jusiitim, quamcognoscentibus
retrorsum
reflecti
airadilosibi sanclomandato.Deni-
que
vido
qunm
horribili rei eos
comparavil
: Conlin-
git
illis res veri
proverbii,
Canis reversusad suum
vomitum
(II
Pelr.
n, 20-22).
lstis
itaque
lalibuscum
sint
plenx
Ecclesix,
noiine veraciier illic dicunt
pauci,
imoex
paucorum
voce
ipsa
Ecclesia:
Super
omnesinimicosmcos
factits
sum
opprobrium,
el vicinis
meis
nimium,
ettimornolismeis?Vicinismeisnimium
opprobrium
factus
sum,
id
est, qui
mihi
jamappro-
pinqttabant
ut crederent : hoc
est,
vicini mei ni-
raiumdeterriti
sun.l,
malavitamalorumet falsorum
christianorum.
Quam
multos enim
putalis,
fratres
mei,
velle esse
christianos,
sed offendi malis mo-
ribus christianorum?
Ipsi
sunt vicini
qui jara ap-
propinquabanl,
et nimium
opprobrium
illis visi
sumus.
7.
[itemvers.12.]
Timor
faclus
sumnoftsmeis.
Quid
tamtimendum?
Timor, inquit, factus
sumnotismeis.
Quid
tam
liniendum, quam
cumvidet homo mullos
male
viventes,
et de
quibus
bene
sperabatur
in
multis malefactisinventos?
Timetnetalessint omnes
quosputabat
bonos,
et veniuntin
suspicionein
ma-
lam
prope
omnesboni.
Qualis
vir?
quomodo
cecidil ?
quomodo
invcnlusesl inilla
turpitudine,
in illosce-
lere,
inillofaclomalo?
putas
nontalessunt omnes?
Hocest timornotis
meis,
ut et
ipsis quibus
noti su-
mus, plerumque
indubiumveniamus. Et nisi lecon-
soletur
quodes,
si
aliquid
es,
noncredisessealterum
talem. Consolatur
horoinem
qualiscumque
conscien-
tia,
ut dicat sibi homo
qui
bene-vivit: 0 lu
qui
modo
vereris ne tales sint
omnes,
tu talis es?
Rcspondet
conscienlia
: Nonsum.
Ergo
si talisnon
es,
soluses?
Videne
pejor
sit ista
superbia, quam
illa
nequilia.
Noli solumte dicere. Nainet Elias
aliquando
txdio
mulliludinis
impiorum
ait:
Proplielas
tuos
occiderunt,
allaria lua
suffoderunl,
el
ego
relictus sum
solus,
et
qumrunl
animammeam. Sed
quid
dicit
iltiresponsum
divinum?
Reliqui
tnihi
septem
millia
virorum, qui
non
curvaverunt
genua
anteBaal
(III Reg. xix,
10
;
Rom.
xi, 3, 4). Ergo,
fratres,
inter hxc scandalaunumest
remedium
,
nemaleseniiasdefratretuo. Humiliter
l
esto
quod
viseum
esse,
et non
putabis
ettm esse
quod
non es. Sedlamen sit etiamtimor
nolis,
etiara
eipertis.
8.
[uers.13.]
Qui
videbant
me,
forasfugerunt
a me.
1
sicEr. euiss. At
t.ov.,
ItumUis.
Ignoscendum
essetsi foras
fugissent
a me
qni
nonvi-
dcbant me: etiam
qui
videbant
me,
foras
fugcrunt
a
me.Sedsi
qui
menon
videbant,
foras
fugerunt
a me
(nec
dicendum
est,
foras
fugerunt; quia
intusnonfue-
runt : si intns enim
fuissent,
vidissentme
,
id
est,
cognovissentcorpus Chrisii, cognovissent
membra
Christi, cognovissent
unitatem
Christi):
illudest ma-
gisgemendum,
illudomnino
intolerabile,
quia
multi
qni
viderunt
me,
foras
fugeriinl
n
me,
id
est, qtil
cognovcrunt qtiid
esset Ecclesia
,
exierunt
foras,
et
hxresesetschismatacontraEeclesiamfecerunt.Hodie
hominem
invenis,
verbi
gratia,
natumin
parle
Donati,
nescit
quid
sit
Ecclesia,
ubi natus est tcnet: nonilli
evellisconsuetudinem
qtinm
suxit cumlaclenutricis.
Illum
,
illumda
qui
volvitur
quotidie
in
Scripluris,
qui legit, qui prxdicat
: itane landemnonibi
videt,
Postutaa
me,
etdabolibi GeniesItmredilatem
tuam,
et
possessionem
tuamtetminostettm
(Psal.
n,
8)?
nonibi
videl,
Commemotabunlut,
el convettentutad Dominum
universi
finestcrrm,
etadorabunttn
conspecluejus
uni-
versm
patriai gemium(Psal. xxi, 28)
?
Si videsibi to-
tiusorbis
unitatcin, quid
foras
fugis,
ul non solum
ipsepalinris,
verumet aliisfaciascxcitatem?
Qui
vi-
debanl
me,
id
est, qui
noverant
quid
sit
Ecclesia,qui
camin
Scripturisinluebantur,
foras fugerunt
a me.
Piilalis
enim,
frntres
mei, quia
illi onines
qui
fecerunt
hxreses
per
locaet
partes,
nonnoverant in
Scriptu-
ris
Dei,
quia
Ecclesia non est
prxdicta ',
nisi toto
lemruni orbe diffusa?Veredico Chariiati Vcslrx :
Certe omneschrisiiani
sumus,
vcl christiani
omnes
dicimur,
etomnesChrisli
signosignamur
: obscurius
dixerunt
Prophetx
de
Christo, quam
de Ecclesia
;
puto proplereaquia
videbantin
Spiritu ,
contrn Ec-
clesiamhomines facluroscsse
parliculas,
et deChri-
slonontantamliiem
habiluros,
de Ecclesia
mngnas
conlcnliones excitaluros. Ideo illud unde
majores
litesfnlurx
erant, planiusprxdictum
et
apertiuspro-
phelatumest,
ut ad
judicium
illisvaleat
qui vidernnt,
et foras
fugerunt.
9.
Exempli gralia
unumcommemorabo. Abraham
pater
nosler
fuit,
non
propter propaginemcamis,
sed
propter
imitalionemlidei :
justusetplacens Dco, per
fidem
suscepit
filiumsibi
promissum
Isancde Sara
slerili uxore sua in senectute sua
(Gen. xxi,
2)
:
jussus
est immolareDeoeumdem
filium,
necdubita-
vit,
nec
disceptavit,
nec de
jussu
Dci
dispulavit,
noc
nialuin
putavit quodjubereoptimus poiuit;
duxit fi-
liumsuttmad
immolandum, imposuit
ei
ligna
saerili-
cii, pervenilad locum,
ercxil dextornmut
perculerot,
eo
proliibentedeposuit, quo jubenie
levnverat
(Id.
xxn, 3); qui oblemperaverat
ul
feriret,
oblemperavit
ut
parceret; ubiqueobediens,
nnsquani
limidus: ut
tamcn
implereliir sacrificium,
et sine
sanguine
non
discederetur,
inventusest arieshxrens in
vepre
cor-
nibus, ipse
immolattis
esl, peractum
esl sacrilicium.
Quxrequid
sit:
figura
est Chrisii involulasacramcn-
lis.
Denique
u( videatnr
discutitur,
ul videalur
per-
tractatur,
ul
quod
involulumest evolvatur.
Isaac
1
Edd.,prmdkata.MSS.
nonnulli,prmdicta.
215 ENARRATIO
IN PSALMUMXXX.
-
uti
tanquam
filius unicus dilectus
figurani
habens Filii
Dei, porlans iigna
sibi,
quumodo
Chrislus ciucem
portavit(J oan. xix,17).
llle
postremoipse
ariesChri-
stum
significavit. Quid
est cnim hxrere
cornibus,
nisi
quodain
modo
cruciligi? Figura
est ista de
Chrislo.Continuo
prxdicanda
erat
Ecclesia, prxnun-
tiato
capiteprxnuniiandum
erat et
corpus
:
coepit
Spiritus Dei, caepit
DeusadAbraham
prxdicare
vclle
Ecclesiam,
et tulit
(iguram.
Chrislum
figurateprx-
dicabat,
Ecclesiam
apcrte prxdicavit;
ait enini ad
Abraham:
Quoniam
obaudistivocein
meam,
etnon
pe-
percislifilio
tuo dilcclo
proplerme,
benedkensbenedi-
cam
fe,
ef
implendoimplebo
sementuumsicttl slellas
cmli,
etsicutarenam
mnris,
el benedkenlur insemine
tuoomnes
gentes
lerrm
(Gen. xxn, 16). Etpeneuhique
Christus
nliquo
involucrosncrnmenli
prxdicatus
cst
a
Proplieiis,
Ecclcsia
aperle
: utvidercnt illamel
qili
fuluri crant conlra
illam,
et
implerelur
in eis istn
nequiiia quain prxdixit Psalmus, Qui
videbantme
,
forasfugeritnl
ame. Ex nobis
exieruni,
sedromerant
ex nobis
(I
J oan.
n, 19)
: hoc
npostolus
J onnncs de
illisdixit.
10.
[vers. 13.]
Oblilus
stim,
lanquam
morluttsa
corde. Oblitus
sum,
inoblivionem
veni,
obliti stint
meilli
qui
viderunt me
: obliti sunt
me,
el sicnie
oblili
sunt,
lanquam
niortutisfuerimacorde
ipsorum.
Oblilnssum
, lanquam
morluusacorde:
faclus
sum
tanquam
vris
perdilitm.Quid
esl
hoc, factus
sumlan-
qitiim
vas
perdiittm
?Laborabal
iste,
ei nulli
proderat:
vidil sc vas
esse,
et nulli
prodesse,
cl sc
tanqiinm
vas
perdittim
dicit.
11.
[vers. 14.] Quoniuin
uudivi
viluperalionem
mul-
toruminaccoleniiumcircuiiu: roulti accolunl incir-
cuitu
meo,
el
reprehendunt
me
qtiolidic. Qitanla
maladicuntinmalos
chrislianns,
qux
inaledicia
per-
veniunl adomnesClirislianos!
Numquid
enim
dicit,
qui ronledicit,
nul
qui reprehendit Clirislianos,
Ecce
qux
faciuut non boni christinni ?Sed
,
Ecce
qux
fa-
ciunt Christiani : non
separat,
non discernil. llli la-
menista
dicunt, qui
accoluut in
circuilu,
id
est,
cir-
cumeunt,
et non inlranl.
Quarecircumeunt,
et non
intrant?
Quia
rolam
lemporis
amant : nonintranl ad
veritatem,
quia
iionamnnlxlernilalcm
;
lemporalibus
dedili
tanqiiaui
rolx
constricli,
de
quibus
alibi dici-
tur,
Pone
principes
eorumut rolam
(Psal. LXXXII, 14);
et
alibi,
In circuilu
impii
ambulanl
(Psal. xi, 9).
Dnnt
congregarenluripsi
simul adversum
tne,
ul
acciperent
animamtneamconsiliatisunl.
Quid cst,
uf
acciperent
aniniammeamconsilialisuni? Utcoiisentirem
pravita-
tibtiseorum. lllisenim
qui malcdicnut,
elnon
inlrant,
parimi
esl
quia
non
intrnnt;
cl
ejicerc
hinc volunt
vilupernndo.
Si
ejecerunt
tede
Ecclesin,
acceperunt
nnimnm
luam,
id
csl,
lcnucrunt consensionem
tuam;
et eris incircuilu
,
noninmansioue.
12.
[vers. 15.] Ego
autem
,
inler hxc
opprobria,
inter lixc scandala
,
inlerhxc mala
,
inler istnsse-
d.ictiones,
foris
iniquitates,
et
perversitates
intus
,
ciiui aticiiderem honiines
juslos
el
quxrercm,
et
deessent
quosimilarer, quid
feci ?
quod
consilium
inveni?
Egoautem,
inle
speravi,
Domine.Nihil snlu-
brius,
nihil securius. Volebasimilari nescio
quem,
invenisti illumnonbonum: tolleimitaiionem
hanc.
Alium
quxsisti
,
nescio
quiddisplicuit:
lertium
qux-
sisti,
et
ipse
non
placuit
:
numquidquia
et illeel ille
displicuit,
et tu
peribis?
Tolleabhomine
spem, quia
nialodictiisomnis
qui spem
suain
ponit
in
homine
(J eretn. xvn,
5).
Si atlendis adlittc
hominem,
et
cum
quxris imitari,
et exillo
pendcre,
adhuclacte
vis
nutriri;
et fies
mammolhreptus, quales
dicuntnr
pneri qui
diu
sugnnt, quod
non decet. Etenim lacte
uli, tanquam per
carnemvelle sibi cibum
trajici ,
hoc idemest
per
hominemvivere. Idoneusesioad
mensam,
inde
cape
undeille
cepit,
aut forlassenon
cepit.
Forleuiiliter et inmalum
incidisti, quem
bo-
nuin
putasti,
ut inubere
quasi
materno amaritudi-
nem
invenires,
el enoffensione
repellereris,
et ad
cibuinvalidioreininvitareris. Faciunt enim hocnu-
trices
mammothreplis,
ut
aliqua
amara
ponant
in
pa-
pillis
suis
, quibus
offensi
parvuli
abubere
resiliant,
ct ad raensaminhient.
Ergodical; Ego
auteminte
speravi,
Domine
,
dixi: Tues Deusmeus TuesDeus
incus : recedat
Donatus,
recedat
Cxcilianus;
nec
ille,
neciste Deusmeusest. Nonad hominisnomen
nmbiilo,
Christi nomen teneo.
Ipsum
Paulum audi
dicenlem:
Numquid
Paulus
pro
vobis
crucifixusest,
autinnominePauli
baplixati
eslis
(1
Cor.
i, 13)? Per-
ireinsi essemde
parte Pauli; quomodo
iion
pereo
si fticrode
parte
Donati? Prorsus recedant
humana
iiomina,
humana
crimina,
humana
figmenta.
/n
te,
Domine, speravi: dixi,
TuesDeusmeus. Non homo
quisquam
,
sedtu es Deus meus. Unus
deficit,
unus
proficit
: Deusmeusnon
deficit, neque proficit;
nec
h.ibet
quoproficiatperfeclus,
nechabetunde deficiat
xiernus. DixiDomino:Deusmeusestu.
13.
[vers.16.]
/n manibusluissorlesmem: non in
manibushominum,
scdinmanibus tuis.
Quxsunt
istx
sortes?
quare
sortes?Auditonomine
sortium,
nondebe-
nnissortilegosquxrere.
Sorsenimnon
aliquidroali
est:
sedrcs esl indubitalionehumanadivinamindicans
voluntatem. Namcl sortesmiserunt
Apostoli,quando
J udas tradiioDoraino
periit, et,
sicutdeillo
scriptum
est,
Abiitinlocutrisuum:
ccepitquxri quis
in locum
ejusordinarelur,
electi sunt duo
judicio humano,
et
clectusde duobus unus
judicio
divino : dedtiobus
consultusest
Deus, quemnam ipsorum
esse
vellet,
ef cecidilsors
super
Matlhiam
(Act.i, 26). Quid igitur
est,
/n manibustuissortesmece? Sorles
dixit, quan-
tum
ego
exislimo,
graliaui qua
salvi facti sumus.
Quarc
sortis nomirie
appellat gratiam Dei?Quia
in
sorte nonest
electio,
sedvoluntasDei. Namubi di-
ciiur,
Iste
fncit,
istenon
facit,
merila
considerantur;
et ubi meritaconsiderantur
,
electio
est,
non sors :
quando
autemDeusnullameritanostrainvenit,
sorte
voluntatissux nossalvos
fecit, quia
voluit,
non
quia
digni
fuimus. Hxc est sors. MeritotunicaillaDomini
desuper
texla
(J oan. xix,
23)., qux significat
chari-
latis
xternitalem,
cum dividi a
pcrsecutoribus
non
posset,
sors
super
eammissaest: ad
quospervenit,
S. AUGUSTINIEPISCOPI
218
eos
significavit
qtii
videntur
ad sortem
pervenire
sanctorum.
Gratiasalvi
facii
eslis
perfidem,
ait
apo-
stolusPaulus,
Graliasalvi
facti
estis
per fidem,
ethoc
nonexvobis(v\de sortem),
el hocnon
exvobis;
sed
Dei donumest. Nonex
operibus(quasi
vos benefeceri-
tis
,
ut adhocaccedere
digni esselis),
nonex
operibus,
tie
fortequis
exlollalur.
Ipsius
enimsumus
figmenlum
,
creali inChristoJ esuin
opetibus
bonis
(Ephes.
n
,
8-
10).IIxc quodam
modosors occultacstvolunlas Dei;
in humano
genere
sors est,
sorsveniens deDei oc-
culta
volunlate, apudquem
non est
iniquitas (fiom.
ix
,
14)
: nonenimille
personas accipit,
sedocculta
illius
justitia
tibi sors est.
14. Attendat
iiaqtie
Charitas
Vestra,
videte hoc
ipsum quemadmodum
firmelur ab
apostolo
Petro.
CumSimonille
magusbaptizalus
a
Philippo
adhxre-
ret
ei,
credens miraculisdivinis factis in
conspectu
suo;
venerunt
Aposloli
ad Samariam
,
ubi crediderat
eliamel
ipsemagus,
et ubi fuit
baptizatus,
et
impo-
suerunt
Apostoli
manusliominibus
baplizaiis,
et ac-
ceperunt Spirilumsanctum,
et
cceperunt linguis
lo-
qui.
Admiralusest
ille,
et
obslupcfaclus
lanto divino
miraculo, quodad imposilionem
humanarummanuum
venit
Spiritus sanctus,
et
implevithomines;
et desi-
deravil
istam,
non
gratiam,
sed
potenliam-,
non
iinde
liberaretur,
sed undeextolleretur : at ubi de-
sideravit
hoc,
et
implevitsuperbia
cor
ejus,
et diabo-
lica
impietas
et ceisiludo
dejicienda,
ait
Apostolis
:
Quantam
vultis
pecuniam
a me
accipere,
ut el ad
mearum
impositionem
manuum
accipiant
homines
Spiriliim
sanctum?
Qui quxrebat sxcularia, qui
in
circuitu
accolebat, pecunia ptitavit posse
seemcre
donumDei.
Qui
se
putavit pecuniacomparareSpiri-
lum
sanctum,
ctiam
Apostolos
avaros arbilralus
est,
sicut erat
ipsc impius
et
supcrbus.
ContinuoPetrus :
Pecunia
tua, inquit,
fecumsit iu
petditionem, quia
exisiimaslidonuinDei
pecuniacomparari.
Non esl libi
sors
neqnepars
in
fide
hac
(Act.vni, 13-21);
id
est,
noii
pertines
ad istam
graliam, quamgratis
omnes
accipimus, quia pccunia
te
putas
emere
quod gratis
datur. Exeoautem
quodgratis datur,
sors vocatur :
Nonestlibi sors
nequepars infide
hac. Ista
dixi,
ne
cxpavesceremusquodait,
/n manibustuissortesmem.
Qux
sunt enimsortes?HxreditasEcclesix.
Quousque
esl hxreditas Ecclesix? inter
quos
fines'?
Usque
ad
omnes fines: dabotibi
gcnles
hxredilatem
tuam,
et
possessionera
tuara fines terrx
(Psal. n,
8).
Non
niihi
ergopromittat
homonescio
quam particulam
:
Deus
meus,
/n manibustuissorlesmem.J am sufficiat
Charitali Vestrx :
quod restat,
in nomine Domini
crastinadie
ipsoadjuvante
reddemus.
SEBMO
III,
HABITUS PR0X1MA DIEPOSTSUPERIOREM SERMONEM.
De
fineejusdem
Psalmi.
1.
Quod
dcPsalmo
restat,
undeduos
jam
sermo-
neshabuimus, aliquantoestamplius quamterlia pars,
et videmus nobis hodiedebitum esse
complendum.
Unde
peto
Charitatem
Vestram,
ut libenter habeatis
1
Mss.
Reg.
et
Vatic.,
affines.
nos inverbis
ejus planioribus
non
immorari,
ut ea
nos
teneanl,
quorumest necessiiasexponendi.
Multa
enimsunt animisftdelium
sponle
occurrenlia. mulla
qux
brevi admonitione
opus
habent:
quxdamvero,
ct earariora
,
quibus
insudandum
est,
ut
possint
in-
lelligi.
Ut
ergo tempus
sufliciat viribuset nostris ct
vestris,
videle
quamaperta
stint
hxc;
et nobisc
poliusagnoscite,
el in his nobiscumDeumlaudate:
et si orat
Psalmus, orale;
et si
gemit, gemite;
et si
gratulalur, gaudete;
et si
sperat, sperate;
et si li-
raet,
limeie. Oniniacnini
qux
hic
conscriptasunt,
speculura
noslrumsunt.
2.
[vers.
i
6.]
Eruemedemanibus inimicorummeo-
fitm,
ela
persequeniibus
me: dicamus
hoc,
et unus-
quisque
deinimicissuisdicat hoc
;
bonumest enim
,
et oraredebeinus ut nos Deuseruat de manibusini-
micorumnoslrorum. Sed
inlelligendi
sunt
inimici,
proquibus
orandum
sit,
et conlra
quos
orandumsit.
Inimici
homines, qualescumquc fuerint,
non sunt
odio
habendi;
necumoilit malus
queropntitur
ma-
lum
,
sint duo roali.
Diligat
bonus et
qitciii pnlitur
mnluro,
utvel unussit malus. 1111iniinici sunt conlra
quos
orandum
est,
diabolusel
angcli ejus
:
ipsi
no-
bis invideut
regnuin
coeloruro
, ipsi
noluntut ascen-
damus unde illi
dejecli
sunt : ab his oremus erui
animamnostram. Namet
quando
adversumnos ho-
mines
incitanlur,
vasa
ipsorum
liunt. ProindePaulus
apostolus
adinonensnos
quaro
cauti essecontra ini-
micos
debeamus,
ait servis Dei
qui
tribulationes
patiebantur, ulique seditionibus, improbitaiibus,
inimiciliishominura: Nonesl vobiscoltuclaiioadver-
suscarnemet
sanguinem,
id
est,
non adversus liomi-
nes,
sed adversus
principes
et
poleslales
et rcclores
tnundi
(Ephes. vi, 12). Cujus
mundi?cceli et lerrx ?
Absit.
llujus
rauudi rector noncst nisi Crealor. Scd
quem
dicit mundum? Amalores mundi.
Denique
addit,
et
exponil, Quod
dico
mundi,
tenebraritmha-
tum.
Qunrumutique
lenebraruin
,
nisi infideliuinet
impiorum
? Namex
impiis
et infidelibuscumcssent
facti
pii
et
fideles,
sic eos
alloquitur
idem
apostolus,
Euisfisenim
aliquundolenebrm,
nuncautemluxinDo-
mino
(Id. v, 8).
Adversus
spirilualin, inquil, nequi-
lix incceleslibus
,
adversusdiabolumct
ejusaugclos
dimicalis
(Id.
vi,
12)
: hostes veslrosnonvidetis
,
et
vincilis. Erue mede manibusinimkorum
meoruin;
el
a
perseqttentibus
me.
3.
[vers. 17.]
Iltusira
faciem
tuam
super
servum
tuum,
salvumme
fac
intuamisericordia.
Superius
di-
cebamus(a),
si meminit besternx
disputalionis
Cha-
ritas Veslra
, quicumqueaffuisiis, quoniam
illi ma-
xime
persequuntur
Ecclcsiam
qui
christiani nolunt
benevivere. Per hos enim
opprobrium
habet Eccle-
sia,
el abhisinimicitiassuslinet :
quandocorripiun-
lur, quando
malevivere non
permitlunttir, quando
cumeisvel
verboagilur, ipsi
mala insuis cordibus
raeditanlur
,
et
erumpendi
occasionem
requirunt.
ln-
ter hosest
gemensiste,
et si volumusnos stunus
;
quoniamplures
sunt
ipsi,
et inter mullitudincmeo-
(a)
In
superiorisermone,
n. 2et
seqq.
249
ENARRATIOIN PSALMUMXXX.
luinvix
apparent boni, tanquamgrana
in
area,
de
quibus
lamen
purgatis
horrea
replenda
sunt Domini
(Maith.
III
, 12;
Luc.
m, 17). Ergo
inler hos
gemens
isteait: Iltustra
faciem
luam
super
servumtuum.Con-
fusioenim
quxdamputatur,
cumomnes Christiani
dicuntur,
et
qui
bene
vivunt,
et
qui
male
vivunt,
omnesunochnractere
signantur,
omnesad unumal-
lare
accedunt,
omnes
eodembaptismoabIuuiilur,om-
neseamdemorationemdominicam
proferunl,
omnes
iisdem
mysleriis
celebrandis
intersunt, Quando
dis-
cernunlur
qui gemant,
et
pro
'
quibusgematur,
nisi
illuslretillefaciemsuam
super
servumsuum?
Quid
est
ergo,
llluslra
faciem
tuam
super
servumtuum?
Appareatquia
pertineo
adle
,
nec sic dicat et chri-
stianus
impiusquiaperlinet
ad
te,
nesine causalibi
inalio
psalmo
dixerim: J udka
me, Deus,
et discerne
causammeamde
genle
nonsancta
(Psal.
XLII
, i).
Quod
ibi
dixit,
Discernecausam
meam;
hocdicit
hic,
lllustra
faciem
luttin
super
servumluum. El tnmcn ne
et
ipsesuperbiat,
et
quasi
se
justificare
videatur
,
adjungit,
elait,
Salvumme
fac
intua misericordia:
hoccst,
non in mea
justitia,
non inmeis
meritis,
sedtnfua
misericordia;
non
quiaego
sum
dignus,
sed
quia
tumisericorses. Noli meaudiresecundum
judi-
ciariamseverilatem,
sedsecundum
misericordissi

marabonitalem. Salvumtne
fac
in,lua
miserkordia.
4.
[vers.18.]
Domine,
non
confundar,quoniam
into-
cavi
le
:
magnam
causam
dixit,
Non
confundar, quo-
niaminvocavile. Visut confiindalur
qui
invocavil le?
Visut dicatur : Ubi eslde
quoprxsumpsit?
Quis
au-
lemeiiam
ipsorumimpinrum
non invocat Deum?
Nisi
ergoproprio
modo
quodam
diceret,
lnvocavi
te,
qui
non
possit
communisessecum
mullis,
nullomo-
dodehacinvocationelantaromcrcedemauderetexi-
gere. Responderet
enimilli Deus
quodammodo
inco-
gitatione,
et diceret :
Quid
a me
petis
ut nonconfun-
daris?
Quare? Quia
invocasli me? Nonne
quolidie
homines, ulimpleant
forle adulteria
qux concupi-
scunt,
invocantme? nonne
quotidiehomines,
ut mo-
rianlur illi a
quibusexspectant
bxreditatem,
invo-
cantme? nonne
quotidie
homines
qui
fraudem
cogi-
tant,
uteam
prospero
exitu
compleant,
invocantme?
Quidergo
est
quodpromagna
mercede
exigis,
utdi-
cas: Non
confundar,quoniam
invocavite? Invocant
quidemilli,
sed non invocant te. Invocas
Deura,
quando
intevocasDeum.Hocest enimilluminvoca-
re,
illuminte
vocare,quodara
modoeumindomura
cordislui invitare. Nonautemauderestantum
patrem
familias
invitare,
nisi nosses ei habitaculum
prxpa-
rare. Si enimlibi dicatDcus: Ecceinvocasti
me,
ve-
nioad
le, quo
intrabo?Tanlassordesconscientixtux
sustinebo? Si servummeumindomumtuaminvita-
res,
nonne
prius
eamiriundarecurares?Invocasnie
in cor tuum
,
et
plenura
est
rapinis. Quo
invocalur
Deus
plenura
est
blasphemiis,plenum
est adulteriis
,
plenum
est
fraudibus,plenum
est malis
concupiscen-
tiis,
et invocasroe! Detalibus
deniquequid
ait alio
loco
psalmus
?
[Dominum
noninvocaverunt
(Psal.
xm,
1
Mss.,
a
qvibus.
5,
ef
LII,
6).
Et
utiqueinvocaverunt,/nectameninvoca-
verunt. Breviler
dico, quoniam
nalaest
quxslio,
ut
tantam mercedem
exigat
homo
allegans
unummeri-
lum, dicendo, quia
invocavi
te;
cumvideamusalam
multisraalisinvocari
Deum,
nataest
quxstio
: unde
nontranseundumest. Dico
ergo
brevilerhominiava-
ro : lnvocasDeum?
Quare
invocasDeum?Ul det mi-
lii lucruni. Lucrum
ergoinvocas,
nonDenm.
Quia
hoc
lucruni
quodconcupiscis,
non
poles
habere
per
ser-
vuin
luum,
non
potes
habere
per
colonum
luum, per
clientem
tuum, per
araicuni tuum
, per
sntellitem
tuum;
invocas
Deum,
ministrumlucri tui facisDeum:
viluit libi Deus.VisinvocareDeum? Grnlisinvoca.
Avare,
an
parum
est
tibi,
si te
impleat ipse
Deus?
Deussi adtevenial sine auroct
argenlo,
nonvisil-
liiin?
Quidergo
libi de his
qux
fecitDeus
sufficit,
cni
Deus
ipse
nonsufficit?Merilo
ergo rogat isle,
Non
confundar,quoniam
invocavi te. Invocale
Dominum,
fratres,
si nonvultis confundi. Confusionemenim
quamdam
timet
isle,
de
qua
in
superioribus
Psalmi
loculuscst :lit
le, Domine,speravi,
non
confundatin
atetnum. Namut sciatis
quia
istamconfusionemli-
met,
quidaddidit,
cum
dixissel,
Non
confundat
in
mlctnuni,
quoniam
invocavite?Erubescanl
impii,
etde-
ducaniur
ininfernum
:confusione
utique
illainxteriiiim.
5.
[vers.19.]
J tfula
efficiantur
labia
dolosa,qum
lo-
quuntnr
adversus
jusluminiquilalem,
in
superbia
etcon-
lemptu.
J uslusisteChristusesl: multalabin
loquun-
tur ndversuseum
iniquitalera
in
superbia
et contem-
ptu. Quare
in
superbia
et
conlempiu
?
Quia
conlem-
ptibilissupcrbisapparuit, qui
lamhumilisvenit. Non
visut contemnalur abcis
qui
honorcs
aiiiant, illequi
tanlasconlumelias
accepii?
Non visut conlemnntur
abhis
qui pro magno
habent istam
vilain,
ille
qui
moriuusest? Nonvisut conleinnaturabeis
qui quasi
damnationismorlemcrucis
1
turpemputani,
ille
qui
crucifixuscst ? Nonvis ul coniemnaliir a
divitihus,
ille
qui pauperera
vitam
gessit
in
niundo,
cumesset
creator mundi? Omniaisla
qux
amaiii
hoinines,quia
noltiii illahaberc
Christus,
ut nonhabendooslende-
ret
contemnenda,
non
quia
iu
potestate
non habuit
possidenda;
omnes
qui
amanl
hxc,
contemnuntil-
lum. Et
quicumque
volueritservorum
ejussequi
vesti-
giaipsius,
ut ambuletet
ipse
inea
humilitate,
in
qua
didicit ambulasse Dominum
siium,
conlcmniturin
Christo
quasi
mcmbrumChrisli : et cum
caput
et
roembra
coiitemnunlur,
tottts
ipse
Chrisluscontemni-
lur, quia
lotus
ipscjuslus
est
caput
et
corpus.
El nc-
cessecst ul coniemuaiur lotus
ipse
Christusa
super-
biset
impiis,
ul fial illis
qitod
dicitur : Mula
efficimi-
tur labia
dolosa, qumloquuntur
adversus
jtistitm
ini-
quilalem,
in
snperbia
ei
contemplu.Quando
efficientur
mutalabiaista? ln hocsxculo?
Nunquam*. Quoli-
die clamant conlra
Clirisiianos,
maxime humiles;
quotidicblaspbemant,quotidie
latranl:
augentlinguis
suis
poenas,quibusapud
iuferossiiiant,
et
aqux
stil-
1
vox,
crttcis,
non
reperitur
inMss.
*
Corb.MS.a socundamanu
habel,
mhocsmculon*
quam.
251
S. AUGUSTINIEPISCOPI
ora
lam sinecausadesiderent.
Non
ergo
nuncmulaefli-
ciunturlabia
istorum. Sed
quando? Quando
traducent
eos exadverso
iniquitates
eorum
,
sicul dicitur inli-
bro
Sapienlioe
: Tuncstabunl
jusli
in
magna
constantia
adversuseos
qui
se
atiguslaverunt.
Tuncdicenlilli : Hi
sunt
quosaliquando
habuimusinrisumetinsimilitudi-
nem
improperii.Quomodocomputati
suntinter
filios
Dei,
et inlersanclossors illorumesl? Nos
insensali,
vitam
illorumcestimabamus insaniam
(Sap. v,
1-5).
Tuncef-
ficienlurlabia eorum
mula, qui loquuniur
adversu3
juslum iniquitatem,
in
superbia
el in
conlemptu.
Mo-
doenimdicunt nobis:
UbiestDeusvesier?Quidcoli-
lis?
Quid
videiis?Credilis
,
et laboraiis : certumest
quod laboratis,
incertiimest
quod speraiis. Quando
vcnerit certum
quodsperamus,
mutaelficienlurlabia
dolosa.
C.
[vers.20.]
Proindevide
quidsequitur,
quia
muia
efflcientur labia
dolosa, quaeloquuniur
adversus
ju-
stum
iniquilatem,
in
superbia
et
cnnlemptu.
Attendit
isie
qui
sic
gemjt,
vidit bonaDei intus in
spiritu,
vi-
dit liaecbona
quao
in occulto
videntur,
sedab
impiis
non videnlur. Viditeos
propterea lo<|tii
adversus
ju-
slum
iniquilalem
in
superbiaetcoiiiemplu, quia
bona
J iujus
saeculividere
norunt,
bonanulemfuluri s;tculi
nec
cogitare
sciunt. Sedul commendaret
ipsa
bona
futuri saeculi
hominibus, qtios jubel
tolerare,
non
amare
praesenlia,
exclamaviteladdidit:
QIIOIH
multa
mullitudodulcedinis
tuoe,
Domine! Hicbonio
inipius
si dicat: Ubi est islainultiludo dulcedinis?
Respon-
debo :
Quomodo
libi ostendammiiltitiidinem
hiijus
dulcedinis,
qtii palalum
de febre
iniquilalisperdidi-
sli? Mel si non
nosses, quam
bene
saperet
non cla-
mares,
nisi
gustasses.
Palaium cordis nonbabesad
haec bona
gustanda; quid
tibi faciam?
Qtinmodo
ostendam? Nonesl cui
(a)
dicere :
Gustate,
el videte
quoniam
suavisest
Domiuus(
Psal.
xxxm,
9). Quam
tnultamultiludodulcedinistum,
Domine,quam
abscon-
disli limenlibus
te.'Quid
est abscondisti illis? Serva- .
sti
illis,
non
negasti,
ut soli ad eam
perveniaut (bo-
numest enim
quod justis
et
impiis
non
potest
esse
commune) ;
ut limendo
perveniant. Quamdiu
enim
adliuc
timent,
nondumet
ipsi pervenernnt:
sedcre-
dunl se
pervenluros,
eta timore
incipiunl.
Niliilenim
dulcinsest immortalilate
sapieniise,
sediniliumsa-
pientia:
limor Domini
(Prov.
i, 7;
Psal.
cx, 10).
Quam
abscondistilimentibuste.
1.
Perfecisti
autem
sperantibus
intein
conspeclufi-
liorumhominum.
Non,
Perfecisti in
conspeetn
filiorum
iiominum
;
sed
, speranlibus
in lein
conspectnfitiorum
hominum: id
est,
eis
perfecisli
dulcedinemluam,
qtii
spercnt
inte in
conspeclu
filioru.mhominum.
Quo-
mododicit Dominus:
Qui
me
negaverit
coramhomi-
nibus,negabo
et
ego
illumcoramPatre meo
(Matth.
x,
33). Ergo
si
speras
in Domino
,
corambominibus
spera
: neforteabscondas
ipsamspem
iiiamincorde
tuo,
et limens
confiteri,
cumlibi
pro
crimine
objicia-
lur
quia
christianuses. Cuiauiemmodo
objicitur quia
chrisiiamis est? Tam
pauci
noncbrisiiani remause-
(o)Subaud.,possJ m.
runt,
ut eis
magisobjiciatur quiachristiani non
sttht,
quamipsi
audcanl
aliquibus
objicerequiacliristiani
sunt. Tamendico
vobis,
fratres
mei,
incipe, quicum-
que
me
audis,
vivere
quomodo
chrislianus,
et videsi
non libi
objiciatur
et a
christianis,
sed
noinine,
non
vita,
non
moribus. Nemo
sentit nisi
qui cxpertusest.
Ergointende, intuere
quod
audis. Vis
vivereut
cbri-
siianus? vis
sequi vesligia
Domini
tui?
Objiciaiur
libi, erubescis, et
erubescendo
dimiitis.
Viam
perdi-
disti.
Videristibi corde
credidisse ad
jusiitiam, sed
perdidisli;
oieconfessiofitad
salutem
(Rom.x,
10).
Si
ergo
visambulareviam
Domini, eiiamin
couspe-
ctuhominum
spera
in
Deum,
id
est,
noli
erubescere
de
spe
tua.
Quomodovivitin
corde
luo,
sic
liabitetih
oretuo :
quia
non sinecausa
signum
suum
Christus
in fronie nobis
flgi voluit,
lanquam
insede
pudoris,
ne Christi
opprobria christianus
erubescat.
Hoc
ergo
in
conspectu
homintfmsi
feceris,
si inde
coramho-
minibusnon
erubueris,
si in
couspectufiliorumhomi-
numnec orenecfactisChristum
negaveris;
spera
tibi
perfici
dulcedinemDei.
8.
[
vers.
21.] Quid
sequitur? Abscondeseosin
absconditovultuslui.
Qualisest loctisiste? Non
dixit,
Abscoiules eos in coelotuo : non
dixit, Abscondes
cos in
parndiso
:
non
dixil, Abscondeseos in
sinu
Abrahic. Multiscnim
fidelibus(a)
locafuturasancto-
ruin in
Scripliuis
sanciis
posita
sunt.
Vilescal lolum
quidijuidprailer
Deumesl.
Qni
nos
luetur in
loco
Yilaj
liujns, ipsepost
isiamvitani sit
locus noster:
quia
el isle
psalmus
boc ei ail
superius
: Esto mihi
in Deum
protectorem,
et indomum
refugii. Ergo
eri-
inus invullu Dei
absconditi.
Quis
sinus cst infacie
Dei,
a me
exspectatis
audire?
Purgalecor,
ut
ipse
illumiuel,
et
quem
invocaiisinlret.
Estodomus
ejus,
et erit domus tua: babitet in
le,
et luhabitabisin
eo. Si eum inhoc sceculo
exceperis
corde
tuo,
ille
post
hocsoeculum
excipiet
te vultu suo.
Abscondes,
inqnit,
eos. Ubi ? In
absconditovulluslui. A conlur-
bationehominum: ibi enim non
contuibantur,
cum
abscondunlur
;
in
absconditovullus tui nonconlur-
hanlur. Puias est
quisquam
ita felix inhoc
mundo,
ulciim
cceperitaudire opprobria
hominum,
propierea
quod
Christo
servit, fugiat
adDeum
corde,
et
incipiat
spem
habereindulcedine
ipsius,
et a
conlnrbalione
homiiium,
a
quibus
audit
opprobria, intret in
vultum
Dei cumconscieniiasua? Inirat
plane,
sedsi habeat
cum
quo inlrcl,
id
est,
si non sit onerosa
ipsa
con-
scientia,
si nonilli faciat sarcinam
grandem,
ad an-
gtistamjanuam.
Abscondes
ergo
eosinabscondiiovultus
tui,
a conturbatione
homiinm.
Proteges
eosintaberna-
culo
luo,
a
contradictione
(inguarum.
Aliquando
abscon-
des eos inabscondilovuluis
tui,
a
conturbalione ho-
ininum;
ut
prorsus
ineis
conturbatiohumana
deinceps
esse non
possit
: sed interimcum
peregrinantur
in
hoc
sorculo,quia
multas
patiuntur
linguas
coniradi-
cenies
qui
tibi
serviunt, quid
eisfacis?
Proteges
eot
intabernaculotuo.
Quod
est
labernaculum? Ecclesia
bujus temporis
; tabernaculum ideo
dicilur, quia
(o)Forte,
nominibus.
SS ENARRATIO
IN PSALMUMXXX.
S4
adhuc inhacterra
peregrinatur.
Tabernaculumenim
habilaculumest militumin
expeditione positorum.
Ipsa
dicuntur tabernacula. Domusnonest tabernacu-
lum.
Pngna
in
expeditione peregrinus;
ut salvus
factusinlabernaculo, gloriosusrecipiaris
indomum.
Erit eniiniucoelodomuslua
:i!terna,
si modo bene
in hoc tabernaculovixeris.
Ergo
in hoclabernaculo
proteges
eos a conlradiciionc
lingnarum.
Contradi-
cunt
lingu.t!
niullae
;
diversoe
liKreses,
diversaschi-
smala
personant; lingua?
multa;contradieunt veraci
docirinoe: lucurre ad tabernaculum
Dei,
Ecclesiam
cailiolicamtene,
a
regula
veriiatis noli
discedere,
et
prolegeris
in labernaculo a conlradiciione
lingua-
rum.
9.
[vers.22.]
Benedictus
Domintis,quoniammirifica-
vil misericordiamsuamincivitatecircumslantim.
QIIOB
esl civitascircumstantise?In unaJ udrca
populus
Dei
erat
positus,quasi
inmedio
mundo,
ubi dicebantur
Iaudes
Deo, eique
sacrificia
offerebanlur,
ubi
prophe-
tianoncessabatcanendo futura,
qu;e
modovidemus
impleri
: iste
populus quasi
inmedio
gentium
erat.
Attendil
propheta iste,
et vidit fuiuramEcclesiam
Dei inomnibus
gentibus
: et
quia
omnes
gentes
cir-
cum
undique
erant, qu;e
in medio
ponebanl
unam
gentem
J udseorum;
has
undique
circumslantes
gentes
appellavit
civilalemcircumstanlia;.
Miriflcasliquidem,
Domine,
misericordiamtuamincivitate
J erusalem;
ibi
passus
est
Chrislus,
ibi
resurrexit,
ibi ascendit
in
coelum,
ibi multamirabiliafecit: sed
major
laus
tua
est, quia
mirificasti niisericordiamtuam in civi-
tatecircumslantife,
id
est,
in omnibus
gentibus
dif-
fudisli misericordiamtuam. Nec
unguenlum
luumin
illa
J erusalem, quasi
invase
tenuisti;
sed
lanqiiam
confraclo
vase, unguenltimper
mundtimdiffusum
est,
ut
impleretur quod
dicilur in
Scripluris
sanctis:
Unguentumeffusum
estnomentuum
(Cant. i,
2).
Et ita
mirilicaslimisericordiamtuamincivilatecircumstan-
ti.t!. Ascendit enim in
coelum,
sedet addexteram
Palris,postdecemdiesmisitSpiritumsanciiini (Act.i):
impleli
snnl
Spiriiu
sancto
disciptili,cosperuntpraedi-
care
magnalia
Chrisii;
lapidaii,
occisi, fugati
sunt
(Id. VHI).
Et cuni inde
lanquam
exunoloco
fugaren-
lur,
quasi ligna
ardeniia
igne
divino,
lotam silvam
mundi accensamfervore
Spirilus
ct lumine veritalis
impleverunt
: el mirificavit Dominusmisericordiam
suamincivitatecireumslanlia?.
10.
[vers.23.] Ego
dixi in ecstasi mea: recorda-
mini titulum
Psalmi,
ecce est illa ccstasis. Videle
quid
dicat:
Egodixi, inquit,
in ecstasi mea:
Proje-
ctus
sumafacie
ocutorumluorum.In
pavore
meo
dixi,
hocest,
dixi in ecsiasimea.Vidil se
pavenlem
inlus
neseio
qua
Iribnlatione
magna,
sicut non desunl:
atlendit corsuum
pavidum
ct
trepidum,
el ait : Pro-
jectus
suma
facie
oculorumtuornm.Si iulacieluaes-
sem,
nonsic timerem
;
si me
aitenderes,
nonsicire-
pidarem.
Sed
quoniani
dicil inalio
psalmo,
Si dice-
bam,
motus est
pes
meus,
inisericordia
iua, Domine,
adjuvabat
me(Psal. xciu,
18);
conliuuo et hic ail:
Ideoexaudisttvocemorationis mem.
Quia
confessus
sum, quiadixi,
Projectus
sumd
facie
ocutorum
luorum;
qiiia
non
superbus exsiiti,
sed cor meum
accnsavi,
et in
tribulatione mea titubaus ad le exclamavi :
exauuisti i.rationemmcam.
Impletum
est
ergb quod
commendavi de illo
psalmo. Quod
enim
est,
Ego
dixi in ecstasi mea:
Projectus
suma
facie
oculorum
tuorum;
hocest inillo
psalmo,
Si
dicebam,
Motusest
pes
meus.El
quod
est in
illo,
Misericordia
tua,
Do-
mine,adjuvabatme;
hoccstin
isto,
ldeo
exaudisli,
Do-
mine,
vocemorationismecE.Altende illud in Peiio :
videt Domiiium
ambiilantemin
aquis, puiat pbanta-
sma. Exclamal
Dominus,
Egosum,
noli timere. Con-
fldit
Pelrus,
et
dicit,
Si tu
es,
jube
me veniread te
super aquas
: liinc
probo
si tu
es,
si inverboluo
po-
luero
quod
fu
pntes.
Ait
ille,
Veni. Et
*
verbum
j"u-
bentisfacta esl
poteslas
audientis.
Veni, inquii.
Et
descendil:
ccepil ire,
ibat
intrepidus, lanquam
in
illo
sperans
: vidensautemventum
validum,
timnit.
Ego
dixi in ecstasi mea:
Projectus
suma
facie
ocuto~
rumtuorum. Et cum
coepissetmergi, clamavil,
Do-
mine, pereo.
Et J esus
porrigens
ei
manum,
levavit
eum
dicens,
Modicai
fidei, quare
dubitasti
(Malth.
xiv,
26-32)?
Dixi
ergo
in
pavore meo,
Projectus
snm
a
facie
oculorumtnorum: et
tanquamjamperirc
inci-
pientis
in
mari, exaudisti, Domine,
vocemorationis
mem.Exaudisti
autem,
cumclamaremad te. Clamor
ad Deumnonest
voce,
sed corde. Mnlti silenies la-
biis,
cordeclamaverunt: multi ore
strepenles,
corde
averso nihil
impclrare potuerunt.
Si
crgo clamas,
clama
intus,
ubi audit Deus. Cnm
clamarem,
inquit,
ad
le,
exaudisti vocemorationismeae.
11.
[vers.24.]
J am
ergo experlus quid
nos horta-
lur?
DiligiteDominum,
omnes sancli
ejus.
Tanquam
diceret,
Crediie
milii,
ego
sum
experius;
habui tri-
bulationes; invocavi,
et nonsum
deceptus; .speravi
in
Deum,
et non sumconfusus:
cogiiationes
meas
illuminavit, trepidationem
meam firmavit.
Diligite
Dominum,
omnessancti
ejus
: id
est,
vos
*
diligite
Do-
minum, qtii
non
diligitis mundum,
hoc
est,
omnes
sancli
ejus.
Namcui dico ut
diligat Dominum, qui
adhuc
diligit amphitlieatrum
?Cui dicout
diligat
Do-
minum,
qui
adhiic
diligit minium,
qui
adhuc
diligit
paiitomimtim(n), qui
adhuc
diligit vinolenliain,
qni
adhuc
diligitpompas
sseculi,
et vanitates
omnes,
et
insaniasmendaces?Cui dico: Discenon
diligerc,
ut
discas
diligere
; avertere,
ul
cohvertaris; funde,
ut
implearis. Diligite
Dominum,
omnes
sancliejus.
12.
Quoniam
veritalem
requiret
Dominus. Nostis
quia
modomulti malefici*
videntur;
nostis
quia
modo
insuis vanilaiibns extollunlur : veritaicm
rcquiret
Dominus.El relribuethis
qui
abundanter
faciunlsuper-
biam. Ferte donec
efferaiis,
loleratc doneccarcaiis :
necesse cst enirn ot DominUsveritaiem
requireus,
*
Lov.,
F.tad verbum.AtEr. et vss. carent
pa^ticul,
ad.
8
Mss.,
id
est,
illi
dUigile.
etc.
8
Konmilliex
antiquicxibusMss.,
multi
malifices
nrfen-
tur.
(u) rantonwnos, saltalor,qui
mors l a!T0
uiquoslihet
gestuexiirimebat.
videlib.2deDoctrina
Curisi.,
c.23.
25S
S. AUGUSTINI
EPISCOPI 256
reiribuat
his
qui
abundanter
faciunt
superbiam.
J am
diclurus
es :
Quando
relribuet ?
Qnando
vult.
Quia
retribuet cerlus
sis;
de retribulione non dubites,
de
tempore
nonaudeasDeodareconsilium. Prorsus
ve-
rilatem
requiret,
et retribuet his
qui
abundanter
fa-
ciunt
superbiam. Aliquibus
et hic reiribuet,
et vidi-
mus ct didicimus
quia
retribuit. Etenim
quando
liumiliantur
qui
Deum
timent,
si fortein
aliqua
digni-
tale
hujus
sacculircfulserant,
humiliali non cecidc-
runl, quia
Deumdecorde nonexcluserunt:
altitudo
ipsorum
Deusest. Humilialusvidebatur J ob
perdita
subslantiasua, perdilis
filiis
suis, perditisquse
serva-
bat, pcrdilisquibusservabat;
remansilsinehaereditate,
ct,quod
est tristius,
sinehoercde
(J ob1);
remansitadso-
lam
uxorem,
nonsuamconsolalricem,
seddiaboli
po-
tius
adjulricem(Id.
n, 9):
humiliaiusvidebatur;
vide
si miserfaclus
est,
videsi noneral inabsconditovultus
Dei.
Nudus,ail,
exii deuteromatrismem,nudusrevertar
in terram: Dominus dedit,
Dominusabstulit;
sicut
Domino
placuil,
ila
faclum
est: sitnomenDomini be-
nedictum
(ld.
i,
21).
Islsc
gemmse
laudis Dei unde
sunt? Videle
foris
pauperern,
intus divilem. Istae
gemmoe
laudisDei cxirentde
cjtis
ore,
nisi tbesaurum
haberct incorde?
Qni
divitesesse vultis,
tales divi-
tias
concupiscite, quas
necin
naufragiopoteslis
amit-
tere.
Ergo
tales
quando
humiliantiir,
nolite eos
pu-
taremiseros.
Erratis,
nonscitis
quid
intus habeant.
Ex vobis
conjicitis, qui
muiulum
diligitis, quia
vos
cumlalia
perditis,
miseri remanelis. Prorsus nolite
hoc
ptitare;
habenl inttts
qtiogaudeant.
Interior est
dominator eorum,
interior est
pastor
el consolator
ipsorum.
lpsi
sunl
qoi
malc
cadunt, qui spem
suain
in hoc saeculo
ponuiil.
Auteriur
quod
nilebal
fons,
nihil remanet intus nisi fumtis maloeconscieulix.
Undeseconsolenlur nonhabcnt,
nonhabent
quo
fo-
ras exeant,
non liabent
quo
inlro
redeant,
deserli
pompa
soeculari,
inanes
gralia spiriluali,
verehumi-
liantur. Et mullisfacit Deusistainisto
tcmporc,
sed
nonomnibus. Si enimnemini faceret, quasi
nonvi-
deretur
vigilare
divina
providentia
: si omnibus face-
ret,
nonscrvarelur divina
patienlia.
Tu
tamen,
chri-
siiane,
lolerare didicisti,
nonvindiclamretribuere.
Vindicari vis,
clirislianc?
Nondumvindicalus est
Cbristus. Anlu
passus
es
improbum,
ct illenon
pas-
susest? Nonne
prior pro
te
passus
est, qui
non ha-
bebat
quarepaterelur?
Nam in le tribulatio fornax
auriliciscsi
(si
tamenaurum
sis,
ct non
palea),
utsor-
dibus
careas,
nonincinercmconverlaris.
15.
[vers.25.] Diliyile
Dominum,
omnes
sancliejus:
qnoniam
veritatem
requirel
Dominus,
et relribuel his
qui
abundanler
faciunt superbiam.
Sed
quando
retri-
huet? 0 si modoIeiribuerel! modoeosvolebamvi-
derc humiliatos
aique prostratos.
Audite
quidsequi-
lur : Virililer
agite.
Nolitelassasmanusintribulatio-
nibus dimittere
,
non nutent
genua
vestra. Virititer
agite,
el
conforlelur
cor vestrum: ad
perpetienda
et
toleranda omnia mala
hujus
socculiconfortelur cor
vestrum. Sed
qui
sunt
quibus
hoecdicit
Prophela
:
Virilileragite,
et
confortetur
cor vestrum?
numquid
his
qui diligunt
mundum? Non. Sed
quibus dicit,
snv
dite: Omnes
qui speratis
inDomtno.
IN PSALMCM XXXI
ENARRATIO
I.
Ipsi
David
intelligenlim.
1.
[vers. 1.] Ipsi
David
intelligentiae,quaintelligi-
lur nonmeritis
operum,
sed
gratia
Dei hominemlibe-
rari,
confitentem
peccata
sua.
2.
[vers.2.]
Beati
quorum
remissmsunt
iniquitates,
et
quorum
tecla sunt
peccala
: et
quorumpeccata
in
oblivionemducta sunt. Bealusvir cui non
imputavit
Dominus
peccatum
,
nec esl in ore
ejus
dolus: necin
oresuohabet oslenlationem
justitisc,
cumconscientia
ejus peccatisplena
est-
3.
[vers.3.] Quoniamlacui,inveteraverunlossamea:
quoniam
non
protuli
ore confessionemad salulem
(Rojii.x, 10),
omnisfirmitasmcaininfirmitalecon-
senuit. A clamandome tota die: cumessem
impius
atque blasphemus,
clamando contra
Deum, quasi
defendensct cxcusans
peccala
mea.
4.
[vers.4.] Quoniam
dieacnocte
gravala
esl
super
memanustua:
quoniam
continuaaffiictionc
flagello-
rum tuorum
,
Conversussumin mrumnamea
l,
dum
configereturspina.
Miserfactussum
cognoscendo
mi-
seriammeam
, compunclits
malaconscientia.
5.
[vers.5.] ()
Peccalummeum
cognovi,
el
injusli-
tiammeamnon
operui:
id
est, injustiiiam
meamnon
occullavi. Dixi : Pronuntiaboadversumme
injusliliam
meamDomino. Dixi :
Pronunliabo,
non adversum
Deum
,
sicut inclamore
impietalisquandolacui,
sed
adversumme
injustitiam
meamDomino.Et turemisi-
sli
impielatem
cordismei: audiensvocemconfessionis
in
corde, antequam
voce
proferretur.
6.
[vers. 6.]
Pro hacorabil adteomnissanctusin
temporeopportuno
:
pro
liac
impietatc
cordis ad le
orabit omnis sanctus. Non ciiiin mcritissuis sancti
erunt,
sed
opporiunilatetemporis,
hocest inadveniu
ejusqui
nosa
peccalis
redcmit. Verumtamenindiluvio
aquarum
multarum,
adcumnon
appropinquabunt
: ve-
rumtamen nemoarbitrelur
,
cum
repente
finisvcne-
rit,
sicut in diebus
Noe,
rernanere confessionislo-
cum, per quampropinquetur
adDeum.
7.
[vers. 7.]
Tu mihi es
refugium
a
pressuraqnw
circumdeditme: tumihi es
refugium
a
pressurapec-
calorum
, quse
circumdedil cor meum. Exsultatio
mea,
redimemea circumdantibusme: intemihi cst
gau-
dium,
redime meabeatrislitia
, quam
mibi
peccala
meafaciunt-
8.
[vers. 8.] (6)
ResponSio
Dei : Intelleclumdabo
tibi,
et staluamte inviahac
quagradieris!.
Intelle-
ctum dabo tibi
post
confessionem
,
ut nonrecedasa
via
qua
ingredieris,
ne luoe
poteslalis
essevelis. Ob-
1
Plerique
Mss.omisso
tnea,
constanterhabentinmrum-
nam,
sec.LXX.
8
Mss.inhacetinEnarr.
seq., ingredieris.
(a) Diapsalma.
(b)Diapsalnia.
857
ENARRATIOINPSALMUMXXXI. 258
firmabosuper
le oculosmeos: ita
super
tefaciamfir-
mamdilectionemmeam.
|
9.
[vers. 9.]
Noliteessesicut
equus
et mulus
, qui-
bus nonestintellectus.Ideo
seipsi regere
volunt. Et
vox
Prophetoe
: In
freno
el camomaxillaseorumcon-
slringe.Ergo
fac illis
Deus, quod
fit
equo
et
mulo,
ut
poenis
eos
cogas
ferre
regimen
tuum, qui
non
pro-
pinquanl
adte.
10.
[vers. 10.]
Mulla
flagellapeccaloris
: multum
flagellaiur, qui
non coiifitensDeo
peccata
sua
,
se-
ipsum
sibirectoremessevult.
Sperantem
auteminDo
minomisericordiacircumdabit:
qui
auiem
sperat
in
Domino,
et ei sesubdit
regendum,
misericordiacir-
cumdabiteum.
11.
[vers. 11.]
Lwtamini
inDomino,
et exsultale
,
justi
:
lajiamini,
el
exsuliate,jusii,
nonin
vobis,
sed
in Domino.Et
gloriamini,
omnesrecti corde: et ineo
gloriamini
omnes, qui
inlellcxistis rectumesseilli
subdi,
ul cseteris
proeferamini.
ENARRATIOH.
SERHO ADPLEBEM.
1. Psalmus
*
gralioe
Dei et
justificationis
nostroc
nullis
proccedenlibus
meritisnostris. sed
proeveniente
nosmisericordiaDomini
Deinostri,
commendatusma-
ximeore
apostolico,
sicut
praecedens
hunc
psalmum
leclio omnibusintimavit,
a noslra tenuitatesusce-
ptus
est cuni VestraCharilaletractandus. Unde
pri-
mum infirmitatemmeamorationibus vestris com-
niendo
,
sicut dicit
Apostolus,
utdeturmihi sermoin
apertione
oris mei
(Ephes. vi, 19),
sic
loqui vobis,
quemadmodum
etmihi dicere
periculosum
non
sit,
et
vobisaudiresalutaresit.
Anceps
enimanimushuma-
nus,
et fluctuansinter confessioneminfirmilaliset
audaciam
proesumptionis,plerumque
hinc
atque
inde
conlunditur,
el ila
irapellitur
ut ei in
quamlibetpar-
tem cadere
prsecipitium
sit. Si enimse infirmitati
proprix
omniex
parte donaverit,
et inhanc
cogita-
tioncmse
inclinaverit,
ut
dicat, quia
misericordia
Dei omnibus
peccatoribus
,
in
quibuslibet peccalis
perseveranlibus
,
tantumcredentibus
quia
Deuslibe
-
ral,
Deus
ignoscit,
itainfine
parata
cst ut nemo
per-
eat fidelium
iniquorum;
id
est,
nemo
pereat
eorum
qui
sibi
dicunt, Quidvisfaciam, quibuslibel
facino-
ribus et
flagitiisinquiner, quanlumlibetpeccem,
li-
berat meDeusmisericordia
sua, quia
credidiineum.
Qui ergo
dicit neminem
perire (alium, cogitatione
nialainclinaturin
impunitatempeccatorum;
et Deus
ille
justus ,
cui cantatur misericordiaet
judicium
(Psal. c, 1),
nonsola
misericordia,
sedet
judicium,
invenithominemmaledese
praesumenlem,
et adin-
leritumsuummisericordiaDei abutentem
,
et ne-
cesseesl ut damnet.Talis
itaquecogilatioproecipitat
hominem:
quaquisque
terrilus
*,
si seinaudaciam
quamdampraesumptioniserexerit,
et desuisviribus
justitiaqueproesumpserit,
et
proposuerit
animoim-
1
Huicsermoni titulusin
Reg.
Ms.
prseflxus
isleest: /n-
cipil
dePsaimotricesimo
1,
habitussermom
quintaferia,
mbasilicaRestiluta.
*
Edd.,oaquisque
terretur,At
pluresMss.,
lerritus.
plerejustiliam,
ct ornnia
quseprsecipiuntur
in
Lege
Hafacereul innullo
offendat,atque
in
potestale
sua
se haberevitamsuam
,
ut omnino
nusquamlabalur,
nusquamdeficiat, nusquamlitubet, nusquamcaliget,
sibique
hoc
tribuat,
et
polentatui
voliintalissuoe:
eliamsi forte
impleverit
omnia
quoejusla
videnturco-
ram oculishominum
,
ila ut niliil inveniaturinvita
ejus, quod possit reprehendi
ab
hominibus, ipsam
proesumptionemjaclationemque superbioc
daranat
Deus.
Quidigitur lit,
si sehomo
justificaverit,
et de
justitia
sua
proesumpserit
? Cadit. Si consideranset
cogilans
inlirmitatemsuamet
pracsumens
demiseri-
cordia
Dei, neglexerit
vitamsuammundarea
pecca-*
tis
suis,
et seomni
gurgiteflagitiorumdemerseril;
et
ipse
cadit.
Prsesumptio
de
jusiitia, quasi
dexteraest:
cogilatioimpunitalis peecalorum, quasi
sinistraest.
Audiamus
'
vocemDei dicentemnobis: Nedeclines
in dexleramaut sinislram
(Prov.
iv,
27).
Ne
proesu-
mas ad
regnum
de
juslitiatua,
ne
praesumas
ad
peo
candumde misericordiaDei. Ab
utroque
terevocat
procceplum
divlnum
;
et abilla
altitudine,
el abisla
profunditate.
Uluc si
ascenderis,
proccipitaberis;
hacsi
lapsusfueris, demergeris.Ne, inquit,
declines
in dexteramaut sinistram.Iterumdico
quod
breviter
fixumomnes animo leneatis: Ne
procsumas
adre-
gnum
de
justitia
tua
,
ne
praesumas
ad
peccandum
de
misericordia Dei.
Respondebis
:
Quidergo
faciam?
Psalmusisledocetnos :
quoperlectoatquetractato,
arbitror
adjuvantc
misericordia
Domini,
visurosnos
viamvel ubi
jam
ambulemus
,
vel
quam
tenerede-
beamus.
Unusquisquepro
modulosuo
audiat;
et sic-
ut sibi conscius
fuerit,
ila vel doleat
corrigendus,
vel
gaudeat approbandus.
Si sedeviasse
invenerit,
redeat ut iii viaambulet: si seinvia
invenerit,
am-
bulct ut
perveniat.
Nemosit
superbus
extraviam
,
nemo
piger
invia.
2. Huncautem
psalmum
adeam
gratiampertinere,
qua
chrisliani
sumus,
teslatus est
aposlolus
Pau-
lus : unde
ipsam
leclionem vobis
legi
voluimus.
Hocdixit
Aposlolus,
cumcommendaret
justitiamquoc
ex fide
est,
adversus eos
qui gloriantur
de
justitia
quoe
est ex
operibus,
liocait:
Quidergo
dicemusin-
venisseAbraham
palrem
nostrumsecundumcarnem? Si
enimAbrahamex
operibusjuslificatusest,
habet
glo-
riam,
sednonadDeum
(Rom.iv, 1, 2).
Avertat
ipse
Deusanobis talem
gloriam,
et illtid
potius
audia-
mus:
Qui gtoriatur,
inDomino
glorietur(I
Cor.
i, 31).
Multienim
gloriantur
de
operibus,
ct invenismultos
paganospropterea
nollefieri
chrisiianos, quia quasi
sufficiuntsibi debonavitasua. Benevivere
opusest,
ait:
quid
mihi
proecepturus
est Christus?Ulbenevi-
vam? J ambene vivo :
quid
mihi necessariusest
Cbristus?Nullumhomicidium
,
nullum
furtum,
nul-
lam
rapinamfacio,
res alienasnon
concupisco,
nullo
adulterio contaminor. Naminvenialur
aliquid
inviia
mea
quodreprehendatur,
et
qui reprehenderit
faciat
christianum. Habet
gloriam,
sednon adDcum.Non
autemsic
pater
noster Abraham.Haecenimsenlen-
1
Aliquot Mss.,Audhwnus.
259 S. AUGUSTINIEPISCOPl 860
tia
Scripturae
ad hocvull inlenlionemnostramdiri-
gcre. Quia
enim
falemur,
et
ipsa
est (idesnoslrade
sancloPalriarcha,
qui placuil
Deo
,
ut dicamuseum
et noverimus
adDeumbabere
gloriain
, ailAposlo-
lus : Cerlenolumest
nobisetmanifestum, quiaAbra-
hamadDeumhahet
gloriam
: al si ex
operibusjusti-
ficatusest
Abraham,
habel
gloriam,
sednonadDeum:
adDeumautemhabet
gloriam;
non
ergo
ex
operibus
justificatus
est. Si
ergo
non ex
operihusjustificatus
est Abraham,
unde
juslilicatus
est ?
Sequitur,
et dicit
unde:
Quid
enim
Scriptura
dicil? idest,
Undedicit
Scripturajustificatum
Abraham? CredidilaulemAbra-
ham
Deo,
el
reputatum
esl illi ad
jusliliam
(Rom.IV,3;
'
Gen.
xv, 6). Ergo
ex fide
justificatus
esl Abraham.
3. J am
qui audit,
nonex
operibus,
sed ex
fide;
observel iilam
voraginem,
de
qua
loculussum: Vides
ergo, quia
ex
fide,
nonex
operibusjuslificalus
est
Abraham
;
faciam
ergoquidquid
volo, quia
etsi
bona
opera
non
habuero,
et lanium credidero in
Deum,
deputalur
mihi ad
jusliliam.
Si dixit et
decrevil,
la-
psus
demersusest : si
adhuccogitat
etflucluat, peri-
clitalur.
Scriplura
aulem Dei
verusque
intellectus,
nonsolum
periclitamtem
a
periculo
liberat,
sedclde-
mersuma
profundo
eleval.
Respondeoergotanquam
coulra
Apostolum,
el dico de
ipso
Abrabam, quod
invenimuseliam
iu
Epislola
allerius
apostoli, qui
vo-
lebat
corrigere
homines, quimale
inlellexerant islum
apostolum.
J acobusenimin
Epislolasua,
conlraeos
qui
nolebantbene
opcrari
de solafide
praesumentes,
ipsius
Abrahae
opera
commendavit, cujus
Paulus
fidem: et nonsunt sibi adversi
Apostoli.
Dicitaulem
opus
omnibus nolum,
Abrahamfiliumsuumimmo-
landum Deo oblulit
(J acobi
n, 21). Magnumopus,
sed ex lide. Laudo
superacdificationemoperis,
sed video fidei fundamentum
: laudo fruciumboni
operis,
sedin fide
agnosco
radicem. Si autem hoc
praelerfidem
rectamfaceret
Abrahum,
nibil illi
prod-
esset
qualecumque
illud
opus
esset. Rursum si sic
teneret fidem
Abraham,
ut cumei Deus
imperaret
oflerresibi immolanduinfiliumsuum,
diceret
apud
semelipsum,
Non
facio,
ct tameo credo
quia
rae
etiam contemnentem
jussa
sualiberat
Deus;
fides
sine
operibus
morlua
esset,
et
lanquam
radix sine
fructusterilis
alque
aridaremanerel.
i.
Quid ergo
? Debemus nulla
opera praeponere
fidei,
id est ul anle fidem
,
quisquam
dicatur bene
operatus
? Ea enim
ipsaopera quae
dicuntur ante
fidem,quamvis
videanlur hominibus
laudabilia,
ina-
nia sunt. Itamihi videnlur esse,
ut
magnae
vires et
cursus celerrimus
praeter
viam. Nemo
ergo compulet
bona
opera
suaanlefidem: ubi fidesnon
erat,
bo-
num
opus
noneral. Bonumenim
opus
intenlio
facit,
inlentionera
fides
dirigit.
Non valde atlendas
quid
homo
faciat,
sed
quid
cumfacit
aspiciat, quo
lacertos
oplimac gubernationis
dirigat.
Fac enimhominem
optime gubernare
navim
,
et
perdidisse quotendit;
quid
valet
quia
artemonem
opiimelenet, optime
mo-
vet,
dat
proram
fluclihus, cavet nelatera
'
infligan-
*
PleriqueMSS.,
tateri.
tur;
laniiscsl
viribus,
ut
detorqueat
navim
quo
ve-
lil,
alque
undevelil: ct dicatur
ei, Usquequois;
et
dicat,
Nescio: aut non dical. Nescio
;
sed
dicat,
Ad
illuni
porluin
eo,
necin
portuoi,
sedinsaxafeslinet?
Nonne isle
quanto
sibi videtur in navi
gubernanda
agilior
et
efficacior,
tanto
periculosius
eamsic
gu-
bernal,
ut ad
naufragiuinproperandofierducat?
Talis
est ct
qui optime
currit
prauer
viam. Nonne
ergo
erat
meliuset
tolerabilius,
ul essel
gtibernator
ille ali-
quantoinvalidior,
ut cumlaboreel
aliqua
difficultate
gubernacnlarogeret,
et tamenreclum
debitumque
cursum
leneret; rursumque
ille
pigrius
etiamet im-
becillius,
lamenin via
ainbiilaret,
quampraeter
viam
foriiter cuireret?
Optimusergo
ille
qui
et viam
tenet,
et bene ibi ambulal :
sequentis
atilem
spei, qui
etsi
aliquantutn claudicat,
nonomninout
erret,
aul re-
maneat',
sed
progreditur
etsi
paulatim.
Fortasse
enim
sperandum est,
cum
quo
tcndit etiamtardius
perventurum.
5.
Ergo, fratrcs,
ex fide
justificalus
est Abraham:
sedsi fidem
opera
non
pracesserunt,
tamen secula
sunt.
Ntimquid
enimfides tuasterilis erit? Si sterilis
non
es,
sterilisnonest
ipsa. Aliquid
mali
credidisti,
et
igne
malitiaetuoeradicemluaefidei concremasli.
Tene
ergo
fidem
operaturus.
Seddicis
,
Nonhocait
apostolus
Paulus. ImohocaitPaulus
apostolus
:
Fides,
inquit, qumper
dilectionem
operatur
(Gal.\,6);
et
alio loco: Plemludo
ergotegis,
charilas
(Rom. xm,
10);
et alioloco: Omnisenimlex inunosermoneim-
pletur,
ineo
quodscriptum
est:
Diligesproximum
tuum
tanquamteipsum(Gal.y, 14).
Videsi non
vultleope-
rari
qui
dicit : Non
adulterabis,
Nonhomicidium
fa-
cies,
Non
concupisces.el
si
quod
estatiud
mandatum,
in
hocsermone
recapitulatur
:
Diligesproximum
tuumtan-
quani teipsum
: dilectio
proximi
malumnon
operatur
:
Pleniludo autem
legis,
charilas
(Rom. xin, 9, 10).
Numquid
charitas
permitlit aliquid
mali tefacereei
quemdiligis?
Sedforte tantummodomali nihil
facis,
noneiiam
aliquid
boni.
Ergone
'
charilas
permittit
te non
prsestare quidquidpoles
ei
quemdiligis
?
Nonneilla est charitas
quae
orat etiam
pro
inimicis?
Ergo
deserit
aniicum, qui
bene
optat
inimico?
Itaque
si fidessinedilectione
sit,
sine
opere
erit. Neauleni
multa
cogiiesde opere fidei,
addeilli
spem
et dile-
ctionem,
et noli
cogitarequidopereris. Ipsa
dilcclio
vacarenon
potest. Quid
enim de
quoquam
homine
eliammale
operatur,
nisi amor? Damihi vacantem
amoremel nihil
operaniem. Flagitia
,
adulleria,
fa-
cinora, homicidia,
luxurias
omnes,
nonncamor
ope-
ralur?
Purgaergo
amoremluum:
aquam
fluentemin
cloacam,
converle ad hoirtum:
qualesimpetus
habe-
bat ad
inunduni,
laleshabealadartilicemmundi.Num
vobisdicitur: Nibil ametis?Absit.
Pigri, mortui,
de-
testandi,
miseri
eriiis,
si nibil amelis.
Amale,
sed
quid
ametisvidete. Amor
Dei,
amor
proximi,
chari-
tasdicilur : amor
mundi,
amor
hujussorculi,
cupidi-
las dicitur.
Cupiditas refrenetur,
charitas
excitelur.
1
sic
aliquot
Mss.Alii
vero,
omnvwut htereat.
Edd.,
om-
nino
erral,
autremanet.
ltaMss.At
edd.,srgonec.
90i
ENARRATIOIN PSALMUMXXXI. 262
lpsa
enimcharitas bene
operanlis
datei
spem
bonoe
conscientiae.
Spem
enim
gerit
bonaconscieutia:
quo-
modo mala conscientia tola in
desperatione est,
sic bonacouscientialota
in
spc
Eterunl tria
hacc,
de
quibtis
dicit
Aposlolus, Fides, Spes,
Charitas
(I
Cor. xni, 13).
Et alioloco
ipsaIria,
sed
prospe
bo-
nain conscientiam
posuit
: Finis enim
prwcepti
est
,
dixit.
Quid
est finis
praecepii?Quoperficiunlurproe-
cepta,
non
quo
consumuiilur. Aliler enimdicimus
,
Finilus cst
cibus;
aliter
dicimus,
Finilaest lunica
quae
lexehalur : finitur cibusut non
sit;
Uniltir lu-
nica
utpcrfecta
sit : et bic finis
diciltir,
et ibi. Non
ergo
hicfinem
praeceplidixil, quo quasi pereant proe-
ccpta
;
sed
quoperliciantur,
et
consununenlur,
non
consumantur. Finis
ergopropter (a)
iriailla :
Finis,
inquit, prmcepti
estcharilasdecorde
puro,
etconscien-
tia
bona,
et
fide
non
ficta(I
Tim.
i, 5).
l'ro
spebo-
namcouscienliam
posuit.
Illeenim
sperai, qui
bonam
conscientiam
gerit. Quem
vero
pungit
malaconscien-
tia,
retraiiit sea
spe,
et nonsibi
spcrat
nisi dainna-
lionein. Ut
ergosperet regnum,
habeat bonamcon-
scienliam
;
ct ut haheatbonam
conscientiam,credat,
et
opereiur. Quodcredit
fidei esl,
quodoperatur
cha-
ritatis csl. Illo
ergo
locoa
lideccepit Apostolus,
Fi-
des,Spes,
Charitas: aliolocoab
ipsa
charitate
coepit,
Charilasdecorde
puro,
et conscienlia
bona,
el
fide
nun
ficta.
Modonosamedio
ccepiinus,
ab
ipsa
conscien-
tiael
spe. Qui
vult,
inquam,
habere bonam
spem,
habeal bonam
conscienliam;
ut autemhabeat bonam
conscientiam
, credat,
el
opcrelur.
A medioimusad
iniliumel inem :
ciedat,
et
operetur. Quodcredit,
fidei est :
quodoperalur,
cbaritatis est.
6.
Quomodo ergo
dicit
Apostolusjustificari
homi-
nem,
sine
operihus
cx
iitle(Rom. m, 28);
cumalio
locodicat : Fides
qumper
ditectionem
operaiur(Gal.
v, 6)?
Non
ergo
J acobum
aposlolumPaulo,
sed
ipsum
Paulum
ipsi
Paulo
opponamus,
et dicamusei : Hac
nos
quodammodo permiitis impune peccare,
cum
dicis,
Arbitramur
jusiificari
hominem
per fidem
sine
operibus
; el hac
dicis,
Fides
qumper
ditectionem
ope-
ratur.
Quomodo
liac
quasi
sccurus
fio,
si
operalus
nonfuero : liac aulem nec
spem,
nec
ipsam
fidem
videor habere
bonam,
nisi
operatus
fuero
per
dile-
ctionem?
Teipsumaudio, Apostole.
Certefidemmibi
hicsine
operibus
viscommendare:
upus
autemfidei
dilectio
esl;
quoe
dilectiovacarenon
polest,
nisi et
mali niliil
operelur,
et
quidquidpolest
boni
operetur.
Quid
enimfacitdilectio?
Declinaamalo,
et
fac
bonum
(Psal. xxxvi, 37).
Hanc
ergo
fidemsine
operibus
commendas;
et alio loco dicis
; Elsi
fidem
habeam,
itautmontes
transferam,
charitatemautemnon
habeam,
nihil mihi
prodest(I
Cor.
xiu,
2). Ergo
si nihii
prod-
est fidessine
charilate,
cbarilas autem ubi fuerit
necessecst ut
operetur,
fides
ipsa per
dilcctionem
operalur. Quomodo
eigo justificabitur
homo
per
fi-
demsine
ojieribus?
Respondel
ipseApostolus
: Pro-
plerea
hoctibi
dixi,
o
homo,
ne
quasi
de
operibus
luis
praesumere
videreris,
et merilo
operum
tuorum te
(o)Forte,prwcepti.
accepisse
fidei
graiiam.
Noli
ergo praesumere
de
operibus
antefideni.Noveris
quiapeccatorem
tefides
invenil,
ctsi lefidesdatafecit
jusium, inipium
inve-
nil
qtiem
faceret
jusium. Credenti,inquit,
tii euin
qui
juslificatimpium,deputaturfidesejusadjuslitiam(Rom.
iv, S).
Si
jusiiflcatur imjiius,
ex
impio
fit
juslus
: si
ex
iinpiojustus fil, qtia:
sunt
ojieraimpiortim?
J actet
etiani
iinpius ojiera sua,
el dieal: Do
pauperibus,
nibil alicui
aufero,
nonuxorcmalienam
concupisco,
non
quemquam
occido,
nulli fraudem
facio,deposi-
ttnn
apud
me uullo teste
repracsenlo;
h;cc omnia
dicat :
quoero
ulrum
piussit,
aii
impius.
Et
qiiornodo
sum
impius, inquit,
ista facicus?
Quomodoilli,
de
(|uibus
dictiimest : Et servieruntcrealurw
poliusquam
Creatori,
qui
est benedictusinsmcula
(Id. i,
25). Quo-
niodoes
inipius?Qnid
si deliisomnibus
1
J tonis
ope-
ribus,
aul illud
sperasquod sperandumest,
sednon
ab illoa
quo sperandumest;
aut hoc
speras, quod
sperandum
non
est,
etiani ab illo a
quo
aeterna
vita
speranda
est? Pro bonis
operibussperasti
ler-
renam
quamdamfelicilalem,
impius
es. Nonesl isla
merces fidei. Cara res est
fides,
vili illamaddi-
xisti*.
Impiusergoes,
et nulia
sunt ista
opera
tua.
Moveaslicet in bonis
operibus lacertos,
et
videaris
navim
oplime gubernare,
in saxa feslinas.
Quid
si
quodsperandum
est
speras,
id est vitam
oeternam,
sed noii a Domino Deo
per
J esum
Christum, per
quem
solumdatur vita
oeterna;
sed
pulas
leadvilam
xternam
posse pervenire per
miliiiam
cceli, per
so-
lcoi et
lunam,per poteslatesaeris,
ei
maris,
et
lerrae,
ct siderum?
lmpiiis
es. Crede in eum
qui justificat
hnpium,
ut
possint
et bona
opera
tua esse
opera
bona. Namnec bonailla
appellaverim,
quamdiu
non
dc radice bona
proceduni. Quid
est hoc?Autviiam
temporalem
abocternoDeo
speras,
aut vilama:ler-
uamadoemouibus
speras
: in
qualibetparteimpius
es.
Corrigefidem.dirigefidem3,dirige
viam: elsi habes
bonos
pedes,
ambula
jamsecurus, curre,
viamtenes:
quanto
melius
cucurreris,
tanlo facilius
pervenies.
Sed forle claudicas
aiiquanlum.
Saltema via noli
recedere;
etsi
lardius,
perventurus
es : noli rema-
nere,
uoli relro
converti,
noli deviare.
7.
Quid
ergo?Qui
sunt beati? Nonin
quibus
non
invencrit
Deus
peccatum
: namin omnibus
invenit.
Omnesenim
pcccaverunl,
et
egentgloria
Dei
(Id. in,
23).
Si
ergo
inomnibus
peccatainveniuntur, rema-
net ul nonsint
beati,
nisi
quorum
remissasunl
pec-
cata. Hoc
ergoApostolus
sic
commendavit:
Credidit
Abraliam
Deo,
el
reputaium
esl ei ad
justiliam.
Et ei
qui operatur (idest,
de
operibuspracsumit,
et eorum
meritosibi dicitdatamesse
graiiamfidei),
mercesnon
impulalur
secundum
graliam,
sed secundum
debilum
(Id. IV,3, i). Quid
est
hoc,
nisi
quod* merces
nostra
gratia
vocalur? Si
gratiaest, gratis
datur.
Quidest,
gratis
datur? Gratis conslat. Nihil
boni
fecisti,
et
1
Edd.,
Ecce
quomodoesimpius. Abest,Ecce,
a MSS.
sed
exiis duobabentsic:
Quomodo
es
pius,qui
dehisomni-
bus,
etc.
*
PleriqueMss.,
addvxisti.
*
tnMss.
deest,
dirigefidem.
"
Mss.vatic.
Keg.
et
Colb.,Quid
est hoc!Merces
uoslra,
etc, omisso,
nisi
quot.
263
S. AUGUSTINIEPISCOPI
26i
datur tibi remissio
peccatorum.
Allenduntur
opera
tua,
et inveniunlur
omnia,mala. Si
quoddebeturillis
operibus,
Deus
redderet, utique
damnaret :
Stipen-
diumenim
peccati
mors
(Rom.
vi, 25).
Malis
operi-
bus
quid
debetur.nisi
damnatio?
Bonisquid
debetur?
Regnum
ccelorum. Tu autem inmalis
operibus
in-
ventuses : si reddatur tibi
quod
debetur, puniendus
es.
Quid ergo
fit? Non tibi Deus reddit debitam
pcenam,
sed donat indebilam
gratiam.
Debebat
vindictam,
dat
indulgenliam. Incipis ergo
esse in
fide
per indulgentiam;
jam
fidesilla
assumptaspe
et
dilectione
incipit
bene
operari
: sed nec lunc
glo-
rieris,
et extollaste: memenloa
quo
invia
positus
sis;
memenio
quia
et sanis
pedibus
el veloCibuser-
rabas;
memenlo
quia
etsi
languebas,
et in viasemi-
vivus
jacebas,
levaluses in
j'umentum,
et
perductus
instabulum
(Luc.
x, 30).
Ei
autem, inquit, qui opera-
tur,
mercesnon
imputalur
secundum
gratiam,
sedse-
cundumdebitum. Si vis esse alienusa
gratia, jacta
merila tua. Ille autemvidet
qtiid
sil in
le,
et novit
quid
cuil debeat. Ei vero
qui
non
operatur,quid?
Ecce
pone aliquem impium peccatorem,
non
operatur.
Quid
aulem? Credit autem* ineum
qui justificat
im-
pium.
Exeo enim
quia
non
operalur
bene, impius
est: eisi bonavideatur
facere, tamen, quia
sine
fide,
nec bonavocanda
sunt. Credeniiaulemineum
qui ju-
stiftcatimpium,deputatur fidesejus
ad
juslitiam;
sicut
el David
dicit.,
beatitudinemhominis,
cui Deus
acceplo
fert justiliam
sine
operibus(Rom. IV,5, 6).
J uslitiam
autem
quam? Fidei, quam
bona
opera
non
praeces-
serunt,
sed
quam
bona
operaconsequunttir.
8. Inlendite
ergo
vos:
alioquin
male
inlelligendo
projicitis
vos inillam
voraginemimpunepeccandi
:
et
ego
liber
sum,
sicut
ipse Apostolus
ab omnibus
male
inlelligenlibus
liber fuit. Libenter cnim male
intellexerunt,
ne bona
operasequerentur.
Nolileessc
de numero
lalium,
fratres. Dicitur in
quodampsalmo,
de
quodam
homiue
lali,
idest detali
genere, quasi
de uno:
Noluil,inquit, intelligere
utbene
ageret(Psal.
xxxv, 4).
Nondictum
est,
Non
potuitintelligere.
Vos
ergooportet
ut velilis
intelligere,
ut bene
agatis.
Intel-
lectusenim
vobisnon
deerilmanifeslus.Quis
estma-
nifestusintellectus? Nemo
jactet
bona
opera
suaante
fidem,
nemosit
piger
inbonis
operibusaccepta
fide.
Dat Deus
ergo indulgentiam
omnibus
impiis,
et eos
justificat
exfide.
9.
[vers. 1, 2.]
Beati
"
quorum
remissmsuut
iniqui-
tates,
et
quorum
tectasunt
peccala.
Beatusvir cui non
imputavil
Dominus
peccatum,
necestin ore
ejus
dolus.
J amPsalmus
incipit,
et
incipit
intellectus. lntellectus
ergo
vel
intelligentiaipsaesl,
ut noverisnec
jaclare
tedebere demeritis
tuis,
nec
praesumere
de
impuui-
tale
peccati.
Psalmi eniratilulus itaest: HuicDavid
intelleclus.lnlelligentiw*
vocatur
psalmus
iste. Prima
*
forte,
et
cui,vel, cuique.
M.
1
Forte
pro,aulem,legendum,
tamen. M.
3
sic in ?lss.
superiori
praefationi proximeconjungitur
alteraistbaecPsalmi 31
exposilio.
Atin
prius
editisabEr.et
Lov.fuerathocloco
interposita
Enarr.
1, quam
habessu-
pra,
col.256.
Haec
verba,
auic Davul
intellectus,
edd. omnesha-
ergo intelligentia,
ut te noveris
peccatorem.
Conse-
quensintelligentiaest,
ut cumex fide
per
dilectionem
hene
coepcrisoperari,
ne hocviribus
luis,
sed
gratiae
Dei
deputaveris.
Ila non eril dolusincorde
tuo,
hoc
est inore inieriore
tuo;
nec aliudinlabiis
habebis,
aliudin
cogitatione.
Non erisde illis
Pharisaeis,
de
quibusdictum
est: Similesestis
monumentisdeatbatis;
a
forisquldemapparetishominibusjusli,inlus
autem
pleni
estisdoloel
iniquilale(Malllt.xxm,
27). Quiergo
cuin
sit
iniqutis justum
se
proetendit,
nonne dolosus est?
NonilleNathanael
est,
de
quo
Dominusdicit : Ecce
vereIsraelitain
quo
dolusnonesl?Undeauteminillo
Nalhanaele dolus non erat? Cum
esses,
inquit,
sub
arbore
fici,
v':dite
(J oan. i, 47,48).
Subarborefici
erat,
subconditionecarniserat.
Sisubconditionecarniserat,
quiaimpietatepropaginistenebaiur;
subillaarborefi-
ci
erat,
in
quagemitur
inalio
psalmo
: Ecceenimin
iniquiiateconceptus
sum
(Psal.L,7).
Sedviditeumille
qui
venit cum
gratia. Quid est,
Viditeum? Misertus
est
ejus. Ergo
hominemsine dolo sic
commendat,
ut
gratiam
suaminillo commendet. Cumessessub
arborc
fici,
vidi le.
Vidite,
quidmagnumest,
nisi intel-
ligasaliquo
mododictum?
Quid niagnum
est videre
hominem subarborefici?Si nonvidissetsubislaficu
genus
humanum
Christus,
aut aresceremus
omnino,
aut, quomodo Pharisaei,
in
quibus
dolus
erat,
id
est, juslificabant
se
verbis,
factisautemmali
erant,
foliasolainvenirentur in
nobis,
nonfruclus.Namtalem
arboremiici
quandoviditCbristus, maledixit,etaruit.
Video,inquit,soIa foIia,idest
sola
verba,
absque
fru-
ctu:Arescat
(Matth.xxt,19),inquit,
ut necfoliahabeat.
Ulquid
et verba lollit? Arbor arida enim nec folia
potest
habere. Sic
ergo
erant
J udaei,
Pbariseei arbor
illa erant : verba
habebant,
facta nonhabebant : ex
sententia Domini aridilalem
meruerunt. Videat
ergo
nos Cliristus subarborefici: videatin carne noslra
etiamfructumboni
operis,
ne
ejus
rnaledictioiieares-
camus.Et
quia
totum
gratiaeejusimputatur.non
meritis
noslris,
Beali
quorum
remissmsunl
iniquitates,
et
quo-
rumlecla sunt
peccata
; non in
quibus
nonsunt in-
venta
peccata,
sed
quorum
lectasunt
peccala.Cooperta
sunt
peccata,
tecta
sunt,
abolitasunt. Si
texitpeccata
Deus,
noluit
advertere;
si noluit
advertere,
noluit
animadverlere; sinoluitanimadverlere,
noluit
punire;
si noluit
punire,
noluit
agnoscere,
maluit
ignoscere.
Beali
quorum
remissmsunt
iniquitates,
el
quorum
tecta
sunt
peccata.
Nec sic
imelligatis quoddixit, peccala
cooperta sunt, quasi
ibi sint et vivant. Tecla
ergo
peccata quare
dixil? Ut non viderentur.
Quid
enim
erat Dei videre
peccata,
nisi
punire peccata?
Ut no-
veris
quia
hoc est Dei videre
peccata, quodpunire
peccata, quid
ei dicitur? Averte
factem
tuama
peccalis
meis
(Psat.
L,
11).
Peccata
ergo
tua non
videat,
ut te
videat.
Quomodo
tevideat?
Quomodo
Naihanaelem,
Cumessessubarbore
fici,
vidi te.Umbrafici non
impe-
divit oculosmisericordiaeDei.
10. Nec estin ore
ejus
dolus. At vero
qui
nolunt
bent;
et
prosequuntur,intelligentiavocatur,eic. At
Mss.,
verbisillis
omissis,ferunt,intetligentue
vocatur.
265
ENARUATIOIN
PSALMUMXXXI.
266
couflteri
peccata,
laborant sinc causain defensione
peccalorum
suorum. Ef
quauto
laborant in dcfen-
tione
peccaloriun
suorum
jactantes
meritasua
,
non
videnlcs
iniquitates suas,
lanto
plus
robur eorumet
fortitudodeficit.Illeenimfortis
est, qui
non in
se,
scdinDeoforlisest.
Propter illud,
Ter Dominumro-
gavi
ul
auferret
cuma
me;
el dixit mihi:
Sufficil
tibi
grutia
mea. Gratta
mea, dixit; non,
Virlus lua.
Suf-
ficit, inquit,
tibi
gralia
mea;
namvirtusin
infirmilate
perficitur.
Unde alio loco
ipse
ait:
Quandoinfirmor,
tunc
fortis
sum
(II
Cor.xn,
8-10). Ergo qui
vult for-
tis
esse,
velut
procsumens
de
se,
et
jactans
merita
sua, qualiacumque
illa
sint,
eril similis Pharisaeo
illi, qui quod
a Deosedicebat
accepisse, superbe
ta-
men
jaclabat:
Gratias, inquit,
libi.
Altendite,
fratres
mei, qualegenus superbioe
commendetDeus: vere
qualepotest
subintrare
justo homini, qualepotest
subrepere
etiambonae
spei
viro. Gralias
tibi,
dicebat.
Ergocum
dicebat,
Gratias
tibi,
falebaturab illoseac-
cepissequod
habebat.
Quid
enimhabes
quod
nonacce-
pisti (I
Cor.
iv, 7)?Ergo,
Gratiaslibi
ago,
dixil;
Gratias
tibi
ago, quia
nonsumsicutcmteri
homines,raptores,
injusti,
adulteri,
sicutel Publicanusiste. Unde
ergo
superbus?Nonquia
debonissuisDeo
gratias agebat,
sed
quiasuper
alterumsedc
ipsis
bonis exlollebat.
11.
Altendite,
fratres : nam unde
coeperit
dicere
similitudinem
ipsam
Dominus, evangelistaproemisit.
CuraenimChrislus
dixisset,
Putas veniensFiliusho-
minisinveniet
fidem
interra?etne existerent
quidam
hrcretici, qui
attendentes et
putantes quasi lapsum
totum
mundum,
omnesenimhoereticiin
paucis
et in
partesunt, jaclarent
se, quod
in
ipsis
remansit
quod
de
totomundo
perierit;
ibi statiraubi ait
Dominus,
Putas
teniensFiliushominisinveniel
fidem
interra?
subjccit
Evangelistaetait:
Dixitautemeladquosdam,quisibiju-
stividebanlur,
et
spernebant
cmleros,
similitudinemhanc:
Quidam
Pharismuset Fublicanusvenerunlin
lemplum
orare,
et caelera
quoe
noslis. Pharisacus
ergo
illedi-
cebal,
Gratias libi
ago.
Sed unde
superbus? Quia
spernebatcaeteros.
Unde
probas?
In
ipsis
verbis.
Quo-
modo?Pharisaeus, inquit,
ille
'
contempsit
de
longe
slantem
,
cui Deusconfitenti
propinquabat.
Publica-
nus,inquit,
de
longinquo
stabat : sed Deus adillnm
de
longinquo
non slabal?
Quare
Deusabillodelon-
ginquo
non stabal ?
Quia
alioioco dicilur :
Prope
estDominushis
qui
obtriveruntcor
(Psat. xxxni,
19).
Videtesi Publicanusisle obtriverat
cor,
et ibi vide-
bitis
quiapropc
est Dominushis
qui
obtriverunt cor.
Publicanus
aulemde
tonginquo
slabat,
et
neque
volebat
idcmlumoculossuos
levare,
sed
perculiebatpeclus
suum.
f unsio
pectoris,
obtritiocordis.
Quid
dicebal lundens
pectus?
Deus
propilius
estomihi
peccatori.
Et
quid
sen-
lenlise
Dominus
*?Amendico
vobis,
descendit
juslifica-
lui de
templo
Publicanusille, mdgisquam
illePhari-
satus.
Quare
?Hocest
judicium
Dei. Non sumsicut
Pubticanusisle,
nonsumsicul cmleri
homines,injusti,
raptores,
aduiteri :
jejuno
bisin
sabbato,
decimasdo
Aliquot
Mss.:
Quomodo
elpublicanumisle
contempsit,
elc.

Edd.:Et
qtue
sententiaDomini. AtMss.:Et
quid
senien-
|i(?Domhvus.
*
SA.NCT.
AUGUST.
IV.
omniumquwpossideo.
lllenonaudet adceelum
levare
oculos
suos,
attendit
conscientiam
suam,
longeslat,
el
justificatus
est
magisquara
ille
Pbarisaeus.
Quare?
Rogote,
Domine, expone
nobishanc
juslitiam
tuam,
expone
nobis
oequitatemjuris
tui.
Exponit
Deus rc-
gulamlegis
suae'. Vultis
audire
quarc? Quiaomnis
qui
se
exaltat,
humiliabilur;
et
qui
se
humiliat, exalla-
bitur(Luc.xym,8-ii).
12. Intendat
crgo
Charitas
Vestra.
Diximus non
ausum fuisse oculosad
coelumlevare
Publicanum.
Quareccelumnon
attendebal?Quia se
attendebat. Se
altendebat,
ut
primo
sibi
displiceret,d sic Deo
pla
'
ceret. Tu autem
jactas le,
erecta
cervicees. Ait
Dominus
superbo,
Non visad
teatlendere?
ego
at-
lendo. Visautemut non
allendam? tu
atiende. Ideo
Publicanusnon
audebatoculosadccelum
levare;
quia
seipsumintuebatur, conscienliam
suam
puniebat
:
ipse
sibi
judex erat,
ut ille
intercederet; ipsepunie-
bat,
ut ille
liberaret;
ipseaccusabat,
ut iiledefen-
deret. Adeo defendit
eum, quia
dixit
pro
ipso
sen-
tenliam. Descendit
juslificatus Publicanusille
magis
quam
itle
Pharismus:
quiaomnisqui
se
exaltat,
humilia-
bilur;
el
qui
se
humiiiat,exaltabitur.Attendit
se,
inquit,
et
noluiegoattendere:
audivi
dicentem, Averte
oculos
luosa
peccatis
meis.
Quis
est enim
qui
illud
dixit,
nisi
qui
etiamillud
dixit, Quoniam
iniquitatemmeam
ego
agnosco(Psal. L, 5,
H)? Itaque,
fratres
mei,
erat et
Pharisaeusille
peccator.
Nonenini
quia
dicebat,
Non
sum sicutcateri
homines,
injusti,
raptores",adutteri;
nequequiajejunabat
bisinsabbato
; nequequia
deci-
mas
dabat,
nonerat
peccalor. Quod
si sine ullis
peccatisesset, ipsa superbiagrande
crimen
erat: et
tamenecceillaomniadicebat.
Quistandemsine
pec-
calo?
Quisgloriabitur
castumsehabere
cor,
aut
quis
gloriabitur
mundumseessea
peccatis
(Prov. xx, 9)?
Habebat
ergo
ille
peccata;
sed
perversus,
el nesciens
quovenisset,
erat
tanquam
in
statione mcdici cu-
randus,
et sanamembra
ostendebat, vulnera
tege-
bat. Deus
tegat
vulnera
;
noli tu. Namsi tu
tegere
volueriserubescens
,
medicusnon curabit.
Medicus
legat,
et
curet; emplaslro
enim
legit.
Sub
tegmiue
medici sanatur
vulnus,
sub
tegmine vulnerali cela-
tur vulnus.Cui celas?
Qui novit omnia.
13.
[vers.
3,
6.] Itaquehic, fralres, videte
quid
di-
xit:
Quoniamtacui,
inveteraveruntossa
tnea,
acla-
mandome totadie.
Quid
est hoc?
Qitasi contrarium
videlur, Quoniamtacui, inveteraveruntossatneaacla-
mando.Si a
clamando, quomodo
lacuit?
Tacuitquid-
dam,
nontacuit
quiddam
: tacuit
unde
proficeret,
nontacuitunde
deficeret; tacuit
confessionem,
cla-
mavit
praesumptionem.
Tacui enim
dixit,
non sum
confessus. Ibi
oportebat
ut
loqueretur;
laceret me-
rita
sua,
clamaret
peccata
sua: nuncautem
perverse
tacuit
peccatasua,
clamavitmeritasua. Et
quid
illi
contigit
? Inveteraverunl ossa
ejus.
Intendile
quia
si
clamaret
peccalasua,
et taceret merita
sua,
innova-
rentur ossa
ejus,
idestvirlutes
ejus
: esset robustus*
1
Plerique
Mss.:
Exponit
de
regulalegis
tua.
*
ornnes
propeMss.,
idest vtrtus
ejus
robustaessel**\
Domino.
(Neuf.)
inDomino, quia
inveniretur in seinfirmus. Modo
aulem
quia
insevoluitesse firmus
,
factusest infir-
mus,
et inveteraveruntossa
ejus.
Remansitinvelu-
state,
qUi
noluit confitendo amare novilalem.
Qui
cnimfiuht
novi, nostis,
fratres :
quia
,
Beati
quorutn
remissmsunt
iniquilales,
et
quorum
lectasunt
peccaia.
Noltiifislesibi dimitti
iniqnitates, exaggeravit,
de-
fehdlt
illas, jactavit
merilasua.
Ergo quoniam
tacuit
a
confessione,
inveteraverunt ossa
ejus.
A clainando
melotadie.
Quidest,
A clamandometotadie?Perse-
veranddin deferisione
peccatorum
suorum. El lamcr
videte
qtialis sit, quiaagnoscit
se. Erit enimmodo
intelllgeiiiia
: niliil
proeter
se
respiciet,
ct
displicebit
sibi,
qiiiaagnoscit
se. Modo
audietis,
ut sanemini.
14. Beatusvircui non
imputavit
Dominus
peccatum,
necesl inore
ejus
dolus.
Quoniamlacui,
inveleraverunt
ossa
mea,
a ctamandometotadie.
Quoniam
dieacnocle
grdvata
est
super
memanustua.
Quid cstgravala
est
super
memanus
tua
?
Magnares,
fralres.
Respicile
illamsenteniiamreclam
*
inler duos
,
Phariscctiinct
Publicaiium.
Quid
diclumestde Pharisaco?
Qtioniam
liumiliatur.
Quid
diclum esi dePublicano?
Qtioniam
exaliaiur.
Quare
ille humiliatur?
Quia
exallavit s.
Quare
isle exaltaiur?
Quia
humiliavil se<
Ergo
ut
exaltantemsehumiliet
Deus, gravatsuper
illumma
i/iini. Noluit humiliari confessione
iniquitatis sua,
Iilimiliatusest
pondere
mamisDei.
Quando
ille
per-
ferret manum
gravem
humilianlis?
Quam
levisfuit
inanus sublevanfis
(a)!
El intllo
foriis,
et in illo
fortis: fortisad illum
premendum,
fortisad illum
subievandum.
15.
Ergo,
Quoniam
die ac nocte
gravata
est
super
memanustua: conversussumin wruinna
mea,
dum
configereturspina.
Ex
ipsa aggravatione
manus
luae,
ex
ipsa
humiliationeconversussuminoerumna
mea^
faciussum
miser,
confixaesl mihi
spina, compuncta
est conscienliamea.
Quid
faclumest cum
conligere-
tur
spina
? Datusest ei sensus
doloris,
invenil infir-
miialerasuam. Et ille
qui
tacuerat confessionem
pec-
cati
sui,
ul clamandoin defensione
peccali
sui inve-
terasceretvirtusejus, idest,ossa ejus
converterenlur
in
velustatem,
modo
quid
fecitconfixa
spina
?Pecca-
tummeum
cognovi.Ergojamcognoscit.
Si ille
cogno-
scitj
ille
ignoscit.
Audtte
quidsequitur
: videlcsi non
ipsedicit,
Peccatummeutn
cpgnovi,
et
injusiitiam
meam
non
operui.
IIoc
jam
dndum diccbam: Noli
operire
tu,
et
operit
Deus.Beati
quorum
remissmsunt
iniquitales,
el
quorum
tectasunt
-peceata. Qui legunt
peccala
,
nudantur : isteaulom
nudavit,
ut
cooperi<-
retur.
lniquilatem
meamnon
operui. Quidest,
non
operui?
J am dodum tacueram; modo
quid?
Dixi.
Quiddam
contrariumilli taciturnitati. Dixi.
Quiddi-
xisti?Pronunliaboadversumme
injustitiam
meamDo-
mino;
ettudimisisti
impietatem
cordismei. Dixi.
Quid
dixisti
?Non
jampronuntiat, promittil
se
pronuntia-
turum;
et ille
jam
dimittit.
Altendite, fralres;
ma-
gna
res :
dixit,
Pronuntiabo: non
dlxit, Pronuntiavi,
1
Forte
leg.,
dictam.
(a).Forte,Qudmgravisfuit
mantis
liuniilianlis,
lamlevis
*idt,
etc.
et (u
dimisisti; dixil,
PronunMo ellu dimisisli:
qnia
eo
ipsoquoddixit,
Pronuntiabo,
ostenditquia
non-
dtimore
pronunliaverat,
sedcorde
pronuntiaveral.
Hoc
ipsum
dicere
Pronuntiabo,
pronuntiare
esl:
idcoel tu dimisisli
impietalem
cordismci.
Confcssio
ergo
meaad os nondum
venerat;
dixeram
enim,
Pronunliaboadversumme:
vcrumtamenDeusaudivit
vocemcordis mei. Voxmeainorenondum
erat,
sed
atiris Dei
jam
iu
corde erat. Tu dimisisti
impielaiem
cordis
mei;
quiadixi,
Pronuntiabo.
16. Sednon suffecerat : non.
*
dixit, Pronunliabo
injuslitiam
meamDomino: nonsinecausa
dixit,
Pro-
nuntiaboadversumme: et hoc interest.
Mulli enim
pronunliani
iniquitatemsuam,
sed
advcrsus
ipsum
DominumDcum:
quandoinveniunlur in
peccatis
di-
cunt,
Deuslioovolttit. Si cnim
homo
dicat,
Non
fcci;
aut,
Hocfactum
quodarguis
nonest
peccalum
: non
pronuniial
nccadversum
se,
nec
adversusDctinv.Si
dicat, Prorsus
fecij
et
pecealumest,
sedDeushocvo*
luii,
quid ego
feci? Hoc cst
pronuntiare advcrsus
Dcum. Fortedicatts
,
Nemohoc dicit :
quis
est
qui
dicat,
Deushocvoluit?
Mulli cl hoc dicunt : sedet
qui
hocnon
dicunt,
quid
aliud
dicunt,
qui dieuut,
Fatinii niilii
fecit,
stellaemeaefecerunt?Ita
jam per
circuilumadDeumvolunl
pervcnire. Per
circuiium
volunt
pcrvenire
ad Deum
accusandum
,
qui
nolunt
de
compendio
veniread
Deum
placandum,
ct
dicunt,
Faiummihi fecit.
Quid
est falum?
Stelloemeaefece
runt.
Quid
sunt slellorJ ?Certeisloe
quas
inccelocon-
spicimtis.
Et
quis
easfecil?Deus.
Quis
eas
ordinavilt
Deus.
Ergo
vides
quod
voluisti
dicere,
Deusfecit ut
peccarem.
Itaille
injuslus,
tu
jusius
:
quia
nisi illo
fecisset,
tunon
peccasses.
Tolleistascxcusationcs
in
peccatis
: memcnlo illius
psalmi
: Ne dcclinescor
meumin verba
matigna
ad
excusandas
excusaiionesin
peccatis,
cum
hominibus
operantibus
iniquitatem.
At
enim
magni
viri
sunl,
qui
defendunt
peccalasua;
inagni
sunl cl
qui
numerant
sidera,
ct
qui
compu-
lanl slellas ct
lempora,
et dicunt
quis quando
vel
peccet
vel bene
vivat,
et
quando
Marsfaciat horaici-
dam,
ct Venusaditlteram:
magni,
docii
viri,
et ele-
cti videulur in hoc soeculo.Sed
quid
ait in
psalmo?
Ne declinescor meumin
verbalhala,
cutnhominibus
operantibusiniquilatem,
etnon
communicabocumele-
ctiseorum
(Psal.
CXL
,
4
).
Dicantilli electos et do-
closnumcraiores
siderum,
dicant illi
sapienles
eos
qui quasi digerunt
in
digitis
fata
'
humana
,
et de-
scribuntdestellismores humanos. CumJ ibero arbi-
Iriomecreavit Deus: si
peccavi, ego peccavi
: ut
nonsolum
pronuutieminiquitatem
meara
Domino,
sedadversum
me, nonadversuseum.
Egodixi,
Do-
mine, misereremei : clamat
aeger
ad
medicum,
Ego
dixi.
Quare, Ego
dixi?
Sufficeret, dixi:
Ego
cumem-
phasi
dictum
est; Ego, ego,
non
fituin,
non
foiluna,
non
diabolus; quia
nec
ipsi coegit,
sed
egopersua-
denli conscnsi :
Ego
dixi, Domine,miserere
mei,
sana
animam
tneatn,
quoniampeccavi
tibi
(Psni. XL,5).
Sic
1
Forte
leg.:
Sednon
suffecerat quoddixit.
AliquotMss., facta.
S69 ENARRATIOIN PSALMUMXXXI.
et hicstatuil,
et
proposuit,
Dim: Pronunliaboadver-
numme
iniquitalem
meam
Domino,
et luremiiisti im-
pietalem
cordismei,
17.
[vers.6.]
Pro hacorabit ad leomnis
sanclus,
in
temporeopportuno.Quo tempore?
Pro hac. Pro
qua
liac?Pro
impietate.
Pro
qua?
Pro
ipsa
venia
pec-
calorum. Prohacorabil ad teomnis
sanctus,
in lem-
poreopporluno.
Inde.orabit adteomnis
sanclus, quia
dimisisti
peccala.
Namsi nondimilleres
peccata,
non
esset sanctus
qui
ad le
oraret,
Pro hac
orabii adte
omnis
sanctus,
in
lemporeopportuno
:
quando
manife-
siabilur Novumteslamenlum
, quando
manifestabi-
tiir
gratiaCliristi,quod
esl
lempus opportunum.
Cum
auiemvenil
plenitudolemporis,
misit Deus Filium
suunt,
factum
ex
muiiere,
idest ex
femina;
indiscreie
cnim vocabanthoc
Anliqui, faclum
sub
Lege
,
ut eos
qui
sub
Legeeranl,
redimerel
(Gal. iv, 4,
5).
Undere-
dimeret? A
diabolo,
a
perdUione,
a
peccaiisstiis,
ab
cocui sevendiderant. Vteos
qui
sub
Lege
erantredi-
meret. Sub
Lege
enim
erant, qtiiapremcbat
eosLes.
Conditioeos
premebat,
convincendode
reatu,
nori
salvando.Et
quidem
mala
probibebat:
sed
quia
illi
vires nonhabebant
per seipsosjusiificandi se,rila-
mandumerat ad
illum, quomodo
clamabat
qui capli-
vus ducebalur sub
legepeccali
: Miser
ego komo,
quis
meliberabitde
eorpore
tuorlis
hujus (Rotn. Vn,
25, 24)?
Erant omnes homines sub
Legc,
non iri
Lege
:
jam
illa
deprimente,
illadereatuconvinceirte.
Demonslravitenim
peccalum
Lex : illafixil
spinam,
illa fccit cor
compungi; ipsa
admonuit ut rcuin se
quisquecognosceret,
et
pro
veniaclaniarel adDeum.
Prohacorabitadteomnis
sanclus,
in
temporeoppor-
tuno.
Ergo
dicebamde
lempore opportuno
: Cumve-
tiit
pleniiudotemporis,
misit DeusFiliumsuum. Iiem
dicil
Apostolus
:
Teinporeaeceplabili
et
placito
exau-
divi
le,
etindiesalutis
adjuvi
le. Et
quia
hoc deomni-
busChristianis
(<i)prsediclum
erat a
Prophela,
sub-
jecit Apostolus
: Ecce nunc
tempusacceptabile,
ecce
nuncdies salutis
(II
Cor.
vi,
2).
Pro hac
orubil adte
otnnis
sanclus,
in
temporeopporluno.
18. Verumtamenin diluvio
aquarummntlarum,
ad
eumnon
appropinquabunt.
Ad
eum: ad
qtiem?
Ad
Deum.Solel enim
personam
mulare:
quomodo est,
Domini est
salus,
e't
super populum
tuum
benedicth
tua
(Psal. lii, 9).
Non
dixil,
Domini est
salus,
et su-
per populumejus
benediclio
ejus: aut,
Domine
,
lua
estsalus,
et
super populum
tuum
benedictio tua :
sedcum
inciperet,
Dominiest
salus,
nonad
illuni,
sedde illo
dicens;
ibi converstisest ad
illum,
el
ait,
Et
supet pbpulum
luumbenedictiotua. Sicet liiccum
audis
primoadie,
deinde ad
eum,
ne
putes
alium
esse;
Pro hacorabitad teomnis
sanctus,
in
tempore
opportuno.
Verumlamenindiluvio
aquarummultarum,
ad eumnon
apvropinquabunt.Quid esl,
in diluvie
aquarum
muttarum?
Qui
natant in diluvio
aquarum
multarum,
non
appropihquaht
ad Deum.
Quid
cst di-
luvium
aquarum
niullarum?
Mulliplicitas
variarum
doclrinarum.
Intendiie,
fratres. Mnltoe
aqtiae
sunt va-
(a)Forte,femporiftws.
riaedOctrinae.DoctrinaDei uiia
est,
OhSiint
muliaj
aquic,
seduna
aqua,
sivesacramenti
bapttemi, sive
doctrinaesalutaris. De
ipsa
doctririfl
quairrigamiir
per Splrilum sanclum,
drcllur : Bibe
aqnant
tteittie
vasis,
el ie
puleorum
tuorum
fontibus(Prov. v,
IS).
Adislosfontesnoii acceduhl
iuipii,
sed
cretlentes in
eum
qtii justifical impium(Rotn.iv, 5), jamjustificaii
accedunt. Alioe
aquaemultae,
niultoe
doctrinas
inqui-
nant animas
hominum
, quod paulo
anle diecljam.
Aliadoclrinn
est,
Faiummilii
fecit. Alia
doctrina,
Casusinilii
fecit,
fbrtuna fecit. Si casibus
icgtiiitur
hotnines
,
niilla
provideillia
aliquid geritur
: ct
ipsa
doctrinaesl. Alius
dixit,
Est
gens
contrarialenabra-
rum,
quae
rcbellavit
adversus
Deuni, ipsa
facit
pec-
carebomines. ln hoc diluvio
aquarummullarumad
Deumnoii
appropinquabunl. Quae
est illa
aqua,
illa
vera
queo
manat deinlimofonte
ptlree
venaCverilalis?
Qu;c
illa
aquacst, fralres,
nisi
qnse
docet confiteri
Domino?
Quoe
est illa
aqua,
nisi
quaedocel,
Bonum
esl
confileri
Domino
(Psal. xci,
2)?Quoe
est illa
aqua,
nisiqusc
docet hanc
vocem,
Dixi, Pronuntiaboadver-
sumtne
injustiliam
meam
Domino:
et,
Egodixi,
Do-
mine,
miserere
mei,
sanaanimatn
meam,quoniam
pee-
cavi tibi? Hsec
aqua eonfessionis
peccatorum,
hoec
aqua
humiliationis
cordis,
hoecaqua
vit;e
'
salutaris,
abjicientisse,
nibil dese
proesumentis,nihil suoe
po-
tentiac
superbc
tribuentis. Haec
aquain nullisalieni-
genarum
libris
est,
non in
epicureis,
ndnin
sloicis,
nonin
manichaeis,
nonin
plalOnicis.
Ubicumqtie
ciiam
inveniuiiuir
oplimapr;ccepia
mOruni:et
disciplinac,
humilitas tamen islanon
invciiilur. Via
liuiuililalis
hujus
aliunde
*
manat: a Chrislo venii.
Hoecviaab
illo
esl,
qui
cumesset
altus, humilisvenit.
Quid
enim
aliuddocuit humiliando
se,
factus obediens
usque
ad
mortem,
mortemnutemcrucis
(Philipp.it,
8)1Quid
aliuddocuil solvendo
quod
ilon
debebat,
ut nosade-
bitoliberaret ?
Quidaliuddocuit
bapliiatus
qiii pccca-
lumnonfecit,
crucifixus
qui
reatum non
habebat?
Quid
aliud
docuit,
nisi liinc
humililalein?
Nonim-
nierito ait :
Ego
sumviaetveritaset vita
(J oan.
xtv,
6).
In hac
ergo
humilitate
propinquatur
ad
Deum,
quiaprope
est Dominushis
qui obtriveruntcor
(Psat.
xxxiii)
19).
Indiluvioautem
aquarummullariimcx-
tollentiumseadversns Deurn
{etdocentium
superbas
impietates,
adDeumnon
apj>ropinquabunt.
19.
[vere.7.1Tu
autem
qiiid,
qui
eliam
justilicalus
es,
inier mediasillas
aquas.es?
Undique,
fratres
mei,
eliamcumconfitemur
peccata,
perstrepunt
circanog
aquoe
illaediluvii. Nonsumusin
ipsodiluvio,sedcir*
cumdamur ab
ipsodiluvio. Premuntnos
s
sednon
op-
primunt, urgenl
nos
,
sednon
demefgunt. Quid
ergd
lu
facies, quia
inmediodiluvio
es, ambulansin hoe
saeculo?Numeniranonaudit
tales
doctores,
nbil au-
dit lales
superbos,
aut nonex
verbiseorum
quolidia-
nas
patitur
incordesuo
persecutiones?
Quid
ergo
di-
cat iste
jamjustificatus
et
praesumens
de
Deo,
qui
1
Inomnibus
propeMss.,
vim.
!
sic MSS. AtEdd. cum
negante
panicula,
aliundenoti
manat.
71
S. AUGUStlNl EPISCOPI
M
circumdatur
diluvioisto? Tumihi es
refugium
a
pres-
sura
qum
circumdeditme.
Refugiant illi,
vel addeos
suos,
vel addoemones
suos,
vel ad vires
suas,
vel ad
defensionempeccalorum
suorum: mihi in islodilu-
viononest
refugium
nisi
lu,
a
pressuraquoe
circttm-
dedil
me.
20. Exsultatio
mea,
redimeme. Si
jam exsultas,
quid
vis redirai ? Exsultatio
mea,
redimente. Audio
vocemgaudii,
Exsullatio'mea:audio
gemiluin,
Redime
me.Gaudes,etgemis. Ita, inquit, etgaudeo, etgemo:
gaudeo
in
spe, gemo
adhuc inre. Exsultatio
mea,
re-
dimeme.
Spegaudentes,
ait
Aposlolus.Ergo
recte
,
Exsultatiomea
,
redimeme. Underedimeme?
Sequi-
tur,
In tribulalione
patientes(Rom.
xu, 12).
Exsutta-
tio
mea,
redimeme. J am
justificalus
erat et
Aposlolus:
et
quid
ail? Non
solum,inquil,
sedetiamnos
ipsi pri-
mitiashabenles
Spiritus,
et
ipsi
in
nobismetipsisinge-
miscimus. Underedimeme?
Quiaipsi
in
nobismetipsis
ingeiniscimus,
adoplionemexspeclantes
,
redemplionem
corporis
nostri.Ecce
ergo
underedime
me;
quia
adhuc
cxspeciamus
in nobis
ingemiscentes rcdemptionem
corporis
nostri. Unde
ergo
exsultatiomea?Ibi
sequi-
tur idem
aposlolus,
et
dicit, Spe
enim satvi
facti
sumus:
spes
autem
qum
videtur,
nonesl
spes.Quod
enim
videt
quis, quidsperat
? Si autetn
quod
non videmus
speramus,perpatientiamexspeclamus(Id.
vm,
23-25).
Si
speras, gaudes;
si
per patientiamexspectas,
adhuc
gemis
: non enim
opus
est
palientia,
ubi nihil mali
perpeleris.
Toleranlia
qucedicitur, patientiaquoe
di-
cilur,
sustinentia
quae
dicitur, longanimitasquae
dici-
tur,
nonest nisi inmalis. Ubi
premeris,
ibi'
angustia
cst.
Ergo
si
per palientiamexspeclamus,
adhucdici-
mus,
Redime
me a
pressura quce
circumdeditme:
quia
vero
spe
salvi facti
sumus,
simul
ulrumque
dici-
mus,
Exsullaliomea,
redimeme.
21.
[vers. 8.] Respondetur
: Inlellectumdabolibi.
Ipse
est
psalmusintelligenliae.
Intellectumdabo
libi,
et
siatuamteinvia
hac, quagradieris.
Quidest,
slaluam
teinvia
liac,quagradieris
? Nonut hsereas
ibi,
sedut
abcanonaberres. Dabo
intellectum,
ut
cognoscas
te
semper,
et
semper gaudeas
in
spe
ad
Deum;
donecad
illani
palriam
pervenias,
ubi
jam
non
spes,
sed res
eril.
Okfirmabosuper
teoculosmeos: nonate aufe-
r.iiuoculosmeos, quia
et lunonaufcresa meoculos
tuos. J am
justificalus,jampost
remissionem
peccato-
riun levaoculostuosad Deum. Putruerat enim cor
tuumcumcsset in lerra. Non
graiisaudis,
Surstim
cor,
nc
putreat. Ergo
et tu leva
jam
oculos tuos
semper
in
Deum,
ut firmet
super
teoculossuos. Sed
quid
liraesnecumhabesoculosad
Deura, offendas,
nenon
respicias
ante
te,
ct forteincurrasin
laqueum?
Noli limere: ibi cnimsunt oculi
ipsius, quos
obfirmat
supcr
te
; Nolite,inquit,
solticiiiesse
(Matth. vi,
31);
el
apostolus
Petrus : Omnemsolticiludmemvestram
super
illum
mitliie,quia
itli cura estdevobis
(l
Pelr.
v, 7). Ergo obfirmabosuper
te oculosmeos.Tu
ergo
oculostuosin illum
erige,
et non
limebis,
ul
dixi,
ne
1
neg.
et vatie.
Mss.,
noneslnisi in
malis,
ubi
premeris
ubt
,vujuslia
est.
'
rrr-
in
laqueum
incurras. Audialium
psalmum:
Ocufi
mei
'
semper
ad
Dominum.Et
quasi
dicerelur illi:
Quid
agis
de
pedibustuis,
cumnonante te
attendis?
Quoniam
ipse,inquit,
evelletde
laqueopedes
meos
(Psal. xxiv,
15). Obfirmabosuper
teoculosmeos.
22.
[
vers.
9.]
Promisit huicet intellectumet
pro-
tectionemsuam: convertitsead
superbos
defenden-
tcs
peccatasua,
et ostenditnobis
quid
sit
intellcclus,
Notiteessesicut
equusetmulus, quibus
nonest inlel-
lectus.
Equus
et mulus erecta
cervicesunt. Nonsunt
equus
et
mulus,
sicut ille bos
qui agnovit possesso-
j
rcm
suum,
et asinus
praesepe
domini sui
(Isai. i,
3).
Nolileessesicut
equus
el
mulus,quibus
nonest
intelteclus.
Quid
enim
paliuntur
lales?In
freno
el camio
tnaxiltas
eorum
conslringe,qui
non
appropittquant
adte.
Equus
et mulusvis
esse,
visnonhaberesessorem?Constrin-
getur
ostuumet maxillaetuaeinfrenoet carao:
ipsum
ostuum
conslringetur, quojactas
meriia
tua,
ct laces
peccata
tua. Maxillaseorum
constringe,qui
non
appro-
pinquant
adtehumiliandose.
23.
[vers. 10.]
Multa
flagellapeccatoris.
Non
est
mirumsi adhibito freno
sequuntur flagella.
Indomi-
lum enim animal esse
cupiebat,
domatur frcno ct
flagello
:
atque
utinam
perdoraetur! Vercndumest
enim ne nimium
resistendo, indomitum
'
rclinqui
mereatur,
et ireinsuam
vagamlicentiam,
ut dicatur
de illo: Prodiet
tanquam
ex
adipe iniquilas
eoruni
(Psal.
LXXII
, 7):
sicut de
illis, quibus
modosunt im-
punitapeccata. Ergo
cum
flagellalur,
corrigatur,
do-
metur;
quia
et isle sic se dixit edomitum.
Equum
et mulumse
dixerat,
quoniam
tacuit.- sedundedomi-
tusest?
Flagellis.
Conversus
sutn, inquil,
inwrumna
mea,
dum
configereturspina.
Sive
flagelladicas,-
sive
stimulos
dicas,
domat Deus
jumenlum
cui insidet:
quiaj'umenioexpedit
ul insideatur. Nonenimdefali-
galus
Deusambulando
pedibus,
insidet
jumcnlo.
Aut
veronon
plenummysterii est, quod
asellusadductus
est Domino
(Matlh. xxi, 7)? Populus
mitis ct man-
suetus
portans
bene
Dominum,
asellus
est,
ct tendit
inJ erusalem.
Diriget
enimmitesin
judicio,
sicul dicit
alius
psalmus,
docebitmansuelosvias suas
(
Psal.
xxiv,
9). Quos
mansuetos? Non
erigentes
cervicem
adversusdomilorem
suum, patientes
flagella
et fre-
nura
;
poslea
sic
domili,
ut sine
flagelloambulent,
ct
sinefrenoet camoviamteneant. Si carueris istoscs-
sore,
tu
cades,
non ille. Multa
fiagella peccatoris:
sperantem
autemin Dominotnisericordiacircumdabit.
Quomodo
est
refugium
a
pressura
?
Qucm
primo
cir-
cumdat
prcssura,
postea
circumdat misericordia:
quoniam
misericordiara
dabit, qui legem
dedit
(Psal.
Lxxxm, 8); legcm
in
flagellis,
misericordiamincon-
solationibus.
Sperattlem
auleminDominomisericordia
circumdabit.
24.
[vers. 11.] Ergo quid
concludilur? Lwtamini
in
Domino,
etexsultate
justi.
0
qui
lxtamini invobis!
o
impii,
o
superbi, qui
loetaminiin vobis:
jam
cre-
dentes ineum
qui justificat impium, deputelur
fides
veslraad
justitiam(Rom. IV,5).
Lwlaminiin
Domim,
1
mmuliis
MSS.,
resislendodomilori.
273
ENARRATIOIN PSALMUMXXXI.
274
et exsultale
jutti.
Et
exsultale, subaudi,
in Domino.
Quare
?
Quiajam jusli.
Unde
justi
?Nonmeritis ve-
stris,
sed
gratia
illius. Unde
justi? Quiajustificali.
25. Et
gloriamini
omnesrecti corde.
Quidcst,
recli
torde
?NonresistentesDeo.IntendatCharitas
Vestra,
et
intelligite
rectum cor. Brevitcr
dico,
sed tamen
maximecoramendandum: Deo autcm
gratias, quod
in fine
est,
inhoercat sensibus veslris. Inler rectum
IOT,
el
pravura
cor hocinterest:
quisquis
homo
quid-
quid patitur prseter
voluntatem
, afflicliones,
mcero-
res, labores, humiliationes,
non tribuit nisi voluntati
Dei
justae,
non illi dans
insipientiam, quod quasi
nesciat
quidagat, quia
(alem
flagellat,
ct talibus
par-
cit;
ipse
est recluscorde:
perversi
autemcorde
sunt,
el
pravi
et
distorti, qui
omnia
quoepatiuntur
mala
,
inique
se
pati dicunt,
dantes illi
iniquitatem, per
cujus
voluntatem
patiuntur;
ant
quia
non ei audent
dare
iniquitatem,
auferunt ei
gubernalionem. Quia
ipse, inquit,
non
potest
facere
iniquum,iniquum
autem
cst
utego patiar,
et ilte
nonpalialur;
concedoenimut
sim
peccator,
certe sunt
pejoresqui laelanlur,
et
ego
tribulor:
quiaergo
hoc
iniquumest,
ut eliam
pejores
meloetentur,
et
egotribuler, qui
aut
justus,
autmi-
nus
peccatorquam
illi
sum,
et certumest
apud
mc
hocesse
injustum,
etcerlumest
apud
me
quia
Deus
nnn facit
injuslum
;
Deusnon
gubernat
res
humanas,
neccuraest illi de nobis.
Ergopravi corde,
id est
distorti
corde,
tres habent sententias.
Aut,
Nonest
Deus: dixit enimstultusin corde
suo,
Non est Deus
(Psal. xni, 1).
Et fuit diclumde diluvio illo
(a):
uondefuit(alis doctrina
philosophorum,
non defue-
runt
qui
dicercnt non esse
Deum, qui gubernat
omniaetcondidit
omnia;
sedessemultosdcosvacantcs
sibi
prselermundura,
noncurantcs ista.
Ergoaul,
Non
est Deus: hocdicit
impius,
cui
displicel quidquid
illi
accidit
praetervoluntalem,
et alteri nonacciditcui se
praeponit: aut, Injustus
Deus
est,
cui ista
placent,
et
qui
haecfacit:
aut,
Non
gubernat
Deusres
humanas,
neccuraest illi deomnibus'. Inististribussententiis
magnaimpielas,
aut
negare
Deum,
aut dicere in-
justum,
aut auferreilli
gubernationem
rcrum.
Quarc
hoc?
Quia'distortus
est cordc. Rectus est
Deus,
et
ideodistortumcor
'
illi non
acquicscit. Quod
inalio
psalmo
cst, Quum
bonusDeus
lsrael,
rectiscorde! Et
quia
talerahabebat
ipsealiquando
senlentiam
1,Quo-
modoscivit
Deus,
aut si estscientiaAltissimo?ideoibi
subjecit:
Meiautem
penc
motisunt
pedes(Psal. LXXII,
1,11,2).
Quomodo
distorlum
lignura,
etsi
ponas
in
pavimentoaequali,
non
collocatur,
non
compaginatur,
nec
adjungitur, semper agitalur
et
nulat;
non
quia
intcquale
est ubi
posuisti,
sed
quia
distortumcst
quod
posuisti:
ita et cor luum
quaradiu pravum
est ct
dislorlum,
non
polest
colliniari reclitudini
Dei,
etnon
potest
in illocollocari ut hsereat
illi,
et fiat
*
Qui
1
vatic.
Ms.,
dehomimbus.
*
Mss.
omittunt,
cor: et
plerique
habent,
distortoitli.
3
SicMSS. At
Edd., aliquando
de se sententiamin-
quiens.
'
tdd.,
et
fial
rectum.
Abest,rectmn,
aMss.
(o)supra,
n. 18.
adhwret
Domino,
unus
spiritus
est
(1
Cor.
vi, 17).
Ideo
recti corde
gloriamini
dixit.
Quomodo
recli corde
glo-
riantur? Audile
gloriationemipsorum:
Non solum
autem,
dicit
Apostolus,
sedet
gloriamur
intribulationi-
bus.Namnonest
magnumgloriari
in
gaudiis,gloriari
inIoelitiis: rectuscordeetiamintribulatione
gloria-
tur. Et audi
qnomodogloriatur
in
tribulalione;
quia
nonfrustra
quisquam,
non
supervacue
: viderectum
cor, Scienles,inquit, quia
tribulalio
palientiamopera-
tur,
patientia
autem
probalionem,probatio
vero
spem,
spes
aulemnon
confundil,quia
charitasDei
diffusa
est
incordibusnostris
per Spiritum
sanctum
qui
dalusest
nobis
(Rom.v, 3-5).
26. Sic est
ergo
rectum
cor,
fratres.
Cuicumque
aliquidaccidit,
dicat: Dominus
dedit,
Dominusabs-
tulit. Ecce rectumcor : Sicut Domino
placuit,
ita
factum est : sit nomcn Domini benedictum
(J ob
l, 21). Quis
abstulit?
quid
abstulit? cui abstulit?
quando
abstulit? Sit nomen Domini benedictum.
Et non
dixit,
Dominus
dedit,
diabolus abstulit.
Inlendat
ergo
Charitas
Vestra,
ne fortedicatis: Haec
mihi diabolusfecit. Prorsus adDeumtuumrefer fla-
gellumtuum, quia
necdiabolustibi
aliquidfacit,
nisi
ille
permittat qui desuper
babet
potestatem,
aut ad
pcenam,
aut ad
disciplinam
: ad
pcenamimpii,
addi-
sciplinam
filii.
Flagellat
autemomnem filium
quem
recipit (Heb.
xn, 6).
Nectesine
flagellosperes
futu-
rum,
nisi forte
cogitas
exhaeredari.
Flagellat
omneni
filium
quem recipit.
Itane omnem? Ubi tevolebas
abscondere? Omnem: et nullus
exceptus,
nullussine
flagello
crit.
Quid?
ad omnem? Vis audire
quara
omnem? Eiiani Unicussine
peccato,
non lamen sine
flagello.
Unde
ipse
Unicus
portans
infirraitatem
tuam,
ct
praefigurans
inse
personara
tuam, tanquamcaput
gestanspcrsonam
etiam
corporis
sui,
cum
appropin-
quaret passioni,
exhomine
quemgerebat
conlrislatus
est,
ut te
lselificaret;
contristatus
est,
ul te consola-
retur. Poluitenim
utique
sinetrislitia esse
Dominus,
iturusad
passionem.
Si
poluit miles,
non
potuit
im-
perator? Quomodopotuit
miles? AtteudePaulumex-
sultanlcm, propinquantempassioni: Egoautemjam,
inquit, immolor,
et
tempus
resolutionismeminslat.Bo-
numcertainen
certavi,
cursum
consummavi,fidem
scr-
vavi: deccelero
superesl
mihicorona
justitim,quam
mihi
Dominusreddclinilla
diejustusjudex.
Nonsolumautem
niihi,
sedel omnibus
qui diligunl
adventum
ejus(II
Tim.
iv, 6-8).
Videte
quemadmodumexsultat, venturusad
passionem. Ergo gaudet
coronandus : contrisiaiur
coronaturus.
Quidigitur portabal?
Infirmitalem
quo-
rumdam, qui
venientetribulationevel morlecontri-
stantur. Sedvide
quomodo
eosducit indirectionem
*
cordis. Eccelu volebas
vivere,
nonvolebas tibi ali-
quid
accidere;
sedDeusaliudvoluit: duaevoluntates
sunt;
scdvolunlastua
corrigatur
advoluntatem
Dei,
nonvoluntas Dei
detorqueatur
ad tuam. Prava cst
enim
lua, regula
est illa: stet
regula,
ut
quodpravura
cst,
ad
regulamcorrigatur.
Videte
quomodo
hoc
dp-
1
plures
Mss.,
dircclionc.

S. AUGUSTINlEPISCOPI o-n
cet DominusJ esus Christus : Trislisest animamea
vsque
admortem:
el, Pater,
si
fieri potest,
transeal a
mecalix iste. Ecce ostendit humanamvoluntatem.
Sedvidereetumcor : Verumnon
quod
ego
voto,
sed
quodlu vis,
Pater
(Matlh. xxvi,
38,
39).
Hoc
ergofac,
gaudens
inhis
quae
tibi accidunt : ct si veneritdies
ille
ullimus,gaude.
Autsi
subrepit
humanae
cujtisdam
volunlalis
fragilitas,
cito
dirigatur
inDeum
;
ut sis in
eis
quibusdicitur,
Gloriaminiomnesrecti corde.
IN PSALMUM XXXII
ENARRAtlO I.
1.
[vers. 1.]
Exsullate
justi
in Domino: exsultatc
j<i6ti,
nonin
vobis,
nonenimhoctutum
l
est;
sedin
Doinino. Rectosdecet taudalio :
ipsi
laudanl Domi-
um, qui
sesubdunt
Domiiio;
aliter enimdistorli et
pravi
sunt.
2.
[vers. 2.] Confilemini
Dominoincithara: conli-
temini
Dominoj
exhibentesei
corpora
vestrahostiam
Vlvam
(Rom.
xn, 1).
In
psalterio
decachordo
psaltite
ei:
serviant membravestradilectioni Dei et
proximi,
in
juibus
tria et
septempraecepta
servantur.
3.
[vers. 5.]
Cantate canticumnovum: cantateei
"
canticum
grada?.
fidei. Benecanlateei in
jubilalione
:
beriecanlateei inkefuia.
4.
[vers. 4.]
Quoniam
rectus est sermoDomini :
juoniam
reetus est sermo
Domini,
ad faciendosvos
-quodper
vosfieri non
potestis.
Et omnia
oj>eraejus
in
fide
: ne
quisquam
semefitis
operumpervenissc
ad
iidem
patet,
cumin
ipsa
fide sint omnia
operaquae
^iligit
Deus.
5.
[vers. 5.] Diligii
misericordiam
etjudicium
: di-
ligit
eflim
misericordiam, quam
nunc
praerogai;
ct
jud.ieiu.rn, quo
id
quodprserogaveritexigit.
Misericor-
dia Domini
plena
esl terra :
per
orbem
peccata
dimit-
iuntur hominibusin
miserieordiaDomini.
6.
[vers.6.]
VerboDomini cmli
firmati
sunl: non
nima
scipsis,
sedVerboDomini
jusli
firmati sunt.
El
Spiritu
oris
ejus
otmiisvirluseorum: el sancto
ejus
.Spiritu
omnisfideseorura.
7.
[vers.7.] Congregans
sicutinutrem
aquas
maris:
-congrogatpopulos
saiculi in
confessionem
mortificati
peccati,
ne
per superbiam
liberedefluant. Ponensin
thesauris
abyssos
: et in eisoccultasuaservat addi-
vilias.
8.
[vers.8.]
TimeatDominumotnhisterra: timeat
omnis
peccalor,
ut
peccare
desinat. Ab
ipso
autem
emmoveantur : nec terroribtts hominumvel
cujus-
quaiwcreamrae,
sedab
ipso
commoveantur
omnesqui
inhabitautorbsm.
-9.
[vers.9.]
Quoniam
ipsedixit,
et
facta
sunt : non
enim en
quaetimeant,
alius
aliquis lecit;
sed
ipse
dixil,
ct factasunl.
Ipsemandavil,
el crealasunl:
ipse
lamudavitVerbo
suo,
et ereatasunt.
tO.
[vers.40.]
Dominus
dissipal
consilia
gentium
:
*on
cjus*egnum,
se4sua
queerentium
regna.
Repro-
1
ln
aliquotJ Vlss., justum.
!
Mss.,
et
eis,
absque
propositione,
in.
bal autem
cogitationes
populorum
: beatitodincm
lerre-
nam
concupiscentium.
Et
reprobat
consilia
principtim:
talibus
populis
dominari
quoerentium.
11.
[vers. 11.]
Consiliumvero Domini
mqnet in
mternum: consilitimvero
Domiiii, quo
bealumnon
facit nisi subditurn
sibi, manet in
antcrnum.
Cogita-
tionescordis
ejus
insmculasmculorum:
cogilaliones
sapienlioecjus
non sunt
mulabiles,
scd
manentesin
sceculumsacciili.
12.
[vers.
12
]
Beata
gens
cujus
est DominusDeus
eorum: una
gens
beala
est,
pertinens
ad
ccelestem
civitalem,
quae
sibi Dominumnonnisi Dcumsuum
elegit. Populus qiiemelegit
Dominusin
hmreditatem
tibi:
neque
boeca
seipsa,
sedDei munereelecla
est,
ut
possidendo
eam,
incultam et niiseram esse non
sinat.
13.
[vers. 13.]
De coelo
respexit Dominus,
vidit
omnes
fitios
hominum: de aniina
justa
misericordiler
vidit Dominusomnes
qtii
in novamvitamrenascl vo-
lunt.
14.
[vers.
14.]
De
prmparato
habitaculosuo: deha-
bilaculo
susceptionishuman;c, quodpraeparavil
sibi.
Rexpexitsttper
otnnes
qui
inhabitantlerram
'
: niiseri-
corditer viditomnes
qui
inhabitant
carnem,
ut
praesit
illis in
regendo
cos.
(5.
[vers. 15.}Qui finxitsingiilalim
cordaeoritm:
jui
cordibuseorumdona
propriaspiritualiter tribuit,
ut nec totum
corpus ocnlus,
nec totum auditus
(I
Cor.
xti,
17);
sed
atiussic,
aliusautemsicincor-
porentur
Cbristo.
Qui
intelligil
omnia
opera
eorum:
apudillum
intellectasunlomnia
opera
eoruni.
16.
[vers.16.]
Non salvus
fiet
rex in multiiudine
virtutis: non salvus fiet
qui
carnemsuam
regit,
si in
;
suavirlutemulium
procsumpseril.
Nec
gigas
*
salvus
erit in muttitudinevirtutissum: nec
quisquis
mllilat
contraconsuetudinem
concupiscentioesuae,
vcl coit-
tra diaboiumet
angelos ejus,
salvus
erit,
si se suae
!
fortitudirii moltum
commiserit.
17.
[vers.VI.]
Mendax
equus
adsalutem:
ftlllitur,
i quisquisputat
vel
per
hominesinter homincs accc-
ptam
sesaltitem
adipisci,
vel
impetu
animositnfissuae
defendi a
pernicie.
In
abundantiaautemvirtulis sute
I
noneritsatvus*.
,
18.
[vers. 18.]
Ecceoculi Domini
super
mcltientes
eum:
quia
si salutem
quoeris,
ecee dilectio Domini
super
timenles eum.
Sperantes super
mhericordiatn
t
ejus
: et
speranles
noh in virtute
sua, sedinmiseri-
t
cordia
ejus.
19.
[vers.19.]
Uteruat a morteanimas
eorum,
et
: atat eosin
fame
: ut det cis allmenluni verbi et sem-
pileriKCverilaiis, quod
amiserant dum
praesumunl
in
viribus
suis,
et ideo nec
ipsas
vires habenl faine
ju-

sliliae.
20.
[vers. 20.]
Animanostra
patiens
eritDomino:
ul autem
postcasaginetur escjs.
incorriJ inlibilibus,
in-
tcrimdumhic
esl,
aniinflioslra
jwtiens
erii Demino.
i
1
Lov.,carnem,jiro
voce
lerram; dissenlientibusMss.
etF.r.
2
mMss.constanter
soriliilur,
qigans.
3
sicEr.etMss.At
Lov.,
noneril salus.
277 ENARRAtlO
1NPSALMUM
XXXII.
0,0
Quoniamadjulor
et
protector
noslerest:
adjutor
no-
ster
est,
dumconamurad
eum;
et
prolector,
dumre-
sislimus
adversario.
21.
[vers.21.]
Quia
in
ipso
tmlabiturcornostrum:
noncnimin
nobis,
ubi
magna
sineillo
inopiaest;
scd
in
ipso
laelabiturcor nostrum. Et in nominesanclo
ejnstperavimus
'
: et ideo
speravimus
venlurosnos
ad
Dfiim,quia
nobisabsenlibus
per
fidemmisit no-
niensuum.
22.
[vers.22.]
Fiat tnisericordia
tua, Domine,super
nos,
sicttt
speravimus
inte: fial misericoidia
luri,
Do-
minc,super nos; spesenim
non
confundit, quiaspe-
ravimusinle.
ENARRAtlO II.
SERBO1.
De
primaparte
Psalmi.
1.
[vers. l.J
Psalunisisle admonet noscxsultare
in Doinino.Inscribilur
aulem, Ipsi
David.
Qui ergo
perlinent
adsacraiissimnm
semenDavid,
audiant vo-
ceitr
suam, eldicant vocem
suam,
etcxsullent inDo-
mino. Sicautem
incipit:
Exsultate
justi
in Domiiw.
Injusti exsultentinsaoculo:finito
soeculo,
finilurex-
suliatio
iiijustornm.
Exsultent aulem
jusii
in Do-
miuo.
quiapermanenteDomino,permanebitjustorum
exsuliatio. ExsuliareauieminDominoiia
convenit,
utlaudemus
illum
qui
solusnonhabet
qiiodnobis
dis-
pliceat,
et nemolam mullahabet
quoe
infidelibus
displiccnt.
El breve
praeceptum
esl : Illc
placetDeo,
cui
placet
Deus. Necleve
putetis hoc,
carissimi. Vi-
dctisenim
quam
mulli
disputent
contra
Deum,quam
muUis
displiceantoperaejus.
Cumenimfacerevolu-
eiit eoniravohmtatem
hominum, quia
Dominus
est,
ct novit
quidfaciat,
nectamatlendit nostramvolun-
talem
qtiam
utilitatem
;
illi
qui
maluntsuamvolunla-
lcm
impleri quam
Dei,
volunt ad suamvoluntalem
flcclere
Deum,
nonsuam
corrigere
adDeum.Talibus
hominibiis
irifidelibus,impiis, iniquis, quodpiget
di-
cere,
sedtamen
dicam,
nostisenim
quam
verumdi-
cam,
faeilius
placetpanloinimus(n) quam
Deus.
2.
Proplcreacumdixisset,Exsultalejusti
in
Domino;
quia
exsultarein illo nisi kudando non
possumus,
eumautemlaudamus,
cui lanlo
magisplacemusquan-
to
magisipse
nobis
placueril;
Rectos,
inquil,
decet
luudatio.
Qui
sunt recli ?
Qui dirigunt
cor secundum
voluntatemDei;
etsi eos
perturbal
humana
fragilitas,
divinaconsolatur
ocquitas
:
qtiamvis
enimcordemor-
tali
privatimaliquid
velinl, quod
suaeinterimcausae
vel
negotio,
vel
praesenti
necessitati
conveniat;
ubi
intellexeriritet
cognoverint
aliud Deumvelle
, proe-
ponunt
voluntatemmeliorisvoluntali
suae,
el volun-
latem
omnipoientis
voluntali
infirmi,
et volunlalem
Dei voluntati hominis.
Quantum
enimDeusdistat ab
homine,
tantumvolunlas Dei a voluntatehominis.
Unde
gerens
homincm
Chrislus,
et
regulam
nobis
proponens,
docensnosvivere
,
et
proeslans
nobisvi-
vere,
ostendil hominis
quamdamprivatam
volunla-
>
SicMss. AtEdd.hocet
proximolooo,spertibimus.
(a)rantomimos,
videEiiar.Psal.
xxx,
seriw.
3,
u.II.
lem,
in
qua
suam
flguravit
ct
nostram, quia
caput
nosirum
est,
etad
eum, sicut
nostis,
tanquammem-
bra
utiqueperlinemus
:
Pater,
inquit,
si
fieri
potesl,
transeal a mecalixisle. Haec
humana
voluntas
erat,
proprium
aliquid
et
tanquam
privalumvolens.
Sed
quia
rectumcordevoluitesse
hominem
,
ut
quidquid
in illo
aliquantumcurvum
esset,
ad
illum
dirigeret
qui semper
est
rectus; Verumnon
quodegovolo,ait,.
sed
quodtu,
Pater(Matth. xxvi,
59).
Sed
quidpossel
mali velleChristus?
Quid
postremo
aliud
posset
velle,
quam
Pater?
Quorumuna est
divinilas,
non
potest
esse
dispar voluntas. Sedex
personahominis
trans<
figurans
inse
suos, quos
inse
transfiguravit,
cum
ait,
Esurivi,
etdedistismihi
manducare
(Id. xxv,
35); quos
inse
transfiguravit,
cum
furenti et
sanclos
persequenli
Sauloclamavit
desuper, quem
nemo
tangebat, Saute,
Saule, quid
me
persequeris
(Act.ix, 4)
?
ostendit
quam-
dam
hominis
propriam
voluntalem; ostendit
te,
et
correxit te. Ecce
vide, inquit,
teinme
;
quiapotes
aliquidpropriumvelle,
ut aliudDeus
velit, eoncedi-
lur hocbumanac
fragililati, conceditur
humanaeinfir-
mitati;
aliquidpropriumvelle,
difficileest ut nontibii
contingat:
sed statim
cogitaqui
sit
supra te;
iUum
suprale,
teinfra
illum;
illum
creatorem, tecreatu-
ram;
illum
dominum,
teservum;illura
omnipolentem,
te infirmum
, corrigenste,
subjungensquevolurilati
ejus,
ac
dicens,
Verumnon
quodegovolo,
sed
qnod
tu
vis, Pater :
quomodo
disjunctus
esa
Dea,qui jam
boe
vis
quod
Deus?Eris
ergorectus,
et te
decebitlauda-
tio; quoniam
rectosdecet
laudatio.
3. Si aulemcurvus
fueris,
laudasDeum
quando
tibi
bene
est, blasphemasquando
tibi maleest :
quod
quidem
nialesi
jusiumest,
nonest
male; justum
est
antem, quoniam
abillofit
qui injuste
facerenihil
po-
test: et eris insulsus
puer
indomo
patris,
amans
pa-
trem
$i
tibi
blandiatur,
et odiohabens
quando
lefla-
gellat; quasi
nonctblandienset
flagellans
hoereditatem
paret.
Videautem
quemadmodum
deceat reclos lau-
datio,
audi vocemrecli laudanlis ex alio
psalmo
:
BenedicamDominuminomni
lempore,semper
teus
ejus
inoremeo
(Psal.
xxxm
,2). Quodesl,
inomnitem-
pore;
hoc
est,
semper
: et
quodest, benedicam;
hoe
est,
laus
ejus
inoremeo.Omni
lemporeetsemper,
sivein
prosperis
siveinadversis.Namsi in
prosperis
etnonin
adversis, quomodo
omni
tempore, quomodo
semper?
et audivimusmultasmultorumtalesvoces:
quando
illis
provenitaliquafelicitas, exsultant,
gau-
dent,
cantant
Deo,laudant Deum
;
non sunl
impro-
bandi,
imo
gaudendum
est
illis, quia
mulli nec tuuc.
Sedisli
qui jam
Deumlaudareex
prosperiiatis
parle
cceperunt,
docendisunt
patremagnoscere
et
flagellan-
lem,
necmurmtirareadversus
corrigentismanum;
ne
semper pravi
remanentes
exheeredari mereantur,
ut
facli
jamrecli, (quid
estrecti?Utnihil illis
displiceat
quod
fecerit
Deus.)possint
etinadversisDeumlauda
re,
et dicere: Dominus
dedit,
Dominus
abstulit;
sicut
Domino
placuit,
ita factumest : sit nomenDomini
benedictum
(J ob
i,
21).
Talesrectosdecet
laudatio,
non
primolaudaluros,
et
posteavituperaturos.
279
S. AUGUSTINIEPISCOPl 2Srt
4.
Ergojusti recii,
exsultateinDomino:
quia
vos
deccl laudatio. Nemo dicat :
Quis ego justus,
aut
quandocgo
l
justus
?Nolitevos
abj'icere
et
desperare
devobis. Homines
estis,
ad
imaginem
Dei facti estis:
qui
voshomines
fecit, pro
vobiset homofactuscst :
ut multi filii adhaereditatem
sempiternamadoptarc-
mini, sanguis
Unici
pro
vobiseffususest. Si vosvobis
terrena
fragilitateviluistis,
ex
prelio
vesiro vos
ap-
pendite
:
quid
manducetis,
quidbibatis, quo
subscri-
batis Amen
*, dignecogilate.Numquid
hocvosmo-
nemus,
ut
superbi sitis,
etvobis
aliquamperfeclionem
audealis
arrogare
? Sednon ilerumab omni
jusiilia
vos
putare
debetisexulesfieri. Noloenimvosinterro-
gare
de
justitia
vestra;
fortassisenimnemovestrum
mibi audeat
respondere,
J ustussum: sed
interrogo
vosdefidevestra. Sicul nemoveslrumaudet
diccrc,
J ustus sum
;
sicnemoaudet
dicere,
Fidelisnonsum.
Nondum
quaeroquid vivas,
sed
quaeroquid
credas.
Responsurus
cscredcre te in Christum. Nonaudisti
Apostolum
: J ustusex
fide
vivil
(Rom. i, 17)
?Fides
tua, juslitia
tua:
quiaulique
si
credis,
caves
;
si au-
lem
caves, conaris;
et conatumtuumnovit
Deus,
et
voluntalemtuam
inspicit,
et luctamcumcamecon-
siderat,
et horialur ut
pugnes
,
et
adjuvat
ut
vincas,
el certantem
exspectat3,
et deficientem
sublevat,
et
vincentemcoronat.
Ergo,
Exsultate
justi
in Domino:
hoc
dixerim,
Exsultate fidelesin
Domino,quiajustus
ex fidevivit. Rectosdecel laudatio. Discile
gralias
agere
Deoet in
prosperitalibus,
et intribulalionibus.
Discitehabere
in corde
quod
babet omnis homoin
lingua
:
Quod
vult Dens.
Ipsalinguapopularis, ple-
rumque
est doctrinasalutaris.
Quis
non
quotidie
di-
cil :
Quod
vult Deushoc
agat
? Et rectuserit
*
inter
eos
qui
exsultanl in
Domino,
et
quos
decetlaudalio:
quales alloquilur consequenler
Psalmus, el dicil :
Confitemini
Dominoin
cilhara,
in
psatlerio
decemchor-
darum
psallite
ei. Hocenimeiiammodo
cantabamus,
hoc ore consono
exprimentes,
corda
vestra
"
doce-
baraus.
5.
[vers. ?,.]
Nonneid
egit
institutio in
nomine
Christi
Vigiliarum
istarum
(a),
ut ex istolococitha-
rae
pellerenlur
?Et ecce
ipsaejubenlur
sonare: Con-
fitemini,inquit,
Dominoin
cilhara,
in
psallerio
decem
chordarum
psaltite
ei. Nemoconvertat cor ad
organa
theatrica. Quod
ei
jubetur,
in se
habet,
sicut alibi
dicitur : ln mesunt Deus
vota, quw
reddamlaudistibi
(Psal.
LV, 12).
Meminerunt
qui pridemaffuerunt,
1
itaMSS. AtEdd.:
Quisergojuslus,
aut
quando
ero
justus.
a
Edd.,
subscribaminitamen. Nonnulliex
Mss.,
sub-
scribalislantum: sed ex iis
magnapars,
subscribatis
Amen.
*
Edd.,inspectat.
Mss.vero, exspectat:quod
eodemsensu
passim
ab
Augustino uwpatur, pro
observat.
*
Aliquot
Mss.:
Bocagat,
et rectusest: eteritinter
eos,
etc.

PleriqueMss.,
nostra: fortenonminusbene cum
hacceverborum
interpunclione
:
hoc,
oreconsono
expri-
mentescorda
nostra,
docebamus.
(a)
Consulesermonem511,cap.5,
ubihsec
ijisa
res lu-
culenlius
referttfr; eoque
ex
loco,
uti et ex
proxime
sub-
sequcnti
Enarrationen. 9
intelliges
hosdexxxu
|almo
traclatusliahiiosfuisscinecclesiaubi
Cypriaui
martvris
corjmsjaeebal.
quandoquid
inlersit inter
psaltcrium
etcilharam
(a),
sicut
poluimus,
scrmone
discrevimus,
et ad
inlellec-
tumomnium
perducere
interimconati sumus:
quantum
autem
eflecerimus,
viderint
qui
aiidierunt. Et nunc
non
importunerepetimus,
ut inistadiversitaleduo-
ruminslrumentorum
musicorum,diversitalemfario-
rumhumanoruminveniamus
, significatamper
baec
,
implendam
atitem
per
vilamnoslram.Cithara'
lignum
illud concavum
lanquam
tympanumpendenle
lestu-
dine,
cui
ligno
chordae
innituntur,
ut tactoeresonenl:
non
pleeirum
dico
quo tanguntur,
sed
lignum
illud
dixi concavumcui
superjacent,
cui
quodammodo
in-
cumbunt,
ut ex illocum
languntur tremefaclae,
et ex
illa concavilalesonum
concipientes, magis
canorae
reddantur: hoc
crgolignum
citharaininferiore
parle
habet, psalterium
in
superiore.
Hoecest distinclio.
J ubemuraulcmmodoconfiteriin
cilhara,
et
psallere
in
psallerio
decemchordarum. Nondixit incilharade-
cem
chordarum, neque
inhoc
psalmo, nequc,
si non
fallor,
alicubi.
Legant,
et considerentmeliusel otio-
siuslilii nostri Lectores: tamen
quanlum
mihi videor
meminisse,
multislocisinvenimus
psalterium
decem
chordarum,
citbaramdecem
chordarum
nusquam
mi-
Iii lectumoccurrit.
Mementotecitharamex inferiore
parte
habere
quosonat, psalterium
ex
superiore.
Ex
infcriore
vita,
idest
lerrena,
habemus
prosperitatem
et
adversitatem,
undeDeumlaudemus
*
in
utroque,
ut
semper
sit Iaus
ejus
inore
nostro,
et
benedicamus
Dominuminomni
tempore(Psal. xxxm,
2).
Estenim
quaedam
terrena
prosperitas,
est
quaedam
terrenaad-
versitas: ex
utroque
laudandusest
Deus,
ut cilhari-
zemus.
Quoe
est terrena
prosperitas?
Cumsani sumtis
secundum
carnem,
cumabundant onmia
quibus
vivi-
mus
,
cumincolumitasnostra servalur
,
cumfrticlns
largeproveniunt,
cumsolemstitimoriri facil
super
bonosct
malos,
etpluit superjustos
et
injustos
(Matth.
v, 45).
H;ecomniaadvitamterrenamvalent.
Quisquis
indenonlaudal
Deum,
ingratus
cst.
Numquidquia
ter-
rena,
ideononDei sunt? Autideoalter eadare
cogi-
tandus
est, quia
dantur ct malis?
Multiplex
est euiin
misericordia
Dei, patiensest, longanimis.lnde
magis
significalquid
servet
benis,
cumosiendit
quantadonel
etmalis.
Adversitatesautem,
exinferiore
utiqueparlc,
dc
fragiliiategenerishumani,
in
doloribus,
in
languo-
ribus,
in
pressuris,
in
tribulationibus,
in
lentalioni-
btis.
Ubique
laudetDeum
qui
citharizat. Non
attendat
quia
inferiora
sunt,
sed
quia
et
regi
et
gubernari
non
possunt,
nisi ab illa
Sapienlia, quoeattingit
a fine
usque
ad finem
fortiter,
et
disponit
omniasuaviter
(Sap. viu, 1).
Nonenimccelestia
regit,
et tcrrena
deserit: aut nonilli
dicitur, Quo
abiboa
spiritutuo,
el a
facie
tua
quofugium
?Si ascenderoincoslum
,
tu
ibi
es;
si descenderoin
infernum,
ades
(Psal. ccxxvui,
7, 8)
?Ubi
ergo
deesl
qui nusquara
non
est?Ergo
con-
'
Edd.:cilharaest
lignum.Expunge,
est:
quiasensum
tollit,
nechabeturinMss.

Plerique
Mss.:EX
inferiorevita,
exislaterrahabemus
tindeDeum
laudemus,
etm
utroque,
ut
semper,
etc.
()
Psalteriiet citharsediscrunen.vid. Euar. in Psal.
XLU,
etPsal
LXX,
serm.
11,
n. 11.
281
ENARRATIOIN PSALMUMXXXII. 282
fitereDominoincithara. Sive
libi abundet terrenura
aliquid, graliasage
illi
qui
dedit;
sivelibi desit,
vel
forledainnotibi auferalur,
citharizasecurus.
Nonest
cnimilletibi ablalus
qui
dedit,
quamvis
tibi ablatum
fuerit
quod
dedit. Eliamsic, inquam,
cilharizasecu-
rus;
certusinDeo
tuo, tange
chordas in
corde,
etdic
tanquam
incitbara ininferiore
parte
benesonantc :
Dominus
dedit,
Dominusabsiulit;
sicut Domino
pla-
cuit,
ila factumest : sit nomenDominibenedictum
(J o6i,21).
6. J amverocumalteudis
superiora
dona
Dei, qnid
libi conluleril
praeceplorum,
qua
doctrinaccelestile
imbuerit,
quid
libi
desuper
ex illius veritalis fonte
praeceperitl,
convertere
ct ad
psallerium, psalle
Dominoin
psalterio
decem chordarum.
Praecepta
enim
legis
decemsunt:
in decem
proeccptisLegis
babes
psalterium.
Perfectaresest. Habesibi dilcctio-
nemDei in
tribus,
et dilectionem
proximi
in
sepiem.
Et
ulique
nosti,
Dominodicente, quia
inhisduobus
prwceplis
tolaLex
pendet
el
Prophelm(Mallh.
xxn,
40).
Dicit tibi Deus
desuper, quia
DominusDeus
luus,
Deusunusest: habesunamchordam. Nonacci-
pias
invanum
nomenDomini Dei lui: habcsalteram
chordam. Observa
diem
sabbati,
noncarnaliter,
non
judaicis
deliciis, qui
otio abutunlur
ad
nequitiam.
Meliusenim
ulique
toladie
foderent, quam
totadie
saltarent. Sedtu
cogitansrequiem
inDeotuo et
pro-
pler ipsam
requiem
omnia
faciens,
abstine ab
opcre
servili. Omnis enim
qui
facit
peccatum
,
servus est
peccati(J oan.
vm, 34):
el utinam
hominis,
et non
peccati!
Haectria
pertinent
ad dilectioncmDei,
cu-
jus cogitaunitatem,
veritatem
elvoluptatem*.Estenim
qnaedam
voluptas
in
Domino,
ubi verum
sabbatum,
vera
reqnies.
Unde
dicitur: Delectarein
Dotnino,
el
dabittibi
pclitiones
cordis
lui
(Psal.
xxxvi
,4).
Quis
enimsicdeleciat, quam
ille
qui
fecit omnia
quae
de-
leclant?
Inhis tribus charitas Dei,
in
septem
aliis
charitas
pcpximi,
ne facias alii
quod pati
non vis.
Honores
patrem
etmalrem:
quia
vistehonorari afiliis
tuis. Nonmmclieris:
quia
necmoechariuxoremtuam
post
le vis.
Non occidas:
quia
et occidi non vis.
Non
fureris: quia
furtum
pati
non vis. iVou
fal-
sumtestimonium
dicas:
quia
odisti adversumte fal-
sumlestimonium
dicentem.
Non
concupiscas
uxorem
proximi
tui:
quia
et tuamnonvisabalio
concupisci.
Non
concupiscas
rem
aliquamproximi
tui
(
Exod.
xx,
1-17;
Deut.
v, 6-21)
:
quia
si
quis
tuam
concupiscit,
displicet
libi. Converteet inte
linguam, qnando
libi
displicet
qui
tibi nocet. Hoecomnia
proecepla
Dei
sunt,
sapientia
donante
data
sunt, desuper
sonant.
Tauge
psalterium,
impleLegem
, quam
DominusDeustuus
non venil solvere,
sed
adimplere(Matth.
v,
17).
Implebis
enimamore, quod
timorenon
poteras. Qui
enimlimendo
nonfacitmale,
mallet
facere,
si lice-
ret.
Itaque
etsi
facultasnon
datur,
voluntas
3
tenetur.
Nonfacio, inquit. Quare
?
Quia
liraeo. Nondumamas
1
MSS.
Reg.
etvatic, prm
cmterisdederit.
'
sictnelioris
notaeMss.At
Edd.,
etvoluntatem.
Moxque,
qumdam
volimtas.

vatic.
et
neg.
Mss.,
voluntas
reatenelur.
juslitiam,
adhuc servus es: esto filius. Sedexbono
servofil bonus filius. Interimtimendo noli
facere,
disceset amandonon facere. Est enim
quaedampul-
chritudo
justitiae.
Poenate deterreat. Habel
justitia
formam
suam,
oculos
quaerit,
accenditamatoressuos.
Pro hac
Martyres
soeculum
calcanles,
sanguinem
fu-
derunt.
Quid amabant, quando
islis omnibusrenuu-
tiabant? Numenimilli nonerant amatores?aut hoc
vobis
dicimus.ut
nonamelis?
Qui
non
amat,
friguit,
obriguil. Amelur,
sed illa
pulchritudo quse
cordis
oculos
quaerit.Ametur,
sedilla
pulchritudoquae
lau-
dala
justilia
incendit animos.
Promunt
verba,
edunt
voces, undique dicunt, Rene,
Optime. Quid
vide-
runt? J uslitiam
viderunt,
in
qua
'
pulcher
est
curvus
senex. Nonenimsi
procedat
senex
justus,
est
aliquid
in
cjus corpore quod ametur,
et tamenamatur ab
omnihus. Ibi
amatur,
ubi non
videlur;
imoibi ama-
tur,
ubi cordevidetnr. Delectetvos
ergo,
ct
rogate
Dominumutdelectet.Dominuseniradabit
suavitalem,
et lerra noslra dabil fructumsuum
(Psal. LXXXIV,
13)
: ut
per
charitatem
impleatisquodper
limorem
implere
difflcileest.
Quid
dico' difficileest?
Non
potest
adhucanimus: rnallet nonesse
quodpraecipi-
tur,
si adfaciendumamorenon
ducitur,
sedtimore
coarciatur. Noli furtum
facerc,
time
gehennas: mallct
non esse
gchennas,
in
quas
mitteretur.
Quando
inci>
pit
amare
juslitiam,
nisi
quando
mallet furta non
esse,
elsi
gehennae
non
essent,
in
quas
fures milte-
renlur ?Hocest amare
justitiam.
7. Et
ipsa justitiaqualis
est ?
quis
illam
pingit
?
Sapicnlia
Dei
quampulcbriludinem
habet? Pcr illam
pulchra
sunl
omnia, quae
oculis
placenl:
ci
videndae,
compleciendse,
cordamundandasunt.
Htijus
nosama-
tores
profitemur
:
ipsa
nos
componit,
ut ei nondis-
pliceamus.
Et
quando
nos
reprehendunl
hominesin
his
rebus,
in
quibus
ei
quam diligimus placemus,
quomodoparvi
habemus
reprehensores noslros, qno-
modoillosconlcmnimuset omnino
nihilipendimus
*
?
Amaioreslubrici et damnabiles
feminarum, quando
amatoe
ipsorumcomponunt
illos secundura oculos
suos,
si
ipsisplaceant,
noncurant cos
quibus
dis-
plicent, putantes
sibi sufficere
quod
carum oculis
placent,
ad
quas
affectant: et
plerumqucgravibus
dis-
plicent,
imo
semper gravibusdisplicent,
et meliore
judicioreprehenduntur.
Nonbenetonsus
es,
dicitvir
gravis
lascivoadolescenti,
non le decet curatalibus
cincinnisincedere. Novitautemille
capillos
illos
pla-
cerenesciocui: odil te
reprehendentem
vero
judicio,
et servat inse
quodplacel perverso
consilio. Inimi-
cumte
pulal, quiaturpitudinem
demis*.
Fugit
ocu
los
tuos,
et omninononcurat
quaregulajustitiae
re-
prehendatur.
Si
ergo
illi noncurant
reprehensores
ve-
'
sic
plerique
acmeliorisnotaeMss. edd.
vero,
sedilla
pnl-
chritudoqtim
taudatur.
J ustitiaincenditanimos
:justitia
accensipromunl
verba,
edunt
voces,undiquedicunt, Bene,
ootime.Quid
viderunt? m
quopulclier
estcurvussenex?

Edd.:
Qtioddico.
Mss.vero:
Quid
dico?
a
uainMss. Atin
Edd.,quomodo
vravi
habemur
apud
re-
prehensores
nostros,qnomodo
abiliis
contemnimur,
eton>
trinoniiiili
pendimm.

DUO
Mss.,diligit.
Benign.
codex,
danmus.
0RT
S. AUGUSTINIEPISCOPI
28i
races,
x\i
sint
fonnosi fallaces;
nos
inhis rebus in
.qujbus
placemus
sapientiae
Dei,
debemus
curare
irri-
gores injustos,
non habenles
oculos un.de
vidoant
quod
amamusVHscccojjitaules
recii corde, Confite-
utini Doniino
incilhaj-a,
in
psalierio
decem
chordarum
psallite
ei.
3.
[vers.
3.]
Cantate
ei.canlicum
novum.
Exuile
veiu&talem
: nostis canticura
novum. Noyusbomo,
"Ipvom
Testamentum,
novnm
canlicum.
Non
perliuet
novum
canticum
ad hominesveleres
: .non
illud
di-
sciinl nisi hominesnovi,
renovali per gratiam
exve-
tustale,
et
pertinentes
jam
ad
Testamentum
novum,
cjuod
est
regnum
coelorum.
Ei
suspirat
omnis
amor
noster,
cl cantat
canticum
novum. Canlet
canlicum
novum.non lingua,
sedvita. Qantale
ei canticum
110-
lmni: bene
cantaleei.
Quaerjt
unusquisque quomodo
antet
Deo. Cantailli,
sed
noR male. Non
vult of-
fendi
aures suas.
Benecanta,
frater. Si alicui bono
audjtori
musico, quando
tibi dicitur,
("anlaut
pla-
ceas ei,
sine
aliqua
iiistructione
muslcae
artis canlare
Irepidas
*,
ne
displiceas
arlifici;
quia
quod
inteim-
peritus
non
agnoscit,
artifexreprehendit:
quis
offe-
ral*:
Deobenecaniare,
sic
judicanti
decautore,
sic
examinanli
omnia,
sic
audienti?
Quaudopotes
afferre
tam
elegans
ariificium
cantandi,
ut tam
perfectis
au-
ribus innullo
dispjiceas?
]Ecce
veluti modum
cantandi
dat tibi
: noli
quaerere
verba,
quasi
explicare possis
unde Deus delectatur.
In
jubilatione
cane
: hoc est
eniinbenc canere Deo,
in
jubilatione
cantare.
Quid
esi in
jiiliilatione
canere? J ntelligere,
verbis
explicare
iion
possequqd
cariitur
corde
e
. Etenim flli
qui
can-
tant,
sive in messe,
sive invinea,
sive in
aliquo
eipere
ferventi,
cum
cceperint
in
verbis caniicorum
cxsuitarel.oetilia,
veluli
impleii
tanta loelitia,
ut eam
verbis explicare
non
possint,
averlunt
sea
syllabis
Yerborum,
et eunt in sonum
jubilationis.
J ubilum
v
(Bonpsquidam
esl
signilicanscor.parturire
quod
dicere
iton
potest-
Et
quem
decet
ista
jubilalio,
nisi ineffa-
bilemPeum?
Ineffabilis
enim
est, quem
fan non
)io-
tes
:
et.sj eum
fari
non
potes,
et tacere non debes
,
qiiid
restat
nisi ut
jubiles;
ul
gaudeat
cdr sine
verliis,
ei immensa
lalitudo
gaudiorum
metasnonhabeat
syl-
J abarunn
tBene cantate
eiin
jubitalione.
9.
[vers.
4,] Quoniam
rectus est sermoDomini,
et
pmnia ojjerfi ejus
in
fide.
In
quo
e.tiamdisplicet
non
rectis, rectus
est
ille. Et omnid
operaejus
in
fide.
Tua
jini
opera
in
Dde,quia justus
ex fidevlvit
(Rom.
i,
I7),,et
fides.per
dilectionemoperatur (Gat.v, 6):
tua
1iilit
opera
infide,
quia
inDeum
credendofideliseffi-
!ief\i.
Opera
Dei
quomodo
possunt
esse
in
fide,
quasi
!,lOeusex
fidevivat?Invenimus
etDeumfidelem,
et
Liocnonverbisnostrisdicitur, Aposlolum
audi: Fide-
J
'
SicaikiuotMss.
Alii,
si vis
aliqmm
instruetionemmusi-
>cw,
ete.Kad.vero: si vis
aiiqua
instructionemusicmartis
cmtare, trepidas
ne,
etc.
"
m
plerisqueMss.,afferat
Deo.
.

Edd.,quod
cattituroreDeo.AtMss.
aliqui,quod
cani-
tur Deo,praetermissa
voce,
ore.Alii
autem, quod
canitur
ore, vel, quod
canilur corde,
non
aduito,
Deo.Nonnulli
ctiam
loco
verbi,expticare,
habent,expbhari.
*
Vox,jubilum,
abestabomnibusMss.
lis,
inquit,
Deus
qui
vos non
permittat
tentari
tupra
quampolestisferre,
sed
faciat
cumtenlalioneetiamexi-
tum,
ut
possitis
suslinere
(I
Cor.
x,
13)-
Audistisfidc-
lem
Deum,
auditeet alibj
: Si
tolerabitnus,
et conre-
gnabimus;
si
negaverimus,
et
ipse
nos
negabit;
si non
credimus,
ille
fidetispermanet,
negaresemelipsum
non
potest
(II
Tim.
n, 12,13 ).
Habemus
ergo
el fidelem
Deum:
dislinguamuspotius
fidelemDeumafideli ho-
mine. Fidelishomo.esl credens
promitteiitiBeo;
fi-
delisDeusest exhibens
quodpromisit
bomini.Tenea-
mus
fidelissimuni
debilorem, quia
tenenius miseri-
cordissimum
promissOrem.
Neque
eoim
aliquid
ei
mutuum
coniinodavimus,'
ut
debitorepi
teneairius;
cumabillo
habeamus
quidquid
illi
offerimus,
et ex
illo sil
qnidquid
boni
s.umtis.Omnia bona
'
quibus
gaudemus,
ab illo sunt.
Quis
enim
cognovitsensum
Domini,
aul
quis
consiliarius
ejusfuit;
aut
qyis
prior
dedit
ei,
cl relribuetur
ijli?
Quoniam
ex
ipso,
et
per
ipsum,
et in
ipso
sunt omnia
(Rom. xi,
34-36). Ergo
nonei
aliquiddedimus;
et
leriemusdebitQrem-Unde
debitorem?Quiapromissor es(. Nondicimus
Deo,
Do-
mine,
redde
quodaccepisti; sed,
Redde
quodpromi-
sisli.
Quoniam
reclus
est sermo
Domini.
Quidest,
re-
ctusestsermoDomini?Non te
fallit,
tueumnoli fal-
lere : imotu lenoli
fjallcre.
Quis
cnim fallit
omnia
scienlem?
Sedmehtjtaest
iniquitas
sibi
(Psal. xxvi,
12).
Quoniamreclusest
sermo
Domini,
et omnia
opera
ejus
in
fide.
10.
[vers.5.] Diligit
misericordiam
etjudicium.
Fac
ista, quia
facit. Intendile
ipsammiserieordiamet
ju-
djcium.
Misericordiae
tempus
modo
est, judicii
tempus
post
erit. Undeest misericordioe
lempus?
Vocatmodo
aversos,
donat
peccaia conversis:
patiens
et
super
peccatore*, donecconvertsnlur:
quandocumque
con-
versi
fuerint,
praeterilaobliviscitur, fulura
promillit:
hortalur
pigros,
consolalur
afflictos, docet
studiosos,
adjuvat dimicantes:
neminemdcserit laboraniem
et
cxclamanlem! ad se : donat undc sibi
sacrificelur,
ipse
tribuit UndC
placetur. Magnumroisericordiaetem-
J HIS
non
Iranseat, fratres,
nonnostranseat. Venlurum
est
judicium
: erit et lune
poenitentia,.sed
jam
infru-
ctuosa. Dicentintra se
pwnitentiam
agentes,
et
prman-
gustiaspiritus
gementes,
certeista
scripla
simt inlitoro
Sapientioe,0'"'^
nobis
profuit superbia,
et
divitiarum
jactanlia quid contulitnobis?
Transierunt omniatan-
quqm
umbra
(Sap. v,
3, 8,
9).
Modo
dicamos,
Trans-
eunt omnia
tanquam
umbra.
Modo(ructuosedica-
nius, Transeunt: rie
luncdicamusinfructuose,
Trans-
iintnt. Hoc est
ergo tempus
misericordioe,
erit ct
j+itlicii.
11. Ne
puletisautem, fratres, quia
istaaSe
possunt
inDeo
aliquo
modo
separari.
Videnlur enimsibi ali-
quandocontraria,
ut
qui
misericors
cst,
non servet
judicitim^
et
qui judicii
tenax
esl, obliviscaiurmise-
ricordiam.
Omnipolens
est
Deus,
nec in
roisericordia
amitlit
judicium,
nec in
judiciomiserieordiam. Mise-
1
omnes
propeMss.,
dona.
-
'.
aiic.
>!s.,
elintiiantemadse.
285
ENARRATIOIN PSALMUMXXXII.
286
retur enjm,
considerat
imayncni
suam,
fragilitatem
noslram,
errorem
nostrum,
coecitatem
nostram,
et
vocat:
et conversisad sedonai
peccata,
nonconver-
sis
npn
donat. Misericorscst
injustis?Numquid
et
'
judicium
amisit,
aut nondebuit
judicare
inter conver-
sos et non conversos?
Anvobis
justumvidelur,
ut
conversus
et nonconversus
ecqualiter
habeantur;
ut
eomodo
suscipiatur
confitenset
menliens,
humiliset
superbus
?
Ergo
babet et
judicium
in
ipsa
misericor-
dia. Rursus in illo
judicio
habebit et
misericordiam,
ineos
utiquequibus
dicturusest:
Esurivi,
etdedistis
mihi manducare
(
Mattli.
xxv,
35
).
Etenimdicilur in
quadamEpistolaaposlolica
: J udkium enimsinemi-
sericordiailli
qui
non
fecit
misericordiam
(J acobi
n,
15).
Beaii, inquit,
misericordes,quoniamipsorum
mi-
serebitur
(Matlh.
v,
7). Ergo
inillo
judicio
erit et mi-
serieordia,
sednonsine
judicio.
Si enimnonin
quem-
libet,
sed in eum erit
misericordia, qui proerogavit
misericordiam
;
el
ipsa
misericordia
justa erit, quia
confusanonerit. Misericordiaesl certe ut dimillan-
tnr
peccata,
misericordiaest ut tribuatur vilaaelerna:
videibi
judicium,
Dimiltite,
etdimilletur
vobis; dale,
el dabiiurvobis
(Luc.
vi, 37, 38). Certe,
dabilur
vobis,
et dimiltelur
vobis,
misericordiaest. Si inderecessis-
set
judicium
*,
noh diceret: In
qua
mensuramensi
fuerilis,
inearemelieturvobis
(Malih. vn, 2).
12. Audisti
quemadmodum
exhibeat Deusmiseri-
cordiamet
judicium;
exhibeet tumisericordiamet
judicium.
AnforteadDeum
pertinCntista,
adbomi-
nemnon
perlinent?
Si ad hominemnon
pertinercnt,
non diceret DominusPharisaeis:
Reliquislisgraviora
Legis,
misericordiamet
judicium(
Id.
xxm,
23
).
Ergo pertinent
ad te misericordia et
jttdicium.
Ne
ptites quod
ad te misericordia
pcrlineat, judicium
auletnnonad te
pertineat. Aliquando
audis causam
inter
dnos, quorttm
duorumunus est
dives,
ot alius
pauper;
el
conlingit
ut
pauper
habeat causamma-
lam,
dives atitembonam:
jam-si
lu non es crudilus
i;i
regno
Dei,
videristibi bene
facere,
si
quasi paupe-
rem
miseratus,
abscondas et
contegas iniquitatem
illius,
etveliseum
jusiificare,
ut
quasi
causambonam
haberevideatur : et si
reprehensus
fueris
quod
male
judicasti, quasi
de misericordia
respondes
:Novi,
et
ego
scio;
sed
pauper eral,
misericordiaei debebalur.
Quomodo
tenuisti
misericordiam,
el
perdidisti judi-
cium? Et
quomodo,inquis,
si tenerem
judicium,
non
amiiierem misericordiam? Pronuntiarem adversus
pauperem, qui
underedderet non
haberet;
aut si ha-
bi
ret,
cumreddidisset unde
postea
viveretnoninve-
niret? Ail tibi Deusluus: Ne
accipiaspersonampau-
peris
in
judicio(Exod. xxm, 3).
Coeterum
facileest ut
admoneamur
personam
divilis non
accipere;
boc
omnis homo
videt,
atque
ulinamsicomnis homofa-
cerei! illud est ubi
fallitur,
veluli
qui
vult
placere
Deo,
sr
perscnampaujievis
in
judicioaccipiat,
et dicat
1
Ua
plerique
Mss,
Aliivero
pauciores:misericorsest in
utos?
Xumqiiidauljudicium.
AtEcld.:
nisericorsesl
etju-
slus.
Numquidaulemjudiciuin.
*
Edd.,
siinde
remsisselajudkio. J J SS., recessisset judi-
ctum.
*
Deo: Favi
patiperi.
Imotcncres
ulrumque,
et miseri-
cordiamet
judicium. Primo, qualem
mlsericordiam
fecisli in
eum,
cujus iniquilali
favisti?Ecce saccello
pepercisti,
cor
percussisii: pauper
iste
iniqiius
reman-
sit;
el lanto
iniquior, quanto
te
qtiasi
homiuem
ju-
slumfaverevidit
iniquitali
suoe.A terecessit
injuste
adjulus,
Deoremansit
*
justedamnandus. Qualem
mi-
sericordiam
prtebuisti ei, queminjusluni
fecisli?Eccc
crudelior inveniris
qtiam
mlsericordior.'
Quidcrgo,
inquis,
facerem? J udicares
primo
secundum
causain,
argueres
pauperem,
flecleresdivitem. Aliiisesl
judi-
candi,
alius
petendi
locus.
Quando
le illedivcsvide-
ret tenuisse
justitiam,
non erexisse
iniqui pauperis
cervicem,
sed
pro
merito
peceati
sui
objurgasse
le
juste,
nonneflecleretur illeadmisericordiam
petente
te, qui
laetus reddilus erat
judicante
te?
Quamvis
ergo,
fralres,
Psalmi
plura restent,
consulendumest
tamcnviribus et animaeet
corporis propter
varieia-
lemaudientium:
quia
et cumreliclmur
*
ex eodem
trilico velut multi
sapores
nobis
fiunt,
ad
delergenda
fastidia: haecvobissufficranl.
SERMOII.
Dealtera
parlePsa^ui.
1. Et inannunliandoet inaudiendovcrboveriia-
tis,
labor esi.
Quemlaborem, fratres,
cequo
animo
loleramus,
si
sentenli.aedominicaeet coiiditionis no-
straememinerimus.
Abipsoenim nos^ri generjsexor-
dioaudivit
homo,
nonabhomine
fallace,
necadiabolo
seductore,
sed ab
ipsa
verilateex ore
Dei,
In sudare
vultustui edes
panem
tuum
(Genes.m, 19).
Proindesi
panis
nostcr esl verbum
Dei,
sudemusin
audiendo,
ne moriamur in
jejunando.
Psalmi
liujus primarum
partinmpatici
versus
Vigiliarumnuper
actarutn
()
solemnilatetraclali sunt :
quod
reslat audianuis.
2.
[vers.S, 6.]
Ilincaufem
incipitparsquoercstat,
quod
modocanlavirnus.MisericordiaDomiui
plena
est
terra. VerboDomini cceli
firmati
sunt.
Idipsum
est
cnim,
Sermone Domini cceli solidati sunt. Dixoral
superius,
Benecaniieei in
jubilatione,
id
est,
inelfabi-
liter canite:
Quoniam
reclus esl sermo
Domini,
el
omnia
opera ejus
in
fide.
Nihil
promillit
et non rcd-
dii: fidelisillefactusest
debitor,
esto tu avarus ex-
aclor. Deindecum
dixisset,
Omnia
operaejus
in
fide;
adjunxit quare
:
Diligit
misericordiamet
judicium.
Qui ergo
misericordiam
diligit,
miseretur.
Qui
autem
miseretur, potest promittere
et non
dare, qui
3
posset
dare etiamsi non
promitteret? Ergo quiadiligit
mi-
sericordiam, oportet
ut exbibeat
quod promiltit:
ef,
quia diligit judieium, oportet
ut
exigat quod
dcdit.
Unde
ipse
Dominusdicitcuidamservo: Dares tu
pe-
cuniam
meam,
et
ego
venienscumuturit
exigerem(Luc.
1
SicMss.Edd.vero: A leremanstt
injusteadjutus,
a
Deorecessitjustedamnandus.
2
Plures
Mss.,propter
varietatem
audkndi, quarefici-
mur,
citmexeodem
tritko,
etc.Prsetereasermonemfiniunt
addita
clausula,
conversiadDominum.
3
Edd.Er.et Lov.:
Quiautem
miserelur,r.onpolest promit-
tereel non
dare; quiaposset
dare etiamsinon
promitteret
Foshic
sequimur
Mss.
(a)
iuecclesiaS.
Cypriani.
.87
S- AUGUSTINIEPISCOPI
288
xix, 23). Quod
ideomonemus,
ut sciamus
quod
modo
tudiyimus. Ipse
enimdicil alio loco in
Evangelio:
Vgo
non
judico quemquam:
sermo
quem
locutus
sum
eis, ipsejudicabit
eosinnovissimodie
(J oan.
vm,
15
;
XII,48).
Necse
excuset, qui
audirenonvull ne
quasi
*
sit
quod
abillo
exigalur. Idipsum
enim
exigitur,
quia
noluit
accipere
cum daretur. Aliud est enim
non
posseaccipere,
aliudnolle: illiccxcusalioneccssila-
tis
est,
hic reatus volunlatis.
Ergo,
omnia
opera ejns
in
fide
:
diligit
misericordiam
etjudicittm.
Accipile
mi-
sericordiam,
el limete
jndicium
;
neillecumvcnerit
ut
exigat
nos,
sicnos
exigat
ut ituiies dimiltat.
Exigit
enim rationem;
reddita ralione,
donat oeternitatem.
Accipiteergo
misericordiam, fralres, accipiamus
om-
nes. Nemo nostrum
in
accipiendo
dormiat,
ne ad
reddendummale
*
cxciletur.
Accipile
misericordiam:
sic ad nos clamat
Deus, lanquam
si
tempore
famis
dicerelur, Accipile
frumentum.
Quod
cum audires
tempore
famis, profectoipso
stimulonecessilaliscon-
cilus
curreres,
versans lc hac
atque
illac, quaercres
imde
accipercsquod
diclum
esl, Accipile.
Et cuminve-
nires
s, quando
te leneres?
quam
moram
interpone-
res? Sicel nunc diclum
est, Accipitc
misericordiam.
Diligil
enimmisericordiam
et
judicium.Cum
acceperis,
bcne
utere;
ut bonam ralionem reddas,
cum
judi-
ciumvenerit
ejusqui
libi modo
proerogat
inistafame
misericordiam.
3.
[vers. 5.J
Nolo
ergo
mihi
dicas,
Unde
accipio
?
quo
eo? Rccordare
quod
cantasti,
MisericordiaDo-
mini
plena
est terra. Ubi
jam
non
Evangeliumpraedi-
catur ? ubi sermo
Domini lacel ? ubi salus cessal ?
Opus
cst 4it velis
accipere
:
plena
sunl horrea. Haec
ipsa plenitudo
et abundanlia non(e venientcm ex-
spcctaverunt,
sedaddormientem
ipsa
venerunt. Non
diclumest, Surgant gentes,
el eanl aduntini locum:
sedannuntialasunt ista
geniibus
ubi
erant,
ut adim-
pleretur
exinde
prophetia
dicens : Adorabileumunus-
quisque
delocosuo
(Soph.
n, 11).
4.
[vers. 6.]
MisericordiaDomini
plena
est lerra.
Qtiid
cceli?Audi
quid
cceli.Nonenim
indigent
mise-
ricordia,
ubi nullaest miseria. In terra abundat ho-
minis miseria, superabundat
Domini misericordia:
miseria hominis
plena
est
tcrra,
et misericordiaDo-
mini
pleua
estterra.
Coeliergo,
ubi nullaest
miseria,
numquidquia
non
indigent
misericordia,
non
indigent
Domino?Omnia
indigent
Domino,
el miseraet felicia.
Sine illo miser non sublevatur,
sineillo felix non
regitur
*.
Ergo,
nefortede ccelis
quaereres,
cumau-
dires,
MisericordiaDomini
plena
est
terra,
audi
quia
Doniino
etcceli
indigent;
Sermone
Dominicmlisolidati
sttni. Namn6na sesibi solidamentum
fucrunt,
nec
ipsi
ccelifirmitalemsibi
propriampraestiterunt.
Verbo
Dominicceli
firmati
sunt,
et
Spiritu
oris
ejus
omnisvir-
luseorum.Nonhabuerunt
aliquid
ex
se,
el
lanquam
stipplementum
aDomino
perceperunt. Spirilu
enim
1
ln
Edd.,
ne
quasi
nonsit. Abest
particula,
non,
aMss.
1
Er.et
Lov.,
malrnn.AtAm.et
Mss.,
mule.
3
Edd.: Etcttmvenires.At
pluresMss.,
invenires.
4
r.eg.
et vatic. Mss.,
sineillo
felix
non
eriyitur.
Alii
quinque
: sineillo
feltxeget.
oris
ejus
non
pars,
sedomnitvirtuseorum.
5.
Sane, fratres,
videteeadem
opera
Filii et
Spiri-
tussancti. Nonenim
negligenter practereundumest,
propter quosdaminiquos
discrelores et
turbulentos
confusores.
Utrumque
enimmalcfit. Confundunt
illi,
male
discernendo,
crealuramcumCreaiore
;
et cum
sil creator
SpiritusDei,
inler creaturas eumnumerant.
Illi
discernunl,
et confundunt:
confundantur,
utcon-
vcrtantur. Audi modo untim
opus
Filii et
Spiritus
sancti. Verbumcerle Dei Filius
esl,
et
Spiritus
oris
ejusSpiritus
sanclus est. VerboDominicceli sotidati
sunl.
Quid
est autemsolidatos
esse,
nisi baberesta-
bilemet firmamvirlutem? Et
Spiritu
oris
ejus
omnis
virtuseorum.Posset et sic dici,
Spiritu
oris
ejus
cceli
solidati
sunt,
ct VerboDomini omnisvirtus eoruin.
Quod
est enim omnisvirtus
eorum,
hocest solidati
sunt. Hoc
ergo
facit Filiuset
Spirilus
sanclus. Num-
quid
sinePalre?
Quisergo
facit
per
Verburasuumct
Spiritumsuum,
nisi
cujus
Verbum
est,
el
cujus Spi-
ritus?Trinitas
ergo
haecunus Deus. Huncadorat
qui
novit
adorare,
hunc
ubique
habet
qui'
seconverlerit.
Non enim
quaeritur
abaversis
;
sed
ipse
vocat aver-
sos,
ut
impleat
conversos.
6.
Sane, fratres, exccplis
illis coelis
superioribus
ignolis
nobisinterra
laboranlibus,
et
per
humanas
conjecluras utcumqiie
ista
quaerentibus;
exceplis
ergoillisccelis, qui quomodo
sint
super
invicemvel
quot sint,
vel
quibus
modisdislincli
sint, quibuS
in-
colis
impletisint, quadispositioneregantur, quoaiodo
ibi unus
quidara hyronus
indeficiens
concinens ab
omnibus
praedicet
Deum
*,
multumest ad nos inve-
nire, satagimus
lamen
pervenire.
Ibi est enim
patria
nostra, quamlonga
fortasse
peregrinatione
obliti su-
mus. Voxenim nostra est in illo
psalmo
: Heu
me,
quoniamperegrinalio
mea
longinquafacta
est
(Psal.
cxix, 5)! Ergo
deilliscoeliset mihi difficileestdis-
putare ,
si tamen non
impossibile,
et vobis intelli-
gere.
Certe
qui
mein hisrebus inlelleclu
praevenit,
fruatur
quo praecessit,
et oret
pro
me ut
sequar
ego.
Inlerim
exccptis
illis
ccelis,
habeode
quibus
liic
utcumquc disserara,
nobis
proximos
coelossanctos
Dei
Apostolos, praedicatores
vcrbi
veritalis,
per quos
coelos
compluti sumus,
ut
per
totummundum
scges
Ecclesiae
pullularet;
etsi cumzizaniis interiracom-
munembibens
pluviam,
sedlamenhorreumnonhabi-
turacommune.
7.
Ergocum
dictum
esset,
Miserkordia
Dominiplena
est terra :
quasi quaereres,
Unde
impleta
est terra
misericordiaDomini? Prius missi sunt
cceli,
qui
mi-
sericordiamDomini
spargerent super terram,
et hoc
super
tolam tcrram. Namvide
quid
de
ipsis
ccelis
alibi dicilur : Cwlienarrant
gloriam
Det, el
opera
ma-
nuum
ejus
annuntiat
firmamenlum.Quod coeli,
hoc
lirmamentum. Dies diei eruclat
verbum,
et twxnocti
annuntiat scientiam.Non
cessatur,
nontacelur. Sed
ubi
praedicaverunt,
et
quousque pcrvenerunt?
Non
sttnt
loquelm,neque
sermones,quorum
non audiantur

sicMss.AtEdd.,
quo
seconverlerit.
a
Mss.
Reg.
et
vatic, praxinetur
Deo.
,
i
289
ENARRATIOIN PSALMUMXXXII.
290
voceseorum.Sedhoc
pertinet
adid
quia
omniumlin-
guis
loculi sunt inunoloco
(Act. u, 4).
Omniumlin-
guislocuti, impleveruntquod
dictum
est,
Nonsunt
loquelwneque
sermones,quorum
non audiantur voces
eorum.Sed
quaero.ipsavox
inomnibus
linguisquous-
quepervenerit,quaeirapleverit.
Audi
ergoquodsequi-
tur: Inomnemterramexiitsonus
eorum,
etin
fines
orbis
terrm
verbaeorum(Psat.xvm, 2-5).Quorum,nisiccelo-
rum
qui
enarrant
gloriam
Dei?
Ergo
si inoranemtcr-
ramexiitsonus
eorum,
etinfinesorbisterraeverbaco-
rum, quidpraedicaverint
nobis,
indicetnobis
qui
illos
misit. Indicat
plane,
fideliter indicat:
quia
et ante-
quam
fierenl
praedixit
futura,
ille
cujus
omnia
opera
in fide.Resurrcxit eniraa mortuis,
ct conlrectatis
membrissuis
agnitus
a
'
discipulis
suis ait:
Oporte-
bat
pati
Christum,
el
resurgere
amorluisterlio
die,
et
prmdicari
in nomine
ejus pcenitentiam
etremissionem
peccalorum.
Unde,
el
quousque?
Per omnes
gentes,
ait, incipienlibus
abJ erusalem
(Luc.
xxiv, 46, 47).
Quam
misericordiamveroomues
exspectamus,
fra-
tres,
uberiorema
Domino,
nisi ut
peccata
nostra
dimittantur?Cum
ergo
ea sit
magna
misericordia
Domini,
remissio
peccatorum,
et hancremissionem
peccatorumproedixit
Dominus
praedicari per
omnes
gentes,
MisericordiaDomini
plena
estterra. Unde
plena
est terra? MisericordiaDomini.
Quare
?
Quiauhique
dimitlil
peccata Deus, quia
misit coclos
qui
lerrara
compluerenl.
8. Et
quomodo
ausi sunt
ipsi
cceliirecum
fiducia,
exhominibusinfirmiscoeli
lieri,
nisi
quia
VerboDo-
mini cwli solidali sunl? Undeenim haberenl tantam
virtutemovesinler
lupos,
nisi
quia Spiritu
oris
ejus
omnisvirtuseorum?
Ecce, inquit,
millovossicutoves
inmedio
luporum(Malth. x, 16).
0 Dominemiseri-
cordissime! Certehoc
facis,
utmisericordiatua
plena
sit terra. Si
ergo
itaes
misericors,
ut
impleas
lerram
misericordia,
vide
quos
miltis,
vide
quo
millis.
Quo,
inquam,
mitlis,
et
quos
miltis?Oves inmediumlu-
porum.
Unus
lupus
si millalur inmediuminnumera-
bilium
ovium,quis
ei resistit ?
Quid
non
conlurbat,
nisi forte
quia
cito satiatur ?Nara omniadevoraret.
Miltisinfirmosinter saevos?
Mitto, inquit, quia
coeli
fiunt,
ut terram
compluant.
Unde coelihomines in-
firmi? Sed
Spirilu
orit
ejus
omnisvirtusedrum.Ecce
lupi
tenebuntvos,
et tradent
vos,
et ollerent
poiesla-
tibus
propler
nomen meum. J am vosarmate vos.
Virtuteveslra?Absit. Notite
cogilarequidloquamini:
nonenimvosestis
qui loquimini,
sed
Spiritus
Palris
vettriqui loquiturinvobis(lbid.
19, 20)
:
quiaSpiritu
oris
ejus
omnisvirluseorum.
9. Factasunt
haec;
missisunt
Aposloli,pertulerunt
pressuras.Numquid
modotantasferimusutaudiamus
haec,quantas
illi ul seminarent hoec?Non. Erit
ergo,
fratres,
infructuosuslabor noster ?Non. Video con-
stipaiionem
veslram,
sedet vosvidetissudoremno-
slrum. Si
toleramus,
et
conregnabimus(II
Tim. u
,
12).
Ecce facta suut illa. Ex illis ovibusraissis iu
roedium
luporum
et memorias
marlyrum
celebramus.
1
MSS., agnitusdisctpulis
suis.
Locus
iste, quandomarlyris
beati
(a) corpuspercus-
sum
est,
lupisplenus
erat: vicil tot
lupos
unaovis
capta,
et
implevit
locumovibusovisoccisa.Saeviebat
tunc mare
ingenlibus persequentiumfluctibus,
ibal
inaridamsitientemccelumDei.Modoautem
per
illa
quae
illi
passi sum, qui
aciem
ruperunt, glorificaium
est nomenCbristi :
occupavit
etiam
ipsaspolestates
ambulans
super capita
tumentium
gurgitum.
Et
quia
istafacta
sunt,
modo eliam
qui vident,
nondumcre-
dentes,
conventicula
noslra, eelebrationes,
solemni-
tales, laudes
jam
manifeslaset
publicas
Dei
nostri,
putatis
eos non
dolere, putatis
nonfremere? Sed
nunc
impleturquod
deillis dictumest: Peccatorvi-
debil,
et irascetur.
Quid
ergo, quia
irascetur?Ne li-
meas, ovis, lupum.
Modominas eorumet fremitus
nontiineatis. Irascilur : sed
quid sequitur
? Dentibus
suis
frendet
et tabescet
(Ptal. cxi,
10).
10.
[vert. 7-9.) Quia
ergo
modo
salsamaris
aqua,
quacremansil,
inChristianossaevirenon
audet,
oc-
cultura autemmurmur rodit
*
in
se,
et intramorta-
lem
pellem
fremit conclusa
salsugo;
videte
quid
se-
quitur
:
Congregans
sieutinulrem
aquas
maris-Cura
ergo
anteamareliberis.fluctibus
saeviebat,
modoau-
leminlra mortalia
pectora
inclusum
amarum
est,
ille
fecit
qui
inillis
vicit, qui posuit
tunc mari
lerminos,
ul inseremeantescomminuerenturfluctus
ejus. Ipse
congregavit
velut in utrem
aquam
maris :
morlalis
pelliscontegit
amaram
cogitationcm.
Timenlesenint
pelli suae,
intus tenent
quod
non audent eraillere.
Nam eadem est amaritudo: sic
oderunt,
sicdele-
stantur. Sed
quod
lunc
apertesaeviebat,
nuncoccul-
le
; quid
aliud dicam
quamquod
dictum
est,
Fren-
det,
el tabescel
? Eat
ergoEcclesia,
ambulet:
faeta
est
via,
strata
(b)
nostra ab
imperatore
munilaest.
Ferveamus in itineribus bonorum
operum,
hoc esi
enimambularenostrum. Et si
quando
exislunt tenla-
tionura
pressurae
undenou
sperabatur, jamcongrega-
tis velut in utrem
aquis
maris
,
intelligamus
Dorni-
numfacere hoc ad
disciplinam,
ut excutiatanobis
male
praefidentem
*
de
temporalibussecurilatem, et
dirigat
nos in
regnum
suura
composito
desiderio.
Quod
desideriumtribulationibushinc
alque
hinccon-
tundenlibus
producitur,
ut simuscanori auribusDo-
mini
lanquam
tuboeductiles.Dictumest enimet hoc
in
Psalmis,
ut in tubis ductilibuslaudemusDeum
(Psal.
xcvii, 6).
Tubaduclilismalleo
producitur,
ita
christianumcor iu Deum
pressurarumplagis
exten-
dilur.
11. Meminerimus
ergo, fratres, jam
his
terapori-
bus, quibus congregala
est velutinulrem
aqua
ma-
ris,
nondeesseDeounde
proferatquo
nos
emendet;
cumemendalionenobis
opus
est. Ideoenim
sequitur;
Ponensinthesauris
abyssos.
ThesaurosDeidicitsecre-
tum Dei. Novitille omniura
corda,
quid
ad
tempus
profcrat,
unde
proferat, quantampotestatem
tribuat
'
Edd.,rugit.
At
Mss.,
rodit.

sic
aliqubt
Mss. Edd.
vero,providentem.
(a) Cypnani.
...
(b)
strata diclaest via
publicalavidtbus,
seu ttltce
munila.
391
8. AUGUSTTNI EPI8C0PI
292
malis in
bonos,
ad
jadicandos qiiidcmmalos,
eru-
dicndos autcmbonos. Novit
quomodo
ha?c
agat, qui
ponit
in thesauris
abyssos.
Fiat
ergoqtiodsequilur
:
Timeal Dominumomnisterra. Non
glorietur supefba
loetitiatemeraria
exsullntione,
dicens: J am
congre-
gala
est velul inutrcm
aqua
iriaris
; quis
mihi
aliqnid
taciet?
quis
nocereaudebit? Ncscis
quiaposuil
illein
mesauris
abyssos,
nescisundc
proferal quodopus
est
ad
flagellandum
te
pater
ttius?
Quiquidem
in
discipli-
namluam liabet
flbyssilliesauros, quibus
te erudiat
ad tbesauros coelorum.
Ergo
redi ad limorem
-, qui
jam
ibasinsecuritatem.Exsultcl
terrn,
sedet tinieat.
Exsultet:
quare?.Quia
misdricordiaDomlni
pleiia
est
lerra. Timeal:
quare
?
Quia
sic
congregavii
ihutrem
aquasraaris,
ul
ponerel
inlliesautis
abyssos.
Fit
ergo
in illa
quod
alibi
breviter
utrumque
diciiur : Setvite
Dominoin
limofei
el exiuttttk ei rtinl tremore
(Pstit.
H.ll).
12. Timeat Dominumomuislerru : ab
ipso-dklem
commovemlur
otnnes.qui
inhabilantorbemtetrm.Htin
limcanl allerum-
pro
illo: ab
ipso
commoveantur omnes
qui
inlwbilanl orbemttrrie. Ferasajvit?Deulntitrid.
Serpens
insidiatur? DedRttilhe. Hohrdteodit? Deuffl
liine. Diabehiste
impngnai?
Detiffllirhe. Totaehiffi
crealura shb illest
qtiemjuberis
limerd.
Quoniam
ipsediscil,
el
factasunt; ipsemanduvit,
etcreatasnni.
Hoc in Psalmo
sequitur.
Cumenim
dixisset,
Ab
ipso
commoveanluromtes
qui
inhabitanldrbemterrm: fte
convcrlerct se homo ad timendum
aliquidaliud,
et
aversusa limore
Dci,
limeroi
pro
illo
aliquam
creatn-
ram
,
el adorarel
quodlactunresl,
dimisso
qui feCit;
conflrmavitnosintimoreDei
lanquam
dicensnobis
,
et
alloquens
nos :
Quid
formidaiurus es
aliquid
de
ccelo, aliquid
de
lerra,
aliqtlid
domari ?
lpsedixit,
el
facla
sunt
; mandnvil,
et creatasunl,
Qui
dixil et
facta
sunt, niandavii.
ct Crcala
silnt,-
cum
jubet
mo-
vcnlur,
cum
jubct qaiesciint.
El hialiliahominum
'
cupidiiatem
nocendi
potest
habere
propriam
:
potesta-
toin antem si ille non
dal,
noii hnbct. Nonestenim
poleslas
nisinDeo
(Rom. Kili, 1)
: definiiivasenicn-
lia
Apostoli
est. Nondi*it
,
Nonest
ctipiditas
nisi a
Dco. Est ettimmala
cupiditas, q\tx
rioti est a Dco:
sed
quia ipsa
mala
copiditas
rililli
hocet,
si illcnoii
pernriuat,
ATon
est, inquil, poleslas
nisi aDdo<Unde
Deus homo stahs aiUehominem
^
Non
habires,
in-
quit.,
iii me
potestalem,
nisi dala
fuisset
Itti
desttper
(J odn:
xtx
,11).
llia
judicabat,
illoddcebat: cum
ju>
dicabatur, docebat,
ul
j'udicaretquos
docuerat: Nott
liaberest inquit,
intne
pbtetlaWit,
nisi eisetdalaitbi
desuper.
Quid
lmc? Homotantuin nonhabel
poiesta-
tem,
nisi cura
acceperitdcsuper?Qutdipscdiabelus,
aususest vel unam6v)culamlollereviroeanclo
J ob,
nisi
prhis diceret,
Milletrnnuni
luam, hocest,
da
potestatem
?Ille
volebat,
sedillenon
sinebat; quando
ille
permisit,
ille
potuit
: non
ergo
ille
potuit,
BCd
qui permisit.
Idco beneeruditus
ipseJ ob,
non
ait,

Er.ett.ov.:comndescilet maliiia
hominumi cupiditas
liominwn,
cupiditatem
nocendi
potest
homohabere
pro-
priam.
NoshicMss.leclionemsubslituimus.
sicut
jam
commemorarevobis
solemuS,
Dominusde-
dit et diabolus
abslulit; sed,
Dominut
dedit,
etDo-
minus abslulit: sicul Domind
piacuil,
ila
faetum
ett
(J ob i,ll,
21);
non
,
sicut diabolo
placuit.
Videle
ergo, fralresmei,
cumlantolabore manducahtessa-
lubremettitilcm
pancm,
videlene
quemquam
limea-
tis uisi Dominum. Prjeter eum ne limea9
aliiim,
Scriphira
libi dicit. Proindelimeat DominumottiHiS
terra, qui posuit
in thesauris suis
abyssos.
Ab
ipso
autem commoveantur omnes
qui
habitant orbem
tcrrae.
Quoniatn
ipsedixil,
et
factdsunt; ipse
mattda-
vit,
el crealasUnt.
15.
[vers. 10.]
Sed
jam
eessaverunt
regesmali,
facti sunt boni : crediderunt
*
et
ipsi, signunl
crucis
Chrisli in
frontejam portant preliosiussignumquali*
bet
gemma
diadematis: illi
qui saevierunt,
destrucli
sunt. Sed
quis
fecit hoc? Fotte
lu,
ut exlollaste?
Domirtut
dissipat
consitia
gentium,
reprobal
aiitcinCo+
gilationes
populorum,
et
reprobal
consilia
principum-.
Quando
dixcrunl : Tollamtiseos dc
lefra,
nonerit
nomenchristianumsi liocfeCerimus: sic
occidantur,
sic
torqueanttir,
talia et laliaillis
infligarilhr.Dicla
sunt
hsec,
et inter haedcrevit. Ecclesia.
Reprobai
cogitalionespdpulorum,
et
reprobat
consilia
pritt-
cipum.
14.
[veti. 11.]
ConsiUumvefoDomlni manetiH
mlerhum,cogilaliones
cordis
ejut
inswculasmcahrum;
Repetiiio
senlenliaeest.
Quod
anteait
consitiuin,
hod
ail
posleacogitalioncs
cordis: el
quodsupra
ail manet
in
mternum,
hocait
postea
insmculasweulorum.Re-
peiilio,
confirmalioest. Neautein
putetis,
fratrfis
,
quia
dixit
cogitatiouescordis,
quasi
sedereDeum
,
e(
cogilare quid agat,
et
exquirere
consiliumfacielidi
aliquid
vel nonfaciendi.Tuaesunt
istae,
ohomo
,
(ar-
ditates :
usque
iri velocitatcmcurrit verbum
ejils.
Qtiandopolest
mora esse
cogitalionis
inillo
vei-bo,
quod
unum
est,
et omnia
complectitur
?Seddlcurilnr
cogitationesDei,
ut tu
intelligas,
ut secundumle
audeas
erigere
cor vel adverbatuaeinfirmitali srmi-
lia:
quia
res
ipsa
multumest ad te.
Cogitationescdlr-
dis
ejus
in smculasmculorum.
Quae
surit
cogilatiorrcs
cordis
ejus,
et
qtiod
est cohsiliumDomini
quod
ma*
nel in xlernum? Contra
quod
consilium
utquid
tte-
muerunt
gentcs,
et
populi
medilali sunt inania
(Psal.
it,
1
)
?
Quandoquidem
Dominus
reprobft cogitatio-
nes
populorum,
et
reprobat
consilia
prinCipum.
Unde
igitur
consiliumDomini manet in aeternum
,
nisi dc
nobisante
pracscivit
et
praedestinavit(Ephes.i, 4)
?
Quisloljitpraedestinationem
Dei?Anlemundiconsti-
lulionemvidit
nos,
fecit
nos,
emendavit
nOs,
mrsit
ad nos
,
redemit nos : hoc
ejus
consiliummaitetin
aeternum
,
haec
ej'uscogitatio
manet insadculasaecu-
lorum. FremuCrunt
gentes
tunC
aperte
flucttianleset
sxvientes,
contabescant nunc
tanquam
incfusaeet
congrcgalae
in utrein : habuerunt iiberas
audacias,
habeant truces et amaras
cogitatiories.Quandopos-
suntdestruere
quod
ille
cogilavit,
el manetinaclernum?
15.
[vers. 12.] Quid
est autciri hoc? Beala
gens
1
m
Mss.,
cesserttnt.
293
ENARRATJ O
J NPSALMUMXXXII. 291
Quis
est
qui
non hocaudito
erigat
se? Amanteriim
omncs beatitudineih: et ideo
perversi
sunt hoiriines
quia
mali volttnt
esse,
miseri nOliint: et cufflsit ma-
liiiseindividuacomeS
miseria,
isli
perVersi
nonso-
lummaliesse
volunt,
ct miseri noliiiU
quod
fieri non
potesl;
sed ideo volunt mali
esse,
rie miseri sirtl.
Quid
est hoc
quod
dixi : Ideovoliintmali
esse,
he
miseri sint? Consideraieboc
paululum
in omnibus
hominibus
qui
mala
facitint,
beati
semper
essevO-
lunt. Funumfacit :
quaeris, quare
?
Proptorfamem-,
propter
necessitatem.
Ergu
nemiser
sii,
malus
esl;
etideomiserior est,
quia
malusest,
Depellendaeergo
miseriaecausa
,
et
acquirendae
beatiludiniscausa
,
fa-
ciunt omnes homines
quidquid
vel boni faciunl vel
mali :
semper crgo
beati essevoluiit. 9ivemalevi-
vcntes,
sivebene
vivenles,
beali essevolunt: et iioil
conlingit
omnibus
quod
omnes esse volunt. Omnes
cnimbeati esse
volunt,
nonauterri erunt hisi illi
qui
jusli
essevoiuerint. Eteccenescio
quis
ut malefaciat
beatus vult esse. Unde? Ex
pccunia,
ex
argenloet
auro
,
ex
praediis,
fundis
,
domibus
, mancipiis,
pompasoeeuli,
honorevolalicoct
periluro.
Habendo
aliquid
volunt beaii esse:
quaereergoquidhabeas,
ut bealussis. Cumenimbeatus
fueris,
melior
tltique
cris, quam
cummiser es. Fieri autemhon
potesl
ut
resdelerior lc faciat meliorem. Homo
es,
deieriuste
esl
quidqiiidctipis,quo
beatusessedesideras.
Aiiruhi,
argenltim, quaelibelcorpora, quibus
inhias
acquiren-
dis, possidendis, fruendis,
inferiorasunt te. Tume-
lior es tu
potior
'
es : et
ulique
vis melior esse
quames,
cumbealusesse
vis, quia
miser es. Melius
eslenim
ulique
beatum
esse, quam
miserum. Visesse
meliorte: el
quxris, perquiris per qusc
id
fial,
dele-
riora le.
Quidquidqusesieris
in
lerra,
deterius est
quam
tu. Hocomnishomo
oplat
amicosuo
,
siceum
adjurat
: Sic raelior
sis,
sic melioremtevideamus
,
sicdetemeliorc
gaudeamus.Quod
amico
optat,
hoc
et
ipse
vult.
Accipeergo
fideleconsilium.Meliorte
vis
esse, novi,
omnes novimus
,
omnes volumus:
quaereqiiod
est melius
te,
ul indeefficiarismeliorte.
16. Intuere nunc cuelumet (eriam: nonlibi sic
pulcliracorporaplaceant,
ut eis fieri bealus velis. In
animo
estquod quaeris.
Beatus enimesse vis:
ipso
artimoluo
quoere.quid
sit melius. Cumenimduo sint
quaedam,
hoc
est,
animus et
corpus,
co
quod
istis
duobusillud meliussit
quod
animus
dicilur, polest
corpus
tuummelius fieri
per
meliorem
, quiasubjc-
clumeBt
corpus
animo. Potest
ergo
meliusfieri cor-
pus
tuum
pef
animumluum: ut cumfuerit
jiistus
animusluos,
sit
postea
immortaleetiam
corpiis
tuura.
Per ahiinl enimilluminalionemmeretur
corpus
incor-
ruplionem,
ul fiat inferioris
reparatio per
meliorem.
Si
ergocorporis
tui bonuiri animus luus
esl, quia
corpore
itiomelior
est;
cum
quaeris
bonumtuum
,
illud
quaerequod
meliusest aniriioluo.
Quid
est au-
temanimus tuus?
Altende,
nefoiieconlemnensani-
mum
tuum,
el
putans
nescio
quid
essevileet
abjeclum,
viliora
quaeras quibus
beatiflcetur animus tuus. In
1
sicBovemMss.Alii
octo,potentior.
At
Edd.,forlior.
animo ttio est
imagoDei,
mens homlnis
cantycam,
Accepiteam,
et irielinandosead
peccaium
decoIOTa'
vit
1
eam.
Ipse
adCamvenit
reformator,d.iii
erat
ejii*
ante forrrialof
;qniapeV
vetbumfacthsetit
OfiVhia,
M
per
Verbum
impressa
est haec
imafo.Veidtipsum
Ver-
bum,
utaudiremus
abAposloIo, Refortnamiitl
inno-
vitaiemeiitisvesirm
(Rom. xn, 2).
J atn
ergo supefesl,
ut
quaerasqurd
sit niolius
quam
animtig tttus.
Quld
erii,
obsecro
,
nisi Detistuus? Nohinvcnisaliudme*
iiusanimo
tuo; quia
cumfuefit
perfecia
riatnralua
,
Angelisaequabilhr.
J am
shpra
non est nisi Crealor.
Erige
(e ad
illum,
noli
desperare,
noli dicefe
,
Multumest ad me.
Magis
multtunest ad (ehabere
forle aurum
quod qmtris.
Aiiruni etsi
volueris,
forte non
babebis;
DeUmcum
volueris,
habebis:
quia
et
aniequam
vellesvenit ad
te,
et tiuinaver?
voluntateesscs vocavit
te,
et cum
conyefsus
esse
terruit te
,
et cnm lerrilus confitereris
'
corisolo-
tusest te. lslc
qui libipfaestitif
omnia
,
iste
qhi
fecit
utesses, qtii
cum bis
qiti
tecuirt suhi eiiam malia
praeslatsolem, prcostatpluviam, praestatfructus,
fon-
tes,
vitam
, saluletn,
taiiias
consolationes,
servat iibi
aliquid qnod
noudct hisi libl.
Qtlid
est autem
quod
libi
servat,
nisi se? Pete
aliud,
si meliusinveriefis:
selibi servat Deus.
Avare, quid
inliiascceloet terrae?
MeliOresl
qul
fecitCflelumet terrarn :
ipsumvisufus,
ipsum
habiiurtis
3
cS.
Qtiidquaefis
ut luasit illa
viita,
et trarfsiens
pef
illamdicis: Beatus
cujtis
est
posses

sio ista? IIoc dicunl

quam
multi
qui
transemit
per
illani :et tamencum
dixerinl,
et iranseuiit
pef illam,
posSUntcaput agilare
et
suspirxire,nuihquid
el
posU
dere? SOnal
cupiditas,
Sonal
iniquitas:
sed rioncon-
cupiscas
rem
jiroximi
tui
(DeuUv, 21).
Beatus
cujus
est illa
villa, cujus
est dotnus
isla, cujus
est
ager
iste.
Compesceirtiquitaiem,
audi verilalen: lieala
gens
cttjtts
est.
Qirid?J am
hoslis
quid
ditiirtis suin.
Erg
desiderale ut
babealis,
ttuic denium beati eriii.
Hocsolobeali eritis : re melioro
quam
vos
estis,
me-
liorescritis. Deus
cst, inqnam,
melior
te>qui
feeit.te
Beaia
genscujus
est DominutDeuseorttm.Hooama
,
lioc
posside,
hoc cutii vis
babebis,
boc
gratis
ha*
bebis.
17. Beala
genscujus
estDominutDeuteoruin.No-
ster DeusI
Cujus
enimnoncst DetiS?Non
plarte
om-
niumeddemmodo. Nosier
magis,
nosler
qui
vivimus
de illo
tanquam
de
pano
noslro.
Ipse
Sit becrediias
nostra
, possessio
nostfa. An forte tdmere dicimus
faciendonoblsDeum
possessionem,
cumsit
Domimis,
cumsil Creator?Non est isiatemeritas : affectusest
desiderii,
et dulccdo
spei.
DiCat
anima,
omninose-
curadical: Deusnieuses
tn;qni
dicitanimaenoslrae:
Salus
tuaego
sum
(Psal. xtxiv,
3).' Dicaf,
sccufadi-
cat : nonfaciet
injtiriam
cumhoC
difcerit;
ifnofacict
si non dixeril. Arboresvolebashaherc
quibus
beatus
esses? Audi
Scripturam
dicentemde
sapieiitia
t i
gnum
vitmest omnibus
possidenlibus
eam. Ece
|iosse9"
sionein nostramdixil esse
sapienliarfl.Stdiicplifes
1
Aliquol Mss.,
dedecoravfl.
a
Quinque
siss.,
conterereiis.
3
octocfccini
\!ss.,
bibiturtts.
295
S. AUGUSTINIEPISCOPI
ipsam
sapientiam, quiapossessionem
tuaradixitScri-
plura, aliquid
esse
quod
sit te
inferius, sequilur
et
adjungit:
Et incumbentibus
ineamvelutin
Dominum,
luia
1
(Prov.
iii, 18).
EcceDominusluus factusest tibi
quasi
baculus: securushomoincumbit, quia
illenon
succumbit.
Dic
ergo
securus, possessio
lua
est, pos-
sidentibuseam.
Scriptura
dixit, implevit
fiduciadubi-
lalionem
*
luam: dic securus
,
amasecurus
, spera
securus. Tuaeliam
illaverbasint in
Psalmo,
Dominus
pars
Itwreditatis
mem
(Psat.
xv, 5).
18.
Ergo
inde beali erimus,
Deum
possidendo.
Quidergo?
Nos
possidebimus
eum,
et ille non nos
possidebil?
Uude
crgo
Isaias:
Domine, posside
nos
(lsai.
xxvt, 13,
sec.
LXX)?
Possidet
ergo,
et
possi-
delur,
el lolum
propternos.
Nonenim
quomodo,
ut
nos exillobeati siraus, possidetur
a
nobis,
ilact
ille,
ut beatus
sit.possidet
nos. Et
possidet,
et
possidetur',
nonobaliudnisi ut nosbeali simus. Possidemus
eum,
et
possidel
nos;quia
colimuseumet colitnos. Colimus
eum
lanquam
Dominum
Deum
,
colit nos
tanquam
lerramsuam. Quia
colimuseum,
nemodubitat;
quia
colit nos, quis
nobis
indicat ? llle
qui
ait :
Ego
sutn
vilis,
voi estissarmenta,
Paler meus
agricola
esl
(J oan.
xv, 1, 5).
Ecccet in
istopsalmo utrumquc
nobis di-
citur, utrumque
nobisiudicalur.
J amdixit
quia pos-
sidemuseum:
Beata
genscujusest
DominusDeuseorum.
Cujus
est fundusiste?
Illius.
Cujus
ille?Illius*. Cu-
jus
est iste?
Dicamus
de Deo,
dicamus
cujus
est. Et
quomodo
nobis
solet
responderi,
quando
de fundisct
de
pracdiis
aliquibus
amplis
atque
amcenissimis
quao-
rimus
: Est
quidam
senator,
et illudaut illud
vocalur,
cujus
est isla
possessio
: et dicimus,
Beatusillehomo.
Sic si
quaeramus,
Cujus
est Deusiste
? Est
quaedam
beata
gens
cujus
est: namDominus
Deuseorumest.
Et
nonsicutsenator
ille
possidet
fundumsuum
,
non
autempossidetur
afundosuo,
sicet Deus
gentis
hu-
jus.
Unde
ul
ejus
simus,
laborare debemus
: sedal-
terutrum
se
possident.
Audistis
quia genspossidet
eum: Beala
gens,
cujus
estDominus
Deuseorum.Au-
dite
quia
et ille
possidet
illam:
Populusquemelegit
Dominus
inhareditatem
sibi.Beata
gens possessione
sua
,
beala
hoeredilaspossessore
suo
, populus quem
ejtegil
Domtnus
inhmreditatem
sibi.
19.
[
vers. 13.]
Deccelo
respexit
Dominus,
vidil
omes
filios
hominum
Omneshic ita
accipc,
ut
gentis

2'itis omnes inlelligas

illamhaeredilalemtenentes,
v;1illam
haereditatem
existenles.
Hsereditas
est enim
*)ei
ipsi
omnes.
Et
ipsos
6
omnes
de coelo
respexit
Dotriinus,
et vidit
eosille
qui
ait:Cumessessubarbore
ici,
vidile
(1d.
i, 48).
Viditenimeum
quia
miseratus
1
Edd.,
in
domotttta.Sedveriusaliquot
Mss.,
inDomino
tuta,
vel ut alii,
in
Donnnumtula,juxta
Graec.
LXX,epi
Kurtonaspltales.
sicomnesMss.,Edd.vero,imptaJ ;idumm,remoi>ifrtu-
bitationem.
*
Edd.,
et totum
propter
nos.ut enan
nosexillobeati
simus,possidetur
anobis: utautemillebeatussittwn
pos-
sidet nos. fct
possidel
et nos
possidetur
a
nobis,
twnob
aUud,
etc.
*
MSS. : cujus
ille?ilfius
cujus
estiste.

Edd.,gentes.
MeliusMSS., gentis.
*
PluresMSS., ipsi
omnes,etipsius
omnes.
est eum. Unde
plerumquerogantesmisericordiam
',
dicimus
homini,
Videme. El de illo
qui
te
contemuit
quid
dicis?Nonmevidet. Est
ergoquoedam
visiomi-
seranlis
*,
non visio
punientis.
Illa visio ad
peccata
animadversioest:
quae
ille
peccata
non vult
videri,
qui
dicit -.Averte
faciem
luama
peccatis
meis
(Psal.
L,
11). Quod
vull
ignosci,
nonvult
agnosci
:
Averte,
in-
quit, faciem
luama
peecatis
meis.Cum
ergo
averlerit
faciemsuama
peccatistuis,
non videbit le?Et unde
alibi dicit: Neavertas
faciem
tuamame
(Psal. xxvi,
9)
?
Ergo
avertat a
peccalis tuis,
non avertat a te:
videat
te,
misereatur
tui,
subveniat libi. De cceto
respexitDominus,
viditomnes
filios
hominiim
:perlinen-
tes ad Filium
hominis.
20.
[tiers. 14.]
De
prmparalo
habilaculosuo:
quod
sibi
praeparavit.
Viditnosde
Apostolis,
vidit nosde
praedicatoribusverilalis,
vidit nos de
Angelis, quos
ad nos misit. Haecomniadomus
ejus,
haecomnia
habitaculum
ejus
:
quia
haccomniacceli
qui
enarrant
gloriam
Dei. Viditomnes
filioshominum;
depraparato
habilaculosuo
respexilsuper
omnes
qui
habitantterram.
Ipsi sunt,
sui
sunt 3, gens
illaest
beata, cujus
est
DominusDeus
eorum; populus
ille
est, quemelegit
Dominusinhaereditatemsibi:
quiaper
omnes terras
est,
et nonest in
parle. Respexitsuper
omnes
qui
ha-
bitantterram.
21.
[
vers. 15.
] Qui finxitsingillatim
cordaeorum.
Manu
gratiaesuae,
manumisericordiaesuaclinxit cor-
da, plasmavit
corda
nostra,
finxit
singillalim, singula
quoedam
cordadans
nobis, quae
tamennondirimant
unilatcm.
Quomodosingillatim
membra formalasunt
omnia, singillatim
habent
operasua,
et tameninuni-
tate
corporisvivunl;
manus facil
quod
oculus non
facit,
auris idvalet
quod
necoculus nec manus
valel;
omiiialameninunilale
operantur,
etmanusetoculus
et auris diversa
faciunt,
necsibi adversanlur : sic et
inChristi
corpore singuli homines, tanquam
mera-
bra
singula
donis suis
gaudent, quia
ille
qui elcgit
populum
inhacrcditatein
sibi,
finxit
singillatim
corda
eorum.
Numquid
enimomnes
apostoli?numquid
omnes
prophelm?numquid
omnesdoclores?
numquid
omnes
donahabentsanitatum?
numquid
omnes
linguisloquun-
lur?
numquid
omnes
inlerprelantur?
Alii
quidemper
Spiritum
dalur sermo
sapientim,
aliisermo
scienlim,
atii
fides
secundumeumdem
Spirilum,
alteridonacurationum
(I
Cor.xn
,
8
,
9
, 29, 50). Quare? Quia
finxit sin-
gillatim
corda eorum.
Quomodo
aulem in mem-
bris nostris diversa sunt
opera,
sed sanitas una :
sic in omnibus membris Christi diversa munera
,
sedcharitasuna.
Qui finxitsingillatim
cordaeorum.
22.
Qui inteUigil
omnia
opera
eorum.
lntelligitquid
est? Secretius
et interius videt. Habes in
psalmo
:
Iniellige
clamorem
meum
(Psal.
v,
2).
Nonenim
quasi
vocibus
opus est,
ut
perveniat aliquid
adaures Dei.
Occullusvisus intellectusvocatur.
Expressiusdixit,
quam
si
diceret,
Videt omnia
opera
eorum: ne tunc
ltaiuMss.AIin
Edd.,egentes
misericordia.

Edd.,
miserantiscordis.vox, cordis,
abestaMss.
SicMss.
AtEdd.:
/pst
sunt
sui,
sunt
gens
Ulabeata.
297
ENARRAtlO1NPSALMUMXXXII.
298
putares
videri
operaisla, quando
et tu vides
opus
hominis.
Homofactumhominismoto
ejus' corpore
vidct,
Deusauleinin cordevidet.
Quia ergo
intus
vidcl,
dictum
est, intelligit
omnia
opera
eorum.Dant
duo
pauperibus;
unus sibi mercedem
quaerit
ceele-
stem,
aliusiiuraanamlaudem: lu in duobusunam
rem
vides,
Deusduas
intelligit;
intusenim
inlelligit
et inlus
agnoscil,
fines
ipsorum
videt,
intentiones
ipsas
vidct.
Qui intelligit
omnia
opera
eorum.
23.
[vers.
16.
]
Nonsalvus
fiet
rex
per
mullitudinem
rirtutis suw. Ad Dominuin
onmes,
in Deoomnes.
Spes
lua
*
Deus
sit,
fortitudotua Deus
sit,
firmitas
tuaDeus
sit,
exoratio
*
lua
ipsesit,
laus tua
ipsesil,
finisin
quorequiescasipse
sit, adjulorium
cumlabo-
ras
ipse
sit. Audi veritatem: Non salvus
fiet
rex
per
mullitudinemvirlutissua : nec
gigas
salvuseril in
multitudine
fortitudinis
saa.
Gigas superbus aliquis
cst,
extollensse adversus
Deum,
velut
quia
*
est
ipsealiquid
in se et
per
se. Nonfil istesalvusin
multitudincvirtutissuae.
24.
[vers.17,18.]
Sed
equum
habet
magnum,
for-
lem, validum,velocem; polest
si
aliquidingruerit,
ciloillumde
periculo
liberare? Non
fallalur,
audiat
quodsequilur:
Mendax
equus
adsalutem.Intellexislis
quid
dictumsit: Mendax
equus
ad salutem?Nontibi
promitlat equus
luus salulem: si libi
promiserit,
mcnlielur. Si enimDeus
volueril,
libcraberis: si
Deus
nolueril,
cadente
equo
altius cades. Non
ergo
putelisdiclum,
Mendax
equus
ad
salulem,quasi
mcn-
dax
justus
ad
salutem, quod
velut
justi
adsalulcm
mentianlur. Nonest enim
scriptumaquus, quod
ab
acquitaie
dicitur;
sed
equtts,
aninial
quadrupes.
Hoc
grae-
cuscodexindicat
(a).
El
redarguunlur
mala
jumenta,
homines
qui
sibi
quaerunt
occasionesmendaciorum:
cum
Scriptura
dicat,
Os
quodmentitur,
occiditanimam
(Sap.
i, 11); el;
Perdesomnes
qui loquuntur
menda-
cium
(Psal.
v, 7). Quid
est
ergo,
Mendax
equus
ad
talutem? Menlitur tibi
equusquandopromiltit
salu-
tem.
Numquidequus
alicui
loquitur,
et
promiltit
salutem? Sed cumluvides
equum
bene
formalum,
bonis
viribus, magno
cursu
praedilum,
ista omnia
velut
promitlunl
tibi de illo salulera: scd
fallunt,
si Deus non
tuetur, quia
Mendax
equus
adsalutem.
Equumaccipe
etiam
figuratequamlibetamplitudinem
saeculi
hujus, quemlibet
Iionoremin
quemsuperbus
ascendis:
quo
altius
ingrederis,
co (e non tantum
celsiorem,
scd ctiamtulioremfalso
pulas. Quomodo
enimle
dejiciatnescis,
lantoclisum
gravius,quanlo
sublimiusferebaris. Mendax
equus
ad salulem: in
abundantiaautemvirtutissuanoneritsalvus.Et undc
eritsalvus? Nonde
virlute,
nonde
viribus,
nonde
honore,
nonde
gloria,
nonde
cquo.
Et unde?
Quo
ibo? Ubi inveniamundesalvussim? Nolidiu
quae-
rerc,
noli
longe.
Ecce oculi Domini
super
limentes
1
Edd.,factum
liominis motu
ejus
in
corpore
videl.Ali-
quotMss.,
moto
ejuscorpore.
*
vetuscodexcolb.:jd Dominurn
onmis,
inDeoomnis
tpestua,
Deusdt
fortitudo
tua.
*
la
pluribusMss., exhorlulio.
*
AliquotHss., qui.
(a)ippos.
eum.Videtis
quiaipsi
sunt
quosprospcxit
dehabita-
culosuo. Ecceoculi Domini
super timenles
eum,spc-
rantes
super
misericordiam
ejus
: nondemeritis
suis,
nonde
virtute,
nonde
fortitudine,
nonde
equo,
sed
demisericordia
ejus.
25.
[vers. 19.]
Ut eruat a morleanimaseorum.
Vitamaetcrnam
proraittit. Quid
in isla
peregrina-
tione?
roimquid
deserit?
Videquidsequitur
: El alat
eosin
fame.tempus
famisest
raodo,tempus
saturi-
tatis
post
erit.
Qui
nos in fame
hujuscorruplionis
non
deserit,
immortales factos
quomodo
satiabit?
Sed
quamdiutempus
est
famis,
tolerandum
est,
du-
randum
est, perseverandum
est
usque
infinem. J am
currendasunt
omnia, quia
et viacst
plana,
et
cogi-
tandumesl
quidporlemus.
Adhuc
quidemspectato-
resin
ampbitheatro
forle
insaniunt,
etinsolesedent:
el nossi
slamus,
lameninumbraculo
sumus,
cl uti-
lioraet
pulchriora
sunt
quaespeciamus
'.
Speclemus
pulchra,
et a
pulchro speclemur. Spectemus
nos
menteea
quae
dicuntur in sensibusdivinarumScri-
pturarum,
et
gaudeamus
lali
sjicclaculo. Spectator
autemnoster
quis
est?EcceocutiDontini
super
limen-
tes
eum, speranles
in misericordia
ejut
: ut eruat a
morleanimas
eorum,
el alat eosin
fame.
26.
[
vers.
20.]
Sed
propler peregrinationis
to!e-
rantiam
quamdiu
fames
est,
et
exspectamus
in via
refici
%
nedeficiamus
; quid
nobis
imponitur3,
vel
quid profiteri
debemus?
Anintanostra
patiens
erit
Domino.Secura
exspectabit
misericorditer
promit-
lentem,
misericorditer
*
et vcracitcrexhibenlem: ct
donec
exhibeat, quidagamus
? Animanostra
patiens
erit Domino.Sed
quid,
si in
ipsapalientia
nondura-
bimus? Imo
plane
durabimus:
Quoniamadjutor
et
protector
nosler est.
Adjuvat
in
pugna, prolegil
ab
ccstu,
nonte
deserit, lolera, dura..Quipersevcraverit
usque
in
finem,
bicsalvuserit
(Matlh.xxiv, 13).
27.
[vers. 21.]
Et
quid
cum
perduraveris,
cura
paliens
fueris,
cum
usque
adfincra
perveneris, quid
libi erit?
Qua
mercedetoleras?
ulquid
tanta
dura
tamdiu
pateris
?
Quoniam
in
ipso
Iwtabiturcor no-
strum,
etinnominesanclo
ejussperavimus. Sperabic,
ut laeterisibi : esuri et siti
luc,
ut
epuleris
ibi.
28.
[vers. 22.]
Hortatus est ad
omnia,
implevit
nos
gaudiospei, proposuit
nobis
quid amemus,
in
quo
soloet de
quo
solo
praesumamus
:
post
haecfit
oratio brevisct salubris: Fiat miserkordia
tua,
Do-
mine, super
nos. Et
quo
mcrilo? Sicut
speravimus
inte. Fui
quibusdam
onerosus;
sentio:
quibusdam
autemetiamcito terminavisermoncm;
et hocsen-
tio :
ignoscant
infirmi
fortioribus,
et
pro
infirmis
deprecentur
forliores. Inuno
corpore
omniamembra
simus,
a
capile
nostro
vegetemur
: et in illo
spcs
noslra
est,
et inillofOrtitudonoslraest. Nondubi-
1
Omnes
prope
MSS. constanter
habent, exspeclemus
:
necnon
postea,exspeclemur,exspectaculo, exspectator ;
loco,speclemur, spectaculo, spectator.
*
Aliquot MSS., reficienles.
8
sicinMSS. Atin
Edd.,
quamdiufames
est,exspeclemm
in via
refici,
ne
deficiamus.Qutd
nobis
imponit,
vel
quid,
etc.
*
ln
pluribus
vss.deest
hic,
mtsericorditer.
(Dtx.)
SiSCT. AOflBST.IV.
899
S. AUGUSTINIEPISCOPl
500
tcnms
cxigere
deDominn
Deonoslro misericordiam
;
Yultomniqoexigi
se. Nonenimlurbabitur dumexi-
gitur,
aut omninQ
angusiabitur, quomodo
illea
quo
petis quod
nonhabet,
ant
quodparumhabet,
et timet
dareneminushabeat. Visnosse
quomodo
tibi
eroget
Deus misericordiam
? Tu
eroga
charitatem
: videa-
intissi
finis,
dum
erogas,
Quanta
est
ergoopulcntia
in
ipsa
summitate,
si
|>otest
tauta esse
iniinagine?
29.
Ergo,
fratrcs,
ad hanc maxime exhortamur
vos charilatem,
nonsoluminvos
ipsos,
scd ineos
etiam
qui
foris
sunl,
sive adhuc
pagani,
nondum
credentes in
Chiislum,
sivedivisi a
nobis,
nobiscum
caput
confitenteset a
corporeseparaii ().
Doleamus
illos, fralres, tanquam
fratres noslros. Velint
nolint,
fralres noslri sunl. Tuncessedesinent fratres
nosiri,
si dcsicrint
dicere,
Paler noster
(Matlh.
vi, 9).
Dixitde
quibusdampropheta
: His
qui
dicunt
vobis,
Nonestis
fratres nostri; dicite,
Fralres nostri estis
(Isai.
LXVI, 5,
sec.
LXX).Circumspicitedequibus
hocdicere
pottie-
rit:
numquid
de
Paganis? Non, neque
enimdicimus
eos fralrcs nostros secundum
Scripturas
et ecclesia-
Sticum
loqucndi
morem.
Numquid
deJ udxis
qui
in
Chrisiumnon crediderunt?
Legite Apostolum
,
el
vidcte
quia
fratres
quando
dicit
Apostolus
sine
aliquo
addilamento,
nonvull
intelligi
nisi Cbristianos: Non
est aulem
subjeclus, inquit, fraler
aul soror in
liujus-
tnodi
(l
Cor.
vn, 15):
cumdiceret de
conjugio,
fra-
trcm et sororcmdixit chrisiianumvel christianam.
Itemdicit: Tuautem
quidjudkas fratrem
tuum,
atit
tu
quidspernisfralrem
luum
(Rom. xiv, 10)
? Et alio
loco,
Vos
, injuil, iniquitatemfacitis
el
fraudatis,
et
hoc
fralribus(I
Cor.
vi, 8).
isli
ergoqui
dicunt,
Non
estis fratres
nostri, paganos
nos dicunt. Ideoenim
et
rebaptizare
nos
volunt,
dicentes nos non habere
quod
dant. Unde
oonsequens
est error
ipsorum,
ut
negent
nosfratres suosesse. Sed
quare
nobisdixit
propheta
: Vos dicile
illis,
Fralres noslri estis: nisi
quia
nos in eis
agnoscimusquod
non
repeiimus?
Illi
ergo
non
agnoscendobaptismum
nostrum,
negant
nos essefratres : nosautemnon
repetendo ipsorum,
sed
agnoscendo
noslrum,
dicimuseis : Fralres noslri
estis. Dicant
illi :
Quid
nos
quaerilis,quid
nosvullis?
Respondcamus
: Fralres nostri estis. Dicant : Ilea
nobis,
nonvobiscumhabemusralionem. Nos
prorsus
vobiscumrationeinhabemus: unumChristumconfi-
temur,
inuno
corpore,
subuno
capile
essedebemus.
Quidergo
me
quaeris,ait,
si
pcrii
?
Magna
absurdilas,
magna
vesania.
Quid
me
quoeris,
si
perii
?
Quare
quaererem,
nisi
quiaperiisti
? Si
ergo perii, inquit,
quomodo
sumfrater tuus? Ut dicatur inihi dete:
Frater tuusmorluus
eral,
el
revixil; perierat,
el inven-
lus est
(Luc.
xv, 32). Adjuramusergo
vos, fralres,
per ipsa
viscera
charilatis, cujus
lacle
nulrimur,
cujus pane
solidamur, per
ChristumDominumno-
strum, per
mansueludinera
ejus, adjuramus
vos
(tem-
pus
esl enimut
impendamus
ineos
magnam
chari-
tatem,
abundanlem misericordiam in
dcprecando
Deura
proillis,
ut
aliquando
detillissensumsobrium,
(jx)
Donatislae.
ut
resipiscant',
ct videant
se,
quia
non habent om-
nino
quod
dicant contraveritatem: non eisremansit
nisi sola infirniilasanimositatis
,
quae
lanto est lan-
guidior, qtianlo
se
majores
vires habere
existimat)
pro infirmis, pro
carnaliter
sapientibus,
pro
anima-
libuset
carnalibus,
tamon
pro
fralribus
nostris,
ea-
demsacramenla
celebrantibus,
eisi non
riobiscum,
cademtainen
;
uuumAmen
respondcntibus,
elsi non
nobiscum,
unumlainen
; medullnscbaritatis vcslrae
fundatisDeo
pro
eis'.
Aliquid
enim
pro
salute
ipso-
rum
egimus
3
in
concilio, quod explicari
vobislindie
jam tempus
non stifflcit. Undc exhoriainur vos
ut
alacriores et numerosiorcs
(atidienl
enim a vobis
fralres nostri
qui
nunc non
adsunl)
conveniatiscra-
slinodieadbasilicamTricliarum*.
IN PSALMUM XXXIII
ENARRATIO.
SERMO I
,
nABITUS DIESABBATI.
DetituloPsalmi.
1. Psalntusistenihil
quidem
obscuriunet
quod
ex-
positoreindigeat,
videtur babereintextusuo : titu-
lusauiem
ejus
intcntos
facit,
et
pulsanles
desiderat.
Scd
qticmadmodum
hic
scriplum
esl,
quia
bealusvir
qui speral
ineum:
speremus
omnes
quodpulsanlibus
aperturus
cst. Non cniin hortaretur nosut
pulsare-
mus,
si nollet
apcrirc pulsanlibus(Matlh.
vn
,
7).
Si
enim
aliquando contingit,
ut
qni dispanebat
*
scin-
per claudcre,
locdio
compulsus
ad manura
pulsaniis
conlia
disposiiionem
suam
surgat
et
aperiat,
nediu
pulsantempatialur (Luc.
xi,
8)
:
quanlomagisspera-
re debemuscitius
aperturum
illum
qui
ait: Pulsate
,
et
aperietur
vobis? Pulso
ego
nunc inlenlione cordis
ad Dominum
Dcum,
ut
dignelur
nobisboc
myslerium
revelare:
pulset
mecumet Charitas Vcstraintentio-
ne
audiendi,
el bumilitalcorandi
pro
nobis. Est
cnim,
quod
fafcndum
et,
arcanumel
grandemysterium.
2. Sic enimsc habel tiiulusPsalml: Ptalmus Da-
vid,
cummulavitvullumsuumcoram
Abimelech,
el di-
misit
eum,
el abiit.
Quoerimus
in
Scripturis
secundum
res
gestas, qiiac
nobisde
David
conscriplacsunt,
qtiando
sil factum:
queinadmodum
invenimuslilulum
psalmi
: Cum
fugeret
Davida
fucie
Abessalon
filii
sui
(
Psal.
ni,
1). Legiinus
enimiu
Regnorum
libris
6
et
invenimus
quando
David
fngeret
afaciefiliisui Abes-
salon
(II Rcg. xv,
14)
: ct verissimum
est, quia
con-
ligil,
et
quodconligitscriplumest; etquaiuvis
titulus
psalmi
in
myslerio
sic
scriplus sil,
lamcnduclusest
de re
quoegcsta
esl. Siccredo ct
qiiod
hic
scriptum
I
WeriqueMss.,respkiant.
8
Haeclectioautnibiloferediversa
exhibetuf
in
pleris-
que
Mss.AtinEdd.
legitur
sic: elsinonnobiscumeadem,
tamenunum/nten
respondetUibus,
etsinonnobiscumunum
Amen,
hortamurmedullascharitatisveMrm
fundalis
adDeum
precespro
eis.
8
QuindecimMss.,agimus
inconcilio. Aliinumero
pau-
cioresCUIDEdd.habeiit,
egimus.Loquitur
fortedecolla-
tionecum
Donalisiis,
habita
carthagine
an.411.
4
AliquotMss.,
rricilurum.
Alii,
Trkillarum.
II
Sex
Mss.,dispondebat.
Etiidem
postea, conlrq
dispon-
sionemsuam.
6
MSS., Legimus
enimin
Regnorutn.
Nec
solentaddere,
libris.
301
ENARRATIOIN PSALMUMXXXIII.
504
est,
Cum
mutavitvullumsuumcoramAbimelech
,
etdi-
misit
eum,
el
abiit,
scriplum
esseiu
Uegnorum
libris
,
ubi omnianobis
scripla
sunt
quaeperlinent
adres
ge-
slas David: sednoniuvcnimus
boc,
et tamen
aliquid
invenimus unde
appareat
hoc csse tractum. Nam
scriptum
cst
quia
cum
fugeret
David
persecntorem
'
Saiil,
contulit se ad Achis
regem
Gelh,
id est adre-
j
gemcujusdamgentis
vicinoe
regno
J udaeorum
: ibi
lati(abat,ut perseculionem
Saulis evitaret. Reccns
autemerat
gloria ejus,
uude
pro
benefaclomeruit in-
vidiam
, qtiando
Goliam
inierfecit,
et in una
pugna
gloriam
securitatcmquercgni
et
regi
et
populo
cornr
paravit.
Saul autemcum
provocanle
Golia
aestuaret,
prostralo
Goliabostisesse
coepitei, per cujus
manum
hostem
necaverat,
et invidit
gloriae
David: maxime
quia populus
iuexsuliatione
conslilutus,
cl cboro
jam
factomulierescanlaverunt
gloriamDavid, quod
Saul
percussisset
in
millibus,
et Davidindenis
milji-
bus. Hincillecommotus
, quodcceperal
habere ma-
joremgloriamper
unain
pugnampucr,
et
jam
inlau-
dihusomnium
regi praeponebalur,
ut se habet
pesti-
lentialivorisel
superbiasseculi,
invidere
cceperat,
ct
persequi.
Tunc iliese
,
ut
dixi,
contulerat ad
regem
Geth, qui
vocabaturAchis.
Suggestum
est autem
regj
ipsi, quod
illum
apudsehaberet, quimagnamgloriau
habere
coepcrat
in
populo
J udacorum
,
et diciumest
illi : Nonneistecst
David,
cuichorutn
fecerunl
mulieres
lsraelitw,
dicenles: Saul
perctissit
in
millibus,
et David
indenismillibus? Si aulcm
propler
hanc
gloriam
in-
videreilli
cceperatSaul,
nonne metuendumerat Da-:
vid,
iieet illerex ad
quemcoqfiigerat,
vellet
op;ri-
mere
eum, quemposset
de vicinohostem
habere,
si
salvumservaret? Ttmuitet
iltum, el,
sicul
scriptum
est,
mutavitvttltumsuum
cqram
ipsis,
et
affectabat,
et
tympanizabal
ad oslia
civilalis,
el
ferebalur
in mnnibus
tuis,
el
procidebat
adostia
porlw,
etsalivwdiscurrebant
super
barbain
ejus.
Viditeumrex ille
apudquemlate-
bat,
et ait suis :
Ulquid
mihi
arrepiiiium
islumadduxi-
slis?
numquidnam
intralurus
estin domummeam?
Ef
sic illtimdimisit
projiciens
illum:
et recessil inde
Davidincolumis
pcr
istam
figurationem
furoris
(I Reg.
xvn, xvin, xix, xxi, 10-15; xxn,
1).
Pro isia
ergo
fi
-
guratione
furpris
videtur
1
ad
ipsam
hisloriam
perli-
nere
quod
hic
scripium
est: Psalmus
David,cummu-
tavitvultumsuumcoratnAbimelechet dimisil
eutn,
et
abiit. Sed illc Achis
erat,
non Abiinelecii. Nomen
enim solum non videtur convcnire: namrcs
gesla
prope ipsis
verbis
pariler designala
est in
Psalmis,
quibusscripla
est in
Regnorum
libro. ldeo
magis
mo-
vcrer.osdebet ad
quoerendumsacramentum,
quia
no-
menmutalumest. Nam
neque
illudsinecausafaclum
esl,quamvis
sit
faclumjsedquiaaliquidfigurabat: neque
liocsinecausa
scriplumest,
et nomine commulalo.
3. Videtis
cerle, fratres, profundilaiem
sacramen-
lorum. Si non esl in
mysterio, quod
a
puero
Golias
occisus
est;
nonest in
mysterio, quia
immutavitvul-
tum
suum,
el
affectabat,
et
tympanizabal,
el cadebat
1
Haec
verba,
Proisia
ergofiguratione',
omittunt
plerique
Wi. etbabeai: vuklur
ergo
ad
ipsam,
etc.
ad ostiacivitatiset adostia
portce,
et salivoedecurre-
bant
super
barbam
ejus. Undefieri
polest utnonhnc
aliquidsignilicarel?quandqquidemaperfe
dicit
ApoT
stolus : Hwcaulemin
figuracontingebaiitillis;
scripta
sunlMutem
proplernos,
in
quosfinis
smculorum
obvenit,
Si nibil
significat
manna
,
de
quo
dicit
Apostolus
:
Et cibum
spiritualemmanducaverunt: si nihil
signifi-
cat
quod
divisumest
mare,
et
per
medium
ductus
est
populus,
utevaderent
persecptionem
Pharaonis,
cum
dicat
Aposlolus
: Noloenimvos
ignorare,
fratres, quia
patres
nostriomnessubnube
fuerunt,
etomnesin
Moy-
sen
baptizali
suntinnubeel inmari: si nihil
significat
quodpercussapelraaquaprofluxit,
cumdicat
Aposto-
lus : Pelraautemeral Christus
(I
Cor.
x, 11,
1-4)
: si
ergo
illanihil
significanl,quamvis
sintgesta
: si nihil
denique signlficant
duo filii
Abrahoenati
secundum
ordinemnascendi
hominum,
et lainen
ipsos
duos fi-
lios duo
Testamenta
appellat
Apostolus,
Vetuset No-
vum,
et dicit : Hmcsutuduo
Testamenta,
qum
suntin
allegoria(
Gal. iv
, 24):
si
ergo
illanihil
significant,
quae
videtisauctoritate
aposiolica
in
mysierio
fulura-
rumrerum
gestaesse;
debemusarbitrari
nihjl
signir
ficareetiamhoc
quod
vobisexlibro
Regnorum
deDavid
paulo
antenarravi. Non
ergo
nihil
significat,
et
quod
nomenmutatum
est,
et dictmnest coramAbimelech'.
4. Inlendite mecum. Omnia
enim
quoe
dixi
jnodo,
quasi
admanum
pertinenl
pulsanlis,
nondum
apcrtum
esl.
Pulsavimus,
cum ista
diceremus;
pulsastis
et
vos,
cumista atidiretis :
adhuc
pulsemqs pran-
do,
ut
Dominus
aperiat
nobis*.'
Nominumhebroeo-
rum babemus
inlerpretalionem
:
nondefuerunt
dp-
cli
viri, qui
nobis nominaex bebraeoin
graecam
Iin-
guam
,
et inde in latinam
transferrpnt. Consulentes
ergo
nomina
isia,
invenimus
interpretari
Abimelech,
Pairis mei
regnum;
et
interpretari Achis, Quomodo
est. Ha-cnomina
attcndamus,
inde
incipjt
nobis
aper
riri
pnlsantibus.
Si
quoeris,Quid
est
Achis?
respon-
detur,
Quomodo
est.
Quomodoest, verburii esl admi-
ranlis,
et non
intelligentis. Abimelech,
Palris
mei
re-
gnum
:
David,
Manuforlis. In
figura
Christi
David,
sicul Goliasin
figura
diaboli: et
quod
David
prostra-
rit
Goliam,
Christus est
qui
occidit
diabolum.
Quid
est autemChristus
qui
diabolum
occidit?
Humilitas
occidit
superbiam.
Cum
ergo
Christum
nomino, fra^
tres
mei,
maximenobis
humilitascommendatur.
Viam
enim nobis fecit
per
humilitatem:
quia per super-
biamrecesseramus a
Deo,
redireadeumnisi
per
hu-
militatemnon
poleramus,
et
quem
nobis
proeponere-
musad
iraitandum,
nonhabebamus.Omniseniminor-
talitas hominum
superbia
lumuerat. El si exisleret
aliquis
humilisvirin
spiriiu,
sicuterant
Propbetas,
Pa-
triarchoe,
dedignabaturgenushumanum imitari humi-
leshomines. Ne
ergodedignaretur
homoimilari bomi-
nemliumiIem,Deusfaclusesthuniilis,utYeIsicsuperbia
generis
humani non
dedignaretur sequj ycstigia
Dei.
5. Erat
aulero,
ut
nostis,
sacrificium
J udoeorum
anteasecundumordinemAaronin
victimis
pecorum,
1
Er. et
Lov.,
Et
quod
hic dictumestcoram
Abimelechf
(et addunt),
ibi coramjchis :
quod
aMSS. abest.
*
Mss.,
orandout
aperiai: omisso,Domitmnobis.
503
S. AUGUSTINIEPISCOPI
504
et hocin
mysterio
: nondumeral sacriflcium
corporis
et
sanguinis
Domini, quod
fidcles norunt,
ct
qui
Evangeliuralegerunt, quod
sacrificiumnuncdiffusum
est toto orbeterrarum.
Proponite ergo
vobis anle
oculosduo
sacrificia,
et illudsecundum
ordinemAa-
wn,
et hoc secundumordinemMelchisedech.
Scri-
^tuni
est enim: J uravit
Dominus,
et non
poenitebit
eum,
tuessacerdosinaternumsecundumordinem
Mel-
chiscdec
(Psal.
cix, 4).
De
quo
dicitur : Tuessacer-
dos iti alernumsecundumordinemMelchisedec? De
DominonoslroJ esuCliristo.
Quis
erat Melchisedec
?
Rex Salem. Salemciviiasfuit
antea,
illa
quoepostea,
eicut
docli
prodiderunt,
J erusalemdicta est.
Ergo
anlequam
ibi
regnarent
J udaei,
ibi eral illesacerdos
Melchisedec, qui
scribilur in Genesi Sacerdos Dei
excelsi
(Gen.
xiv, 18). Ipse
occurritAbrahae, quando
liberavit
Lot de manu
persequenlium,
cl
prosiravit
eos a
quibus
illetenebatur,
etliberavitfratrem:
post
liberationem
fratrisoccurril ei Melchisedec.Et tantus
eratMelchisedec,
a
quo
benediceretur
Abraham. Pro-
tulit
panem
et vinum,
et benedixit Abraham,
et de-
dit ei decimas Abraham. Videte
quid protulit,
el
1
quem
benedixit. Et dictumest
postea
: Tuessacerdos
inmlernumsecundumordinemMelchisedec.Davidhoc
in
Spirilu
dixil
lougepost
Abraham:
temporibus
au-
temAbrahaefuit Melchisedec.De
quo
alio
dicit,
7'u
essacerdosinmlernumsecundumordinem
Melchisedec,
nisi deillo
cujus
nostis sacriiicium
?
6. Sublatum
est
ergo
sacrificiumAaron
,
ct
ccepit
esse sacrificium secundum ordinem Melcbisedec.
Ergo
mutavitnescio
quis
vultutnsuum.
Quis
est iste
nescio
quis
? Non sit nescio
quis
: notusest enim
*
Dominusnoster J esusChrislus.In
corpore
el
sanguinc
suo voluit essesalutemnostram. Unde autcm com-
mendavit
corpus
et
sanguinem
suum
(Mallli. xxvi,
26)?De
humilitate sua. Nisi enim esset
humilis,
nec manducarelur,
nec biberetur.
Rcspice
allitudi-
nem
ipsius
: In
principio
eral Verbum
,
el Verbumerat
apud
Deum,
etDeuserat Verbum
(
J oan.
l, 1).
Ecce
cibus
sempiternus
: sed manducant
Angeli,
mandu-
cant
supernae
Virtutes
,
manducantcoelestes
Spiritus,
et manducantes
saginanlur
,
et
integrum
manet
quod
eos saliat et laetilicat.
Quis
autcm homo
possel
ad
illumcibum? Undecor tamidoneumilli cibo?
Opor-
tebal
ergo
ut mensailla
laclesceret,
et ad
parvulos
perveniret.
Undeautemfitcibus lac? unde cibus in
lac converlitur
,
nisi
per
carnem
trajiciatur
? Nam
mater hoc facit.
Quod
manducat
mater,
hocmandu-
cat infans: scd
quia
minus idoneus est infans
, qui
pane
vescatur, ipsumpanem
maier
incarnat,
et
per
humilitalem
mammilloc
ct lactis
succum,
dc
ipso
pane pascit
infantem. Quomodo
ergo
de
ipso pane
pavit
nos
Sapientia
Dei?
Quia
Verbuincaro
factum
est,
ethabitavit
innobis
{Ibid. 14). Vidcteergo
hu-
mililatem
:
quiapanemAngelorum
manducavit
homo,
ut
scriptum
est,
Panemcwli dedit eis
, panem
Ange-
1
Sicplures
Mss.AtEdd.: ridete
quiilprotttlil
ei
quem
benedixit.
Eldklumestei
poslea.
s
Nonnulli
proba;
noloe
Mss.,Qtrit
estislenescio
qtris
?
Tfescioquis
riotus.l'M
enim,
etc.
lorummanducavitliomo
(
Vsal. LXXVII
,
24
):
id
est,
Verbumillud
qno pascuntur Angeli sempiternum,
quod
est
aequalc Patri,
manducavit homo :
quia
cumin
forma
Dei
esset,
non
rapinam
arbitratus esl
esse
mqualis
Deo.
Saginanlur
illo
Angeli
: sed semel-
ipsumexinanivit,
ut manducaret
panemAngelorum
homo
, formam
servi
accipiens,
insimililudinemhomi-
num
factus,
el habituinvenlusul
homo;
humiliavil se
factus
obedkns
usque
admortem
,
mortematitemcrucis
(Philipp.
II
, 6-S):
ul
jam
de cruce.commendarelur
nobis caro et
sanguis
Domini novum sacrificium.
Quia
mutavit vullumsuumcoram
Abimeleclt,
id esl
coram
regno patris. Rcgnum
cnim
patris, regnum
erat J udaeorum.
Qtiomodoregnumpairis? Regnum
David
,
regnnm
Abrahac. Nam
regnum
Dei
Patris,
magis
Ecclesia
quampopulus
J udoeorum: sedsecun-
dum carnem
regnum patris populus
Isracl. Dicttim
est enim: El dabil ei Deus sedemDavid
patris ejus
(
Luc.
i,
32).
Dcmonstratur
ergo
sectindumcarnem
pater
DominiesseDavid: secundumdivinitatemati
-
temCbristusnon
filius,
sed DominusDavid.J udoci
vero Chrislumsecundumcarnem
norunt,
secundum
divinitatemnonnorunt. Ideo fecit illis
quacstionem,
el dixit:
Cujusfilium
essedicilisChristum?El
respon-
derunt: FiliumDavid. El ille:
Quotnodo
ergo
David
i
spirilu
vocal eum
Dominum,
ubi ail: DixitDominus
Dominomeo
,
Sedeaddexterammeam
,
donec
ponam
otnnesinimkostuossub
pedibus
tuis? Si
ergo
Davidin
spiritu
vocal eutnDominum
,
quomodofilius ejus
esl ?
Et non
potuerunt
illi
respondere(Malth.
xxn
,
42-46):
quia
nonnoverant inDomino
Christo,
nisi
quod
vi-
debatur
oculis,
non
quod
corde
intelligebalur.
Si
autemintus haberenl oculossicuthabebant foris
,
ex
eoquod
forisvidebanl
inlelligerent
filium
David;
exeo
quod
intus
inlelligcbant, intelligercnlDominum
David.
7. Mutavit
ergo
vullumsuumcoram Abimetech.
Quid cst,
coramAbimelech? Coram
regno patris.
Quidcst,
Coram
regno palris
? CoramJ udaeis. Et
dimisiteutn
,
etabiit.
Quem
dimisit?
Ipsumpopulum
J udaeorum
dimisit,
el abit.
Quaeris
modoCbrisluin
apud
J udaeos,
et noninvenis.Undedimisitel abiit?
Quia
mutavitvuliumsuum. Ilaercntes
l
cnim illi sa-
crificiosecundumordinemAaron
,
nontenuerunt sa-
crificiumsecundumordinemMelchisedec
(
Bebr. vn
,
11);
et amiserunt Chrislum
,
et
coeperunt
eumha-
bereGentes
, quo
nonniiscrat anic
praccones.
Nam
adillos
praeconesmiserat, ipsum
David
,
Abraham
,
Isaac el J acob
,
Isaiam
,
J eremiam
,
et coeterosPro-
phetas
miserat,
et
pauci
inde
cognoverunt,
et
ipsi
pauci
in
comparationepereuntium
: nammulii erani.
Milliacnim
legimus
fuisse.
Scriplum
enimesl: Reli-
quim
salvm
fient (
Rom.u
,
27
).
Sed
quaeris
modo
circumcisosclirislianos
,
ct noninvenis.Eranl atilem
de circumcisionerecenlibus
lemporibus
fidei mtiha
milliachrislianorum.
Quasris
modo
,
et non invenis.
Meritononinvenis. Mutavitenimvullumsuumcoram
Abimelech,
el dimisit
eum,
et abiit. Et coramAchis
mutavit vultumsuum
,
el dimisiteum
,
et abiil. Ideo
iMas.rHabenlesemmilttsacrificium.
.. . .
505
ENARRATIOIN PSALMUMXXXIII. 506
cnim
mutalasunt nomina
,
ut ad
myslerii significa-
tionemnosexcilaret
mutationominum: ne
puiare-
niusnonnarrari autcommemorariin
Scripluris
Psal-
morum,
nisi
quod
inlibris
Regnorunigestum
inveni-
tur,
et nonibi
quaereremusfiguras
futurorum
,
sed
tanqnam
res
gesta.sacciperemus.
Cum
crgo
nomina
mulantur, quid
tibi dicitur?Clausumest hic
aliquid;
pulsa
,
nOlihaererein littera
; quia
littera occidit:
sed desidera
spiritum; spiritus
enimvivificat
(II
Cor.III
,
6)
: intellectus
spiritualis
crcdcntemsal-
vumfacit.
8.
Quomodo
l
ergo
dimisitAchis
regem,
alten-
dite
,
fratres. Achisdixi
interpretari, Quomodo
est.
Recordamini
Evangelium
:
quandoloquebatur
Domi-
nusnoster J esusChristusde
corporesuo,
ait: IVist
quis
manducaverit carnem
meam,
et biberit
sanguinem
metim,
nonhabebitin sevitam: caro enimmeavere
esca
est,
el
sanguis
meusvere
potus
est
(J oan.
vi, 54,
56).
Et
discipuliejusqui
eum
sequebantur, expave-
runt,
etexhorrueruntsermonem
,
et non
inlelligen-
tes
putavernnt
nescio
quid
durumdicere Dominum
nostrumJ esumChristum
,
quod
carnem
cjusquam
videbant,
manducaturi
erant,
cl
sanguinem
bibituri:
et non
potuerunt
tolerarc
, quasi
dicentes, Quomodo
est? Error enimct
ignorantia
et slultitiain
persona
regis
Achis.Ubi enimdicitur
, Quomodoest,
rion
intelligitur
: ubi non
inlelligitur
,
tenebrac
ignorantiac
sunt. Erat
ergo
in illis
regnumignorantioe, quasi
rexAchis: id
est, regnum
erroris eisdominabalur.
llle autem
dicebat,
Nisi
quis
manducaveritcarnetn
tneam,
et biberit
sanguinem
meum.
Quia
mutavcrat
vullumsuum
, quasi
furoristeel insaniavidebalur
,
darccanicmsuammanducandam
hoininibus,
ct bi-
bcndum
sanguinem.
Ideo
quasi
insanus
putatus
cst
David,
quando
dixit
ipse
Achis:
Arreptiiium
buitc
mihi adduxislis.
Nonnevidelur insania
, Manducaie
carnem
meam,
etbibilc
sanguinem
raeum?Etdicens
,
Quicumque
nonmanducaveril carnetnmeam
,
el biberit
sanguinem
meum
,
nonhabebitinse
vitam, quasi
insa-
nirevidelur. Sed
regi
Achisinsanire
videtur,
id est
stulliset
ignoranlibus.
Ideodimisiteoscl abiit:
fugit
decordecorumintelleclus,
necum
possintcompre-
hendere. Et
quid
dixeruntilli ?
Quasi, Quomodoest,
quod
intcrprelatur
Achis.Dixeruntenim:
Quomodo
potest
hic nobisdaremanducarecarnemsuam
(Ibid.,
53)? Arreptiliumpulahant
Dominum
,
et ncscirc
quidloqueretur
,
el insanire. illc aulcm
qui
noverat
quod
dicebalin illa mutationevulttis sui,
cl
quasi
furorcetinsania,
sacramenta
praedicabat,
el affecla-
bal,
et
tympanizabat
adostiacivitatis.
9.
Quaerendum
esl
quidsil,
et
ipsum
affeclabat,
ct
adostia
tympanizabal.
Nonsine causa diclum
est,
Procidebal adostia
portm;
ttonsinecausadiclum
est,
( talivmdecurrebant
super
barbam
ejus
: non fruslra
dicta sunt. Mercede
intelligentiae
*
diuturnussermo
onerosusesse non debet.
Nostis,
fralres,
J udaeos
ipsos,
corara
quibus
ille mutavit vultumsuum
,
et
1
Edd.,
ouo.At
Mss.,quomodo.
*
sicMss. Edd.
vero,
ttoti
frttstra
dicta
tunl,
sed
indigent
tntelligentia.
Diuturnus
sermo,
etc.
dimisit
eos,
et
abiit,
hodievacare. Si illi
qui
Chri-
stum
amiserunt, quosdimisit,
et
abiit,
habenl ina-
nemvacationem
;
noshahemusfrucluosamvacatio-
ncm
,
ut
intclligamus
Christum
qui
illos
dimisit,
et
venil adnos.Omnianonfrustrafacta
sunt,
et inillo
furoreDavid
,
quod
dicitur
affeclabat,
et
lympaniza-
batadosliacivitatis
,
et
(erebatur
inmanibussuis
,
et
procidebat
adostia
portm,
et salivmdecurrebant
super
barbam
ejus. Affectabal
ille:
quid
cst, affectabat
?
Affectumhabebat.
Quid
est affectumhaberc?
Quia
compassus
est infirmitatibusnoslris: et ideovoluit
ipsam
carnem
suscipere,
in
qua
mortemoccideret.
Compassusergo nobis,
affeclassediclus est. Ideo
reprehenditApostolus
eos
qui
duri sunt et sineaffe-
ctu.
Reprehendens
enim
quosdam,
ait: Sine
affectu,
sinemisericordia
(
Rom.
i,
31
).
Ubi est affectus
,
ibi misericordia.Ubi misericordiaest?Miseratusest
nos
desuper.
Namsi exinanirese
nollet,
mancnsin
eaformain
qua acqualis
eral Patri
sempilernus,
semper
nosinmorleremansissemus: sedut nos de
morte
sempiternaliberaret, quo
nos
peccalum
su-
perbiaeperduxerat,
humiliavil
se,
faclus subditus
usque
admorlem
,
mortemautemcrucis.
Ergo
affe-
ctavit, quia pervenit usque
ad mortemcrucis. Et
quoniamqui crucifigilur,
in
ligno
extendilur;
ut
autem
lympanum
fiat, caro,
id cst
corium,
in
ligno
extenditur: dictum
est,
et
tympanizabat,
idest
crucifigebalur,
in
ligno
cxtendebatur.
Affeclabiil,
id
est,
affecluminnos
habebat,
ut animamsuam
po-
neret
pro
ovibussuis
(
J oan.
x, 15). Tympanizabat.
Quomodo
?Adostiacivilalis.Ostiumnobis est
quod
aperilur,
ut credamus inDeum. Clauseramusostia
conlraChrislum
,
el
aperueramns
diabolo
;
contra
vitainaelernamclaiisuracor habebamus: illeautcm
DominusDeusnoster
, quia
clausumcor habebamus
bominesadversusvilamaeternam.iiecpoteramiisvide-
reVerbum
quod
vident
Angeli,
cruce
aperiebat
corda
mortalium,
hoc
est,
tympanizabat
ad ostiacivitatis-
10. El
ferebalur
inmanibussuis.Hoc
vero, fratres,
quoraodopossel
fieri in
homine,quisintelligat?Quis
cnim
portaturin
manibussuis? Manibusaliorum
po-
lest
portari
homo,
manibussuisnemo
portatur. Quo-
modo
intelligatiir
in
ipso
Davidsecundumlitteram
,
non
invenimus;
inChrisloauleminvcuimus.Fercba-
lur enimChrisiusinmanibus
suis, quando
commcn-
dans
ipsumcorpussuum,
ait : Hocesl
corpus
ineum
(Matth.
xxvi, 26).
Ferebatenim
illud
corpus
inma-
nibus sttis'.
lpsa
est humilitasDomini nostri J esu
Chrisii, ipsa
mullumcommcndaturbominibus.Ad
ipsam
noshortatur, fratres,
ul
vivamus,
idest humi-
iilalem
ejus
imitemur: ut
percutiamus
Goliam,
ettc-
nenlesCbristumvincamus
superbiam.
Procidebatenim
adostia
porta. Quid
est,
Procidebat?Adhumilitatem
se
ipsedejiciebat. Quid
est,
adostia
porla
? Adin-
itium
fidei,quosalvi
efficimur.Nemoenim
incipit
nisi
ab inilio
fidei,
sicutdicilur inCanticiscanticorum:
Venies,
el
pcrtransies
ab initio
fidei(Canl. iv, 8,
tec.
1
Sosliioinnes
Mss.,
Ferebatilludinmanibus
suis,ipsa
esthumililas,
ctc.
307 S. AUGUSTINIEPISCOPl
308
LXX).
Vcnturi sumusfacieadfaciem
;
sicut
scriptum
cst :
Dileclissimi,filii
Dei
sumus,
et nondum
upparuit
quid
erimus;
scimus
quia
cum
apparuerit,
similesei eri-
mus,
quoniam
videbiinuseumsicuti esl
(I
J oan.
m, 2).
Videbimus:
(|tiando?
Ctnnislatransierint. Audi eliain
Paultim
apostolum
: Videmttsnunc
per speculum
in
anigmale,
tttncautem
facie
ad
faciem(I
Cor.
xm, 12).
Antequamergo
videamusfacieadfaciemVcrburn,
quod
vident
Angeli, opus
nobisest adhucostiis
portoe,
ad
quasprocidilDominus,
bumiliansse
usqtie
admortem.
11
Quid
est
quod
sativmdecurrebant
super
barbam
ejus
?InhocenimimmulavitvullumsuuincoratnAbi-
melech,
vel
Achis,
et dimisit
eum,
etabiit.Nonintelli-
gentes
dimisit. Ad
quos
abiil? AdGentes.
Ergo
nos
ilitelligamusquod ipsi
non
potuerunt.
Decurrebant
super
barbamDavidsalivae:
quid
sunt salivm?
Quasi
verbainfantilia: salivoeenimcurrunt infanlibus.Non-
neerant
tanquam
infantiliavcrba: Manducatecarnem
iheam,
etbibite
sanguinem
meuin?Sedistainfantilia
verba
legebant
virlulem
ipsitis.
Virtuscniminbarba
intelligitur.
Salivae
igitur
decurrentes
super
barbam
ej"us,qtiidstint,
nisi verba infirmavirtutem
ejus
te-
genlia? Intellexii,
ut
arbilror,
SanctilasVestralitu-
lum
psalrnibujus.
Si velimus
jam
Psalmum
exponere,
timcndumest ne illa
quae
audistis labanturdecordi-
bus vestris. Tilulum
psalmi bujus exposuerimus
in
nomineDomininoslri J csuCbristi:
quoniam
crastinus
diesdominicusest,
et dcbemusvobis
sermonem,
dif-
feramusin
crastinum,
ut etiainPsalmi lextumliben-
ter audiatis.
SEBMO
II,
HABITUS DIEDOMINICO.
1.
Qui
hesternodie
adfuistis,
nondubilo
quod
me-
minerilis
pollicitationis
nostree.
Tempus
enim
jam
est
in nomineDominidebilumsolvere.
Ipseinspiravit
ut
promilleremus, ipse
dabit ul
solvamus,semper
exi-
stentesdebilorescbarilatis.
Ipsa
estenim
quaesemper
redditur,
et
semper debetur,
sicul dicit
Apostolus
:
Nemini
quidquamdebeatis,
nisi ul invicemvos
diligatis
(Rom.
xiti, 8).
Psalmi
bujus
litulumheri
exposuimus;
cujus expositio
cumnos diulius
retineret,
ejtisdem
psalmi
lextum
exponendum
distulimus.Audiamuser-
goquidSpirilus
sanctus
per
os
Prophetac
sancti sui
dicat in islo sermonc
Psalmi, quodcongruat
titulo
quem
hesternodietraclavimus.
Qui
non
adfuerunt,
lanquam'
el hocdebitum
pelunt
: sed ne forte
per
aliaslanlasmoras
%
fraudemuseos
quibusjam
red-
dendumest
quoddebemus,
breviter
commemoratura
agnoscaut,quanlumpossunt,qui
hodieadsuntel heri
noii adfuerunt. Si
quid
autemeosmovet
quoddiligen-
lius
interrogare debeant,
patentes
aures nostrasin-
vcnient in nomineChristi aliis
temporibus,
ne ista
occupenturs.
2. Diximus
scriptum
esseinlibro
Regnorum,quod
Davidcum
fugeret Saffil,
laterc voluit
apud rCgem
.'
Ecld.,
tamen.
Aliquot Mss.,tanqttam.
-
i:dd.,
ne
fortepro
uliistantasmoras
facienlesfraudemtis
eos.
MoxqueapudLov.,quibusjamredditumest.Kosuiro-
que.
loco
sequimur
Mss.
8
Er.et
i.ov.,
neistitiwdo
occupentur.
AlMss.,
neistaoc-
cnpeniur.Ain.,
neisla
tnodo,
elc.
quemdamGelh,
nomineAchis. Sedcum
gloriaejos
ibi fuisset
commemorata,
ne
per
livoremidemrex ad
quemconfugerat,aliquid
ineum
machinaretur,
finxit
insaniam,
el
quasi
furore
correptus,
tnulavitvuttum
suum,el,
sicut
lcgimus,affeclabat,
et
lympanizabat
ad
oslia
civilalis,
el
ferebatttr
inmanibus
suis,
el
procide-
bal adostia
porta.
Et dixit rex Achis:
Quid
Itucmihi
adduxistisislum?
Numquidarreplitiumegoopus
habeo?
Et sic eum
dimisit,
ut
imjdealur quod
bic
scripium
est,
Mulavilvultum
suum,
ei dimisil
eum,
etabiit. Di-
misit aulem
regem
Achis: hicverodictumest
quod
mutavitvultumsuumcoram
Abimelech,
etdimisit
eutn,
etabiit.Diximusautemnominamulata
esse,
ul sacra-
mcntumostendcrelur : nesi idemnomen
repetitum
esset inlitulo
Psalini,
nonnobis
prophelasse
aliquid
in
sacramento,
sed
quasi gesta
narrassevideretur.
Ulruinqueergo
nomen
magnum
continet sacramen-
IIIIII.NamAchis
interpretatur, Quomodo
esl: Abime-
lech
inierjirelatur,
Patris mei
regnuni.
In illo verbo
quoddicilur, Quomodocst, ignorantiasignilicalur,
ut verbumniirantiset non
agnoscenlisintelligas
: in
isto autem
quod
dicitur
Abimelech, regnum
J udaeo-
rum
significatur.
ExChristi eniin
personapoiesl dici,
Patris mei
regnnra; quiapater ipsius
secundumcar-
nem, David;
et
regnum
Daviderat in
genle
J udoeo-
rum. Coram
regno ergo patris
sui tnutavitvulium
suum,
etdimisil
cum,
el
abiil; quia
eral ibi sacrilicium
secundumordinem
Aaron,
et
posteaipse
de
corpore
et
sanguine
suo instituit sacrificiurasecunduraordi-
nemMelchisedec.Mulavit
ergo
vultumsuumin sa-
cerdotio,
et dimisit
gentemJ udaeorum
,
et venit ad
Gentes.
Quid
est
ergo, Affectabat?
Affectu
plenus
erat.
Quid
enimtam
plenum
affectu, quam
misericordia
Domini noslri J esu
Christi, qui
vidensinfirmitalem
nostram,
ut nosa
sempilerna
morte
liberarel,
tem-
poralem
mortemcumtanta
injuria
confumeliaque
su-
sccpit?
El
tympanizabal:quialympanum
nonlit nisi
cum coriumin
ligno extenditur;
et
tympanizabat
David
significansquod
crucifigendus
essetChrislus.
Ttjmpanizabal
autemadosliaciviiatis:
quoe
sunt ostia
civitatis,
nisi cordanoslra
quae
clauseramuscontra
Cliristum, qui
de
lympano
crticis
aperuil
cordamor-
talium? Et
ferebalur
in manibussUis:
quomodofere-
balurinmanibussuis?
Quia
cumcommendarel
ipsum
corpus
suurii et
sauguinemsuuin,
accepil
inmanus
.
suas
quod
norunt
fideles;
et
ipse
se
porlabatquodara
modo,
cumdiceret: Hoc est
corpus
tneum
(Matth.
xxvi,
26).
Et
procidebat
adostia
portm
: id
est,
humi-
liavit sc. Hoc est enim
procidereusque
ad initium
fidei noslrae. Ostitimenim
porlac
inilium
fidei, unde
incipitEcclesia,
el
pervenitusque
ad
speciem:
ut cum
credit ea
quac
non
videt,
merealur
perfrui,
cumfacie
adfaciemvidcre
cceperit.
Sicsehabettilulus
Psalmi;
breviter audivimus: audiamus
jamipsa
verba affe-
clantis et
tympanizantis
ad
portam
civitatis.
3.
[vers.2.]
BenedicamDominumin omn
tempore,
semper
laus
ejus
inoremeo. Dicit
Cbrislus,
dicat et
cbristiantis;quia
et christianusin
corporc
Christi
est;
et
proptcrea
Cliristus
homo,
ul
posset
essecurisiia.
309
ENARRATIO1NPSALMUMXXXIII.
3J 0
nns
angelus, qui
ait
\
BenedkamDominum.
Qtiando
benedkamDominnm?
Quando
libi benefacit?
quando
abundant sa:cularia?
quando
multumabundat fru-
menti, olei, vini, auri, argenti, mancipiorum, peco-
rum, salusque
istamortalisinvulnerataet
incorrupla
persistit,
ea
quae
nascuntur crescunt
omnia,
nihil im-
matura morte
subtrahitur,
felicitas lotaabundat in
domo,
circumfluunt
omnia,
tuncbencdicesDomintim?
Non: sedinomni
lempore.Ergo
et
tunc,
ct
quando
ista secundum
tempus
et secundum
flagella
Domini
Del noslri
lurbantur, auferunlnr,
minus
nascunlur,
jam
natadilabuntur. Fiunt enim
haec,
el inde
seqni-
lur
penuria, egeslas,
labor,
dolor et tentatio. Sedlu
qui canlasti,
BenedicamDominnminomni
lempore,
semper
laus
ejus
inore
meo,
et
quando
ista
dat,
bene-
dic;
et
quando
ista
lollit,
benedic.
Qtiia
ille
dat,
ille
tollit: sed
seipsum
a benedicentesenontollit.
4.
Quis
est autem
qui
bcnedicitDominuminomni
tempore,
nisi humilis corde?
Ipsam
enimliumilita-
tcmdocuit Dominusnosler in
corpore
et
sanguine
EUO:
quia
cum commendat
corpus
et
sanguinem
suum,
humilitatemsuam
commendat,
in eo
quod
in
ipsa
hisloria
scriptumest,
inillo
quasi
furore
David,
quodpraetermisimus,
Et salivwdecurrebant
super
bar-
bam
ejus.
Cum
legerelur Aposlolus,
audistis
ipsas
sa-
livas,
seddecurrentes
super
barbam. Dicit
aliquis,
Quassaliyas
audivimus?Nonnemodolcctusest
Apo-
stolus,
cumdiceret : J udai
signapeiunl,
el Graci
sapientiamquarunl?
Modoleciumest : Nos autem
prmdicamus,inquit,
Chrislum
crucifixum(lunc
cnira
lympanizabat)
J udais
quidem
scundalum,
Genlibusau-
tem
stultitiani;
ipsis
verovocalisJ udwis et
Grwcis,
ChrislumDei Virtulemel Dei
Sapienlkin
:
qttiaquod
stultumest
Dei,sapknlius
est
liominibus;
el
quodinfir-
mumest
Dei, fortius
cst
quam
homines
(I
Cor.
i,
22-
26).
Salivseenim
signilicant
slultiliam
,
salivae
signf-
ficant infirmilatem. Sed si
quod
stultum esl
Dei,
sapienlius
esl hoininibus
,
et
quod
infirniumest
Dei,
forliusest
quam
homines: nonlan
juam
salivaeolTen-
dant,
sed
attende, quia super
barbam decurrunt.
Quomodo
enim salivis
inflrmilas,
sic barba virtus
ostenditur. Texii
ergo
virlulemsuam
corpore
infir-
milatis suae: et
quod
forinsecus
infirmabatur,
lan-
quam
insaliva
apparebat;
intus autemdivinavirtus
tanquam
barba
legebalur. Ergo
bumilitasnobiscom-
mendatnr. Eslo
humilis,
si visbenedicercDoininum
inomni
lempore,
et
semper
laus
ejus
sit inorc tuo.
Quia
J ob nen lanlumbenedixit
Dominum, quando
abundabant illi
omnia, quibus
eum
legimus
divilem
fuisseet
felicem,
et
pecore,
et
servis,
ct
domo,
feli-
cem
filiis,
el omnibus
rebus,
Ablalasunt omniauno
tempore,
et
implevilquod
inhoc
psalraoscriptumest,
dicens: Dominus
dedit,
Dominus
abstulit;
skut Domhio
placuit;
ita
facium
est: sit nomenDomini benedictum
(J ob i, 21).
Eccehabes
exemplum
bencdicentisDo-
minuminomni
tempore.
5.
[vers.3.] Quareanlem
benedicitDominumhomo
in omni
tempore? Quia
humilis est.
Quid
cst esse
1
Aliquot MSS.,
angetas,quijamdicat,AlfinonjiuHi;
an-
Q(HS, EtquM(41,
humilem?Nolleinselaudori.
Qui
insevull
laudarf,
sttperbus
est.
Qui
superbtiS
non
est, humilisest. Non
vis
crgo
esse
superbus
? Ut
possis
esse
humilis,
dic
quod
dictumesl: ln DotmnoiuudabilUranima
ttteu;
audiiint
mansueti,
ei Iwientur.
Ergoqui
nonin
Domino
volunt
landari,
nonsdnt
mansueti;
sed
truces, asperi,
elati, sujierbi.
J umenlamansuetavult habereDomi-
nus: esto
jumentumDomini,
id
esl,
estomansuetusk
Scdet ille
supef te, ipse regit
te : noli timere ne
offendas,
et eas in
procccps.
Infifniitas
quidem
tui
est,
sedaltende
quis
tibi
praesideat.
Ptillusasini
es,
sedChrisnim
porlas.
Namet
ipse
in
pullo
nsini venit
ad
civilatem,
et fuit illlid
jumeiilum
mansnelum.
Numquid
laudabalur
jumenluni
illud?
Numquidju-
menlodicebatur:
Hosanna, fili David,
benedictits
qui
venitinnomineDomini
(Matth. xxi, 9)?
Asellus
por-
labat : sed ille
qui porlabatur,
a
praccedentibus
et
conseqticnlibtis
laudabaiur. Et dicebatfofte
junien-
lum: In Dominolaudabituranima
mea;
atidiantmim*
sueti,
et twlenlur.
Nunquam
illud dixil ille
asiiins,
fratres: seddicatillud
populusqui
imitalur
jumsntum
illud
,
si vult
poriate
Dominumsuum. Irascitur forte
populus, quiacomparalur
aselloin
qno
scdil Doini-
nus;
et dicent mihi
aliqui supcrbi
e'l elati :
Ecce
asinosnosfecit. SitasinusDomini
quisquis
hoc
dicil;
ne sit
equus
et
mulus, quihus
non est intellecius.
Nostis enim
psalmum
Ubi dicitur : Noliteessesicui
cquus
el
mulus, quibus
nonest inteltectus
(Psal. xxxi,
9). Eqtius
enimet mulus
erigunt
cervicem
aliquando,
ct sua ferocitateexcmiunta scsessorem. Domantur
frenis, camo, verberibus,
donecdiscanl
subesse,
et
portarc
dominumsuum. Tuattlem
antequam
freno
lundantur ora
tua,
esto
mansuettis,
et
porta
Domi-
immtuum: noli inlc velle
laudari,
sedlaudeiur ille
qui super
te
sedet,
et diees : In Dominolaudabitur
anitna
mea,
audiant
mansueti,
el tmtentur.Nam
quando
audiunt non
mansueti,
non
lactanlur,sedirascuntur:
ct
ipsi
sunl
qui
dicunl
quod
asinos eos fecerimus.
Qui
aulem mansueti
sunt, dignentur
audireet essa
quod
atldiunt.
6.
[vers.4.] Sequitur, Maghificate
Dominumtnecum.
Quis
est iste
qui
exhortatur ut
magnificcmus
cumillo
Dominum?
Quisquisest, fralrcs,
in
corporeChrisli,
adhocdebet dare
operam,
ul
magnilicetuf
cumillo
Dominus. ArnatenimDominum
quisquis
est iste. Et
quomodo
illuinamat? Utrionihvideatcbamatorisuo.
Quisquis
enimahiat
carnaliler,
necessaest utcum
zelo
pestifero
amet: si forte
promagno
nudamvidere
potuerit, quampeslifero
amore
desideravit, numquid
vult ut vidcatillamei aiius? Necesscest ut zeloet
livofe
saucieltir,
si ct aliuseamviderit'. Et sicser-
vatur
castitas,
si aut illevideatcui
licet,
et aliusnon
videat,
autnec
ipsc.
Nonsiccsl
Sapienlia
Dei: vide-'
bimusillamfaciead
faciem,
Clomnesvidebimus,
et
iiemo* ibi zelabit. Omnibusse
Cxbibet,
et
imegra
est,
et castacst omnibuS. Illi mulaniurin
eam,
et
ipsa
ineosnon mutatur.
Ipsa
est
veriias, ipsa
est
1
Pleriquesiss.,
sielaliusvelit.
Supple,
titdere.
*
Lov.,
ktnemoseibi zelabit.
Aliquot Mss.,sJ Dj, Mii,
ibi
xelabit;ornjssaparticula
se.
311
S. AUGUSTINlEPISCOPI
318
Deus.
Numquidaliquando
audistis, fratres, quodpo-
luerit commulari
Deusnoster?
Supereminens
omni-
bus veritas est,
VerbumDei
est, Sapienlia
Dei
est,
per quem
facta sunt omnia: habet amaloressuos.
Sed
quid
dicit amator
ipsius? Magnificate
Dominum
tnecum.Nolosolus
magnificare
Dominum
,
nolosolus
amare,
nolo solus
amplecti.
iNoncnimsi
ego
am-
plexus
fuero,
non habet aliusubi manus
ponat.
Lati-
tudo tanta est in
ipsa Sapientia,
ut omnes animae
amplectantur
et
perfruanlur.
Et
quid
dicam,
fratres?
Erubescant
qui
sicamant
Dehm,
ut invideantaliis?
Aurigamperdili
homines
amant,
et
quisquis
amaverit
aurigam
aut venatorem
,
vult ul lotus
populus
cum
illo
amet;
et
horlatur,
et dicit:Amate mecumillum
pantomimum,
amateillammecumet illam
turpitudi-
ncm. Clamat illein
populo,
ut amelur cumillotur-
pitudo:
ct chrislianus non clamat in
Ecclesia,
ut
amelur cumillo veritas Dei! Excilate
ergo
in vobis
amorem
, fralres,
et clamate
unicuique
vestrorum,
ct dioite:
Magnificate
Dominummecum. Sit invobis
istefervor.
Quare
vobis recitantur
isla,
et
exponun-
tur? Si aniatis
Deum, rapite
omnesad amorem Dci
qui
vobis
jungunlur,
et omnes
qui
sunt in domo
vcsira: si amalur avobis
corpusChrisli,
idest unitas
Ecclesioe,rapite
eos ad
frucndum,
et dicite:
Magni-
ficate
Dominum
mecum.
7.
[vers. 4.]
Et exaltemusnomen
ejus
in
idipsum.
Quidest,
exallemusnomen
ejus
in
idipsum
? Hoc
est,
inunum. Nammulti codices sic habent:
Magnificate
Dominumtnecum,
etexaltemusnomen
ejus
inunum.
Sivein
idipsum
dicalur,
sivein
unum;
hocidemdi-
citur.
Ergorapitequospotestis,
horlando, portando
1,
rogando, dispulando,
rationemreddendo,
cumman-
suetudine,
cum lenilate:
rapite
ad
amorem;
ut si
magniflcanl
Dominum,
inunum
magniflccnl.
El
pars
Donati videtur sibi
magnificarc
Dominum
:
quid
cos
offenditorbisterrarum? Dicamus
illis,
fratres : Ma-
gnificate
Dominumtnecum,
el exaltemusnomen
ejus
in
unum.
Quare
in
praecisione
vultis
magnificare
Domi-
num? llle unus
est, quare
duos
populos
vultisfacere
Dco?
Quare
vullis
dissipare corpus
Christi
?Cerle
cnim
ipsependebat
in
cruce, quandolympanizabat:
ct cum
penderet
in
cruce,
cmisit
spiritum;
et vene-
runt illi
qui
eum
suspenderant,
ct invencrunt eum
emisisse
spirilum,
et nonilli
fregerunt
crura: latro-
nibus autcm adhuc in cruce vivenlibus
fregcrunt
(J oan.
xix, 32, 33),
ut
per ipsum
dolorem
compendio
mortis abillocrucialuliberarenlur,
quomodo
solebat
crucifixis fieri.
Ergo
venit
persecutor,
invcnit Do-
ruinum
quiete deposuisse spiritum
:
quiaipsedixit,
Poteslalemhabeo
ponendi
animammeam
(Id. x, 18).
Pro
quibusposuit
animamsuain? Pro universa
plebe
sua, pro
lolo
corpore
suo. Venit
ergopersecutor,
et
non
fregit
crura Christi : vcnit Donalus et
disrupit
EcclesiamChristi.
Iritegrumcorpus
Christi incruce
inter manus
persecutorum
est,
et inler manus Chri-
stianorumnoncsl
integr.umcorpus
Ecclesioe.Clame-
i
1
Mss.
quidamotnittunt,porlando.
Nonnulli
ejus
Iocoha-
bent, operando
mus
ergo, fratres,
cum
gemilu quantumpossumus,
dicentes:
Magnificate
Dominum
tnecum,
etexallemus
twmen
ejus
inunum. Ecclesiaenimillis clamat: vox
cst
Ecclesioe,
clamansillis
qui
se
praeciderunt
1.Unde
enim
disrupti
sunt? Per
superbiam.
Docet autem
Cbristus
humililalem,
cum commendat
corpus
et
sanguinem
stuim:
quod
diximusSanctitati Vestraein
hocPsalmi textu
agi
ct
celebrari,
ubi commendatur
corpus
et
sanguisChristi,
ubi commendalur humilitas
Christi, quampro
nobis
susciperedignalus
est.
8.
[vers. 5.] Inquisivi Dominum,
el exaudivitme.
Ubi exaudivit Dominus? Intus. Ubi dat? Intus. Ibi
oras,
ibi
exaudiris,
ibi beatificaris.
Otasti',
exaudilus
es,
beatificatus
es;
et non scit
qui juxla
lestat:
gestum
est totumin
occullo,
sicut DominusinEvan-
gelio
dicit: Intra in cubiculum
tuum,
claudeostium
luum,
et ora in
occulto,
et Paler tuus
qui
videl in
occutto,
reddetlibi
(Mattli. vi,
6).
Cura
ergo
intras
cuhiculumluum
,
inlras cor tuum. Reati
qui gaudent
quando
intrant adcor suum
,
et nibil mali ibi inve-
niunt. Allendat Sanctitas Vestra:
quomodo
nolunt
intraredomossuas
qui
habentmalas
uxores,quomodo
exeunt adforum
,
et
gaudent; coepit
hora
esse, qua
inlrenl indomum
suam,
contristantur: intraturi sunt
enimad
(aedia,
ad
murmura,
ad
amaritudines,
ad
eversiones; quia
nonest domus
composila,
ubi inter
virumetuxorem
pax
nulla
est;
et meliusilli est foris
circumire. Si
ergo
miseri
sunt, qui
cumredeunl ad
parieles suos,
timent ne
aliquibus
suorum
perturba-
tionibus
everlanlur;
quanlo
sunt
miseriores, qui
ad
conscienliamsuamredire
nolunt,
nc ibi Iitibus
pec-
catorumeverianlur!
Ergo
ut
possis
libensredire ad
cortuum,
munda illud: beaii cnim mundi corde
,
quoiiiamipsi
Deumvidebunt
(Id. v,
8).
Aufer inde
cupiditalumsordes,
auferlabem
avaritiac,
aufertabem
superstilionum,
aufer
sacrilegia
el malas
cogita-
tioncs; odia,
non dicoadversus
amicum,
sedetiam
adversus inimicum: aufer isla
omnia;
inlra in cor
tuum,
et
gaudebis
ibi. Cumibi
cceperisgaudere,
ipsa
mundiliacordis lui deleclabit
te,
et facietorare:
quomodo
si veniasad
aliquemlocura,
silentiumest
ibi,
forlc
quies
est
ibi,
mundusesl
locus;
Oremus
hic,
dicis: et deleclat te
compositioloci,
ct credis
quod
ibi te exaudiat Deus. Si
ergo
Ioci visibiliste
delectat
mundilia, quare
lenonoffcndit immundilia
cordislui ?
Inlra,
munda
omnia,
levaoculosluos ad
Deum,
et slatimteexaudiet.
Clama,
et dic :
Inquisivi
Dominum,
et exaudivit
me;
el ex omnibus tribula-
lionibusmeiseruit me.
Quare
?
Quia
cumfuerisillu-
minatus,
cum
cceperis
hichaberebonam
conscienliam,
restanl
tribulaliones,
quia
restat
aliquidinfirmum,
donccmorsabsorbcalur in
vicloriam,
et mortalehoc
induat immortalitalem
(I
Cor.
xv, 54):
necessc cst
ut in hocsaeculo
flagelleris;
necesse est ut
aliquas
tentationes
suggestlonesqucpatiaris.
MundabilDcus
omnia,
eruet te abomni
tribulatione, ipsumquaere.
1
sicinMss.Atin
Edd.,pracipitaverunt.

Er. et
Lov.,
orasti
intus,
exaudituses.
Abest,intus,
ab
Am.etMss.
513
ENARRAtlO IN PSALMUMXXXIII
314
9.
Inquisivi
Dominum,
el exaudivil me.
Qui ergo
non cxaudinntiir,
non Dominum
quaerunt.
Intendat
SanclilasVestra: non
dixit, Inquisivi
aurumaDo-
mino,
et exaudivit
mc; inquisivi
a Dominoseneclu-
tem,
et exaudivit me; inquisivi
a Dominohoc aut
illud,
el exandivitmc. Aliudest
aliquid inquirere
a
Domino,
aliud
i[>sum
Dominum
inquirere. Inquisivi,
inquil,
Dominum,
el exaudivitme. tu autem
quando
oras,
et
dicis,
Occideilluminimicum
meum;
non
Dominnm
inquiris,
scd
quasi
faciste
judicemsuper
inimicumluum,
et facis
(a) quaeslionarium
Deum
tuum. Undescisnemelior lesit
cujus
mortem
quae-
ris? Eo
ipso
forte, quia
illenon
quaerit
tuani.
Ergo
noli
aliquid
aDominocxlra
quaerere,
sed
ipsum
Do-
minnm
quaerc,
et exaudiet
le,
et adlutc le
loquente
dicet,
Ecceadsum
(Isai.
LXV, 24). Quidesl,
Eccead-
sum?Ecce
praesens
sum, quid
vis, quid
a me
quae-
ris?
Quidquid
tibi
dcdero,
viliusest
quamego
: mef-
ipsum
habe
',
me
fruere,
mc
ampleclcre
: nondutn
poles
tolus
';
ex fide
contingc me,
et inhaerebis
mihi
(hoc
libi Deus
dicit),
et caeteraoneratua
ego
a
te
deponam,
ut lotus mibi
inhoereas,
cumhocmor-
lale luumad immortaliiatcmconvertero
(l
Cor.
xv,
54);
ul sis
oequalisAngelis
meis
(Matth. xxu, 30),
et
semper
videasfaciemmeam,
et
gaudeas,
el
gaudium
tuumnemoauferet a tc
(J oun.
xvi, 22); quiainqui-
sisli
Dorainum,
et exaudivil
te,
el exomnibustribu-
lationibustuis eruit te.
10
[vers. 6.]
Diximus
(b) quis
esset
exbortalor,
amalor ille,
qui
nonsolusvult
amplecti quodamat,
et dicit: Accedilead
eum,
etilluminamini.Dicitenim
quod ipse probavit. Spiritualis
enim
quidam
incor-
pore Chrisii,
vel eliam
ipse
Dominusnoster J esus
Christussecundum
carnem, caput
exhortansmembra
CcCtera,quid
dicit? Accedilead
eum,
el illuminamini.
Aul
polius
christianus
aliquisspirilualis
ad
ipsum
Ds-
minumnostrumJ esumChrisluminvitatut accedamus.
Sedaccedamusad
eum,
et
illuminemur;
non
quomodo
adeumaccesserunt
J udaei,
ut lcnebrarentur. Accesse-
runl enimad
illum,
ul
crucifigerent:
nosadeumac-
cedamus
,*
ut
corpus
et
sanguinemejusaccipiamus.
lili de crucifixo tenebrati sunt: nos manducando
erucifixurael bibendoilluminamur. Acceditead
eum,
et
illuminamini,
ecce Gentibus dicilur. Crucifixus
Chrislus
inler J udacoscrat saevienteset
videmes,
Gentes
absenles erant: ccce illi accesserunl
qui
in
tenebris erant,
et
qui
nonviderunt illuminati sunl.
Unde accedunt Genles? Fide
sectando,
corde in-
hiando,
charitatecurrendo.
Pedes
tui,
cbariias lua
est. Duos
pedes
habeto,
noli esscclaudus.
Qui
sunt
duo
pedes?
Duo
praecepta
dilectionis,
Dei et
proxi-
mi. Istis
pedibus
curre ad
Deum,
acccde ad illum:
1
momnibus
prope
Mss.,
habes.

Edd.,
totum.Mss.
ulerique,
lolus.
(a)
Quaestionarius
idemest
atque
carnifex.Undevetus
schoiiastes
J uvcnal.sat.
6,
ad
illud,
Sunt
quae
torlorihus
<annua
praestent,

aunolat,
salatia
qusesliopariis
sive
carnificibus.
Etinmartyris
Marciauae Actisn.5, legitur,
f tratus
judex
talibusdictis
virginem
i)eo
dicalam,quae-
cstionariorum
manibus
alapis
caesam,
inludo
gladiatorio
jussit
includi.

(f)Supra,
n.6.
quia
etut curreres
ipse
hortatus
est,
et
ipse
suumlu-
men
aspersitsic,
ut
magnifice
et divinese
sequi pds-
silis '. Et vultusvestrinonerubescent.
Accedite,inquit,
ad
eum,
el illuminamini:etvultusveslrinonerubescent.
Non erubescetvultusnisi
stiperbi. Quare? Quia
ela-
lusvultesse,
et
quando
fuerit
passus
contumcliam
\
aut
ignominiam,
aut casumsecundum
sacculum,
aul
>
aliquamaffliclionem,
erubescit. Sednoli
limere,
ac-
cedead
eum,
et nonerubesces.
Quidquid
fecerit libi
inimicus,
videtur te
superior
esse
apud
homines:
sedtu
apud
Deum
superior
illoes.
Ego cepi, ego
li-
,gavi,ego
interfeci.
Quamsuperiores
sibi videntur
qui
ista dicunt!
Quamsuperiores
videbantur sibi J udaci
quando
Dominura
colaphizabant, quandospuebant
in
facicm
ejus,
et decanna
percutiebant capui, quando
spiniscoronabant,quando
lunica
ignominiosa
circum-
dabant!
Quamsuperiores
crant! Et illevidebalur in-
ferior, quia procidebat
ad ostia
portae
: sed illenon
erubescebat. Lumenenimerat
verum, quod
illuminat
omnemhominemvenienteminhuncmundum
(J oan.
i,
9).
Sicut
ergo
lumennon
potest confundi,
sicct il-
luminatumconfundi nonsinit. Accedite
ergo
ad
eum,
el illuminamini;
et vultusvestri nonerubescent.
11.
[vers.
7,
8.]
Seddicit
aliquis, Quomodo
adeum
accedo?Tantis
malis,
tantis
peccalis
oneraius
sum,
tanta sceleraclamant deconscienlia
mea, quomodo
audeoaccedereadDeum?
Quomodo?
Si humiliavcris
te
per pcenilentiam.
Sed
erubesco, ais, poenitentiam
agere.
Accede
ergo
ad
eum,
el
illuminaberis,
et vul-
lus tuus non erubescet. Si enimlimor erubesccndi
revocattea
pcenilenlia,pcenitenlia
autemfacil leac-
ccdere ad Deum: non vides
quia pcenamgeslas
in
vullu, quia
ideoerubuil vullus
tuus, quouiam
nonac-
cessit ad Deum: ideo non
accessit, quia
non vult
agere poenilentiam
? Sicut atlestatur
prophcta
: Isle
inopsclamavit,
Et Dominusexaudivitcum. Docct lc
quomodo
exaudiaris. ldeo non
cxaudiris, quia
dives
es. Ne
(a)
forte
clamabas,
ct non
exaudiebaris,
audi
quare
: Iste
inops
clamavit,
etDominusexaudiviteum.
Inopsclama,
et exaudit Dominus.Et
quomodo
cla-
mabo
inop.s?
Ut elsi habes
aliquid,
noninde
proesu-
inas de viribusluis : ul
inlelligas
le
indigenlem,
ut
inlclligas
lelamdiuesse
pauperem, quamdiu
nonha-
bes illum
qui
facit tedivitem.
Quomodo
auiemDo-
minusexaudiviteum? Et ex
omnibus,inquit,
Iribula-
lionibus
ejus
salvum
fecil
eum. El
qtiomodo
salvos
facit ab omnibus Iribulalionibus? Immiltet
Augelus
Dominiin circuilu limenlium
eum,
et eruei eos. Sic
scriplum
esl, fratres;
non
quomodo
babent
aliqtii
mendosi codices,
Immiltel
Angelum
Dominusincir-
cuitulimenlium
eum,
eteruet eos: sed
sic,
lmmille
Angelus
Domini incircuilulimentium
eum,
eterueteos. 1
Quem
hic dixit
AngelumDomini,qui
immitlei incir- 1
cuilu timentiumcum,
et eruet eos?
Ipsc
Dominus
noster J esus Chrislusin
prophelia
diclus est
magni
consilii
Angelus, magni
consilii nuntius : sic illum
dixenmt
Prophetae
(lsai.
IX,6,
sec.
LXX.) Ipseergo
1
Mss.
magno
consensuferunt: sicul
magnifice
et divine
secutus
est.Etvultus
veslri,
etc.
(a)Forle,
E(.M.
Ms S. AUGUSTINIEPISCOPI SIR
magni
consilii
Angelus,
id est
nuntius,
immittet in
eos
qui
liment
Dominum,
et eruet sos. Noli
ergo
ti-
mefene Iaieas:
ubicumque
Dominum
limueris,
novit
te ille
Angelusqui
immittet in
cirouitu,
el eruet te.
12.
[vers. 9.] Aperie
modo de
ipso
sacrarnenlo
vult
dicere, quo
4
ferebalur in manibus suis. G'u-
state,
el videle
quoniam
s
suavts est bominus. Nonne
aperit
se
8
Psalmus,
et
ostendit
tifii illam
quasi
in-
saniamet furOrem
conslantem,
sanaminsaniamct
sobriaraebrielatem illius
David, qui
in
figura
nescio
quid
ostendebat,
quando
illi
ex
personaregis
4
Acbis
dixerunt, Quomodo
est?
quando
dicebat
Dominus,
Nisi
quis
manducaveritcarnemmeam
,
et biberil san-
guinemmeiim,
nonhabebitinsevilam?Et illi in
qui-
bus
regnabat Achis,
id
est,
error et
ignorantia, quid
dixerunl?
Quomodo
isle
polerit
nobis dare carnem
suammanducare
(J oan. vi, 53, 54)
?Si
ignoras,gusla,
el vide
quoniam
suavis est Dominns: si autem non
inlelligis,
rex es Achis. Immulabil faciemsuamDa-
vid,
et recedet a
te,
et dimitlel
te,
et abibit.
13. Beatusvir
qui spcral
ineum. Hoc
qtiidopus
est
diu
exjioni? Quisquis
uon
sperat
in
Domioo,
miser
est.
Quis
est
qui
non
sperat
in Domino?
Qtii
in se
speral- Aliquandoquodpcjusesl,
fralres
mei,
atten-
dite,
aliquando
homines nolunt
sperare
in
se,
sedin
aliishomiuibtis.SalvasaluteGaii
Scii,
niliil milii
po-
les faccre. Et forte
loquimr
de homine
jam
mortuo.
In ista civitate
dicit,
Salva salute
illius,
et ille in
aliisIocisforlemortutisest. Et
quam
citodicunt ho-
mines hoc: et non
dicunt,
Credo
Deo, quia
nonte
permiltit
noceremihi. Non
dicunt,
Credo Deo
meo,
quia
etsi (e
pcrmiserit
ad
aliquid
meum
,
adanimam
meantnonlc
permiltet.
Scdcum
dicunt,
Salvasalute
illius,
ncc
ipsi
volunthabere
salulem,
et illos
gravant
pcrquos putanl
habcresalulem.
14.
[vers.10.]
Timete
Dominum,
omnessancli
ejus,
quia
nih'l dcesl limenlibuseum. Multi enini
firopterea
nolunt' limcreDominum
,
nefainem
patianlur.
Di-
cittir illis: Nolitefraudemlacerc. Et dicunt: Undeme
pusco?
Non
polest
arssine
imposturaesse,
non
polest
negoi.ium
cssc sinefraude. Sed fraudem
piinit
Deus.
TimeDeum. Sedsi timuero
Deum,nonhabebounde
vivam. Timete
Dominum,
omnessancli
ejus, quoniam
nihil deestlimentibuseum.
Copiamproinitlil trepido,
et
dubitanli nesi fortelimuerit Dominumdeseranl illum
superfiua.
Pascebat te Dominuscontemnentem
se,
el
dcseret telimentemse? Attende
,
el noli dicere: Ille
dives
est,
et
egopauper
sum:
ego
tinieo
Dominum,
illenontimendo
quantumacquisivit,
et
ego
timendo
nudussumI Yidele
quidsequitur:
Diviles
eguerunt
et
esurierunt,
inquirentes
aulemDominumnonminuentur
omni bono. Si adlitteram
accipias,
videtur lefallere.
1
SicMss.Edd.
aulem,quodferebalur.
9
Mss.hic et alibi constanterhabent: el videte
quam
stiavisestDominus.
8
AliquotMSS.,
mnne
aperitipse
Psalmus.
Quidam,
ivon-
ne
aperle
Psaltmtsostendit.
*
ItaMss.At
edd.,
quifigurate
sacramentumDominicum
ostendebal. Paulo
post
Edtl.et Mss.
ferebant, qwxndo
illi
misericoram
rcge
: sed induobuslibfis J heritO
reposita
eratlectio
quairisequimur.

Edd.|w.int,Meijusm>, mlunt,
Respicis
enim multosdivites
iniquos
mori indiviliis
snis,
non faclos fuisse
pauperes,
cum
vivunt; vides
illos
senescere, perduci
adultimumvitaeinter
magnas
copias
diviiiarurn
,
celcbrari eis
pompam
funeris in
magnis effusionibus, perduci usque
ad
sepulcriim
divilem, qui
ct
exspiravit
inleclis
eburneis,
circum-
flente
'
farniliasuorum
;
et dicisinanimo
luo,
si forte
nosti
aliqua
et
peccata
et scelera
ipsius
:
Ego
novi
quania
fecerit isle
homo;
ecce
senuit, moriuus est
inlecto
suo,
deducunt illum
sui, pompa
tanlafuneris
celebratur :
ego
novi
quaefecerit; decepit
me Scri*
plura,
ct
lefellit,
ubi andioet canto : Divites
eguerunt
el esurierunt.
Quando
iste
inopsfuit?quando
esurivil?
Inquirentes
autemDominumnonminuenluromni bono
(Psal.
XXXIII
, II). Quoiidie
adbasilicam
surgo, quo-
tidie
getiuflecto, quotidie inquiro Dominum,
el nihil
honi habeo : iste non
inquisivit Dominum,
et inler
tantabonadefunctusest! Sic
cogitantem
suffocal Ia-
queus
scandali. Escam enim morlalem
quoerit
in
terra
,
et veram mercedemnon
quaerit
inccelo
,
et
miltit
caput
in
laqueum diaboli,
constringuntur
ei
fauccs
,
et tenet diabolus ad malefacicndum
,
ul sic
imitelur illum
divitem, quem
videt in tanta
copia
defunctum.
15. Noli
ergo
sic
intelligere.
El
quomodo
intelli-
gom
?Inbonis
spirilualibus.
Sedubi sunl? Nonviden-
tur
oculis,
sedcorde. Nonvideo
ipsa
bona. Videt illa
qui
amat. J ustiiiamnonvideoa. Nonenimaurum
est,
non
enimargenlum
est. Siaurum
esset,
videres :
quia
fides
est,
non vides. Et si non vides
fidem, quare
amas servurn fidelem?
Interroga teipsum, qualem
servum
diligis.
Forie habesservum
formosum,
statu-
rosum,
bene
compositum;
sed
furem, nequam,
frau-
duleiilum: habesaulemaliumforte
parvuin statura,
deformem
facie,
colore
telro;
sed
fidelem, parcum,
sobrium:
attende, rogo te, quem
islortun duorum
diligis?Si
oculos carnis
inlerrogas,
vincil
apud
te
pulcber injustus;
si oculos
cordis,
vincitdcformisfi-
delis. Vides
ergo, quod
vistit exhibeal tibi
alter,
id
est fidem
,
exltibeilli et lu.
Quaregaudes
a"deum
qui
fidemlibi
exhibet,
et laudas eumde hisbonis
quae
non vitleniur nisi oculo cordis? Cum
fepletus
fueris
spiritualibus
divitiis,
pauper
crisa? Et illedivesidco
fuit,
quia
hahebal leclum
eburneuni;
et tu
pauper es,
cujus
cubiculumcordis
plenum
est tantis
gemmis
vir-
tutum, justilioe,verilatis, charitalis, fidei, paiicntioe
el loleranliaeI
Explica
divilias
tuas,
si habes
illas,
et
compara
divitiisdivitum. At ille in mercatu invenit
mtilas
preliosas,
et emit eas. Si fideminveniresve-
nalem, qtiantumpro
illa
dares, quam
leVoltiitDeus
gralis haberc,
el
ingratus
es?
Egentergo
illi
divitcs,
egent:
ct, qnod
est
gravius, paneegent.
Neforte
pu-
lelis,
quia
auro
egeni
et
argento, quanquam
et hoc
cgeant. Quanlum
habuit
quidam,
ei
quid
eumsatia-
vit? Sic moriunsest
egens, quiaplura
volebat
acqui-
1
Sic
aliquotMss. AtEdd.,circumfluente.
a
InMss.nonnullis: videlille
qni
amat
juslitiam.
Koti
vitleo
ego.xon
enimaurum
est,
etc.
3
in
plerisquoMss.,
ettaudaseum?nisbonis
ergo, qtue
nonvidenturnisioculo
cordis,
cum
repletusftieiis,pauper
ris?
&7
ENARRATIO
IN PSALMlM XXXIII. 31$
rere
quam
lenebat.
Egent
et
pane. Quare egent
et
pane?
Si non
inielligispanem,
ille dixil' :
Ego
sum
panis
vivus,qui
de ccelodescendi
(J oan. vi, 41);
et:
Beati
qui
esuriunt,
et sitiunt
juslitiam, quoniamipsi
sa-
twabunlur
(Matth.
v, 6). Inquirentes
aulemDominum
nonminuenturomni bono.Sed
quo
bono
jatn
diximus.
16.
[vert. 12.]
Venite, filii,
audite
me,
limoremDo
mini docebovos. Pulalis
', fratres, quiaego
dico:
pu-
tate
quia
David
dicil, pulatequiaAposlOlus
dicit: imo
putale quiaipse
Dominusnoster J esus Chrisiusdicit:
Venite,
filii,
auditetne. Audiamus
itlum
simul,
audite
illum
per
nos: docereenimvult ille
humilis,
ille
lym-
panizans,
ille
affectans,
docerenosvult. Et
quid
dicit?
Venite, filii,
audite
me,
timoremDomini docebovos.
Doceatergo, proebeamus
aurem,
praebeamus
cor. Non
aperiamus
aiires
carnis,
et cordisclaudiimus;
sedsic-
nt
ipse
dixit in
Evangelio, Qui
habet dures
audiendi,
atidial
(Id.
xi, 15). Quis
nolit
*
audiredocentemChri-
stum
per Propbeiam
?
17.
[vers.13.]
Quis
est homo
qui
vull
vitam,
et dili-
gil
diesviderebonos?
Inlerrogat.
Norineomnis invo-
bis
respondel, Ego
?An
quisquam
est invobis
qui
non
diligitvitam,
id
esi,
qui
nonvult
vilam,
el non
diligit
dies viderebonos? Nonne
quolidie
boc miirmuiaiis,
ct bocdicitis :
Quamdiu
ista
paiimur? Quoiidiepejora
et
pejora
:
apudparentes
nostros fuerunt diesketio-
res,
fuerunt dies meliores. 0 si
interrogares ipsos
parentes
(uos,
similiter tibi dediebus suis munnu-
rarenl. Pueriml beali
patres
nostri,
nosmiseri
sumus,
malosdies habemus: doininatusesl
ille, putabamus
quia
illomorluo
posset aliquodrefrigerium
dari;
de-
lerioravenerunt. 0 DCus
,
ostendenobisdies bonos!
Quis
csl
Iwmo,
qui
vtill vilam,
et
ditigit
viderediesbo-
nos?Nonhic
quaerat
diesbonos. Bonamrem
quaerir,
sednonin
regioneejus
illam
qtiaerit.Quomodo
si ali-
quemjustumquoerercs
inea
patria,
ubi non
habitaret,
dicereluf libi: Bontimvirum
qua^ris,magnum
virum
quaeris,quaere
illum,
sednoli
hic, superfluo
hic eum
quaeris,nunqtiam
euminveniuruses. Diesbonos
qnae-
ris,
simul ens
quaeramus,
nolilc hic. Sedhabuerunt
illos
paires
nostri. Fallimini : omnes
hic laborave-
runt.
Legile Scripturas
: ideovdluitDeusut scribe-
rentur,
ut nos corisolaremtir. Temporibus
Eliaefuit
fames, passi
sunt eam
piilres
nostri.
Capitajumenlo-
rummortuorum
auro vendebahluf,
occideriint suos,
et comedcmnt
eos : et duaemulieres slatuerunt inler
seut occiderent
filios
suos,
et manducarent;
Otccidit
una filium
sutim,
cl mandiicavefurit
eum
ambae;
alia
nolebat occidere filiumsuuih,
el
exigebai
illa
quas
prior
occiderat
filiumsuum;
et talis fixa venil ante
regem,
adduxerunt se ante
regem,
cdntendeniesde
intcrfcctione
filiorum
(IV Reg.
vi, 26-50).
Detalibus
cibisavertat Deusea
quaelegimus. Semper
dies mali
in
saeculo,
sed
semper
dies boni inDeo. Habuitdics
bonosAbraham,
sedintus incorde: habuit dies ma-
los, quando
a famemulavit
regionem,
et
quaerebat
1
Mss.,
si
intelligaspanem.
ilk enimdixit,
etc.

omnes
prope
Mss.,
Putale.

Edd.,Quis
noritaudire. Et
paulopost,
interroga.
At
Hss.
f.eg.vaUc, etc., QUU
notitaudvth., mkrrogat.
cibum
(Gen.
xii, 10,efxxvi,
1).
Sicomnes
quaesierunt.
Patilhsbabliitdies
bonos, qui
dicit : In
fame
el
siti,
f
in
frigore
et iiiiditale
(II
Cor.
xi, 27)?
Sednon ira-
scantur sefvi:
ipse
Dominustionbabuil diesbonosiil
hoc
sacculo; contumciias, injurias, crucem,
el tanta
hiala
patiebatur.
18.
[vers.14.]
Non
ergo
chrislianus
murmuret,
vi-
deat
cujus vesfigiasequatur.
Scd si diesbonos
amat,
audiat docentemetdieentem:
Venite,filii,
audite
me,
limoremDbmini docebovos.
Quid
vis? Vitamet dies
bonos.
Audi,
et fac : Contine
linguam
tuama malo.
Fac iilud.
Nolo,
dicit homomiser : et
J inguam
meam
nolocontinerea
malo,
et vitam
volo,
et dies bonos.
Si
operarius
tuustibi diceret: Et vastoistam
vineam,
et
exigo
ate mercedem: adduxisti me ad vineamut
falcitemillamet
putem,
concidoomnia
lignaulilia,
proecidamipsa
roboravitium,
ut nonhichabcas
quod
colligas,
et cumfeceroista
,
redditurus es mihi labo-
rernmeum. Nonneinsanumillumdiceres? nonneil-
lumdedomotua
repelleres, anlequam
mitteret ma-
numad falcem? Tales sunt
homines,
qtii
et facere
voiunt
mala,
et
jurare mendacium,
et
blasphemare
contra
Deum,
et
murmurare,
et fraudem
facere,
et
inebriari,
et
litigare,
et
adulterari,
el
ligaturas
adbi-
bere,
et iread
sortilegos,
etdiesbonosvido.re.Dicitur
illi : Non
potes
malefaciens
quperere
bonam nierce-
dem. Si lu
injuslus es, injustus
erit et Deus?
Ergo
quid
faciam?
Quid
vis?Vitam
volo,
dies bonosvolo.
Conline
linguam
luama
malo,
etlabialuane
loquantur
dolum: id
est,
nulli
fraudem,
nulli mendacium.
19.
[vers.15.]
Sed
quidest,
Declinaamalo? Pa-
rumest nulli
noceas,
nullum
occidas,
non
fureris,
non
adultcres,
nonfraudem
facias,
nonfalsitmlesti-
moniura dicas. Declinaa malo : cum
declinaveris,
dicis: Securtis sum, perfeci omnia,
habebo
vitam,
videbodies bonos. Non solumdeclinaa
malo; sed,
et
fac
bonum.Parum est ut' non
exspolies
: vesti nu-
dum. Si non
exspoliaveris,
declinasti amalo: sednoa
facies
bonum,
nisi cum
peregrinumsusceperis
indo-
mum(uam.
Ergo
sic declinaa
nialo,
ut faciasbonum.
Quarepacem,
et
sequere
eam. Nontibi
dixit,
babebis
hic
pacem
:
quaere
illam,
et
sequere
eam.
Quo
illam
sequor? Quopraecessit.
Dominusenime6t
paxnostra,
resurrcxit el ascendit incoelum.
Quarepacem,
etse-
quere
illam:
quia
et tucum
surrexeris,
hoc mortale
?
mulabitur,
et
amplecleris paccm,
ubi tibi nemomo--
lestuserit. lbi enimest
perfeclapax,
ubi nonesuries.
>
Namhic tibi
paceni
facit
panis:
subduc
panem,
et
vide
quale
bellumerit intravisceratua.
J psi justi quo-
modo
gemunt
hic,
fratres? ut sciatis
quiaquaeriinus
hic
pacem,
consequemur
auleninfine. Sedex
parle
hic
habeamus,
ut ex lotoillichabetemcreamur.
Quid
est,
ex
parte?
Concordes
simus
hic, diligamuspioxi-
mum
quomodo
nos. Sic
dilige
fratrem
quomodo
le-
ipsum,
habe cumillo
pacem.
Sed non
possunt
nisi
existererixae
aliquoe, quomodo
inter fratres et inter
sanclosexstiterunt,
inter Barnabamet Paulum
(Act.
xv, 59):
sednon
quoe
occiderent concordiam,
non
quaejnierimereBi
cliarUalem. Namet tiW
ipsi
resistis
319 S.
AUGUSTINIEPISCOPI
0
aliquando,
et tamennonte odisti. Omnisenim
quem
pcenitel aliquid,
rixalur secum.
Peccavit, redil,
ira-
sciiur
sibiiiietipsi
hoc
fecisse,
illudcommisisse'. Ri-
xani
ergo
secum
babct,
sed ista rixaadconcordiam
tendil. Vidc
quomodo
secum
rixetur,
ct dicat
qtndam
justus
:
Quare
tristis
es,
anima
mea,
et
quare
conturbas
me?
Spera
in
Dominum,quoniam
adhuc
confilcbor
illi
(Psal.
XLH
, 5).
Cumdicit animae
suac, Quare
conlur-
bas
me; ulique
lurbabat illum. Volebal forte
ipsepati
pro Christo,
et aiiima
ipsius
contristabatur. Et ille
qui
sciebatet
dicebat, Quare
trislis
es,
anima
mea,
el
quare
conlurbas
me;
pacem
adhucsecumnonhabebat: sed
extncnlehcerehat
Chrislo,
ul
sequerelur
illumanima
ejus,
et nonillumconturbaret.
Ergo quoerilepacem,
fratrcs.Dominus dixit: Hac
loquorvobis,
utinmeha-
beatis
pacem.
Paceminterravobisnon
promitlo(J oan.
xvi, 33).
Inisiavita
pax
veranon
est,
nec
tranquil-
lilas. Gaudium
immortalilalis,
societas
Angclorum
promittilur.
Sed
qttisquis
nonillamcumhicest
quae-
sierit,
nonillamhabebit cumvenerit.
20.
[
vers.iH.
j
Oculi
Dominisuperjustos. Noliergo
limere,
labora
'
: oculi
Dominisupertesunt.
Etaures
ejus
ad
preces
eorum.
Quid
vis
amplius?
Si murmu-
rantemservumindomo
magna
non audiret
paterfa-
miiias,
quereretur,
et dicerct:
Quanta
liic
palimur,
et nemo nos audil!
Numquid
dicis illuddc Deo:
Quanlapalior,
et nemo mc audil ?Si audiret
me,
forte dicis,
tolleret mihi tribulationem:
clamo,
ct
tribulor. Tanlum tu lenevias
ejus,
el
quando
tribu-
larisauditle. Sedmedicus
cst,
adhuc
pttlic
habes
nescio
quid.
Clamas: scd adhucsccat
;
et nontollit
nianum,
nisi secuerit
quantum
videlur. Etenimmc-
dicus crudclisest
qui
exaudil
hominem,
et
parcit
vulncri et
pulredini.
Malres
quomodo
fricant inbal-
neisad salulemfilios? Nonne
parvuli
clamanl inter
ni3nusearum? Illae
rgo
crudeles
sunt,
ul non
par-
cant,
nou cxaudiant
lacryraas
?Nonne
plenae
sunt
piclale
? Ellamcn
clamanlpueri,
et noncis
parcilur.
Sicet Deusnosler
plenus
est charilale: sedideovide-
tur non
exaudire,
ut sanetet
parcat
in
sempilernum.
21.
[
vers. 17.
]
OculiDomini
superjustos,
etaures
ejus
ad
preces
eorum.Fortc dicuntmali:
Ergo
securus
faciomala, quia
non
super
mesunt ocnli Domini:
jam
Deusad
juslos attendit,
menon
videt,
ct
quid-
quidfecero,
securus facio. Slalim
subjccit
vidensco-
gitaliones
horainum
Spirilus sanctus,
ct ait : Oculi
Domini
superjustos, etauresejusadpreceseorum
: vul-
tusatttemDomini
super [acientesmala,
ut
perdat
de
terramemoriameorum.
22.
[
vers.18.
]
Clamaverunt
justi,
el Dominusexau-
divit
eos,
el exomnibustribulalionibuseorumeruiteos.
J usti erant tres
pueri
: de camino clamaverunt ad
Dominum,
el in Iaudibus eoruni
igncs friguerunt.
Accedereel laedereflammanon
poluit
laudantesDeum
innocenlesct
juslos pueros,
el eruil cosde fiamma
(
Dan.
in,
49
).
Dicit
aliquis,
Eccevere
jusli qui
ex-
audili
sunl,
sicut
scriptumest,
Ciamavcrunt
jusli,
et
1
omncsfere
Mss.,
mehoc
fecisse,
meillud
commisisse,
tnondkilur. Tdxam
ergo,
elc.

Aliquot Mss.,
taboras.
Alii,
laborans.
Quidam,
laborem.
Dominusexaudivit
eos,
et ex omnibustribulalionibus
eorumeruiteos:
ego
aulem
clamavi,
et nonme
eruit;
autego
non
sumjustus,
autnon facio
quaemihijubet,
aut
forlemeille non videt. Noli
timere,
tanlumfac
quodjubet;
et site non
eruitcorporaliter,
eruet
spi-
riiualitcr. Ille eniin
qui
tulit de flammatres
pueros,
numquid
tulit de flamma Machabaeos ?Nonneilli in
ignibus hymnizabant,
illi in
ignibus exspirabant
(II
Mach.
vi, 3)
?Deustrium
puerorum,
nonne
ipse
est et
Machabaeorum?Illos
eruit,
et illosnon
eruit;
imo
ulrosque
eruit: sed tres
pueros
sic
eruit,
ut et
carnales confunderentur
;
Machabaeos autem ideo
nonsic
eruit,
ut illi
qui persequebantur
in
pcenas
majoresirent,
cum
putabant
se
oppressisse marty-
res Dei. Eruit
Petrum, quando
venit adillum
ange-
Ius,
cumcsset in
vinculis,
el ait
illi,
Surge,
etexi: ct
subitosolutasunt
vincula,
etsecutusest
angelum,
et
cruit illum
(
Act.
xn,
7
). Numquid
Pelrus
perdide-
rat
justitiam, quando
non illumeruit decruce?Non
eruit lunc?Et eruit lunc. Anideodiu
vixil,
ut
inju-
stus fierel ?Forle
plus
eum exaudivit
poslea quam
prius, quando
illumvere deomnibus
pressuris
eroit.
Nam
quandoprimum
illum
eruit, quanta
ille
perlulit
postea
! IUuc cnim
misitposlea,
ubi nihil
malipati
potuisset.
23.
[vers. 19,
20.
|
J uxlaest Dominushis
quiobtri-
verunl
cor,
el humiles
spiritu
salvos
faciet.
Altusest
Deus,
humilissit chrisliamis. Si vult ut altus Deus
vicinetur
illi,
illehumilissit.
Magnamysleria,
fratres.
Deus
super
omniaest :
erigis
te,
et
nonillumtangis
:
Iiumilias
te, etipse
adte descendit. Muliatributalio-
ncs
justorum. Numquid
dicit : Ideo siut Chrisliani
jusli,
ideoaudiant verhum
meum,
ut nihil tribulatio-
nis
paliantur
? Nonhoc
promitlit;
seddicil : Mulla
tribttlaiiones
justorum. Magis
si
injusti sunt, pauCio-
reshabent tribulationes
;
si
justi sunt,
mullashabeut.
Sed
post paucas
tribulaliones aut
nullas,
illi venient
adtribulationem
sempilernam,
unde
nunquam
eruan-
(ur:
justi
autem
posl
multas tribulationesvenieutad
pacemsempilernam,
ubi
nunquamaliquid
mali
pa-
tienlur. Mulla tribulaliones
justorum
: etdeomnibus
hiserueteosDominus.
24.
[
vers.21.
]
CustoditDominusomniaossa
eorum,
unumexhis nonconterelur
(a).
Et
hoc, fralrcs,
non
accipiamus
carnaliler. Ossasunt firmamenla(ideliuni.
Quomodo
enim in carne nostra ossa faciunt firma-
menlum,
sic incordechristianofidesfacit firmamen-
luni. Patientia
ergoquae
est in
fide,
ossa sunt inle-
rius.
Ipsa
sunt
quaefrangi
non
possunt.
CustodilDo
minusomniaossa
eorum,
unutnex hisuonconteretur.
Si deDoraino DeonostroJ esu Christo dixisset
hoc,
Cuslodil Dominusomnia ossaFilii
sui,
unumexhis
nonconleretur : sicul etiamalioloco
praeliguratur
de
illo, quandoagnus
dictusest
maclandus',
et diclum
esldeillo,
Os
ejus
noli
frangere(Exod.x\i,i6): imple-
1
Sic
plures
Mss.At
Edd.,quoniamagnus
ductusestma-
ctandus.
(a)
idemvers. 21tractaturinserm.1
super
Psal.
xxxiv,
u, 14.
521
ENARRATIOIN PSALMUMXXXIV. 522
liimcsl in
Domino; quia
cum
penderet
in
crucc,
ex-
spiiavil antcquam
venirentilli ad
crucem,
el invene-
. runl
jamcorpnsexanime,
el nolueruntcrura
ejus
fran-
''
gerc,
ut
implerelurquodscriplum
est
(J oan. xix,
33).
Sed
promisit
illud et caelerisChristianis: Dominut
cusloditomniaossa
eorutn,
nnumexhisnonconleretur.
Ergo fratres,
si viderimus
aliquem
sanctumtribula-
tiones
pati,
et fortevel a medicosic
secari,
vel ab
aliquoperseculore
sic
c.rdi,
ut
ejus
ossa
frangantur
;
iion
dicamus,
Non
cratjuslus
iste,
namDominushoc
promisitjustis
suis,
de
quibus ait,
CusloditDominut
omniaossaeorum
,
unumex hisnon conlerelur.Vis
videre
quia
aliaossa
dixil, quac
diximus firmamenla
fidei,
id est
patientiam
et lolcrantiamin omnibus
tribulationibus?
Ipsa
enimsunl ossa
quae
nonfran-
gunlur.
Audiie,
el iti
ipsapassione
Domini
inspicilc
quod
dico.Dominuserat inmcdiocrucifixus
; juxta
illumduolatroncseranl : unus
insullavit,
alter cre-
didil;
unusdamnatus
est,
aller
juslificatusest;
unus
J iabuil
pcenam
suamel hicel in
iuturum,
alteri au-
temdixitDominus,
Amendico
libi,
hodiemecumeris
in
paradiso(
Luc.
xxm,
43
)
: Ctlamenilli
qui
venc-
rant,
Dominiossanon
fregerunt,
latronumaulemfre-
gcrunl (J oan.
xix,
52
)
: sicfractasunt latronis ossa
qui blasphemavit,quomodo
latronis
quicredidit.
Ubi
est
ergoquod
dicium
est,
Dominuscuslodilomniaos-
ta eorum,
unumexhisnonconterelur?Eccecui
dixit,
hodiemecumerisin
paradiso,
non
potuit
omniaossa
ejus
custodire
?
Respondel
tibi Dominus: Imocusto-
divi;
namfirmamenturafidei
ipsiusfrangi
non
poluit
illisiclibus
quibus
crurasunl fracla.
25.
[
tiers.
22,
23.
]
Mors
peccatorumpessima.
At-
tendite,fralres, propter
*
illa
quae
dicebamus.Vere
magnus
Doroinus,
et misericordia
ejus,
vere
s
qui
uo-
bis
dedil
mandttcarc
corpus
suumirr
quo
tanta
perpes-
sus
est,
et
sanguinem
bibere.
Quomodorespicit
ma-
J a
cogitanles,
et
dicenles,
IIIc male morluus
est,
a
bestiis
consumplus
est: non erat ille
justus,
ideo
male
periit;
nam non
periret (a)
?
Ergo
ille
justus
est, qui
indomosuaetmleclosuorooritur?Hocest
ergo, inquis, quodmiror, quia
novi
peccala
et scele-
ra
ipsius,
et bencmorluus
est,
in domo
sua,
inlra
limina
sua,
nulla
peregrinationis injuria3,
nullavel
in malura xlale. Audi: Mors
peccatorumpessima.
Quoe
libividetur bona
mors, pcssimaest,
si intusvi-
deas. Videsforis
jacentem
in
lecto, numquid
vides
intus
raptum
ad
gehennam
?
Audite, fratres,
et ex
Evangelioinspicile,quid
sitmors
peccatorumpessi-
ma.
Numquid
non duo erant in islo
saeculo,
dives
qui
induebatur
purpura
et
bysso,
el
epulabaturquo-
tidie
splendide
;
aller
pauper qui jacebat
ad
januam
ejus
ulcerosus,
et canesveniebantet
linguebant
ul-
cera
ejus,
ct desiderabal
salurari demicis
quae
ca-
debant demensadivilis?
Conligil
autemmori
inopem
illum
(justus
erat ille
inops),
et auferri ab
Angelis
in

raplurimis
Mss.,
non
propler.

Am.et
Er.,
et misericordia
ejusvera, qui
nobisdedit.
Reg.
etvatic.Mss.,
vere
quibus
dedit.

Edd.,
nttlla
peregrinationis injuriafuililli, nuUa,
etc.
Abesl/tritifKaMss.
{ft)
subaud.,fustut
ettet.
sinumAhrahac.
Qui
viderat
corpus
illius
jacere
ad
limen
divitis,
el nonesse
qui sepeliret, quanta
forte
dicercl ? Sic moriaturilleinimicus
raeus,
ct ille
qui
me
persequitur,
sic illumvideam. Exsecratur' cor-
pussputo, putent vulnera;
et iile in sinu Abrahae
requiescit.
Si christiani
sumus,
credamus: si non
credimus, fralres,
nemose
fingat
chrislianum. Fides
nos
perducit. Quomodo
illadixit
Dominus,
sic snnt.
Anverodicittibi
maihematicus,
et verura
est;
dicit
Chrisltis,
et falsumest ?
Quali
autemmortemorluus
cst illedives?
Qualis
morsesse
potuit
in
purpura
et
bysso,quamsumptuosa, quampomposa
?
quae
exse-
quiae
funerisibi erant ?
quantis
aromalibus
sepultum
cst illudcadaver?Et tamencum
apud
inferosinlor-
meniis
esset,
desideravitexillius
contempli pauperis
digilo
instillari
aquaeguttam
ardenti
linguaesuae,
ne-
que impetravit(Luc.
xvi,
19-25).
Discite
ergoquid
sit,
Mors
peccalorumpessima,
et nolite
interrogare
straios
pretiosis
vestibus
lectos,
et carnem multis
diviiiis
obvolutam,
lamentalionis
porapam
exhiben-
tes
, plangentem
familiam
,
turbam
obsequentium
prancedentem
ac
sequentem,
cum
corpus effertur,
marmoratas
auratasque
memorias.Namsi hoecinler-
rogatis,respondenl
vobis
falsum,quod
raultorumnon
levilerpeccalorum,
sed omnino sceleratorumniors
optimaest, qui
sic
plangi,
sic
condiri,
sic
contegi,
sic
efferri,
sic
sepeliri
meruerunl. Sed
interrogate
Evangclium,
et ostendet fidei veslraein
poenis
ar-
dcntcmanimam
divitis, qitamnihiladjuverunl
onines
honoreset
obsequia,quae
morluo
corpori ejus
viven-
liumvanilas
praebuit.
26. Sed
quia
multa sunt
genera peccatorum,
et
nonesse
peccatorem
difficile
est,
aut forlasseinhac
vilanon
possibile,subjccit
slatim
cujnsgenerisJ ICC-
catorumessel mors
pessima.
Et
qui
oderunt
juslum,
inquit, delinquent.Quemjusltim,
nisi eum
qui jusli-
ficat
impium(Rom. iv, 5)
?
quemjustum,
nisi Domi-
numJ csum
Christum, qui
est etiam
propitiatiopec-
catorumnostrorum
(I
J oan. u
, 2)
?
Qui ergo
hunc
oderunt,
mortem
pessimamhabent; quia
in
peccalis
suis
moriunlur, qui per
eumDeonostrononreconci-
liantur : RedimelenimDominusanimasservorumsuo-
rum. Secundumanimamenim
intelligenda
est mors
aut
pessima,
aut
oplima;
non secundum
corporum
aut
conttimelias,
aut honores
quos
hominesvident.
Et non
delinquent
omnes
qui sperant
ineum. Isteest
modushumanae
justitiae,
ut vitamortalis
quantum-
Iibet
proficiens, quia
sine delicto esse non
potest,
inhocnon
delinquat,
dum
sperat
in
eum,
in
quo
est
remissiodelictorum,
Amen.
IN PSALMUM XXXIV
ENARRAtlO.
SERMO i
(a).
De
primaparte
Psalmi.
1.
[i>ers.1,2.]
Psalmumistumnobisa
jubenlibus
fratribuset
coepiscopis
meis
impositum
esseadtra-
*
Edd.,
Excreatur.Melius
Mss.,
Exsecratur.
(a)
HabUu
temporealieuja*
conciuT
S. AUGUStJ NI EPISCOPI
324
clandum,
noverit' charitasvestra. Volueruntut hinc
omnes
aliquid
audiamus.Abilloenimomnesaudiinus,
a
quo pariter
discimus,
et in
cujus
scholacondisci-
puli
suiniis. Titultis
ipsius
moram nobis non
facit;
brevisesl
enim,
et ad
inlclligendnm,
maximenmritis
inEcclesia
Dei,
nondiflicilis.
Ilabet
cnim, Ipsi
David.
Psalmus
ergoipsi
David: David
inlcrpretalur
Forlis
manu
,
vel desiderabilis. Psalmus
ergo
manuforli et
desiderabili, qui
nostrammortem
vicit, qni
nobisvi-
tam
promisil
: inhocenimnianti
fortis, qtiia
morlem
nostramvicit; inliocdesiderahilis,quiavilamaHernam
promisi.Qtiideuim
fortinsmanu
liac,quae
lelit;it
locu-
lum
,
el niorliitis resurrcxit
(Liic.
vn, 14)? quid
fortius manuhac
, qu;c
niundum
vicit,
nonfcrroar-
mata,
sed
Iigno
transfixa?
quid
aulemdesiderabilius
eo, qucm
nonvidentes
martyrcs
,
moii
voluerunt,
ut
ad illum
pcrvenire
mcrerentur?
Ergo
Psalmusilli :
illi cor noslrum
,
illi
lingua
noslra
digna
canlet : si
tamen
ipsedignabitur
donare
quod
cantet. Ncrnoilli
cantat
digna,
nisi
qui
al) illo
acccperit quod
cantare
possil. Deniqtie
lioc
quod
modo eantainus
, Spiritu
ejus
dictumest
per Prophelamcjus,
et in eisverbis
ubi nos
agnoscimus
ci
ipsttm.
Nec
injuriam
facinms,
quia
dicimus nos et
ipsum
:
quoniam
cumesset in
ccelo,
sicclamavil, Quid
me
persequeris(Act. IX,4)?
cum
eumnemo
tangeret,
et riosinlerralaboraremus.
Ergo
vocem
ejus audiamus,
nunc
corporis,
nunc ca-
pitis.
Est enim
psalmus
iste invocans Deumcontra
inimicos
in tribulationibus
hujus
saeculi: el
utique
ipse
est Christus,
tribulatotunc
capite,
tribulatonunc
corpore
: tamen
per
tribulaliones omnibusmembris
suis dansvilam
aeternam, quampromiltendo
deside-
rabilisfaclusest.
2.
J udica, inquit,
Domine,
nocentes
me, expugna
impugnantes
s
me. Si Deus
pro
nobis, quis
contranos
(Rom.
VIII,31)?
Et undehoe nobis
pracstat
Dcus?
Apprehende,
inquit,
armaet
scutum,
et
exsnrge
inad-
jutorium
mihi.
Magnumspectaculum
est,
videreDeum
armalum
pro
te. Et
quod ejus
scutum?
quoe
arma?
Domine
, inquit
aliolocohomo iste
qui
et hic
loqui-
tur,
ut sculobonavoluntalisluwcoronaslinos
(Psul.
v, 13).
Armaautem
ejus, quihus
nonsolumnosmu-
nial,
sedeliam
percutlat
inimicos,
si bene
profeceri-
mus,
et noserimus.
Sicnl enim
nos,
ut
armemnr,
ab
illo
habemus,
sic
ipse
armatur denobis. Sed
ipse
de
liis armatur
quos
fecit
,
nos de his armanmr
quoe
ab
ipso
acccpimusquinos
fecit.Dicit
haecquodam
loco
armanostra
Aposlolus,
sculumfidei,
et
galeam
salu-
tis,
et
gladiumspirilus,
quod
estvcrbumDei
(Ephes.
vi,
16,17).
Armavitnostalibusarmis, qtialibusaudistis,
latidabilibuset invictis, insuperabilibus
ct
splendidis;
spirilualibus
sane
atque
invisibilibus, quia
et hostes
invisibiles
expugnamus.
Si vides hostem tuum
,
vidcanlurarma
lua. Armamurearumrerum
fideqtias
nonvidemus,
et sternimus
hostes
quos
nonvidemus.
Verumtamen,carissimi,
armaistane
putetis
sicesse,

omnes(ere
Mss.,
novcritetiamcharitas
vestra.

Er.et
Lov.,Ergopsaltamus
iUi.
AtAra.et
Mss.,
Psal-
mus.

rottores
MSS., expugnantet.
ut
quasi qtiod
scutum
est, semper
scutum
sit;
aut
quodgaleacst, sempergaleasit;
aut
quod
lorica
est,
seinper
loiica sit. In istis enim armis
corporalibus
ila
cst,
quanquam-
et de ferro
quae
fiuiil routari
pos-
sint,
ul ex
gladio
fiatsccuris: lamen
ipsumAposto-
Itimvidemus dixisse
quodam
loco
,
loricam
fldei
(I
Tltes.
v,
8),
et alio loco dixisse sculum fidei.
Ergoipsafides,
et lorica
potesl
essccl
scu^um
: scu-
tum
est, quia
lela iiiimicorum
excipit
et
repellit;
Io-
rica
cst, quia
inleriora lua
transfigi
non sinil. Haec
armanostra:
Dei
autein
qnoc
'
?
Legimnsqtiodam
in
loco: Ertieab
impiis
aaimammettm
, frameam
tuam
abinimkistiuinusluw
(Psal. xxi,
21
). Quodsuperiqs
dixit,
ab
impiis;
boc
sequcnli
versu
,
ab inimkis
manustita : ct
quod superius dixit,
animam
tneam;
hoc
scquenti
versu
, frameam
tuam
,
id
est, gladium
luuin.
Ergo
frameamDei dixit animamsuam:
Erue,
inqtiit,
ab
impiis
animam
meam;
id
est,
ubitiimicis
tnanusluwerue
frameam
luam.
Apjircliendis
enimani-
mam ineam
,
ct dcbcllasinimicosnieos. Et
quid
est
anima
nostra, quamvissplendida, quamvisproducta,
qnamvisacula, quamvisuncia, quamvislticesapientioe
et coruscationc
'
vibrata?
Quid
est
ipsa
anima
noslra,
aut
quidpotest,
nisi Deusillamtcneat et
pu-
gnet
de i!la?Nam
quaelibetopiime
factaframea
,
si
non habeat bellatorcm
, jacet.
Dixeranmsautemin
arniis
noslris,
nou
quasi aliquid
lixiim
accipi debcre,
ut
qnod
est res una
, ipsa
aliudessc non
possit:
sic
et inannis Dci invcnimus. Ecce animam
jusli
dixit
frameamDei : iterumdicitanimam
justi
essesedem
Dei;
anima
jtisti
sedes
sapientiae(Sap. vn). Ergo
quidquid
vult,
facil deanima nostra. Cuminmanu
cjus
cst,
ulalur ea
quemaJ modum
vult.
5.
Exsurgatergo(sic
enirninvocalus
cst), apprehen-
dat
arma, exsurgal
in
adjutorium
nobis. Uudc
exspr-
gal,
alio locoeliamdicitur illi
ipsa
voce:
Exsurge,
quare
obdormis,
Domine
(Psal.
XLHI
, 23)
?El
quando
illedicitur dormire
,
nos dnrminius: et
quando
ille
dicitur
exsurgerc,
nos cxcilamur. Namet Dominus
dormiebaiin
navi;
at ideofluctuabat
navis, quia
dor-
miebatJ esus. Namsi illic
vigilaretJ esus,
nonfiuclua-
ret navis. Navis
tua,
cor tuum: J esusin
navi,
lides
incorde. Si meminisli fidei
tnoo-,
non flucluai
cpr
(uum: si oblilus es fidem
tuam,
dorniit Chti lus:
observa
naufrngium.
Veruintamen
quod resiatfae,
utsidormierii
cxcitemr;
dicasilli :
Domine,cxsurge,
pcrinius
: ui
incrcpel
ventos
,
ct fial
traiiiiuillilas
in
cordetuo
(
Matth.
vni,
24).
Recedent eniin onincs
tentaliones,
autcerteniliil
valebunt,quandoChri-tu-,
hocest lides lua
, vigilaveril
in cordeluo.
Exsurgi
ergo quidesi?
Innolesce, appare,
sentirc.
Exsurge
ergo
i
adjutorium
milii.
4.
[vers. 3.]
Effundeframeam,
ct conclvde
q4-
versuseos
qui
me
perscquunlur.
Qui
sunt
qui
te
persc-
quuntur?
Fotte vicinnsUuis
,
ant
ijlequcmJ tnsisli,
1
SicMss.AtEdd.: iiac armanostrasunt
Dei,quodlegU
mus,
etc.

Edd.,quamvis
luce
sapknlia
et coruscalumis vibrala.
At
MSS.,
corusculione. El exhisnonnulli:
quamvis
lucesa-
pientiasplendida,quamvis
etcorusfiaUone vibrata
ENARRAtJ OIN PSALMUMXXXIV.
326
aut cui fecisti
injuriam,
aut
qui
vultatiferre
res
luas,
aut contra
queraprsedicas
veriiatem,
aut
cujuspec-
caium
objurgas,
aut
quem
male vivenlembenevi-
vcndoIa?dis.Sunt
quidem
et isli inimici
nostri,
et
persequunlur
nos: sedaliosdocemurinimicosnosse,
contra
quos
invisibililer
dimicamus,
de
quibus
nos
adinonel
Aposlolus
dicens: A^onest nobis
colluctatio
adversuscarneinet
sanguinem,
idesladversus
homines;
nonadversuseos
quosvidetis,
scdadversuseos
quos
non
videlis;
adversus
principcs
et
potestates
etrectorcs
mundi
tenebrarumliarum
(Ephes.
vi,
12).
Cumdice-
rel enimrectoresmundi
(dicebatquippe
dediaboloel
angelis
ejus),
cavcndumerat ne inale
inielligerent
hoinincs
,
et
putarent
a diabolo ct daemonibus
ejus
-
mundum
regi.
Sed
qttia
mundus diciltir baecfabrica
quam
videmus
',
el in
peccaioribus
diciiur
mundus,
et ineis
qui diliguntmundum,
de
quibus
dictum
est,
El munduseumnon
cognovit(J oan.
i, 10);
et de
quibus
diclum
est,
Tolusmundusin
tnahgnopositus
est
(IJ oan.v, 19); cxposuit Apostoluscujus
mundi
essent reclores
, lenebrarum,inquit,
harum.Rectores
mundi,
dico
,
rectores
tenebrarum
harum. Rursus
cogil
nos
intelligerequid
dixerit,
tenebrarumliarum.
Quarum
tencbrarumrectores stml diabolusel
angeli
ejus
? Omniumiufidelium
,
omnium
iniquorum,
de
quibus
diclumest : Lux lucet in
tenebris,
el lencbra
eamnon
comprehenderunt(J oan. i, 5). Denique
ex
ipsorum
numerocredenlibus
multis, quid
dicit idera
apostolus?
Fuistis
enitn
aliquandolenebra,
nunc
aulem
luxin Domino
(Ephes. v, 8).
Nonvis
regi
a
diabolo?
Migra
adIucem.Et unde
migrabis
adluccm
,
nisi ef-
fundati!leframeam
,
et eruat le ab
iniinipis
luis
,
ct
a
persequenlibus
le?
Quomodo
cffundit frameam?
(Quoniamjam
audivimus
quid
sit framea
jpsius
:
anirnacniin
jusli cst.)
Abundeut
justi,
ct effundilur
framea,
et concludilitr adversus
inimicps. Nam
dp
ipsa
effusioneframeaemoncns
Aposiolus
ul
jusfe
vi-
vamus,
in
consequenti
ait: Utadvenarius
revereutur,
nihithubensdenobisdicere
pravum(Tit.
n
, 8).
Con-
clusumcst
adversus
euni,
quia qtiod loqualur
ad-
vcrsus
sanctos,
nou
potest
invenirc.
5. Et undeerunt
justi?
Aut
quid
dicunl inimiei
qui
nos
persequuniur?
invisibilesilli
quid
dicunt iiijmici?
isti nibil?Maxime
suggerittir
humanocordi abinvi-
sibiliter
cxpugnanlibusinimicis,quia
Deusnobisnon
est
adjutor
: ut
requirenles
alia
adjutoria,
inveniamur
invalidi,
et abinimicis
ipsiscapiamur.
Iloc
ergosug-
geritur.
Contraislasvocesmaxime
vigilaredebemus,
quae
inalio
psalmo
ostenduntur :
Mttlti
iitsurgunlqd-
versum
me,
tnulli dicunl animamem: Nonesl salusilli
inDeo
ejus(Psat. m, 2, 3).
Conlraislas voces
quid
hic dicilur?Dicanimm
mem,
Salustua
ego
sum. Cum
dixerisanimae
meae,
Satus
luaegosum, jusle vivct,
ut
neminemin
adjutoriumpraeter
le
quacram.
6.
[vers. i.]
Et
quidsequitur
?
Confundanlur
etre-
1
Mss.nostriomnes
omittunt,
hmc
fabrica
quam
videmus,

PleriqueMss., qui
no$
persequunlur
invisibites ilii?
qtrid
dicunlimmiciisli?Niliilmaxime
sugqeritur
liunianocordi
tb
masibikMr wpugimtilmsmnkts,
niti
quia
mts,
etc.
vexeanlur
requirentes
atwnammeam: aa
noc ciinn
illain
requiruut,
ut
perdant. Naiqqtinambcne
quac-
rant!
Inalio
quippepsalmo
hoc
reprehendit
inlio-
niinibus, quia
non
erat
qui requirerel
animam
ip
-
SJ us; Periil
(uga
a
me,
el nonest
qui requirat
animam
pteam(Psal. CJ J LI ,
5). Quis
esl ille
qpi
dicit: Ntmest
qui requiral
aniinam
meant
*
?
Nnmquid
forteille
esl,
de
quo
lanlo anle
praedictumest, Foderunt maiius
measet
pedesmeos,
dinuineraverunt omniaossutnea
;
ipsivero
consideraverunl et
conspexexunt tye;
diviserunl
sibi
vestimenlatnea,
et
super
vesletnnieitmmisernnt
sorlem
(Psal. xxi,
17
19)?
J amoinniaislaanteocu-
loseortim
fiebant.et neinoeral
qui roquiierel
ani-
mam
ejus.
Invocemus
ergo,
fratres
,
ut
dicat
aniinoe
nosira;: Satustua
egosum;
cl
aperiat
atires
ejus,
ut
audiat dicenlem:
Salustuaego
sum.
Dicitenirn, sed
quidamobsurdescunt:
upde audiunt
polius pcrse-
qucntcsinimicosin tribulalionecotistiluli. Si
aliqnid
deest,
si in
angusto
esl
anima,
in
inopiatcmpora-
liiim, quicrit aiuiliyni
plerumque
a
dicmoiiibus,
ar-
reptiiios
daemonumvult
consulere,
sorlilegos

quae-
rit:
persecutorcsillarn hostes invisibiles
adicrnnt,
iniraverunt,
exptignaverunt, caplivaverunt, vicerunt
dicendo: Non cst
salusilli inDeo
ejus. Obsitrdui),
contravocem
diccutem:
Saluslua
cgo
suni. Dicanu
ma tnem: Saluslua
ego
sum
,
ut
confundautur
et reve-
reantur
requirentes
aniinam
meun\,
cui dicistu: Salus
tua
ego
sum. Audiamdicenlcmmibi
| Silus tua
ego
sum.Aliamsalutemnon
requiram, pra'ter Dominttm
Deummeum. Decreaturauiilii
saliis
suggeritur; al)
ipso
est: et si
Icvo
pcqlos
meo^in
montos,
unde
veniat auxilium
milp; pontamen a
monlibus,
sed
auxiliummeumaDotnino
qui
feeit
coslqm
et terram
(Psal.
cxx
,1,2).
In
ipsis temporalibusangustiis
per
liominemsubvenit
Deus;
salus tua
ipso
est. Per
angclumsubvcnit
Deus; salus tua
ipse
est. Omnia
illi
subjectasunt,
etad
islam
quidemvitam
tempo-
ralem
subvcnit,
alii
inde,
alii indc: seternamvitara
non dat nisi dese.
Eccein
angustiis
con6(ilulonon
subcsl
quodqmeris,
sedadest
qnemquaeris.
Et illum
quaerequi
deesse
nunquampotesl. Subtrabanlur
quae
dcdii; numquid
sublrahilur
qui
dedit?
Reddantur
quaedcderat;
numquidipsoe
stititdiviiiiecumreddita
fuerint
ilia,
et nouillc
qui
sublraxerat
probando,
et
reddidit consolando?Consolatur
epim
quando
nobis
isla nondesunt. Consolalur
lanquam
in
via,
sed si
nos
iulelligamus
viam:
quia
lotaisla
viia,
et oimiia
quibus
uleris in bac vita
,
sic tibi
debentesse lan-
qiiamstabuluip
viatori,
non
tanquamdoraushabila-
lori. Memento
peregisse
te
aliquid,
reslare
aliquid
:
diverlissetead
refeclioncm,
nonad
defeclionem.
7. Sunl
qui
dicunt: Deus
bonus, magnus,
surn-
mus, invisibilis
, aciernus
,
incorruptibilis, vjtam
xternamnobisdaturus
est,
el illarn incori
nplioncm
1
omnes
jirope
Mss.carenthis
verbis,Quis
er.lHle
qr.t
dicit,AWI est
quirequiralanimqm
meatp.?
et rorinu
loco
habent,
idest
quiqumrat,Qtisestille
qui
crucificjitur
?Non
esl
quidical,Numqv.ui forteille
est,elc.
'
In
aotiquis
codicibushic
ef.
alibi
conslantef'scrj(|.ujn
est, sortilogos
: mutatavocalieino.
'
'
'
327
S. AUGUSTINIEPISCOPI
quam
inresurrectione
promisit;
ista verosaecularia
ei
temporalia
addacmones
pertinent,
et ad
potesla-
tes illasharum tenebrarum. Dicendo
hsec, quando
amore
implicantur
liarumrerum
,
dimiltunt Deum,
quasi
ad
quem
ista non
pertineanl;
et
quaerunt
ne-
fandis
sacrificiis,
ac nescio
quibus remediis,
aut
nescio
qua
horoinumillicita
persuasione, providere
sibi
quod temporale
est,
veluti
pecuniam,
uxorem
,
iilios,
et si
qua
sunt
quae
humanamvitamaut con-
solantur
transeunlem,
aut
impediunt
ambulantem.
Contraistam
opinionem
divina
providenliavigibnle,
ut ostenderet Deusad se
pertinere
istaomnia
,
etin
suaesse
potestale,
nonsolumoeterna
quae
in futu-
rum
promisit,
verumetiam
temporaliaquae
inlerra
dat
quibus
voluerit,
et
quando
volueril
opportune,
scienscui
det,
cui non
det, tanquam
medicus me-
dicaraenta
,
sciensmeliusmorbum
aegrotiquam ipse
segrolus:
ut
ergo
Deus hoc ostenderet,
distribuit
tempora
Veteriset Novi teslamenii. J n Veteri Te-
slamento
promissiones
sunt rerura terrenarum
;
in
Novo
autem, regni
ccelorum.
Pleraque praecepta
Deumcolendi et recle
vivendi, ipsa
sunl et ibi et
hic : sed
quiapromissio
ibi alia
vidclur,
alia hic
;
jubenlis imperium
et obedientiaservicnliseadem
est,
sedmerces
quasi
nonest eadem. Etenimillis dictum
est,
ul
accipiatis
lerram
promissionis,
ut in illare-
gnelis,
ut inimicosveslros
superelis,
ut ab eis non
subjugemini,
ut omniavobisabundenl inhac lerra
,
ut filios
procreelis (Exod.
xxni, 25-31).
Haecterrena
promissa
sunt,
sedtamen
figurata.
Fac
aliquos
sic
illa
acciperequomodopromissa
sunt : et veremulti
sic
acceperunt.
Namdata esl terra filiis
Israel,
datae
sunt divitiae,
dali sunt iilii et sterilibus el aniculis
rogantibus
Deum,
et de
ipso
snlo
praesumentibus,
et aliumsibi
adjutorem
necadista
quaerenlibus.
Vo-
cemDomini in corde audierunt: Salus lua
ego
sum.
Si ad
aeterna.quare
non
ad
temporalia?
Ostendithoc
Deusincausaviri illiussancti J ob :
quia
et
ipse
dia-
bolusauferendi haecnonhabet
poteslatem
,
nisi cum
acceperil
a summa illa
potestate.
lnviderc
potuit
sancto,
nocere
numquid poluit
?Accusare
potuit ,
damnare
numquid potuit?
Numquid
valuit
aliquid
tollere, numquid
velungtiem, numquid
vel
capillum
laedere,
nisi Deodicerel,
Millemanumtuam
(J ob
i,
II)
?
Quidest,
Millemanumtuam? Da
polestalem.
Accepit.
Illetentavit,
ille lentatus est. Tenlalus ta-
men vicit,
tenlalor victusesl. Deusenim
qui
diabolo
permiserat
ut illalolleret,
illumservum suuminte-
rius nondeseruerat,
etad
ipsum
diabolum
superan-
dum
animamservi sui frameam sibi fecerat.
Quan-
tumvalet hoc? Dehominedico
'. Victusin
paradiso
(Gen.
III
,6),
victorin
stercore. Ibi victusest adia-
bolo
per
mulierem,
hicvicit diabolum
et mulierem.
Locula
es, inquit,
tanquam
unaex
insipientibus
mu-
lieribus.Si bona
percepimus
de manu
Domini,
mala
quare
nonsustineamus
(J ob
n
, 10)
?
Quam
beneau-
dieral:
Saluslua
ego
sum!
8.
Confundantur
el revereantur
requirentes
animam
1
Hsec
verba,
Dehomine
dico,
absuntaMss.
plerisque.
meam.
Respice
ad Iiomines.
Orate,
inquit, pro
int-
micisveslris
(Matth. v,
44).
Sed hic
prophetia
est.
El
quaefigura optandi dicuntur,
animo
prophetandi
explicanlur.
Illudfiat et illud
fiat,
nihil esl aliud
quam
hoc et hoc futurumest. Sic
ergo
audite
pro-
pbetiara
:
Confundantur
etrevereantur
requirentes
ani-
mammeam.
Quid est, confundanlur
et revereantur?
Confundentur el reverebunlur. Factumest enim:
multi salubriter confusi
sunt,
multi reveriti a
perse-
cutioneChristi ad socielalemmembrorum
ejus
de-
vota
pieiatc
transierunt : el non fieret
hoc,
nisi con-
funderentur et revererentur.
Ergo
bene illis
oplavit,
Sed
quia
duo sunt
genera
eorum
qui
vincuniur : duo-
bus enimmodis
vincuntur;
aul ad hoc vincuntur ut
convertantur adChristum
;
aut ad hoc vincunttir ut
damnentur aCbristo :
explicata
sunt et hicduo
ipsa
genera,
obscure
quidem,
sed inlellectorem deside-
rant. Dehis
qui converluntur, accipe quod
dielum
cst, Confundantur
et revereantur
requirentes
animam
meam.Avertanlurretrorsutn.Non
prxcedani,
sed se-
quanlur;
nondent consilium
,
sed
accipiant.
Nam
Petrus
praecedere
voluit
Dominum, quando
Dominus
de
passione
suafulura diccret: consiliumilli
quasi
salutis voltiit
dare,
consiliumsalutis
aegcr
salvalori.
Et
quid
ait Dominodeillafuturasua
passione
confir-
manli ?Absil a
te, Dotnine, propitius
libi eslo
,
non
fiet
istud. Praccedere
volebat,
ut Dominus
sequeretur.
Et ille
quid
? Redi retro
,
salanas
(Id. xvi, 22, 23).
Praecedendo satanas
es, sequendo discipulus
eris.
Hoc
ergo
et
istis,
Avertantur
retrorsum,
et
confundan-
lur, qui cogilant
milti mata. Cumenim
cceperint
re-
trorsum
sequi, jam
non
cogitabuntmala,
seddeside-
rabunt bona.
9.
[vers. 5, 6.] Quid
alii? Non enim oranes sic
vincunlur,
ul converlanlur et credant : multi in
per-
tinaciaremanent,
multi
spirituspraecedendi'
servant
in
corde;
et si non
exserunt,
lamen
parluriuut,
et
ubi locum
invenerint,
pariunt.
Delalibus
quid
se-
quitur?
Fiant
tanquamputvis
ante
facietn
venti.Non
sic
impii,
non
sic,
sed
(anquampulvisquemprojicit
ventus afacielerrae
(Psal.
i,
4).
Venlus
tentatioest,
pulvisiniquus. Quando
venerit
tentatio,
lollitur
pul-
vis;
nec
stat,
ncc resislit. Fianl
lanquumpulvis
ante
faciem
venli: el
angelus
Domini tribulanseos.Fiat via
eorumtenebrmet lubricum. Horrenda via. Tenebras
solas
quis
non horreal? Lubricum solum
quis
non
caveat? In lenebris et lubrico
qua
is? ubi
pedem
figis?
Sunt isla duo mala
raagnaepcenae
hominum:
tenebrae, ignorantia;
lubricum,
luxuria. Fiat viaeo-
rumtenebrmetlubrkum: el
angelus
Domini
persequens
eos: ut non
possint
stare. Nam
unusquisque
in te-
nebris et lubricocumvideril
quia
si
pedem
moverit,
labilur,
et lux illi ante
pedes
non
est;
vel hoc forle
facit,
ut
exspectet
donecluceat: sed ibi est
angelus
Domini
persequens
eos. Haeceis futura
prsedixit,
non
quasi
ut evenirent
oplavit. Quanquam
et Pro-
pheta
in
spirilu
Deisic ea
dicat, quomodo
illaDeus
>
inMSS.
pluribus,
renilendi,In
atiis,
relinendi.
*
329 ENARRAtlOINPSALMUMXXXIV.
330
I
facit,
certo
judicio, bono, juslo, sancto, tranquillo,
non
perlurbatus
ira,
non amaro
zelo,
non aniroo
inimiciiiarum
exercendarum,
sed
juslitia
viliorum
puniendorum;
verumiamen
propbelia
est.
10.
[vers. 7,. 8.]
Unde auteni lanta mala ista?
[hio
merilo?
Audi, quo
merilo:
Quoniamgratis
abs-
conderuntmihi
muscipula
sum
corruptionem.
In
ipso
capite
nostro
attendite,
hoc fecerunt
J udoci,
abs-
conderunt
muscipulac
suae
corruplionem.
Cui abs-
conderunt
muscipulam? Qui
videbatcordaabscon-
dentium.Sed tamencral inter illos
ignoranli
similis
quasi falleretur,
cumilli in
,codeciperentur,
in
quo
eumfalliarbitrabanlur. Ideo enimille
tanquam
fal-
lebalur inter illos
vivens,quia
nosinter lalessicvi-
cluri
eramus,
ut sine dubiofalleremur. Illevidebat
traditorem
suum,
et
elegit
illum
roagis
ad
opus
ne-
cessaripm.
llliusmalo
magnum
bonum
operatus
est:
et lameninter duodecinicleclus
est,
ne
ipse
duode-
nariuslam
exiguus
numerusesset sinemalo. Hocad
exemplum
noslrae
patientiae,quoniam
necesseerat ut
inter malos
viveremus;
necesse erat ut
malos,
sive
scientes,
sive
nescientes,
toleraremus:
exemplum
patienlioeprsebuit
ne
deficias,
cum
coeperis
inter ma-
losvivere. Et
quia
illa scholaChrisli induodecim
non
defecit,quanto magis
nosfirmi esse
debemus,
cum
iraplenlur
inEcclesia
magna, quae
demalorum
permixtioncpraedicla
sunt?
Neque
enimvidebat
ipsa
schola redditumsemini Abrahae
quod
erat
promis-
sum,
et
ipsam
areamundemassa
quacimplebit
hor-
reum, processura
est.
Quare igitur non,
cumtritu-
ratur,
inea
dignepaleatoleratur,
donecultimaven-
tilatione
purgetur?
Hoccnimfuturumest malis
quod
audislts.
11. Sedtamen
quid
faciendumest? Gratisabscon-
derunt mihi
corruptionemmuscipula
sua.
Quid est,
gratis.'Quibusnibil
mali
feci,quibus
niliilnocui. Vane
exprobraverunt
animammeam.
Quidest,
iwie? Falsa
dicentes,
nihil
probantes.
Veniat illis
muscipula,
quamignorant.Magnifica
retribulio,
nibil
justius.
Hli
absconderunt muscipulam,
ut
egoignorarem
: illis
veniat
muscipula,quamignorant.
Nam
ego
scionm-
scipulamipsorum. Quae
autem
muscipula
illisven-
tura est? Illa
quamignorant.
Audiamusneforte di-
cat illam: Veniatillis
muscipula, quamignorant.
Foriealiamilli absconderunt,
aliaillisvenluraesl ?
Non: sed
quid?
Criniculis
peccatorum
suorumunus-
quisque
constringilur(Prov. v, 22).
Inde
decipiun-
tur,,undedecipere
voluerunt. Inde illis
nocebitur,
unde nocereconali sunt.
Sequilur
enim: Et
captio
quam
occullaverunt,comprehendat
illos.
Tanquam
si
quisquam
veneni calicem
prseparet
alicui,
et oblilus
ebibat: et
tanquam
si foveamfodiat
quisquam,
in
quamquisque
inimicus
ejus
in tenebris
incidat;
et
illeoblitus
quod
foderal,
ambulanseavia
prior
illuc
cadat. Prorsus,
fratres
mei,
ita
credile,
ila certi
estolc: ita si est in vobisexcellentior
1
prudentiae
ratio,
videte
atqueperspicite
: Nemomalus non sibi
prios
nocet. Sicenimesse
pulalemalitiam, quomodo
*
vatic
Ms.,
excetlentiorir.
SANCT.ADGUST.IV.
ignem.
Incendere vis
aliquid
: illud
quod admoves,
prius ardet,
nisi
ardeat,
non incendit. Facula
est,
hanc faculam
apponis
ut
aliquid
incendat:
numquid
non
ipsa
facula
quamapponis, prior ardet,
ut
aliquid
possil
incendere? Malitia
ergo procedit
ex
te,
et
quemprius
vaslat nisi te?
Quoprofundilur
ramum
loedit,
ubi radicemhabet nonlaedil?Et
quidemdico,
quod
maliliatuaut alleri non noceal lieri
potesl
: ttt
aulemlibi non
noceat,
fieri non
potest.
Nam
qtiid
nocitumest sancloviro
J ob,
de
quopraelocuti
sumus?
Quomodo
inalio
psalinodicilur,
Sicul novaculaacuta
fecisti
dolutn
(Psal. LI,
4). Quid
fit de acuta nova-
cula?
Capilli,
res
superfluae
decidunlur.
Quid
ergo
facisei
qucm
visnocere? Si
nequam
1
tibi ad malum
consentiatcui vis
nocere,
nonroaliliatuaei nocitura
est,
sed
sua.:
si aulemintus
ipse
malitia
careat,
et
cor mundumsubdat i111voci
dicenli,
Salus lua
ego
tum,
forinsecus
oppugnas,
interioremhominemnon
expugnas
: malitiatamentuaabinlerioretuo
proce-
dit,
te
prius
inanemreddit. Tu
putris
es
intus,
unde
iste vermis
processit;
inlus nihil
integrum
dereli-
quil.
El
caplioquamoccultaverunt,comprehendat
eos:
etin
muscipula
incidantin
ipsa.
Non
quodputabasforte
paulo
anlecum
audires,
Veniatiltis
muscipula,quam
ignorant,
id
est, quasi aliquid
aliudexoccultoinevi-
tabile. In
quaergo?
In
ipsa iniquitate, quam
mihi
absconderunt.Nonnehoc factumest J udxis?
Domi-
nus eorum
iniquitatemvicil,
illi
iniquilate
suavicti
sunt. Illesurrexit
pro
nobis, illi
mortui sunt inse.
12.
[vers.9.]
Haec
ergo
malisnoceremihi
volenti-
bus: mihi
quid?
AnimaautemmeaexsullabitinDo-
mino:
tanquam
ineo a
quo audierit, Salus tua
ego
sum:
tanquam
non
quacrens
alias
exlrinsecusdivi-
tias,
tanquam
non
quoerens
circumffuere
voluptatibus
bonisquetcrrenis;
sed
conjugem
verum
gralisamans,
nonabillo volens
acciperequoddeleclet,
sed
ipsum,
solumsibi
proponens
a
quo
delectetur.
Quid
enim
meliusDeodabitur mihi
3
?Amatme Deus: amat le.
Deus.Ecce
proposuit, pele quod
vis
(Malth.vn,
7)L
Si tibi
Imperator dicerel,
Pele
quodvis, quostribu-
nalus
cornilivasque
4
ructares!
Quanta
tibi
propc-
neres et
accipienda
el aliis
largienda!
Deotibi di-
cente, Petequodvis, quidpetiturus
es? Excute
rr.ien'.
tcm
tuam,
exsereavariliam
tuam,protende
quamtum
poles,
et dilata
cupidilalem
tuam: non
quicdmque,
sed
omnipotens
Deus
dixit, Peiequod
vis. SL
posses-
sionumes
amator,
desideraturuscstolam.
terram,
ut omnes
qui
nascunlur,
coloni tui aut
servt tui
sint.
Et
quid
cumtotamterram
possederis?
Mare.
petilurus
es,
in
quo
viveretamen non
poteris.
In
h?.cavaritia
te
pisces supcrabunt.
Sed forte insulas
possidebis.
Transcende ot
haec,pele e.t
aerera
quamvis
volare
1
Edd.,
st
nequaquam.
RecliusCelb.
Codex,
si
nequanv.

Mss.: in
ipsainauam,quam,
etc/
8
PluresMss.:
Quid
enimmeliUsDeo? Dicitmihi
aliquis,
Atnat
tne,
etc.
*
Edd.,
comitalusve. Mss.vero
plerique,
comitivasque
;
quod
vocabulumComitis
dignitalem
et
gradumsonat,repe-
riturque
nonraroinCod. Theod.etJ ustin.et
apud
cassiodo-
mminlib.Yariar.
(Onxe.)
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
332
^
non
possis
:
porrige
cupiditalem
tuamusque
adcoe-
lum,
dic tuumesse solem,
lunam,
stellas, quia
ille
qui
lecil omniadixit,
Pete
quod
vis: tamen
nihil in-
veniescarius,
nihil inveniesmelius, quamipsuraqui
fecil omnia. Ipsutn
pctc qui
fecit,
el inillo et ab illo
habebis
omnia quae
fecit. Omnia
cara sunt, quia
oinnia
pulchra
sunt
: sed
quid
illo
pulchrius?
Fortia
sunt : sed
quid
i.lo lortiiis?
Et nihil
magis
vult dare
quam
se.
Si
aiiquid
invenerismelius, pele.
Si aliud
peiieiis,
injuriam
facics illi,
et damnumtibi, prae-
ponendo
illi
quod
fccit,
cumvelil
seipsum
tibi dare
qui
fecit.
ln hoc atnorc dixit
illi anima
quaedam
:
Numquidipse
es
pars
mea,
Domine
(Psal.
LXXII, 26)?
id
csl,
tues
pars
mea. Eligant
sibi
qui
volunl
quid
possideant,
faciantsibi partes
derebus
: Pars nieatu
es,
lc mihi
elegi.
Et itertim
: Dominus
pars
Itwredita-
tis mew.Possideat tc,
ut
possideas
illiun: eris
proe-
dium
ipsius,
eris donnis ipsius.
Possidct
ut
prosit,
possidelur
ut
prosil.
Numquid
ul
aliquid
ei tu
pro-
sis? Nam
dixi
Domitw
: Deus
meuses
lu, quoniam
bo-
norum
meorum
non
cges
(Psal,
xv, 5, 2).
Animaau-
tem mea
exsultdbit
in Doiiiiuo.
Delectabiiur super
salulare
ejas.
Salutarc
Dei
Christus
est.
Quoniam
viderunt
oculi
mei salulare
tuum
(Luc.
n, 30).
13.
[vers.
10.]
Oimiia
ossatnca
dicent:
Domine,
quis
similis
libi?
Quisdigne
de hisverbis
aliquid
di-
cat?
Egopulo
tantttmpronunlianda
esse,
non
expo-
nenda. Quid quacris
illud aut
illud?
Quid
simile
Domino
tuo?
Ipsum
habes
anlete. Omuiaossamea
dkeni: Domine,quis
similis
libi? Narraverunt
milii
injusti
delectationes,
sednonsicut lex tua,
Doniine
(Psaf.
cxvui, 85).
Fuerunt perseculores
qui
dicerenl:
AdoraSaturnum,
adoraMercurium.
Noncolo,
inquit,
idola. Domine,quis
similis
tibi? IUi.oculoshabent,
et
non
videnl;
aures babent,
et nonaudiunt
(Psal.
cxni,
5, 6).
Domine,quis
simitislibi, qtii
fecisti oculumad
videndum,
aurem
ad audiendum
? Sednon
colo,
in-
quit,
idola, quia
faber
fecil. Colearborem
et mon-
tem:
et hoc
numquid
faber
fecil? Et hic:
Domine,
quis
similis
libi? Terrena
milii ostenduntur,
luterrae
creator
es. Et hinc
forte advcrtunt
1
ad
superiorem
creaturam,
et dicunl
mihi: Colelunam,
coleistum
solem, qui
luce
sua, lanquam
magnalucerna,
de
cceloefficitdiem.
El hic
plane
dico
:
Domine,quis
si-
milislibi?Lunamet stellas
lufccisti,
solemdiei lu
accendisti,
ccelum
tu
composuisli.
Sunt multainvisi-
biliameliora.
Sed
forle et bicdicitur milii:
Angelos
cole, Angelos
adora. Et bicdicam
:
Domine,quis
si-
milislibit Et
ipsos
Angelos
tucreasti. Nihil sunt An-
geli,
riisi videndote. Meliusest curo
ipsispossidere
te,
quam
ipsos
adorandocadere
ale.
14. Omnia
ossameadkenl: Domine,quis
similistibi?
0
corpus
Chrisli sanctaEcclesia,
omniaossatuadi-
cant: Domine, quis
similistibi?El si carnes
persecu-
tioni cesserunt,
ossa
dicant: Domine, quis
similis
tibi?De
jtistis
enim
dirtumest:
DiligitDominus
omnia
dssacorum,unum
exillts
non
confringetur(Psal.
xxxm,
'
Aliquot
Mss.,
averlunt.
'
fmaoiesvis.,
custodit.
21). Quam
multis
juslis
in
persecttlione
ossaconfracla
sunl?
Postrcmo, justus
exfidevivit
(J Rom.
i, 17),
et
Christus
justificatimpium(Id. iv, 5). Quoinodo
au-
tem
justificat,
nisi credentemet confitentem?
Quia
cordecreditur ad
justitiam,
ore aulem confessiofit
adsaluiem
(ld.
x,
10). Ergo
el ille
lalro, quamvis
ex
latroCinioductus ad
judicem,
et a
judice
in
cruceni,
tamen in
ipsa
cruce
j*ustificalus
est: corde
credidit,
oreconlessuscst.
Neque
enim
injusto
et non
jamju-
slificatodiceret Dominus: Hodiemecumerisin
para-
diso
(Lttc!xxui,
45):
et lamen ossa
ejus
confracta
stint. Nam
quando
ventumest ut
corporadeponeren-
tur causaimniinentis
sabbati,
inventus est Dominus
jamexanimis,
etnonsunt ossa
ejus
comminula
(J oau.
xix,
33).
Illi aulem
qui vivebant,
ut
deponerenlur,
confraclaeissunl
crura,
ut liocdoloremortui
possent
scpeliri. Numquid
uniuslalronis
qui perseveravil
im-
pius
in
cruce,
confraclasunt
ossa,
et nonetiamillius
qui
corde credidit ad
j'uslitiam,
oreconfessusest ad
salulem? Ubi est
ergo
boc
qttod
dictum
est,
Custodit
Dominusotnniaossa
eorum,
unumexhisnonconleretur
(Psal. xxxni, 21);
nisi
quia
ossadicunlur in
corpore
Dominiomnes
justi,
firmi
corde, fortes,
nullis
perse-
cutionibusel lenlalionibuscedentesad
consentiendum
malo? Et unde
possent
nullistenlaiionibus
cedere,
nisi cum
persecutoresdixerint,
Ecce ille
deus,
ccce
qualis
illedeus: veniat
ille,
liget
1
tibi: ecce cst hic
nescio
quis
in monte
inagnus
sacerdos: forleideo
pauper es, quia
nonte
adjuvat
ille
deus; supplicailli,
et
adjuval:
forteideo
aegrotas,quia
illinon
supplicas;
supplicailli,
et convalesces: forleideofiliosnon ba-
bes; supplica illi,
et babebis. Ilicverosi in
corpore
Domini deossibus
est, rcpellit
oronesistas
voces,
ct
dicit:
Dotnine,quis
similislibi?
Da,
si vis
dare,
ct in
hac
vila, quodquaero:
si aulem
nonvis,
luestovila
mea, quemsemper quaero.
Hinc ad leliberafronle
exeam.sialiumadoravero,
et teoffendero?Crasforle
morilurus
sum, qua
fronletevidebo?
Magna
miseri-
cordia
ipsius,
etmonuitut bene
vivamus,
et diemno-
bisnovissimummortisnoslrae
abscondit,
nenobisde
fuluro
aliquidpromittamus.
Facio
hodie,
et vivo: cras
nonfacio.
Quid
si tenoninvenitcras?
Dicergo
inter
ossaChrisli:
Domine,quis
simitistibi?Omniaossamea
dicent:
Domine,quis
similislibi?
15. Eruens
inopem
demanu
fortiorumejus', ege
numet
pauperem
a
diripientibus
eum.Huc
usquePsal-
musleclusest
hodie,
huc
usqueiractandusesi;
nein
fastidiumveniant
quae
dicla
sunt,
dum volumuset
aliadicere.
Sufficiantergohodie
haec: Eruens
inqpenx
de manu
fortiorumejus. Quis eruens,
nisi
qui
roanu
fortisest? llle Davideruel
inopem
de manu.forlio-
rum
ejus.
Forlior enimfueral diabolusad tenendum
te, quiaipse
vicitcui consensisli.Sed
quid
fecitmanu
fortis? Nemointrat indomumforlisut vasa
ejus
di-
ripiat,
nisi
prius alligaverit
forlem
(Malth.
xn, 29).
1
sicnonnulliMss.Alii
aulem,tigel
te.
Quidam,
noceltibi.
Caeteri cumEdd.,negettibi,
*
MeiioresMSS.
juxta
LXX:
fortiorumejus,
et eaenm
et
pauperem,
etc.
335
ENARRAthOINPSALMUMXXXIV.
ZU
Polestate
suasacratissima, magnificentissima, alliga-
vit diaboium,
effundendoframeamad concludendum
eum,
ut eruat
inopem
et
egenum,
cui nonerat
adju-
lor
(Psal.
I.XXJ , 12). Quis
enim
adjulor tibi,
nisi Do-
minus cui dicis:
Domine, adjulor
tneus et
redemptor
meus
(Psal.
xvui, 15)?
Si de tuis viribus
praesumere
volueris,
iudccades unde
prsesumpseris:
si de alte-
rius,
dominari vult,
non subvenire.
Ille
ergo
unus
quaerendus
esl, qui
et redemit,
et liberos
fecit,
et
sanguinem
suumut eosemeret dedit,
et servossuos
fratres fecit.
SEJ tHO
II,
HABITUS BIEPROXIMO POSTSUPERIOREM
SERMONEM.
De
reliquaparle
Psatmi.
1. Ad
reliqua
Psalmi inlendamus
animum,
Domi-
numque
etDeumnostrum,
et desanitate
intelligendi,
et defruclubene
agendi
deprecemur. Quousque
he-
slerno
die
disputatutn
sit,
credo merainisseCharita-
temVcstram: ex
ipso
locohodiesumamusexordium.
Intelligimus
enimhic vocemChristi;
vocemsciiicet
capitis
et
corporis
Cbrisli. Chrislumcum
audis,
noli
sponsum
a
sponsaseparare,
et
inlelligemagnum
il-
ludsacramentum: Erunt duo incarneuna
(Ephes.
v,
31).
Si duoincarne
una, quare
non et invoceuna?
Nonenim tenlationes caput
bic
pertulit,
et
corpus
non
perfert:
aut vero fuit causa
patiendi capiti^
nisi
ut
corpori praeberel
exemplum.
Dominusenim vo-
lunlate
passus
est,
nos necessilate: ille
miseratione,
nos conditione. Proinde illius voluntaria
passio,
no-
slra est necessariaconsolalio;
ut
quando
ialia forle
perpeliraur,
intueamur
caput
noslrum,
ut
ejus
exein-
plo
commoniti dicamusnobis: Si
ille, quid
nos?t
quemadmodum
ille,
ila et nos.
Quantumlibet
enira
ssevierit
inimicus, usque
ad morlem
corporis
acce-
dere
poluit: quod
corpus
nec
ipsuraexslinguerepo-
tuit in
Domino,quia
lerliodiercsurrexit.
Quodin
illo
factumest die
lertio,
hoc in nostro infinesseculi.
Spes
resurrectionis
noslrae
differlur, numquid
aufer-
tur?
Cqgnoscamus
hic
ergo
voces
Cbrisli, carissimi,
et
separemus
eas a vocibus
impiorum.
Voces sunl
enira
corporispersccutionem angustiasquc
et tenta-
tionesinhocsaeculo
patienlis.
Sed
quoniara
multihic
patitinttir,
et
propeccatis
et
pro
sceleribus
suis;
ma-
gnavigilantia
discernendaest
causa,
non
poena.
Sce-
leralus
enim.polest
habere
martyris
similem
pcenam,
sedtamendissimilemcausam. Tres erant in cruce
(Luc.
xxm,
33),
unus Salvator,
alius
salvandus,
altas
damnaodus: omnium
par peena,
sed
impar
causa.
2.
[ers.
11, 12.]-Bicat ergocaput
nostrum: In-
turgentes
tesles
iniqui, qumignorabaminterrogabanl
me.
Nosaulemdicamus
capiti
noslro:
Domine,quidigne-
rabas? lutnelu
aliquidignorabas?
Nonneet interro-
gantium
corda noveras? nonne eorum dolos ante
prospexeras?
nonneineorummanus lesciens dede-
ras? nonueut ab eis
patereris
veneras?
Quid ergo
ignorabas? Ignorabat peccatum
: el hoc
peccatum
ignorabat,
non
quasi
non
judicando,
sed noncom-
mitlendo. Sunl
hujusmodi
loculionesetiam
qtiotidia-
nae,
cumdicisde
aliquo,
Nonnovit
stare,
hoc
esl,
,(|uia
Bonilat;
et,
Non novil
benefacere,
crnianon
benefacit. Nonnovit
malefacere, quia
non
malefacit.
Quod
alienumest ab
opere,
alienumest a
conscien-
tia:
quod
alienumest a
conscienlia,
alienum
videtur
etascienlia. Ila dicitur Deus
nescire, quomodoars
nonnovit
vitia;
et tamcn
per
artem
cognita dijudi-
cantur 1.Hoc
ergo
nobis
caput
nostrum
interxoganti-
bus ex
ipsiusEvangelii
sui veritate
respondet,
cum
dixerimus, Domine, quid
ignorabas?.quid
tu
potuisti
interrogari quod
nesciebas?
Respondet:
Ifiiqiiitnles
ignorabam,
de
iniquilatibus iivterrogabar. Habes in
Evangclio,
si nonmecredis
ignorareiniquitates, quia
et
ipsos iniquos ignoro, quibus
in fine
dicturus sum:
Nonnovi
vos,
receditea me
tjtdoperamini
iniquitatem
(Matlh. vii, 23). Numquidnon noverat
quos
damna-
bal ?aut
potestjuste damnare,
nisi bonus
eognitor?
Et tamen bonus
cognitor
nonest
mentitus, dieendo,
iVoitnoui vos: id
est,
non
coaptaniiiii
corpori meo,
nonhaeretis
regulis
meis: vitia
eslisa; egoamteroars
ipsa
sum
quae
non habel
vitiuro, et in
qua
quisque
non discit nisi non facerevitium.
Insurgenles
testes
iniqui, qitmignorabam
interrogabqnt
me.
<J uid
sicigno-
rabat Christus, quam blasphemare? Hinc
iffletiBOga-
batur a
persecutoribus,
et
quia
verum
dixit,
hlaspbe-
masse
judicalus
est
(J d. xxvi, 65).
Seda
iquibus?De
quibussequilur,
Retribuebantmihimala
probonis,
et
slerililatemanimmmem.
Ego
attuli
fecundilatem, ipsi
retribuebant
sterililatem;
ego vitam, -ipsi
mon-em;
egohonorero, ipsi
contumelias:
egoitnedicinarn,
ipsi
vulnera;
et inhis omnibus
quae
relribuebant,
utique
slerilitas erat. Hancsleriliiatemin
arbore
maledixit,
abi fructumcum
quaerereton
invenit
(Id. xxi,
19,)-
Folia
erant,
et fructusnonerant:
verbaerant,
otfa*
cta non erant. Vide in verbis
numerositaiem,
ct in
faclissterilblatem:
Qui ipraedicas
non
furandimi, fu-
raris; qui
dicisnon
adulterandtim, adultcras
(Rom.
n,21, 22).
Tales erant
qui
Cbristum
quaeigaorabat
interrogabant.
3.
[vers.13.]Ego
autemcummihimelesti
essent,
indue-
bammecitkio: el humilidbam
injejumoani-mammieam:et
oratiomeainsinummeumconvertetur
(a).
Docemurqui-
dem,fralres.quiapertineraus
ad
corpus
Cbrisli,quia
su-
musmenibraChrisli
(I
Cor.
xn, 27):
et
admonemurin
omni tribulalione
nostra,
non
cogilare quemadmodotn
fespondeamus inimicis,
sed
quemadmodum oratndo
Deum
propitiemus,
etmaximenetentatione
vincamur;
deinde,
ut eliamilli
qui
nos
persequuntur,
ad sani-
tatem
juslitioe
convertantur. Nullum
majus,
nullum
melius
negotium
cst in
tribulalione,
quam
recedet-e
abeo
strepilu,' qui
foris
est,
et irein
interioramentk
secretaria
(Matth.vi, 6);
ibi Deum
invocare,
ubi
ne
mo videt
gementem
et
subvenientem;
illius
cubicuh
*
adversusomneraextrinsecus
illataramolestiam
osthira
claudere,
bumiliare
seipsum
in
confessione
peccati,
magnificare
et laudare
Deum,
el
corripientem
et con-
solanlera4:
prorsus
liocorani
modo tenendura est.
i
-
J
plerique
Mss.:nt
dicitur, Nescwit, quomodears non
novit
vitia,
ettamen
per
artem
coc/nitadevitanlur.
>
sicMss.At
Edd.,damnari,
msi
quiamalus
cognoscilur.
8
SicMss.At
Edd.,
vitiishwsistis.
*
Edd.,
consulentem. Nonnulli vero
Mss.,eomolmletn.
(a)
Deeodemversu13
tractatw
upra,
col.
229,
n, 2L
335
'
S. AUGUSTIMEPISCOPI
356
Verumlainen
in
corpore
hoc
dixcrimus,
idest inno-
bis:
in Dominoautem nostro J esuChristo
quid
tale
agnoscimus? Evangelio perspecto
et
diligentissime
perscrutato,
noninvenimusDominumin
aliquapas-
sioneetIribulationesuainduissesecilicio.
J ejunasse
quidem
eum
legimusposteaquarobaptizatus
est: ci-
liciumibi nullura
audivirnus,
nullum
legimus: jeju-
nasseautemnondumJ udaeis
persequentibus,
seddia-
bolo
tcntante(Maf/7i.iv,l).
Noneo
tempore
dico
jeju-
nasseDominum,quando
eum
intcrrogabanl quoeigno-
rat,
et
quando
retribuebant mala
probonis,insectando,
persequendo,
tenendo, flagellando, vulnerando,
occi-
dendo: sedtameninhis
omnibus,fratres,
si
aliquan-
lulum
pia
curiositatelevemus
velum,
et interiorahu-
jusScripturae
oculocordis inlento
riroemur,
inveni-
musetiioefecisseDominum.
Ciliciumfortasseappellat
carnissuaemortalitatem.
Quare
cilicium?
Propier
si-
miliiudinemcarnis
peccati. Apostolus
enimdicit: Mi-
sit DeusFiliumsuumin simililudinemcarnis
peccali,
ulde
peccatodamnaretpeccalumin
carne
(Rom.vni,3):
hoc
est,
Filiumsuuminduit
cilicio,
ul de cilicio da-
mnaret hcedos.Non
quia peccalum
erat,
nondicoin
Verbo
Dei,
sednecin
ipsaquidem
dicoanimasancta
et mente hominis, quem
sibi ad unitatem
personoe
VerbumDei el
Sapienliacoaptaverat;
sednecin
ipso
corporepeccalum
ullum erat,
sed similitudocarnis
peccali
erat in
Domino;quia
mors nonest nisi de
pec-
calo
(Id.
v, 12),
et
uliquecorpus
illud mortaleerat.
Nain
nisi mortaleesset,
nonraoreretur;
si nonmore-
rotur,
non
resurgeret;
si non
resurgeret, exemplum
vitaeaeternoenobisnon demonstraret.
Ergo
sicdici-
tur mors
peccatum, quae
faclaest
peccato, quomodo
dicilur
linguagrseca, lingua
lalina,
non
ipsum
mem-
brumcarnis,
sed
quod
fit
per
merabrum
carnis. Nam
lingua
inmerabris nostrisunumest de
caeleris,
sicut
oculi, nasus, aures,
et caelcra:
lingua
autem
groeca,
verba
graeca
sunt: non
quia
verba
lingua,
scd
quia
verba
per linguam.
Dicis de
aliquo, Agnovi
faciem
ipsius,
demembro
corporis loquens
: et dicis
eliam,
Agnovi
manum
ipsius
absentis,
nonmanumin
corpo-
re,
sed
scripluramquae
factaest
per
manum
quac
erat
in
corpore.
Sic
ergo peccatum
Domini,quod
factum
est de
peccato, quia
indecarnem
assumpsil,
demassa
ipsaquae
mortemmeruerat ex
peccato.
Etenimut ce-
lerius dicam,
Maria
1
ex Adammorlua
propter pec-
catum,
Adammortuus
propter peccatum,
et caroDo-
mini ex Mariamortua est
propter
delenda
peccata.
Hoccilicioseinduit Dominus: el ideononest
agnitus,
quia
subciliciolatitabat. Cummihi, inquit,
molesties-
senl,
induebammecilicio: id
est,
illi
soeviebant,ego
J atebam. Si enimlatere
nollet,
necmori
posset, quan-
doquidem
uno
temporispunclo
stillam
quamdampo-
testatissuae,
sivei' slilladicenda
est, cxseruit, quando
1
ItaLov.et maxima
pars
Mss.At
Er.,
Mariaex Adam
mortua
propter
peccatum
Adm,
Adammorluusest
propter
peccatum,
etc.DuoMss.Valic.et
Colh.,
Mariaex
Adam,
Adamtnortuus
propterpeccatum,
etc.
Flor.,denique,
Maria
exAdmn
primo,
Adamsecundusortus
exMaria
propter
de-
lenda
peccata.
8
SicMss.At
Edd.,
vera.
eumlenere
voluerunl,
et ad unam
ejus inlerrogatio-
nem, Quemquaeriiis,
redierunt omnesrelro et ceci-
derunl
(J oan. xvm, 4,
6).
Tantam
potestatem
in
pas-
sionenon
humiliarel,
nisi subciliciolateret.
i.
Ergo
induebammecilicio: el humiliabamin
jeju-
nio animamtneam. Ilerumsi inlelleximus
cilicium,
quomodoinlelligimusjejunium
?
Manducarevolebat
Cbristus, quando pomaquaerebat
in
arbore,
et si in-
veniret manducaret
(Marc. xi,
13)?
Biberevolebat
Chrislus, quando
dixitmulicri
Samaritanae,
Da mihi
bibere
(J oan. iv,
7),dixit
in
cruce,
Sitio
(Id. xix, 28)
?
Quidesurivit, quid
silivit
Christus,
nisi bona
opera
nostra?In illis eniro
crucifigentibus
et
persequenti-
bus, quia
nullabona
opera
invenerat, jejunabat:
rc-
tribtiebant enimslerilitaiem
aniihocipsius.
Nam
quale
jejuniumipsiusfuit, qui
vix invenit unura
htronem,
quem
in cruce
gustarel
?
Aposloli
enim
fugerant,
et
se inturbaabsconderant. Et illePetrus
qui
se
usque
admortemDomirii
perseveralurum
esse
promiserat,
jam
ter
negaverat,jamfleveral,
et adhuc inturbala-
tebat,
adhuc timebat ne
agnosceretur. Postremoillo
viso
morluo,
omnes de salute
ipsa desperaverunt:
quos
desperanles
invenit
post resurreclionem,
et
locutus cuin cis invenil eos dolentes et
lugentes,
nihil
jamsperantes.
Namet ita sunt
quidam
eorum
cumeo
loculi,
cumdiceret:
Qitid
loquimini
intervos?
Illi eniradeillo
loquebanlur:
Tu
solus,
inquiunt, pe-
regrinus
esin
J erusalem,
etnon
cognovistiqumfecerunt
sacerdoteset
principes
nostri de J esu
Nazareno, qui
erat
potens
in
faclis
et
dictis, quomodo
eum
crucifixe-
runt el occiderunt?Nosautem
sperabamus,quiaipse
erat
redcmpturus
Israel
(Luc. xxiv,
18-21).
In
magno
jejunio
Dominus
remanserat,
nisi
reficeretquos
vora-
ret. Nararefecit
eos,
consolalusest
eos, confirmavit
eos,
etin
corpus
suumconvertit eos. Fuit
crgo
ethoc
modoin
jejunio
Dominusnoster.
5. Et oratio
mea, inquit,
insinummeumconvertelur.
In hoc
plane
versu
magnus
sinus
est,
et
praestet
Do-
minus ut
penelrabilis
nobisfiat. Insinuenimsecre-
tum
agnoscitur.
Et
quidem, fratres,
et nos orare sic
beneadmonemur insinu
noslro,
ubi Deus
videt,
ubi
Deus
audit, quo
nullusoculushumanus
penetral, quo
nonvidetnisi
qui subvenit;
ubi oravit
Susanna,
et cum
ejus
voxab liominibus non
audiretur,
aDeolamen
auditaest
(Dan. xm, 35,
44).
Et hocbene admone-
mur : sedinDominonoslro
aliquidplus
debemusin-
telligere, quia
et
ipse
oravit. Et
quidem
cilicium
ejus
non
agnoscimus
in
Evangelio
secundumlilteram. Nec
jejuniumejus temporepassionis
secundumlitteram:
adeoque
ea
exposuimus
in
aliegoria
et similitudine
dicta,
ut
potuimus.
Orationemvero
ejus
et de cruce
audivimus: Deus
meus,
Deus
meus,
utquid
medereli-
quisti(Psal.
xxi, 2;
Matth.
xxvn,
46)?
Sedel ibi nos
eramus
*.
Quando
enim eum
dereliquitPaler,
a
quo
nunquam
discessit?
Legiraus
eliamin monleorasse
solumJ esum,
legimuspernoclasse
in
oratione;
eliam
sub
tempusipsiuspassionis(Id. xiv, 23;
Lttc.
vi, 12).
'
sicMss.At
Edd.,
oramut.
*,
337
ENARRATIOIN PSALMUMXXXIV.
338
In stnum
ergo
meumconverteturoratiomea. Nescii
quid
melius
intelligam
deDomino:interimnunc
quoi
occurrit,
forte melius
aliquid postea occurret,
ve
mihi,
vel
cuiquam
meliori,
insinummeumconvertetu
oratio
mea,
lioc
intelligodictum, quia
insinusuoha
bebal Patrem. Deus eniraerat in Christo mundun
reconcilianssibi
(II
Cor.v,
19).
Insehabebat
quem
de
precarelur
: nonerat abillo
longe, quiaipse
dixerat
Ego
in
Palre,
etPater inmeesl
(J oan.
xiv,
10).
Sec
quia
oralio ad
ipsummagis
hominem
pcrtinet:
se-
cundumenira
quod
Verbumest
Christus,
non
orat,
sedexaudit;
et nonsibi subveniri
quaerit,
sedcurr
Patreomnibussubvenit:
quidcst,
Oratiomeainsi-
nummeum
convertetur,nisi,
in
meipso
humanitas,
in
meipsoinlerpcllat
divinitalem?
6.
[yers. 14.]
Sicut
proximum,
sicut
fratrem
no>
slrum,
ita
complacebam
:
lanquamlugens
et conlrista-
lus,
itahumiliabar.Ad
corpus
suum
respicit: jam
nos
hicvideamus.
Quandogaudemus
in
oratione, quandc
roensnoslraserenatur,
non
prosperitate
soeculi,
sed
luceveritatis:
qui
sentithanc
hicem,
novit
quoddico,
cl videl
hic, agnoscitque
quod
dictumest,
Skut
pro-
ximum,
sicut
fralrem
nostrum,
ita
complacebam.
Sic
cnira
tuncanima
placet
Deo
,
non
longe posita;
In
illo, inquit,
ntovemuretsumus
(Act.
xvu
,28)
:
quasi
f
alri, quasi propinquo, quasi
amico. Si autemnon
i st
lalis,
ut
possit
sic
gaudere,
sic
fulgere
',
sic
pro-
pinquare,
sic
adhaerere,
etvidet
longe
se
inde;
faciat
quodsequitur
:
Tanquamlugens
et
conlristatus,
itahu-
miliabar. Ut
fratrem
nottrum
,
ita
complacebam,pro-
pinquans
dixit: Ut
lugens
et
conlristatus,
sichumilia-
bar,
remotuset
longepositus
dixit.
Quid
enim
luget,
nisi
quod
desideratetnonhabel? El
nonnunquam
in
unohoroine
utrumquecontingil,
ul
aliquandopropin-
quet,
el
aliquando
longe
fial:
propinquat
luceverita-
lis, Ionge
fitnubilocarnis.
Neque
enim, fralres,
Deo
qui ubique
est,
etnullocontinetur
loco,
aul
per
loca
propinquamus,
aut abillo
per
locaremovemur. Pro-
pinquare
illi,
est similemilli
tieri;
recedereab
illo,
dissimilem
iili fieri. Nonnecumvidesduasres
prope
similes,dicis, Propinquat
haecilli ?Et
quando
libi dis-
similiademonstrantur, quamvis
unolocoet
plerum-
que
unaroanu
leneantur,dicis, Longe
est haec
species
abilla?Ambas
tenes,
ambas
adjungis,'et
dicis, Longc
esthaecres abilla: non
utique
loco,
seddissimilitu-
line.Si
ergo
vis
appropinquare,
similisesto: si non
,-isesse simitis, longinquabis.
Sedcumsimilis
es,
;aude;
cumdissimilis,geme
: ut
gemitus
excitet de-
iideriuro,
imodesideriumexcitet
gemitum,
et
per ge-
nitum
propinques,
qui eeeperaslonginquare.
Nonne
Petrus
propinquavit,
quando
dixit: TuesChristus
Fi-
liusDei vivi?Et rursumidem
ipse longe
faclus est
licendo
:
Domine,
absit a
te,
non
fiet
istud.
Dcnique
lanquamproximusquid
dixit
propinquanli
? Bealus
,
Simon
Barjona.Tanquamlonginquanti
et dissimili
]tjid
dixit: Redi
retro,
satanas. 111 i
propinquanti:
Non
\ibirevelavilcaroel
sanguis, inquit,
sed Pater meus
jui
ineoelisest: illiuslux
teperfudit,
illiusluce
fulges.

Edd.,fugere.MeliusMss., fulgere.
Quando
autem
longe
factusconlradixil
passioni
Domini
futurae
pro
salutenostra: Non
sapis, inqnit, qum
Dei
sunt,sedqumsunthominum(Matlh.
xvi,
16,17,22,23).
Meritoambasres
ponensquidam
in
psalmo
ait:
Ego
dixi inecstasimea:
projectus
suma
facie
oculorumluo-
rum
(Psal. xxx, 23).
Inecslasinon
diceret,
nisi
pro-
pinquaret:
ecstasisenimroenlisexcessusest. Effudit
super
seanimam
suam,
et
propinquavit
Deo: et
per
quamdamnubem,pondusque
carnisrursus interram
projeclus,
recolens ubi
fuisset,
et vidensubi
esset,
dixit:
Projeclus
suma
facie
oculorumtuorum.
Ergo,
Sicut
proximum,
sicut
fralremnostrum,
ita
complace-
bam, praestet
ut fiatinnobis.
Quando
autemnon
fi(,
vel hoc
fiat,
Tanquamlugens
et
contristalus,
itahumi-
liabar.
7.
[vers. 15.]
Et adversustnelalatisunl el conve-
nerunt,
in unum. llli
laeti,
ego
trislis. Sedmodoau-
divimusin
Evangelio,
Beati
qtxilugenl(Mallh. v, 5).
Si beati
qui lugent,
miseri
qui
rident. Adversusme
Imtatisunt et convenerunl:
congregata
sunt intne
fla,-
gella,
et
ignoraverunt.Quoniamquaeignorabam
inler-
rogabantme,
et
ipsi ignoraverunt
quem interroga-
rent.
8.
[vers.16.] (a)
Tentaverunt
me,
et subsannaverunt
me subsannatione.Id
est,
irriserunt
me,
insullave-
runt mihi: hoc
capiti,
hoc
corpori.
Altendite,
fra-
tres,
ad
gloriam
Ecclesiac,quae
nunc
esl; respicite
opprobriaejuspraelerila,respicitealiquandoundique
fugatos
esseChrislianos,
ct
ubicumqueinvenlos,
il-
lusos,
coesos,occisos,
bestiis
objeclos,
incensos,
lae-
latoshomines
adversusillos.
Quodcapiti,
hocet cor-
pori.
SicutenimDorainoin
cruce,
sic
corpori ipsius
inomni illa
quaejam
factaest
persecutione
: necde-
sinunt etiam nunc
perseculioncsipsormn.
Ubicum-
que
invenerintchrislianum,
solenl
insultare, exngi-
tare, irridere,
vocarehebetem, insulsum,
nulliuscor-
dis,
nullius
peritiae,
Quidquid
volunt
faciant,
Chri-
slus incceloest:
quidquid
volunt
faciant,
honoravit
ille
pcenam
suam, jam
crucemsuaminoroniumfron-
tibusfixit :
impius
insultare
permittilur,
saevire non
permittilur;
sedtamenex eo
quodlinguapromit,
in-
lclligitur quidgestet
incorde. Striderunl in meden-
libussuis.
_
9.
[tiers.17].
Domine, quando respkies?
Restitue
animammeamab astuliis
eorum,
aleonibusunicam
meam.Nobisenimlardum
cst,
et ex
persona
nostra
liocdiclumest, Quandorespkies
?id
est, quando
vi-
debimusvindictam
dehis
qui
nobisinsultant?
quando
illam
viduam
judex
taedio victus exauditurus est
(Luc.
xvin, 3)?
Verumlamen
judex
noster non
tacdio,
sed amorc differt salulemnoslram; ralione,
non
inopia;
non
quia
non
potest
el modo subvenire,
sed
ut numerus
oinniumnoslrum
usque
infinem
ppssit
impleri.
Et tamen nos ex desiderio
quid
dicimus?
Domine,quandorespicies?
Restitue
animammeamab
aslutiiseorum
,
a leonibusunkam
meam: id est Ec-
clesiam
meama saevientibuspotestalibus.
(a)
Hicomillit
prioreui partem
versiculi
13,quampost
attiugit
inEnar.rsal.
LVII,
U.20.
539
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
*m
10.
[vers.18.] Denique
vis nosse
quid
sit illa uni-
ca?
Lcgesequentia
:
Confitebortibi, Domine,
in Ec-
clesia
mulla,
in
populogravi
laudabote. Plane inEc-
clesia
mulla, confitebortibi,
in
populogravi
taudabote.
Fit enimconfessioinomni
mullitudine,
sed nonin
omnibusDeuslaudalur : totamultiludbaudit confes-
sionem
nostram,
sednon in omni multiludinelans
Dei est. In ista enim omni
multitudine,
idest in
Ecclesia, quae
tolo orbe terrarum diffusa
est, palea
est et frumentum:
paleavolat,
frumentum
manet;
ideoin
populogravi
laudabote. In
gravi populo,quem
ventus tentationisnon
aufert,
in his Deus laudatur.
Namin
palea blasphemalur semper. Quandopalea
nostraaltcnditur,
quid
dicitur? Ecce
quomodo
vi-
vunt Christiani,
ecce
quid
faciunt
Christiani;
ct fit
quod scriplum
est :
Quoniam
nomenmeum
per
vos
blasphematur
in Gentihus
(lsai.
LII,5;
Rom.
u, 24).
Inique,
invide,
aream
inspicis, qui
tolus in
palcaes,
non libi facile
grana
occurrunt :
quacre
ct inve-
nies
populumgravem,
in
quo
Dominumlaudes.
Visinvenire?Esto talis. Namsi nonfueris
talis,
dif-
ficileestut nonomnes talestibi videantur
qualis
es:
Et
comparantes,
ait
Apostolus, semetipsossibimelipsis
(II
Cor.
x, 12),
nen
intelligunt,
7
populogravi
lau-
dabote.
11.
[vers.19-21.]
Noninsullentmilii
qui
adversan-
tur mihi
inique
: insultant enimmihi de
palea
mea.
Qut
oderunt
me
gratis
: hoc
est, quibus
nihil nocui.
Et annuentesoculis: hoc
est, hypocritoe
simulati.
Quoniam
mihi
quidem
pacificeloquebanlur.Quidest,
annuentesoculis? Pronuntiantes
vultu
quod
incorde
non
geslant.
Et annuentesoculis
qui
sunt?
Quoniam
mihi
quidempacifice
*
loquebanlur
: et
super
iramdo-
lose
cogitabant
Et dilalaverunlintneossuum. Primo
annuenlesoculis,
leonesilli
quaerentesrapere
et de-
vorare, primo
blandientes
pacificaloquebantur,
et
super
iram dolose
cogitabant. Quoepacificaloque-
bantur?
Magister,
scimus
quia
nullius
personam
acci-
pis,
etinveritateviamDei doces: Licetdare
tributum
Cmsari,
annonlicet?Mihi
quidempaciflcaloqueban-
tur.
Quidergo?
Eoslu non
agnoscebas,
et fallebant
teoculisannuenles? Imo
agnoscebat;
ideoait :
Quid
metentatis, hypocrilm(Mattlt.
xxn,
16-18)?
Postea
dilataverunt in me os
suum,
clamantes:
Crucifige,
crucifige!
Dixerunt:
Euge, euge,
viderunt oculi no-
stri. Hoc
jaininsullando, Euge, euge,Prophetiza
no-
bis,
Chrisle
(Id. xxvi, 68). Quomodo
simulata
eratpax
ipsorum, quando
lenlabant de
nummo,
sicjam
in-
sultatorialauseorum. Dixerunt:
Euge, euge,
viderunt
oculi nostri :
idrest,
facta
lua,
mirabilialua. Hiccst
Christus

Si
ipse
est
Chrislus,
descendatde
cruce,
et
credimusei. Aliossalvos
fecit, seipsum
salvum
facere
"
non
polest(Id.
xxvn, 42).
Videruntoculinoslri. Hoc
est totum
quod
se
jactabat, quod
seFiliumDei dice-
bal
(J oan.
xtx, 7).
Dominusaulem
paliens
hoerebat
incruce: non
potentiam
perdiderat,
sed
sapientiam
demonstrabat.
Quid
enimilli erat
magnum
dc cruce
1
AliquotMss., paciftca.

QuatuorMss.,
hocestchristus.
descendere,qui potuitpostea
de
sepulcro
resurgere
?
Sedcessisscvideretur
insullantibus: el hoc
oporte-
bat,
ut
resurgens
suis se
ostenderet,
etnon
illis,
in
magnosacramento;
quia
resurrectio
ipsius
vilam
novaro
significabat,
vitaautemnova
amicisnola
est,,
noninimicis. '
12.
[vers.22.J Vidisli, Domine,
ne sileas.
Quid
est,
nesileas?J udica. De
judicio
etenim
dicilur
quo-
damloco:
Tacui,
numquidsemper
lacebo
(Isai XLH,
14)
?Et de dilatione
judicii
dicitur
peccatori
: Hac
fecisli,
et
tacui;
suspkatus
es
iniquilatem,quod
ero
tibisimilis(Psal. XLIX,
21). Quomodo
tacetqui
loqui-
lur
per Prophetas, qui loquilur
ore suo in
Evange-
lio, qui loquitur per Evangelistas, qui loquitur per
nos
quando
verumdicimus?
Quid ergo
?
Silet a
ju-
dieio,
nona
proecepto,
nona doctrina. Hoc autem
judiciumipsius
invocat'
quodam
modo
Propheta,
et
praedicit
:
Vidisli, Dotnine,
ne
tacueris: id
est, quia
non
silebis, quia
necesseest ut
judices. Domine,
ne
discedasame. Donecveniat
judicium
ne discedasa
me,
sicut
promisisli:
Ecce
ego
vobiscumsum
usque
inconsummationemsaculi
(Mallh.xxvm,20).
13.
[vers.23.] Exsurge Domine,
et intende
judicio
meo.Cui
judicio? Quia
tribulatus
es, quia
laboribus
et doloribus crucialus es? Nonneislaetiam multi
mali
paliuntur?
Cui
judicio?
Idco
justus,
quia
isla
pateris?
Non: sed
quid?
J udiciomeo.
Quomodose-
quitur?
Inlende
judiciomeo,
Deus meuset
Dominus
meus,
incausammeam.Non in
poenammeam,
sedin
causammeam: non in id
quod
mecum
habet latro
commune,
sedin illud
quod
beati
qui perseculionem
patiunlur
propterjuslitiam
(Id.
v,
10).
Haccenim
causadiscretaest. Nam
poena
similvs
estbonis el ma-
lis.
Itaquemarlyres
nonfacit
poena, sedcausa. Nam
si
pcenamarlyies faceret,
oronia
metalla
roartyribus
plena essent,
omnes catenae
martyres
traherent,
omnes
qui gladio
feriuntur
coronarentur.
Ergodiscer-
natur causa. Nemo dicat :
Quia
patior j'ustus
stim.
Quiaipsequi primo passus est, pro justilia
passus
est: idco
magnamexceptionera
addidit: Beati
qui
persecutionempaliunlurpropterjustiliam.
Nam
multi
habentesbonamcausamfaciunt
persecutionem;
et
habenlesmalamcausam
patiuntur perseculionem.Si
enim
perseculio
non
posset
fieri
bene,
non
dicerelur
in
psalmo
: Delrahentem
proximo
suo
occulle,
hunc
persequebar(Psal. c, 5). Deinde,
fratres, pater
bo-
nus et
justus
nonne
persequitur
lilium
luxuriostim?
Persequitur
vitia
ejus,
non
ipsum
;
non
quodgenuit,
scd
quod
illeaddidit. Medicus
nempequi
adsalulem
adhibetur,
nonneferro
plerumque
armatur?Sedcon-
tra
vulnus,
noncontra
hominem.
Secat, utsanet: et
tamencumsecat
aegrotum,
dolet
ille, clamat,
resi-
stit,
et si fortefebrementem
perdiderit,
etiamme-
dicum
coedit;
nectamenilledesistita
salute
aegrolan-
tis,
quod
novit
facit,
illum
maledicentem,
convi-
ciantemnoncurat. Nonne
excitantur cuncli lethar-
gici,
nesommo
gravi premantur
inmortem? Et hoc
>
sicnoimuUi Mss.At
Edd.,
vocat.

Plures
Mss.,eroganda.
34i ENARRATIGIN
PSALMWMXXXV.
34fi
patiuntur
a filiissuis
quos
carissimos
genuerunt;
et
non est carus
filius,
nisi fuerit dormienti
patri
mo-
lcstus.
Lethargici
excitanlur, phrenelici ligantur
:
scdlamen
utrique
amantur. Nemo
ergo dicat,
Perse-
cutionem
patior
: uon venlilel
pcenam,
sed
probet
causam;
nesi causam non
probaverit,
numerelur
cum
iniquis.
ldeo
quamvigilanter, quamoplime
hic
commendavit,Domine,intcndejudicio
meo,
non
poonis
meis : Deus meus et Dominus
mem,
in causam
meam.
14.
[tert.
24-26.]
J udicame, Domine,
secundum
ju-
stiliammeam.Hoc
esi,
incausammeam. Non secun-
dum
poenam
meam
,
sed secundum
jttslitiammeam,
DomineDeus
meus;
id
est,
secundumhoc me
judica.
15. Et noninsultentinme: inimici mei. Nondicant
in cordesuo :
Euge, euge,
animm.
noslrm;
id
est,
Fecimus
quod poluimus, occidimus,
abslulirous.
Non dicant : Oslende
quia
nihil fecerunt. Non
dkanl: Absorbuimuseutn. Undeilli
martyres
dicunt:
Nisi
quia
Dominuseratin
nobis,(ortasse
vivosabsorbuis-
sentnos
(Psal. cxxiu, 1, 3). Quid est,
absorbuissenl
nos?Iu
corpus
suum
trajecisscnt
nos. Hoc enimab-
sorbes, quod
in
corpus
tuum
(rajicis.
Vulttc mundus
absorbere: tuabsorbe
mundum, trajice
illumincor-
pusluum,
mactactmanduca.
Quodjf
etro dictum
est,
Mactaet manduca
(Act.
x
, 13):
occideineis
quod
sunt,
faceos
quod
tues. Illi autemcontrasi libi
per-
suaserint
impielatem,
absorberisabeis. Non
quando
persequuntur te,
abhis absorberis
;
sed
quando
libi
persuadentquod
sunt. Necdicant:
absorbuimuseum.
tn absorbe
corpus Paganorura. Quare
corpusPaga-
norura?Vull te
absorbere,
fac illi
quod
vult tibi i'a-
cere. ldeofortassevilulusille
comminutus in
aquam
missus,
el
potiim
dalus
est,
utabsorberelur abIsrael
corpus impiorum
(Exod. xxxu, 20).
Erubcscanl et
renereanlur
simul,qui gratulantur
malismeis: induan-
tur
confusione
etverecundia: ut nosillos
absorbeamus
erubescenles et confusos.
Qui
maligndbquunlur
ad-
versumtue; illi
erubescant,
illi
confundantur.
16.
[ers.27, 28.] Quid
lu
jam caput
cummem-
bris? Exstdtentel Imtenlur
qui
valunt
justitiam
meam:
qui
haeserint
corpori
meo. Et dicant
semper
:
Magni-
ficelurDominus, qui
volunl
pacem
servi
ejus.
Et
tingita
meameditabitur
justiliam luam,
totadietaudemluam.
Et
cujuslingua
durat meditari totadielaudemDei?
Eccemodo
pauloIongior
sermofaclus
est,
faligamini.
Tota dieDeum
laudare
quis
durai?Suggero
reme-
dium,
uude tola dietoudes
Deum,
si vis.
Quidquid
cgeris,
beue
age,
et laudasti Dewn.
Quandocanias
hymnum,
laudas Deum:
lingua
tua
quid agit,
nisi
laudetet conscientia tua? Cessasti
ab
bymno
can-
lando,
discedisut reficiaris?Noli
inebriari,
et lauda-
sti Deum. Discedisut dorroias?Noli
surgere
ad ma-
lefacieudum,
et laudasli Deum.
Negotiumagis?noli
fraudem
facere,
et laudasli Deum.
Agrum
colis?Noli
litemmovere
,
etlaudasti Deum. In
inecentia
ope-
rumtuorum
praepara
te
'
ad
laudandumBeumtoladie.
1
Afiquot
Mss.: mnocentia
operum
tuorum
prwparat
le,
etc.
IN
PSALMUM XXXV
ENARKATIO.
SERMO HABITUS FORTEDIE
SABBATl,
ex11.19.
1.
[vers. 2.]
Intendat ChariCasVestra
jiaululum
textumet
mysteria psalmi hujus;
et curramus
eum,
quia
inmultislocis
apertus
est: ubi autemobscuri-
tatis necessitas nos immorari
coegerit,
tolerabitis
fructudiscendi. Dixit
injustus
ut
delinquat
in semet-
ipso
: nonest timor Dei anleoculos
ejus,
Non unum.
hominem,
sed
genus
hominum
iniquorumdicit, qui
sibi adversantur
,
non
intelligendo
ut bene
vivant;
non
quia
non
possunt,
sed
qqia
nolunt. Aliudcst
enim
quandoquisque
conatur
aliquid
inlelligere,
et
per
infirmilatera
carnisnonpolest,
sicut dicit
quodam
loco
Scriptura
:
Quiacorpusquodcorrumpiluraggra-
val
antmam,
ei
deprimit
terrena inhabilatio sensum
tnulta
cogilanlem( Sap. ix, 15)
: aliud
autemquando
perniciosiusagit
adversum
seipsumcor humanum,
ut
quodpossitintelligere,
si bona voluntas
accederer,
non
intelligat,
non
quia
difficile
est,
sed
quia
volun-
tasadvcrsa
'
est. Hoc autem(it dumamant
peccala
sua,
et oderunt
proecepla
Dei. SermoenimDei ad-
versarius tuus
est,
si tu amicussis
iniquitalis
luae:
si aulemtuadversariussis
iniquitatistuae,
sermoDei
amicus tuus
est,
et adversarius
iniquitalis
tuoe. Si
ergo
odisti
iniquitatcmluaro, jungis
tesermoni
Dei;
et eritis duoadversusillam
perimeiidam,
tuet sermo
Dei. Tu enim
per
teex viribus tuis nihil
potes
: ad-
juvat
teille
qui
tibi sermonem
misit,
et vinciltirini-
quitas.
Si luillam
odisti;
et Deus
dimisit,
et eris li-
ber : si autem
ipsamdiligas;
contrarium est. libi
intelligere quidquid
contra illamdicilur. Fac homi-
ncm
qmcrerequomodo
sit
aequalis
Filius
Palri;
cre-
didii, quaeritinlelligere,
nondum
potest. Magna
enim
resest,
et vires
majores
desideral ut
possit capi;
et
csl initiumfidei
quod
custoditaniinamdonecrobo-
retur. Lacte nutritur ut
pervcniat
ad habiludinemet
firmilatemcibi
solidioris;
ut
possit intelligere,
In
ptincipio
eral
Verbum,
et Verbumerat
apud Deum,
et
Deuserat Verbum
(J oan.
i, 1). Anlequam
hoc
possit,
nutritur infide: ct conatur
inlelligere,
ut
intelligat
quanltim
Deusdederit.
Numquid
et hoccumconam
intelligil
:
Quod
tibi
fieri
non
vis,
alii ne
feceris(
Tob.
iv, 16);
ut
quia
nonvis
pati iniquilatem
;
noufacias
iniquitatem; quia
nonvis
pati
dolumet
insidias,
non
insidierisalieri?Hoc auterocumnonvis
intelligere,
volunlali
tuastribuilur. Ideo dixit
injustus,
utdelin-
qual
in
semeiipso
:
proposuitdelinquere.
2. Sed
numquidqui proponit delinqtiere, publice
hocdicit,
et nonin
semetipso?Quare
ih
semetipso?
Quia
homoillum nonvidet.
Qtiidergo, quia
homo
nonvidet,
in
ipso
corde,
ubi sibi dicit ut
delinquar,
Deusibi nonvidet? Videl ibi Deus. Sed
quidsequi-
tur? Non esttimorDei anteoculos
ejus.
Anle oculos
timor hominumesl. Nonaudetenim
publiceprofiieri
iniquitatem,
nevel
reprehendatur ,
vel damnetur ab
hominibus. Discedit autema
conspectu
hominum:
1
octoMss.,aversa.
543
S. AUGUSTINIEPISCOPI
314
quo
? Ad
semetipsum
: ducit se
intro,
et nemo illura
vidct: ubi medilalur
doloset insidias et
delicla,
nemovidet. Posset nec ibi
apud
se meditari,
si
cogi-
taretquia
Deus illumvidet : sed
quia
nonest tiraof
Dei anteoculos
ejus,
curndiscesserita
conspectu
ho-
minuinadcor
suuin,
ibi
quem
timeat?
Numquid
non
ibi est
praesens
Deus?Sed nonest tiraor Dei incon-
spectuejus.
3.
[vers. 3.]
Meditatur
ergo
dolos
: et
sequitur,
(Forte
latet
illum,quia
Deusibi videt? Etiamosten-
ditur
quod
dicere
cceperam
: latet illum,
sed volen-
tem; quia
contrasefecitnolens
intelligere.) Quoniam
dotose
egit
in
conspecluejus.
In
cujus
conspeclu
?Cu-
jus
timor nonest anteoculos
ejus qui
dolose
egit.
Ut
invenirct
iniquitalem
suam,
etodisset. Islesic
egit
ut
non inveniret. Sunt cnim homines
qui quasi
co-
nantur
quaerere iniquilalem
suam,
et timent illam
invenire; quia
si illam
invenerint,
dicitur
illis,
Rece-
diteabilla: haecfecisli
antequam
scires, iniquilatem
fecisti cumesses in
ignoranlia;
dat Deus vcniam:
modo
cognovisti
eam
;
dirnitte illamut
possit
facile
ignorantiae
tuaevenia
dari,
et liberafrontedicas
Deo,
Deltcla
juventutis
memel
ignorantim
tnea nememineris
(Psal.
xxiv, 7).
Hacillam
qunerit,
hac limelnein-
veniatillam: doloseenim
quaerit.
Nonsciebam
quia
peccatum
est, quando
dicit homo?Cumviderit
quia
peccatum
est,
et destiterit facere
ipsum peccatum,
quod
ideo faciebat, quiaignorabat;
vere sic voluit
nosse
iniquitatem,
ut
inveniret,
et odisset. Nuncau-
tcm multi dolose
agunt,
ut inveniant
iniquitatem
suaro,
id
est,
nonex animo
agunt
invenireet odisse.
Sed
quia
in
ipsainquisitione
dolus
est,
in invenlione
defensio
iniquitalis
erit. Cum eniroinvenerit
iniqtii-
tatero,
ecce
jam
manifesturo est
illi, quiainiquitas
est. Noliillam
facere, inquis.
Et ille
qui
dolose
age-
bal ut
inveniret,jaminvenit,
et non odit:
quid
eniin
dicit?
Quam
multi hoc
faciunt,
el
quis
hocnon facit?
El
numquid
omnes
perditurus
est Deus?Aut certe
hoc dicit : Si nolletDeusilla
fieri,
viverenthomines
qui
istacomniiltunt? Yides
quia
dolose
agebas
adin-
veniendam
iniquitatem
tuam?Namsi non
dolose,
sed
sinceriter
ageres,jam
invenisseset odisses: modoin-
venisti ct defendis
: dolose
ergoagebas,
cum
quaere-
res.
4.
[vers. 4,]
Verbaoris
ejus iniquitas
etdolus: no-
luil
intelligere,
ul bene
ageret.
Videlis
quia
voluntati
illudiribuit
:
quia
sunt homines
qui
volunt intelli-
gere,
ct non
possunt;
sunt aulem homines
qui
no-
lunl
intelligere,
ideonon
inlelligunt.
Noluit
intelligere
ut bene
ageret.
5.
[vers.5.] Iniquitatem
meditatusesl incubilisuo.
Quid
dixit,
in cubilisuo?Dixil
injuslus,
tit
delinquat
in
semctipso
:
quod
dixit
superius,
in
semelipso;
hoc
bic
dixit,
tncubili suo. Cubilenostrum est cor no-
struro : ibi turaultum
palimur
inalaeconscientiae:et
ibi
requiescimus, quando
bonaconscienliaest.
Qui
amat eubilecordis
sui, aliquid
boni ibi
agat.
Ibi esl
cubile,
ubi nosDominusJ esus Christus
jubel
orare:
Intra incubkulum
tuum,
etclaudeosliumluum.
Qujd
est,
claudeostiumtuum?Noli talia
exspectare
de
Deo,
quae
forinsecus
sunt;
sed ea
quae
intrinsecus
sunt;
Et Pater
tuus,
qui
videtin
abscondilo,
reddet libt
('
Matlh.
vi, 6). Quis
est
qui
nonclauditostium?
Qui
talia
petit
aDeo
pro roagno
et ibi constituit omnes
preces suas,
ut
accipiat
ea
quae
sunl
hujus
saeculi
bona. Patet ostium
luum,
turba videt cumoras.
Quid
estclaudereostiuratuum? Ut hoc
petas
aDeo
,
quod
solusDeusnovit
quomodo
tibi det.
Quid
est hoc
propter quod
claudisostium
,
el
petis
?
Quod
oculus
non
vidil,
nec auris
audivit,
nec in cor hominis
ascendit
(Isai.
LXIV
, 4;
I Cor.
n, 9).
Et fortenou
ascendit in
ipsum
cnbile
tuum,
id est incor tuum.
Sed Deusnovit
quid
tibi daturus esl.
Quando
autem
erit?
Quando
revelabitur
Dominus,quando apparcbit
judex. Quid
enimmanifeslius
quamquod
dicluruscst
ad dexleram
posilis
?
Venite,
benedicti Patris
mei,
percipileregnumquod
vobis
paratum
estab
origine
mundi
(Matth. xxv,
34).
Audient hoecilli
qui
ad
sinislram
crunt,
et
gement
infructuosa
pcanitentia
(Sap. v, 3); quia
cum ita
viverent,
eam frucluose
noluerunt
agere. Quomodogement?Quia
noncst illis
loctis correctionis. Audient autem et
ipsi:
Ite in
ignetn
mternum
qtii paratus
esl diaboloel
angetisejus
(Maiih. xxv, 41;).
Isieest auditusmalus. Nam
jusii
adauditum bonum
gaudebunt;
sic enim
scripttim
est : In tnemoriaalerna erit
justus,
ab audilumalo
non timebit
(
Psal.
cxi, 7).
A
quo
auditu malo?
Quem
audituri sunt
illi,
Ile in
ignem
mternum.Deus
ergoqui potest supraquampetimus
aui
intelligimus
facere
(Ephes. ni, 20),
occultum
gemitum
nostrum
quaerit,
ut in
conspectuejus placeamus,
et non nos
quasi
de
justilia
noslraantehomines
jaclemus. Qui
enimde
justitia
sua
placerc
vult hominibus
,
noneo
fincut homines
qui
eumvidentDeum
laudent,
sedca
intenlioneut
ipselaudetur,
nonclaudit ostiumcontra
strepitum
:
quiapatet
osliumillo
strepitu,
el nonau-
dit Deus
quombdo
audire vult. Cubile
ergo
cor no-
strum laboremus
mundare,
ubi
possit
nobis bene
esse. NovitCbaritasVestra
quam
multamulti
paliun-
tur in
puhlico,
in
foro,
in
jurgiis,
in
contentionibus,
inmolestiis
negoliorum
:
quomodoquisqucfaligalus
negotiisforis,
currit ad domumsuamut ibi
requie-
scat,
et dat
operam
citofinire
negotiaquae
foris
sunt,
et tolleresead
requiem
indomumsuam. Ideoenim
unusquisque
domumsuam
habet, quia
ibi
requiescit.
Si veroet ibi molestias
paliatur,
ubi
potest
requie-
scere?
Quidergo?
Ronumest ut vel indomosuarc-
quiem
habeat. Si autcm
patilur
foris
inimicos,
intus
forte malam
uxorem; procedit
in
publicum
: cum
vult
requiescere
ab his
qux
foris
sunt,
inlrat indo-
mum:
quando
veronec ibi
requiescit,
nec forisrc-
quiescit,
ubi erit
requies
? Saltemincubiculo
cordis,
ut tollasteadinterioraconscientiaetuae.Si ibi inve-
nistiforteconjugem, quae
tibi non faciatamaritudi
nem, sapientiamDei;
cum
ipsaconjungere, quiesce
inlusincubiculo
tuo,
noninde te
ejiciat
fumusmalac
conscientiae. At ille ut meditaretur
dolos,
illuc se
tollebal,
de
quoloquitur
ista
Scriptura,
ubi homines
345
ENARRAtJ CJ i 1N PSALMUMXXXV.
346
non
vident;
et taliaibi meditabatur,
ut necin
ipso
corde
requiesceret.
Iniquitatem
meditatusesttn cubili
suo.
,
6. Astititomni via nonbona.
Quidest,
astilit?
Perseveranier
peccavit.
Unde et de
quodaropio
et
bonodicitur
: Et invia
peccatorum
nonsletit
(Psal. i,
1).
Quomodo
illenon
sletit,
sicisle astilit. Malitiam
autemnonodiohabuit.Ibi est
finis,
ibi fructus: si non
potest
nonhabere malitiam,
vel oderit illam. Cum
enimodisti illam,
vixlibi
subrepit
ut
aliquid
malifa-
cias. Est enim
peccalum
in mortali
corpore
: sed
quid
dicit
Apostolus?
Non
regnel peccalum
inveslro
mortati
corpore,
ad obediendum
desideriis
ejus(Rom.
vi, 12). Quando
incipit
nonesse?
Quandocoroplebi-
lur innobis
quod
ait : Cum
corruptibile
hoc induerit
incorruptionem,
etmorlalehocindueritimmortalitatem
(I
Cor.
xv, 53). Antequam
hoc
fiat,
est delectatio
iniquilatis
in
corpore;
sed
major
est deleclatiovo-
luptatis
verbi
sapienliae,praecepti
Dei.Yincc
peccatum
et voluntalem
ejus.
Peccatumet
iniquitatem
oderis,
ut
jungas
te Deo
qui
tecura illud oderit. J amcon-
junclus
1
mente
Iegi
Dei,
menteservis
legi
Dei.Et si
carne
propterea
servis
legi peccali (Rom.
vn, 25),
quia
sunt in ledeleclaliones
quaedam
carnales,
tunc
nulloe
eruntquandojam
non
pugnabis.
Aliudesl non
pugnare,
et essein
pace
vera
alqueperpetua,
aliud
pugnare
et
vincere;
aliud
pugnare
et
vinci;
aiiudnec
pugnare,
sed Irahi. Sunt cnimhoroines
prorsus qui
non
pugnant, qualis
est istede
quo loquilur
: cum
enimdicit,
Maliliam
nonodio
habuit; quomodopugnat
contraeam
quam
nonodit? Istea malitia
trahitur,
nec
pugnat.
Sunt autem
qui pugnareincipiunt;
sed
quia
deviribussuis
praesumunt,
ut ostendatillisDeus
quia
ipsevincil,
si sehomo
subjungitDeo,
et
pu-
gnantes
vincuntur,
et cum
quasi coeperint
tenere
jusliliam,
fiunt
superbi,
ct eliduntur. Isti
pugnant,
sed vincuniur.
Quis
est autem
qui pugnat,
et non
vincilur?
Qui
dicit: Videoaliam
legem
in membris
meis
repugnanlem
legi
mentismea. Vide
pugnantem:
sed
non deviribus suis
praesumit
iste,
ideo victor
erit.
Quid
enim
sequitur? Infelixego
homo,
quis
me
liberabit
de
corpore
mortis
hujus
?GratiaDei
per
J esum
Chrittum
Dominumnotlrum
(Rom.
vn, 23-25).
Prx-
sumitdeeo
quijussit
ut
pugnet,
el vincithostemad-
jutus
a
jubente*.
lste autemmalitiamnonodioha-
buit.
7.
[vert. 6.]
Domine,
in cato misericordia
tua,
et
veritastua
usque
adnubes.Nescio
quam
misericordiam
ipsius
dicit, quae
incceloest. Est enim misericordia
Dominiet interra. Habes
scriptum
: MisericordiaDo-
mini
plena
estterra
(Psal,
xxxn.
5).
De
quaergo
mi-
scricordialoquitur,
cumdicit: Domine,
in cmlomi-
sericordia
tua? Munera
Dei
partimlemporalia
sunt
1
Reg.
etvatic.Mss.:J am
conjunctuses,
etc.

Pcst verba,legi
menlismem,apud
Am.habetursic:
Piderepugrtanlemiegem
tegimentis
sum,videremtgnantem,
sednon,
ctc.
A[ud
Er.:ridet
repttgnantem
legemtegi
mentis
sua,
videt
rcpuqmntem.
Apud
Lov.: viae
repugnantem
legi.mentis
suw,
vide
repugnantem,
etc.
Quo
focoMss.
Reg.
et vatie.secutisumus.
3
sic
aliquol
Mss. At
Edd.,
el vincalhostem
adjutus
abad-
iuvimte.
atqueterrena, pariim
aeternaet coeleslia:
qui propter
,hoc
colil
Deum,
ut terrenaista
atquetemporalia
ac-
.cipiai, quoe
omnibus
procstosunt, qttasi
adhuc ut
pecus est;
utilur
quidem
roisericordia
Dei,
sed non
illa
quaeexceplaesl', quae
non dabitur nisi solis
justis, sanctis,
bonis.
Quae
sunt munera
quae
omnibus
abundant?
Qui
solemsuumoriri facit
super
bonoset
malos, etpluilsuper juslos
et
injustos(Matth.v,
45).
Quis
non habet istammisericordiam
Dei,
primo
ut
sjt,
ut' discernatur a
pecoribus,
ut ratidnalesit ani-
mal, qui possil
Deum
intelligere,
deinde frui isla
luce,
islo
aere, pluvia, fructibus,
diversitate
tempo-
rum,
solatiis
terrenis,
salute
corporis,
affectuamico-
rum,
salutedomus suae? Omniaista bona
sunt,
et
Dei munerasunt. Ne
putelis, fratres, quodaliquis
illa
polerit dare,
nisi unus Deus.
Quicumqueergo
non
exspectanl
ista,
nisi a
Domino,
multuminterest inter
hoseteos
qui
illa
quaerunt
atita
daemonibus,
aut a
sortilegis,
autamathematicis.Isti enimduobusmo-
dismiscri
sunl, quia
et lerrenasolabona
desiderant,
et nonabeo
petuntquidat
omnia
bona.Qui
vero isia
boua desiderant,
et inhisbonisfelicesesse
volunt,
et islasola
petunl
a
Deo,
hoc
quidem
meliores
sunt,
quia
aDeo
petunl;
sedadhuc
periclitanlur.
Dicitali-
quis
:
Quarepericlitantur
?
Aliquando
enimconside-
rant res
humanas,
etvidentisla omniabona
lerrena,
qtioedesiderant,
habere
atque
abundare
impios
ct
iniquos,et putantquiaperdiderunt
mercedemcolendi
Deum, quia
id
quod
mali
habent,
cl
ipsi
habent
\
cum
ipsi
colant
Deum, quem
noncolunl
ilii;
aut ali-
quando
illi
qui
colunt non
babenl,
et illi habent
qui
blasphemant
:
ergo
in
periculo
suntadliuc.
8. Hicautemverointellexit
quam
raisericordiam
dcprecetur
aDeo.
Domine,
incmlomisericordia
tua,
et
veritastua
usque
adnubes: id
est,
misericordia
quoe-
dara
quam
donas sanctis
tuis,
cceleslis
est,
non
terrena
*,
aeierna
est, temporalis
nonest. Et
quomodo
illam
potuisli
annuntiarehominibus?
Quia
verilaslua
usque
ad nubes. Nam
quis posset
nosse coelcslem
misericordiam
Dei,
nisi annuntiarel Deusbominibus?
Quomodoillamannuntiavit?
Miltendoverilatemsuam
usque
adnubes.
Quae
sunt nubes?Praedicatoresverbi
Dei.
Undequodam
locoDeusiratusestcuidamvineae.
lntelligit
cnini, quantumputo,
Charilas
Vestra,
audi-
vil Isaiam
prophelam,
ubi dicitde
quadam
vinea:
Exspectavi
ut
faceretuvam,fecit
aulem
spinas.
Et ne
quispularel
devineaislavisibili
dicere,
sicconclusil:
VineaautemDomini
Sabaoth,
domus
Israelesl;
etliomo
J uda,
novellumditeclum.
Ergoipsam
vineamincrc-
pabat, quamexspectavit
ul faceret
uvam,
fecitautem
spinas.
Et
quid
ait? Mandabonubibusmeisne
pluanl
super
eam. lratus Deus hocdixit: Mandabonubibus
tneis,
ne
pluant super'
eam
(Isai. v, 4, 6, 7)

et vere
faclumest. Missi sunt enim
praedicatoresApostoli.
SichabcmusinAclibus
Apostolorum,quiaapostolus
1
Edd.,qtiamexspectaturus
est.Mss.autem
magno
coa-
sensu,excepta
est.

itainMss.Atin
Edd.,prhno
utsicdiscernatitr.
3
Edd.,
aul
ipsi
nonhabent.AtveroMss.
absquettojja-
tione,
el
ipsi
ItabenU
547 S. AUGUSTINIEPISCOW
548
Paulusvolebat
praedicareJ udaeis,
et invenitibi non
uvam,
sed
spinas: coepenini
enim
pro
bonis mala
reddere,
el
persequi.
Et
ait, tanquamimplensquod
dictum
est,
Mandabonubibustneis ne
pluant super
eam: Advosntissi
eramus,
sed
quiarespuislis
verbum
Dei,
ecceconvertimurad Genles
(Act.xm, 46). Ergo
implelumest,
Mandabonubibusmeis
nepluant super
eam.
Usque
adnubesveritasvcnit: ideonobis
poluit
nuntiari misericordiaDei
quae
inceelo
est,
et non in
terra. Et
revera, fratres,
nubes sunt
proedicalores
verbi veritatis.
Quando
minatur
per praedicatores
Dcus,
tonat:
per
nubes.
Quando
miraculafacit
per
prsedieatoresDeus,
coruscat
per nubes,
lerret
per
nubes, et
irrigatperpluviam.
Pracdicatores
ergoisti,
per quos
1
prsedicatur EvangeliumDei,
nubes
Dei
sunt.
Speremusergo
misericordiam,
sed illam
quae
inceeloesl.
9,
[vers. 7.]
J ustitia lua sicul monlesDei:
judkia
tua tkul
abyssus
multa.
Qui
sunt monlesDei?
Qui
dicli sunt
nubes,
ipsi
sunt et montesDci :
magtii
praedicatores,
monlesDei.Et
quomodo,
quando
ori-
tur
sol, prius
lucemonles
vestit,
et ittdelux ad bu-
millimalerrarum
desccudit: sic
quando
venitDomi-
nusnosterJ csus
Christus,prius
radiavitin
altitudinem
Ap0'4olorum,prius
illustravit
inonles,
el sicdescendit
lux
ejus
adconvallemlerrarum. Et ideo
qtiodam
loco
dicil in
psalmo
: Levavi oculosmeosin
monles,
unde
venietauxiliummilii.Sednoli
putare, quiaipsi
mon-
testibi dabuntauxilium:
accipiunt
enim
quoddcnt,
nondesuodant. Et si remanseris in
monlibus,
non
erit (irma
spes
tua: scdin illo
qui
illuminatmontes
spes
tuaet
proesumptio
tuadebetesse. Auxilinmau-
tera veniet tibi de
montibus, quia Scripturaepcr
montestibi ministralae
sunl, per magnospraedicalo-
res verilatis: sednoli inillis
figerespera
tuam.Audi
quid
dicat
consequenter
: Levavioculosmeosin mon-
tes,
undevenietauxiliummilti.
Quidergo
'?Monlestibi
dantauxilium?Non: audi
sequcntia
: Auxiliummeum
a
Domino,
qui fecil
calumel terram
(Psal. cxx, 1,2).
Deraonlibusvenit
auxiliura,
sednonamomibus.Et
a
quo?
A Domino
qui fecit
cmlumel lerram. Erant
montes
alii, per quos unusquisque
cumduceret na-
vim, naufragium
faceret. Emerserunt enim
principes
haeresum,
et monteserant. Ariusmons
erat,
Donatus
monserat,
Maximianusmodo
quasi
monsfaclusest.
Multiinistosmontes
attendcntes,
et terramdeside-
rantes,
cumdefluctibusvolunl
liberari, adsaxacom-
pulsi sunt,
et
naufragium
in terrafccerunt. A
talibus
roonlibusnon seducebalur ille
qui
ait: ln Domino
confido,
quomodo
dkilis animm
mem, Transmigra
in
monlessicut
passer(Psal. x, 2)
?Nolosit
spes
mea
in
Ario,
noloinDonato: Auxiliummeuma
Domino,
qui
fecit
ccelumetterram. Discite
quanlumpraesumatis
de
Deo,
et
quanlum
tribuatis
hominibus;quia
malediclus
1
MSS. nullofere
excepto:
carnes
ergo
istm
perguas,
etc.
'
Edd.,
Maximinianus. Mss.
Reg.
et
vatic,
Maximus. sed
meliusalii
quindecimMSS.,
Maximianus.
lpse
estnimirum
denonatistaruinscbismate
diaconus, qui
adversusPriniia-
numfactus
carlhagiucnsis episcopus, caputexslititMaxi-
mianislaruui, consulcEnarr.inPsal.
56,
serm.2.
/
-
omms
qui spem
suam
ponit
in
homine
(J erem.
xvu,
5).
Modestissime el humiliter
sanctus
apostolusPaulus
zelansvere
Ecclesiam,
sed
sponso,
non
sibi,
et hor-
rensillos
quando
volueruut
dicere, Ego
sum
Pauli,
ego.Apollo(I
Cor>.
m, 4);
suam
personam
potius
as-
sumpsit, quam
calcarei et
contemneret,ut Christum
glorificaret
:
Numquid
Paulus
pro
vobis
crucifixusest,
aut
innominePauli
baptizati
estis
(Ibid.i, 15)
?
Repel-
Iita
se,
sedut miltatad
Christum.Nonvulta
sponsa
amari
pro sponso
necamicuui
sponsi
1.
Amicienira
sponsi Aposloli.
Huic
sponso
etillehumilis
J oannes,
qui pulabalur Chrislus,
zelabat. Unde
ait: Nonsum
egoChrislus,
sed
qui posl
me
venil,
majormeesl,
cujus
nonsum
dignuscorrigiamcalceamentisolvere
(J oan.
i, 20; J tfarc.i,
7).Verequia
lantumse
humilians,
osten-
ditse nonesse
sponsum,
sedamicum
sponsi;
et ideo
ait :
Qut
habet
sponsam, sponsus
est: amkus
aulem
sponsi, qui
statet audit
eum,
gaudiogaudet propter
vocem
sponsi(J oan. m,
29).
Ei si amicus
sponsi
mons
est,
nonlamen a sehabet lucemmons: sed
audit,
et
gaudiogaudetpropler
vocem
sponsi. Nos,
inquit,
de
pleniludineejusaccepimus.
De
cujus pleniludine?
Iilius
qui
eral lumen
verum,quud
illuminatomnemho-
minemvenienteminhunc
mundum
(Id. i, 16,
9).
Huic
ergo
zelabatEcclesiamet
Apostolus
dicens: Sic nos
existimethomo
quasi
minislros
Clirisli,
el
dispensatores
myslerioruin
Dei: hoc
est,
Levavioculosmeosinmon-
les,
undevenietauxiliutnmihi. Sic nosexistimethomo
quasi
ministros
Christi,
el
dispensalores
mysteriorum
Dei
(I
Cor.
iv, 1).
Sedneiterum
spes
(ua
figaiur
iu
montibus cl non sit in
Deo,
audi :
Ego plantavi,
Apollorigavil,
sedDeusincremenlum
dedil; et:
Neque.
qui planlal
esl
aliquid, nequequi rigal,
sed
qtti
incre-
mentumdatDeus
(Ibid.m, 6, 7).
J am
ergo
dixisli:
Levavioculosmeosin
monles,
undeveniet
auxitium
tuihi: sed
quianequequi plantat
est
aliquid,nequequi
rigat;
dic : Auxiliummeutna
Domino,qui fecit
ccelum
et terratn:
et,
J ustilia tua sicul montes
Dei,
id
cst,
montes
iroplenturjustitia
tua.
10. J udiciatuasicutmulta
abyssus.
Abyssum
dicit
profundilalem
peccaloruro,quo
quisquepervenit
con-
(emnendo
Dcura;
sicut
quodam
locodicit: Deditiilos
Deusin
concupiscentiascordis
eorum, facerequa
non
conveniunt.IntendatCbaritasVestra.
Magna
rcs
est,
roagua
res
agilur. Quid
est hoc? Dedil illosDeusin
concupiscenlias
cordis
eorum,facerequm
non
conveniunl.
Ergo
si Deusillosdeditin
concupiscentias
cordiseo-
rum,
facere
quae
non
conveniunt,
ideo faciunt
tanta
illa mala?
Quasi aliquis proponat quaeslionera
: Si
Dcushocfacit, ut faciant
quae
non
conveniunt, quid
ipsi
fecerunt? Occullumest
quod
audisli : Deditillos
Deusin
concupiscenlias
cordiseorum.
Ergo
fuitcon-
cupiscentia,quam
vincere
noluerunt,
cui
traderenlur
judicio
Dei.Sedut
digni
baberentur
qui traderentur3,
1
sicMss.At
Edd.,sed
pro
amico
sponsi.

QuinqueMss.,
implenl justitiam
ttuan.
Aliitres,implet
juslitia
tua.
8
Editio
Er.,
oaamvincerenoluerunlnon cui
traderenlur,
judictonei;
sedctua
dignihaberenlur, qui
tradercntmin
concvphceiaius reliquas.
ride
quid,
etc.
Rcfraganlur
LOV.
etuostriMss.
34
ENARRAtlO INPSALMUMXXXV.
vide
quid
deallis
superius
dixit:
Qui
cum
cognovisseni
Deum,
nonnt-Deum
gtoriftcaverunt,
aut
gratiasegermt:
sedevanuertmtin>
eogitationibus
suis,
etobscuraiumest
itmpiens
cereorum. Unde?'De
superbia.
Dkentesenim
seesse
sapientes,
stulti
facti
sunt. Ihde
jamsequitur,
Tradidil itlos Dtus in
concupiscentias
cordis eorum
(Rom.i, 21,22, 24). Quiaergo
fuerunt
superDi
et in-
grati, digni
habiii
suntqui
Baderentur in
concupiscen-
tiaseordis
sui,
et facti sunt
abyssus.
multa,
ut non
solum
peccarent,
sedetiamdolose
agerent,
ne intel-
ligerent iniqnitatem
suam,
et odissent. Ista
proftin-
ditasest
malititse,
ut nollent invenire et odisse. Sed
adistam
profundilatemquomodo quisque perVenit,
vide*: J vdkia Dei
abyssus
multa. Sicut montes Dei
jtistitiaejus, qui per gratiamipsius
fiunt
magni:
sic
et
per judiciaipsius
flunt in
profundo, qui merguntur
inultima. Hac
ergo
deleclent te
montes,
hacavertere
ab
abysso,
etconvertereadid
quod
dicilur : Auxilium
meumaDomino.Sedunde?
Quia
levaviocutosmeosin
niontes.
Quid
est hoc? Latine dicam: In Ecclesia
Christt invenis
abyssinn,
inveniset
montes;
invenis
rbi
pauciores
bonos, quia
moiites
pauci
sunt, abyssus
lala
est,
idest
(a),
multosmalevivenles abira
Dei,
quia
sic
egerunt
ut traderentur in
concupisceritias
cordis
sui,
ul
jam
defendant
peccatasua,
et noncon-
fiteantur,
seddtcant :
Quare? quid
feci? Et illeiliud
fecit;
et illehoc fecit. J am etiamdefendere volunt
quodarguit
sermodivinus:
abyssus
est. Ideo
quodam
loco
ait
Scriptura,
audi
abyssum
:
Peccator, inquit,
cumveneritin
profundum
malorum,
contemnil
(Prov.
xvni,
3).
Ecce
judicia
tua sicut
abyssus
multa. Sed
nondum
es
mons,
nondumes
abyssus
:
fugeabys-
sum,
attendeinroontes;
sed nec remaneas inmon-
libus. Auxiliumenimluuma
Domino, qui
fecitcce-
lumet terram.
11.
[vers.8.]
Homineset
jumenta
salvos
facies,
Do-
mine;
skut
multiplkata
est miserkordia
lua,
Deus.
Quia
dixit,
Misericordialuain
ccelo;
ut et in terra
esse
sciatur, ail,
Homineset
jumenla
salvos
facies,
Domine;
sicut
mulliplicata
est miserkordia
lua,
Deus.
Magna
est
misericordia
tua,
el
multiplex
roisericordia
lua,
Deus: et hanc daset hominibuset
j'umentis.
Sa-
lusenimhominuma
quo?
A Deo.
Numquid
salus
ju-
mentorum
a Deononesl?
Qui
enim fecit
hominem,
ipse
fecitet
jumenta; qui utrumquefecit, ulrumque
salvat: sed salus
jumentorum temporalis
est. Sunt
autem
qui promagno
hoc
petunt
aDeo
quod
dedil
ju-
mentis.
Multiplicata
estmisericordia
tua, Deus,
ul non
solumhominibus,
sed et
jumentis
detur,
quae
daiur
hominibus,
ista carnalis et
lemporalis
salus.
i
12.
Ergo
homines non habent
aliquidapud
Deum
exceplum, quodjumenta
non
mereaniur,
et
quoju-
,
mentanon
perveniant?
Habent
plane.
Et ubi esl
quod
4
habent?
Filii autemhotninumsub
tegmine
alarumlua-
4
plericjueMss.,quomodoquisquepervenit
?
unde?
J u-
diciaDei,
etc. Et
postea
nonnulU
prosequuntur
: sicut
montesDei,
judkia
nei; qui pergrattamipsiusfiunl
tna-
gni, perjudiciaipsiusfiunt
in
proftmdo,quiamerguntur
in
ultima.
m
la) Forte,ibi.
rum
sperabunt.
Attendat CharilasYestfa
dulcissimam
sententiam: Bomines et
jumenta
salvos
facies.
J am
dixithomines
etjumenta,
deinde
autem, filii
hominum:
quasi
alii sint
homines,
alii autemfilii hominum. Ali-
quando
in
Scripluris
filii hominumdicuntur
gencra-
liter
homines, aliquandoproprie quodam
mododi-
cuntur filii
hOminum,
propria quadam
significatione,
ut nonomneshomines
intelligantur
: maxiroe
quando
habet distinctionem. Nonenimsihecausaibi
positum
est,
Homineset
jumenta
salvos
facies,
Domine:
filii
autemhominum:
quasi
his
sequeslratis,
cuslodit se-
junctos
filios hominum.
Sejunclos
a
quibus?'
Non
soluma
jumentis,
sedet ab
hominibus, qui
salutem
jumentorum quaerunt
a
Deo,
et
promagno
hoc desi-
derant.
Qui
sunt
ergo
filii hominum?
Qui
sub
legmine
alarum
ejussperant.
Illi enimhominescuiri
jumentis
gaudent
in
re,
filii autemhominum
gaudent
in
spe
:
illi
praesentia
bonasectantur cum
jumeritis,
isti fulura
bona
sperant
cum
Angelis. Quareergo
cuni distin-
ctioneilli vocantur
homines,
et isti vocaniur filii ho-
minuro?Namet
quodam
locosicait
Scriptura
:
Quid
est homo
quod
memores
ejus,
aut
filius
hominis
quo-
niamvisitaseum
(Psal. vm, 5)
?
Quid
est homo
quod
memor es
ejus?
Memor
ejuses, quasi absentis;
filium
autem hominis visitas
praesentem.Qnidest,
memor
eshominis?Hominesel
jumenta
salvos
facies,
Domine:
quia
et
ipsis
malis das salutem
,
et
ipsis qui
nbnde-
siderant
regnum
ccelorum. Tuelur enim
illos,
et
non
illosdeserit secundummodum
suum, tanquampecora
sua: et non illos
deserit;
tamen
tanquam
absentium
memor est. At vero
quemvisilat,
filiusboniinis
est;
et dicitur ei: Filii autemhominumsub
legmine
alarum
tuarum
sperabunt.
Et si vnltisdiscernere ista duo
ge-
nera
hominum,
duoshomiries
priinoattendite,
Adam
et Christum. Audi
Apostolum
: Sicut eniminAdam
omnes
moriuntur,
sicetinChristbomnes
vivificabunlur
4(I
Cor.
xv,
22).
Nasciiriurde
Adam,
utmoriamur : re-
surgimus

per Christum,
ut
semper
vivamus.
Quando
porlamusimaginem
terreni
hominis,
homiriessumus:
quando portamus imaginem
ccelestis
hominis, filii
hominurosumus; quia
Chrislus Filius hominis
dictus
est
(Matth.
vnr, 20, etc).
Etenirri Adamliomo
eraf,
sed filius hominis non erat : ideo illi
pertineiit
ad
Adam
qui
desiderant carnalia
bona,
ct salulemislam
i
temporalem.
Hortamur illdsut filii sint
hominum, qui
sub
legmine
alarum
ejus sperent,
el
misericordiam
illam
desiderent, quae
incoelo
esl,
et
quae
annuniiala
est
per
nubes. Sedsi non
possunt adliuc,
inlerim
vel
temporaliatona
non
desiderenf,
nisi abuno Deo: sic
et inVeteri Testamento
serviant',
ut adNovum
per-
veniant.
13. Namel
populus
illeterrena bona
desideravit,
et
regnum
J erusalem
, subjectionem
inimicorumsuo-
rum,
abundantiam
frucluum,
salutem
propriam,
sa-
lutemfiliorumsuorum. talia
desiderabant,
et lalia
accipiebant,
sub
Legea
custodiebantur. Desiderabant
1
sicMSS. At
Edd.,resurgemus.

AliquotMSS.,
sicetveteriTestamento serviant.
Alii,
sk
etinveteri restamentoservantur.
8
Kostrtomnes
MSS.
omitlunt,
sub
lege- >
551 S. AUGUStJ NI EPISCOPI a
a Deo
bona, quac
dat et
jumenlis, quia
nondumad
illosveneratFilius
hominis,
utesscnl Filii hominum:
tamen
jam
habebant nubes annuntiantesFiliumho-
minis. Venerunt ad illos
Prophetoe,annuntiaverunt
Cbristum: et erant ibi
quidamqui intelligebant,
et
spem
ftiiuram
habebant,
ut
acciperentmisericordiam,
quae
inccelocst. Erant ibi
qui
nonnisi carnaliadesi-
derarent et terrenamac
temporalem
felicitatem.
Ipsis
labebantur
pedes
ad facienda vel adoranda idola.
Quando
enimillos
admonebat,
et
flagellabat
in his
omnibus
quibus
deleclabanlur,
et auferebat
ea, pa-
tiebantur famem
, bella, pestilentias,
morbos
,
et
converlebanlur ad idola. talia bona
quaepromagno
a Deodesiderare
debebant,
ab idolis
desiderabant,
et dimittebant Deum. Attendebantenim
ipsa bona,
quaequaerebant,
abundare
impiis
ct
sceleratis,
et
pu-
labant sefrustraDeum
colere, quia
nondabat merce-
demterrenam. 0 homo!
operarius
cs
Dei; poslea
est
tempus
mercedem
accipiendi
:
quidjamflagilas
mer-
cedem
antequam opereris
? Si venerit
operarius
ad
domum
luam, ntimquid
dabis mercedem
ante,
nisi
perfecerit opera
sua?Nam
perversum
eumexislima-
bis,
si dixerit: Prius
accipiammercedem,
et tunc
ope-
rabor. Irasceris.
Quare
autemirasceris?
Quia
nonha-
buit fidemhomini mendaci.
Quomodo
Deusnon ira-
scelur,
cumlufidemnonhabeas
ipsi
verilali?
Quod
tibi
promisit,
daturus est: non
faltit, qtiia
veritasest
qui promisit.
Sed times ne forle non habeat
quod
det?
Omnipotens
est. Noli
timere,
nenon
sitqui det;
immorlalisest. Non
limeas,
nesucccdalur
ei; perpe-
tuusest: securuseslo. Si visinte
praesumere
totadie
operariumtuum,
crede et luDeototavita tna
; quia
vitatua momentum
temporis
est ad Deum. Et
eris,
quid?
Filii autemhominum

sub
tegmine
alarumtua-
rum
sperabunt.
14.
[
vers. 9.
]
Inebriabunlur ab ubertate domus
tum.Nescio
quid
nobis
magnumpromittit.
Vult illud
dicere, el nondicit : non
polest,
annos

non
capi-
mus?Audeo
dicere,
fralres
mei,
eliamdesanctislin-
guis
et
cordibus, per quas
nobisveritas nunliata
est,
nec dici
potest quod
annunliabant,
nec
cogilari.
Res
enim
magna
est et ineffabilis:et
ipsi
ex
parte
in
aenig-
mate
viderunt,
sicutdicit
Apostolus
: Videmusnunc
ex
parte
in
anigmate,
tuncautem
facie
ad
faciem(I
Cor.
XIII,12).
Eccein
aenigmate
videntes sic eruclabant.
Qualeserimus.cumviderimusfacie
adfaciem
quodipsi
parturiebant
corde,
et
linguaparere
non
poterant
ut
caperent
homines?
Quae
enim necessilas fucrat ut
diceret:
Inebriabunturabubertatedomus tum?
Quae-
sivitverbumunde
loqueretur
derebus
humanis, quod
diceret:etquiavidit
homines
ingurgitantes
seinebrie-
tate, accipere
aulemvinum
immoderate,
et mentem
pefdere;
vidit
quid
diceret, quia
cum
accepta
fuerit
illa ineffabilislaetitia, perit quodamraodo
humana
mcns,
ct fit
divina.et
inebrialurab
ubertale domus
Dei. Undeet in alio
psalmo
dicitur : Calixtuusine-
1
DUOMss.:AdDeumsit
spes
tua,
eteris
filius
hominis.
Filii autemItominum,
etc.
3
Edd.:Non
potest
adid
animus,
non
capimus.
Concin-
niorestMss.
leelio,quam
bicrestiluimus.
brians
quamprmclarus
est
(Psat. xxn, 5)! Hocjam
calice
inebriati erant
Martyres,quando
ad
passionem
euntes,suosnonagnoscebant.
Quid
tam
ebrium,
quam
non
agnoscere
uxoremflentem,
non
filios,
non
paren-
les? Non
agnoscebarit,
non eos anteoculosesse ar-
bitrabantur. Nolite
mirari; ebrii erant. Unde ebrii
erant?
Videte:acceperunt
calicem
undeinebriarentur.
Undect ille
gralias
Deo
agit,
dicens:
Quid
retribuam
Domino
pro
omnibus
qum
retribuil miki ? Calicem
salutaris
accipiam,
et nomenDomini invocabo
(Psal.
cxv, 12,
13). Ergo, fratres,
simus filii
hominum,
ct
speremus
sub
tegmine
alarum
ejus,
el
inebrie-
mur ab ubertate
domus
ejus. Quomodopotui dixi
et
quomodo possiimvideo,
et
quomodo
video,
dicere non
possum.
Inebriabuntur ab
ubertate do-
mus lua : et torrentem
'
voluptatis
lum
polabis
eos.
Torrens dicilur
aqua
veniens cum
impetu. Impetus
erit
misericordiae
Dei,
ad
irrigandos
et
inebrian-
dos
qui
modo
ponunt spem
sub
umbraculo ala-
rum
ejus. Voluplas
illa
quoe
est?
Quasi
torrens in-
ebrians silientes. Modo
ergo qui silit, spem
ponat:
qui sitit,
habeat
spem,
inebrialushabebitrem: ante-
quam
habeat
rem,
sitiat in
spe.
Reati
qui esuriunt
et siliunt
justitiam, quoniam ipsi saturabuntur
(Malth. v, 6).
15.
[
vers.10.
] Quoergo
fonte
irrigaberis,
etunde
currit tantus
*
torrens
voluplatisejus
?
Quoniam
apud
te, inquit, fons
vita.
Quis
est fons
vitae,
nisi Cbris-
tus? Venitadtein
carne,
ut irrorarel faueestuas si-
tientes : saliabit
sperantem, qui
irroravit
sitientem.
Quoniam
apud
le
fons
vilm
*
,
inluminettto
videbimus
lumen.Hicaliudest
fons,
aliud lumen: ibi non ila.
Quod
enimest
fons,
hocest ct lumen: et
quidquid
vis,
illud
vocas,
quia
non esl
quod
vocas
; quia
non
potescongruum
nomen
invcnire, nonremanel inuno
nomine. Si
dicercs,
quia
lumenest
solum, dicercttir
libi: Sinecausa
ergo
mihi diclumest ut esuriamet si-
liam:
quis
enim
est, qui
manducetlumen? IHud
pla-
nerectemihi diclumest: Beati mundi
corde,quoniam
ipsi
Deumvidebunl
(Ibid., 6, 8)
: si lumen
esl,
ocu-
losmeos
parem.
Para et fauces
;
quia
illud
quod
lu-
roen
est,
etfonsest:
fons,quia
satiat
sitientes; lumen,
quia
illuminat caecos.
Hicaliquando
alibi
Iumeu,
alibi
fons.
Aliquando
enimcurrunt fonleset in
tenebris;
et
aliquando
ineremo
palcris solem,
non invenis
fontem: hic
ergo possunt
istaduo esse
separala
. ibi
non
faligaberis,quia
fons
est;
non
lenebraberis, quia
lumcnest.
16.
[vers. 11.]
Prmlendemisericordiamluamscicn-
tibus
te,et jusliliam
tuamhis
qui
rcctosunlcorde.
Quod
saepe
diximus, quia
illi suntrecti
corde, qui sequun-
tur in hac-vitavoluntalemDei.VolunlasDei esl ali-
quando
ut sanus
sis, aliquando
ut
aegrotes
: si
quan-
do
sanuses,
dulcisest voluntas
Dei,
el
quandoaegro-
t
tas,
amaraestvolunlas
Dei;
nourectocordees.
Quare
?
\
>
SicmeliorisnofceMss.
juxta
Lxx
[torrente].
*
Plures
Mss.,tanquam.

Sic
plerique
Mss.At
Edd.,hrigavit.
4
Edd.:
Quoniamapud
teest
fonsvitw,
el in
luntitte,
ete.
\\\x
voces,est,et,
absuntaMss.et aGraeeo LXX.
353 ENARRATIOINPSALMUMXXXVI.
854
Quia
nonvisvoluntatemtuam
dirigere
advoluntatera
Dci,
scdDei viscurvarcadluam. Illarecta
esl, sed
lucurvus: volunlaslua
corrigenda
est ad
illam,
non
illacurvandaesl adte : cl reclumhabebiscor. Bene
est in hoc
saeculo,
benedicatur Deus
qui
consolatur;
laboralur in saeculo,
benedicatur Deus
quia
emen-
datct
probat:
et eris rectocorde
dicens,
Benedicam
Dominumin
omni
lempore,semper
laus
ejus
inoremeo
(Ptal.
xxxm.
2).
17.
[tiers.12.]
J Vonveniatmihi
pessuperbim.
Certe
jam
dixit,
Sub umbraculoalarumluarum
sperabunt
filii
hominum,
el inebriabunlur ab ubertate domus
luae,
Cum
coeperitquisque
istofonteuberius
irrigari,
caveat ne
superbiat.
Nonenimdeeral' Adae
primo
homini: sedvenit illi
pes superbiae,
et movit illum
manus
peccaloris,
id est manus diaboli
superba
'.
Quomodo
ille
qui
eum
seduxit, dixit,
Ponamsedem
meamad
Aquilonem(Isai.
xiv,
13
):
sicilli
persuasit,
Gustate,
eteritissicutdii
(Gen.
ni, 5). Superbiaergo
lapsi
sumus,
ut adislammortaliialem
perveniremus.
Etquia
nos
superbia
vulneraverat,
humilitasfacitsa-
nos.
VenithumilisDeus,
uta lanto
superbiac
vulnere
curaret hominem.Venit, quia
Verbumcaro factum
est,
et habitavitin nobis
(J oan.
I, 14). Comprehen-
sus cst a
J udacis,
insullaium cst ei. Audistis cum
Evangeliumlegerelur,quid
dixerunt,
et cui
dixerunt,
Damoniutn
habes(ld.vi\\,
48):el illcnondixit,
Daemo-
niumhabelisvos,quia
vosin
peccalis
vestris
estis,
et
diaboltts
possidet
cordavestra.Nonhoc
dixit,
quod
si
diceret,
veram
diceret;
sednon erat
tempus
ul hoc
dicerct,
nenonveritalem
pracdicare,
sedmaledietum
redderevideretur. Dimisit
quod audivit, quasi
non
audissel. Medicuseriim
erat,
et
phreneticum
curare
venerat.
Quomodo
medicusnoncurat
quidquid
au-
dial a
phrenetico,
sed
quoraodo
convalescatet fiat
sanus
phreneticus;
necsi et
pugnum
abillo
accipial
curat;
ille illi facit nova
vulnera,
illeveteremfe-
brein sanat: sic et Dominusad
aegrotumvenit,
ad
phrenelicum
venit
,
ut
quidquidaudirel, quidquid
passus
essetcontemneret,
hoc
ipso
eos docenshumi-
lilatem,
ut humilitatedocti,
sanarentur a
superbia;
de
qua
iste iiberari
deprecalur
dicens: Nonveniat
mihi
pessuperbia;
ettnanus
peccatoris
*
nonmovealme.
Si eniravenerit
pessuperbiae,
movetmanus
peccato-
ris.
Quae
est manus
peccatoris
? Malesuadentis
ope-
ratio. Faclus es
superbus
? Cilo te
corrumpit, qui
male suadet.
Humilis
figerel
in
Deo,
et non valde
cures
quid
libi dicalur. Hincest
quod
alibi dicitur :
Aboccullis
meismunda
me,
etabalienis
parce
servoluo
(Psat.
xvjii,13,14).
Quidest,
Aboccultitmeis?Nonve-
niat mihi
pes
superbia.Quidest,
Et abalienis
parce
servotuo?
Neque
manus
peccatoris
moveatme. Serva
quod
intus
est,
etnonlimebisforis.
18.
[vers.13.]
Quare
autemvaldehoc
limes?Quasi
diceretur,
Ibi cecideruntomnes
qui operanluriniquita-
1
SictredecimMss. At
Edd.,
ineral.

Aliquot
Mss..
superbi.
Quidam, superbum-
NonnuUi de-
mum,persuperbtam.

plnresMss.
juxtaLXX, peccatorum.

Sib
potiores
Mss.Alii
vero,
humilis
fiere.Edd.,satage
hmiUs
fieri.
tetn;
ut venirenl ad illam
abyssum,
de
qua
diclum
est,
J udicia luasicut
abyssustnulla;
ut adillud
pro-
fundum
pervenirent,
ubi
peccatores
qui contemnunt,
ceciderunt '. Ceciderunt:ubi
primo ceciderunt? In
pedesuperbiae.
Audite
pedemsupcrbiae
:
Qui
cumco-
gnovissenl Deum,
nonsiculDeum
glorificaverunt. Venit
ergo
illis
pessuperbiae,
undeveneruntin
profundum
:
Tradidil iltosDeusin
concupiscentias
cordis
eorum,fa-
cere
qum
non conveniunt
(Rom.i, 21,
24).
Radicem
peccati,
el
caput peccati
timuit
qui
dixit:
Nonveniat
mihi
pes superbim.Quare
illum
pedem
dixit?
Quia
superbiendoDeumdeseruit,eidiscessit:pedemipsius,
affectum
ipsius
dixit. Nonvenial tnihi
pessuperbim;
etmanus
peccatoris
nonmovealme: id
est,
operapec-
catorisnonmedimoveanta
te,
ul imitari illavelim.
Quare
autemcontra
superbiam
hoc
dicit,
Ibi cecide-
runt
qui operanluriniquitalem
?
Quia
'
qui
modo
iniqui
sunt,
in
superbia
ceciderunt. Ideocumcaulamface-
ret Dominus
Ecclesiam,
ait: ltla
luum, inquit,
obser-
vabit
caput,
el lu
ejus
calcaneum
(Gen.m, 15). Serpens
observat
quando
tibi veniat
pessuperbiae,quando
la-
baris,
ut
dejiciai;
tuaulem
caput ejus
observa: ini-
tiumomnis
peccali superbia(Eccli.x,
15).
lbi cecide-
runl
qui operanluriniquitatem
:
expulsi sunl,
nec
po
tuerunt stare:
prior
ille
qui
in verilale non
stetil,
deinde
per
eum illi
quos
dimisit
Deiisde
paradiso.
Undeille humilis
qui
non se dicit
dignumsolvcre
corrigiamcalceamenti,
nonest
expulsus,
sedsiat ct
audit
eum,
el
gaudiogaudet propter
vocem
sponsi
(J oan. I, 27; m, 29),
et non
propter suam,
neveniat
ei
pessuperbiae,
et
expellatur,
nec
possit
stare.
19. Et si cumlabore
aliquibus
veslrumlaediofue-
rirous,
finivimus
Psalmum,
transivit
taedium,
et
gra-
tulabimur,
quia
Psalmustotus
expositus
est. In
medio
jam
limensneonerarem
vos,
diraissuruseram: sed
cogilaviquia
inlentionostra
praeciderelur,
et nonsic
rediretur ad
dimidium,quomodo
si
excurreremusto-
tum;
et malui vobis
gravisesse, quam
re
imperfecta
reliquias
servare. Debeturenirovobisetiamcrastinus
sermo: orate
pro
nobisut valeamus
exhibere,
et af-
ferlefaucesesurienleset corda
devota.
IN PSALMUM XXXVI
ENARRATIO
(a).
SERHOI
(b).
De
primaparte
Psalmi.
1. Novissimusdiesterribiliter venlurusaudilureis
qui
securi essebenevivendo
nolunt,
cl male
vivere
diu volunt. Uiiliter autemDeus latere voluit illum
diem,
ut
semper
sit
paratum
cor ad
exspeclandum
quod
esse venlurum
scit,
ct
quando
venlurumsit

rlures
Mss.,
ubi
peccatorquicontemnit,
cecidit.
*
Abest,quia,
aMss.
(a)
nicsilentio
praeterire
nonlicet
quod
ins.
Fulgentii
Yitanarratur,cap.3,
scilicetcum
ipse
animo
jam
antede-
crevissetrenuntiare
saeculo, aliquando
tandemBeatiAur

gustiniexponenlis
tricesimumsextumPsalmum
disjiuta-
ctionecommonitus et
compunctus, publicare
suumstatuit

votum,
mutare
gestienshabitum.

(b)
Habilus
Carthaginecum
duobus
subsequentibus.
S. AUGUStlNI EPISCOPI
356
nescit: Quia
veroDominusnoster J esusChristus
ma-
gisler
nobis
missus
est,
etiamFiliumhominis dixit
nescire
illumdiem
(Marc.
xm, 32), quia
in
magislefio
cjus
noneral ut
per
eumscireluv
anobis.
Neque
enim
aliqoid
scil Patcr
quod
Filius ncscit: cum
ipsa
scien-
tiaPatris
illa
sit, quoesapienlia
ejus
est: est autem
sapientia
ejus
Filius
ejus,
Verbum
ejus.
Sed
quia
no-
bis scire non
proderat, quodquidem
ille
noverat, qui
nos
docerevenerat,
nontamenboc
quod
nobisnosse
non
proderat;
non solum
sicut
magister aliquid
do-
cuit,
sed
sicutmagisler aliquid
non^docuil.
Tanquam
enim
magister
sciebatet docere
quodproderat,
el non
docere
quod
oberat.
Sic autem
quodam
genere
locu-
tionis nescire
Filius dicitur
quod
nondocet: idest,
lrescire
dicitur
quod
nescirenos facit, quomodoquo-
tidie
loquimur,
modo
quodam
locutionis,
ul dixi.
Laelum
enimdiemdicimus,
quia
laetosnos
facit;
et
tristemdiem, quia
tristes
nos
facit;
et
friguspigrum,
quia pigros
nos facit.
Quomodo
contra
dicilur aDo-
mino
: Nunc
cognovi.
Dictumest Abrahae: Nuncco-
gnovi
quod
timeastuDeum(Gen.
xxn, 12).
HocDeus
noverat
et anteillam
probationem.
Namilla
probatio
ideofactaesl,
ut nos nossemus
quod
Deus
jam
nove-
rat,
et
propter
nos docendos conscriberetur, quod
ante documenturo
ille noverat:
et forlasse et
ipse
Abraham
nondum
noverat
quas
viresbaberetfides
ejus:
unusquisque
enimsetentaiione
tanquaminlerrogatus
agnoscit:
sicut Pelrus
quas
vires.
haberet fides
ejus
ulique
nesciebat, quando
dixit Domino: Tecum
*
sum
nsque
ad mortem.Dominus
autem
qui
noverat eum,
procdixit
ubi
deficeret, praenunlians
illi infirmilatem
ejtis, tanquam
tactavenacOrdis
ejus (
Luc.
xxu, 33,
34).
ProindePetrus, qui
antelentationem
praesumpsit
de
se,
in lentatione
didicit se. Sic
ergo
non absurde
senlimus et
patrem
nostrumAbraham
cognovisse
vi-
res fidei suae,
ubi
jussus
immolare unicum filium
suum,
non dubitaVit
nec
trepidavit
ei Offerre
qui
de-
derat; quiaquemadmodum
nescivitundedalurus erat
nondumnatum,
siccredidit
possereparare
immola-
lum. Dixit
crgo
Deus,
Nunc
coguovi: quod intelligi-
mus,
Nunc
cognoscere
te feci : secundum
loculiones
qntrs
TOTirmeiidavimus, Pigrum
Trigus, quod pigros
faciat;
cl lacluradiem, quod
lcelosfaciat: sic
cogno-
scens, quodcognoscentes
faciat. Indc est illud: Ten-
tat vosDominus
Deus
vester,
ut sciat si
ditigilis
eum
(Deut.
xni, 3).
Dabisenim
profecto
DominoDeono-
stro,
Deo
summo,
Deo
vefo
magnamignorantiam,
quod
utique
sacrilegum
csse
inlelliges,
si sic
accepe-
ris,
T<ental vosDominusvt
-sciat,lanquamipse
deno-
stra terilaiioneconcipial
scienliam,
in
quo
erat ante
ignoraniia.
Sed
quid esl,
Tenfaf
os,
f scial?Teniat
vos,
ut scirevosfaciat.
Accipiteergo
a conlrariore-
gulam intelligentiae;
et
quemadmodum
cum Deum
auditis dicere, Coanori, intelligilis, Cognoscere
vos
feci : sic et cum auditisdeFilio
hominis,
idest de
1
sicEr.etmulti Mss.At
Lov.,aliquid
nontotum.Tan-
quam,
etc.
1
Edd.,
Tecum
paralus
sum
usque
admortem.
AtMss.
plerique
omittunt,paratmsum
,'eiquidam
retinent
im^
fieebabeD^paralu/
Christo dici
quod
illumdiem
nescial, inlelligitc
dici
quod
nescire faciat.
Quid
est
autem,
nescire facial?
Occultet,
ut nesciatur
quod
nobis
prodi
non
prodest.
Hocesi
quod
dixi, magistrum
bonumnosse
quidpro-
dat,
nosse
quidtegat:
sicut
quxdam
eum
Iegimus
di-
stulisse.Unde
intelligimus
nonomnia
promenda
esse,
quaecapere
non
possinil
hi
quibuspromuntur.
Dicil
enimalibi: Multahabeovobis
dicere,
sednon
polestis
illa
portare
modo
(J oan.
xvi, 12).
Dicit
et
Apostolus
:
iVon
polui loqui
vobis
quasispiritualibus,
sed
quasi
car-
nalibus,quasi parvulis
inChristolacvobis
potum
dedi,
non escam:
neque
enim
poteralis
;
sednecadhuc
qui-
detn
potestis(I
Cor.
m, 1,2). Quoproficit
istesermo?
Ut
quoniamdiem
novissimumscimus
venturum,
uti-
liter autem scimus venturumet utiliter
ignoramus
quando
venturus
sit, paraturo
cor habeamusbcnevi-
vendo;
et nonsolumnon limeamusventurum
illum
diem,
sed etamemus. Dies
quippe
ille sicut infideli-
bus laborem
auget,
sicfidelibusfinit.
Quid
autemho-
rum
duorumesse
velis, antequam
veniat,
nuncest in
potestate;
cum
venerit,
non erit.
Elige ergo
cum
tempus
est:
quia
Deus
quod
misericorditer
occullat,
misericorditerdiffert.
2. J amvero
quia
in
quocumquegenerevitae,quod
habet
aliquamprofessionem,
nonomnes inveniuntur
probi,
non omnes
reprobi,
ex hoc
apparet, quia
de
quibusdam
hominum
generibus, quaeper
simililudi-
nesin
Evangelio
modo
proposita
audivimus,
siccon-
cludilur : Unus
assumetur,
et unus
relinquclur(Matlh.
xxiv, 40).
Assumelur
bonus,relinquetur
malus.Viden-
tur duoin
agro;
eadem
professioest,
sed non idera
cor. Professionemvident
homines,
cor novil Deus.
Quodlibet ergo ager significet,
Unus
assumetur,
et
unus
relinquetur.
Non
quasi
dimidia
pars
assumetur,
etdimidia
relinquelur:
sed
genera
hominumdtiodicit.
Et si aliudeorumsit in
paucis,
aliudiu
mullis,
Unus
assumelur,
et unus
rclinquelur:
iioc
est,
unuin
genus
assumelur,
et alterum
relinquetur.
Sic in
lecto,
sicin
molendino.
Exspectatis
foriasse
qukl
istasint: vide-
tis lecla
esse,
et simllitudinibus
quidusdara
involuta.
Potest mihi aliudvideri,
alteri aliud: sed
nequeego
eo
quod
dixero
praescribo
alteri ad melioreminlelle-
ctum,
nec ille mibi ad
ulrumque accipiendum,
si
utrumque
cumfideconcordat. Videnturenimmihi in
agro
laborare
qui praesuntEcclesiis;
sicut
Apostolus
dicit: Det
aqricullura,
Dei
wdificalio
estis.Namet ar-
cUileclumse
dicil,
cumdicit: Ut
sapiens
arcliitectus
fundamenlum
posui:
el
agricolam,
cum
dicit, Ego
plantavi, Apollorigavit,
sedDeus
incremeniumdedit
(I
Cor.
vi, 9,10).
Inmoleiidino
ergoduas
dixit
(Matih.
xxiv,
41),
non
duos; credo, quodhoecfigura
ad
ple-
bes
perlineat: quiapraeposiliregunt, plebesregunlnr.
Et molendmum
pulo
dictummundum
islum; quia
rota
quadam temporum
volviiur,
et amatores suos
conterit. Sunt
ergoqui
deactionibusmundi nonrece-
dunt: sedlamenet ibi aliibene
operantur;
atii
male;
alii sibi amicosfaciuntderaammona
iniquitalis,
a
qui-
bus
recipiantur
intabernaculaaetema
(Luc.
xvi,
9),
quibus
dicitur:
Eturivi,
tl itditlis mihi mtmduWft
3S1
ENARRAtJ O
IN PSALMUMXXXVI.
588
alii isla
negligunt,quibus
dicitur

ibi:
Esuritit,
etnon
dedistismihimanducare
(Matth.
xxv, 55,42).
Proindc,
quia
dehis
qui
versantur in
negotiis
et
operibus
hu-
jus
mundi,
alii
diligunt
bencfaccrc
indigentibus,
alii
ncgligunl: tanquam
deduabusinmolendino
unaas-
sumetur,
et una
relinquelur.
Leclumaulem
positum
arbitror
pro quiete
:
quia
sunt
qui neque
acliones
roundi
pati volont,
sicut stinl
conjugati
homines
hd-
bentesdomos, familias,filios; nequealiquid
in Ec-
clesia
agunt,
sicut
praeposili
velutin
agricultura
labo-
rantes;
sedvelul adhaec
infirmi,
seceduntad
otium,
et
quieli
esse
diligunt;
veluti memoresinfirmitatis
suse,
nonsecommiltenles
mngr.is
actionibus,
el
quo-
dammodoin stralo infirmilalis
rogantes
Deum.Et
ipsaprofessio
habet
bonos,
habetfictos:
proinde
etiam
exhis unus
assumelur,
el unus
retinquetnr.
Ad
quam-
cumqueprofessionem
te
converleris, para
lc
pati
fictos:
alioquin
si tcnon
paraveris,
invenies
qtiod
non
sperabas,
ctdeficiesaut
perlurbabcris.
Adomnia
ergo
te
paralum
facit
qui
libi
loquitur,
curo
tempus
esl et
illi
loquendi,
nondumjudicandi,
ettibi
audiendi,
noi*-
dumfruslra
pcenitendi.
Est enimmodo
posnitenlia
non fruslra: erit tunc frustra. Nonenimtunc non
poenitebit
hominesmalevixissc: sednulloroodoillis
justilia
Dei revocal
quod
stia
injuslilia perdidenuit.
J uslumenimest
apud
Deum,
ul modo
impertiat
mi-
sericordiam,
tunc exerceat
judicium.
Ideontincnon
tacctnr. An lacetur?
Arguat quisque,
murmuret,
si
non
per
lotumorbemhaec
Scriptura
recitatur al-
que canlalur;
si cessat cliamvenalisferri
per pu-
blicum.
3.
[vers.1,2.]
Sedrevera hocte
perlurbal
homi-
ncm
christianum, quia
vides male viventes
felices,
rerumistarum
copia
circumfluere,
sanos
esse, super-
bis
dignilatibus
eminere,
incolumemhabere
domum,
gaudia
suotnm, obsequiaclientium,
excellentissimas
polenlias,
nihil triste
interpellare
vitam
ipsorum
:
mores
nequissimos
vides,
facultates
copiosissimas
perspicis;
et dicitcor tuumnullumessedivinum
ju-
dicium,
omniacasibusferri et fortuitismolibusven-
tilari. Namsi
Deus,inquis,
reshumanas
respiceret,
floreretillius
iniquitas,
et meainnocentialaborarel?
Omnismorbusanimi habet in
Scripturis
medicamen-
tumsuum:
qui ergo
sic
aegrotat,
ut istadicat in
corde
suo,
bibat
potionempsalmi hujns. Quid
est?
Iterum
inspiciamusquid
dicebas?
Quiddicebam,
in-
quis,
nisi
quod
vides? Mali
florent,
boni laborant :
quomodo
kta videt Deus?
Accipe,
bibe:
ipse
libi
hanc,
de
quo
isla
murmuras, lemperavil polionem
:
tanlumnerecuses saluberrimum
poculum;
accom-
moda
per
auremos
cordis,
et bibe
quod
audis: Noli
mmulariin
malignantibus,neque
mmuleris
facientes
ini-
quilalem.Qaoniamlanquamfmnum
cito
arescent,
etsic-
ut olera
prati
citocadent.
Quod
tibi
longumvidetur,
|
citoestDeo:
subjunge
te
Deo,
et tibi citoerit.
Quod
ait
fmnum,
hoc
inlelligimus
olera
prali. Viliaquaedam
1
In
Edd.,
diceturibi. Sedverius
Mss.,
dicituribi: id
est,
in
Evangelio qusd
coBdoui
praeledum
fuissecomme-
moravitioperia*,
sunt,
et
superficiem
terraetenentia
', altamradicem
non habent. PrOinde
per
hiememvirent: at ubi sol
Sestalisfervescefe
cocperit,
arescenl.Modo
ergo
tem-
pus
est
hiemjs, gloria
tua nondum
apparet:
sedsi
aliaradix estcharitatis
tuac,
sicutmultarumarboruui
per hiemem,
Iransit
frigus,
veniet
aestas,
id est
ju-
dicii dies : tuncarescet viror
fceni,
lunc
apparebit
arbOrum
gloria.
Morlui enim
estis,
ait
Apostolus,:
qiiomodo
videntur arbores
perhiemem, quasi
ari-
dae,quasi
mofluae.
Ergoquoespes,
si mortui sumus?
Inlusest radix : ubi radix
noslra,
ibi et vita
nostra,;
ibi eriiroChariiasnoslra. Et vita
vesira,inquit,
ctbt-
condilaestcumChrisloinDeo.
Quandoarescit
qui
sic
habet radicem?
Quando
autemerit ver
nosirum,?
quando
ocslasnostra?
quando
nos
circumvestitdi-
gnitas foliorum,
et ubcrtas fructuum
locupletat?
quando
liocerit ?Audi
quodsequilur
: CumChrktus
apparuerit,
vita
vestra,
tuncetvoscum
ipsoapparebkis
in
gloria(Coloss.m, 3,
4). Quid ergo
modo? Noli
amulariin
malignantibus,neque
mmuleris
facientes
ini-
cjuitalem. Quoniam
lanquamfmnumcitoarescenl,
el sic-
utotera
prali
citocadent.
4.
[sers. 3,
4.] Quidergo
tu?
Spera
inDominum.
llli enim
sperant
nonin Dominum:
spes
illoruni
morlalis, spesillorumcaduca,
fragilis,volatica,
tran-
sitoria,
inaniserit.
Spera
in
Dominum.Ecce
spero,
quid ago?
Et
fac
bonitatem.Noli
maliliam, quam
rcspicis
in illismale
florenlibus:
fac bonitatem,
el
inhabitalerram.Nefortebonitatemextra
inhabitatio-
ncm lerraefacias. Terraenim
Domini,Ecclesia
ejus
est :
ipsamrigat, ipsam
colitllle
agricoIaPaler
(J ean.
xv, 1).
Multi enim
quasi
exercent bona
opera, sed
quia
noninhabitant
terram,
non
pertinent
ad
agrico-
lam.
Ergo
facbonitatem
,
non extra
terram,
sedin-
habitaterram. Et
quid
habebo?Et
pascerisindivitiis
ejus. Quae
sunt diviliae
ejus
terroe?Divitiae
ejus
Do-
minus
ejus,
divitiae
ejus
Deus
ejus. Ipse
est illecui
dicitur;
Pars
mea,
Domine
(Psal. LXXH,
26). Ipse
est illede
quo
dicilur:
Dominus
pars
hmreditatismea
et calicismei
(Psal. xv,
5).
Rccenti
sermonecom-
mendavimus
(a)
Charitati
Vestrae,
et
Deumessepos-
scssioiiem
nostram,
el nos esse
possessionem
Dei.;
Audi
quia
divitiaelerrae
hujusipse
est :
vide
quid
se-
quitur,
DeleclareinDomino.
Tanquam
quaesieris,
et
dixeris,
Oslendemibi diviliasterrae
illius,
in
qua
me
jubes
liabitare
; Delectare,
inquit,
in
Domino,
et
dabit
libi
peliliones
cordislui.
5.
Signanler accipepelitiones
cordislui.
Discerne
pelitiones
cordis tui a
petilioriibuscarnis, discerne
quantumpoles.
Necfrustradictum est in
quodam
psalmo
: Deuscordismei.Ibi enim
sequitur
et
dicil:
Et
pars
meaDeusmeusinsacula
(Esal.
LXXH,
26).
Verbi
gralia,
caccusest
corpore,
rogat
ut
illuminetur.
Ista
*
roget, qqia
et ista Deus
facit,
et
ista Deus
f
AliquotMss.,legentia.
Alii
quidam,tenenl,namal-
tam,
etc.
'
Am.Er.ettresMss.
Ioco,
ista
roget,
habent
,
estoro-
get.
Alii
MSS.,
iste
roget.
(a)
idsanecommendavit
supra,
col. 294
et.29S,stwer
jxamm32ennonehabitoapud
Carthagutewinbatmt*
559
S. AOGUSTINlEPISCOPl
3G0
praestat:
sed
rogant
hc ctiara maii. Petitio baec
carnis. Infirroatur, rogat
se salvumfieri: salvusfit
moriturus.
Et isla
pelitio
carnisest: et si
qua
sunt
talia. Petitiocordis
quae
est? Sicut
petitio
carnis
est,
vellesibi
reparari' oculos, uiique
advidendainistam
J ucem, quae
talibus oculisvideri
potest
: ita
petitio
cordis adaliam lucem
pertinet.
Beati enini mundi
corde, quoniamipsi
Deumvidebunt
(Matth. v, 8).
Deleclarein
Domino,
etdabit tibi
petitiones
cordistui.
6.
[ers.
5, 6.]
Ecce
desidero, rogo,
volo :
egone
implebo
?Non.
Quis ergo
?RevelaadDominumviam
tuam,
et
spera
in
eum,
et
ipsefaciet.
Indicaiili
quid
patiaris,
indica illi
quid
velis.
Quid
enim
paleris?
Caro
concupiscil
adversus
spiritum,
et
spirilus
adversus
carnem
(Gal.
v, 17). Quidergo
vis?
lnfelix egohomo,
quis
meliberabitde
corpore
mortis
hujus?Etquia ipse
faciet,
cumrevelaverisadeumviam
luam,
vide
quid
sequitur
: GratiaDei
per
J esumChrislumDomimm
nostrum
(Rom.
vu, 24, ,25). Quidergo
facturus
est,
quia
dictumest : Revelaad Dominumviam
luam,
et
spera
ineum
,
et
ipsefaciet
:
quid
faciet? Et educet
sicul lumen
justitiam
tuam.Modocniraabsconditaest
justilia
tua : infideres
est,
nondumin
specie.
Ali-
quid
credis ul
facias,
nondumvides
quod
credis.
Cumaulem
cceperis
videre
quod
credidisti,
educelur
inltimiue
jusliliatua: quiajuslitia
tuaeratfides tna
(
Habac.n,
4).
J uslusenimex fidevivit
(Rom.t, 17).
7. E<educelvelut
lumenjustiliamluam,
et
judkium
luumsicutmeridiem: hoc est clarumlumen. Parum
eral dicere
,
ut lumen. Lumenenim
jam
dicimus et
cumalbescit,
lumendicimuset cumsol oritur : sed
nunquam
cst clarior lux
quam
mediodie. Nonsolum
ergo
educet
sicut lumen
jusliliam
tuam,
sederit
ju-
diciumtuum
tanquam
mcridics. Modoenim
judicas
sequi
Christum,
hoc
proposuisti,
hoc
elegisti,
hoc
est
judicium
tuum: ncmo libi oslendit
quodpromi-
sit:
proraissorem
adhuc tenes
,
exhibitoremautem
exspcctas:
in
judicioergo
ttdei tuae
elegisti sequi
quod
nonvides.
J n abscondito esl
judicium tuura,
adhuc
reprehenditur
et irridetur abinfidelibus:
Quid
credidisli
?
Quid
libi Christus
promisit
?
Quia
immor-
lalis
eris,
et dabit tibi vitamaeternam? ubi est hoc?
quando
dabit?
quandofieri
polest?
J udicas tamen tu
magissequi
Christum
promitlentemquod
non
vides.
quam
impiumreprchendentem
credidisse te
quod
nondum
vides.
Et hocesl
judicium
tuum: et
quale
sit
judicium
luum
,
adhuc non
apparet
: in istosoc-
culo
quasi
nox cst.
Quandoergo
cducet
judicium
luuinvelut mcridicm? CumChristus
apparueril
vita
nostra,
tunc ct voscum
ipsoapparebilis
in
gloria
(Coloss.
m, 4).
Cumvenerit
judicii dies,
et venerit
Chrislus,
ct
congrcgaverit
omnes
gentes judicandas,
quid
erit tunc?
Impius
ubi abscondet
perfidiamsuam,
cumviderofideromeam?
Ergo
modo
quid
?
Angustiae,
tribulationeset lenlaliones. Et bcatus
qui perdurat
:
1
SicMss. At
Edd.,prmparari.

Quinque
Mss
,
inlumen.
S.
Cypriani:qua
iti civitatehos
quoquesuperpsalmum
36
seimones
promratiatos
fuisse
intelliges
yanisexlocis.
quia qui perseveraveril usque
in
finem,
hic salvus
erit
(Matth. xxiv, 13).
Neccedal
insultatoribus,
ue
eligal
hic florereut' ex arborefcenumliat.
8.
[vers.7-9.] Quidigiturdebeo? Quiddebeasaudi:
Subditusesio
Domino,
el obsecraeum.Hocsitvifa
tua,
obcdire
praeceptisejus.
Hoc est enimsubditum illi
esse,
et
obsecrare,
donecdet
quod promisit.
Perse-
veret bonum
opus, perseveret
etoralio.
Oporlel
enim
semper orare,
ct non
deficere
(Luc. xvm,
1
).
In
quoappares
subdilus? Faciendo
quodpraccepit.
Sed
mercedcmnondum
accipis,
forle
quiacapere
nondum
potcs.
J amenimille
polestdare,
sedtunon
potes
ac-
cipere.
Exercere
operibus,
laborainvinea: Dnitodie
pele
mercedem: fidelisest
qui
teadduxit ad
vineam
(Mallh. xx,
8).
Subditusesto
Domino,
el obsecraeum.
9. Ecce
facio;
subditus
sum
Domino,
et obsecro
eum. Sed
quid
libi videtur? Vicinus ille
nequam,
male
agcns
et florens
est;
furta
ejus,
adulleria
ejus,
rapinasejus egonovi;
in omnibus
elatus,
superbus,
per iniquitatem
exallalusnonme
dignaturagnosccre
:
inbis
quomodo
durabo?Morbusillc
est,
bibecontra:
Nesubwmuleriseum
qui prosperatur
inviasua. Pro-
speratur,
sedinviasua:
laboras,
sed in viaDei. IIli
prosperilas
invia
est,
in
pervenlioneinfelicitas:
tibi
labor in
via,
in
perventione
felicitas
;
quoniam
iter
impiorumperibit.
Novit
Dominusiras
justorum,
et iter
irapiorum peribit (Psal. i,
6).
Has vias
ambulas
quas
novit
Dominus;
et si laboras in
eis,
nontefallunl'. Via
vero
impiorum
felicitasIransito-
ria : finila
via, peracta
esl felicitas.
Quarc
?
Quia
via
illalata
est,
finis
ejus
in
profundum
inferni
perducit.
Viavcrotua
angustaest,
et
pauci ingrediunturper
eara
(
Matth.
vn,
13,14)
: sedad
quam
latitudinem
perve-
nianl
3
debes
cogitare.
Nesubrnmuleris eum
quiprospera-
tur inviasua. In homine
facienleiniquitalent,
desineab
ira,
et
derelinque
furorcm*.
Quidslomacharis?
Quidpcr
iracundiamet
indignationem
islamaut
blasphemas,
aui
propeblasphemas?
ln homine
facienleiniquitalem,
desineab
ira,
el
derelinquefurorem.
Ncscis
quo
le
provocel
ira isla?
Dicturuses Deo
quiainiquusest,
illuc
pergit.
Ecceille
quare
felix
est,
et ille
infelix
esl? Vide
quidpariat:
offocamalam
conceptionem.
Desineab
ira,
et
derelinqueindignationem,
ut
jam
resi-
piscens
dicas : Turbatus est
prm
ira
oculus meus
(Psal.
vi, 8). Quis oculus,
nisi fidei?
Interrogo
oculumfidei luae: Credidisti inChrislum
;
quare
cre-
didisti?
Quid
libi
promisil?
Si felicilatemsacculihn-
jus
libi
promisit Chrislus,
murmuraadversusCliri-
stum.murmura adversus
illum, quando
videsinfide-
lemfelicem.
Quid
libi
promisit
fclicitalis?
Quid
nisi
inresurrectionemortuorum?
Quid
auteminhacvita?
Quodipse
:
quodipse,inquam.
An
dedignaris,serve,
discipule, quodDoininus, quodmagisier
?Nonneah
1
Am.ct
Mss.,
el ex
arbore,
etc.

Sicomnes
prope
Mss.AtEdd.:Hasvias
ambula,qutu
novit
Dominus;
etsi ambulasin
eis,
elc.

Mss.,pervenial.
*
Konnulfi MSS.
constanter,
indignationem.
"
Sic
aliquot
Mss.Edd.vero:
QuuiauleminItacvita
pa-
teris,quod
non
ipse,
in
qummagis
dedigttarisserve,
dLri-
pute,quamDomtnus, quammagister
2
361 ENARRAtlO IN PSALMUMXXXVI.
-562
ipso
audis : Non ett tervus
major
douuno
suo,
el non
est
discipulustupermagittrum(J oan. xm, 16)
? Ule
pro
le
dolores, flagella,opprobria,
crucem,
mortem
pas-
sus est. Et
quid
horum
justo
debebatur?
quid
non
libi
peccalori
debebalur?
Ergo
tenedireclumoculum
luum,
neturbetur
prae
ira: Desine
abira,
et
derelinque
indignalionem.
Nesubamulerisut
malignefacias; quasi
imitandoeum
qui
maligne
faciendoflorel ad
tempus.
Ne
subamuleris,
ut
malignefacias.
Quoniamqui
mali-
gneagunt,,
exlerminabunlur.Sedfelicitatemeorumvi-
deo. Credeilli
qui
dicit : Exterminabuntur:
quia
me-
lius illevidet
quaratu, cujus
oculumlurbareiranon
potest. Quoniamqui maligneagunl,
exterminabuntur.
SuttinentetautemDominum.Nonenim
aliquem
falla-
cem,
sed
uliqueipsara
verilatem: non
enimaliquem
minus
valenlem,
sed
uliqueomnipotenlem.
Sustinen-
tetautem
Dominum,ipsi
hasreditale
possidebunt
terram.
Quamlerraro,
nisi illam
J erusalem, cujus
amore
qui
exardescit, perveniet
ad
pacem
?
10.
[vers.10.]Sedquamdiupeccator
floret?
quam-
diususlinebo? Festinas
: citoerit
quod
tibi diu cst.
Infirmitasfacit diuvideri
quod
ciloest.
Quomodo
in-
veniunturdesideria
acgrotorum?
Nihil
lamdiu, quam
ul calixsitienti
lemperetur. Utique
festinalur a
suis,
ne forteoffendalurinfirmus.
Quando
fiet?
quando
co-
quetur? quando
dabitur
?Celerilasest in
i.llis
qui
libi
serviunl,
sed inlirmitas tua diuturnum
putat quod
cilo
agitur. Ergo
videtemedicuinnostrumblandicn-
teminfirmodicenli:
Quamdiudurabo? quamdiii
eril?
Et adhuc
putillum,
el nonerit
peccaior.
Inler
peccalo-
res certe
gemis,
de
peccalore gemis
:
pusillum,
et
nonerit. Ne
forte, quia
libi
dixi,
Sutlinenlesaulem
Dominum,ipti
hmreditate
possidebutitterram,
ne sus-
tuienliam islam
longissimamputes;
mddicumsus-
tine,
sinefine
accipiesquqd
sustines. Adliuc
pusil-
lnra: modicum. Recoteannosab Adam
usqiie
inho-
diernumdiem, percurreScripluras
: heri
pene
illede
paradiso lapsus
esl. toi sxcula emensa et evoluta
suril. Ubi sunt
praeteriiatempora
?Sic
paucaquae
re-
stant, utique
transibunt. Si toto illo
temporeviveres,
ex
qno
Adamde
paradiso
diraissusest
usque
in lio-
diernum
diem;
ceftevideresvitamtuamnon fuisse
diuturnam, quae
sicavolasset. Uniusautem
cujusque
hommisvita
quanta
cst? Adde
quantoslibet annos,
duc
longissimamsenectulem, quid
esl? Nonneaura
est matulina?
Ergo longe
sit dies
judicii, quando
erit
retribulio
injustorum
el
justoruni:
tuus certe dies
ullimus
loage
ahessenon
potest.
Adhuncte
proepara.
Qualisenim
exieris
de,
hac
vita,
talisredderisilli vi-
tae. Postviiamistam
parvam
nondumeris ubi erunt
sancli, quibus
dicetur
:
Venile,
benedictiPatrit
mei,
percipiteregnumquod
vobis
paralum
estabinitiomundi
(Matth. xxv, 34).
Nondumibi
eris,
quis
nescil? Sed
jampoteris ibiesse,
ubi
illum
quondam
ulcerosum
pauperem,
div.esille
superbus
el
sterilis inmediis
suistormenlisvidita
longerequiescentem(Luc. xvi,
23).
Inilla
requiepositus,
certe securus
cxspeclas
judicii diem, quandorecipias
et
cerpus, quando
im-
muieris,
ut
angeloacqueris. Ergo quanlumes.t0u.od.
feslinamus,
etdicimus :
Quando
erit?
tardum erit?'
Hocdicluri filii
nostri,
et hocdicluri
nepotesnostrj:
et cum
singuli
quique
sibi
succedenleshoec
dicturi
sunt,
sic transil
quod
adhuc
pusillum
futurum
est,
quemadmodum
transiil tolum
quod jam praeteritum
est. 0 infirme! Adhuc
pusiltum,
t
et nonerit
pecea
tor.
11. El
qumres
locum
ejus,
el noninvenies.
Oslendit,
quid dixit,
nonerit: non
quia
omninonon
erit,
sed
quia
adnullosusus.esse
poterit.
Si enimomninonon
erit,
nec
torquebitur:
jam ergo
securilas data est
peccatori,
ut dicat:
Faciam
quidquid
volo
quamdiu
vivo,
postea
non ero. Nonerit
qui doleal,
noncrit
qui lorquealur?
El ubi
esl,
lie in
icjnemalernum,
qui
parcilus
est diaboloet
angelisejus
(Matth.
xxv
,
41)
?
Sedfortemissi-in
ignem
illumnon
erunt, et consu-
juentur. Nonillis
dicerelur,
Ite in
ignem
wlernum
;
quia
nonfuluris non esset aeternus. Et (amen
quid
illicfuturumsit
eis, utrum oronino
consumpiio,
an
dolor et
cruciatus,
non tacuit
Dominusdicens : Ibi
erit
ploralus
etstridordenlium
(Id. vm,
12). Quomo
ergo plorabunt
ct
stridebunl
dcniibus,
si noneruntvA'
Quomodoergo
hic Adhuc
pusillum,
el nonerit
pecca-
-
lor,,nisi
quomodo
in
sequenli
versu
exposuit,
kt,qpw-
reslocum
ejus,
et noninvenies?
Quidcsl,
locu\iejus?
Usum
ejus.
Habet enim
aliqucm
usum
peccator?,Ha-
.bet. Hiculitur illoDeusad
probandum
juslum,
quo-
modq
ususest diaboload
probandum
J ob, quomodo
usus est J uda ad
iradenduin
Chrislum.
Est
crgo
in
liacvila
quodagatur
de
peccatorc. Hic
estergo
locus
ejus, quomodo
est in foniace
aurificislocus
palcac.
Ardet
palea,
ut aurum
purgelur
: sic
soevit
impius,
ut
juslus probetur. Sedcum
transierit
tcmpusproba-
lionis nosirac
,
quando
nonerunt
qui
probentur,
non
erunt
per quos probentur.
Numquidquia
diximus,
Non erunt
qui probenlur,
non erunt
ipsi?
Sed
quia
jam
nori
opiis
erit
pcccaiorivus
per quosjusti proben-
tuf:
Eiquceres
locum
ejiis,
etnon
invenies.Modo
quaere
J ocurii
pcccatoris,
inveiiies. De
peccatorefecit
Deu*
flagelliim,
dedit ei et
honorem,
dedit ei et
polestar
tcm.
Alitiiiarido
enimfacit
hoc;
dat
peccalori
pote-
statem,
flagellantur
ihde ries
liumanae, emendaniur
indepii1'.
Peccaloiri
jMWocreddeiurquqddebetur :
et
tan.enfactuui est de illo unde
proliciat
pius, unde
deficiat
impiiis. Qumres
iotum
ejus,
el non
invenies.
12.
[vers.ii.]
Mansueii nutem
hmredilate
posside-
buntierram: terra est iJ lade
quasrcpe
ibcuti
sumus,
J enisalcm
sancta,] quae
liberabilur de
peregrinatione
isla,
el iii
qeternuin
vivet cunriDeoct de Deo.
Ergo
~
hareditate
possidebuht
terram.
Quaeerunt
delicioe
"ipsorum?
Ei deleciabuhlurih
multiludine
pacis. Deie-
cleturhicinipiusillein
multitudirieauri.in multitudine
argenti,
inmultiludine
mancipiorum,
in
muliiiudinc
posirenio baiarum, rpsarum,
vinolentioe,Iautissiuio-
rumet
luxuriosorum
conviviorum'. Haecest
polefi-
<
vox,pii,
abesta MSS. Paulo
post
inEdd.
erat,
reddi-
tur :
cujus
locoexMss.
reponimus,
reddetur.
'
Edd.,postremoopumdiversarum.F.xMss.aulem
qui-
dam,odorum,
rosarum:
nonnulli,
olivarum}
rosarum:
alii,odoriferarumrosarum
;pluresdenique,
batarum,
rosu-
(Doute.j
SANCT. AFCDST.IV.
m S. AUGUSTINIEPJ SCOPI
*,
tia cui
invidesj
isteflos est
qui
te delectat? Nonne
etsi
semper
sic esset
plangendus
essel?
Quae
eruni
autemdeliciaetuae?Etdeleclabunlurinmullitudine
pa-
cis. Aurumtuum
pax, argenlum
tuum
pax, praedia
tua
pax,
vitatua
pax,
Deustuus
pax. Quidquid
dcsi-
deras, pax
tibi erit.
Quia
hic aurum
quodest,
non
potest
tibi esse
argentum; quod
vinum
cst,
non
po-
lest tibi esse
panis; quod
tibi
luxest,
non
potestesse
potus
: Deustuustotum tibi erit. Manducabis
eum,
ne
esurias;
bibes
eum,
ne
sitias;
illuminaberisab
eo,
ne sis
caecus;
fulcierisab
eo,
ne
deficias; possidebit
te totum
integrnm,
totus
integcr. Anguslias
nonibi
patieris
cumeocum
quo
totum
possides
: tolumba-
bebis,
totumelille
habebit; quia
tu et illeunumeri-
lis,
quod
unumtolumetillehabebit
qui
vos
possidet.
Haesunt
reliquia
homini
pacifico.
Hoc cantavimus:
qui
versus
longequidem
est inisto
psalmo
abhistra-
clatis versibus. Sed
quiaipsum
cantavimus,
ad
ipsum
claudere debemus.Tu tanlumsecurus eslo
;
custodi
innocentiam, pretiosa
res est. Furari vis
aliquid,
credo,
ut
acquiras
: vide
quo
manum
mittis,
et unde
tollis. Hacvis
acquirere,
hac
perdis
:
acquirispecu-
niam, perdis
innocenliam.
Evigilcl potius
cor tuum:
qui
volebas
acquirerepecuniam
et
perdis
innocentiam,
perdepotiuspecuniam
: Cuslodiinnocenliam
,
et vide
directionem,quiadiriget
le
Deus,
ut omnia
quoecum-
que
vull,
veliset tu :
ipsa
enimest directio. Namsi
tu nolis
quod
Deus
vull,
curvus
eris,
et
pravitas
lua
non te
peririittetplanari'
reclo. Custodi
ergo
innocen-
tiam,
videdirectionetn: ctholi
pularequia
finita ista
vita,
linitusest
homo; quia
sunt
relicjuia
homini
paci-
fico.
SERMO II.
Desecunda
parle
Psalmi.
i. De
psaimo
isto
loqui
Charitali
Vestrae,
et
jussi
suraus,
et
obtemperare
debuimus. VoluitenimDomi-
nus
propter
imbriumnimietatemretardare
profe-
ctionemnostram
;
et
imperatum
est
nobis,
nevaca-
rel hic
erga
vos
linguanostra,
cumcordisnoslri ne-
golium
semper
silis
',
sicut el nosvestri. Commen-
daveramusautem
jam
voluntatemDeiinisto
psalmo,
quid
nosvelil docere
, quidadmonere,
contra
quid
cautos esse
,
et
quid
tolerare
,
et
quidsperare.
Duo
cnim
genera
hominum, justorum
et
iniquorum,
iu
hac terra et inhacvitacommixtasunt. Habentsin-
gula
ista
generaproprias
intentionescordis sui. Ge-
nus
justorum
couatur insublimia
per
humilitatem:
genus iniquorumpraeponderat
ad inferiora
per
ela-
tionero. Hocenimse
deprimit
ut
surgat,
illudseex-
tollit ut cadat. Ex eofitut unum
genustoleret,
alte-
rum.Baiasforteex
pulcherrimi
et celeberrimi
Campanioe
oppidi
nomiuevocahantamoenalocaet fructuosa
praedia,
uti Cicero
accipere
videturinOratione
pro
caelio:
Cujus,

ait,
in
horlos,doroum,baias,jure
suolibidinesomnium
<tcommearent.
Tcstaturvero
nieronymus
infib.2cont.
J ovinian.,
c.
9, palmas
seu
pahnamm
foliabaias
appeilari.
Quae
porro
subsequiturvox,rosarum,
hucforsitan
irrepsit
pro
attera
propraquavoce,veluli,
mensarum.
1
PleriqueMss.,pacari.

Edd.,
seitis.Melius
aliquotMss.,
sitis.
rum
toleretur;
propositumque
sit
justis ipsos
etiam
iniquos
in vitaraacternam
lucrari,
propositum
autem
iniquis
redderemala
probonis,
et eos
qui
sibi vitam
aelernam
volunt,
si fieri
potest,
etiamvila
temporali
privare. ^Egre
enim
fert,
et
injustusjustum,
et
juslus
inj*ustum
: oneri sibi sunt. Nemo dubitat
quod
isli
duoalterulrumsibi oneri
surit,
seddiversisinlenlio-
nibus. Adhoc enim
justus injusio
oneri
est, quia
in-
justum
cumesse non
vult,
sedeum
juslumfieri,
et
oplat volis,
el conaturfactis:
injuslus
aulemsicodit
jusium,
ul nolit eum
esse,
nonut bonumvelit
esse.
Quanto
enimbonus
est,
lanlo
magis
oneri esl
iniqui-
lati illius. Et laborat
quidem,
si lieri
potesl,
ul
eupi
injuslumfaciat;
si aulemnon
potest,
demediolol,-
lat,
et a suo laedio
molestiaque
removeat. Sedet si
etimfecerit
injustum,
nihilominusoneri illi erit. Non
enim
justus
lanlum
injusto
oneri
est,
sedet duo
inju-
sli vixse
paiiuntur
: et
quando
sevidenlur
diligere,
conscientiamsibi
debent,
nonamicitiam. Tunc au-
tem secum
concordant, quando
in
perniciemjusti
conspirant,
non
quia
se
amant,
sed
quia
eum
qui
amanduserat simul oderunt. Contrahoc
genus
lic-
minumindicit nobisDominusDeusnoster toleran-
tiamet affeclumillumcharitatis
, quem
novimusin
Evangelio,
praecipiente
nobis Domino et dicenle:
Diligile
inimicos
vestros,
et
benefacile
his
qui
oderunl
vos
(Matth. v, 44).
Sicut et
Apostolus
: Noli vincia
malo,
sedvincein bonomalum
(Rom. xn, 21).
Con-
lendecum
malo,
seddebonitate.
J psa
est enimvera
contenlio,
vel
polius
cerlamen
salubre,
ut sit bonus
conlra
malum,
nonut sint duomali.
2.
[vers. 12,
13.] Ergo
ad Psalmum
respicile.
Primae
partesjam
tractatae
sunt, sequuntur
haec.Ob-
servabil
peccalorjustum,
et stridel
super
eumdenlibus
suis: Dominusautemirridebil eutn.
Quem
?
Ufiqlie
peccatorem
stridenlem
super juslum
denlibus suis.
UndeautemDominusirridebileum?
Quoniam
prospi-
cil
quod
venieldies
ejus.
Acerbus
videlur,
cummina-
tur
justo
nesciens horam sui craslinam: Dominus
autem
videt,
et
prospicit
diera
ejus. Quem
dicm?
Quo
reddet
unicuique
secundum
opera
sua
(Matth.
xvi, 27).
Thcsaurizat enimsibi iram in die irse
et revelalionis
jusli judicii
Dei
(Rom. n,
5).
Sed
Dominus
prospicit,
lu autemnon
prospicis;
tndica-
vit libi
qui prospicil'.
Tu diem
injusii quopoenas
pensurus
est
ignorabas
: sed
qui scit,
nontecelavit.
Non
parvapars
scienliae
est,
scienli
conjungi.
Ille
habet oculos
cognilionis,
tuhabetocredulitatis.
Quod
vidcl
Deus,
crcdelu. Venietenimdies
injusti,quero
prospicit
Deus.
Qui
dies?
Cujusque
vindiclae.Ne-
cesse est cnim ut vindicelur in
impium,
vindi-
celur in
injusium
,
sive converlat se
,
sive non
se converlat. Si enimse
converteril,
hoc
ipsum
in illo vindicatur ;
quod periit iniquitas.
Nonne
irrisit Dominus
prospiciens
dies
iniquorum
duorum
,
etJ udaetradiloriset Sauli
persecutoris(Act.
t
eta)
?
1
sic Mss.At
Edd.,
indicabittibi
quat
prospieil.
Et
paulo
post:
quo
pccnaspassurus
est
ignorabas;
sed
qui scit,
non
tecelabit.
S65
A
ENARRAtlOIN PSALMUMXXXVI.
566
Unius diem
prospexit
ad
pcenam,
alteriusad
justi-
tiam. In
ulrumque
vindicatumest: illeest
gehcnnae
ignibusdeputalus,
isteccelestivoce
proslralus. Ergo
et lu
quempaterisiniquum, per
oculosfidei
prospice
cumDeodies
ejus;
etcumeumviderisintesaevien-
tem,
dic libi : Iste aut
correctus,
mecum
'
erit;
aut
perseverans,
mecumnonerit.
3.
[vers. 14-16.]
Quid
enim?
Injustitiainjusti
tibi
nocet,
et illi nonnocet? Unde ficri
potest,
ut ini-
quitasejus, quaeper ejus indignationem
et odium
procedit
adlaedendum
le,
non
priusipsum
vastet
in-
tus, quam
tetentet foris?Tuum
corpuspremit
adver-
sitas,
iiliusanimum
putrefacitiniquitas.
Naraet
quid-
quid
in le
profert,
in illumredit.
Ejus
enim
perse-
culio le facit
purgatura,
illumreuro. Cui
ergo plus
nocet? Ecce saeviendo
exspoliavit
te :
quis
damno
graviore percutilur, qui
amiltit
pecuniam,
an
qui
amillit fidem?Norunt doleredamna
isla, qui
habent
oculuminteriorem. Multisenim
fulget
aurum,
fides
non
fulget.
Habent
quippe
oculos unde aurumvi-
deant: undefidcm
videant,
nonhabent. Namsi ha-
berent et
viderent, ulique plus
amarent: et tamen
quando
eis
frangilur fides,clamant,
invidiamfaciunt,
et dicunt: 0 fides! ubi est fides? Amaseamut exi-
gas;
amaut exhibeas.
Ergoquia
omnes
qui perse-
qnunturjustos, graviore
damnoferiuntur,
et
graviore
pernicie afflictantur,
cumin eis vaslatur
ipse
ani-
mus;
sequitur,
et oslendit hoc Psalmus: Gladium
eduxerunt
peccatores,
intenderuntarcumsuum: ul de-
jkianl inopem
el
pauperem,
tif trucidentrecloscorde.
Frameaeoruminlretincor
ipsorum.
Facileest ut fra-
mea
ejus,
id
est, gladiusejusperveniat
ad
corpustuum,
sicut
pervenilgladiuspersecutorum
ad
corporamarty-
rum;
sed
percussocorpore,
cor mansil illaesum: il-
J iusautem
corqui gladium
eduxitin
corpusjusti,
non
plane
mansit illaesum.Hoc
psalmus
iste testatur. Fra-
fneaeorumnon
inlret, dixit,
in
corpus
eorum:
sed,
Framea-eorumintrelin
coripsorum.
In
corpore
occidere
voluerunt,
inanimamoriantur. IIIos enim
quorum
corpora
interficere
voluerunt,
securosDominus
fecit,
dicenseis : Nolitetimereeos
qui corpusoccidunt,
ani-
mamautemnon
possunt
occidere
(Matth.
x, 28). Quale
est anlemsaevire
gladio,
nec
posse
occiderenisi cor-
pus inimtci,
et
posse
occidereanimamsuam?Desi-
piunt,
contrase
saeviunt,insaniunt,
nonse vident:
tanqnam
si vellet
aliquisper corpus
suumferrum
trajicere,
ut conscinderettunicamalterius. Allendis
quopervenisti,
et nonaltendis
quatrajecisti
: illius
conscidistiveslem,
tuamcarnem. Constat
ergoplus
esse
quod
selaedunt
iniqui,
et
quod
sibi
nocent,quam
quod
sibi videntur nocereillis
quos
oderunl. Framea
ergo
eorumintret in cor
ipsorum.
Sententia Domini
est,
aliter fieri non
potest.
Et arcuseorumconteratur.
Quidest,
arcus eorumconteratur?Insidiae
ipsorum
frustrentur.
Superius
enimdixerat: Gladiumeduxe-
ntnt
peccalores,
intenderunlarcumsuum.Gladiiedu-
ctionem, inleliigi
voluit
apertamoppugnationem
:
*sieitts.AiB<id.,tneitf.
arcus autem
intentionem,
occultas
insidias
intelligi
F
Yoluit.Ecce
gladiusejus perimiteum,
et
dispositio
i
insidiarum
ejus
frustralur.
Quidest,
frustratur? Ni-
hil nocet
justo. Quomodo
ergo
nihil ei
nocuit, verbf
gralia, quem
sic
exspoliavit,
cui tollendoreSsuasad
angustiasperduxit?
Hahet
quod cantet,.Melius
est
modicum
justo super
divitias
peccatorum
multas.
4.
[vers. 17.]
Sed
potentes sunliniqui,
et multa
faciunt,
et
suppetil
eis rerum
effeclus; agendi
celeri-
las, jussionem
obedientia
sequilur. Numquidsemper
sic?
Quoniam
brachia
peccalorum
conlerentur.Bra-
chia
ergo
eorum
, potentia
eorum.
Quid
facturus est
in
gehcnna
?An
quod
facitille
dives, qui apudsupe-
ros
epulabalur, apud
inferos
lorquebatur (Luc. xvi,
19, 24)
?Brachia
ergo
eorumconterentur.
Confirmdt
autemjustos
Dominus.
Quomodo
eosconfirmat?
quid
eis dicit?
Quod
dicitur inalio
psalmo
: SustineDo-
minum,
virititer
age,
el
conforletur
cor
tuum,
etsustine
Dominum
(Psal. xxvi,
14). Quid
est
hoc,
SustineDo-
minum?Ad
(empuslaboras, inaeternumnonlabora-
bis : brevisest molestialua
, aelernaerit
beatitudo
tua : admodicuro
doles,
sinefine
gaudebis.
Sedinler
roolestias
incipis
labi ?
Proponitur
exemplum
et
pas-
sionumChristi. Vide
quidpro
te
perlulit,
qui quare
perferret
non habebat.
Quantacumquepatiaris,
non
pervenies
adillas
insullaiiones,
adilla
flagella,
adil-
lam
ignominiosam
vestem
,
ad illara
spineam
coro-
nam,
ad illam
postremo
crucemnon
pervenies, quia
jam
et de
pcenagencris
humani sublata est. Cum
enimsub
anliquis
scelerati
crucifigerentur,
modonul-
lus
crucifigitur.
Honorata
est,
et finila.Finilaest in
pcena,
roanetin
gloria
'. A locis
suppliciorum
fecit
transitumadfrontes
imperatorum.Qui
tantumhono-
remdedit
poenissuis, quid
servat fidelibussuis? His
ergorebus,
his
verbis,
liis
alloculionibus
,
hoctali
exemploconfirmatjustos
Dominut. Soeviant
quanlum
voluerinl,
et
quanlum
permissi
fuerint
peccatores
:
confirmaljuttos
Dominus.
Quidquid
acciderit
justo,
voluntati divinae
depulel,
non
potestati
inimici. Sae-
vireiile
potest: ferire,
si
illenoluerit,
non
potest.
Et
si illevoluerit ut
feriat, novitsuum
queraadmodum
excipiat: Quem
enim
diligitDominut, corripit
:
fla-
gellat
aulemomnem
filiumquem
recipit(Hebr. xn, 6).
Quid
sibi
ergoplauditiniquus, quiaflagellum
sibi de
illofecitPaler meus?Illumassumitad
minislerium,
meerudit ad
patrimoriram.Nec
attendere debemus
quantura permittat
injustis,
sed
quantum servet
justis.
5. Seddebemus
oplare
eliamillis
per quosflagel-
lamur,
ut
converlantur,
elflagellentur.Sic
enimsuos.
fideles
erudiebat, qui
deSaulo
flagellum
sibi
fecerat,
sed
postea
convertit et Saulum.Et cum
Ananiaesan-
cto,
a
quobaptizatus
est
Saulus, diceret
Dominus,
illura
suscipiendum
esse
Saulum,
quia
vasesset ele-
clionis; respondit Ananias,
timens et
exhorrescens
audita famaSauli
persecutoris; Domine, audivi,
in-
quit, ego
deviroisto
quantaspersecutiones
sanclistuit
fecerit
in
J erosolyma,
etnunc
acceptis
litteris
vadit^
ut
i
QutodecimMss.,.aratia.
567
S. AUGUStlNl EPISCOPI
ubicumque
iniieheritinvocantesnonien
tuum,
trahal et
ligel,
et ad
pontifices
adducat. Et contraDominus:
Stne, inquit, ego
itlioslendam
qua
illum
oporleatpaii
pro
nominemeo
(Acl.ix, 13-16).
Reddam
illi, inquit,
vindicabo me de
illo;
et
patielur pro
noroine
meo,
qui
ssevit in nomen meum. Erudio vel erudivi
per
eum
alios,
rudiam et
ipsum per
alios. Factumest
lioc,
et rioviffius
quanta
sustinuefit
Sauliis,
triuTtb
plura quamfecerat, quasi
avafus exactorcuiri usuris
recepit quod
dederat.

6. Sedviderilruhrih illo
iiripietum
sit
quod
modo
Psalmusdicit, Confitmai
dtitetri
jtisios
Dominus.Noh
tolum, inquit
iderii
Paulus,
ciiftirmiltamata
patereturi
tedel
gloriamur
in
lributalionibus,scie'ntes quia
tributatio
patientiam
operaiur, patiehlia probalionem
,
probatid
tpem, spesauteniridricbnfuhdit,quidcharitasDei
diffusa
eslincordibusnosiris
perSpirtluinsdnclum,qui
dalusest
nobis"(Rom.
v, 3-5).
Berie;pTanejamjtistus,]'amtqn-
firmalus.
QuotriddOefgo
isti
j.im
conlirniatoriihii iio-
cebaiit
qui
illftm
ihseciabanlur,
sicriec
ipsle
iilis
iquos
persequebalur.
Cdnfirmat
ctulem, inquit, justbs
Do-
minus. Audi aliasvdcesconfirmati
jiisti, Quts
nosse-
parabttdchitiriiaieClmsli?Tribuldiio,
an
anguitid,an
fames
,an riudiias,
an
persecutio
(Id.
vm,
35).
Quo-
modo
hoerebat, qui
fcbus talibus non
separabaiur
?
Confirmal
autem
justos
Dominus.Desccnderarit
qui-
dani
prophetae
de
J efosolyma,
et
irnpleti Spirilu
sari-
cto
prophetaverunt
eiderii Paulo
quod
multa
passurus
esset ,in
J ertisalem : itaut
quidameorum, Agabus
nomiiie,
soluta zona
alligaret se, quemadmodurii
so-
let
fieri,
ut his indiciisrcrtim fiitura deiiionstraret
propheta,
dicens : Sicul
dlligatum
me
videlis,
sk
opor-
tetalligati
homirierri huhc in
J erosblymis.
Fratres au-
tem
responso
admonifumSaiilum
,
jairi
Pauluin,
ric
se laftlis
periculis
cbiririiillefet,cceperunl
delerrere
,'
el rnonendoet
rogarido
revocare ne irct in
ierosoly-
mam: J lleautem
qhi jam
in eofumnumerb cral dc
quibus
diclum
est, Conftrmai duiemjuslSsDominus;
Quid, inquit, Cbnfringitis
cor"meitrii ? Ndn facioani-
mam ihearii
pretiosaim
inilri;
Qujajain
dixerat eis
quos partiiriefat'
iri'
Evangelio
:'Et
ipseinipenddrpro
anithabus veilris
(IlCor.xii, l^j. Egb
enim,
inqiiit,
nori tolum
dltigdri,
sed'etiamtnori
'paraius'
sum
pro
nomitieDdmimlesiiC'hris&
(Act.xxt,
11-13).
. .
7.
[tiers. 18.']-Cbn_i&mai efgo jttsios
Dotninus.
Quo-
modo ees conilfmat?IVbtJ ft'
Bointnusviasimmaculd-
torttm'.
Quaiidbpaiiurifrir
maiVjvias
lrialas ambuiare
credanlrir''ab
igriorarrtibiis,
abiiis
qrii
rioh riovefunl
viderevias immaculalorum. Ille
qui
cas
novit,
scit
pef~quahV
fectrini dhchl"marisrietiossuos. Uriaedixit
inalio
psalhio
:
Diriget
miiesiri
judkio,
docebit'mdn-
sueldslias shas
(PsnJ .
1
xxiry,
9). Qijbmodopulalis
de-
testatoi liomines trariseuntes
ulcerosUrij
paupereiii
jawriteril'
aritedivids
janriam^(
Lue..xvi,
2b)?Quor
modolbfte hurife'0(:clusis riaribus
cpnspuebaiit.?
fe-
verat
auitehi^Dbhiiriusilli servare
Vpafadisuni. Quo-
mOdo
autem sibi
Optabat
vitamillius
qui
induebafur
purpura
et
bysso,
et
epulabatur quolidie splendide?

laplerisqueMss.,
servari.
Dominusautem
qui prospiciebal
dies
illius,
noverat
ejus
futura
tornienta.et sine.fine lofmenla.
Ergo,,
Novil Dominusviasimmaculatorum.
8. El hareditas eorumin mlernumerit. Hoc infide
habemus: Dominus
nuraquid
infide? Dominusnovit
illaintanta manifeslatione
,
in
quanta
non
possunras
dicere
,
cumvel
aequali Angelis
erimus. Nonenim
nobis lam manifesta
e.rurit., quae
erurit
manifesla,
quam
SUfitmanifesia
ilH.quj
nec commulari
polest.
Taimenet de
riobisquid
dictumest?
Dilectissimi"',
nunc
/S/tt
Dei
surnus,
el nondum
apparuitquod
erimus:
scitnus
quiacum
dppartteril,
simites
ei
erimus,quoniam
videbimuseum
sicuti.est
(\ ipan.
m,
2).
Servatur
crgp
riobisriescib
qupd ijulce
speciaculum
omnino: et si
cogitari
dx
alicjua
paf
lein
aenigmate
et
pcr speculum
polest,
dici tairienntiilbraodo
potest puichriludo
il-
J iris
dulcedinis, quam
servat Deus timenlibus
se,
perficit
auiem
speranlibus
iri se
(Psal.
xxx
, 20).
II-
ltic
paranluf
cordanoslrainoiiinibusvitae
hujus
tri-
bulationibus et tentaiibriibus.
Npli mirari, quia
in
laboribus
pararis
: ad
magriuriialiquid pararis.
Unde
voxilla
justi
cbnfirmati : Non
sunf eondigna passio-
nes
hujusiemporis
ad
fuluramgloriam, qua
reveiabitur
innobis
(Rom. ym, 18). Quae
eritiulura
glorianostra,
nisi
aequariAngelis,et.yidere
Deum?
Quanlumprxstat
caeco,qui
illi oculos
sanaverit,
ut videathanclucem?
Cumsanus faclus
fueiit
ille,
nec invenit
quiddignum
rcpendat sanaiqri
suo:
quantumlibeleniniilli del, quid
dabit lale
quale
ille
p.ra.'Stuit?Utpliirimumdct,
aurum
danit,
etmullumaurum
dabit: illelucem
praestiiil.
Ul
noverit ille
quia
nibi}dat., yideat
intenebris
qtiod
dat.
Quidergo
dahimus nos roedico
itli,
oculosinte-
fiores nostros
sananli,
advidendam
quamdam
lucem
aelernam
, qupd
est
ipsc
?
quidilli
dabimus?
Quaera-
rous, inveniainus,
si
possutnus;
el in
angusiiisinquisi-
tipnis
noslrae exclamemus:
Quid
relribuamDomitto
pro
omnibus
qum
relribuitmihi? El
quid
invenit? Ca-
licem
sqlularis qceipiam,
et nomen Domiiii invocabo
(Psa/.
cxv,, 12, 13)..
Poteslis
,
inquil,
biberecaticem
queinegp
bibilurussum
(Mallli.
xx
, 22)?
Inde Petro :
Amasme?
Pasceovesmeas
(J oan. xxi, 17)
:
proqui-
bus biberet calicemDomini.
Confirmat
autem
justos
Domimis.Novii Dominusviasimmaculalorum
,
et lue-
\i . \ .
redilaseoruminalernumerit.
.
9.
[er.19.]
jfon
confundentur
in
lempore
malo.
Quid est^iVqncqnfundenlur
in
tempore
tnalo? In die
tfibulatibriis,
in.dle
angusliarum
non confundentur:
sicut confunditur
qiiem
fallit
spes. Quis
est
qui
con-
furidilur?
Qui
dicit:
Ego quodsperabam
noninveni.
Non
iromerito'.'sperabas
enimde
le,
aut
sperabas
de
liomine aniico : maledictus autcm
qui spem
suam
pQiiit'inhomlne,(J erem.
xvii,
5).
Confunderis,quia
feieliit
lespes,
fefejlil spesposita
inmendacio: om-
his enimhonioiriendax
(Psal.
cxv, 11).
Si auiem
po-
nas
spbm
tuarii iri Deo
luo,
non
r*>nfunderis;quia
illein
qiiospemposuisti,
falli' riori
potest.
Undeet
ille
quempaulo
anie
comniemoravi,
njstusconfirma-
ius, positiis
in
temporemalo,
in die tribulationis,

AliqjotMSS.,
fattere.
3&9
ENARRATIO
II* PSAEMtM XXXVI.
quia
non
corifuridebatur,qiiid
ail? Gloriamuriri tri-
bulationibus,
scientes
quoniam
tribuldtio
paiieriliam
operalur, patientiaprobatiorierh,'
prdbaiio}pem
,'spes
autemnon
corifuhdit.
Uride
spes
nbn coiifuridit?
Qtiia
in Deo
posila
est. Ideo
sequitur, Quta
chariiai Dei
diffuta
estin cordibusnostris
per Spiriium
sarictum
qui
datusest nobis. J amidalusest riobis
Spifilus
san-
ctus,
quomodo
nos fallit
eujus
tale
pignus
teriemus?
J Vott
confundentur
in
iempore
nialo: el inHiebus
fdmis
saturabuniur. Est enim
quaedam
liicsadurilaseorum.
Namdics
famis,
vilae
hujus
sunt: aliisesufieiitibus
,
illi saluranlur. Nariiiille unde
glonaretur
diceris,
Gloriamurin
tribulationibus,
si
egestateni
intus
patcre-
tur? Videbanturforis
angusliae,
sedintuslalitudoerat.
10.
[tiers. 20.]Quid
aulem facii maius homOcum
cceperit
iribulari? Foris nihil
Iiahet',
1
ablala
suritqm-
nia,
inconscientianulluriisblaliumest : nonest
quo
excal, quiadura
sunt;
non est
quo
irilret,
quia
mala
sunt. Meritoei fit
qtiodsequltur':
'Quohiampeccatores
peribunt. Qtiibus
enimlOcus
nusquam'est, quomodo
non
peribunt?
Consolatibribriest iii
extefnis,
nonest
in inlernis. Extra sunt enima
nobis,
de
quibus
con-
solatio nullaest. Et universi
qui
Deumriori
habenl,
pecuniae, amiciliae, glofiac'.',
facultatibus rhundi ser-
viunl
',
el
quaccumquc
bona siint
corporalia
,
non
possunt
consolari
intrinsecus, qubrhodo
consolaba-
lur illc
plenus sagina irileriore,
et de
ipsa sagina
ructaus : Dbminus
dedit,
Dominus
abslulit,
skiil Do-
mino
placuil,
ila
faclumest;
sii noriieriDominibenedi-
cium
(J ob i,
21). Ergo
illis
peccatoribus
ribnest io-
cus inhis
quae
foris
suril, qtiia
ibi
palinnlur
tribula-
liones
*
: conscientia"illos: nbri
consolatur;
nonest
bcneillissecum
, quia
bcne esse cumihato rion
po-
test.
Quisquis
autem maltis
est,
niale secume?t:
torquealurriecesse
est sibi
seipso
tofriiento.
Ipse
est
cnim
pcena
sua
,
quemtorquetcdnscierilia
sua.
Fitgit
abinimico
quopotuerit,
a se
quofugiet?
" ' '
11. Ita
quidam
cx
parte
Donali veriefat ad
nos,
accusatus ct excommuriicaliisa
suis,
bic
quaercns
quod
ibi
perdidcrat. SedquTasiiscipi
rion
poiuit,
nisi
eoloco
quo
debuil: non enimdcserttit illaih
parlem
quasi integer apudipsos,
ut
appareret
eumnonne-
cessilate,
sedelectibriefccisse-3:
qhia
ibi
ergo
habere
non
potuitqtiod quacfcbat, quaerehat
aulem vanam
clalioncmel falsum
Iiotioferii,"efquia
liichoninveiiit
quod
ibi
perdidil,
et
ipseperiit.
Gemebat
s.iuciUS,'et
non consolabaiur : erant eriini iri cdnscicTilia
ejus
aculei horribilesiaciti.Tenlavinius cdiisbiafl euril'de
verboDei: scdillenori'erat de
sapichiibusforriiicis,
quae
sibi acstate
collegcrunt
undeliicme"Vivant.-Cum
enimres
sunt"iranqiiillat!,
lunc homo' sibi
coiligere
'
dcbet
verburiiDer,
ct fccbiiderciMiniimisCordis
sui,
qucmadmoduriiforriiica
absCOriditin
cavernOsispene-.
i
1
TresMss.:
Pecunia,amkitia,qloria,facultates
mtmdi,
. seni et
qvmcumque bona,
etc.
1
A-pudLov.,
ubi consckntia.Abest
vox,ubi,
a Mss.et
abFr.
1
sicmeliorisnotaeMss. At
Er.,
eumtwn
delectatione,
sed
tiecnssttccte
fecisse.Lov.,
eumnon
dilectione,
sed
necmilate
fectsse.
;tfaIibus1arboresa!siatis(P; vr, 6,:et xtx>,
25).'Per

kslaiemehimvacat hoc
agefe
rveriit autem
hiems,
id-est,
superveriittfibulailo;
et riisi inlus invenerit
qubdedat, riecesseest rit fame
dispereliti
rsle
ergo
sibi non
collegefatverbiirii Dei, siipcrveViit hiems,
"non bic ihveriit
quodqriaerebat,
cbnsoiafi riisi iride
"
non
poterat,"de
vcrbo auterri Dei nuflo:riiodo;Intus
apud
senihil
habebat,
fbfis
qiiodquaerebat
rioriinvc-
riicbaittardebat
iridrgnrjtionuTrictdblorum
facibus,
'agitabattur
rriehs
ejus VfoJ eritef,
;ei:;tanfdiri
"occiiltc,
"tJ onec etiatn
efuniperet
in'
qribsdam^craiWs,"iiri
ut
irilcr
fratressonafet,
et
se!aiitlfH:ncscifbti Vidcba-
mus,
et doiebainus
vehenrbhtef,
Deris'
scit','tantam
'
ptiehamanimae,lantastfuices;''tiintiis'
gehi;nas,^
lanta
tofmeiita:
Qriidplufibrisf J riipartiens
locl
htimilis;
tui
;si
saperet, pokset
bsseiocrissalriHjfis^ialisariparnit,
ut etixm>
projicefetrir;Neqrie'liiric dcspbfrire
debe-
mus
,'fralres
,-dealiis;
qrittofrtfelegieririt
Vefiiatetn
,
nonscciiti frierint
riecessitatteiii.^tfsqiib
adebenlmdc
caeteris
despefaiidumiibri%ty;ufriec;:de''istO'despe-
rerri; quamditf
Vivif.JD'b:riiiTlo"eninriiverite^
despe-
randumest.
Hocefgo^lfBftres^rixoccasionehacscire
debmt Chariias
Vestra,:
ne
quis;
fortealhid \-obisdi-
cat. Nam
subdiacomts-eorum.-quiy
crim ei nulla
quacstio
ib'r
comnrovefettir,'
elegrt
;caihobcam
pacem
el
unitalem;
-etillfs-dimissis
venitvVenitrrevera sicut
eJ igensquodbonrriiicsf,
ritmsrcritVepudiatusamalis:
sic
acceptns^fest,iitdccjitscbnversibne-
gatid-eamus,
et cum
vesiTis-bratttmilnis-comirterrdeimisrPoiens
est
enim-&eiis,'qufeiiriffaciat
etiamatquetiliarrime-
liorenr.
iloeierurriTJ e;tiruH6-
prdmiittiandum:
esi-in-ali-
qnampartemy
sfverti
borram,
siveinirnafam.ijtramdiu
cttirri hic
vivitur,
crastirius
riiersdripef"igrioratur.
Non
confnndentufin
ttmpoYe"mnlo \
-et'in>
diebus'fahtis
sdtuTatuhtrtrrcrao\iiain>'pecedtdresp^^
f%-litimkidulem Domini sicttim-ut
gtoriabtmtur
et
exaitabunxurfdeftcimtet
sfcui
fummdeficient.Ex'vps*
sirailitridhie^remrmfim
hisinuavit,-agnoscfte:Fuihus
& lodo
ignis dfunipefts
in
ahurii^c^xtbllifrif^ct^ipsa
elatioheiir
gloliumnflfgrfum'
irixtihiescit
^ed- quanto
fuierii
glbbtisille gfftndidr,
lanto-fft
vanior^
arbilla
'eTiirohraghifudifKi
noii ftrndata
etsolidaiaysed pen-
deiiic et
ihlTaia,IrinaOTasiitqiredrlabftrjrjiit-videas
ipsafn
ei
^ljfufs5:e''magi.iitudhTem.;; Qriahro"enimplus
erectus"est,'quanto-cxfcritus,-"qTriTrito diffosus
imdique
in
riiSjOfCrii
ambitumjtaiito-fitexiriior,erdcfrciens;
et
rion
appaferis.
lhtmlci 'dittem
Dcimiriistdiim
utgloria-
bunluref
exalltibttrilur,
deficterites-sicutfumusdeficient.
Delalibusdictuhi
isXVSfthryunneset^Mttmbresresti-
terunlMoysi,sketisiiresistuniverttatii-kontme&jnente
cdrrupii, reprbbi'tfrtafidem.Xkttlss atitenrresistunt
verifati,
nisi iiiflatione
tumpris sui,
euntes
hr-ventos,
exlollerites se
quasi jaslos
ct
magnos? Quid-autem
deillis ait?
Tanquatn
defumo: Sedulira non
profi-
cienl;
dementiaenim
eorummanifesta
eril
omnibus,
sk-
ut et illorum
fuil (II
Tim.
m, 8,9
).
Inimki autem
Doministatimut
gloriabuntur
et
exaltabuntur,deficien-
tessicut
fumusdefickni. , ,
13.
[vcrt. 21.]
Feneralur
peccator,
et non selvet.
571 S. AUGUSTINIEPISCOPI
37}
Accipit,
et nonreddet.
Quid
non reddet? Gratiarum
actionem.
Quid
enimate vult
Deus,
aut
quidexigit
Deus,
nisi
quod
libi
prosit

? Et
quantaaccepitpec-
cator, proquibus
nonsolvet?
Accepit
ut
sit, accepit
ut homo
sit, multumque
intersitinter
ipsum
et
pecus;
accepitcorporis
formam, accepit
in
corpore
dislin-
ctionemsensuura
,
advidendum
oculos,
adaudien-
dum
aures,
ad odorandum
nares,
ad
gustandum
palatum,
adcontrectandum
manus,
adambulandura
pedes, salutemqueipsamcorporis.
Sedadbucistaet
cum
pecore
habemuscommunia:
accepit
eliamara-
plrus,
idest mentem
quaepossitintelligere,qux pos-
sit
capereverilatem, quaepossit justum
ab
injusto
discernere, quaepossit indagare,
desiderareCreato-
rem,
laudareet inliaerereilli. Haecomnia
accepit
et
peccator,
sednonbenevivendonon reddit
quod
de-
bet.
Ergofeneraturpeccator,
el non
solvet,
nonreddet
ei a
quoaccepit,
non
aget gratias
: imovero
repen-
det mala
probonis, blasphemias,
murrour adversus
Deum,indignalionem.Ergo
ille
feneratur,
etnonsol-
vet:
justus
autem
miseretur,
et commodat.llle
ergo
nihil
habet,
istehabet. Videte
egestatem,
videtedi-
vitias. llle
accipit,
et nonsolvet: iste
miserelur,
et
commodal;
abundat illi.
Quid
si
pauper
est? Etiam
sicdivesest. Tutanlumaddivitias
ejus pios
oculos
intende.
Bespicis
enimarcam
inanem,
conscientiam
Deo
plenam
non
respicis.
Nonhabet extrinsecusfa-
culialem,
sedhabet intrinsecus charitalem. Decha-
ritate
quantaerogat,
et nonfiniturI Etenimsi habet
foris
facultatem,
dat
ipsacharitas,
sedexeo
quod
ha-
bet: si autemnoninvenitforis
quoddet,
dat benevo-
lentiam,praestatconsilium,
si
potest;praestatauxilium,
si
polest:
adextremumsi nec consilio nec auxilio
adjuvarepoiest,
vel voto
adjuvat,
vel orat
pro
con-
tribulato,
et forte
magis ipse
exauditur
quamqui
porrigit panem.
Habet
semper
unde
det,
cui
plenum
pectus
est cbaritatis.
Ipsa
est
charitas, quae
dicituret
voluntasbona. Plusa teDeusnon
exigit, quamquod
tibi intus dedit. Vacare enim non
potest
volunlas
bona. Nonenimhabensvoluntatem
bonam,
etsi num-
mus tibi
supersit,
non
porrigis pauperi: ipsi
inler se
pauperes
praestant
sibi de voluntate
bona,
nonsunt
inter se infructuosi. Vides caecumduci avidente:
quia
nummosnonhabuit
quos
daret
egens',
commo-
davit oculosnon habenti. Unde hoc factum
est,
ut
membrasuacommodaretei
qui
non
babet,
nisi
quia
intus inerat voluntasbona, thesauruspauperum?
In
quo
thesaurodulcissima
requies,
et verasecuritas.
Ad
ipsum
amittendum
neclatro
admittitur,
necnau-
fragium
metuitur. Servat secum
quod
intus
habet,
nudus
evadit,
et
plenus
est. J ustus
ergomiseretur,
et
commodat.
14.
[vers. 22.]
Quoniam
benedkentes
eum,
hmredi-
tate
possidebunt
terram: sicut
(a)
illum
juslum,
vere
solura
justum
et
juslificantem,
qui
et
pauper
hic
fuit,
et divilias
magnas attulit, quibus
faceret diviteseos

Edd.,promisit;
verius
aliquotMss.,prosit.
'
Mss.,egenti.
(a)Forte,scUlmt.
quos
invenit
pauperes.Ipse
est enim
qui Spiritu
san-
clo ditavit corda
pauperum,
et exinanitas animas
confitendo
peccata, implevitopulenliaj'usliliae; qui
potuit
divilemfacere
piscatorem,
dimittendo retia
sua, quod
habebat
contemnentem,quod
nonhabebat
haurienlem
(Matth. IV,19).
Infirmaenimmundi cle-
git Deus,
ut confunderetfortia
(I
Cor.
1,27).
Et non
deoratore
piscatorem,
sedde
piscatore
lucratusest
oralorem,
de
piscalore
lucratus est
senatorero,
de
piscatore
lucralusest
iraperatorem. Quoniam
benedi-
centes
eum, possidebunt
terramlimreditale: erunt
ejus
cohaeredes,
inlerra illaviventium
,
de
qua
dicilur in
alio
psalmo
:
Spes
meaes
tu, porlio
meainlerravivcn-
tium
(Psal. CXLI,
6).
Tu es
ipsaportio mea, inquit
Deo,
et non dubilavit Deumsibi facere
poi
lionem.
Hmredilate
possidebunt
terram.Maledicentes autem
eum,
disperient.
Ut autem benedicant
l
qui benedicunt,
praeslitum
est eis. Namventumest ad
maledicenles,
et facti sunt bcnedicenles: et
jam
sic
disperierunt
maledicenles
eum,
cum
ejus
munerefacti sunt bene-
dicentcs, quem
malosuo
roaledicebant,
bono aulem
ipsius
benedicunt.
15.
[vers. 23.]
Videte
quid sequilur
: A Domino
gressus
hominis
dirigenlur,
etviam
ejus
volel.
Ipse
lio-
mout velitviam
Domini,
ab
ipso
Domino
dirigunlur
gressus ejus.
Namsi Dominusnon
dirigeretgressus
hominis,
tam
pravi erant,
ut
semperper pravairent,
et semitascurvas
sequendo
redirenon
pos.-ent.
Venit
autem
ille,
et
vocavit,
et
redemit,
et
sanguinem
fu-
dit: hoc
pretium
dedit,
haecbona
fecil,
ct mala
pas-
susest. Attende
quae
fecerit;
Deusesl: attcnde
quae
passus sit;
homocst.
Quis
iste Deushomo?Si
tu,
0
homo
,
nondimilleresDeum
,
nonfieret
pro
leDeus
horao. Paruraenimtibi erat adremunerationemvel
addonum
ejus, quia
el hominemte
fccit,
nisi et homo
pro
tefieret?
Ipse
est enim
qui
direxil
gressus
no-
stros,
ut viara
ejus
vellemus.A Domino
gressus
homi-
nis
dirigentur,
etviam
ejus
volel.
16. J amcum
sequeris
viam
Chrisli,
nonlibi sae-
culi
prosperitalespromiltas.
Per dura
ambulavit,
scd
magnapromisit. Sequere.
Noli tantumattendere
qua
iturus,
sedet
quo
venturus sis. Tolerabisduralera-
poralia,
sedadlaela
pervenies sempiterna.
Si vissu-
slinere laborem,
aliende mercedera. Namet
opera-
rius invinea
deficeret,
uisi attenderet
quidacceplu-
rus esset. Cumautematienderis
quid
sis
accepturus,
omnialibi erunt vilia
quaepateris,
nec
digna
aeslima-
bis
pro quibus
illud
accipias.
Miraberistanlumdari
pro
tantillo labore. Nam
utique,
fralres
, pro
aeterna
requie
labor aeternussubeunduserat;
et aeternam
felicitatem
acceptufus,
seternas
passiones
sustinere
deberes: sedsi aeternumsustinereslaborem,
quando
veniresadaeternam
felicitatem?Ila
fit,
ul necessario
temporalis
sit tribulatio
lua, qua
finitaveniasadfe-
licilatem
infinitam. Sed tamen,
fratres
, possel
esse
longa
tribulatio
pro
aeternafelicitate. Verbi
gratia,
ut
quoniam
felicitas nostrafinera non habebit,
mi-
1
sicEr.etMss.AtLov.,benedicantur,
miuusbene.
373
ENARRATIO
INPSALMUMXXXVI.
334
serianoslraet labornoster et tnbulatioues nostrae
diutumle
essent. Namet si mille annorum
essent,
appende
milleannosconlraaeternitatem:
quidappen-
dis cuminfinito
quanlumcumque
finitum? Decem
milliaannorura,
deciescentena millia
,
si dicendura
est,
etmifliamillium
, quae
finem
habent,
ctunaeter-
niiate
comparari
non
possunt.
Huc
accedil, quia
non
solum
lemporalem
voluil J aboremtuum
Deus,
sed
j
eiiambrevem. Paucorumdierumest totavilahorai-
nis,
etiarasi laetaduris nonmiscerenlur
, quaeplura
el
longiora
sunt
certe, quam
dura
;
et ideobreviora
et
pauciora
sunt
dura,
ut durare
possimus.
Si
ergo
per
lotamvitamsuamhoroo inlaboribuset inaeru-
mnis
esset,
in
doloribus,
in
tormentis,
in
carcere,
in
plagis,
infameel siti omnibus
diebus,
horis
omnibus,
per
tolamvilamsuam
usque
ad aetatem
senectutis,
pauci
diessunt totavitahominis :
quo
laboretrans-
aclo,
veniet
regnum
aeternum,
veniet sinefinefelici-
las
,
veniet
aequalilasAngelorum,
veniet haereditas
Chrisli,
venietcohaeresChrislus. Pro
quanto
labore
quantam
mercedem
accipirous!
Velerani homincs
qui
laborant in
militia,
et versantur inler vulnera lot
annos, incipiunt
militarea
juventute,
exeunt
senes;
el ut habeant
paucos
dies
quielos
scneclutis
suae,
quando
eos
jamipsa
aelas
incipit gravare quos
bella
non
gravant, quanla
dura
tolerant; quaeitinera, quae
frigora, quos
soles
, quantas
necessiiates, quae
vul-
nera, quaepericula
!Et non atlendunt
paiientes
haec
omnia
,
nisi
paucos
dies
quietos
illos senecltitis
,
ad
quos
ulrum
perveniant
nesciunl.
Ergo
aDomino
gres-
sushominis
dirigenlur,
el viam
ejus
volet.Ilincdicere
coeperara
: viamChristi si
vis,
et verechrislianus
es,
ipse
esl enimchristianus
qui
non
asperuatur
viam
Christi,
sed vult viam Cbristi
sequi per passiones
ipsius,
noli
per
aliamviamvelleire
quamper
illam
quaipse
ivit. Dura
videtur,
sed
ipsa
est tuta via:
aliafortedelicias
habet,
sedlalronibus
plena
est. Et
viam
ejus
volet.
17.
[
tiers.24.
]
Cum
ceciderit,
non
conlurbabilur,
quoniam
Dominus
confirmal
manum
ejus.
Ecce
quid
esl,
vclleviamChristi.
Contingat
illi ut
aliquam
tri-
bulationem
paliatur,aliquamexhonoraiionem,aliquam
contumeliam,aliquamafflictionem,
aliquadamna,
et
caelera
quoecumque
abundant invilaista
generi
hu-
raano:
proponit
sibi Dominumsuum
,
quanlagenera
lentationum
passus
est: etnonconlurbabiturcumceci-
derit, quia
Dominus
confirmal
manum
ejus; quiaprior
passus
est.
Quid
enim
timebis,
o
homo,
cujus
direcli
sunt
gressus,
ut vellesviamDomini?
Quid
timebis?
Dolores?
Flagellatus
est Christus
(Malth. xxvn, 26).
Conturaeliaslimebis?
Audivit,
Dwmonium
habes, qui
daemoniaexcludebat
(J oan.
vm
, 48).
Forte faclio-
nemct
conspiraiiqnem
malorum?
Conspiralura
estad-
versus illum
(J d; IX,22).
Non
potes
ostendereforte
conscieiitiamtuambonamin
aliqua
accusalione
,
et
vim
paterisquod
adversus lefalsi lestes audiuntur.
Contra
ipsumprimum
falsumtestimonium
dixerunt,
nonsolumante
mortem,
sed.etiam
post
resurrectio-
ncpi. Iuducti sunl falsi
testes,
uta
judicjbus
damna-
retur
(Matth. xxvi, 60):
accesserunt falsi testescu-
stodes ad
sepulcfum.
Resurrexit ille cum tanto
miraculo;
commota terra
prodidit
Dominum
resur-
gentem.
Erat illic et terra custodiens
terram;
sed
terra durior mulari non
potuit.
Nunliavitvera
,
sed
seduclaest afalsa.Dixeruntenimilli custbdesJ udaeis
quaeviderint,
et
quid
factumsit:
acceperunt pecu-
niam,
et dictumest eis: Dicite
quod
vobitdormienlibus
venerunt
discipuliejus,
etabslulerunleum
(Id.
xxviu
,
12).
Eccefalsi
tesles,
et contra
resurgentem. Quanta
autemcaccilasinfalsis
testibus, quanlacaecitas,
fra-
tres! Solent hoc enim
pali
falsi
testes,
ut
excaccen-
tur,
et conlrasedicanl nescientesunde
appareat quia
falsi sunt tesles.
Quid
enimilli conlra sedixerunt ?
Cum
dormiremus,
venerunl
discipuli ejus,et
abslule-
runt eum.
Quid
esl hoc?
Quis
est
qui
dicit lesiimo-
nium?
Qui
dormiebal. Talibus
ego
narrantibus non
crederem
,
necsi somniasuamihi indicarent. Stulta
insania! si
vigilabas,quarepermisisti
?si
dormiebas,
undescisli?
18. Sicct isti
(a)
filii
eorum1,
sicut
meminislis,
et
praelermittendum
ex occasionenonest. Tanlo
magis
enimdebemuscommemorarevanitatem
eorum,
quanto
magisquaRriraus
salulemeorum. Ecce
corpus
Christi
patilur
falsos
lestes,
sustinet
corpus quod praecessit
in
capile.
Nonmirum
est,
etmodonondesunt
corpori
Christi difTuso
per
lotumorbemlerrarum
qui
dicant:
Progenies
tradilorum. Falsumlestimoniumdicis. Ibi
teconvincofalsumteslem
,
secutus
pauca
verba. Tu
mihi dicis: Tradilor es.
Ego
libi dico: Mendaxes.
Sedtutraditionemmeam
nusquam
et
nunquampro-
bas:
egomendacium
tuumhicinistis
ipsis
verbistuis
modo
probo.
Cerle ibi
dixisti, quia
uosacuimus
gla-
diosnostros : recilo
gesla
luorum
Circumcellionum.
Certe
(6)
ibi
dixisli, quiapraeiermittis
ablala: recilo
Gesla,
ubi
procurationem
ad
exigenda
fecisti. Cerle
ibi dixisti : Nossola offerimus
Evangelia
: recitotot
jussionesjudicum, quibus
atedivisos
persccutus
es:
recitoPrecesad
Apostatamimperaloreni.ciii
dixisti
(c),
quia
sola
justitia apud
eumhabet locum. An forte
apostasia
J uliani, pars Evangelii
libi videtur?Ecce
mendacemle teneo.
Quid
de medixisti
quod
credi
debeat?Etiamsi noninvcniremundeoslenderemfal-
sumte
dicere,
sufficitut oslendamtemendacem
esse.
Qttid
dicis?
Qualislu,
taleset caeleri*. Nammerilo
talia verbaomnibusmisisti: abundarevoluisli socie-
1
RicinEdd.
addilur,usque
huc:
quod
aMss.abest.
5
OctoMSS.:
Quidicis,Qualistu,
talesetcmteri.Forteve-
rius,juxla
illud
quod
hic
aliquanlopostlegitur,n-
20: HOC
eratin
regula,Qualesfuerinl
cum
quibusfuerit
commtmica-
lum,
tales
fieri
omnesetuniversammassam.
()
Donatistae.
(6)
ninc
liquet Augustinum
hocsermonerefellendum
suscepisse
Primiani mandalum
illud,cujus
meminii. inBre-
viculoCollationis cumDonalislis die
3,
c.
8;
sed
expressius
inlib.i conlra
Cresconium,
cap.
47,
inhaecverba: Cur

ergoprimianusapud
Acta
magistratuscarlhaginensisinter
alia
quae
de nobiscontumeliose
prosequenda
mauda-

vit, illi, mquit,

auferunt
aliena,
nosintermittimusab-
lata.
(c)
id
porro
inPrecibusJ uliano
Apostatae
oblatisnomine
Donatistarumdixerunt
Rogaliamis
et
Pontius,
ex
Epist.
105,
ad
Donalistas,
n,
9,
etlib. 2contra
reliUauum,
.93
et 97.
375
S. AUGUSTINlEPISCOPI 37
tate mendacium,nc
tu soJ us crubesccres demen-
dacio.
19. Sed valcat, inqnit,
in Oaecilianum
judiciura
palrum
riostrdrum.
Quare
valebit?
<J niaepiscopi ju-
dicaverunt. Valeat el in
te, quod
Maximianislae'
judi-
caverunt. Prius,
enim
quod
credovos
nossc, episcopi
consentientes
cumMaximianoadhuc diacono
ipsius,
veneruntadCafthagirtem,
sicutsehabelTractatoria',
quam
etiamGestis
alJ igaverunf,
cum
litigarent (a)
de
domocum
prociirafore
illius
(b)qui praetermittit
abla-
ta.
Ergo prirtio
TraclaloriamdeiJ lo miserunt,
con-
querentes
quia
iiolttitad illosexire: hoc enimmaxi-
nie
conquesii
sunt. Vide
quomodo
illis DeuSreddidit
quod
de Caecilianodixerunt. Mirasimilitudo : voluit
Deus
post
lot annos revolvcreillis infaciem
quodge-
stum
est,
utomninoundedissimulentet
quaeifugiant
non inveniant. Oblitos se dicerent
quaegesla
sunt
antc;
noneosDeussinit oblivisci :
atque
utinamva-
leat eis ad-salutem!
Nammisericordia suafecit hoc
Deus
,
si considerent
quid
sit factum. Poriite
ergo
vobisanteoculos, fratres,
unilatemluncorbis lefra-
rura,
uridese isti diviscrrint
adversus Caecilianum:
ponile
modo
et
partem
Donati,
undeseMaximianislse
diviserunt adversUsPrimianum.
Quod
tunc illi Caeci-
liano,
hoc nuncisti feceruntPrimiano.
Propterca
se
et veriores Donalislis dicunt Maximianislae,
quia
re-
verafacta
majorum
suorum
ipsi
imilali sunt. Sicenim
erexerunt Maximianumadvcrsns Primianum, quo-
modoilli crexerunt
Majorinum
adversusCaecilianum;
et sic
quesli
sunt isli de
Primiano, quomodo
illi de
Cacciliano.Namsi meministis, hocdixerunt illi, quod
ad eosexirenoluerit Caecilianus,
memor conscientiae
suae;
Hleaulemnoverat
lactionemeonim : sic ct isii
conqueruntur, quia
noluit ad illos exire Primianus.
Quare
Primianoconceditur,
nosso factionem
Maxi-
miamstarum,
et Caecilianouon conceditur nosse
faclionem

Dpnatistarum
? Nondumerat ordinalus
Maximianus,
criminadicebanlur dc
Primiano
: venc-
runt
episcopi,
voluerunt ut adeos exiret: non est
egressus,
sicut eorum indicat Tractatoria Actis in-
serla. Nonest
egressus
: non
improbo,
imo et laudo.
Si
aliquam
factionemvidisti,
nondebuisti adfaclio-
sos
procedere,
sed servare causam tuara meliori
judicio parlis
luae.Restabat enim
magnaparsDonali,
ubi sc
posset purgare
Primianus
:
propterea
adillos
qui jam
lactione
conspiravcrant,
exirc noluit. Vidcs
qtiomodo
laudamus consiliumtuumadversus Maxi-
niianistas
,
bene altende et
.causarii
Caeciliani: non
vis ut
fraier; quomodo
extraneus ,,sic judica. ,Nq-
luisti
exire, quid
libi dicens
3
? Isti factione
conspira-
vcrunt contrasalutemmeam, corrupli
suntadversum
1
Edd^
Maximmianistm
:
sicque
inaliis
postea
lociseos-
demsectariosisthic
nominant,
ei horum
principem
Maxi-
tnmianum, superaddita
nomini
syllaba.
Atomnes
prope
MSS.
constanter
appellant
Maximianumel Maximiamstas : nec
solentediti dissentirein
caeteris,
ubi iidemnominanlur,
opuscufis.
J
Colb.
Ms.,
Tractoria: dissentienlibus
caeteris
libris,
Edd.etMss.
s
sicMss.At
Edd,,
dicent.
(a)
Maxiraianistae.
(b)
Pritoiani.
me: si meillis
commisero,
facio
prrejudicium
causao
meae: nonadeos
exibo,
servetiir carisameamcliori-
bus et auctoritate
^ravioribus.
Bonum cOnsilium.
Quid
si tioc dixit Caccilianus?
Quanquam
laborabis
tu,
ut ostendas-
qure
adversus':lc istos alia LticiWa
corruperit,
et forle non
mventurust quod
illetunc
usque
adeo
noverat, utposlea ()-GesUsaperireiur.
Scdvidisti nescio
qttidoccultum,
renuniiatumesttibi
aliquid
melueridura. ConcedOlimori tuo caulelam
istam: recle
fecisti,
ad lales non
procedere;
eranl
cnim alii
qui
de le
poterant judicare.
Attenletiunc
Caecilianum: lu libi servasti Numidiam
,
itleorbem
terrarum. Sedsi valerevisadversus illumsenlentias
tunc
Donatislarum,
valeant nunc adversustesenten-
tiaeMaximianistarum:
episcopi
iilum
damnavertint;
cpiscopi
et te.
Quare posiea egisti
causamtuam
,
et
obiiiiuisli ibi
Maximianistas;
sicut ille
poslea egit
causamsuam
,
et obtinuit ibi Donalistas?
Quodergo
tunc factum
est,
vidctur anle oculosiniroet manifc-
lo
exemplo
revolulura,
laliaMaxitnianislas
conqueri
dc
Primiano,
qualia
oihnesisli
conquesti
sunl deCar-
ciliano. Mirum
csl,
fratres
,
qtiomodo
moveor, quo-
modoDeo
gratiasago
:
quia
veremisericOrdiaDeiad
istos,
si
sapiant,
illuminandos formavit
cxemplum.
Proindesi
placet paululum, fralres, quia
et hoc no-
bis Deusinmanus
dedit,
audileconciliumMaxiroia-
nistarum
(6).
20. Sanctissimis
fralribus atquecollegisper
univer-
samAfrkam.'Tota
unitas
ipsorumper
Africam.Scd
hiccumillisest Catholica: inaliisaulemorbis
parii-
bus
ipsi
nonsunt cumCalholica.

Sanclissimis
fra-
tribus
atquecollegisper
universam
Africam,
hoc
est,
per
provinciam
Proconsularem,Numidiatn, Mattritaniam,
Byzacenam,
et
Tripolim
conslitutis;
sedet
presbyieris
eldiaconis,
tmiversis
plebibus,
inveritate
Evangelii
no-
biscum
militantibus, Vktorinus, Forlunalus,
Victoria-
rius, Migginus
l, Saturninus, Conslanlius,Candorius,
Innocentius,
Cresconius,
Florentius
', Salvius,
alitts
Salvius, Donalus, Geminius,
Prtetextatus.

J pse
esl
Assurilanus,
quetnposteareceperunt:
cuni
qui
inse
dixit
scntenliam, recepit poslea.

Maximianus,
Theodorus,Anastasius,Dxmalianus, Donatus,
atiusDo-
nattis, Pomponius,
Pancratius8,
J anuaritis
,
Secuudi-
nus, Pascasius, Cresconius,Rogatianus,
alius Maxi-
tnianus,
Benenatus, Gaianns, Victorinus, Gunlasius,
Quinlasius,
Felkianus.

J sle est Mustitanus
v
qui
1
Aliquot
Mss.constantefhicet
postea,Miagin.
s
Edd.,
Florentinus. Atomnes
propeMss.,
morentius.
8
Quinque
Mss
,
Prcmcatius: necalilerliabenlinfine
Sy-
nodicae.
4
SicMss.At
Edd.,
Mustkanus.
.
>...,
(a)
Gestaindicat
apudZenophifuni
Consularemconfecta
anno
520,quorumffagmentaquaedarh
in 3contraCresco-
nium
iib.,
c.
29,
refert : ubi videlicetnundinariusSilvani
Cirtensis
episcopi
diacoims
prodidil,episcoposaliosque
i.u-
cillae
praspotentis
feminae
pecuniacorrnplos
fuisse,utMa-
jorinus
contraCecilianumfieret
Carlhaginensiscpisco-
pus.
vide
Augustini
ad
Gloriuni,Elcusiuin,etc., epist.
15,
n. 17.
(b)Hic-Augustinus epistolam
Maximianistarum Cabarsus-
sensis
conciliirecitat
breviqueexplicat
coinmontatiolo. Ad
rectam
n. 20
intelligentiam,
multuininterestutverbaAu-
gustini
ab
epistolse
verbis
apprimedislinguantur;quod
profecto
Sacileobtinebitlector,si altendat
priora
romanis,
ut
aiuut,characteribus,posleriora
veroitalkisrefeni,
M.
yj7 ENARRATIOIN
PSAJ J rlUMXXXVI.
378
adhue
vivit;
sedfortealiusest
aliundc.
Postea
sm>
scribentes dicuntet locaunde
quisquc
erat.

Sril-
vius,Migginus,
Proeutus, Latinus,et
cwteri
qui
incoit-
cilio
apud
Cabarsussi
'
fuimus,
in Dominomternam
salutem.Nemo
qui netciat, fratresdileclistimi,
desa-
cerdotibus
Dei,
non
propria votuntatis,
seddivina
legis
impulsU,
taminreossententiam
dicere, quam
innocen-
tibus
inflictam, jure
abeit ac tnerilotubmovere.Nm
levienhn
perieulotubjaCebit,quisquis
autreo
pepercer
rit,
aut innocentetn
conficere?'pertentaril:
maximecum
scriplutn
sit: i Innocentemet
justum
non
occides,
et
purgaliotte
non
purgabis
reum
(Exod. xxm, 7).
Hoc
igitur
Edicto
Legi*
admoniti,
necesseuos
fuerat
Pri-
miani
causam,
quemplebs
sancta
Carthaginensis
Eccte-
siw
epitcopumfueral
inovileDei
sortita,
seniorttmlit-
teris
ejusdeni
Ecclesim
postulantibus,
audire
atque
disculere
sub-e&j
ut
explanaiisomnibus,
aut
innocenterir,
quodoptabilefueral j-purgaremus;
aut nocentemcerte
ostenderemustuismeritisessedamnatum.
Optalissimum
enimnobis
ftiit,
ut
plebs
sancla
Gttrikaginerisis
Ecclesue
eosetmtetur
epscoptublimalam,
quiin
omniasanctus
et tn
nulto
reprehentibilit
haberetur.
Propterea utiqtte
talemesse
oportet
Domini
sacerdotem,
ut
quddpopulus
pro
te
apud
Deumnon
valuerit,
ipseprb populo
me-
realur
quodpoposceritimpelrare: quiascriptumest,
<Si
peccaverilpopulut,
orabil
pro
eo
sacerdos;
si au-
temsncerdos
peccaverit,quisorabitpro
eoi
(IReg. n,
25.)
?

Eliam
Apostoli scripscrunt plebibus
Utora-
rent
pro se,
et
Apostoli
orantes dicebant : Dimitte
nobisdebitanostra
(Matth. vi,
12);
et
aposlolus
J oan-
nes dixit : Advocatumhabemus
dpud
PatremJ esum
Christum
jttslum,
et
ipse
estexoratio
pro peccatis
no-
stris
(I
J oan.
n, 1-2).
Sedillud dc illosacerdotescri-
ptumest,
quem
isli non
intelligunt,
ut admoneretur
populus
HI
prophetia
lalemse debere
agnoscere
sa-
cerdotcm,
pro quo
nullus
posset
orare.
Quis
est au-
FMio
Er.,Cavernamsnsis.Lov.,cavernas
Susis.
Qua-
luor
Mss.,cavarnasussis.
Tres,cabamis. D\io,
cabarsusi.
negiuscodex,
cebarsussuOctoaliiin
quibus
est
vatic,
ca-
barsussi:forte
pro.
cabarsussim.PorrocumconciliaMaxi-
mianensiuminprunianumduo
Augustinus,
primum
cartha-
ginc,
alterumCabarsusst habitumconunemof
et;
sunt
qui
Eanc
Syuodicamposl
Baronium
assigriehtprioriconcilio,
ad-
eoque
istlric
tegi velint,
non
apudCabdrsusSim, quae
in
Byzacio
sita
erat;
sed
apud
cavernds
Susis,'lOcum,
ut
ipsi
quidem
conslituere
pro
sua
opinionecoepefUnt,'
vicinum
carthagini.
AL
certeprius
illudconcilium
Carthaginense,
teste
Augusliao
io4
coat,
Cresconium
lib.,
cc.6et
7,
ab
epi-
scopis,
tantummodo
qiiadraginta'
tribusfactumest :
qui
nondumausisuntullimum
praecipitarejudicium, sed.quo-
dam
prsejudicio coosuluerunt,
ut
rrimiano,
sicausaesuae

fideret,sequenli
ceiebrioriconciUO
respondendiseseque

purgandirelinqueretur
locus;
quo
cumvenire
noluisset,
jam
neccssarib
putaVerunt
esse damnaridumsine ulla
<
suspen.sionc
sentenliae.scilicetinconcilio
CabarsusSita-
no,
ubi a ceritumvel
ampliusepiscopisperfecle
ple-
niusque
damnatusest Pritoianus.Haecautem
Synodica
perfeclamplenioremque, utipatet,
rrimianidartmalionem
continet:undeeadem
perlectaAugustinus,
Haec
est,ait,

damnatiolua.
Neque
ab
episcopisquadraginta
Iribus
duntaxat,
imonontantuma
quinquaginta
tribus
qui
inliue
recenseutur,
editaest :
quaudoquidem
iliam
spectare
id
mtrito
videtur,quod
infra
legimus,
n. 23: centumvel
quot
fcteruntqui
damnaverunta
parte
Maximiani Primianum.
iraterqiiam
quod
nonomnium
qui ^ynodicae
condendse in-
ter.uerunt
supscriptiones
recitatssluisse
probant
tnasta-
sius,conslantius, candorius,
etal
quidamepiscopi
in
cjus
principio,
nouinBnenominali.
'
Er.,confiteri. Lov.,confutar.e.
sedmelius
Mss., conficere.
tem
pro quo
nullus
orat,
nisi ille
qui pro
omnibus
interpellal? Quiaergo
tunc
sacerdotiumerat Leviti-
cum,
ubi sacerdos intrabat in
sancta
',
et
offerebat
hostias
pro populo;
habebat autem
imaginem,
non
veritatem
fuluri
cujusdam
sacerdotis;
tunc eniraet
ipsi
sacerdotes
peccatoreserant, sieut cactcri horai-
nes: volens Deus
per propbetiam
'
admoncre
popu-
lum, jam
talemdesiderandumcsse
sacerdotem, qui
inlerpeljaret pro omnibus,
et
pro
eo nullus
orarct,
designanslaiem,
admonuit etdixit:
Sipeccaveril po-
pulus,
orabil
pro
eo
sacerdos;
si aulemsacerdos
pecca-
veritj quisorabitpro
eo?
Itaque,
o
popule,
talem
clige
.sacerdalem, pro:quo
non
cogarisorare,
sedde
cujus
oratione
pro
tesecurusesse
possis.
J pse
est
Dominus
nosler J esus
Christus,
umis
sacerdos,
unus mediaior
Dei et
hdminum,
homo
ChristusJ esus
(1
Tim.
u, 5).

Scandala
igitur Prmiani,
el
ipsiusnequitia
singu-
laris,
sicin secmk&le
judkium provocavit,
ut lioriim
criminumaucloremnecesseesset
penilusampulare
:
qui
recens
ordinatus,

J am
jam
crimina
ipsius
dicunliir.

Presbyterossupra
dkta
plebit
ad
conjuralionem
im-
pia conspiralionisimpetlens3,
hocab
eisvelut
precario
jure postulavit,
ut ad damnandos
quqluor diaconos,
viros
egregios,
ac
singularibus
meritis
approbatos-,
Maximidnum
scilicet,
Rogatianum, Donalum,
itemque
Salgamium
4,

lnhis
quatuor
erat ille auctor sclu-
smalis, praecidens
defrusto
frustum,
et nonsc dolcns
ab
integrilate prxcisum.

Incunctanierei
ptomitte-
rent accommodareconsensum. Hoccum illis
cgit
:
illi
noluerunl ei
promitlefe,
sed lacucrunt: ille
pcr
seipsumcogitalum
scelus non
dubiiavit
implere.

Cujus
illi
malaprmsttmptionc
slupefacti,
cumrcmsileri-
lio
refellissent, per
se
cogitatum
scelusnonditbiidvit
impkre, usque
adeout.in
Maximianum
diacanum,
vi-
rum,
sicutomnibusnolum
est,
innocentem,
sine
cattsa,
sine
accusatore,
sine
teste, absentem
ac lecto
cubantem,
senlentiam
pularet
esse
promendam.Videte crimen!

Quijampridem
clericosnon
dissimili
furore
datnna-
ret. Namcumincestoscontra
legem
decrelaque
omnium
sacerdolumcommunionisanclm
adyungerel,chinque
ob-
sislentetnaxima
parteplebis,
eliamseniorum
nobilissi-
tnorumtitteris
convenirttur,
ul
per
se
corrigeretquod
ad-
miscrat,
sualemeriiate
possessusemendqre
contempsit.
His
ilaquepertnpti
senioresEcclesia
stipr.adicim,ad
.
universumclwrumt
litterqs
legalosquemiserunt,quibtts
nonsine
lacrymisdeprecati
sunt ut ad
se
ferventius
ve-
niremus,quoperpensqlibramine, intentdlionibus
e
ex-
ploratis,
existimatioEcclesim
purgareittr.
Ad hanc
proinde
cumsecundum
tnemoratorttm,
litteras venire-
pttts,
notasuaillerdlione
fervescens,advenltimtiostrum
penitus
declinavil.

Quid
illi
objiciatur sciiis, qiiia
parsjam
Donali incestafaclaest. Hoccrat in
rcgula,
1
Mss.,
intrabatet
offerebal
: nec
habent,insaiicta.
s
Edd.,perproplielam.
verius
Mss.,
per.prophetiam.
3
AliquotMss.,
adcommumculionem
inipiw
conjuralionis.
1
in
Edd., itemquesalgamtun
consentirent.AIin
Mss.,
itemquesalgamiutn
: et a
plerisqueabest, consenlvent,
quodsuperfluo
additumfuit. :
s
ires
Mss.,
aduniversumclerutn.Duo
alii,univericrr>r.
clwrorum;
prsetermisso,
ad.
6
sicaliauotMss.Edd,verobabent,intentkmibm.
579
S. AUGUSTJ NIEPISCOPl
580
Quales
fuerint cum
quibus
fuerit
communicatum,
tales iieri oraneset universammassain.
llaque
si ve-
rumisli
dicunt,
incestaest
jampars
tota Donali.
Exeanl
planeNumidae,
et
dicant,
Adnosnon
perli-
net si illosincestos
',
nescio
quos,
adconrmunionem
tuamadmisisti : obesse
potuit
lam
longepositis?
Si
ergo
vobisobessenonvuliis
qui
inNumidiaestis, quod
Carlhagini
(it;quod
inAfrica
fit,potuitobesse
universo
orbi terrarum?
Semper
undese
defendunt,
inde se
accusant,
et nos excusant *.

Adventumnostrum
penitus
declinavit.

Quod
illi
questi
sunt de Caeci-
liano.

Qui utquequaque
rebellianimo
calcitrans,
in
malo
permansit,
ul conductamullitudine
perditorum,

J amhoc
plus
est. HaecdeCaecilianonondixerunt
illi: videte
quae.

Alqueimpetratisofficialibus,
basili-
carum
januas
obsedissent.

Neinlrarent
episcopi.

qui ingrediendi
nobis
alqueagendi
solemniainlerdke-
rent
facultalem.
Hac si
episcopum
convenit
facere,
si
Cltrislianislicet
admittere,
si hoc
Evangeliaproteslantur,
probelauljudkel quisquis
amatorautassertorestverita-
lis. Hoc enimnobis
inflixitftaler aliquandoproprius,
quodnunquamfaceret
ulienus.Quidpluribus(a)?
Di-
cunt mullaet damnant hominem: seddamnationem
jam ipsamlegamus.

Decrevimusomnessacerdotes
Dei, prmsenteSpiritu
sancto,
hunceumdem
Primianum,
primo
quodsuper
vivos
episcopos
alios
subrogaril;quod
tncettoscumsanctorumcommunione
miscuerit;quod
presbyteros
ad
conjurationem
ineundam
constringereper-
tentarit; quod
Forlunatum
presbytcrum
in cloacam
fe-
ceril
milti,
cum
mgrolanitbutbaptismosuccurrisset;
quod
communionemDemetrio
presbyleropernegarit,
ut
cogeretfilium
abdkare;
quod
idem
presbylerobjurga-
tut
sit,quodepiscoposhospitiosuscepisset;quod supra
dictusPrimianusmultitudinem
miserit, qua
Christia-
norumdomos
everlerel;quod
obsessisint
episcopi
simul
et
clerki,
et
postea
ab
ejus
satellitibus
tapidali; quod
inbasilkacasi sint
seniores,quodindigneferrent
ad
communionemClaudianistasadmitti;
quod
innocentes
clerkos
pulaverit
esse
condemnandos;quod
senobisau-
diendumnoluerit
exhibere,
cumbasiticarum
fores
ne
ingrederemur
mulliludineet
Offtcio
3
intercluserit;quod
legatos
a nobisad semissos
injurioserejecerit; quod
toca
multa,
vi
primo,dehinc
auctoritate
judiciaria
usur-
paverit.Praelermissor
ablalorum: cum
Paulusapo-
slolusdicat: Audet
quis
veslrumadversusalium
nego-
tiumliabens
judkari apudinjustos,
el non
apud
sanctos
(I
Cor.
vi, 1).
Videte
quale
ilii crimen
objeccrint,quia
non
apudepiscoposagere
voluitde
locis,
sed
apud
judicem.

Prmteraliaillkila^
ejus
admissa,qumpra
honeslateslili nostri siluimus,
asacerdotalichoro
per-
petuo
essedamnatum: neeo
palpalo,
Dei Ecclesiaaut
contagione,
aut
aliquo
criminemaculelur.
Quod
id-
1
Edd.: Stilusincestusestnescio
quos,
etc. Meliusali-
quotMss.,
si illos
incestos,
scilicetde
quibus
anteinhac
Sy-
nodicadiclumest.
>
inEdd.:
semper
indese
defendunt,
indese
excusani,
et
nosaccusant. HuncetalioslocosadMss.emendamus.

Edd.,
et
ofjficialibus.
Al
Mss.,
et
officio.
4
PleriqueMss.,
illecebra
ejus.
NounuUi
vero,
Ukcebrosa
ejus.
.
(a)Subaud., opus
esl.
ipsum
Paulus
aposiolusexhorlatur,eladmonel:<
Pr&
cipimus
autem
vobis, fratres,
in
nomineDomininoslri
J esu
Christi,
ut discedalisab omni
fralre
*
inordinate
ambulanle>
(II
TAess.
m,
6). Atque
adeononimme-
mores
puritatisEcclesiw,
conducibile
existimavimus,
omnessanctos
consacerdotes,
etotnnes
clericos,
et om-
nes
poputosqui
sechristianos
meminerunl,
hac nostra
Traclatoria
commonere,
ut omnes
ejus
communionem,
ulpoledamnati, diligenti
cura horreant.
J pse
enimde
stiointerituralionem
reddel, qui
hocnostrumdecretum
non audiendotentaverilviolare. Placuit sanenobiset
Spiritui
sancto
, quodlempus
lardis adconvertendum
reservelursub
eo,
ul
quicumque
consacerdolumvel cle-
ricortimsua salutis
immemores,
adiedamnalionisstt-
pra
dicli
Primiani,
id
est,
a dieoclavo
*
Kalendarum
J utiarum
usque
addiemoclavumKatendarumJ anua-
riarum,
minusaPrimiani damnaticommunione recesse-
rinl,
tali senlenlia
constringantur.
Laici
quoque
nisi se
a
supra
dictodiedamnalionis
iltius,
intradiemPaschat
futura
ab
ejus
consortio
separaverint,
non
possequem-
quam
nisi
per pmnitenliam,siquidemmeminerint,
Ec-
clesiw
reformari.
Vktorinus Munalianensis
episcopus
subscripsi.
Forlunatus
Diottgsianensis
'
episcopus
sub-
scripsi.
VicloYianus Carcabianensis
v
episcopus
subscri-
psi.
FlorentiusabAdrumelo
episcopussubscripsi.Mig-
ginus
ab
Etephanlaria
'
episcopussubscripsi.
Innocentius
Thebaltensis

episcopussubscripsi.Migginprocollega
meoSalvioMembressilano'
episcoposubscripsi.
Salvius
Ausafensis
"
cpiscopussubscripsi.
DonatusSabratensis
episcopussubscripsi.
Gemelius
9
aTanabais
,0
episcoprs
subscripsi.

Ex
ipsis
condemnatoribus
subscripsit
et PraetexlatusAssuritanus,
etFelicianusMustitauus.
PrmtextalusAssurilanus
episcopussubscripsi.
Maxi-
mianus Stabatensts
"
episcopussubscripsi,
Dalianus
Camkelensh
"
episcopus
subscripsi.
DonalusFiscianen-
sis
episcopus
subscripsi.
TheodorusUsulensis
episcopus
subscripsi.Viclorianusjubente collegaAgnosio,aepisco-
po, subscripsi.
DonalusCebresulanus
u
episcopus
sub-
scripsi.
NatatkusThelensis
episcopussubscripsi.
P.om-
I
inMss. de
est,fratre
:
quam
vocemnoniliibenteromi-
serintDonatistae.
a
Ed.Lov.hocloco
prseterit,
oclavo. Er.veroid totum
omiltit,
calendarumJ tiliarum
usque
ad dwmoctavum:
quae
omniaverbaia
plerisque
Mss.
reperiunlur;
sedexiis
nonnulli
post
Calcndarum
J uliarum,
sic habent: si vel
ttwru,
addiemoctavumCalendarumJ anuariarum.Nonas-
signatur
annus,qui
forteeratChristi393.
QuippeBagaitaai,
postea
concilii sententia
pro
PrimianoinMaximiauum et in
'
Cabarsussitanam
synodum
diclafuitdie24
aprUis
an.
594,
exlib.3cont.Crescon.,
c.36.
8
DuoMss., Dionysiacensis.
4
Lov.,
carbaniensis.
Er.etnovem
Mss.,
carcabinensis.
Duo
MSS.,
carcabensis. Alii,
carcabianensis. sicetiaminlib.
3cont.Crescon.,
c. 19.

sicinMss.Atin
Edd.,nekplumtariw.
6
Quinque
Mss.,
Thesbalitensis.
'
ltain
aliquot
Mss. et inlib.3cont.
Crescon.,
c. 19.At
inEdd.
legebatur
hic,
salvianoPressitano.
8
Er.,
Ausavensis. Lov.,
Ausacensis.
Aliquot
Mss.utinlib.
3cont. Cresc.c. 19,Ausafensis.
9
Forte,Ceminius,
ut
supra,
col.
376,
subinitio
praesenlis
n. 20.
19
Er.,
Anathabeis. Konnulli
Mss.,
a Tambets.
II
Mss.
altquot,
sabbatensis.
Quidam,
sabatensis.
"
Quaiuor Mss.,
camacetensis.
"rres
Mss.,Agnasio.
S
u
Quinque
MSS.
,
cebresusitanus.Koiinulli,
ceberesita-
tms.
3*1 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVI.
38
poniut
Macrianentit
episcopussubscripsi.
Pancratius
Balianentis
episcopussubscripsi.
J anuarius
Aquenen-
sis
*
episcopussubscripsi.
SecundusJ acondianensis
'
episcopussubscripsi.
PascasiusaVico
Augustiepiscoput
subscripsi.
Creso
Conjusliacensis
*
episcqpussubscripsi.
Rogalianusepiscopussubscripsi.
MaximianusErummi-
nensis
*
episcopussubscripsi.
Benenalus
Tugutianensis'
episcopus subscripsi.
Rilanus
episcopussubscripsi.
Gaianus
Tigualensis episcopussubscripsi.
Victorinus
Leptimagnensis
T
episcopussubscripsi.
GuntasiusBene-
fensis
8
episcopus subscripsi. Quintasius
Capsensis
9
episcopussubscripsi.
Felkianus Muslilanus
episcopus
subscripsi.
Vktorianusex
delegalioneMiggini
10
episcopi
stibscripsi.Miggiusepiscopussubscripsi.
LatinusMu-
giensisepiscopussubscripsi.
Proculus Girbilanus
"
epi-
scopusstibscripsi.
DonatttsSabratensis
episcopuspro
fratre
et
collega
meoMarratio
subscripsi.
ProcutusGir-
bitanus
procollega
meoGalliono
"
subscripsi.
Secun-
dianusPrisianensis
18
episcopussubscripsi. Hetpidius
Tusdritanus
episcopussubscripsi.
Donatus Samurda-
lensis
episcoptissubscripsi.
GetulicusVictorianensis
epi-
copussubscripsi.
AnniboniusRobautensis
14
episcopus
suiscripsi.
IlemAnnibonius
pelilus
a
collega
meoAu-
gendiarensiepiscopo
1S
subscripsi.
Terlullus Abitensis
episcopussuoscrtpst.Prtmulianus
16
episcopussubscripsi.
SecundinusArusianensis
"
episcopussubscripsi.
Maxi-
musPittanensis
'*
episcopussubscripsi.
Crescentianus
Murrensis
19
episcopussubscripsi.
DonalusBelmensis,
0
episcopussubscripsi.
PerseverantiusTebertinus
31
episco-
pussubscripsi.
FaustinusBinensis
episcopussubscripsi.
I
Aliquot Mss.,
Basilianensis.
*
1'luresMss., Aqttensis.
5
Mss.
aliguot,
secundinus:
nonnulli,
secundianus.
Deinde
inquibusdamest, J ocondianensis, et, J aconnianen-
sis.
'
QuatuorMss.,
cresoconiusTiticmensis.
Konnulli, cresoco-
niusJ ustkianensis.AJ ii
duo,
cresconiusTacianensis.
Regius
codex,
cresconittslitianus.
"
AliquotMss.,
Erumninensis.
Quidam,
Eruminensis.
item,
jErttmntarensts.
6
vatic.et
Reg.Mss.,
Benenatus
Ttgurritanus
:
qui
codices
omittuot
postea,
Hilanus
episcopus subscripsi.
7
Koonulli
codices,
vktorianus.undecim
Mss.,Leptima-
ghtensis.
8
Aliquot Mss.,
Benesensis.
item,nenefensis.
9
itaomoes
prope
Mss.
AtEdd.,capiensis.
"
Edd.
omittunt,Migqini.
Idverohabent
plcrique
Mss.e
quibus
nonnuili
post
loco
Miggius,
ferunt,
Migginus.
Editio
Er.,
Magginus.
Quidam
autemMss.
istud,
Miggiusepiscopus
subscripst,prorsus
omittunt.
II
Mss.
nonnulli,
Gurbitanus.
item,
Curbitanus.
"
Er.,
Gallono. octo
MSS.,
Galkmio.
19
PleriqueMss.,rAsdanensis,
autBisianensis.
u
MSS.
plures,
Rabautensis. ltem,Sabautensis.
u
AliquotMss.,coffegameo Augendiarensi subscripsi,
omis-
savoce
episcopo.
Anforie
legeridum, .mgendo,
vel
secundo
Arensi
episcopo
?
Quippe
inGestisCollat.
carthag.,cognit.1,
c.
307,quidam
nomioatursecundus
episcopus
Arensis.
16
SicMss.At
Edd.,
PrimUianus.
"
Konnulli
Mss.,
Sectmdianus. Item
aliqui,
Arusilianensis,
et,
Aurisilitmensis.
18
NonnulUMss.locoMaximus
Pittanensis,
habentMaxi-
mianusBittanensis.
"
Mss.
Reg.
etvat. et alii
quidam
: crescentianus Naren-
sis.
Quatuor:crescentianus,
Natensis.Sexalii vocabulis
duobusinuaumconfusis
habent,
crescinarensis.
"
QuidamMss.,
Belinensis. item
sex,
Velimensis. Non-
nulU,Belimensis,
et Bdtmknsis.
"
Mss.
plenqueloco,Perseverantius, habent,Perser.entius.
Aliitres:
Theustinus,pro
Tebertinus. Et
plures: Thebesti-'
HUS,
siveTlmestmus.
VictorAitiburilanus
l
episcopussubscripsi.
Omnesnu-
mero
quinquaginta
tres.
21. Paululum
dignamini
adverlere. Haecest da-
mnatiolua. Dicimusilli :
Quid
vis? babeat
pondus
an non habeat?
Ego
faveo:
prorsus
dico
, quia
isti
omnesfalsa in te
dixerunt;
et audi uhdecredara :
Quiaapud
alios
judices
obtinuisti causam
tuam.et
isli
damnati sunt. Si
ergo
le
propterea
credo
innocentem,
quia
nonexiensad
factiosos,
alibi ostendisti innocen-
tiam
tuam,
ut illi
qui
te
damnaverunt,
damnalionem
mererentur; dignareacceptare
Caeciliauuminnocen-
lera, qui
noluit exiread
majores tuos,
et sic servavit
causamsuamorbi
terrarum, quomodo
lu servasti
concilioNumidarum.Si innocentemlereddidit sedes
Bagaitana*, quanto potius
illumsedes
Apostolica?
Autvisut valeant
qui primo
damnaverunl? Si va-
lenl;
contra te valent. Namilli contra Caecilianum
nec
valuerunt,
nec valebunt: lamen
quid
contra te
judices,
attende.
22. J amhic audent dicere : Sed nos
qui poslea
daranavimus
Maximianistas, plures
eramus. Yaleat
ergo
sententiavestra inFelicianum
,
et valebit illo-
rumin Caccilianum.Llbi
Bagai
concilium
fecerunt,
eliamFclicianumdamnaverunt : modointusest Fe-
licianus : aut nocens
receptus est,
aut innocensda-
mnalusest. Si
ergo
nocenlem
recipispropace
Dona-
ti;
cedeomnibus
genlibuspro paceChrisli:
si autem
per
erroremvestruminnocensdamnatus
es;
errare
potuerunt
trecenli decemdamnanles
Felicianum,
et
non
potuerunt
errare
septuaginta
damnantesCaecilia-
num?
Quidergo
dicitis? Cumaudieritis vobis
dici,
Priores vos damnaverunt
Maximianislae,recurritis,
et dicitis : Sed nos
plures
eramus
qui
damnavimus
Maximianistas.Ad
utrumque
vobiscito
respondetor,
quia
ct illi vestri
priores
damnaverunt Caecilianum.
Si
priores valent,
cedant Primianista?concilioMaxi-
roianistarum: si
plures
valent,
cedant Donaiistaeorbi
terrarum : nihil essc arbilror
justius.
Pauci sunt
Maximianistae: sed
priores
sunt. Reus reumnon fa-
cit. Si hoc
putas, quomodo
damnatus damnarc
po-
tuisti ?
quia
inler daranalores el
ipsescriplusest,
nec
servaverunt illi locumcausamdicentis a. Aliter au-
lemCaecilianus: servatus est illi locushominiscau-
sam
dicentis,
sicut habet
ipsasenlenlia; qtiia
nec in
communionem
receplus
est nisi
purgattis.
Isleatilem
invenilur hic a
judicibus
damnalus,
illicinter
judices
damnans. Sed fuerit isla
aequitasBagaitani
concilii :
prorsus
totum concedimus. Male le damnaverunt
Maximianistae: maledamnaverunl et illi
priores
ve-
slri Caecilianum.
Tupurgasti
le
apudBagai
:
purgavit
seillein transmarino
judicio.
Consensithuic
judicio,
universus orbis terrarum.
Quid
dicturuses?Plures
nos sumus
quam
Maximianistae.Eslote
plures
: de
numero
ergoagamus
: vide
quantum
intersit. Absen-
tero tedamnaverunt
Maximianistae,
cumadeos exire
1
Edd.,
Altiburinanus. At
Mss.,
AtttourHanus.
*
Plures
MSS., vagaitam
: ac
paulopostraqai,
IocoBO>
ai: etsicconstaulermutatoBinv.
9
Edd.,
causamdicendi.Uelius
MSS.,
dkenlis.
W* ." S. AUGUSTINIEPISCOPI 38*
noluisses'.
Hoc
quidera
simile,
sic et illi damnave-
runt absentem Caecilianum,
cum faclionem eorum
devitasset: sedlurursus inabsentes
illosfecisli dici
senlenlias
in
concijiq Bagaitanp
: at
yero
Caecilianus
praesens
adversario
praesentepurgatus
est. Deinde
alia
magna
differenlia
:
judices
Nuniidas
apud quos
le
purgares,
tu
jpse
adisli,
lu constituisli,
Maximia-
nisleeillosnon
pelierunt :,apud
cosautcmaCaecilia-
,no Donatus
yiclus
esl,
quospars
Donati
judices po-
slulaveral.
Ilespondent (ibi
modo Maximianistae,
et
jure
dicunt: Nos
primo
vcnimusad (e de
provincia
tua,
dedicecesi ad lc
pcrtincnle
episcopi;'et
vo-
luirous audirecausani luam :
coiitenipsisti
nos,
non
ad
nosexisli. Si timuisli nostrum
judicium,
vel simul
judices eligeremus,
uonires ad
quos
fuveiles.
Quan-
tumintersil, yidele.
Tunc aulem
ipsi
Donatislaelit-
terissuis
Imperalorem
pelierunt,
ut decerneret
judi-
ces :
improbaverunt
eos
apud quos
vicii
sunt,
quos
anlequam
vinccrenliir
postulaverunt:
dati sunt alii
ad eorum
petilum,
et ibi victi sunt:
appellaveruiil
ad
lmperatorem
,
et ibi victi sunt. Semel victusest ab-
sens Maximianista,
et lacet: et ler viclus
pracsens
Donatisianontacet
?
23. Sedde numcro conlcndis cumMaximianistis.
Ut dixi,
faveotibi. Trccenli decem
plures
sunt
quam
ccnlum,
vel
quot
fuerunt
qui
damiiaverunt
apartc
MaxiinianiPriniianum: millia
episcpporum
per
orbcm
tcrrarum
qui
damnaverunt
a
parte
CaecilianiDonaturii
nihil
pondcrisapud
le
liabere
putas
?Seddicluruses
milii:
Numquid
Donalislasmillia
episcoporum
damna-
vcrunt de tolo orbe terrarum?
Oplime,
nondamna-
runt.
Quare
non damnarunt.? Quiajudicionon
inter-
fuerunt. Si
judicio
non
intcrfuerunt, propierea
non
damnavcruht, quia
causam
i.llampcnilus
nescierunt.
Abinnocenlibus
quare
te
separasli
?Venithuc adle
de-orbelerrarum
baplizalus, quem
vis
rcbaplizare
:
ct te
jam
letbale rainisterium' exercentem,
et volen-
lemiterare
quodf
semel dalur et non
amittitur,
adit
cum
inagna
voce ct
gcmilu,
et dicil libi:
Quid
cst
quod
vis faccre?
rebaptizare
nie?
ait,
nescio
quis
Mcsopotamenus,
nescio
quis
Syrus,
ncscio
quis
Pon-
licus,
vel
longius
conslilulus. Respondcs
:
Quia
non
habesLjanlismum.
Quarc? Lege EpistoJ asAposloli
ad
me datas. Yenil ncscio
quis
deGalaiia
,
dePonto
,
vcnit nescio
quis
de
Philadelphia,
ad
quas
Ecclesias
J oannes
scripsit ( Apoc.
i,
4
);
venitaColossis,
vcnit
a
Philippis,
aThessalonjca;
Egojion
habeo
baptismum
ad
queinsciipsit Apostolus
, per qucni
tti habes? Au-
dcs
legcre cpistolam
mcam, qui
deleslaris
pacem
incam?
SEUMO 111.
Delerlia
parle
Psatmi.
1.
[
tiers.25.
]
Pars novissima
psalmi hujus
in-
discussavobiscumct inlractaia remanserat. Proinde
sicut
vidco,
non
quidem
secur.dum
disposilionem
no-
sicEr. et
aliquot
Mss,At
Lov.,.perlinentis.
Konnulli
Mss.,perltnenfes.

sicMss.AtEdd.,myslerium,
stram,
sedtaraen non
praelerdisposilionemsnam,
ad
reddendum debitura nosDominusrevocavit. Intenti
ergo esiote, fralres,
ut si
possumus
Deo
adjuvante,
vcl modo solvamus
quod
nos debere
cognoscimus.
Qriis
est
qui dicit, quod
modo cantavimus? J uvenit
fui,
et ecce
senui,
et nonvidi
justum
derelictum
,
nec
semen
ejusqumrenspanem.
Si
quasi
unus
homoloqui-
tur,
quam
miiltum
temptts
est actasunius
hqminis;
ct
quidmagnumest,
ut homo
positus
inuna
aliquaparte
terrarum
per
totamvitam suamtambrevem
^quam
liumanavitabrevis
est, quamyis
ad
senectulema
ju-
ventute
perveneril,
nonviderit
juslumderelictum,
nec
semen
ejus qnccrenspanem?
Nonest mirandum. Po-
tuit enimfieri ut anle
yilamipsius
fuisset
aliquis
juslus quaerenspanem, poluit
lieri ut in alia
partc
terrarumnon ubi
ipse
esset. Deindealiud
quod
mo-
yet,
audite : Ecce
unusquisque
in
vobis, qui
forlc
jam
senuit, rcspiciens
cursus aelatissuae
jam pcraclos
sibi,
ubi
cogitatione
versalusfuerit inbis
quosnovit,
forlenonei occurrit
justus quaererispanem,
aut fdius
jusli quaarens panem
: sed tamen
respicit
adScri-
pturas
divinas
,
ct invenit
angustatum
Abrabam
ju-
stum,
et
famenpassunvin regionesua,
mutassealiam
regionem(
G'en.
x, 10);
invenit et filium
ipsius
Isaac
ejusdem
famiscausainaliasisse
rcgionesquac-
renlem
panetri (ld. xxvi,
1
).
Et
quomodoerit
vc-
rum,
Nunquam
vidi
juslitmderetktum,
necsetnen
ejus
quierenspanem
? Et si vcrum hoc invenit in
Spalio
vifae
suae;
aliter tameninvcnitinleclione
divina, quac
fidelioresl
quam
vitahominuin.
2.
Quidergo
facimus?
Adjuvenl
nos
pia
studiavc-
stra,
ut
inspiciamus
in
bis.versibus Psalmi volunia-
tem
Dei, quidnqsinlelligere
velit. Metuscst enim
ne
unusquisque
infirrnus
,
non
capiens spirilualiler
inlclligcre Scripluras,
eat in
exenipla
Iiumanavi-
deatque aliquando
bonosservosDei essein necessi-
tale
aliqua
et
inopiaquacrendipanis;
maximcct Pau-
lum
apostolumcogitet, qui
dicit,
/n
fameel siti,
m
frigore
el nudilate
(II
Cor.
xj,
27
)
: ct scandalizelur
apudseipsuni
dicens
,
Cerlenevcriimcst
quod
can-
tavi? cerlc verumest
quod
inecclesiaslans lamdc-
volavoce
personui, Nunquam
vidi
justumderelklum,
necsemen
ejttsquwrenspanem
?Fallunt
nosScripluraD,
dicat
apud
se;
et dissolvanlur omnia
ejus
membra
ab
opcrebono; quibus
meinbris
intrinsecus,quodest
gravius,
et ininteriorehominc
resolulis, jam
de.sislat
. ab
opere
bono
,
et dicat sibi :
Utquid
bene
oporor
?
Utquidpanem
meum
frango esurienfi,
et nudtimve-
stio,
ct sinetecto induco"'iridomum
mcam,
altendens
ad id
quodscriptum
est, Nuhquamvidi juslum
dere-
lictum,
nec semen
ejtisquarens paiteiu
; ciimvideam
tot hominesbene
viventes, plerumqHe
fame^labofan-
tes? Sed si forleerro
ego,
ut (am illum
qui
bcne
vivitquam
illum
qni
male
vivit, putem
bene
vivere,
et aliler illumnovit Deus,
idesl
iniquumcssc, quem
cgo justumputo; quid
faciodeAbraham
, quemjn-
slum
ipsaScriplura
commendat?
Quid
faciode
ipso
apostolo
Paulo, qui
dieit: lmilatoresmei
eslote,
skttt
el
ego
Christi
(I
Cor.
iv, 16)
? Auut etiam
cgo
sim
585
ENARRATIOIN PSALMUMXXXVI.
586
In tnallg
qualia
ille
pertulit,
in
fame
et
sili,
In
frigore
etnudHale?
!
5. Ila
cogitanlem,et,
ul
dixi,
dissolutismembrisom-
nibusinlerioribusafacultate
operisboni,possumusne,
fratres, lanquamparalylicumtollere,
et
aperire
tectum
Scripluraehujus ,
et eum submitlere adDominum?
Videtisenim
quia
obscurumest. Porro si obscurura
est,
tectumest: et
paralylicum
animo
quemdam
in-
tueor. Et hoc tecturavideo
,
et subhoctecloCiiri-
slumlalere
agnosco.
Faciam,
quantumpossum,quod
laudatumest inillis
qui aperto
teclo adChrislum
pa-
ralyiicum
submiserunt,
ul diccrel illi : Constans
esto, fili,
remissasuntenim
tibipeccata
tua. Sicenim
fecit interioremhominemsalvuma
paralysi,
remil-
(endo
peccaia,
et
constringendo
fidem. Sed erant
ibi
horoines, qui
nonhabebant oculos ad videndum
interiorem
paralyticumjam'
esse sanatum
,
et medi-
cumcurantem
putaverunt blasphemanlem. Quis
est
hic, inquiunt, qui peccata
dimillit?
Blasphemat
iste.
Quispotest
dimillere
peccata,
nisi solusDeus? Et
quia
ille erat
Dcus,
talia
cogitantes
audiebat
(
Lue.
v,
18-22).
Hoc vcrum
'
dc-Deo
cogitabant,
sedDeum
praesemem
nonvidebanl. Fecit
ergo
illemedicusali-
quid
et ih
corporeparalytici,
ut et illorum
qui
talia
dixerunt,
intcriorem
'paralysim
sanaret. Fecil cnim
quod
viderent,
et dedit
quod
credereut. Eia
ergo
quisquis
estaminfirrouset
languens
corde,
ut altcn-
dens humana
exempla,
velis a bonis
operibus
desi-
slere,
el
paralysi quadam
interioredissolulus
es,
age,
si
possumus
, aperto
isto leclosubiniiterc ad Doroi-
ntim.
4. Dominus enira
ipse
in
corporesuo, quod
est
Ecclesia, junior
fuit
primis teniporibus,
et ecce
jam
senuit.
NoStis,
et
agnoscitis,
ct
intelligitis, quia
inboc
positi estis,
et ila credidistis
, quiacapul
nostrum
Cbristus
esl; corpus capilis
illius nossumus
(I
Cor.
xn, 27; Ephet. IV,15). Numquid
soli
nos,
et non
etiamilli
qui
fuerunl anterios?Omnes
qui
ab iniiio
saectilifuerunt
justi, captit
Christumliabent. Illum
eniiri venlurum esse
crcdiderunt, qucm
nosvcnisse
jam
credimus;
el in
ejus
fidect
ipsi
sanali
sunt,
in
cujus
et nos : ui essetet
ipse
totius
caput
civitatisJ e-
rusalem
,
omnibus connumeratis fidelibus ab inilio
usque
in
finem,adjunctis
etiam
legionibuset
exerci-
tibus
Angelorum.ut
liatillaunacivilassub uno
rege.et
uriaquacdamprovincia
subuno
imperatore.felixinpcr-
peluapaeeetsalute.laudansDeum
siiiefinc.beata
sine
finc.
Corpus
autem
Cbristi, quod
estEcclesia
(Coioss.i,
18, 24), tanquam
unus
quidum
homO, primojtmior
fuit,
et ecce
jam
in finesaeculiest inscnecta
pingui;
quoniam
de illadiclumest:. Adhuc
multiplkabilur
in
senecta
pingui (
Psal.
xci,
15
). Mulliplicata
est
per
omnes
gentes
,
et
ipsius
vox est attendentis
quasi
itniushominis
primam
aelatem
suam,
et istamnovis-
simam.
respexit per omnia, quia
omnesaetalesnotas
habct
per Scripluras;
ct ait cxsultanset monens :
J unior
fjii, prirnis lemporibuss*culi;
etecce
senui,
sumefiamnovissimis
temporibussaeculi;
et
nunquam
*
sic
plerique
Mss.
AtEdd.,
verbum.
vidi
justum
dereticlum
,
nec semeh
ejut quwrenspa-
nem.
5.
Agnovimus
hominem
juniorem
et
senem,
et
tanquamaperlo
lccto
pervenimus
ad Christum. Sed
quis
csljustus.quinonestvisusderelictus,
nec semen
ejus
quaerens panem
? Si
inlelligispanem,
intelligis
illum. Panis est enimverbum
Dei, quodnunquam
ab
ore
justi
discedit.Namet in
capitesuojustus
istc ten-
lalus,
hoc
respondit. Quando
enim
ipsi
Dominoesu-
rienti et famem
palienti
diabolus ait : Dk
lapidibus
islis ut
panes fiqnl; respondit
: Non insolo
pane
vivit
homo,
sed in omni rerboDei
(
Mallh.
\y,
3,4).
Deinde,
fralres
mei, atiendile, quando
non faciat
ju-
slus voluntatemDei.
Semper
enim
facit,
et secundum
volunlatem
ejus
vivit.YoluntasDei decOrde
cjus
non
recedit :
quia
voluntas
Dei, ipsa
est IexDei. Et
quid
dictumesl de tali ?El in
legeejus
meditabilurdie ac
nocte
(
Psal.
i, 2).
Panemistummanducasuna
bora,
et dimittis
; panem
illumverbi dieac nocle.
Quando
enim
audis,
aut
quando legis,
manducas
;
quando
inde
cogilas, ruminas,
ut sis animal
mundum, non
immunduni
(
Levit.I
). Quod significat
etiam sa-
pientia per
Salomonemdiceris:
Thesaurusdesidera-
bilis
requkscit
in ore
sapienlis;
vir aulemslultus
gtuiit
illum
(
Prov.
xxi,
20
).
Qui
enim
glutit,
ut nonin
illo
appareat quodvoravit,
oblitusesl
quod
audivit.
Qui
autemnon est
oblilus, cogilat ,
et
cogilando
ru-
minat,
ruminando deleciatur. Unde dicitur :
Cogi-
tatiosanctaservabitle
(
Prov.
u, 11).
Et eccesi ser-
vat tc in ruroinatione
panis hujus
sancta
cogitatio,
nunquam
vidisti
justumderelictum,
necsemen
ejusqu-
rens
panem.
6.
[vers.26.]
Toladie
miseretur,
et
feneratur.
Fe-
neratur
quidem
latine
dicitur,
et
qui
dat
muluum,
et
qui accipit
:
plauius
hoc aiuem
dicitur,
si dicamus
fenerat. Quid
ad nos
quidgrammatici
velinl ? Melitts
in barbarismo noslro vos
intelligitis, quam
innostra
disertitudine vos deserti eritis.
Ergo justus
istetota
die
miseretur,
et
(enerat.
Sednon
gaudcant
fcnerato-
res. Invenimusenim
quemdamfcneratorem,
sicct iu-
venimus
qtiemdam pancra
: ul
ubique apcrto
(ecio
perveniamus
ad Christum. Nolo silis
feneralores,
et
ideo
nolo, quia
Deus
nou
vult. Namsi
egonolo,
et
Deusvult,
agile
: si autemDeusnon
vult,
eiiamsi
ego
vellem,
malo suo
agerct qui ngeret.
Undc
apparet
Deumboc nolle? Dictumcstalio loco:
Qui
pecuniam
stiatnnondedil udusuram
(Psal. xiv,
5).
Et
quaro
de-
leslabile
sit, quam odiosum, quam cxsecrandum,
putoquia
el
ipsi
fencratores novcruut. Rursus autcm
egoipse,
imoDeus
nosler, qui
te
prohibet
essefene-
ralorem, jubet
teesse
feneratorem;
et dicitur
tibi,
FeneraDeo. Si feneras
homini,
liabes
spem;
et
si.fe-
neras
Deo, spem
nonliabebis?Si feneraveris
homini,
id
est,
mutuam
pccuniam
tuam
dederis,
a
quo
ali-
quidplusquam
dcdisti
exspectes accipere
;
non
pc-
cuniam
solam,
sed
aliquidplus quam dedisli,
sive
illud trilicum
sit,
sive
vinmn,
sive
oleum,
sive
quod-
libet
aliud;
si
plusquara
dedisti
exspectas accipcre,
feneralores,
et iuhoc
improbandus,
nonlaudandus.
587 S.
AUGUSTINIEPISCOPI
3
Quidergo, inquis, facio,
ut siraultliler
'
feneralor?
Attende
quid
facitfenerator. Minusvult dare
certe,
et
plus accipere
: hocfac et
tu;
da
modica, accipe
magna.
Vide
quam
latecrescat fenustuum. Datem-
poralia, accipe
aelema: da
terram, accipe
ccelum.Et
cui
dabo,
forlcdicis?
Ipse
Dominus
procedil quem
feneres, qui
libi
jubebat
nefenerares. Audi
Scriplu-
ram
, quomodo
fcneresDominum:
Fenerat, inquit,
Doinimim,
qui
miseretur
pauperis(Prov. xix, 17).
Non
enim
eget
a le
Dominus,
sedhabes alium
qui
a le
egeat:
illi
porrigis,
ille
accipit.
Noncnimhabet
pau-
per quod
libi relribuat: ettamen
ipse
vult
reiribuere,
et noninvenit
quid;
sola inilloremanct benevolen-
tia orandi
pro
te. Cumaulem
pauper
orat
pro te,
tanqtiam
Deodicit:
Domine,
mutuum
accepi,
fidedic
me!. Proindeetsi nontenes
pauperemreddilorem,
sed idoncumtcncs
fidejussorem.
Ecce Deuslibi de
Scriptura
suadicit : Da
securus,ego
reddo.
Quomodo
solent dicere
lidejussores?quid
dicunl 3?
Egoreddo,
cgoaccipio,
mihi das. Putamusneet hocdicitDeus:
Egoaccipio,
mihi das? Planesi Deus
Christus,
quod
non
dubilalur, ipse
dixit :
Esurivi,
et dedistismilti
manducare.Et cumilli
dicerent, Quando
te vidimus
esurkntem?ut ostenderetse
pauperumfidejussorem,
omniummembrorumsuorum
sponsorcm; quia
ille
caput,
illi
membra,
et cum
accipiuntmembra, caput
accipit
: Cum
uni,
inquit,
ex his minimismeis
fecistis,
milii
fecislis. Eia,
avare
fencralor,
vide
quid dedisli,
vide
quid acceplurus
es! Si dedisses
paucampecuniam,
el illecui dcderas
proparvape-
unialuadaret tibi
magnamvillam, incomparabiliter
amplius
valentem
qtiam
dederas lu
pecuniam;quan-
tas
gratias ageres, quanta
laetiliatollereris! Audi
quampossessionem
det
quem
fenerasli :
Venite,
be-
nedkli
Pdtris
mei, percipile. Quid? quod
dedislis?
Absit. Terrena dedistis,
qurc
si non
dedisseiis,
in
terra
putrcscercnt.
Quid
enimindefactnrus
esses,
si
non dedisses?
Quodperiturum
erat in
lerra,
serva-
tumesl inccelo.
Ergoquod
servatum
est,
hocacce-
pturi
sumus. Servatumest merilum: factnsest the-
saurus ttiusmeritumtuum. Namvide
quid
sisacce-
pturus
:
Percipiteregnum, quod
vobis
paratum
estab
'
initiomundi.Contra,
illi
qui
fenerare
noluerunl, quid
audienl?Itein
ignem
aternum, qtti paralus
estdiabolo
et
angelisejus.
Et
quid
vocatur
regnumquodaccipi-
mus?Attendile
sequentia
: Isli ibuntincombustionem
alernam, jusli
auteininvitammternam
(Mallh.
xxv,
54-56).
Ad
hocambite,
hoc
emite,
adhoc fenerate.
HabelisChristumin coelosedenlem
,
in terra
peien-
tem. Invenimus
quomodo
feneret
justus.
Totadiemi-
seretur,
el
fenerat.
7. El semen
ejus
inbenedktioneerit. Et hic nonoc-
currat carnalis
cogitatio.
Videmusmullosfilios
juslo-
rum famemorienles:
quomodoergo
semen
ejus
in
benedklione! erit?Semen
ejusrcliquiaeejus,
unde hic

SicMSS. At
Edd.,
utilis.

DuoMSS., fidejussorem
done.
Tres,fidemea,
omissodic.
corb.
MS., fidedueme: melius,fidedk;
ut
infra,col.599,
eircafinemn. 24.
rteripeli.,tf*tf.
seminat,
et
postea
metet.
NamqueApostolusdicit:
Bonumautem
facientes
non
deficiamut: tempore
enim
tuometemus
infaligabiles.Ilaque
dum
tempushabemus,
ait, operemur
bonumadomnes
(Gal. vi, 9).
Hocest
semen
luum,quod
erit in
benedictione.Terraecom-
mittis,
et lanto
ampliuscolligis
: Christo
committis,
et
perdis?
Vide
ipsum
semen
expressiusnominatnm
ab
Aposlolo,
cumde
eleemosynis
dicerel. Hocenim
ait:
Qui
parceseminat, parce
el
metet;
et
qui
seminat
in
benedklionibus,
debenedictionibus etmetet
(II
Cor.
ix, 6).
Scdlaborasfortecumseminas
,
et dolescum
misereris, quia
roiserosvides. Meliusenim
aliquando
nonhabebimus
quibus
istademus. Cumomnesinin-
corruplionemcommutabuntur,
nullusesurietcui
por-
rigaspanem,
nullussitiet cui des
potum,
nullusnu-
duserit
quemvestias,
nullus
peregrinusquem
susci-
pias
: hicauteminler
aerumnas,tenlationes, dolores,
gemiius,
mittimussemen. Sed
respice
ad
psalmum
aliutn: Euntes
ibant,
et
flebant,
mittenlesseminasua.
Altende,quia
semen
ejus
inbenedktioneerit: Venien-
tesaulemvenienlcum
exsullatione,porlantesmanipulos
suos
(Psal. cxxv, 6).
8.
[uers.27.]
Vide
ergoquodsequilur,
et noli esse
piger
: Declinaa
malo,
el
fac
bonum. Nolilibi
pulare
sufficere,
si non
exspolias
veslitum. Non
exspoliando
enimvestilum
,
declinastiamalo: sednoli
arescere,
et steriliscsse. Sic nnli
exspoliarevestitum,
ut ve-
stiasnudum: hocest enimdeclinarea
malo,
el facere
bonum. Et
quid
inde
habebo,
dicturuses?J amtibi
commendavitille
quem
feneras
, quid
libi dabit: vi-
tamaeternamdabit
tibi;
da illi securus. Audi et id
quodsequitur
: Declinaa
malo,
et
fac bonttm;
et in-
habiiainsacuta smculorum.Et noli
puiare
cum
das,
quod
nemo te
videat;
aut
quia
deserit te
Deus,
quando
forte dederis
pauperi,
et consecutumfuerit
aliquod damnum,
aut
aliqua
tristitiarei
amissae,
et
dicas tibi :
Quid profuit
bona me fecisse
opcra?
Ptito non amal Deus homines
qui
benefaciunt.
Undeistaveslra
submurmuratio,
undeisle
slrepitus,
nisi
quia
abundanl istaevoces?
Unusquisque
modo
cognoscit
bas
voces,
aut inore
suo,
aut inorevicini
sui,
aul in ore amici sui. Deleal illas
Deus,
et
exslirpelspinas
de
agro
suo:
plantet frugembonam,
et arboremfrucliferam.
Quid
enimcontrislalus
es,
o
homo, quia
dedisti
pauperi,
etalia
perdidisti?
Nonne
vides
quiaperdidisti quod
nondedisti?
Quare
nonre-
spicis
adDeumtuum? Ubi esl fides?
quare
sicdor-
mit? Excitaillamin cordetuo.
Altendequid
libi di-
xerit
ipsc
Dominus, quando
tead
hujusraodiopera
bonaexhorlabatur : Facilevobissacculosnonvetera-
scenles,
thesaurumnon
defickntem
in
calis, quofur
non
accedil
(Luc.
xu, 53).
Hoc
ergo
commemora,quandc
plangis
indamno.
Quidploras
slulle
parvi
>
cordis,
autnon sani cordis?
Quareperdidisli,
nisi
quia
mihi
noncommodasli%?
Quareperdidisti?
Quis
libi abstu-
lit?
Respondebis
: Fur. Nonnehocle
praemonueram,
neibi
poneresquo
fur
posset
accedere
?Si
ergo
dolet

sicMss.At
Edd.,pravi.
*
septemMss.,
axnmendatU.
89 ENARRATKflN PSALMUMXXXVI.
590
qui perdidit,
hoc
doleat, quia
nonibi
posuitundepe-
rirc non
potuil.
9-
[vers.28.] Quoniam
Dominnsamat
judkium,
el
non
derelinquet
sanctossuos.
Quandopaiiuntur
labores
sancti,
nolite
putare qtiia
non
judicat Deus,
aut
per-
verse
judicat. Qui
temonetul
justejudices, ipscper-
vcrse
judicalurus
est ?Antatille
judicium,
el nondere-
linquel
sanclossuos. Sed
quo
niodo sit
'
abscondita
apud
illumvita
sanciorum,
ut
qui
modolaborant in
lerra, quasi lempore
hicniis arbores non habentes
fructumet
folia,
illo
apparcnle tanquam
novo sole
cxorlo, illudquod
in
radiceviveh.it,
infructibus
appa-
reat. Amat
ergo
ille
judkium,
el iion
derelinquet
sanclos
suos.SedIaboral sariclusinfanic?Nonillumderelin-
quet
Deus:
ffagellalomncm
(ilium,qtiemrecipil (Hebr.
xn,
6).
Contemnisillum
quandoflagellalur,expavescis
quando
ditatur. Undeenim
flagellatur?
Pressuristem-
poralibus.Quandodilabitur?Quandoaudiet,
Venite,bc-
nedicliPuiris
mei,
percipileregnum,quod
vobis
paratum
esl abihitiomundi. Noli
ergopiger
esse
flagellari,
ut
sisinter eos
qui
mercntur
recipi. Usque
adeoilleamat
judicium,
ut non
derelinquais
sanctos,
quosflagellat
ad
lempus.
Et
quoniamllagellat
omncm
filium,quem
recipit,
nec Unico
pepercit,
in
quo
deliclumnonin-
venit.
Qttoniam
Dominusamal
judicium,
el nondere-
linquet
sanclossttos.
Quia
ergo
noneos
derelinquet,
fortehoceis dabit
quod
hic anias
,
mullosannosvi-
vcre,
senescere? Non attendis
quia
si senectulein
optasvcnire,
hanc
oplas
de
qua
cumvenerit
conque-
raris. Non libi
ergo
dicat
aiiima,
vel
mala,
vel in-
lirmn,
vel
parvula
:
Quoroodo
verum
est,
Dominus
amai
judicium,
et non
derelinquel
sanctosstios?Revera
non
dcreliquit
tres
pueros
incamino
laudantcs,
non
cos
letigit ignis (Dan. m,
50): numquid
sancli
ejus
Machahaci non
crant, qui
in
ignibus
defccerunt
carne,
non fide
(II
Mach.
vn,
7)?
Sed
boc, inquis, majorem
quarstionemhabet, quia
cuni fideilli non
defecerint,
illc illos
dereliqnerit.
Audi
quodsequitur:
Inalernum
conservabuntur. Tu
paucos
annoseis
optabas, quos
eis
si darel
Dominus,
non
derelinquerct
sanclos suos.
Visibililernon
dereliquit
tres
pueros,
occuhe non
dcreliquit
Machabacos: illis eliam dedit vitam
temporalcm
ad confundendos
infideles;
illos aulem
occulte coronavit ad
jiidicaiidani impielatem per-
seeutoris : nec illos tamen
,
nec illos
dcreliquit,
qui
non
derelinquet
sanclossuos.Et nihil
magnum
ac-
ceperunt
tres
pueri,
si noninaelernumconservaren-
tur. In alernumconservabuntur.
10.
lnjusli
autem
punientur,
el semen
impiorumper-
ibit.
Quomodo
semen illius in benedictione
erit,
sic
semen
impiorumperibit.
Semenenim
impioruni,opera
impiorum.
Naroinvenimusrursumfilium
impii
florere
in
srcculo,
et
aliquando
ficri
justum,
el florere in
Clirislo.Vide
ergoquomodoaccipias,
ut teclum
ape-
rias,
el adChristum
pervenias
: noli
carnalitcr,
nam
decipieris.
Sedsemen
impiorum,
omnia
operaimpio-
rum
pcribunt,
fructumnon habebunt: ad
tempus
1
sicMss.AtEdd.: sed
quomodo?
Skabscondita
estapud,
etc.
'U&.derelinqtdt.
enim
aliquidvalent; posteaquaerent,
et noninvenient
quod operaii
sunt. Nam
perdcntiiimquod operali
sunt,
vox eril illa:
Quid
nobis
profuitsuperbia,
aut
quid
diviliarum
jactatio
contulit nobis?
Transierunt
omniailla
tanquam
umbra
(Sap. v, 8). Ergo
semenim-
piorumperibil.
11.
[vers.29.]
J usti hareditate
possidebuntterram.
Rursusavaritianon
subrepat,
neclibi
aliquam
villam
magnampromittat,
ne
quod
hic
juberiscontemnere,
ibi
speres.
Terra est
quaedam
illa
vivorum,
rcgnum
sanctorum. Unde
dicitur,
J Spes
tneaes
tu,
porlio
mea
interravivorum
(Psal. CXLI, 6).
Namet si vitatuailla
est,
inlelligeqtialem
terram
accepturus
sis. Illaest
terra viventium: haccest autemlerra
morientium,
receptura
mortuos
quos
nutrivit vivos.
Qtialis
ergo
illa
terra,
lalis et
ipsa
vita: si aelerna
vila, aeterna
terra. Et
quomodo
aelernaterra?Et inliabitabunlin
sacutumswculi
supeream.
Alia
ergo
lerra erit ubi in-
habitabimusinsaectilumsaeculi.Namde isla
dictum
est : Cwlumel terra
transibunl
(Matth. xxiv,
55).
12.
[vers.50-52.]
Os
justi
meditabilur
sapienliam.
Ecceilleest
panis
: videte
quam
libenler
manducet
juslusisle,
quomodo
versetin oresuo
sapientiam.
Et
linguaejus loquelurjudkium.
Lex Dei
ejus
in corde
ipsius.
Ne forte
putares
eum inore habere
quod
in
cordenonhabet: neforte
computares
euincum
illis,
de
quibus
dictum
cst,
Populus
hiclabiisme
honorqt,
coraulemeorum
longeestame(lsai. xxix, 15):
Et lin-
guaejusloquetur
judkium.
LexDei
ejus
incorde
ipsius.
Et
quid
illi
prodest
?Et non
supplantabuntur
gressut
ejut.
Liberata
laqueo
verbumDci in
corde, liberat a
via
prava
verbum Dei in
cordc, liberat a
labina
verhumDei incorde. Tecum
est, cujtisverbuma te
nonrecedit.
Quid
autem mali
patitur
quem
custodit
Deus?Custodem
ponis
invinea,
elcontra
furessecu-
rus
es;
et
potest
dormirecuslos
ille, et
ipsecadere,
ct furemadmiltere: nonautem
dormit,
neque
dor-
mitabit, qui
custodit Israel
(Psal. cxx, 4).
LexDei
ejus
incorde
ipsius:
etnon
supplanlabunturgressus
ejus.
Vivat
ergo sccurus,
et inter
malps
vivat
securus,
et
inter
impios
vivat securus.
Quid
enim maii
justo
,
potestimpius
aut
injustus
facere? Eccevide
quid
se-
quitur
: Considerat
pescatorjuslum,
el
quaril morlifi-
careeum. Dicil enim
quod
in libro
Sapieutiae
dicere
praedictum
est : Gravisest nobisetiamad
videndum,
quoniam
dissimilisest atiis vila
ipsius
(Sap. u,
15).
Quaeritergo
morliucare.
Quid
? Dorainus
qui
custo-
dil, qui
cumilio
habiiat,
qui
de ore
ipsius, qui
de
cordenon
recedit,
dimiititeum? Ubi est
quod
supe-
rius diclum
es(,
Etnon
derelinquet
sanctossuos?
15.
[vers. 35.] Ergo,
Considerat
peccatorjuslum,
el
qumritmortificare
eum: Dominusaulemnonderelin*
quet
euminmanibus
ejus. Quareergodereliquit
mar-
tyrcs
in manibus
impiorum
?
Quare fecerunt illis
quaccumque
voluerunt?
Alios
gladio percusserunt,
alios
crucifixerunt,
alios bestiis
Iradiderunl',
alios
1
Edd.,
a
lapsu.
Atmeliorisnolae
Mss.,alabina;
et
qui-
'dam,
aiavina.Haecvoxab
isidoro
illustratur,
et
signincat
lubricumiocum.
1
vaiic.
codex,'
Subrexerunt : sicetiamGallic,Mss.uuo
exceptoqui habet,
sviAecerunt.
391
S. AUGUSTINIEPISCOPI 392
ignibus
cremaverunt,
alios incalena
ducenles tabe
diuturnaconfecerunt.
Certenon
derelinquel
Dominus
sanctos
suos: Dominusaulemnon
derelinquet
eumin
manibus
ejus.
Postremo
ipsum
Filiumsuuin
quare
di-
misit
in manibus J udacorum? El hic teclum
aperi
(Lttc.
v, 19),
si visomni inleriori membro
constringi;
perveni
adDominum: audi
quid
dicat alia
Scriplura,
Dominum
praevldens
passurrim
ab
impiis, quid
ait?
Terra
traditq
eStinnlanus
impii (J ob
ix, 24)
?
Qtiid
est,
Terratradilaestinmanus
impii?
Caro traditaest
in mamis
persequentium.
Non ibi autem'dimisit
ju-
SlumsuumDeus: deCarne
capta
educil animamin-
victarri. Dimitteret
Deus
justtim
suum inmariibus
impii,
si illumfecissetconsentire
impio
: contra
quod
irialum
orat inalio
psalmo,
et dicit: Ne tradas
trie,
Dbthine,
a desideriomeo
peccatori (Psal.
cxxxrx, 9).
Opus
est ut adesideriotuonontradaris
peccalori,
nc
cumdesideras viiam
praesentem,
irruas in
illum,
et
perdas
aclernam.
A
quo
desiderio non debet tradi
peccatori?
Abillode
qrio
iterii dicitur ; Et dicmho-
minis
nonconcupivi,
tu
scis(J erem.xy\\,
16).
Quienim
desiderat et coneupiscit
diem hominis, quando
111
iriinalus
fueril adversarius, quod
lollat illi diemhu-
manriiri,quia
occidct cum,
ct
perdet
hanc
vitam; qui
nort
sperai
aliam
vitam, deficit,
et consentit inimlco.
Qui
autemauditDominumdicenlem,
Nolitetimereeos
qui corpus
occidunl,
animamautem
non
possunt
occi-
dere;
etsi tradalur terra in manus
impii, capta
lerra
spirilus
evadit; spiritu
evadente,
ct terra
resurget.
Spiritus
mutafur
1
ad Dorainum,
terra mutabilur in
Cceluiii.Nonenim
aliquid
de
ipsalerraperil, quaead
teriipus
tradilur inmanus
impii
:
Capitlicdpitisvesiri
numeratlsunt
(Malth.
x, 28, 50). Ergo
esl
securilas,
sed si intus sit Deus. Si aulem
expellatur diabolus,
adfmltilur
Deus. Dominusautem
non
derelinqttet
eumin
manibus
ejus.
Necdamnabil
eum,
cum
judkabitur
illi.
Habent
aliqua
exeniplaria,
Et cum
judicabit
eum,ju-
dkabilUriUi.
Illi autemdictumest,
cum
judicium
fit
oeillo
:
possumus
enim
sicloqui
ut
dicamushomini,
J udica mihi,
id
est,
audi causam meara. Cum
ergo
coeperit
audirecausam
justi
sui
Deus; quoniamopor-
tetomnesexhiberi
ante
iribunalGltrisli,
el
slare,
utillic
recipial
unusquisquequm
per corpusgessit,
stvebonum
tivemalum
(II
Cor.
v, 10); quandoergo
venlumfuerit
adillud
judicium,
non eum
damnabit,
elsi ad
lempus
videatur
damnari ab homine. Etsi dixitsentenliam
proconsul
in
Cyprianum
: aliaesl sella
lerrena,
aliud
tribunal
ccelortim
;
abiriferiore
accepit sententiam,
a
superiorecoronam.
Necdamnabileum,
cum
judicabi-
turilli.
14.
[vers.
54,36.]
Sed
quando
erit? Noli niodo
pularc:
tempus
laborisest, lempus
seminis
est,
lem-
pus frigoris
est : etsi inter
ventos,
clsi inlcr
pluvias,
semina
;
noli esse
piger
: aestasveniet
quae
lelaeiiG-
cel,
iri
qna
te
gaudeas
seminasse.
Quid ergo
facio
modo
?
Exspecta
Dominum.Et cum
exspecto, quid
ago
? Et custodi vias
ejtis.
Et si
custodiero,
quid
ac-
cipio
?El cxaltabit
te,
ut hareditale
possideas
terram.

sic.pterique
Mss.At
Edd.,mufabitur.
Quam
terram? Iierura ne
aliqua
villa occurrat
anirao: illamde
qnadicilur, Venite,
benedkli Patrit
tnei,percipileregnumquod
vobis
paratum
est abinilio
mundi
(Matth. xxv, 54). Quid
deillis
qui
nos
angu-
staverunl,
inter
quos gemuimus, quorum
scandala
toleravimus, pro quibus
saevientibusfrustra oravi-
mus
; quid
deillis erit?
Sequilur,
Cum
pereunt

pec-
calores,
videbis.Et
quam
de
proximo
videbis: lueris
ad
dcxteram,
illi ad sinistram. Hoc autemadfidei
oculos
perlinet. Quos
fidei oculos
qui
non
habeni,
dolent felicitatem
impiorum',
ct
pulanl
sesinecausa
esse
justos, quia
vident hic florere
impios. Qui
aulem
habet oculum illum
fidei, quid
dicit? Vidi
impium
superexaltari
et ekvari
super
cedrosLibani. Et
puta
quiasuperexallatusest, putaquia
elevatusesl:
quid
sequilur
?Et
transivi,
eteccenon
eral;
et
quasivieum,
etnon estinventuslocus
ejus. Quare
non
crat,
et non
est inventus locus
ejus? Quia
iransisti. Si autem
adhuccarnaliter
cogilas,
et isla lerrena felicilasvera
felicitastibi
videtur,
nondum(ransisti : aul
aequalis
illi
es,
aut infraes:
profice,
et
transi;
el cum
profi-
ciendo
transieris,
attendis eum
fide,
vidcsnovissima
ipsius,
efdicis
tibi,
Eccenonest iste
qui
sic
tumucrat;
quomodo
si transires
juxta
fumum.Namethocdictum
est inisto
psalinosuperius, Deficientes
velut
fumus
de-
ficient. Erigilur
inallum
fumus,
et in
globum
tumi-
dum
pergit: quanloroagisattollitur,
tanto
amplius
inlumescit. Sedcum
transicris,
attende
posl
le:
post
te enim
fumus,
si est anleleDeus.Noli
posteriora
ex
desiderio
attendere,
sicut allendit uxor
Lot,
et re-
mansit invia
(Gen.xix, 26):
sed
respice
ex
despeclti,
et videbis
impiumnusquam
esse,
et
quaeres
locum
ejus. Quisestlocusejus? Quo
modoliabel
potcstatcm,
habet
divitias,
habet
quemdam
ordinemsuuminrcbus
humanis,
utmulti ei
obsequantur,
uf
jubeal
el audiatur.
Istelocusnon
erit,
sed
transiet,
ul tu
*
possis
dicere:
Transttit,
el eccenonerat.
Quidest,
transivi?
Profeci,
perveni
ad
spiritualia,
intravi insanctuarium
Dci,
ut
ihlenderemin novissima
(Psat.
LXXII,17)
: etecce
non
erat,
et
quasivi eum,
el non est inventut locus
ejus.
15.
[vers.57.]
Cuslodiinnocenliam.
Tene, quomodo
cum avarus
esses,
saccellum tencbas :
quomodo
lenebas
saccellum,
ne libi
exlorqiiereiur
a
fure;
sic
custodi
innocenliam,
ne tibi
extorqueatur
adiabolo.
Sit illacertum
palrimonium
tuum,
de
qua
sunt divites
et
paupercs.
Cuslodi innocenliam.
Quid
libi
prodest
lucrum
auri,
et damnuminnocentiae? Cuslodiinno-
centiam,
el videdireclionem.Habeto oculos
direclos,
ut videas dircctionem: non
pravos, quibus
malos
vidcs;
ct
distortos,
utdislortus tibi et
pravus
videatur
Detis,qttia
favet
impiis,
et
persequitur
fideles. Non
vides
quam
distoriumvideas?
Corrige
oculos
luos,
et
videdireclionem.
Quam
directionem?Noli ad
pransen-
lia' altendere. Et
quid
videbis?
Quoniam
sunl
retiquim
1
rjnusaut after Ms.,
cum
perknt.
PorroinGraecoLXX
est,
entoexolotlircuesihai.
9
Er.ct
plures
Mss.,
delectanlur
felkitaleimpiorum.
'
Aliquot
Mis.,
sedtransi
et
tu,
ut
possis,
etc.
*
plures
Mss.,preeseritiam.
m
ENARRATIOIN PSALMU.UXXXVI.
594
homini
pacifico.Quid
CSt,
sunt
reliquia?
Cummorluus
fueris,
non eris morluus
: lioc
esl,
sunt
reliquim.
Erit illi
aliquid
et
post
lianc vitam;
hoc
est,
illud
semen
quod
in benedictione
erit. Unde Dominus,
Qui
credil in
me, inquit,
licetmoriatur,
vivet
(J oan.
xi,
25)
:
Quoniam
sunt
reliquia
homini
pacifico.
16.
[vers. 38.]
Injusli
aulem
disperient
in
idipsum.
Quidest,
in
idipstim?
In
sempilernura;
vel,
omnes
simul in unum.
Reliquimimpiorum
interibunt. Sunt
aulcra
reliquice
homini
paciftco
:
ergoqui
non sunt
pacifici,impii
sunt. Beali enim
pacifici, quiaipsi
iilii
Dei vocabuntur
(Matth.
v, 9).
17.
[vers.
39, 40.]
Salusaulem
justorum
a
Domino,
el
prolector
eorumesl in
tempore
tribulalionis: etad-
juvabit
eos
Dominus,
el eruet
eos,
eteximeteosa
pecca-
toribus.Tolerent
ergo
modo
peccatores
jusli.lole-
rent frumentazizania
,
lolerel trilicum
palcam; quia
veniet
lcmpus separalionis,
ct eximelur
semen bo-
numabeo
quod igni
consumetur
: illud inhorreum
mittctur,
illudautcm in aclcrnam
conflagrationem;
quia
idco sitnul fuerunt
priraojuslus
et
injuslus,
ut
ille
supplanlaret',
illeprobaretur; postea
autcm illc
damnaretur,
illecoronarelur.
18. Deo
gralias,
fralres,
reddidimus debilum ih
nomine
Chrisli;
sed nos cbarilas debitores
semper
lenet *. Ulaenimuna
est, qtiae
et si
quolidie
reddi-
lur, semper
debetur. Multadiximusadvcrsus Dona-
tistas,
multavobisrecitavimus,
multas
charias,
multa
praeter
canonem
Scriplurarum,
illis
cogenlibus.
Nam
et si
reprcliendent
haec,quia
vobistalia
legimus;
nos
reprehendaraur,
dum
vos instruamini. Possumus
cnimcis et in hac
parle
sic
respondcre
: Factussum
insipiens,
vos me
coegistis(II
Cor.xn,
11). Tainen,
fralres,
anteomniacustodile
3
liacrcditalem
noslram,
de
qua
securi sunius nos intestamenlo Patris noslri
esse: non in
aliqua
cbarta frivola
alicujus bominis,
sed in lestamento Palris noslri. lndesccuri
sumus;
quiaqui
fecil
leslamcnlum,
vivit:
qui
fecit lesta-
inenluni haeredi
suo, ipse judicabit
dc tcslamenlo
sno. Inrebusbwnanisaliusesl
lestalor,
alius
judex
:
et lamen
qui
tenet testamentum,
vincil
apudjudiccm
altcrum,
non
apud
alteruni
judicem
mortuum.
Quam
crgo
sccura est noslra
victoria,
cuni ille
judicabit
qui
lestanis est ! elsi enimmortuus cst Christusad
lempus,
sed
jam
vivit in aclernum4.
19.
Loquanlur ergo
adversus nos
quidquid
volunt:
nos
diligamus
illos et nolentes. Novimus
enim,
fra-
trcs,
novimus
linguas
eorurn:
propter quas
eisnon
irascamur, patienter
ferte nobiscum. Videntenimin
causasenihil habere
,
et
linguas
convertunt in
nos,
et
incipiunt
de nobisdicerc
mala,
mulla
quaesciunt,
multa
quae
nesciunt.
Quacsciunt, practcrila
nostra
sunt : fuimuscnim
aliquando,
sicut dicit
Apostolus,
sltilti ct
increduli,
et ad omne
opus
bonum
reprobi
(Tit.
m, 3).
Inerrorc
perverso desipientes
ct insa-
1
lnomnibus
propeMss.,suppluntaretur.
s
seplemJ iss.,
noscharitatisdebitores
semper
tenele.
3
AliqnotMss.,
scitote
hmreditatem,etc; paufoquepost,
plerique
omisso
nos,
habenlsic:securisumusintestdmen-
lo,
eic.
4
Edd
,
vivitinwlernum.
Abest,
in
wternum,
aMss.
SANCT.AUGUST.IV.
nientes
fuimus,
non
negamus;
ct
quanlum prteter-
itumnostrumnon
ncgamus,
lanlo
magis
Deuni
qui
nobis
ignovit,
laudamus.
Quidergo, haerctice,
dimit-
tis
causam,
ct isad hominem?
Quidenim
ego
sum? ;
quid
sum?
Numquid
Calholica
ego
sum?
numquid
liaeredilasCbrisli diffusa
per gentes ego
sum?
Suffi-
cit mihi ut in casim.
Yjiuperas
malamea
praeterila,
quid magnum
facis? Severior sum
ego
inmalamea
quam
lu:
quod
tu
vituperasti, ego
damnavi. Ulinam
velles
imitari,
ut et error luusfieret
aliquandoprae-
terilus! Ista sunt mala
praeterita, quaenoverunt,
maximein ista civitale. Hicenim maleviximus
(a),
quod ego
confileor: et
quantumgaudeo
de
gratia
Dei,
lanlumde meis
praelerilis', quid
dicam?Doleo?
Dolercin,
si adhucessem. Sed
quid
dicam?
Gaudeo?
Nec hoc
possum
dicere : utinam enim
nunquam
fuissem!
Quidquid
tamen
fui,
innomine
Cliristi
prac-
lcritum est.
Quod
autem modo
reprebendunt, non
norunt. Sunt
quae
adluic in me
reprehendant
*
:
sed
tamen mullum est ad illos ul liaccnoverint.
Mulia
ago
3
in
cogitationibus
meis
, pugnansadversusma-
las
suggestiones meas,
ct habcns
conllictaiionem
4
diulurnaro,
et
prope
continuam" cum
teniationibus
inimici subverlere me volentis. Gemo ad Deura in
infirinilate
mea;
et novit
quid parlurit
cor
meum,
ille
6
qui
novit
parlum
raeum. Mihi autemminimum
cst,
tita vobis
dijudker ,
aut abhurnano
die,
ait
Apo-
stolus;
sed
nequeego tneipsumjudico (I
Cor.
iv, 3)
:
melius enimme
ego
novi
quamilli,
scdmcliusDeus
quam ego.
Non
ergo
vobis insultent de
nobis,
non
faciat Clirislus. Dicunt cnim
,
Etqui
sunt? et unde
sunt? maloshicillos
novimus,
ubi
baptizati
sunl? Si
nos bene
noverunt,
sciunt
quia
et
navigavimus
ali-
quando;
sciunt
quiact peregiiiiatisunius;
sciunlquia
alii
ivimus,
et alii rcdivimus. Non hic
baplizati
sn-
mus: scd ubi
baptizati
sumus
(b),
Ecclcsiaest nola
universoorbi lerrarum. El multi fralres nosiri
siint,
qui
et norunl
quiabaptizati sumus, et nobiscuni ba-
ptizali
simt. Facile est
ergo
hoc nosse
rsi quis
fra-
tntiii est inde sollicilus. Islis autem
satjsfacluri su-
mus,et
demonstraturi
aliquiddelestimonio Ecclesia1,
cui non communicanl? Meritononnos norunt trans
mare
baptizalos
in Christo
, quia
et trans marenon
habenl Clirislnm. IIIc enimCbristum ct trans marc
habet, qui
et trans mare conimunionem
r
universaK
Ecclesiactenet.
Quomodo potest cognoscere
ubi s:;u
ego baptizalus,
cum communio
ipsius
vix transii
marc? Verumtamen
,
fralres
mei,
quid
eisdicam?
Suspicamini quod
vultisdenobis. Si boni
sumus
,
in
EcclcsiaChristi frumenta sumus: si mali
stimus,
in
Ecclesia Ghrisli
palcasumus,
tamenabarcanonre-
1
Edd.,
tantumdetneis
prmteritis
timeo.
Abest, timeo,
aMss.
4
plerique
Mss.,reprehendam.
8
Duo
Mss.,
Multumerrim
angor.
*
Am.et
Mss.,conflktwnem'.
8
Edd.,
conlinuamvim.
voxvimabestamultisMss.
6
In
pluribus
Mss.,
ilti.
'
Lov.,
communkalionem. Edd.aliicuni
Mss.,
conmiunkh
nem.
(a)
Carthagine.
vid.lib.3
confess.,
c. 1et
seqq.
(b)
vid.lib. 9
confess.,
c.6.
(Tnize.J
/;: S. AUGUSTINIEPISCOPI 396
vfii
<jul
ventotentationis
foras
volasli, quid
'
ticum
nontollit ventus exarea. Ex eo
ergo
*'''', ajnosce
quid
es.
. |Sed lu, inquit, quis
es
qui
contra nosdicis
**t
Quicumque
sim
, quod
dicitur
attende,
nona
dicitur.
Sed
peccatori,
inquil,
dicit Dominus:
qtrid
tu
assumisteslamentum
tneum
per
os tuum
Sal.
xux, 16)
?DicatDominus
hoc
pcccalori
: forte
)est genus
peccatorum
cui hocrecte dicat Dominus;
sed iu
queralibel
dical hoc Dominus,
ideo
dicil, quia
''peccatori
non
prodest
quando legem
Dei
loquitur.
Numquid
et auditoribus
non
prodest? Utrumquege-
nus nos
habemus in Ecclesia
,
Doniinodicente,
eL
bonorum
et malorum.
Boni enimcum
praedicant,
quid
dicunl?
Imilatoresmeiestote,
sicut et
ego
Cliri-
sti
(l
Cor. IV
, 16).
Debonis
quid
dicitur? Sed
forma
esto
fidetium
'
(1
Tim.
IV,
12
).
Hoc nos esseelaho-
ramus
:
quid
aulemsimus,
illenovil ad
quemgeini-
mus. Demalislamendictumest aliud:
Super
calhe-
dram
Moysi
sederunl Scribmel Pharisai; qua
dicunt
facile, qum
auletn
faciunt,
facere
nolite
(Mallh.
xxms
2,3).
Vides
quia
incaihedra
Moysi,
cui successit
cathedra Cbristi,
sedentet mali : el tamendicendo
bona nonobsunt
audiloribus.
Quare
tu
propter
ma-
los
ipsam
calhedram
dimisisli
?Redi ad
pacem,
redi
adconcordiam
quse
lenonoffendit.
Si bona
loquor,
et bonafacio,
imitare me: si autemnon facio
quod
dico,
habes consiliumDomini; quaa
dico
, fac; quae
autemfacio,
noli facere
;
tamena cathedracatholica
noli
discedere. EcccinnomineChristi ituri
sumus,
et multa dicturi
sunt.
Quis
finis? Cilo contemnitc
causam
nostram. Nonillisdicatisnisi, Fralres,
ad
remrespondete.
Augustinus
episcopus
est inEccle-
siacatholica,
sarcinamsuam
portat,
rationemreddi-
lurus
est Deo: inbonis
eumnovi;
si malus
est, ipse
novit;
si bonus est,
necsic
spes
meaest. Hocante
omnia
didici
in Catholica
,
ut
spes
mea non sil in
homine.
Merito
ergo
vos honiines
reprebenditis,'
quiaspem
veslram
inhomine
posuistis.
Cerlecum
reprehenderint
nos,
contemnile
et vos. Novimus
enim
qualem
habeamuslocumin corde
vestro
, quia
scimus
qualem
locumhabeatis
in cordenostro. No-
lite
pro
nobis certare
adversus illos.
Quidquid
de
nobisdixerint,
cito transite
: ne laboranles causa
*
defensionisnostrae,
dimitlalis causam
vestram. Hoc
enim
agunt
astute
: nolenleset limentesut de
ipsa
causadicamus, ingerunt
nobis
quo
nos
avocent;
ut
cumintendimus
purgare
nos,
sileamusab
ipsis
con-
vincendis. Nam
prorsus qui
medicis
malum,
dicoet
ego
alia innumerabilia
: cilo aufer demedio
,
fini
causammeam,
dere
age,
Ecclesiaecausara
attende,
ubi sisvide. Verilaslibi undelibet
loquatur,
esuriens
accipe;
ne
nunquam
ad te
perveniat panis,
dura
semper quid reprehendas
in vasculo fastidiosuset
caluinniosus
inquiris.
1
Sicmellorisnotaewss.At
Edd.,
Denobis
quid
dkitttr?
sed
forma
estote
fidelium.
3
Mss.,
cura.
IN PSALMUM XXXVII
NARRATIO.
SERMO ADPOPULUM.
1.
Opporlune
adid
quod cantavimus,
Iniquitatem
meam
ego pronunlio,
et curam
geram
l
pro peccato
meo,respondil
haecmulier.delectione
Evangelii.
Ini-
quitales
enim
ejus
intuens
Dominus,
canem
appclla-
vit dicens
:
Nonest
bonum,
panemfiliorum
mittereca-
nibus
(Malth. xv,26).
At
illaquae
noverat
iniquilalem
suam
pronuntiare,
et curam
gerere pro peccalosuo,
non
negavit quod
verilas
dixit;
sed miseriamcon-
fessa,
misericordiam
potiusimpelravit *,
curam
ge-
rens
propeccato
suo.Namet curari
petiverat
filiam
suam,
fortassisin filia
significans
vitamsuam.Psal-
roum
ergotolum, quantumpossumus,
dum conside-
ramus et
perlraclamus,
advertite. Adsil Dominus
cordibus
nostris,
ut salubriter hic inveniamusvoces
nostras,
et
quomodo
invenerimus
proferamus,
nec
difficulter
inveniendo,
nec
imperiteproferendo.
2.
[vers.1.]
Tilultis
ejusest, Psalmusipsi
Davidin
recordalionemsabbati.
Quacrimusquae
nobis
scripla
sunt desancloDavid
propbeta,
ex
cujus
semincDo-
ninusnosler J esusCbrislussecundnmcarnem
(Rom.
f, 3)
: et inter bona
quae
de illonobis nola sunt
per
Scripltiras,
non invenimuseum
aliquando
recorda-
tumsabbalum.
Quidenimita recordarelur,
sectindinn
illam observationem J udacorum
qua
obscrvabant
sabbalum
; quid
ita
recordarelur, quod
inler
septem
dies necessario veniebat? Observandura
crgo erat,
non sic recordandum.Nemoaulem
recordatur,
nisi
quod
in
praesentia
non
estpositum.
Verbi
gratia
: in
haccivitate recordaris
Carlhaginem,
ubi fuisti ali-
quando;
ct bodiernodierecordarisheslernum
diem,
vel
priorisanni,
vel
quemlibetanteriorem,
et
aliquod
factumtuum
quodjam
fecisli,
aut
aliquid
ubi
fuisli,
vel cui rei interluisti.
Quid
sibi vult islarecordalio
sabbali,
fratres mei?
quas
animasic recordatursab-
batum?quod
est hocsabbatum? Cum
gemiiu
enim
recordatur. Et cumPsalmus
legerelur, audisiis,
ct
modocurn
retexerimus,
audietis
quanlus
sit
moeror,
quantusgemitus, quantus fletus, quae
miseria. Sed
felix
est, qui
sic miser est. Unde et Dominusin
Evangelio
beatos
appellavitquosdamlugentes(Matlh.
v,
5).
Unde
beatus,
si
lugens?
unde
beatus,
si miser ?
Imomiser esset si
lugens
nonesset. Talem
ergo
et
bic
accipiamus
sabbatum
recordantem,
nescio
quem
lugentem
: etulinamnossimus
ipse
nescio
quis
I Est
enim
qiiidamdolens, gemens,lugens,
recordanssab
-
balum.
Sabbatum,requiesest.
Sinedubioiste inne-
scio
quainquietudine
erat, qui
cum
gemiturequiem
recordabatur.
5.
[ers.
2.] Ipse itaqueinquietudinemquampa-
tiebatur,
narrat el commendat
Deo,
nescio
quidgra-
viustimens
quam
erat ubt erat.Nam
quia
inmalo
est,
1
Er.et
LOV., gero.
AtAm.et
pluresMss.,
geram.
s
ooines
propeMSS.,
sedmisericordium
confessapolius
impetracit.
107
ENARRATIO
1NPSALMUMXXXVII.
598
aperte
dicit,
nec
inferpreteopus est,
nec
suspicione,
nec
conjectura
: in
quo
malo
sit,
non dubilatur ex
cjus
vcrbis,
ncc
opus
est ut
quaeramus,
sedut
quod
dicit
intelligamus.
Et nisi
pejus aliquid
timeret,
quam
erat
illud
quo
lenebatur,
non sic
inciperet:
Domine,
nein
indignalione
tua
arguasme, neque
inira
luaemettdes
me. Futurum esl enimut
quidam
in ira
Dci emendentur,
et in
iudignalione arguantur.
Et
foite nonomnes
qui arguunlur
emendabuntur
: scd
tamcnfuturi sunt inemendatione
quidam
salvi. Fu-
lurumesl
quidem, quia
emendaiio
nominataest: sic
tamen
quasi per ignem.
Futuri aulem
quidam qui
arguenlur,
ct nonemendabunlur.
Nam
utiquearguet
eos
quibus
dicet,
Esurivi,
et nondedististnilii mandu-
care; sitivi,
el non
potastisme
: et caclera
quac
ibi
pro-
sequens,
quamdam
inburaanitatemel slerilitatemin-
crepitat
malisad sinistramconstitulis, quibusdicilur,
lte
inignem
aternum, qui paratus
estdiabolo
elangelis
ejus(Hatlh.x\y,
41, 42).Haec
isle
gravioraformidans,
excepia
vila
ista,
in
cujus
malis
plangit
et
gemit,
rogat
et dicit :
Domine,
nein
indignalione
tua
arguas
tne. Nonsim inter illos
quibus
diclurus es : lte in
igttem
aternum, qui paratus
estdiaboloet
angelisejus.
Neque
inira tua emendes
tne: ut inhac vila
purges
ie,
el lalemme
reddas,
cui
jam
emendatorio
igne
noii
opus
sil, propter illosqui
salvi erunt,
sic lamcn
quasi per ignem. Quare;
nisi
quia
hicacdificant
supra
fuiidamenium
ligna,
fenum
, stipulam
? J Edilicarent
autem aurum, argenlum, Iapides preiiosos,
ct de
utroiiucigne
securi essent;
nonsolumde illoaetcrno
qui
inaelcrnumcrucialurus
est
impios,
sedeliamde
illo
qui
emendabiteos
qui per ignem
salvi crunt. Di-
cilureniin,
Ipse
aulemsalvus
erit,
sic lamen
quasi per
ignem
(\Cor. III, 12,15).
Et
quia dicilur,
satvtis
erit,
contemnitur
ille
ignis.
Ita
plane quamvis
salvi
per
iguem
, gravior
tamenerit ille
ignis, quamquidipiid
polest
homo
pali
in hac vita. El nostis
quanta
bic
passi
sunt
mali,
et
possunt paii
: lamen lanla
passi
sunt, quanlapotuerunt pati
et boni.
Qaid
cnim
quis-
qne
maleficus,latro, adulter,
sceleratus
, sacrilegus
perlulit legibus, quod
non
peilulii martyr
inconfes-
sione Christi?Ista
ergo quac
bic sunl mala
l,
mullo
faciliora sunt:
et lamen videle
quemadmodum
ca
horoines
ne
paliantur, quidquid jusseris
faciunt.
Quauto
meliusfaciunt
quodjubet Deus,
ne illa
gra-
viora
patiantur?
4.
[tiers.
5.]
Quare
autem
petit
iste ne in
indigna-
tione
argualur, neque
in ira emendetur?
Tanquam
dicens
Deo, Quoniamjam
ista
quaepatior
mulla
sunt,
magna
sunt, quaeso
ut sufficiant. Et
incipit
illaenu-
meraresatisfaciens
Deo,
offerens illa
quaepatilur,
ne
pejora patiatur
:
Quoniamsagitta
tum
infixm
sunt
mihi,
et
confirmastisuper
memanumtuam.
5.
[vers.4.]
Nonestsanitasincarnetneaavultuirm
ttia. J amhaecdicebat
quae
hic
paliebatur:
et lamen
hoc
jam
deira
Domini, quia
et de vindictaDomini.
Dc
qua
vindicta?
Quamexcepit
deAdam. Nonenim
inillumnonest
vindicatum,
aut
frustradixeratDeus,
1
vox, mala,
abestaMSS.
Morte
morieris.(
Gen.
u,
17.)
: aut
aliquidpatimur
in
istavita
,
nisi ex illamorle
quam
meruimus
primo
peccato.
Etenim
portamuscorpus
mortale
(quod
uli-
que
nonesset mortale
), plenumtentationibus, ple-
num
sollicitudinibus,
obnoxiumdoloribus
corporali-
bus,
obnoxium
indigentiis, routabile, languidum
et
cumsanum
est, quia ulique
nondum
plene
sanum.
Namunde
dicebat,
Non esl sanitasincarne
mea,
nisi
quia
ista
quaehujus
vitacdicitur
sanilas,
bene intel-
ligentibus
et
sabbalumrecordanlibus non est
utique
sanilas? Si enim non
inanducaverilis,
inquietat
fames,Istenaturalis
quidam
morbusest:
quia
natura
nobisfaclaest
pcena
exvindicta2.Primohomini
quod
erat
pcena,
nattiranobisest. Undedicit
Apostolus
:
Fuimus et nosnatura
fitii irm,
skul el cwteri
( Ephes.
u, 5).
Nalura
filii irw,
id
est, portantes
vindictatn.
Sed
quaredicit,
Fuimus?
Quia spejam
nonsumus:
namre adhuc sumus. Sedilludmeliusdicimus
quod
spesumus,quia
certi sumusde
spe.
Nonenimincerla
cstspes nostra,
ut deilla
dubitemus. Audi
ipsamglo-
riam in
spe.
ln
nobismetipsis,iiiquit, ingemiscimus,
adoptionem
s
exspeclantes,redemptionemcorporis
no-
stri.
Quid
enirii? Nondum
redemptus es,
o Paule?
nondum
pro
te
pretiumpersolutum
est ?Nonnesan-
guisillejam
fususesl? nonne
ipsum
cst
prelium
oro-
niumnostrum?Plane
ipsum.
Sedvide
quid
ai(:
Spe
enimsalvi
facli
sumus:
spes
aulem
qua videtur,
non
esl
spes. Quod
enimvidet
quis, quidsperat
? Si autem
quod
nonvidemus
speramus, per palknliam
exspecta-
mus
(
Rom.
VIII,
23-25
). Quid
au(em
exspectat per
patientiam?
Salutera.
Cujus
rei salutem?
Ipsius
cor-
poris
:
quia
hoc
dixit,
redemptionemcorporis
nostri.
Si salutem
corporis exspectabat,
non erat salus illa
quam
habebat.
Esuries,
silis
inlerficit,
si subventum
IIOIIfueril. Medicamenlumenim famis est
cibus,
et
roedicamentumsitis est
polus,
et rocdicaroentumfa-
tigalionis
est somnus. Detraheista
medicamenta,
vide
si noninlerficiunt illa
quae
cxislunt. Si
sepositis
islis
nonsunt
morbi,
est saniias. Si autemhabes
aliquid
quod
te
possit interficere,
nisi
manducaveris;
noli
gloriari
de
sanitale,
sed
gemensexspecta
redemptio-
nem
corporis
tui. Gaudetc
redemptum;
sed
nondum
re, spe
securus eslo \ Etenim si non
gemueris
in
spe,
non
pervcnies
ad rem. Hoc
ergo
non est sani-
tas,
ait: Nonestsanilasincarnemeaavultuirmlua.
Unde
ergosagittae
infixae?
Ipsampcenam,ipsam
vin-
dictam,
ct fortedolores
quos
hic necesse est
pati,
ct
animi et
corporis, ipsas
dicil
sagittas.
De hisenim
sagitiis
et sanctus J ob fecit
commemorationem,
et
cumesset inillis
doloribus,
dixit
sagiltas
Dominiin-
fixassibi
(
J ob
vi, 4).
Solemus lamenet verbaDei
sagittas accipere
: sed
numquid
abhis
posset
istesic
dolerese
percuti?
VerbaDei
tanquamsagitlae
cxci-
tant
amorem,
nondolorem.An
quia
et
ipse
amor nort
potest
esse sinedolore?
Quidquid
enim amamuset
1
inEdd. deerant isthaec
verba, quodutique
nm esset
mortale:
quae
inonmibusnoslrisMss.
leguntur.
>
pleriqueMss.,
etvindkta.
*
Quatuor*iss., adoptionetn filiorumexspectantes.
1
MSS.,
es.
S. AUGUSTINIEPISCOPI 400
non habemus,
neccssecst ut dolcamus.Namillcet
amatel non
dolet, qui
habct
quod
amat:
qui
autcm
amat,
ut
dixi,
et nondumbabct
quod
amat,
necesse
est ut indolore
gcmat.
Indeilludin
persona
Ecclesiae
sponsa
Christi inCanticocanticorum
:
Quontam
vul-
neralacharitate
ego
sum
(Cant.
n, 5,
el
y, 8).
Vulnera-
tam
se dixit charitate: amabat enim
quiddam,
ct
nondum lenebat; dolebat, quia
nondum
habcbat.
Ergo
si dolebat,
vulneralaerat
: sed hocvulnusad
veramsanitatem
rapicbat'.
Qui
hocvulncrenonfue-
rit vulneratus,
adveramsanilatem
non
potestpervc-
nire.
Numquidergo
vulneratus semper
crit in vul-
nere? Possumus
itaque
ctiam sic infixas
sagittas
accipere,
id
est,
verbatua infixasunt cordi
mco,
ct
ex
ipsis
verbis
tuis factumest ul recordarer sabba-
tum; etipsa
recordatiosabbati,
et nondumretcniio,
facitmenondum
gaudere,et
agnoscere
nccsanilatem
esscin
ipsa
carne, neque
dici
debere,
cum
comparo
islamsanitatem
illi sanitali
quam
habcboin
rcquie
sempiterna,
ubi
corruptibile
hoc induet
incorrnpiio-
neni,
ct mortale
hoc induet
immortalilatem
(1
Cor.
xv, 55); ctvideoquia
inilliussanitatiscomparalionc,
istasanitas
morbusest.
6. J Vortest
pax
ossibus meis a
facie peccatorutn
meonim.Quaeri
solel
cujus
sit vox
;
cl
aliqui
acci-
piunl
Chrisli, propler quaedamquae
bic dicunttir de
'
passione
Chrisli,
ad
quaepaulo posl
veniemus,
ct
nos
agnoscemus
quia
de
passione
Christi dicuntur.
Scd,
Nonesl
pax
ossibusmeisa
faciepcccatoium
meo-
rum, quomodo
diceref
qui
nullum
peccatum
habebat
(I
Petr.
ii, 22)?
Coarctat
nos
crgo inlelligcndi
ne-
ccssilas
ad
cognoscendura
tanquamplenum
et lotum
Cbristum,
idest
caput
ct
corpus.
CumenimCbri-
stus
loquitur,
aliquando
ex
persona
solius
capiiis
lo-
quitur,
quodest ipse
Salvator,
natusex Maria
virgi-
ne; aliquando
ex
persona corporis
sui, quod
est
sanctaEcclesia,
diffusatbtoorbelerrarum. Etnosin
corporeipsius
sumus,
si lamcn fidesnostra sincera
sit inillo,
et
spes
cerla,
etcharitas accensa: sumus
in
corporeipsius,
et menibra
ipsius,
ct invcnimus
nosibi
loqui,
Apostolo
dicenie, Quoniam
membrasu-
tnus
corporisejus(Ephes.
v
, 30);
ct mullislocisdi-
cil hoc
Apostolus.
Namsi dixerimus
verbanon essc
Christi,
noneruntct illaverbaChrisli : Dettsmeus
,
Deusmeus,utquid
me
dereliquisti?
Et ibi enim
habes,
Dettsmeus,
Deusmeus
, ulquid
me
dereliquisti
?
tonge
a scdtilemeaverba
delktorummeorum
(Psal.
xxi, 2)
:
quomodo
hic
habes,
a
faciepeccatorum
meorum;
sic
cl ibi habes
,
ueriadelktorummeorum.Et si Christus
utique
sine
peccalo
et sine
delicto,incipimus
non
pu-
tarcverbaillaPsalmi illiusesse. Et valdedurum el
contrariumest,
ut ille
psalmus
non
pertineat
ad
Chrislum,
ubi babemuslam
apertanipassionemejus,
lanquatn
ex
Evangelio
recitetur. Ibi enim
habemus,
Dtetseruntsiti vestimenta
mea,
el
super
veslimentum
tneum
miseruntsortem
(Ibid.,19).
Quidquodipse
Dor
roinus
incruce
pendens, primum
vcrsum
psalmi ip-
siusoresuo
protulit,
et dixit
-.Deusmeus,Deusmeus,
1
cmnos
fere
Mgs.,
ambiebat.
utquid
me
dereliquisli (Mqlth.xxvii,
46)
?
Quid
voluit
intelligi,
nisi illum
psalmum
totumad sc
perlinere,
quiacaput ipsiusipse pronunliavit
? Ubi aulemse-
quitur
et
dicit,
Verbadelktorttm
tneorum,
non est
dubium
quia
voxChrisli est. Unde
ergopeccata,
nisi
de
corporequod
est Ecclesia?
Quia loquitur corpus
Chrisliet
caput. Quarelanquam
unus
loquilur
?
Qnia
erunt, inquit,
duoincarneuna. Sacramentumhocma-
gntimest,
ait
Aposlolus, ego
autemdicoinChristoel
inEcclesia
(Ephes.v, 31, 32).
Undeeliamcum
ipse
loquerelur
in
Evangelio, respondens
eis
qui quaeslio-
ncmintuleranl dc uxore
dimiltenda,
ait: Non
legislis
1
quodscriptumesl, quod
Deusabinitiotnasculumet
fe-
minam
feciteos,
et
relinquet
homo
patrem
et
malrem,
et
adhmrebiluxori
sum,
eteruntduoincarneuna?
Igitur
jam
nonduo
,
sedunaesl caro
(Matth.
xix
,
4-6).
Si
crgoipsedixit,
J amnonduo
,
sedunaest caro
; quid
mirumsi una
caro,
una
lingua,
eadem
verba,
tan-
quam
uiiius
carnis, capitis
et
corporis
? Sicaudiamus
tanquam
unuro: sedtamen
caput lanquamcapul,
et
corpuslanquamcorpus.
Non
dividunturpersonae,
sed
dislinguilurdignilas
:
quiacaputsalvat,
salvaturcor-
pus. Caput
cxhibeat
misericordiam, corpus
defleat
miseriam.
Capul
est ad
purganda, corptts
adconfi-
lcnda
peccata
: unatamen
vox,
ubi non
scriplum
est
quando
dicat
corpus, quandocaput;
sednos inau-
diendo
distinguimus;
illeaulem
tanquam
unus
loqui-
tur.
Quare
enimnon
dical, peccalorummeorum, qui
dixil, Esurivi,
etnondedislismihi
manducare; sitivi,
ctnondedislismihi
potum;hospesfui,
etnon
recepistis
me; infirmusfui,
etin
carcere,
el nonvisilaslisme?
CerlcDominusnonfuitincarcerc.
Quare
nonhocdi-
ceret,
cui cumdiclum
esset, Quando
tevidimusesu-
rienlemel
silientem,
autin
carcere,
el non ministravi-
IIIKStibi?
rcspondit,
sicex
persona corporis
sui sc
dixisse,
Cutnuni ex minimismeisnon
fecislis,
nec
mihi
fecistis(Id.
xxv, 42-45)? Quare
non
dicat,
a
faciepeccatortimmeorum, qui
dixit
Saulo,
Sauk
,
Saute, quid
tne
persequeris(Acl. ix, 4)
?
Qui
ulique
inccelo
jam
neminem
perseculorempatiebatur.
Sed
quomodo
ibi
caput loquebatnrprocorpore,
sicet hic
caput
dicit
corporis
voces
,
cumet
capitis
voces au-
dilis. Sed
nequecumcorporis
voces
audieritis, sepa-
rctis
caput; neque
cum
capilis
voces audieritis
,
separetiscorpus
:
quiajam
nonduo
,
sedunacaro.
7. Nonestsanitasincarnemeaavulluira tum.Sed
fonasse
injuslc
libi Deusiratus
est,
o
Adara,
o
genus
humanum
, injuste
iratusest Dcus!
quia
dixisti
jam
agnosccnsipsampcenamtuam,
jam
in
corpore
Christi
consiilulushomo: Non est sanilasin carnemea a
vultuirmluw.
Exponejuslitiam
iraeDei: neteexcu-
sarevidearis,
illumaccusarel.
Sequere,
et dicunde
iraDomini.Nonestsanitasin carnemeaavultuirw
lum: nonesl
pax
ossibusmeis.
Repetivit
id
quoddixit,
Nonest sanitasincarnemea: hocest
enim,
nonest
pax
ossibusmeis.Nonautem
repelivit,
avultuiratum:
scdcausamdixitirae
Dei,
Nonest
pax, inquit,
osst-
busmeisa
faciepeccatorum
meorum.
1
rteriqueMss.,
neludebereviilenrisUlumaccusare.
401
ENARRATIO
1NPSALMUMXXXVII.
8.
[vers. 5.]
Quoniaminiquitates
tnemsustulerunt
caput
meum,
sicut
fascisgravisgravala
sunt
super
me.
Et Iiiccausam
pracmisit,
et effectura
subjecit; quid
unde
contigeril
dixit :
Iniquitates
memsustuleruntca-
put
meum.Nemoenim
superbus ,
nisi
iniquus,
cui
suslollilur
caput.
Sursum
tollilur, qui erigit caput
adversus Deum. Audistis cumlectio
legeretur
libri
Ecclcsiastici,
Initium
superbim
hominis,
apostatare
a
l Deo
(Eccli.
x
, 14).
Ille
qui prior
noluit audirc
prae-
ceptum, sustuliliniquilas ipsiuscaput
adversusDeum.
Et
quiainiquitales
suslulerunt
caput ejus, quid
II11
fccit Deus?Sicut
fascisgravisgravatm
sunt
super
me.
Levitatis est
erigerecaput, quasi
nihil
portat qui
eri-
git caput. Quiacrgo
Icvcest
quodpotcst erigi,
acci-
pit pondus
unde
possit comprimi.
Convertilur cnim
labor
ejus
in
caput ejus,
el
iniquitas ejus
inverticem
cjus
descendit
(Psal. vn, 17).
Stcuf
(ascisgravisgra-
vatasunt
super
me.
9.
[vers.6.] Compulnerunt
el
puluerunl
livoresmei.
i-\m
qui
livores
habet,
nonest sanus. Adde
quiaipsi
livores
computruerunl
et
putuerunl.
Uude
putuerunt?
Qu'aconipulruerunt.
J am
quomodo
hoc
explicetur
in
vitabumana
quis
hoc nonnovill? Habeat
aliquis
sa-
liumolfaclum
animae,
sentil
quomodo puleant pec-
cata. Cui
putori peccalorum
conlrarius erat odor
ille,
dc
qtio
dicit
Aposlolus
: Chrisiibonusodorsumus
Deo,
inomni
loco,
iis
qui
salvi
fiunl (11
Cor.
n, 15).
Sedun-
de,
nisi de
spe
?
Unde,
nisi derecordationesabbati?
Aliudenira
plangimus
inhac
vila,
aliud
praesumimus
inillavila.
Quodplangitur, putel: quodpraesumilur,
fragral. Ergo
nisi essel ille lalis odor
qui
nosinvita-
ret, nunquam
sabbalumrccordaremur. Sed
quia
ha-
bcmus
per Spiritum, ipsum odorem,
ut dicamus
sponso
noslro,
Posl odorem
ttnguenlorum
tuorumcur-
remus
(Cant.
i, 3);
avertimusa
puloribus
noslris ol-
factum,
ct convertentesnosad
ipsumaliquanlum
rc-
spiramus.
Sednisi adnosoleant et mala
noslra,
nun-
quain
istis
gemiiibus
confilemur, Computruerunt
et
puluerunl
livoresmei. Unde? A
facieAnsipientiw
tnem.
Undcdixil
superius,
A
faciepeccatorum
tneorum: in-
de
nunc,
A
facietitstpienftTs
mem.
10.
[vers.7.]
Miseriis
afflklus
sutn,
el curvalussum
usque
in
finem.
Undecurvatusest?
Quia
elalus erat.
Si fueris
humilis, erigeris;
si fucris
elatus,
curvabe-
ris : nonenimdeeril Deo
pondus
undete curvct. II-
luderit
pondus,
fascis
peccalorum
tuorum:
bocre-
plicabitur
in
caput tuum,
et curvaberis.
Quid
est au-
lemcurvari? Nonse
posseerigere.
TaleminvenitDo-
minusmulierem
per
decemet octo annos curvam:
noii se
poterat erigere (Luc. xm, 11).
Talessunt
qui
interracor habent. At
vero, quia
invenitmulier illa
Dominum,
etsanavit
cam,
habcatsursumcor. In
quan-
tumtamencurvatur,
adhuc
gcmit.
Curvalur enimille
qui
dicit :
Corpus
enim
quodcorrumpilur, aggravat
animam,
el
deprimit
terrenainhabitaliosensumtnulla
cogitaiUem(Sap. ix, 15).
In his
gemat,
ut illudacci-
1
Am.tr. et
plerique
Mss.carent
particula,
non.
Quidam:
Quisqitis
Itocnovit.
'
Ahouot Mss.
omiltiuit,perspiritmn.
piat,
recordetur
sabbatum,
ut ad sabbatum
pervenire
merealur.
Quod
enimcelebrabant
J udaei,
signum
erat.
Cujus
rei
signum? Quam
iste
recordalur,
qui
dicit:
Miseriis
afflklussum,
etcurvalussum
usque
in
finem.
Quidcst, usque
in
finem?Usque
inmortem. Toladie
contrislalusatnbulabam.Tota
die,
sineintermissioue.
Hocdicittota
die,
totavita. Sedex
quo cognovit?
Ex
quo
sabbatumrecordari
ccepit. Quamdiu
enimrecor-
dalurquod
nondum
habel,
non visut contrislatusin-
cedat? Toladk conlrislatusambulabam.
11.
[ers. 8.] Quoiiiam
animamea
complela
esl illu-
sionibus,
el nonesl sanilasincarnemea. Ubi
ergo
est
totus
homo,
animaet caroest. Anima
complcta
cst
illusionibus,
carosanitatcmnonhabet:
quid
remaiiet
undesit lactitia?Nonne
oportet
ut contristetur ? Toia
diecontristatusambulabam. Trislitia nobis
sit,
donec
et anima noslra cxuatur
iUusionibas,
et
corpus
no-
slruminduatur sanilate. llla est enimvcra
sanilas,
quae
est immorlalitas.
Quantae
sint autemillusiones
animco,
si voluero
dicere, tempus quando
sufficit?
Cnjus
enimanima ista non
patitur?
Brcveest
quod
admoneo,
quomodo
animanostra
completa
est illusio-
nibus. A facie
ipsarumillusionum, aliquando
vixora-
re
permittimur.
De
corporibus cogitare
nonnovimus
nisi
imagines;
et
saepe
irruunt
quas
non
quxrimus,
et volumusexbacin hanc
ire,
et abillainillaui trans-
ire;
et
aliquando
vis redire ad id
quod
cogitabas,
et dimittereuitde
cogitas,
et aliudtibi occurrit: vis
rccordari
quod
oblitus
eras;
et nontibi venit inmen-
lem,
et venit
potitis
aliud
quod
nolebas. Ubi
1
erat
quod
obliluseras?Nam
quarc poslea
venit in
menlcm,
cum
jam
non
quccrerelur?
Cumautem
quaererelur,
occurrerunt
pro
illo innumerabilia
quae
non
quacre-
banttir. Remdixi
brevem,
fratres:
aspersi
nescio
quid
vobis, quo accepto
caeteravos
ipsi cogitantes,
iuvc-
niatis
quid
sit
plangere
illusionesanimaenostrac. Ac-
cepitergo pcenamillusionis,
amisit
verilatem. Sicut
enim
poena
est animac
illusio,
sic
praemiura
animaove-
ritas. Scdinhisillusior.ibusconslituti cum
cssemus,
venit adnos
veritas,
et invenit nos
coopenos
illusio-
nibus, suscepit
carnem
noslram,
vel
polius
a nobis
,
idest a
genere
huniano.
Apparuit
oculis'
carnis,
ut
per
fidem
sanaret eos
quibus
veritatemfuerat nion-
slralurus : ut sanalo oculo veritas
palesccret. Ipse
enimest
verilas, quam
nobis
promisil,
cumcaro
cjus
viderelur,
ut fides
inchoaretur, cujus pramium
vcri-
tas cssct. Noncnimsc
ipse
Cbristusdcmor.slravit in
lerra,
sed demonslravit carnemsuam. Nam si sc-
ipsumdemonstraret,
viderent illumJ udacicl
cogno-
scerent : sed si
cognovissent,
nunquam
Dominum
gloriae
crucilixissent
(I
Cor.
u,
8).
Sed forte
discipuli
viderunt,
quando
illi dicebant: Ostendenobis
Palrem,
ct
sufficit
nobis. Et ille ul ab eis se non visumesso
monstraret, subjecit:
Tanto
tempore
vobiscum
sum,
el
non
cognovislis
me?
Philippe, qui
tne
videl,
videtet Pa.
trem. Si
ergo
Chrislum
videbant, quomodo
adhucPa-
trem
quaerebant?
Si enimviderent Cbristuin
,
vide-
'
Aliquot
Mss
,
//*/.
:
nainMss.Atin
Edd.,tpcruil
ocutos.
403 S. AUGUSTINIEPISCOPI
404
ient et Palrem. Nondum
itaque
Christum
videbant,
qui
Patremsibi ostendi
cupiebant.
Audi
quia
nondum
videbant: In
praemio
illud
promisit
alio
loco, dicens,
Qui diligit
me,
mandatameacustodit:et
qui diligitme,
diligetur
a Palre
meo,
et
egodiligam
eum. Et
laiiquam
diceretur
ei, Quid
illi
dabis,
diligens
eum? Et osten-
dam, inquit, meipsum
illi
(J oan. xiv, 8,
9,21).
Si
ergo diligentibus
eum hoc in
pracmiopromisit,
quia
oslendet
seipsum
illis
;
manifeslum
est, quiailla
visio veritatis talis nobis
promiltiiur, qua
visa
jam
non
dicamus, Impleta
esl animameailiusionibus.
12.
[uers.9.J Infirmalus
sumelhumitiatussum
usqtie
nimis.
Qui
recordalur altitudinem
sabbati, ipse
videt
quanlum
sit humiliatus. Nam
qui
non
potcstcogitare
quae
sit illa
quietisallitudo,
non videt ubi nuncsit1.
Proplerea
alius
psalmusdixit, Ego
di.xiinecstasimea:
Projectus
suma
facie
oculorumluorum
(
Psal. xxx
,
23). Assumpla
enimmenleviditnescio
quidsublime,
et
quod
viditnondumibi totuserat : et
quadam,
si
dici
potesl, quasi
coruscationefactaluminis
aeterni,
ubi sensit nonscibi
esse, quodpoluitutcumque
in-
telligere,
viditubi
esset,
et
quemadmodum
malisbu-
manis inlirmatusetcoarctatusesset: et
ait, Ego
dixi
in ecslasimea:
Prnjeclus
suma
facieoculomm
tuorum.
Tale est nescio
quidquod
vidi in
ecstasi,
ut inde
sentiam
quamIongesum, qui
nondumibi sum. J am
ibi erat
qui
dixit
assumptum
seintertium
ccelum,
ct
ibi audiebat ineffabilia
verba, qtiae
nonlicct homini
loqui.
Sed revocatusest ad nos
,
ut
gemeret prius
perficiendus
in inlirmitate
,
et sic
postea
induerelur
virtute : animatus
lamen, quia
vidit
aliquid
rerumil-
larum
pro dispensatione
officii
sui, adjecit dicens,
Audivi
ineffabiliaverba,
quw
non licet hsmini
loqui
(II
Cor.
XII,2-10).
J am
ergoquidopus
est ut ame
aut a
quoquamquaeratisquae
nonlicet homini
loqui:
si illi non licuit
loqui,
cui licuit audire?
Plangamus
tamen et
gemaraus
in
confessione, agnoscamus
ubi
simus,
recordemur
sabbatum,
et
patienter exspecte-
mus
quod
ille
promisit, qui
nobiset inse
ipso
excm-
plumpalienliae
demonstravit.
Infirmatus
sumel humi-
lialttsstim
usque
nimis.
15.
Rugiebam
a
gemitu
cordismei.
Attendilis
plerum-
que interpellare gemitibus
servos
Dei,
ct
quaeriiur
causa: et non
apparet
nisi
gemilusalictijus
scrvi
Dci;
si lamenadaureshominiscircaillum
posili pervcnc-
rit. Estenim
gemitus
occultus
qui
ab hominenonau-
ditur : lamensi tanta
occupaverit
cor
cogilatio
desi-
derii
cujusdam,
ut voceclariore
exprinialur
vulims
interioris
hominis, quaeriturcausa;
ct dicil homo
apudsemelipsum,
Forte illudest tindc
gemii,
et for-
tc illud illi factumest.
Quispotcst intelligcre,
nisi
ille in
cujus
oculis et auribus
geinit
?
Propterea
ru-
giebam, inquit,
a
gemilu
cordismei:
quia
hominessi
quando
audiunt
gemilumhominis,
plcrumquegc-
milum carnis
audiunt; gementem
a
gcmiiu
coi-
dis nonaudiunt. Abslulitnescio
quis
rcs
Iwjus;
rtt-
giebat,
sednona
gemilu
cordis :
alius, quia
extulit
2
*
lcEr.tf Mss.At
i.ov.,
nonvidetttbinonsil.
1
fidd.,
abstulit
filtan.
venus
MSS.,
extutit: id
est,
adse-
nulturam.
filium; alius, quia uxorem; alius, quia grandinaia
est
vinea, quiacuppa acuit,quia diripuit jumenlum
ipsius
nescio
quis; alius, quia
damnum
aliquod
passus est; alius, quia
timct homineminimicum:
omnes isli a
gemitu
carnis
rugiunt.
Atvero servus
Dei, quia
ex
recordationesabbati
rugit,
ubi cst rc-
gnumDei, quod
caro et
sanguis
non
possidebunt
(I
Cor.
xv,
50)
:
Rugtebam,inqnit,
a
gemilu
cordistitei.
14.
[tiers. 10.] Etquisagiioscebatunderugieb.il?
Subjecit
: Et anteleestotnnedesideriummeum.Non
enimante
homines, qui
corviderenon
possunt:
scd
anleteesl omnedesideriummeum.Sit
desideriumtuiim
ante
illum;
et Patcr
qui
videt in
occulto,
reddel libi
(Matth. vi, 6). Ipsum
eniiri desiderium
tuum,
oratio
luaest: et si continuum
desiderium,continuaoratio.
Nonenini frustradixit
Aposlolus,
Sine intermissione
orantes
(I
Thess.
v,
17). Numquid
sineintermissione
genuflectimus, corpusprosternimus,
aut manusleva-
mus,
ut
dicat,
Sineintermissioneorale?Aut si sic' di-
cimus nos
orare,
hoc
puto
sine intermissionenon
possumus
facere. Est aliainterior sineintcrmissionc
oratio, quae
est desiderium.
Quidquid
aliud
agas,
si
desideras illud
sabbatum,
non
inlermiltis orare. Si
nonvisintermittere
orare,
noli intermitteredesidera-
re. Continuumdesiderium
luum,
continua voxtua
est.
Tacebis,
si amaredestiteris.
Qui
lacuerunl? De
quibus
diclumest:
Quuniam
abundavit
iniqttilas,refri-
gescet
charilas multorum
(Maltlt. xxiv,
12). Frigus
cbarilatis,
silenliumcordisest :
flagranliacharitatis,
clamor cordisest. Si
semper
manet
chariias,
semper
clamas; sisemper clamas,
semper desideras;
si de-
sideras, requiem
recordaris. Et
rugitus
cordistui an-
le
quemsit, oportet
ut
intelligas.
J am
quale
deside-
rium debeat esse anle oculos
Dei,
considera. Num-
quid
ut moriatur inimicus
noster, quod quasi juste
oplanl
2
homines? Nam
aliquando
oramus
quod
non
debemus. IUud
qtiodquasi juste
orant
homines,
vi-
deamus. Namorant ut moriatur
aliquis,
et ad illos
lncreditasveniat. Sedet illi
qui
orant ut moriantur
inimici,
audiant Dominumdicentem: Orate
pro
ini-
micisvestris
(Id. v, 44,
el Luc.
vi, 27).
Non
ergo
hoc
orent,
ut rnoriantur inimici : sedhoc
orent,
ut corri-
ganlur;
et mortui erunt
inimici; jam
enim
correcli,
nonerunt inimici. Et anleteomnedesiderium
meum.
Quid
si desideriumanteillum
est,
et
ipse gemitus
nonesl anleillum? Undefieri
polest, quandoipsum
desiderium
3
vocemsuam
habetgemitum
?Ideo
sequi-
tur,
Et
gemitus
meusnon est abscondilusa te. A tc
non est
absconditus,
amullis autemhominibusabs-
conditus est. Videtur
aliquando
humilis servus Dei
dicerc : Et
gemitus
meusnonest abscondilusa te. Vi-
detur
aliquando
et ridere servus Dei:
numquid
desi-
deriumilludmorluumest incorde? Si autera inest
desiderium,inestet
gemilus
: non
semper pervenit
ad
aurcs
hominum,
scd
nunquam
recedit ab
auribus
Dei.
1
LOV.,
aut
sidkimus. Er. et
pluresMss.,
Aul skutdki-
mus.
Alii,
Anlsisk.
2
plures
Mss.,
orant.
3
pleriqueMSS.,
desideriummvocemsuam.
DUO,
deside-
riuminvocesua.
m ENARRATIO1NPSALMUM
XXXVII.
408
15.
[vers. 11.]
Cormeumconturbalumest. Unde
contorbalumest? Et deseruitme
forlicudo
mea.Ple-
rumque
irrJ iitnescio
quidrepentinum;
fitconlurbatio
cordis.: eoniremiscit
terra,
tonitrus dalur de
ccelo,
borribilisfit
impetus
vel
strepitos,
leo fortevidetur
in
via;
fitconturbatio: latrones
insidiantur;
fitcon-
lurbatio
cordis,pavetur,undique
sollicitudoincutitur.
Undehoc?
Quia
destruitme
fortitudo
mea. Si enim
maneretilla
forliludo,qnidtimerelur?Quidquid
nun-
tiaretur, quidquidfrenderet,quidquidsonaret, quid-
quidcaderet, quidquidhorreret,
nonlerreret. Sed
undeilla
perlurbatio?
Deseruitme
fortitudo
mea.Un-
dedeseruitforliludo?Et lumenoculorummeorumnon
est meeum.Laluerat'
ergo
Adamlumen oculorum
ipsius.
Namlumenoculorum
ipsiusipse
Deuserat :
quem
cum
offendisset,fugit
ad
umbram,
etabscondit
se inler
lignaparadisi (Gen. m,
8).
Pavebatafacie
Dei,
et
quaesivit
umbramarborum. J aminlerarbores
J umenoeolorumnon
habebat,
ad
quodgaudere
con-
sueverat.Si
ergo
illede
origine,
et nosde
propagine;
et redeuntad illurasecundunivel novissimuniAdam
membra
ista, quia
novissimusAdarain
spiritura
vivi-
ficantem
(I
Cor.
xv, 45);
et claraanlde
corporeejus
inista
confessione,
El lumenoculorummeorumnon
estmecum:
jamconfitens,jamredemptus,jam
incor-
pore
Christi
est,
et lumenoculorum
ipsius
nonest
cum
ipso?
Planenonest cum
ipso
: sedest
quidem
tanquam
adhuc recordantiumsabbatum
*, tanquam
cementiumin
spe;
sednondumest illud lumende
quodicitur,
Oslendam
tneiptum
illi
(J oan. xiv, 21).
Esl
quiddamJ uminis,quia
filii Dei
sumus,
et
utique
hoc in fiderelinemus: sednonduraest illudlumen
quod
videbimus.Nondtcmenim
apparuil quod
erimus:
scimus
quia
cum
apparuerit,
siritilesci
erimus,quoniam
videbimus eumsicuti est
(I
J oan.
m,
2).
Nammodo
J umenfideietlumen
spei
est.
Quamdiu
enimsumusin
corpore,peregrinamur
aDomino:
perfidem
enimam-
bttlamus,
nonper speciem(II
Cor.
v, 6, 7).
Et
quamdiu
quod
nonvidemus
speranius,perpalkntiamexspectamus
(Rom.vni, 25).
Vocessunt
ergo
islae
peregrinantium,
iiondumin
patria
constitutorum. Et recte
dicit,
et
vere
dicit,
et si nonsit
dolosus,
veraciterconlitelur:
El lumenocutorUmmeorumnonestmectitn.Haec
pati-
tur homoinlus,
ibi
secum,
in
seipso,
et
seipsum",
de
jicmine
adneminem
praeter
se: haecsibi
ipsepcena
Buaesse
meruit, quidquidsuperius
cnumeravit.
16.
[vers. 12,15.]
Sed
numquid
hoc solumest
quodpatitur
homo?Patilur enimex se
inlrinsecus,
forinsecusautem ex eis inter
quos
vivit :
patitur
mala
sua, cogilurpati
et aliena. Inde sunt illaeduae
voces:Aboccullismeismunda
me, Domine,
etabalk-
nis
parce
servoluo
(Psat.
xvm, 13, 14).
J amdeoc-
cultissuisconfessus
est,
a
quibus
se
cupit
mundari:
dicat et de alienisa
quibus
sibi vult
parci.
Amki
met.
Quiddicamjam
deinimicis?Atnicimeiet
proximi
1
Duo
Mss.,
habuerat.
1
Tanquam
adhucrecordantitim
sabbatvm. Hocinomni-
liusfereMss. etinAm.desideralur.
3
Er.ct
pleriqueMss.,
sibt,secum,
in
seipso
el ctdse-
ipstun.
mei adversumme
appropinquaverunt,
el
steterumt.Hoe
quodait,
adversutnme
steieruitt,
inlellige.
Si
enim
adversum me
slelerunt,
adversus se
ceciderunt.
Amki meiet
proximi
mei adversumme
appropinquave-
runt,
etsteterunt.J am
intelligamuscapitjsvoces,jam
incipiat
illucescere
caput
nostrumin
passione. Sed
rursumcum
cceperil caput dicere,
noli inde
separart
corpus.
Si
caput
noluit se
separare
a
vocibuscor-
poris, corpus
seaudeat
separare
a
passionibus
capi-
lis?
Patcrein
Chrislo; quiatanquampeccavit
in in-
firniitatctua Christus. Modoenim
peccata
tuatan-
quam
exoresuo
dicebat,
el eadicebatsua.
Dicebat
euim,Afackpeccalorummeorum,
quaenoneranlipsius
Quomodoergopeccala
nostrasuaessevoluit
propler
corpussuum,
sicet nos
passionesejus
noslras
esse
velimus
propler caput
nostrum. Non enimille ex
amicis
passus
est
inimicos,
et nos non. Imoet nos
adboc
paremus
ineodemconvivari : talemcalicem
non
respuamus,
ul cclsitudinis
ejus
desiderium
per
humilitalem
ejus
inveniamus.
Respondit
enimcelsi-
tudini
ejus
haercre
volentibus, qui ejus
adhuc humi-
litatemnon
cogitabant,
et ait illis : Poteslis bibere
calicem
quemego
bibilurussum
(Malth.xx,22)?Ergo
et illae
passiones
Domini,
passiones
nostraesunt: et
unusquisque
si beneservial
Deo,
beneservet
fidtw,
exhibeat
quod
debet,
et versetur inler homines
juste,
volovideresi non
patilur,
etiam
quod
hicenumerat
in
passione
suaChrislus.
17. Amicimei et
proximi
meiadversumme
appropin-
quaverunt,
etsleterunt:et
proximi
a
longe
sleterunt.
Qui
proximiappropinquaverunt,
et
qui proximi
a
longe
sle-
terunt?Proximi erant
J ud:ei,quiacognati
eranl:
ap-
propinquaverunt,
et
quando
crucifixcrunt.Proximi et
Apostoli:
el tamcn
ipsi
a
longesle(erunt,
necumillo.
paterentur.
Potesteliamhocsic
intelligi:
Amtci
met,
id
est, qui
sefinxerunt amicos meos. Amicos enim,
sefinxertint,
quando
dixerunt. Scimus
quia
in veri-
taleviamDei doces
(Id.
xxn, 16)
:
quando
illum
tenlare
voluerunl,
utrura solvendumesset iribulum
Caesari, quando
illos convicit ore
ipsorura,
amici
videri volebant: sed nonilli erat
opus
ut
quisquam
ei testimonium
perhibcret
de
homine; ipse
enim,
sciebat
quid
esset in homine
(J oan.
n,
25):
adeout
cumamica verba dixissent, responderet eis, Quid
me, inquit,
tentatis
hypocrila(Matth.xxn, 18)? Ergo
Amicitnei el
proximi
mei adversumme
appropinqua-
verunt,
el stelerunt:et
proximi
a
(ottge
sleterunt.Nostis
quid
dixi. Proximos dixi
qui appropinquaverunt1,
et
tamen a
longe
steterunl.
Appropinquaverunt
enim
corpore,
sed
longe
steterunt corde.
Qui
tam
propin-
qui corpore, quamqui
in crucemlevaverunt?
Qui
tam
longe
corde, quam qui blasphemaverunt
? Au-
dile istam
Ioriginquitalem
ab Isaia
propheta,
videtc
islam
propinquilatem
et
longinquitatem
:
Populus
hic
labiismehonorat: ecce
propinquatcorpore
: Corau-
temeorum
longe
estame
(Isai. xxix, 15).
Iidem
pro-
1
Duo
Mss.,
mslis
quia
dixi
proximosDei,quiapm-opin-
quaverunt.
Sexalii: jvosrfs
quia
dixi
proximos,
dixi
appro-
pintjuavertint.
\lius
utroque
loco
habet,
dixit.Duo
tonnem,
otuiUunt,
\ostis
qtid
dixi
proximos.
IIVT S. AUGUSTINIEPISCOPl 408
pinqui,
iidem
longinqui: propinqui
labiis, longinqui
cordc. Verumtamen
quia longc
stelerunt timenles
Apostoli,
absolutius et
planius
deillis
accipimus,
ut
alios
propinquasse,
alios
longe
stetisse
intelligamus:
quandoquidem
et Petrus
qui
audacius secutus
fuerat,
ila adhuc
longe erat,
ut
inlerrogatus
el
perturbalus,
ler
negaret Dominum,
cum
qtio
se moriturum
esse
proroiscrat (Malth.
xxvi, 70). Qui poslea
ex
longin-
quo
ut
propinquus
fieret,
audivit
post
rcstirreclio-
r.em,
Amastne? ct
dicebat,
Amo
(
J oan.
xxi, 17).
Et diccndo
propinquabat, qui negando longe
faclus
eral,
donec trinavoce
amoris,
solvcrel irinamvoceni
negalionis'.
El
proximi
meia
longeslcterunt.
18. El uim
(aciebantqui qumrebant
animammeatn.
J ammanifeslura
estqui quaerebant
animam
ipsius:
qtti
nonhabebant animam
ejus, quia
non crant in
corporc ejus. Qui quaerebant
animam
cjus, longe
erant ab anima
ejus
: sed
quaerebant
ut occiderent
eam.
Quceritur
enim anima
ejus
et benc. Namalio
Ioco
arguil quosdam
dicens : Et nonesl
qui requirat
animammeam
(Psal.
CXLI,
5). Arguit quosdam
non
quacrentes
animam
ejus,
et rursus
arguit
alios
quac-
rentes animam
ejus.Quis estqui quaerit
beneaniroam
ipsius
?
Qui ejus passiones
imilatur.
Qui
sunt
qui
quaerebanl
maleanimam
ejus? Qui
ei vim
faciebant,
et
crucifigebant
eum.
19.
Sequitur, Qui quarebant
mala
mea,
loculi sant
vanitatem.
Quidest, Qui quwrebanl
malameu? Multa
quarrcbant,
et non inveniebant. Forlc hoc
dixerit,
Qu.Treb.int
crimina mea.
Quaesierunt
enim
quae
in
illuin
dicerent,
et non inveniebant
(Matth.
xxvi, 59,
(30). Quacrebant
enimmala de
bono, quaerebanl
sce-
lera deinnocente:
quando
invenirent in eo
qui
nul-
1itm
pcccalum
habebat?Sed
quiapeccalaquaerebant
in
coqui
nullum
peccalumhabebat,
reslabal ut
fingerent
quod
noninveniebanl.
Ideo, Qutquwrebanl
mala
ittea,
locutisunt
vanitatem,
nonverilalem. Et dolumtotadie
tneditabantur:hoc
est,
fallaciamsinecessationemcdi-
tabanlur. Nostis
quanta
falsa testimoniadictasunl in
Dominum,
antequam pateretur.
Nostis
quatila
falsa
leslimoniadicta
sunt,
etiamcuni resurrexisset. Nam
illi militescustodes
sepulcri,
de
quibus
Isaias
dixit,
Ponamtnalos
prosepullura ejus (Isai. LIII,9) (
mali
cnim
erant,
et veritatem dicere
noluerunt,
et cor-
rupti
mcndacium
seminaverunt)
: attendilc
qualem
vanitatem loculi sunt.
lnterrogati
sunt eliam
ipsi,
ct
dixerunt: Cum
dormiremus,
veneruht
disciputi ejus,
etabslulerunteum
(Matth. xxvm,
13).
Hoc est
loqui
vanilalem. Si enim
dormiebant,
undesciebant
quod
gestum
erat?
20.
[tiers.
14, 15.]. Ergo ait, Ego
autemvelut
surdtis nonaudiebam.
Qui
ad ea
quae
audicbat non
respondcbat, lanquam
non audiebal.
Ego
autem
velulsurdusnonaudiebam: etsicutmutusnon
aperiens
ossuum. El
repelit
eadem: Et
factus
sutnsicuthomo
non
audiens,
et non habensin ore suo
argutiones'.
'
octo
Mss.,limoris.
-
iu hic et alibi
passirn
Aiu. Er.etMss.
[redargutio-
ncs.j
Quasi
non essel
quod
illis
dicerct, quasi
non esset
undeillos
argueret.
Nonne
jam
anteamulta
increpa-
j
verat,
mulla
dixerat,
et
dixerat,
Va
vobis,
Scribaet
\
Pharisai,hypocritm (Matlh,
xxni, 13),
et muita
talia?
Tamen
quando passus est,
nihil horum dixit: non
quia
non habebat
quod diceret,
sed
"exspeclabal
ut
complerent
illi
omnia,
et
implerentur
omnes
prophe-
tiaede
illo,
de
quo
dictumerat: Et sicul oviscoram
tondenlesesine
voce,
non
aperuit
ossuum
(Isai. LIII,
7). Oportebat ergo
ut laceret in
passione,
non taci-
turus in
judicio.
J udicandnseniro
venerat,
qui postea
judicalnrus
veniret: el ideo cum
magna polestatc
judicaiurns, quia
cum
magna
humilitale
judicatus.
21.
[vers. 16.] Quoniam
in
te, Domine,speravi;
tu
exaudks, Domine,
Deusmeus.
Tanquam
si ei dicc-
relur, Quare
non
aperuisti
os (uum?
quare
nondixi-
sti,
Parcite?
quare
non in cruce
pendens iniquos
arguisti
?
Sequilur
et dicit:
Quoniam
in
le, Domine,
speravi;
lu
exaudies,Domine,
Detismeus. Monuit le
quidfacias,si
forteoccurrerit tribulatio.
Quaeris
eiiii*
te
defendere.el
fortenemo
accipitdefensioiiem
tuam.
J amtu
perturbaris, quasi perdideris
causam
tuam,
quia
nulliushabesdefensionemaut testimonium.
Cu-
stodi intus innocenliam
tuam,
ubi nemo
opprimil
causamluam. Praevaluit in te falsum
lesiimonium,
sed
apud
homincs:
numquidapud
Deum
valebit,
ubi
causatuadiccndaest?
Quando
Deus
judex erit,
alius
lcstis
quam
conscientia tua nonerit. Inter
judicein
juslum
et conscientiamluamnoli timerenisi causam
tuam: si causammalamnon
babueris,
nullumaccti-
salorem
perlimesces,
nullumfalsumtestem
refelles,
nullumverum
requires.
Tu lanlumbonamconscicn-
liam
affer,
ut
possis
dicere :
Quoniam
in
le, Domine,
speravi;
lu
exaudies,Dotnine,
Deusmeus.
22.
[vers.17.] Quia
dixi :
Nequando
insultenl' 1
meinimici
mei,
el dumcommoventur
pedesmei,
intne
magna
locuti sunt. Iieruni redit ad infirmitalemcor-
poris sui,
ctrursus
caput
illudattendit
pedes
suos :
non sic esl in
ccelo,
ut deserat
quod
habet inlerra :
atlendit
plane,
etvidet nos.
Aliquandoenim,
ut
esl
isla
vita,
commoventur
pedes nostri,
et labunlur in
aliquo peccalo
: ibi
exsurguntlinguaenequissimae
ini-
micorum. Hinc
ergo intelligimus,
etiamcum
lacebant
quidquaerebant.Loquuntur
tunc
aspereimmites,gau-
dcnles
2
scinvenisse
quod
doleredebuerunt. Etdixi:
Ne
alicjuando
insullentinmeinimki mei. Dixi
hoc,
ct
tamenforleademendationemfecisli eos
magnaloqui
de
me,
dummoverentur
pedesmei,
idest elaii
sunt,
multa
maladixerunt.cumcommoverer. Misereri enim
debuerunt
infirmis,
non
insultare; quomodo
Aposto-
lus dicit :
Fralres,
si
praoccupalusfuerit
homoinati-
quodelkto,
vos
quispiritiialesestis,
inslruite
hujusmodi
in
spiritu
mansuetudinis.Et
complectilur quare
: in
tendens, inquit, fetpsutn,
neet (utenteris
(Gal. vi,
1).
Nonerant isli
lales,
de
quibusdicit,
Et dumcomtno-
verenlur
pedesmei,
inme
magna
locutisunt: sederant
1
colb. Ms.cunslanterliabetexsultent.
-
Sic
aliquot
Mss.
Ldd.vero, Qtiiercml
tunc
asperi,immites,
tjaudenlse,
ctc.
NonnuIliMss., aspere
inniitcs.
109
ENARRATIO
IN PSALMUMXXXVII.
410
lalesde
quibus
alibi
dicit, Qui
me
premunt,
exsulta-
buntsi motut
fuero(Psat.
x'11,5).
23.
[vers.
18, 19.] Quoniamego
in
flagellaparalus
sum.Omnino
magnifice, lanquam
diceret : Adhoc
naiussum
,
ut
flagella
sufferara.Nonenimnascere-
tur
'
nisi de
Adara,
cui
flagella
debcntur. Sed ali-
quandopeccalores
inhac vitaaut
non,
aut minus
flagellanlur; quiajamdesperala
est inlentioeorum.
At veroilli
quibusparatur
vila
seropilerna
,
necesse
cst ut hic
flagellentur; quia
vcra est illasenlentia:
Fili,
ne
deficias
in
disciplina
Domini, nequefatigeris
cumab itlo
increparis
:
quem
enim
diligit
Dominus,
cotripif; flagellal
autemomnem
filiumquemrecipit
(Prov. 111, 11, 12).
ldeo
ergo
non insultenl inimici
mei,
non
magnaloquantur
: et si
flagellat
mePater
meus,
tu
flagellaparalus
sum; quia
mihi haercditas
praeparatur.
Nonvis
flagellum,
nonlibi dalur hacre-
ditas. Omnisenimfiliusnecesseest ut
flagelletur.
Usque
adeo omnis
flagellatur,
ut necilli
pepercerit
(Rom.vni, 32) qui peccalum
nonhabuit
(I
Petr.
11,
22).
Quoniamego
in
flageltaparatus
sum.
24. Et dolormeus
antemeest
semper.Quis
dolor?
Forle de
flagello.
Et
vere,
fratres
mei,
veredicam
vobis, flagella
suadolenthomines; quareflagellnn-
tur nondolent.Nonerat islesic.
Audite,
fralresmci:
Ncscio
quis
si
damqum
patitur, proclivior
est ut
dicat, Indignepassus
sum, quam
utconsiderct
quare
passus
sit;
dolens damnum
pecuniae,
non dolcns
jusiitiae.
Sipeccasti,lhesaurumtuuin
interioremdole:
nihil habes
in
domo,
sedforteinaniores
'
corde: si
autem
plenum
est corbono
suo,
Deo
tuo; quare
non
djcis
: Dominusdedit,
Dominusabslulit;
sicut Do-
niino
placuit,
itafaclumest;
sil nomenDominibc-
ncdiclum
(J ob
1, 21)?
Unde
ergo
isle dolebal?de
llagello
quo flagellabatur
?Absit. El dolor
meus,
in-
quit,
antemeest
semper.
Et
quasi
diceremus,quis
do-
lor? undedolor?
Qttoniaminiquitalem
meam
egopro-
nunito,
et curam
gerampropeccato
meo. Ecceunde
dolor. Nonde
flagello
dolor: de
vulnere,
nondemc-
dicina. Nam
flagellum
medicamentumest contra
peccata.
Audite,
fratres : christiani
sumus;
et tamen
plerumque
si lilius
cujusquam
moriatur,plangil
illum;
si
peccet,
non illum
plangit.
Tunc
plangeret,
lunc
doleret,
cum
peccantem
videret;
tuncmodum
impo-
ncret,
lunc normamvivendi
doceret, disciplinam
darct : aul si
fecit,
et illenon
audivil,
tunc crat
plangendus;
tunc
pejus
morluus luxuriose
vivens,
quam
moriendo
luxuriamfiniens: tunc
ergoquando
istafaciebal indomo
tua,
nonsoiummorluus
eral,
scdel
putebat.
Haecdolenda
sunt,
illa sustinenda:
illafercnda,
ista
plangenda.Plangenda
autem
, quo-
modoaudistis
plangere
istum :
Quoniaminiqtiitatem
meam
egopronuntio,
etcuram
gerampropeccato
meo.
Nesecurus
sis,
cumconfessusfueris
peccalumtuuro,
tanquamsemper praeparatus
adconGtendumet com-
mittendum
peccatum.
Sic
pronuntia iniquitatem
1
Duodecim
Mss., paleretur.
Pro,
inaniores
corde,plurcs
Mss.
habcnt,
mammoct
cordc.
(uam,
ut curam
geraspropeccato
tuo.
Quidest.curam
gerere pro pcccato
tuo? Curam
gererepro
vulnere
tuo. Si
diceres,
Curam
gerampro
vulnere
meo; quid
intelligeretur,nisi, Dabo
operam
ut sanetur?Hocest

enimcuram
gerereprodelicto, semper niti, semper
intendere,
semper
studioseel sedulo
agere
ut sancs
peccatum.
Eccede die in diem
plangis peccalum
tuum,
sedforte
lacrymaecurrunt,
et manuscessant.
Fiant
eleemosynae,
redimanlur
peccala, gaudeat
in-
digens
dedato
tuo,
ul et tu
gaudeas
de dato Dei.
Eget ille, eges
et tu:
cget
illead
le, eges
et lu ad
Deum'. Tucontemnis
egentem tui,
Dcus non te
conlemnet
egenlem
sui ?
Ergoimpleto
tu
egentis
in-
opiam,
ut
impleat
Deusinterioratua. Hoc
est,
Curam
gerampropeccalotneo,
faciamomnia
quaecumque
fa-
cienda
sunt,
adabolendumet sanandum
peccatum
meum.Et curatn
gerampropeccalo
meo.
25.
[vers.20.]
Inimici autemmeivivunt.Beneest
eis, gaudent
in saeculi
felicitale,
ubi
egolaboro,
et
rugio
a
gemitu
cordismei.
Quoraodo
vivunt inimici
illius, quiajam
dixit de
illis, quoniam
locuti sunt
vanitatem?Audi et inalio
psalmo
:
Quorumfilii
sicut
noveltmconstabilitm.Sed
superius
dixerat :
Quorum
oslocttlumesl
vanitatem,filim
eorum
composilm
sicut
simitiludo
templi;
cellariaeorum
plena,
eruclantiaex
hocin
Itoc;
boveseorum
crassi;
oveseorum
fecunda,
multiplkantes
inexilibussuis: nonestruina
sepis,neque
clamorin
plateis
eorum.Vivunt
ergo
inimicimci: haec
vila
est,
hanc
laudant,
hanc
amant,
hanc roalosuo
habenl.
Quid
enim
sequitur?
Beatumdixerunt
popu-
lum
,
cui hac sunt.
Quid
autcm
tu, qui
curam
gcris
propeccato
luo?
quidlit, qui pronuntiasiniquitalem
tuain?
Bealtis,inquit, populuscujus
estDominutDetis
ipsius(Psal. CXLIII, 12-15).
Inimki aulemmeivivunt:
et
confirmati
sunt
super
me,
et
multiplkati
sunt
qui
me
oderunt
inique.
Quidest, qui
oderunt
iniqtte
?Bonasibi
volenlemoderunt.
Qui
si redderentmala
pro malis,
boni noncssent :
qui
si non redderentbona
pro
bo-
nis, ingrati
esscnt : reddunt autemmala
pro
bonis
qui
oderunt
iniquc.
Tales fuerunl J udaei: venit ad
illosChristuscum
bonis,
reddiderunt illi mala
pro
bonis. Cavctehoc malum
,
fratrcs: cilo subintrat.
Quiadiximus,
Tales erant J udaei : ne
pulet
unus-
quisque
vestrum
longe
se
exceptum. Corripiat
le
aliquis
frater
tuus,
bonumlibi
volens;
oderis
ilium,
et talises. Et videte
quam
cito
fiat, quam
facile: et
vitatote' tam
magnummalum,
lam
agile peccatum.
26.
[vers.21.]
Delrahebantmihi
qui
relribuu.nl tnala
pro
bonis,quoniamperseculus
sum
jusliliam.
Ideomala
pro
bonis.
Quidest,
persecutus
sum
justiliatn
?Non
dimisi: ncforte
persecutionem
semper
inmaloin-
telligas, persecutus
dixit, perfecte
seculus:
Quoniam
persecuttts
sutn
jusliliam.
Et audi
caput
nostrum
eju-
lans
3
in Dassione: Et
projecerunt
me dileclum
,
1
DuoMss.,eget
illea
te,
eges
tuaDeo.
*
Sic
plures
MSS. At
Lov.,quamfacile
currat tamma>
gntim,
etc.
3
Edd.etMss.,
evidens:
excepto
Fuliensiuni vetericodi-
cc,cujusopercslituiinus, ejulans.
4U
S."AUGUSTINI
EPISCOPI
412
lanquam
morluumabominatum.
Parumerat mor-
tuum, quare
abominalum?
Quia
crucifixum.
Etenim
hsec raorscrucis
magnaapud
eos abominatioerat,
non
intelligentesinprophetia
dictumesse: Maledkltts
omnis
qui pendet
in
ligno(Deut.
xxi, 23).
Nonenim
ipse
attulit
mortem,
sed hic invenit de maledicto
primi
hominis
propagalam(Gal.
ui, 10)
: cteamdem
mortem nostram
suscipiens
in
lignosuspendit,quae
veneral de
peccato. Ergo
ne
putarent aliqui,
sicut
putant quidamhaeretici(a),
DominumnoslrumJ esum
Chrislumfalsamcarnemhabuissc,
etnonverammor-
temincrucesolvisse;
intendithoc
propbeta,
et ait :
Maledklusomnis
qui pendel
in
ligno.
Ostenditergo
quia
el FiliusDei veramorlemortuus
esl, qttac
mor-
lali carni debebatur : ne non malediclum
, putares
non vere morluum.
Quia
vero illa inors non erat
falsa,
sedex illa
propagine
descenderat,qu;c
venerat
de maledicto,
cum dicerel
Deus,
Mortemoriemini
(Gen.
n, 17):
omninoetad
ipsumquiarpervenit
vera
mors,
ut adnos
perveniret
veraviia
;
etiamad
ipsum
pervenii
mortis
maledictio,
ut adnos
pervcniret
vitae
benedictio. Et
projecerunt
me
dilectum, tanquam
mortuumabominatum.
27.
[vers. 22.]
Ne
derelinquasme,
DomineDeus
tnetts
,
ne discesserisame.Dicamusin
illo, dicamus
per
illum; ipse
enim
inlerpellat pro
nobis
(Rom.
vin, 34):
et
dicamus,Nederelinquasme,
DomineDeus
meus.El tamen
dixerat,
Deus
meus,
Deus
meus,ulquid
me
dereliquisti(Mallh.
xxvn, 46,
el Psal.
xxr,
2)?
et
dicit,
Deus
tneus,
nediscesserisame.Si a
corpore
non
recedit,
recessit a
capile? Cujus orgo
vox
erat,
nisi
primi
hominis. Ex illo
ergo
seosicndens veramcar-
nem
portarc,
dicit : Deus
metts,
Deus
meus,tttquid
tnc
dereliquisti?
NonilltimdimisilDens.Si lenon dimitlit
credentemin
se,
Cbristumdimittcret Pater et Filius
et
Spiritus
sanctus unus Deus?Sed
personam
in se
transfiguraveratprimi
hominis. Scimusdiccnte
Apo-
slolo, quia
velushomonoster
confixus
esl cruci cutn
ilto
(Rom.vi, 6).
Non aulem careremus vetuslate
,
nisi
crucifigeretur
ininfirmilatel. Adhocenim
venit,
ut renovemur inillo:
quia
desiderandoeumet
pas-
sionem
ejus
imitandorenovamur.
Ergo
voxerat in-
firmitatis,
voxerat
nostra, qua
dictum
est, Quare
me
dcreliquisti
? Inde ibi dictum
est,
Verbadelktorum
tneorum
(Psal.
xxi, 2)
:
tanquam
diceret,
Haecverba
ex
persona peccatoris
inme
transfigurata
sunt. Ne
discesseriSatne.
28.
[vers. 23.]
Intende in
adjutorium meum,
Domine salutis mew.
Ipsa
est
salus, fralrcs,
dc
qua
salute
exquisierunt Prophelae,
sicnt dicit
apo-
stolus Pelrus : et non
acceperunt qui exquisie-
runt
;
sed
inquisierunt
ct
praenuntiavcrunt,
ct
venimus nos ct inveniinus
quod
illi
exqttisierunt
(I
Petr.
i, 10-12).
Et eccenosnondum
accepimus;
et
riaseenlur
postnos,
et invenient
quod
nec
ipsi
acci-
pient
et transient: ut omnessimul infinediei cum
Palriarchis,
et
Prophetis,
et
Apostolis
denariumsa-
1
Tredecim
Mss.,
nistnos
crncifigeret
in
infirmitate.
Alii
quinque
: ntsivetus
cruciftgeretur,
etc.
(a)
Mauichsei.
lutis
accipiamus.
Elenimnostismercenariosvel
ope-
rariosdiversis
temporibus
ductosad
vineam,
merce-
dem tamen
pariter acceperunl (Matth. xx, 9).
Et
Prophelaeergo,
et
Apostoli,
et
Martyres,
et
nos,
et
qui post
noserunt
usque
infinem
saeculi,
iri
ipso
fine
accepturi
sumus rjduleni
sempiternam;
ut contem
-
plantes gloriamDei,
et
ejus
faciem
intuentes,
eum
laudemusin
aeternum,
sine
defeclu,
sine
aliquapoena
iniquitatis,
sine
aliqua perversitate
peccati,
laudan-
tes
Deum,
et non
jaro suspirantes,
sed inhaerentes
illi,
cui
usque
in finem
suspiravirausl,
et in
spe
laetaiisumus. Inillaenimcivitate
erimus,
ubi bonum
nostrumDeus
est, lumenDeus
est, panis
Deus
est,
vila Deusest:
qtiidquid
cst bonum
nostrum,
a
quo
peregrinanteslaboramus,
in illo
inveniemus.Inillo
erit
quies, quam
modorecordanles necesse est ut
doleamus.Illudenitnsabbatum
recordamur,
in
cujus
recordationetanladicta
sunt,
el nostantadicerede-
bemus,
ct dicenles
nunquamtacere,
non
ore.sed
corde:
quia
sicore
lacemus,
ut corde clamare
pos-
simus.
IN PSALMUM XXXVIII
ENARRATIO.
SERMO
(a).
1.
[vers. 1.]
Psalmi
hujus, quem
modocantavi-
mus,
et tractandum
suscepimus,
tiluluscst: in
finem
pro Idiihun,
Canlktim
tpsi
David.
Cujusdamergo,
qui
vocatur Idithun
, voces
exspeclandae
et audien-
d;esunt: et si esse
unusquisque
nostrum
potuerit
Idhliun
,
in co
quod
cant.it invenit
se,
et audil sc.
Viderisenim
quis
vocatusfuerit
*
Idithun secundum
hominum
priscam
nativitatem: nos
auiemaudiamus
quidinterpretetur
boc
nomen,
et in
ipsa
inlerprela-
tioncnominis
quaeramus
intelligentiam
veritatis. Sic-
ut
ergoinquirentesreperire poluimus
ineis nomini-
hti,
quae
nobisa studiosislilterarum
divinaruraex
hebraeo
eloquio
inlatinum
inlerpretata sunl, Idilbun
iiilerpretalur,
Transilicnseos.
Quis
esl
ergo
istetran-
siliens?vel
quos
transilivit?
quia,
Transiliens,
non
nude
positumest; sed, Transilienseos.
Transiliendo
cnim
cantat,
ancanlandotransilit?Sive
Iransiliendo
cantct,
sivecantando
transiliat, transilientis tamen
Canticum
paulo
antecanlavimus:
utrum et nos si-
rous
transilienles,
viderit Deuscui
cantavimus.Sed
si
quis
transiliens
cantavit, gaudeat
seesse
quod
can-
tavit: si
quis
autemterraeadhuc
inhaer*ns
canlavit,
oplet
esse
quod
cantavit.
Quosdamenim
inhaerentes
humocurvalosin
terram,
ea
quae
imasunt
cogitan-
tcs
,
inrebusIranseunlibus
spemponentes,
transili-
1
Lov.,
suspiramus.
Edd.alii et
pleriqneMss., suspiravi-
mus.
*
sicnostriomnesMSS. At
Edd.,viderintenim
qvi
tttm
fuernnt,quisvocatus,
etc.
(ct)
nabilus
Carthagine
admensamS.
Cypriani.
lsteser-*
mointribusMss.
praenoiatur
habitus
cctrtltagme qd
ndssuni
s.
ctjpriani.
scdveriusioaliis,ad
mensam, ereclamvidc-
liccttii
ipso
locoubi
cyprianuspassus
fuerat.vid.Enar.
psal.
LXXX,
n. 1.
413 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVIII.
414
vit isle
qui
vocalurTransilienseos.
Quos
enimtran-
silivit,
nisi remanentes?
2. Nostis
quosdampsalmos
inscribi Canticum
gra-
duum: et ibi
quidem
in
graecalingua
salis evidens
est, quid
dicat
avage,uSv.
Anabathmi enim
gradus
sunt,
sedascendentium
,
nondescendentiura. Lati-
IIUS
quia
non
potuitproprie
dicere, generaliterdixit:
et
quoniam gradus appellavit, arabiguumreliquit
uirumascendentiumessent,
an descendentium.Sed
quia
nonsunl
loquelaenequc sermones, quorum
non
audianlur vocescorum
(Psal. xvin, 4), exponit
se-
quentemlingua praecedens;
cl lit certumin
alia,
quodambiguura
cratin alia.
Quomodoergo
ibi ascen-
dens
quidam
cantat,
sicel hic transiliens. Est au-
lemhaecascensio et isla
transilitio,
non
pedibus,
non
scalis,
non
pcnnis;
et tamensi interioremho-
roinem
attendas,
et
pedibus,
et
scalis,
et
pennis.
Nam
si non
pedibus, quoroodo
dicithomo
interior,
Nonve-
niatmihi
pessuperbim(Psal.
xxxv,
12)
?Si non
scalis,
quid
sunt
quas
vidil
J acob,
ubi eranl ascendentes
Angeli
et descendentes
(Gen.
xxvm
,
12)
? Si non
pennis,quis
est
qui dicit, Quis
dabitmilii
pennas
sicul
columba,
et
volabo,
el
requiescam(Psal.
LIV,
7).
Sed
inrebus
corporalibus
aliudsunt
pedcs,
aliudscalac
,
aliud
pennae.
Intusautemet
pedes,
et
scalae,
et
pen-
nacaffeclussuntbonaevoluntalis
'
. His
ambulemus,
his
ascendamus,
hisvolemus.Cum
ergo
audit
quis-
que
Iransilientem
hunc,
et imilari
eligit,
non
quaerat
levitate
corporis
transilire
fossas,
aut
aliqua
altius-
cula
praevolare
saliendo: sed
quod
ad
corpora
altinet
dico: namfossaseliamtransilit. Succensa
igni
et
ef-
fosa, qtim
ab
increputione
vultuslui
peribunt(Psal.
LXXIX
,
17
). Quae
sunt enimsuccensa
igni
el
effossa,
qua
ab
increpatione
Domini
peribunt,
nisi
pcccata
?
Succensa
igni
sunt, quae
facil maleardens
cupidilas
:
ct effossa
sunt, quac
facitmale
jacens
timiditas.Hinc
cnim
peccala
omnia,
aut
cupiendo,
aut limendo.
Transiliat
ergo
iste omnia
quibus
teneri
posset
in
lerra :
erigat
scalas
suas,
exserat
pennassuas,
vi-
deat utrum
quisquamagnoscat
hic sc : imovero in
Domini
gratia
multi se
agnoscunt, qui
forie
jam
vi-
lcmhabentes
roundum,
et omnia
quae
delectant in
mundo, eligunt
recle
vivere,
dumhicvivuni in
gau-
diis
quibusdamspiritualibus.
Et haecundeerunt ad-
huc ambulanlibus
super
tcrram
,
nisi ex diviniselo-
quiis,
ex.verbo
Dei,
ex
parabola aliquaScriptura-
rumscrutataet
investigala,
exdulcedine
inventionis,
quam praecessit
labor
inquisitionis
? Sunt
quaedam
deliciaesanctaect bonaeinlibris.
Neque
enimsunt in
auroet
argenlo,
in
epulisatque
luxuria
,
invenati-
buset
piscatibus,
inludoct
joco,
intheatricis
nugis,
inaffectandiset
apprehendendis
ruinosis
honoribus;
neque
enim vera sunt
gaudia
in his
omnibus,
et
in his libris nulla sunt : imo vero animailla ima
Iransiliens,
ct in his delectata
dicat, quia
verum
dicitet securadicit,
Narraveruntmihi
injusti
delectn-
liones,
sednonsicullextttaDomine
(Psal. cxvin, 83).
1
uaiuuuileciinMss. luEdd.
autem,affeclus
sunletbonce
voluntates.
Veniatadhuc isteIdithun
,
transiliat eos
qui
dele-
ctantur
imis;
el delectelurin
his,
et
gaudeat
inverbo
Domini,
indelectatione
Iegis
Altissimi.Scd
quid
di-
cimus? Et hinc transiliendumest inaliud? An huc
usque
habet
quo
transiliat
qui
transilire desiderat?
Voces
potiusejus
audiamus.J amenimistetransilicns
videtur mihi
quod
habiiabat in
eloquiis Dci,
el ibi
didicil
hnec,quae
audiluri sumus.
5.
[
vers. 2,
]
Dixi,
Custodiamvias
meas,
ut nonde-
linquam
in
littgua
mea. Credas
quodlegendo,
disse-
rendo, praedicando,monendo, objurgando,
horlando,
cumversareturin
opere,
cumexercereturindifficul-
taiibus
quibufdamhumanis,
homo
agens
inter homi-
nes, quamvisjam
transilienseos
qui
nondelectanlur
his
(quia
difficileest ut
quisquelingua
nonlabatur et
peccel,
et
qui lingua
non
peccavit,
ut
scriptumest,
Itic
perfectus
esl vir
[J acobi
in
,
2]), aliqua
forle
pceni-
lenda
dixerat,
et lansaeranl abore
quae
vellel revo-
carc,
nec
posset.
Nonenim
lingua
frusirainndo
est,
nisi
quia
facilelabilur. Videns
ergo quam
essetdiffi-
cile,
ul neccssitatem
loquendi
haberet homo
,
et in
loqucndo
non
aliquiddiceret, quod
sedixisse
nollcl;
et lacdioaflecttiscx his
peccatis, quaesivit
evitarela-
lia. Patitur hancdifficultatemtransiliens. Nonme
ju-
dicct, qui
nondtimcsl transiliens:
transiliat,
et ex-
periatur quodloqtior
;
tuncenimerit ettestis et filius
vcritatis. Cum
ergo
haecei
conligissent,
slatueratnon
loqui,
nc
aliquid
diceret
quod
loculumseesse
poeni-
teret. Hoc indicant
prima
verba
ejus, Dixi,
Cuslo-
diatnviastneas
,
ul non
detinquam
in
lingua
mea.Cu-
stodi
crgo
vias
luas,
o
Idithun,
et noli
delinquere
in
lingua
lua:
perpeudequod
dicluruses
,
examina
,
consuleiuteriorem
veritalem,
et sic
profer
adexterio-
remauditorem.
Quaeris
ista
l
plerumque
in
perlurba-
lione
rerum,
in
occupalioneanimorura,
dum
ipsa
infirmitasanimae
, quamaggravat corpusquod
cor-
rumpitur,
et audirevult et
dicere,
audire
inlus,
di-
cerc foris,
aliquandoperturbata
studio
dicendi,
de-
ficit
indiligentia
8
agnoscendi
: et inhisdicit
aliquid
quod
forlenon esset dicendum. Contrahaecreme-
diummeliusesl silenlium.Stat enim
peccator, pro-
priaquadam
nola
peccator, superbusquisquam
et in-
vidus;
audit
loquenlemtransilienlem, captat verba,
proponitlaqucos;
difficileest ut noninveniat
aliquid
nonila
diclum,
ut dici debuisset: necaudiendo
igno-
scit,
sedcalumniaturinvidendo. ContrahosisteIdi-
thun transilienseossilere
delegerat;
undeiracanta-
vit :
Dixi,
Cuslodiamvias
meas,
ut non
delinquam
in
linguamea.Quamdiucapiora
caluraniosis,aulcaptor,
cl si non
capior,
Custodiamvias
meat,
utnondelin-
quam
in
lingua
mea.
Quamvis
transilierimdelectatio-
ncs terrenas
, quamvis
nonme
capiant lemporalium
rerumvolatici affectus, quamvisjam
haecima
despi-
ciam,
cl admeliora
consurgam;
in
ipsis
lamenme-
lioribus
sufficit mihi delectatio
intelligentix
coram

sic Edd.Atomnes
MSS., Quis
ista: forte
pro, Quamvis
isla,
elc.,
utreferaturadillud
,
contrahwcremedvnnme-
lius,
ctc.lnMss.autcm
per|atnis, Qui
htaconwrvat
ple-
riiiiupu;
i-.'.c.
~;'iU-.:!)J ?;-i:il
MSS.,
iivligenlui.
415
S. AUGUSTINI
EPISCOPl
4IG
Deo:
quld
mihi
opus
est
caplandaloqui,
et daread-
itumcalumniantibus?Dixi
ergo,
Custodiamvias
meas,
utnon
delinquam
in
lingua
mea. Posui ori meocusto-
diam. Hoc
quare
?
Propter pios, propter studiosos,
propler
fideleset sanctos? Absit. Illi sic
audiunt,
ut
quodprobant
Iaudenl:
quod
autem
improbant
inler
multaforte
quaelaudant,
veniamdent
potiusquara
calumniam
parent. Propter quos ergo
viscustodire
viastuas
,
ut non
delinquas
in
linguatua,
cl
ponis
ori luo custodiam?Audi : Dumconsistitadversumme
peccator.
Nonconsistil ad
me,
sedconsisiit
adversum
me.
Quid
dicturus
postremo,
undesaiisfaciam?
Car-
nali dc
spiritualibusloquor,
forisvidenli et
audienti,
inlussurdoel cacco.Animalisenimhomonon
perci-
pit quae
sunt
Spiritus
Dei
(I
Cor.
II,
14).
Nisi autem
animalis
inveniretur, quando
calumniaretur? Realus
qui
narrat verbumauri audienti
(Eccli. xxv,l2),
nonauri
pcccatoris
astantisadversumse. Talesenim
multl circumstabantet
circumfrcmebant,
quando
ille
vclut ovisadimmolandumductus
est,
et sicut
agnus
coramlondenlcsine
voce,
sic non
apcruit
os suuin
(Isai.
I.III
, 7). Quid
enini dicas
turgidis,
turbidis
,
calumniosis,litigiosis,
verbosis?
Quid
dicas sanctum
el
pium,
et de
religione
transiliens eos
*
:
quando
ipsis
libenler audientibus, discere
cupientibus,
veri-
latiscibo
inhiantibus,
avide
accipienlibus,
ct Domi-
nusait: Adhucmuttahabeovobis
dicere,
sednon
pote-
stisilla
portare
modo
(J oan.
xvi,
12)
?Et
Apostolus,
Non
potui
vobis
loquiquasispirilualibus,
sed
quasi
car-
nalibus: nonlamen
desperandis,
sednutriendis. Se-
quilur
enim
, Tanquamparvulis
inChristolac vobis
potumdedi,
non
escam;
nondumenim
pateratis. Ergo
vel nunc
dic,
Sed
neque
adhuc
quidempotestis
(I
Cor.
lii, 1,2).
Noli
ergo
festinareaudire
quod
non
capis,
sedcresceut
capias.
Sic
parvulumalloquimur,
in
sinu matris Ecclesiae
pio
lacte
nulriendum,
et ad
cscammensae
dominjcae
idoncumfaciendum.
Quid
aulemvcl taledicam
peccalori
astanti adversus
me,
idoneumse
pulanti
aut
lingenti,
adea
quae
non
capit;
ut cumei
dixero,
ct illenon
ccperit,
nonse
putet
non
cepisse,
sedmedelecisse?
Ergoproplcr
hunc
peccato-
reraastantemadversus
me, posui
ori meocuslodiam.
4.
[yers.5.]
Et
quid
secutumest?
Obsurdui,
el hu-
miliatussum,
elsiluiabonis.Palitur enimdifficultatera
istctransiliensin
quodamgradu, quojamtransilivit;
et
quaerit
et inde
transilire,
advitandara hanc diffi-
cullatem. Peccaremetuebam
*,
ut non
loquerer,
ut
silcntiummihi
imponerero;
hoccnim
dixeram,
Cuslo-
diantvias
meas,
ut non
detinquam
in
lingua
mea: et
dum timeo
loqui
ne
peccem,
Obsurdui ethumilialus
sum,etsUui
abonis. Dumnimis
limco,
ne
loquaraliqua
mala,
tacui omnia bona :
Obsurdui,
el humiliatus
sum,
el silui a bonis. Undcenimdicebam
bona,
nisi
quia
audiebam? Auditui enimmeodabis
cxsultatio-
neract laetitiam
(Psal. L, 10).
Et amicus
sponsi slat,
1
Er.,Quid
dkassanctoel
pio
et de
rctigwne
transilienti
cos.Tres
MSS., Quid
dkat sanctuset
piuset
de
religionis
iraiisilienseos.
PluresMss., peccctlorcm
mettubam.
ct audil
eum,
el
gaudio gaudel
propter vocerii,
non
suam,
sed
sponsi (J oan. m,
29).
Ut vera
dicat,
audit
quae
dicat. Nam
qui loquilur
mendacium,
de suo Io-
quitur (ld. vm,
44). Quiddam
ergo
tristeel moleslum
passus
cst
isle;
cl hacsuaconfessioneid
quodpassus
est,
cavendum
admonet,
non
imitandum. Timendo
enim
nimis,
ut
di.vi,
nediceret
aliqua
non
bona,
sta-
tuit sibi nulladicerc vel bona: et
quoniam
slatuit
tacere,
ccepil
non audire. Sias enim si
transiliens
cs,
exspectas
a Deo audire
quid
dicas
Iiominibus:
inter divitem
Deum,
et
inopemquaerentem
quid
au-
diat,
intercurris
transiliens, qui possis
et binc
audirc,
ethacdicerc: si
eligis
hacnon
dicere,
nonmerebcris
hinc audire :
conlemnis
pauperem, conlemnerisa
divilc. Oblitus es servurnte
essc, quem
consliiuit
Dtminus
super
familiamsuamdare
conserviscibaria
(Matlh. xxiv,
45)
?
Quid
ergo quaeris
accipere, quod
piger
es
erogare
?Merito
crgoquoniam
quod
acccpe-
ras diccre
noluisti,
impediris
ne
accipiasquod
acci-
perecupiebas.Aliquid
enim
volebas,aliquidhabebas:
da
quodhabcs,
ul merearis
acciperequod
non
habes.
Ergo
cum
quasi posuissera
ori meo
cuslodiani, mihi-
que
indixissem
silenlium,
quia
videbam
ubiqueperi-
culosum
eloquium;
factum
es(,
inquit,
in me
quod
nolebam; Obsurdui,.ethumiliatussum: nonmehu-
roiliavi; sed,
humiliatussum.
Obsurdui,
et
humitiattis
sum,
el silui a bonis.
Ccepi
nondicere
bona, cumti-
meonedicam
aliqua
mala: et
rcprehendi consilium
meum. Silui enimabonis.El dolor meus renovatus
est. A
dolore
quippequodam, quem
mibi
inflixerant
calumniatores et
reprebensores, tanquam
requievc-
ramin
silenlio,
et cessaveral dolorille
qni
factuscrat
a
calumniantibus:
sed ubi silui a
bonis, renovalus
csl dolor meus.
Ccepi plus
dolere tacuisse me
quae
dicerc
deberem, quam
dolueramdixisse
quae
diccre
nondeberem. Renovalusestdolor
meus.
5.
[vers.4,
5.] (a)
Et in
meditalionemea
exardescet
ignis. Ccepit
esse
inquietum
cor meum.
Videbamin-
scnsatos,
et labescebam
(Psal. cxviii,
158),
nonar-
guebam
: et mcsic
tacentcmzelus
domus luaecohi-
cdebat
(Psal. LXVIH, 10). Respexi
enimad
Dominum
meumdicentem: Serve
nequam
et
piger,
dares
pecu-
niammeam
nummutariis,
et
ego
venienscumusuris ex-
igeretn.
Et
qttodsequilur,
averlat
Deusa
dispensatori-
bus suis :
Projiciatur
in lenebras
exteriores
ligalis
roanibuset
pedibus, servus,
non
eversor ad
perdcn-
dum,
sed
pigeraderogandum
(J /a/t.xxv,26,27,
50).
Quidexspectaredcbent, qui
cumluxuria
consumpsc-
runt,
si damnanlur
qui
cum
pigritia servaverunl ?In
meditationemeaexardescet
ignis.
Et
posilus
in hac
fluctuationedicendi et
tacendi,
inler eos
qui
calu-
mniari
parali sunt,
et eos
qui
affcctam
instrui,
inter
abundantes et
inopes,
faclus
opprobrium
his
qui
abundabant,
et
despectiosuperbis(Psal. cxxn, 4),
rc-
spiciens
eosbealos
qui
esuriuntet siliunt
jusliliam
(Matth.
v,
6);
laboransin
utroque,
afflictusin
uiro-
qne; periclitans
ne
projiciat
margaritas
anlc
porcos,
()
Silentio
praeterit
verbaillavors.
4, Concatuit cor
mcttmintratnc.
417
ENARRATIO1NPSALMUMXXXVIII. 418
periclitans
ne non
eroget
cibaria conservis: inhoc
scslu
quaesivit
aliuramelioremlocumab hac
dispen-
salione,
in
qua
sic laborat homoet
periclitatur;
et
suspirans
infinem
quemdam,
ubi isla nonerat
passu-
rus,
in
illum,inquam,
finem
quo
dicturusesl bonoero-
galori Dominus,
Intra in
gaudium
Dominilui
(Matth.
xxv, 21):
Locutus
tutn, iuquit,
in
lingua
mea. Inler
sestus,
inter
periculaIiaec,
inler
difficultates, quia
ita
delectat lex
Domini,
ut tamen
propter
abundantiam
scandalorum
refrigescat
charitas multorum
(Id.
xxiv,
12):inter
hos
ergo aestus,
Locuttts
sum, inquit,
in
lingua
mea.Cui?NOHauditori
quem
volo
erudire,
sed
exauditori a
quo
voloerudiri. Loculus sumin
lingua
mea,
illi a
quo
intus
audio,
si
quod
bonum,
si
quod
verumaudio.
Quid
loculus es?
Nolum, inquit,
mihi
fac, Domitie,finem
meutn.Transilivi enim
quaedam,
et
veni ad
quaedam
;
et ea in
quaeveni,
meliorasunt
eis a
quibus
transilivi: sedrestat adhuc
quod
transi-
liendumsit. Nonenimhic
remanebimus,
ubi tentatio-
nes,
ubi
scandala,
ubi auditores et calumnialores
palimur.
Finemtneutn
nqlum
mt/tt
fac:
finem
qui
mihi
dcest,
noncursum
qui
mihi adest.
6. Finem illum
dicit, quem
currens intuebatur
Apostolus,
et desua
imperfeclioneconfitebalur,
aliud
inse
iutuens,
aliudalibi
quaerens.
Ait
enim,
Non
quia
jam accepcrim,
aut
jam perfectussim, fralres, ego
meipsum
nonarbilror
apprehendisse.
Et ne
diceres,
Si
non
apprebendit Apostolus, ego apprebcndi
?si
per-
fectus non est
Aposlolus, ego perfeclus
suin? vide
quidagat,
altende
quid
dicat.
Quidergo agis , Apo-
stole? Nondum
apprehendisti,
nondum
perfectus
es?
Quidagis
?ad
quam
actionemmehortaris ?
quid
mihi
imitandum
sequendumque proponis?
Unum
autem,
inquit, qua
relrosunt
oblilus,
inea
quw
ante sunl ex-
tentus,
secunduminlenlionem
sequor
ad
paltnam
su-
pernm
vocationisDei inCllrisloJ esu
(Philipp. m,
12-
14)
: secundum intenlionem,
nondum secundum
pcrvenlionem,
nondum secundum
apprehensionem.
Nonrelabamur unde
jam
transilivimus,
necremanea-
mus inillis in
quaejam
venimus.
Curramus,
inlenda-
mus,
in viasumus : nec tamsis securus ex eis
quae
transisti, quam
sollicilus
pro
eis ad
quac
nondum
pervenisti. Qumretro, inquit, oblitus,
inea
qua
anle
sunt
exlenlus,
secunduminlenlionem
sequor
ad
palmam
supernm
vocalionisDei inChrisloJ esu.
Ipse
est enim
fmis. Unum
autcm,
hoc est illud unum: Domine
oslendenobis
Patrem,
et
sufpcit
nobis
(J oan. xtv,
9).
Unum
autem, quae
et una dicitur in alio
psalmo
:
Unam
petii
a
Domino,
hanc
requiram.
Qua
relro bbli-
tus,
inea
qua
antesunt
extentus,
Unam
petii
a
Domino,
hanc
requiram,
ul inhabitemindomoDomini
per
omnes
diesvilmmea.
Propler quid
? Ut
contempler
delectatio-
nemDomini
(Psal.
xxvi, 4).
Ibi eniro
gaudebo
de
socio,
nontimebo de adversario : ibi enimcontem-
platormecum
erit
amicus,
noncalumniator inimicus.
Hocdesideravitisle
Idiihun,
notumfieri sibi cuin hic
esset,
ut sciret
quid
sibi
deesset;
et nontam
gaude-
rel dehisad
quaepervencrat, quam
desiderarcteaad
'SicMss.Atedd.
hicetproximoloco,proacjis,habent cns.
quae
nondum
pcrvencrat;
et
quibusdamjam
transili-
tis,
nonremaneret in
via,
seddesiderio
raperelur
in
superna; usque quo
ille
qui quaedamtransilierat,
omnia
transiliret,
et abirroratione
quadamgutiarum
dominicarum de
Scriplurarum
nube
venientium,
venirct sicut cervusadfontemvitae
(Psal. XLI,2),
et
in illoluminevideret lumen
(Ptal.
xxxv, 10),
et abs-
conderelur in vultu Dei a conturbatione hominum
(Psal.xxx, 21):ubi
diceret,
Rene
est,
ultra nibil
volo,
omnes hic
amo,
neminem bic timeo. Boniun
desiderium,
sanctumdesiderium.
Qui jam
hoc habe-
tis, congaudetenobis;
et orateut
perseveranler
ha~
beamus,
ne inter scandala deficiamus. Nam et nos
pro
vobis hoc idem
rogamus.
Non enim ct nos
digni qui pro
vobis
oremus,
et vos
indigni qtii pro
nobisoretis. Audiloribussuis
quibuspraedicabat
vcr-
bum
Dei,
secommendabat
Aposlolus(Coloss.iv, 3).
Orate
crgopro nobis, fratres,
ut et
quod
videndum
ast bene
videamus,
el
quod
dicendumest bencdica-
mus. Caeterumhoc
desiderium, novi,
in
paucis
est:
nec me
oplimeintelligunt,
nisi
qtii gustaverint
unde
loquor. Loquimur
tamenomnibus,
et habentibus tale
desiderium,
et nondtim habentibus:
habentibus,
ut
nobiscuminilla
suspirent;
non
habentibus,
ut
pigri-
tiara
excutiant,
ima
transiliant,
addulcedinem
legis
dominicae
veniant,
non indeleclationibus
iniquorum
remaneant. Narrant enim multa
multi,
et laudant
multa
multi, iniqua iniqui.
Et revera et illa
iniqtia
habent
delectalionem,
sednonsicut J ex
lua,
Domine
(Psal. cxvm, 85).
Dicant
ergo
nobiscum
quicredunt
liaccdicere et nos.
Negotium
enim hoc inlus
est,
nullisvcrbis ostendi
potest.
Sed
qui
hoc
agil,
credat
esseet in alio : non solumse
pulet accepissequod
Dei est. Dicat
ergo
inhis
Idithun,
Notum
fac mihi,
Domine,finem
meum.
7. Et numerumdierummeorum
qui
est. Numeriun
dierum
quaeroqui
esl. Sic
possumdicere,
sic
possum
intelligere
numerurnsine
numero, quoraodoposstuit
dici anni sineannis. Ubi enim
anni, utiquequasi
nu-
merus;
scdlamcn
,
Tu idem
ipse
es
,
et anni tui non
deficient
(Psal. ci, 28).
Numerumdierummeoruni
mihi nolum
fac,
sed
qui
est.
Quidergo
?Istenumcrus
in
quo
lu
es,
nonesl?
Plane,
si altendam
bene,
non
csl : si
haeream,quasi cst;
si transiliam
,
nonest: si
ab islis meexcutiens
supernacontempler,
si trans-
eunlia manentibus
comparem,
video
quid
verumsit:
quid
autem
magis
videatur
esse,. quam
sit? Dictu-
rusnesumesseistosdiesraeos
'
?Hos
, inquam,
dies
essediclurus
sum;
et tam
magnum
hoc
verbum,
htiic
cursui rerum labentiurotemeredabo? Ita
ergo ipse
deficiens
penenon
sum
,
ut exciderit milii
qui dixil,
Ego
sum
qui
sum
(Exod.
m, 14).
Est
ergoaliquis
nu-
merus dierum?Vere
est,
et sine lineest. Inhis au-
tcmdiebus dicam
aliquidesse,
si teneo de
quo
die
me
interrogas
utrumsit: ut vel
inlerroges me,
tcue
undeme
interrogas.
Tenes diem islum? Si tenuisti
1
Sic
plerique
MSS. At
Lov.,quam
si dklurussit lemeti-
sumesseistosdiesmeos?
Er.,
videaturnon
esse,quam
si
dklurus simesseistosdiesmeos?
419
S. AtJ GUSTfNIEPISCOPI
420
liesternum,
tenes et hodiernum.Sed
hesternum,
in-
quis,
non
teneo, quiajara
nonest : islumautemte-
neoin
quo
sum,
et
qui
mecumest. Ilanedeistoexci-
dit libi
jamquanliim
a
priroa
lucetransierit? Nonne
islediesa
prima
hora
ccepit
?Damihi
priraam
horam
ejus
? da mihi et secundam
ejus; quia
forleet
ipsa
transvolavit.Tertiam, inquis,
dabo tibi : forteenim
in
ipsa
nuncsumus. Certc
ergo
sunt isli
dies,
et est
teilia dioe: ct si lertiamdabis,-non (iicin,
sedhoram
dabis. Verumlamen
nehoc
quidem
libi concedo
,
si
mecumista
uicumque
transilisli.
Damibi vel horam
tertiam, ipsam
inibi da in
qua
cs. Si enim
aliquid
ejus jampraeteriit,
et
aliquidejus
adhuc
reslat;
nec
quodpracleriit
mihi
polcs
dare, quiajara
non
est;
nec
quodrestat, quia
nondumest.
Quid
mihi dehora
isla,
quae
nunc
peragitur,
dabis?
Quid
deillamihi
dabis,
cui commitlambocverbumut
dicam,
Est? Cumdicis
ipsuro
Est,
certeuna
syllabaest,
el momcntumunum
est,
el tres lilleras
syllaba
habet : in
ipso
ictuad se-
cundam
hujus
verbi litteramnon
pervenis,
nisi
prima
finita
fueril;
teriia11011
sonabit,
nisi cumet secunda
transierit.
Quid
mihi de hac una
syllaba
dabis? Et
tenes dies
, qui
unam
syllabam
nontcnes? Momcnlis
Iransvolantibus
cuncta
rapiunlur,
lorrcnsrerum
fluit;
de
quo
lorrcnteilleinviabibil
pronobis, qui jam
exaltavit
caput (Psal. cix, 7).
Isli
ergo
diesnonsunt:
anteabeunl
pene, quara
venianl;
et cum
venerint,
siare non
possunt: jungunt
se
l, sequunlur sc,
et
non se tenent. Nihil de
prseterilo
revocatur :
quod
fulurumest transiturura
exspeclatur;
nondumhabe-
tur,
duranon
venit;
non
tenetur,
dumvenerit. Nu-
merum
ergo
dierummeorum
qui
est : non islum
qui
non
ost,
el
quod
medifficiliuset
periculosiuspertur-
bat,
et est et non
esi;
nec esse
possumus
dicere
quod
non
stat,
necnonesse
quod
venil el transit. Est iilud
simplex quajro,
Est verum
quaero,
Est
germanum
quaero
,
Est
quod
est inillaJ erusalem
sponsa
Domini
mei,
ubi nonerit mors
,
nonerit
defeclus,
nonerit
diestransiens,
sed
mauens, qui
nechesterno
praece-
ditur,
neccraslino
impellitur.Hunc, inquain,
nume-
rumdierutnmeorum
qui est,
notummilii
fac.
8. Ut sciam
quid
desiimilii.IIucenimmihi deesl bic
laboranti;
et
quomdiu
mihi
dcest,
nonmc dico
per-
fectura:
quamdiu
hoc non
accipio,
dico
,
Non
quia
jamacceperim,
aut
jamperfeclussim;
sequor
auiemad
palmamsuperna
vocationisDci
(Pliilip. m,
12
, 14)
:
hanc
accipiampro
merccdecuisus inci. Mansio
quae-
dam eril finis
currendi;
et in
ipsa
mansione
patria
sine
peregrinalione,
sine
seditione,
sine
teniatione.
Ergo,
Nolum
fac
mihiXnmc.numerumdkrummeorum
qui
est,
ut sciam
quid
desil
milii; quia
nondumibi
SIIIII: ne
superbiam
exeojn
quo jamsum,
ut inve-
niar inillononhabensmeam
juslitiam.
In
compara-
lioneenimillius
quodest,
nllcndensisia
quac
nonila
sunl,
et
plus
mihi vidensdecsse
quamadesse,
ero
humiliorex eo
quod deesl, quam
clatiorex co
quod
adest. Nam
qui putanl
se
aliquid
haberecumbic vi-
vunt, snpcrbiendo
non
accipiunt quod deest; quia
1
septemMSS., urgent
se.
magnumputant
esse
quod
adest:
qui
eriim
putat
se
esse
aliquid,
cumnibil
sit,
semetipsum
seducil(Ga/.
vi, 5).
Necisti ex hoc
magni
sunt: nainel
inflatioet
lumor imilatur
magnitudinem,
sed non habet sani-
jatem.
9.
[vers.6.]
J am
ergo
isletransiliens
agensquid-
dainincordeoccultum
, quod
non novitnisi
qui pa-
riter
agit; lanquam
noto sibi faclofinesuo
impetrans
quodrogavit,
noto sibi facto numero
dierumsuo-
rum
, non
qui transit,
sed
qui est, altendil adhaec
qu;c transilivit,
et
comparavit
nolitiao
superiori:
et
lanquam
diceres
ei, Quaredesiderasti numerumdie-
rumluorura
qui
est?
quid
cniradediebusislisdicis?
deilloalio
J
altendcnshaecait: Ecceveleres
posuisli
diesmeos.Veterascuntenim
hi,
ego
novos
volo,
novos
nunquamveterascentes;
ut
dicam,
Velera
transie-
runt,
eccefactasunt nova
(II
Cor.
v,
17)
:
nuncin
spe,
lunc in re. lnnovati enimfideet
spe, quanla
adhucvetera
agimus?
Non enim sicCbristoinduli
sumus,
ul exAdam
jam
niliil
portemus.
Videtevele-
rasccntem
Adam,
et innovari Cbristuminnobis: Et
si exterior
,
inquit,
homonosler
corrumpitur,
sedittie-
rior renovalurde die mdiem
(Id.
IV
,
16). Ergo
ad
peccatum,
ad
mortalitatem,
ad
praetervolantia
lem-
pora,
ad
gemitum
et
laboremet
sudorem',
adaetates
succedcnles,
non
manentes,
ab
infantia
usque
ad
senectuiemsinesensu
transeuntes,
adhaecattenden-
tes,
videamushic veterem
hominem,
veleremdiem
,
vetus
canlicum,
Vclus
Teslamenlum: conversi au-
lera adinteriorcm
3,
adea
quae
innovanda
sunt,
p:o
his
quaeimmulabunlur,
inveniamusbominem
novum,
diem
novum,
canticum
novum, TestamenlumNo-
vum;
et sicamemusistamnovitatem
,
ut non ibi li-
meamus veluslatem. Nunc
ergo
in hoccursuiratis-
imusaveleribusadnova:
ipse
transitus
agiiur
ci;m
corrumpuntur exteriora,
et innovantur
inleriora;
do-
nec etiamhoc
ipsum quod
exlerius
corrumpiiur,
reddat debitum
naiuroe,
veniat in
mortern, renoveltir
et hoc in
resurrectione. Tunc fienl revera omnri
nova
, reliquaquae
nunc sunl in
spe
4.
Agisergo
ali-
quid
nunca veteribuste exuendo
,
et in nova cttt-
rcndo. Innova
ergo
currens
iste,
et inea
qua:
antc
sunt
exlentus, Noium,inquit, Domine,
fac
mihi
finem
meum
,
el numerumdierummeorum
qui est,
ul sciam
quid
desitmihi. Eccetrabit adhuc
Adam,
et sic festi-
nat adChristum.
Ecce, inquit,
veteres
posuisti
dies
meos.Veleresdiesex Adam
,
veteresillos
posuisli
:
veterascunt
quotidie;
et sic
vcterascunt,
ut
aliquando
etiamconsumantur. Et subslanliamea
tanquam
nihil
arttele. Anle
te,
Domine
, tanquam
nihil substanlia
mea
,
ante le
qui
videshoc : cl
ego
cumhoc
video,
auie te
video,
antehomines nonvideo.
Quid
enim
dicam?
quibus
verbis
ostendam,
nihil esse
quod
sum
in
comparalioneejusquod
est ?Sedintusdiciiur
5,
1
undecim
MSS.,
Deilloaltoattendens.Alii
septem,
ille
dealtnattendens.
s
Edd.,
etstidoremAdm: abestAdaaMss.

SicMSS. Edd.
vero,
adinleriora.
4
HiciaEdd.additursunl :
qtiod
aJ iss.abest.
c
AhquotMss.,
discitur. Et mox Edd.
ferebant,inlus
utrumque;
ubi nonnulli
Mss.,
intus
utcutnque.
421
ENARRATIOIN PSALMUMXXXVIII.
493
inlus
utcuroque
sentitur. Antete
, Domine,
ubi oculi
tui
sunt,
nonubi oculi humani sunl :
quid
ubi oculi
lui sunt? Substantiamea
tanquam
nihil.
10. Verumtamenuniversavanilas
,
omnishomovi-
vens. Verumtamen:
quid
enim dicebat? J am ecce
transilivi morlaliaomnia
,
et ima
contempsi,
calcavi
terrena
,
ascendi addelectalionem
legisDomini,
flu-
ctuavi in
dispensatione
numerorum dierum
l
doini-
nicorum,
desidcravi etiam
finem-illum, cujus
non
est
fmis;
desideravi numerumdieruin meorum
qui
est, quia
nuraerus dierumistorumnon
est;
eccc
jam
talis
sum,
lanta
transilivi,
in ea
qu%
stant sicinhio:
Verumtamen,
sic
quomodo
bic
sum, quamdiu
hic
sum,
quamdiu
in hocsaeculosum
, quamdiu
carnemmor-
lalem
porto,
quamdiu
tenlalio vitahumanaest
super
lerram
(J ob
vu,
1), quamdiu
inter scandala
suspiro,
quamdiu
timeone cadarn
qui sto, quamdiu
mibi in-
cerlasuntet roalameaetbona mea
,
universavanitas
omnishomovivens.
Omnis,inquam,
ethaerenset tran-
siliens,
et
ipse
Idilhunaduniversamvanilatemadhuc
pertinel: quia
oronia
vanitas,
el vanitasvanitantium':
quae
abundaniiahomini inomni labore
suo, quoipse
laboral subsole
(Eccle.1,2
et
3)
?
Numquid
etIditbun
sub sole adhuc esl? Habet
aliquid
sub
sole,
habet
aliquid
ullra solem. Sub solc babet
evigilare,
dor-
inire, manducare, bibere, esurire, sitire, vigere,
fa-
tigari, puerascere, juvenescere,
senescere,
incerlaha-
bere
qnaeoptat
et timet : haecomniasubsole babet
el
ipseIdilhun,
etiam
ipse
transiliens cos. Unde
ergo
transiliens?Ex illo
desiderio,
Nolum
fac tnihi,
Do-
mine, finemmeum.
Hoceniradesideriumultra solem
cst,
nonest subsole. Sub soleomniavisibilia:
quid-
quid
visibilenon
esl,
subsolenonest. Nonest visi-
bilis
fides,
nonesl visibilis
spcs,
non est visibilischa-
ritas,
nonest visibilis
benignilas,
nonest visibilis
po-
stremo limor ille caslus
permanens
in saeculumsac-
culi
(Psat.
xvin, 10).
ln bisomnibusdulcedinemha-
bens
consolalionemque
Idilhun
,
et ullra solemcon-
versans, quia
conversatio
ejus
inccelis
esl,
exhis
quae
adbuc habet sub
sole, gemit;
et islacontemnit etdo-
let,
in illainardescit
quae
desiderat. Locutusest de
illis, loquatur
et deislis. Audislis
concupiscenda,
au-
ditecontemnenda. Verumtamenuniversavanitas om-
nislionwvivens.
11.
[vers.7.] Quanquatn
in
imagine
ambulathomo.
In
quaimagine,
nisi illius
qui
dixil : Faciamushomi-
neinad
imaginem
etsimilitudineinnostratn
(Gen.1,
26)?
Quanquam
tn
imagine
ambulathomo.ldeo enim
Quan-
quam, quiamagnumaliquidimago
haec.Et hoc
Quan-
quam,
secutum est Tamen: ut illud
quod
audistis
iiuanquam,
ullrasolem
sil;
hocautem
quodsequitur
Tamen,
sub sole
sit;
et illtid
perlineal
ad
verilatem,
hocadvanitatem.
Quanquamergo
in
imagine
ambulat
homo: Tamenvaneconturbalur. Audi conturbaiionem
ejus,
et videsi nonest vana: ut calccs
eam,
transi-
lias
eam,
et habites in
excelsis,
ubi non est islava-
1
Er.et decem
Mss.,
numerorumDotmnkorum: omissa
voce,
dkrum. itemduo
Mss.,
nummorumDominkorum.
Qoaiuor,
munerumDommicorum.
1
SicroelioresMss.
vulgali,
vatritatum.M.
nitas.
Quae
vanitas?
T/iesauma/,
et
non
cognoscit
&ui
congregabit
ea. 0 insanavanilas!
Beatus
cujus
estDo-
minus
spesejus,
et
non
respexit
in
vanilaieset ,insa-
nias mendaces
(Psal. xxxix, 5).
Delirare,tibi
videor,
avare,
cumhaec
loquor
:
anicularialibi
videntur haoc
verba. TuenimvidelieelJ iomo
magni consiiii
magnae-
queprudentiae,excogitas
quolidiegenera
acquirendae
pecuniac,
de
ncgotio,
de
agricuHura, fortassis
et,de
cloquio,
de
juris
consultatione,
dc
railitia, addis
et,de
fenore. Ilomo
cordatns nihil
praeterroiltis
oninino,
tmdonumrous
super nummum,
et in
occulto
diligeti-
tius
castigelur
'.
Depraedaris
hominem, caves
deprac-
datorem
; quod
facis
times ne
patiaris, et iu eo
quod
pateris
non te
corrigis.
Sed
11011,
paieris
:
prudens
enimhomo
es, benc
servas,
non
sol.um
bene
colligis
:
habesubi
ponas,
cui
committas, quomodoniliil
per-
eat ex eo
quod
congregasli.
lnterrogo
cor
luum,
dis-
culio
prudeniiam
tuam :
Ecce
collegisti,
ecce ita
servasti,
ut nibil
possisamitlereeorum
quae
servasti;
dic mihi cui servas?Non
tecum
ago,
non
commemo-
ro,
non
cxaggero quidquid
aliudmali habet
avarUia
vanitalis luae: hoc unum
propono,
J ioc
djscutio,
quod
mihi dat
occasioleclionis
hujuspsalmi.
Pror us
colljgis,
tIiesaurizas:non
dico,
Nefortedum
colljgis,
colligaris
: non
dico,
Neforle cum visesse
praedo,
sis
praeda
: hoc
apertius
eloquar;
fortassisenim
cae-
ctisavariiia non audisti aut
inlellexisti : non
dico,
inquani,
Ne forte cumvis esse
praedo
minoris,
sis
praedamajoris.
Nonenimsenlis
essele in
mari,
nec
cernis minores
pisces
a
majoribus devorari. Nen
dico
isla,
non dico
difficuliateset.
pericula
in
ipsa
conquisitionepecunisc,
quantapatiantur qui
cant col-
ligunt, qtiam
in omnibus
pericliienlur,
in
oinutbus
pene
mortemvideant: transeo
haec omnia.
Piorsus
colligis
nullo
contradicente,
servas nullo
auferenlc :
excutecor
tuum,
ac
prudeniiamlanlam
,qua
me de-
rides,
qua
roe
insipientem
pulas
hax
loquentem;
et
dic niihi:
thesaurizas;
cui
congregabis
ea?
Video
quid
velis
dicere,
quasi quod
visdicere
huic non-oc-
currerit : dicturus
es,
Filiismeis
servo. flaecest
vox
pieiaiis,
excusatio
iniquilatis
: Filiis
meis,
.inquis,
servo. Etiaui servas filiisluis.
Itanehoc
non
noverat
Idilbun? Novcratea
plane,
sed in
dicbus
veleribtis
coniputabal,
ct ideo
coiiieinncbal;
quia.adnovosdies
feslinabat.
12. Nameccc discutio te cum filiis tuis : sorvas
transilurus
transiluris,
imo vero
transiens
transeuu-
tibus. Namtransituruni lo sic
dixi, quasi nuncina-
1
Quatuor
vel
quinque
Mss.ad
illud,
supernummum,
ad-
dunt
ponalur.QuoouiissoEdd.
ferebant,
etinoccvlloili.i-
qenliusacquirulur.
At loco
acquiratur,quatuor
Mss.ha-
bent,
coiujregelur. L'nus, cottocetur.
Tres, cartigetnr.
ln
isludverbuiiiaunolaliunculaestad
niargineinin'Mss
l.y-
rensi et aiidoeneusianteannos
600,
ijsoque,
uti
\ideiur,
quo
descrfptt
sunt
codiccs,
calaino
apposila,
huncinmo-
dum:
Carligare
estin
carta,
hocesl iu
meuibrana,
pro-

pter
menioriam
aliquid
scribere,
usitatiusde usurariis
dicitur. Alii demuinnoveni
MSS
, eastigelur.
Id
forte
vulgi
ferentousuadhibiium
hoclocoest
prb,
rectudatur;
quo
sensu
per metapboram
a
Martiaii diciturlib.
f, epigr.
50:
Et
cujus
laxasarca
flagellatopes.
Eta
J urisconsultis,fiagellare
annonam: ut in
leg.
6ff. da
Extr.Crim.
m
S. AUGUSTINIEPISCOPI 424
neas.
IpSum
hodie: ex
quoloqui coepimus
usque
ad
hocmomentum,
sentis
quia
senuimus.
Neque
enim
cernis et incrementa
capillorum
tuorum;
et nunc
cum
stas,
cumhic
es,
cum
agisaliquid,
cum
loqueris,
inle crescunt
capilli
tui:
neque
enim
repente
creve-
runt,
ut tonsorem
quacreres.
Agitur ergo
aetastrans-
volans,
et in
intelligentibus,
et non sentiemibus,
et
in aliudjnale
occupatis.
Transis tu,
et servas
trans-
eunli filiotuo. Prirao hoc a te
quacro,
Sciseum
pos-
sessurumcui servas
?aut si nondum
nalus
est,
scis
nasciturum? Senas
filiis,
incerlumest an
futuris,
an
possessuris
: nec
reponis
thesaurum ubi
rcponendus
est. NonenimDominusluus servosuolaleconsilium
darel,
ut
peculium
suum
perderet.
Peculiosusservus
es
cujusdam magni patris
familias.
Quod
amas et
quod
habes
ipse
tibi dedit,
et nonvult ul
perdas
quod
libi
dedit, qui
et
seipsum
tibi dabit. Sed nec
hoc, inquam,
quod
tibi ad
lempus
dedit,
vult ut
per-
das. Multumest,
exuberat, supergreditur
vires nc-
cessitalis tuae,jam
certe
superfluumdeputatur
: ncc
hocvolout
perdas,
ait Dominustuus. Et
quid
facio?
Migra,
ubi
posuisti
nonest tutus
4
locus. Certescr-
vire
*
vis avaritiae: vide ne forle et
ipsi
avariliae
congruat
consilium
meum. Habereenimvis
quod
ba-
bes,
et non
perdere
: ostendo tibi locumubi
ponas.
Nelliesaurizes
in
terra,
nescienscui
congregcs
ea,
et
postea
quemadmodum
consumpturus
sit
qui possi-
debit, qui
tenebit.
Forte enim
possessuspossidebita,
et
quod
a tc habebit
nonlenebil. Forte cumei ser-
vas, antequam
illeveniat lu
perdes.
Solliciludini luae
consilium
do : Thesaurizale
vobisthesaurumin cwlo
(Matth.
vi, 20).
Hicinlerra si vellcsservare
divilias,
quaereres
horreum
: forte non crederes
domui luaj
propter
domesticos
tuos: commendares
advicumar-
gentarium
4
: difficilisest enimibi
casus,
fur non fa-
cileaccedit,
bene omniaservanlur.
Quare
ista
cogi-
tas,
nisi
quia
non habesraelius
ubi serves?
Quid
si
dabomelius?
Dicamtibi,
Noli commendarehuic mi-
nus idoneo,
sed
esLquidam
idoneus,
illi commenda:
habet
magna
horrea,
ubi
perire
non
possinl
divitiae;
magnus
super
omnesdivilesdivesest. J amforledi-
cturus es,
Et
quando
audeo tali commendare?
Quid
si
ipse
te liortatur? Agnosce
illum.non
solum
pater
familiasest,
scdet Dominustuus est. Nolo, inquit,
servemeus, perdas
peculium
tuum, agnosce
ubi
po-
nas :
quare
ibi
ponis
ubi
possis
amiltere;
ubi etsi non
amittas,
ibi
permanere
perpetuo
lunon
potes?Estalius
locus, quo
te transferam.
Praccedatle
quod
habes;
noli
timere
nc
perdas;
dator
ego
eram,
custos
ego
ero.
Dicittibi liocDominus
tuus : fidemluaminler-
roga
8,
vide
si velis
illi credcrc.
Diclurus
es,
Perdi-
tum
habeo
quod
non
video,
hicilludvolovidere.
Dum
vishicviderc,
nec hic
videbis,
ct ibi nihil habebis.
Nescio
quos
thesauros
habes absconditos
in
terra;
cum
procedis,
non eos tccum
portas.
Venisli ad au-
t
Edd.,
tuus.MeliusMss.,
ttilus:

Er.et
plerique
Mss.,
seruare.
8
InEdd.,possidebit
te. AbestteaMss.
*
Quatuor
Mss.,
advicinum
arqentarium.
>
rresMss.,interrogavi,
etc, tinusMs.,interrogo.
diendum
sermonem,
ad
colligendas
interioresdivi-
tias, cogilas
deextcrioribus:
numquid
cas huctecum
adduxisti? Eccenec nunccasvides. Credistehaberc
in
domo, quod
scis te
posuisse: numquid
scislenon
perdidisse
?
Quam
mulli redierunt ad domos
suas,
ct
quodposuerant
noninvenerunt. Uincforiasse
expa-
verunt corda
cupidorum;
el
quoniam
dixi multos
saepe
addomumsuam
rediisse,
et
quodposuerant
non in-
venisse,
dixit
quisque
incordesuo:
Ahsit, Episcope;
bonum
opta,
ora
pro nobis;
absit ut
contingat,
absit
ut iia
fial;
credo in
Dcum, quoniamquodposui
sal-
vuminvenio. Credisin
Deum,
el noncredis
ipsiDeo?
Credo in
Chrislum,
quia
salvumerit
quod posui,
nemo
accedet,
nemo auferet. Securus vis essecre-
dcndo in
Chrislum,
ut nibil
pcrdas
dc domolua:
securuseris
potius
credendo
Christo,
ut ibi
ponas,
ubi consiliumdedit. Ansecurus es de servo
tuo,
et
sollicitusesde Dominoluo? sccurusesdedomo
lua,
et sollicitusdeccelo?Sed
ego, inquis, quomodopono
in ccelo? Dedi libi consilium: ubi
dico, pone: quo-
modo
pervcniai
ad
ccelum,
noloscias. Poneinmani-
bus
pauperuni,
da
egentibus
:
quid
ad lc
quomodo
perveniat?
Non
perducam
*
quodego accipio?
An
oblitus
es,
Cumuni ex minimismeis
fecistis,
mihi
fe-
cistis
(Matih.xxv, 40)?Sihaberetquispiamamicus
luus
quosdam
lacus vel
cislernas,
et
quaequereceptacula
fabricarumad servandum
aliquemliquorem
vel vini
vel
olei, quacrercs
ubi absconderes vel servaresfru-
ctus
luos,
et diccret
tibi, Ego
tibi servo:
baberetque
adilla
receptacula
occulloscanales
quosdam
trans-
itusque,
ut
per
hos clanculoirct
quodpalam
funderc-
tur : et diceret
libi, Quodhabes,
hic funde: videres
autemlu non esseillumlocumubi
ponerecogilabas,
et limeres fundere: ille
qui
sciret machinamenla
quaedam
occulta locorum
suorum,
non tibi
diceret,
Funde
securus,
hinc illuc
pervenit;
nonvides
qua,
sed crede
mihi, qui
fabricavi ?Fabricavit enim
per
qucm
factasunt
omnia,
mansionesomnibus nobis:
illucvult
praecederequod habemus,
nc hocinterra
pcrdamus.
Ctimaulem servaveris in
terra,
dicmihi
cui
congregabis
ea?Filioshabes: unum
plusnumera,
et da
aliquid
et Chrislo.
Thesaurizat,
el non
cognoscit
cui
congregabit
ea: vaneconturbalur.
13.
[ners.8.]
Et nunc:
quando,inquil
iste'Idilhun
respiciens
vanitatem
quamdam, suspiciensveritatem
quamdam,
in medio
positusquiddam
sub se
habens,
quiddamsupra
se
(sub
sehabet unde
transilivit,
su-
pra
sehabet
quo
se
exlendit)
: El
nunc, ait, quando
quiddam
transilivi, quando
multa
calcavi, quando
temporalibusjam
non
teneor;
nondumsum
perfectus,
nondum
acccpi. Spe
enimsalvi facii sumus:
spesau-
tem
quaevidetur,
nonesl
spes. Quod
enim
videtquis,
quidsperat?
Si autem
quod
nonvidemus
speramus,
per patientiamexspeclamus(Rom.vm,24, 25).Ergo,
1
sicMss.AtEdd.,perdes.
*
in
prius
Edd.
legebatur
sic: El nunc
qttcmiaminquit
iste,
etc.
Pauloquepost: supra
se habet
quo
seextendit.
oualisestisle?
quamtnagnus
?El nunc
ail, quomodoquid-
damtransUivi, quomodo
mulla
calcavi, quonwdotempora-
libus;
etc. Locumadaliqjiot probae
not* Mss.emendavimus,
425
ENARRATJ OIN PSALMUMXXXYIII.
m
Et
nuncquw
est
exspeclatio
mea?nonneDominus?
Ipse
est
exspectatio
mea, qui
dedit omniaisla
quae
con-
temnam:
ipse
mihi dabilet
se, qui
esl
super
omnia,
et
per quem
faclasunt
oinnia,
et a
quo
factus sura
inler
omnia, ipse
est
exspeclatio
mea Dorainus. Vi-
detis
Idithun,
fratres
,
videlis
quomodo exspectct.
Ncmo
ergo
se dicat
perfectum
hic :
decipit se,
fallit
se,
seducit
se,
non
potesi
hicbabere
perfectionem.
Et
quidprodest, quiaperdil
humilitatcm? Et nunc
quw
est
exspectatio
mea? nonne Dominns? Ctim
venerit,
jam
non
exspectatur
;
lunc eril illa
perfeclio
: nunc
aulem
quantumcumquc
transilicrit
Idithun,
adhucex-
spcclat.
Et substantiameaantetecsl
semper.
J am
pro-
ficiens,jam
ad
ipsum
lendens,
ct esse
aliquantumin-
cipiens
: anleteest
semper
substantiamea. Subslantia
autemistaet anlehominesest. Aurum
habes, argen-
tum
habes, mancipia, praedia, arbores, pccora,
ser-
vos
;
haecvideri et ab hominibus
possunt
: est
quae-
damsubstanliaantete
semper.
Et substantiameaanle
teest
semper.
M.[vers.9.]
Abomnibus
iniquilalibusmeis
erueme.Mul-
ta
transilivi,
roulta
quidem
Iransilivi: sedsi
dixerimus,
quiapeccatum
non
habemus,
nos
ipsosdecipimus,
el ve-
ritastnnobisnon
esl(\J oan. 1,8).
Multa
transilivi;
scd
adhuctundo
pectus,
et dico : Dimiitenobisdebitano-
stra,
sicutet nosdimittimusdebitoribusnoslris
(Malth.
vi, 12).
Tu
ergo exspectalio
mea,
finismeus : Finis
enim
Legis
Christusad
justitiam
omnicredenli
(Rom.x,
4).
Ab
omnibus,
nonsolum ab
eis,
ne revolvar in ea
quae
transilivi : sedabomnibus
omnino, propter quae
mihi modo
pectus
lundens
dico,
Dimittenobisdebila
nostra. Abomnibus
iniquitalibus
meiserueme: itasa-
pienlem,
ettenentem
quod
ait
Aposlolus, Quotquol
ergoperfectisumus,
hoc
tapiamus.
Cumenimsedice-
ret nondumesse
perfeclum,
ibi continuosecutusait:
Quotquotergoperfecli
sumus,
hoc
sapiamus.Quid esl,
Quolquotperfecli
sumus? J amdudumtudixeras: Non
quiajam acceperim,autjamperfectussim.Sequere
or
dinemdictoruml. Unum
autem, qua
retro
oblitus,
itt
ea
qua
antesunt
extenlus,
secundumintentionem
sequor,
ad
palmamsupernmvocaitonisDei
inChristo
J esu(Phi-
lip. III,12-15).
Ideonondum
perfectus, quiasequitur
ad
palmamsupemaevocationisDei,quam
nondumin-
venit,
ad
quam
nondum
pcrvenit.
Si autem non est
perfectus, quia
nonilluc
pervenit, quis
noslrum
per-
fcctusest?Tamen
sequilur
et ait:
Quotquot
enim
per-
fecti,
hoc
sapiamus.
Tu non es
perfeclus,
o
Aposlole,
et nos
perfecli
? Sed excidit
vobis,
quia
se modo
perfectum
dixit?Nonenira
ait,
Quotquotperfecli,
lioc
sapiatis;
sed, Quo/auof,inquit, perfecli,
hoc
sapiamus
:
cum
paulo
ante
dixisset,
Non
quiajamacceperim
aut
jamperfeclus
sim. Aliter
ergo
hic non
potes
esse
per-
feclus,
nisi
scias,
hic te non esse
posse pcrfectura.
Haec
ergo
erit
perfectiotna,
sic te
quaedam
transi-
lisse,
ut ad
quaedamproperes;
sic
quaedam
letransi-
lisse,
ut restet aliudad
quod
omnibustransaclistran-
iiliendumest. Haecluta
*
fidesest. Nam
quisquis
se
1
PleriqueMss.: sequere,
dictotum.
-
Edd.,
tota.Melius
aliquotMss ,
tuta.
SAKCT.ACGCST.
IV.
jampcrvenisseputat,
in alto se
ponit,
ut cadat.
15.
Quia ergo
ita
sapio, quia
meet
imperfectura
dicoet
perfectum
:
imperfeclumquidem,quianondum
aliquidaccepi quodvolo; perfeclum
autem, quia
scio
hoc
ipsumquod
mihi desit:
quiaergo
sic
sapio, quia
hurnana
contemno, quia
laelari in rebus
pereiiniibus
nolo, quia
irrideorab avaro
jactante
se
qtiod
sil
pru-
dens,
et meirridente
quod desipiam, qnia
sic
ago,
quia
hanc viam
carpo
:
Opprobrium,inquit, insipienli
dedistime. Inter eosmevivere
voluisti,
inter eos
prac-
dicare
veritaiem, qui
amant
vanitatem; et non
pos-
sumnisi irrideri abeis:
quiaspectaculum
facli sumus
huic
mundo,
et
Angelis,
et liominibus
(I
Cor.
iv,
9);
Angelislaudantibus, hominibus
opprobrantibus
: imo
el
Angelis
laudanlibnset
vituperantibus,
et homiui-
bus Iaudantibus et
viluperanlibus.
A
dextriset asi-
nistris habemus
arma,
in
quibusmililamus, per glo-
riamet
ignobilitatem,per
infamiam
elbonamfamam,
utseductores et veraces
(II
Cor.
vi, 7,
8).
Haec
apud
Angelos,
haec
apud
homines:
quia
et
apud
Angelos
sunt sancti
Angeli, quibus
bene vivendo
placeamus;
et sunt
praevaricalores angeli, quibus
bene
vivendo
displiceamus
: et inler hominessunt sancti
viri, qui-
bus
placeat
vila
nosira;
sunt
nequissimi
liomines,qui
irrideant bonamvilamnostram. Et ha?c arma
sunt,
illadcxlra
,
illa sinistra
;
utraque
tamen
armasunt :
utrisquearmis,
etdexlris clsinistiis
ulor,
et laudan-
tibus ct
viluperanlibus,
et honorem
deferenlibus
et
ignominiamirroganlibus
: inhis
ulrisque
armis con-
fligo
cum
diabolo,
utrisque
eumfcrio:
proSperis,
si
non
corrumpor; adversis,
si non
frangor.
16.
[vers.
10,
11.]
Dedisli
ergo
me
opprobrium
insi-
pienli. Obsurdui,
el non
aperui
osmeum. Sed
conlra
insipienlemobsurdui,
el non
aperui
osmeum.Cui
enim
dicerera
quodagitur
inme?Audiamenim
quidloqua-
lur in me Dominus
Deus, quoniamloqiietur
paccm
populo
suo
(Psal. LXXXIV,
9):
scdnonesl
pax impiis,
dicit
Domirius(Isai.XLVIII,
22).
Obsurduiel non
aperui
osmeum.
Quoniam
tues
quifecisit
me.Ideonon
aperui-
sli os
tutim,
quia
Deusest
qui
fecitte? Mirumesl. Os
enimlibiDeus nonfecil ad
loquendum?
Qui planta-
vit
aurem,
non audit?
qui
finxit oculum
,
non
videl
(Psal.
XCIII, 9)
? Oslibi Deusad
loquendum
dedit: et
dicis, Obsurdui,
et non
aperui
osmetim:
quoniam
tues
qui fecisti
me? An
Quoniam
tues
qui fecislime,
poslc-
riorein
versumperlincl?
Quoniatnlu.es
quifecisti nte,
amoveame
flacjella
lua.
Quoniam
tuesqui
fecisii
me,
noli exterminare me: lanlum
caedeutproficiam,
non
utdeficiam: tantumtundeut
producar,
nonut
commi-
nuar.
Qttoniamtuesquifecislime,amoveame
flagellalua.
17.
[vers.12.]
A
forliludine
manus
tttwegodefeciin
arguiionibus:
hoc
esl.cumargueres me,
defcci. Et ar-
gnere
tuum
quid
est,
nisi
quodsequilur?
Pro
iniqui-
tateerudisli
hominem,
etconlabescere
fecisti
sicut ara-
neamanimammeatn. Mullumesl
quodinlelligit
iste
Idilhun
: si
quis
cum
illq iutelligat,
si
quis
cumillo
Iransiliat. Dicit
eniminargutionibus
Dei se
defecisse,
et vultascamoveri
flagella,quoniamipse
cst
qui
fe-

sicinMss.Atiu
Edd.,
ethcecnon
reperitur.
(Qwtorze.)
47
;
S. AUGUSTINlEPISCOPI
438
cit illum.
tjui fecit,ipse
reficiat;
et
qui creavit, ipse
rccreet. Sedtamen
quod
ila
defecit,
ut velil seet re-
creari et
reformari',
sinecausa
putamus, fratres,
fa-
ctumfuisse?Pro
iniquitate,inqiiit,
erudisli Iwminem.
Totum
quod
defeci, qtiod
infirmus
sum, quod
deimo
clamo,
hoclotuin
pro iniquitate
: etinhoc
erudisii,
nofi damnasti : Pro
iniquitate
erudisli hominem.Audi
bnc
planius
ex alio
psalmo
: Bonumest
mihi,
quodltu-
tniliasti
me,uldiscamjuslificaiiones
luas
(Psa/.cxvin,71).
El liumiliaiussum
,
et bouumest inilii : et
poanaest,
el
graiia
est.Quid
servat
postpcenam,qui pergraliam
exhibet
pcenam
?
Ipscenini
estde
quo
dicluni
est,
Hu-
milialussum,
el stilvum
tnefecil(Psal. cxiv,6): et,
Bo-
numesl milii
qtwd
humiliasii
me,
tttdiscam
jusliftcalio-
nestuas. Pro
iiiiquiitile
erudislihominem.Ei
quod
scri-
piumcst, Quifimjis
doloremin
prwceplo(Psul. xciu,
20),Deo
dici nonnisiatransiliente
potuit;quia
nonnisi a
Iransilienlevideri
polttit.Ftngis,inquit,
dotoremin
prw-
ceplo,
dedolorc
praeccptnm
mibi facis. Formas
ipsum
doloremmcum: noneum
relinquis
informem.sedfor-
masillurn: et forraalusdolor raeusinflictusate
prae-
ceplum
milii erit,
ut liberer a le.
Fingisenim,diclum
cst, dolorem,
formasdolorem
,plasmasdolorcm,
non
simulas
dolorem:
quomodo fingil
artifex
,
unde et
figulus
dicilur a
fingendo.Ergo,
Pto
iniquilale
erudi-
sli hominem.Videoniein
roalis,
videomein
poena,
et
apud
tenonvideo
iniquilalem.
Si
ergo cgo
in
poena
sum ct
apud
te
iniquitas
non
est,
nonncrestat ut
pro
iniquilaleerudieris
hominem?
18. Et
qnomodo,
erudisli?
Dicipsam
erudilionem,
o Idilbun, qitoinodo
eruditus
es? Et labescere
fccisti
sicutaraneamanimammeam.Hoecest crudilio.
Quid
tabidius
aranea? Animal
ipsum
dico.
Quanquam
et
ipsis
telisaranearum
quid
labidius?Atlendeet
ipsum
animal
quam
tabidumest. Ponc
supra
leviter
digitum,
ruinaest : nihil omninolahidius. Talein fecisii ani-
mam ii.eam, inquil,
erudiendo me
pro iniquilate.
Quando
erudilio infirmumfecit, quaedam
fortiludo
erat vitium.Video
quosdamprxvolasse,
etintellexisse:
seda celerioribus
non sunt deserendi
lardiores,
ut
pariler
viamsermonis
carpant.
Hoc
dixi,
hoc intelli-
gite:
Si eruditio
justi
Dei hanc infirmitalein
fecit,
fortitudo
quaedam
erat vilium. Fortitudine
quadam
displicuit
homo,
ut erudiretur infirmilale:
quia
su-
perbia quadam
displicuit,
ut erudireiur humililate.
Fories seessedicunt omnes
superbi*.
Ideo vicerunt
mulli aborienteet occidentevenientes,
ut recumbant
cumAbrahamet Isaacet J acob in
regno
coelorum:
quare
viceruni?
Quia
forlesessenolucrunt.
Qttidest,
fortescssenoluerunl?Dc se
praesumere
timuerunt :
justitiam
suamnonconstituerunl,ut jusiitiae
Dei sub-
jicerentur (flom.
x, 3). Deniquo quando
dixit Domi-
nus
hoc,
Mulli ab orienleel occidenle
venient,
etre-
cumbentcumAbraltumel lsaac elJ acobin
regno
calo-
nim', filii
autem
regni,
id est J udaei
ignorantes
1
ita
septem
Mss.Alii
plures,quia
ita
defecit
utvelil:
quatuor
vero,
autsita
deficit,
ul velitseetrecreariet
refor-
mari?Edd.autem
ferebanl,qui
ita
defecit
ut
nonvelit,
etc.
*
ItaMss.At Edd.:Fortesessedicunluromnes
superbi,
infirmi
kumiles.ideo
vicerunt,
elc.
, HiciuEdd.additumfuerat,0tartfe(tam:quodaMss,abest.
justitiamDei,
et snamvolentes
slaluere,
tourifintette-
bras
exleriores;
recordamini fidemillam CcnlurioniS
uniusex
populogentium,
itainse
infirmi,
ila non
forlis utdiccrel: Nonsum
dignus
ttl subteclummeutri
inlres.Noncrat
dignusqui
Cbristumdomo
reciperet,
et
jam
corde
receperat.
Elenim
magister
illeliumili-
tatis,
Filiusliominis
jam
inveneralin
ejuspecloreubi
caput
reclinarct. Ad boc verbumCenlurionisDomi-
nusrespiciens, adseqiienles
sedixit: Amendico
vobis,
inntttloinveni taniatn
fidetn
inIsrael
(
Matth.
vm,
8-
12).
Huncinfirnium
invenit,
Israelitasfortes
invenit1,
ut inler
ntrosque
dicerel : iVonesl
opus
medicussa-
nis,
sedmatehabentibtis
(Itl.
ix,
12). Propler
hoc
ergo,
idest
proptcr
banc humililatcm
,
Muliiab orientect
occidente
venienl,
et recitmbenlcumAbraltamet Isaac
el J acobin
recjnocmlorum;filii
aulem
recjni
ibttnlin
tenebrasexicriores.Eccemorlales
cstis,
eccecarnein
ptilrcscenlcmporlalis,
ei sicut untis ex
principibus
cadelis: sicut hoinincsmoriemini
(Psal. LXXXI, 7),el
cadctissicutdiabolus.
Quid
vobis
prodest
medicina
mortalitatis?
Superbus diabolus,
(anquamdngclus
nonliabens
!
carnem mortalem: luautcm
qui
acce-
pisli
morlalemcarnem
,
et nec hoc fibi
prodest,
ut
laniainfirmitate
humilieiis,
sicut unusex
principibus
cades.
Ipsa
est
ergogratia
beneficii Dei
prima,
redi-
gere
*
nosad confessionem
infirmilalis,
ut
quidquid
boni
possumus,quidquidpolentes sumus,
in illosi-
mus: ut
qui glorialur,
inDomlno
glorielur
(I
Cor.
i,
31). Qtiandoinfirmor,inquil,
lunc
polens
sum
(II
Cor.
xn,
10).
Pro
iniquilate
erudisti hominem: et
labescefe
fecisli
sicularaneamanimammeam.
19. Verumlamenvaneconlurbaturomnishomov't-
vens. Reditad illud
quodpaulo
antecommemoravit:
qnamvis
hic
proficial,
vaneconturbaluromnishomovi-
vens: vivcns
uliqtie
inincerto.
Quis
enimvel de
ipso
bonosuosecurusest? Vaneconturbatur.J aclel inDo-
minumcuramsuam
(Psal.
LIV
, 23),
inillum
jaclet
quidquid
sollicilus
est,
ipsenutriat, ipse
custodiat.
Quid
enimin haclerraccrium
est,
nlsi mors? CoiJ -
sideralcomniaomninovel bonavel malavitae
litijus,
vel in
ipsajusiitia,
vcl in
ipsa iniquitate
:
quid
hic
certum
est,
nisi mors? Profecisti :
quid
sis hodie
,
scis; quid
fiiliirussis
crastino,
nescis. Peccator es:
quid
sis
hodie, scis; quid
sis
crastino,
nescis.
Spe-
ras
pecuniam;
inccrtumcsl an
proveniat.Speras
uxo-
rem;
inceriumest an
accipias,
vel
qualcmaccipias.
Sperasfilios;
incertumest annascantur : nali
sunl;
inccrtumest anvivant :
vivunt,
incerttimest an
pro-
ficiant,
andeficiant.
Qtiocumque
te
verlcris, incerla
omnia: sola morscerta.
Pauper es; incertumest an
dilescas:
indoctus;
incertumest anerudiaris: imbe-
cillus;
incertumesl anconvalescas.Nalus
es;cerlum
esl
quia
morieris: et inhoc
ipsoqnia
mors
ipsa
certa
est,
dies mortis incertusest. lnler haccinccrta
,
ubi
solamors
ceria, cujus
etiamhora
incerta,
et solamul-
liim
cavetur, quae
nullomodo
devitatur,
omnishomo
vivensvaneconlurbalur.
1
Mss.;Bunc
infirmuminveni,israelitas
fortes
inveni.

sicEr.et MS>. At
LOV.,
notthabzt.
3
Aliquot
MSS.
,
redire.
o ENARRATIOIN PSALMUMXXXVIII.
450
20.
[vert. 13.]
Ergoinler haecjam
transiliens, jam
in
quibusdam
superioribusagens,
baecima coiiiem-
nens,
inter baec
positus,
Exaudi, inquit,
orationem
meam.
Dequibusgaudeam,
de
quibusgentam?
Detrans-
actis
gaudeo, pro
bis
qtre
rcstant
gemo.
Exaudi ora-
lionemmeamet
deprecalionem
meam: auribus
percipe
lacrymas
meas.
Numquid
cnim
quia
tanta
transilivi,
quia
lantatrauscendi,
jam
nonfleo?Nonnemulioma-
gis
fleo?Quiaqui apponit
scienliam, apponit
dolorcm
(Eccle.
i, 18).
Nonne
quanlo

magisquod
abestdesi-
dero,
lanlo
magis
donecveniat
gemo,
lanlo
magis
do-
necvenial fleo?Nonnetantomagis.quanto magiscre-
brescunt scandala, quanlomagis
abundat
iniquiias,
quanlo
*
magisrefrigescit
charitas multorum
(Mallh.
xxiv, 12)?
Dico, Quis
dabil
capiii
meo
aquatn,
etocu-
lismeis
fontemlacrymarum(J erem.
IX,
1)?Exaudi
ora-
tionemmeamet
deprecalionem
meam: auribus
percipe
lacrymas
meas.Nesileasame.Neobsurdescaminaeter-
num. Nesileasa me: audiamte. Occulleenimdicit
Deus,
niultisin corde
Ioquilur
: el
magniis
ibi sonus
in
magno
silenliocordis
3, quandomagna
voce
dicil,
Salustua
ego
sum.
Dic, inquil,
animw
mea,
Salustua
ego
sum
(Psal.
xxxiv,3).
Abhac
voce,qua
dicitDeus
animae,
Salustua
egosutn,optat
ne silealurabillo. Ne
sileasame.
21.
Quoniaminquilinusego
sum
apud
te. Sed
apud
qucm
*
inquilinus?Apud
diabolumcumessem,
inqui-
linus
eram,
sedmalumdomnaedium
*
habebam: nunc
aulcm
jamquidemapudte,
sedadhuc
inquilinus.Quid
est, inquilinus
?Unde
migraturus
sura
,
non ubi
per-
petuo
mansurus.Ubi
perpetuo
summansurus,
dicalur
doniusmea: unde
migraiurus
sum, inquilinus
sum:
sed lamen
apud
Deummeumsura
inquilinus, apud
quem
domo
accepia
mansurus sum. Sed
quae
domus
cst, quomigrandum
est ex hoc
inquilinalu?Recogno-
sciic illam
domum,
dc
qua
dicit
Apostolus
: Habita-
tionemhabemus
ex
Deo,
domumnonmanu
factam,
aler-
naminccclis
(II
Cor.
v, 1).
Si domusha?caeternaest
in
ccelis;
cumadeamvenerimus,inquilini
nonerimus.
Quomodoenim
eris
inquilinus
inaulernadomo?Ilicau-
temubi diclurusest Dominus
domus, Migra.etquan-
dodicturus
est
nescis, paratus
esto. Desiderandoau-
temdomumaelernam
paralus
eris. Necsuccenseas
ci,
quia
cum
vult
dicit, Migra.
Nonenimcautionemte-
cum
7
fecit,
et
placitoquodam
se
obstrinxit,
et con-
^duclordomus
accessisticerta
pensione
adcerluni tem-
pus
:
quando
vult Dominus
ejus, migraturus
es. Ideo
1
Aliquot
Mss.:Konnetanto
magisquod
abest.

SicmeliorisnotaeMSS. Edd.vero: Aonne

quantomagis
crescuntscandula, quantotnagis
abundat
iniquitas,
tanto
magisrefrigescit,
etc.
3
ocloMss., corporis.
*
SicMssAtEdd.:sed
apud
le
inquilinus.
'
Edd.,
dominum. Mss.aliquot,
dominium. Sedveriusva-
tic. elneg.,
domnwdium.
Nam
domnaediussivedgminaedius
dicilur
scdiumdominus,
opponunturque
invicemdomnae-
diuset
inquilinus.
HinepauhnusNolanusFelieera
martyrem
domnaediuin
suumvocitat,
et ineumdem
Natali7,
canit:
Nam
quidpotiusvepriusve
canendum
Suscipiam
Felicis
opus,quamquod
mihitectis
lpse
meis, quibus
estidein
dominaedius, egit.
6
Edd.:vttde
migraturus
sum, qualis
is.e
, jammagmis
inquilmus
sum.AtMSS. carentverbis
istis,qualisistejam
tnaqnus.
*
SicMss. AtEdd.,(ecit.
enim
gralis
mancs.
Quiainquilinusego
sum
apudte,
tt
peregrinus.Ergo
ibi
patria,
ibi domus:
inquilinutapud
te,
et
peregrinus.
Et hicsubauditur
apud
le.Multienim
peregrini
sunt cumdiabolo:
qui
autem
jam
credide-
runt et fideles
sunt, percgrini quidemsunt, quia
non-
dumad illani
patriam domumquevenerunl, sedla-
men
apud
Deumsunt.
Quamdiu
enimsumusin cor-
pore,
peregrinamur
a Domino: et
ambimus,
sivehic
manenles,
sive
peregrinanles,placenles
illi esse
(II
Cor.
vi, 9).
Et
peregrinus
et
inquilinus
: skul omnes
pa-
Ires mei. Si
ergo
sicut omnes
palres mei,
dictu-
fus sum me non
migralurum,
cum illi
migrave-
rint ? Aliacondilionemansurussiiiu
, quam
illi man-
serunt?
22.
[vers. 14.]Quid
ergo
restat ut
petam, quia
hinc
sinedubio
migralurus
sum? Remitte

tnihi ut
refrige-
rer
priusquam
eam.
Vide,
vide Idithun
, quos
nodos
habeasremittendos
libi,
quibus
remissis
refrigerari
vis
priusquam
eas. Uabesenim
aliquosaeslus,
a
qui-
busvis
refrigerari,
et
dicis, Refrigerer;
et
dicis,
Re-
miltetnilii.
Quid
remitlet
libi,
nisi forteillum
scrupti-
luraubi
dicis,
et undedicis : Dimittenobisdebilano-
slra
(Matlh. vi, 12)
?Remittemihi
priusquameam,
el
ampliusjam
nonero.Immunemmefaca
peecatisprius-
quameam,
necum
peccatis
eam. Remitte
mihi,
utre-
quiescam
inconscientia
mea,
ut exoneralasit acstii
sollicitudinis:
qua
sollicitudiuecuram
gero pro pec-
catomeo.Remitlemihi ut
refrigerer,
ante
omnia,prius-
qnameam,
et
amplius
jam
nonero. Si enimmihi hon
remiserisut
refrigerer,
iboel nonero.
Priusquam
eam:
quo"
si
iero, jam
nonero. Remittemihi ut
refrigerer.
Est
quaestiooborta, quomodojam
nonerit. Ecce
jam
nonit ad
rcquiem?Quod
avertat DeusabIdilbun! Ibit
enim
plane
Idiilitin
,
ad
requiem
ibit. Sedfac
aliqucm
iniquum,
non
Idithun,
non
transilientem;
hicthesau-
rizantem, incubatorem,
iniquum, superbum, jactan-
tem,
elatum
, pauperis
ante
januamjacentis
contcm-
plorem
: nonneet
ipse
eril?
Quid
est
ergo,
nonero?
Si enimdivesillenon
erat, quis
cst
qui ardebal?quis
est
quiguttamaquae
de
digito
Lazari stillari in
linguam
suamdesiderabal?
quis
est
qui
dicebat : Paler Abra-
ham,mitle
Lazarum
(Luc. xvi,24)?Ulique qui loque-
relur
erat,
et
qui
arderct erat: et
qui resurgal
infi-
nem,
et
qui
cuni diaboloaeterno
igne
damnetur.
Quid
esl
ergo,
nott
ero,
nisi
respiciat
iste
Iditbun, quid
est
esse,
ct nonesse?Vidcbatenimillum
linem,quo
corde
polerat, qua
mentisacie
valebat, qucin
sibi ostendi
desideraveratdicens : Nolum
facmihi, Domine,finem
meum.Videbatnumerumdierumsuorum
qui
est: at-
tendebatinfraomnia
quaesunt,
in
comparalione
illius
esse,
non
esse;
et senonessedicebat. Illaenim
per-
mauent;
istamulabilia
sunt, mortalia, fragilia
: etdo-
lor
ipse
aeternus, plenuscorrupiionis,
adhoenonfi-
niiur,
ut sinefinefiniatur.
Respexitergobealain
illain
regionem,
bealam
patriam,
beatam
domum,
ubi
par-
ticipes
sunt sancti vitae
sempiternaeatque
incommula-
1
Er.,
dimitteme.
Lov.,
remittetne. At
Mss.,
dimitte
milti,aut,
remittemihi.
*
Er.etunus
MS., quia.
paulo
posthorumverborum
loco;
Est
quasliooborta,
nonnullicdd.nonhabent
nisi,
iit.
431
S. AUGUSTINIEPISCOPI
m
bilisveritatls : et timuit exlra
irc,
ubi nonest
esse;
ibi desideransesse,
ubi est summumesse.
Propter
hanc
ergocomparationem
inter
ulrumque
constitutus,
adluiclimensdicit
: Remillemihi,
ut
refrigererprius-
quam
eam,
et
ampliusjam
nonero. Si enimmihi non
remiseris
peccala,
iboinaeternumabs le. Et a
quo
ibo in aeternum? Ab illo
qui
dixit, Eyo
sum
qui
sum
: ab illo
qui
dixit,
Dk
filiis
Israel, Qui
est
misit mead vos
(Exod.m,
14).
Abeo
ergoqui
vere est
qui
in contrarium
pergit,
ad non esse
pergit.
23.
Itaque
fralres mei,
etsi onerosus fui labori
corporisvestri,
ferte
4
; quiaetego
laboravi
: et ve-
re dico, quiaistumlaborem
vosvobisfacitis. Si enim
sentirem
vosfaslidire
quod
dicitur,
citolacerem.
IN PSALMUM
XXXIX
ENARRATIO.
SERHO
ADPOPULUM.
1. Omnia
quaepraedixil
DominusnoslerJ esus Chri-
stus, partim
facla
cognosciinus,
partim
fulura
spe-
ramus:
cuncta
tamen complebuntur, quia
veritas
haecdicit,
et
quam
fideliter
dicil,
tamfideles
requirit.
Qui
credit,
venientibus
laetabilur:
qui
non
credit,
venienlibus
cpnfundetur.
Venient tamenillasivevo-
lenlibus
hominibus,
sive nolentibus,
sive crcdenti-
bus,
sive non credentibus,
sicut ait
Apostolus
: Si
negaverimus,
et
ipse
nos
negabit
: si non credimus,
ille
fidelis~permanet;
negare
seipsum
non
potest (II
Titn.
n, 12, 13).
Praecaeteristamen, fratres,
hocmeraen-
totebreve,
et hoc tcnete
quod
modoex
Evangelio
oranes
audivimus. Qui perseueravertf
usque
in
finem,
hicsalvus
erit
(
Malth. x,
22
;
ef
xxiv,
13
).
J am
pa-
tres
nostri tradili
sunt inconcilia,
dixerunt causas
apud
inimicos quos diligebant;
praestilerunt
eis et
quantam
potuerunt
correptionem,
et
quanlam
value-
runt
dileclioncm
: ct
sparsus
cst
sanguisjustus,
et
illo
sanguine,
lanquam
seminalione
per
lotum mun-
dumfacta, seges
surrexit
Ecclesiae.
Consequens
au-
tem
lempus
est scandalorum
et simulationiset len-
lalionum, per
eos
qui
dicunt: Eccehic est
Chrislus,
ecce
illic(
Id. xxiv, 23).
Hostis ille
noster,
tunc
lco fuit,
cum
aperte
saeviebat
: modo draco
est,
cuui occulle
insidialur.
Ille aulem cui diclum
est,
Conculcabis
leonem
etdraconem
(
Psal.
xc,
13
), quo-
niain
corpus
ejus
el membra
ejus sumus,
sicutcon-
culcavit
lconem
pedibus
palrum
nostrorum
aperle
saevientem,
ct ad
passiones marlyres
allraheutem,
iia raodo
draconemconculcet',
ne nobis insidielur.
Dequo
dracone
nos caulos
facicns
Apostolus
ait :
Aplavi
vosunttriro
virgtnem
caslamexhibereChristo:
timeoaulem
nesicul
serpens
Evamseduxitastulia
sua,
sicetveslra
menles
corrumpanlur
acaslitate
quw
estin
Chrislo
J esu(
II Cor.
xi,
2
). Serpens crgo
islcadul-
ter
aniiquus,
virginitatem
corrumpendam,
non car-
1
Sic
aliquot
Mss.Al
Lov.,
ceriisiits
quia
: et
pauloinfra,
laboremvosnobis
faritis.
*
Edd.,
concutcabit.
Atomnesfere
MSS.,
conculcet.
Duo,
concukat.
nis,
sodcordis
inquirit.
Sicul aulem aduller homo
laetaturin
nequiliasua,
cura carnem
corrumpil;
sic
et diabolusIaelatur
quando
mentem
corrumpit.
Sicut
auiem
patribus
nostris adversus lconem
opus
crat
patienlia,
sicnobisadversusdraconcm
vigilanlia.
Per-
secutiotamensivea
leone,
sivea
dracone, nunquam
cessatEcclesiae: el
magis
metuenduscst cum
fallit,
quam
cumsaevit. lllo
lempore cogebat
Cliristianos
negare
Christum
;
isloautem
temporedocet
Chrislia-
nos
negare
Christum:
tunccogcbat,
nuncdocet. Tunc
ergo ingerebal violentias,
nunc insidias: videbalur
tunc
fremens,
lubricusnunc ct oberrans difficilcvi-
detur.
Quomodoaulem lunc
cogebat
Chrislianosne-
gareChrislum, aperlum
est. Allrabebantur enimut
negarent Chrislum,
ct confilcnlesChristumcorona-
bantur. Nunc autem docet
negare
Christum
;
et
ideo
fallit, quiaqui
docetur
negare
Christum
,
quasi
nonsibi videtur recederea Chrislo. Modocnim
qtiid
dicilur ab
haereticishominibus
(a)
chrislianocalbo-
J ico?
Veni,
csto cbrislianus. Adhoc
dicitur, Esto,
ut
dicat,
Nonsum?Aliud
longe
esl, Veni,
esto cbri-
slianus
; aliud, Yeni, nega
Christum.
Aperlum
ma-
J um,fremitusleonisa
longeauditur,
a
longe
cavetur.
Applicat
selubricus
draco,
occultis
Iapsibusscrpens,
lcni tractu

subrepens,
asiulo sibilo
imniurmurans,
et non
dicit, Nega
Christum. Nam eum coronatis
marlyribusquis
audiret? Sed
dicit,
Eslochristianus.
Et illemirabili
*
voce
percussus,
si nondumveneno
penelratus esl, respondet,
Plane chrislianus sum.
Si autem
movelur,
et denle draconis
caplus est 3,
respondel, Quare
mihi
dicis,
Esto chrislianus?
quid
enim,
non sumcliristianus? Et
ille,
Non.
Ergo
non
sum?Non.
Ergo
nuncfac me
chrislianum,
si non
sum. Veni.Sed cum
interrogari cceperis
ab
episco-
poquis
*
sis,
noli
dicere,
Chrislianus
sum, aulFidc-
lissum,
seddic non le
esse,
ut
possis
esse. Cum
enim audierit confessioncmchristiani
fidelis,
reba-
ptizare (b)
nonaudel : cumautem
audicrit
quod
non
sit,
dat illi
tanquarmquod
non
habebal;
ut
quasi ipse
sit extra
culpam, quia
secundumvocem
ejus
facil.
Ubi
quacro
abs
le, haereiice,
cur leextra
culpampu-
las?
Quid
hacvoce audio

?
quia
non tu
negas,
scd
ille
negat
? Si habet
culpamqui negat, quidqui
do-
cet
negareeumqui negat?ltaneverotuexira
culpam
es, quia
'
facis docendo
christianus, qtiod
facicbal
minando
paganus?
Et
quidagis
?
Numquid
tollis
quod
habct, quianegavitquod
habet?Nonfacisul nonha-
1
Er.et fereomnes
Mss.,
kni tactu.
>
septemMss.,
miserabili.
3
mMss.
aliquot,
adUusest.iu
quibusdam,
aduslusesl.
In
aliis,
attrilusest.
*
Mss.,quid.
"
sic
aliquotprobae
notaeMss.AtEdd.:
Quid
Itasvocesau-
dio, elc, guis
est
qui
docet
negare, etc, qttifacis
do-
cendo,
etc.
s
*m.,
aut
ttegat, quidest quidocet.
Er. el
Lov.,
ai
negat,quis
est
qui
docet.At
Mss.,quidqui
docel.
i
Er.et
Lov.,
exlra
culpames, qmfacis,
etc. Am. et
Mss.,quia.
(a)
Donatistis.
(|j)
Quiascilicet, per Imperat.leges
conslitutis
poenis
vetilumeratiterari
baptisma.
videCod. lh. lib.
16,
liL
Kesanclum
baptisma
iterelur.
433 ENARRATIOIN PSALMUMXXXIX. ,.
beat,
sed ut ad
pcenam
habcat.
Quod
enim
habet,
babet.
Baplismus
ille
tanquam
character infixusesl :
ornahat
miliiem,
convincit deserlorem.
Quid
enim
facis?Christum
imponis super
Chrislum. Si
simplex
csses,
Chrislumnon
duplicares.
Deinde, quaesotc,
oblituses
quod lapis
est
Christus,
et
Lapidemquem
reprobaveruntadificantes,
hic
factus
est in
caput
an-
guli (Psal.
cxvii,
22
;
J /aK/j.
xxr;
42
,
et I Petr.
n,
4, 7)?
Si
ergolapis
est
Christus,
et Christumvisim-
poneresuper Christum,
excidit tibi
quod
audivisli in
Evangelio,quialapissuperlapidem
nonstabit
(Malth.
xxiv, 2)?
Tantumautemvalet
junciura charitatis,
ut
quamvis
mulli
J apides
vivi in struclura
templi
Dei
conveniant,
unus
lapis
ex omnibus fiat. Tu aulem
discidisti
te;
abaedificatione
revocas,
adruinamvo-
cas;
et abundant hae
insidiae,
et non
quiescunt:
et
videmus,
et
toleraraus,
et
quantumpnssumusrepri-
mere
conamur, disputando,
convincendo
,
conve-
niendo, terrendo,
tameninomnibus
'
diligendo.
Et
cumhaecnobis
agentibusperseverant
in
nialo,
et cor
noslrurode fraternis mortibus
conlabescit,
cumeos
qui
forissunt
dolet,
his
qui
inlussunt
timet, per
an-
gustias
multiformesct incessabiles
lenlationes, qui-
bus abundat liaec
vita, qtiid
facturi sumus? Ex abun-
dantia enim
iniquitatis
fit
quidamtorpor
charilatis :
quoniam
abundavil
iniquitas, refrigescit
charitasmul-
torum. Et
quid
sumus
facluri,
nisi
quodsequilur,
si
tomen
ipso adjuvanle possimus
:
Qui perseveraverit
usque
in
finem,
hicsalvuseril
(lbid., 12,15)?
2.
[vers.
2
,
3.] Ergo
dicamus
quod
iste
psalmus
:
Suslinenssustinui Domimtm. Sttstinens
suslinni,
non
quemlibet
hominem
promissorcm, qui possit
fallcre
et
falli;
non
quemlibet
hominem
consolatorem, qui
polest
tristiliasuaanle
tabescere, quam
mereficere.
Consolelur me fraler homocumIristis est
mecum;
simul
gcmamus,
simui
fleamus,
simul
oremus,
simul
suslineamus; quem,
nisi Dominum
qui promissa
non
auferl,
sed differt? Exhibebit
profeclo, exhibebit;
quia
mtilla
jam
exhibuit : ct niliil de Dei veritates
formidaredeberemus
,
etiamsi niliil adhucexhiberet.
Ecce
jamputemus
ita,
omnia
promisit,
nondumali-
quid
dedit: idoneus
promissor
est,
fidelisredditor
;
tu tanlumesto
pius exactor,
elsi
parvulus,
etsi infir-
mus, exige
misericordiam.Nonvidesleneros
3
agnos
capitibus pulsare
ubera
matruni,
ul lactesatientur?
Suslinent, inquit,
tuslinui Dominum.Et
quid
ille?An
averlitse a
te,
an susiinenlem
contempsit,
an forle
nonvidil?Non
plane
ila.
Sedquid?
Et atiendit
mihi,
etexaudivit
deprecationem
tneam.
Altendit,
elexaudi-
vit. Eccenon fruslrasuslinuisti:
super
tc oculi
ejtis,
adteaures
ejus.
Oculi enim Domini
superjttslos,
et
aures
ejus
in
preces
eorum.
Quidergo,
cummaleface-
res,
cumeum
blasphemares,
non videbat? non au-
diebat? Et ubi est
quod
in
ipso psalmo
dictum
est,
VullusautemDominisuperfacientesmala?
Sed
utquid?
Ut
perdal
de terra memoriameorum
(Psal. xxxm, 16,
1
Er.et
aliquotMss.,
tamenomnes
dUigendo.
s
vatic.Ms.etnonnullie
Gallic,
deDei
firmilale.
*
Er.et
pleriqueMss.,perbrevesagnos.
colb.
codex,per
qreqesagnos.
17). Ergo
et cummalus
esses, altendebat
te,
sed
non
attendebat tibi.
Proinde
iste
qui sustinens
sustinuit
Dominum, parum
ei fuit
dicere, Attendit me: Atten-
dit
mihi,
inquit,
id
esi, consolando
attendil, utmihi
prodesset. Quidatlendit? Et exaudivit
deprecationem
meam.
3.
Etquidtibipraestilit?
quid libifecil?
Eteduxit
me de lacu
miserim,
et cleluiolimi : el staluit
supra
petrampedestneos,
etdirexit
gressusmeos.Et immisil
in os meum
cantkum
novum,
htjmnum
Deo
nostro.
Magna
bona
praeslitit, etadhuc
debitorest:
sedqui
haecreddita
jamtenet,
decaeteris
credat, qui' crederc
debuit et
antequam
aliquid
sumeret.
Rebus etiam
ipsis persuasit
nobisDominusnoster
fidelem
seesse
promissorem, largum
datorem.
Quid
ergo
nuncfecil?
Eduxit me delacu
miseria.
Quis
esl lacus
miseriae?
Profundilas
iniquitalis,
ex
carnalibus
concupiscenliis.
Hocest
enim,
etdelutolimi.Undeleeduxit?
De
pro-
fundo
quodam.
Undein alio
psalmo clamabas: De
profundis
clamaviad
te,
Domine
(Psal.
cxxix,
1).
Et
qui jam
de
profundoclamant,
non
penitus
in
profun-
dosunt: clamor
ipsejam
levat. Sunt alii
profundius
in
profundo, qui
nec scnliunt se esse in
profundo.
Tales sunt
superbi
contemptores,
non
pii
deprecalo-
res,
non
lacrymosi
clamatores: sed
tales, quales
alio
loco
Scriplura designat
: Peccatorcum
veneril in
pro-
fundummalorum,
contemnil
(Prov. xvm,
3).
Cui enim
parum
est esse
peccatorein,
nisi eliamnon sit
pecca-
lorumsuorum
confessor,
sed
defensor,
altius in
pro-
fundo cst. Hleaulem
qui
de
profundo
exclamavit,
jam
ab imo
profundi capul
ut
clamaret levavit : au-
'
ditus
est,
eductusest delacu
miseriae,
etdelulolirai.
J amhabet fidem
, quam
non
habebat;
habet
spem,
sine
qua
erat;
inChrislo
ambulat,
qui
in
diaboloer-
rabat. Ideoenim
, Posuit, inquit, suprapetram
pedes
meos,
et direxil
gressus
meos. Pelraautemerat Chri-
stus
(I
Cor.
x, 4).
Simus
super petram,
dirigantui?
gressus
noslri:
opus
est tamenadhucut
ambulemus,
ut ad
aliquid perveniamus.
NamPaulus
apostolus,
jamsuper petram, jam
directis
pedibussuis,
quid
dicebat? Non
qttiajamacceperim,
aul
jam perfectus
sitn:
fralres, ego
nonarbitror me
apprehendisse.Quid
ergo
tibi
praestitumest,
si non
apprehendisli
?
Undo
graliasagis,
cumdicis: Sedmiserkordiamconseculus
sum
(I
Tim.
I, 13)? Quia
direcli sunt
pedes, quiajam
suprapelram
ambulat.
Quid
eniinait ? Unumautem
qua
retrooblitus.
Quae
retro? Lacusmiseritc.
Quid
est,retro? Limusluti, concupiscentiaecarnales,
le-
nebrae
iniquilalum. Qum
relro
obtitus,
inea
qum
anle
sunl extenlus.Nonsediceret
exlentuni,
si
jamperve-
nissct. Exlenditur enimanimus desideriorei concu-
pitac,
non laetitiaconseculae. In ea
qum
anle
sunt,
inquit,
extentus, sequor
ad
palmamsttpernm
vocationis
Deiin ChristoJ esu
(Philip.
in, 12, 13). Currcbat,
se-
quebalur
ad
palmam.
Et alio loco
jam proximus
palmae, Cursum, inquit,
consumtnavi.
Quandoergo
1
AliquotMss.,
consulendo: ac
paulopost plerique
fe-
runt,
utmihi
prodessetquod
attenait: Et
exaudivil,
elc.
a
Editi,quw.
At
Mss.,qtti.
435
S. AUGUSTINIEPISCOPI 436
dicebat, Sequor
ad
palmamsupernm
vocationis,
quia
jampedesejus
in
petra
directi
erant, jam
viambo-
nam
ambulabat: habeat unde
gralias ageret,
habe-
bat
quod
peteret, gralias agens
de
acceptis, petens
*
deblta. De
quibusacceptis
? De
indulgentiapeccato-
rum,
deilluminalionefidei,
derobore
spei,
deflamma
charitatis. Unde aulemadhucDominumdebitorem
tenebat? De
cmlero,inquit, superest
mihi corona
jusli-
tia. Adbuc
ergo
milii
aliquid
debetur.
Quiddebetur?
Corona
justitim, quam
reddetmihi Dominusin illadie
justusjudex
(IJ
Tim.
IV,7,8).
Primo
benignuspaler,
ut crueret delacu
miseriae,
ut donaret
pcccala,
ut
liberaret deluto limi:
posteajustusjudex ,
reddens
bene
ambulanli
quod
prornisit,
cui
primo
ut bene
ambularet donavit.Reddet
ergojustusjudex
:
sedqui-
bus?
Qui jterseveraverit usque
in
finem,
hk salvuserit
{Matlh.
x, 22,
et
xxiv, 13).
4.
[vers. 4.]
Et immisitin os meumcanticumna-
vum.
Quod
canlicumnovum?
Hymnum
Deo nostro.
Dicebas forte
hymnos
diis
alienis,
veteres
hymnos
;
quia
velushomo
dicebat,
nonnovushoraofiat: novus
homo,
dicat canticumnovum: innovatus amet nova
quibus
renovalur. Nam
quidanliqiiius
Deo, qui
est
anle
oronia,
et sine
fine,
et sineiniiio?Tibi fitnovus
redeunti; quia
discedendofactuscras
velus,
et dixe-
ras : Inveteraviinomnibusinimicismeis
(Psul.
vi,
8).
Dicimus
a
ergohymnum
Deo
noslro,
et
ipseliymnus
J iberal nos. Laudans enim invocaboDominum
,
etab
inimkis meis salvusero
(Psal
xvn
,
4). Ilymnus
est
enim canticumlaudis. Laudans
invoca,
non
repre-
hendens.
Quando
eniminvocas
Deum,
ut
premat
ini-
micum
luum, quando
demaloalieno
gauderevis,
et
ad hocmaluro invocasDeum
, parlicipcm
eumfacis
malitiaeluae. Si
parlicipem
eura facis
roalitiae,
non
crgo
laudans
invocas,
sed
reprehendens.
Talemenira
putas
Deum,qualis
tues. Undelibi aliolocodicitur:
Hmc
fecisti,
et
lacui; suspkatus
es
iniquitalem3, quod
erotibi similis
(Psal.
XLIX
, 21).
Laudans
ergo
invoca
pominum
: noli cum
putare
similem
tibi,
ut similis
lias illi. Estote enitnsicul Paler vester
perfecti, qui
solemsuuinoriri
facil super
bonoset tnalos
,
el
pluit
super
jttstos
et
injustos(Matth.
v, 48, 45).
Sic
ergo
lauda
Dominum,
ul nolismaleinimicistuis. Et
quan-
lumeis, inquis,
velirabonum?
Quanlum
tibi.
Non
enimdc tuo
accepluri
sunt ut boni
sinl,
aut
quod
illis
dabitur,
tibi minuelur. Inimicus
tuus, quia
ma-
lus
esl,
inimicusest : fit bonus
,
et amiciis
erit,
ct
socius
erit;
ut
simul
velis
possiderc quod
amabas,
jam
frater erit. Laudans
ergo invoca, hyrnnum
dic
Deo tuo.
Sacrificiumlaudis, ait, gloriftcabit
me.
E|
juid?
major gloria
erit
Deo, quia gloriljcas
cum?
aut addimus
gloriam
Deo, quando
ei
dicimus,
GlorU
fico
le,
Deusroeus? aut sanctioremeum
facimus,
quando
dicimus,
Benedico
te,
Deusmeus?
Ipsequan-
do nos
beneditit,
facitnos
sancliores,
facitnos feli-
1
Lov.,petens
dimittidebita.verbum, dimilti,
abestab
Er.el.MSS.
s
sicMss.At
Lov.,
dicamus: et
infra,
liberetnos.
3
Edd.,wiqne.
At
Mss.,iniqttilalem;
sic
ipsimet
Edd.in
Tsal.49.
ciores; quando
nos
glorificat,
facitnos
gloriosiores,
facit nos honoratiores :
quando
eum
glorificamus,
nobis
prodest,
non illi.
Quomodo
cnini eum
glorifi-
camus? Gloriosum
dicendo,
non faciendo. Proinde
quid
seculus
ait,
cum
dicerct, Sacrificium
laudis
glo-
rificabil
me? Ne
putares
te
aliquid praestareDeo,
offerendoilli
sacrificiurolaudis,
Et
\bi
est
via, inquit,
ubiostendamilli salularemcum
(Psat.
XLIX, 23).
Vidcs
quia
tibi
prodcrit
laudare Deum,
non Deo. Laudas
Deum? Ambulas
viam.
Reprehendis
Deum? Perdi-
disli viam.
5. El immisilinosmeumcanlicum
novum,hymnum
Deonostro. Forte
quaerilaliquis, quaepersonaloqua-
tur inboc
psalmo.
Breviler
dixerim,
Christusesi. Sed
sicut
nostis, fratres,
et
saepe
dicendum
est,
Christus
aliquandoloquilur
ex
se,
idest ex
capile
nostro : est
enim
ipse
Salvator
corporis, caput nostrum,
Filius
Dei natusex
virgine, passuspro nobis, resurgcns
ad
nos
justificandos,
sedensaddexleramDei ad inler-
pellandumpro nobis,
retribulurus oroniain
judicio
bona
bonis,
malaroalis.
Caput
noslrum
ille, caput
dignatus
esl
corporis fieri,
carnemassumendoano-
bis,
in
qua
morerelur
pro
nobis:
quara
eliamresus-
citavit
propter nos,
ut in illa
carne resurrectionis
nobis
praeberet
exemplum,
ut
sperare
discercmus
quoddesperabamus,
el haberemus
jani pedes
in
pe-
tra,
ambularemusinChristo.
Loquilurergoaliquando
ex
capite
nostro, loquilur aliquando
et ex
nobis,
id
est ex membrissuis :
quia
etiam
quandodixit,
Esu-
rivi,
el dedislismihi manducare
(Matlh.xxy,Zb),
ex
membrissuis
loquebalur,
nonexse. Et
quandodixit,
Saule, Saule, quid
me
persequeris(Act.ix, 4)
?
caput
pro
membris clamabat : et
lamen
non
dixil, Quid
pcrscqueris
membramea?
sed, quid
me
persequerit?
Si in nobis
ipse palitur,
el nos in illocoronabimur.
Hacccst charitasCbristi.
Quid
liuic
comparari potcst?
Hujus
rei
hymnum
immisit
in os
noslrum,
et dicit
hoc ex membrissuis.
6. Videbunt
jusli,
el
limebunt,
et
sperabunt
inDomi-
num. Videbunl
jusli.
Qui justi
?Fideles:
quia justus
ex fidevivit
(Habac. n, 4,
etRom.
i, 17).
Elenimin
Ecclesia iste ordo est: alii
praecedunt,
alii
sequun-
tur : et
qui praecedunt, exemplo
se
praebentsequen-
tibus;
et
qui sequunlur,
imitanlur
praecedentes.
Sed
et illi
qui
se
excmplopraebentsequenlibus, numquid
ncminem
sequunlur?Si
neminera
sequunlur,
erra-
bunt.
Sequuntur ergo
et illi
aliquem, ipsum
Chri-
stum. Meliores
quique
in
Ecclesia, quibus
nonreman-
sil
jaro
homo
quemimitcntur, quia
omnes
proficiendp
superaverunt, ipse
Christuseis
remanet, quemusque
in finem
seqtianlur.
Et cernitis
'
ordinatos
gradus
perPauIumapostolura
dicenlem: Imitqtoresmei
estote,
sieutet
egoChristi(\Cor.
iv, 16). Ergoqui jam
dire-
ctos
gressus
habent in
petra,
formasint fideiibus:
Sed
forma, inquit,
eslo
fidelibus(I Tint-|v, 12). Ipsi
fidelessunt
justi, qui
altendentes eos
qui
sein
bpno
praecedunt,
imitandp sequuntur. Quoniodosequun-
tur? Vtde&tiHl
jttsii,
et timebunt.
Videbunl,
et time-
'
MaxiinaparsMss.:
EtclmrUasordinalhos
gradus.
437
ENARRATIO1NPSALMUMXXXIX.
458
bunt
sequi
viasmalas,
cumvident
quosque
meliores
jam elegisse
vias brinas;
et dicunt in animo
suo,
quemadmodum
solent dicere
viatores,
attendentes
alioscum
praesumptione
ambulantes in
via, ipsi
ad-
hucincerli
viae,
et
quasi
fluctuantes
qua
eant,
dicunt
'
sibi: Nonfrustra illi hac
eunt, quando
illoeunt
quo
nos ire
volumus;
et
quare
cum
magna
fiduciahac
eunt,
nisi
quia
illac ire
perniciosum
est ? Videbunt
crgo jusit,
ettimebunt.
Angustam
viamvident
hac,
latam viam vident illac ; hac vident
paucos,
illac
mullos
(Matth.
vn, 13, 14).
Sed si
juslus es,
noli
numerare,
sed
appende;
staleramaffer
aequam,
non
dolosam,
quiajustusappellatus
es : Videbunt
jusli,
et
timebunt,
dictiunest dete. Noli
ergo
numerarelurbas
hominuminccdenteslatas
vias, iroplentes
craslinum
circum,
civitalisNaialemclamando
celebrantes,
civi-
tatem
ipsam
malevivendo
turpanles.
Noli
ergo
illos
altendere;
multi
sunt,
et
quis
numerat ?Pauci autem
per
viam
angustara.
Profer, inquani,
stateram
, ap-
pende
: vide contra
pauca
grana quantam paleam
leves. Hoc
agant
fideles
jusli qui sequuntur. Quid'
illi
qui praecedunt?
Non
superbiant,
non se
exallent,
non
decipiant seqtienles.
Quomodopossunt decipere
sequenles?
Promitlendo
illis in se salutcm.
Quid
ergo
dehent illi
qui sequuutur
? Videbunt
justi,
et
limebunt,
el
sperabunl
inDoininum: nonineosa
qui-
bus
praeceduntur
: sed ailendcndo
prcccedentessc,
sequumlurquidem
et
imitantur,
sed
quia cogilant
a
quo acceperinl
illi ut
praecedant,
et in euni
sperant.
Quaravisergo
istosimitentur, spem
suamtameniri
illo
ponunt,'
a
quo
et isli
acceperunl
undelalessunt.
Videbunt
jusli,
et limebunt,
et
sperabunt
inDominum:
quemadiiiodum
inalio
psalmo,
Lcvavioculosmeosin
montes,
inlelligimus
monles,
claros
quosque
ct ma-
gnos
Ecclesiae
spiriluales
viros,
magnos
soliditate,
nonlumore. Per
ipsos
nobis
Scriptura
omnis
dispen-
sala
est; Prophetae
sunt, Evangelistae
stinl,
doctores
boni sunt : illuc levavi oculosmeosin
tnontes,
nnde
venietauxiliummihi. Et ne humauum
pularcs
auxi-
J ium, sequitur,
et dicit: Auxiliummeuma
Domino,
qui fecit
calum et terratn
(Psal.
cxx
,1,2).
Videbunt
jusli,
et
timebunt,
et
sperabunt
inDominum.
7.
[vers.5.]
Eia
qui
volunt
sperarc
in
Dominum,
qui
vident et
(imenlplimeant
ambulare vias
malas,
vias
J atas; eligant
viam
anguslam,
ubi
jarasuprape-
iram
quorumdam
dirccli sunt
gressus
:
quid
facere
debeant,
audiant modo. Beatusvir
cujus
est nomen
Dominispesejus,
elnon
respexit
invanitateset insanias
mendaces,EccequavoIebasire,ecceturbaviaeJ atae:non
fruslra
ipsa
ducit ad
amphithealrum,
nonfruslra
ipsa
ducit
ad,
morlera. Vialatamortiferaest: latitudo
ejus
deleclatad
terapus,
fiuis
ejusanguslus
inacternuin.
Sedturbae
slrepunt,
turbae
festinant,
turbsecoliacian-
tur
*,
turbaeconcurrunl, Noli imiiari, noii
averti;
vanilates
sunt,
et insaniaemendaces. Sit Doroinus
Deustuus
spes
lua: nonaliud
aliquid
aDominoDeo
1
Sic
pleriqueMss.,
AtEdd.: HOC
aganlfidetesjmliqui
sequuntur,quodilli,
etc.
-.
'
sic
plures
MSS. At
Edd.,
coihictanlur.
tuo
speres,
sed
ipse
DominusUiussit
spes
lua.
Nam-
que
multi de Deo
spcranl pecuniam,
mulli deDeo
sperant
honorescaducoset
perituros,
aliud
quodlibet
a Deo
praeteripsum
Deum: sedlu
ipsum
Deumtuum
pele
: irao vero
conlemptis aliis,
perge
ad
illum;
obliviscens alia,
memcnto
illius; rclinquens
retro
alia,
extendere inillum.
Ipse
certe aversum
correxit,
ipse
ducit recturo
l, ipseperducit: ergo
sit
ipsespes
lua, qui
ducit et
perducit. Q110
ducit et
quoperducit
terrcna avaritia? Fundos
quaerebas,
terram
possidere
cupiebas,
vicinos
excludebas;
illis
exclusis,
aliisvi-
cinis
inbiabas;
et laindiutendebas"
avaritiam,
donec
adlillora
pervenires
:
perveniens
ad
liltora,
insulas
concupiscis; possessa
lerra, ccelumforte vis
pren-
dere.
Relinque
omnesamores:
pulchrior
esl ille
qui
fecitccelumet terram-
8. Bealus
vir, cujus
esl nomenDomini
spet ejus,
et
non
respexit
in vanilaleset insanias mendaces.Unde
enim insaniaeinendaces? Insania
mendax,
sanitas
verax.
Quae
videsbona
putas 8,
falleris: sanus non
es,
niniiafebre
phreneticus
factuses
;
verumnonest
quod
araas. Laudas
aurigara(a),
clamas
aiirigac,
in-
sanis in
aurigam.
Vanitas
esl,
insania mendax est.
Non
cst,
ait: nihil
melius,
nihil dcleelabilius.
Quid
faciofebrienli? Si est invobis
misericordia,
orate
pro
lalibus.
Quia
et
ipse
medicus
plerumqtie
in
despera-
tioneconvertitur adeos
qui
circumsianl
lacrymautes
in
domo, qui pendeni
ex ore
ejus
audire
sententiam
de
aegrolo
et
periclitante
: stat
anceps medicus,
non
videt bonum
quod promiltat,
limet malurn
pronun-
liare,
ne
terreal;
modestam
plane
iste
concipit
sen-
lenliam: Bonus Deus omnia
polest,
orate
pro
illo.
Quem itaque comprehendam
islorum insanorum?
Quis
meaudial?
quis
eorumnos non
miseros dicat?
Quia
cuin cis non
insanimus,
amisisse nos
putant
magnas
et varias
voluptates,
in
quibusipsi
insaniunt:
nec vident
quia
mendacessunt.
Quando
illi ovumdo
vel
invito,
vel calicemsalularem
porrigo saucio;
et
quomodoreliciam, quando
invenio? Neinedia deil
ciat,
ct ad sanitatemnon
perveniat,
hortor ut refi-
ciat 4:
pugnos paral,
saevirevult in medicum. Et si
percusseril, diligatur;
et si
injuriamfeceril,
nonre-
linquatur
: redilurus est ad
racntem,
gratias
acturus.
Quam
mulli hic
cognoscuntsc,
vident se
invicem,
ct
loquuntur
de se in
EccjesiaDei;
inEcclcsiaesan-
clae
gremio
altendiint studia sua
jam
bona circaver-
1
Nonnulli
Mss.,
aversum
corrigit,ipse
ducitcorrectum.

Lov.,
extendebas.
AliquotMss.,
lendebas.AliicumAm.
et
Er.,
tenebas.
'
OinnesMss.carent
verbo,putas.
*
F.r.:
Quando
iUi ovum
invito,
vel calkemsdlutarem
porriqo
smcio
: et
quomodoreficiam?Quidinvenio,
ne
inedia
deficiat
elad
sanitatemperveniat
?
Hortor,
etc. Tres
Mss.:
QtmndoiUiovum
dovel
mvito,
ealicesalularisesau-
ciat, quomodo
relkiam?
Quandoinvenio,
etc vatic.et
Colb.:
Quandoiludo
velinvUocatkemsalutaris
succi,
et
quotnodo
retkiam,
etc Alii nonnulli:
Quando
ilti
opto
vel
invitout calkemsalutaris
accipiat, Quidam,Quomodo
illi
vinumdo, etc.
(a) Auriqamvoeabant,qui
curules
equos
inCirco
rege-
batet
agilabat.
In
aurigas,
sive
(qui
iidem
sunt)agitalorcs,
exsiatconciliiArelatensis
primi,
can.
4,
et Arelatensisvu~
decimi,
can. 20.
439
S. AUGUSTINIEPISCOPI
440
bum
Dei,
circaofficiaet
obscquia
charilatis,
adfre-
quenlandumgregem
Christi nonrecederede Eccle-
sia,
videntet
loquuntur
adinvicemdeinvicem.
Quis
est istecircissarius?
Quis
est isleamatoret laudator
illiusvenatoris
(a),
illiushislrionis?Dealio
loquilur,
et illo de
ipso.
Certe isla
sunt,
certc
gaudemus
de
talibus. Si
gaudemus
de
talibus,
non
desperemus
dc
Calibus.Oremus
pro ipsis,
fratres carissimi: inde
;
crescit numerus
sanctorum,
de numero
qui
erat im-
1
piorum.
Et non
respexit
invanitateset insaniasmen-
daces. IHe
vicit,
talem
cquumjunxit', pronuntiat,
quasi
divinusvultesse: affectatdivinitalemamittendo
fontemdivinitatis: et
sacpcpronuntiat,
et
siepe
falli-
lur.
Quare
hoc?
Quia
insaniaemendacessunt.
Quarc
autem
aliquando proveniuntqttae
dicunl? Ut abdu-
cant
insanos,
ut amandoibi
speciem
verilatis,
incttr-
rant
laqueum
falsitatis: retro
sint, relinquanlur,
am-
putenlur.
Si membra nostra
eranl,
morlificenlur:
Morlificate,inquit,
membraveslra
qum
sunt
super
ter-
ram
(Coloss.m, 5).
Sit
spes
nostraDeusnoster.
Qui
fecil
omnia,
melior est
omnibus; qui pulchra fecit,
pulchrior
est
omnibus; qui
forlia,
forlior
est; qui
magna, major
est:
quidquid
amaveris, ille libi crit.
Disce amare in crealura
creatorem,
et in factura
factorem
;
ne leneat te
quod
ab illo faclum
est,
et
amittas euroa
quo
et
ipse
factuscs.
Ergo,
Beatusvir
ttijtts
est notnenDomini
spesejus,
el non
respexit
in
vanitatesetinsaniasmendaces.
9.
[vers. 6-9.]
Fortenobisdicturus
est, qui
versu
islo
percussuscorrigi voluerit,
et
quemoccupaverit
timor ille
justiliaefidei,
et volens
cceperit
ambulare
angustam
viam
;
dicturus est nobis: Ambularc non
durabo,
si nihil
spectabo.Quidergofacimus,
fratres?
Dimissuri eumsumussine
spectaculo
?
Morietur,
non
subsistet,
nonnos
sequelur. Quidergo
facimus? Dc-
mus
pro spectaculisspectacula.
Et
quaespeclacula
daluri sumus chrisliano
homiiii, quem
volumusab
illis
speclaculis
revocare? Gratias
ago
DominoDeo
nostro:
sequenli
versu Psalmi ostendit
nobis, quae
spectatoribusspeclare
volentibus
spectaculapraebere
et ostenderedebeamus.Ecceaversus fuerita
circo,
a
theatro,
ab
amphilheatro, quaerat quodspectet,
prorsusquaerat;
non eum
relinquimus
sine
spccla-
culo.
Quidpro
illis dabimus? Audi
quid sequilur:
Multa
fecisti tu,
DomineDeus
meus,
mirabiliatua.
Miraculahominuminluebatur,
intendal mirabiliaDei.
Multafecit Dominusmirabilia
sua;
lucc
respiciat.
Quare
illi viluerunt?
Aurigam
laudat
regentemqua-
tuor
equos,
et sine labe
atquc
offcnsionecurrentes:
fortetaliamiracula
spirilualia
non fecit Dominus?
Regat
luxuriam, regat ignaviam, regat injustitiam,
regat imprudentiam,
motus istos
qui
nimiura
lapsi
haecvitia
faciunt,regat
et subdat
sibi,
et tencat ha-
benas,
et non
rapiatur;
ducat
quo
vult,
nontrahatur
quo
nonvult.
Aurigamlaudabat, auriga
laudabitur:
clamabatut
auriga
veste
cooperiretur,
imroortalitate
J
'
ItaColb.codexetadeamlectionem
prope
acceduntali-
quotMss.
AtEdd.: ilkvincit
talem,elcumvincit, prommtiat.
(a)
venatorhicloci
est,qui
cumbestiisinarena
congre-
diebatur.
vestielur. Hacc
munera,
haec
speclacula
edit

Dctis.
Clamatdeccelo:
Spcctovos; luclamini, adjuvabo;
vincile,
coronabo.Multa
fecistitu,
DomineDeus
meus,
mirabUia
lua;
et
cogilationibus
luisnonest
qui
similit
sil tibi. Nunc
specta
hislrionem. Didicitenimhomo
magno
sludioinfune
ambulare,
et
pendens
te
suspen-
dit. Illumattendeeditorcm
majorumspeclaculorum.
Didicitisle infune
arabulare, numquid
fecitinmari i
ambulare?Oblivisceretbealrum
tuum, altendePe- I
trum
nostrum,
non
funambulum,sed,
ut ita
dicam,
mariambulum.Ambulaet tunon inillis
aquis,
ubi
Pctrus
aliquidsignificansambulavit,
sedin
aliis;
quia
hocsacculuramareest. Habetamaritudinem
noxiam,
habetfluctus
tribulationum,tempestates
lentationum;
liabet homincsvelut
pisces
de suo nialo
gaudentes,
et
tanquam
se inviccm
devorantes;
hic
ambula,
hoc
calca.
Spectare vis,
esto
spectaculum.
Ne
deficias,
vide
praecedentem
ct diceulem:
Speclaculumfacti
su.
mushuic
mundo,
et
Angetts,
el hominibus
(I
Cor.
iv, 9).
Calca
marc,
ne
mergaris
inmari. Non
ibis,
noncal-
cabis,
nisi ille
jusserit qui prior
inmari
ambulavit.
Sicenimait Petrus: Si tu
es,jube
mevenireadtesu-
peraquas.
Et
quiaipseeral,
audivit
petentem,
tribuit
desidcranti,
vocavit
ambulantem,
erexit
mergentem
(Mallh. xiv, 28-31).
Haecmirabiliafecit
Dominus,
ipsaintuere;
oculus
spectantis
fidessit. Ei factuta-
lia; quia
etsi venti
turbavcrint,
elsi fluclusinfremuc-
rint, et tehumana
fragilitas
ad
aliquamdubitationem
tuaesalutis
adduxerit,
habes clamare
';dicis,
Do-
minc, pereo.
Nonsinitille
perire, qui jussit
leambu-
lare.
Quia
enim
jam
in
petra ambulas,
nec in maro
timcs: si sine
petra fueris,
inmare
mergeris, quia
in tali
pelra
ambulandum
est, quae
in mari non
mersacst.
10. VidemirabiliaDei.
Annuntiavi,
ettocuttts
sum,
multiplkati
sunt
super
numerum.Est
numerus,
stint
super
numerum.Numeruscerlus
est,
perlinens
adil-
lamcoelesiemJ erusalera. Novit enim
Dominus, qui
sunt
ejus (II
Tim.
n, 19),
christianos
limentes,
christianos
fideles,
christianos
praeceptaservantes,
Dei vias
arabulantes,
a
peccalisabstirientes,
si ceci-
derint confitentes:
ipsi
ad numerura
perlinenl.
Scd
numquid
soli sunl? Suntet
super
nuraerum.Namelsi
modo
pauci sunt, pauci
in
comparaiione
multiiudinis
majorum
3
frequenliarum
:
quanlis
turbis
implenlur
ecclesiac, slipantur parietes, pressuris
sc
urgent,
prope
sesuffocantmultitudine. Rursusab cis
ipsis,
si munus*
est,
curritur ad
amphitheatrum
: isti
supcr
numerumsunt. Sedideoista
dicimus,
ul innumero
sint:
quia
non
adsunt,
nonaudiunta
nobis;
sedcum
exierilis,
audianta vobis.
Annunliavi,inquit,
ellocu-
tus sum. Chrislus dicit: annuntiavit
ipse
cx
capiic
nostro, ipse
annuntiavitexrocmbris
suis, ipse
misit
annuntialores, ipse
roisit
Apostolos
: inomnemler-
ramexivitsonus
eorum,
et iniinesorbislerraeverba
1
Edd.,
rfedif.At
pleriqueMss.,edU,vel,
edidit.
*
PleriqueMss.,
clamorem.
3
SicMss.At
Edd.,
malarum.
4
Edd.,
si
minusest.At
Mss.,
si
munusest; hoc
est,
si
!udi
edunlur.
441
ENARRATIO
IN PSALMUMXXXIX.
-
442
eorum
(Psal. xvni, 5). Quanli
fideles
agglomerantur,
quantae
turbae
concurrunt,
multi vere
conversi,
multi
falso
conversi;
ct
pauciorcs
sunt vere
conversi,
plures
falso
conversi; quia mulliplkati
sunt
super
numerum.
11. Annunliavietloculus
sum, mulliplicali
sunt su-
per
numerum.
Sacrificium
etoblationemnoluisti. Haec
miracuIaDei
sunt,
liae
cogitationes
Dei
sunt, quibus
ncmoestsimilis : ut
spectator
illeabducatur acurio-
silale
l,
et
quaerat
islanobiscum
meliora,
fructuo-
;
siora,
de
quibus
invenlis
gaudebit;
et sic
gaudebit,
. ut non timeal ne vincatur
quem
amat: amat enim
aurigam, quovicto
insultaiiones ferat.
Quando
vin-
cil
auriga, ipse
vestilur.
Numquid pauper qui
illi
clamal? Victor
ipsevcslilur, pro
victoilli insullatur.
Quare pro
illo
percipis reprehensionem,
cum
quo
nondividisvestem? Hacaliudin
spectaculis
nostris.
Omnes
quidemcurrunt,
Paulus
aposlolus dixit,
in
illo
sladio,
inillo
spectaculo,
unuslamen
uccipil
bra-
viutn: caeleri vicli discedunt
(I
Cor. IX
, 24).
Et
per-
severaverunt incurrendo : sed cum
acceperit unus,
remanent caeteri
qui
similiter laboraverunt. Hacnon
est sic.
Quotquot currunt, perseveranter
currant,
omnes
accipiunt:
et
qui prior venerit, exspectat
ut
cum
posteriore
coronelur.
Agonemquippe
istumnon
cupiditas,
sedcharilas facit : omnescurrenles amant
se,
et
ipse
amor cursus est,
12.
Sacrificitim
et oblationem
noluisti,
ait
psalmus
Dco.
Antiqui
cnim
, quando
adhuc sacriliciumverum
quod
fideles
norunt,
in
figurispraenunliabatur,
cele-
brabaut
iiguras
futuracrei: mulli scientes
,
sed
plu~
res
ignoranles.
Nam
Prophelae
et sancti Patriarchau
noveranl
quod
celebrabant
: caeleraaulemmulliludo
iniqua
,
carnalis sic
crat,
ul ficret deilla
quodsigni-
ficaret
posteriora
ventura : et venit
*
sublato illosa-
crificio
primo,
sublatis holocauslisarietum
,
hirco-
rum,
vitulorum
, caeterarumquc
victimarum
;
noluit
illaDcus.
Quare
illanoluit?
quareprimo
voluit?
Quia
illaomnia
quasi
verba crant
prorniltentis;
et verba
promissiva,
cumvenerit
quodpromittunt,
non
jam
enuntianlur. Tamdiu
quisque promissor
est,
donec
det: cum
dederit,
mutat verba. Non dicit
adbuc,
Dabo, quod
sedaturum
dicebat;
sed
dicit,
Dedi:
mutavitverbum.
Quare
illi
primoplacuil
hoc
vcrbum,
et
quare
illtidmutavit?
Quia lemporis
sui verbum
fuit,
et
prolempore
suo
placuit. Quando promitte-
batur,
tunc dicebalur : cumaulemdatum cst
quod
promissum
est,
ablatasunt verba
promissiva,
dala
sunt
completiva.
Sacrificia
ergo
illa, lanquam
verba
promissiva,
ablala sunt.
Quid
csl
quod
datumcst
complelivum
?
Corpusquodnostis, quod
nonomnes
nostis
(a);
quod
utinam
qui
nosiis
,
omnesnon ad
judicium
noveritis. Videle
quaricio
dictum
est;
Cbri-
stus enimilleest Dorainus
noster,
modo
loqucns
ex
-
membris
suis,
modo
loquens
ex
persona
sua. Sacri-
1
omnesfere
Mss.,
adducaturadcuriosilakm.
-
TresMss.:EnvemtverUas
sublato,
etc
(a)
Hac
Ioquendi
formulacatecbuaienos
praesentes
de-

sigual.
ficium,inquit,
el oblationemnoluisti.
Quidergo?
Nos
jam
hoc
leinporesine
sacrificiodimissi sumus?Absit.
Corpus
autem
perfecisti
mihi. Ideoillanoluisti ut hoc
perficeres
: illa voluisti
anlequam
hoc
perficeres.
Perfectio
prornissorum
abslulit verba
promiltenlia.
Namsi adbucsunt
promiltenlia,
nondum
implclum
est
quod proraissum
esl. Hoc
promillebatur quibus-
dam
signis
: ablalasunt
signapromiltentia, quia
ex-
hibita esl verilas
promissa.
In hoc
corpore sumus,
hujuscorporis parlicipes sumus, quodaccipimus
no-
vimus: et
qui
nonnoslis
noveritis,
et cumdidiceri-
lis,
ntinam non ad
judiciumaccipiatis. Qui
enira
manducat et bibit
indigne, judicium
sibi manducat el
bibit
(I
Cor.
x,i29).
Perfectumest nobis
corpus, pcr-
ficiamur in
corpore.
13.
Sacrificium
etoblationem
noluisli,corpus
autem
perfecUQ
mihi. Holocauslaeliatn
pro
deliclotton
pe-
listi:,
tifflfidixi,
Ecce venio.
Numquidexponendum
est, Sacrificium
et oblalionem
noluisti, corpus
autetn
perfecisti
mihi? Holocauslaeliam
pro
delictonon
pe-
tisti:
quaepetebat
l
antea. Tunc
dixi,
Ecce venio.
Tempus
esl ut veniant
quaepromiltebanlur, quia
au-
feruntur ea
pcr quaepromiltebantur.
Et
vere,
fratrcs
mei,
attendileilla
ablata,
haec
impleta.
Del mibi modo
gensjudaica
sacerdotcm. Ubi sunt sacrificiaillorum?
Certe
perierunt,
certe ablata sunt nunc.
Numquid
tunc
reprobaremus
ca?
Reprobamus
modo:
quia
si
modovelis
facere, inlemporale
esl,
nonesl
opportu-
num,
non
congruit.
Adbuc
promiltis, jam accepi.
Rcmansit illis
quiddamquodcelebrent,
neomnino
sine
signo
remanerenl. Cainenim
roajor frater, qui
occidit roinorem
fralrem, accepit signum, ne.
quis
eum
occiderel,
sicut
scriplum
est inGcnesi: Posutt
DeusCain
signum,
ul nemoeumoccideret.Proindeet
ipsagensjudaca
maneta. Oranes
geules
subditac
juri
romano,
in
jus
romanum
confluxerunt, superstitiones
communicaverunt; postoa
inde
cceperuniper graliam
Domini noslri J esu Cbristi
separari:
illa vero sic
mansit curo
signosuo,
cum
signocircumcisionis,
cum
signoazymoruro
sic mansit: non esl occisus
Cain,
nonest
occisus,
babet
signuro
suum. Maledictuscst
a tcrra
, quaeaperuit
ossuum
excipere sanguinem
fralris
ejus
demanu
ejus.
Illeenimfudit
sanguinem,
non
excepit:
ille
fudil,
aliaterra
exccpit:
el ab ea
terra
quae
os
aperuit
et
excepit,
illemaledictusest:
et
ipsa
lerra
quae
ore
excepil sanguincm,
Ecclesia
est. Abhac
ergo
ille malediclusest. Et ille
sanguis
clamal deterra adme. Dehac enimterra dixil Do-
minus,
Vox
sanguinisfratris
tui clatnatadmedelerra
(Gen.
iv
, 15,10).
Clamat, inquit,
admedetcrra.
Clamatad Dominum: sed surdus est
qui sanguinem
fudit, quiaiion
bibit*. 111 i
ergoita sunt, lanquam
Cain
cum
signo.
Sacrificiavero
quae
ibi
fiebant,
ablata
sunt;
et
quod
eisremansit ad
signumCain, jamper-
1
SicnonnulliMss.
Alii,
el
qumpetebantw:Edd.,
et
qum
petebant.
*
Edd.,
manel
per
omnes
gentes
subdita
juri
Romano. m
jus
Romanum,
etc.LocumadMss.
castigamus.
3
Apud
Lov.,quia
nonvivU. At
apud
Er. et Mss.
aliquot,
quia
nonbibU: in
aliisMss.,quem
nonbibit.
443
S. AUGUSTINIEPISCOPI
444
feclumest,
et nesciunt. Agnum
occidunt, azyma
coroedunt:
Pascha
noslrumimmolatus
est Christus.
Ecce
agnosco agnum
occisum,
quia
immolalus
est
Cbrisftis.
Quid
de
azymis?
Itaque, inquit,
diem
festum
ce\ebremus,
nonin
fermento
veteri,neque
in
fermento
viqlitim
et
malujnitaiis
: ostendit
quid
sit velus
l,
ve-
',uslarina
esl,
acuit: sedin
azymis
sinceritalis
elveri-
ialis
(I
Cor.
v, 7, 8).
Inumbraremanserunt,
solem
gjorjae
/erre
non
possunt:
jam
nos in luce sumus,
lencmuscorpus
Christi,
tenemussanguinem
Christi.
Si hahemus
novamvitam,
cantemuscanticum
novum,
byninum
DCQ
nostro. Holocausla
pro
delictonon
pe-
tjsli; tut\cdixi, Ecce
venio.
14. ln
capite
libri
scriplum
esl de
me,
ut
faciam
vo-
luntatem
tuam: Deusmeus
, volui,
el
legem
luamin
mediocordis
mei. Ecce
ad rneinbra
rcspexit,
ecceet
jpse
fccitvolunlatcm
Palris.
Sed in
quo capite
libri
scriplum
est de illo? Fortassc
in
capile
libri
hujus
Psalmorum.
Quid
enim
longe petamus,
aut aliosli-
ferosinquiramus?
Ecceincapile
libri
hiijusPsalmortmi,
scriplum
est,
Beatusvir
qui
nonabiilinconsilio
impio-
rum,
et in via
peccatorum
non stetil,
etincathedra
pestilentiarunt
non
sedit,
sedin
lege
Dontinivoluntas
ejusfuit
: hoc
est,
Deus
tneus,
voltii,
el
legetn
luamin
medio
cordismei : hoc
est,
et in
legcejus
medilabilur
dieacnocte
(Psal,
i, 1, 2).
15. [vers.10.]
Benenuntiavi
justitiam
tuaminEc-
clesia
magna.
Alloquilur
membra
sua
,
horlatur
quod
fecit.utlaciant.
Annuntiavit,
annunlicmus; passuscst,
compatiamur
; glorificatus
est, conglorificabimur.
Annuntiavijustitiam
luam
in Ecclesia
magna. Quam
magna?
Toto
crbeterrarum. Quammagna?
Inomni-
pus genlibus.
Quare
in omnibus
gentibus
?
Quia
se-
roenest Abrahte,
in<raobenedicenlur
omnes
gentes
(Gen.
xii, 3,
el
xxii, 18). Quare
inomnibus
gcntibus?
Quia
in omnem
terram exivit sonus corum
(Psal.
xviu, 5).
InEcclesia
magna.
Eccelabiameanon
pro-
hibebo,
Domine
tu
cognovisli.
Labiamca
loquuniur,
nonea
prohibcbo
loqui.
Sonant
quidcm
Iabiameaad
aures horoinum,
sedtu
cognovisti
cor mcum. Labia
meq
non
prohibebo,
Dominelu
cognovisti.
Aliutlaudit
homo,
aHud
agnoscit
Deus. Nein labiissoliscsset
annuntiatio,
et diceretur
denobis.
Qua
diciini
vobis,
facile,
qum
autem
faciunl, faceretwlile(Maltli.
xxiu,
3)
: aut
ipsi populo,
laudanti Deumore, noncorde,
diceretur, Populus
Itic
labiisme
Iwnorat,
CQTautem
eorumlonge
esta me
(Isai.
xxix, 13)
: sona
labiis,
propinqua
corde. Corde
eniincreditur ad
jnstitiam,
ore autem
confessio
fit ad salutem
(Rom.
x, 10).
Qualis
ille
J alro
invenlusest, peudcns
incrucecum
Domino, aguoscens
incruceDominum.
Alii nonco-
gnoverunt
miracula
facientem
, agnovil
illein
ligno
pendentero.
Eral ille confixus
omnibus
membris;
manus
clavis inhaerebant, pedes
transfixi erant,
lo-
lum
corpus
adjungebatur
ligno;
corpus
illudnonva-
cabat caelerismembris, lingua
vacabatet cor: corde
credidit,
o:econfessus
est. Memento
mei, inquit,
Do-
1
Edd., qnid
sil vetus
feimentum.
Abest,fermentum,
a Mss.
mine,
cumvenerisin
regnum
luum.
Salutemsuam
longe
futuram
sperabat,
et
post longum
(empus
ac-
cipere
contentuserat: in
longumsperabat,
diesnou
est dilatus. IHe
dixit,
Memento
mei,
cum
venerisin
regnum
luum: ille
respondit:
Amendico
tibi,
hodie
mecumerisin
paradiso.
Hodie, inquit, mecuqi
erisin
paradiso(Luc. xxui, 42, 43).
Paradisushabet
ligua
felicia:
hodiemecurain
ligno crucis, liodie
rnecum
in
ligno
salutis.
16. Eccelabiameanon
prohibebo,
Domine,
luco-
gnovisli:
necredat corde
,
et
prae
timorelabia
prohi-
beat annunliare
quod
credidit. Sunt enim
chrisiiani,
liabent fidcmincorde
,
et
*
inler
paganosamaros,
misereurbanos
,
sordidos
, infideles, ineplos, insul-
lalores
,
si
exagitari
cceperint,
quia
chrisliani
sunt;
habenl incordefidcm
,
et
liraentconfiteri
per
labia
,
probibent
labia sua
sonare
quod norunt,
sonarc
quod
intus
habent. Sed
reprehendil hos Dominus
,
Qui
me
cottfususfucril
coramhominibus
, confundar
de
illocoramPatretneo
(
Marc. vm
,
38
),
id
esl, non
cuin
cognoscam
:
qtiia
erubuit me
confileri
coram
hominibus,
non
eumconfitcbor
coram Paire meo.
Dicant
ergo
labia
quod
habet cor : hoc contra timo-
rem*. Ilabeat cor
quod
dicunt
labia: hoc
conlra
simulationem.
Aliquando
enim tiinor
est,
ct
non
audesdicere
quodnosti,
quod
credis:
aliquandosi-
niulatio
cst,
dicis
,
et non habes in corde. Consen-
liani labia luacordi tuo.
Quaerens
pacem
a
Deo,
tibi
ipsc
eslo
pacatus
: non sit inler
3
os
luum, el cor
tuummalarixa. Eccelabiameanon
prohibebo,
Do-
mine,
lu
cognovisti.Quomodo
ille?
quidcognovit
Do-
minus?Inlusin
corde,
ubi nonvidet homo. Ideoet
ille
, Credidi, inquit.
Ecce cor
habct,
jam
babet
quod
videat Deus: non
prohibeat Iabia sua. Non
prohibet. Quidenimdicit?
Propter quod
locutussum.
Et
quia
locutuscsl
quod
credidit,
quaerensquid
re-
tribuat Doinino
pro
omnibus
quae
retribuil
ei, adjun-
git:
Calicemsalularis
accipiam,
etnomenDotniniinvo-
cabo. Non exborruit Dominumdicenlem: Polcstis
biberecalicem
quemego
bibilurussum
(Matth. xx,
22
)
?Confilelurenim
per
labia
quod
babebat incor-
dc
, pervcnit
ad
passionem.
Et
quiapervcnit
ad
pas-
sionem
,
hostis
quid
nocuit?
Nempepretiosct
in con-
spectu
Dominimors
juslorumejus(
Psal.
cxv,
10-15
).
Mortcsin
quasPagani sasvierunt,
inillis hodie refi-
cimur *.
Natalem
martyrum celehramus, cxempla
martyrum
nobis
proponiraus,
aitendimus
fidem,
,
quornodoiuveinT, quomodoattracti, quomodo
sle-
terunt ante
judices.
InEcclesiacatholicanihil habcn-
les simulalionis
, compaginali juncluraunilatis, con-
1
Mss.,
etsi:
pauloque
post,
loco
qmarosmisere,
non-
nulli
ferunt,
amoresl miscere: et
quidaui,
amorestse
nriscere.
a
Edd.,
hoccontratimoremhabeatcor,
quod
dkunt ia-
bin: Itoccontrasimulationemliabeanl
labia, qaod
credit
cor.sententiamlabefactabat verborum
[
rava
interpunctio,
necnon
iueptum
infine
glossema, quod
meliorumMsn.au-
ctoritaierctnovimus.
31'arlicula, inler,
abestabomnibusMss.
'*
colbert.
Ms.,
hodie
perfkimur.
Natalem
Marlyrtt
teter
bratnus
exemplaMartyrum,
etc.
448
ENARRATIOIN PSALMUMXXXIX.
446
fessi sunt Chrislum:
caput quod praecesseral,
sicut
membra, sequi concupierunl.Sedquiconcupierunt'?
In tormentis
patientes,
in confessione
fideles,
in
sermoneveraces. J aculabanlur enimin ora interro-
ganlium
se
sagiltas Dei,
et vulncrabant ad iram
;
roullos vulneraverunt et ad salulem. Haccomnia
proponimus
nobis,
el inluemurilla
,
cl
oplamus
imi-
tari. Hxc sunt
spectacula
chrisliana
,
haccvidetde-
siiper
Deus
,
adbaechorlatur
,
adIiacc
adjuvat;
bis
cerlaminibus
praemiaproponil
ct donat. Eccelabia
tveanon
prohibebo.
Videnelimcas
,
cl
prohibcas
la-
biatua.
Domine,
tu
cognovisti:
quia
cst ct in corde
quod
sonatet inlabiis.
17.
[tiers.11.]
J ustiliammeamnonabscondiincorde
tneo.
Quidest, justitiam
meam? Fidemmeam:
quia
juslus
exfide vivit
(
Habac. n
,
4
,
et Rom.
i, 17).
Ut
puta, inlerrogat
sub
pcenapersecutor, quod
cis
J icuit
aliquando, Quid
es?
paganus,
an chrislianusr
Chrislianus.
Ipsa
es(
juslitia ejus
:
crcdidit,
ex fide
vivit.Nonabsconditincordesuo
jusliliam
suam. Non
dixit
apud
se: Crcdo
quidem
inChristum
,
scdhuic
persecutori
meosaevientict roinanli nondicam
quod
credidi: novit Deusmeus intus in cordc meo
quia
credo,
ipse
scil
quia
ilii nonrenunlio. Eccehocdicis
teintushaberein corde: in labiis
quid
? Non sum
chrislianus? Conlra cor luumleslimoniumdicunt
Iabiatua. J usiiltammeamnonabscondiincordemeo.
18. Veritatemluamet salularetuumdixi. Christum
luum
dixi,
hoc
est,
Veritatemluamel salularetuum
dixi. UndeveritasCbristus?
Ego
sumvetitas
(J oan.
xiv
, 6).
Unde
salutare
ipsius
Christus? Simeon
agnovit
infantcmin manibus malris in
(enip)o,
ct
dixit:
Quoniatn
videruntoculi meisalutareluum
(
Luc.
11,
30
). Agnovit
infantemsenex
,
factus in
puero
puer
,
innovatusfide.
Acceperat
enim
responsum,
et
Iiocdixit : dixerat ei
Dominus, quia
non
exiturus
erat dehacvila
, priusquam
videretsalulareDei.Hoc
salutare Dci bonumest ut oslendatur Itominibus:
sedclament,
Ostende
twbis, Domine,
misericordiam
tuam,
etsalutare
tuumda nobis
(
Psal.
LXXXIV,
8
).
SalutareaulemDei inomnibus
genlibus
:
quia
cum
djsissel quodam
loco
,
Deusmiserealurnobis
,
etbene-
dicatnos
,
illuminetvultumsuum
super
nos
,
ul
cogno-
scamusinterraviamluam
, adjecil:
ln omnibus
genti-
bustalutare luum. Primo
dixit,
Ul
cognoscamus
in
terraviatntuam
,
et secutusest : In omnibtts
genlibus
salutaretuum
(Psal.
LXVI
,2,5). Quasi
diceretur
ei,
Qux
estvia
quamcupisagnoscere
?Hominesadviam
veniunt, numquid
viavenit ad homincs? Vianostra
venit ad
homines,
invenit
erranles,
vocavitad se
cxlra ambulantes'. In ine
, inquit,
ambulate
,
et
nonerrabilis:
Ego
sumvia
,
etveritas
,
el vita
(J oan.
xiv, 6).
Ne
diceres,
Ubi
csl
viaDei?ad
quamregio-
nemibo?
quetn
mcntemascendam?
quoscampos
in-
quiram
?ViamDei
inquiris
?SalulareDeiest via
Dei,
et
ubique
haecest:
quia
inomnibus
gentibus
salulare
1
innonnullisMss.deest:Sed
quiconcupierunt
?
*
Aliquol MSS.,
vocavit adse.Exlra
ambulalis,
inmeam-
bulate.
tuum. Verilalemluamet salutaretuumdixi.
19. Non celavi miscrkordiamtuamet verilatem
luama
congregatione
multa. Ibi
simus,
inhoc
corpore
numeremur et nos
,
noncelemus misericordiamDo-
mini et veritatemDomini. Visaudiremisericordiam
Domini? Recede a
peccalis,
donabit
peccata.
Vis
audireveritatemDomini?Tene
justitiam,
coronabi-
tur
justitia.
Modoenimmisericordiatibi
praedicatur,
postea
veritas exhibebitur. Non enim sic est Deus
roisericors
,
ut
injustussit;
nec sic
juslus,
ut mise-
ricors non sit. Parvane misericordia libi est?Non
imputabit' priora
omnia: malevixisti
usque
inlio-
diernuradiem
,
adhucvivis
,
bene vive hodie
,
liano
misericordiamnoncelabis. Si haccest misericordia:
qua;
verilas?
Congregabunlur
anteeumomnes
gen-
tes,
etdivideteassicut
pastor
dividitovesab
hoedis;
oves
ponet
addexteram
,
hcedosad sinistram. Ovi-
bus
quid
?
Venite,
benedkliPatris
mei, percipile
re-
gnumquod
vobis
paralum
est. Hcedis
quid?
Ite in
ignem
mlernum
(
Matth.
xxv, 32,
34
, 41).
J bi
pceni-
lenliaeJ ocusnonest.
Quia
misericordiamDei con-
tempsisli,
veritalemsenties: si autemnon conlem-
psisti
misericordiam
,
verilate
gaudebis.
20.
[
vers.12-14.
]
Tu
aulem, Domine,
ne
elongin-
quaveris
miserkordiastuasame.
Respexit
admembra'
saucia.
Quia
misericordiamtuam et veritatemtuaro
noncelavi a
congregatione
multa
,
abEcclesiaunila-
tisorbisterrarum : atlenderaembrasaucia
,
altende
delictoreset
peccatores,
et noli removeremisericor-
diastuas. Misericordialuael verilastua
semper
susce-
perunt
me.Nonauderem
converti,
nisi securus de
remissione: nondurarem
perseverare,
nisi securus
de
promissione.
Miserkordiatuaetverilastua
semper
stisceperunt
me. Attendo
quia
bonuses
,
atlendo
quia
justus
es: anjo
bonum,
timeo
justum.
Amoret limor
perducunl
me:
quia,
miserkordiaetveritastua sem-
persusceperunt
me.
Quare
ipsa suscipiunt,
et ab
cis,
oculusavertendusnonest?
Quoniamcircumdederunt
me
mala, quorutn
nonesl numerus.
Quis
numerat
pec-
cata?
quis
numerat
iniquitates
alienas et
proprias?
Sub
quo
cumulo
gemebatqui
dicebat: Aboccultis
meis
tnundame
, Domine,
etabalienis
parce
servotuo
(Psal.
xviu
,
13,14).
Parvaerant
nostra, imponunlur
alie-
na: timeo
mibi,
timeobono
fratri,
lolero
malunj
fralrcm
;
et sub isto cumulo
quid
erimus
,
si cesset
misericordiaDei? Tu
autem, Domine,
ne
elonginqtia-
veris:
prope
eslo. Cui
prope
est Dominus? His
qui
oblriveruntcor
(Psal.
xxxin
, 19). Longeasuperbis,
prope
ad humiles. Excelsus est
enimDominus
,
et
humilia
respicit.
Sednonse
putent
lalere
qui superbi
sunt: excelsaenima
longecognoscit(Psal. cxxxvn,
6
). Cognoscebat
a
longejaclantem
se
Pharisacum,
subveniebat de
proximo
confitenti Publicano
(Luc.
XVIII
, 11).
J actabat illemeritasua
,
et
legebat
vul-
nera sua : non
jaclabat
ille
merjfa,
sed offerebat
vulncra. Ad
medicum
venerat, sciejjaf:
se
Ianguidum,
1
Plures
Mss.,
non
imputqvil
: et
infra,
non
cetavi,loco
noncelabis.

Edd.,tfiembrt, suarnucia
Abest,HO,
aMss,
447
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
448
sciebatsesanandum: oculos ad ccelumlevarenon
audebat, pectusperculiebat:
sibi non
parcebat,
ut
ille
parceret;
se
agnoscebat,
ut ille
ignosceret;
se
puniebat,
ut illeliberarel. Taleshicvoces
sunt;
au-
diamus eas
pie,
et amemus
pie
:
corde,
lingua,
omnibus mcdullis noslris haec dicamus. Nemo sc
juslumputet:
vivil
qui loquitur; vivit,
et utinam
vivat! Adhticliic
vivit,
adhuccummorte vivit: et
si
spiritus
vitaest
propter justitiam, corpus
tamen
morluumest
propler peccalum(
Rom.vm
, 10).
Et
corpus quod corrumpilur aggravat
animam
,
et de-
primit
terrenainhabitalio sensummulta
cogilanlem
( Sap.
IX, 15
).
Perlinet
crgo
ad te clamare
, pcrti-
nct
gcmere, perlinet
confiieri,
nonteexaltare
,
non
le
jactare,
non te tuis meritis
gloriari: qnia
ct si
habes
aliquidgaudendum
, quid
est
quod
non acce-
pisli (I
Cor.
iv, 7)
?
Quoniam
circumdederunlmema-
la
, quorum
noii estnumerus.
21.
Comprehenderunl
tne
iniquitatesmem,
et non
potui
ut viderem. Est
aliquid quod
vidcamus:
quid
premit
ul nonvidcamus? Nonne
iniquitas?
Oculum
tuiim
,
neistamlucemvidere
posses, prcmebat
for-
lassis humor
irruens, premebat
fortasse
fumus,
pulvis, aliquidinjeclum;
et levare oculumsauciuni
non
poteras
adislamlucem:
quidergo,
cor saucium
levabis ad Deum? Nonne
prius
sanandumest ut
vldeas?Nonne
superbus inveniris,
cumdicis: Primo
vidcam,
ct siccredam?
Quis
dicit?
Quis
enimvisu-
rusdicit:
Yideam,
et siccredam?Lucemoslensiirus
sum,
imovero
ipsa
seluxostenderevult. Cui?Caeco
non
polcsl,
non videt. Unde non videt? Gravato
oculonmltis
peccalis. Quid
enimail ?
Compreltende-
runl me
iniquitatesmew,
etnon
potui
ut viderem.Re-
moveantur
ergo iniquitales,
dimittantur
pcccala,
levetur
pondus
aboculo
,
sanetur
quod
saucium
cst,
adbibeaturmordax
praeceptumquasi colIyrium.Prius
cffice
quod
libi
praccipitur
: sanacor
,
munda
cor,
dilige
inimicumluum
(Malth.
v, 44,
etLuc.
vi, 27,
35).
Et
quisdiligit
inimicumsuum?Hoc
jubet
medi-
cus;
amarum
cst,
sedsalubre.
Quid
libi faciam
,
inquit?
Itavcxatus
es,
ut indesaneris. Et
plus
dicit:
Sanato
noncril onerosum
, volupluosediliges
inimi-
cum
sanatus;
conare lu ut saueris. In tribulationi-
bus,
in
angusliis,
intenlalionibus fortis
esto, per-
dura: medici manus
esl,
non latronis.
Ecce, inquil,
pracceptisacceptis,
et fideretcnta
, prius
sicut
jubes
sanabocor,
ut dicis: sanatocordeet mundatocorde
quid
videbo?Bcali roundo
corde, quoniamipsi
Deum
videbunt
(Malth.
v,
8).
Hoc
modo, inquit,
non
pos-
sum.
Comprehenderunt
me
iniquitalesmea,
et non
potui
ul viderem.
22.
Multiplkalm
sunt
super capillos capitis
mei.
Capilloscapiiis
ad numeri multitudinem revocat.
Quis
numerat
capilloscapilis
sui?Multoroinus
pcc-
cata, quee
excedunt numerum
capillorum.
Minuta
videnlur,
scd multa sunt. Praecavisti
magna; jam
nonfacis
adulterium,jam
non
facishomicidium,
non
rapis
res
alienas,
non
blasphemas,
nondicisfalsum
testimonium: molcs istaesunt
peccatorum. Magna
praecavisti,
deminutis
quidagis
?Annontimesmi-
nula?
Projecisti molem,
vide ne arena obruaris.
Mulliplicatm
sunt
supercapilloscapitis
mei.
23.
[tiers.14.]
Et cor meum
dereliqttit
tne.
Quid
niirum
est,
si cor ttiumdeserturaest a Deo
tuo,
quando
seipsura
deseruit?
Quidcst,
Cortneumdere-
liquitme.'.
Nonest idoneumcor meumad
cognoscen-
dura se. Hoc
dixit,
Cormeum
dereliquit
me: Corde
meoDominumvolo
videre,
etnon
possum,prae
mul-
titudine
pcccatorum
meorum:
parumcst,
neccor
meumse
comprehendit.
Nemoenimse
comprebcn-
dit,
nemode se
praesumal
1.
Numquidcomprehendit
cordesuo cor suum
Pelrus, qui dixit,
Tecum
usque
admorteinero
(Matth.xxvi,
35)
?Incordecrat
prae-
sumptiofalsa,
incorde latebat timorverus: et non
crat idoneumcor ad
comprehendendum
cor. Cor
acgrolumlalebat,
sed medico
patebal. Quod
deillo
pronuntiatumest,
hoc
irapletum
est. Noveratinillo
Deus
quod
inse
ipse
non
noverat;
quia
cor
ejus
de-
relinueral
cum,
cor
ejus
latebat cor
ejus.
Etcormeum
dereliquil
me.
Quid
ergo? quid
clamamus?
quid
dici-
mus?
Placeal
tibi, Domine,
eruereme:
lanquam
dicc-
rct,
Si
vis, potes
memundare
(Id. vm, 2).
Placcat
tibi eruere
me, Domine,
in
adjuvandtim
tnilti
resplce.
Mcmbra
poenitenlia2,
membraindoloribus
posila,
mernbrasubferramentis medici clainantia
,
scd
spc-
rantia.
Dotnine,
in
adjuvandum
milii
respke.
24.
[vers. 15-17.] Confundantur,
et revereanlursi-
mttl, qui quarunt
aiiimammeamut
auferant
eant.
Quodam
cnimloco
accusat,
et
dicit, Aspkiebam
in
dexteram,
el
videbam,
et noneral
qtti requireret
ani-
mammeam.
(Psal.
CXLI
,
5);
id
est,
nou erat
qui
me
imitarelur.Christusin
passioneloquitur
: Et atlcndc-
bamin
dexteram,
id
est,
nonad
impiosJ udaeos,
sed
ad
ipsamdexteram,
ad
ipsosAposlolos;
etnoneral
qui requireret
animammeam.
Usque
adeo non erat
qui requireret
animamroeam
,
ut
qui praesumpserat
ncgaret
animammeam
(Matih.xxvi, 70).Sedquia
duo-
busmodis
quacriturhomo,
aut
quofruaris,
aut
quera
persequaris
: ideohic alios
dicit, quos
vult
confundi
ct rcvereri
qui quxrunt
animamsuam. Sednesic
intelligeres,quomodo
cum
queritur
denonnullisnon
quscrcnlibus
auimam
suam3;
ul
auferanl eam, inquit,
id
cst,
admortem
quaerunt
animammcam:
adjecit,
Cottfundantur
el revereantur. Et veremulti
quaesie-
ruiit aniniam
ipsius,
ctconfusi et reveriti
sunt; qux-
sicruntanimam
ipsius,
ctsiculillis visum
csl,
abslu-
Icrunl animam
ipsius
: sed ille
poteslalcm
habuit
poncndi
animam
suam,
et
potcslatem
habuitreci-
piendi
animamsuam
(J oan. x,
18). Ergo
illi
gavisi
sunt cum
posuit,
confusi sunt cum
rccepit. Confun-
1
Sic
aliquot
Mss.AtEdd.:parumestnecor meumse
comprehendat.
Nenwenimse
comprehendU,
nemode se
prmsumU.
*
Edd.,
membra
ppenitentim.
MSS.
aliquot, panUenlia:
et
alii
quidam,
in
pamUentia.
a
Edd., quomodoconquerilur
de nonnutiis
qumrentihus
animam
suam,
ttt
auferant
eam: id
est,etc,
ubinos
parti-
culam,non,
et
verbum,inquit, aliquot
Mss.
ope repo-
nimus.
ENARRATIO1NPSALMUMXXXIX.
450
dantur,elrevereantur stmul,qutqumrtmt
antmammeam
ut
auferant
eam.
25. Convertantur
relrorsum,
el
revereantur, qui
vo-
lunl mihi mala. Convertanlurretrorsum: nec hoc in
malurn
accipiamus.
Benc illis
optal;
el voxilliuscst
qui
dixit decruce:
Paler,
ignosce
illis, qttia
nesciunl
quidfaciunt(Luc.
XXHI
, 34). Quare
illis
ergodicit,
ut relrorsumredeaul?
Quiaqni
ante
superbi
erant ut
caderenl
rctro,
humiles facti sunt ul
rcsurganl.
Quando
enimante
Suni, praecedere
volunt
Dominum,
mclioresvolunt esse
quam
Dorainus: si autemrclro
sunt, ipsumagnoscunt meliorem, ipsumpriorem,
sc
posteriores,
ut ille
praecedat,
illi
sequanlur.
Proinde
Petrum male sibi dantem consiliumsic
redarguit.
Passurus enimDominuserat
pro
salute
noslra,
cl de
ipsapassione quae
futura eranl
1
praedicabat:
ct ait
Pelrus,
Absit
Domine; propitius
tibi
esto,
non
fiel
hoc.
Praecedercvolebat
Dominum,
et consiliumdarema-
gislro.
Doininusaulerout noneumfaceret
pracceden-
tcm,
sed
sequenlem, Redi, inquit,
relro satanas
(Matth.
xvi, 22,
23).
Ideo, inquit, satanas, quia
vis
anlecedere eum
quem
debes
sequi
: si autera rclro
fueris,
el seculus
fueris, jam
nonsatanas.
Quidcrgo?
Super
Itanc
petrammdificabo
Ecclesiamtneam
(Ibid.,
18).
26. Convertanturrelrorsumel
revereanlur,qui
voiunt
milti tnala. Malevoli
sunl, qui
eliamcum
benedicunt,
quantum
incordeeorumest maledicunt. Dicis
alicui,
Esto christianus : Sis
chrisiianus,
sed lua. Bonam
rem
dixil,
sed non illi
imputalur quoddixit,
scd
quo
animo dixit:
quomodo imputatum
est et
J udseis',
quando
illeexcaeconalo facluscst videns: cumcum
premerent
insultalionibusel
urgercnt,
ait
illis,
Nttm-
qtiid
et vos
discipuli ejus
vullisesse? Et illi male-
dixerunl ei. Hoc ait
evangelista
: Maledixeruntei di-
centes,
Tusisdiscinulus
ejus (J oan. ix, 27,
28).
Iliis
malediceptibus,
Dominiisbenedixit: fccit
quod
illi
dixcrunl,
rctribuit autem illis
tpiod
maledixcruiil.
Converlantur
retrorsum,
et
revereantur,qui
voluntmihi
mala. Sunl autemalii non boni
qui
bona
volunl,
ct
ipsi
cavendi.
Quomodo
enimilli
maledicunt,
et dicunt
bona
nostra,
sedmalo
animo;
sic multi malanoslra
bonoanimo. Hoc
dico, Qui
dixerit
libi,
Tusis chri-
stianus,
bonumluumdicit malo animo:
qui
aulcm
dixcril libi ila
,
Tc mclior
nemo;
si infaretisa
malis,
quoniam
laudatur
peccator
iu desideriisanimae
sua?,
et
qui iniquagerit
bencdicitur
(Psal.
x, 3);
malatua
dicit laudans.
Quomodo
illebonaluadicebatmaledi-
ccns,
sic Iste niala tua benedicens: scd
ulrumque
genus
hoslis
fuge, utruroque
cave. Ille
saevit,
iste
blandilur; ulerque
malus: illeiracnndus
est,
cl istc
in laude
subdolus;
ille
reprchensor est,
istelauda-
lor : sedet illein
reprehcnsione
inimicus
cst,
el ille
iulaudesubdolus. Cave
ulrumque,
conlra
utrumque
1
Sicnonnulli MSS. At
Edd.,
erat.
1
ltaMSS. necmalesi hic
subaudilur,
etilledicit.rorro
edit.Lov.habetsic: Dicil
aliquisalicui,
Esto
Cltristmnus,
sedsisettuchrislianus.
Bonam,
etc.
3
Sic
aliquot
Mss.Aliivero: Dixerit
tibi,
Tantomelior
nonmtesistn
faclis,
etc.
Quidam
: Tanlotneliornemosic
m
faetis,
etc.
Edd.,
Taitlotneliornemositin
factis,
etc
-
ora.
Qui
enim
oravit,
Convertantur
retrorsiim,
etcon-
fundanlttr
qui
volunt mihi
mala, respexit
ad aliud
genus
dolose
malevolum,
et falsobenedicum: Ferant
confestimconfusionemsuam, qui
dicunt
mihi,
Euge,
euge.
Laudant falsol:
Magnusvir,
bonus
vir,
littera-
lus, doclus,
sed
quare
chrislianus? Ea (ua
laudant,
quac
nolleslaudari: illud
reprehendunt
unde
gaudcs.
Sed si fortedicis :
Quid
inme
laudas,
o
bomo, quia
vir
bonus, quia
vir
justus
sum?Si hoc
putas,
Christus
me hoc
fecit, ipsum
lauda. At ille:
Absit;
noli tibi
injuriam facere,
tute
ipse
lalemfecisti.
Confundan-
lur,
qui
dicunt
mihi, Euge, eucje.
Et
quidser|tiilur?
Exsultent
etjucundenlur
oinnes
qui
le
quarunt,
Domitie.
Non
quscruntnie,
sed
quacrunt
le: non
milii, Euge,
eugedicunl;
sed in lc me
gloriari vident',
si
quid
habco
gloriac.Qui
enim
glorialur,
in Domino
glorie-
tur
(1
Cor.
i, 31).
Exsultenl el
jucundenlur
omncs
qui
te
quwrunt, Doiiiine,
et dicanl
semper:Maguiftcelur
Dominus.
Quia
etsi cx
pcccalore
fit
juslus,
da
gloriam
*illi
qui justificat inipium(Rom. iv, 5).
Sivc
crgopec-
calor
sit,
laudetur
qui
ad
indulgentiam
vocal: sive
quisjam
ambttlel invia
justitix,
laudelur
qui
adco-
ronamvocat.
Semper magnificelurDotninus,
abhis
qui dUigu.nl
saiutareluum.
27.
[vers. 18.] Ego
aulem: cui
quaerebant
mala.
Ego
aulem:
cujus
animam
quacrebant,
ut auferrcnt
eam. Sedconverte teadaliud
genus
hominum.
Ego
autem,
cui
dicebant; Euge, cuge, egenus
et
pauper
sum. Nonest
quod
in nicmeum
3
laudetur. Discindat
ille saccum
mcum, cooperiat
me stola sua. Vivo
enim
jam
non
cgo,
vivit auleminmeChristus
(Gal.
li, 20).
Si vivil inleChrisliis
,
el tolum
quod
boni
habesCbristi
est,
totum
quod
habebisCbrisli cst: lu
per leipsum quid
es?
Ego egenus
et
pauper. Ego
aulcmnon
divcs, quia
nonsum
superbus.
Diveserat
ille
qui dicebat,
Gratiastibi
aga~Domine, quia
non
sumsicut cwteri homines: PubJ jcanus aulem erat
pauper, qui dicebal, Domine,propitius
estomihi
pec-
catori
(Luc xvm, 11,13).
Illedesaluritate
ruciabat,
illc de fame
plorabat. Egenus
et
pauper
sum. Et
quid
facturus
es,
o
cgene
el
pauper
?Mendica
4
ante
januam
Dci; pulsa,
el
aperielur
tibi.
Ego
aulem
ecjenus
et
pauper
sum: Dominuscuram habebil mei. J acla in
Dominurocuram
tuam,
el
spera
in
cum,
el
ipse
fa-
ciet
(Psat.
LIV,23). Quid
libi curaturus cs?
quid
libi
provisurus
? Habcal tui curam
qui
fecit(e.
Qui
habuit
tui curam
antcquamesses, quomodo
nonhabebit cu-
ramcum
jam
hoces
quod
voluit ut esses? J amenim
fidelis
es, jam
ambulasinvia
juslitiae.
Curamlui non
habebil, qui
facit solemsuum oriri
snper
bonosct
malos,
cl
pluitsuperjustos
et
injustos(Matlh. v, 45)?
te
jamjuslum
ex fideviventem
(Rom.i, 17) ncgliget,
deseret,
diroitiel ? Imoveroel hic
fovet,
cl liic
adju-
1
pleriqueMss., falsa.

pleriqueMSS.,
sedin
illo,
etinteme
glorificare
vident.
Nonuulli:sedilli inteme
gtorificare
vtdentur.ltem
qui-
dain: sedm
illo,quia
intetne
gloriari
vident.
3
Vox,meum,
aberatabeditis: sedinmelioribusMss.
exstal.
*
omnesfere
Mss.,pauper,
mendice?
AMejanuam,
ctc.
451 S. AUGUSTINIEPISCOPI
459
vat,
et hic necessaria
subministrat,
el noxiaresecat.
Dandoconsolatur ut
permaneas
,
auferendo
corripit
ne
pereas.
Dominuscuramhabet
lui,
securus cslo.
llle
porfat
4
qui'te
fecit: ab arlificis tui manu noli
cadere : si cecideris a manu
arlificis, frangeris.
Ut
autem
permaneas
in manu artificis
,
bona voluntas
facit.
Dic,
Deusmeus
voluit,
et
portabit ipse,
cl lenc-
bil
ipse.
J acta lein illum
;
noli
putare
inane
esse,
ut
quasi praecipiteris
: non ila libi videatur. Ille
dixit,
Coelumet terram
ego impleo (J erem.
xxin, 24).
Nusquam
tibi deest: lu illi noli
deesse,
tutibi noli
deesse,
Dominuscuramhabel mei.
28.
Adjutor
meuset
proleclor
meustues: Deus
tncus,
netardaveris.
Invocal.implorat,
timetnedeficial : Ne
tardaveris.
Quidest,
Netardaveris?Nisi breviatiessent
dies
illi,
non
fieret
salvaomniscaro
(Matth. xxiv, 22):
modolectum
est,
dediebustribulationum.
Quasi
enim
unushomo
rogal Deum,
membra
Chrisli.corpusChristi
ubiquediffusum,unusmendicus,unus pauper; quia
et
ille
pauper, qui
dives
pauper
factus
est,
de
quo
ait
Apo-
stolus:Cumdives
esset,pauperfactusest,
ttl
ipsiuspau-
perlale
vosditaremini
(II
Cor.
vm, 9):
veros
pauperes
dilat,
falsosdivites
pauperat.
Clamat
adeum:A
finibus
terra adle
clamavi,
cumtwderetanimamtneam
(Psal.vx,
3).
Venienl dies tribulationumet
majorum
Iribulatio-
num':
venient,
sicutdicil
Scriptura;
et
quanlum
acce-
dunt
dies, augenturtribulationes.Nemo
sibi
promiltat
quodEvangelium
non
promittit. Fratresmei,
obsecro
vos, attenditeScripturas
nostras,
sialiquid fefellerunt;
si
aliquiddixerunt,
el alitcr accidit
quain
dixerunt: ne-
cesse
cst,
ut
usque
infiiierosic
iiantomnia, quemadmo-
dumdixerunt. Nonnobis
promittuntScripturaenosirae
inhoc
sacculo,
nisi
tribulationes,
pressuras, angustias,
augmenta dolorum,
abundanliam tentalionum. Ad
islanos
praecipucparemus,
ne
imparali
deficiaraus.
1^03
pragnantibus
et mammantibus
(Matth. xxiv, 19):
modo audislis.
Pi#gnanles sunt, qui spe
intume-
scunt: mammantes
autem,
idest
lactantes, qni jam
adepli
sunt
quodconcupierant.
Etenimmulier
prac-
gnans
in
spe
tnmet
filii,
nondumvidet filium:
quae
autem
jam laclat, amplcctilur quod sperabat. Ergo
simililudinem, verbigratia, ponartius
: Bonaest ista
villa vicini : o si mea
essel 3; adjungeremillam,
et
faceremde islo fundo et de illo unilatera. Amal ct
avaritiaunilatem:
quod
amat
bonumest,
sedubiamau-
dum
sil,
nescit. Ecce
concupivit
villam
proximi;
sed
isle
proximusdivesest,
non
indigens,
babens
honorcm,
habens etiam
potentiam,
a
cujus
forteeliam
polcniia
libi roeluendum
sit,
nondeillius fundo
aliiguidspc-
randum: nihil
sperans
non
concipit,
non cst
pr.c-
gnans
anima.Si vero
juxta
vicinussit
p.mper,qui
vcl
in necessitate
positus est,
ut
possitvendere,
vel
premi potest,
ut
cogatur vendere, injicilur
ocu-
lus, speralur
villa:
impraegnala
csl
aninia, sperat
se
posse adipisci
villuJ am et
possessioncm
vicini
pauperis.
Et cum
patitur
iste
pauper necessilatera,
1
Edd., protegil.
Plures
Mss.,proteget.Qualuor,porlet.
Aliitres,
portat.
*
SicMss.- At
Edd.,
et
malorum,
tribulaliones
venient,
etc.
*
Mss.,
0 si meaesset!o
siadjmgerem
illaml
venitad ditiorem vicinum
suum,
cui forte
obsequi
solet,
cui
deferre,
cui vcnienti
assurgere, quera
in-
clinato
capile
salulare: Da
mibi, rogo te; palior
necessilatem, urgeor
acreditore. Et ille: Nonhabeo
modoinmanibus.Si vellet
vendere,
haberet'.
Agno-
scimushoc : fuerunt in
nobis,
jam
nousint innobis.
Nonne hesterno
viximus,
et hodie vivimus?Estcor-
rigendilocus;noudumfacia
estilladisjunctio,
alioruni
ad
dexleram,
aliorumad sinistram
(Matth.
xxv,33);
nondum
apudinferossumus,
ubidivesille
fuil,silieiis
et slillamdesiderans
(Luc. xvr,
22)
: audiamuscum
vivimus,corrigamur. Nonsperemusresalienas,et
ira-
prxgnati
tumeamus : nec
perveniamus
ad
illas,
et
cas
adipiscendo tanquam
filiososculemur. Va enirit
prwgnanlibus
etmammantibusillis diebus.Mulandum
est
cor,
levandumest
cor,
nonhic habitandumcorde:
mala
regio
est. Sufficiat
quod
adhuccarnehicessenc-
cesse
est; quod
nonest
necesse,
nonfiat: sufficiatdiei
malitiasua
(Maith.
y\,
34);
sursumcordehabitemus.
Si surrexistis cum
Chrislo,
dicit fidelibus
, corpus
et
sanguinem
Domini
accipienlibtisdicit,
Si resurrexislis
cunt
Christo,qum
sursumsunl
sapite,
ubi Chrislusesl
in dexleraDci
sedens; qum
sursttmsunt
qumrite,
non
qumsnper
terram. Mortui enim
eslis,
el vilaveslraabs-
condilaesl cumChrisloinDeo
(Coloss.m, 1-3).
Non
enim
apparet quod
vobis
promissum
esl: et
jampa-
ratum
est,
sed non videtis.
Impraegnari vis,
hinc
imprxgnare; ipsa
sit
spes
tua : certus erit
parlus
luus.non
erit
aborlivus,
non
temporalis
:
amplecteris
quod pepereris
in xternum. Sic enim
per
Isaiara
dicitur :
Concepimus
el
parturivimusspiritum
salutis
(Isai. xxvi, 18). Ergo(a)
rctro
csl,
etnon daiur
modo,
sed dabitur.
Qnanta
daia
sunt,
fralres
mei, quis
illa
numerat secundum
Scripttiras?
Ibi
scriptum
estde
Ecclesia,
etvidelur
quiaest;
ibi
scriptum
estdeido-
lis
quia
non
erunt,
ct videtur
quia
non
sunf;
ibi
scriptum
est
quia perdituri
erant J udxi
regnuin,
et
videtur;
ibi
scriplum
est de
harclicis, quia
fuluri
erant,
ct videiur : ibi
scriplum
esl et de dic
judicii;
ibi
scriptum
esl et de
prxmio b.onorum,
etde
poena
malorum: inomnibusDeuni fidelem
invenimus;
in
ullimo deficietet fallel? Dominuscuramhabebitmei.
Adjulor
tnettset
proteclor
meus lues: Deus
tneus,
ne
tardaveris.Nisi minorarenturdies
illi,
nullacaro
perdu-
rarel :sed
propter
etectosbrevictbunlur
(il/a(//t.xxrv,22).
Diesilli erunt
tribulalionis,
sednon(ain
longi' quam
sperantor.
Citoilii
transibuiit;
requies
veniens non
transibit.
Quanquamlongum,
ferri debuit malum
pro
infinilobono.
*
IN PSALMUM XL
ENARRATIO.
SERMO ADPLEBEM
(/>).
1.
Quoniara
solemnis dies
Martyrumilluxil; pro-
pter gloriampassionis
Christi
imperatoris
inartyrum,
1
Sex
Mss.,
inmanibus.vetil
nolil,
vendereliabet.
jgno-
scimus,
etc
*
AliquotMss.,
brevkibuntur dksUli.Erunl
tribulationest
sednontam
longm.
F.tnonnulli:sednontam
kinge.
(a) Forte,pdratum.
(b)
in
Martyruxu
festivitateuabitus.
453
ENARRATIO
1NPSALMUMXL. 454
'
qui
sibi non
pepercit
militibus
imperanspugnam,
sed
prior
pugnaVit,prior
vicit,
ut
pugnantcs
exempio
suo
liortarelur, etmajestale
sua
adjuvaret,
et
promissione
coronarel,
audiamus
aliquid
in isto
psalmo, quod
p;rtiiieat
ad
ejus passionem.
Commendamus autem
sxpius,
nec nos
piget
ilerare
quod
vobis utileest
retinere,
Dominumnostrum
J esumCliristumplerum-
queloqui
ex
se,
idcst ex
personasua, quod
est
caput
nosirum; plerumque
ex
persona corporis sui, quod
sumusnos et Ecclesia
ejus;
sedila
quasi
cx unius
horoinisore
1
sonarc
verba,
ut
intelligamuscaput
et
corpus
in
unitale'integritalis
consistere,
nec
separa-
ri ab
invicein; tanquam
conjtigium
illud,
de
quo
di-
clum cst : Erunt duo in came una
(Gen.
n, 24,
et
Ephes.y, 31).
Si
ergo agnoscimus
tluosincarne
una,
agnoscamus
duos invoce una. Primo
quod legenli
respondcntcscaiitavimus.quanquam
demedioPsalmo
sitj
liinctamen sennonis ducamusexordium.
inimici
mei dixerunt mala mihi:
Quandomorielur,
el
peribit
nomen
ejus.
Persona est haec Domini noslri J esu
Christi: sed
videle,
si nonibi
intelliguntur
etmcmbra.
Dictumcst ct
hoc,
cum
ipse
Dominusnoster hic iii
tcrra Incarne ambularet. Cumenimvidercnl inulli-
(udinem
sequi
aucloritalem
ejus,
et divinitalem et
majeslalem
miraculis
prxsentatam*;
cumhocvidc-
renlJ udxi,
de
quibus ipse
Dominus slmilitudincra
posuit, quia
dixerunt,
Hicest
limres;
tvni/eoccidamus
eum,
etnostraerithareditas
(Mtillh.
xxi, 38),
dixerunt
apud
semelipsos,
idest inter
se,
unde
pontrficis
illius
Caiphae
voxest : Videlis
quod
lurbamtitlaeum
sequi-
tur,
et saculum
post
illuin abiit: si dimiserimuseum
vivere,
venienlRomani,
el tollenl nobisel locuiuet
gentem.
Expedil
ul unusmoriatur
homo,quam
tota
gens
pereal.Evangelistaaulem
verba
nescienlisquiddicerct,
exposuit
nobis,
el ait : Hocautemnona se
dixil;
sed
cumessei
pontifex prophetavitquia oportebal
J esuin
mori
propopuldelgente(J oan. xi, 47-51).
Tarnenilli
cum
viderentpopulunlpost
illum
ire,dixerimt, Qucmdo
morktur,elperibil nomenejus:\tl est,
cuni occiderimus
eum, jam
nomen
ejns
nonerit in
terra,
nec seducet
aliquos
mortuus;
sed
ipsaejus
inlerfectione
intelligent
homines, quia
liominem
sequebanlur, quia
non crat
in
eospes
salulis;
el deserenl noineri
ejus,
ctnon cril.
Mortuusest;
etnon
periit
nomen
ejus,
sedseminalurn
cst nomen
ejus
: morluUsest: sed
granumfuit, quo
inortificato
seges
conlinuo
exsurgeret (
Id.
xn, 25).
Glorificalo
ergo
Dominonoslro J csu
Chrislo, coepe-
runt multo
magis multoque
numcrosiiis credere in
illum;
el
coeperunt
membra
ejus
audire
quodcaput
andiebal. J am
ergo
Dorainonostro J esu Cbristoin
ccelo
constiluto,
et
ipso
in nobisinterra
laboranle,
dixerunt adliucinimiui
ejus
:
Quandomorielur,
el
per-
ibit nomen
ejus.
Hincenim
persecutiories
diabolusiu
Ecclesiaconcitavitad
perdendum
nomenChrisli. Nisi
forte
putatis, fratres, quia
illi
Pagani quando
saevic-
bant in
Chrislianos,
non hoc sibi
dicebant,
delcrc
1
lnMss. deestvox ore: ut
ejus
loco
subaudialur,per-
sena.
*
sex
Bss.,prafulqenknu
nomenCbristi delcrra. Utroorerelur ilerumChrisius
nonin
capite,
sedin
corporesuo,
occisi sunt et riiar-
tyres.
Ad
multipiicandatn
Ecclesiamvaluit sanclus
sanguis effusus,
seminalioni

accessil.et mors itiar-

lyrum.
Pretiosa lh
cohspectu
Domini rnors
justorum
ejus (Psal. cxv, 15). Mulliplicati
sunt
roagismagis-
que
Clirisliani,
et non est
impletumquod
dixerunt
inimici, Quandotnorietur,
et
peribit
nomen
ejus.
Adhuc
et modo dicitur. Sedent
Pagani,
et
computant
sibi
annos,
(a)
audiunl fanaticossiios
dicentes, Aliquando
Cbristiani non
erunt,
et idolaillacoli
habent,
quem-
admodumantea
colebanlur,
adhuc
dicunt, Quando
morietur,
et
peribil
nomen
ejus.
Bis
vicli,
vel (erliosa-
pite
: mortuusesl
Cbristus,
non
peribit
nomen
ejus;
mortiii sunt
marlyrcs, mulliplicala
est
magis
Eccle-
sia
,
crescit
per
omnes
genies
nomenChrisii.
Qui
de
morie suaet de resurrectione sua
prsedixit, qui
dc
mortibus
Martyrum
suorumet de corona
prxdixit,
ipse
el de Ecclesia sua futura
prxdixit
: si verum
dixit
bis,
tertio menlitus est? Vanumest
ergoquod
creditis conlraillum
;
meliusest ul crcdatis in
illum,
ut
inlelligalissuperegenum
ct
pauperem;quoniampau-
per factusesl,
cumdives
esset,
ul
ipsius, inquit, pau-
pertale
vosdilaremini
(II
Cor.
vm,
9).
Nuncautem
quia
pauper
faclus
est, confemnilur,
et dicitur: llorooerat.
Quid
erat? Mortuus
est,
crucifixusest;
hominemco-
litis,
in homincm
spem
habeiis,
mortuUroadoraiis.
Falleris.
Inlelligesuper egenum
et
pauperem,
ut il-
lius
paupertate
divcs efficiaris.
Quid Cst,
Inlellige
super cgenum
ct
pattperem?
Ut
ipsum
Cbristum
ege-
numet
pauperemaccipias,
dicenlerainalio
psalrao
:
Ego
auletn
egenus
el
pauper
sum,
DominuscuramIta-
betmei
(Psal.
xxxtx, 18). Quid
csl
intelligere super
cgenum
el
pauperem
?
Quiasemetipsumexinanivit,for-
tnatnServi
accipiens,
insimilitudineIwminum
facitts,
et
habiluinvenlusul homo
(Philip.
n, 7):
divcs
apiid
Pa-
irem,
et
pauper apudnos;
dives in
cceld, pauper
iit
terra
;
dives
Deus, pauper
horao. Hocte
ergoturbat,
quod
hominem
vides, quod
carnem
intueris, quod
morlem
respicis, quod
crucemirrides? hoctelurbal?
Intellige super egenum
et
pauperem. Quid
esthcc?
Intellige, quia
ubi libi
exposita
est
infirmiias,
ibi Iatet
divinilas.
Dives, quia
sic
est; pauper, quiajam
tusic
eras. Sedtamen
panperlasipsius,
divitix nostraesuni:
quomodo
inflrmilas
ipsius
forliludo nostra
esl; quo-
modo stultum
ipsius sapientia
noslra
est; quomodo
morlaliias
ipsius,
immorlalitas noslra
est(I
Cor.
i,
30). Quid
sit
pauper,
attende : noneumex aliorum
1
sic MSS.At
Edd., effusus
seminatwne: accessilel
mors,
etc.
(a)
cumviderent
pagani,inquilAugustimis
fnlib. 18
decivitate
Dei,
c.
53,nec
tot
lanlisqueperseeutionibus

christiaaam
religionem

potuisse
consumi,sedliis
potius
miraincremonla
sumpsisse, excogitavertint
nescio
quos
vcrsus
grascos,tanquatn
consulenli
cuidam,
divinoora-
culoeffusoS,
ulii... Petnimmaleficiisfecisse
subjungunt
utcoiereturChristinomen
per
Irecentos
sexagintaquin-

queannos,
deinde
completo
memoratonumeroannorum
siuemorasumeret finem.
veruinannoChristi399in
quopraedictus
annorumnurnerus,
si apelri indiePente-
costes
prxdicalionecompulatur,
desinere
ostenditur,
adeo
nondefecitcultusnominis
Christi,
ut inde
maxime,ever-
sis,qux reliquaeraut,
deorum
templis
et fractissimula>
cris increverit,exeod.lib.deCivit.
Dei,
c. 34.
4SS
S. AUGUSTINIEPISCOPI
45C
paupertate
mctiaris.
Implere
venit
pauperes,qui pau-
pcr cffec,lus
est.
Proptereaaperi
sinum
iidei; suscipe
pauperem',
ne
pauper
remaneas.
2.
[tiers.2.]
Beatus
quiintelligitsuperegenum
et
pau-
perem,
indiemalaliberabiteumDominus.Venietenim
dies mala: velis
nolis, veniet;
dies
judicii aderit,
mala
dies,
si nonintellexeris
super egenum
et
paupe-
rcm.
Quod
enimmodononvis
credere,
manifestum
cril in fine. Sednon
fugies,
cumfuerit
manifestum,
quia
non credis cumcst occultum. Invilarisul
quod
nonvides
credas,
necumvideriserubescas.
Intellige
ergosuper egenum
et
pauperem,
id
est, super
Chri-
slum; inlellige
incooccultas
divilias,quempauperem
vides. In eo sunt enimomnesthesauri
sapientiae
et
scientix abscondili
(Coloss.
n, 3).
Hinccnimteindie
mala
liherabit,
cx eo
quod
Deusest: ex eoautem
quod
homo
est,
el illud
quod
in illohumanumerat
resuscitavit,
et inmelius
convertit,
inccelumlevavii.
Ille autem
qui
Dcus
est, qui
unam
personam
habere
in liomineet cumhomine
voluit,
necdecrescerenec
crescere
potuit,
necmori nec
resurgere.
Mortuusest
ex infirmitate
hominis,
cxterum Deusnon morilur.
Nam
quod
VerbumDei non
moritur,
ne
mireris,
quando
non morilur anima in
marlyre.
Modonon
audiebamus
ipsum
Dominumdicentem
: Nolitetimere
eos
qui
corpusoccidunt,
animamautemtwn
possunt
oc-
cidere
(Matlh.
x, 28)? Ergo
morientibus
martyribus
animx
Marlyrum
mortux non
sunt,
et moriente
Clirislo
moriturumeral Verbura?
Ulique
VerbumDei
multo
amplius
est
quaro
anima Iiominis:
quia
anima
hominisfaclaesta
Deo;
et si factaest a
Deo,per
Ver-
bumfactaest:
quia
omnia
per ipsum
faclasunt
(J oan.
i, 3). Ergo
nec morilur
Verbum,
cumnonmorialur
animafacta
per
Verbum.
Sed
quomodo
recle
dicimus,
Morluuscst homo,
elsi anima
*
ipsius
non
moriatur;
sicrectedicimus,
Morluusest
Christus,
etsi divinilas
ejus
nonmorialur. Mortuusunde?
Quiaegeuus
et
pau-
per.
Nonte
perslringat
mors
ipsius,
et avertat lea
contucnda
divinilale. Beatus
qui inlelligilsuperegenum
el
pauperem.
Respice
et
pauperes,egentes,
esurientes
et siticnles, peregrinanles,
nudos, xgrotos,
incarcere
conslilutos; inlelligc
et
super
lalem
paupereni, quia
el si
supcr
lalera
intelligis, super
illum
intelligisqui
dixit, Esurivi, sitivi,nudus, peregrinus,ager,
in car-
cere
fui (Malth.
xxv, 35, 36).
Itaindie
maligna
eruet
tc Dominus.
3.
[vers. 3.]
Et videbealiludinemtuam. Dominus
conservel eum.
Prophela
bene
oplat
homini
intelligenti
superegenum
et
pauperero.
Isla
oplatiopromissiocst;
securi
exspectenl
qui
hoc
agunt.
Dominusconservet
eum,
et
vivificet
eum.
Quidest,
conservet
eum,
et
vivifi-
cet eum?Quoperlinet, vivificet
eum?Adfuturamvi-
lam. Vivificalur eniro
qui
morluns erat.
Numquid
autem
polest
morluus
intelligere super egenum
et
paupcrem?
Sedvivificationemnobisillam
promitlit,
de
qua
dicit
Apostolus
:
Corpusquidem
morluumest
1
QuinqueMss.,
a
paupere.
*
omnes
MSS.,
etst
caroipsuis
morialur: ubi
quidam
ad-
dunt,
sola.
propterpeccatum,spiritus
autemvitaesl
propterjtuti-
tiam: si autem
qui
sttscitavitChristuma mortuithabitat
in
vobis,qui
suscitavitChristuma morluis
vivificabit
et
morlalia
corpora
veslra
propler
inhabilanlem
Spiritum
ejtts
invobis
(Rotn.vitt, 10,
11).
Haecest
ergo
vivili-
catio
quaepromittitur intelligenli super egenura
et
pauperem.
Sed
quia
dicit
Apostolus
ad
Timoiheum,
Promissionemhubensvitm
prasenlis
et
ftilura(I
Tim.
IV,8);
ne
putarent
illi
qui inlelliguntsuperegenum
et
pauperem, recipiendosquidem
seessein
coelum,
sed
negligi
inlerra; el non
sperarent
nisi
quod
fulu-
rumest in
xternum,quod
autemad
praesensesl, pu-
tarenl Deumnoncurare insancliset fidelibus
suis;
ubi dixit
quod
maxime
exspectaredebemus,
Dominut
conservet
eum,
et
vivificeteum;
respexit
ad istamvi-
lam,
Et
beaium,inquit, facial
euminlerra.
Erigeergo
oculosinhxc
promissa
christianafidc: nontedese-
rit Deusinterra
,
et
aliquidpromittit
in ccelo.Multi
enimmali christiani
inspecloresephemeridarum',
et
inquisitoresa(que
observatores
temporum
et
dierum,
cum
cceperint
ibi
objurgari
a
nobis,
vel a
quibusdam
bonis
mclioribusquechristianis,
quare
ista
faciant,
respondent:
Hxc
proptertempus
hocnccessaria
sunt;
chrisliani auterosumus
propter
vitam
xternam; pro-
plerea
in Christum
credidimus,
ut det nobis viiam
xternam;
naravilaista
temporalis
in
quaversamur,
adcuram
ipsius
non
pertinet.
Relinquitur,
ul bocbre-
viter
dicant,
ut
proptcr
vilaraxternam
Deus,
et
pro-
pler
vilam
prxsenlem
diabolus colalur.
Respondet
illis
ipse
Chrislus: Non
potestis
duobusdominisservire
(Matth.vi, 24).
Et aliumcolis
propter
id
quodexspe-
clasin
ccelo,
et aliumcolis
propler
id
quodexspeclas
in lerra :
quanlo
meliusunum
colis, qui
fecitcoelum
et terram?
Qui
curavitut esset
tcrra,
imagincm
suam
iiegligit
interra?
Ergo,
ConserveteumDominusel vi-
vificeleum, intelligenterasuper egenum
ct
paiipcrcm.
Insuper quamvis
in xternum
vivificet,
beatum
faciat
euminterra.
i. Et nontradal eumintnanusinimici
ejus.
Inimicus
illediabolusest. Nemoattendat inimicumsuumlio-
mincm
, quando
audit verbaista. J amfortedevicino
suo
cogitabat,
deillo
qui
cumilloliteminforohabc-
bal,
deillo
qui
illi vultauferre
possessioncra,qui
il-
lumvult
premere
ut vcndatilli domumsuam. Nolile
ista
cogilare;
sedilluminimicum
cogitatc,
de
quo
di-
cit
Dominus,
Immicushomohoc
fecil(ld. xui, 23).
Ipsc
est enim
qui suggerit
ul
propler
rcsterrcnas co-
latur; quia
non
potest
evcrtere nomen cliristianum
inimicusiste: vidil enimseviclurafamaet laudibus
Christi,
viditineo
quod
occidil
marlyresCbristi,
illos
coronatos,
etse
triumphatum;
et
ccepit
non
posse
hoc
persuaderehominibus,quod
nihil sit
Christus;
et
quia
vituperando
Chrislum,
jam
difficile
decipit;
laudando
Chrislum,
conatur
decipere.
Antea
quid
dicebal?
Quem
colitis? J udxum
morluum, crucifixum,
nulliusmo-
menti
hominem, qui
non
poluit
ase morlem
depel-
lere. Ubi in nomine
ejus
vidit currere
genus
huma-
>
colbert.
Ms-,
raiionum
ephemeriarum.
457
ENARRATIOIN PSALMUMXL.
458
num,
vidit
quia
in nominecrucifixi
tempia
subver-
tuntur,
idola
franguntur,
sacrificia
exstinguuntur;
et
lixc omnia
prxdicta
in
Prophetis
attenduntur abho-
minibus,
admirationc
stupentibus,
et claudentibus
jam
cor adversus
vituperationem
Cbristi';
induitse
laudibus
Chrisli,
et
ccepit
afidealiomododeterrere.
Magna
lexesl
Chrisliana, potens
illa
lex, divina,
inef-
fabilis: sed
quis
illam
implet?
In nomineSalvatoris
nostri conculcaleleonemet draconem
(Psal.
xc,
13).
Aperlereprehendendo
fremebat
leo,
aslutelaudando
insidiatur dtaco. Veniant ad fidem
qui
dubitabant:
non
dicant, Quis
hoc
iraplet?
Si deviribussuis
prx-
sumunt,
non
implebunl.
Prxsumendo de
gratia
Dei
*
credant,prxsumendo
veniant, adjuvandi
veniant,
non
judicandi.
Vivuntomnes fidelesin nomine
Christi,
quisqueprogradu
suo
implensprxcepta
Chrisli,
sivc
conjuges,
sivecxlibes et
virgines,
vivunl
quanlum
donatDominuseis
vivere; neque
desuisviribus
prx-
sumunt,
sednoveruntseiuillodebere
gloriari.
Quid
enim
habes, quod
non
accepisli?
Si autem
acccpisli,
quidgloriarisquasi
non
acceperis(I
Cor.
IV,7)?
Noli
dicere
mihi, Quis
illud
implet?
Illeinme
implet, qui
venitdivesad
pauperem
:
pauper quidero
ad
paupe-
rero,
sed
plenus
adinanem. Hxc
cogitans,quia
intel-
ligil super egenum
et
pauperem,
et non
aspernalur
paupertalemChristi, intelligit
divitiasChristi,
iit bca-
tus in terra: et non tradilur in manus inimici
sui,
volentisei
persuadere
ul Deus colatur
proptcr
coele-
slia,
diaboluscolatur
propter
lcrrena. Nontradateum
tnmanusinimici
ejus.
5.
[ers.4.]
Dominus
opemferat
illi. Sedubi?Forle
in
coelo,
forleinvila
xlern3,
ul restet colenduradia-
bolum
propterinopiamterrenam, propter
neccssilates
hujus
vitx? Absit. Proraissioneraliabesvilae
prxsen-
lis et futurae
(I
Tim.
IV,8).
Illeadlc venil in
terraui,
pcr quera
factumesl ccelumetterra.
Deniquc
altcnde
quid
dicat: Dominus
opemferal
illi
super
lecluindolo-
ris
ejus.
Lectusdolorisinfirmilasest carnis. Ne
dicas,
Non
possum
lenereel
portare
el frcnarecarneromeam:
cdjuvaris
ut
possis.
Dominus
opem
ferat libi
super
lcclumdoloristui. Porlabatle
lectus,
nontu
portabas
leclum;
sed
paralyticus
inluseras: adesl
qui
dicat
libi,
Totle
grabalum
luum,
etvadeindomumtuatn
(Marci
n,
11).
Dominus
opemferat
illi
snper
leclumdotoris
ejtts.
El ad
ipsum
Dominuroconvertil
se, tanquamquxrc-
relur, Quareergo
cum
opem
ferat nobis
Deus,
lanla
mala
palirour
inisla
vita,
lanta
scandala,
tantoslabo-
res,
lanlam
inquietudinem
carniset sxculi ?converiit
sead
Deum,
et
tanquam
consiliummedicinac
ejus
no-
bis
cxponens
: Tolumstralum
ejus, inquit,
veriistiin
infirmitateejus.
Qnidcst,
Totumslralum
ejus
vertisti
in
infirmitateejus?
Pcr slratum
intelligilur aliquid
tcrreuum. Omnisanimainfirmain hac vila
quxrit
sibi
aliquid
tcrrenumubi
requiescat; quoniam
inten-
lionemlaboris et roentis extentx in Deumdifficile
1
Sichabent
plerique
Mss.At
Edd.,
el
laudantibus, jam
adversusvUuperationemChristi
cessavil,
et
induUse,
etc.
Pauloquepost
habebant:
sed
quis
iUam
implel
?
lmplelur
innonrinesalvatoris
nostricakantis
kpnem,
elc.
*
omnesfereMss.omittunt,
de
gratia
Dei: et
paulopost
habent:
adjtnandi
vetdunt.
Edd.vero;
adjwmdi
veniant.
SANCT.
ACGUST.IV.
potestperpetuo
tolerare:
aliqtiid
sibi interra
conqui-
rit ubi
requiescat
et
quodammodopausationequadam
recumbat,
veluti suntista
qux diliguiit
et innocentes.
Neque
enira de
cupiditatibus
malorumnunc
loquen-
dum
esl, quia
multi
acquiescunt
in
thealris,
mulli
acquiescunt
in
circo,
in
amphilhealro,
mtilti
acquie-
scunt in
alea;
multi in luxuria
pnpinarum,
mulli in
J ibidine
adulteriorum,
multi inviolentiis
rapinarum,
raulti indoloet insidiisfraudium:
acquiescunt
inliis
omnibushomines.
Quidest, acquiescunt
?Delectantur
illic. Sed removeamushxc
omnia,
ad innocentem
hominemveniamus:
acquiescit
in domo
sua,
in fa-
milia
sua,
in
conjuge,
in
filiis,
in
paupertate,
in
prae-
diolo
suo,
innovcllamanibussuis
consila,
inxdificio
aliquo
suo studio fabricaio:
acquiescuut
innoceiiles
in his. Sedtamen Deusvolens nosamoremnonha-
bere nisi vitx
xternx,
et islis velutinnocentibusde-
lectalionibusmiscet
amaritudines;
ut et inhis
patia-
mur tribulationes
,
et universumstratum nostrum
vertit in infirmitatenostra. l/ntversumstratum
ejus
vertistiin
infirmilateejus.
Non
ergoconqueralur, quan-
do inhis
qux
innocenter
habet, patilur aliquas
tri-
btilatioucs. Doceluramaremeliora
per
amaritudinein
inferiorum: nevialor tendensad
palriam,
slabulum
amet
pro
domosua. Universumslralum
ejus
vertisliin
infirmilateejus.
6.
[wers.5.J
Sed
quare
isla?
Quiaflagellat
onirrem
filium
quemrecipit(Hebr.
xn
, 6).
Quare
ista?
Quia
peccanti
homini dictumest: /u laborevultustui edes
panem
luum
(Gen.m, 19). Ergo quiacorrepliones
is-
tas,
in
quibus
universumslratumnostrumverlitur in
inlirmitate
nostra, agnoscere
dcbel bomo
propter pee-
cata se
pali;
converlat
se,
el dical
quodsequitur
:
Ego
dixi:
Domine,
misetere
mei;
sanaanimam
meam,
quoniampeccavi
tibi. 0
Domine,
intribulationibusme
exerce
'
:
flagellandumjudicas
omnemfilium
quem
recepturuses, qui
necUnico
pepercisti.
Ille
quidem
sine
peccaloflagellalus
est:
ego
aulem
dico,
Miserere
mei,
sanaanimam
meam,quoniampcccavi
trbi.Si se-
calusest'
qui putredinem
non
habebal,
si medicina
ipsa
noslra
ignem
medicinalemnon
respuit; impa-
lienlerferredebemusurenlemmedicumet
secantem,
id
esl,
omnibustribulationibusnos
exercentcm,
et a
peccalo
sananlcm? Planecommiltamus nosmedici
manui;
non enim
errat,
ut sanura
proputri
secet:
novit
quodinspicit,
novit
vilium, quiaipse
fecitna-
turam;
quidipsecondidil, quid
denoslra
cupidilale
accessil,
discernit. Scit sc sanohomini
pracceptum
dedisse,
ne
languorem
incurreret;
dixissein
paradi-
so : Hoc
manduca,
et hocnoli
(Id.
u
, 16, 17).
Noii
audivitsanusmedici
praeceplum,
ul non
caderet;
au-
diat vel
xgrotus,
ut
surgat. Ego
dixi:
Domine,
tnise-
rere
met;
sanaanimam
meant,quoniampcccavi
tibi. In
factis meis
,
in
peccalis
raeisnonaccuso
fortunaro,
non
dico,
Hocmihi fecitfatum;
non
dico,
Adulterum
mefecit
Vcnus,
etlalronemmefecit
Mars,
etavarunm
1
sicMss.Edd.vero
,
intribulatknibus meistne
exerc&s.

LOV
si uslusest.At
Mss.,
st secatus
est; aut, sectm.
etsic Er.
(Quinze.)^
1S9
S. AUGUSTINIEPISCOPI 4C0
mefecit Saturnus.
Ego
dixi : Dominemiserere
mei,
sana animammeam
, quoniatnpeccavi
tibi.
Numquid
liocCbristus?
numqnid
hoc
caput
illudnostrumsine
peccalo?
numqiiid
ille
qni
ca
qu;e
non
rapuit
cxsol-
vebat
(Psat.
LXVUI, 5)? numquid
illesolusinrnorluis
liber
(Psal.
LXXXVII, 6)?
Libcr enimiii
mortuis, quia
sine
peccalo
:
quia
omnis
qui
facit
peccalum,
servus
est
peccati (J oan.
vui, Vt). Numquidergoipse?
Imo
ipse
cxmembrissuis, quia
voxlnembrorum
ipsius
vox
ipsius
; quia
ct vox
capilis
nostri voxnoslra. In illo
enim eranius, qnando
dixit : Trittit est animamea
usque
admortein
(Matlh.
xxvr, 5!s).
Nonenini timebat
mori, qui
venerat inori;
aui recusabal mori, qui po-
testalembabcbat auimamsuam
ponendi,
ct
potesta-
lem
babebat iterumsumeudi eam
(J oan.
x, 18)
: sed
J oquebanlur
membra
in
capite,
et
loquebaiur caput
pro
membris.In illo
crgo
vocemnostraminvenimus:
,Sanaanimamtneam,quoniampeccctvi
libi. Inilloenim
eramus,
cuindixit: Deus
tneus,
Deus
tneus,utquid
me
dereliquisti(Mattlt.
xxvn
, 46)
? In
ipso
cuini
psalmo
ubi
in
capite
bic versus cst, consequenter
dieilur :
Verbadelkiorummcorttm
(Psal.
xxi, 2). Quorum
de-
lictorum in
iilo,
nisi
quia
vclus homonosier simul
crucifixusest cum
illo,
ul evacuarelur
corpuspeccaii,
et ullra nonserviamus
peccato(Rom.
vi, 6)
? Ad il-
lumet in illodicamus
:
Ego
dixi:
Domine,
miserere
mei;
sanaanimummeain,quoniampeccavi
libi.
7.
[tiers.G.]
Ittimicimeidixeruntmatamihi:
Quando
tnorietur,
et
peribit
nomen
ejus.
J amistadiximus
,
ct
hinc
coepiuius;
et ut alia
dicamus,
non
opus
est ilera-
re,
qnod
tamrecenti scrmone
impressum
est auribus
et cordibusveslris.
8.
[vers. 7.]
El
ingrediebantur
ul viderent.
Quod
passus
est
Christus, palilur
ct
Ecclesia; qtiodpassum
Cst
caput, paliuntur
ct nienibra.
Numquid
eniinser-
vusest
major
Dorninosuo,
aul
discipulussupcr magi-
slrum
? Si me, inquit, perseculi
sunl,
et vos
persequen-
tur. Si
putretnfamilias
Beelzebubvocaverunl, qtianlo
magis
domeslicos
ejtts(Malth.
x, 24,
el J oan.
xv, 20j
?
Ingredkbanlur
utviderent.J udasillead
capulnosirum

eral,
ad
caput
nostrum
ingrediebatur
ut
vidcret,
idesl
utexploraret:
nonul
baberetquod
crederet,
sedui in-
veniret
quodprodcret.
Ecce
ingrcdiebalur
illeutvide-
rel,
el boc
exemplum
in
capilc
nostro
proposilum
est.
Quid
illameinbra
post
assumpiioneni capitis
nostri ?
Nonnedicil
apostolus
Paulus :
Propler
subintroductos
fulsosfralres,
qui
subintrokrunt
proscullare
liberlatein
nostram
(Gal.
u
, 4)
?
Ergo
et isti
ingrediebanlur
ut
vidcrenl,
sunl euim
hypocritac,
simulatoresmali ad-
jungeiiies
se
ficia
charilaie, caplantes
omnes
motus,
omnia
verba sanctorum,
in oronibus
laqueosinqui-
rentes.
Et
quid
illislit? Videte
quidsequilur
: Vana
tocutumesl cor eorum: id
est, loquuntur quasi
ficta
dilectione;
vanumest
quod loquuntur,
verumnon
est,
solidumnonest. Et
quiacaplant
undcinveniant
accusationem, quid
ait?
Congregaverunt
iniquiiaiem
sibi. Parantcs enimcalumnias inimici, quasi magni
sibi videntur, quia
habent
quod
accusent. Sibi con-
1
Mss,hoclocoomittunt,
ad
caput
nosirum.
gregaverunliniquilatem.Sibi, iiiquit,
non
milii.iQuo-
modoJ udas
sibi,
non
Christo,
sic et simulatores
Ec-
clcsix
sibi,
nonnobis:
quia
deilliset alibi dicitur:
El tnentilaesl
iniquitas
sibi
(Psal. xxvi, 12). Congre-
gavetunl iniquilalcm
sibi.El
quia
intraverunl ut vide-
rcnt,
Egrediebanturforas,
el
toquebantur.
Illc
qni
in-
travit ut
viderel, egrediebaiur
foras ct
loquebatur.
Utinaminius
esset,
et vcra
loquerelur!
nonexiret
foras ubi falsa
loqtiilur.
Traditor et
pcrsecuiorest,
cgressus
foras
loqiiilur.
Si ad nienibraChristi
perli-
nes,
veni
inlro,
J uere
capili
'. Tolerazizaniasilrili-
cuin
es;
tolera
paleam,
si frumcniuin
cs(Muiih. xm,
30);
tolera
pisces
malosinlratclia
,
si
piscis
bonuses.
Quare
ante
teinpus
vciitilaiiunisavolasii?
Quaie
anle
lompiis
messiseliamfrtnncnlaeradicasti tecuiii?
Qua-
re
anlequam
adlittus
venires,
reiia
disrupisli? Egre-
diebciniitr
foras,
el
toqucbanlur.
9.
[vers.8.]
In
idipsum
adversummesusurrabani
onmesinimici mei. Advcrsummc oinncsin
idipsum
:
quanto
melius ineciiinin
idipsuin
?
Qttidest,
udver-
summein
idipsum?
Uno
consilio,
una
conspiratione.
Cbristuscrgoloquiliir
eis: Consentilisadversumme
,
consentitemihi :
quid
adversuiii me?
qtiare
nonme-
cum?
Idipsum
si
semper babcretis,
nonvosinschi-
smatadividerctis.
Aposlolus
enimdicit : Obsecro
vos,
fralres,
ut
idipsum
dicalis
ontnes,
et nonsint in vobis
schismata
(I
Cor.
i,
10).J n idipsum
adversusmesusur-
rabantomnesininriciinei: adversutnme
cogilabant
mala
milti.Sibi
potius, quiacongregaverunt iniqttilalem
sibi:
scdideo
mihi, quia
ex animosuo
pendendi
sunt. Non
enim
quia
nibil facere
poiuerimt,
nihil facerevolue-
runt. Namet diabolusCliristum
exstingucreconcupi-
vit,
et J udas Cbristumoccidcre
voluit;
occisoaulem
Christoet
resurgcnte,
nos vivificatisumus : diabolo
tamenet J udx mercesmalx voluntalis
redditur,
non
iioslrx salutis, Namut noverilisex animo
quemque
pendendum
ad retributioncmvel
prxmii
vel
posnx
,
invenimus homines bonumdixisse
cuidarn,
et tale
bonum
qualc
nos
optamus,
et tamenmaledicos
appel-
lalos.
Quando
acsecoillo
quondam, jam
illuminato
et
corpore
et
corde,
convincebantur
J udaei',
viden-
tes
corpore,
cxci corde: ait illisidem
jam
videns :
Numquid
et vos
discipuli ejus
vullisesse? Et
illi,
in-
qnit Evangelium,
maledixerunl ei dicenles: Tn sis
discipulusejus(J oan.
ix,
27el
28).
Hocnobisomnibus
evenial, quod
illi maledicendo dixerunt. Malediclio
ista
appellala
est ex malevoloerrore
dicentium,
non
ex
aliquo
malo vcrborum:
quo
animo
dixerint,
non
quid
dixerint atlendit,
qui
eos maledixisscnarravit.
Adversutnme
cogilabant
malamihi.Et
qux
malaCbri-
sto, qux
mala
martyribus
?Omnia in bonumverlit
Deus.
10.
[vers.9.]
Verbum
iniquumdisposuerunt
adversus
me.
Quale
verbutn
iniquum
?
Ipsumcaput
atiende :
Occidamuseum,
el nostraeril haredilas
(Mallh. xxi,
1
Sic
plerique
Mss.At
Edd.,
veniintroeasad
capul.
*
SicMss.At
Edd.,
invemmxshominembonumdixisse
cuidam,
ettalebonum
qttale
nos
optamus,
et lamenmtile-
diclum
appellatum, quando
cwcoilii
quondam
iltuminatoel
corpore
tcordeconvkiabantur
J udwi,
etc.
ENARRATIO1NPSALMUMXL.
462
58).
Slulli'.
quomodo
vestraerithxreditas?
quia
occi-
distiseum? Ecceet occidistis
eum,
etvestranoncrit
baereditas.
Numquidqui
dormilnon
adjickl
ut
resurgat?
Quando
vosexsuliastisoccidisseeum,
ille dormivit:
dicit eniinet inalio
psalnio, Ego
dortnivi. Illi sx.vic-
runt,
cl occidere voliicrunt:
Ego
dormivi. Namsi
noluissein,
nccdormissem.
Ego
dormivi:
quiapole-
statemhabeo
ponendi
animam
meam,
et
potestatem
ha-
beoiterumsumendieam
(J oan.
x, 18). Egodormivi,
et
soinnum
cepi,
el exsurrexi
(Psal.
m, 6).
Sxviant
ergo
J udxi,
lerraIradalur inmanus
impii (J ob
ix, 24) ,
caro
perinitiaiur
manibus
persequentium,
suspendant
in
ligno',
clavis
transfigant,
lancea
perfodiant
: Num-
quidqui
dormil non
adjiciel
ut
resurgat
?
Utquid
dor-
mivil?
Quia
Adamforma crat futuri
(Rom. v, 14)
:
et Adam
dormivit, qttando
de latcre
ejus
Eva facta
cst (Gen.n, 21).
Adamin
figura
Cbristi,
Evain
figu-
ra Ecclosix : unde est
appellata
mater vivorum.
Quando
fabricaia est Eva? Dumdormiret Adam.
Quando
delatereChristi sacramenlaEcclesiae
proflu-
xeruni ?Cumdormirel
incruce.
Numquidqui
dormil
noit
iidjkict
ut
resurgat
?
11.
[vers. 10.]
Et undcdormivit?
Ex illo
qui
in-
gressus
est utvideret,
et
congregavitiniquitatem
sibi.
Etcnim
homo
pacis
tnew,
in
quemsperavi, qui
edebat
panes
meos,amptiavitsuper
mecalcaneum.Erexit
super
me
pedem
: concukare
mevoluit.
Quis
estistehomo
pacis ipsius
? J udas. Et in illurrtChristus
speravit,
quia
dixit,
In
quemsperavi?
Nonneillumab inilio
noveral?
nonne
antequam
nascereiur fuliiiuinscie-
bat? nonneomuibus
discipulis
suis
dixeral, Ego
vos
duodecim
elegi,
etunusexvobisdiabolusest
(J oan. vi,
7l)?Quomodo
ergo
in illum
speravit,
nisi
quia
in
mcmbrissuis
ipse
est,
et
quod
multi fidelesde J uda
speraverunt,
hocinse
transfiguravit
Dominus?
Qtian-
do euimvidebant J udammulli
qui
crediderant in
Cbristum,
ambulareinler duodecim
discipulos,spe-
rabant in illum
aliqui; quia
taiis
erat,
quales
et
cacteri : Christusauiem
qtiia
inmembrissuiseral boc
spcrantibus, quomodo
in illisest esurientibusel si-
tienlibus
; quomodo
dixit
Esurivi,
sic dixit
Speravi.
Proinde
si sicilli dicamus,Domine,quandosperasli
?
quomodo
illi diclum
est, Domine,quamlo
esuristi ?
Quomodo
nobis ibi
dixit,
Cumuni ex minimismcis
fecistis,
mihi
fecistis(Mailh.
xxv, 37, 40);
sic
polesl
dicere : Cumunus ex minimismeis
speravit, ego
speravi.
In
qucmsperavi
? Homo
pacismew,
in
qutm
speravi,qui
edebal
pcntes
meos.
Quomodoipsum
oslcn-
dit in
passione,
deislisverbis
prophetix
?Per buc-
cellamillum
dcsigtiavit\loan.
xm, 26),
ul
appareret
dcillo
dictum, Quiedebatpanes
meos.Ruisus
quando
venil ul iradereteum,
osculumilli dedit
(Mallh. xxvi,
49),
ut
appareretde
illo
diclum,
Homo
pacis
mew.
12.
[tiers,11.]
Tuautem, Domine,
misereremei.Hoc
exforma
servi,
hoc ex fonna
l
inopis
el
pauperis.
Beatusenim
qui intelligilstiper egenum
et
pauperem.
Miserere
ntei,
el resuscitame,
el reddamiltis. Videte
quandodictum
est, jam
faclumest. Occideruntenim
*Edd.,pertona.uss., forma.
Christum
J udxi,
ne
perderent
J ocum
(J oan. xi,
48)
:
illo occiso
perdiderunt
Iocum
;
eradicali a
rcgno',
dispersi
sunt. Suscitatusreddidil illis
tribulationcm:
reddidit ad
admonitionem,
nondiima,d
damnalioncm.
Civitas cnimilla in
qua
frcniuit
populus,
lanquam
Ieo
rapiens
ct
rugiens, exclanians,
Crucifige,
crucifige
(Luc. XXIII, 21,
eJ oan.
xix, 6),
eradicalis indeJ u-
daeis,
Chrislianos
habet,
aJ udxo nullo
inliabilaiur.
Planiataest ibi Ecclesia
Cbrisli,
undeeradicat;e
sunt
spinaeSynagogx.
Proindevere
ignis
eorum
exarsit,
sicutin
spinis(Psal.
cxvn,
12)
: Domiuusauicintan-
quamlignum
virideerat. Hoc
ipse ail,
qnandoplan-
gebantquxdam
mulicresvelulimoriiurum
Clirislum,
Nolite
fleresuper
tne,
sed
super
vos
ipsasflele,
el
super
filios
veslros: exhoc
pr.-edicens,
Suscita
me,
et red-
damillis. Si eniminviridi
ligno
hac
faciunt,
inarido
quidfiet(Luc. xxm, 28, 31)
?
Quandopossit viride
lignum
consumi ab
ignespiuarum
?Exarserunteniir
velut
ignis
in
spinis. Ignis spinas consumit, ctcui-
cumqne
viridi
ligno adbibelur,
difficile
acccndilur,
huroorenim
ligni
resislit flatnmxlentx et
marcidx,
tamenidonexadconsumendas
spinas.
El suscita
me,
et
reddaniillis.Neforte
sane,fratres,
minuspoleniem
Fi-
lium,quam
Pairem
puleiis,exeoquiadixit,
Suscita
me,
quodipsesestiscilarc
non
possit.
Hocenimsuscitavit
quod
niori
poierat
: id
est,
caromortua
est,
caro
suscilaiaest. Nctamen
putetis, quia
DeusPater Chri-
sti
polnit
suscitare
Christtim,
idest carnemFilii
sui;
et
ipseChrisltis,
cumVerbumsit Dei
xquale Palri,
non
poterat
carncmsuamsuscitare: auditeexEvan-
gelio,
Solvite
lemplumIwc,
el intriduosuscitaboillud.
J iocaulem
Evaugelista,
ne etiamindc dubitarcmus.
dicebal, inqnit,
de
templocorporis
sui
(J oan. n, 19,
21),
el resuscila
me,
etreddamillis.
13.
[ers.12.]
In hoc
cognoviqttoniam
votuisti
me,
quoniam
non
gaudebit
inimicusmeus
super
me.
Quia
gavisi
sunt
J udxi, quando
videruntChristumcrucifi-
xum
; iniplesse
searbitrati sunt volunlalemnocendi:
effeciumfruciumsxvitix sux viderunl Chrislumin
crtice
pendeuleni; agitaverunt caput,
Si FiliusDei
est,
descendalde cruce
(Matth.
xxvii,
39,
40).
Non
descendebat
qui polerat:
non
potentiam
*
demonslra-
bai,
scd
palieniiam
docebat.Si enimbxc illisdicen-
tibusdecruce
dcscenderet, quasi
insultanlibusccs-
sissc
videietnr,
et vicius
opprobria
tolcrare nou
pnttiisse
crederclur :
magis
mansil incruceillisin-
sullanlibus,
fixusillisnulantibus. Ideoeuimet
captit
agitabant, quia
vero
capiti
noninh.Trebant.Docuit
nos
plane
ille
palientiam.
Nam
quod
est fortius
fecil,
qui
nolnit facere
quod
J udxi
provocabant.
Mulioest
enim
potenlitis
de
sepulcrosurgere, quain
de cruce
desrcnderc. Quoniam
non
gattdebit
inimkus meusstt-
per
tne. Gavisi sunt
ergo
lunc ; resurrexit Clirisius,
gloriucatusesl
Christus.Videntmodoinnoniine
ipsius
converti
gentis
humanum,
modo
insulleni,
modoca-
put agitent
: imo
jam caput ligant;
aut si
agilant
caput, slupendo
et miraudo
agitent.
Modocnimdi-

Am.et Vss.,
eradicato
regno. .

Mss.
magno
consensu,
non
impolenttam
deminstabat.
463 S. AUGUSTJ NIEPISCOPI
m
cunt:
Numquid
forleillc est
quem
dixerunt
Moyses
ct
Proplietx
? De illo cnimdixerunt: Sicu/ ovisad
immolandumduclus
est,
etsicul
agnus
coramlondente
se sine
voce,
sic non
aperuil
ossuum: vulneribus
ejus
sanali sumus
(Isai. LIII, 5, 7).
Videmus
enim, quia
cnicifixusisteducit
post
se
genushumanum;
et sine
causa dixerunt
palres
nostri : Occidamus
eum,
ne
saculum
post
illum
pergal (J oan. xn, 19).
Fortenon
post
eum
pergerel,
si nonesset occisus. In hocco-
guovi quoniam
voluisti
me, quoniam
non
gaudebit
ini-
tnicusmeus
super
me.
14.
[uers.
13,
14.]
Meaulem
propler
innocentiam
tneam
suscepisti.
Vereinnocentiam:
iniegrilalem
sine
peccato,
reddilionemsine
debilo, flagellum
sineme-
rito.
Propter
innocenliam
meam
suscepistitne,
etcon-
firmasti
mein
conspeclu
luoinmtemum.Confiriuasli
roeiri
xternura,
infirniasli ad
tcmpus
: confirmasti in
conspectu tuo,
infirmasti in
conspeclu
hominum.
Quidergo?
Laudes
illi, gloria
illi. BenedktusDomi-
vusDeusIsrael. Illeest enimDeus
Israel,
Dcus no-
sler,
Deus
J acob,
Deusminoris
lilii,
Deusminoris
po-
puli.
Nemodical: DeJ udxis hoc
dixit,
nonsum
cgo
J srael.
Magis
J udxi non sunt Israel.
Major
cnimfi-
lius, ipse
est
major populusreprobatus; nrinor, po-
pulus
dileclus.
Major
servielminori
(Gen. xxv, 23),
modo
impletum
est :
modo, fralres,
nobisserviunt
J udxi, lanquamcapsarii
nostri
sunt,
sltidentibusno-
bis codices
porlant.
Audite in
quo
nobisJ udxi ser-
viunl,
cl nonsinecausa. Cain illc fratcr
major, qui
occiditminorcm
fratrem, accepit signum
neoccide-
retur,
id
est,
ul maneat
ipsepopulus (Id. iv,
15).
Apud
illossunt
Propbelx
et Lex
;
in
qua Lege
et in
quibus Prophetis
Christus
prxdicalus
cst.
Quando
agimus
curo
Paganis,
et oslendimushoceveniremodo
in Ecclesia
Christi, quod
ante
prxdiclum
esl deno-
niine
Cbristi,
de
capite
et
corporeChristi,
ne
puient
nos finxisseillas
prxdictiones,
et cx bisrebus
qux
acciderunl, quasi
lulurx
essent,
nos
conscripsisse,
proferimus
codicesJ udxorum.
Nempe
J udxi inimici
noslri
sunt,
de cbartis inimici convinciluradversa-
rius. Omnia
ergo
Dominus
dislribuit,
omnia
pro
sa-
lule nostra ordinavit. Prxdixit antc
nos, implevit
hiic
lemporel nostro,
et
qux
nondum
implevit,
im-
]ileturus
cst.
Iiaque
tenemusreddilorem
,
ut creda-
inusdcbiiorem:
quia
et illa
qux
nondum
dedit,
da-
bil;
sicul ea
qux
nondum
dederal,
dedil. Si
quis
probare
vult ubi sint
scripla, lcgatMoysen
et Pro-
pbetas.
Si
aliquisperslrepil inimicus,
et
dicit,
Vos
vobis
propbetias finxistis; proferantur
codices J u-
dxortim, quia major
serviet minori. Ibi
legant
ist.i
prxdicla, quac
modovidemus
impleia,
et dicamus
omnes: BenediclusDominusDeus
Israel,
a swctdoel
inswculum: el dicetomnis
populus,Fial, fiat.
1
Plerique
Mss.:Pradixit anle
annos,
implevit
lioclem-
pore, elquw,
etc. Unus
Ms.,
antemultosannos.
IN PSALMUM XLI
ENARRATIO.
SERMO ADPLEBEM.
1.
[vers.1-3.]
Olimesl utdesideral animanoslrain
vcrboDei
gauderevobiscum,
et in illovos
salutare,
qui
cst nostrum
adjutorium
et salulare.
Quodergo
Dominus
dat,
audite
per nos,
et inilloexsultateno-
biscumin sermone
ejus,
el inverilateet in cbarilale
ejus.
Psalmumcnim
suscepimus,
de
quoloquendum
est
vobis, congruum
desiderioveslro *.
Coepit
enim
ipsepsalnius
asancto
quodamdesiderio,
ct ait
qui
sic
canlat:
Quemadnwdum
desideralcervusad
fonlesaqua-
rum
,
itadesideral animameaad
le,
Deus.
Quisergo
cst
qui
hocdicit? Si
volumus,
nos sumus. Et
quid
quxras
extra
quisnamsit,
cumin tua
poteslate
sit
esse
quod quxris
? Tamennon unus homo
est,
sed
unum
corpus
cst :
corpus
autemChristi Ecclesiacst
(Coloss.l, 24).
Necinomnibus
qui
intranl
Ecclesiam,
invenitur tale desiderium : sed lamcn
quicumquc
suavitalein Domini
gustaverunt,
et
quod
eis
sapit
agnoscunt
in
Cantico,
non
pulent
sesolos
esse;
scd
talia semina
sparsa
credant in
agrodominico,
toto
orbc
terrarum,
el
cujusdam
imilaliscbristianx esse
vocemhanc:
Quemadmodum
desideratcervusad
fon-
les
aquarum,
sk desideratanintameaad
tc,
Deus.Et
quidem
non male
intelligitur
vox essc eorum
qui,
cumsint
calechunieni,
ad
gratiam
sancti lavacri fcsii-
nant. Undeel solemnilercantatur hic
psalmus,
ut ita
desidercnt fontemremissionis
peccalorum,
quemad-
modumdesiderat cervusad
fonlesaquarutn.
Sit
hoc,
liabeatque
locuminlellectusiste inEcclcsiael vera-
cemel solemnem.
Verumtamen, fratres,
videlurmibi
etiamin
Baplismate
fideiibusnondumessc satialum
laledesiderium: sed
fortassis,
si norunt ubi
peregri-
nentur, etquo
eis transeundum
sit,
eliamardentius
inflammantur.
2.
Denique
tilulus
ejtis
est : iu
finem,
in intelle-
ctums
filiisCore,
Psalmus.FiliosCoreinvcniniiisct in
aliisPsalmorumtiiulis
(Psal. XLIII-XLVIII),
ct
jam
Iraciassenos
meminimus,
et locutos csse
quid
sibi
hoc nomen velit : ita lamen nunc
comincmorandus
cst isle
litulus,
ut non nobis
quasi prxjudicet quod
jam
diximus,
tit
deinceps
non dicamus : nonenira
ubicumquediximus,
omnes adfuerunt. Core
aliquis
homo
fuerit,
sicut
fuit,
habueriique
filios
qui appel-
larcnlur filii Core
(Num. xxvr, 11):
nos tamenarc.i-
numsacramenti
scrutemur,
utnomenboc
mysterium,
quogravidumcst, pariat. Magni
enimsacramenli res
est,
ut Chrisliani
appellentur
filii Core. Undelilii
Core?Filii
sponsi,
filii Chrisli. Dicti sunl enimCliri-
stiani,
filii
sponsi (Mailh.
ix,
15). Quarecrgo
Coro
Chrislus?
Quia
Core
interpretatur
Calvaria. Multo
remolius est hoc.
Quxrebam
quare
CoreChrisitis:
intentius
quxro quare
Christus ad Calvariam
perli-
nerevideatur. Nonne
jam
occurril inlocoCalvariic
crucifixus(Mali/i.xxvii,33)?Occurrilomnino.Ergofilii
1
Mss.
aliquot,
desiderionoslro.Multo
plures,
deside-
riumnoslrum.
2
sicMss.
juxta
Graec. LXX. At
Edd.,
in
finem
klelkcltts.
465
ENAURATIOIN
PSALMUMXLI.
466
sponsi,
filii
passionisillius,
filii
redempli sanguine
illius,
filii crucis
illius, portantes
infronte
quod
ini-
mici inCalvarixloco
fixerunt, appellanlur
liliiCore:
illiscantatur iste
psalmus
in inlelleclum. Intellectu
itaque
cxcitemur
;
et si nobis
cantatur, intelligamus.
Quid
intellecturi sumus
? in
quem
intellectum
psal-
musiste canlatur? Audeodicere : invisibiliaenim
ejus
acreaturamundi
per
ea
qux
factasunt intellecla
conspiciuntur(Rom.
t, 20). Eia, fratres,
aviditalem
meam
capite,
desideriumhocmecumscommunicaie:
simul
amemus,
simul inhacsiti exardescamus,
simul
ad fontem
intelligendi
curramus. Desideremus
ergo
velut cervus
foiitem,exceplo
illofonte
quempropter
remissionem
peccatorum
desiderant
bapiizar.di,
et
jambaptizati
desideremusillum
fonlem,
de
quo
Scri-
plura
aliadicit :
Qttoniamapud
teest
fons
vilw.
Ipse
enirafonsel luroenest:
quoniam
inluminetuovide-
bimuslumen
(Psul.
xxxv, 10).
Si el
fonsest,
et lumen
cst;
mcritoet inlellectus
est, quia
ct satial animam
avidam
sciendi;
et omnis
qui intelligit,
lucc
qtiadam
non
corporali,
non
carnali,
non
exteriore,
sedinle-
rioreillustratur. Est
ergo,
fratres,
quxdam
lux
intus,
quam
nonhabent
qui
non
intelliguut.
Uude
jam
cos
qui
dcsideranthuncfontem
vitx,
cl inde
aliquid
car-
punt, alloquitur Aposlolus
obsecrans
,
et dicit : Ul
jam
nonambuletisskut el Gentesambulantinvimitate
tnenlis
suw,
obscurati
intelligentia,
alienali a vilaDei
per ignoraniiamquw
esl in
illis, propler
cwcitateatcor-
dis
ipsorutn(Ephes.
IV,17,
18).
Si
ergo
illi obscurali
sunt
inlelligeiitia,
id
cst, quia
non
inlelligunt,
obsctr-
rantur; crgo qui inlelligiint
illuminanlur. Curre ad
foules,
desidera
aquarum
fontes.
Apud
Dcumcsl fons
vilx ct insiccabilis
fflns
: inillius lucelumeii inob-
scurabile.
Lumenboc
desidcra, qucmdamfonlcm,
quoddam
lumcn
qualc
nonnorunt oculi
tui;
cui lu-
liiini videndooculus interior
praeparalur,
cui fonli
hauriendosilisinterior inardescit. Curread
fontem,
dcsiderafoiilera: sednoli
uicumque,
noli ul
qualc-
cumquc
animal currerc;
ut cervus curre.
Quidcst,
ut ccrvus? Non sit tarditas in
currendo,
impigre
currc, impigre
desidcrafontcm. Invenimuscnini in-
signc
vclocilatisinccrvo.
3. Sedforlenonhoc
Scriplura
solumnosincervo
considerarcvoluit,
sedcl aliud.Audi
quid
aliudesl in
ccrvo.
Serpentcs
necat,
el
post serpenlium
interem-
plionem
majori
sili inardescit, peremplisscrpenlibus
adfontesacriuscurrit.
Serpcntes
vitialuasunt: con-
sunie
scrpenles
iniqtiitaiis,
lunc
amplius
dcsiderabis
fontemvctitalis.
Avaritiaforteintetenebrosumali-
quidsibilat,
et sibilatadverstis vcrbum
Dei,
sibilat
advcrsus
prxccpium
Dei : ct
quia
libi
dicitur,
Con-
tcmne
aliquid,
nefacias
iniquiialcm;
si mavisfacere
iuiquiiatem, quam aliquod
commodum
temporalc
conlemnere,
morderi
eligis
a
serpcnte, quamperi-
nierc
serpenlem.
Cum
ergo
adbuc faveasvilio
tuo,
cupidilati
luae,
avaritix
tux, serpenii
luo
; quando
in
*te inveniolale desiderium, quo
curras ad fonlem
1
Aliquot
Mss.:intettecluin
itaque
scrulemur.
*
PleriqueMss.,
nwum.
aquarum
?
quandoconcupiscis
fontem
sapientix, cum
adhuc labores in veneno malilix? Interficc in tc
quidquid
conlrariumest verilati : et cumle
videris
tanquam
vacarea
cupiditatibusperversis,
noli rema-
nere
quasi
nonsit
quod
desideres. Est cnim
aliquid,
quo
le
tollas;
si
jamegisli
in
te,
ut nonsit
impeditor
conlrate. Dicturusenimesforte
jammibi,
si
cervus
es : Deusnovil nonme
jamavarum,
nonme
jam
cu-
jusquam
rem
concupiscere,
non adulterii
cupiditate
flagrare,
non
cujusquam
odio
invidiaquelabescere,
et cxtera
hujusmodi;
diclurus
es,
Nonhabeo hxc :
el
quxris
forteundedelecteris. Desideraundedele-
cteris;
desideraad
fontesaquarum:
habetDcusunde
te
reficiat,
et
impleat
venientemad
se,
et silientem
post interemptioncmserpentium, tanquam
velocem
cervum.
4. Estaliud
quod
animadvertasincervo.
Traduntur
cervi,et
a
quibusdam
etiamvisi
sunt;
nonenimdcillis
tale
aliquidscriberelur,
nisi anleaviderelur:
dicuntur
crgo
cervi vel
quando
in
agrnine
suo
ambulant,
vcl
quando
natandoalias terrarum
partespetunt,
onera
capitum
suorum
super
seinvicem
ponere,
itaut unus
prxcedat,
et
sequanlurqui supra
eum
capitaponanl,
el
supra
illosalii
consequentes,
et deinde
alii,
donec
agmen
finiatur: illeautemunus
qui ponduscapitis
in
primaluportabat,fatigalus
reditad
posteriora,
ut alius
ei
succedat,
qui portel qttod
ille
portabat, atque
illcfa-
tigationem
suamrecreet
positocapite,
sicttl et cxieri
ponebant
: ilavicissim
portando quodgrave est,
et
viain
peragunt,
et iuvicemsenondcserunt. Nonne
quosdam
cervos
alloquiturAposlolus,
dicens: lnvicem
oneravestra
porlate,
etsic
adimplebitislegem
Christi
(Gal.
vi, 2)?
5. Talis
ergo
cervusinfide
consiilutus,
nonduin
videns
quodcredit, cupiensintelligere quoddiligii.
patitur
ct contrariosnoncervos
\
obscuratos inlel-
ligenlia,
in tencbrisinlerioribus
constitutos,
vitiorum
cupidilalecxcalos; insuper
insullanteset diccnlcs
hoininicredenti,
ct
quod
credit nonostendcnli: Ubi
esl Deus
(uus?Quid ergo
istecervus fecerit conlra
lixc
vcrba, audiamus,
ut et
ipsi,
si
possunius,
facia-
mus. Primo
cxpressit
silimsuam:
Quemadmodum,
inquit,
certiusdesideratad
fonlesaquarum,
itadesideral
animatneaad
te,
Deus.
Quid
si cervusadfonles
aqua-
rumlavandicausa dcsideral? Uirum
crgo
bibendi an
lavandi causa,
nescimus. Audi
quidsequitur,
ct noli
quxrere
: Silivil animamea ad Deumvivum.
Qttod
dico, Quemadmodum
cervusdesideralud
fontesaqua-
rum,
iladesidcrulanitnaad
te, Deus,
hoc
dico,
Sitivi
animatneaad Deumvivutn.
Quid
silivit?
Quanclo
veniamet
apparebo
anlc
faciem
Dei. Hoc esl
quod
si-
tio,
venire et
apparere.
Silio in
pcregrinatione,
sitio
incursu : saliabor in adventu. Sed
quando
veniam?
El
quod
citiuscst
Deo,
lardumest desiderio.
Quando
veniamet
apparebo
ante
fackm
Dei?Ex illodesiderio
est et
hoc,
ex
quo
clamaturalibi: Unam
pelii
aDo-
mino,
hanc
requiram,
ul inhabitem
indomoDomini
per
1
sic
MSS.,
At
Edd.,
conlrarioscervos,
nonsolum
obscu-
ratos,
etc.
467
S. AUGUSTINIEPISCOPI 4S8
omnesdiesvita mem.
Quare
hoc? Ut
contempler,
in-
quit,
deteclationemDomini
(Psal.
xxvi, 4). Quando
veniamel
apparebo
ante
fciciem
Domini?
6.
[ticrs.4.]
Inierimdiimmeditor,
dum
curro,
dum
in via
sum, antequam
veniam, antequamappaream,
Fuerunl mihi
lacryma
mem
panis
die ac
nocle,
cum
dicitur mihi
per singutos
dies : Ubi est Deus tuus?
Fuerunl milii, inquil, lacrtjmamece,
non
araaritudo,
sed
panis.
Suaveseranl mihi
ipsaelacrymx
: siliens
illum
fonlem, quia
hiljercnondum
polcram,
avidius
meas
lacrymas
manducabam.
Nonenini
dixil,
Factx
snnt mihi
lacrymx
mex
pdus,
ne
ipsas
desiderasse
videretur sicutfonles
aquarum
: sedservatailla
sili,
quainardesco,
qua rapior
ad fontes
aquarum, panis
mihi factx sunt
lacrymx
mex,
dumdifferor. Et uli-
que
manducando
Iacrymas
suas,
sinedubio
plus
silit
adfontcs. Die
quippe
acnocte facix sunt mibi la-
cryrax
mex
panis.
Cibumisium
qui panis
dicilur,
diecomedtmthomines,
nociedormiunt:
panis
autem
hcrymarum
el die et nocte
comeditur;
sive lotum
tempus
accipias
diemet noctem
;
sivedicm
intelligas
pro hujus
sxculi
prosperilate,
noctemvcro
pro
hu-
jussaeculi
adversilatc. Sive, inquil,
in
prosperis
rebus
sxculi,
sivc inadvcrsis rcbtis
sxculi, ego
desideiii
mci
lacrymas
fundo,ego
dcsiderii mci avidilatcmnoti
desero: ei cuminntundoJ jene
est,
mihi male
est,
atilequamapparebo
anlcfaciemDei.
Quidergo
diei'
quasi gratulari
me
cngis,
si
aliquabujus
sxculi
pro-
speriias
arriseiit?
nonne
deceploria
est? nonne
fluxa,
caduca,
mortalis? noiine
ternporalis,volatica,
trans-
itoria? nonne
plus
habcldeccplionisquam
delectatio-
nis? Cur
ergo
nonet in
ipsa
fiantmihi
laerymae
mex
panis? Siquidem
et cumfeliciiassxculi
circumfulget,
quamdiu
sumusin
corpore, percgrinamur
a Domino
(II
Cor.
v, 6);
et dicilur mihi
quolidie
: Ubi esl Deus
titus?
Quiapaganus
si boc mihi
dixerit,
nonilli et
egopossum
dicere: UbiestDeusluus? Deum
quippc
suum
digito
ostendil. Inlendit enim
digimm
adali-
quemlapidem,
et dicit : Ecce est Deusmeus. Ubi est
Deuslitus? Cum
lapidemirrisero,
el erubuerit
qui
demonstravit,
tollitoculuma
lapide, suspicitcoeltini,
et fortein solem
digitum
intcndens,
iterum dicit:
EcceDeusmetis. Ubi esl Deusluus?Invenitille
quod
ostenderet
oculis carnis:
cgo
atitemnon
quasi
non
habeam
quem
ostendam,
sednonliabet
illeoculosqui-
bus oslendam. Poluit enim ille oculis
corporis
mei
oslendere
Detnn suum solem :
quibus ego
oculis
ostendamsoliscrealoreni
?
7. Verumtamen
audiendo
quotidie,
Ubi est Deus
luus?ct in
lacrymis
meis
quotidianispastus,
die ac
noctemeditalus
sumquod audivi,
Ubi esl Deusluus?
quxsivi
etiam
egoipse
Dcummenm
,
ut si
possem,
nontanuimcrederem,
sed
aliquid
el viderem. Video
cnim
qux
feceritDcus
meus,
nonautemvideo
ipsum
Deummeum
qui
fccithacc.Sed
quoniam
sicut cervus
desidero adfontes
aquarum,
et est
apud
eum fons
vitae,
et
inintellectumscriptus
estPsalmusfiliis
Core,
et invisibiliaDei
perea qux
factasunt intelleclacon-
*
SlcMss,A(,Edd,:
Quidcrgodkk? quasigralulari,
clc.
spiciunlur; quid agam,
ut inveniamDeummeum?
Consideraboterram: facta est lerra. Est
magnapul-
chritudo lerrarum
;
sedhabet artificem.
Magna
mira-
culasuntsemiuum
alquegigneiiliuin
;
sedhabeut isla
omniacrcatorein. Ostendo
magnitudinem
circumfusi
maris, stupeo, miror;
artilicem
quxro
: ccelumsu-
spicio
et
pulcbritudinemsideruni;
admiror
splendo-
rem solis exserendo
*
diei
sufficientcm,
lunam no-
cturnas lenebras consolantem. Mira sunt
hxc,
lau-
dandasunt
hxc, veletiamslupenda
sunt
hxc; neque
enim lerrena
,
sed
jam
ccelestia suut hxc. Non-
dumibi stal silismea: hxc
miror,
haeclaudo
;
sed
eum
qui
fecithxc
,
silio. Redeoad
meipsum,
et
quis
simetiam
ipsequi
laiia
quxro , perscrutor
: invenio
mehabere
corpus
et aniniam
;
unum
quod regam,
aliud
quo regar; corpus servire,
aniniam
impcrare.
Discernoanimamnielius essc
aliquidquamcorpus,
ipsumqueinquisitorcm
taliuinrerumnon
corpus,
sed
animamvideo: et tamenbxc omnia
qux collustravi,
per corpus
eamecolluslrasse
cognosco.
Terramlau-
dabam
,
oculis
cognoveram;
mare laudabam
,
oculis
cognoveram; ccelum,sidera,
solem
lunamque
Iauda-
bam,
octilis
cognoveram.
Oculi roembrasunt
camis,
fenestrx snnt mentis : interior est
qui per
has
vidct;
quandocogilalionealiqua
absens
cst,
frusira
patent.
Deusmeus
qui
fecil
hxc, qux
oculis
video,
nonislis
oculis est
inquircndits. Aliquid
eliam
per seipsum
animus
ipscconspiciat'
: uirumsit
aliquidquod
non
per
oculos
seniiam,
quasi
coloreset
luceni;
non
per
aures, quasi
cantnmetsonum
;
non
per
narcs,
qnasi
odorum suavitatem
;
non
per palalum
cl
linguam,
quasi saporem;
non
per
totum
corpus, quasi
duri-
tiemet
molliliein, rigoremalquefervorem,asperita-
lcm
leniialemquc perlractem;
sed utruni sit
aliquid
iiilusqtiod
videam.
Quidesl,
inlusvideam.
Qttod
ne-
quecolorsil, nequesonus, nequeodor, nequesapor,
nequecalor,
aut
frigus,
aut dnritia
,
attt mollitudo.
Dicatur
ergo mihi, qiiein
colorcni babeat
sapientia.
Cuin
cogilamtisjusiiliam, ejusque
intusin
ipsacogi-
lalionc
pulchritudinefruimur, quid
sonat adaures?
qttidtanquamvapnreumsurgit
adnarcs?
quid
ori in-
fertur, quid
nianu tractatur et delectat?Et intus
est,
el
pulchia
cst, ctlaudatttr,
et videtur : el si inlenc-
biissuntoculi
isti,
animusilliusluce
perfruitur. Quid
est illud
quod
Tobias
videbal, quando
videnli filio
cxcus consiliumvitx dabat
(Tob. iv,
2)?
Est
ergo
aliquidquodanimusipsecorporis dominator, rector,
habitalor
videt; quod
non
per
oculos
corporissentil,
non
per
aures,
non
per nares,
non
per palalum,
non
per corporis
tactum,
sed
per seipsum
: el
ulique
melius
quod per seipsum, qtiamquod per
servum
suum. Est
prorsus
;
seipsum
enim
per scipsumvidet,
et animus
ipse
ut norit
sc,
vidct se. Nec
ulique
ut
vidcat
se, corporalium
oculorum
quxrit
auxilium:
imoveroabomnibus
corporissensibus,
lanquam
im-
pedientibus
et
perstrepentibus
abslrabit se ad
3
se,
1
Edd.,
exerciliodki.
AliquotMss.,
exercendo.
Alii,
es*
serendo.
*
itainMss.Atin
Edd.,conspkit.
3
SicJ lss.At
Edd.,
ase.
46Q
ENARRATIO
lN PSALMUMXLI.
470
ut videat se in
se,
ut noverit
se
apud
se. Sednura-
quidaliquid
laleDeus
ipsius
est, qualis
est animus?
Non
quidem
videri Deusnisi aniino
potest,
nectamen
itaut aniinusvideri
potesl. Aliquid
enim
quxrit
ani-
musiste
qnod
Deus
est,
de
quo
illi noninsultent
qui
dicunt : Ubiest Deusluus?
Aliquamquxrit
incom-
mutabilem vcriiatem,
sine defeclu substantiam.
Nonest talis
ipse
animus :
deficit, proficit;
novit,
ignorat;
meminit,
obliviscilur;
modoillud
vult,
modo
non vult. lsta muiabilitas non cadit in Deum. Si
dixero,
Mulabilisest
Deus,
insullabunt mihi
qui
di-
cunt: Ubi estDeusluus?
8.
[vers.5.] Quxrens ergo
Deum meuminrebus
visibilibuset
corporalibus,
et non inveniens; qux-
rensejussubslantiam
in
meipso,quasi
sit
aliqtiidqualis
ego
sum, neque
hoc
inveniens; aliquidsuper
animam
esse senlio Deummeum.
Ergo,
ut eum
1
tangerem,
Hmcmeditatus
sum,
et
effudisuper
mecinimammeam.
Quando
anima mea
conlingeret quodsuper
aniniam
meam
qtixritur,
nisi animatnea
superseipsameffunde-
relur? Si enimin
seipsa
remaneret,
nibil aliud
quam
sevideret: et cumse
videret,
non
utique
Deumsuum
viderel.Dicanl
jam
insultaloresmei,
UbiestDeusluus?
dicant:
egoquamdiu
non
video,
quamdiu differor,
manducodie ac nocte
lacrymas
meas. Dicant illi
adhuc,
Ubiesl Deustuus?
quaeroego
Deummeumin
omni
corpore,
sive
terrestri',
sive
coelcsli,
et nonin-
venio:
quxro
substantiam
ejus
inanima
mea,
et non
invenio: meditatus sum tamen
inquisitionem
Dei
mei,
et
per
ea
qux
facta
sunt,
invisibiliaDei rnci
cupiens
intcllecta
conspiccre (Rom. i, 20), efftidi
super
meatitmam
meam;
et non
jamrestatquera
tan-
gam,
nisi Deummeum. Ibi enirii doinusDei
mei,
su-
per
animammeam: ibi
habitai,
inde me
prospicit,
inde mecreavit,
inde
megubernat,
indemihi consu-
lit,
indeirie
excitat,
inde me
vocat,
inde me
dirigit,
indemeducit,
indeme
perducit.
9. Illeenim
qui
habet altissimaminsecreto do-
mum,
habetetiam
inlerra tabernaculuro.Tabernacu-
lum
ejus
in
lerra,
Ecclesia
ejus
est adhuc
peregrina.
Sedbic
quxrendus
est,
quia
intabernaculoinvenitur
via,
per quam
venitur addomum. Elcnimcumeffuu-
derem
super
me animam
mcam,
ad
aitingendum
Deum
meum, quare
hoc feci?
Quoniamingrediar
in
locumtabernaculi.Namexlra locumlabernaculi crra-
bo
quaerens
Deum meum.
Quoniamincjrediar
in
locumtabernaculi admirabilis, usque
addomumDei.
In locumlabernaculi
ingrediar,
admirabilistaberna-
culi, usque
addomum
Dei. J amenimmultaadmiror
in tabernaculo.
Ecee
quania
admiror intabernaculo!
Tabernaculum
enimDei in
terra,
homines sunt lide-
les: admiror ineis
ipsorum
memhrorum
obsequittm;
quia
nonineis
regnat peccatum
ad obediendumdesi-
4
deriis
ejus,
necexbibent membrasuaarma
iniquila-
lis
peccato,
sedexbibentDeovivoinbonis
operibus:
animx servienti Deo memhra
corporalia
mililare
admiror
(Id.
vi, 12,13). Respicio
et
ipsam
animarn
1
Apud
Lov.
interponiturhic,
animi intellectu: hocab
Er.^tuss. abest.
obedientem
Deo,distribuentem
opera
acfus
sui,
fre-
nanlem
cupiditatcs, pellentem
ignoranliam, cxtcn-
deniem se ad oninia
aspera
et dura
toloaiida,
justitiam
et cbaritatem

impendcntemcxleris.
Miror
et islasvirtules inanima: sedadhiic in loco
taber-
naculi
anibulo. Transeoet
hxc : el
quamvis
admira-
bilesil
tabernaculum, slupeo
cum
pervenio
usque
ad
domumDei. De
qua
domo
dicitinalio
psalmo,cum
proposuisset
sibi
quaindam duram et
difficilem
quxsiionern,
quare
iu bac terra
plerumque
beneest
malis.ftmaleestbonis.et
ait:
Suscepicognoscere,
hoc
laboresl
anteme,
donec
introeamin
sanctuariumDei,
et
inteltigamin
novissima(Psal.Lxxu,
16,17).Ibieslenim
fonsiniellectus.insanctuario
Dei.indomoDei.lbiintel-
lexitistein
novissima,
etsolvit
quxslionemde
felieitate
iniquorum,
et labore
justorum.
Quomodosolvit?
Quia
roali cumhic
differuniur, ad
poenas
sine fine
servantur;
et boni cumhic
laborant,
exercentur,
ut
infinehxrediialem
consequantur.
El hocilleinsan-
cluario Dei
cognovit,
intellexit in
novissima. Ascen-
dens
tabernaculum,
perveuit
addomumDei. Tamen
dum miralur meinbra
labernaculi,
ita
perductus
est
ad dorouinDci
*, quamdam
dulcedinem
sequendo,
interiorem nescio
quam
et occuliam
voltiplatem,
tanquam
dedotno Dei sonaret suaviter
aliquodorga-
nuin: et cumilleanibularet in
tabernaculo,
audito
quodam
interiorc
sono, ducltis
dulcedine, sequens
quodsonabat,
abstrahens se abomni
strepitu
carnis
et
sanguinis, pervenit iisque
ad domumDei. Nam
viamsuamet duclumsuiini sic
ipse commemorat,'
quasi
diceremus
ei, Miraris tabernaculumin hac
lerra
; quomodopervenisii
ad secrelumdomus Dei?
In
voce,inquit,
exsutlalioniset
confessionis,
soni
festi-
vitatemcelebranlis.Feslacnmhic bomines celebrant
sux
quoque
luxurix, consuetudinembabent consti-
luere
organa
anledomos
suas,
aut
ponere sympho-
niacos3,
vel
quxque
musicaadluxuriamservientiaet
illicientia. Et ubi audiia fnerint
hxc, quid
dicimus
qui
transimus
?
Quid
hic
agitur
?Et
respondetur
no-
bis, aliqua
esse festa.
Natalitia, inquit, celebrant,
nupiix
hicsunt: ul nonvideantur
inepla
illa
canlica,
sedexcusetur feslivilateluxuria*. Indonio Dei festi-
vitas
sempiterna
est. Nonenim
aliquid
ibi celebratur
et transit. Feslum
seinpiternum,
chorus
Angelorum
;
vulttis
prxsens
Dei,
lxtitia sine defectu. Dies hic
fcstusita
est,
ut nec
aperiaiur initio,
necfine clauda-
tur. Deillaxterna
etperpetua
festivitatesonatnescio
quid
canorum et dtilceauribus cordis : sed si non
perstrepatmundus.Ambul.niii
in hoc labernaculos
et miracula Dei in
redemplionem
fideliumconside-
ranli,
mulcel auremsonusfeslivitatis
illius,
et
rapit
cervumadfontes
aquarum.
10.
[vers.6, 7.]
Sed
quia, fratres, quamdiu
sumus
1
Duo
Mss., justitiam
e/ verilatem
impendentenu
a
Edd.,percepilquamdam.uedundat,percepit,
nec est
in Mss.
3
Edd.,symphoniam. Mss.,
sijinphonujcos.
4
Mss.,
riullofere
excepto,
hvltlia.
>

Hicin Edd.
additur,
admirabitiDei:
quod
aMss.ab
est.
471
S. AUGUSTINIEPISCOPI 472
in
corporehoc, peregrinamuraDomino
(11
Cor.
v, 6),
ct
corpus quod
corrumpitur aggravat animam,
ct
deprimil
lerrenainhabitatiosensumroulta
cogitantem
(Sap. ix, 15):
etsi
utcumque
nebulis
diffugalis
ambu-
lando
per desiderium,
ad huncsonum
pervenerimus
interdum,
ut
aliquid
deilladomo Dei niiendo
capia-
rous;
onere tamen
quodam
infirmitatis noslrx ad
consueta
recidimus,
et ad solitaisladilabimur. Et
quomodo
ibi inveneramusunde
gauderemus,
sichic
non deerit
quodgemamus.
Eteniracervus iste man-
ducansdieac nocte
lacrymassuas, rapius
desiderio
ad fontes
aquarum,
inlerioremscilicet dulcedinem
Dei,
effundcns
super
seanimam
suam,
ut
tangeret
quod
esl
super
animam
suam,
ambulansinlocumla-
bernaculi
admirabilis,usque
addomum
Dei,
etductus
interioris et
intelligibilis
soni
jucunditate,
ut omnia
exleriora
contemneret,
et in interiora
raperetur;
adhuc tamenhomo
est,
adhuc hic
gemit,
adhuccar-
nem
fragilemportat,
adhuc inter scandala
hujus
mundi
periclitatur.Rcspexitergo
ad
se,
lanquam
indc
vcniens,
et ait sibi conslitutoinler has
tristitias,
ct
comparans
hxc illisad
qux
videnda
ingressusest,
ct
post qux
visa
cgressus
est:
Quare, inquit,
tristis
cs,
anima
mea,
et
qttare
conturbasme? Ecce
jamquadam
interioreduicedinclxtati
sumus,
ecce acie mentis
aliquid incommutabile,
etsi
perslrictim
et
raplira,
perspicere poluimus
:
quare
adhuc conturbas
me,
quare
adhuc trislis es? Nonenim dubitas deDeo
tuo. Nonenimnon est
quod
tibi
dicas,
conlra illos
qui
dicunt: Ubi estDeustuus
?J arnaliquid
incommu-
tabile
persensi, quare
adhucconlurbasme?
Spera
in
Deum.Et
quasi responderet
illi anima
ejus
insilen-
tio, Quare
conturbo
te,
nisi
quia
nondumsum
ibi,
ubi est dulce
illud,quo
sic
rapta
sum
quasi per
trans-
itum?
Numquidjam
bibodefonte
illo,
nihil metuens?
jara
nullumscandalum
perlimesco?jam
dc
cupidita-
libus omnibus
tanquam
cdomitis
viclisque
secura
sum? Nonne adversus me diabolus
vigilat
hostis
meus?nonne
laqueos
mihi
quotidiedeceptionis
inten-
dit? Non vis ut conturbcmte
posita
in
sxculo,
ct
peregrina
adhuc a domo Dei mei?
Sed, Spera
in
Deum,respondet
conlurbanti seanimre
sux,
ct
quasi
rationemreddenti
perlurbationis sux, propter
niala
quibus
abundat hic mundus.Interim habita in
spe.
Spes
enim
qux videlur,
nonest
spes
: si aulem
quod
non videmus
speramus, per patientiamexspectamus
(Rom.VIII,24, 25).
11.
Spera
inDettm.
QuareSpera? Quoniam
confi-
teborilli.
Quid
ei confiteberis?Salutarevultus
mei,
Deusmeus. A memilri salusesse non
potest;
hoc
dicaro,
hocconfitebor: Saltilarevultus
mei,
Deusmeus.
Etenim ut metual in
liis, qtix utcumque
intellecla
cognoscit,respexit
ilerumsoliicilusne
obrepat
inimi-
cus : nondum
dicit,
Salvussumcx omni
parle.
Et-
cnim
primitias
habentes
Spiritus,
in
nobismctipsis
ingemiscimus,adoplionemexspectantesredemptionem
cOrporis
nostri
(J 6id.,23).
Ula
perfecta
innobis
salute,
erimus in domoDei viventessine
fine,
et sinefinc
audanleseumcuj dictumest; Beati
qui
Itabilantin
domo
tua,
insacula smculorumlaudabuntte
(Psat.
LXXXIII, 5).
Hocnondtim
cst, quia
nondumest salus
qux promiltilur
: sedconfiteorDeo meo in
spe,
ct
dico
illi,
Satusvullus
mei,
Deustneus.
Spe
enimsalvi
facti suraus:
spes
autem
quaevidetur,
nonest
spes
(Rom.
vni,
24).
Persevera
ergo
ut
pervenias; perseve-
radonecveniatsalus. Audi
ipsum
Dcumluumdein-
teriorelibi
loquentem:
Sustine
Dominum,
viriliter
age,
el
conforlelur
cor
tuutn,
etsuslineDominum
(Psal.
xxvi, 14); quoniamquiperseveraverilusquein finem,
hic
salvuserit
(Matth. x, 22,
et
xxiv, 13). Quareergo
tristisesanima
mea,
et
quare
conturbustue?
Spera
tn
Deum,quoniamconfitebor
itli. Hxc est confessio
mea,
|
Salularevullus
mei,
Deusmeus.
12. Ad
meipsum
animameaturbataest.
Numquid
adDeumturbatur? Admeturbataest. Adincommu-
tabile
reficiebatur,
ad mulabile
perlurbabatur.
Novi
quiajuslilia
Dei mei manet : utrum mea
maneat,
nescio. Tcrret enim me
Apostolus
dieens
:
Qui
se
putatstare,
videalnecadat
(\Cor. x,12).Ergo quia
non
est inmefirmilas
mihi,
necest mihi
spes
de
me,
Ad
meipsum
turbalaesl animatnea. Visnonconturbetur?
Nonremaneat' in
teipso,
et dic: Ad
te, Domine,
levavi animammeam
(Psal. xxiv,
1).
Hoc
planius
audi. Noli
sperare
de
tc,
scddeDeotuo. Namsi
spc-
ras de
te,
animaluaconlurbalurad
te; quia
nondum
invenil unde sit securndetc.
Ergoquoniam
admc
conlurbataesl anima
mca, quid
reslat nisi
huniililas,
ut de
seipsa
animanon
prxsumat? Quid reslat,
nisi
ut omninominiroamsc
faciat,
nisi ut se
humiliet,
ut
cxaltari mereatur?Nihil sibi lribu.itut ei abillo
quod
utileest tribuatur.
Ergoquia
adroelurbatacstanima
mea,
et hanc
perturbalionem
facit
superbia: Propter-
ea memoratussum
lui, Domine,
de terraJ ordanisct
Hermoniima tnonle
parvo.
Undememoralussumlui?
A monte
parvo,
et delerraJ ordanis. Fortede
Bapti-
smo,
ubiest remissio
peccatorum.
Elenimnemocur-
rit ad remissionem
pcccatorum,
nisi
qui displicct
sibi;
ncmocurrit ad remissionem
pcccatorum,
nisi
qui
seconGtetur
peccatorem;
nemoseconfiletur
pcc-
catorem,
nisi humiliando
seipsum
Deo.
Ergo
deterra
J ordanis tnemorutnssum
lui,
etdetnoitte
parvo
: non
de monle
roagno;
ut demonte
parvo
tttfaciasma-
gnum
:
quoniaraqui
se
exaltat, humiliabitur;
et
qui
se
humiliat,
exallabitur
(Luc. xiv, 11,
et
xvm,
14).
Si autemel
interpretationes
norainum
quxras,
J orda-
nisest Descensioeorum. Descende
ergo,
ut leveris
;
noli
exlolli,ne
elidaris,
EtdeHermoniimmonte
parvo.
HermoniimAnathemalio"
interpretalur.
Analberoa
teipsum, displicendo
tibi :
displicebis
enim
Deo,
si
placueris
tibi.
Ergo quia
nobis Deus oronia bona
prxslat, quiaipse
bonus
est,
non
quia
nos
digni
sti-
mus; quia
ille misericors
est,
non
quia
in
aliquo
promeruimus;
deterra J ordanis et Hermoniimcotn^
memoralussumDei. Et
quia
humililercommemora-
tur,
exallatus
perfrui
merebitur :
quia
non in so
exallalur
qui
in Domino
glorialur.
1
sicMss.At
Edd.,
nonremaneas.
8
sicMss.Edd.
vero,
ivtathematixatio;
et
iufra,
auallie*
nlatiza.
- -
.... f" .
473
ENARRATIO1NPSALMUMXLI.
474
13.
\yers.8.]
Abyssusdbyssum
invocat,
in voceca-
taractarumtuarum.
Peragerc
Psalmum
possum
for-
lasse, adjutus
sludio vestro, cujus
fervoremvideo.
De laboreaulemvestro non satis
curo,
ut
audiatis;
quando
el me
qui loquor,
itain his laboribus sudare
cernatis.
Aspicientes
me laborantem
, profecto
colla-
borats : nonenimmihi
Iaboro,
sed vobis.
Ergo
au-
dite; quia
vellevosvideo.
Abyssusabyssum
invocat,
in
vocecalaractarumtuarum: Dco dixit ille
qui ejus
commemoratusest deterra J ordanis et Hermoniim:
hocadmirando
dixit, AbyssusAbyssum
invocal,
invoce
cataractarumtuarum.
Quaeabyssus, quamabyssum
invocat?
Verequia isleintellectusabyssus
est.
Abys-
sus enimest
profunditasquxdam impenelrabilis,
in-
comprehensibiiis
: et maxime solel dici in
aquarum
mullitudine.
Ibi enim
allitudo,
ibi
profundilas
:
qux
penetrari usquc
adfundumnon
polest. Deniquequo-
damJ ocodictum
est,
J udiciatua
abyssusmutta(Psal.
xxxv, 7):
hoc volenle
Scriplura
commendare,
quia
judicia
Dei non
comprehendunlur. Quxergoabyssus,
quam
invocat
abyssum
?Si
profundilas
est
abyssus,
pulamus
noncor hominis
abyssus
est?
Quid
enimest
profundius
hac
abysso?Loqui
homines
possunt,
vi-
deri
possunt per operationcm
membrorum,
audiri in
sermone : sed
cujus cogilalio penetratur, cujus
cor
inspicitur? Quid
inlus
gerat, quid
intus
possit, quid
intus
agat, quid
intus
disponat, quid
intus
velit,
quid
inlus
nolit, quiscomprehendet?
Puto non ab-
surde
inlelligi abyssum
hominemde
quo
alibi dictum
est: Accedethomoad cor
altum,
etexallabilurDeus
(Psal. Lxni,7,8).
Si
ergo
homo
abyssus est, quomo-
do
abyssus
invocat
abyssum
? Horooinvocat homi-
ncm? invocat
quasi quomodo
Dcusinvocalur? Non.
Sed
invocat,
dicilur ad sevocat. Namdictumesl de
quodam,
Morteminvocat
(a):
id
est, sicvivit,
ut mor-
temadsevocet. Namnemohominumest
qui
oralio-
nem
faciat,
et invocetmortem: sedmalevivendoho-
'
minesmorteminvocant.
Abyssusabyssuminvocat,
ho-
mo hominem. Sic discitur
sapienlia,
sic discitur
fides,
cum
abyssusabyssum
invocat.
Abyssum
invo-
cant sancli
prxdicatores
vcrbi Dei.
Numquid
ct
ipsi
non
abyssus?
Ut
noveris, quiaabyssus
el
ipsi, Apo-
stolus ait : Minimumest ul a vobis
dijudker,
aul ab
humanodie.
Quanta
autem
abyssussit,
audile
amplius
:
Neque
enim
egomeipsumdijudko (I
Cor.
iv, 3).
Tan-
tamne
profunditalem
credilis esse in
homine, quae
lateat
ipsum
hominemin
quo
esl ?
Quantaprofundi-
tas infirmitatisJ atebat in Pelro
, quandoquid
inse
ageretur
inlus
nesciebat,
et semoriturumcumDo-
mino vei
pro
Domino(emere
promiltebat (J oan. xm,
37)! quanta abyssus
erat!
Qux
tamen
abyssus
nuda
cral oculis Dei. Namhoc illi Cbristus
prxnuntiabat,
quod
in se
ipse ignorabat. Ergo
omnis homo licci ::
sauctus,
licet
justus,
licel in
multisproficiens,
abyssuf.''
est,
etabyssura invocat, quando
homini
aliquidfidei,:
aliquid
verilalis
propter
vilamxternam
prxdicat.
Sed
tunc est utilis
abyssus abysso invocalx, quando
fit
in voce cataractarumtuaruro.
Abyssusabyssum
invo-
(a) ApudiEsop.,fab.6.
-.-.,
.,
cat, homohominemlucratur: nontameninvocc
sua,
sedinvocecataraclarumtuarum.
14. Alium
accipile
intelleclum:
Abyssusabyssum
invocat,
invocecataractarumtuarum.
Egoqui
contre-
misco,
cumadme
perturbata
est animamea
,
a
ju-
diciistuis timui vehementer
:judkia
enimtua
abys-
susmulla
(Psal. xxxv,
7), el, abyssus
abyssum
invocat.
Namsub hac carne
mortali, laboriosa,
peccatrice,
molesliis et
scandalisplena, concupiscentiisobnoxia,
damnatio
quxdam
est de
judicio
tuo :
quia
ludixisli
peccatori,
Morle
morieris,et,
In
sudorevultustui edes
panem
tuum
(Gen.n, 17,
et
m, 19).
Hxc
abyssuspri-
ma
judieii
tui. Sedsi malehicvixerint
homines, abys-
sus
abyssum
invocat:
quia
de
pcena
in
poenam
trans-
eunt,
et detenebris ad
tenebras,
et de
profunditatc
ad
profunditatem,
et de
supplicio
ad
supplicium,
et
de ardore
cupidilatis
in flammas
gehennarum.
Ergo
hoctirouitfortassishomo
iste,
cumait : Ad
meipsum
animameaturbataest:
propterea
memoralussum
tui,
Domine,
deterraJ ordanisel Hermoniim.Humilisesse
debeo. Exhorrui enim
judiciatua,
vehemenler timui
judicia
lua : ideoadmeanimamealurbataest. Et
qux
judicia
(uatimui ? Parvane
judicia
sunt lua ista?
Magna sunl,
dura
sunt,
molestasunt : sedutinam
solaessent!
Abyssusabyssuminvocat,
in vocecatara-
ctarumtuarum.
Quia
lu
minaris,
tudicis et
post
illos
laboresrestare alteramdamnationera: /n tiocecala-
ractarum
tuarum, abyssusabyssnm
invocal.
Quo
ergo
abiboa facie
tua,
et a
spirilu
tuo
quofugiam(Psal.
cxxxvm, 7);
si
abyssusabyssuminvocat,
si
post
islos
labores timenlur
graviores?
15. Oinnes
suspensiones
lumet
fluctus
tui
super
me
{ngressi
sunt. Fluclus in bis
qux sentio, suspensurx
in his
qux
minaris. Omnis
perpessioroea,
fluctusest
luus: oronis comminaliotua
, suspensura
tuaest. In
fluclibusiuvocal
abyssusista,
in
suspensuris
invocat
alteraro
abyssum.
In eo
quod laboro,
onines flu-
ctus tui : in eo
quod
minaris
gravius,
omnes sus-
pensiones
lux
super
me
ingressx
sunl.
Qui
enim
minatur,
non
premit,
sed
suspendit.
Sed
quialiberas,
hocdixi animx mex :
Spera
in
Deum, quoniam
con-
fiteborilli;
salutarevullus
mei,
Deus meus.
Quia
ma-
gis
crebra sunt
mala,
dulcior erit misericordialua.
16.
[ers. 9.]
Ideo
sequitur
: /n die maridavit
Dominusmisericordiam
suam,
el nocledeclarabit. Nulli
vacataudire intribulatione. Allenditecumvobis
bene.
est; auditecutnvobisbeneest :
discite,
cumtran-
quilli estis, sapientix disciplinam,
et verbum
4
Dei
ut cibtim
colligite. Quando
enira
quisque
in tribula-
tione
est, prodesse
illi debet
quod
securus audivit.
Et enim in rebus
prosperis
mandat libi Deusmise-
ricordiam
suam,
si ei fideliter
servieris; quia
liberat
tede fribulalione
;
sed non tibi declarat
ipsam
mi-
sericordiam,
quam
tibi
per
diem
mandavit,
nisi
per
noctem. Cumvenerit
ipsalribulalio,
tunc
adjutorio
tenondeserit : ostendit tibi verumfuisse
quod
tibi
per
diem mandavit. Etenim
scriptum
est
.quodam
4
ouatuov
MSS.,
etverbiDeicibum.Tresalii, et verbum
peiciburri, .. ,-,>.
.
.175
S. AUGUSTINIEPISCOPI 476
loco:
Speciosa
miserkordiaDomini tn
tempore
tribu-
lationis,
skut nubes
pluvia
in
tempore
stccifafis
(Eccli.
xxxv, 26).
In diemandavit Dominus
miserkordiam
suam,
etnocledeclarabit.Non
tibi ostendit
quia
sub-
venit
tibi,
nisi venerit libi
tribulatio,
undeeruaris ab
illo
qui
tibi
per
diem
promisit.
Ideoadmonemur imi-
tari formicam
(Prov.
vi, 6).
Sicut enim
prosperitas
sxculi
significatur
die,
adversitassxculi
signilicatur
nocte : ita aliomodo
prosperitas
sxculi
significatur
acstate,
adversilassxculi
significatur
hieme. Et
quid
facil formica? Perxstalem
colligit, quod
ei
per
hie-
mem
prosit. Ergo
cumest xstas,
cuni beneest vo-
bis,
cum
iranquilli
estis,
auditeverbumDomini.Unde
enim fieri
poiest
ut in hac
tempestate
sxculi
hujus
sine iribulatione
toiumboc inare iransealis? unde
fieri
potest
?cui hoc bominum
coniigit?
Si
conligit
alicui, plus
metuenda est
ipsa tranquillitas.
In die
mandavitDominusmisericordiam
suam,
etnoctedecta-
rabit.
17.
[vers. 10-12.]
Qnidergoagas
in hac
peregri-
natione?
quidagas? Apud
me oralioDeovitmtnew.
Hoc
hic
ago
cervus sitiens cl dcsiderans ad fontes
aquarum,
recordans dulcedineinvocis
l
illius
qua
ductussum
per
labernaculum
nsque
addomumDei:
quamdiuhoccorpus
quodcorrumpitur aggravat
ani-
mam
(Sap. ix, 15), Apud
meortttioDeovilmmew.Non
enimut
supplicem
Dco, empiurus
sumde transma-
rinis locis
;
aut utexaudiat meDeus nieus
navigabo,
ut J e
Ionginquo
afferam
thura et
aromala,
aul de
grege
adducamvilulnmvel arietem:
Aptid
meoratio
Deovilmmem.Inlus babcovicliniam
quam
immolem,
inlus habeo
ihus
quodimponam,
intus habeosacri-
ficium
quo
fleclam Deumnieum :
Sacrificium
Deo
spiritus
conlribulatus
(Psal.
L,
19).
Quod
sacrificitim
contribulali
spiritusintus
habeam,
audi: Dicam
Deo,
Susccplor
meuses
, quare
tnei obliiuses? Sic enimbic
laboro,
quasi
tuobliius sis mci. Tu autem exerces
me : el novi
quia
differs
uiihi,
noninibi
aufers, quod
promisisti
: sedtainen, quaremei
oblilus
es?Tanquam
de voce nostra clamavit et
caput nostrum, Deus,
Deus
meus, quare
me
dereliquisii(Psul. xxi, 2,
et
Matth. xxvn,
46)IDkamDeo,
Susceplortneuses,quare
mei oblituses?
18.
Utquid
me
repulisti
*
? ex illaaltiludinefontis
inlelligenlix
inconiniulabilis
veritatis, Utquid
mere-
pulisti
?
Quaregravedinc
et
pondereiniquiiaiis
mex
,
jam
illucinbians,
adista
dejectus
sum?Dicitalioloco
isla vox:
Ego
dixi in ecslasi
mea,
ubi vidit nescio
quid
magnum,
excessu
3
mentis, Ego
dixi in ecstasi
mea, Projeclus
suma
fctcie
oculorumluorum
(Psal.
xxx, 23). Comparavit
enimhsecin
quibusesset,
illis
in
qux
erectus
*
erat,
et viditse
longeprojectum
a
facieoculorumDei,
sicut ct hic:
Utquid
me
repulisii,
et
utquid
conlrislalusincedo
,
dum
affligil
tne
inimicus,
dum
confringil
ossa
mea,
tenlator ille
diabolus,
scan-
dalis
ubique
crebrescentibus, quoruin
abundantiare-
5
SicMss.AtE.ld.,fontk

sacrabiblia*erbisistis
carent,utquid
merevulisti.
*
ItainMss.Atm
Edd.,
cxcessum.
4
sicEr.et Mss.At
Lov.,
reclus.
frigescit
charitas multornm
(Matth. xxiv, 12)?
Cum
videamiisfortesEcclesix
plerumque
scandalis
cedere,
nonne.dicit
corpus
Christi :
Confringil
inimicus ossa
mea? Ossaenim fortes
sunt,
et
aliquandoipsi
fortes
lenlalionibuscedunt. Hxc cum
quisque
consideral ex
corporeChrisli,
ex voce
corporisCliristi,
nonnecla-
mat:
Utquid
me
repulisti,
el
utquid
tristis
incedo,
dum
affligit
me
inimicus,
dttm
confringit
ossa mea? Non
carnesmeas
tantttm,
sedetiamossamea: utin
qttibus
putabaliir
esse
aliquaforlitudo,
videascedereinten-
lationibus,
ut cxteri infirnii
desperent, quando
fortes
videntsticcunibere.
Quanla
isla
pericula,
fratres niei!
19.
Exprobraverunl
mihi
qui
tribulant me. Iternro
i!lavox: Dumdkunl inilii
per singulos
dies
,
Ubi est
Deusitius?Et maxiineistadicuntinteiilalionibiisEc-
clesiae,
Ubi estDeus ttius?
Qiianlutn
hxc
martyres
audierunt, pro
nomine Clnisti forles et
palienles,
quantum
illis diclum
est,
Ubi est Deusvesler? Libe-
ret vos
,
si
potest.
Tormenlaenim
ipsorum
extrinse-
cns bomines
videbant,
coronas intrinsecus non vi-
debant.
Exprobraverunt
milii
qui
tribulanl
me,
duin
dicunl milti
per sincjulos
dies,
Ubi est Deus luus? Et
cgopropter bxc, quoniam
ad meturbata cst anima
mea,
quid
ei aliud
quam
illuddicam
, Quare
tristis
es,
unimamea
,
et
quare
conlurbastne? Et
quasi respon-
denii,
Nonvis ul contiirheiii
te,
hic
posita
in lantis
roalis?
suspirans
ad
bona,
sitieuset
Iaborans,
nonvis
ut conturbemte?
Spera
in
Deum,quoniam
adhuccon-
fitebor
illi. Dicit
ipsatn
confessionem,
repetit spei
confirmalionem: Sttlus
l
vullusmeietDeusmeus.
IN PSALMUM XLII
ENARRATIO.
SERMO ADPOPDLCM.
/n die
jejitnii, post
meridiemhabitus.
1. Psalmusistebrevisest: sic satisfacit menlibus
auditorum
,
ut molestusnon sit venlribus
jejttnorum.
Pascalur cx hoc aniina
nostra,
quam
trislem esse
dicit,
qui
canlat inhoc
psalmo
: trislem
,
credo
,
ex
aliqnojejuniosuo,
vcl
potitis
ex
aliqua
famesua. Nam-
jejunium
volunlalis
esl,
fames necessilalis. Esurit
Ecclesia
,
esurit
corptisCbristi,
et homo ille
ubique
diffusus
2,cujuscapnl
sursum
est,
merabradeorsum:
ejus
voceminomnibus Psalmis vel
psallentem
vel
gementem
,
vel lxtantem in
spe, yel suspirantem
in
re,
nolissimam
jam
et familiarissimambaberedebe-
mus, tanquam
nostram. Non
ergo
diu est immoran-
dum,
ut insinuemusvobis
quisloqualur
:
silunusquis-
qtie
inChristi
corpore,
et
loquelur
hic.
2.
[vers.
1.
]
Nostisaulemomnes
qui proficiunl,
et
qui
ccelesti illi civitati
ingemiscunl, qui peregrina-
tionemsuamnorunt, qui
viam
lenenl, quiin
deside-
rioterrx illius stabilissimx
spemtanquara
ancoram
prxfixerunt:
noslis
ergo quia
hoc
genus
hominum
,
hoc semen bonum,
hoc frumenlumChrisli intcr
zizania
gemit;
et hoc donec veniat
lempus
mes-
sis,
id est
usque
in finem
sxculi,
sicut
exponit qux
1
Plerique
Mss.,
salutare: et
quidam
ineodemversiculo
partieulam
et
praetermitlunt.

Edd.,diffusus
est.
Expungitur, est,
auctoritateMss.
ENARRATIOIN PSALMUMXLII. 478
nonfaltiturveritas
(MaUh.rm, 18).Gemensergointer
zizania,
idest inter malos
homines,
inler dolososet
seductores,
aut ira turbulentos
,
aut insidiisvenena-
tos; circumspiciens
simul cumillisesse se
lanquam
inuno
agroper
lotum
mundum,
unaro
pluviam
exci-
pere, paritcr perflari, pariterque
secuminter adversa
iiulriri,
liaberesimul islacommuniadona
Dei,
malis
bonisque
concessacommuniterabillo
qui
facitsolem
suumoriri
super
bonoset
malos,
et
pluitsuperjustos
el
injustos(Id. v, 45):
vidcns
ergo
semen
Abrahx,
semen
sanclum, quanla
cummalisa
quibusquando-
queseparandum
est nunc habeat
coramunia, xquali-
ter
nasci,
eamdemconditionem
generis
humani sor-
liri, pariter
morlalia ferre
corpora,
simul uii
luce,
fonlibus,fruclibus, prosperilatibusatque
adversitali-
bus
sxculi,
sive
fame,
sive
abtindanlia,
sive
pace,
sivebello
,
sive
salute,
sive
peste;
videns
quanta
ha-
beat communiacum
malis,
cum
quibus
lamen non
habel causam
commuiiem, crumpit
inhanc vocem:
J ttdka
me, Deus,
et discernecausammeamde
gente
nonsancta.
J udka, inquit,
me,
Deus: nonlimeo
judi-
cium
tuum,quia
novi inisericordiamluam. J uclica
tne,
Deus,
et discernecausammeamde
gente
twnsttncta.
Nuncinteriminhac
peregrinatione
nondumdiscernis
locum
meum, qtiia
simulcumzizaniisvivo
usque
ad
lempus
messis;
uondumdiscernis
pluviammcam,
sondum discernis lucem meam: discerne causam
meam. Distetinter ciun
qui
inte
credit,
ei eum
qui
in
tenoncredit. Par infirmiias
est,
scd
dispar
conscien-
tia:
par
labor,
sed
dispar
desiderium. Desiderium
impiornmperibil:
de desidcrioaulem
juslorum,
nisi
erlusesset
pollicitator,
dubitare deberetnus. Finis
desiderii
nostri, ipscpromissor. Seipsutndabit, quia
seipsum
dedit:
seipsum
dabit immortalibusimmorta-
lcm, quiaseipsum
dedit mortalibusmortalem. J udica
me,Deus,
el discernecatisammeamde
gente
nonsancta.
Abhomine
iniquo
el dolosoerueme: hoc
est,
de
gente
nonsancta.
Ab
Iwmine,
a
quodamgencre
bominum
,
quiaquidam
bouioet
quidam
homo,
et inbisduobus
unus assumelur,
ct unus
relinquetur (Id.
xxiv, 40).
3.
[uers.
2.]
Et
quoniampalienliaopus
est ferendi
usque
ad
messcm, quamdam,
si dici
polesi,
indiscre-
lamdiscretionem;
simul enim
sunt,
et ideo discreta
nondumsuut;
zizaniaautemzizania
sunt,
etfrumenla
frumentasunt,
el ideodiscreta
jam
sunt; quiaergo
for-
tiludineopus
est, imploranda
abillo
qui jussit
utfortes
siinus,
et nisi fortes
ipse
fecerit,
non eriinus
quod
jtissit,
abillo
J
qui
dixit, Qui perseveraveritusque
in
finetn,
hk salvuserit
(Id.
x
, 22,
et
xxiv, 13);
nesibi
ipsa
anima
arrogando
fortiludinemdebililclur,
conti-
nno
adjungit:
Quia
tu
es,
Deusmeus, foritttido
mea
;
titqitid
me
repulisli,
et
ulqnid
trislis
incedo,
dum
afjligit
meinimicus? Causam
quxril
tristilix sux.
Quaie,
inquit,
tristisincedo,
dum
affligil
meinitnicus? Trislis
anV.mlo,
inimicus
affligit
me
quotidianis
tentationibus,
inuniliens
vel
quod
male
araeraus,
vel
quod
male
timeamus:
et conlra
ulrumquc puguans
anima,
etsi
i
sic
MSS. Edd.
vero,
nonerimus: quod
ut simusabilto
ertmusqui
dixU.
non
capia,
tamen
periclitans,
coritrahilur
tristilia,
et
dicit
Deo,
Utquid
?
Quxrat ergo
ab
ipso,
et audiat
ulquid. Quxrit
eniminPsalmocausamtristitix
sux,
dicens:
Ulquid
me
repulisti,
et
ulquid
trintisincedo?
Audiatex
Isaia,
succurrat illi
leclio,
qux
modoreci-
lalaest:
Spirilus, inquit,
ame
prodiet,
etomnem
fld-
lum
egofeci: proplerpeccatum
modicum
quid
conlri-
slavi
illum,
et averti
faciem
meamab
illo;
el contri-
status
esl,
etabiil trislis
l
inviissuis
(lsai.
LVII
,16,
17). Quidergoquxrebas, Utqtiidmerepulisti,
et
titquid
tristisincedo? Audisli :
propler
peccatam.Causatristi-
lix tux
peccatumest,
causalxtiiiaeluoe
justitia
sit.
Peccare
volebas,
etlaborare
nolebas;
ul
parum
libiesset
quodesses injuslus,
nisi et eum
injustumvoluisscs,
a
qtio
inlevindicarinoluisses.
Respice
vocemmeliorem
inalio
psaltno
: Bonmnestmihi
qitod
humitiasti
me,
ut
discam
justificationes
tuas
(Psal.
cxvm
,
71).
Didice-
ramelaius
iniquitates
meas
,
discamIiurnilialus
jusli-
ficationesluas.
Ulqnid
trislis
inccdo,
dum.affligit
tne
inimktis? Deinimico
quereris;
revera
affiigil,
sedtu
ei locumdedisli. Et nuric babes
quod agas: elige
consilium,regemadmitte, lyrannum
exclude.
4.
[
vers. 3.
]
Scdut hoc
faciat, quiddicil, quid
supplicat,quid
orat allende. Ora
quodaudis,
oracum
audis
;
oinniumnostrutnsitislavox: Emitteliicemtiiain
el veriiatemluam
; ipsa
mededuxeruntet
perdttxenint
in
montemsanctum
luutn,
etintabernaculatua.
Quiaipsa
*
luxtnaet veritaslua: hxc nomina
duo,
res
una.Quid
enimaliudlux
Dei,
nisi verilasDei?aut
quid
veritas
Dei
,
nisi lux Dei?Et hoc
utrumqtie
unus Christus.
Etjo
sumlux mttitdi :
qui
creditinme
,
non ambulabit
intenebris( J oan.
vm, 12). Ego sumvia,
verilaset
vita
(Id.
xiv,
6
). Ipse
lux,
ipse
veritas. Veniat
ergo,
et eruat
nos,
discernens modo causamnostrama
gente
non
sancta;
eruat ab homine
iniquo
et doloso:
separet
frumentuma zizaniis:
quia ipse
mittet An-
gelos
suosmessis
lempore, utcolligant deregno ejus
omniascandala
,
et mitlant in
ignemardenlem,
fru-
mentumautein
cjus congregent
iuhorreum
(
Matth.
xui,
41-43
).
Emiitatluccmsuainetveritaiemsuam
;
quiaipsajam
nos dedtixeruntet
perduxerunt
inmon-
temsanctuin
ejns
et intabernacula
ejus. Piguus
ha-
bemus
, prxmium speramus.
Sanctus nions
ejus,
sanctaEcclesia
ejus.
Monsille
est, qui
crevit exnii-
nimo
lapide,
secundiunvisionem
Danielis,confringens
regna
terrarum
;
et in lantum cxcrescens
,
ut im-
pleret
universamfaciemterrae
(
Dan.
n,
35).
Inhoc
monleseexauditum
dicit, qui
dicit: Vocemeaad Do-
minum
clamavi,
et exaudivitmedemontesanctosuo
(
Psal.
III, 5). Quisquisprxter
islummonlem
^rat,
nonsese
speret
exaudiri ad vilani xternam. Exau-
diuntur enimmulti admulta. Nec sibi
plaudanl quod
exaudiuntur
: exauditi
sunt
dxmones,
ut in
porcos
mitterenlur
(Malth.
vm, 32).
Exaudiri advitamaeler-
nam
concupiscamus, propler
*
desiderium
quo
dici-
1
ApudLov. deerat,
tristis:
quae
voxexEr. et Mss.re-
slituitur.
a
SicMss.AtEdd.:
Quia
ipse
estluxttta.
_
3
Tres
Mss.,proplerquod
desideriumdicimus.
479
S. AUGUSTINlEPISCOPI
480
mus
: Emitlelucetntttamel veritatemtuam. Illalux
oculuracordis
inquirit:
Beati enim
, inquit,
mundi
corde,qttoniamipsi
Deumvidebuttt
(Malih.
v,
8
).
Modo
inmonte
ejus
sumus,
idest inEcclesia
ejus,
et inla-
bernaculo
ejus.
Tabernaculumperegrinantium
est,
domus cohabitantium
: cst ct labernaculum
peregri-
nantium
et militantium.
Cumaudis labernaculum,
bellum
intellige,
hoslemcave. Domusautem
quae
erit' ? Bea/t
qui
habitanlindomotua
,
tusmculasm-
culorumlaudabunl
te
(
Psal.
LXXXUI, 5).
5.
[wrs. 4.]
J am
ergoperducti
ad
tabernaculum,
et
positi
in montesancto
ejus, quam
spem gerimus?
Et inlroiboad altareDei. Est enim
quoddam
sublime
altareinvisibile, quo
non accedit
injuslus.
Adillud
altareillesolusacccdil,qui
adistudsecurusaccedit:
illicinvenietvitam
suam, qui
inistodiscernitcausam
suam. Et introiboad allareDei : de monle sancto
cjus,
et dclabernaculo
ejus,
desanclaEcclesia
ejus,
introiboad altarc Dci sublimc.
Qualc
ibi sacrificium
cst?
Ipsequi
inlrat,
assumitur
inbolocausium.In-
troiboad altare Dei.
Quid
csl
qttod
dicit,
ad altare
Dei?AdDeum
qui
twlificatjuventutem
meam.J tivcn-
lnsnovitatem
signilicat
:
tanquam
dicerct,
AdDcum
qui
lxtilicat noviialcm
meam. Lxtifical novitatem
uicani, qui
coniristavit
vetustaicni meam. Incedo
cniui
modotristisinvctuslate,
tuncautcmslabo
gau-
densinnovitate.
Coitfiiebor
libiin
citliara, Deus,
Deus
meus.
Qtiid
esl in citbara conlileri,
et in
psalterio
confileri
?Noncnim
semper
incilhara
,
nec
semper
in
psallerio.
Duo bxc
organa
musicorumhabent in-
tcr se distinctamdiscrciamque
ralionem
, digoam
consideralione
ct commcndatione
memorix. Utrurii-
quc
hoc manibus
porlatur
et
tangitur,
et
significat
operaquxdam
noslra
corporalia. Utrumque
bonuro
,
si
quis
norit
psallere,
si
quis
norit citbarizare. Sed
quia
psalterium
istud
organum
dicilur, quod
desu-
pcrioreparte
habetlestudincm;
illudscilicct
tympa-
numct concavum
lignum
cui chordxinnitentesreso-
nant: citharavero
idipsumlignum
cavumetsonorum
exinferiore
parte
habet: discernenda
sunt
opera
no-
stra, quando
in
psalterio
sinl, quando
incithara,
utra-
que
lamen
placita
Deoct suavia
ejus
auditui.
Quando
crgo
ex
prxceplis
Dei
aliquidagimus, jussisejus
ob-
tempeianles
ct obaudienles
ad
implenda prxcepta
ejus;
ubi facirauset non
patimur, psalterium
est. Fa-
ciunt enimitaet
Angeli:
nonenim
aliquidpatiunlur.
Cumautem
aliquidpatimur
tribulationum,
tenlatio-
num
,
scandalorum
in hac
terra; quia
non
patimur
nisi ex
inferiore
parte,
idest ex eo
quod
mortales
sumus,
ex eo
quod primac
noslraccausx
quiddam
Uibulalionumdebemusa,
el
quia palimur
raulta ab
eis
qui
nonsunt
desuper,
cilharacst. Venitcnimsonus
suavisex inferiore
parte
:
patimur
et
psallimus,
vel
potius
cantamus
et citbarizamus. Quando
dicebat
Apostolusevangelizare
se,
et
prxdicarc Evangelium
loloorbe
terrarumex
prxccpto
Dei; quia
illudEvan-
1
Edd.,
domusaulemde
quadixit,Beali,
etc.At
ploriqurj
Uss.,quid
eril. Gatian.
codex,quw
erU.

ouinqueMss.,
debetur.
gelium
senonab
hominibus
nequeper hominem,sed
per
J esumCbristum
accepisse
dicebat
(Gal. i,
12),
desuper
sonabanlchordx : cumvero
dicebat,
Gloria-
tnurin
tribulalionibits;
sckntes
quia
tribulatio
patien-
tiam
operatur, palieniia
probalionem, probatiospem
(Ront.y,
3et
4);
citbarasonabatex
inferiore
quidcm,
sedlamendulciter. Omnisenim
palientiadulciscst
Deo.Si
autemin
ipsis tribulalionibus
defeceris
,
ci-
tharam
fregisli. Quare
crgo
mododixit :
Confilebor
libi incithara?
Propter
illud
quod
dixerat :
Utquid
trisiis
incedo,
dutn
affligit
meinimkus?
Patiebaturenim
quiddam
ex
inferiore
afflictione,
et ineo
ipso
lamen
volebat
placereDeo,
ct
gratias gestiebat
agere
Deo
,
forlis in
tribulalionibus: et
quia
sine tribulationc
essenon
poterat, patientiamDeo
debebat, Confitebor
tibiin
cithara, Detts,
Deustneus.
6.
[vers.5.]
Et rursusadanimam
suam,
ul exiri-
fcrioreillosonoro
lignocapiat
sonum:
Utquid
trislis
es, inquit,
anima
tnea,
et
ulquid
conlurbasme?Inlii-
bulationibus
sum,
in
languoribus',
in
mceroribus,
ut-
quid
meconturbas
,
o anima?
Quisdicit?cui dicil ?
AUimxdicit,
omnes
novimus; planum
estenim,
ad
illam
direclusest
sermo.
Utquid
tristis
es,
anima
mea,
cl
utquid
conlurbasme?
Quxritur
persona
loquens.
Numquid
caroanirnx
loquiiur,
cumcarosineanima
non
loquatur? Proprium
enim
magisest,
ut auima
carnem
alloqualur,quam
utcaro
alloqualuraniroam.
Sed
quia
non
dixit, Quare
trisiis
es,
caro
mea,
sed
ail, Quaretristis
es, animamea?
(Si
enimcarnemallo-
qucrelur, forlassenon
diceret, Quaretristis
es;
sed,
Quare
doles?
Dolorenim
animx tristitiadicitur: mo-
lestiavero
qux
fit in
corpore
dolor dici
polest,
tri-
stitianon
potest.
Sed ex
dolore
corporis
plcrumque
anima
contristatur. lnterest tamen
quiddoleat,
ct
quid
contristelur.
Doletenim
caro,
tristisest
anima;
et
aperla
istavox
est, Uiquid
trislis
es,
animatncct
?)
Non
ergo
anima
alloquitur
carnem
;
quia
non
dixit,
Uiquid
tristis
es,
caromea?nec
caro, animam; quia
absurdumest ut inferior
alloquatursuperiorem. Ergo
intelligimus
haberenos
aliquid
uhi
imago
Dci
cst,
mentemscilicet
alque
rationem.
lpsa
mensinvocabat
lucemDei et
veritatemDei.
Ipsa
est
quacapimusju-
stumet
injustum;
ipsa
est
qua
discernimiisvcrtima
falso;ipsa
esl
qux
vocatur
inlellcclus, quo
intellecitt
carent
beslix; quem
intclleclum
quisquis
inse
negli-
git,
et
postponil cxlcris,
et ila
abjicil quasi
nonba-
beat,
auditex
psalmo
: Noliteessesicut
equus
el
mulus,
quibusnon
esl ittlellecltts
(Psal. xxxi, 9). lntellectus
ergonosleralloquituranimam
nostram.Istaintribtila-
tionibusmarcida
est,
fessain
angoribtiss,
contracla
in
tentationibus, xgra
in
laboribus.
Erigit
cammcns
desuper capiensverilatem,
et dicit
Ulquid
trislis
es,
animamea
,
et
ulquid
conturbasme?
7. Videtesi nonesl ista alloculioinillo conflictu
Aposloli,
inse
prxfiguraniisquosdam,
ct forte
nos,
Ctdicentis
,
Condelector
legi
Dei secunduminteriorem
hominem
,
videoautemuliam
legcm
inmembrismeis
,
1
AfiquotMss., angoribus.

Mss.
nonnulli,languoribus>
481
ENARRATIOIN PSALMUMXLIII.
482
id esl motus
quosdam
carnales : et in
quadam
lucta
ct
quasi desperatione,
invocal
gratiam
Dei,
J lfiser
ego
homo
, quis
tneliberabilde
corpore
morlis
hujus
? Gra-
tiaDei
per
J esumChrislumDominumnostrum
(Rom.
VII,22,
25).
Tales ila
pugnanles
eliam
ipse
Dominus
in se
prxfigurare dignatus
est,
curaait : Tristisesl
animamea
usque
ad morlem
(Mallh.
xxvi, 58).
Ille
enimnoverat ad
quod
venerat. Ille
passionempave-
bat
qui
dixerat : Potestatemhabeo
ponendi
animam
meam,
et
poteslatem
habeoilerumsumendi
eam;
nemo
lollil illaroa
me,
sed
egoipsepono
eama
me,
et ile-
rum sumoeam
(J oan.
x
,
17
, 18)? Sed,
Tristisesl
aitimamea
usque
ad
morlem,qui dixit, quxdam
mem-
brasua in se
figuravit. Plerumque
enim
jam
mens
bene credit et bene novit fulurumhominemsecun-
dumfidemsuamin
gremio
Abrahx : credit
hoc,
et
lamencumvenerit
aliquis
arliculus
mortis,
lurbalur
cx familiarilaie
quadam
saeculi
hujus; erigitaudiium
inillamvocemDci
inlernam,
audil rationabilecar-
rocn inirinsectts. Itaenim
desuper
in silentiosonat
quiddam,
non
auribns,
sed
menlibus;
ut
quicumque
audit illud
roelos,
txdio afficiaturad
strepitum
cor-
poralem,
et tota ista vita humaualumulttisei
qui-
dam
sit, impedicns
audittmi
superni cujusdam
soni
nimium
delcctabilis,
et
incomparabilis,
et incffabilis.
Et reveracumita
conlingit
ex
aliquapcrturbationc,
vim
patilur
homo
, alloquens
animanisuam:
Uiquicl
Iristis
es,
aniina
mea,
el
utquid
conlurbastne?Anforle
ideo
quia
difficile
purgata
vita
invenitur,
cumille
judicat qui
novit ad
purum
et
liquidtimjudicare? Quia
ctsi
probabilisjam
viiacst iuler
homincs,
iiaut ho-
mines
quid jam reprebendant juste
non habeant :
procedit
examenabillius
oculis, procedit regttla
exx-
quans
non
fallaciier,
cl invenit in homine
quxdara
qux reprehendat
Deus, qux
homines
reprebendenda
non
videbant,
necillc
ipse
intus
qui judicandus
est.
Hxc timensanimaforteconturbalur :
alloquilur
eam
mcns, quasi
dicens, Quid
limesde
peccatis, quia
non
potes
omniadevitare?
Spera
in
Dominum, quoniam
confttebor
illi.
Quxdam
sanat
prxsens allocutio,
rcli-
quapurgal
fidelisconfessio. Plane
lime,
si
justum
te
dicis;
si nonhabes illamvocemexalio
psalmo
: Ne
inlresin
jndkium
cumservotuo.
Quare,
Neintres in
judkium
cumservotuo? Misericordialua mibi
opus
est. Namsi
judicium
exhibueris sine
miscricordia,
quo
ibo? Si
iniquitales
observaveris
Domine, Domine,
quis
sustinebil
(Psal. cxxix, 3)
? Neintresin
judkium
cumservo
tuo, quia
non
juslificabilur
in
conspeclu
tuo
omnisvivens
(Psal.
CXLH
, 2). Ergo
si non
justificabi-
tur in
conspectu
tuo oronis
vivens, quiaquicumque
hic
vivit, quantumlibetjustc
vivat,
vx illi si cumillo
in
judicium
intraveril Deus. Namex alio
propheta
arroganles
et
superbos
identidemsic
objurgal:
Ut-
quid
vullismecum
judkio
conlendere?Omnes
dereliqui-
slis
me,
dkil Dominus
(J erem.
n
, 29).
Noli
ergojudi-
ciocontendere
: da
operam
esse
justus;
et
quantum-
cumque
fueris,
confiterete
pcccatorem; semper spera
misericordiam
: etinista
'
humili confessioncsecurus
*
Aiiqnot Mss.,
insta.
alloquere
turbantem
le,
et
tumultuantemadversus
teanimamtuam.
Ulquid
trislis
es,
animatuea
,
el ul-
quid
conlurbasme?Forteinlevolebas
sperare
:
Spera
in
Dominum,
noli in te.
Quid
enimes in le?
quid
es
dete? Illesit sanitasin
te, qui suscepit
vulnera
pro-
pter
te.
Spera, inquit,
m
Dominum,quoniamconfite-
bor illi.
Quid
illi confileberis? Salutare vullus
mei,
Deusmetts.Tues salutare
vultusmei,
tusanabisme.
^Eger
ad le
loquor
:
agnosco
medicum
,
nonme
jacto
sanum.
Quid est,
agnoscomedicum,
nonme
jaclo
sanu.m?Quod
inalio
psalmo
dicilur :
Egodixi,
Do-
tnitte,
miserere
mei,
sanaanimam
meam, quoniampec-
cavi
libi(Psal.
XL, 5).
8. Hxc vox
, fratres,
luta est' : scd
vigilate
in
operibus
bonis.
Tangitepsalterium,
obediendo
prx-
ceplis
:
tangilecilharam,
tolerando
passiones.Frattge
esurknli
panemluum,
audisti abIsaia: noli
jejunium
putare
sufficere.
J ejunium
le
castigat,
nonalierum
rcficit. Fructuosx erunt
angustix
lux
,
si alteri
prx-
stileris latitudinem. Ecce fraudasli animamluam:
cui dabis
quod
tibi abstulisti?ubi
ponesquod
tibi de-
negasti
?
Quam
mullos
pauperes saginarc potest
in-
termissumhodie
prandium
nosirum! Ita
jejuna,
ut
alio manducahte
prandisse
te
gaudeas, propler
ora-
tiones,
ut exaudiaris. Ibi cnimait : Adltuc
loquenle
le
dicam,
Ecce
adsum;
si
fregeris
ex animoesurknli
pa-
ttcm
(Isai.
LVIII, 7,
9ct
10)
:
quiaplerumque
lit a tri-
slibuset a
murmuranlibus,
ut careant laedio
interpel-
lanlis,
non ut reficiant viscera
indigentis
: Hilarem
aulemdalorem
diligit
Deus
(II
Cor.ix
, 7).
Si
panem
dederis
tristis,
el
panem
et merilum
perdidisli. Ergo
cx animo fac : ut ille
qui
intus videt adbuc
loqtiente
te, dicat,
Ecce adsum.
Quam
celeriler
accipiunlur
orationcs bene
operantium
: et hxc
juslilia
liominis
iu hac
vita, jejunium, eleemosyna,
oratio. Vis
orationemtuamvolarc adDeum? Fac illi duas
alas,
jejunium
ct
elecmosynam.
Tales nos
invcniat,
ut
securosinveniat lux
Dei,
ct veritas
Dci,
curovenerit
liberarenosa
morle, qui jam
vcnit subire
pro
nobis
mortem. Amen.
IN PSALMUM XLIII
ENARRATIO.
SERMO ADPLEBEM.
1. Psalmusistefiliis
Coredicitur,
sicutejus
tilulus
prxfcrt. Interpretatur
autemCore Calviliumvel Cal-
varia,
et invenimus in
Evangelio
DominumJ esum
Cbrislumin locoCalvarix crucifixum
(Matlh. xxvn,
53). Ergoclarum
est, quodfiliispassionisejuscantetur
hic
psalmus.
Habemusaulem hincevidentissimumet
firmissimum(csiimonium
apostoli
Pauli:
quia
lumcum
in
persecutionibus
Genliliumlaboraret
Ecclesia,
binc
sumpsitversum.queminterponereladexhorlationemet
consolalionem
paliehtix.
IJ ic enimdiclum
est, quod
illein
Epislola
sua
posuit: Propler
le
mortificamur
tola
die,depulali
sumusvelutovesoccisionis
(Rotn.
vm, 36).
Vocem
ergo martyrum
audiamus in Psalrao: cl vox
*
vatic.el
iteg.Mss.,
vestraest.
483
S. AUGUSTINlEPISCOi'1
ig4
martyrum
videle
quam
bohamcausam
habeat,
cum
dicit,
Propler
te. Namet Dominusideo
addidii, pro-
pter justitiam,
cumdiceret : Beali
qui persecutionem
patiunlurpropterjustitiam(Matth.
v, 10): ncqtiisquam
persectilionempatiens,
ex
ipsapcenaquxrerei gloriam,
non honamhabens causam. A hinc exboriaius suos
ait,
Beali eritis cumvobisillaet illafecerintvel dixe-
rii.t
bomines, propier
me. Hinc
ergo
vox
l, Propler
te
moriificamur
lotadie.
2.
[vers. 1.]
Est autcm
roagnx
considcrationis
et
magux profnndiialis
consilium
Dei, quid
causx fuerit
ul cum
patrcs
noslros Patriarcbas,
et totumillum
populuni
lsrael eduxerit
inmanufortissimade
^Egy-
pto,
ct
persequenles
inimicoseoruminmari dcnicr-
serit, duxerilquepercontradicentesgentes.debellaiis-
qtie
liostibusinterrain
proinissionisposueril,
viclorias-
queniagnas
ex
pauciiate
suoriiniin
magna
inimicorum
niultiludine
feceiit :
postea
placuerit
ei
qtiasi
avcrtere
sea
populosuo,
ul
stragem
occisioniset morlis
pale-
rcntur sancti
ejus,
et nemoresislerel,
neinodef.-n-
dcrcl,
nemo
prohiberei;qnasi
uvcrteritfaciemsuama
gemilibus
cortim, quasi
oblitussit
eos,quasi ipse
non
sit
Dctts, qtii
inmanuvalidaet brachioexcelso evi-
dcntissima
potentia
patrcs
nosiros,
ideU illtnn
popu-
lum,
sicul
dixi,
ab
^gyplo
libcralum,
victis
pulsisi|ue
detcrra stt.i
genlibus
constittierit
in
regno
,
rairanti-
bus oinnibus
quodsxpe
a
paucis
multi victi cssent.
Hoc
crgo
in
geinilu
confessionis
incipit
cantari in
psaltno
isto. Non Irustra enitn
islafaclasunt,
nisi ut
inlelligatur quare
factasint. Proinde
quia
facta
stitit,
manifestum
est:
quare
sint facla
,
allius
(|u:crcndum
est. Ideolitulus non habet
tanlum
, filiis
Core;
sed
,
In inielleclum
*
fitiis
Core. IIocct inillo
psalmo
est,
cujusprimum
versum
ipse
Dominusde crucedixit :
Deus
meus,
Deusmeus,respice
inme,
quare
tnedereli-
qnisii?
Transfigiirans
enimnosinid
quod
dicebat,
ct
in
corpus
suum
(quia
ct nossumus
corpusejus,
ille
caput noslrum),
vocemdecrucenondixit suam
,
sed
nosiram. Nonenim
unquam
eum
dereliquit
Deus,
nec
ipsc
a Patre
unquam
recessit;
sed
proptcr
nosdixit
hoc : Deus tneus,
Deustnetts
, utquidme
dereliquisli
?
Nam
sequilur
ibi:
Longe
a sattttemeaverbadelkto-
rum
meorutn.Et oslcnditex
quorumpersona
hocdixe-
rit;
noncnimin
ipso
delictum
potuit
inveniri. Clama-
boad
te, inquit
in
ipsopsalmo, per
diem,
etnonexau-
dies;
etnocte
,
subaudiltirutique,
et nonexaudies;
sed
addidit : el nonad
insipkntiam
mihi
(Psal.
xxi, 2, 5),
id
esl,
hoc
ipsumquod
non exaudies,
non ad insi-
picnliam
mihi,
sedadintelleclum.
Quid
esl,
adinlel-
lecium
non exaudies?
id
est,
me non exaudies
ad
temporalia,
ut
intelligam
atedesideranda
sempiterna.
Non
ergorelinquit
Deus
,
et cumvidetur
relinquere,
lollit
quod
maledesiderasti,
el docet
quid
dcbeasbene
desiderarc.
Si enim
semper
Deusin islis
prospcri-
latibus faverel nohis,
ut omnianobis abnndarent,
nullamque
in
tempore
isto mortalitatis
nosirx tri-
bulalioncm,
nullas
pressuras
angusliasque
pateremur;

Edd.:Htnc
ergo
vox Martyrum.
Abest,Marlyrum,
a
Mss.
*
SicMS9.
juxta
LXX. At
Edd.,
sedmteUecltis
fitiis
core.
nondiceremusnisi istaessesummabona
quxprxslat
Deus servis suis
,
et
niajora
abillonon
desiderare-
mus. ldenaiileinhtiicvilx maledulcimiscetaroarilu-
dines tribulationum
,
ut alia
qux
salubriter
dulcis
est, requiralur;
hoc
est,
In
itttellectitm
filiis
Core.
Denii|ue
audiamus
Psalmum,
et ibi
poiius
hocvidea-
mus.
5.
[vers. 2,
3.] Deus,aitribusnostris
atidivitnus;
pa>
tresnoslri anntinliaverunt
nobis,
opttsqtiod
opralus
es
in dkbus eorum
,
et in diebus
antiquis. Admirantes

quare
inistisdiebus
tanqiiani
desei ueril eos
quos
in
passionibuscxcrcerc
voluerit,recolunt
prxteriia
quas
audierunl a
pairibus, lanqtiamdicentes: Nonea
qux
patimur
nobis
rctnlenint
patres
noslri.
Namel inillo
psaluio
bocdixit : ln le
speraverttittpatres
nostri, spe-
raveruut,
el erttisli eos:
ecjo
autemsum
vermis,
et non
honto,
opprobriumlwmiiium,el
abjeclioptebis(Psal, v,
7).
Illi
spcravcrunt,
et libcrasti eos :
egone
speravi,
et
dcreliquisti me;
et sinccausacredidi in
te,
et sine
causa
iioinennicurn
scriptum
est
apudle,
et
nomen
ttiuin
scriplum
cst innie?
Ilxc
ergo
nobis indicavc-
runt
patres
noslri. Manuslua
genles
disperdidil,
et
planlasti eos;
infirmaslipopulos,
et
expulisli
eos: id
est, populosexpulisti
de terra sua
,
titistosintrodti-
cercs
atqtieplantarcs, eorumquereguuni
tuamiseri-
cordia confiriiiares. Hxc audivimus a
patribus
no-
slris.
4.
[vers.
4.
]
Sedforteideoilli ista
potuerunt, qnia
fortcserant, quiaprxlialores, quiainvicli,quia
exer-
citati, quia
-bellicosi?Absit. Non hoc indicaverunt
nobis
palresnostri, nonbochabet
Scriptura;
sed
quid
habcl,
nisi
qtiodsequitur?
iVonenimin
gladio
suoIta-
reditale
possederuntterram,
el brachium
ipsorum
non
salvos
fecileos;
seddextera
lua,
el brachium
ttium,
el
illuminatiovullut,tui. Dexteralua
, pnlenliatua;
bra-
chium
tuuin, ipse
Filiustuus. Et illuminaliovultus
tui:
quid
est hoc?
Quia
lalibus
signis
cis
affuisti,
ut
prxsens inielligereris. Numquid
enim
qtiando
nobis
Deus
aliqtio
niiraculo
adcst,
faciein
ipsius
oculis
noslrisvidetnus?Sedeffeciumiraculi suam
prxscn-
liam insinuat hominibus.
Denique
omnes
qui
mi-
rantur ad
hujuscemodifacta, quid
dictint?VidiDeum
prxsenlcm.
Seddextera
lua,
etbracltium
luuin,
eliltu-
minatiovullusttti:
quoniamcotnplacuisli
ineis: boc
est.siccum
cis
egisii,
ut bene
placeres
in
eis,
ut
quisqnis
eos attenderel
quomodo
curaeis
ageretur,
diceret
quia
vereDeus est cum
illis,
et Deus illos
agii.
5.
[vers.
5.
] Quidergo?
Alter erat
lunc,
et alter
est nunc?Absit.
Quid
enim
sequitur^Tu
es
ipserex
tiieuset Deusmeus.
Tues
ipse,
non enimmutatuses.
Tcmpora
mutalavidco
,
crcator
tcinporum
nonmnt.i-
lur. Tues
ipse
rexmeuset Deusmeus.Tuniesolesdu-
cere
,
tu ine soles
regere
,
lumilii soles subvenire.
Qui
matidttssalntemJ acob.
Quidest, Qnt
mandas?
Etiamsi tu
per
luam
prorsus
substanliam
alque
natu-
ram
qua
es
quidquid
es,
occullus
es,
nec
per
hoc
<
omnesMSS,
,
admirans: et
in&a,
reootit.
485
ENARRATIOJ NPSALMUMXLIII.
m
quod
es interfuisti
patribus,
ut facie ad facicmte
vidcrent;
tamen
pcr quamlibet
creaiuram
tti mandas
sa!utcmJ acob. Etenimilla visiofacicad
faciem.libc-
ratis inresurrectione servatur.
Et illi
patres
etiam
Novi Teslamenli
quamvis
revelala
mysteria
tuavi-
derinl
Squamvis
revelatasecrelaannunliavcrint;
la-
men in
speculo
sevideredixerunt et in
xnigmale
:
servari aulem visionemin fiitnrumfaciead faciem
(I
Cor.xin,
12), quando
venerit
quod ipseApostolus
ail: Morluienim
eslis,
el vitavestraabsconditaestcum
ChrisloinDco
;
cumaulemCliristus
apparuerit,
vita
vestra
,
tuncetvos
apparebitis
cum
ipso
in
gloria(Co-
loss.
ni, 5, 4). Tuncergo
nobisservaturvisio illafacie
adfaciein
,
de
qua
et J oannes dicil :
Dilectissimi,filii
Dei
sumus,
et nondum
apparuit cjuiderimus;
scimus
quia
cum
apparuerit,
similesei
erimus, quoniam
videbi-
museutnsictiii est
(Uoan. iu, 2).
Etsi
ergo
tunc
palres
nosiri non tc viderttnt facie ad facietnsccundutn
quod
tues
,
etiamsi islavisioservalur inresurreclio-
ne,
tamcnetsi
Angeii
affuerunl,
lumandassululem
J acob. Nonsolum
per
te ades
,
sed
per quamcuinque
creaturamitiam
affticris,
lumandas hoc
proplcr
salu-
. leni
*
servorumluorum
quod
lu
ipseper
tefacis;
lioc
autemfit
pro
salule servoruin luoruin
quod
faciunt
qtiibus
mandas. Cuin
crgo
tu
ipsc
sis rex mcuset
Deus
meus,
et Ittmandes saiutem
J acob, quare
isla
nunc
palimur?
6.
[vers. 6.]
Sed forte
prxlerila
lantum narrata
sunl nobis
,
defuluroaulemnoncst
aliquid
tale
spc-
randum. lniovero
spcrandum.
Inteinimkos
nostros
venlilabtmus.
Ergo patrcs
nostri indicavcrunt
nobis
opusquodoperatus
es indiebuseorum
,
et indiebus
anliquis
:
quia
nianus lua
geniesdisperdidit,
ejecisli
populos
cl
planlasli
eos. Isla
prxterila
sunt: de fu-
lurorero
quid
erit
? /n leinimkosnoslrosvenlilabi-
mus: veniet
teinpusquando
omnes inimici Cbrislia-
norum,
sicut
palea
ventilenlur,
sicut
pulvis
vcntilen-
lur,
etdc terra
projicianlur. Ergo
si et
prxterila
sic
sunt uobis
narrala,
et futura talia
pracnuntiata;
in
mcdio
praescntium
quare laborainus,
nisi inintetle-
ctum
filiis
Core?Inleinimicosnostrosvenlilabimus: et
tnnominetuo
spernemusinsurgenles
innos. IIoc dc fu-
turo.
7.
[vers. 7.]
Nonenimtnarcu tneo
sperabo
:
quo-
modohec
patres
in
gladio
suo. Et
gladius
meusnon
salvum
[aciet
me.
8.
[vefs. 8.]
Salvosenim
fecisti
nds ex
afftigentibus
nos. El lioc
figuraprxterili
dc futtirodiciiur : sed
ideo
tanquamprxterilum dicitur, quia
lam cerluui
est
quasi
faciumsit. Intendite
quare plcraque
Pro-
phelx
itadicunl
tanquam prxterita sint,
cum
prx-
nuntieiilurfutura
,
nonfacta. Namelde
ipso
Domino
fulura
passioprxnunliabalur,
et tamen
, Foderunl,
inquit,
manustneas et
pedesmeos, dinumeraverunt
omniaossa ntea: non
dixit,
Fodient,
et dinumera-
1
PleriqueUss.,quamvisrevelatomysteriotuofuerint.
tlnus
FuUensiumcodex,qiunnvis
relatores
mysterii
ini
fuerint.
1
Aliquot Mss.,
tumandasttl lioc
fiatpro
saluteservorum
iJ .orum,quodfaciuntqttUms
mandat.
bunt.
Ipsi
vero
consideraveruntet
conspexeruntme:
non
dixit,
Considerabunt el
conspicient. Diviscrunl
sibivestimenlamea
(Psat. xxi, 17, 19):
non
dixit,
divident. Ornnia ista
lanquamprxterita
dicuntur,
cumJ rilura
sinl;
qnia
Deoel futura tamcerta
sunt,
tanquampraUerila
sint. Nobisenimea
quaeprxterie-
runt,certa sunt;
qux fulura, incerta sunt. N
ivimtts
cniiu
aliquidaccidisse,
et non
potesi
fiuri ut non ac-
ciderit
quod
accidit. Da
prophetam
cui
'
lam
certum
sitfiiturum
quam
libi
prxtcrituin
: et
quam
lilji
quod
mcminisli
fictuni,
non
potcsl
fieri ut nonsit
facium,
lamilli
quod
novitfulurum
,
non
potcst
fieri
utnon
fial. Ideodesecuritatedicunliir
tanquam prxterila
,
qux
adbuc futura sunt. Hoc
ergo speramus. Salvos
eiiim
fecisli
nosex
afftigenlibusnos,
el eos
qui
oderuul
tws
coitfudisli.
9.
[vers. 9.]
In Deo
laudabimur tota die. Videle
qiieiiiadmodum
miscet etiam verba
futuri
temporis,
ut
inlelligas
et
prxterita qux
dicla sunt de fuluro
esse
prxdicla.
ln Deolaudabimttrtoladie: et in no-
minetuo
confitebiinur
in
swcula.
Quid, laudabimur?
quid, confilebimur
?
Quia
exoinnibus
affligentibus
nos
eruisli
nos,
quiareguumpcrpcluum
dabis
nobis, quia
complebilur
in
nobis,
Beati
qui
habitanlindomo
lua,
Dotnine,
in swculasaculorum
laudabuitt te
(Psal.
LXXXIII
,
5).
10.
[ucrs.10.]Hxcergo
futuracumcerta sint no-
bis,etilla prxterilacuma palribus
noslris
audierhnus,
quid
inodo? Nunc autem
repulisli
et
confudisti
nos.
Confudisli,
non iuconscicntia
nostra,
sed in facie
hoiiiinum. Eiat
enim
tempusquoaffiigercntur
Chris-
tiani,
cum
ubiquefugerent,
cum
ubique
dicerelur,
Christianus
est, tanquam
ad
insullalioncmet ad
op-
prubriumpertinerel.
Ubi est
crgo
ille Deusnosler
,
rex
nosler, qui
niandat
salutemJ acob? Ubi est ille
qui
fccil omnia
qux
nobis
narraverunt
paires
nnsiri ?
Ubi est
qui
facluruscst onuiia
qux
nobisrevelavit
pcr
Spiritumsuum?Numquid
mulalusesl? Sedin
in-
tetteclum
filiis
Corefiunl hxc.
Aliquid
enim
intelligere
debcmus, quare
nosista omniamedio
lemporc pati
voluil.
Qux
omnia?
Nuitc autem
repulitli
el
confu-
disli nos: el non
egredieris
Deusin
virtulibusnoslris.
Procedirousadiiiiniicos
nostros,
et lunobiscumnon
procedis
: videmus
eos, prxvalent
illi,
et nos inva-
lidi sumus. Ubi est illavirlus tua? ubi csl
dextera ct
potentia
lua? ubi mare
siicaium?
ubi^Egyptii perse-
quentes
fluclibusobruli
(Exod. xiv, -21,
7)?
ubi
Amalecli
resistens,
incrucis
signo superatiis
(Id.
.xvn,
11
)
? Et non
egredieris
Deusin virlulibusno-
slris.
11.
[vers. 11.]
Averiisti autemnos relrarsum
pra
itiimkisnosltis : ut
qtiasi
illi
antesinl,
nosrctro
;
illi
victores,
nosvicli
deputemur.
Et
qui
nos
oderunt,
diripiebanl
sibi:
quid,
nisi nos?
12.
[vers. 12.]
Dedistinos
tanquamovesescarum,
et
innaiumibus
tHspersisli
nos: a nalionibiismanducati
sumus. Hi
significanturqui
sic
passi sunt,
ut incor-

unus
MS.,
cufnontatncertumsU.
487
S. AUGUSTINIEPISCOPI
488
pus geniium
verterentur.
Plangit
enimeosEcclesia
,
lanquam
membrasuadevorata.
13.
[vers.13.]
Vendidisti
populum
luumsine
pntio.
Vidimusenim
quos
'
dedisti,
non vidimus
quid
acce-
pisti.
Et non
fuil
multiludo in
jubilalionibus
eorum.
Numquid
enim
quandofugiebant
Christiani
persequen-
tibus inimicis
idololatris,
fiebant
congregationes
et
jubilationesDeo? Numquid
concinebanlur
hymni
de
ecclesiis
Dei, qui
soleut in
pace concini, dulcique
concentu fraternilatis Deiauribus
personari?
Et non
fuit
mullitudoin
jubilationibus
eorum.
14.
[tiers. 14, 15.]
Posuisli nosin
opprobrium
vi-
cinisnoslris
,
subsannalionemel derisumhis
qui
incir-
cuitunoslrosunt. Dosuisli nos insimilitudineminna-
tionibus.
Quidest,
insimilitudinem?
Quando
maledi-
cenles hominessimilitudinemdant de eo
quem
de-
testanlur : Sicrooriaris
,
sic
puniaris. Quanla
lunc
dictasunt (alia?
Siccrucifigaris. Hodieque
nondesunt
hostes
Chrisli,
illi
ipsi J udxi,
conlra
quos quando
defendimus
Chrislum,
dicunt nobis : Sic moriaris
quomodo
ille. Nonenim illammortem
intulissent,
nisi eo modo mori vehementer
exhorruissent;
aut
quidmysterii Iiaberet,
si
intelligerepoltiissent.
Cx-
cus
quando inunguitur, collyrium
inmanu medici
nonvidet. Namcrux
ipsa
ct
proipsis persequenlibus
factaest. Indesunt
posteasanati,
el in eum credi-
derunt
quemipsi
occiderunt. Posuisti nosinsimilitu-
dinemin
nalionibus,
commolionem
capitis
in
populis
:
commolionem
capitis
ad insultandum. Et loctilisunt
labiis,
etmoverunt
caput (Psal. xxi, 8).
Hoc
Domino,
hoc eliamomnibussanctis
ejus, quos persequi, quos
lenere, quosilluderc, quos
tradere
, quos affligere,
quos
occidere
potuerunt.
15.
[ers. 16,17.]
Totadieverecundiameacontra
me
est,
el
confusio
vutlusmei
operuit
me: a voceex-
probrantis
et
obloquenlis
: hoc
est,
a voceinsultan-
tiumelcriroen milii
objicienlium, quia
colo
tc, quia
confiteor le: el crimenmibi
objicientium
de illono-
mine,
unde mea omnia criminadelebuntur. A voce
exprobranlis
el
obloquenlis,
id
est,
contra me
loquen-
tis. A
facie
inimki et
persequentis.
Et
quis
hic intelle-
ctus?
Qux prxlerita
dicta
sunt,
nonin nobisfient :
qux
futura
sperantur,
non
apparent.
Prxterita : in
magnagloria
tuaeductusest
populus
de
^Egypto,
Ii-
beratus a
persequentibus,
ductus
per gentes, expul-
sis
gentibus
collocatusin
regno. Qux
futura? Edu-
ccndus
populus
deista
^Egyplosxculi,
duce Christo
apparentc
in
gloriasua; ponendi
sancti ad
dexteram,
iniqui
ad
sinistram,
daronandi
iniqui
cumdiaboloin
xterna
pcena; accipiendumregnum
a Christo cum
sanctisin
sempilernum.
IIxc sunt
fulura,
illa
prxtcr-
ita. In medio
quid?
Tribulationes.
Quare?
Ut
appa-
reat animuscolens
Deum, quanlum
colat
Deum;
ut
videatur utrum
gratis
colateuma
quo
salutem
gralis
accepit.
Si enimtibi dicat
Deus, Quid
dedisti raihi ut
faceremte? Certesi factus
promeruisti
me
,
non me
promerueras anlequam
faceremte.
Quid
dicturi su-
mus
ei, qui primogratis
nos
fecit, quia
bonus
est,
*
PluresMss.jOuoi/.
non
quiaaliquid
meruimus? Deindede
ipsarepara-
tione,
desecundanalivitate
quid
dicturi sumus?Me-
ritanostra fecisseul nobisillasalus
perpetua
mitle-
retura Domino?Absit. Si merilanostra
aliquid
fa-
cerenl,
addamnationemnoslramvenirel. IJ on
venit
illead
inspectionem
meritorum
,
sedad
remissionem
peccatorum.
Non
fuisli,
et factuses:
quid
Deode-
disti? Malus
fuisti,
et liberatuses:
quid
Deodedisti?
Quidnon
abeo
gralisaccepisli?
Merilo
etgralia
no-
minatur, quiagratis
datur.
Exigitur ergo
a
te,
ut et
lu
gralis
eum colas: non
quia
dat
lemporalia,
sed
quiaprxslal
xterna.
16. Sed
ipsa
xterna videnealiter
cogites,
et co-
gitando
xterna
carnaliler, nilnlominiis Deum
gra-
tis non colas.
Quid
enim? Si ideo colis
Detim,
quia
dat tibi fundum
, non eum ciillurus es
,
quia
lollit libi fundum? Sed forletu dicis : ldeo
eumcolam, quia
dabitmihi
villam,
non tamen iem-
poralem.
Nihilominusadhuc
corruptam
mentem
ge-
ris : amoreenim casto non
colis,
adhuc
mercedem
expelis.
Eaenimvis habere in futuro
sxculo,
qux
hic necesseest
derelinqtias
: mulare vis
voluptatem
carnalem,
non
amputare.
Nonlaudatur inillo
jcju-
nium, qui
ad luxuriosam coanamservat
ventrcm
suum. Invilantur enim
aliquando
bominesad coenam
magnam,
et cumad eamvolunt avidi
venire, jeju-
nant:
numquid
hoc
jejunium
continentix,
cl non
po-
tius luxurix
deputandum
est? Noli
ergo
talia
sperare
tibi dandaa
Deo,
qualia
hic
jubet
conlemnere. Hacc
enim
sperabant J udxi,
ideo
turbabantur inilla
quac-
stione. Namel
ipsi
resurreciionem
sperant,
sed ad
tales
voluptates corporis
se
sperant
resurrecturos,
quales
hic amant. Ideo cum eis
proponeretur quae-
slio illaa
Sadducxis, qui
non credunt
rcsurrectio-
nera,
deillarouliere
qux ntipsit seplero
fratribus si-
bimet
succedentibus, cujus
eorumin
resurreclione
erit
uxor, deficiebant',
et
respondere
non
polerant.
Atverc Domino
quando
est
proposita, quia
nobis re-
surrectio talis
promittitur,
non
quarcpelantur hujus-
modi
2
voluptates,
sed
qua
xterna de
ipso
Deo
gau-
dia
comparenlur, respondit Dominus,
et ait: Erratis
nesckntes
Scripluras, neque
virlutemDei : inresur-
reclioneenim
nequenubent,
neque
uxores ducent: non
enimincipient
mori.Id
esl,
nonibi
qtixritur sueccssor,
ubi non eril decessor. Et
quid
erit?Sed
erunt,
in-
qtiit, wqualesAngelis
Dei
(Matth. xxn, 29, 30,
etLttc.
xx, 35,36).
Nisi forte
pulas, quod Angeli cpnlis
quolidianis,
et vino
quo
te
inebrias, gaudeanl,
aut
hoc forte
arbitraris,
quod Angeli
uxores habcant.
Nihil eorumest
apudAngclos.
Unde
gaudent
Angeli,
nisi undc Dominusait: Nescitis
quia Angeli
eorum
semper
vident
faciem
Palris
(Mallh.xvm,
10)?
Si
ergo
adfaciem
Patrisgaudenl Angeli,
ad tale
gaudium
le
prxpara
: aut si invenismclius
quam
videre faciem
Dei
8
? Vx tali amori
tuo,
si vel
suspicaris aliquid
1
sicMss.At
Edd.,
tnresurrectione
futuraerat,
voxde-
fickbat.
J
octo
Mss.,hujus
mundi.
3
HicinEdd.
additur,
iltucte
prwpara; quod
a Mss.ab
est.
489
ENARRATIO
1NPSALMUMXLIH.
490
pulcbrius, quam
cst illea
quo
cstomne
pnichrum,
quod
te
teneal,
neillum
cogitare
roercaris. Dominus
iucarne
erat,
et
apparebat
boniohoroinibus.
Qualis
apparebal?
J am
dixi,
homohominibus.
Quidmagnum
apparebal?
Carocarni.
Quid magnumapparebat,
de
quo
dictumest: Vidimus
eutn,
etnonhabebat
speciem
nequedecorem(Isai. LIII,2)? Quis
non habebat
spe-
ciem
neque
decorem? De
quo
ilem dicitur :
Specio-
tut
fortnaprafiliit
hominum
(Psal. XLIV, 3).
Ut
homo,
nonbabebat
speciemnequedecorem;
sed
speciosus
formaex eo
quod
est
prae
filiishominum. Ideo for-
maraiilamdeformem.
1
carnisostendensoculisintuen-
tium,
quid
ail ?
Qui
diligtl
me,
mandatamea
custodit;
el
qui diligil me, diligetur
a Palre
meo,
et
ego diligam
eutn,
et oslendamilli
meipsum(J oan. xiv, 21). Quem
videbant,
ostensurumse illis
promiltcbat.
Sed
qtiid
esl hnc?
Quasi diceret, Videlisformamservi,
occuita
esl form.i Dei:
per
hancvobis
blandior,
illam vobis
servo;
hacvos
parvulos nutrio,
illa
grandes pasco.
Ergo
ul hxc Gdesnoslra
qua purgamur,
ad invisibi-
lia
praeparelur,
hoc
est,
quod
ininlelleclum
filiis
Gore
facla sunl ista
omnia,
ut detrahcrenlur sanciis ea
quaehabebant,
delraheretur et
ipsa
vita
temporalis
:
ut non
propler
haec
ipsa lemporalia
colerent
ipsum
xternum,
sed amore illius casto tolerarent hxc
-
omnia
qux prolemporepatcrenlur.
17.
[vers.18, 19.] Deniquequia
inlellexerunthoc
filii
Core,quid
dicunt? Hac omniavenerunt
supernos,
etobliti nonsumuste.
Quidest,
et obliti nonsumuste?
Et
inique
non
egimut
intettamentoluo : et nonrecet-
sitretro cor twstrum: et dectinastisemitasnostrasde
viatwa.Ecceest
intellectus, quia
nnnrecessit rctro
cor
nostrum, quia
obliti non sumus
te, quia iuique
non
egimus
inlestamento
tuo, posili
in
magnis
tri-
bulalionibus et
perseculionibus genlium.
Declinasti
tentitatnottratdeviatua. Seniitx enira nostrx erant
in
voluplatibussxcttli;
semitx nostrx erant in
pro-
speritatibus temporalium
rerum : tulisti semitas
nostrasde via
tua,
et osteudisti nobis
qnam
arctaet
angusta
viaest
qux
ducii ad vitam. El declinasti se-
mitas nottras devia tua.
Quid est,
declinatti semitas
nostrasdeviatua?
Tanquam
diceret
nobis,
Intribu-
Iatione
positi.estis,
multa
patimini,
multa
qux
ama-
batis inhoc
sxculo,
amisistis: sed non vos dimisi
in
via, quamangustam
vos doceo. Laias semitas
quxrebatis: quid
vobisdico? Hacitur advitamsem-
pilernam
:
qua
vultisambulare,
ad morlem
pergilis.
Qttam
lataet
tpatiosa
viaest
qua
ducitad
inleritum,
et
mttlti tunl
qui
ambulant
per
eam!
Quam
arclaet an-
gtttta
viaett
qum
ducit ad
vilam,
el
pauci
sunt
qui
am-
bulant
per
illam
(Matth.
vn, 13, 14)! Qui
sunt
pauci?
Qui
lolerant
tribulaliones, qui
tolerant
tentationes,
qui
inistis omnibusmolestiisnon
deficiunt;
qui
non
adhoram
gaudenl
ad
verbum,
et in
tempore
tribu-
lationis
lanquam
orto solearescunt
(Id. xiu,20, 21,
23),
sedhabent radicem
charitatis,
sicut audivimus
1
sic Mss.nullofereexceoto.AtEdd.
loco,deformem,
babeul,
deforma.
SASCT. AUGUST. IV.
quod
modolectumest in
Evangelio(Marc, IV,10,17,
20,
et Luc.
viu, 13,15). Radicem,
inquam,
charila-
tis
habe,
ut cumsol exorlus
fuerit,
non le
urat,
sed
nutriat. Hac omniavenerunt
super nos,
et obliti non
sumus
le;
et
inique
non
egimus
intestamento
ttio;
etnon
recessilretrocor noslrum.Sed
quia
lixc omula inter
tribulaliones
facimus,jam
in
angusta
via
amiwlantes,
declinasli semitasnoslrasdevialua.
18.
[vers. 20.] Quoniam
humitiatli nos inlocoin-
firmiiatii. Ergo
exallabis nos inloco
forliludinis. Et
operuit
nosumbramortis.Hxc enimmortalilas umbra
moriiscst. Veramors est damnatiocumdiabolo.
19.
[tiers.21.]
Si obliti sumus nomen Dei nostri:
Isleest intellectus (iliorumCore. Et si
expandimut
niunusnostrasad Deumalienum.
20.
[vers.22.]
NonneDeus
requirel
ista?
lpse
enim
novitoccultacordis.
Novit,
el
requirit:
si novit occulta
cordis,
quid
ibi facit?NonneDeus
requiret
ista? Novit
in
se, requirit propter
nos. Elenim ideo
requirit
Deus
aliquando,
et dicit sibi
innotesccre, quod
facit
tibi innotescere.
Opus
suum libi
dicil,
non
cogni-
lionein suani'. Dicitnus
plerumque,
Lxtus
dies,
quando
serenus est:
nuroquidipse
dies
gaudet?
Sed
gaudentcmdicimus,
quiagaudenies
nosfacit. Et di-
cimus,
Tristecceluro. Non enimest ullus lalis sen-
susinnubibus: sed
quia
homines
hujusmodi
viden-
tes ccelifacicm
contristantur,
trisle
dicilur,
eo
quod
tristesfacit. Sic et Deus
cognosceredicitur,
quando
cognoscentos
facit. Deus dicit ad Abraham: Nune
cognoviquia
tulimesDeum
(Gen.xxu, 12).
Antenon
cognoverat?
Sed
ipsc
Abraham se non'
cognovit:
quia
in
ipsa
tentatione
ipse
sibi innoiuit.
Plerumque
enimhomo
pulat
se
possequod
non
potest,
aut
pu-
lat senon
possequodpotesl;
accedit adillurointer-
rogatio
cx divina
dispensatione,
et
per inlerrogatio
nemnolusfit
sibi;
et dicilur Detts
cognovisse, quod
illumfecitnosse.
Numquid
Petrus noverat
se, quando
lixitmedico: Tecumsum
usque
ad mortem
(Matlh.
xxvi,
35)?
Medicus
noverat,
vena
inspecla, quid
in-
lus
agcrelur
in
xgroto; xgrolus
non noverat. Venit
acccssio
teutalionis;
et
probavil
medicus
senlentiam
suam,
pcrdidit xger prxsumptionem
suam. Sic
ergo
et novit
Deus,
et
requirit.
Novit.
Quomodo
ipse
re-
quirit? Propter le,
ut tuinvenias
te,
et
gratiasagas
ei
qui
fecil le. NonneDeus
requiret
ista?
21.
Ipse
enimnovit occultacordis.
Quid est,
novit
occulta?
qtix
occuUa?
Quoniam
propter lemorlificamur
tota
die,
depulati
sumus velul oves
occisionis.Poles
enimvideremortificari
hominem; quaremortificelur,
ilescis: Deushoc
novit;
res inoccultocst. Sed dicit
uiihi
aliquis
: Ecce
pro
nomine Christi
dctinetur,
nomen Christi confitetur.
Quare
nonet haefeticino-
men Chrisli
confilentur,
et non tamen
jam propter
ipsum
nioriunlur1?Prorsus in
ipsaEcclesia, dicam,
1
DuoMss., noncognitionisum.

In
plerisqueMss.,
se
cognovU,
omissa
negatione.
3
Er. eti.ov.:
Quare
luerelki nomenChrisli
confitenlur,
el non
tamenjampropler
ipsum
nwriuntur?Am.et
aliquoi
Mss.,Quare
?xonel hmrelwinomenchristi
conlUenlur,
sed
nontamen
propleripsum
moriuntur? Ah'i
MSS., Quare
non
ethceretkinomenchristi
confitentur,
etc.
(Seizc.J
IOI
S. AUGUSTINJEPISCOPI
49
catholica,putatis
defuisseautdeesse
posse, qui
causa
humanx
glorix paterentur?
Si deessent
hujusmodi
homines,
nondiceret
Apostolus
: Si tradidero
corpus
meumul
ardeam,
charitalemaulemnon
habeam,
nihil
mihiprodest (I
Cor.
xui,
3).
Sciebat
ergo
esse
posse
quosdamqui
hoc
jaclationefacerent,
nondilectione.
Ideoobscurum
est;
Deusboc solus
videt,
nos non
possumus.
Ipse
solus
potest judicare, qui
novit oc-
cultacordis.
Quoniampropter
te
mortificamur
lota
die,
deputati
sumusvelut ovesoccisionis.J am
dixi,
hinc
eliam
apostolum
Paulum tcslimonium
posuisse
ad
exhortandos
manyres,
nedeficerent intribulationi-
bus
pro
noroineCliristi
suscepiis.
22.
[uers.23.] Exsurge, quare
obdormis,
Domine?
Cui dicit?et
quis
dicit?Nonne
magis
diceltirilledor-
roire,
et halare
', qui
talia
loquitur, Exsurge, quarc
dormis,
Domine?
Respondet
libi,
Nevi
quid
dicaro:
scio
quia
non dormit
qui
custodil Israel
(Psal.
cxx,
4):
sedtamen
martyres
clamant,
Exsurge,quare
ob-
dormis,
Domine?0 DomineJ esu! occisus
es,
dormi-
sti in
passione,jam
nobisresurrcxisti. Novimusenim
qtiia
nobis resurrexisli.
Quare
rcsurrexisti ? Genles
qux
nos
persequunlur,
mortuum te
putant,
resur-
rexisse non credunt.
Exsurge ergo
et illis.
Quare
dormis,
non
nobis,
sedillis?Si enim
jam
te illi cre-
derent
resurrexisse, numquid
eos
qui
intecrederent
persequipoterant.
Sed
quarepersequuntur? Dele,
oc-
cidenescio
quos, qui
crediderunt inte nescio
qtiem
malemortuum?Adhuceis dormis:
exsurge
ut intel-
ligantquiaresurrexisli,
el
quicscant. Denique
factum
esl dum moriunlur
mariyrcs,
et ista
dicunt,
dor-
miunt,
et excitant Christumvere mortuum dormi-
tionibus
eorum;
surrexit Cbristus
quodauimodo
in
gcntibus,
id
est,
creditusest resutrcxisse: ita
paula-
timet
ipsi
credendo convcrsi ad
Chrislum, fecerunt
numeruin
niagnum, qucm
timerent
persecutores,
et
cessaverunt
persecuiiones.
Unde?
Quia resurrexit
Christusin
gertlibus,qtii
illis ante non
credentibus
dormiebat.
Exsnrge,
etne
repellasusque
in
finem.
23.
[vers.24.]
Qimre
facietn
tuamaverlis?
quasi
non
adsis, quasi
oblittissisnosiri. Oblivisceris
inopiam
no-
tlram,
ettribulalionemtwstram.
24.
[vers.
25.
|
Quoniam
humiliataestin
pulvere
ani-
tnanostra. Ubi humiliatacsl? In
pulvere,
id
esl, pul-
visnos
persequitur.
llli nos
persequunlur,
de
quibus
dixisti: Non sic
impii,
non
sic;
sed
lanquampulvis
quemprojicit
ventusa
fucie
lerrm
(Psal. i, 4).
Humi-
liataesl in
pulvere
animanostra
;
Itmsilinterravenier
noster. Pcenamnimix humiliationismihi videtur ex-
pKessisse,quaquisquequando
se
prosternit,
hxret in
terra venter
ejus. Quisquis
enim ita humiliatur ut
genua figat,
adhuc babel
quo
huniilietur:
quisquis
autemsic humiliatur ut hxreal interra venter
ejus,
ultra
quo
humilietur nonhabet. Si enimultravolue-
ril, jam
non eril
humiliare,
scdobruere. Hoc
er.go
1
Edd.,dormire,balare
etululare.AtMss.
omitluut,
ulu-
tare: et ex iisnonnulli
loco,balare,
habeut,
hatare:
qui-
dam,
valare.
*
SicomnesfereMss..Edd. autem
ferebant,
Deleverunt,
occiderunteos
qmcredideruntintenescio
quem,
etc.
forsilan dixerit: Nimium
humiliati sumus in hoc
pulvere,
ultra
quo
humiliemur non
liabemus:
jam
pervenil usque
adsummum
humiliatio,
venial et mi-
seralio.
25. An
forte, fralres,
eos
plangit
Ecclesiavoce
isla,
quibus
IIII
qui persequebanturpersuaserunt
im-
pietatem
: ut illi
qui perdurarunl
hoc
dicant,
Humi-
liataesl in
pulvere
animanoslra?Id
est,
inter manus
pulverishtijus,
intcr manus
impiorum
et
persequen-
lium,
Humiliataestin
pulvere
anima
nostra,
adhocut
le
invocaremus,
ul dares auxiliumde tribulatione:
venterautemnoslerhmsitin
terra,
id
est,
consensit
impielati pulverishujus
venter
nosler; hocest enim
diclum,
Hmsit.Si enimcum
diligis
el ardes
charitate,
rectedicis
Deo,
Adhasitanimamea
pott
te
(Ptal. LXII,
9); et,
Mihi adhmrereDeobonumest
(Psal. LXXII, 28):
tuncaulemadhxres
Deo,quando
consenlisDeo: non
sinccausadictum
est,
deventreisto
quod
adhaesitin
terra,
nisi
quia
illi
significantur, qui persecutionem
non
tolcrantcs,
consenserunl
iniquis
: sicenimhaese-
runl in lcrra. Sed
quare
dicli sunt
venter,
nisi
quia
carnalessunt: ut os Ecclesix insanctis
sit,
in
spiri-
lualibus
sit;
venter Ecclesixincarnalibussit?
Itaque
osEcclesix
eminet;
venler absconditus
est, lanquam
roolliorctinfirmior. Hoc
significatquodam
locoScri-
ptura,
ubi
quidam
dicit se
accepisselibrum;
etliber
ipse
dulcis
erat,
inquit,
inore
meo,
etamarusinventre
meo
(Apoc.x,
10). Quid
esl
hoc,
nisi
quiaprxcepla
summa
qux capiunt' spirituales,
non
capiunt
carna-
les;
et de
quibus gaudent spirituales,
contrislanlur
carnales?Liberiste, fratres,
quid
habel?Vendeomnia
qumhabes,
el da
pauperibus.Quam
dulcisinore Ec-
clesix! Abomnibus
spiriiualibus
factumest. Al vero
carnali
cuicumquedixeris,
Fac
hoc;
faciliusa letri-
stis
recedil,
sicut illedives a Domino
(Matth. xix,
21, 22), quam
facit
quod
dictumest.
Quare
autem
tristis
recessit,
nisi
quia
liber illedulcisest in
ore, et
invenireamarus? Dedistinescio
quid
auri et
argenti;
venlumest adhunc
articulura,
ut nisi
perdas,
forte
aliquodpeccatumcommittas, injuriam
forle
ingeras
Ecclesix,
blasphemarecogaris
:
positoilaque
inan-
gustiis,
aul damno
pecunix,
aut damno
juslitiae,
dici-
tur
tibi,
Perde
poliuspecuniam,
ne
perdasjustitiam:
tuauteracui nondulcisest inore
justitia,
sedadhuc
inillismembrisinfiriniis
es, quales
inventre
deputat
Ecclesia,
contristatus
eligisaliquando
amittere
aliquid
de
juslitia, quam
vel nuinmum
*
de
pecunia;
el
per-
culis tedamno
graviore, implens
saccellum
tuum,
et
exinanienscor tuum. Fortassis
ergo
de illis
dixerit,
Hatitinterraventernosler.
26.
[vers. 26.] Exsurge, Doritine, adjuva
not. El
vere, carissimi,
exsurrexit et
adjuvit. Namque
cnm
exsurgeret,
id
esi,:cumresurgeret,
et
gentibus
inuo-
.
tescerel,
cessanlibus
perseculionibus,
etiamilli
qui
J iaeserantin
lerra,
eruti suni de
lerra,
et
agentespoe-
nitentiani,
reddili sunt
corpori Christi,quamvis
intir-
mi,
quamvisimperfecti,
ut
complcretur
in
eis,
lm-
>
sicMSS. AtEdd.hicet
proximoloco,pro, caphtnt,
ha-
bent,accipiunl.

Aliquot Mss.,
mmimum.
93
ENARRATIO
IN
PSALMUMXLIV.
494
perfectum
meumvideruntoculi
lui,
et in libro tuo
omnet tcribentur
(Ptal.
cxxxvm,
16). Exsurge.,
Do-
mine,
adjuva
nos: etredimenos
propler
nomenluum:
hoc
est, gratis; propler
nomentuum
,
non
propter
nerilummeum; quia
tu
dignalus
es
facere,
non
quia
egodignus
suracui facias. Namel hoc
ipsumquod
non sumusobliti
te,
et non rccessit retro cor 110-
strum, quod
non
expandimus
manusnostrasadDeum
alienum,
nisi te
adjuvante,
unde
possemus?
nisi lc
intus
alloquente
el
exhortante,
non

deserenie,
unde
valeremus?
Ergo
sive
patientes
in
tribulationibus,
sive
gaudentcs
in
prosperitatibus,
redime nos;
non
propter
roeritumnostrum,
scd
propier
nomentuuin.
IN PSALMUM XLIV
ENARRATIO.
SEBMO
(a).
i.
[vers. I.]
Hunc
psalmum
sicut vobiscumcum
exsultationecanlavimus,
ilanobiscumcumaltentione
considerelis
peto.
Canlaturenimdesanctis
nuptiis,
de
sponso
el
sponsa,
de
rege
et
plebe,
de Salvatore
et de his
qui
saivandi snnt.
Qui
cumveste
nuptiali
venitad
nuptias, gloriam
quxrens sponsi,
non
suam,
nonsolumlibenteraudit, quod
soletesseetiamho-
niinum
speciacula
quxrentium,
non faclaexhiben-
tium;
sedetiammandat
cordi, quod
nnnibi
vacet,
sed
germinet,
erumpat,
crescat, perficiatur,
assuma-
lur.
Oporlet
enimnos
esse, quibus
'
hoc
canlelur,
filiosCore, quod
habel litulus Psalmi. Erant enim
isti
quidam
homines
: veramtamen omnis inscriplio
Lilterarumdivinarum
aliquid
innuit
intelligentibus,
et nontanlumauditorem
,
verumetiam
cognitorem
desiderat. Interrogamus
enim vimhebraici
verbi,
quid
sit Core:
et,
sicut se
inlerpretationes
babent
omniumverborumin
Scripturapositorum,
renunlia-
lur nobis,
filiosCore
interpretari
filiosCaivi.
Quod
nomennonad irrisionem
accipiatis,
ne invenianiur
insensu
puerili, qualespueroslegiraus
inlibro Re-
'
gnorum,
insultanlesElisxo sancto
prophetae,
el cla-
mantes
post ipsum
: Ascende
catve,
ascendecalve.
Talesenim
pueros
stulie
garrulos,
et insuam
perni-
ciemmaledicentes,
exeuntesde silvabesiiaecomede-
runt
(IV
Reg.11,23,2i).
Hoc
scriplumest,
et ubi sit
scriplum
commemoravimus
:
qui meminerunt,
reco-
gnoscant; qui
non meminerunl, legant; qui
nonle-
gerunt,
credant.
Quodergo
illudfactum
figuravil
in
futurum,
non nos debet
apprehendere. Significati
sunt enimin illis
pueris
slulti
homines,
babeines
ignoranliae
sensum; quales
nosnonvultesse
Aposto-
J us,
ubi dicit: Nolite
pueri
essementibus
(1
Cor.
xiv,
1
SicMss.At
Edd.,
ivamdeserente,
undevakremus?
,
*
InCorb.MS. etinvetiislissunolibro
Reniig.
tilulumhunc
gerit
Psahnusiste:
incipU
dePsal.
xuv,
1vnonas
septem-
bris,quarta
feria,
sermoItabUusinbasUicaBestituta. inhu-
jus
basilicsesecretarioacta
prsenotautur Carthag.quxdaui
concilia,
inleralia
carthag.generale
an.
401,
die13se-
plemb.celebratum.

MSS. vatic.et
Reg.: oportet
enimnossea
quibus
hoc
cantetur
fdiis
core.
ifl)
Ad
plebemCarthaginensem.
20).
Et
quia
Dominusinvitaveratnosad
imitationem.
puerorum, quando
ante se
parvulumposuit,
et
ait,
Nisi
qttisfueril
ul
pueriste,
nonintrabitin
regnum
ca-
lorum
(Matth.xvm, 2, 3);
ibi
quoqueApostoluscau-
lus,
ubi revocata mente
puerili,
vocatrursus ad
imi-
tationem
puerilem
:
Nolite,
inquit, pueri effici
men-
tibus,
sed malilia
parvuli eslote,
ut mentibus
perfecli
sitis
(I
Cor.
xiv, 20). Quem
deleclat imilari
puerum,
non delectet
imperitia,
sedinnocentia. Illi veroex
imperitia
insultabant sanctoDei
calvo,
et clamabant
post
enm:
Calve,
calve. Factumesl ut abestiiscon-
sumcrentur : el
figuraverunl
hominesineademinente
puerili
stulle irridenles
quemdamcalvum; quia
in
Calvarix lococrucilixusest. Possessi sunt
ergo
tales
veluta
bestiis,
hocest a
dxmonibus,
adiaboloetan-
gclis ejus, qui opcralur
in filiis diflidentix. Tales
pueri
erant, qui
antesacratum
lignum
stanlcs
caput
agitabanl,
et dicebant: Si
fiHus
Dei
esl,
descendatde
cruce
(Matth.xxvn, 33, 39, 40). Hujus
nosfilii su-
mus, quia
filii
sponsi
sumus: et nobis
inscriptus
est
psalmus
iste, cujus
tilulus
dicitur,
Filiis
Core,pro
his
qum
'
commutabuntur.
2.
Quidegoexponamquidsit, pro
his
qum
commu-
tabunlur?
Quidego
dicam?Hocomnismulatus
agno-
scit.
Qui
audit
haec,
Pro his
qua commulcibuntur,
vi-
deal
quid
erat,
cl
quid
nunc sit. Et
primo ipsuro
mundumvide.ilcoroinulatum;ntiperadoraulemidola,
modo adorantem Deum; nuper
servienteraiis
quae
fecit,
modoei a
quo
faclusest. Pro his
qua
commu-
tabuntur,
videle
quando
dictumsit. Modo
jam
residui
Pagani
mulala
expavescunt:
et
qui
nolunt
mutari,
vident refertas
ecclesias, templadescrla;
hac ccle-
britatem,
ibi soliludincm. Mirantur mutata
, legant
prxdicta
: auremacconimodent
promissori, credant
exhibitori. Sedel
unusquisquenostrum, fratrcs,
ex
vetere horaineinnovum
mutalur;
e.\ infideli fidelis
fit,
ex
raptorelargilor,
caslusex
adultero, benelicus
exmalefico.
Ergo
cantetur
nobis,
Pro his
qua
com-
mutabunlur: et sic
incipiatdcscribi,
pcr quem
com-
mulalasunl.
3.
Sequitur
enim: Pro his
qumcommulabunlur,fir
liis
Core,
in
inlelleclnm,
Cuntkum
pro
dileclo.
Nara
dilectusillevisuscst a
perseculoribussuis,
sednon
jn
intellectum.
Si enim
cognovissent, nunquara
Do-
roinuro
glorix
cruclfixissent
(I
Cor.
11,8).
Ad hunc
intellectumoculosalios
quxrebat ipse,
cum
diceret:
Qui
tne
videt,
videtetPalrem
(J oan. xiv, 9).
Soneleum
jam
Psalmus:
gaudeainus
in
nuptiis,
el nos
crimus
cumiis
qui
fiunl
nuplix
9
qui
invitantur ad
nuptias;
et
ipsi
invilali
sponsa
est. Etenim
sponsa
Ecclesia
est, sponstis
Cliristus. Solent dici ab scholasticis
*
carmina
quxdam
uxores ducentibuset
nubentibus
,
quac
vocanlur
epithalamia; quidquid
ibi
cantatur,
ad
1
F.dd., pro
iis
qui
commutabuntur:et
aliquaoto
infca:
perqitein
coinmuluti stinl.Al
potiores
Ms.habentcommu-
latasttnl:
et, pro
Itis
qum
commulubuntur.
ApudLXX,
Grae-
ceaml
iguo
genereest,tiper
tbnallbiatliisomendn.

plnresMss.oniitlunt,quifiunlnupthe.
3
Edd.,
scholastkis.
Al
MSS.,
scolastkis:
pro
quo
forle
repouendiuu;
scoliaslkis;
ductonominea
scuiio,quod
Grao
cisestconvivalecarmen,inter
pocuJ a
eoncinisolitum.
m
S. AUGUSTINIEPISCOPI
W6
honorerocantatur sponsi
et
sponsx:
an fortect in
nupliis
islis, quo
invilali sumus,
thalamusnonest?
El undedicitalius
psaluius
: Insole
posuit
tabernacu-
lumsuum,
et
ipsetanquamsponsusprocedens
detha-
lamosuo
(Psal.
xvm, 6)? Conjunctionuptialis,
Ver-
bumet caro:
hujusconjunctionis
llialaraus, virginis
uterus.
Etenimcaro
ipsa
Verboest
conjuncla
: unde
etiamdicitur,
J amnon
duo,
sedunacaro
(Matth.xix,
6,
ef
Ephes.
v, 32).
Assumpla
esl Ecclesiaex
genere
,
humano,
ut
capul
esset Ecclesix
ipsa
caroVerbo
1
conjuncta,
et cxteri
credenles membra essent illius
capitis.
Namvisvidere
quis
veneritad
nuplias?
In
princtpio
eratVerbum,
el Verbumerat
apud Deum,
et Deus eral Verbum
(J oan.i, 1).
Gaudeat
sponsa
amata a Deo.
Quando
amala? Dumadhuc fceda.
Omneseniin
peccaverunt,
ail
Apostolus,
et
egenlgloria
Dei
(Rom.
ni, 23).
Et iterum
: EtenimChrislus
pro
impiis
tnorluus
esl
(Id.
v, 6).
Amalaest
fceda,
nere-
mancret fucda.
Nonenimverc fccdaamata
est, quia
non fosditasamataest: namsi hoc
amaret,
hocser-
varet: evertit foeditalem
,
formavit
pulchriludinero.
Ad
qualem
venit,
el
qualcm
fecit?Ycniat
jamipse
in
verbis
prophelicis;
ecce
ipsesponsusprocedat
nobis:
amemusillum;
aut si invenerimusineo
aliquidfoadi,
non aracmus.
Ecce
ipse
invenitmulta
foeda,
et ama-
vit nos: si
aliquid
fcediinvenerirousin
eo,
noname-
mus.
Quia
ct hoc
ipsumquod
carnemindutus
est,
ul
deilloeliamdiceretur,
Vidimus
eum,
et nonhabebat
speciem
neque
decorem
(lsai.
LIII
, 2);
si consideres
misericordiamqua
factus
esl,
et ibi
pulcber
est. Sed
J udxorumpersonamgerebatpropheta,
cumdiceret:
Vidimuseum
,
et noii habebat
speciemneque
decorem.
Quare?Quianon
ininlelleclum.Intelligentibusautem,
el Verbumcaro
factum
esl
(J oan.i,14), niagnapulcliri-
tudocst. Mihi aulemabsit
gloriari,
dixit unusamico-
ruin
sponsi,
nist tn cruceDomininoslri J esuChristi
(Gal.
vi, 14).
Parumest ut noninde
erubescas,
nisi
eliam
et
glorieris.
Quareergo
non habuit
speciem
neque
decorem
?
Quia
Christus
crucifixus,
J udxis
quidem
scandalum,
Gentibusslultilia.
Quare
autem
et in cruce
habuit decorem?
Quiaquod
stultumest
Dei, sapientius
est
quam
homines; etquod
infirmum
cst
Dei,
fortiusest
quam
homines
(I
Cor.
i, 23,
25).
Nobis
ergojam
credentibus, ubiquesponsuspulcher
occurrat.
Pulcher
Deus,
Vcrbum
apud
Deum:
pulcher
in utero
virginis,
ubi nonamisit
divinitalem,
etsura-
psit
bumanitatem
:
pulcher
natus infans
Vcrbum;
quia
et cumesset infans,
cum
sugeret,
cummanibus
portaretur,
ccelilocuti
sunt, Angeli
laudcs
dixerunt,
Magos
stella
direxit,
adoratusest in
praesepi,
cibaria
mansueloruro
(Luc.
n, 8-14,
el Matth.
u, 1).
Pulcher
ergoincoelo,
pulcher
in
terra; pulcher
in
utero,
pulcher
inmanibus
parenlum; pulcher
in
miraculis,
pulcher
in
flagellis;
pulcher
invitansad
vitam, pul-
cher noncuransmortem; pulcher deponens
animam,
puJ cher recipiens; pulcher
in
iigno, pulcher
inse-
pulcro, pulcher
in coelo.
In intellectum
'
audite
1
sic Mss.AtBdd.,puteher
mwtetlectu.dudUeCanti-
cum,
etc.
Caniicum,
neque
oculosvestrosa
splendorepulchri-
tudinisilliusavertal carnisinfirmitas.
Sumroaetvera
ptilchritudojustilia
est: ibi illumnon videbis
pul-
chrum,
ubi
deprehendisinjustum
: si
ubiquejustus,
ubique
decorus.Yeniat
ergo
nobis
inspiciendns
ocu-
lis
mentis,
descriptus
a
quodam
laudatoresuo
pro-
pheta
: ecce
incipit.
4.
[vers.2.]
Eructavitcortneumverbumbonum.
Quis
dicit, Pater,
an
Propliela?
Intellexeruntenim
quidam
Patris
personamdicentis,
Eructavitcormeumverbum
bonum,
commendanlisnobis nativitatem
quamdam
ineffabilem. Ne forte
putares aliquid assumptum,
unde Filium
generaret Deus; quemadmodum
homo
sibi assumit
aliquid
unde
generet filios, conjugium
scilicet,
sine
quoprolemprocreare
horoonon
potcst:
ne
igitur putares aliquo conjugioindiguisseDeum,
undeFiliura
generaret, Eructavit, inquit,
cormeum
verbumbonum.Hodiecor
tuum,
o
homo, general
con-
silium,
nec
quxrit
uxorem:
per
consiliumnalumex
cordeluoxdilicas
aliquid;
et illa
fabrica, anlequam
slct in
opere,
slal inconsilio
';
ct inest
jamquod
fa-
Clurus
es,
in eo
per quod
faclurus cs: et laudas
fabricamnondum
exislenlem,
nondumin
specie
xdi-
ficii,
sedin
prolalioneconsilii;
neclaudat aliuscon-
silium
tuum,
nisi aut
indicaveris,
autviderit
quod
fecisti.
Ergo
si
per
Verbum
omnia,
el Verbumde
Deo;
inspice
fabricamfactam
per Verbum,
el ex istoacdi-
ficiomirare consilium.
Quale
Verbumest
per quod
factuin est ccelumet
terra,
ctomnisornaius
coeli,
omnisfecunditas
lerrae,
diffusio
maris,
distcniio
aeris,
fulgor
siderum, claritassoliset lunx? Videnturhxc:
transcendeet
hxc; cogitaAngelos,Principalus,
Se-
des, Dominationes,
Polestatcs: omnia
per ipsum
fa-
ctasunt. Unde
ergo
isla bonafactasunl?
Quia
eru-
ctatumest
per quod (ierent,
Verbumbonum.
Ergo
Verbumbonum: et
ipsi
Verbodiclum
cst, Magister
bone.Et
ipsum
Verbum
respondil, Quid
me
interrogat
debono? Nemo
bonus,
nisi unusDeus
(Maltli.xix, 17,
et Marc.x
, 18).
Dictum
esl, Magislerbone;
et
dicit,
Quid
tne
interrogas
debono?Addidit
etiara,
Nemobo-
nus,
nisiunusDeus.
Quomodoergo
et
ipsebonus,
nisi
quia
Deus?Nonsoluroautera
Deus,
sed cumPalre
unusDeus.Nonenim
dicendo,
Nemo
bonus,
nisiuntts
Deus,
discrevit
se,
sedunivit. Eruclavit cor meunt
verbumbonum. DixerithocDeusPaler deVerbosuo
bono
atque
beneficobononostro
,
per quod
solum
bonum
ulcumque
boni esse
possumus.
5.
Sequitur,
Dico
egoopera
tnea
regi.
AdhucPater
loquitur?
Si adhucPater
loquitur, quxramus
et hoc
quomodo
secundumfidemveramct caiholicamintel-
ligamus,
Dico
egoopera
tnea
regi.
Si eniraPaler dicit
opera
suaFilio suo
regi nostro;
qux opera
Paterdi-
clurus est
Filio,
cumomnia
opera
Palris
per
Filium
factasint? An
forle,
Dico
egoopera
mea
regi, ipsum
Dico
,
generationem
Filii
significat?
Vereornehoc
aliquando
a tardioribusnon
possitintelligi:
verum-
tamen
dicam; sequatur qui potest,
nenondictonon
1
omnes
Mss.,
etiUa
fabricaantequamtttt,
stat
cons\.
lium.
497 ENARRATIOIN PSALMUMXLIV.
498
sequalur
et
qui polest. Legimus
inalio
psalmo
dictunr.
Semel locutusesl Deus
(Psal.
LXI,12).
Toties loculus
est
pcr Prophelas,
tolies
per Apostolos, liodieque
lo-
quiiur per
sanCtos
suos,
et ait: Semel locutus est
Deus. Undesemel loculus
est,
nisi
propter
Verbum
unum?Sicutauleni Eruclavitcormeumverbuin
bonum,
inlelleximns ibi
generationem
Filii;
veluli
repetitio
mihi videtur faclain
consequenti sententia,
ut illud
quod
diclum
erat,
Eructavitcor meumverbum
bonum,
repeterelur
in
eoquodait,
Dico.
Qnid
esl
enim,
Dico?
Vcrbum
profero.
Et unde
profert
Deus
verbum,
nisi
cx cordc
suo,
ex intimosuo? Tu nondicisnisi
quod
ex corde tuo
profers;
verbumtuum
quod
sonat et
transil,
aliundenon
proferlur
: et miraris
quia
itadi-
cit Deus?SeddicereDeixternumest. Tudicis
aliquid
modo, quia
lacebas
paulo
antc : vel eccenunc non-
dumverburo
profers;
cumanlem
proferrecceperis,
rumpis
silentium
quodaromodo,
et
gencras
verbum
quod
anteanonerat. Nonsic Deus
genuit
Verbum:
dicereDei sineinitio
est,
ct sine
fine;
et tamenunum
Verbumdicit. Dical
alteriim,
si
quod
dixit transierit.
Cttmvero et a
quo
dicilur
manet,
et
quod
dicilur
manet;
et semel dicilurel non
finilur;
el
ipsum
semel
sine inilio
dicilur,
nec bis
dicitur, quia
non transit
quod
semel dicitur. Hocest
ergo,
Erucfavtfcormeum
verbum
bonum, quod est,
Dico
egoopera
mea
regi.
Quare
ergo, Opera
meadico?
Quia
in
ipso
Verboomnia
opera
Dei.
Quidquid
enira facturus erat Deus in
creatura, jam
inVerbo
erat;
nec esset in
rebus,
nisi
essct inVerbo:
quomodo
et in te nonesset in
*
fa-
brica,
nisi cssel inconsilio. Sicutin
Evangelio
dici-
tur :
Quodfactum
estin
ipso
vilaeral
(J oan. i, 3, 4).
Erat
ergo quod
factum
est,
sed in Verbo erat: et
omnia
opera
Dci ibi
erant,
et
opera
nondumerant:
sedVerbum
erat,
etVerbumhocDeus
eral,
et
apud
Deum
erat,
et Filius Dei
eral,
et cum Palre unus
Deuserat. Dico
egoopera
mea
regi. Audiatdicentem,
qni
Verbum
intelligit;
et videat curaPatre
sempiter-
iitim
Verbum,
in
quo
sunt etiam
qux
futura
sunt,
in
quo
nonabierunt et
quae
transierunt. Hxc
opera
Dei
in
Vcrbo,tanquam
in
Verbo, lanquam
in
Unigenilo,
tanquam
inDei Verbo.
6.
Quidcrgo sequilur? Lingua
mea calamusscri-
btr,
velociterscribenlis.
Quidsimile,
fralres
mei, quid
habet simile
lingua
Dei cttmcalamoscribx?
Quid
hahet simile
petra
cumChristo
(ICor. x, 4)? quid
habet simile
agnus
cumSalvalore
(J oatt. i,
29)? quid
habet Ieocum
Unigeniti
fortittidine
(Apoc.y, 5)?
Di-
cia sunt hxc tamen: el nisi
diccrenlur,
non
aliquo
modo
per
hxc visibiliaadinvisibileminformaremur.
Sic
crgo
bumilemsimililudineracalami
hujus,
nec
comparemus
illi
excellentix,
nec tamen
respuamus.
Quxro
enim
quare linguam
suamcalamumdixitesse
scribx vclociler scribentis? Atvero
quantumvis
ve-
lociter scribat
scriba,
non
comparatur
illi
velocitali,
de
qua
dicil alius
psalmus
:
Usque
invelocitatemcur-
rit verbum
ejus-(Psal. CXLVII, 15).
Sed mihi
videlur,
1
SicMss.AtEdd.,nist
per
vcrbumsuiim.
i
rbires
Vss.,
nott
essetfabrka
:
ahsqueparticula,
in.
quanlum
audet humana
intelligentia,
et lioc
posse
accipi
ex
persona
Patris
diclum,
Lingua
meacalamus
scriba.
Quia
quod lingua dicitur,
sonat et
transil;
quodscribitur,
manet: cura
ergo
dicat Deus
Verbum,
et Verbum
quod
dicitur non sonet el
transeat,
sedet
dicalur et
maneat; scriptis
hoc maluit Deus
compa-
rare, quam
sonis.
Quod
aulem
addidit,
velocilerscri-
benlis,impulit
mentemad
inlelligentiam
: sednon
pi-
gra remaneat,
respiciendo anliquarios,
aut
respi-
ciendo
qualeslibel
veloces
notarios;
si autem hoc
atlenderit,
remanebit ibi.
J psumvelociler, cogitet
velociter;
ct videat
quare
diclum
sit,
velociter.Velo-
citer Dei tale
est,
ut velociusnihil sit. In
Scripturis
enimscribitur littera
post litteram,
syllabapost syl-
labam,
verbum
postverbum;
necadsecundumtrans-
ilur,
nisi
primo perscripto.
Ibi autemnihil
velocius,
ubi nonmullasunt
verba,
nectamen
aliqufdprxter-
missum
est,
cuminuno sint omnia.
1
7.
[vers.
3.]
Ecce
jam
Verbumilludsic
prolatum,
xternum
,
ab xterno
coxternum
,
veniet
sponsus.
Speciosusforma prmfiliis
hominum.Pra
filiis
homi-
num:
quare
nonet
prx Angelis?Quid
voluit
dicere,
Pra
filiis hominum,
nisi
quia
homo? Ne hominem
Christum
queralibet
hominem
putares, ait,
Prm
filiis
hominum
speciosus
forma.
Etiamhomo
prx
filiisho-
minum;
eliaminter filios
hominum,
prx
filiishomi-
num;
etiamex filiis
hominum, prx
filiishominum.
Diffusa
est
gratia
inlabiistuis.Lex
per Moysen
dala
est;
Gralia et veritas
per
J esnmChrislumfacla est
(J oan. i,
17). Diffusa
est
gratia
itt labiis luis. Merito
mihi subventum
est, quia
condelector
legi
Dei sccun-
dum interioremhominem. Sed alia Iex inmembris
meis
repugnat legi
mentis
mex,
et
captivum
medu-
cit in
legepeccaii, qux
est in membris meis. Mi-
ser
egohomo, quis
me liberabit de
corpore
mortis
hujus?
Gratia Dei
per
J esum ChristumDominum
nostrum
(Rom. vn, 22-25). Diffusa
est
crgo gratia
in labiistuis. Venit nobis cumverbo
*
gralix,
cum
osculo
gratix. Quid
isla
gratia
dulcius?
Quopertinet
gralia
isla?Beati
quorum
remissx sunt
iniquilales,
et
quorum
lectasunt
pcccala(Psal. xxxi,
1).
Si se-
verus
judex veniret,
nccaflerret islara
graiiam
diffu-
sam in labiis
suis, quis
de salule
aliquidsperaret
?
Quis
nonsibi hoctimeret
quodpeccatori
debebalur?
Illevenienscum
gratia,
non
exegit quoddebebatur,
solvit
quod
non debebat. Numenim non
peecator
debebat mortem?Aut verotibi
peccatori debebatur,
nisi
supplicium?
Debitalua
dimisit,
et indebita sua
exsolvit.
Magnagratia. Quare gralia? Qnia gralis.
Propterea
libi
gratias agerelicet,
referrenon
licel;
non enim
potes.Quxreb.it
ille
quid retribueret,
et
dixit :
Quid
retribuamDomino
pro
omnibus
qum
re-
tribuitmilvi?El invenit
quasi aliquid
: Calicemsatula-
ris
accipiam
,
et nomenDomini invocabo
(Psal. cxv,
12, 13).
Hocilli
rependis, quia
calicemsalularis ac-
cipis,
et nomenDominiinvocas?
Quis
tibi dedit
ipsum
calicemsalutarem?Remansit in actione
graliarum
,
naminrelalione defecit. Inveni
quid
Deo
des, quod ,
i
1
corb.Ms.rerbmn.
499
S. AUGUSTINIEPISCOPI
500
abillonon
acceperis;
et retuleris
gratiam.
Sedcave
nedum
quxris quid
illi rctribuas
, quod
abillo non
acceperis, invenias,
sed
peccaium
tuum. Iloc
plane
ab illonon
accepisti,
sednecei dare debes. Hocde-
derunt J udxi,
retribuerunt mala
pro bonis;
acce-
periinl
abeo
pluviam,
et fructumnon
dederunt,
sed
spinas
dolorum.
Ergo
bonuin
qiiidqttid
voluerisinte
dare Deo
,
non ie invenis
accepisse
nisi a Deo.
Ipsa
est
gralia
Dei diffusain labiis. Fccit
te, gratis
te fe-
cil. Nort enimerat cui
prxstaret anlequam
faceret.
Perieras, quxsivit
te;
et inventumrevocavit te. Prx-
terila non
imputavit,
futura
promisil.
Vere
diffusa
est
gratia
inlabiisluis.
8.
Propterea, inquit,
benedixitteDeusinwternum.
Laboratur,
ut boc
possitintelligi
adhuc a DeoPatre
dici,
Proplerea
benedixitteDeusin mlernum.Accom-
modalius videtur hoc
accipi
ex
persona Prophetx.
Et mutaliones
personarum repenlinx,
el ornninoex
iniproviso,
inveniunlurin
sanctioScripturarum
libris;
cl si
quis
adverlat, plenx
sunt
paginx
divinx. Do-
mine,
liberaanimammeamalabiis
iniquis
et a
littgua
dotosa;
et statim
, Quid
detur
tibi,
attl
quidadjkialur
tibi adversus
linguam
sttbdolain? Alia illic
persona
crat,
aliahic: ibi
petentis,
bic subvenienlis.
Sagittce
polentis
acutm,
cumcarbontbusvaslatoriis. Alia
per-
sona
est, Quid
detur
tibi,
aut
quidadjkiatur
tibi;
et in
consequentibus
fit alia
,
Heu>ne!
quia
incolulustneus
longinquusfacttts
est
(Psal.
cxix
, 2-5).
In
paucis
ver-
sibustamcrcbra mulalio
personarum
intelleclumad-
monet : non
exprimit
locum ubi
mulalur;
nondici-
tur,
IIocdixit
homo,
boc dixit
Deus;
sedex
ipsis
ver-
bis fitnobis
inlelligere quid
ad hominem
pertineat,
quid
ad Deum.Homo autem
dicebat,
Eruclavit cor
meumverbttmbontim
,
dico
egoopera
mea
regi.
Ilomo
dicebat,
illedicebat
qui scripsit Psalmum;
sedex
per-
sonaDei dicebal :
incipit
dicereet exsua
, Propterea
benedixitteDeusinalernum. Dixerat enim
Deus,Dif-
fusa
est
gratia
in labiis
tuis,
ei
quem
fecerat
specio-
suni
prx
filiis
hominum,
etiamhominem
quem
Deum
'
anteomnia
protulerat,
xteruus coxternum.
Impletus
est
ergoProphetagaudioquodam
ineffabili,
etallen-
dens
quid
Deus Paler de
*
Filio suo homini revela-
verit, qui potuit
dicereistael ex
personaDei,
Pro-
plerea
, inquit,
benedixitte Deusinwlernum.
Quare
?
Propter graliam.
Illa enim
graliaquopertinel?
Ad
regnum
ccelorum.PrimumenimTestamentum
lerram
promiserat:
et aliud
prxmium
fuit vel
promissio
sub
Legeposilorum,
aliudsub Gralia: terra Chana-
nxorum J udxis sub
Legepositis, rcgnum
ccelorum
CbristiauissubGratia
positis. Itaque quodpertinebat
ad eos
qui
sub
Lege positi
erant, regniim,
terra illa
transiil:
regnum
ccelorum
quod periinet
subGraiia
positis,
nontransit.
Propterea
hic,
benedixitte
Deus,
iionad
tempus,
sedinaternitm.
9. Nondefucrunt
qui
omniaetiam
superiora
vcrba
cx
Prophetx persona
accipi
mallent : et hoc
quod
1
sic Mss. At
Lov., queht
Deus anteomnta
prmtttk-
rat.
2
sicMssAI
apud
Lov.hicdeest dc : et
paulopost,wi
oinillilur.
dictum
est,
Eructavit cor meum verbum
bonum,
es
Propheta
voluerint
inlelligi,
veluti dicente
hymnum.
(Quisquis
enim dicit
hymnumDco,
eructat cor
ejus
verbumbonura:
quomodo qui blasphemat
in
Deum,
eructat cor
ejus
verbum
malum.)
Ut et illud
quod
adjunctumest,
Dico
ego opera
mea
regi, significare
volueril summumhominis
opus
non
esse,
nisi Deum
laudare. Illiusest
specie
sua
placerelibi,
ad le
per-
tinet eumin
gratiarum
aclione laudare.
Opera
luasi
nonfuerint laus
Dei,
incipisteipsumamare;
et
per-
tinebisadillosde
quibusdicilApostolus
: Eruntenim
homines
seipsos
amantes
(II
Tim.
m,
2). Displicelibi,
placeat
libi
qui
te
fecit;
quia
ineotibi
displicesqtiod
inte
ipsefccisii. Opusergo
tuumsil Iaus
Dei,
eruciel
cor tuumverbumbonum. Dic
ergo opera
tua
regi
:
quia
ut
diceres,
rex
fecit,
et
ipse
donavit
qtiod
offer-
res. Reddeilli desuo
,
nevelis
acceptaparte patri-
monii tui ire
longius
et
prodigeperdere
l
inmere-
trices,
et
porcospascerc.
Hocrecordamini cx Evan-
gelio.
Sedetiamde nobisdictumesl: Mortuus
eral,
el
revixit;
perierat,
etinvenlusest
(Luc. xv, 32).
10.
Lingua
meacaiamus
tcribm,
vetociterscribentis.
Nondefuerunt
qui
sic
intelligerenl Prophelara
eadi-
xisse
qux scriberet,
et ideo
linguam
suamcalamo
scribx
comparasse.
Velociterauieroscribentisvoluisse
dicere,
ul
significaret
ea se
scribere, qux
velociter
ventura
eranl,
ul velociter
scribere,
velociascribere
intelligatur,
idest scriberenon tardatura. Nonenim
tardavit Deus sxbibere Cbristum.
Quam
cito evolu-
tum
sentitur, quodperactumagnoscilur!
Recordare
geuerationes
ante
te,
invenies Adam
tauquam
he-
stcrno die factum. Ila
gesialegimus
omniaab
ipso
principio
:
ergo
velociter faclasunl. Velocilereril et
dics
judicii; prxveni
velocitatem
ipsius
: velociter
veniet,
velociuslu mutarc. Aderit facies
judicis,
sed
vide
quid
dicil
Prophela
: Prmveniamus
faciemejus
in
confessione(Psal. xciv, 2). Diffusa
est
graliainla-
biis
luis, proplerea
benedixitteDeusinmlernum.
11.
[vers.i.] Accingeregladium
tuumcirca
femur,
polentissime.
Gladium
litum,
quid,
nisi verbumluutn?
lllo
gladio
stravit
inimicos,
illo
gladio
divisitfiliuma
patre,
liliama matre
,
nurum asocru.
Legimus
hxc
in
Evangelio
: Nonveni
pacemmiltere,
sed
gladium.
Et
erunt in una domo
quinque
divisi adversum
se,
duo
adversus
tres,
etiresadversusduoserunt divisi: id
est,
filius
adversus
patrem, filia
adversus
matrem,
nurus
adversussocrumsuam
(Matlh. x,
54
, 35,
etLuc.
xn,
51-53).
Divisiohxc
quo gladio
facla
est,
nisi
quein
Christus atlulita ?El rcvera
,
fralres
,
eliam
quoti-
dianis
exemplis
videmus haec. Placet
juveni
alicui
Deo
servire, displicctpairi;
divisi siint adversus se:
illc
promillit
terrenam
hxredilatcrn,
illeamat ccelc-
stem;
aliudiste
pollicetur,
aliud ille
eligit.
Nonsibi
putet paler
factam
injuriam;
Deussolus illi
prxfer-
lur
: et lamen
litigat
cum filiovolente servire Dco.
Sedfortiorest ille
gladittsspiritualisseparans, quam
1
PleriqueMss.,
ire
longius
el
prodigere
inmerelrices.
8
Omnes
Mss.,quogtadio
facla
est,
chrislusatlulit: nec
babent,
nisi
quem.
ENARRATIO1NPSALMUMXLIV.
J J 02
copulans
naturacamalis. Fit hoc et defltiaadversus
matrem,
mullo
magis
et de nuru adversussocrum.
Nam
aliquando
in una domo nurus et socrusinve-
niuntur haereticaet calholica.Et ubi forliter
recipitur
iste
gladius, rebaptizationem
non limemus. Poluit
dividililiaadversusraalrem
suam,
et non
potest
nu-
rusadversussocrumsuam.
12. Factumest hoc
generaliter
eliam in
genere
bumano,
divisus est iiliusadversus
palrem.
Fuimus
enim
aliquando
fllii diaboli. Adhucinfidelibusdictum
est: Vot a
patre
diabotoeslis
(J oan.
vm, 44).
Et
omnisinfidelitas
nostra, unde,
nisi a
palre
diabolo?
Nonillecreando
paler,
sednosillumimitandofilii'.
J ammodovidetis filiumadversus
patrem
divisum.
Venit
gladius ille;
renunlial diabolo: invenit alium
patrem,
invenitaliammatrem. Illeadimitationemse
prabens, generabat
in exitium:
parentes
duo
quos
invenimus,
in vitam .xternam
generant.
Divisusest
iilius adversus
patrem.
Divisaest liliaadversus ma-
tremsuam:
plebs
illa
quse
deJ udaeis
credidit,
divisa
est adversus
Synagogam.
Divisaest et nurusadver-
sussocrumsuam:
plebs
de Gentibusveniens,
nurus
dicilur;
quiasponsus
ChristusAlius
Synagogae.
Unde
cnimnatusest FiliusDei secundumcarnem? Exilla
Synagoga.
Ille
qui
dimisil
palrem
et matrem,
eladhsc-
sit uxori
suse,
ut essent duo in carneuna
(
Gen.
n,
24)
: non
conjectura
nostra,
sedattestante
Apostolo,
et dicente: Sacramentumhoc
magnum
est, ego
autem
dicoinChristoetin Ecclesia
( Ephes.v,
32
).
Dimisit
enim
patremquodammodo
: nonomninodimisitvel-
uti ad
separationem,
sedad
susceptionem
humanac
carnis.
Quomodo
dimisil?
Quia
cumesset in forma
Dei,
non
rapinam
arbitratuscsl esse
aequalis
Deo,
sed
semelipsumexinanivit,
formamservi
accipiens(Phi-
lipp. ii, 6). Quomodo
dimisitetmatrem?GentemJ u-
daeorum,
Synagogam
illamhaerentemveteribussncra-
menlis. Ad
ipsamfiguram
periinet quod
ait, Qutc
est
mihi
mater,autqui fratres(Matth.
xn,
48)?
Illeenim
intus
ducebat,
illi forisstabant. Videle si nonmodo
ilasunt J udani.DocetChristus in
Ecclesia,
illi foris
stanl. Socrus
ergo quidesl?
Maler
sponsi.
Mater
sponsi
Domini noslri J esu
Christi, Synagoga
est.
Proinde
nurus
ejus
Ecelesia
,
quae
veniensdeGcn-
tibus non consensit in circumcisionem
carnalem,
divisaesl adversus socrumsuam.
Accingeregladium
tuwn. De
potentiahujusgladii loquebamur,
cumisla
diceremns.
13.
Accingeregladium
luum,
sermonem tuum:
circa
fcmur,potentissinie,
circafemurhabens
gladium.
Quid
est,
circa
femur
?
quidsignilicat
defemore?Car-
ncm. (J ndeilludest: Non
deficietprinceps
de
J uda,
etdux de
femoribus
ejus (
Gen.
xux,
40
).
Nonneet
ipse
Abraham,
cui
promissum
erat semcnin
quo
be-
nedicerentur
omnes
gentes, quando
misit servum
siium
ad
quxrcndam
et ducendamuxoremfilio
suo,
yndc
venirctilludsemen sanctumin
quo
benedice-
rentur
omnes
gentes;
fidetenens inillaveluli humi-
1
IahacsementiaMss.omittunt
voces,pater
et
filii.
litale seminisesse
magnitudinem
nominis
',
id est
Filium Dei venturumex filiis hominum
per
semen
Abrahae,
fecit
ipsum
servum
suum,
quem mittubai,
ilasibi
jurare? Pone,
inquit,
manumtuamsub
femore
meo,
etsic
jura(Gen.
xn, 3,
el
xxiv, 2, 3,
el
xxvi,
4).
Quasi diceret,
Pone nianumtuamad
altare,
aul ad
Evangelium,
aut ad
Prophciam,
aut ad
aliquid
san-
ctum. Subfemore
meo,
inquit, ponemanum
: habens.
fiduciam,
necreverens
lurpitudinem
, sed
inielligcns
veritatem.
Propterea, Accingeregladium
tuumcirca
femur,potenlissime.
Potentissimeetiamciroa femur :
quiaquod
infirmumest
Dei,
fortius cst hominibus
(I Cor.
l,
25).
Potenlissime.
44.
[vers.o.] Specie
tua et
pulchritudine
tua. J u-
stitiam
accipe, qua semper
es
speciosus
et
pulcher.
El
intende,
el
prospereprocede,
el
regna.
Nonnevi-
demus?
Certejam
factumest. Allenditeorbemterra-
ram
; intendit,
prospereprocessit.elregnat;
subditse
sunt omnes
gentes. Quid
erat illudviderein
spiritu
?
Quodnuncestexpeririin
veritate.
Quando
dicebantur
hacc,
nonduraita
regnabat Chrislus,
nonduminten-
derat,
nondum
processerat:
pradicabanlur;
exhibita
sunt, jam
eatenemus: inmultisrcdditoremhabemus
Deum,
in
paucis
debitorem.
lntende,
el
prosperepra-
cede,
el
regna.
15.
Propterveritatem,
et
mansuetudinem, etjusiitiam.
Reddilaest
veritas, quando
verilasdelerra orta
esl,
et
justitia
decoelo
prospexit (Psal. LXXXIV, 12).
Prse-
senlatusest Christus
exspectationi
*
generishumani,
ut insemineAbrahaebenedicerentur omnes
genles.
Prsedicatumest
Evangelium;
veritasesl.
Quid
man-
sueludo? Passi sunt
martyres,
et indemullum
pro-
cessit,
et
promovit per
oranes
gentesregnum
Dei :
quiapatiebantur martyres,
nec
deficiebant,
necresi-
slebant;
dicentes
omnia,
nihil occultantes
; parati
ad
omnia,
nihil recusantes.
Magna
mansuetudo!
Corpus
Christi hoc
fecit,
in
capite
suodidicit. Ille
priorsicut
ovisadoccisionem
*
ductus
est,
et sicut
agnus
corara
tondenlesenon
aperuit
ossuum
(Isai. LUI,7): usque
adeo
mansuetus,
ut
pendens
in cruce
diceret, Pater,
ignosceillis,quia
nesciunt
quidfaciunl(Luc.xxm, 34).
Quid propler justitiam?
Veniet
eliam,
ut
judicet,
et
retribuat
unicuique
secundum
opera
sua
(Rom.n, 6).
Dixit
veritatem, pertulit iniquitatem4,
allaturusest
sequitatem.
Et deducettemirabiliterdexteralua. Nos
dextera
ipsius, ipse
dexterasua. llleeniraDeus
,
nos
homines. Dexterasuadeductus
est,
id est
potentia
sua. Etenim
potenliamquam
Pater
habet,
habet et
ipse,
etimmortalitatemPatris habet el
ipse;
divini-
tatemPatris
habet,
seternitalemPatris
habet,
virtutcm
Patris habet. Deduceteummirabiliter dextera
ejus,
faciens
divina, patiens humana,
malilias hominum
sternens bonitate sua. Adhucdeducitnr et ubi non
-
dum
est,
et dextera
ejus
deducit eum. Hocenimenm
1
sicMSS. At
Edd.,
nummis.
*
SicMss.At
Edd.,exspectatio.
3
Edd.,
victimam.
Mss.,
occiskmem.
*
Duo
vss.,
vrolui.it mtmsuetudinem.
503
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
504
ducit, quod
ipse
donavil sanctis suis.
Deducettemi-
rabiliterdexleralua.
46.
C
tiers.6.
] Sagittm
tuas
acuta,', polenlissimcel:
verba
cor
transfigentia,
amoremexcitantia. Undedi-
citur
inCanticis canticorum
:
Quia
vulneratachari-
tate
e.go
sum
(Cant.n,
5, et\, 8).
Dicitenimvulnera-
tamseessecharitate,
id
est,
amarese
dicit,
xstuare
se dicit,
suspirare
sponso,
unde
accepit sngittam
verbi.
Sagitimlum
acutoi,polenlissimm
: et
transligen-
tes,
et eflicientes
:
acutm, potentissimm. Populi
suble
cadent.
Qui
ceciderunt?Qui percussi
sunt,
et cecide-
runt.
Populos
videmussubditosClnisto,
cadentesnon
videmus. Exponit
ubi cadunt: incorde. Ihi se
erige-
bant
adversus Cliristum,
ibi cadunt aiiteChrisiuin.
Blasphemabat
Saulus Cliristum,
erectus erat :
supplicat
Christo, cecidit, proslratus
est: occisus
est inimicus Christi,
ut vival
discipulus
Christi.
De coelo emissa
sagitla,
corde
percussus
est
Saulus,
nondum
Paulus
,
adhuc
Saulus,
adhnc
erectus,
hondum
prnstratus
:
nccepit sagittatu
,
cecidit
in corde. Non cnim
quod prostralus
est in
facie,
ibi cecidit
in corde
2;
sed ubi ait:
Domine,
quid
me
jubesfacere(Act.
IX, 0)?
ModoibasadChri-
stiannsalligandos
el
perducendos
ad
pcenam;
et niodo
dicisChristo
:
Quidmejubesfacre
?0
sagitlam
acu-
tam, polentissimam,
qua accepla
cecidit Saulusut
cssetPaulus
! Ut
ille,
itael
populi: genles
attendile,
videtesubdilas Christo.
Ergo, Populi
subte
cadent,
in corde
inimicorum
regis
: hoc
est,
in cordeinimi-
corum
luorum.
Ipsum
enira
appellat
regem, ipsum
novil
regem.
Populi
suble
cadenl,
incordeinimico-
rum
regis.
Iiiimici
erant. :
acceperunt sagittasttias,
cccideruiit
anlele. Ex inimicisamici facii sunt: ini-
mici
inoriui sunt. amici vivunt. Hoc
est,
Pro his
qum
commuiabunlur.Quserimus
intolligere
verba
singula,
versus
singulos
: ilalamen
qu:crimus,
ut deChrislo
dici nemo
dubitel.
Populi
subte
cadent,
incordeini-
micorum
regis.
17.
[vers.
7.]
Sedestua, Deus,
insmculaswcutorum.
Quia
benedixit
te Deusinaslernum
, propter gratiam
diflusam
inlabiistuis. Erat aulemsedes
regni judaici
temporalis,
perlinens
ad eos
qui
sub
Lege
erant,
non
adeos
qui
sub Gralia
erant: venit ille ut liberaret
cos
qui
sub
Lege
erant,
et subGratia
conslitueret.
Sedes
ejus
in smcula
smculorum.
Quare
?
Quia
sedes
illa
prima regni
temporalis
fuit. Undenuncsedesin
sscculasa;culorum?Quia
Dei.
Sedestua, Deus,
insm-
cuiasmculorum.
0 oeternitalis
divinitas 3! Non enim
posset
Deus sedem
habere
temporalem.
Sedes
lua,
Deus,
in smculasmculorupi.
Virga
direclionis,virga
regni
tui. Directionisvirga
est, quadirigit
bomines.
Curvi erant,
distorli
eranl : sibi
regnarecupiebant,
seamabant,
factasua mala
diligebant;
nonvolunta-
temsuam
Deosubdebant,
sedvolunlatemDei adsuas

Edd.,potentissime
: et favetGraec.
LXX,
dunate.Atta-
menmelioris
notseMss.habent, potentissimm
:
sicque
le-
isseAugustinum
facileex
ipsa
interpretandi
rationeintel-
lisas.

Mss. hienor
habent,
incordc.
''
oclfjMss.,
(tuiUas.
concupiscentias
fleclerevolebant.Irasciturenim
pec-
calor et
iniquusplerumqueDeo, quia
non
pluit;
et
nonvull sibi Deum
irasci,
quia
fluit. Et ad hoc
pro-
pemodum sedent
quotidie homines,
ut
disputent
contraDeum: Hoc
facere
debuil,
hocnonbenefecil.
Tu
videlicctvides
quidfacias,
illenescil? Distorlus
tu
cs, ille rectus est. Distorlumad reclum
quando
conjungis?
Collineari non
potest. Tanquam
si in
pa-
vimenlo
sequaliponaslignumcurvum;
non
adjungi-
tur, non
cohaerct,
non
coaptatur pavimenlo
:
pavi-
mcntum
ubique xquale csl;
sed illud curvum
est,
non
coaptatur aequali.Ergo
Dei voluntas
seqnalisest,
tua curva est :
propterea
tibi curva
*
videlur
illa,
quia
(uilli
coaplari
non
polcs
:
dirigead
illam
te,
ne
illamveliscurvare ad le
*; quia
non
poles,
frustra
conaris : illa
semper
direcla cst. Vis illi hserere?
Corrigere.
Erit
virgaipsiusqui
te
regit, virga
dire-
ctinnis. Inde et rex a
regendo
dicitur. Non aulem
rcgit qui
non
corrigit.
Adhocest rex noster reclo-
ruin rcx.
Quomodo
et sacerdosa sanctificando
nos,
ita et rex a
regendonos
". Scd
quid
ait alio loco?
Cunisanctosanctus
eris,
el cumviroinnocenteinnocens
eris,
etcumelectoetectus
eris,
etcum
perversoperversus
eris
(Psal. xvu, 26,
27):
non
quia perversus Deus,
sed
quiaperversi perversum
eum
putant.
Placel libi
bonum,
bonuscst Deus:
displicet libi, quasi pravns
est Deus.Curvusest adte
Deus,
luacurvatura facit
hoc : namilliusreclitudo
semper
manet. Audi inalio
psalmo
:
Quam
bonusDeusIsrael rectiscorde
(
Psal.
Lxxii,
4
)!
48.
[vers.8.] Virgadirectionis,
virgaregni
tui. Di-
lexisli
justitiam,
el odisti
iniquitalem.
Vide
virgam
directionis,
Ditexisti
justiliam,
et odisti
iniquitatem.
Accedeadistam
virgam,
sit tibi rex Chrislus:
regal
le
virgaista,
ne
frangat
te.
Virga
enimferreaest
illa,
inflexibilis.Et
quid
diclumest?
Reges
eosin
virga
ferrea,
et
lanquam
vas
figuli
contereseos
(Psal.
n
,
9).
Alios
regit,
alios conterit :
regit spiriluaies,
conlcritcarnales.
Ergo
accedeadistam
virgam.Quid
inca limes?Haeccst tota
^virga
:
Ditexisli
justitiam,
el odisli
iniquiialem.Quid
times? Sed forte
iniquus
eras: audisenim
regem
luum
,'quia
odit
iniquitatem,
et times. Est
quod
facias.
Qnid
odil?
Iniquilatem
:
numquid
te? Sedinteest
iniquilas?
Odil illam
Deus,
odcriset tu : ut unamremambooderitis. Erisenim
Deo
amicus,
si odisli
quod
odit. Ita ct amabis
quod
amnt.
Displiceal
in
teipso
libi
iniquilastua,
et
placeat
tibi creatura
ipsius.
Ilomoenimes
iniquus.
Duodixi
nomina;
duo
nomina,homo
et
iniquus
: inistisduo-
bus nominibusunumest
nalurao,
allerum
culpx;
unumtibi Deus
fecit,
alterumtu fecisti : ama
quod
Deus
fecit,
oderis
quod
tu
fecisti, quia
et
ipse
hoc
odit. Vide
quomodojam
illi
incipiasconjungi,
cum
odisli
quod
odit. Peccatum
puniluruscst, quiavirga
1
Am.et
nleriqueMss.,
prava.
*
Edd.,Dirigere
ad
illam,
teneillam.Kamsi itlamvelit
curvaread
te.Quo
loco
sequimur
Mss.
3
PleriqueMss.,
sacerdosad
%anctificandos nos,ilart
rexad
regendos
nos.
*
Itasex
probie
nolaeMss.Al
Edd.,
tntit.
S05
ENARRATIO1NPSALMUMXLIV. 506
directionis
est
virgaregni ipsius.
Sednon
puniat pec-
catum?
Sednou
potesl.
Puniendumest
peccatum
: si
puniendum
non esset,
nec
peccatum
esset. Prseveni
illum: non vis ut
ipsepuniat,
tu
puni.
Ideoenim
adhuc
ipseparcit,
differt,
tenet
manum,
arcuminlen-
dit,
hocesl minas
'. Clamaret
tantumferiturum
se,
si vellet ferirc? Differt
ergo
manum
a
peccalis
tuis :
tunoli diflerre.Convertelead
puniendapeccata
tua,
quia impunita
esse
peccata
non
possunt.
Puniendum
ergo
erit,
aut a
te,
aut ab
ipso
: tu
agnosce,
ul ille
ignoscat.
Allende
exemplum
inillo
psalmopoenilen-
tiae: Atierfe
faciem
tuama
peccatis
meis
(Psal.
L, 44).
Numquid
dixil,
A me? Alioenimloco
aperte
dicit:
J Veaverlas
faciem
luamame
(Psal.
xxvi, 9). Ergo ,
Averte
faciem
luama
peccatis
meis: nolovideas
pec-
catamea.
Quia
videre
Dei,
animadvcriere est. Ideo
ct
judex quodpunit,
animadvertere dicitur,
id
est,
animumilluc
advertere;
inlendere
ulique
ad
punien-
dum, quiajudex
est. Sic est et
judex
Deus. Averte
faciem
tuama
peecatis
meis. Tuab
ipsis
faciemnoli
averlere,
si visut Deusab
ipsis
avertat faciemsuam.
Vide
quoinodo
bocoffertDeoin
ipsopsalmo
: Faci-
nusmeum
ego,inquil, agnosco,
et
peccalum
meumante
meest
semper (Psal.
L, 5).
Hoc nonvult esseanle
Dcum,quod
vult esseanlese.
Virga
directionis,virga
regni
lui. Nemosibi multumdemisericordiaDei blan-
diatur; virga
directionis
est.
Numquid
dicimus,
non
esse misericordem
Deum?
Quid
misericordius
eo,
qui parcit
lantum
peccatoribus,
eo
qui
inomnibus
conversisadsenoncurat
prseterita
?Sic eum
dilige
misericordem,
ut velisesseveracem
: nonenimmi-
sericordia
potest
illi auferre
juslitiam, nequejustilia
misericordiam. Interim
quamdiu
ille
differt,
lu noli
differre:
quoniamvirga
directiouis, virgaregni ipsius.
49. Dilexisti
justitiam,
el odisli
iniquilatem
:
pro-
plerea
unxit
le, Deus,
Deustuus.
Propterea
unxit
le,
ut
diligeresjuslitiam,
et odires
iniquilalem.
Et vide
quomodo
ail:
Propterea
unxit
te, Deus,
Deusluus. 0
tnDeus,
unxit le Deus tuus. Deus
ungitur
a Deo.
Eteniminlatino
putalur
idemcasusnominis
repeti-
lus : in
grxco
autemevidenlissimadistinctio
esl,
quia
unnmnomenest
quodcompellalur,
et alterumabeo
qui compellal,
Vnxil
te,
Deus.0 tu
Deus,
unxil te
Deusluus:
quomodo
si
diceret, Propterea
unxit
te,
olu
Deus,
Deustuus.Sic
accipite,
sic
intelligile,
sicin
graco
evideiiiissiuiumest.
Ergoquis
est Deusuncius
aDeo?Dicanl nobisJ udsei.
Scripturse
istx communes
sunl. UuctusestDeusaDeo: uncium
audis,
Chrislum
inlellige.
EteiiimCliristusacbrismaie : boc nomen
qimdappellalur
Chrislus,
unctionisest. Necin
aliquo
alibi
iingebauiiir
reges
et sacerdotes,
nisi iu illo
regno
ubi Christus
proplietabatur
et
ungebalur,
et
nudc venturum
erat Chrisli nomcn :
nusquam
est
alibi oiuuiuo,
iunulla
genle,
in nullo
regno.
Unclus
est
crgo
DeusaDeo:
quo
oleo,
nisi
spirituali
?Oleum
enimvisibilein
signo
est,
oleuminvisibilein sacra-
menloest,
oleum
spirituale
intus est '. Unclusest
1
TresMss.,
hocal minalur.yonclamaret,
etc.
-
mio
MSS.,
in
sigiivm
estolciinmibilis: insacramento
nobis
Deus,
et missusest nobis : et
ipsc Deus,
ut
ungeretur ,
homoerat: scd ilahomo
erat,
ut Deus
esset;
ilaDeus
erat,
ut komoessenon
dedignarelur:
vcrus
homo,
verus
Deus;
in nullo
fallax,
in nullo
falsus; quia ubiquevcrax, ubique
veritas. Deus
ergo
homo,
et ideounctus
Deus, quia
homo
Deus,
et fa-
ctusest Christus.
20. Hoc
figurabalur
in co
quod
J acob
lapidem
sibi
ad
caput posuerat,
et dormierat
(Gen.xxvm, 11).
J acob
patriarcha lapidem
sibi ad
caput posuerat;
dprmiens
aulem illo
lapide
ad
caput posito,
vidit
apertis
coelis scalama coeloin
lerram,
et
Angelos
ascendentes et descendenles: hoc viso
evigilavit,
unxit
lapidem,
et discessit. In illo
lapide
inlellexit
Ghrislum,
ideo unxit. Videte ex
quo prsedicatur
Christus.
Quid
sibi vult illaunctio
lapidis, prsesertim
apudPatriarchas, qui
unumDeumcolebanl ? Factum
esl autemin
figura,
et discessuraest. Nonenimunxit
lapidem,
et vcnit illuc
semper adorare,
et sacrificia
ibi facere.
Expressnm
est
myslerium,
noninchoalum
sacrilegium.
Et videte
lapidem
:
Lapidemquem
re-
probaveruntmdificantes,
hic
factus
esl in
capul anguli
(Psal. cxvn, 22).
El
quiacaput
viri Christus
(I
Cor.
xi,
3), propterea lapis
ad
caput.
Atlendile
magnum
sacramentum :
lapis
Christus.
Lapidemvivum,
ait
Pelrus,
abhominibus
reprobalum,
a Deo autemele-
ctum
(I
Pelr.
n,
4).
Et
lapis
ad
caput, quiacaput
viri
Chrislus
(I
Cor.
xi, 3).
Etunctus
lapisquia
achrismate
diciusestChristus. Et videnlur
scalse,
revelanleChri-
slo,
alcrra incoelnm,vel a cceloin
lerram,
et asccn-
denles ct descendenles
Angeli (Gen.
xxvm, 12,
et
J oan.
i, 51). Quid
hoc
sit,
melius
videbimus,
cum
lesiimonium
evangelicum
ab
ipso
Dominocommemo-
raverimns. No-tis
quia
J arob
ipse
esl Israel. Illi enim
cum
Angelo
luclanii et
pravalenti,
et benedictoab
eocui
pravaluit,
nomen mutalum
est,
tit
appellare-
tur Israei
(Gen.
xxxu,
28):
sicul
populus
Israel
prsc-
vnluitChristo,
ut
cruciligeret
eum;
et tamen in his
qui
Chrislocrediderunt,
ab
ipso
cui
praevaluit,
bene-
dictusest. Sedmulli non
crediderunt,
indeclaudica-
tio J acob. Benedictio et claudicaiio. Benedictio in
his
qui
crediderunt : nam
poslea
novimus ex illo
pnpulo
multoscredidisse. Claudicalio anteni in liis
qui
noncrediderunt.
Et
quiaplures
non
crediderunt,
et
pauci
crediderunt;
idco ut fieret
claudicalio,
te-
tigit
Inliliidinemfemoris
ejus. Quid
est latitudofemo-
ris
ejns?
Multiludo
generis.
Videte
ergoscalas
illas:
Dominiis
quando
vidil Nathanaelemin
Evangelio
ait:
Eccevere
Israelila,
in
quo
dolusnonest
(J oan. I, 47).
Sicenimdicilurde
ipso
J acob,
Et eratJ acobsinedoto
habitansin domo
(Gen. xxv,
27)
: hoc recolens Do-
minusvidens Nalhanaelemsine dolode
gentc
illact
de
populo
illo,
Ecce
vere,
inquit,
Israelita,
in
quo
do-
lus nonest.
AppellavitIsraelitam,
in
quo
dolusnon
esset, propter
J acob. Et ille
Nathanael,
Undeme
enim
esl;
oleum
spirituale,
intusest.Edd.vero
post,
oleum
spirilualc
intus
est,
adduntisthaec
verba,
oletimrtsibite
exlerime*(,qus
anostrisomnibusMss.aliuit.
507
S. AUGUSTINIEP1SC0PI
508
nMtit Et Dominus,
Cum
essessubarbore
fici
vidi te:
id
est,
cumessesinillo
populo
sub
Lege
constitulus,
quse
carrtali umbraillum
populumprotegebat,
ibi te
vidi.
Quid
est,
ibi tevidi ? Ibi tui misertus sum. Ille
autemrecordatus
quod
fuerai etiamsub arbore fici
in
veritate, admiratus, quiaputabat
se a neminevi-
sum cumibi
esset,
confitetur el dicit: Tues Filius
Dei,tuesrex
Israel.
Quis
hoc dixit?
Qui
audierat
quod
verus esset
Israelita, et dolusinillononesset.
Et Dominus:
Quia
dixi
libi,
Vidi te subarbore
fici,
credidisli; majora
horumvidebis.
Loquilur
cum
lsrael,
cumJ acob,
cumillo
qtii
sibi
Iapidem
ad
caput po-
suerat,
Majora
horumvidebis.
Quscmajora?Quiajam
lapis
illead
caput
est. Amendicovobis
, videbiliscm-
lum
aperlum,
et
Angelos
Dei ascendenlesetdescenden-
tes
super
Filiumhominis
(J oan. i,
48-51). Angeli
Dei
ascendantet
descendantperscalasillas,
fiathocin Ec-
clesia.
Angeli
Deiannuntiatoressunt verilatis: ascen-
dant etvideant,
In
principio
erat Verbum
,
et Verbum
erat
apudDeum,
el Deuseral Verbum.
Dcscendant,
et
Videanl, quia
Verbumcaro
faclumesl,
et habiiavil in
nobis
(Id.i, 14). Ascendant,
ut
erigant magnos:
descendant,
ut nulriant
parvos.
Videnscendentem
Paulum: Sivemente
excessimus,
Deo.Vide
descenden-
tem: Sttie
temperantessumus,
vobis
(II
Cor.
v,
15).
Videascendentem:
Sapienliamtoquimur
inter
perfe-
etos. Videdescendentem: Lacvobis
potuindedi,
non
escqm
(I
Cor.
u, 6,
et
ni,
2).
Hoc fit in Ecclesia;
ascendunt et descendunt
Angeli
Dei
super
Filium
hominis:
quia
sursum est Filius
hominis,
ad
quem
ascendunt
corde,
idest
caput ejus;
etdeorsumFilius
hominis,
idest
corpusejus.
Membra
ejus
bic sunt
,
oaput
sursumest: ascenditur ad
caput,
descenditur
ad metnbra. Cbnstus
ibi,
Christus hic. Namsi ibi
tantum,
et hic
non;
unde vox illa:
Saule,
Sanle
,
quid
me
persequeris(Acl.
ix,
4)
?
Quis
enimilii incoslo
moleslus fuil?
Nemo,
nec
J ud;ci, necSaulus,
necdia-
bolus
tentator;
nemo ibi molestusilli : sedsicul in
compagecOrporis
humani
pede
calcalo
lingua
clamat.
21. Dilexisli
justitiam,
et odisti
iniquitatem
:
pro-
pterea
unxit
le, Deus,
Deus luus. Loculi sumusde
uncto Deo
,
hoc esl de Cliristo. Non
potuit aperlius
dici nomen
Clirisli, quam
ut diceretur
unclusDeus.
Quomodospeciosusformaprmfiliishominum;
sicun-
Clus
,
oleoessultationis
prmparticipibits
suis.
Qui
enim
participes
ejus
? Filii hominum:
quoniam
et
ipse
Fi-
lius hominis
particeps
faciusest mortalilalis
illoruni,
ut facereteos
participes
immorialilatis susc.
22.
[vers.
9
, 40.] Myrrha
et
guita
et casiaavesli-
tnentis tuis. Odores boni a vesiimenlis tuis. Vesti-
iuenla
ejus
sunl sancti
ejus,
electi
ejus,
lotaEcclesia
ejus, quam
sibi sicut veslem
exhibet,
sinemaculaet
ruga (Ephes.
v,
27)
:
propter maculam,
abluensin
sanguine; propter rugam
,
extcndens incruce. Inde
jbonusodor
qui significalur
nominatis
quibusdam
aro-
malis. Audi Paulum illum
minimum,
fimbriamde
vestimento
quodtetigit
mulier in fluxu
sanguinis,
et
sanata
est
(Matlh.
ix,
20);
andi illumdicentem:
thrisli
bonusodor sumus in omni
loco,
etiniis
qui
salvi
fiunt,
el iniis
qui pereunt(II
Cor.
n,
45).
Nondi-
xit,
Bonusodorin iis
qui
salvi
fiunt,
et malusodor in
iis
qui pereunt;
scd
, Quod
adnos
altinet,
bonusodor
sumus,
etiniis
qui
salvi
fiunl,
etiniis
qui pereunl.
Sal~
vumfieri hominembonoodorenonest
improbabile
ne-
que
incredibile:
perire
aulemhomincmbono
odore,
quae
ratioest?
Magnavis,
magna
verilas: etsi
capi
non
potest,
itaest. Namul noveritis
quia
difficile
capilur,
statim
subjecil
: Et adhmc
quis
idoneus?
Quis
intelli-
gat
hominesmori bonoodorc? Tamen
aliquid
dicam,
fratres. Ecce
ipse
Paulus
pradicabat Evangelium
;
multi illumaraabant
prsedicatoremEvangelii,
multi
illi invidebanl:
qui
illum
amabant,
bonoodoresal-
vabanlur; qui
illi
invidebant,
bonoodore
peribant.
Ideoet
pereuntibus
nonmahis
odor,
sedbonusodor.
ldeoenim
magis
illi
invidcbant, quia
tambonainillo
gratia prsevalebat
: nemo eniminvidct misero. Erat
ergo gloriosus
in
prsedicalione
verbi
Dei,
et vivens
secundum
regulam
illius
virgse
directionis:
etdiiigc-
bant eum
qui
inillo
diligebant
Christum
, qui seque-
bantur bouum
odorem; diligcbat
amicum
sponsi
sui
ipsa sponsa, quue
dicit inCanticis
canticorum,
Post
odorem
unguenlorum
luorum
curremus
(Cant.
i,
3).
Uli
autem
quanto magis
cumvidebant in
gloriaprcedica-
tionis
Evangelii
et iuvita
inculpabili,
tauto
magis
in-
vidiu
lorquebanlur,
et occidebantur bonoodore.
23.
Mgrrlta
et
gutta
et casiaa veslimeniis
luis,
a
domibus
eburneis,
ex
quibus
deteciaveruntte
filiwregum.
Domoseburneas
,
domos
magnas,
doinos
regales,
quasvis elige,
delectaverunt indeChristumfilisere-
gum.
Visdomoseburneas
spiritualiter accipere?
Ma-
gnas
domos
,
et
magna
tabcrnacula
Dei,
cordasan-
clorum,
ipsosqueregesregenles
carnem
, subjugantes
sibi turbas humanarum
aflcctionum,
castigantes
cor-
pus,
et servituli
subjicientes, accipe
:
quia
indedele-
ctaverunt eum(ilia?
regum.
Elenimomnesauimse
quac
illis
prsedicaniibus
et
evangelizanlibus
natx
sunt,
fi-
liae
regum
snnt: el EccIeSisefilisc
Aposlolorum,
filise
regum
sunt. Illeest enimRex
regum
: illi autemre-
ges
dc
quibus
diclum
est,
Sedebitis
super
duodecim
sedes,
judicantes
duodecimIribusIsrael
(Matth.
xix
,
28).
Prsedicaverunl verbum
veritatis,
ct
genuerunt
Ecclesias,
non
sibi,
sed illi. Ad hoc
sacramentum
perlinet quodscriptum
est in
Lege
: Si morluus
fuerit
fraler, accipiat
uxorem
ejusfraler ejus,
etsuscitetse-
men
fralri
suo
(Deul. xxv,
5). Accipiat
uxotem
frater
ejus,
etsuscitetsemen
,
non
sibi,
sed
fratri
suo. Dixit
Chrislus,
Die
fratribus
meis
(Mallh.
xxvm
,
40).
Dixii
in
psalmo,
Narrabo nomentuum
frairibus
meis
(Psal.
xxi, 25).
Mortuusest
Christus, resurrexit, ascendit,
absentavit se
corpore
:
susceperunl
fratres
ejus
uxo
rem
ejus, prsedicationeEvangelii generaturi fiiios,
non
per Seipsos,
sed
per Evangelium, propter
no-
men fratris. In Chrisloenim
J esu, inquit, per
Evan-
gelium,
ego
vos
genui(I
Cor.
iv, 45). Itaque
suscitan-
tes semenfratri
suo, quotquot genuerunt,
nonPau-
lianos aut
Petrianos,
sedChristianosnominaverunt.
Videtesi non iste sensus
vigilat
et inhis
versibus.
Cumeuim
diceret,
adomibus
eburneis,
dixit de
rega-
ENARRATIO
1NPSALMUMXLIV.
m
libus, amplis, pulclms,
lenibus, qualia
sunt corda
sanctorum:
subjecit,
Ex
quibus
tedeleclaverunt
filim
reg*m,in
honoreluo. Filim
quidemregum,
filiie
Apo-
slolorum
tuorura: sed,
inhonore
tuo, quia
semenilli
suscilaverunl
fratri suo. Ideo
ipsosquos
suscilaverat
fralri suo
Paulus,
cumvideret currere ad nomen
suum,
exclamavit:
Numquid
Paulus
crucifixus
est
pro
vobis?
Quid
enim ait Lex? Et habeat natus nomen
defuncti
(a).
Defunctonascalur
,
defuncti nomine
ap-
pelletur.
Serval hoc
legilimum
Paulus: volentes
ap-
pellari
ex nomine
suo,
revocat:
Numquid
Paulus
pro
vobis
crucifixus
est? Addcfunctum
aspicite
, Numquid
Paulus
pro
vobit
crucifixus
est?Et
quidergo?Quando
illos
generasti, quid
si nomentuumillis
imposuisti
?
Non. Ait enim : Aut in nominePauli
baptizati
eslis
(I
Cor.
1,
13)
? Deleclaverunlte
filimregum
inhonore
tuo.
Tenete,
servate
,
in honoreluo. Hocest habere
veslem
nuplialem,
illius bonorem
,
illius
gloriam
quserere. Intelligite
eliamfilias
rcgum,
civilalcs
quse
crediderunt in
Christum,
et a
regibus
conditsesunt:
el a domibus
eburneis, divitibus, superbis,
elatis.
Filirn
regum
delectaveruntteinhonoretuo:
quia
non
qusesierunt
honorem
palrum
suorum
,
scd
qustsierunt
honoremtunm. Ostendatur mihi Romsein honore
tanlo
templiTii
Romuli,
in
quanto
ihi ostendomemo-
riamPelii. InPclro
quis
honoratur,
nisi illedefun-
Ctus
pro
nools? Surous enim
Clvrisliani,
non Pe-
triani. Etsi nati
per
fralremdefuncli,
lamen
cogno-
minati nominedefuncli. Per illum
nali,
sed1111 nali.
Ecce
Roma,
ecce
Carthago,
eccealiscel aliaecivitates
filiae
regum
sunt;
et delectaverunt
regem
suumin
honore
ipsius;
et cxomnibusfituna
qusedamregina.
24.
Quale
carmen
nuptiale?
Ecceintcr canticabi-
laritatis
plena, procedit
et
ipsasponsa. Sponsus
enim
veniebat, ipse
describebatur,
in illumeratomnisin-
tentio nostra:
procedat
et ista. Astilit
regina
a dextris
tuis.
Quse
a
sinislris,
non
regina.
Stabitenim
quasdam
et a
sinistris,
cui dicelur : Vadein
ignem
mternum.
A dextrisauiem
stabit,
cui dicetur :
Venite,
benedicti
Palris
mei, percipiteregnumquod
vobis
paralum
estab
initiomvndi
(Matlh.
xxv, 34,
41).
Astitit
regina
adex-
tris
luis,
in vestitu
deauralo,
circumamiclavarielale.
Veslitus
reginsehujus quis
cst?
Etpreliosus est,
et
varius est : sacramentadoctrinsein
linguis
omnibus
variis'. Alia
lingua
afra,
alia
syra,
alia
grseca,
alia
hebrsea,
aliaillaetilla: faciuntistoc
linguse
varielatem
vestis
reginsehujus. Quomodo
autemomnisvarietas
veslis in unitate
concordat,
sic el omncs
lingux
ad
unamfidem. ln vesle varietassit,
scissuranonsit.
Ecce varielaiemintelleximus de diversitale
lingua-
rumet veslemintelleximus
propter
unitatem: iu
ipsa
autemvarietateaurum
quod
est ?
lpsasapientia.Quai-
libetsit varietas
linguarum,
unumaurum
prscdicatur:
nondiversumaurum
,
sedvarietasdeauro. Eamdem
quippesapientiam,
eamdem doctrinamet
discipli-
nam
omnes
linguseprscdicant.
Varietasin
linguis,
au-
ruminsententiis.
'
Novem
Mss.,
varians.
(a)
vid.
unelract.,cap.12,
etlib.
QQ.
in
iwuter.,q.
46.
25.
[vers.44.] AlloquilurPropheta reginam
istam
(libenler enimillicantat),
et
unumquemque
nostrum
;
si tamen noverimus ubi
sumus,
et ad illud
corpus
pertinereconemur,
ct fideet
speperlineamusuniti
in
membrisCliristi. Nosenim
alloquitur
:
Audi, filia,
et
vide.
Alloquitur
eam
tanquam
unusde
patribus, quia
fi-
lise
regum
sunt: elsi
alloquaturpropheta,
etsi
alloqua-
tur
aposlolus,lanquam
filiam
(sic
enim
dicimus,
Palres
noslri
Prophetse, patres
nostri
Aposloli:
si nosillosut
patres.illi
nos
utfilios),
et voxuna
paterna alloquitur
unicamfiliam.
Audi,fitia,
etvide.Prius
audi, postea
vide.Ventumest enimadnoscum
Evangelio,
et
prsc-
dicatumestnobis
quod
nondum
videmus,
et audiendo
credidimus,
credendo videbimus
;
sicut dicit
ipse
sponsusapudProphctam
:
Populusquem
non
cognovi,
servivit
mihi;
in obaudituauris obedivitmihi
(Psal.
xvn, 45). Quidest,
inobaudituauris?
Quia
nonvi-
dit. Viderunt
J udaei,
el crucifixerunt: nonviderunt
Genles,
et crediderunt. Veniat
regina
deGentibus"in
vestitu deauralo
,
circumamiciavarietate: veniat ex
Genlibus,
veniat circumamictaomnibus
iinguis,
in
unilate
sapientisc;
dicatur
ei,
Audi
filia,
etvide.Si
non
audieris,
nonvidebis. Audi ut miindescor
fide,
sicut
Apostolus
ait in Actibus
Apostolorum
: Fide
mundanscordaeorum
(Acl.xv, 9).
Adhoc eniinaudi-
mus
quod
credamus, antequamvideamus,
ut cre-
dendo cor
mundemus,
undevidere
possimus.Audi,
ut credas,
munda cor fide. Et cumcor
mundavero,
quid
videbo? Beati mundocorde
, quiaipsi
Deumvi-
debunt
(Mallh.
v, 8). Audi, filia,
et
vide;
et inclina
auremtuam. Parumest
audi,
humiliter audi : Inclina
auremtuam. Et obtiviscere
poputum
tuumetdomum
palris
tui. Erat
populus quidam,
ct domus
patris
quxdam,
in
qua
nata
es, populusBabyloniac,
habens
regem
diabolum.
Undecumquc
venerunt
Gentes,
a
patre
diabolo venerunt : sed
patri
diabolorenunlia-
verunt. Obliviscere
populum
luumet domum
patris
tui.
Fcedamte ille
genuit,
cum
peccatricem
fecit :
pul-
cbrnmleisle
rcgenerat qui jusiificatimpiam.
Oblivi-
scere
populum
luum
,
ctdomum
patris
tui.
26.
[vers.
42,
45.]
Quoniam
concupivil
rex
speciem
tuam.
Quamspeciem
,
nisi
quamipse
fecit?
Concupi-
vit
speciem.Cujusspeciem?
Peccatricis,
iniquap,
im
pise, qualis
erat
apud patrem
diabolum
,
et
apml
populum
suum?
Non,
sed de
qua
dicitur :
Qum
est
ista
qumascendit
dealbata
(Canl.vni, 5)
?Anlea
ergo
non erat
alba, postea
dealbala.
Qoia
si fuerint
pec
cata vestra sicut
phoenicium, tanquam
nivemdeal-
babo
(Isai.
i, 48). Concupivit
rex
speciem
tuam.
Quis
rex?
Quiaipse
est Dominus
1
Deus tuus. J amvide si
nondebesdimitlere
patrem
luum
illum,
et
populum
tuum
illum,
et veniread
regem
istuin,
Deumtuum:
Deus
luuscst,
rex tuusest. Rex tuus,
et
ipse
esl
sponsus
tuus.
Regi
nubis
Deo,
abillo
dolata,
abillo
decorala,
abillo
redempta,
abillosanala.
Quidquid
hahcs undeilli
placeas,
ab illohabes.
27. Etadorabunteum
filimTyri
inmuneribus.
Ipsum
1
Meliorisnolse
Mss,,Quiaipse
estDeusluus : omissa
voce,
Dommus.
bH
S. AUGUSTINIEPISCOPl ei
regem
luumDeumluumadorabunl
filimTyri
inmu-
neribns.Filim
Tyri,
filiseGentium: a
parlead
lotum.
Tyrus
vicinahuic lerrseubi
prophelia
erat, significa-
bat Gentes crediluras Christo. Indeerat illaChana-
nana,quoeprimo
canis cst
appellata,
Namut noveri-
tis
quia
inde
crat, Evangelium
sic
loquilur
: Secessit
in
partesTyri
et
Sidonis,
eteccemutier Chananmade
finibus
illis
egressa
clamabat,
et csetera
qusc
ibi nar-
ranlur.
Quseprimo
caniserat
apud palrem
suum et
in
populo
suo,
claniandoel veniendoadistum
regem,
decora facta credcndo inillum
l, qnid
meruit au-
dire?0
mulier,magna
est
fides
lua
(Matth.xv,
21
-28).
Concupivit
rex
speciem
tuam. Et adorabunteum
filim
Tyri
inmiineribus.
Quibus
muneribus? Sicadsevult
veniri rex
isle,
et thesauros suos
impleri
vult: et
ipse
donavitunde
impleantur,
et avobis
impleanlur
3.
Venianl, inquit,
adorenl euminmuneribus.
Quidest,
inmuneribus? Nolitevobisconderethesaurosin
terra,
ubi lineael
rubigo
exlerminat,
etubi
fures effodiunt
et
furanlur
: sedthesaurizaHvobisthesaurosin
cmlo,
ubi
nequefur neque
tinea
corrumpit.
Vbienim
fuerit
the-
saurus
luus,
itlicerit etcortuum
(Id. vi, 19-21).
Ve-
nite cum muneribus
: Date
eteemosynas,
et omnia
mundasunt vobis
(Luc. xi, 41).
Venitecummuneri-
bus adeum
qui
dicit: Misericordiam
volo
magisquam
sacrificium(Osee
vi,
6
,
et Malth. ix
, 15).
Ad illud
lemplum qnod
erat anle umbra
fuluri,
vcniebatur
cum tauris et arietibus,
cum hircis
,
cum diversis
quibusque
animalibus
aptis
adsacrilicium
,
ut in illo
sanguine
aliud fieret,
aliud
significaretur.
Modo
jam
ipsesanguis, quemfigurabant
illa
omhia,
venit: ve-
nil Rcx
ipse,
et
ipse
munera vult.
Quso
munera?
Eleemosynas.
Ipse
est enim
judicalurus,
et
ipse
mu-
nera
impuiabit
quibusdam
8.
Venite,inquit,
benedicli
Palris
mei, percipilcregnumquod
vobis
paratum
estab
initio
mundi.
Quare
? Esurivi,
el dedislismihi mandu-
care; silivi,
el dedistismihi
bibere;
midus
fui,
etvesti-
stisme; Iwspes,et
adduxistis
me; infirmus
et incar-
cere,
el visitastisme. Hscc sunt munern in
quibus
adorant
filise
Tyri regem
:
quia
cum
dicerent, Quando
tevidimus
? ille
qui
et sursumest ct
deorstim,
pro-
ptcr
ascendenles
et descendentes,
Cuin
uni, inquit,
ex
minimismeis
fecistis,
mihifecistis(Maith.
xxv, 34-40).
28. Adorabunl
eum
filimTyri
inmuneribus.Et
quae
sunt filise
Tyri,
et
quomodo
adorabunt cuminmu-
neribus, planius
illud
voluit dicere : Vultumluum
deprecabuntur
diviles
plebis.
H:efilise
Tyri
adorantes
inmu.eribus,
divitessunt
plebis, quos
ille
alloquitur
nmicus
sponsi
:
Prmcipe
divitibus
hujus mundi,non
suprrbe
sapere,
nequesperare
inincertodivitiarum;
sed
in iteo vivo,
qui
prmstal
nobisomniaabundanter ad
fruendum
: divitessintin
operibusbonis, faciletribuant,
communicenl.
Adorent
in
muneribus;
sed non
per-
1
Mss.nullofere
excepto,Quiaprimo
caniserat
apud
patrem
swum,
sedcUtmando etveniendoadistum
regem
de-
coram
facientem,
etcredendoin
illum,
etc.
3
plerique
Mss.,
etvobis
implentur.
Duo,
ettmbis
impten-
tur.
3
Mss.,
it
ipsa
tnnnera
imputabit
quibusdam.
Etexiis-
demMsS. duo:
imputabit
quibusdicit, venile,inqtiil,
bene-
rticti,
e(c.
dunt: securi
ponant
ubi
semper
inveniant. Thesau-
risenl sibi
fundamentumbonumin
futurum,
ut
appre-
hendant veramvitam
(I
Tim.
vi,
17-19).
Adorando
in
muncribus,
vullumtuum
deprecabuntur.
AdEccle-
siamenim
concurrunt,
et ibi
eleemosynas
faciunt.
Neexlra
fiant,
id
est,
neextra
positi fiant,
inEcclc-
sia faciant.
Vullus enim
sponsse
hujus
et
reginsc
proderit
facienlibus.
Propterea
illi
qui
ressuasven-
debant,
vultum
reginsehujusdeprecantes
inmuncri-
bus
veniebant;
el ea
quseporlabant,
ad
pedesApo-
stolorum
ponebant
(Act.iv,
34).
Fervebat dilectioin
Ecclesia,
vultus erat
reginse Ecclesia,
vultus erat
reginse obsequium
filiarum
Tyri,
id
est,
divilum
adoranliumin
muneribus. Vultumluum
deprecabun-
tur divites
plebis.
Et
qui deprecabunlur vullum,
et
cujus
vultura
deprecabuntur,
omnes una
sponsa,
omnes una
regina,
mater et filii simul totum ad
Christum
perlinens,
ad
caputpertinens.
29. Sed
quia
fiuntisla
opera
el istse
eleemosynsc
ad
jactantiamhominum,inde
dicit
ipse
Dominus: Cavete
facerejusliliam
veslramcoram
hominibusul videamini
abeis
(Matlh. vi, 1). Quomodoanlem et
publice
de-
bent ficri
propter
vultum
sponsse,
ait: Luceant
opera
vestracoram
hominibus,
ut videant bona
facta vestra,
et
glorificent
Patremvestrum
qui
in ccelisest
(Id. v,
46)
: non ut
gloriam
vestram
quseratis
in
operibus
bonis
quse publice facilis,
sed ut
gloriam
Dei. Et
quis novit,
inquit,
utrum
gloriam
Dei
qusero,
an
gloriam
mcam?
Quia
do
pauperi,
videor :
quo
animo
dem, quis
videl? Sufficiat libi
qui videt;
ille videt
qui
retribuet. Inlus amal
qui
inlus videt : intus
amat,
intus amelur
qui
interiorem facit et
ipsam
pulcbritudinem.
Noli
quasi
oculis exterioribus de-
Iectari,quiavideris, elquia laudaris;
attende
quid
hic
sequattir
: Omnis
gloriaejus filimregis
inlrinsecus.
Extrinsecus nonsolumveslisesl aurea et varia
,
sed
intus
pulchramnovit, qui speciemejus
amavit.
Quse
sunt interiora
pulchriludiiiis?
Conscientise. Ibi videt
Christus,
ibi ainat
Chrislus,
ibi
alloquitur
Cliristus
,
ibi.
punit
Cbristus, ibi coronat
Cbristus. Sit
ero
eleemosyna
tua in
occullo; quia
omnis
gloria ejus
filimregis
inlrinsecus.In
fimbriisaureis, circumainicla
varietate.Pulchritudo intrinsecus: in fimbriisautcm
aureis varietas
linguartim,
doctrinse decus. Isla
quid prosunt,
si nonsit
pulchritudo
illaintrinsecus?
30.
Afferenlurregi virginespost
eam. Vere factum
est. Credidit Ecclesia
,
facta est Ecclesia
per
onincs
genies.
Modo
quemadmodtimconcupiscunt virginos
placere
illi
regi?
Unde incilaniur?
Quia
praecesMt
Ecclesia.
Afferenturregi virginesposl
eam:
proximm
ejusafferentur
libi. Nonenim
qusc
afferuntur alienae
sunt,
sed
proximacejus,
ad eam
perlinentes.
Et
quia
dixit,
regi;
ad eum conversuS
dixit,
libi:
proximce
ejus
afferenlur
libi.
31.
[vers. 16.]Afferenlur
intmtiliael
exsultalionc,
ad-
ducenlurin
templumregis. Templumregisipsa
Eccle-
sia,
inlrat in
lemplumipsa
Ecclesia.Undeconstruitur
templum?
De
hominibusqui
intrantin
templum.Lapides
vivi
qui sunt,
nisi fidelesDci ?Adducenturin
templmn
m
ENAttRATlO
1NPSALMUMXLV.
514
regis.
Suntenim
virgines
extra
templumregis,
hsere-
licacsanctimoniales
: sunt
quidemvirgines,
sed
quid
proderit
eisnisi adducanlurin
templumregis
?Tem-
plumregis
in unitale est:
templumregis
nonest
ruinosum,
non
discissum,
non divisum. J unctura
lapidum
viventiumchariiasest. Adducentur
intem-
plumregis.
*
32.
[uer*.17.]Pro patribus
tuis nali sunt
tibifilii.
Nihilevidentius. Atlendite
jam ipsumtemplum
re-
gis,quia
inde
loquilurpropter
unitatemdiffusamtolo
orbe terrarum:
quia
illse
qusevirgines
essevoluc-
runt,
nisi adducanlurin
templumregis, sponsopla-
ccrenon
possunt.
Pro
patribus
tuisnati suntlibi
filii.
Gcnueruntte
Aposloli
:
ipsi
missi
sunt, ipsi prscdi-
caverunt,ipsi patres.
Sed
numquid
nobiscum
corpo-
raliter
semper
essc
poluerunt?
Elsi unus
ipsorum
dixit:
Cupio
dissolvi,
tessecumChrislomulto
magis
optimum
est;
mancreincarnenecessarium
propter
vos
(Philipp.
i, 23, 24).
Dixithoc
quidem,
sed
quamdiu
hic
manerepoluil? Numquidusque
ad hoc
teinpiis?
numquidusque
in
postcrum
?
Ergo
illorumabscessu
deserlaestEcclesia?Absit. Pro
patribus
tuisnati sunt
tibi
filii.Quidest,
Pro
palribus
luisnali snnttibi
filii
?
Patres missi sunt
Apostoli, pro Aposlolis
filii nati
sunt
libi,
conslituti sunt
episcopi.
Hodieenim
epi-
scopi,qui
sunt
per
tolummundum
,
undenali sunt?
Ipsa
Ecclesia
patrcs
illos
appellat, ipsa
illos
genuit,
et
ipsa
illosconslituitinsedibus
patrum.
Non
ergo
te
pules
desertam
, quia
nonvides Pelrum,
quia
nou
videsPaulum,
quia
nonvidesillos
per quos
nataes:
de
prole
luatibi crevit
paternitas.
Pro
patribus
luis
nali sunllibi
filii:
conslilueseos
principessuper
omnem
terram.Vide
lemplumregisquam
latediffusumest:
ut novcriul
virginesquae
nonadducunturin
templum
regis,
nonseadislas
nuptiaspertinere.
Pro
patribus
tuisnati sunt tibi
filii:
constitueseos
principessuper
omnemterram. Hsecest caiholicaEcclesia: filii
ejus
consiituti sunt
principessuper
omnemterram
,
filii
ejus
constitutisunt
propatribus. Agnoscantqui pra>
cisi
sunt,
veniant adunitatem
,
adducanturinlem-
plumregis.Templum
suumDeus
ubiquecollocavit,
fundamcnta
Prophetarum
et
Apostolorumubique
fir-
mavit. Filios
genuit Ecclesia,
consliluit eos
pro
patribus
suis
principessuper
omnemterram.
33.
[vers. 18.]
Memorcscrunl nominislui inomni
generalione
el
generatione. Proptereapopuliconfilebun-
tur tibi.
Quidergoprodestconfileri,
etextra
templum
confiteri?
Quidprodestprccari,
el inmontenon
pre-
cari? Voce
mea,inquil,
adDominum
clamavi,
el exau-
divil mede montesanctosuo
(Psal.
iu,
5).
De
quo
monte?De
quo
dictumcst: iVou
potesi
civitasabscondi
supra
montemconstituta
(Matth.v,
14).
De
quo
monle?
Quem
vidil Daniel ex
parvolapidecrevisse,
cl frc-
gisse
omnia
regna terrarum,
et
implevisse
omncm
faciemterrse
(Dan.
u, 35).
Ibi adoret
qui
vultacci-
pere,
ibi
pelatqui
vult
exaudiri,
ibi confitealur
qui
vult sibi
ignosci.Proptereapopuli confitebuntur
tibiin
elernum,
el in smculumsmculi.
Quia
et inillaviia
reteritnnonerit
jamquidemgemituspeccatorum,
sed
tamenindivinislaudibus
supernse
illiusac
pcrpeiu
civitalisnondeerit
sempiterna
confessiotantacfelici-
tntis.
Ipsi
enim
civitati,
cui alius
psalmuscnntat,
Gloriosadictasunl de
le,
civilasDei
(Psal. LXXXVI, 5);
ipsisponsacChrisli.ipsireginse
filise
regis, elconjugi
regis; quiaprincipesejus
sunt memoresnominis
ejus
inomni
generatione
ct
gcneralione,
id
est, quamdiu
transcat hoc
sscculiim, quod
multis
generationibus
agilur, gcrentespro
illacharitalis
curam,
ut dc isio
sacculoliberaia insetemumDeo
conregnet; proptcr
hoc eidem
ipsi
confilebuntur
populi
in
selernum,
conspicuis
etmanifestisilliccordibusomnium
perfecia
charilate
luminosis,
utse universam
plenissime
nove-
rit, quse
hic inmultis suis
parlibus
occullasibi esl.
Undeadmonemurah
Apostolo
nihil anle
lempusju-
dicare,
donecveniat
Domintis,
el illuminetabscon-
dita
lenebrarum,
ct manifeslet
cogitntionescordis,
et
sil laus
unicuiquc
a Deo
(I
Cor.
iv, 5). Ipsa
enim
sancta civilas sibi
quodammodoconfitebitur,
cum
populi ejus quibusconstat, ipsi
civilati confitebiintur
in
selernum;
ut exnulla
partc
se
lateat,
nulloinsc
cxistente
cujusaliquid
lateat.
IN PSALMUM XLV
ENARRATIO.
SEBMO ADPLEBESI.
I.
[vers.',l.]
J amChariiaii
Vestrse
qusedam
sicut
nolissima
loquimur,
in
quibus
immorarinon
debemus:
quia
ea
quaescitis,
brevilcr
commemorari debent.
FiliosCorenos esse
intelligamus.Commemorocniin
vos
scientes,
Core
interpretari Calvitium;
Dominum-
que noslrum, quoniam
in
CalvariseIococrucilixus
est',
adduxissesibi
mullos, lanquam
illud
granum,
quod
nisi mortificatum
esset,
solum
remaneret
(J oan.
xu,
24);
et eos
qui
adducli
sunt,
appellalos
filios
Corc: hocin
myslerio.
Cacterumfuerunt nescio
qui
filiiCoreillo
tcmpore,quando
istacaotabantur
(1
Par.
xxvi,
1):
sed
spiritus
nosvivificare
debet,
nonlit-
tera velare
(a) (II
Cor.
in,
6).
Nos
ergo
hic
inlelliga-
mus,
et videlesi ca
qusesequunlur,
id
esl,
quse
babct
psalmi ipsiusconlcxtus, congruunt
nobis: et inveni-
mushic
nos,
si tamen inhsereamusmemhris
ejus,
cujus corporis caput
incoelo
est,
ex illa
passione
ascendens,
ul eos
qui
inhumilitale
jacebant,
secum
inubcrlate
adducal,
fruclumferentes in tolerantia.
Dictumest autem: In
finemprofitiisCore,pro
occul-
lis,
Psalmus. Occullumest
ergo;
scdille
ipscqui
in
Calvanselococrucifixus
est,
nostis
quia
vclumdisci-
dit,
ut
templi
secrela
palescerent(Malth.xxvu,
51).
Proinde
quia
crux Domini noslri clavis
fuit,
qua
clausa
aperirentur;
credamusadfuturumeum
nobis,
ut islaoceultarevelentur. In
finemquodhabet,
sem-
per
Cbristum
inlelligere
debemus. Finis enim
Legis
Christus,adjustitiam
omnicredenti
(Rom.x, 4).
Finis
autem
dicitur,
non
quia
coqsumit.
sed
quiaperficit.
1
ttaMss.At
Edd.,Domimimque
nostrum
sigmfkare,qui
incatvarimloco
crucifixus
adduxitmultos.
(a)Forle,
neeare.
m
S.
AUGUSTIMEPISCOPI ,
516
Namet finitumcibumdicimus
qui manducabatur,
et
iinitam tunicam
quae
texebatur : illud ad consum-
ptionem,
hoc ad
perfectionem. Quiaergo
ultra
quo
tendamusnon
habemus,
cumadClirislum
pervene-
rimus, ipse
cursus nostri finisdicitur. Ncc
pulare
de-
temus,quia
cumadillum
pervenerimus,aliqnid
am-
plius
debemusniti ut et adPatrein
perveiiiamus.
Hoc
enim
pulavit
et
Philippus,
cumei dixil :
Domine,
ostendenobis
Palrem,
el
su/ficil
nobis.Cum
dicil, suf-
ficitnobis,
finem
quserit
satietaliset
perfectionis.
Et
ille, tanlo,inquit, tempore
vobiscum
sum,
etnon
cogno-
vislisme?
Philippe,qui
videl
me,
videtel Patrein
(J oan.
xiv, 8, 9).
In illo
ergo
habemus
Palrem, quiaipse
in
Patre,
et Paler in
ipso,
et
ipse
ct Pater unumsunt
(Id. x, 30).
2.
[vers.2.] Quidigitur
hic admonet
qui
canlat,
ubi vocemnostram
agnoscere
debemus,
si tamen
hujus
vocisafleclumhabemus? Deusnosler
refugium
etvirtus.Sunt
qusedamrefugia
ubi nonesl
virtus, quo
quisque
cum
fugerit, magis
infirmalur
quain
confir-
melur.
Confugis,
verbi
gratia,
ad
alii|iiem
insaeculo
magnum,
ul faciastibi
poientem
amicum; refugium
libi videtur. Tanlatamen
hujus
sseculiincerta
sunt,
et i(a
polenlum
ruinse
quolidiansccrcbrescunt,
ut
cum ad tale
refugiumperveneris, plus
ibi timerc
incipias.
Anteaenimcausselusetanlum
timebas;
cum
veroadlalem
reltigeris,
et deillolibi timebis. Mulli
enimcum ad talia
refugiaconfugissent,
cadcntibus
illis ad
quosconfugerant,
el
ipsi quaesili
sunt:
quos
nemo
qusereret,
si nonad talia
confugisseut.
Nonesl
refugium
nGslram
Ule,
sed
refttgiurn
noslrumvirtus
est. Cumilluc
confugerimus,
firmi erimus.
3.
Adjutorin
tribulalionibus
quminveneruntnos
nimis.
Multsesunt
Iribulationes,
cl in omni tribnlalionead
Dcum
confugiendum
esl: sivesittribulalioinrefami-
liari,
sivesitinsalute
corporis,
sivede
periculocarissi-
niorum,
sivedc
aliqua
read
hujus
vilsesustentaculum
necessaria,
omninoaliud
refuginm
nondebetesseho-
mini cbnstiano
quam
Salvalor
ejus, quam
Deus
ejus,
quocumconfugerit,
fortissit. Nonenim
ipse
insefortis
erit,
autsibi
ipsefortiludo
erit;
sedilleilli
fortiludoerit,
qui refugiumejus
factusesi.
Verumtamen, carissimi,
inter omnes tribulationeshumansc
animsc,
nullaest
major
tribulalio
quam
conscientiadelictorum. Nam-
que
si ibi vulnusnon
sit, sanumque
sit intushominis
quod
consciemia
vocalur; ubicumque
alibi
passus
flierit
tribulationes,
iliuc
confugiet,
et ibi inveniet
Deum. Si autemibi
requics
nonest
propter
abun-
danliam
iniquilatis, quoniain
ct ibi Deus non
esl;
quidfacturuseslhomo? quo confugiet,
cum
coeperit
pati
tribulationes?
Fugiel
ab
agro
ad
civilalem,
a
publico
ad
domtim,
adomoin
cubiculum,
et
sequitur
tribulalio. Acubiculo
jaraquofugial
non
habet,
nisi
ininterius cubile suum. Porro si ibi tumultus
est,
si fumus
iniquitatis,
si flamma
sceleris,
non illuc
potest confugere
:
pellitur
inde
;
et cuminde
pelli-
lur,
a
seipsopellilur.
Et ecce hostemsuum
invenit,
quo confugeral: seipsumquo fugiturus
est?
Quo-
cumque fugerit,
sc trahit
post se;
et
quocumque
talemtraxcrit
se,
cruciatsedese.
Ipsae
sunttribu-
laliones'
quse
inveniunthominemnimis:
acerbiores
enimnon sunt : tanto nonsunt
acerbiores, quanto
nonsunt interiores.
Videte,carissimi,
cum
ligua
de-
jiciunlur
*
et
probantur
a
fabris;
aliquamlo
iu
super-
ficic videntur
quasi
Isesaet
putria
: faber autem
inspicit lanquam
medullam interiorem
ligni,
et si
sanainlerius
lignacognoverit, promillit
cainaulifi-
cioduralura
;
nec valdeerit de
superlicie
kes.isolli-
citus, quando
id
qtiod
interiusesl sauiimreuiiiiliat.
Porro homini interius conscienlianon invcnilur:
quidigilurprodest,
si
quod
cst cxleriussanum
esi,
et
pulrefacta
est medulla conscienliic? Arclse
istae,
ct vebementes
oinnino,
el sicut
psalmus ipse ajt,
nimisetribulationes sunt: tamen el in liis
adjutor
faclus est Dominusdimiltendo
peccata. lniquorum
enimconscientiasnonsauat nisi
indulgentia.
Si enim
magnas
tribulationeshabercsedicitdebilor fiscicon-
fessus3,
et intuens
anguslias
rci famiiiaris
SIISR,
cum
sevidetnon
posse
essesolvcndo
; propier
immiuentes
omni anno
compulsores,
tribulaliones
iungnas
se
pali
dicit,
ncc
usquamrespirat
nisi in
spc iiululgentise
rerumlerrenarum1:
quantomagis
debilor
poenarum
de abundanlia
delictorum, quando
reddet
quod
de-
bet de mala
conscicntia,
quando
si reddiderit
ipse
perit?
Hoc enim
debituin.reddere, pcenas
luereest.
Reslal
ergo
ut de
ipsiusmdulgentia
securi esse
pns-
simus: si tameu
accepta indulgenlia
nonrursus ad
debilacontrahendaredeamus.
4. Isti
ergo
filii Coreforlasse
intelliguntur
esse
illi,
quibus
locutus est Petrus in
Aclibus
Apostoloium,
cuminienli facti esseutadmirabiliaadventus
Spiri-
tus
sancti,
cumomnesin
quos
venerat
linguisomni-
bus
loquerenlur.
Annunliavit enimillis
Christum,
eum
qui
lanta
potuissetmittendoSpiritumsanctum.Illi
quemipsi
crucifixerantmanibus
suis,
cogitantesquam
conlemplibiliscsset,
cumabeis
occiderelur,quam
altus
et
excelsusapud
Deumfaclus
esset,
quiSpiritu
sanclo'
idioias
impleret,
et
linguas
infanliumfacerct
diserlas,
compuncticorde,
dixerunt:
Quidfaciemus?Islaj erant
nimiae
tribulaliones, quse
illosinvenerant. Nonenim
ipsi
invencruiit
peccalasua, scdinvenla incis sunt
commemoratione
Aposlolorum.
Ideo
invenerunt illos
tribulaliones,
non
ipsi
invenerunt
tribulationes. Nam
quando
sine
aticujus
admonitione
ipsc
bomo
conside-
rat faclum
suum,
et
rogatDeum,quid
dicit? Tribula-
lioneinet dolorem
inveni,
el ntmen Domini invocavi
(Psal.
cxiv,
5,4).
Aliaest
ergo
tribulalio
quara
luin-
venis,
alia
quse
teinvenit. In
utraquc
tamensive
quse
te
invenit,
sive
quam
lu
invenis,
ul
ulramquedepel-
l.n,
ille
rogandus
est
qui
est
adjulor
in
tribulalioni-
bus. Namet illecum
inveniret,
hoc
dixit,
Et nomen
1
Sicin Mss.Atin
Edd.,Quocumque fugerilse,
talem
trahit
poti
se: et
quocunujue
talemiraxerit
se,
crucialse.
Seda
seipso
sunl
tribnluliones,
etc.
3
sicMss.At
Edil.,
deascimlur.
3
QukidecimMss., confossus. Duo,confusus. 'rrcs,
com-
pulsus.
raueissiiui veroliabcutul in
Edd.,confessus:
nec
iiiinusloune.
*
Tredeeim
Mss.,regmn
terrenorum.

Mss.,
suo.
5)7
ENARRATIOIN
PSALMUMXLV.
618
Domm
invocavi: et Iii intribulalionibus,
a
quibus
se
invenlosessedixerunt,
hoc dixerunt,
Deusnosterre-
fugium
et
virtus,adjutor
intribulationibus
qum
invene-
runt nos nimis. Ssd
quia ailjutor
faclus
esi,
unde
facius est?
Coinpuncti,inquil,
cordedixerunl:
Quid
faciemus
?
Tanquammagnadespcraliune.
Illc lautus
est, quem
nosoccidimus,
nosubi erimus?El
Petrus,
Agilepmmtenliam,
el
baplizeturunusquisque
vestrumin
nomineDomininostri J esn
Christi,
el dimitlunlurvobis
peecalaveslra(Act.
n, 4, 37, 58).
Nihil enimhoc
pec-
cato
graviuscogiiarepoluerunt. Quodgraviuspecca-
tum
segri, quam
medici inlerfeclio?
quid gravius
polest aeger
facere, quam
si medicumsuumoccidat?
Cumhoc
dimillilur, quid
non dimitlitur? Ab illo
ergo
cui dictum
est, liefugium
el
virtus, acceperunt
mngnam
securilalem.
Baptizeturunusquisque
veslrum
innomineDomininoslriJ esuChrisli: inilliusnomine
quem
occidislis,baplizamini,
el dimlllunlurvobis
pec-
cataveslra. Medicumvcl
posteacognovistis,jaro
se-
curi bibile
sanguincmqucm
fudistis.
5.
[vers. 3.] Denique accepla
tanla
securitale,
quid
dicunl?
Propterea
non
limebimus,
cumconlur-
babiiur terra. Pauln anle
solliciti, subito
securi,
ex
iribulationibusnimiisin
magnatranquillilale posili.
Dormiebat enim illis
Christus, idep
ttirbabaritur:
excitalus est
Cbrislus,
sicut modo audivimus in
Evangelio, imperavit ventis,
et
quieverunt (Matth.
VIII,24-26). Quoniam
Christus in
cujusque
corde
per
fidem
est, significatum
est
nobis, quia ejus
cor
lanquam
navis in
hujus
sacculi
tempestaieturbatur 1,
qui
fidemstiamobliviscilur:
tanquam
Christodor-
mienle
lurbatiir;
excitato autcm
Chrislo,
fil tran-
quillilas. Denique
ct
ipseDominusquid
ail? Ubi est
fides
vestra
(Luc.
vm, 25)
? Excitatus Christusexci-
lavil fidem: ut
quod
innavi factum
erat,
fieret in
cordibus eorum.
Adjulor
in tribulaiionibus
qum
inve-
tierunt nos nimis: id
egit
ut
ibi essct
tranquiilitas
magna.
6. Videte
ipsamtranquillitatem
:
Propterea
nonli-
mcbimus,
cumconturbabitur
tcrra,
el
transferenlur
montcs
ineormaris.Tuncnontimebimus.
Quseramus
montes
translatos;
et si invenire
poluerimus,
manifeslum
est
quia ipsa
est securilas
noslra. Dominus
quippe
dixit
discipulis
: Si habuerilis
fidem
sicut
granum
si-
napis,
dicetismonli
huic,
Tollere et mitterein
mare,
ct
fiet(Matth. xvji, 49), Forle,
monti
huic,de
seipso
dixil;
dictusest enimmons: Erit in
novissimistem-
poribusmanifeslus
monsDomini,Sed iste mons
super
nliosniQiitescollocatusest:
quia
et
Apostolimontes,
portanles
montembunc. Ideo
sequilur,
Erit innovis-
simis
temporibus,manifestus
mons
Domini,paratus
in
cacuminemontium
(Isai.
u,
2).
Transcendit
ergo
ca-
cumina montiumomnium,
et in cacumineomnium
montiumcollocatus
esl;
quoniam
montes 6unt
an-
iuiiitianles
monlem. Mareautem
significat
hocssecu-
lum,
in
cujus
raaris
comparationelanquam
terra vi-
1
ttaMss.At
Edd.,
in
cujuscumque
corde
per fidem
non
esl,
siqmficatum
ettnobis
quiaejus
eor
tanquam
navisin
hu'lvsmculi
tempestate
turbatur.
Quifidemsnam,
etc.
dcbatur
gens
J udaeorum. Nonenim
idololatriacama-
ritudine
tegebatur,
sederat
lanquamaridaamarilu-
dineGentium
tanquam
mari
circumdala. Fuiurum
crat ut
lurbarclur
terra,
idesl illa
ipsagens jud:ea;
et
transferrenlur
montesin cor
maris,
id est
primo
ipse
mons
magnus paraius in cacumine monlium.
Deseruil eniin
gentemjud.eam,
et faclusest inGen-
libus; translaliis est deterra ad
mare. Transfersn-
tibus
quibus?
Apostolis,quibus
dixeral,
Si habuerilis
fidem
invobis
tanquamgranumsinapis,
dicetismonli
huic, Tollereet milterein
mare,
et
fiel
: id
esl,
per
fidelissimamvestram
prscdicalionemfietnt nnns
iste,
hoc est
ego ipse prsedicer
in
Genlibus,
glorificer
in
Gentibus,
agnoscar
in
Gentibus,
et
fiitquod
deme
prsediclumest,
Populusquem
non
cognovi,
servivitmihi
(Psal. XVII,
45).Quaii(lo
autemet illi inonles tr:ins-
lati sunt? El liocindicet nobis
Scriptura
Dei
Quando
Apostolus proedicabatJ udsnis,
respuerunl verbum;
el ait
aposlolus
Paulus : Ad vos missi
eramuS,
sed
quiarespuistisverbum
Dei,
imusad
Gentes
(Act. xm,
46).
Translali sunt monlesin cor maris.
Vere enim
Genies crediderunt
montibus,
ut in corde maris
essenl
monlesilli: nonsicut
J udaei,
de
quibus
diclum
est,
Populus
liic labiisme
honoral,
cor aulemeorum
longe
est a me
(Isai, xxix, 43,
el
Matth,
xv, 8).
Hoc
eniin ct doNovo
Testamento
promittit
Dominus,per
propbelam
dicens: Dabo
leges
measin
cordibuseorum
(J crem. xxxi, 33,
et Hebr.
vm, 40).
Hse
leges,
haec
pr.ieceptaper Apostolos
inditaomnium
Gentiumfldei
el
credulitaii,
montesdicti siint
Iranslali incor maris.
Tunc nos non timebimus.
Qui
uon timebimus?Illi
qui compuncti
sumus
corde,
ne ficremtisdenumero
reproborum J udaeorum, tanquam
ramorum fraclo-
rum. Credidertint enim
quidam illorum,
el adhse-
serunt
Aposiolispracdicanlibus
1. Timeant
ergo
illi
quos
deseruenmt montes: nos a
montibus non re-
cessinius; et
quando
translali sunt incor
maris,
seculi
sumus.
7.
[vers.4.] Quidjam sequilur ex
eo
quod
trans-
lati sunt montes in cor maris? Atlenditeel videle
veritalem. Hsecenim
qtiando dicebanlur, obscura
erant, quia
nondum
contigerant:
nunc autem
quis
jam
factanon
cognoscat?
Liber libi sit
paginadivina,
ut
hsec
aqdias: liber tibi sit orbis
terramm,
ut IISRC
videas. Inistiscodicibusnonea
legunt,
nisi
qui
litte-
ras noverunt: intolomundo
legat
et
idiota.
Quid
ergo
faclum
est,
dumtranslati sunt monles in cor
maris?
Sonuerunl el lurbatmsunt
aqumejus. Quandoprardi-
cabatur
Evangelium(a), Quid
esthoc?
Peregrinorum
dmmoniorumvidelurisle
annunlialor esse
(Act. xvn,
48):
hoc Alhenienses.
Ephesii
aulem
quo
lumultu
cocidere
Aposlolosvoluerunt, quando
intheatro
pro
Dianastiatantum
slrepitum fecerunt,
ut clamarent:
Magna
Diana
Ephesia(Id. xix, 28)?
Inter
quos
flu-
ctus el sonitus maris non
timebant, qui
ad
refugium
1
QuatuorMss.,
crediderunt
enim, et accesserunt
Apo-
stoii.Aliifere
omues,
crediderunlenimetaccesserunt
Apo-
stolis.Nac
hatient,quidamitlorurn;
nec
verbum, prwdi*
cantibus.
()subaud.,
dixerunt.
519
S. AUGUSTINIEPISCOPI
20
illud
confugernnt. Deniqueapostolus
Paulusvolebat
inirare in Ihcalrum,
et a
discipulis
revocatus
est,
quia
nccessariitmerat adhtic ul in carne maneret
propier ipsos.
Sed tamenSonueruntet lurbatmsunt
aqumejus
: conlurbati sunt montesin
forliludineejus.
Ciijus
?
Numquidnammaris,
an
polius Dei,
de
quo
dicttimesl:
Refugium
et
virtus, adjulor
in Iribulalio-
nibus
qum
inveneruntnos nimis? Turbali enimsunt
monies,
idest
potestateshujus
sseculi.Alii sunlenim
montcs
Dei,
alii sunt montessacculi: montes
sscculi,
quibus caput diabolus;
monles
Dei, quibus caput
Chrislus. Sed
per
istosmontesturbaii sunt illi mon-
tes. Tuncdederunt voces
1
contraCbristianos,quando
turbali sunt montes sonantibusiluclibus: et montes
sunt
turbati,
et facluscst
magnus
lerrsemotuscum
motu
aquse.
Sedcui hscc?Civitaii illi fundatsc
super
peiram.
Sonant
aqtise,
turbantur
montes,
annun-
tiato
Evangelio.Quid
tucivitas Dei? Audi
quod
se-
quilur.
8.
[vers. 5.]
Fluminis
impelusImtificanl
civitalem
Dei. Cumturbanlur
3
montes,
cum ssevit
mare,
non
deserit Deus civitatemsuam
per impetus
fluminis.
Qui
sunt
isliimpetus
fluminis?Inundalioilla
Spiritus
sancli,
de
qua
Dominusdicebat : Si
quis
sitit,
veniat
el bibal:
qui
creditin
me,fluminaaqum
vivm
fluent
de
ventre
ejus. Ergo
hsec fluminafluebant de ventre
Pauli, Petri, J oannis,
aliorum
Apostolorum,
aliorum
Evnngelislnrum
fidelium. Haecffuminacumfluerent
ab uno
flumine,
multi
impelusfluministmlificant
ci-
vitalemDei. Namut noverilis hocde
Spiritu
sancto
diclum,
ineodcm
Evangelioconsequenter
dicitEvan-
gclisla
: Hocautemdicebatde
Spiritu, quemaccepluri
cranl hi
qui
in eumerant credituri.
Spiritus
autem
nondumeral
dalus,
quia
J esus nondumeral
glorifica-
tus
(J oan.
vu, 37-39).
GlorificatoJ esu
post
resurre-
ctionem, glorificato
post ascensionem,
die Pente-
cosles venit
Spiritus
sanclus, implevit credeutes,
locuti sunt
linguis (Act.
u, 4), prsedicareEvange-
lium
cceperunt
Gentibus.
HinccivitasDei Isetificaba-
lur,
dummare turbarelur sonitu
aquarumsuarum,
dummontesconlurbarenlur
quaerenlesquidagerent,
quomodo
novamdoclrinam
pellerent, quomodo
Chri-
slianorum
genus
deterra eradicarenl. Conlra
quem
?
Contra fluminis
impelus
lselificantescivitatemDei.
Hinc eliam
ostendit de
quo
flumine
diceret, quia
spirilum
sanclum
significabat,
Fluminit
impetus
tmli-
ficanl
civitalem
Dei. Et
quid sequilur
?
Sanctificavit
labernaculum
suumAUissimus.Si
ergo sequitur
san-
clificationisnomen,
manifestutn est fluminis illos
impetus
de
Spiritu
sanclo
iutelligendos,quo
sancti-
ficaturomnis
pia
aniinacredensin
Christum,
ut fiat
civis civitalisDci.
9.
[vers.6.|
Deusin medio
ejus,
et* noncommo-
vebilur.Sseviat
mare,
conturbentur montes: Deusin
1
septemMss.,leges.
3
sicMss.
quibus
in hocce
f. 5,
consentitGrsscaioter-
pretatio
LXX. At
prius
Edd.
ferunt, Imlificat
civUatemDei.
Conlurbanlur,
etc.
3
Edd.carent
particula
et, UabentMss. acLXXiu
aliquot
flraecis
codicibus.
medio
ejus,
etnon commovebilur.
Quidest,
inmedio
ejus
?
Tanquain
Deusinuno loco
stet,
et circumdent
eum
qui
credunt in eum.
Ergo
ambiiur loco
Deus,
et lala sunt
quaecircumdant,
in
angusto
est
qni
cir-
eumdatur? Absit. Nihil lale
cogitetis
de
Deo,
qui
nullo
capilnr loco,
cui sedesest conscienlia
piorum:
et iiasedesDei eslin cordibus
hominum,
titsi homo
ceciderita
Deo,
Deusin se
maneat,
non
quasi cadat,
noninveniendoubi sit.
Magis
enimte
sublevat,
ut in
illo
sis,
quam
in le
incumbit, ut si te
Subduxeris,
cadal. Illesi se
subduxerit,
cadestn: tule si sub-
duxeris.
noncadet ille.
Quidergoest,
Deut inmedio
ejus?
Hoc
significatquodsequus
est omnibus
Deus,
et
personas
non
accipit. Quomodo
enimillud
quod
inmedio
est, paria
habet
spatia
adomnes
fines;
ita
Deus medius esse
dicitur,
scqualiter
oranibus con-
sulens. Deusinmedio
ejus,
etnoncommovebitur. Unde
noncommovebitur?
Quia
in medio
ejus
Deus.
Adju-
vabiteamDeusvuttusuo. Ille
est,
adjutor
in Iribula-
lionibus,qum
inveneruntnosnimis.
Adjuvabit
eamDeus
vultu suo.
Quidesl,
vultusuo? Demonstrationesua.
Quomodo
sedemonstratDeus,
et vullum
ejus
videa-
mus? J am
commemoro,
didicistis
prsesenlemDeum,
didicimus
per opera. Quando
ab illo
aliquidadjutoru
accipimus,
ita ut omnino non dubitemusa Domino
nobisesse
concessum,
vullusDei nobiscumest. Ad-
juvabil
eamDeusvullusuo.
40.
[vers.7.]
Coniurbatmsunl
gentes.
Et
quomodo
conturbalae?
utquid
conlurbatse?Ut
dejicerent
civi-
latem
Dei,
in
cujus
medioDeus?uteverterent taber-
naculum
sanctificatum,quodadjuvat
Deusvultusuo?
Non. Sed
jam
salubriler conturbatae
gentes. Quid
enim
sequitur
?Et inclinatasunt
regna. Inclinata,
in-
quit,
sunt
regna
:
jam
non
erecta,
ut
ssevirent1;
sed
inclinatn,
ut adorarent.
Quando
inclinatasunl
regna
?
Quandofactumestquodprsedictum
est inalio
psalmo:
Adorabunteumomnes
regesterrm,
omnes
gentes
ter-
vientei
(Psat.
LXXI,
44). Quae
resfecit ut inclinaren-
tur
regna
?
Quaeres,
audi: Dedil vocemtuamAltissi-
mus,
et molaesl lerra.
Arreplilii
idolorum
tanquam
ranscde
paludibuspersonabant,
tanto
tumultuosius,
quanlo
sordidiusdelulo et cceno. Et
quid strepitus
ranarumadtonilrua nubium?lndeenimdeditvocem
suam
Altissimus,
etmotaestlerra: tonuitdenubibus
suis.
Quae
sunt nubes
ejus?Aposloliejus, prsedicato-
res
ejus,
de
quibus
intonabat
prseceplis,
coruscabat
miraculis.
Ipsi
nubes
qui
et montes: montes
propler
alliludinemet firmitalem,
nubes
propter pluviam
et
ubertateni.
Irrigaverunt
enimterram nubes
istse,
de
quibus
dictum
est,
Deditvocemtuam
Altittimut,
et
motaestterra. Dehisenimnubibusminaturcnidam
viuese
sierili,
unde translati sunt montesincor ma-
ris:
Mandabo, inquit,
nubibusmeisne
pluanl tuper
eamimbrem
(Itat.
v, 6).
Hoc
impletum
est ineo
quod
commemoravimus,quando
translati sunt montes in
cor maris:
quando
dictum
est,
Ad vosmissi
eramut,
tedquiarespuistis
verbum
Dei,
imus
adgenles(Acl.
xm,
46): impletumest,
Mandabonubibus
meis,
ne
pluant
1
sicMSS. At
edd.,superbirenl.
super
eamimbrem.
Deniqueipsagcns
J udseamodosic
remansit, tanquam
vellus siccum in area. Namet
liocnostis
conligisse
in
quodam
miraculo. Areasicca
erat,
vellus solummadebat: sed
pluvia
in vellere
non
apparebat(J udic.
vi, 37, 38).
Sic et sacramen-
lumNovi Testamenii non
apparebat
in
gente
J udseo-
rum.
Quod
illicvellus,
hicvelum: vclatumenimerat
sacramentuminvellere. In area
vero,
in omnibus
Genlibus
patet Evangelium
Christi:
pltivia
manifesta
est,
nudaest
gratia
Cbristi';
nonenim
tcgitur
vela-
mento. Ut autem exirel inde
pluvia, expressum
est
vellus. Per
pressuram
enima se cxcluserunt Chri-
stum,
et Dominus
jam
de nubibus suis
compluit.
aream,
vellussiccumremansit. Inde
ergo
deditvocem
suam
Aliissimus,
dc islis
nubibus, per quam
vocem
regna
inclinarentur,
et adorarent.
41.
[vers. 8.]
Dominusvirtutum
nobiscum,
susce-
ptor
nostcr DeusJ acob. Non
quicumque
bomo,
non
polestas quselibet,
non
deniqueangelus,
non
aliqua
creatura,
sive
terrena,
sive
cceleslis,
sed Dominus
virtutum
nobiscum, susceptor
noster DeusJ acob.
Qui
misit
Angelos,
vcnit
post Angelos,
venit ut ei servi-
rent
Angeli,
venit ut hominesfaceret
scqualesAnge-
lis.
Magnagralia.
Si Deus
pro
nobis,
quis
contra nos?
Dominusvirlutumnobiscum.
Quis
Dominusvirlulum
nobiscum. Si Deus
pro
nobis, inquam, quis
contra
nos?
Qui
Filiosuo
proprio
non
pepercit,
sed
pro
no-
bis omnibus
tradidit
illum, quomodo
nonet cumillo
emuianobisdonavit
(Rom. vm, 31, 52)? Ergo
securi
simus,
in
tranquillilate
cordisnulriamus bonamcon-
scienliamde
pane
Domini. Dominus viriutumno-
biscum, susceptor
nosler Deus J acob.
Quanlacumque
sit infirmitas lua,
vide
quis
te
suscipiat. yEgrotat
r.escio
quis,
adhibelur
medicus; susceptum
suumdi-
cit medicus
segrotum.Quiseumsuscepil?
Ille.
Magna
spes
salulis, magnus
medicttseum
susccpit. Quis
me-
dicus? Omnismedicus
prstler
illumhomoest: omnis
medicus
qui
venit ad
infirmum,
alia die
jnlirmari
potest, prseter
illura.
Susceplor
nosterDeus J acob.
Fac te infantem
parvulum
omnino, quales
a
parenti-
bus
suscipiunlur.
Qui
enim non
suscipiuntur, expo-
nuntur :
qui suscipiuntur,
nutriuntur. Ptttasnesic te
suscepit
Deus, quomodo
intanlem te
suscepit
mater
lua? Non
sic,
sedin aelernum. Tua enimvoxesl in
illo
psalmo
:
Quoniampater
meusel malermeadereli-
querunt
me,
Dominusaulem
assumpsit
me
(Psal. xxvi,
10). Susceplor
nosterDeusJ acob.
12.
[vers.9.]
Venite,
*.tvidele
opera
Domini.J am
dehac
susceplitnequid
fecil Dominus?Animadverte
orbemlerrarura, veni,
ct vide. Si cnimnon
venis,
non vides;
si non
vides,
non
crcdis;
si non
credis,
longe
slas: si
credis, venis;
si
credis, vidcs.
Quo-
modoenimvenitur ad monlemislum?
Numquidpe-
dibus?
numquid
navibus?
numquidpennis? numquid
equts
?
Quantum
atlinct ad locorum
spalia,
ne sala-
KM
ENARRATIOIN PSALMUMXLV.
o2-2
gas,
ne
contttrberis,
ipse
ad (e vcnit. Etcnim cx
lapideparvo crevit,
etfaclusest mons
magnus,
iiaut
impleret
tiniversam
faciemterrx.
Quid
vis
crgo
ad
eum
per
terras
venire, qui
lerras
implevit?
Ecce
jam
venit; evigila
:
cresccndo et dormientes
pulsal 1;
si
tamen nonlantus in eis
somnus
est, qut
etiamcon-
ira montemvenientem
obdurcscant,
sed audiant :
Surgequi dormis,
et
exsurge
a
mortuis,
etilluminabit
teChristus
(Ephes. v,
14).
Multumeniin erat J udaeis
videre
lapidem.
Lapis
enimilleadhuc
parvus
erat:
merilo et
parvum
contempserunt, conlemnendo of-
fcnderunt,
ct offendendo
quassati sunt; restat ut et
conterantur. Hocenimde
lapide
illo dictum
est:
Qui
offenderit
in
lapidemillum,
conquassabileum;
super
quein venerit,
conlereteum
(Luc. xx,
18).
Aliudest
conquassari,
aliud conteri:
conquassari minus est
quam
conteri: scd neminem conierit excelsus
ve-
niens,
nisi
quem conquassaverit
humilis
jacens.
Modoenim
antequam
veniatDominus
noster, liumili-
ter
jacuit J udseis,
el offenderunt in
illum,
el con-
quassali
sunt: vcniet
poslea
in
judicio
suo clarus
alqueallus, magnus
et
potens;
non infirmus
utjttdi-
cetur,
sed forlisut
judicet,
et conterat eos
qui
con-
qunssali
sunt ineum
offendendo.
Lapis
enimoffen-
sionis ct
petra
scandali non
credenlibus
ipse
est
(I
Petr.
n, 8). Ergo, carissimi,
non
estmirum si J u-
dsci non
agnoverunt quemtanquam parvulum
lapi-
demanle
pedes
suos
jacentem contempserunt: illi
mirandi siinl
qui
adbuc tam
magnum
montcm
nolunt
agnoscere.
J udaei in
lapidem parvum
non
videndo
offenderunt,
hscreliciinmontem
offendunt. J am
enim
crevit ille
Iapis; jam
dicimus
illis,
Ecce
impleta
est
propliclia Danielis, Lapis
ille
qui
erat
parvus, fu-
clus est mons
magnus,
el
implevit
universam
terram
(Dan. n, 35). Quarc
in illum
offendilis,
el non inil-
lumascendilis?
Quis
lam crecus est tii offendat in
montcm?
Quasi
ideoad levenerit ul habeasin
quem
offcndas,
et non habeas in
quem
ascendas.
Venite,
ascendamusadmonlemDomini
(Isai. u, 3).
Isaiashoc
dicit:
Venite,
ascendamus.
Quidest, Venile,
ascenda-
mus?
Venite,
est
credile;
ascendamus,proficiamus.
Isti autem nec vcnire
volunt,
nec
ascendere,
nec
credere,
nec
proficere.
Lalrant contra monlem.
J am
in illum lotics offendendo
quassali sunt,
et nolunt
ascendere, semper eligenles
oflcndere. Dicamus
illis,
Venile,
etvidete
operuDomini,qumposuil prodigia
*
per
lerram.
Prodigiadicunlur, quod aliquid porten-
dant, signa
illa miraculorum
quse
factnsunt
quando
mundus credidit. Et
quid
inde faclum
esl,
et
quid
portendebant?
13.
[vers.10.] Auferensbellausqueadfineslerrm.lloc
nondumvidemusesse
compteltim:
sunt adhuc
bella,
suntinier
geniesproregno;
inter
sectas,
inler
J udseos,
Paganos, Christianos, hserelicos,
sunt
bella,
crebre-
scuntbella;
aliis
proveritatc,
aliis
profalsilatecertanit-
'
ltainMss.Atin
edd.,
eo
quod
illicvellus
eral,
ibi hoc
velatumeral sacramentuminvellere.marea
vero,
id
est,
inormubus
gentibus,
ubi
patet EvangeliumChrisli,pluvia
manifestaest,
tmdaestareachrisli.'
SAXCT.AUGIST. IV.

Edi.,evigilacredendo,evigitantespulsat.Mss.
verounde-
cim,
etdormientes
pulsat
:
aique
iiclemcumcaeterisvetu-
stiscdd.
loco,credendo,habent,
crescendo:
quodscilicet
refertur ad
superioraverba,
ex
lapideparvo
crevit.
(Dix-iept.J
523
S. AUGUSTINIEPISCOPI
824
bus. Nondum
ergocomplelum
est,
Auferens
belta
usque
ad
fines
terrm:sedfortasse
complebilur.
Anet modo
; complelum
est? In
quibusdam
complelum
esl: in
tritico
completumest,
inzizaniisnondum
completum
est.
Quid
est hoc
ergo, Auferens
bella
usque
ad
fines
terrm?Bella
dicil, quibus
bellatur adversus Deum?
Qtiis
enimbellat adversusDeum?
Impictas.
Et
quid
potcst
facere Deo
impietas
? Nihil.
Quid
facit ficlile
vas elisumad
petram, quamvis
vehementer elidatur?
Tanto
majore
malosuo
venit, quantomajore impetu
venerit. Hsecbella
magnaerant,
crebra erant. Con-
tra Deum
impietasditnicabat,
etvasafictiliacontere-
bantur :
prsesumendo
de se
homines,
devirtute sua
multum
praevalcndo. Cujus
rei scutum eliam J ob
dixit de
quodamimpio
: CucurritadversusDeumin
crassa cervicescuti sui
(J ob xv, 26). Quid est,
in
crassacervicescuti sui? Nimium
praesumendo
de
pro-
tectionesua.
Numquidnam
isli tales erant
qui
dicc-
bant: Deusnoster
refugium
et
virlus,adjulor
intribu-
talionibus
qum
invenerunt nos nimis? ant in alio
psalmo
: Non enimin arcu meo
sperabo,
el brachium
meumnonsalvabitme
(Psal. XLIH,7)
?
Quandoquis-
que cognoscitquia
in
seipso
nihil
est,
et
adjulorium
dese nullum
habet,
armainilloconfracla
sunt,
bella
sedata sunt. Talia
ergo
bella delevit vox illa Altis-
simi de nubibus
sanctis, qua
terra commota
est,
et
inclinalasunt
regna
: abstulit hsec bella
usque
ad fi-
neslerrse. Arcum
conlerel,
et
confringetarma,
et scula
comburet
igni. Arcus, arma, scuta, ignis.
Arcus
est,
insidisc; arma, publica oppugnatio; scutum,
vana
prsesumptionisproteclio
1.
Ignis quo
ista comburun-
tur,
est de
quo
Dominusait:
Ignem
veni mitlerein
terram
(Luc.
xn,
49).
De
quo igne
dicit
psalmus
: Et
non esl
qui
seabscondata calore
ejus(Psal. xvm, 7).
Fervente
igne islo,
nulla in nobis
impielatis
arma
remanebunt,
necesse est ut omnia
confringantur,
conterantur,
comburahtur. Remaneas inermis non
habens ullum
adjutorium
luum: et
quantomagis
in-
firmus
es,
nullatuaarma
habens,
tanlo
magis
tesus-
cipit,
de
quo
dictumest:
Susceptor
nosierDeusJ a-
eob.Valebasenim
quasi per te,
conturbaris in le.
Perde arma
quibusprsesumebas
: audi Dominumdi-
centem, Sufficitlibigratia
mea. Dicet
lu, Quandoin-
firmor,
tunc
forlis
sum.
Apostoli
vox est. Omnia
arma
sua
perdiderat tanquam
fortiludinis
sttse, qui
dice-
bat, Ego
autemnon
gtoriabor,
nisi in
infirmilatibus
meis
(11
Cor.
xn, 9,
10)
: velut si
diceret,
Non
curro
adversusDeumincrassacervicescuti
mei, qui prius
fui biasphemus,
et
persecutor,
et
injuriosus;
sedideo
misericordiamconseculus
sum,
ut inmeostenderetChri-
tlus J etut omnem
longanimilatem
in eos
qui
crediluri
tunt illiin vitammlernam
(1
Tim.
i, 13, 16). Auferens
bella
usque
ad
fines
terrm.
Quando
autemnos Domi-
minus
suscipit, numquid
inermes dimitlil? Armat
nos,
sedaliis
armis, evangelicis,veritatis, coniinen-
lisc, salutis, spei, fidei,
charitatis. Hsccarmahabebi-
mus,
sednon anobis. Arma autem
quse
anobisha-
1
sic MSS. At
edd., scuta,
vana
prmsumptio
sum
proie-
clionis.
buimus,
arserunt : si tamen
igne
illo
Spiritus
sancti
accensi
sumus,
de
quo dicilur,
Et scutacomburet
igni. Qui potens'
inteesse
cupiebas,
infirmumlefe-
cit
Deus,
ut fortemtefaceret de
se, quia
infirmabaris
dele.
14.
[vers. 44.] Quid
ergo sequitur?
Vacate. Ad
quam
rem?Et videte
quoniam
ego
sumDeus.Hoc
est,
Non
vos,
sed
ego
sumDcus:
egocreavi, ego
recreo
;
egoformavi,
ego
reformo
; egofeci, ego
reficio. Si
non
poluisti
facerete
, quomodo potes
reficerete?
Hocnonvidettumultusconlcnliosus animi hiimani :
cui tumultui contenlioso
dicitur, Vacate,
id
est,
re-
primite
animos veslros a
contradiciionibus. Nolile
argumenlari
et
lanquam
armari contraDeum: alio-
quin
vivuntarmanondumillo
igne
combusta. Si au-
lemcombusta
sunt, Vacate; quia
nonhabctisunde
pugnetis.
Si autemvacaveritis in
vobis,
et ame
pe-
ticritis
omnia, qui
*
primo
de vobis
prsesumebatis,
Vacale,
et videbitis
quoniamego
sumDeus.
15.
[vers. 42.]
Exaltaborin
gentibus,
et exatlabor
in lerra. Paulo antedixeramterraenomine
significari
gentomJ udseorum,
maris nomine cseteras
genles.
Translati sunt montesincor maris : contiirbalsesunt
gentcs,
inclinatasunt
regna,
dedit vocemsuamAl-
tissimus,
et motaest terra. Dominusvirlulumnobit-
cum,
susceptor
noslerDeusJ acub. Factasuntmiracula
in
geniibus, impletur
fides
gentium,
ardent arma
prsesumplionis
humanse: vacalur in
tranquillilate
cordis
,
ut
cognoscalur
auclor Dcusomuiummune-
rumsuorum. El
post
istam
clarificationem,
numquid
deserit et
plebemJ udseorum,
de
qua
dicit
Apostolus
:
Dicoenim
vobis,
ut nonsitisvobis
sapienles,quia
cmci
tas ex
parte
Israel
faclaest,
donec
pleniludo
Gentium
intrarel ?Id
est,
donecmonleshuc
trausferrentur,
nu-
besliic
pluerenl,
hic Dominustonitruosuo
regna
in-
clinaret,
donec
plenitudo
Genliuminlraret. Et
quid
poslea
?Et sicomnisIsrael salvus
fieret(Rom. xi, 25,
26).
Ideoct hic
ipsum
ordinem
servans,
Exattabor,
inquit,
in
gentibus,
et exaltaborinterra : idest et in
mari et in
lerra;
ut
jam
3
omnesdicant
quodsequi-
tur,
Dominusvirlulum
nobiscum,susceptor
nosterDeut
J acob.
m PSALMUM
XLVI
ENARRATIO.
SERMO ADPLEBEM.
4. DominusDeus noster fidemin
qua
vivimus,
et
ex
qua vivimus,
per
Libros
sanctos,
Scripturas
san-
ctas
lmiliipliciier
nobis
variequediffudit; sacramenta
quidern
verborum
varians,
fidem
tamenunamcom-
mendans. Unaenim
eadcmque
resideoraultis
modis
dicitur,
ut modo
ipso
*
dicendi
propter
faslidiumva-
*
ita
quinque
MSS. Edd.
vero,Quidpostea
?mte essecu>
piebas
3
Gatian.vetus
codex,qum.
3
sic
aliquot
Mss. At
edd., utinamomnes
dicant,
etc.
4
SicMss.vt
edd.,
ut
modus
ipse
dicendi
propterfastir
diwn
varietur,
sed
propterconcordiamuna
fiaes
lenea-
tur.
525 ENARRATIOIN PSALMUMXLVI.
g26
rietur,
sed
propter
concordiamunatenealur.
Itaque.
inhoc
psalmo quem
cantatumaudivimus
,
cui can-
lando
respondimus,
easumusdicturi
quse
nostis : et
taraen
fortassisaliquam,adjuvante
et donante
Domino,
suavitatemallaluri sumus
vobts, quando
ea
quse
alibi
et alibi
noveratis,
etiamcommoniti ruminatis. Nam
et
ipsaruminatione,
in
qua signilicat
Deus munda
animalia,
hocvoluit
insinuare, quia
otnnishomo
quod
auditsicdebet incor
mittere,
ut non
pigcr
sit
postea
inde
cogitare
: ut
quando atidit,
sit similis mandu-
canti;
cumatitemauditain memoriam
revocat,
et
cogitatione
dulcissima
recolit,
fiat similisruminanti.
Alio
ergo
modoeadem
dicuntur,
et faciuntnostlulci-
ler
cogitare qusenovimus,
et eadem
ipsa
libenler
audirc; quia
modus dicendi
varialur,
et res
antiqua
ipso
mododicendi renovalur.
2.
[vers. I.]
Titulus Psalmi sic se habet : In
fi-
nem
profiliis Core,
Psalmus
ipsi
David. Filiosistos
Corehabent tituli Psalmorumetiamalii
iioniiulli,
et
indicant dulce
mysterium,
insinuant
magnum
sacra-
menlum: ubi et nos
ipsos
libenter
intelligamus,
et
agnoscamus
inlitulo nos
qui
audimuset
legimus,
et
lanquamspeculopropositoqui
sumus intuemur. Filii
Corequisunl? Fuithoinoquidam
Corcnomine
(Num.
xvi, 1),
sicenimvocabatur
aliquis
homo:verumtamen
cum
leguntur qusescriplasunt,
et invenitur serroo
divinusloqui
ad
quosdam, qui
nonvalde
inielliguntur
filii esseilliusuniushominis
qtti
vocabatur
Core;
re-
currit animusad
mysierium,
ul
quseratquidsignificet
Core.
Quia
enimverbumhebraeum
est,
dicitur
utique
et
interprelatur
in
graecamlinguam
et inlalinamlin-
guam.
Et faclumest
jam;
multanominabebrseain-
terpretala
sunt nobis: et
inspicimus,
et invenimus
Core
interpretnri
Calvum. Multo
magis
altendistis.
Obscurumerat cnmdicerentur filii
Core,
nonneob-
scuriusest cumdicunlur iilii calvi ?
Qui
sunt isli filii
caIvi?An forte filii
sponsi? Quia sponsus
in loco
Calvariaecrucilixus est. Recolite
Evangelium,
ubi
Dominum
crucifixerunt,
etinvenieliseuminIocoCal-
variaecrucifixum
(Matth.
xxvn,
33).
Proinde
qui
crucem
ojps
irrident,
adscmonibus
tanquam
abestiis
devorantur.
Nam
significavit
et hoc
qusedam
Scri-
plura.
Cumascenderet
prophela
Dei
Elisseus,
clama-
bant
posteumpueri irridenles,
Ascende
catve,
ascende
calve: illeautem nontamcrudeliter
quammystice,
fecit
illospueros
ab ursis exeuntibus devorari
(IV
Reg.
n, 23,
24^. Si nondevorarentur illi
pueri,
num-
quidusq^e
adlnicviverent?aut non
possent
morta-
les nali etiamfebre
inlercipi
?
Mysterium
in eis la-
mennonostenderetur,
ubi
posieri
lerrerentur. Nemo
ergo
irrideat crucemDomini : J udsei sunt
possessi
a
daemonibuset devorati. Namin
Calvariaelococruci-
figentesChristum,
et levantesin
cruce, tanquamipsi
dicebantsensu
puerili,
non
intelligentesquidloque-
renlur,
Ascendecalve.
Quid
est
enim,
Ascende?Cru-
cifige,crucifige(Luc. xxm,
21). Proponitur
enim
pue-
riliaadimitandum
humilitatem,
et item
proponitur
puerilia
adcavendumfatuitatem.
Propositapueritia
adimitandumhuraililalemaDomino
est, quando
vo-
cavit adse
pueros,
et cum
prohiberenlur ab
illo,
dixit : Sinileeosveniread
me,
taliumesi enim
regnum
cwlorum
(Matth,
xviu, 2,
et
xix,
44). Proposiium
exemplumpueritise
adcavendam
fatuitatemab
Apo-
toloesl:
Fratres,
nolite
pueri
esse
sensibusEt
rursum
proponit
adimitandum: Sedmulitia
infanteseslote,
ut mentibus
perfecti
sitis
(I
Cor.
xiv,
20).
Pro
fitiis
Core. Psalmuscanitur :
ergo pro Christianis
canla-
tus est.
Aiidinmuscum
tanquam
(ilii
sponsi
illius,
quem
pueri
insensati inCalvariaeloco
crncifixcrunt.
Illi enim
mcrueriint a
besiiis
devorari,
nos
ab An-
gelis
coronari.
Agnoscimuseuim
liumilitalem
Domini
noslri,
ct non deilla
erubesciinus. Non
erubescimus
de illo
appellalo
mysiicc calvo,
propter
CalvarioeIo-
cum.
Ipsa
enim cruce in
qua
illi
insultalum
est,
non
permisit calvamesse
frontem
nostram, quiaeam
suo
ligno
J
signavit. Denique
ut
noveriiis,
quia
nobis
dicuiilur
haec,
videte
quiddicitur.
3.
[vers.
2.]
Omnes
gentcs,
plauditemanibus. Num-
quidpopulusJ udseorum
omnes
genteserant? Sedcse-
citascx
parle
lsrael facia
est,
ut
pueri insensali cla-
mareni,
Calve,calve;
atque
ita
Dominus
criicifigeretur
in Calvarise
loco,
ut
sanguinefuso
gentes
redimeret,
et
impleretur
quod
ait
Apostolus
: Cmcitasex
parle
J srael
faclaest,
ut
pleniludoGentium
intraret
(Rom.
xi, 25). Insullent
ergo
vani et
hebetes,
et
insensali,
et
dicant, Calve,
calve: vosautem
sanguineilliusred-
empti, qui
fusus
est in
Calvarisc
loco, Omnes
gcntes
plauditemanibits,
pervenisse
ad
vos
gratiamDei. Plau-
ditemanibus.
Quidest,
plaudite? Gaudete. Sed
quare
manibus?
Qnia
bonis
operibus.
Ne
gaudeatis
orc,
et
cessetis
manibus. Si
gaudelis, plauditemanibus. Ma-
nus
gentiumvideat, qui gaudiadonare
dignatusest.
Quid est, manus
gentium? Factabene
operantium.
Omnes
gentes, plaudite
manibus:
jubilate
Deoinvoce
exsultationis.Et
voce,
et
manibus. Si tantum
voce,
non
bene; quiapigrse
sunt
manus : si tantummani-
bus,
nechoc
bene;
quia
mulaest
lingua
:
concordeut
.maiuiset
lingua;
illa
confiteatur,
illse
operentur.
J u-
bilateDeoinvoce
exsullaiionis.
4.
[vers.3.] QuoniamDominus
excelsus
terribilis.
Excelsus
ille, quasi
irrisibiiis
descendendo, ascen-
dendoinccelumfactusest terribilis.
Rex
magnus
su-
per
omnemterram. Non tantum
super
J udaeos: nam
et
super
illosrex. Indeenimet
Apostoli
crediderunt,
indeet multamillia
hominumres suas
vendiderunt,
et
prelia
ad
pedes Aposiolorum
posuerunt (Act.
iv,
54)
: et
implelum
esl in
illis,
quod
erat intitulocru-
cis
conscriptum,
RexJ udmorum
(
Mallh.
xxvm,
37
).
RexestenimetJ udaeorum.Sed
parum
est
J udseorum.
Omnes
gentesplaudite
manibus:
quoniam
rexomnisterrm
Deus.Nonenimilli sufficitunam
gentem
haberesul)
se: ideo tantum
pretium
ex latere
dedit,
ut
emeret
orbemterrarum. Rex
magnussuper
omnemterram.
5.
[vers.4.] Subjcchplebesnobis,
et
gentes
sub
pedi-
busnostris.
Quas subjecit,
et
quibus? Qui
sunt
qui
loquuntur?
Forte J udaei?Planesi
Apostoli,piane
si
sancti.
His enimDeus
subjecit plebes
et
gentes, u|
TresMss.,signo.
$27
S. AUGUSTINIEPISCOPI
S28
hodie
honorenlur
in
gentibus,
qui
asuis civibusoc-
cidi meruerunt:
quomodo
Dominuseorumoecisuscst
a
civibus,
et honoratur
a
gentibus,
crucifixusasuis
,
adoralur abalienis,
sed
pretio
4
factissuis. Ideoenim
emit
nos,
ut alicni abeo nonessemus. Putas
ergo
vocesesse
Apostolorum,
Subjecitplebes
nobis,
el
gen-
tessub
pedibus
nostris?Nescio. Mirumsi
Apostoli
tam
snperbe loquerentur,
ut
gauderent
gentes
esse
posi-
las sub
pedibus
suis,
idest Christianossub
pedibus
Apostolorum.
Etenim
gaudent
nos secumesse sub
pedibus
illius
qui
morluus est
pro
nobis. Namsub
pedes
Pauli currebant, qui
volebanl esse
Pauli;
ct di-
ccbnt cis:
Numquid
Paulus
pro
vubis
crucifixus
est
(I
Cor.
i, 15)?
Quidcrgo
bic?
quitl accepturi
sumus?
Subjecitplebcs
nobis,
cl
gentcssubpedibusnoslris.Oimies
pcrliiicnlcsadhscreditalcmChrisliinomnibusgcntibus
suni,
et omnesnon
perlinentes
ad hacreditatcm
Chri-
sii inomnihus
gcntibiis
sunt: ctvidelissiccxallnri in
noininc
Cliristi EcclcsiamChristi,
ut ornnesnondum
credentcs
in
Chrislo,
sub
pedibusjaceanl
Cliristiano-
rnni.
Quauti
cnimmodocurrunt adEcclesiamnondum
christinni, rogant
auxilitimEcclesiae;
subveniri sibi
icmporalilcr
volunt,
etiamsi in scternumnobiscum
rcgnare
adbuc noiunt. Cum omnes
qusertuu
auxi-
lium
Ecclcsise,
ct
qni
nondumsunt in
Ecclesia,
non-
11
subjecitplebes
el
genles
sub
pedibus
noslris
?
6.
[rers. 5.] Elegit
nobishmredilalem
suam, speciem
lacob
quam
ditexit.
Pulchritudinem
quamdam
J acob
clegil
nobis hscrcditalemsuam J acob. Duofratrcs
crant Esauet
J acob;
inutero malris ambo
couflige-
bant,
et dc conflictuviscera malerna
quatiebantur
:
ct ibi cum duo
cssent,
cleclus cst
minor,
ct
prsepo-
silus est
mnjori,
cl dictum
est,
Duo
populi
sunl in
utero
tuot
el
major
servietminori
(
Gen.
xxv, 25).
Per
omnes
Rcntcsmajor, per
omnes
gcntes
minor: scd
minor iii bonis cliristianis, eleclis, piis,
fidelibus;
niajor
in
superbis, indignis,peccatoribus,
conlumaci-
biis,
sua
pcccala
dcfcndcntibus
magisquam
confiten-
libus;
qualis
ctiam
ipsepopulus
J udseorum
fuii, igno-
ians Dci
jusiitiam,
et suamvolensconslituere
(Rom.
x,
5).
Sed
quia
dictum
est, Major
scrviet
minori,
ma-
nifesiumcst
quiapiis
subdentur
impii,
el humilibus
subdcnlur
supcrbi.
Prior natus csl
Esaii,
ct
posterior
nntuscst J acob: scd
qui posterius
natus
csl, prosla-
tusest
primo
nalo, qui per gulamperdidit primoge-
nitasua. Sic habes
scriptum
: Desideravit
lenticutam,
et ait illi
frater ejus,
Si visul dem
tibi,
da milii
primo-
genita
tua. llle
plus
amavit
quod
carnalitcr
concupic-
rat, quamquodspiritualiter prius
nascendomcruerat:
et
deposuit primogenila
sua,
ut manducarci lenlicu-
lam
(Gen.
xxv, 50-5i).
Lenliculninauteminvcnimus
cibumcssc
/Egypliorum;
namibi abundat in
yEgyplo.
Undc
magnificatur
lenticula alexaudrina,
et venit
iisquc
ad lcrras
noslras, quasi
hic non nascatur len-
licula.
Ergo
dcsiderandocibum
segyptium, perdidit
piimatum.
Sic et
populus
J udceorum,
de
quo
diclmn
osl,
Comimi stint cordein
J Egyptum(
Act. vn,
59),
1
siccdit.Er.cui consentiunt
plures
Mss.At
Lnv.,
sed
prelioeangninis
sai. Duo
Mss.,
sed
pretiosanguinisfactis
HIS.
lenticulam
quodammodo desidcraverunt,
et
prima-
tum
perdiderunt. Elegil
nobis
hmredilatem
suam,
spe-
ciemJ acob
quam
dilexil.
7.
[vers. 6.]
AscenditDeusin
jubilalione. Ipse
ille
Deusnoster DominusChristusascenditin
jubilalione.
Dominusinvocelubm.Ascendit:
quo,
nisi
quo
scimus?
Quo
cumJ uda:i non sunl
seculi,
necoculis. In cruce
enim exallatum
irriserunl,
in ccelumascendcnlem
nonviderunt. AscenditDeus in
jubilaiione. Quid
cst
jubilalio,
nisi admiratio
gaudii,quae
verbisnon
polest
cxplicari? Quomodo
admirati sunl
gaudentes
disci-
puli,
videntesircin ccelum
(Acl.i, 9)quemplanxerunt
mortuum: revera
gaudio
huic verbanon
sufficiebant,
rcsiabat
jubilarc quod
ncmo
poterat explicare.
lbi
erat ct vox
lubae,
vox illa
Angelorum.
Dictumest
enim,
Sicut lubaexaltavocemtuam
(Isai. LVHI, 1).
Prsedicaverunt
Angeli
ascensionemDomiui: viderunt
discipttlos
ascendenteDomino'
hacrenles,admiranlcs,
slupenles,
nihil
diccntes,
sedcorde
jubilanles:
etvox
jam
lubacin claravocc
Angclorum,
Ftri
Gatitmi,quid
slatis? Hicesl J esus.
Qunsi
illi nonscirent
quiaipse
esset J esus. Ante se
paulo
ante cumnonvideranl?
secum
loquenlem
nonaudieranl?
Nempe
non solum
speciem
viderunt
prsesentis,
sedet membracontre-
ctaverunt
(Luc. xxiv, 59). Ipsi ergo
nescicbanl
quod
ille esset J csus? Sed admirationc
ipsa prsegaudio
jubilationis, tanquam
mcnte
alienaiis, loquuntur
An-
geli, Ipse
estJ esus.
Quasi,
Si credilis
illi,
illc est
quo
crucifixonutavcrunt vobis
pedes, quo
occisoel
sepullo
spem
vobis
perdidissepulabilis;
eccc
ipse
esl J esus.
Ascenditante
vos;
sicveniel
quemadmodum
eumvide-
tiseuntemincmlum
(Act. i, 11)
: tollitur
quidem
cor-
pus
aboculisveslris
,
sednon
separatur
Deusa cor-
dibusvestris : videte
ascendentem,
crediteinabsen-
lem
.sperale
venienlem;
sedtamen
per
misericordiam
occultam etiam senlite
pyscsenlem.
Hle cnim
qui
ascendit in
ccelum,
ut lolleretur ab oculis
veslris,
promisit
vobisdicens : Ecce
ego
vobiscumsum
usqtte
inconsummalionemsmculi
(Mallh.
xxvm,
20).
Merilo
et
Apostolus
sicnos
alloquebatur
: Dominusin
proxi-
mo
est,
nihil sollicili
fuerilis(Pkilipp. iv, 5,
6). Sedet
super
coelos
Chrislus,
et
longe
sunt
coeli,eripse qui
ibi sedet
prope
est. Dominusinvocetubm.
Ergo
vos
filii
Corc, jam
si intellexislisvos
,
ct
inspicilis
hic
vos,
et vos
gaudetis, quia
vidctishicvos.
8.
[vers.7.]
PsaltiteDeo
nostro,psallite.Quem
lan-
quam
hominemirriserunt
qui
a Deoalienali
sunt,
psallite
Deo nosiro. Non enimhomo
tantum,
sed et
Deus. Homoex semineDavid
(Rom. l,
5),
DeusDo-
minus
David,
cxJ udseiscarnemhabens :
quorumpa-
tres,
ait
Apostolus,
et
exquibus
Chrislussecundumcar-
iiein.'ExJ udaeis
crgoChrislus,
sedsecundumcarnem.
Quis
autemiste
Chrislus,
qui
est exJ udseissecundum
carnem?
Qui
est
super
omniaDeusbenedictusinsmcula
(Id.
ix, 5).
Deusante
carnem,
Deusin
carne,
Deus
cumcarnc. Nec solumante carnem
Deus,
sed ante
terram
Dcus,
unde facta esl
caro;
nec tanlnmante
1
Kovem
Mss.,
viderunt
discipuli
ascendenlemDomi-
nmn.
^29 ENARRATIOIN
PSALMUM
XLVl.
850
terramDeus,
undecarofacta
est,
sedetiamante coe-
lum
Deus, quodprius
faclitm
esl;
antediemDeus
qui
primus
factus
est;
anle omnes
Angelos Deus, ipse
Christus Deus:
quoniam
in
principio
erat
Verbum,
et Verbumerat
apud Deum,
et Deuscrat Verbum:
omnia
pcr ipsum
facta
sunt,
et sine
ipso
faclumest
nihil
(J oan. i, 1-3).
llle est ante
omnia, per quem
facta sunt omnia. Psallite
ergo
Deo
nostro, psal-
lite
(a).
9.
[tiers.8.]
Quoniam
rex omnisterrmDeus.
Qtiid
cnim? Et
ante,
nonomnisterrseDeus?Nonneet coeli
etterrse
Deus,
cum
utiqueper
illumfaclasnnt omnia?
Quis posset
dicere non csse Deumsuum?Sednon
oraneshomines
agnoverunt
Deum
suum;
ct ubi
agno-
scebatur, quasi
ibi tantumDeuseral. NotusinJ udsca
Deus
(Psal. LXXV, 2):
nondumfiliisCore
diccbatur,
Omnet
genles, plaudile
manibus.IlleenimDeusnotus
in
J udsea,
rex omnistcrrseDeusest. J amabomnibus
agnoscitur, quiaimpletura
est
quod
dicit
Isaias, Ipsc
Deusluus
qui
eruil
le,
universmlerrmDeus vocabitur
(Isai. LIV,
5).
Quoniam
rex omnislerrmDeus:
psatiile
iutetligenter.
Docct nos et admoncl nos ul
psallamus
intelligenter:
non
quseramus
sonum
auris,
sedlumen
cordis.
Psallite, inquit, inteltigenter.Genles,
undevo-
cati eslisul
chrisliani essetis,
adorabant deos manu
factos,
et
psallebant illis;
sednon
intelligenter.
Si
inlelligentercanlarent, lapides
nonadorarent.
Quando
homo sensatus cantabat
lapidi insensato, numquid
intelligenter
cantabat? Modo
autem, fralrcs,
nonvi-
demus oculis
quemadoramus,
et lamen correcti'
adoramus. Multo
magis
nobisDeus
commendatur 9,
quia
eumoculisnon videmus. Si eumoculisvidere-
mus,
forlecontemneremus. Namet ChristumJ udsci
visum
contempserunt,
nonvisurnGcntcsadoraverunt.
Illisenimdiclum
est,
Psallite
inteltigenter.
Nolileessc
sictit
equus
et
mulus,
in
quibus
non est intellectus
(Psal.
xxxi,
9).
10.
[tiers.9.] Regnabit
Dominus
super
omnes
gentes.
Qui regnabat super
unam
genlem, regnabit, inquit,
snper
omnes
gentes.
Quando
dicebantur
ista, super
unam
genlemregnabat
Deus:
prophelia erat,
non-
dumres demonslrabatur. Deo
gralias, jam
videmus
impleri quod
ante
prophelabalur. Chirographum
Deus
anlc
lempusscripsit
nobis,
implelo tempore
reddidit
nobis.
Regnabit
Deus
super
omnes
gentes, promissio
esl. Deussedet
super
sedemsanclamsuam.
Quod
tunc
futurum
promittebatur,
nunc
implelumagnoscitur
et
tenetur. Deussedet
super
sedemsanclam
suam.
Qitac
sedesejus
sancla? Forsitan
coeli;
et bene
inlelligitur.
AscenditcnimCbristus,
sicut
novimus,
cum
corpore
in
quo
crucifixus
est,
et sedet addcxteram
Palris
(Acl.i,2):
indeeumvenlurum
exspeclamus
ad
ju-
dicandosvivos ct mortuos
(II
Tini.
iv).
Sedel
super
sedemsanctamsuam.Ccelisunt sedessancla
ejus?
Vis
ct tuessesedes
ejus?
Noli
putare
leesse non
posse:
1
vatic.Ms.,
corderecli.
3
HicinEdd.
additur,polenlior
: in
aliquolMss.,nuyor
:
ncutrumveroestinmeiiorisnotoelibiis.
(a)
oniiltituraltera
parsf. 7;
psalliie
regi nostro,psal-
titc.
.
para
1111 locumincorde
tuo; venit,
et
libenter sedet*
Ipse
cerle cst Dei Virtus et Dei
Sapientia (ICor. i,
24).
Et
quid
dicit
Scriplura
de
ipsaSapientia?
Anima
jusli,
sedes
sapientisc
(Sap. vn).
Si
ergo
anima
justi
sedes est
sapientise;
sit animatua
justa,
et eris re-
galis
sella
sapienlise.
Et
revera, fralres, omneshomi-
nes
qui
bene
vivunt, qui
bene
agunt,
secundumcha-
rilatem
piam
l
conversantur,
nonneDeusinillisse-
det,
et
ipsejubel
?
Obtemperat
anima sedenli in sc
Deo,
et
ipsa jubet
membris. Animaenimtua
jubet
membro
luo, quo
moveatur
pes, quo manus, quo
oculus, quo auris,
ct
jubet ipsa
membris
lanquam
fa-
raulis suis : sed et
ipsa
servil interius insidenti sibi
Dominosuo. Non
potest
inferiori sebene
imperare,
nisi
superiori
se non fuerit
dedignata
servire. Deus
sedet
super
sedemsanclamsuani.
H.
[vers. 10.] Principes populorum
convenerunt
cumDeoAbraham.Deus Abraliamet Dcus Isaacct
DeusJ acob
(Exod. in, 6).
Verum
est,
dixit hoc
Dcus,
el
superbierunt
inde
J udsei,
et dixerunt : Nos
filii
Abrahmsumus.
Superbienies
dc nomine
paterno, ge-
rentes
ejus carnem,
non tenentes
ejus lidem;
seminc
adhserentes,
moribus
degeneranles.
DeniqueDominus
quid
ait eis ita
superbienlibus?
Si
filii
Abralim
eslis,
facla
Abrahm
facite (J oan.
vm
, 53, 39).
Iteni
quid
dixit illis J oannes venientibus et
contremiscentibus
quibusdamipsorum, qui
se
poenilendocorrigere
vo-
luerimllProgmiesviperurum.
Erant enim
iniqui,
erant
perditi,
crant
pcccatores,
erant
impii
:
venerunt ad
baptismum
J oannis : et
quid
eis dicit?
Progenies
vi-
perarum.
Illi se dicebant filios
Abrahae,
et
ipse
illos
dicebat filios
vipcrarum. Numquid
Abraliani
vipcra
crat? Sed
quia
malcvivendodsemonesimiiati
erant,
et eorumlilii facti
erant, quos
imilandomalevive-
bant :
Progenies,
inquit, viperarum,quis
vobis
oslendit
fugere
abiravenlura? Facile
ergofructumdignumpm-
nilentim: etnoliledicere
apudvosmelipsos , Patremha-
bemusAbraham,
et
quasi superbire
de
genereAbrahae;
potens
est enimDens de
lapidibus
istissuscitare
filios
Abrahm
(Matth. iu, 7-9).
Nonenim
remansurus cst
Abrahamsine
filiis,
si vosdamnaverit Deus:
potens
est enimet damnare
quosodit,
et illi reddere
quos
promisit.
Et undeilli redditurus est
filios,
si
damnat
Hebrseosdecarne
ejus progenitos?
De
lapidibus
istis.
Ostendebat illis
lapides
ineremo.
Qui
erant
lnpides,
nisi
Gentes, quselapides
adorabanl?
Lapidesquare?
Adorando
lapides,
dicti erant
lapides
:
quiapsalmus
prsedixerat,
Simitesillis
fiantqui faciuntea,
et omnes
qui confidunt
ineis
(Psal.
cxm, 8).
Tamende
ipsis
la-
pidibus
reddidit filiosAbrahoe: modoomnes
qui lapi-
des
adorabamus,
convcrsi adDominumfilii
Abrahse
facli
sumus;
nonducendo ab illo
carnem,
sedimi-
tandofidem.
Principesergopopulorum
conveneruntcum
DeoAbraham.
Principes populorum
: Genlium
prin-
cipes,
nonunius
populi principes,
sed
principespo-
pulorumomnium,
conveneruntcumDeoAbraham.
12. Ex
ipsisprincipibus
crat et iste
Centurio,
da
quo
modo
Evangelium
cum
legeretur
audistis. Erat
1
Gaiian.
Ms.,
secundumcharitatem
pie
conversantur.
531
S. AUGUSTINIEPISCOPI
532
enimCenturio habens honoremet
potestalem
inter
homines, princeps
erat de
principibus
populorum.
Ve-
nienli adseChristoobviam
misit amicossuos,
imo
verc transitnroChristo misit
amicos;
el
rogavit
ul
curaret
puerumejusqui periculose
infirmabatur: et
cumvellel
ipse
Dominus
venire,
hocei
mandavit,
Non
sum
ditjnus
utsubleclummeumintres,
sedtantumdic
verbo,
el sanabilur
pucr
meus. Namel
ego
homosum
sub
potestate
conslilutus,
habenssubmemililes.Videte
qucmadmodum
tenuitordinem:
prius
commemoravit
quod
subalio
csscl,
ct
posteaquod
alii subilloessent.
Sub
potestate
sum,
et in
polcstatesum;
et sub
aliquo
sum,
et
stiper aliquos
sum. Et dico
huic, Vade,
etva-
dit;
el
alii, Veni,
et
venil;
el servo
meo,
Fac
hoc,
et
facit. Tanquam
diceret,
Si
ego
sub
potestate
consti-
tutus
jubeo
illis
qui
subme
sunt,
lu
qui
subnuilius
potestatc positus
es,
non
potcsjubere
crealurse
tuae,
quando
omnia
pcr
lefacta
sunt,
et sinetefactumest
nihil? Dic
ergo
verbo, inqnit,
etsanabitut
puer
meus.
Namut indomummeam
intres,
nonsum
dignus.
Tre-
pidavit
Christummittcre inlra
parietes
suos,
et
jam
intus erat in corde
ejus
:
jam
crat anima
ejus
sedes
illius,jam
ibi sedebatille
qui
humiles
requirebat.
Con-
versus
deniquc
Chrislus,
miralus
est,
et ait
sequenlibus
se: Amendico
vobis,
noninvenitanlam
fidem
inIsrael
(Luc.
VII,6-9).
Et sicutalius
evangelista
eamdemrem
narrat, sequitur
Dominus,
et dicit : Ideo dico
vobis,
quia
mulli abOrienlecl Occidente
venient,
etrecumbent
cumAbrahametIsaacetJ acobin
regno
cmtorum.Iste
enimCenttiriononerat de
populo
Israel. Namin
po-
pulo
Israel
superbi repellcbant
aseDeum: in
prin-
cipibus
Gentiuminvenlus est
bumilis, qui
adsein-
vitarel Deum.AdmiransJ esus fidem
ipsius, reprobat
perlidiam
J udsjorum. Sani enimsibi
videbantur,
cum
periculosiusscgrotarent,quando
medicumnon
cogno-
scentesoccidebant.Cum
ergoreprobaret
et
repudia-
ret illorum
superbiam,quid
ait? ldeovobis
dico,quia
multi abOrienteel Occidente
venient,
non
pertinentes
ad
cognalionem
lsrael : venient mulli
quibus dixit,
Omnes
gentes,plaudile
manibus;
et recumbenteum
Abrahamin
regno
cmlorum.Nonillos
genuit
carnesua
Abrabam;
et venicntesrccumbent cumilloin
regno
ccelorum,
et filii
ipsius
erunt.
Quarc
filii
ipsius?
Non
nali de
carne,
sed
sequendo
lidem
ipsius.
Filii autem
regni,
idest
J udaei,
ibunt mtenebrasexteriores: illic
erit
ploratio
et stridordenlium
(Matth.
vnt,
14
, 12).
Damnabuntur
intenebrasexteriores
qui
nati sunt de
carne
Abrahae,
et recumbentcumeoin
regno
coelo-
rum
qui
imitati suntfidemAbrahae.Mcrito
ergo
ct
hic,
Principespopulorum
conveneruntcumDeoAbraham.
43. Et
quid
illi
qui pertinebant
adDeumAbraham?
Quoniam
dii
fortes
terrmvaldeelevalisunt.
Qui
erant
dii, populus
ille
Dei,
vitisilla
Dei,
de
quadicilur,
J u-
dicateintermeel intervineammiam
(Isai. v, 3),
ibunt
intenebrasexteriores,
nonrecumbentcumAbraham
et Isaacet
J acob,
nonconveniuntcumDeoAbraham.
Quare? Qtioniam
dii
fortes
terrm.llli
qui
erantdii for-
lcs
tcrrae, pwsumcntes
dc lerrn. De
qun
(Pira?;!c
seipsis
:
quia
omnisbomolerra. Hominieuimdicium
est : Terra
es,
etinterramibis
(Gen. m,
49).
Debet
autemhomodeDeo
prsesumere,
et inde
sperare
au-
xilium,
nondese. Nonenimterra
pluit
sibi,
aut
lucet
sibi:
quomodo
autem
terradeccelo
exspeclatpluviam
et
lucem,
sic homodeDeodebet
exspeclaremiseri-
cordiamet veritatem. Illi
ergo
dii
fortes
terrm
valde
elevati
sunt,
id
est, valde
superbierunt: nonsibi me-
dicum
necessarium
putaverunt,
et ideoinsua
acgri-
tudine
remanserunt,
et
ipsa
sogritudinead
mortem
pcrducti
sunt. Prsecisisunt
rami
naturales,
ut bumilis
insereretur
oleaster
(Rom.xi,
47). Quoniamdii
fortes
terrmvaldeelevalisunt.
Tencamus
ergo,
fralres,
hu-
militatem, charitatem
,
pietalem; quia
vocati'
sumus
illis
reprobalis,
vel illorum
exemplo
superbire
li-
meamus.
IN
PSALMUM
XLVII
ENARRATIO.
SERSIO AD
PLEBEM.
4.
[vers. 4.]
TilulusPsalmi
est,
LausCantici
filiis
Core,
secundasabbati.Dehoc
quod
Dominusdonare
dignatur, excipitetanquam
filii
firmamenli.Secunda
enim
sabbati,
id
est, post
diem
primum, quem
domi-
nicum
dicimus, quse
etiamsecundaferia
dicilur,
fa-
clumest firmamentum
cceli,
imo firmamentumcoe-
Ium. CoelumenimvocavitDeus
firmamenlum
(Gen.i,
3-8).
Primo autemdielucem
fecerat,
et a tenebris
diviserat;
et vocaverat
lucem, diem,
et
tenebras,
no-
ctem. Sicut autem indicat
psalmi hujus contexlio,
aliquid
etiam
pr.-cloeulus
est Deusinillo
eperesuo,
quodcompleretur
innobisa: etsecundum
hujus
crea-
turseconditionemsaeculacucurrerunl. Non frustra
enim Dominusait de
Moyse,
Demeenimille
scripsit
(J oan.
v,
46):
nisi
quiaomniaquxscriptasunt,
etiam
cumDeus conderet
creaturam, possunt
inlerpretari
ad
significationem
futurorum
;
ut
intelligas
Deumfe-
cisse
lucem,
cumChristusamorluis
resurrexii. Tunc
enimreveraillaluxdivisaest a
tenebris, quando
im-
mortalitasamortalitalediscretaest.
Quid
ergosequi-
tur,
nisi ut
capiti
ctiam
corpusfieret, quod
estEccle-
sia?
Denique
est eliam
psalmus
de
priinasabbati,
in
quo apertissime
resurrectio Domini
declaratur: ibi
enim
dicitur,
Tolliie
portas
principesvesiri',
et eleva-
mini
porlmmlernales,
et introibil Rex
glorim(Psat.
xxm,7, 9). Quid
evideniius
quamCliristumessc
Regemgloria:
?de
quo
dictumest: Si
cognovissent,
nunquam
Domintim
glorim
crucifixissent(I
Cor.
n, 8).
Secundam
ergo
sabbali non
debemus
intclligere
nisi
EcclesiamChristi : sed Ecclesiam
Christi in
sanclis,
EcclesiamChristi inhis
qui scripti
sunt in
coelo,
Ec-
clesiamChristi in his
qui
mundi
hujus tenlationibus
noncedunt.
Ipsi
eniui
digni
sunt nomine
firmamenli.
1
Nonnulli
cdd., quu.Quidam, qui.
Deinde
loco,
vocali,
plerique
habent,rcvocati;
etsic
Er.,
in
quaeditione
post
verbuni,timeamus, aiiditur,
admoniti.
8
Edd.,compleretur
innobiscum
gauaio.Abest,
cwmgau-
dio,
avss.
3
Kdd.,
principcs
rc.lras.Konaulli
Mss.,principisvestr.U
Cousulci.harr.in
ipsum
Fsal.25.
S33 ENARRATIOIN
PSALMUMXLVII.
534
Ergo
EcclesiaChristi inhis
qui
firmi
sunt,
de
quibus
dicit
Aposiolus,
Debemusautemnos
firmi infirmilates
infirmorum
suslinere
(Rom. xv, 4), appellata
est fir-
mamentum. Dehoc canlatur inPsalmo :
audiamus,
agnoscamus, soeiemur, gloriemur, regnemus.
Nam-
que
eametiamfirmamentum
apostolicis
Litteris
ap-
pellatam
audi,
et
agnosce
:
Qumest, inquit,
Ecclesia
Dei
vivi,
columnaet
firmamentum
verilatis
(I
Tim.
ui,
15).
Dehocfirmamenlocantaturfiliis
Core, quos
no-
stis essefilios
sponsi
crucifixi inCalvariseloco. Core
namquc
Calvitium
interpretatur. Sequitur
in
hocpsal-
mo, qui inscribilur,
secundasabbati.
2.
[vers.2.] Magnus,
Dominus
,
etlaudabilisvalde.
Ecce
magnusDominus,
el laudabilisvalde: sednum-
quid
infideleslaudant Dominum?
Numquid
eliam
qui
credunt et malevivunl laudanl
Dominum,
per quos
fit
ut nomenDei
blasphemetur
in Gcntibus?
numquid
laudantDominum
(Rom.lt,24)?
Anverosi etiamlau-
dent, acceplalur
laus
eorum,
cum
scriptum
sit: Non
esl
speciosa
laus in ore
peccatoris(Eccli. xv, 9)?
Dixisti
ergo, MagnusDominus,
etlaudabilisvalde:
sedhic ubi. ln civitateDei
nostri,
inmonlesanclo
ejus.
Dehocalibi dicitur :
Quis
ascendelinmontemDomi-
ni? Innocensmanibusetmundocorde
(Psal.
xxin
, 3,
4).
In his
magnusDominus,
etlaudabilisvalde: hoc
est,
incivilatcDei
nostri,
in montesanclo
ejus.
Hnec
esl civitasinmonte
posita,quse
abscondi non
potcst:
hsccesl lucerna
qua?
submodionon
occultatur,
om-
nibus
nota,
omnibus diffamata
(Matth. v, 44, 45).
Nonautemuniversi cives
ejussunt,
sedilli in
quibus
magnusDominus,
etlaudabitisvalde.
Qusc
est
ergo
ista
civitas, videamus,
neforte
quia
diclum
est,
In civi-
taieDei
nostri,
tn monlesancto
ejus,
debeamus
quse-
rcre islum
monlem,
ubi eiiamexaudiri
possimus.
Nonenimfrustra dicitur in alio
psalmo
: Vocemea
ad Dominum
clamavi,
etexaudivitmedemontesanclo
tuo
(Psal. ni, 5). Adjuvitergo
temonsisle ut exau-
direris. Namsi ineumnon
ascenderes,
infra
jacens
cla-
mare
posses,
sedexaudiri non
posses. Quis
est
ergo
iste
mons,
lralres?
Magna
cura
inquirendus, magna
sollicitudine
investigandus;
laboreetiam
occupandus
et ascendendus. Sedsi in
aliquaparte
lerrarum
est,
quid
faciemus?
Peregrinabimur
de terra
nostra,
ut ad
ilhimlooniem
pervenirepossimus?Imo
lunc
peregri-
namur,
si inillononsumus.
Ipsa
est enimcivitasno-
stra,
si membra
regissumus, qui caput
est civitaiis
ipsius.
Ubi
estergo
isle mons?Si
regionemaliquam
tenuit,
laborandum
est,
ut
dixi,
ut ad eiiin
pervenia-
tur. Sed
quidsatagis?
Utinamnonsis
piger
ascendere
in
montem, quomndo
monsnonfuit tardusveniread
dormientem. Fuit enim
quidamlapis angularis
con-
temptibilis,
in
quem
J udxi offenderunt
(Rom.ix, 52),
prsecisus
de
quodam
montesine
manibus,
bocest de
regno
J udscorumveniens sine
manibus, quia
hu-
manum
opus
non accessil ad
Mariam,
de
qua
natus
'
Cbristus
(Matth. i, 46).
Sedsi
lapis
isle ubi ineum
offenderunt
J udaei,
ibi
remaneret,
tti
quo
asccndercs
non haberes.
Quid
autemfaciuinesl?
Quid
dicit
pro-
phclia
Danielis?
Quid,
nisi
quia
crevit
Iapis
iste
,
ct
factusest mons
magnus?Quammagnus?
Ita ut im-
pleret
univcrsamfaciemterrsc
(Dan. n, 34,
35). Ergo
crescendomons iste ct
implendo
universamfaciem
terrae,
venit adnos.
Quid
ergo
montem
quasi
absen-
tem
quaerimus,
et non in
pracsentem
jam
ascendi-
mus,
ut sit in nobis
magnusDominus,
et taudabilis
valde?
3.
[vers.3.] Denique
neistummontemnon
agno-
scereset in hoc
psnlmo,
et in
aliquaparte
terrarum
quaerendumcxistimares,
vide
quid sequitur
: cum
dixisset,
In civitateDei
noslri,
inmonlesancto
ejut,
quid
addidit?Dilatansexsultationes
universm
terrm,
monlesSion. Sionunusmonsest:
quidergo
montes?
An
quia
adSion
pertinuerunt
ctiam
qui
de divers
venerunt,
ut sibi occiirrerent in
lapidemangularem,
et fierent illi duo
parietestanquam
duo
montes,
unus
ex
circumcisione,
alter ex
praeputio;
unusexJ udaeis
,
aller exGenlibus : non
jamadversi;
elsi
diversil,
quia
ex
diverso,
jam
in
angulo
nec diversi?
Ipse
est
enim,inquit, paxnoslra,qui fecitutraqueunum
(Ephes.
H, 44). Ipse
ille
angularis lapis, quemreprobaverunt
mdificanles,faclus
estin
capul anguli (Psal. cxvn,
22).
Duos
junxil
in semons
montes. Una
domus,
et duse
domus: duae
propter
exdiverso
venientes,
una
pro-
pter lapidem
angularem,
in
quo
sibi ambse
copulan-
tur. Audi et
hoc,
Montes
Sion;
latera
aquiloniscivitas
regis magni.
IntenderasenimtuSion
tanquam
unum
locum,
ubi conditaest
J erusalem,
et in ealibi non
occurrebat,
nisi
populus
ex
circumcisione; qui qui-
demex
reliquiis
a Christocollectus
est,
ex
magna
autem
parte tanquampalea
ventilaius. Etenim scri-
ptumest, Reliquim
salvm
fient(Rom. ix,
27).
Sedat-
tendeet
Gentes,
vide et oleastruminseri in
pingue-
dinemolivse
(Id. xi,
47).
Ecce
Gentes,
Latera
aqui-
lonis :
adjuncta
sunt latera
aquilonis
civitati
regis
magni.
Contrariussoletesse
aquilo
Sion: Sion
quippe
in
meridie, aquilo
contra
meridiem.
Quis
est iste
aquilo,
nisi
qui
dixit,
Ponamsedemmeamad
aquilo-
nem,
eterosimilisAltissimo
(Isai. xiv,
43,44)?
Tenu-
erat
regnum
diabolus
impiorum,
et
possederatGentes
servientes
simulacris,
adorantesdsemonia: et totum
quidquidgeneris
humani erat
ubiqueper mundum,
inhserendoilli
aquilo
factumerat. Sed
quoniam
ille
qui nlligal fortem,
aufert
ejusvasa,
et facitvasasua
(Mallh.
xn 29
),
liberati hominesabinfidelitateet
superstitione dsemoniorum,
credentes in Christum
colliniati sunt illi
civitati,
occurrerunt in
angulo
illi
parieti
decircumcisione
venienti,
et factaest civitas
regis magni quse
fuerant latera
aquilonis.
Ideoet in
alia
Scriptura
dicitur : Ab
aquilone
nubescolorisau-
rei;
inhis est
magna gloria
et honor
Omnipotentit
(J ob, xxxvit, 22). Magna
enim
gloria
medici
est,
quando
ex
desperalione
convalescit
segrotus.
Ab
aqui-
lone
nubes,
et non
nigrsenubes,
non
caliginosse,
non
tetrse,
sedcolorisaurei. Undenisi
gratia
illuminante'
1
sic
aliquot
MSS.
Quidam
veroalii: non
jam
awersi
;etst
dirersi.At
edd.,nonjam
adversietdiversu
3
Er.
i.ov.,
illuminatm. Am.et
Mss.,
illummanle.
855 S. AUGUSTIMEPJ SCOPI
536
pcr
Chrislura?
Ecce,
Lalera
aquilonis,
civitas
regis
magni.
Latera
utique, quia
inhaeserantdiabolo.
Qui-
cumque
cnimalicui
cohserent,
lalera
ipsius
dicuntur.
Nnmet de
aliqtiibus
hominibus solcmusila
loqui,
Bonushomo
cst,
scdmalalaierahabet: id
est, ipse
quidcmprobitalcpraeslat,
sed
maligni
sunt
qui
ei
conjuncti
sunt. Latcra
crgoaquilonisqui
diaboloco-
lianrebant,:undevenitct
istefilius,
de
quo
modoau-
diebamus, quia
morluus
erat,
et
rcvixit; perierat,
et
invenlusest. Proficiscendoenimin
regionemlongin-
quam,
eliamad
aquiloncmpervenerat,
ct
ibi,
sicut
audislis,
uili cx
principibusregionis
iiiiusadhseserat.
Factusest
ergo
latus
aquilonis,
adhserendo
principi
illius
regionis
: sed
qtiia
civitas
rcgis magni
ct cx
latere
aquilonis colligilur,
revcrsusad
se, dixit,
Surgam,
et iboad
patrein
meum.El occurritei
pater,
qui
dicitde
illo,
Mortuus
erat,
et
revixil; pcrierat,
ct invenliisest. Vilulusille
saginatus, lapisangularis
fuit.
Dcniquc
et
major
filius
qui epulari
nolebat
(Luc.
xv,
44-32),
cxhortatusa
patreingressus
est: et duo
jamparietcs, tanquam
illi duofilii ad vitulum
pervc-
nienies, civitalem
regismagni
feccrunt.
'4.
[yers.4] Scquatur ergoistepsalmus,
et dicat :
Deusindomibus
ejus cognoscelur
*.J amin domibus
propter montes, propier
duos
parieles, proptcr
duos
lilios. Deusin domibns
ejuscognoscetur.
Sed
gratiam
ccmmendat,
ideo
addidit,
Cum
suscipiel
eain. Nam
quid
cssel
ipsa
civilas
,
nisi illc
susccpissct
eam?
Nonneslatim
caderet,
nisi talefundamenlumliabe-
ret? Fundamentumenimaliudncmo
potest poncre,
praHcridquodpositnmcst, quod
cst Christtis J csus
(I
6'or.
ni, 41).
Nemo
ergo
desnismeritis
glorictur ;
sed
qui gloriatur,
in Domino
glorielur (Id.
i, 31).
Quialunc cst illa
magnacivitas,
tuncinca
cognosci-
lur
Dominus,
cum
suscipiel
eam:
quomodosuscipit
mcdicus
ongrolum
curandum
,
non sicnt est aman-
duni. Etenimfebremodit medicus. Nonamat medi-
cus
acgrotum,
et amal medicus
oegrotum
: si
oegrotum
amaret,
scmperaegrotumoptaret;
rursus si
segrotum
non
amaret,
ad
scgrotum
nonveniret : sed amat
sngroluin,
ut faciat sanum.
Suscepitergo
hanc civi-
lalcni
Dominus,
ct
agnims
est inea
,
id
est,
gratia
ipsius
cognitn
esl in
illacivilale; quiaquidquid
habet
illacivitas
quaegloriatur
in
Domino,
non liabct de
sc.
Proptcr
hoceniiii dicilur :
Quid
enhnhabes
quod
non
acccpisti?
Si aulein
accepisti, quidgloriarisquasi
iwn
acccperis(
Itl.
IV,
7)
?Dcusindomibns
ejtts
co-
guoscelur,
cum
suscipiel
eam.
5.
[vers.5-7.]Qwo/;/7</w
ccce
reges
lerrmcoltectisunl.
J amecceilla latcra
aquilonis
videle
quomodo
ve-
niant, vidcie
quomodo dicant, Veiiite,
ascendamusin
nwntetnDomini: annunliavileniinnobisviam
suam,
ut
ingrediamur
ineam
(Isai. n, 5).
Ecce
reges
terrmcol-
lecti
sunt,
etconvenerunlinunum.In
quemunum,
nisi
in
lapidem
illum
angularem(Ephes.n, 20)
?
Ipsi
vi-
dentes iiaadmirali sunl. Postadmiralionemmiracu-
1
Alkpioi siss.,
etlatcra
fqiiilonkcolligil,
etc.
-
\(.'inso.xlex
c:orl>., cognotcitttr
:
a;
ud
i.xx, giuoske-
lai.
lorumet
gloriscChristi, quid
seculumcst? Conlur-
bati
sunt,
commoli
sunt,
tremor
apprehendil
eos.Unde
tremor
apprehendit
eos,
nisi de conscienlia delicto-
rum?Curranl
ergorcgespostregem, agnoscantreges
rcgem.
Inde
alibi, Ego
aulem,inquit,
conslilutussum
rexabco
super
Sionmontcmsanclum
ejus
, prmdicans
prmceplum
Domini: Dominttsdixitad
me,
Filiusmeits
es
lu, ego
hodie
genui
te. Postulaa
me,
ei dabolibi
gcn-
les limreditalemluam
,
el
possessionem
tuamlerminos
lerroe;reges
eosin
virgaferrea,
et
tanquam
vas
figuti
conlereseos
(Psal.
n, 6-9).
Audilusest
ergo
rex con-
stitutusin
Sion,
tradilaest illi
possessio
usque
adtcr-
minosorbistcrrse.Metueredebenl
reges,
ne
regnum
perdant,
neillisaufcratur
regnum,
sicutmiser timuit
Herodes,
et
proparvulo
occidit
parvulos(Matth.
n,5,
46)?Timens
autem
regnum
amittcre,
nonmeruitre-
gemagnoscerc.
Utinamei
ipse regem
cum
Magis
adorarel! non male
regnumquaerendo
,
innoccntes
pcrderet,
et nocens
periret.
Nam
quod
ad illum ntli-
nebat, pcrdidit
ituiocenles:
quantum
aulcmad Chri-
stum,
etiam
parvuspro
se morienles
parvulos
coro-
navii.
Ergo
dcbuerunt timere
reges quando
diclum
cst :
Ego
aulein constitutussumrexab
eo,
et hocredi-
tatem
usque
adfinesterraedabit mihi
qui
meconsli-
luit
regcm.
Scd
quid
invidetis
, reges
?
Videte,
non
invidetc.
Longc
cnim isie aliter rex
qui
dixit: Re-
gnum
meumnoncst ttehoc mundo
(J oan.
xvm, 56).
Nolite
ergo
limcrcnc vobisauferatur
regnuin
mundi
hujus
: d.tbiturvobis
rcgnum,
sed
coelorum,
ubi ille
rcx est. ldco
quid
ibi
sequilur?E(
nunc
reges
inlelli-
gile.
J iiminvidcrevos
parabalis
:
intelligile;
dc alio
lcgcdicilur, cujusregnum
nonest de hoc mundo.
Mcrito
crgo
collectisunl
reges
in
unum,
conlurbati
sunt,
Ircmor
apprehendit
eos.Indeet illis hocdicitur : Et
nunc
regesintelligite,
erudiminiomnes
quijudicatis
ter-
ram. ServiteDominoin
limore,
et exsullateei cumtre-
tnore
(Psal.
n, 40,
41).
Et
quid
fecerunl?
Ibi doloret
ut
parturientis.Quid
sunt doloresut
parturientis,
nisi
dolorespoenitcntis?
Vide
ipsamconceplionem
doloris
cl
parluritionis
: A timore
luo, inquit
Isaias, concepi-
tnus,
et
parturivimusSpiritum
salulis
(Itai,
xxvi, 48).
Sic
crgoconceperuntreges
atimoreChristi, utpartu-
riendo salulem
parerent
credendo in eum
quem
ti-
muerunt.
lbi tlolorcssicut
parlurientis.
Ubi
parlurien-
temaudis,
fclum
cxspecta.
Parturit vetus homo,
sed
nascilurnovushomo.
lbi doloresut
parturieniis.
6.
[vers.
8.]
J n
spirilu
violentoconleresl navesThar-
sis. Brcviier
intclligitur,
cvertes
supcrbiamgcntitim.
Sedundc ex hac bisioriadicilur eversio
stiperbise
gentium
?
Propter
navesTharsis. Tharsis
civitatem
quacsicrunt
docli,
hoc
est, qusenam
civitashocnomine
significarettir
: ct
aliquibus
visumesl Ciliciamdiclam
csseTharsis,
exeo
quodmetropolisejus
Tharsusdi-
cilur. De
qua
civitale erat etiamPaulus
aposlolus,
nalus inTharsoCiliciae
(Act.
xxi, 39). Aliqui
autem
cam
Carlhaginem
intellexerunt:
forlassis
aliquando
ila
noininatam,
aut
aliqua
locutione
ila
significalam.
1
1'lcriqucMss.,
conterem
: ot
inlia,
crerlens.
S37 ENARRATIO
IN PSALMUMXLVII.
538
Namqucapud prophelam
Isaiamsicinvenitur
: Ulu-
tatenaves
Carthaginis(Isai. xxin, 1,
sec.
LXX). Apud
Ezechielemautemadivcrsis
inlerpretibus,
abaliis
Carthago,
ab aliis Tharsis
interpretata
esl
(Ezech.
xxxvm, 13,
sec.
LXX);
ethac diversilate
inlerpretum
polestintelligi
banc
appellari
Tharsum,quseCarlhago
dicebatur.Manifestumest
aulem,quodprimordiaregni
Carthaginis
navibus
floruerunt,
etita
floruerunt.ut
inler
caeterasgenlesexcellerentnegolialionibus
et
navigalio-
nibus.Nam
quando
Dido
fugiens
fralrem
delapsa
estad
lerras
Africse,
ubi
Carlhaginem
condidi
t,
naves
qusepa-
ratseerantad mercationem
inejus regioneassumpse-
rat ad
fugam,
consentientibussibi
regionisejusprin-
cipibus
: et
ipsae
naVesetiamcondila
Carthagine
ad
negotiandum
non
defecerunt.
Atque
hincnimiumsu-
pcrba
faclaest civitas
illa,
ut
digneperejus
navesin-
tclligalur superbia genlium, prsesumens
in incerlis
tanquam
inflatibusventorum. J amnon
praesumatur
de
velificatione,
et
quasi prosperitate
sseculi
hujus,
lanquam
maris: fundamenlumnoslrumin Sion
sit;
ibi siabiliri
debemus,
non
perflari
omni ventodoctrK
nac
(Ephes.iv, 14). Quicumqueergo
ex incerlis hu-
jus
vitse
tumuerant, everlanlur;
et
subjiciatur
Chri-
stoomnis
superbiagenlium,
conterenliin
spirilu
vio-
tentonavesTharsis: non
cujuscumque
civitatis
,
sed
Tlmrtis.
Quomodo
in
spiritu
violento?
Timorefortis-
simo. Sicenimeumtremuit omnis
superbiajudica-
turum,
ut inhumilem
crederet,
ne excelsum
expave-
sceret.
7.
[vers.9.]
Sicul
audivimut,
ilaetvidimus.Obeala
Ecclcsia!
quodam
tcmporeaudisti, quodamtempore
vidisti.Audivitin
promissionibus,
videt inexhibitio-
nibus:audivit in
prophetia,
videt
inEvangelio.Omnia
cnim
quse
modo
complentur,
anlea
prophetala
sunt.
Erigeoculosergo,
et diffunde
per
mundum
; videjam
h.-crcdilatem
usque
adterminosorbislerrse: vide
jam
impleriquod
dictum
est,
Adorabunteumomnes
reges
terrm,
omnes
genles
servientilli
(Psal. LXXI,
II).
Vide
impletum
esse
quod
dictum
cst,
Exallare
supercmlos,
Deus,
el
super
omnemterram
gloria
tua
(Psal. cvn,6).
Videillum
cujuspedes
etmanus fixi
sunlclavis, cujus
ossain
lignopendenlia
numcrata
sunt, supcr cujtis
vcslimenlumsors missa
csl(Matlh.xxvn, 35)
: vidc
regnanlem, quem
illi
viderunt
pendentem
: videin
coelo
sedentem,
quemcontempserunt
interra ambu-
lauleni. Videinde
impleri, Commemorabuntur,
etcon-
verlenluradDominum
universi
finesterrm,
etadorabunl
in
conspecluejtts
universm
patrimgentium(Psal. xxi,
28).
ilsecvidensexclamacum
gaudio,
Sicul audivi-
mus,
ilaetvidimus.Merilosic vocatur
ipsa
Ecclesia
dc
genlibus
: Audi
filia,
et
vide,
etobliviscere
populum
luum
etdomumpatris
tui
(Psal. XLIV, 11).
Pater tuus
Aquilofuit,
veni ad montcmSion.
Audi,
et vide:
non
vide,
et
audi;
sed
audi,
el vide:
priusaudi,
post-
cavide. Audis
primoquod
non
vides,
videbis
post-
ea
quod
audisti.
Poputus, inquit, quem
non
cognovi,
servivit
mihi,
inobandilti attrisobaudivitmihi
(Psal.
xvu,
45).
Si inobatibituauris
obaudivit,
crgo
uonvi-
dil. Et ubi
cst, Quibitsnon est
nuiitiaiitmde
eo,
vide-
bunl;
et
qui
non
audierunt,
intelligenl(Isai. LII,15)
?
Ad
quos
nonmissi sunt
Prophetse,ipsi primo
audie-
runt et intellexerunt
Prophelas
: illi
qui primo
non
audierunt, poslea
audienlesadmirati
sunl. Remanse-
runt illi ad
quos
missi
sunt,
codices
ferenles,
verila-
temnon
intelligentcs;
Testamenlilabulas
habentes,
et hacrcditatemnontenentes.Sednossicut
audivimus,
itaet vidimus.IncivitateDomini
virtutum,
incivitaleDei
nostri.Ibi
audivimus.ibi
ctvidimus.Extraillam
quicst,
nec
audit,
ncc
videt;in
illa
qui est,
necsurdus nec
csecusesl.
Sicutaudivimus,
ilaet vidimus.Etubiaudis?
ubi vides? In civitateDomini
virlutum,
incivilateDei
noslri. Deus
fitndavil
eaminmleruum.Noninsultent
hsereiici
per partes
conscissi : nonseextollant
qui
di-
cunt,
Eccehicest
Chrislus,
ecceillic
(Malth. xxiv,
23).
Qui dicit,
Eccehic
est,
ecce
illic,
ad
partes
inducit.
Unilatem
promisit
Deus:
reges
inunumcollecti
sunt,
non
per
schismata
dissipati
sunt. Sedforte istacivi-
las
quse
mundum
lenuit, aliquando
evertelur. Absit:
Deus
fundavil
eaminmiernum.Si
ergo
eamDeusfun-
davit inseternum
, quid
times ne cadat firmamen-
tum?
8.
[ers.lO.]Suscepimus,Deus,
misericordiamtuamin
medio
populi
tui'.
Qui susceperunl,
et ubi
suscepe-
runt?Nonne
ipsepopulustuus susccpit
misericordiam
tuam?Si
populus
luus
susccpit
misericordiam
tuam,
quomodosuscepimus
misericordiam
tuam,
el inmedia
populi
tui ?
quasi
alii sint
qui susceperunt,
alii in
quo-
rummedio
susccperunt. Magnumsacramentum,
sed
lamennolum: cumet
binc,
hoc
est,
exhis versibus
exsculptum
fuerit et crutum
quodnostis,
noneritru-
dius,
seddulcius.Nunc
quippepopulus
Dei censenlur
omncs
qui portant
sacramenla
ejus,
sednonomnes
pertinent
ad misericordiam
ejus.
Omnes
quippe
sa-
cramentum
Baptismi
Chrisli
accipienles,
Christiani
vocantnr;
sed non omncs
digne
illosacramentovi-
vunt. Suntenim
quidain
de
quibus
dicit
Aposlolus
:
Ilabentes
formampietatis,
virtulemautem
ejusabnegan-
tes
(II
Tim.
m,
5).
Tnmen
propter ipsamspeciempie-
talisin
populo
Dei nominanlur:
quomodo
ad
aream,
quamdiu
triluratur,
nonsolum
grana,
sedetiam
pa-
lea
pertinel. Numquid
et ad horreum
perlinebit?
In
hocmedioautem
populi
mali est
populus
bonus,qui
suscepil
misericordiamDei.
Vivitdigne
misericordia
Dei,qui
audit el lenel et facil
quod
ail
Apostolus
:
Prmcipienlesergorogamus,
neinvacuum
graliam
Dei
suscipialis(II
Cor.
vi, 1). Qui ergo
noninvacuum
gra-
tiamDei
suscipit, ipse
tamsacramenlum
quam
eliam
misericordiamDei
stiscipit.
Et
quid
illi
obest, quia
in
medio
popuii
inobedientis
est,
donecareaista venti-
lclur,
donecboni a
malisseparentur?quid
ei obcstin
medio
populi
habilare?Sitde illis
qui appellantur
fir-
mamentum,suscipiens
misericordiam
Dei;
sit lilium
inmedio
spinarum.
Namet
ipsscspinsequoniam
ad
populum
Dei
pertinent,
vis audire?Ita
posita
est
ipsa
similitudo
: Sicut
lilium, inquit,
inmedio
spinarum,
1
lir.et
rccentioresMss., tcinplilui.SedliquetAugusti-
IIUIU
legisse,populi
lui.sie
apud
LXXtaou sou
legeban
vetercs
quidain,
locontiousou,
539
S. AUGUSTINIEPISCOPI
540
ita
proxtma
meainmedio
filiarum(Cant,u,
2).
Num-
quid
dixit,
in medioalienarum?Non
; sed,
in medio
filiarum.
Sunt
ergo
filise
malse,
et inter illasesl lilium
inmedio
spinarum.
Itaque
illi
qui
sacramenta
habent,
et moresbonos non
babent,
et Dei dicuntiiret non
Dei;
et
ejus
dicuntur et alieni:
ejus, propter ipsius
sacramentum; alieni,
propter proprium
vitium. Itaet
filisealienae
:
filisc,proptcr
formam
pielaiis; aliena),
propter
amissionemvirtulis. Sil ibi
lilium, suscipiat
misericordiamDci,
lcncat radicemboni
floris,
non
sit
ingralumpluvioc
dulci de coelovenienii.
Ingratce
sint
spinoe,
crcscant dcimbribus
;
ad
ignemcrescunt,
nonad horreum.
Suscepimus,
Deus,
tnisericordiam
luaminmedio
popnli
tv.i.In
mediopopuli
tui nonsus-
cipienlis
misericordiam
tuamnos
suscepimus
miseri-
cordiamtuam. Insuaenini
propria
vcnit,
cl sui eum
non
reccperunt.
Inmediolamen eorum
quotquol
re-
ceperunt
eum,
dcdit eis
potestatem
filiosDci ficri
(J oan.
i, 11, 42).
9. J am hic occurrit
unicuiquccogitanli, Etquid?
Iste
populnsqui
inmedio
populi
Dei
suscipit
miseri-
cordiamDei, quanlum
numcriim
liabel?
Qunmpauci
sunl! vixinvenitur
aliquis
: illisne conlenlus Deus
erit,
et
perdet
tantammulliludincm
? Dicunl lioc
qui
sibi
proniittunt
quod
a Deo
promillenle
nonaudic-
runt. Et veresi male
vivamus,
si muiidi
liujtis
deli-
ciis
perfruamur,
si nostrislibidinibusscrviamus,
pcr-
ditiirusest nosDeus?
Qnol
enimsunl illi
qui
videnlur
servare
prsecepta
Dci?Vix invenitur uims vel duo
vel
paucissimi
:
ipsos
solos Deus libcraturus
est,
et
cseteros
damnatunis? Absit, inquiunt
: cumvenerit
et videbitlantam
multitudinem
ad
sinistram,
miserc-
bitur,
et dabit
indulgentiam.
Hocplane
etiam
serpens
ille
promisit primo
homini : namminalus erat Deus
morlem,
si
gustaret (Gen.
n, 17)
: ille autem,
Absit,
inquit,
nonmorte
moriemini.
Credidcrunlserpenli,
in-
venerunt
verum
esse
quod
minatus est
Deus,
falsum
quod
promiscrat
diabolus.
Ila et
nunc, fratres, po-
nite vobisEcclesiam
ante oculos ad instar similitu-
dinemquc paradisi
: non cessat
serpens suggcreie
quod
tunc
suggessit.
Sedcasus
primi
hominisadex-
perimenlum
cavendi debet nobisvalerc,
nonadimi-
tationem
peccandi.
Ideo
illececidit,
ut nos
surgamus.
Respondeamus
talibus
suggestionibusquodrespondit
J ob. Namet
ipsumper
feminam
tamquamper
Evam
tontavit,
et vicitin stercorc
(J ob
n, 8-10),
victus in
pnradiso.
Ergo
non audiamus
tales
voces,
nec
pule-
mus
paucos
esse
istos: mnlti
sunt,
sedinter
plurcs
latenl. Non
possumus
enim
negare plures
essema-
los,
ct tam
plures,
ut inter eos
prorsus
boni non
ap-
pareanl,
quomodo
non
apparent grana
inarea. Nam
quisquis
areamvidet, potcst putarequodpalea
sola
sil. Dahominem
inexperlum,
et
putai
inaniter fieri
quod
bovesmiltunlur, quod
ibi hominessubxstude-
sudantut conteranl
paleam;
sedibi csl cl niassaven-
tilalione
purganda.
Tunc
proccdct copia frumenli,
quse
latebal in
copiapalearum.
Et modovisinvenire
bonos?
Esto
',
el invenies.
1
Ita
quinque
Mss.At
edd.,
Etmodovisinvcnire?jsonus
esto.
10.
[vers.44.]
Contraistam
ergodesperalionein
vide
quidsequalur
in
psalmo
isto.
Quoniam
cum
dixisset,
Snscepimus,Dcus,
misericordiamtuaminmedio
populi
tui,
significavit
esse
populum
non
suscipienlem
mise-
ricordiam
Dci,
in
cujus
medio
quidamsuscipiant
nii-
sericordiamDei : et ne occurreret
hominibus,
lam
paucosesse,
ut
prope
nulli
sint; quomodo
consolatus
est
consequenlibus
verbis? Secundumnomen
luum,
Deus,
itaet lausluain
fines
terrm.
Quid
est boc? Ma-
gnus
Dominuset laudabilis
valde,
incivitateDei
noslri,
inmonte
sancto
ejus;
nec
polest
esselaus
ejus,
nisi
insanctis
ejus.
Nam
qui
male
vivunt,
non eum lau-
dant;
scd elsi
prsedicant lingua, blasphemant
vita.
Quia
ergo
laus
ejus
nonest nisi in sanctis
cjus,
non
sibi dicant haeretici: In nobis remansit laus
ejus,
quiapauci sumus,
ct a
turba
separali;
nos
juste
vi-
vimtis,
nos iaudamus
Deum,
non solum
loquendo,
verumetiamconversando.
Respondetur
eis ex hoc
psalmo
:
Quid
vosdicitisin
parte
laudare
Deum,
cui
dictum
cst,
Secundumnomentuum
Deus,
ita el taus
tuain
fines
lerrm?Id
est, quomodo
noluses
per
om-
nes
lerras,
sic et laudaris
per
omnes
lerras;
necde-
sunt
qui
te nunc laudant
per
omnesterras. Illi au-
tem
laudant,
qui
benevivunt. Secundumenimnomen
luum,Deus,
iiaetlaus
lua,
nonin
partc,
sedin
fines
terrw. J uslilia
ptena
estdexleralua: id
est,
mulli sunt
el illi
qui
stabunt addexteram. Nonsolumilli multi
erunt
qui
slabunt ad
sinistram,
scdel ibi erit
pleni-
tudomassacaddexteramconstitutac:J uslitia
plena
ett
dexteratua.
41.
[vers.12.]
Lmlelurmons
Sion,
etexsultenl
filim
J udmm1, propterjudiciatua,
Domine.0 mons
Sion,/
o filiae
J udseae,
laboratismodoinlcr
zizania,
inter
pa-
leas, inter
spinaslaboraiis;
sed exsullale
propter ju-
diciaDci.Nonerrat Deusin
judicando.
Discretsevi-
vile,
clsi concretoenatse
estis,
non fruslra voxexiil
deoreet decordevestro : Ne
comperdas
cum
impiis
animam
meam,
et cumviris
sanguimtm
vilammeam
(Psat. xxv,
9).
lllevcnlilabitlaiilus
artifex,
in
manu
venlilabrum
portabit,
ut unum
granum
irilici nonca-
dal in acervum
paleoecomburendum,
nec una
arisla
paleac
transeat admassamin horreo
recondendam
(Maiih. in,
42). Exsullate,
filiae
J udaeae,propler ju-
diciaDei non
errantis;
et nolilemodo
temere
judi-
care. Ad vos
pertineat colligere,
ad illum
perlineat
separare.
Lmlelurmons
Sion,
el exsullent
filim
J udmm,
propter judicia tua,
Domine.Neauteni
puletis
filias
J udaeaeJ udaeosessc. J uda
Confessioest. Omnesfilii
confessionis,
filii J udsesesunl:
quia,
Salus
exJ udmis,
nihil cst aliud
quam
Christuscx J udseis
(J oan. iv,
22).
Hocait et
Aposlolus
: Nonenim
qui
in
manifeslo
J tidwus
est, ne.queqttm
in
manifesto
incarneeslcircum-
cisio;
sed
qui
inabsconditoJ udmus
est,
el circumcisio
cordis,
in
spirilu,
non
liltcra, cujus
lausnonexhomini-
bus,
sedexDeo
(Rom.n, 28,
29).
TalisJ udaeuseslo:
gloriarc
decircumcisione
cordis, elsi nonhabescir-
cumcisioncmcarnis. Exsullent
filimJ udmm,
proplet
judiciatua,
Domine.
1
sichocin
loco,
etinfraiahoceodemn.
14,
cummelio.'
rilmsMSS. ct
i.xx,legendum
est.
{J udm\.
M
ENARRATIOIN PSALMUMXLVII
542
ii.\vert.ii.]Circumdate
Sion, etcomplectimint
eam.
Dicalureis
qui
male vivunt,
in
quorum
medioest
populus
ille
qui suscepit
miscricordiam
Dei: Inmedio
vcslrumest
populus
bene
viveus,
CircumdateSion.
Sed
quomodo? Comptectimini
eam. Nolile scandalis
circumdare,
sed charilate circumdate;
ut
qui
bene
vivuntin medio
veslrum,
eos imilemini,
et eorum
imilalione
Cliristo, cujus
membra sunt, incorpore-
niini '. CircumdateSion,
et
compleclimini
eam. Nar-
rate in turribus
ejns.
In altitudine munilionum
ejus
prsedicate
laudes
ejus.
13.
[vers.44.]
Ponitecorda veslra in virtule
ejus.
Nonut habeatisformam
piclatis,
virlutem
ejus
abne-
getis(II
Tim.
iii,
5);
sedinvirlttle
ejus ponile
corda
vestra.
QUSB
esl virlus civitalis
litijus?Qui
vult inlel-
ligere
virtutem
hujusciviiatis, intelligal
vimcharita-
lis.
Ipsa
est virlus
quam
nemo vincit.
Hujusignem
nulli fluctus
saeculi,
nulla fluminatentaiionis exstiu-
guunl.
Dehac diclum
est,
Validaestsicutmors dile-
clio
(Cant.
VIII,
6). Quomodo
enimmors
quando
venit,
resisii ei non
potcst, quibuslibet
artibus, quibuslibct
medicamentisoccurras;
violentiammortis vilarenon
potest, qui
mortalis natus est : sic conlraviolenlinm
. cbaritatis mundusuil
potest.
A contrario euimsimi-
liludodataest de
morle; quomodo
cnimmorsadau-
ferendumviolentissima
est,
siccharilasviolentissinia
est adsalvandum. Per charitalemenim mulli mortui
sunl
saeculo,
ul viverent Deo. Hac cbaritate acccnsi
marlyres,
non
simulati,
non vana
gloria
ventilaii,
nonlales de
quibus
dictum
est,
Si tradidero
corpus
meumut
ardeam,
charitatemautemnon
habeatn,
nildl
n/ii
prodes((l
Cor.
xm, 3),
sedtales
quos
vereChrisli
et veritatis charitas
perduceret
ad
passionem; quid
eis fecerunt lenlationes ssevienlium?
Majorcm
vio-
lenliam
habuerunt oculi flentiumsuorum,
quampcr-
secutionesinsectantium.
Quam
mulioscnimlencbant
filii ne
paierentur! quam
mullorum
genibus provol-
vebanlur
uxores
,
ne viduse
relinquerenlur! quam
multos
parentes
filii
prohibebant
mori,
sicutnoviuius
et
legimus
in
passione
beatae
Perpctuas!
Facta sunt
ista. Sed
lacrymae
quanlselibet
et
quantolibet
impetn
fluerent, quando
ardorem
charitatis
exstinguerenl
?
Hsecestvirtus
Sion,
cui et alibi dicitur : Fial
pax
in
virtule
tua,
etabundantiain turribustuis
(Psal. cxxi,
7).
Annunliate
inturribus
ejus,
Ponilecordavestrain
virtute
ejus,
el dislribuiledomos
ejus.
44.
Quid
hic
intelligimus,
Ponile cordaveslrain
virtute
ejus,
etdistribuitedomos
ejus
? Id
est,
distin-
guile
domuma
domo,
noliteconfundere. Domusest
enim formam
pietatis
habens,
et
pielatem
nonha-
bens : est autem domns et formamet
pietatem
ha-
bens. Distribuite,
noliteconfundere. Tuncautemdis-
tribuitis et nonconfundilis, quando
cordaveslrain
virtote
ejusponitis,
id
est,
cumfacti fueritis
per
cha-
ritatem
spiriluales.
Tunctemerenon
judicabitis;
lunc
videbitisniliil obessebonis
malos, quamdiu
sumusin
hacarea: Distribuile
domos
ejus.
Polest et alius esse
1
lta
plerique
Mss.Edd.vero: christum
cujus
membra
sunt,
in
corporecomplectimini.
inlellectus. Domosillas
duas, unamex
circumcisione,
alteramex
prseptttio
venientem, Apostolis
dictumest
ut
distribuerent. Cumenim
vocatusesset
Saulus,
et
factus
aposlolus
Paulus
, conveniensin unitatemco-
apostolorum
suorum,
siccumeisliabuit
placilum,
ut
illi irentin
circumcisionem,
istcin
prseputium
(Gal.n,
9).
Ista
dispensationc
aposlolalqs
sui distribuerunt
domoscivitatis
magni regis,
et
concordantes inan-
gulo,
Evangelium
dispensatione
diviserunt,
charilaia
junxerunt.
Et
revera hoc
magis
inlelligendum
est.
Nam
sequilur,
et
osiendil
quod
hoc
praidicaloribus
diclum
sil,
Et
distribuitedoinos
ejus
: ul enarrelisin
progeniealtera,
id
est,
ut eliamad nos
post
futuros
illorum
Evangelii dispensatioperveniret. Nonenim
illis lantum
laboraveruut,
cum
quibus
in haclerra
vixerunt;
necDomintisillis
tanlum
Apostolis,
quibus
se vivumeliam
post resurrcctionem
dignalus
est
ostenderc,
sedct nobis. Namillis
loquebatur,
et nos
significabat,
cnm
dicerot: Ecce
ego
vobiscumsumom-
nibus
diebus,ttsque
ad
consummalionemsmculi
(Mallh.
XXVIII,
20). Numquid
illi hic futuri erant
usque
in
consummationemsaoculi?Iiemdicit : Non
pro
his
rogo tantiim,
sed
pro
his
qui
credituri sttnl
per
verbum
illorumin
tnc(J oan. xvn,
20); Ergo
atlendit
nos,
quia
passns
cst
propter
nos. Merilo
itnquedicilur,
Ul enar-
relisin
progenie
altera.
45.
[vcrs. 45.] Quid
enarrelis?
Quoniam
hie est
Deus,
Dcttsnoster. Terra
videbalur,
lerrae conditor
non videbalur : caro
tcnchatiir, sedDeus incarne
non
agnoscebatiir.
Tcncbalur caro ab eis cx
quibus
fuerat
sumpia ipsa caro,
ex
scmine Abrahaeenim
virgo
Maria : ad carnem
reinanserunt,
divinilalem
noninlellcxeruiU.
OApostoIi,ociviiasmagna!
intur-
ribuslu
pracdica,
etdic,
Hic
eslDeus,
Deus
noster.
Sic,
sic
quomodocoulemptusest,
quomodolapis
ante
pe-
des
jacuit
offendentium,ut humiliarct corda
confilcn-
tiuin;
sic hic esl Deus nosler. Certevisus
cst,
sicut
dictumest : Posl hwcinterrisvisus
est,
el cumhomi-
nibtisconversaittsesl
(Baruch
m,
38).
Hic esl Deus
noster. Et homo
est,
ct
quis
csl
qui cognoscet
eum?
Quoniam
hicest Deus nosler. Sed fortc ad
tempus,
quomodo
dii falsi.
Quia
enimvocari
possunt dii,
esse
aulemnon
possunt,
ad
tempus
vel
vocantur. Nam
quid
eis dicil
propheta,
vel
quid
monetuteisdicatur?
Haeceis dicetis :
Quid?
Dii
qni
cmlumet terramnon
fecerunt, pereant
de
lerra,
etdehis
qtim
subccelosunt
(J erem. x, 44).
Nonest istetalis
Deus,quoniam
Deus
rtoster
super
omnesdeos.
Super quos
omnes deas1
Qnoniam
omnesdii
genlium
dmmonia
, Dominusautem
ccelos
fecit(Psal.
xcv,
5). Ipse
est
ergo
Deus
nosler,
hic esl Deusnoster.
Quousque
? In mlernumetinsm-
culumsmculi;ipsereget
nosinsmcula.Si Deusnoster
est,
et rex noster
est;
prolegil nos, quia
Deus
est,
ne
moriamur; regit nos, quia
rex
est,
necadamus. Re-
gendo
autcmnos non
frangit nos;
nam
quos
nonre-
gil,
frangit. Reges
eos, inquit,
in
virgaferrea,
et tan-
quam
vas
figuli
conlereseos
(Psal.
n,
9).
Sedsunt
quos
non
regit
:
ipsis
non
parcit, tanquam
vas
figuli
conterenseos. Abiilo
ergooptemus*regi
et liberari :
11*3 S.
AUGUSTINI
EPISCOPI
544
quia
hicestDeusnoslerin
(elernum,
el insmculumsm-
culi;
et
ipseregel
nosinsmcula.
IN PSALMUM XLVIII
ENARRATIO.
SERHOI.
De
primaparte
Psalmi.
1. Omniadivina
cloquia
saltibriasunl bene intclli-
gontibus; periculosa
vero his
qui
eavolunt ad sui
cordis
perversilatem detorquere, poliusquam
sutim
cor ad eorumrectittidinem
corrigere.
Hsecest enim
in hominibus
magna
et usitata
perversilas; quia
cum
dcbeantvivcre
ipsi
secunduinvoluntatem
Dei,
Deum
volunt vivere secundumvoluniatemstiam : et cum
ipsi
nolunt
corrigi,
illumvolunt
dcpravari;
rcclum
non nrbilrantes
quod
illc
vult,
sed
quodipsi
volunt.
Solcmusautemaudire hominesmurmuranlesadver-
sus
Dcum, quod
malisinbncvitabcnesit et laborent
boni :
quasi
ille
perversussit,
cl nesciat
quidagat,
ant
omninoaverlerit ocnlosarebus
humanis;
vel se-
curitatem suam
perlurbari nolit,
ut bsecnon atten-
dal, quia
cumlaboreista Deusaut videat aut corri-
gat.
Murmurant
crgo
homines
, qui propterea
volunt
Deumcolereul hic illis
beneait, quando
viderint cos
qui
Deumnoncolunt
pollereaique
florere
felicitale
lerrena
; se aulem colenles Deumlaborarc in
angu-
stiis,
in
nccessitatibus,
in
serumna,
caclerisque
diffi-
cultalibus mortalitalis humanae. Conlraistamvoccm
et conlrahas
blaspbemias murmuraniium,
incaniat
semper
scrmo
divinus,
curansa
morsu
serpentis.
Vc-
nenaii enimcordis est ista
sanies,
eructans inDcum
putorem blasphemisc,
et
quod pejus
est manus cu-
rantis
rcpellens,
morsum
serpentis
non
rcpellens.
lloc dixi,
rcpellit
a secor hominisverbi Dei severi-
talem,
el admitlit adse
malesuadentisserpcntisblnn-
dilias. Contrahos
crgo
cantat scrmo
divinus,
et
jam
inisto
psalmo loquitur
nobis. Ad
quem
psalmum
'
inlcnlam
ego
faccremSanctitalem
Vcstram,
nisi
ipse
nos faceret omnes
intentos;
necnos
solos,
scdtoltim
orbcmlerrarum. Audileenim
qucmadmoduin
cocpit.
2.
[yers.2.]
Audilehmcomnes
gentes.
Non
ergo
vos
soli
qui
bic eslis. Namvox noslra
quantacst',
ul sic
clamemus,
ul audiant omnes
gentcs?
Clamavil eiiim
per Aposlolos
Dominusnoslcr J esus
Clirislus,
clama-
vit tot
linguiSquasmisiis;
et vidcmushunc
psalmum
qui
antc nonrccitabatur nisi inuna
genlc,
in
syna-
goga
J udicorum,
recitari
per
tolumorbem
terrarum,
per
omnes
Ecclesias,
impletumque
essc
quod
hic di-
clum
est,
Audilehmcomnes
gentes.
Ad hoc solum
volointentosfacereanimos
vesiros,
ne
propter
labo-
rem
corporalem
non
erigalis
animum
,
lerrenle vos
longitudinepsalmi hujus.
Si
potuerit,
finielur hodie:
si non
,
restabit nobis
aliquid
incraslinum
diem;
ta-
men vos
sernper
inlenli estote. Tantumenimaudie-
1
Edd.,quomodo
intentam
egofacerem.
Abest
quomodo,
aMss.
!
sicEr. et Mss.
praeter
vatic.et
Reg.qui habenl,qitot
mifit.Al
Lov.,
in
quas
misit:n)imisbene.
tis,
si
Dominus
voluerit, quantum
vos non
gravet,
sedrelevet. Audite
hmc,
omnes
genles
: unde esiistt
vos.
Auribus
percipite,
omnes
qui
habitatis
orbem.Iloc
ilerum videtur
repetisse, quasi parum
fucrit
quoJ
dixit,
Audite.
Quod
dico, inquit, audite,
auribus
per-
cipite,
hoc
est,
nolile
transeuntcr audire.
Quidcsi,
auribus
percipite?QuodDominus
diccbat, Qui
habel
aures
audiendi,
audiat
(Malth. xi,
25)
: cumomnes
qui
in
conspectuejus eranl,
utiquc
habercnt aurcs
;
quas
ille aures
quaercbat
nisi
cordis, cum
diceret,
Qui
habelaures
audiendi,
audiat? Haset isle
psalmus
aures
pulsat.
Auribus
percipite,
omnes
qui
habitatis
orbem.
Forteet hic est
aliqua
distinclio. Non
quidcm
noscoarctare
dcbcmus,
sedniliil mali cst eiiamisiain
explicarc
senlentiam. Forle
aliquid
distal imer id
quoddixit,
omnes
genles,
ct
quoddixii,
omnes
qui
ha-
bithlisorbem.
Significantius
enim fortassevoluit nos
intelligerequoddixit, inhabitatis,
ut
genles intelliga-
musomnes
iniquos,
habilaloresautemorbis
omne.s,
justos.
Ille enimhabitat
qui
non tcnelur : nam
qui
icnelur, habitatur,
nonhabitat.
Quomodo
ille
possi-
det
qusDcumquehabet, qui
dominus est rcrumsua-
rum;
dominusauicm
est,
qui
nonestirretitus
cupidi-
late :
qui
atilem
cupiditate tenelur,
possessusest,
non
posscssor.
Habemusenim
quoddam
vcrbumha-
biiatione
signatum
in
ScripturaDei,
ubi
ait,
Elegi
ab-
jici
indomo
Domini,
magisqnain
habitarcintaberna-
culis
peccatorum
(Psal. LXXXIII,
11). Quidcnim,
si ab-
jiccris
in domo
Domini,
non ibi hnbilas? Noluit
significarehabitationem,
nisi ineis
qui regunt,
et tc-
ncnt,
cl
dominaniur,
cl
gubernant
:
qui
autemcontc-
mnuiitur,
non
quasi habilanl,
sed
subjccli
sunt. Ita
autcmdixil : Subdilusvoloesse indomo
Dei, magis
quam
regnare
in labcrnaculis
peccalorum.
Ila-
que
si csl
aliqua
distinctio iuler omnes
gentes,
cl
habitaiores
orbis,
sicttl cst dislinctio inlcr
audite,
ct
auribus
pcrcipite,
hoc
quidem
videtur
repetisse;
scd
lamcnaliud
cst, quod
sanc voluit
significare; quia
isla
cloquia
atidiluri cranl non soluin
peccatores
et
impii,
scdet
justi.
Permixte modoaudiunt omnes :
scdcumvenlumfucrit adreddendam
rationem, sepa-
rabunlur
qui
sinecausa
audierunt,
ab illis
qui
atiri-
bus
perccperuiU.
Audiant
ergo
et
pcccalores
: Audiie
liwc,
omnes
gentes.
Audiant el
justi, qui
non
sine
causa
audicrunt,
ct
rcgunt poliusterrani, quam
re-
gunlur
a lerra : A/'is
percipite,
omnes
qui
habilaiis
orbem.
5.
[vers.5.]
Et iterum dicit:
Quiqueterrigenm
cl
filii
hominum.
Quodait, terrigenm,
ad
peccalores
re-
tulit; quod ait,
filii
hominum,
ad fideles et
juslos.
Vidciis
ergo, quia
servatur ista dislinclio.
Qui
sunt
crgolerrigenm
? Filii lerroe.
Qui
sunt (ilii terrac?
Qui
haereditatesterrenas
requirunt. Qui
sunt
fitii
homi-
num?
Qui pertinent
ad filiumhrminis.
Aliquando
jam
isiadistinximusSanctitati
Yestroe,
et invenimus
quia
Adamhomo
eral,
filiushominisnon
eral;
Chri-
stusautemfiliushominis
erat,
el Deuserat
(a). Qui-
()
inEnar.rsal.
vui,
n. 10.
515 ENARRATIOIN PSALMUMXLVHI.
m
curaque
enim
periinent
ad
Adam,terrigenm:quicum-
queperlinent
ad
Christum, filii
hominum.Omnesta-
men
audiant, ego
nulli subtraho sermonemmeum.
Terrigena est,
audiat
propter judicium;
filiusho-
minis
est,
audiat
propter regnum.
Sitnul in unum
diveset
pauper.
Iterum
ipsa
sunt
repetita. Quod
ait
dives,
ad
terrigenas perlinel; quod
ait, pauper,
ad
filioshominum.Diviles
intelligesuperbos, paupcrcs
humiles. Habeat inullasfacultates
pecuniarum;
si in
eisnon
extollilur, patiper
est : nonhabeat
aliquid,
et
cupiat
et
infletur;
intcr divileset
reprobos
eumde-
putat
Deus.Et diviteset
pauperes
incorde
interrogat
Deus,
non inarca
4
et domo. Nonne
pauperes
sunt
qui accipiunt
mandatum
Apostoli
dicentisTimotheo:
Prmcipe
divilibus
hujus
smculi non
superbesapere?
Quomodo
eos
qui
diviteserant fecit
paupcres?
Tulit
illis
quarequserunlur
diviiise.Nemoenimvult esse
dives,
nisi ut infleturinler eosinter
quosvivit,
cl su-
perior
illisvideatur. Cumaulem
dixii,
non
superbe
sa-
pere, sequalcs
cos fecit non
habentibus;
ul fortassis
pauculis
nummismendicus
plusextollatur, quam
ille
dives
qui
audit
Apostolum
dicentem:
Prmcipe
diviti-
tibut
hujus
smculinon
superbesapere.
Undenonsu-
perbesapere?
Si faciant
quodsequilur, Nequesperare
inincerto
diviliarum,
sedinDeo
vivo,qui prmslal
nobis
omniaabundanlerad
(ruendum(I
Tim.
vi, 17).
Nou
dixit, qui pracstat
illis
; sed,
qui prmslat
nobis.Num-
quidipse
Paulusnonhabebatdivitias?Habebal
plane.
Quasdiviiias?
De
quibus
dicitalio loco
Scriplura
: Fi-
detihominimunduslotusdiviliarumest
(Prov. xvu, 6,
tec.
LXX).
Audi cl
ipsuin
confitentem:
Quasi
nihil
habentet,
etomnia
possidentes(II
Cor.
vt, 10). Qui
vult
ergo
esse
dives,
nonhsereat
parli,
et totum
posside-
bil: illi inhsereal
qui
totumcreavit. Simul inunum
diveset
pauper.
Dicitinalio
psalmo;
Edenl
pauperes,
et talurabunlur.
Quomodo
commendavit
pauperes?
Edenl
pauperet,
et saturabunlur.
Quid
edunl?
Quod
sciuntfideles.
Quomodo
saturabuntur? Imilando
pas-
sionemDoraini
sui,
et nonsinecausa
accipiendopre-
liumsuum. Edenl
pauperes,
et
salurabuntur,
et lauda-
bunl
Dominum, qui requirunt
eum.
Divitesquid?
Etiam
ipsi
edunt. Sed
quomodo
edunt? Manducaveruntet
adoraveruntomnet divitet terrm
(Psal. xxi, 27, 30).
Nou
dixit, Manducaverunt,
et saturati
sunt; sed,
Man-
ducaverunt,
el adoraverunt.Adoranl
quidemDeum,
sedhumanitatemnoluntexhiberefraternam. Mandu-
canl
illi,
et
adorant;
manducant
isti,
et saturantur :
tamen omnes manducant.
Exigitur
de manducante
quod manducat;
non
prohibealur
manducareadis-
pensaiorc,
sedmonealurtimereexactorem. Audiant
ergo
ista
peccatores
ct
jusli, genles
et
qui
habitant
orbem, terrigenm
et
filiihominum,
sitnul inunumdives
et
pauper:
non
divisi,
non
separali. Tempus
messis
boc
faciet,
manusvenlilalorishoc
poterit (Matlh.IH,
12).
Nuncsimul in unura audianl dives et
pauper,
simul inunum
pascantur
hsedi et
agni,
donecvcniat
qui segreget
alios ad
dexteram,
alios ad sinistram
(ltl.
xxv, 52, 33).
Simul inunumaudiant
docentem,
*
Er.et
pleriqueNJ S.,,
wr Yatic.
codex,\nhorrtq,
*
-
ne
segrcgati
abinvicetn
audiantjudicantem.
4.
[yers.4.]
El
quid
est
quod
nunc
audiluri suiu?Os
meu.ii
loqueiursapienliam,
et
medilaliocordis
mei,
intel-
ligeniiam.
Elbsec
repetilapotius,
ncfortccum
dixisset,
os
meum,
intelligcrcs
cumlibi
loqui,qui
iu
labiislia-
beret
sapientiam.
Muliienimhabenl in
labiis et
non
habent in
corde,
de
quibus
dicit
Scriplura:
Populus
isle labiisme
honoral,
coraulemeorum
longe
estame
(Isai. xxix, 13). Quidergo
aitiIlequilibiioquitur?qui
cum
dixerit,
Ostneum
loquelur
sapienliam;
ut intelli-
gasquia
illud
quod
ex ore
funditur,
devena
conlis
emanat, intulit,
Elmeditaliocordismei
inlettigentiam.
5.
[vers, 5.]
lnclinaboin
parabotamaurem
meam,
aperiam
in
psallerio
proposilionemmeam.
Quis
est hic
cujus
meditatiocordis
loquilur
inlclligenliam,
ut non
sitinsola
superficiclabiorum,
sed
hominis
inleriora
possideai?Quis
esl iste
qui audit,
ct sic
loquitur?
Multienim
loquuntur
quod
non
audiunt?Quisuntqui
loquunlur quod
nonaudiunl?
Qui
non
faciunl
qusedi-
cunt:quales
dicit
Dominus
Pharisseos
sederc
super
cathedram
Moysi.
Voluitlibi
loqui
in
calhedra
Moysi,
pcr
eos
qui
ea
loqutintnr,
et nou
faciunt;
el libi se-
curiiatem Dominusvoluit
dare. Nolite
limere, Qum
dicunt,
inquit, facite, qum
autem
faciunt
nolile
facere;
dicunt
euim,
etnon
faciunt
(Matth.xxm,
2,3).
Nonau-
diunl
quod
dicunl.
Qui
vero
faciunt,
etsicdicuni.au-
diunt
quod
dicunt: et ideofruciuose
dicunt,
quia
au-
diunt.
Qui
ergo
dictor et nouauditor
est,
alteri
prod-
est,
sibi non
prodest.
Isle
ergoqui
et auditor
volebal
esseet
dictor, qtii
libi
Ioquilur,
anlequam
diceret,
Aperiam
in
psallerio
propositionem
meam,quod
est
jam
loqui per corpus,
sicenim
utituranimacorpore, quo-
modo uiitur
citharista
psalterio,
dixit,
Inclinaboin
parabolam
aurem
meam.
Antcquamloquarlibi,
inquit,
per corpus, antcquampsaltcrium
sonet, primo
cgo
inclinaboin
parabolam
aurem
meam,
id
est, audiam
quid
tibi dicam. Et
quare,
in
parabolam?Quiavide-
musnunc
per speculum
in
mnigmate(I
Cor.
xm,
12),
sicul dicit
Apostolus.Quamdiusumusinhoc
corpore,
peregrinamur
aDomino
(II
Cor.
v, 6). Quianondum
est illavisionostrafaciead
faciem,
ubi
jam
nonsint
parabolae.ubi jam
non sint
senigmala
et
simililudi-
nes.
Quidquid
modo
intelligimus,per senigmala
con-
spicimus./Enigma
esl obscura
parabolaquse
difficile
inlelligitur. Quanluravis
excolat homocor
suum,
et
ad interiora
inlelligendarefugiat, quamdiuper
cor-
rupiibilitatem
carnis
liujusvidemus,
ex
parle
vidc-
mus.
Assumpta
autem
incorruplione
inresurrectione
mortuorum,
cum
apparuerit
Filius hominis
judicalu-
rus vivoset
mortuos, luncvidebitttrFilius
hominis,
qui priraojudicalusesl, judicans,
discernensraalosa
bonis, ponens
malosa
sinistris,
bonosa dexlris. Vi-
debuntillumet boni et
mali,
sedmalis
dicet,
Itein
ignem
mternum: bonisaulem
dicet,
Venitebenedicli
Palris
mei^percipiteregnum.
Abibunlmali in ambu-
slionetn
miernam, jusli
auteminvilammlernam
(Matth.
xxv, 33, 34, 41, 46);
et ibi eritillavisiofaciead fa-
ciem, qua
illi nonsunl
digni.
Attendite
quid
dicam.
Filiumenimhomjnjssicutliiccumessetadhuc
judi-
5i7
S. AUGUSTINIEPISCOPI
548
candus,
et mali
viderunl.et boni;
videruntenim
Apo-
stoli
qui
seculi sunt,
viderunl J udsei
qui
crucilixe-
runt;
siccumvenerit
judicaturus,
et boni illumvi-
debuntetmali:
boni,
ut
percipiant
mercedem, quia
secuti sunt; mali.ut pcrcipiant poenain,quia
cruci-
(ixerunt. Soli
ergo
illi
daninabuntur, qui
crucifixe-
runt? Audeo
dicere,
soli.
Ergo
nos, inquiuntpecca-
lores
hujustemporis,
securi sumus. Si non animum
interrogat
Deus,
securi eslis.
Quid
esl
quod
dixi?ln-
lelligat
CharitasVeslra,
nehocdicant in
judicioDei,
quia
noninlellexerunt.
J udtei
quia
viderunlChrislum,
crucifixerunt;
lu
quia
nonvides
Chrislum,verboipsius
resistis.
Qui
verboresislis,
carnem non
cruciligeres
si videres?
Contempsit
J udxus in
lignopendcntem,
contemnistu inccelosedentem.
Ergo
viderunt eum
ambo
genera,
dumhicesset: ambo
generavidebunt,
et cumvenerit.Filiusenimhominisveniel ut
judicel;
quia
Filiushominisveuit ut
judicarctur.
Ideo
quia
Palernon est incarnatus,
Pater nonest
passus,
et
per
Filiumhominis
judicat,
sicut
ipse
dixitin
Evangelio,
Pater non
judicat quemquam,
scdomne
judicium
dedit
fitio
: secutus
paulopostait,
El dedilci
potestalemju-
dicii
faciendi,quoniam
Filiushominisest
(J oan. v,22,
27).
Secundumenim
quod
Filius Dei
cst,
Yerbuin
semper
cum
Patre;
et
quiasemper
cum
Patre,
cum
Palre
scmperjudicat:
sccundumautem
quod
Filius
hominis
est,
et
judicalusest,
et
judicaturus
est.
Quo-
modo
autemvisusest ab eis
qui
crcdiderunt,
ct ab
eis
qui crucifixerunt, quahdojudicatus
est;
sicvide-
bitur,
cum
coeperit
essc
judex,
ct abeis
quos
damna-
bit,
el abeis
quos
coronabit. Visioncmautem illam
divinitatis,quampromisit
dilccloribus
suis, quando
ait, Qui diligitme,diligetur
a Palremeo: cl
qui diligit
me,
mandalamea
cuslodil,
et
egodiligameuin,
el oslen-
dammeipsum
illi
(Id.
xiv, 21), jamimpii
non vide-
bunt. Ista demonstralio
quodammodo
familiaris
est,
suisillam
servat,
nonillamoslendil
impiis.Qualis
est
istavisio?
Qualis
Cbrislus?
^Equalis
Palri.
Qualis
est
Cliristus?In
principio
erat
Verbum,
et Verbumerat
apudDeum,
et Deuserat Verbum
(Id.
i, 1).
Huicvi-
sioni
suspiramus modo,
et
gemimusquamdiu per-
egrini sumus;
huicvisioni infine
reddemur,
bancvi-
sionemmodoin
senigmatevidemus,siergoinscnigmale
videmus,
inclinemusin
parabolam
aurem
nostram,
ct sic
aperiamus
in
psalteriopropositionem
nostram:
nudiamusquoddicimus,faciamus'quodproecipimus.
6.
[vers.6.]
Et
quid
dixit?
Ulquid
limeboindiema-
la?
Iniquitas
calcaneimei circumdabilme.
Ccopitob-
scurius, Utquidtimebo,
inquit,
indiemala?
lniquilas
calcaneimeicircumdabitme.
Magisergo
debet
limere,
si
iniquilas
calcanei
ejus
circumdabiteum. Nonenim
liineal, inquit,
homo
quod
nonhabel in
potestatede-
vilare. Verbi
gratia: qui
timet
mortem, quid
facturus
est utnonmorialur? Dicalmihi
qua
evadat
quod
de-
bet
Adam,qui
natus esl exAdam. Sed
cogitet quia
natus est ex
Adam,
etsccutus est
Christum,
et
opor-
tet
*
eumsolvere
quod
debet
Adam,
et
consequiquod
promisit
Christus.
Quiergotimet morlem,
non
estqua
1
SicMss.Edd.vero,
Dicat
mihiquo
vadat. Debet
quod
evadal
:qui
aulemtimet damnalionem
quam
audient
impii,lieinignemmternum,estqm
evadat.
Nonergoti-
meal?
Ulquid
enimtimeat?
Iniquitas
calcanei
ipsius
il-
lumcircumdaturaest?Si
ergovitetiniquilaiemcalcanei
sui,
et
ambuletperviasDei,
non
pervenietad
diemma-
lam:diesmala,diesnovissima,nonerilillimaia.Etenim
diesnovissimamalaerit
quibusdam,
bona
eritquibus-
dam.
Numquidmnlaerilillisquibusdicctur:Ke/iite,
be-
nedictiPalrismei, percipileregnum?
Sedmalaerit illis
quibus
diceiur: Itein
ignem
mlernum
(Matlh.
xxv,34,
41). Quod
si
iniquitas
calcanei sui circumdabit
eum,
utquidergo
limet indiemala? Modocum
vivtintpro-
vidcant
sibi,
lollant
iniquitatem
acalcaneosun: am-
bulenl illam
viam,
ambulent
per
viamde
qna ipse
dixit, Ego
sum
via,
et
veritas,
ctvila
(J oan. xiv, 6):
et
nonlimeant in die
mala, quia
dal illis
sccuritatem,
qui
faclusest via.
Utquid
limeboindiemala?
Iniquitat
calcaneimei circumdabilme.
Ergo
vileiit
iniquitatem
calcanei sui. In calcaneo
quisque
labitur. Inlendat
CharilasYeslra. A Deo
quid
dicliimest
serpcnti?
Ipsa
luumobservabil
caput,
el ttt
ejns
observabiscalca-
neum
(Gen.
m,
15).
Diaboluscnlcancumtuumobser-
vat,
quando labaris,
ui
dejicial
te. Ilie observatcal-
caneum
tiium,
tuobserva
capul
illius.
Quod
est
caput
illius?Iniiiummalse
suggestionis.Quandoincipit
mala
suggercrc,
tunc
repelle antequamsurgat deleclalio,
et
sequalur
conscnsio;
et lunc vilabis
caput ejus,
ct non
apprebendet
illecalcaneumtutim.
Quare
au-
temEvschocdixit?
Quia per
carnemlabitur homo.
Evanobisinlerior caronostraesl.
Qui diligit, inquit,
uxorem
suam, seipsumdiligit. Quidest,
seipsum?
Se-
quitur,
etdicit: J Vemoenim
unquam
carnemsuamodio
habuit
(Ephes.v, 28,
29). Quiaergoquomodo
illum
hominemAdam
per
Evam
supplantavit(Gen.
m,
6),
sicdiabolus
per
carnemvult nos
supplanlare; prae-
ceptum
est Evseut observet
caput diaboli, quia
dia-
bolus calcaneum
ipsius
observal. Si
ergo iniquitas
calcaneicircumdabit
nos,utquid
timemusindie
mala,
cumconversi ad Christumhabcnmusin
potestate
ut
nonfaciamus
iniquitatem;
et non erit
quod
noscir-
cumdet,
et
gaudebimus
indie
novissima,
non
plan-
gemus?
7.
[vers. 7.] Qui
sunt autem
quos
circumdabitini-
quitas
calcanei?
Quiconfiduntin
virtute
sua,
etinabun-
dantiadivitiarumsuarum
gloriantur. Ergo
vilabo
ista,
ct non
iniquitas
calcanei mei circumdabitme.
Quid
esl vitareista?Nonconfidamusinvirlute
nostra,
non
gloriemtir
in abundantia divitiarum
nostrarum;
sed
gloriemur
in eo
qui
nobis
promisit
humilibusaltitu-
dinem,
etminatusestelatis
damnationem;
et nonnos
iniquitas
calcanei circumdabit.
Qui confidunt
in vir-
tute
sua,
et inabundanliadiviliarumsuarum
gtorian-
lur.
8.
[wers.8.]
Sunt
qui prsesumunt
inamicis
suis;
alii
praesumunt
invirtute
sua,
alii indivitiis. Istaest
prsesumptiogencrishumani,
non
prsesumenlis
inDeo.
Dixit de
virtute,
dixit de
divitiis,
dicit deamicis:
Adam,qui
nalusestexAdam.sed
cogitetqui
natut este*
AdumetsecutusestChrislum
quiaoportet,
euv.
549 ENARRATIOIN PSALMUM
XLVHI.
ggO
Frater non
redimit,
redimethomo?
Exspeclas
ut homo
teredimatabira venlura? Si tefrater non
redimit,
homote
redempturus
esl?
Quis
est
frater, qui
si non
redemerit,
nullus liomo
redempturus
est?
Qui post
resurrectionem
dixil:
Vade,
dic
fratribus
meis
(Malth.
xxviu, 10).
Fraier nosler voluit esse: el cumDeo
dicimns,
Pater nosler,
boc manifeslatur in nobis.
Qui
enimdicil
Deo,
Patcr
noster;
Christo
dicit,
Fra-
ter.
Ergo qui paiiem
Deumet fratrem habet Chri-
stum,
nonlimeatiudiemala. Nonenimeumcircum-
dabil
iniquilas
calcauei
ejus; quia
non
prscsumit
de
virtute
sua,
necinabundaniiadivitiarumsuarum
glo-
riatur,
necdeamicissuis
potenlibus
se
jaclat.
Inillo
ergoprscsumat
qui propter
illummorluus
Cst,
ut illc
non in
sempiternum
morerelur; qui propter
illum
humiliatus
est,
ut illeexaiiarelur; qui qu:csivit
im-
pium,
ut a
fideli-quoereretur.Ergo
si
ipse
non red-
imil,
liomo
redempturus
esl?
Aliquis
bomo
redimet,
si Filiushominis110rediinit? Si Christus nonred-
imit,
Adam redimet
? Fraler non
redimit,
redimet
homo?
9.
[yers.9.]
Nondabii Deo
depropitiationem
suam1,
el
pretium
redemplionis
aiiimmsum.Illeconfiditinvir-
tute
su.i,
et inabundanliadiviiiarumsuarum
gloria-
tur, qui
non dabitDeo
depropitialionem
suam;
idest
placalionemqua
fleclal Deum
pro peccatis
: nec
pre-
tiuin
redeinplionis
animm
suw,
qui prsesumit
devirlute
sua,
el deamicis,
ct dedivitiissuis.
Qui
sunt aulem
qui
dant
pretium
redemptionis
animsesua?
Quibus
ait Dominus: Facitevobisumicosdematnmona
iniqui-
lalit,
ul el
ipsi recipianl
vos in labernaculaojterna
(Luc.
xvi,
9
).
Illi dant
prelium rcdemptionis
ani-
mse
suse, qui
non cessant
cleemosyuas
facere.
Adeo illos
quos
monel
per
Timoilieum
Aposiolus,
noluit esse
superbos,
ne inabundanliadivitiarum
suarum
gloriarenlur
:
deniquequodpossidebant,
no-
luit
apud
illos
veterascere,
sed
aliquid
exeo
fieri,
ut
esset
pretiumredemplionis
animx eorum. Aitenim:
Divitibut
hujus
smculi
prmcipe,
non
superbesapere,
ne-
quesperare
inincerlo
diviliarum,
sedin Deo
vivo,qui
prmslat
nobisomniaabundanlerad
fruendum.
Et
quasi
dicerent:
Quidergo
facluri sumusdedivitiisnostris?
Diviies
sinl, inquil,
in
operibusbonis, facileIribuant,
communicent:etnonillud
perdituri
sunt.Undescimus?
Audi
quid sequilur:
Thesaurizentsibi
fundamentum
bonumin
futurum,
ul
apprekendani
veramvilam
(I
Tim.
vi, 17-19).
Sicdabunt
pretiumredemptionisanima)
suae>Et Domiuusnosterhocmonet: Facile
vobissac-
culotnon
veterascentes,
thesaurum
non
deficientem
in
cmlis,quofur
non
accedit,neque
linea
corrumpit(Luc.
xn, 33).
Neluit Deusut
perdas
divitiasluas
,
sedut
locumillismulesconsiliumlibi dedit.
Intelligat
Cha-
rilasVesira: modosi amicustuusintraret in
domum
luam,
etinvenirei leinlocohumidofrumenla
posuis-
se, qui
fortc
sciretnaluramcorruptionis frumentorum
quam
lu
nescires,
daret tibi
hujusmodi
consilium,
di-
cens:
Fraler, perdis quod
cum
magno
laborecolle-
1
Edd.,
de
propitiatione
sua. At
Mss.,depropiliationem
suam;juxla
l.xxexilasmaeauloi.
gisti;
inlocohumido
posuisti, paucis
diebus ista
pu-
trescunt. Et
quidfacio,frater?Levain
superiora.
Au-
dires amicum
suggerentem
ut
frumenta
levares de
infcrioribusad
superiora;
et nonaudis
Chrislummo-
nentcmut
thesaurumtuumlevesde terra ad
coelum,
ubi nonhoctibi reddatur
quodservas,
sed
serves ter-
ram,
accipiascoelum,serves
mortalia,
accipias
sem-

piterna
!
Feneres
Cbrisium';
accipiat
interra
parva,
ut rcddat
tibi inccelo
multa. Verum
autemilli
quos
circumdabit
iniquitascalcanei
sni,
quia
*
confiduntin
virtutesua
,
et inabundantia
divitiarum
suarum
glo-
rianttir,
etdeamicis
horainibusnihil
valentibus
prsc-
stare
proesumunt,
tion
dnbunt Deo
depropitiationem
suam,
el
prelium
redemptionisanimmsum.
40.
[vers.
10.]
Et
quid
dixitdetali
honiine?Et
la-
boravit
3
in
mternum,
el vivelin
finem.Labor
ejus
si-
ne fine
erit,
viia
ipsius
habebil
finem.
Quare hoc
dixit, vivelin
finem?
Vitam
quippe
non
ponunt
isli,
nisi delicias
quotidianas.Adeomulti
inopes
et
paupe-
res
noslri, parumfirmi,
ct non
iniiieutes
quid
illis
promitlat
Deus
pro
isiis
Inboribus,
cuin
viderintdivi-
tes in
epulisquotidianis,
in
splendore
et nitoreauri et
argenti, quid
diciinl? Solivsunt
isti,
isli verevivunt.
Dicitur;
jam
non
dicatur,
el
monemus; elsi dici ba-
bct,
vel a
paucioribus
dicalur,
quain
dicereiur si
non
moneremus. Namnec nos
proesuniimus
ita
nos ista
dicereut non
dicatur,
sedvel a
paucioribus
dicatur;
namdicetur
usque
in fiiicm
saeculi. Parum
est
quia
dicit cumvivere
;
adjungil,
et
dicil", lonat:
Putas
eumsolumvivere.
Yivat;
finietur vila
ipsius
:
quo-
niaui nondat
pretium
redcmptionis
animac
suse, fmie-
lur
vita,
labor non
(inietur. Laboravitin
miernum,
et
vivetin
finein.Quomodo
vivelin
finem
?
Quomodovivc-
bat ille
qui
induebatur
purpura
et
bysso,
et
epulaba-
tur
quotidie splendide;
et
jacentemulcerosumante
januam, cujus
ulcera canes
linguebant,
et
desideran-
temmicas
quae
demensa
ejus
cadebanl,
stiperbus
et
tumidus
conlemnebat.
Quid
illi
profuerunl illsedivi-
tise?Mutaveruntviccsambo: illea
januadivilissub-
latusesi in sinuraAbrahae
;
illcab
epulis
splendidis
missusest in
ignem
: ille
requiescebat, ille
ardebat;
saliabalur
ille,
ille
sitiebat: ille
laboraveratin
fiuem,
vivebat inaUernum
;
illevixerat in
finem, laborabat
inselernum. Et
quidprofuitdiviti,
qui quacsivil
apud
infcrosin
tormentis
positus,
stillari
sibi
guttam
aquac
in
linguam
suamde
digito Lazari,
diccns, Quoniam
ardeohicinhac
flamma,
et nonilli
concessumest
(Id.
xvi,
19-26)
? Sic
desideravit ille
gullam
de
digilo,
quomodo
illemicasdemensa
divitis :
sedillius
labor
finitus
cst,
etilliusvitafinita
cst;
labor
bujus
in
ocler-
num,
vilailiiusinselernnm. Nonhic
habemus
vitam,
qui
forte hic laboramusinlerra: et non sic
erimus
1
Edd., fenera
chrislo.Mss.
vero,fcnereschristum.Sio
verbumistud cum
accusativo
jungit Martialislib.
i,
epigr.
77.
Hascomnes
feneratunaDeos.
8
SicAni.etMss.AtEr.et
Lov.,qui.
3
Edd.,laborabit.Atmelioris
notse
Mss.,
laboravit,juxta
Graec. LXX
ekopiasen.
*
Er.,Felices.
>
Mss.,
diciteumvivere
; tonal,dicil,pulas,
etc.
561
S. AUGUSTINIEPISCOPI 552
postea;
erit enimvitanostra Chrislus in seternum:
illi autem
qui
hic volunt habere
vitam,
labornbuntin
selcrnum,
et viventinfrnem.
44.
[vers. 44.]
Quoniam
nonvidebit
interitum,
cum
viderit
sapientes
morienles.fsle
qui
laboravitinseter-
num,
et vivetinfinem
,
nonvidebit
interilum,
cumtif-
derit
sapienles
morienles:
quid
est hoc?Non
intelliget
quid
sit
interitus, quando
viderit
sapientes
morientes.
Dicitenimsibi :
Iste, quia sapiens
erat,
et curasa-
pientia
inhabitabat,
el cum
pietate
Deum
coluit,
num-
quid
nonest mortuus
? Faciammihi
ergo bene,
cum
vivo: nam si
aliquidpossent qui
aliud
sapiunt,
non
moreremur. Videtillum
mori,
et nonvidet
quse
sit
mors. Nonvidebit
interilum,
cumvidebit
sapienles
mo-
rienles.
Quomodo
J udsei viderunt Christum
penden-
temin
cruce,
el
contempserunt,
dicentes,
Istesi Fi-
lius Dei
esset,
descenderel de cruce
(
Malth.
xxvn,
42)
: nonvidenles
quid
sit inleritus. Si viderent
quid
sit
inleritus,
si viderent! Illemoriebatur
temporali-
ter,
ut reviviscerel in
octernum;
illi vivebant
tempo-
raliter,
ut morerentur inseternum. Sed
quia
illum
videbant morientem,
nonvidebantinteritum,
id
est,
non
intelligebantquis
esset verus inleritus.
Quid
di-
ciint etiamin
Sapicntia?
Morte
lurpissima
condemne-
mus
iltum,
eritenim
respectus
exsermonibusillius;
si
enimestvere
filius
Dei,
liberabilillumdemanibuscon-
trariorum
(Sap.
n, 20, 48):
non
permittet
mori filium
suum,
si verefilius
ipsius
est. At ubi videruntillum
incruceinsultanlesse,
el illumnondescendentemde
cruce, dixerunt,
Vere homofuit. Dictumest: et uti-
quepoterat
descendere
de
cruce, qui potuit
de
sepul-
cro
resurgere;
seddocuit nosferre
insullantes,
do-
cuit adversus
linguas
hominumesse
paiientes,
bibere
modocalicemamaritudinis,
et
posteaaccipere
sem-
piternam
salutem.
Bibe, oeger,
calicem
amarum,
ut
sanus sis,
cui nonsunt sanaviscera: noli
trepidare,
quia
ne
trepidares, prior
bibit
medicus;
id
est, pas-
sionis
amaritudinembibit
prior
Dominus. Bibit
qui
peccatum
non
habebat, qui quod
in eosanaretur non
habebat. Bibedonectranseat amaritudo
hujussseculi,
cl veniat
sseculumubi nulltim
scandalum,
nulla
ira,
nulla
labes,
nullaamaritudo,nullafebris,nullusdolus,
nullse inimicitiae,
nulla
senectus,
nulla
mors,
nulla
contenlio. Labora
hic,
vcnturus ad
finem; labora,
ne
cumnon vis hic laborare,
veniasadfincm
vilse,
et
nunquam
venias
ad finemlaborum.
Quoniam
non vi-
debit
inlerilum,
cumvideril
sapientes
morientes.
42. Simul
imprudens
et
insipiensperibunt.Quis
est
imprudens?
Qui
non sibi
prospicit
in futurum.
Quis
est
insipiens
?
Qui
non
intelligit
in
quo
malo sit. Tu
vero
intellige
in
quo
malosis
modo,
et
prospiceut
in
bonis sis in
posterum. Intclligendo
in
quo
malo
sis,
noneris
insipiens
:
prospiciendo
tibi in
fulurum,
non
eris
imprudens.
Quis
est
qui
sibi
prospicit?
Servus
illecui dedit Dominussuus
quoderogaret,
et
postea
dixit ei: Non
potes
mihi
agere,
redderationemactus
tui. Et ille:
Quidfacio?fodere
non
possum,
mendicare
confundor.
Sedet dere domini sui fecitsibi
amicos,

twnonmuiiMss. Edd.
vero,
seviderenl.
qui
illum
reciperent,
cumdeactu
projiceretur.
Et ille
fraudemfecitdomino
suo,
ut
compararet
sibi amicos
qui
illum
susciperent:
tu noli timerene fraudemfa-
cias; ipse
Dominushortatur ul
facias, ipse
tibi
dicii,
Fac tibi amicos de mammona
iniquitatis (Luc.
xvi,
4-2).
Fortassis ea
quseacquisisti,
de
iniquiiateacqui-
sisti;
aut forlasseea
ipsa
est
iniquitas,quia
luhabcs
ct alter non
habet,
tu abundaset altcr
cget.
Deista
mammona
iniquitatis,
dedivitiisistis
quasiniqui
vo-
cant
divitias,
faclibi amicoset
prudens
eris:
compa-
ras
tibi,
non fraudaris. Modoenimvideris
perdere.
-Numquidperdes
intliesaurario
l
ponens
?Nam
pueri,
fratres,
unde sibi emant nescio
quid
simul inveniunt
nummos,
et
ponunt
in
thesaurario,
et non
aperiunt
nisi
poslea
:
numquidquia
nonvident
quodcolligunt,
ideo
pcrdiderunt
?Noli timere:
ponunt pueri
inthc-
saurario,
et securi
sunt; ponis
luinmanu
Chrisli,
et
limes! Esto
prudens,
et
prospice
libi in
posterum
iu
ccelo.Eslo
ergoprudens,
imitare
formicam,
sicut di-
cit
Scriptura(Prov. vi, 6,
el
xxx, 25);
reconde
aestate,
necsuriasinhieme: hiemsesl dies
novissimus,
dies
tribulationis;
hiemsest diesscandalorumet amarilu-
diuis:
colligequod
ibi libi sit
9
in
posterum;
si nu-
temnon
facis,
simul
imprudens
et
insipiensperibis.
43. Sed mortuusest ille
divcs,
et taleilli funusfa-
ctumesl. Ecce
quo
scconverterunt homines: nonat-
tendunt
quam
malamvitamhabueritcum
viveret,
sed
quam pompam
cum moreretur. 0 felix
quem
lanli
plangunt!
Iste
3
vero sic vixit ut
pauci plangant.
Omnesenimdeberent
plangere
tammaleviventem.
Sed
pompa
est
funeris,
excipitur sepulcro prelioso,
involvitur
pretiosis vestibus, sepelitur unguentis
et
aromatis. Deinde memoriam
qualem
habet!
quam
marmoralam!Vivitur in
ipsa
memoria?llleibi mor-
luus est 4. Isla
pulantes
homines
bona,
aberraverunt
a
Deo,
nec
qusesierunt vera,
et
decepti
sunt falsis:
adeovide
quidsequitur.
Ille
quinon
dedit
pretiumre-
demptionis
animae
suse,qui
non inlellexit
interitum,
quia
vidit
sapientes morientes,
faclusest
imprudens
ct
insipicns,
ut simul
periret.
Et
quomodopcribunt
qui relinquent
alienisdivitiassuas?Simul
imprudens
et
insipiensperibunt.
44.
Allendile,
fratres : Et
relinquent
alienisdivitias
suas.
Quasi
cos
posuit
in
maledicto, qui
cummortui
fuerint,
alieni
possidebunt
res
ipsorum. Ergo
felices
illi
qui relinquunt
filiosin
possessionesua, quibiis
sui
succedunt. Habuit
filios,
non est mortuus.
Quid
filii
ipsius?
Et
ipsi
servant
quod
eis
reliquerunt parenles
sui:
parum
est
quia servant;
ct
augenl. Quibus
et
ipsiservant?
Filiis
suis,
et illi
filiis,
et tertii filiis.
Quid
Christo?
quid
animse suse?Omniafiliis.Inier
filios suos
quos
habent in
terra, computent
unum
fralrcm
quem
habent in ccelo: cui lotumdaredebe-
1
Lov.,
intltesaurariochrisli.voxchristiabestabEr.et
a
Mss.,quiplerique
habenthic
tliesauro,pro
tliesaurario:
hocverose a
pueris
barbarumvocabulum
usurpare
salis
indicat
Augustinus.

AliquotMss.,prosit.
.'
Mss.,
ila.
4
sicMSS. At
edd.,
rivit miosamemoriaUleubimortuus
esl.
553
ENARRATIOIN PSALMUMXLVIII.
554
bant,
vel dividantcumillo. Sed tamen ait milii ali-
quis:
Ecce
quos
maledictosdixit
Scriptura, quosdixit
perira
et
relinquere
alienisdivilias
suas;
illc autem
bealus
qtii
suis
relinquit. Ego
disculiosensum
istum,
quia
inclinoin
parabolam
aurcmmeam
;
cl videonon
Vuslrasic
loqui Scripluram.
Vidcoenimmullosini-
quos
mori, quibus
successores
sunl
filii;
nec
potuit
sic
loqui Scriptura,
ut
scpararct
cosa
miseria, quo-
rumviiam
improbat:
ct
quid, puiatis, inlelligo,
fra-
Ircs,
nisi
quia
omnes tales alienis
relinquunt
divilias
suns?
Quomodo
alieni siint filii?
Iniquorum
filiialieni
suiii;
iiaminveiiimus
quemdani
exlraneum
propin-
qmim
facluni, quiaprofuil.
Si
quis
luorumlibi nihil
prodest,
alienusest. Ubi invenimusnescio
qucm
exte-
rum
propinquum
faclum, quiaprofuit?
In
Evangelio.
J acebal
quidam
vulneralusa
latronibus,
Dominusau-
lcm
dixcrat cuidam:
Diligesproximum
luum
lanquam
leipsum.
Et ille
responderat:
Et
quis
esl mihi
proximus?
El nnrratiitDominus:Homo
quidam
descendebal abJ e-
rusalemin
J ericho,
et incidil in
lalrones,qui
eumvul-
neraverunt,
el semivivum-in
via
reliquerunl:
transicrunt
propinqui;
J ud*us enimerat,
deJ erusalemdescen-
debal J ericho : Iransiitsacerdos,
el
prmleriit;
transiit
Levites,
et
prmteriil
etiam
ipse;
transivit
quidam
Sama-
ritanus,
Samariianus
nescio
quis,
extraneus
erat; ipse
adillumaccessil,mspexit
miseriam
ejus,
etmisericordia
curavilvulnera,
levavil
in
jumentum,
el duxit inslabu-
lum,
commendavit
stabulario.Quse
in
myslcrio
dicta
sunl,
et ad discutiendum
nunc
prolixiora
videnlur:
tamen
proplcr quod proposui,
fratres,
ail
Dominus,
Quis
estillorumilli sauciato
proximus
?
Respondil
ille:
Credo,qui
cumillo
fecit
misericordiam.
Vade,inquit,
et tu
[ac
similiter
(Luc.
x, 27-37).
Cui misericordiam
facis, proximus
tibi cst. Si
ergo
exlraneusSamarila-
nus faciendo
misericordiam
et subveniendo
proximus
facluscsf, quicumque
libi in tribulationc subvcnire
non
possunt,
alieni a te Tactisunt. J amaltendamus
illosdivilcs
qui
malevixerunt, qui superbeegerunt,
morlui sunt,
et
reliquerunt,
nondico
extraneis,
liliis
suis
reliquerunt
divitias,
ct filii
ipsorum
viam
paren-
tumsuorum
sequuntur
: sicut illi
superbi,
itaet
isti;
sicul illi
rapaces,
ila et
isti;
ut illi
avari,
el isii:
alieni abillissunt. Namut noveritis
quia
alieni
sunt,
suhvenircnt
illi divili
qui
ardebat inflammasucces-
sores divitiarumipsius.
Sed forte nonhabuit
qui
illi
succederent,
et alieni
possederunt
divilias
ipsius?
In-
venimusinipso Evangelioquia
habuit: at
enim,
Ha-
beo
quinquefralres
(ld.
xvi, 28).
Fralres
ipsius
subve-
nirc illi ardenti inflammanon
potuerunl. Quid
libi
diceret dives?
Habeo
quinque
fralres ': unumfra-
tremmihi amicum
non
feci, qui jacebat
anle
januam:
illi mihi fratres subvenirenon
possunt qui possident
divitias
meas;
alieni a me facli sunt. Videlis
quia
omnes
qui
male
vivunt,
alienis
relinquunt
divitias
suas.
15.
[vers.12.]
Sed
planeprsestant
illis
ipsi alieni,
1
probsenotae
Mss.,
subvenirentilli ardenli in
(lamma.
Qui,
tibi diceret dives,qui
fratres
? Vnum
fratrem,
etc.
KonnulU:
Qitid
liWdiceret
dwes,quidfratres?
Vnum
fra-
trem,
etc.
qui
vocantur sui ? Audite
quid
illis
prsestant,
atten-
dile
quomodo
irrideanlur : Simul
imprudens
et
insi-
piensperibunt;
el
relinquent
alienisdiviliastuat.
Quare
dixit alienis?
Quia
nibil eis
prodcsscpossunt.
Et ta-
men in
quo
sibi vidcntur
prodesse
: El
sepukraeorum
domuseoruminmlernum.J am
quia
islastrucla
sunt
sepulcra,
domussunt
sepulcra.
Nam
plerumque
andis
diviiemdicenlcm: llabeo
marmoralam
domum
quam
rclicturus
sum,
et non
cogilo
milii aelernam
domum
uhi
scmpcr
ero.
Quando
cogitat
sibi
memoriammar-
moratamaut
exsculptamfacere,quasi
dcdomo
oetema
cogiiat; qunsi
ibi mancat illc dives. Si ibi
maneret,
non arderet
apud
inferos. Ubi maneat
spiritus
male
agcntis,
nonubi
ponatur
corpusmoriale, togitandum
cst: seddomuseorum
sepulcra
eorumin
wternum.Ta-.
bernaculaeornmin
generationem
et
generaiionem.Ta-
bernacuta,
in
quibus
lemporalitcr manserunl

do-
tnus,
in
quibus
quasi
in
sctcrnum
manebunt,
id
est
scpulcra. Tabernacula
ergo
suis
dimillunt, ubrmane-
banl cum
viverenl, transeunt
quasi
ad
domos
sctcrnas
ad
scptilcra. Quid illis
prosunt tabernacula
eorumin
generalionem
et
qeneralionem
?J arn
gencratio cl
gcne-
ralio, puta,
fiiii
sunt,
ncpolcs
erunt ct
pronepnles:
quidfaciunl,
quidprosunl labcrnacula
corum?
Quidf
Audi :
Invocabunt
nominaeorttmin lerris
ipsorum*
Quidcst hoc?
Tollcnt
pancm
ct merumad
scpulcra,
et
invocabuntibi
nomina
morluorum.
Putas
quanlum
invocalumcst
nomen
illius divitis
postea,
quaiido>
inebriabant sc
homincsin
mcmoria
ipsius,
necde-
sccndebat una
guliasuper
linguamipsius ardentemi
(Luc. xvi,
24)?
Ventri
suo
scrviuni
liotnines, non
spirilibus suorum. Ad
spiriius inortuorum
non
per-
venit,
nisi
quod secumvivi
fecerunt: si
autemvivi
secumnon
fccerunt,
ad
morluos
nihil
pervcnit. Sed
quidfaciunl illi?
Solum
invocabunl
nomina
eorumiit
terris
ipsorum.
16.
[tiers.
13.
]
Et
homo,
cumin
honore
etset,
non
inleltexit:
comparaius
est
jumentis
insensatis,
etsimilis
factus
esl illis.
Quomodoinsullatumest
liominibus
,
qui
non
intellexerunt
quid
facerent de
divitiis
cunt
vivereut,
et
putarunt
sebeatos
futuros,
si
haberent
memoriam
marmoratam
,
quasi seternam
domum,
et
si
sui, quibus reliquissent substanliam
suam
,
invo-
carent norainaeorura in terris
ipsorum. Debuerunt
aulem contra
prseparare
sibi domum
aeternamin
bonis
operibus,
prseparare
sibi vitam
immorialem,
mitlere antese
sumptus,
sequi opcrasua, attendere:
comiiem
egenlem,
dare ei cum
quo ambulabant
,
non contemnereChrislumante
januam ulcerosum
,
qui
dixit: Cumuni ex minimismeis
fecistis,
mihi
fe*
cistis(Matth.xxv, 40).Quia
ergo
non
intellexit
homo'
inhonore
positus.Quidest,in
iionore
posilus?Factus~ad
imaginem
etsimilitudinem
Dei,
homo
prselatusjumen-
tis
(Gen.1,26).Non
enimfecitDeussic
hominem,
quo-
modofecil
jumentum;
sedfecitDeus
hominemcui ser-
virent
jumenta: numquidejusviribus.et
non
inlelle-
ctui?Illeautemnoninlellexii:
etqui facluserafad
imagi-
nem
Dei, comparatus
est
jumenlisinsensatii
,et
similis
faclus
ettUlis.Undealibidicilur: Noliteattetieut
equus.
fDix-fmU.J SARCT.AOGCST.
IV.
855
S. AUGUSTINIEPISCOPI
556
et
mulus, quibus
nonest intelleclus
(
Psal.
xxxi,
9
).
17.
[vers.
14.]
Hmc via
ipsorum
scandalum
ipsis.
Ipsis
sil
scandalum,
non tibi.
Quando
aulem crit et
tihi? Si
putesquod
beaii sint lales. Si
intelligasquia
non sunt
beati, ipsis
crit scandalumvia
ipsorum;
non
Christo,
non
corpori ejus ,
nen membris
ejus.
El
postea
inoresuo
bcnedicent.Qinil est, poslea
inore
tuo benedicenl? Cumfacli fucrinl tales ut non
quoc-
ranl nisibona
temporalia,
fiunl
hypocrilse;
etquando
benedicunt Deum
,
labiis benedicunl,
noii corde.
Talesfncli
christiani, quando
illisIaudaiurvilaaeler-
na,
et dicitur illis
conlemptores
*
divitiarumessede-
bere in nomineChristi, lorquenl
os incorde suo:
et si nonaudcnt in
facic,
ne
crubescant,
aut necor-
ripiantur
abhominibus,
incorde id
faciunt,
conte-
mnunt;
et remanet
eis inorebenediclio,
et incorde
maledictio.Et
poslea
inoresuo benedicenl.
Longum
est ut Psalmumfiniamus
: sufficiatCharilati Vestrae
quod
audistisinterimhodie; cras, quod
Domino
pla-
cuerit audielis.
SERHOII.
Desecunda
parle
Psalmi.
i.
[vers.
14.]
Hesterno
die
ccepto
Psalmoterminus
debebatur,
sicut meminit Charitas
Vestra. Pcrvene-
ramus
autem
usque
adistum versum,
ubi
designat
Spiritus
Dei homines non atlendentes
nisi ad
proe-
sentiasaecularia
et
terrena,
et in
poslerumposl
hanc
vitamnibil
cogitantes,
neque
nllamfelicitatemesse
arbitrantes,
nisi divitias
et honores
hujussaeculi,
et
transitoriamvirtutem*; posl
obitum autem suum
non altendentes,
nisi
queinadmodum
eis
procurentur
funera
pomposa,
et
sepeliantur
inmonumentis
opere
mirabili exstruclis ,
et invoceniur nomina eorum
in terris
ipsorum
a domibus eornm;
non auiem
sibi
comparant,
ubi
spiritus
sit
post
hanc
vitam,
stulli
non contremiscentes vocem
Christi,
dicenlis
,
Stulte,
hac nocte
auferetur
anima tua a
te,
et
qum
prmparasli cujus
erunt
(
Luc.
xii, 20)
? nec atten-
dentes
posl epulasquolidianassplendidas,
et
purpu-
ramet
byssum,
divitem
damnatumad tormenla in
infernum;
et
post
labores et ulceraet
famem, pau-
percmrequie>cenlem
insinuAbrahae
(Id. xvi, 19):
ista
noncurantes,
sed aliendentes adid
quod prac-
senscst,
el
post
hancmorlemnon
providenles,
nisi
quemadmodum
nomen
eorum
quod reprobatur
iii
ccelo,
invoceturin terra. Describens
ergo
tales
Spiri-
lus sanctusait: Hmcvia
ipsorum
scandalum
ipsis, et,
postea
inoresuobenedicenl. Sicut dixil DominusJ esus
Christus
dequibusdam
, qui primo
acceduntadfidem
mundati verboDei et exorcismis
innomine
Cliristi,
nt
accipiant gratiam
Dei,
ut
naptizcntur,
et
postca
redeuntesad
pejora
mala
quam
antea
commiserant,
Fient illis
, inquit, posteriora
,deteriora prioribus(U
Petr, n, 20):
hocPelrus
apostolus
: Dominus
autem,
1
Omnesprope
Mss.,contemptum
divitiarum:
etpaulo
post,
torquent
osicordesuo: ubi Edd.
ferunt,torquentur
mcordesuo.
*
Tres
Mss.,
etIransitoriamvilam.Am.,
et iransitmiam
fefkUakm.Sr.,
el trimtttoriainvirlulemet
ftUciiatem.
Et erunt
posteriora,inquit,
illiut
liominn
pejora
quam
erqnl
priora (Luc.
xi~26). Quare?
Quia
primo
vel
apertuspaganuseral, posteapalliatur nomine chri-
stiano,subvelamine
religiouis
occultus
malus.
Eterit
deterior, quia
occulitis
est,
sicut
ait,
Ei
poslea
inore
suo
benedicenl:id
est,
nomenDei et
nomen
Cbristi
audisin
labiis,
incordenon
invenis.De
quibus
di-
clumest :
Populusiste labiisme
honorat,
cor aulem
eorum
longe
esta tne
(lsai. xxix,
13).
Huc
usqueergo
Psalmus
tractatus
erai.
2.
[tiers.45.]
Deindesic
incipiunt
versus
hodiedis-
culiendi
atque
tractandi: Sicul ovesin
infernoposiim,
mors
pastor
esteis.
Quibus
?
Illis
quorum
viascanda-
lum
ipsis. Quibtis?Illis
qui prsosenlia
sola
allendunt,
dumfuturanon
cogitant;
illis
qui
vitamnon
putant
nisi
istam, quae
mors
dicendaest. Non
igitur
imme-
rito
tanquam
ovesin
inferno,
morlem
habent
pasto-
rem.
Quidest,
mortemhabeni
pastorem
?Mursenim
aliqua
res
est,
aut
aliquapotestas
est?
Morsnempe
aut
separatio
est animaca
corpore
: et ea
quidem
quam
timent
bomines, separalio
est animsea
corpo-
re: mors
aulemvera
quam
nontimenl
homines,
se-
paratio
est animoca Deo. Et
plerumque
cumtiment
bominesisiam
quaeseparat
animama
corpore,
inci-
dunt inillamubi anima
separatur
aDeo.Hoecest er-
go
mors.
Quomodoautemmors
pastor
esl
illis?Si vita
Christus
est,
mors diabolus.
liabcmusaulemmullis
locisin
Scriptura, quia
vitaest
Christus. Mors
niitcm
diabolus
esl;
non
quiaipse
mors
ml,
sed
quia per
illummors. Siveenimilla in
qualapsus
est Adam
,
ipsiuspersuasione
homini
propinatacst,
siveista in
quaseparalur
aniinaa
corpore, ipsum
habentaucto-
rem
qui primoper superbiam
cadcns invidit
stanii,
et morleinvisibili
dejecil slantem,
ut etiam
moriem
visibilem
penderet
*
(Gen. m, 2).
Adeum
perlinen-
les, pastorem
moriemhabent: nosantem
qui
defu-
tura immortalitate
cogilamus,
et nonsinecausa in
fronte
signum
crucisChrisli
portamus,
nonhabemus
pastorem
nisi vitam. Infidelium
pastor mors,
fide-
lium
pastor
viia. Si
ergo
ininfernosunt oves
quihus
paslor
mors
esC,
incoelosimtovcs
quibuspastor
vita
est.
Quidigitur?
J amincrelosumus?Incoelosecun-
dum fidem. Si
ergo
in
coelo, ubi, Sursumcor? Si
non in
coelo,
unde
apostolus Paulus
dicit, Nostra
enimconversalioincmlisesl
(Philip.
III
,20)?Corpore
ambulamusin terra
,
cordehabilamusin
coelo.Habi-
tamus
ibi,
si
illuc
aliquid
miltimus
quod
ibi noste-
neat. Nemoenim inhabitat
corde,
nisi utide
cogit.u:
indeautem
cogitat,
ubi thesaurizat.
Tliesaurizavil in
terra,
cor
ipsius
a terra non
recedit, thesaurizavil in
ccelo, cor
ipsius
de ccelonon
descendit: Domino
apertedicente,
Ubi esl thesaurus
tuus,
illicel cartuum
erit(Matth. vl,2i).
3. Isti
crgoquibus
roors
pastor est, videntur flo-
reread
tempus,
et
justi
laborare: sed
quare? Quia
noxestadhuc.
Quidest,
noxest? Non
apparenl
me-
rila
justorum,et quasi
nominaturfelicitas
impiorum.
1
sicmeliorisnots MSS. Nonnulliverocum
Er.,morle
visibiU
perderel.
At
Lov.,
morteinvisibiii
perderet.
857
ENARRATIOIN
PSALMUMXLYIII.
552
Tamdiu videtur herbalsetior
quam
arbor, quamdi
hiemsest. Herbaenim
per
hiemem
viget,
arbor
per
hie
mem
quasi
aridaest: cumsol exierit ferventior tem
pore
sestatis,
arbor
quseper
hiemeraaridavidebalui
expletur
foliis,profert
fruclus;
herba autemarescit
videbis honoremarboris
,
herba arida est. Sic e
modo
justi laborant, anlequam
veniat aestas.Est vils
in
radice,
nondum
apparet
in ramis. Radixauien
noslracharitas est. Et
quid
ait
Apostolus?
Utsursun
debeamusbabere
radicem,
ut vitasit
pastor
noster
quia
habitatio nostra nondebet recedere
de coelo
qnia
in hac terra debemus sicut mortui ambulare
ut
supra
viventes
,
inframorlui
simus;
nonul
supr:
mortui,
infravivamus.
Quiaergo
nondebet receden
vitanostraet cor noslrum
desuper*, quid
ait
Apo-
slolus?Mortuienimestis: et ne
timeres,
Vitaveslri
abtcondita
esl, ait,
cumChrisloinDeo. Ecceubi esi
radix nostra.
Quando
autem
apparebit
honor noslei
tanquam
in foliis et fructibus
, sequitur
et
dicil,
CumChristus
apparuerit,
rila
vestra,
tuncetvoscum
illo
apparebilis
in
gloria(Cotoss.
m, 3, 4).
Et erit
mane. Nammsdononest mane. Tumeant modosu-
perbi
et diviles
hujussseculi, impii
bonis
insultent,
infidelesiidelibus,
et dicant:
Quid
vobis
prodestquia
credidistis?
quid
plushabelis, quia
Christumhabelis?
Respondeant
fideles,
si verefideiessunt: Nox
est,
nondnm
videturquod
tenemus.
Nonquiescantmanus
inbonis
operibus.
Undcalibi dicitur : In dietribula-
lionismemDeum
exquisivi
manibusmeisnoctecoram
eo
,
el nonsum
deceptus(Psal.
LXXVI
, 3). Apparebit
labor noster mane,
et erit fructus mane: ut illi
qui
modolaborant, postea
dominentur;
et illi
qui
modo
se
jactant
et
superbiunt,
posleasubjicianlur. Quid
enim
sequilur
?Sicut ovesin
infernoposilm,
mors
pa-
ttor est eit. El dominabuntur
eis recti mane.
4. Pulo
jamplanum
esseistumversum,
quiaprse-
locuti sumus: Dominabunlur
eit recti mane. Tblera
noctem,
desideramane.
Ne
putes quia
noxhabet vi-
tam,
et manenonhabet
viiam.
Ergo qui
dormit
vivit,
et
qui surgit
nonvivit?Nonne
qui
dormit morti
*
si-
milior est?El
qul
sunt
qui
dormiunt?
Quos
excitat
apostolus
Paulus,
si lamenvelint
evigilare. Quibus-
damenimdicit: Surgequi
dormis,
et
exsurge
amor-
tuit,et
illuminabit
le Christus
(Ephes. v, 14). Qui
ergo
illuminantur
aChrislo,jamvigilant,
sednondum
apparet
fructus
vigiliarum
: mane
apparebit,
id
est,
cumsseculi
hujus
incerta transierint.
Ipsa
est enim
nox : non tibi
enimvidenlur
quasi
tenebrse? Facit
malc; vivit, floret,
lerret,
honoratur : facit
bene;
reprehenditur,
blasphematur,
accusatur, laborat,
ter-
retur :
quasi
lenebrse sunt. In radice autem
vigor,
fruclus, opulentia
: vita nondumest in
ramis,
sed
radix non aruit: sirailis arescenti est;
sed
lempus
venil,
vestitur honoresuo,
fecuridatur
fructibussuis.
Tuncilli de
quibus
dictumest ut non eos zelemus:
quid
enimde illis ait
psalmus?
Quoniam
sicut
fenum
cito
aretcent,
et sicut olera
prati
cilo cadenl
(Psal.
*SicMs. AtEdd.,
desuvemis.
*Mtsava.,moruu>.
xxxvi, 1, 2)
:
cadent,
cumvidebuntaddex,teramsan-
ctos, quibus
laborantibus
insultatur,
el dicent inira
se
poenilenliam
agentes,
sed
poenitenliam
serani et
infructuosam.
Qui
nolueruntmodo
agerefructuosam,
agent
tunc infructuosam.
Quidergo
diceut
jam
in
poe-
nitentiainfructuosa?Hi sunt
quosaliquando
inristmt
habuimus,
etin simitiludinem
improperii.
Verbadico
libri de
Sapientia
:
cognoscunt qui
easolent audire.
Verba enimsunl malorumfulura
, quando
videbunt
judicem,
et
jam
omnes fidelesad dexlcram
ejns,
et
omnessanctos
ejus
cumillo
judicantes
: hochabent
dicere,
verba
ipsorum
dicit
Scriplura,
Hi sunt
quos
aliquando
habuimus in risum
,
et in similitudinem
improperii;
nos
insensali,
vilamillorummslimabamus
insaniam
(Sap.
v, 3,
4).
Gumenim
cceperit
Deo
quis-
que
vivere,
mundum
contemnere, injurias
suasnolle
ulcisci,
nollehic
divilias,
nonhic
quserere
felicitalera
terrenam,
contemnereomnia,
Dominumsolum
cogi-
tare,
viamChristi non
deserere,
nonsoluma
Paganis
dicitur, Insanit;
sed
quodmagis
dolendum
est, quia
et intusmulti dormiunt et
evigilarenolunt,
asuis, a
Christianisaudiunt, Quidpateris?
Fralres
mei,
ho-
mini viventi secundumviam
Christi, qui dicit, Quid
patcris? putamusqtiid
dicil? Horremus
J udaeos,quia
dixerunt Domino J csu
Chrislo,
Dmmoniumhabes
(J oan.
vm,
48)
: el
quando
audimus
Evangelium
re-
citari,
lundimus
pectora
nostra. Sceleratamreni dixe-
runt J udaeiChristo. Dmmoniumhabes:
agelu,
chri-
stiane, quando
videris de corde hominis
expulsum
diabolum,
et inbabilare
Christum,
et
dicis.Quidpate-
ris? dsemoniumtibi videtur habere? Dictumest et
de
ipso
Domino, quod
insanirel, qunndoloquebalur
verba
quoe
illi non
caperent;
dictum
est, Insanit,
dm-
moniumhabet: et tamen
aliqui evigilabant
a
somno,
et
dicebant,
Non sunt isla verbadmmoniumhabentit
(Id.
x,
20,
21).
Sic et modo, fratres, quamdiu
ista
verbaaudiunt et
gcnles,
et
qui
inhabilant
orbem,
et
terrigense,
et filii hominura,
et divesel
paupcr,
id
est,
et
qtii perlinent
ad
Adam,
et
qui pertinent
adChri-
Stum,
alii dicunt,
Dmmoniumhabet;
alii
dicunt,
Non
sunt istaverbadmmonitim
habenlis. Alii enimtenent
viamsseculi,
et istaad
tempus
audi.unt

alii nonfru-
stra
audiunt,
sed faciunt
quod
diclum
est,
Auribus
perciptte
qui
habitatisorbcm.Et cum
aguntista,
incer-
tus
'
est fructus. Sed
qni
male
agunt,
et viamsseculi
eligunt,
mors
pastor
esl eis:
qui
autem
eligunt
viam
Dei
*,
vita
pastor
est eis. Veniet
ipsa
vita
judicatura,
et damnatura
cum
paslore
suo eos
quibus
dicelur :
Ite in
ignem
mlernum
, qui prmparatus
est diaboloet
angelisejus.
Hli aulem
quibus
insultatum
est,
et
qui
irrisi sunt
quia
credebant,
audientab
ipsa
vita
quam
habenl
pastorem
: Venile,
benedicli Patris
mei,perci-
piteregnumquod
vobis
paralum
est ab
origine
mundi
(Maltk.
xxv, 41,34).
Dominabuntur
ergo eisrecli,
nonmodo,
sedmans. Nemo
dicat, Quare
sumchri-
stianus
?
impero
nemini
*,impereminiquis.
Nolifesti-
1
Quinque
Mss.,
cerlus.
*
SicEr. et
plerique
Mss. At
Lov.,
nomenDet.
*
Omnes
prope
manuscriptt omittunt,tntpero
nemmi;
et
quinque
exus
toco,impereminiquis,habent, imprapernm
559
S. AUGUSTINIEPISCOPI
*
560
nare: dominaberis,
sed mane. Et auxiliumeorum
velerascetin
inferno
a
gloria
eorum.Modohabent
glo-
riam;
ininfernoveterascent.
Quod
est auxiliumeo-
rum? Auxiliumde
pecunia,
auxiliumde
amicis,
auxi-
liumdevirlute sua. Sed cummortuusfuerit homo
,
inilla die
peribunt
omnes
cogitationes
ejus (
Psal.
CXLV, 4). Quanlam
visusest
gloriam
habereinter ho-
mines,
cum
viveret,
tanlamvetustatemet
corruptio-
nem
sttppliciorum
habebit,
cummorluus
fuerit, apud
inferos.
5.
[vers. 46.]
VerumtamenDeus redimet animam
meam.Videtevocem
sperantis
de futuro : Verumla-
nie/iJ Deusredimet
animammeam.Forlevoxest adhuc
volentisliberari de
pressura.
Nescio
quis
incarcere
est, dicit,
Deusredimet animammeam: nescio
quis
in catena,
Deus redimet animammeam: nescio
quis
periculumpalitur
in
mari, jaclatur
fluciibtiset ssc-
vienlibus
lempeslalibus,quid
dicit?Deusredimetani-
mammeam. Liberari volunt adislamvitam. Nonest
istavox
hujus.
Audi
quidsequitur
: Deusredimel ani-
mammeamde manu
inferni,
cum
acceperit
me. Hanc
redcmptionem
dicit, quam
Christusjam
inseostendit.
Descendit
enim
ad
inferos,
et ascendit in coelum.
Quod
vidimus
in
capite,
invenimus
in
corpore. Quod
enimcredimus
in
capite, qui
viderunt, ipsi
nobis an-
nunliaverunt;
et
per ipsos
vidimus,quia
unum
corpus
omnes sumus
(I
Cor.
xn, 42,
et Rom.
xn, 5).
Sed
meliores
illi
qut
viderunt,
nosdeteriores
quibus
an-
nuntiatumest
? Non hoc dicit
ipsavila, ipscpastor
nosler.
Insultal enimcuidam
discipulo
suo
dubitanti,
et cicatrices
palpare
cupienti:
et cum
palpasset
cica-
trices,
et exclamasset, dicens,
DominusmettsetDeus
tneus;
videns
dubilantem
discipulum,
et inluensto-
tumorbemterrarumcrediturum, Quiavidisti,inquit,
credidisii
: beali
qui
non
vident,
et credunt
(J oan.
xx, 28, 29).
Verumlamen
Deusredimelanimammeam
demanu
inferni,
cum
acceperit
me. Hic
ergo quid
?
Labor, pressura,
tribulatio,
lentatio: nihil aliud
spe-
res. Ubi
gaudium?
in
spe
futura. Namdicit
Apostolus,
Sempergaudenles.
In lantis
tribulationibus, semper
gaudentes,
semper
tristes :
semper gaudentes, quia
ipse
dixit, Quasitrisles, semperautemgaudentes.
Tri-
stilianoslra
habet
quasi; gaudium
noslrumnonhabet
quasi; quia
in
spe
certa est.
Quare
trislitianoslra
quasi
habet? Quia
sicut somnus
transiet,
etdomina-
bunlur
recli mane. Novit enimCharitas
Yestra, quia
qui
somniumindicat,
addit
quasi:
Quasi
sedebam
,
quasi
loquebar,
quasi prandebam, quasi equitabam,
quasi disputabara.
Totum
quasi; quia
cum
cvigilave-
rit,
noninvenit
quod
videbat.
Quasi
thesauruminve-
neram
,
dicitmendicus.
Si
quasi
non
esset,
mendicus
non esset:
sed
quiaquasi erat,
mendicusest.
Itaquc
modo
qui
adlselitiasssecularesoculos
aperiunt,
etcor
claudunt,
transit
uast
eorum,
etvenil verum
ipsorum.
Quasi ipsorum
felicilas est
sseculi,
verum
ipsorum
poena
est. Noslrumautem
quasi,
trislitia
est;
gaudium
intauis.
Conferserm.
72,
ad Fratresin
eremo, qui totus
iiincdescriptus
est.
nonest
quasi.
Non enim ait
Aposlolus, Quasi
gau-
dentes, semper
aulem
trisles; aut, Quasi
tristes,
et
quasi gaudentes
: sed
ait, Quasi Iristes,
semper
autem
gaudentes.
Sicut
egeni:
et ibi
sicut,
pro quasi, posuit,
Mullos aulemditanles. Et cum hoc
diceret,
nihil
habebal
Apostolus
: omnia sua
diraiserat,
divilias
nullas
possidebat.
El
quid
secutusait?
Quasi
nihil ha-
benies: et
ipsum
nihil habere
quasi Apostoli
erat. Et
omnia
possidenies(II
Cor.
vi,
40)
: ibi nondixit
quasi.
Quasi egebat;
nonautem
quasi,
sedveremultosdi-
tabat.
Quasi
nihil habebat: nonautem
quasi,
sedvere
omnia
possidebat.
Undevereomnia
possidebat?Quia
omniurnGondilori adhscrcbat.
Verumtamen,
inquit,
Deusredimelanimatnmeamdemanu
inferni,
cumac-
ceperit
me.
6.
[tiers. 47.] Quid igitur qui
hicvolunt florere?
Tu visurus es hominemflorentemmalum
,
el forte
tilubabunt
pedes tui,
et dicturus es in anima
tua,
Deus, ego
novi facta
hujushominis, quse
scelerafecit
iste
homo,
et ecce
floret, lerret, dominatur,
extolli-
tur, caput
illi non
dolel,
nihil indomo
ejus
diminu-
tumesl: et
timebis, quiacredidisti,
ei fortedicitcor
tuum
,
Memiscrum!
puto
sine causa
credidi,
Deus
non
respicit
reshumanas. Excilat
ergo
nos Deus: et
quid
dicit?iVe
limueris,
cumdives
faclusfueril
homo.
Quare
enim
timebas, quia
divesfactusest homo?Ti-
mebasne sine causa
crederes,
ne forte
perdidisses
laborem fidei
tuse,
et
spem
conversionistuse:
quia
forteincurrit tibi lucrumcum
fraude,
ct
poluisti,
si
faceres
ipsum
lucrumcum
fraude,
dives
esse,
ct non
laborare;
et attendens
quid
minalusesl Deus
,
tcm-
perasti
a
fraude,
et
contempsisli
lucrum: videsalium
fecisselucrumde
fraude,
et nihil mali
pati;
et limes
essebonus.Ne
limueris,
ait libi
SpiritusDei,
cumdives
factusfuerit
komo. Oculosnon vis
habere,
nisi in
praesentia?
Futura
promisit qui resurrexit, pacem
in
hac terraet
requiem
inhacvitanon
promisit.
Omnis
homo
requiemquserit;
bonamrem
quserit,
sednon
in
regione
suaillam
quserit.
Nonest
pax
inhacvila:
inccelonobis
promissum
est
quod
interra
quaerimus;
in fulurosseculo
promissum
esl
quod
in isto sseculo
quserimus.
7.
[vers. 48.]
Ne timueriscumdives
faclusfuerit
homo;
el cum
muliiplicalafueril gloria
domus
ejus.
Quare,
etimueris?
Quoniam
noncum
morielitr,
ac-
cipiet
omnia. Vides
viventem,
cogita morienlem.
Quid
hichabeat
attendis, quid
secum
tollat
altende.
Quid
secumtollil? Mullumauri
habet, mullumar-
genti habet,
multum
prsediorum,
mancipiorum
: mo-
rilur;
remanent
illa,
nescit
quibus.
Etsi cnim
dimit-
tit
quibusvult,
nonservat
quibus
vult. Multienimct
non sibi dimissa
acqiiisierunt,
et mulii sibi dimissa
perdiderunt.
Remanent
ergo
illa
omnia,
et tollit se-
cum, quid
? Forle dicit
aliquis:
lllud secumtolUt
undeinvolvitur
,
et
quod
illi
erogatur
ad
pretiosum
et marmoratum
sepulcrum,
ad
inslruendam
memo-
riam,
hocsecumtollit.
Ego
dico : Nec
hoc; exhi-
benlur enim isla non senticnti. Si
dormientemel
non
vigilanlemornas,
in leclo secum
illahabet;
561
ENARRATIO
IN
PSALMUMXLVIII.
562
forte ornamentainsuntin
corporejacentis,
et forte
illeinsomnis
in
pannis
sevidct.
Quod
sentit ei
plus
cst, quamquod
nonsenlit.
Quanquam
et illud cura
evigilaverit
non erit: tamen dormienli
magis
illud
erat
quod
in somnis videbat, quam
illud
[quod
non
sentiebat. Quidergo,
fratres
(dicant
sibi homines
,
Erogetur
admortemmeani; quare
dimitlo hseredes
nieosdivites? Multababebtint de
meo,
habeamet
egoaliquid
de meo
,
in
corporemeo), quid
habebit
corpus
mortuum?
quid
habebit caro
pulrescens
?
quid
habebit carononseniiens?
Si
aUquid
habuit di-
ves
ille, cujuslingua
siccacrat
(Luc.
xvi, 24),
tunc
habet homo
aliquid
dcsuo. Fratres, numquid
sic le-
gimus
in
Evangelio,quia
divesillecumholosericiset
byssinistegumentisapparebat
in
igne
?
Numquidqua-
liserat in
epulis
ad
mensam,
talis erat et
apud
infe-
ros? Cumsiliret,
et stillamdesideraret,
non ibi
eranl illa omnia.Non
ergo
secum
accipit
homo om-
nia,
nec
quod
lollit
sepultura,
tollitsecummorluus.
Ubi enimsensus,
ibi homo: ubi nullus sensus,
non
est homo. J acet vas
quod
continebat hominem
,
do-
jnus
quae
babebathominem.
Corpus
dicamus
domum,
spiritum
dicamus habitalorem
domus.
Spiritus
torquetur apud
inferos :
quid
illi
prodest, quia
corpus jacet
in cinnamis et aromalibus,
involutum
prctiosis
linteis?
Tanquam
si dominusdomusmitla-
lur in
exsilium,
et tuornes
parietesipsius.
Illeinex-
silio
eget,
et fame
deficit,
vixsibiunamcellaminve-
nitubi somnum
capiat,
et tudicis : Felix
est,
nam
ornata est domus
illius.
Quis
tenon aut
jocari,
aut
insanirearbilrelur?Ornas
corpus, torquetur spiritus.
Da
aliquid spirilui,
et dedisti
aliquid
morluo. Sed
quid
illi dabis, quando
unam
gultam
desideravit,
et
non
accipit?
Hicenim
conlempsit
miltereanteseali-
quid. Quare
contempsit
?
Quia
hsec viaeorumscan-
dalumest illis. Non
putavil
vitam nisi
prsesentem,
non
cogitavit
nisi
quemadmodumpretiosis
vestibus
obvolulus
sepeliretur.
Ablalaest ab illo anima
ejus,
sicut
Dominusdicit: Slulle,
hacnocte
auferelur
anima
tua,
el
qumprmparasti,cujus
erunt
(Id. xn, 20)
? Et
iropletum
est inillo
quod
isie
psalmus
dicit: Neti-
mueris,
cumdives
factusfuerithomo,
et
cummultipli-
cata
(ueritgtoria
domus
ejus
:
quoniam
noncummorie-
tur
accipiel
omnia, neque
sitnul descendetcumeo
glo-
ria
ejus. ^
8.
[vers. 19.]
Quonlam
anima
ejus
invila
ipsius
be-
nedicetur.
Inlendal CbaritasVeslra
:
Quoniam
anima
ejus
in vila
ipsius
benedicetur.
Quamdiuvixit,
bene
sibi fecit. Hocdicunt omnes,
sedfalsodicunt. Bcne-
diclioest abanimobenedicenlis,
nonab
ipsa
verilate.
Quidenim
dicistu?
Quia
manducavit et
bibit, quia
fecit
quod
voluit, quoniamsplendide epulalus
est,
idcosecumfecitbene?
Ego
dico: Fecit secummale.
Non
ego
dico,
sedCbrislus:
Fecit sccummale*.Et-
enim
divesiUe
quandoquotidieepulabatursplendide,
bene secnra
faccre
pulabalttr
: cumauiem
coepit
ar-
dere
apud
inferos,
tunc invenlumcst malc
quodpu-
tabatur bene.
Quod
enimmanducaverat
apudsuperos,
hoc
digerebatapudinfcros. Iniquitalemdico, fralrcs,
quamepulabatur.
Manducabat
pretiosasepulas
orecar-
nis,
orecordismanducabat
iniquitatem.Quod
apud
su-
peros
orecordis
manducabat, hocapudinferos
inillis
suppliciisdigerebat. Etquidemtemporalitermanduca-
verat,
inseternummale
digerebat.
Manducatur
ergo
iniquitas
? forte
aliquis
dicit :
Quid
est
quod loqui-
tur ?Manducatur
iniquitas
?Non
egodico,
audi Scri-
pturam
: Sicut uvaacerbadentibusvexalio
est,
et
fu-
mus
oculis,
sic
iniquitas
ulenlibusea
(Prov. x, 26).
Qui
manducaveritenim
iniquitatem,
id
est,
qui
liben-
ter habuerit
iniquitatem,
non
poterit
manducare
ju-
slitiam. Panis enim
justilia
est.
Quis
est
panis? Ego
sum
panis
vivus
qui
decmlodescendi
(
J oan.
vi, 41).
Ipse
est
panis
cordisnoslri.
Quomodoqui
manducat
ore
corporis
uvas
acerbas, obrigescunt
et
obstupe-
scttntdentes
cjus,
et minusidoneusfitadmanducan-
dum
panem,
et remanet i!li laudare
qtiodvidet,
ct
manducarenon
posse
: sicet
qui iniquilate
usus
est,
et
paslus peccatis
in
corde,
incipit
non
posse
man-
ducare
panem,
laudat verbum
Dei,
et non facit.
Unde nonfacit?
Quia
cttm
cceperit facere, laboral;
quomodo
senlimusIaboraredenles
post
uvas
acerbas,
cum
cceperimuspanem
manducare. Sed
quid
faciunt
illi
quibusobslupuerunt
denles?
Temperant
se ali-
quantum
abuvis
acerbis,
et redcunt dentesadsiabi-
litatem
suam,
et
incumbuntpani.
Sicetnoslaudamus
jusiitiam
: sedsi volumusmanducare
justitiam,
tem-
peremus
nos ab
iniquitatibus;
et nascilur in corde
nonsolumdelectatiolaudandi
justiliam,
sedetiamfa-
cilitas manducandi. Namsi dicit
Christiantts,
Deus
novit
quia
delectat
me,
sednon
possum
facere:
quas-
salosdentes
habet,
diumanducavit
iniquilatem. Ergo
eljustitia
manducatur? Si non
manducaertur,
non
diceret Dominus: Reati
qui
esuriuntetsiliunt
justiliam
(Matlh. v,
6
). Ergoquoniam
animailliusinvita
ipsius
benedicelur: in vila
benedicetur,
inmorle
torque-
bilur.
-
9.
Confilebiturtibi,
cumbene
feceris
ei. Altcnditeet
pascimini,
hsereatin cordibus
vestris; manducate,
videte
tales,
cl noliteesse tales: caveletaliaverba.
Confitebilurlibi,
cumbene
feceris
ei.
Quam
mulli sunt
chrisliani,
fralres
, qui
tunc Deo
gralias agunt,
quando
illisacciditlucrum! Hoc
est, Confilebilur
libi,
cumbene
feceris
ei: laudabit
te,
et
dicet,
Vere
quia
tu esDeusmeus: libcravitme de
carcere,
confile-
bor illi. Venitilli lucrum
, confttetur;
venit haeredi-
tas,
eonlitetur :
patitur
damnum, blasphemat. Qua-
lis filius
es, qui
l
quando
te
paler emendat,
tunc tibi
displicet?
Emendaret,
nisi
displiceres?
aut si sicdis-
pliceres
ut
odisset,
vellet cmendare
*
?Gralias
agc
ergo
emendatori,
ut
accipias
hsereditalemaDeo
qui
te eniendat. Erudiris
enim,
cumemendaris. Sed
multum
emendat, quiamagnum
est
quod
habesac-
cipere.
Namsi
appendas quod
cmendaris cum eo
quod accepturus
es,
invenies
quia
nihil est
quod
1
Edd.,quia.
AtMss.
qui.
s
Edd.: Kon
emendaret,
nisi
disphceres
:autst sicrfts-
pliceres,
ut
odisset,
nonilleteemmdaret.Mss,verohabem
lectionemhacio. edilionerestitutam.
563
S. AUGUSTHNI EPISCOPI
564
emendaris.
Apostolus
Paulushocdicit: J Slentmouod
ad
prmsens
est
temporaleleve
tribulationisnostrm,juxta
incredibilemmodummternum
glorimpondusoperatur
nobit. Sed
quando?
Non
respicientibus,inquit, qum
videntur,
sed
qum
non
videntur;
non
qumtemporalia
,
ted
qummterna. Qum
enim
videnlur,
lemporalia
sunl;
qum
aulemnon
videniur,
mlerna
(II
Cor.
iv, 17,
18
).
Et iterum: Nonsunt
condignmpassioneshujuslempo-
ris,
ad
fuluramgloriamqum
revelabilurinnobis
(Rom.
ni,18). Quid
est
ergoquodpateris?
Sed
semper pa-
teris. Concedo.Ex
quo
natus
es, per
omnes setates
tuas
usque
ad senectamtuam
, quo usquemorieris,
putaquia
hoc
paterisquod
est
passus J ob; quod
ille
passus
est
aliquotdiebus, aliquispatialurabipsa
infan-
tia:
quodpaleris
transit, finitur; quodaccepturuses,
finemnonhabebit. Nolo
jamsequespcenam
cum
prse-
mio:
temporasequa
aeternitati,
si
potes
*.
10.
Confitebiturlibi,
cumbene
feceris
ei. Noliteesse
tales,
fratres : videte
quia propterea
dicimus
bsec,
propterea
cantaraus, propterea
tractatur, propterea
sudatur: nolitefacereista.
Negolia
vestravos
probant:
aliquando
in
negotio
vestro audilisverum
*
,
et bla-
sphematis,
Ecclesiam
blasphematis. QHare
?
Quia
christiani eslis. Si sic
est,
ducomein
parlem
Donati:
paganus
voloesse.
Quare? Quia
momordisli
panem,
et dolentdentes.
Quando
videbas
ipsumpanem,
lau-
dabas; cdepisli
manducare,
et dolentdentes : id
est,
quando
audiebas sermonem
Dei, collaudabas,
cum
tibi
dicitur,
Fac
hoc, blasphemas.
Noli sic velle:
hoc
dic,
Bonusest
panis,
sed
ego
non
possum
illura
manducare. Nuncautemsi oculis
vides,
laudas: cum
coaperis
dentes
premere, dicis,
Malusest
panisiste,
etqualis
est ille
qui
illumfecit? itafit ut confitearis
Deum, quando
tibi bene facit
Deus;
et
mentiaris,
quando
cantas,
BenedicamDominuminomni
lempore,
semper
taus
ejus
inoremeo
(Psal. xxxiu, 2). Exigitur
de corde luocantalio labiorumtuorum: cantasli in
Ecclesia,
BenedicamDominuminomni
tempore
:
quo-
modo
inomnitempore?
Si omni
temporelucrum,
omni
tempore
benedicitur: si
aliquando
est damnum
,
non
bencdicilur,
sed
blasphematur.
Certe benedicisin
omni
lempore,
certelaus
ejussemper
inoreluoest
*
?
Eris talis
qualera
mododescribit:
Confilcbiiurtibi,cum
bene
feceris
ei.
11.
[vers.
20,
24.]
Inlroibit
usque
in
progeniespa-
trumsuorum: id
est,
imilabilur
palres
suos.
Quia
ini-
qui qui
modo
sunt,
habent
fratres,
habent
patres.
Anliqui iniqui, palres
sunt
prsesenlium;
et modo
qui
.niqui
sunt, patres
sunt
posterorominiquorum
:
quo-
modo
patresjtistorumantiqui jusli, palres
sunt
justo-
rumqui
modosunt; etquimodosunt.patressunteorum
qui
futurierunt. Oslendere
voluilSpiritussanclusquia
noncstmala
aequitas,quando
adillammurrauratur: sed
/li ab
origineusque
ad
progeniempatrumpatrem
suum
1
Er.et
duoMss.,
cum
prmmiotemporali,mqua
mterni-
ixti,
si
potes.Am.,
cwnt
prmmio;temporalemqua,
etc.
ij>v.,temporaliamqua,
etc. At
pleriqueMss.,tempora
equa,
etc.
*
QuinqueMss.,
verbum.
3
SicMss.AtEdd.:certe
quia
nonbenettieistn-mititom-
pore,
certe
quia
non
scmpertv.vs,
etc.
habent. Duos
genuit Adam.et
in uno
miquitas,
in
uno
justitia
:
iniquilas
in
Cain, justilia
inAbel. Prse-
valuisse videtur
iniquitassuperjustitiam, quia
occi-
dit Cain
injustus
Abel
justum
innocte
*
(Cen. IV,8).
Numquid
mane? Seddommabuntureitrectimane. Ve-
niet
mane,
et videbitur ubi sit
Abel,
et ubi Cain. Sic
omnes
qui
secundum
Cain,
et sic oranes
qui
secun-
dumAbel
usque
infinemsseculi.
Introibitutqueinpro-
geniespalrum
suorum:
usque
inmlernumnon videbit
lumen.
Quia
et hiccum
esset,
intenebris
erat, gau-
dens falsis
bonis,
et nonamansbona
vera;
et ideo
hinc ad lartarum ibit: a tenebrissoraniorumexci-
pient
eumtenebraetormentornm.
Ergousque
inmter-
numnonvidebitlumen.Sed
quare
hoc?
Quod posuit
inmedio
Psalmo,
hocetinfine: Homocuminhonore
esset,
non
inteltexit; comparatus
est
jumentisinsensalis,
etsimilis
factus
estiltis. Vosautem
, fralres,
conside-
raievos homiuesfactosad
imaginem
et siraililudi-
nemDei
(Id. i, 26). Imago
Dei intus
est,
nonest in
corpore
: nonestinauribusistis
quasvidetis,
et ocu-
lis,
et
naribus,
et
palato,
et
roanibus,etpedibus
: sed
esl facta tamen: ubi est
intellecius,
ubi est
mens,
ubi ratio
invesligandse
veritatis
*
,
ubi est
fides,
ubi
cst
spesveslra,
ubi charitas vestra
,
ibi babet Dens
imaginem
suam: vel ibi
intelligitis
et videtis
quia
ista
transeunt, quia
sicdixit inalio
psalmo, Quanquam
in
imagine
ambulet
homo,
tamenvane conturbaiur:
thesaurizat,
etnescilcui
congregabil
ea
(Psal. xxxvni,
7).
Non
turbemini, quia qualiacumque
sunt
ista,
transiloria
sunt,
si homines estis in honore
positi,
et
intelligitis.
Namsi hominesinhonore
positi
non
intelligitis, compararaini jumentis insensatis,
et si-
milesefficiminiillis.
IN PSALMUM XLIX
ENARRATIO.
SERMOADPLEBEH.
4.
[wers. 4.]
Quantum
nobis valeat sermo Dei
adcorreclionemvitx
nostrse,
ei ad
sperandaprscmia
ejuspcenasque
metuendas, unusquisque
insemelia-
tur 3;
et conscienliamsuam ante oculos
ejus
sine
dolo
ponat,
nec sibi blandiatur in tanto
periculo;
quoniam
et
ipse
DominusDeus noster videtis
qnia
nulli blandittir : et si consolatur nos
promittendo
bona
sua,
ct confirmando
spem
nosiram
;
malcvi-
ventibus lamen,
et contemnenlibus verbum suum
omnino non
parcit. Interroget
se
unusqttisque
cum
tempus est,
et videat ubi
sil,
et aut
perseveret
in
bono,
aut mutetur a malo. Sicut enimdicit inhoc
psalmo,
non
quicumque
homo,
aut
quicumgue
ange-
Ius,
sedDeusdeorumDominusloculusest.
Loquendo
autem
quidegit
? Vocavitterrama sotisortu
usque
ail
occasum.
Qui
vocavit terrain a solis orlu
usque
ad
occasum,
Dominusnosier el Salvator est J esus Chri-
1
sicmeliorisnotseMss.
Editivero,
mnocentem.
*
omnesfere
MSS.,
sedest
factamens,
ubi
est,
etc.Paulo
posUinvigilandm
veritatis.

MSS, vatic.et
Reg.,
meditelur.
565
ENARRATIO
IN PSALMUMXLIX.
36t>
slus. Verbumcaro
faclum,
ut inhabitarel
in nobis.
Dominus
ergo
noster J esus Chrislus
Deus deorum
est; quiaper ipsum
factasunt omnia
,
et sine
ipso
factumest nihil. Verbum
Dei,
si Deus
est, ulique
Deus deorumest: utrumaulem sit Deus, Evange-
lium
respondet,
In
principio
erat
Verbum,
el Verbum
eratcpud Deum,
et Deuseral Verbum
(J oan.
i, 44, 1).
Et si omnia
per ipsum
facta
sunt,
sicut
consequenter
4
dicit,
et dii si
qui
facti
sunt, per ipsum
facti sunt
UnusenimDeusnon
factus,
et vereDeus
ipse
solus.
Ipse
aulemsolus
Deus,
Pater etFiliuset
Spirilus
san-
ctus,
unusDeus.
2. Dii
ergoquorum
Deusest verus
Deus, qui sunt
aut ubi sunt? Dicit alius
psalmus
: Deusstetitin
sy-
nagoga
deorum
;
inmedioaulemdeosdiscernil.Adhuc
nescimusne forte dii
aliqui
inccelo
congregali sint,
et ineorum
congregatione,
hocest enimin
synagoga,
stelit Deusdisccrnereillos. Yidete i-neodem
psalmo
quibus
dicat:
Ego
dixi,
Dii
eslis,
et
filii
Excelsiomncs:
votautemuthomines
moriemini,
el sicul unusex
princi-
pibus
cadelis
(Psal.
LXXXI, 1,6, 7).
Manifeslumest
ergo, quia
horainesdixit deos
,
ex
gralia
suadeifica-
tos,
nondestibstaniiasua natos. llleenim
justificat,
qui per semetipsum
nonexalio
juslus
est;
et illedei-
ficat, qui per seipsum
non alterius
participat'one
Deusest.
Qui
autem
justificat, ipse
deilicat, quiaju-
stificando,
filiosDei facit. Deditenimeis
potesiatemfi-
liosDei
fieri (J oan.
i, 12).
Si (ilii Dei facli
sumus,
et
dii facli sumus : scd hoc
gratiac
est
adoplantis,
non
natura:
generantis.
Unicus enimDei Filius Deuset
cumPatreunus
Deus,
Dominuset Salvalornostcr J e-
sus Christus,
in
principio
Verbumet Verbum
apud
Deum,
VerbumDeus. Cseteri
qui
fiunt
dii, gratia
ipsius
fiunt,
nondesubstantia
ejus
nascuntur ul hoc
sint
quodille,
sedut
per
beneficium
perveniant
ad
eum,
et sinl cohseredesChristi. Tantaenimcharilas
est in illo
hscrede,
ut voluerit habere cohsercdes.
Quis
hocavarushomo
velit,
haberecohseredes? Sed
et
qui
invenilur
velle,
dividetcumeis
hseredilatem
minushabens
ipse
dividens
quam
si solus
possiderel:
haereditas aulem in
qua
cohicredes Christi
sumus,
non minuitur
copia possessorum,
nec (il
angustior
numerositalecohaeredum;
sedlantaest muliis
quanta
paucis,
tanta
singulisquanla
omnibus.
Videte,inquit
aposlolus, qualem
dileclionemnobisdedil
Deus,
ut
filii
Dei vocemurel simus. Et in alio Ioco:
Dilectissimi,
filii
Dei
sumus,
etnondum
apparuil quid
erimus.
Ergo
sumusin
spe,
nondumin re. Scimusautem
, inquit,
quoniam
cum
apparueril,
simiieset
erimus, guontam
videbimuseumsiculi esl
(l
J oan.
ni, 1, 2).
Unicussi-
milisnascendo,
nossimiles videndo'. Non enimila
similes
ut
ille, qui
hoc est
quod
ille a
quogenitus
est: nosenim
similes,
non
sequales
: ilte
quiasequa-
lis,
ideosimilis. Audivimus
qui
sint dii facti
justifi-
cati,
quia
filii Dei
dicuntur;
et dii
qui
nonsunt
dii,
quibus
ille Deus deorum terribilis est. Dicit cnim
aVms
psalmus:
Terribilis est
super
omnes deos. Et
quasi qusereres,
Quos
deos?
Qmniam
omnesdii
gen-

suMSS. At
Edd.,
vivendo, /-:a^^j,.--^'i
tiumdmmonia
(Ptat.
xcv, 4, 5).
Diis
gentfutn,
dsemo-
niislerribilis
;
diis ase
factis,
fiiiisamabilis. Proinde
confilentes
majeslalem
Dei
utrosque invenio,
et dse-
moniaconfessasunt
Ciiristum,
el fidelesconfessisunt
Ghrisium. TuesChristusFilius Dei
vivi,dixil Petrus
(Mallh. xvi, 46).
Scimus
qui
tis : tu es
Filius
Dci,
dixerunt dsemones
(Marc.v, 7).
Paremaudioconfes-
sionem,
sed non
parem
invenio
dilectionem; imo
verohic dileciionem,
ibi timorem.
Quibusergo
ama-
bilis,
fiiii
sunt; quibus
terribilis,
filiinon sunt:
qui-
bus
amabilis,
deos illos
fecit; quibus
terribilis
,
non
essedeosconvincit. Hi eniradii
fiunt,
iHidii
pulan-
lur : hosdeosfacit
verilas,
illoserror exisiimat.
3. Deus
ergo
deorumDominut locutus est. Lo-
cutus est muliis modis. Per
Angelos ipse
locutus
est, per Prophetas ipse
locutus
est, per
os
pro-
prium ipse
locutus
est, per Apostolos
suos
ipse
locutusest,
per
fidelessuos
ipse loquitur, per
hu-
militatera
nostram,
cum
aliquid
verum
dicimtis,
ipse loquitur.
Videle
itaque, loquendo multiplici-
ter,
multis
modis, permulta vasa, per
multa
organa,
ipse
tamen sonat
ubique, tangendo, modificando,
inspirando
: videte
quidegerit.
Locutusest
enim,
et
vocavitterram.
Quam
terram?AnforteAfricam?
pro-
pter
eos
qui dicunt,
EcclesiaChristi
pars
Donati
est,
Solam
quidem
Afrieamnon
vocavit,
sed et Africam
non
separavit. Qui
enira vocavitterrama solisorlu
usquead^occasum,
nullas
reliuquens partes quas
non
vocarit,
in sua vocationeAfricaminvenit. Gaudeat
ergo
in
unitate,
non
superbiat
indivisione. Benedi-
cimus
quia
voxDei deorumet inAfricam
venit,
non
inAfricaremansit. Vocavitenim terront a soiisorttt
usque
ad
occasum,
Nonest ubi laleanl insidisehsereti- .
corum
,
non habent in
qua
se umbrafalsitatisabs-
condant : nec enimest
qui
se abscondat a calore
ejus(Psal. xvin,
7). Qui
lerram
vocavit,
et totamter-
ram vocavit :
qui
terram
vocavit,
tantam vocavit
quantam
fabricavit.
Quid
mihi
exsurgunt pseudo-
christi et
pseudnprophetse?quid
est
qnod
meverbis
captiosisillaqueare
moliuitiur, dicentes,
EcceIticest
Chrislus,
ecceillic est
(Matth.xxw, 23)?
Non audio
ostendentes
partes
: Deusdeorumtolummihi osten-
dit:
qui
vocavitterrama tolisortu
usque
ad
occasum,
totum
redemit; partes
autcm calumnianteS con-'
demnavit.
4.
[vers.2.]
Sed
audierimus,
a solisortu
usque
ad
occasumvocatamlerram: unde
ccepit
vocare
qui
vo-
cavit? Et hecaudite: Ex Sion
speciez
decoris
ejus.
Certe cencordat Psalmus
Evangelie
dicenti : Per
omnes
gentes,
incipienlibus
dbJ erusaleht.
Audi,
Per
'
ornnes
gentes
; Vocavitterramasolisdrtu
usque
adoc-
casum.Audi, Incipiendbut
abJ erusalem: Ex Sion
spe-
ciesdecoris
ejus. Ergo,
Vocavitierrama iolisorluIM-
t
que
ad
occasum,
concordat verbis Domini dicentis:
Oportebat
Christum
pati,
el
reswgere
a mortuisterlia
die,
et
prmdicari
innomine
ejuspmnitenliam
etremit-
sionem
peccalorum
per
omnes
genies(Luc.
xxiv, 46,
47).
Omnescnim
gentessimja
solis orlu
usque
ad
occasum.Quod
vero Ex Sion
speeiet
decorit
$ui
r
567
S. AUGUSTINIEPISCOPI
568
quod
inde
ccepit
decuS
Evangelii ejus, quod
inde
annuntiari
ccepitspeciosus
forraa
prse
filiishominum
(Psal.
XLIV
, 3),
concordat verbis Domini
dicentis,
lncipienltbus
abJ erutatem. Concinunl nova
veteribus,
vetera novis: dicunt ad invicem
seraphimduo,
San-
ctut, sanctus,
tanclut DominutDeutSabaoth
(Itai. vi,
3).
Et consonanl duo
Teslamenla,
et unamvocem
babcntdt Testamenla: audiatur vox concinentium
Testamentorum,
noncalumniantiuraexhaeredatorum.
Fcck
ergo
istaDeus
deorum,
Vocavitterramasolis
orttt
usque
ad
occasum,
ex Sion
procedenle specie
sua. Ibi enimerant
discipuli,qui acceperuntSpiritum
sanctum
quinquagesimopost
resurreclionem
ejus
die
missumdeccelo
(Act.
n, 4).
Inde
Evangeliura,
inde
prsedicatio,
inde
irapletus
orbis
terrarum,
et hoc in
gratta
fidei.
5. Namcura
ipse
Dominus
venisset,
quiapassurus
venit,
occultusvenit: et cumesset fortisin
se,
infir-
nius incarne
apparuit. Oportebat
enimeum
videri,
ut non
intelligerelur;
coniemni,
ut occideretur. Erat
glorioespecies
in
divinilate;
sedliaeclatebat incarne.
Si enira
coguoyissent,
nunquam
Dominum
glorise
crucifixissent
(I
Cor.
u,
8
).
Sic
ergo
inter
J udseos,
inter inimicosambulavit
occultus,
mira
faciens,
mala
paiiens,
donec
suspenderetur
in
ligno; videnlesque
pendentem
J udsei
magismagisque oonlemnerent,
et
ante cruccm
caput agitantes,
dicerent: Si Filius Dei
esl,
descendatdecruce
(Malth.
xxvn, 38,
39).
Occul-
tus
ergo
erat Deus
deorum,
et vocesedebat
magis
ex
compassione
nostra, quam
ex
majestale
sua. Unde
enimillse
voces,
nisi ex nobis
assumplse,Deus,
Deus
meus,utquid
me
dereliquisli (
Psal.
xxi, 2,
et Mallh.
xxvn,
46
). Quando
autem Pater Filium
dereliquit,
autFilius Patrem? Nonne
unusDeus,
FiliusetPater ?
nonne
vertssimum, Ego
et Pater unumsumus
(
J oan.
x, 30)?
Unde
ergo, Deus,
Deu-s
meus,
utquid
me de-
reiiqukli,
nisi
quia
incarneinfirmilatis
agnoscebatur
vox
peccatoris?
Qui
enim
suscepil
simililudinemcar-
ivis
peccaii (Rom.
vm, 3),
cnr non
susciperet
similitu-
dinemvocis
peccati
? Occullus
ergo
Deus deorumct
curainter homines
ambulavit,
et cumesurivit et si-
tivit,
et cum
fatigatus
sedil,
et cum lassato
corpore
dormivit,
et cum
apprehensus,
et cum
flageilatus,
et
cumante
judicempositus,
et cum
superbienti respon-
dit,
Nonhaberesinme
polestatem,
nisi data
fuissel
de-
super (J oan.
xix,
11
)
: et
quod
duclusad
victimam,
coramtondenlesenon
aperuit
ossuum
(Isai. LUI,7),
et.quod
crucifixus,
et
quodsepullus, semper
occultus
Deus deorura.
Quidposteaquam
resurrexit? Mirali
discipuli,
et
primo
non
crediderunt,
donec
langcrent
atquepalparent (
Luc.
xxiv).
Sedcaro
resurrexeral,
quia
caromortuaerat: divinilas
quse
mori non
po-
terat,
adhuceliamin carne
resurgenlis
lalebat. Vi-
deri forma
potuit,
teneri
membra,palpah
cicatrices:
Verbum
per quod
factasunt
orania, quis
videt?
quis
tenet?
quispalpat?
Et tamen Verbumcarofaclum
est,
et babitavitinnobis
(J oan. i, 14).
Et
qui
tenebat"
1
colb.Ms.:
Quiposteaquamresurrexit,
mirati
discipuli
.j>rimonetc.
hominera
Thoraas, intelligebat
ut
poierat
Deum.Pal-
palis
enim
cicatricibus,
exclaraavit:
Dominut meutel
Deusmeus
(J oan. xx,
28). OslendebattaraenDominus
eam
formam,
eamque
carnem
quam
in crucevide-
rant, qtise
in
sepulturaposita
fuerat. Fecit' cumeis
quadraginta
dies.
Impiis
J udseisnonse
demonsiravit:
illis
demonstravit
se,
qui
ineumcrediderant
antequam
crucifigeretur;
ut
quos
crucifixusdimiserat tituban-
tes,
resurgens
faceret fortes. Dcinde
quadragesimo
die
commendansEcclesiam
suam,
id est vocatam
terramasolis orlu
usque
ad
occasum,
ne haberent
excusationcm
qui
voluntinschismate
deperire,
ascen-
dit in
ecelum,
dicens
eis,
Erilismihi testesinJ erusa-
lem(
unde
speeies
decoris
ejus),
etinlolamJ udmamet
Samariam,
ei
usque
intotamterram. His enim
diclis,
nubes
suscepit
eum. Intuebanturilli
quem
noverant:
noverant tamenin
humilitate,
nondumin claritaie.
Et cumab eis iret in
coelum,
admoniti sunt voce
angelicadicente:
Quidstatis,
viri
Galilmi?HicJ esut
qutm
videtis
ire,
sicveniet
quemadmodumvidisiiseum
eunteminccetum. Ascendit
ergo: regressi
illi Ixtan-
tes, manserunt in
civitate, secundum
ejus prsece-
ptum,
donec
iraplerenlurSpiritu
sancto
(Act.i,
3-12).
Quid
autemdictumerat Thomae
palpanti? Quia
vidi-
sli, credidisli;
beali
qui
non
vident,
et credunt
*
(J oan.
xx, 29).
Prsedicli sumus. Terra illa vocalaa solis
orlu
usque
adoccasumnon
videt,
et credit. Occullus
ergo
Deus
deorum,
eteisinter
quosatnbulavit,
el eis
a
quibus
crucilixus
est,
et eis ad
quorum
oculosre-
surrexit,
et nobis
qui
credimus in coalo
sedentem,
quem
nonvidimusin lerra
ambulanlem. Sedelsi vi-
deremus,
nonnc hoc
videremus
quod
J udsei viderunt
et crucifixerunl?Plus
estquod
non
videntesChrisiura
credimus
Deum,
quamquod
iili videntes
nonnisi ho-
minem
putaverunt.
Illi
deuique
male
puiando mor-
tificaverunt,
nosbenecredendo
vivificamur.
6.
[ticrs. 3.] Quidergo,
fralres? UleDeus
deorum,
ettunc
occultus,
et modo
occultus,
numquid
seraper
occultus?Non
plane
: audi
sequentia
: Deus
manife-
slusveniet.
Qui
venit
occultus,
veniet
manifeslus
:
venit occullus
judicandus,
veniet
manifestus
judica-
lurus;
venit occullus ut
ante
judicem
staret,
veniet manifestus ut etiam de
judicibus
judicet:
Veniet
manifestus
el non
silebit.
vjdid
enim?
modo
silet? Et unde sunt
quaedicimus? unde
ista
prse-
cepta?
unde ista monita?
unde ista
tuba
terroris?
Non
silet,
et silet: nonsilet a
monendo, silei a vin-
dicando;
non silet a
prseccpto,
silet a
judicio. Paii-
tur enim
peccatores quotidie
mala
facientes, Deum
non
curantes,
non in
conscientia
sua,
nonin
coelo,
noninterra : noneum
laienthsec
omnia,
et
universa-
liler omnes
admonet,
et
quando
aliquosflagellal
in
terra,
admonitio
est, nondum
damnalio. Silet
ergo
a
judicio,
occultusin ccelo
est, adhnc
interpellat pro
nobis:
patiens
est
super peccatores,
non
exerceus
iram,
sed
exspecians posnitentiam. Dicit alio
loco:
1
Edd.,futt.
Atomnes
Mss., fecit;
nec
male,pro tranS'-
egit.
'
Edd.:seati
qui
non
videruntet
credidertmt,At
Kss.,
qui
nonvidenletcredunt.
"
569
ENARRATIO1N
PSALMUMXLIX.
570
Tacui, numquidsempertacebo(Ita\.
xui, 14)?Quando
crgo
non
tacebit,
Deus
manifeslut
veniet.
Quis
Deus?
Deusnotter.Et
ipseDeus,
qui
Deusnoster:non enim
Deus
est, qui
nonest noster Deus. DiienimGentium
dsemonia:Deus
Christianorum,
verus Deus.
Ipse
ve-
niet,
sed
manifestus,
nonadhuc
illudendus,
nonad-
hnc
exalapandus
et
flagellandus; veniet,
sedmanife-
stus,
non adhuccalamoin
capitepercutiendus,
non
adhuc
crucifigendus, occidendus, sepeliendus: quia
hsecomniaoccultusDeus
pati
voluit. Veniet
manife-
ttus,
el nonsilebit.
7.
Quia
veroad
judiciumveniet, sequentia
docent.
Ignis
anle enm
prseibit(
Psal.
xcvi,
3
).
Timemus?
Mutemur,
et non timebimos.
Ignempalea
timeat:
auro
quid
facil?Est autem nunc in
poiestate quid
facias,
ne illud
quod
ettenolenteventuruin
est,
non
correctus
experiaris.
Si enim
posserous
facere,
fra-
tres,
ut dies
judicii
non
veniret, puto quia
nec sic
erat malevivendum. Si nonveniret
ignis
die
judicii,
et sola
peccatoribus
immineret
separatio
a facie
Dei,
in
qualibet
essentaffluentiadeliciarum
,
nonviden-
tes a
quo
creati
sunt,
et
separati
ab illa dulcedine
ineffabilisvullus
ejus,
in
qualibct
seternilateet
impu-
nitate
peccati,plangere
sedeberent. Sed
quidloquar,
aut
quibus loquar?
Hsecamantibus
pcenaest,
non
contemnentibus.
Qui
dulcedinem
sapientise
et verita-
tis
utcumque
sentire
cceperunt,
noverunt
quoddico,
quantapcena
sit tanlummodoa facieDei
separari:
qui
aulemillamdulcedinemnon
gustaverunt,
si non-
dumdesiderant Dei
faciera,
timeant vel
ignem; sup-
plicia
terreant
quemprsemia
non invilant. Vile tibi
est
qnod
Deus
pollicetur,
conlremisce
quod
minatur.
Venietdulcedo
prsesentiae;
non
mutaris,
non excita-
ris,
non
suspiras,
nondesideras :
amplexarispeccata
tua et delicias carnis
tuae,stipulam
ad le
congeris,
veniet
ignis. Ignis
in
conspectuejus
ardebil. Nonerit
istc
ignis
sicut focus
luus; quo
tamensi manummit-
tere
cogaris,
facies
quidquid
voluerit
qui
hoc mina-
tur. Si tibi
dicat,
Scribc contra
caput patris tui,
scribecontra
capita
filiorum
tuorum;
namsi nonfe-
ceris,
manumluam roitloinfocumluum: faciesne
ardeat manus
tua,
ne ardeat ad
tempus
membrum
tuum
,
non
semper
indolorefuturum. Minalur
ergo
inimicustamleve
malum,
et facis malum:
minalur
Deusselernum
malum,
et non facisbonum! Adma-
lumfaciendumnec minse
tecompellere
deberent: a
bono faciendonec minsetedelerrere deberent. Mi-
nisautera
Dei,
minisseterni
ignisprohiberis
a
malo,
invitarisadbonum.
Undepiget,
nisi
quia
non credis?
Exculiat
ergounusquisque
cor
suum,
et videat
quid
ibi fidesteneat'. Sicredimus futurum
judictum,
fra-
tres,
benevivamus.
Tempus
misericordisenunc
est,
tempusjudicii
lunc erit. Nemodicet. Revocamead
priores
annos. Poenitebitet
tunc,
sedfruslra
poenite-
bit : modo
poeniteat,
cum fructus est
pcenitendi;
modoadbibeatur adradices arboris
copbinus
sler-
coris,
cordisluctus et
lacrymarum,
ne veniat' et
1
PluresMss., quid
ibi
fidei
ter.et.
*
Edd.,
neveniatvenluseteradicet,AbestvenlusaMss,
.,..
eradicet
(
Luc.
xln, 8).
Cumenim
eradicaverit, jam
ignisexspectntur. Modoclsi frncli sunt
rami,
possnnt
rursus inseri: tunc omnisarbor
quse
non fncil fru-
ctum
bonum,
excidetur,
et in
igncm
mittelur
{Maith.
iii, 10, Ignis
in
conspecluejus
ardebil.
8. Et in
circuilu
ejus tempestas
valida.
Validalem-
pestas,
ventilalura lam
magnam
aream. Hac
lempe-
state erit illa
ventilatio,
qua separabitur
a
sanctis
omne
immundum,
afidelibusomnis
simulalio,
a
piis
et tremeniibusverbum Dei omnis
conlemplor
et su-
perbus.
Modoenim mixtura
qusedarajacet
a
solis
ortu
usque
ad occasum. Videamus
ergo qnomodo
faciel
qui
venltirus
est, tempestate
illa
quid
factu-
rus, quse
erit incircuilu
ejus lempestat
vahda. Procul
dubioista
tempestas quamdamseparationemfactura
est. Istaest illa
separatio, quam
non
exspectaverunt
qui antequam
ad liltus
venirent,
retia
disruperunt
(Luc. v,
6).
Inillavero
separatione
fit
qusedam
ma-
lorumet bonorumdistinctio. Alii sunt enim
sequcn-
tes nunc
Chrislum, expeditis
humeris sine sarcina
curarum
ssccularium,
qui
nonfrustra
audierait,
Si
visesse
perfeclus,vade,
vendeomnia
qumhabes,
etda
pauperibus,
et habebisIhesaurumin
cmlo,
et
veni,
se-
quere
me:
qualibus dicitur,
Sedebitit
super
duodecim
sedes,
judicanles
duodecimtribus lsrael
(Mallh. xix,
21, 28),
Alii
ergo
erunt
judicantes
cumDomino: alii
vero
judicandi,
sed addexteram
ponendi.
Nam
quia
erunt
quidamjudicanles
cum
Domino,
habemus
aper-
lissimum testimonium
quod
modo
commemoravi:
Sedebitis
super
duodecim
sedes, judicantes
duodecim
tribusIsrael.
9. Seddicit
aliquis
: dttodecimillic
Apostoli
con-
sedebunt,
non
amplius.
Ubi
ergo
erit
apostolus
Pau-
lus?
Numquid
inde
separalus
eril ?Absitut hocdica-
mus,
absit ut hocvel tacite
cogitemus. Quid
si
ergo
in locoJ udse
ipse
residebit? Sed manifeslavitScri-
ptura divina, quis
in J udaelocosil
ordinatus : Mat-
tbias enimest
expresse
nominaltisinActibus
Aposto-
lorum,
ut de illodubitarenon
possemus(Act.i, 26).
Cadente
ergo"J uda, impletus
est numerus
duodena-
rius. Cum
ergo
illenumerusduodenarius
occupaverit
duodecim
sedes,
non
judicabil
Paulus
aposlolus? An
forteslans
judicabit
? Nonitaest: nonfaciet hocillc
justilise
retributor : non omnino stans
judicabit
qui
plus
omnibusillisIaboravit
(I
Cor.
xv, 10).
Certevel
isle unus
aposlolus
Paulus
cogil
nos
diligenlius
cogi-
tareet
perscrutari, quare
diclsesint duodecimsedes.
Invenimusenimet aliosnumeros in
Scripturis
multi-
tudinem
significanles.Quinquevirgines
admitlunUr,
quinque
excluduniur
(Mallh. xxv, 10,
12).
Ubilibet
inlellige virgines
: sivcincastitate
atque intcgritate
cordis,
ubi debet
virgo
esse tola
Ecclesia,
cui dici-
tur,
Desponsavi
vosuni
viro,virginem
caslamexhibere
Chrislo
(II
Cor.
xi, 2);
sive inhisfeminis
quae
eliam
intcgrilatem
carnis dicalamhabent Deo:
nttmquid
in
tot millibussolse
quinque
sunl ? Sedin
quinario
nu-
mero
inlelligilur
continenlia
quinque
sensuumcarnis.
Etenimniultis venit
corruptioper oculos,
multis
per
aurem,
muliis
per iljicitum
olfaclum,
mullis
per
ne*
571
S. AUGUSTINIEPlSCOPI
671
fariura
gustum,
mullis
per
adulterinum
amplexum
:
ab hisomnibus
quinque januis corruplionis quicum-
que
se
continent,
et sic continent ut in suaconscien-
tia
gloriam
habeant,
non laudemab hominibus ex-
spectenl, quinque
sunt
virgines sapientes,
liabentes
oleumsecum.
Quidest,
oleumhabentes secum?Glo-
rianostra hsec
est,
testimoniumconscientisenostrse
(IICor.
i, 12). Rursusillequiapudinferos torquebatur:
Habeo, inquit, quinquefratres(Luc.
xvi, 28).
Ibi in-
telligitur populus
J udseorumsub
legeposilus
:
quia
Moyses legislator quinque
libros
conscripsit.
Item
Dominus
postresurrectionemjubet
milli retiaindex-
teram
partem,
levantur
pisces
cerilum
quinquaginta
tres. Et cumtam
magni essent,
ait
evangelista,
retia
nonsunt
disrupla (J oan.
xxi, 6, 11).
Etenimanle
passionemjussit
milli
retia,
noii dicens in dexteram
partemneque
in sinislram :
quia
si indexteramdi-
ceret,
solosbonos
significaret;
si in
sinisiram,
solos
malos : ubi autem tacelur dcxtera et
sinistra,
mixti
capiuntur
boni et mali.
Capli
sunt aulem
tunc,
sicut
Evangelii
veritas
attestatur,
tam multi ut reliarum-
perenlur (Luc.
v, 6). Significabat
enimilla
captura
hoc
tempus
: retia
ruptasignilicabant
conscissioneset
conscissuras haereticorumet schismaticorum.
Quod
autem
post
resurrectionein suamDominus
fecit, post
resurreclionemnostramnobisfuturum
signilicavit,
in
illo numero
rcgni
ccelorum,
ubi nullus erit malus.
Propterea
relia
quae
indexteram
pnrtem
missasunt,
dexteros
expresserunt,
remotis sinistris.
Nuinquid
lamen
in illisdexlris cenlum
quinquaginta
tres soli
justi
erunl? Milliamillium
Scripturasignificat (Dan.
vn, 40). Legite Apocalypsim
: duodecies duodena
millia fortasse,
sicut ibi
intelligilur,
ex solo
populo
J udaeornm
futurasunt
(Apoc.
vn, 4).
Attenditemar-
tyrum
numerosiiatem: solain
proximoquae
dicitur
Massacandida
(a), plus
habet
quam
centum
quinqoa-
ginla
tres
martyres.
Postremo
septem
illamillia de
qniLusrespondetur
Eliae, Reliqui
mihi
septem
millia
virorum,qui
noncurvaverunt
genua
anleBual
(III Reg.
xix,
48),
longe
istum
piscium
numerum
superant.
Centum
ergo qiiinquagiula
tres
pisces
non tanlum
numerum sanctorum
significat;
sed universumsan-
ctorumet
justorum
numerum ceria causalantonu-
mero
significat Scriptura,
ut omnes
intelliganlur
in
illis centnm
quinquaginta
tribus
pertinentes
ad re-
surrectionem
vitseseternse. EtenimLexhabet decem
praecepta
:
Spirilus
autem
gratise, per quam
solam
Lex
impletur, sepliformislegitnr(Isai.
xi, 2,
3).
Dis-
culiendns est
ergonumerus, quid
sibi velint decem
et
seplera
: decem in
prteceptis, septem
in
gratia
Spirilus
sancli; per quamgratiamimplenlur prsece-
pta.
Decem
ergo
et
septem
lenent omnes
pertinentes
ad
resurrectionem,
ad
dextram,
ad
regnumccelorum,
ad vitam
seternam;
id
esrLegem implentesper gra-
tiam
Spiritus,
non
quasi per opus
suumaut
per
me-
ritumsuum. Decemautemet
septem,
si nuraeresab
nno
usque
ad decemet
septem,
addendo numeros
omnes
gradatim,
ut adunumaddas
duo,
addas
Iria,
(n)
Massacandida.VideSerm.
cccvi,
n. 2.
addas
qualuor,
nt liant
decem,
addendo
qninqne
ot
fianl
quindecim,
addendo sex ut fiant
viginti unum,
addendo
septem
ut fiant
vigintioclo,
addendooctout
fiant
triginta sex,
addendo novemut fiant
quadra-
gintaquinque,
addendodecemut fiant
quinquaginta
quinque,
addendo undecimut fiant
sexaginta sex,
addendoduodecimut fiant
sepluagintaocto,
addendo
tredecimul fiant
nonaginla unuoi,
addendo
qualuor-
dccimut fiantcentum
quinque,
addendo
quindecim
t fiantcentura
viginti,
addendo sexdecimut fiant
centum
triginla sex,
addendo decemet
septem,
efficiuntur cenlum
quinquaginta
tria: invenies in-
geniem
numerum omnium sanclorum
pertinere
ad
huncnumerum
piscmmpaucorum. Quomodoergo
in
quinquevirginibus
innumerabilcs
virgines, quomodo
in
quinrme
fralribusillius
qui torquebatur apud
infe-
ros millia
poptili J udieoriim, quomodo
in numero
centum
quinquaginta
trium
piscium
millia millium
sanclorum: sic in duodecimsedibus nonduodecim
homines,
sed
maguus
est numerus
pcrfectorum.
40. Sedvideo
quid consequenter requiratur
ano-
bis:
Quomodo
de
quinquevirginibus
reddita est ra-
lio,
quare
ad
quinque
multse
periineaut,
et
quare
ad
quinque
illosmulli
J udoei,
et
quare
adcenlum
quin-
quaginta
tres multi
perfecti,
osiende
quare
et
quo-
uodo adduodecim
sedes,
nonduodecim
homines,sed
mulii
pertineanl. Quid
sibi volunt duodecim
sedes,
qusesignificant
omnes
undiquequi
tam
perfecti
esse
potuerint, qnamperlectis
dictiimesl : Sedebitis
super
duodecim
sedes,judicantes
duodecimiribuslsrael ?Et
quare
omnes
undique
ad duodenarium numerum
pertinent
?
Quiaipsumundiquequoddicimus,
detoto
mundodicimus: orbisutcmterrarum
quatuor
desi-
gnalispartibus conlinetur, oriente, occidente, meri-
diano,
el
aquilone
: ab his omnibus
partibus
vocati
i-n
Trinitale,
et
perfecti
fideet
pracceplo
Trinitatis
,
quoniam
ter
qualerni
duodecira
fiunl,agnoscitisquare
adloliiiiiorbem
pertineant sancti,
qui
sedebunt
super
duodecimsedes
judicaluri
duodecimtribus
Israel;
quia
el duodecimtribus
Israel,
totius lsrael duodecimtri-
bussunt. Sicut enim
judicaturi
ex lolo
mundo,
sicet
judicandi
extolomundo.
Apostolus
desePauluscum
argueret
fideles
laicos, quiajudicia
suanon adEc-
clesiam
deferebant,
sedad
publicumpertrahebant
eos
cum
quibus
habebant
negotia,
ait: Nescitis
quia
An-
gelosjudicabimus(1
Cor.
vi, 3)
?Videte
quemadmo-
dum
judicem
se
fecit;
nonsolum
se,
sedet omnes
qui
recle
judicant
in Ecclesia.
14. Cum
ergo
manifestum
sit,
multoscumDomino
judicaluros,
alios
vero,
non tamen ex
sequo,
sed
pro
merilis
judicandos;
cumomnibus
Angelis
suis
veniet,
qtiando
anleeum
congregabunturomnesgentes(Matth.
xxv, 34, 32),
et inter omnes
Angelosdepulandi
erunt
illi, qui
lam
perfecti
fuerint ut sedentes
super
duode-
cimscdes
judicent
duodecimtribus Israel. Etenim
hominesdicti sunt
angeli: Aposlolus
dese
dicit,
Sicut
angelum
Dei
suscepistis
me
(Gal.
iv,
14).
DeJ oanne
Baptisla
dicilur: Eccemilto
angelum
meumanle
faeiem
tuam,qui praiparabit
viamluamanlete
(Malach.m,
573
ENARRATIOIN PSALMUMXLIX.
-
574
1,
el Matlh. xi, 10). Ergo
cumomnibus
Angelis
ve-
niens,
simul secumbabebitet sanctos.
Aperle
cnim
dicitet Isaias: Venietad
judicium
cumsenioribus
po*
pult (lsai.
m, 14).
Isti
ergo
seniores
populi,
isii
jam
Angeli
nominali,
ista millia multorum
perfectorum
detotoorbe venientium,
coelumvocanlur. Illavero
>
terra,
sedfructuosa.
Quse
terra fructuosa? Indextra
ponenda,
cui
dicetur, Esurivi,
et dedislismihi
mandu-
care: vere terra
frucluosa,
cui
gaudet Apostolus>
quando
ei miserunt ad necessitates
ejus
: Non
quia
quwro
datum, inquit,
sed
requirofructum.
Et
gratias
agit
dicens
:
Quia
tandem
aliquando repullutastispro
me
sapere(Philipp. IV,47,10). Reputlulastis
ul arbo-
ribus
dicit, quse
sterilitate
quadam
exaruerant. Ve-
niens
itaque
Dominusad
judicium,
ut
jam
Psalmum
,
fratres, audiamus, quid
facturus est ? Advocabitcmlum
sursum:
coelum,
omnessanclos
perfeclosjudicaturos;
advocabit eos sursum
,
sessores secum
judicaluros
duodecimtribus Israel.
Quomodo
enimAdvocabilcm-
lum
sursum,
cum
semper
sursumsitccelum? Sed
quos
hic coalum
dicit,
eosdemcoelosalibi
appellat. Quos
coelos?
Qui
enarrant
gloriam
Dei: Cwli enim enar-
rant
gloriam
Dei: de
quibus
dicitur,
In omnemterram
exiil sonus
eorum,
et in
fines
orbisterrmverbaeorum
(Psal.
xvm, 2, 5).
VideleenimdiscernentemDomi-
num in
judicio
: Advocabitcmlum
sursum,
et terram
discernere
populum
suum. A
quibus,
nisi amalis? De
quibus
hic
postea
nonfit
menlio,
jam tanquamdiju-
dicatis ad
pcenam.
Islosbonos
vide,
et
distingue.
Ad-
vocabitcxlumsursum,et
ierramdiscernere
populum
suum.
Vocatet terrnm,
non tamen
coucernendam,
seddis-
cernendam. Primo enim concretos vocavit
', quando
loculutest Deus
deorum,
etvocavillerramasolisorlu
usque
ad occasum;
nondum discreverat.:
servi illi
*
missi erant invitare ad
nuplias, qui congregaverant
bonoset malos
(Matth.
xxu,
10).
CumveroDeusdeo-
rum
manifettus
veniet,
et non
sitebit,
sic advocabitcm-
lum
sursum,
ut
judicet
cumiilo.
Quod
enimcoelum
,
ipsi
coeli;
sicut
quse
terra, ipsse
terrse;
sicut
quse
Ecclesia, ipsse
Ecclesiae. Advocabitcmlum
sursum,
el
terramdiscernere
populum
suum. J amcum coeloler-
ram
discernit,
id
est,
ccelumcumilloterramdiscer-
nit.
Quomodo
discernit terram?Ut alios
ponat
ad
destram,
alios adsinistram. Terrse aulem discretsc
quid
dicit? Venitebenedicti Palris
mei, percipite
re-
gnumquod
vobis
paralum
estab
origine
mundi. Esurivi
enint,
eldedisiismihi manducare,
et coetera.Illi autera:
Quando
te
vidimus,inquiunt,
esurienlem?Et ille: Cum
uniex minimisnteis
fecislis,
mihi
[ecislis(Id.
xxv,
34-
40).
Ccelumterrseostendit minimossuos
jam
sursum
vocatos,
et abbumilitaleexaltatos : Cumuni exmi-
nimismeis
fecislis,
mihi
fecistis.
Advocabit
ergo
ccelum
sursum,
el terramdiscemere
populum
suum.
12.
[tiers. 5.] Congregate
itli
juslos ejus.
Voxdi-
vinaet
prophelica,
vidensfulura
tanquamprsesentia,
exhortatur
Angeloscongregantes.
Miltet enim
Ange-
1
Sic
plerique
Mss.At
tov.,
nontamen
conierendam,
sed
ditcernendam.
Primoenimcumcommixtosvocavit.
*
sic
pluresMss.
At
Edd.,
nondumdiscreverantservi
illi,
auimissierant,*Ui,
los
suos,
et
congregabuntur
ante eumOmnes
gentes
(Mailh.xxv,
Z1).Congregale illijustosejus.Quosjustos,
nisi
viventesex
fide,
facientes
opefa misericordiae?
Etenim
operailla, juslitiae
opera
sunt. flabes Evan-
gelium
: Cavete
juslitiam
vestram
facerecoram
homini-
bus,
ut
videaminiabeis. Et
quasi qusereretur, Quarn
juslitiam?
Cum
ergofaciseleemosynam,jnquit (Id. vi,
1,2). Ergo eleemosyuasoperajustitiae
esse
sigiiifica-
vit.
Ipsos congregatejustos ejus
: eos
congregatequi
compassi
sunt
inopi, qui
intellexerunt
super egenum
et
pauperem
:
congregateillos,
conservet eos Domi-
nus,
et vivificeteos
(
Psal.
XL,2,
3). Congregate
illi
justos ejtts
:
qui disponttnt
testamenium
ejus super
sa-
crificia:
id
est, qui cogilant
de
promissis ejus super
illa
quaeoperantur. lpsa
enimsunt
sacrificia,
Deodi-
cente,
Misericordiamvolo
ptusquamsacrificium(Osee
vi, 6,
et Malih.
ix, 13). Qui disponunt
leslamentum
ejussupersacrificia.
13.
[tiers.6.]
Ef annunliabunl cceli
juslitiamejus.
Vere hanc
justiliam
Dei cceli nobis
annuntiaverunt,
Evangelislsepraedixerunt.
Perillos audivimusfuturos
quosdam
ad
dextram,
quibiis
dicit
palerfauiitias,
Ve-
nile,
benedicli Patris
mei,
percipile. Quid percipite?
Regnum.
Pro
qua
rc?
Esurivi,,el
dedistismihi man-
ducare.
Quid
tam
vile, quid
tam
terrenum, quam
frangere panem
csurienli? Tanti valet
regnum
coelo-
rum.
Frange
esurienti
panemtuum,
et
egenum
sine
tecio inducindomum
tuam;
si videriS
niidum,
vesli
(Isai.
LVIII,
7).
Sednon
babesfacultatemfrangendi pa-
ncm,
nonhabesdomum
quoinducas,
nonhabesvestertt
quacooperias
: dacalicem
aquaefrigidse(Matth.
x
,
42),
mitteduorninutain
gazophylacium(Mflrc. xn,
42).
Tantum
eioitviduaduoliusmiiiutis, qunnlum
emit
Petrus
relinquens
retia
(Matth. iv, 20), quatitum
emit
Zacchaeusdaiidodimidium
patrimnnium(Luc. xix, 8).
Tanti
valet, quantum
habueris. Annuntiabuntcoeli
ju-
stiliam
ejus
.
quottiam
Deus
judex
est.
Verejudex,
non
concernens
,
sed discernens. Novit enim Dominus
qdi
Sunt
ejus (II
Tim.
n, 19).
Elsi
grana
latent in
pa-
lea, agricolse
nota sunt. Nemolimeat esse
granum
eliam inter
paleam;
non falluntur ocuti venlilatoris
nostri. Noli
limere,
neilla
tempeslas quoc
erit incir-
. cuitu
ejus,
concernat tecum
palea.
Certe validaerit
tempesias;
nuliumtamen
granunTtoIlel
a
parte
tritici
atl
paleam
:
quia
non
quilibet
rusticus cum
tridente,
sedDcusTrinitas
judex
eSt. Et annunliabuntcmli
ju-
siitiam
ejus
:
quoniam
Deus
judex
est. Eant
cceli,
an-
nuntient
coeli,
in omneraterram exeat sonus
eorum,
et in fines orbis lerrseverba eorum
(Psdl.
xvm, 5)
:
et dicat illud
corpus,
De
finibus
terrie ad te
ctamavi,
cum
angeretur
cor meum
(Psal.tx, 3).
Modoenim
concrelum
gemit,
discrctura
gaudebit.
Clamet
ergo,
et dicat: Ne
comperdas
cum
impiis
animam
meam,
et
cumviris
sanguinum
vitammeam
(Psctt.
*xv,
9).
Ndn
comperdit, quia
Deus
judex
est. Clamct
illi,
et
dicat,
J udica
me, Domine,
et discernecausammeamde
gente
nonsancta
(Psal. XLII,1): dicat,
faciet ille :
congre-
1
Tres
Mss.,
conterem
:et
pauloinfra,c<)nter*!
te cum
palea.
-
'i
575
S. AUGUSTINlEPISCOPI
576
gabunlur
ei
justi ejus.
Vocavit terram,
ut discernat
populum
suum.
14.
[vers.7.] Audt, populus
meus,
et
loquar
libi.
Illc
qui
venietet non
silebit,
videte
quia
et
modo,
si
auditis,
non silet :
Audi, poputus
meus,
et
loquar
>tibi. Namsi non
audis,
non
loquar
libi. Audtet
loquar
libi. Namsi non
audis,
elsi
loquar,
non libi.
Quando
ergo
tibi
loquar
?Si audis.
Quando
audis?Si
populus
meus es. Aurft"
enim, populus
meus: non
audis,
si
po-
pulus
alienus.
Audi, populus
meus,
et
loquar
tibi;
Israel,
et
teslificabor
libi.
Israel, audi; populus
meus,
audi. Israel nomen electionis est : Non
vocaberis,
ait, J acob,
sedvocaberisIsraet
(Gen.xxxn, 28). Ergo
audi sicut
Israel,
sicut videns
Dcttm;
etsi nonduin
specie,
sed
jam
fide. Hoc enim
inlerpretalur
Israel,
Videns Deum.
Qui
habet aures
audiendi,
audiat
(Mdtlh.
xi, 45);
et
qui
habet oculos
videndi,
videat.
Audi,Israel,
el
testificabor
libi.
Quod
sursum
dixit,
populus
meus;
lioc in
consequenti,
lsrael : et
quod
dixit
sursum, loquar tibi;
hocin
consequenti, testifi-
caborlibi.
Quidloquetur
DominusDeusnoster
populo
suo?Israeli suo
quid
tesiificabitur? Audiamus:
Deus,
Deusluus
ego
sum. Deus
egosum,
et Deustuussum.
Quomodo
Deus
ego
sum? Sicut
Moysi
dictum
est, Ego
sum
qui
sum
(Exod.
ni, 44). Quomodo
Deus tuus
swn?
Ego
sumDeus
Abraham,
etDeus
Isaac,
et Deus
J acob. Sum
Deus,
et tuus sumDeus: et si tuusnon
simDeus,
sumDeus. Bonomeosum
Deus,
malo tuo
nonsumDeustuus. ElenimDeus
luus,
ei
proprie
di-
citur
quem
familiariushabet
Deus, lanquam
in man-
cipio suo, tanquam
in
peculio
suo.
Deus,
Dettsluus
sum
ego. Quid
vis
amplius?
Prsemium
quaeris
a
Deo,
ut
aliquid
tibi det
Deus,
ut
quod
tibi dederit tuum
sit? Ecce
ipse
Deus
qui dabit,
tuus est.
Quid
eo
di-
tius
l
? Dna
quscrebas, ipsum
donatoremhabes.
Deus,
Deusluus
ego
sum.
15.
[yers. 8.] Quid quaerit
ab
homine,
videamus.
Deus
nosler, imperator
et rex
noster, quod vectigal
nobis
mdicil; quoniam
voluit esserex
nosler,
et vo-
luit nosesse
provinciam
suam?Audiamusindictiones
ejus.
Non
trepidet pauper
sub indiclioneDei:
quod
sibi Deus dari
indicil, ipse prius
donat
qui
indicit:
vostanlumdevoli eslote. Non
exigit
Deus
quod
non
dedil,
et omnibus dedit
quod exigit. Quid
enimexi-
git
?Audiamus
jam
: Non
supersacrificia
lua
arguam
te. Nontibi dicam:
Quare
nonmibi
piiiguem
laurum
madasli ?
quare
non de
grege
luo
optimum
hircura
clcgisti? quare
aries illeambulat inovibus
tuis,
et in
arameanon
ponitur?
Nondicam:
Inspiceagros
luos
et chortem
tuam,
et
parietes tuos, quserendoquid
mihi des. Non
super sacrificia
tua
arguam
te.
Quid
ergo?
Non
acceptas
sacrificiamea? Holocaustaaulem
-
tua in
conspectu
tneosunt
semper.
Ilolocausla
quae-
dam,
de
quibus
inalio
psalmodicilur,
Si voluissessa-
crificium,
dedissem
utique;
holocauslisnondelectabe-
ris : et rursus convertit
se, Sacrificium
Deo
spirilus
cantribulalus;
cor
conlritumel humiliatumDettsnon

Er.:
Quid
eodulcius?MeliorisnotseMSS.:
Quid
tedi-
tius.
spernit. Quae
sunt
ergo
holocausta
quse
non
spernit?
Quae
holocausta
quse
in
conspectuejus
sunt
sempcr
?
Benigne,inquit, fac,Domine,
inbonavoluntatetua
Sion,
et
mdificentur
muri J erusalem: lunc
acceplabissacrifi-
ciumjustilim
oblalionesel holocausta
(Psal. L, 48-24).
'
Dicit
qusedam
bolocaustaDeum
acceptaturum. Quid
est autem holocauslum? Totum
igne absumptum:
xauo-ts incensio
est,
ilo-i toiumest:
holocaustumau-
temest totum
igne absumptum.
Est
quidam
ignis
flagranlissimae
charitatis : animus inflammeturcha-
ritate, arripiat
eadem charilas membra iu usum
suum,
nonea
permittat
mililare
cupiditati,
ul totus
exardescat
igne
ainorisdivini
qui
vult offerre Deo
holocaustum. Talia holocatl&tatuain
conspectu
meo
sunl
semper.
16.
[vers.9.]
AdhucisteIsracl forle non
intelligit
quae
holocausla
ejus
in
conspectu
suohabeat
semper,
et adhttcde
bobus,
de
ovibns,
dehircis
cogilat:
non
cogitet;
Non
accipiam
dedomolua
vitulos.Holocausta
nominavi;
jain
animoet
cogitalione
adterrenos
gre-
gescurrebas,
inde
pingue
mihi
aliquideligebas
: iVon
accipiam
de domoluavitulos.
Prsenuntiat Testamen-
tttm
novum,
ubi omniaillasacrificiavetera cessave-
runt. Erant enim tunc
praenunlianlia
futurum
quod-
dam
sacrificium, cujus sanguine
mundaremur. Non
accipiam
dedomotua
vitulos,neque
de
gregibus
tuis
hircos.
47.
[vers.40.] Quoniam
memsunt omnesbeslimsil-
vm.
Quid
a te
quaeramquodego
condidi?
Magisne
est
hoc luumcui
possiderededi, quara
meum
qui
feci ?
Quoniam
memsunt omnesbestimsilvm.Sedforle ait
ille
Isracl,
BestiseDei
sunt,
illsebesliseferse
quas
non
includo in chorte mea
, quas
non
alligo
ad
prsesepe
meum: caeterumbos illeet oviset
hircus,
measunt
hsec. Pecorainmonlibusel boves.Measunt illa
quse
non
possides,
mea sunt isla
qusepossides.
Si enim
servus meus es
tu,
tolum
peculium
tuummeumest.
Neque
enim est
peculium
Domini
quod
sibi servus
comparavit,
et non erit
peculium
Domini
quodipse
Dominusservo creavit.
Ergo
mesesunt bestisesilvse
quas
lunon
cepisii;
measunt et
pecora
in
montibus
qusc
sunt
tua,
et boves
qui
sunt ad
prsesepe
tuum:
omniamea
sunl, quiaego
creavi ea.
48.
[vers. 11.] Cognovi
omniavolalitiacmli.
Quo-
modo
cognovit
?
Appendit,
numeravit.
Quisnostrum
novit omnia volatilia cceli? Sed elsi alicui Deusdet
notitiaraomniumvolatilium
cceli,
nonsic
ipsenovit,
ut dat nossehomini. Alia est notiiia
Dei,
aliahomi-
nis : Sicutalia
possessio Dei,
alia
hominis;
id
est,
aliudest
possidere Dei,
aliud
possidere
hominis. Non
enimtu
quodpossides,
totumhabesin
potestale,
aut
quamdiu
vivat bos tuus in lua
potestate est,
aut ut
non
pereat,
aut uon
pascalur. Apudquem
summa
po-
teslas
est,
summa et secreta
cognitio
est. Tribuamus
hoc
Deo,
laudantes Deum. Nonaudeamusdicere :
Quomodo
novit Deus? Ne forte boc a
me, fratres,
exspectetis
ut
explicem
vobis
quomodo cognoscat
Deus;
hocsolumdico : nonsic
cognoscit
ut
homo,
non sic
cognoscit
ut
angelus;
ct
quomodocognoscit,
877
ENARRATIOIN PSALMUMXLIX. 578
dicere non
audeo, qaoniam
et scire non
possum.
Unumlamen
scio, quia
et
anlequam
essent
omnja
volatilia
cceli,
noverat Deus
quod
fuerat creaturus.
Quse
est illanotiiia?0
Iiomo,
videre
coepistivolatilia,
posteaquamplasmatus
es, posteaquam
sensumvi-
dendi
accepisti.
Hsecvolatilia de
aqua
natasunt ad
verbum
Dei,
dicentis: Producanl
aqum
volatilia
(Gen.
i, 20).
Ubi noveratDeus
quseimperabat
ut
aquapro-
ferrel? J amcerlc noverat
quodcrearat,
et
anlequam
crearet noverat. Tantaest
ergo
notilia
Dei,
ut
apud
ipsum
essent
quodam
ineffabilimodo
antequam
creata
essent: et a te
exspectat
ut
accipiat quod antequam
crearet habebal ?
Cognovi
omniavolatilia
cmli, quse
lu
mihi non
potes
dare.
Quse
tu mihi mactaturus
es,
egocognovi
omnia: non
quia
feci
cognovi,
sedut fa-
cerem. Et
speciesagri
mecumest. Pulchriludo
agri,
uberlas omniuminterra
gignentium,
mecum
est,
in-
quit. Quomodo
cumillo? Ulrumet
antequam
fierenl?
Cumilloenimerant omnia
futura,
et cumillo sunt
omnia
prselerita
: futura
ita,
ut non ci detrahantur
omnia
praeleriia.
Cumillo sunl omnia
cognilione
quadam
ineffabilis
Sapientise
Dei inVerbo
consliluta,
et
ipsura
Verbum
*
omnia. An
atiquo
modocumillo
esl
agri species, quiaipseubiqueest,
et
ipse
dixit:
Coctumel lerram
egoimpleo(
J erem.
xxm, 24)? Quid
cuinillonon
est,
de
quo
dicitur : Si ascenderoincx-
lum,
tuillic
es,
etsi descenderotn
infernum,
ades
(Psal. cxxxvm, 8)?
Cumilloest totum: sednonsic
cumillo
est,
ut
aliquam
ex his
quas
creavit
contagio-
nem,
auteorum
indigenliampatiatur.
Namtecumest
fortecolumna
juxtaquamsias,
et cum
faligatus
fue-
ris,
incumbisin
eam.Indiges
co
quod
lccum
est,
non
indiget
Deus
agro qui
cumillo est. Cumillo
ager,
cumillo
specieslerrsc,
cumillo
spcciescoeli,
cumillo
omnia
volatilia, quia ipse ubique.
Et
quare apud
ipsum
omnia?
Quia
ct
anlequam
essent
omnia,
aut
crearentur,
ei noiaerant omnia.
19.
[vers. 12.] Quis explicat, quis exponit
illud
quod
ei dicitur in alio
psalmo,
Quoniam
bonorum
meorumnon
eges(Psal.
xv,
2)
?Nonse
egere
a nobis
aliqno
necessario dixit. Si
esuriero,
nondicamlibi.
Non
esuriet, neque
siliet, neqttelaborabit, neque
ob-
dormiet
qui
custodit Israel
(Psal. cxx,
4
).
Sedecce
secundumcarnalitatemtuam
loquor
:
quia
lu cum
non manducaveris,
famem
patieris,
forte
putas
et
Deumesurireut manducet. Elsi
esurierit,
nonlibi
dicit : omniaanteillum
sunt,
undevult tollit
quod
illi necessariumest. Diclasunt hsccadconvincendum
parvulum
sensum,
non
quia professus
est Deusesu-
riemsuam.
Quanquampropler
nos Deusilledeorum
et esurire
dignatus
est. Venit esurire et
saginare,
venitsitireet
potumdare,
venit vestiri raortalilateet
vestireimmortalitate,
venit
pauper
divilesfacturus.
Elcnimnon
perdidil
divitiassuasassumendo
pauper-
tatem
noslram, quia
in illosunt omnes thesauri
sapientise
et scientiseabsconditi
(Coloss. n, 3).
Si
eturiero,
nondicamtibi. Meusesl enimorbislerrmet
<
sic
aliquot
Mss.
Alii,
el in
ipso,Edd.,
ei in
iptum
rer-
tum.
plenitudoejus.
Noli
ergo
laborare
quid
mibi
des,
sinc
laborehabeo
quod
volo.
20.
[vers. 13.] Quidergo
de
gregibus
luis adhuc
cogitas? Numquid
manducabocarnes
taurorum,
aut
sanguinem
hircorum
potabo
?Audislis
quid
anobisnon
quserat, qui
nescio
quid
nobisvult indicere. Si deta-
libus
cogitabatis, jam
auferte
cogitaliones
vestras a
talibusrebus: niliil taleDeoofferre
cogiletis.
Si ha-
bes taurum
pinguem,
occide
pauperibus
: manducent
ipsi
carnes
laurorum,
elsi nonbibent
sanguinem
hir-
corum.
Quod
cum
feeeris, imputabil
tibi ille
qui
dixil,
Si
esuriero,
nondicam
tibi;
et dicet
tibi,
Esu-
rivi,
et dedisti mihi manducare
(Matlh. xxv, 35).
Numquid
manducabocarnes
taurorum,
aut
sanguinem
hircorum
potabo
?
21.
[tiers. 14.]
Dic
ergo,
DomineDeus
noster,
quid
indicis
poputotuo,
Israeli luo? ImmolaDeosa-
crificium
laudis. Dicamusilli et nos : ln tne
sunt,
Deus,
vota
tua, qum
reddamtaudislibi
(Psal. LV,12).
Expaveram
ne
aliquid
indiceres
quod
esset exira
me,
quodcompulabnm
inchorle
mea,
et a fure
jam
forle
ablatumerat.
Quid
milii indicis? lmmolaDeosacri-
ficium
taudis. Adme
redeam,
ubi inveniam
quod
im-
molem: ad me
redeam,
inme inveniamlaudisim-
molationem: sit ara
lua,
conscienliamea'. lmmola
Deo
sacrificium
laudis. Securi
sumus,
nonimusiu
Arabiamllius
quocrere,
nonsarcinasavari
negotiato-
ris exculimus : sacrifieiumlaudis
quserit
a nobis
Deus. Habebat hoc sacrificiumlaudisZacchseusin
patrimonio
suo,
habebat viduainsaccello
suo,
habe-
bat nescio
quispauper hospes
indolio
suo;
aliusnec
in
palrimorio,
necin
sacccllo,
nec in dolio
aliquid
habebat,
totumhabebat inanimosuo: salus domui
Zacchsei
(Luc. xix, 8);
et
plus
misit hsecvidua
quam
divitesilli
(Marc. xn, 42);
istecalicem
aquscfrigidse
porrigens (Mallh. x, 42),
non
perdet
mercedcm
suam;
sedet
pax
interrahominibusbonsevolunlatis
(Luc.
ii, 14).
ImmotaDeo
sacrificium
laudis.0 sacrifi-
cium
gratuilum, gratia
datum! Non
quidem
hocemi
quod
offerrem,
sedtudonasti: namnechochaberem.
lmmolaDeo
sacrificium
laudis. Et haecimmolaliosa-
criGcii
laudis, gralias agere
illi a
quo
habes
quidquid
boni
habes,
et
cujus
misericordiatibi dimittitur
quid-
quid
tuummali habes. ImmolaDeo
sacrificium
laudis:
etreddeAllissimo
preces
tuas. HocodoreDominusde-
lectatur. ReddeAllissimo
preces
luas.
22.
[vers. 15.]
Et invocame in die tribulalionis
tum: et eximam
te,
et
glorificabis
me.Nonenim
proe-
sumeredebesdeviribus
tuis,
omniaauxilialuamcn-
daciasunt. Meinvocaindietribulalionis: eruam
te,
el
glorificabis
me. Adhocenim
permisi
diemtribula-
tionis tibi fieri :
quia
forte si non
tribulareris,
non
invocares
me;
cumtribularis
autem,
invocas
me;
cum
invocasme,
eximarale;
cumcximam
le, glorificabis
me,
ut
jam
nondiscedasame.
Obtorpueratquidam
et
friguerat
a
fervoreoralionis,
et dixit: Tribulalionem
etdolorem
inveni,
el nomenDomini invocavi
(Psal.

itainMss.AtinEdUomiltitursft,ihabetur;
jra tm,
conscientia
tua.
VI9 S. AUGUSTOIEPISCOPI
m
exiv, 3, 4).
Invenit tribulationem
tanquamaliquid
utile; puiruerai
tabe
peccatorumsuorum, jam
sine
sensu remanserat,
invenit tribulationem
tanquam
usiionemetseclionem.Inveni,
inquit,
tribulalionemei
dolorem,
etnomenDominiinvocavi.Ei
iiuidem,
fra-
tres,
sunt tribulationesomnibusnotae.Ecceistae
qusc
abundant in
genere
iiumano: atius damnoalfcctus
plangit,
aliusorbiiaie
percussuslugel;
alius
patria
exsulatus moerel,
et redirc
cupit,
inlolerahilcm
prr-
egrinaiionemdeputnns;
alteri vinca
grandinata
esl,
altenditadlaboressuos,
et
cnnsiimplam
omiiein
ope-
ramincassum.
Quando
homo
potcsl
nonconlristari?
Inimicum
palilurex
amico.
Qtiscmajor
miseriain
ge-
nerehumano?
Plangunt
hcc
omnes,
cl
dolcul,
el tri-
bulationessunt istae: et inhisomnibusinvocantDo-
roinum,
et rectefaciunt. Invocent
Dcum,
potens
e?t
vel docere
lolerandum,
vel sanaretoleratum. Novit
illenonsinerelentari nos
supraquampossumus
ferre
(I
Cor.
x,
13).
InvocemusDcumeiiaminislisIribu-
lalionibus: sedlioeiribulationesinveniunt
nos,
sicut
inalio
psalmoscripiumesl, Adjutor
intribulationibus
qum
inveneruntnosnimis
(Psal.
XLV, 2):
esl
qusedam
quam
nos debemusinvenire. Inveniant
nosistaetri-
bulaiioncs: est
quaedam
tribulalio
quam
nosdebemus
quiercre,
et invenire. Quae
est isla?Ea
ipsa
inlioc
mundo
feliciias,
affiuentiarerum
temporalium
: non
quidemipsa
tribulatio
est;
solaliasuntnosiroeIribu-
lationis.
Cujus
iribulationis?Noslrae
peregrinaiionis.
Hocenim
ipsumquod
cumDeonondum
sumus,
hoc
ipsumquod
inter tenlaliones
molestiasque
versamur,
quod
sinetimoreessenon
possumus,
tribulalioest :
nonenimest illasecuritas
quae
nobis
promissa
est.
Hanctribulationem
peregrinalionis
suse
qui
noninve-
nerit,
ad
palriam
redirenon
cogitat.
Tribulatioilla
est,
fratres. Ccrtemodofacimusbona
opera, quando
porrigimuspanem
esurienli,
donum
peregrino,
etcse-
tera: tribulatioest et hsec.Invenimusenimmiseros
superquos
misericordiam
facimus;
etmiserorummi-
seriafacitnos
compalientes.
Quanto
mcliusibi
jam
esses,
ubi noninvenisesurienlem
quempascas,
ubi
noninvenis
pcregrinumquemsuscipias,
nonnudum
quem
vestias,
non
scgrumquemvisites,
non
litignn-
tem
quem
concordes?Omniaenimibi summa
sunt,
yerasunl,
sanctasunt,
seternasunt. Panisnosteribi
justitia
est, pottis
nosier ibi
sapienliaest,
veslisno-
straibi immortalitas
est,
domusnostraseternaincos-
lis,
firmitasnostra immortalitas.
Numquidsegriiudo
subrepit?numquid
tassitudoadsoirmumtrahit?Nulla
mors,
nullalis : ibi
pax, quies, gaudium, justitia.
Nullusintrat
inimicus,
nulluslabiluramicus.
Quse
ibi
quies
I Si
cogitemus,
el altendamusubi
simus,
el ubi
nosfulurosesse
promisitqui
mentiri
nescit,
ex
ipsa
ejus promissione
invenimusin
qua
sumus tribula-
lione. Hanc iribulalionemnemo
invenit,
nisi
qui
qusesieril.
Sanus
es,
videsi miseres: namfacileest
ut
qiii xgrotat,
scntiatse miscrum:
quando
sanus
es,
videsi miseres
; quia
cumDeonondumes. Tribula-
tionemetdotorem
invmi,
etnomenDominiinvocavi.
Immola
ergo
Deo
tairificium
laudit. Lauda
premit-
tentem, lauda
vocantem,
lauda
exhortantem, landa
adjuvantem: et
intellige
in
quaIribulalione
positus
es.
Invoca,erueris,
glorificabis', permanebis.
23.
[vers.
16.]
Videteautem
quod
sequiiur,
frnlres
mei.J am
cnimncscio
quis,
quia
dixerntilli
Deus,
Im-
motaDeo
snerificiumlaudis,
et hoc
quoilammodove-
ctigal
iudixcrat, mcditabatiir
sibi,
et
dicebat: Stir-
gam
quotidie,
pergam
ad
Ecclesiam,dicamunum
hym-
num
maluiiiiuiii,
alium
vespertinum,tertium
autquar-
lumindomomea;
quotidie
sacrifico
sacrificiumlau-
dis,
et
immolo
peo
meo. Benefacis
quidem,
si
hoc
facis: sedvidene
jam
securus
sis, quiajam
hocfa-
cis,
et forle
lingua
tuaDcum
benedicat,
ct vitatua
Deo
maledicat.0
populemeus, dicit libi Deusdeo-
rum
Dominus
qui
locutus
cst,
vocanslerrnmasolis
ortu
usque
adoccasum
, quamvis
adhucinter
zizania
constilulus
sis,
immola
sacrificium
laudisDeo
tuo,
et
reddeilli
preces
tuus: sedvidenevivasm
de,
et can-
tes beue.
Quare
lioc?PeccatorienimdicitDeus: Ut-
quid
tuenarras
jusiiliasmeas,
et
assntnis
Teslainenlum
meum
per
ostuum?
Videtis,
fratres,
cum
quotrcmore
ista
dicnmus.Assumimus
TestamentumDei
per
osno-
slrum.el
prsRdicamusvobiseruditionem
eljuslilias
Dei.
Et
quid
dicit
peecatori
Deus?
Ulquid
tu?Prohibetcr-
gopraedicalores
peccalores?Et
ubi estillud:
Qum
di-
cunt
facite, qum
autem
faciunt, facere
nolite
(Matlh.
xxm,3)?Ubi
estillud:Siveveritalesive
occasioneChri-
stusannunlielur
(Philipp.i, 18)
?Sedhaecdicla
sunt,
nelimeant
qui
audiunta
quocumque
audiant: nonut
securi sint
qui
dicunt
bona,
et faciuntmala.Modoer-
go, fralres,
vossccnri esiis: si bona
audilis,
Deum
audilis*,
perquemlibet
audiatis.SednoluitDeussine
correptioncdimittercillosquidiciini;
nehocsoloquod
dicunt,
securi sibi obdormiscanlmmala
vita,
etdi-
cant sibi :
Neque
enim
perdei
nos
Deus,perquorum
osvoluittanlabonadici
poputo
suo.Imoveroaudi
quod
dicis,
quicumquedicis;
et
qui
visle
audiri, prior
le
audi;
et
dicquoddicit
inalio
psalmoquidam
-.Audiam
quidloqualur
in meDominus
Deus, quoniam
loquetur
pacempopulo
suo
(Psal. LXXXIV, 9). Qualis
ergoego,
qui
nonaudio
quod
inme
loquitur,
etvoloutalii au-
diant
quodpcr
me
loquitur?
Audiam
prior,
audiam
,
maximeque
audiam
quodloquitur
inme
Dominus
Deus,
quoniamloquelurpacempopulo
suo.
Audiam,
etca-
stigeincorpusmeum,
etservituti
subjicinm,
ne forie
aliis
praedicans.ipsereprobus
inveniar
(1
Cor.
ix,27).
Vlquid
tuenarras
juslitias
meas?
Utquid
libi
quod
tibi
non
prodesl?
Admonetillumut audiat : non utde-
ponat praedicalionem,
sed ut assumal obedienliam.
Tu vero
uiquid
assumisTeslamenlummeum
per
os
tuum?
24.
[ers.17.]
Tuveroodisii
erudilionem. Odistidi-
sciplinani. Quandoparco,
cantaset iaudas;
quando
castigo,
murmuras:
quasi quandoparco,
simDeus
luus;
el
quandocastigo,
nonsimDeustuus.
Ego
quos amo,
arguo
et
castigo(Apoc.
m,
19).
Tu
veroodisti erudiiionem: et
projecisti
termonetmeos
<
sic
potiores
Mss.At
EoU,
glortyUaberis.
*
Plures
Mss,
Deiiunt.
HonnuUi,
Deiauditis.
BSi
ENARRATIQINPSALMUMXLIX.
582
potl
te.
Quas
dicunlm*pcr te, projicis post
te. Et
projedsii
termonet
tueos
post
te: ubi nonvideantura
te
,
sedonerentle. Et
projecisti
sermonesmeos
posl
te.
25.
[vers.18.]
Si videbat
furem,
concurrebas
ei,
el
cumadullerit
portionem
luam
ponebas.
Neforiedice-
res : Nonfeci furlum
,
nonfeci adulterium.
Quid,
si
placuU
libi
qui
fecit?Nonne
ipso placito
concur-
risli ?nonne
poriionem
tuamcumillo
qui fecil,
lau-
dando
pusuisti
?Hoc est enim
, fratres,
concurrere
cum
fure,
et
ponere
cumadultero
portionem
ttiam:
quia
elsi non
facis,
el laudas
quodfit, asiipulator
es
facti; quoniam
laudalur
peccalor
indesideriisani-
mse
suse,
et
qui iniquagerit,
benedicitur
(Psal. ix, 3).
Nonfacis
mala,
taudasmnlafacicnles.Hocenim
par-
VummalumesttCttmadulteris
porlionem
tuam
ponebas.
26.
[vers.19.]
Ostuumabundavit
malitia,
et
lingua
tua
amplexa
ett dolositaiem.Malevolentiamet dolosi-
talem, fratres, quorumdam
hominum
dicil, qui per
adutationem,quamvis
sciantmalaesse
quseaudiunt,
neoffendanteosa
quibus
audiunt,
nonsolumnonre-
prehendendo,
sed lacendoconsentiunt.
Parumest,
quia
non
dicunt,
Malefecisti;
sed
dicunt,
El benefe-
cisli : et norunt malumesse
^ed
abundat oseorum
malilia,
et
lingua
eorum
amplexalur
dolositalem.Do-
lositasest fraus
qusedam
in
verbis,
aliud
promendi,
aliudsenliendi. Non
ait, Lingua
luaadmisitdolosila-
tem, aut, perpetravit
dolosilatem;
sedul oslenderet
libi
quamdam
delectalioneinin
ipso
malo
facto,
am-
ptexaest,
dixit. Parumest
quia
facis;
et delectaris:
laudasin
promplu,
irrides
apud
le.
Prsecipitas
horai-
nemincautevitia
sua
proferentem,
et ansintvilianc-
scienlem
: lu
qui
scisvilium
esse,
non
dicis', Quo
ir-
ruis? Si illumvideresambulareincautuminlenebris
ubi tu
pnteura
esse scires,
et
taceres, qualis
esses
?
nonneinimicus
deputareris
animse
ejus?
Et lamensi
in
puteum
caderet,
non
anima,
sed
corpore
morere-
tur.
Prsecipital
seinvitia
sua, prsedicatapud
lemata
facla
sua;
tunosti malaesse,
et
laudas,
et irrides
apud
te. Osi convertatur
aliquando
adDeumille
quem
irri-
des,
et
quem
corripere
noluisti,
et dicat: Confundan-
tnr
quidicunt
mihi, Euge, euge(Psal.
xxxix, 16).
El
tingua
tua
amplexa
estdolosilalem.
27.
[iiers.
20.]
Sedensadversus
fratrem
tuumdelra
hebas.Et
ipsnm
sedensadhoc
pertinet quodsuperius
dixit, amplexa
est.
Qui
enimstansat transiens
facit,
noncum
voluptale
facit:
qui
veroadhoc
sedet,
quan-
tum.otiumquserit
ut faciat! Sedensadversus
fralrem
tuumdetrahebas
:
ipsam
detraclionem
malam
diligen-
ter
faciebas,
sedendofaciebas;
volebasibi
occupari,
amplexabaris
malum
luum,
osculabaris
dolumluum.
Sedensadversus
fratrem
luumdetrahebas: etadversus
/tlntm
tnatristum
ponebas
scandatum.
Quis
est
filius
ma-
tris?nonnefrater?Hoc
ergorepelere
voluit,quod
su-
perius
dixerat, fratrem
tuum. An
aliquam
dislinctio-
nemaobis
intelligendam
insinuavit? Planc, fralres,
puto
esse
dislinguendum.
Fraier adversusfratremde-
trabit,
verbi
gralia,
ut
putaquasi
firmuset
alicujus
jam
momenli doctoret
doclus,
delrahit fratri
suo,
'
SicMss. AtEdd.,
nondiciscorruisseillum.
forlebenedocenti et beneambulanti: est autcmalius
infirmus;
adversusillum
ponit
scandalnmhuicdetra-
hendo.Elenimcumdelrahitur bonisabhis
quividen-
tur
alicujus
momenii esse
et.docti esse, inscandalum
cadunt infirmi
qui
adliuc iiesciunl
judicare.
Ideoin-
firmusille
filius
mairisdictus
est,
nondum
patris,
ad-
huc lacle
indigens
et uberibusadhxrens. Portaiur ad-
huesiiiumatris
Ecclesiae,
nonvaletaccedereadso-
lidumcibum
mensse
patrissui,
seddeubere matris
victum
trahil,
ignarusjudicandi, quoniam
adhucani-
malis
alque
carnalisest.
Spiriiualis
enimomnia
diju-
dicat;
animalisauleinhomonon
percipil
ea
qum
sunt
SpiritusDei,quoniam
stultiliaestilli
(I
Cor.
n, 15,14).
Talibusdicit
Apostolus
: iVon
potui loqui
vobis
quasi
spirituatibus,
sed
quasi
carnalibus:
lanquamparvutis
inChristolacvobis
polumdedi,
non
escam;
neque
enim
poteralis,
sednecadhuc
quidempoleslis(Id.
m, 1,
2).
Matervobisfui :
quomodo
dicilur alio
loco,
Factus
sum
parvulus
inmedio
veslrum,lanquam
nulrix
fovens
filios
suos
(I
Thess.
n,
7).
Nonnutrix nulricnsfilios
alienos,
sednutrix fovensfiiiossuos. Sunt eniinina-
tres
quse
cum
pepererint,
dantnutricibus: illoc
quse
pepererunt,
non fovent filios
suos, quia
nutricndns
dederunt;
illseautem
qusefovent,
nonsuos
fovent,
sed
alienos:istevero
ipsepepereral, ipsefovebal,
nulli nu-
trici
quempepereratcommitlebat;
dixerat
enim, Quos
iterum
parlurio,
donecChristus
formetur
invobis
(Gat.
IV,19).
Fovebat
ergo,
et laclabat. Erant autem
qui-
dam
quasi
docti et
spiriiualesqui
Paulodetraherent.
Epistolmquidem,aiunt,graves
et
fortessunt,
prmsenlia
autem
corporisinfirma,
etsermo
conlempiibilis (II
Cor.
x,
10):
dicit
ipse
in
Epistola
sua
quosdam
detracloressuos
istadixisse.
Sedebant,
et adversusfratremsuumde-
trahebanl,
et adversuslactandumillumfiliummatris
suse
ponebant
scandalum.Meritofecerunt
ipsi
malri
ut iterum
parluriret.
Etadversus
filium
matristuas
po-
nebasscandalum.
28.
[vers.21.]
Hmc
fecisli,
ettactti.Ideoveniet Do-
minusDeus
noslcr,
el nonsilebit.
Modo,Ilmc
fecisti,
el tacui.
Quidest,
tacui?A vindicta
supersedi,
seve-
ritalem meam
distuli, patieniiam
libi
prolongavi,
poenitenliam
tuamdiu
exspectavi.
Hmc
fecisti,
etlacui.
Ego
autemcumadhoc
exspectarem
ut te
pcenilerel,
secundum
Aposlolumdicentem,
Tu autemsecundum
duriliamcordis
tui,
etcor
impmnilens,
thesaurizastibi
iramindieirmet revelationis
justijudicii
Dei
(Rom.
II
,
5). Suspicalus
es
iniquitalem,quod
erotibi simitis.
Parum est
quia
malafactatua
placenttibi, placere
putas
et mihi. Deum
quia
non
paterisultorero,
visle-
nere
participem,
et
tanquamcorruptumjudicemprsedae
sociuravishabere.
Suspicatus
es
iniquitatem,quod
ero
tibi similis: dumnon vis tuniihi essesimilis. Eslole
enim,inquit,perfecti,sicutetPalerveslerquiin
cmlis
est,
qui facil
solemsuumoriri
super
bonosel malos
(Malth.
v, 48,
45
).
Hunctu imitari
noluisti, qui
donat bona
et
malis;
ut sedens deirahaset bonis.
Suspicatus
es
iniquitatem, quod
erolibi similis.
Arguam
te.
Quando
Deus
manifestus
veniet,
Deus
noster,
et non
silebit,
Ar-
guam
le. Et
quid
tibi faciam
arguendo
te?
qtid
tibi
m
S. AUGUSTINIEPISCOPI
884
faciam?Modotenon
vides;
facioutvideaste.
Quia
si
videres
te,
et
displicereslibi, placeres
mihi:
quia
vero
nontevidens
placuisii libi,displicebis
et mihi et
tibi;
mihi cum
judicaberis; tibi,
cumardebis.
Quid
enimtibi
faciam, inquil
?Constituamteante
faciem
luam.
Quid
enimvislalere
teipsum
?In dorsotuotibi
es,
nonte
vides: faciout te
videas; quodposl
dorsum
posuisli,
antefaciem
ponam;
videbisfoeditalem
tuam,
nonut
corrigas,
sedut erubescas.J am
quia
dicit
ista, fralres,
desperandus
est illecui dicitur? Nonneillacivilasde
qua
dictum
est, Triduum,
etNinivC
evertetur,
intratri-
duumidoneafuil
converti, orare, plangerc,
de
pcena
jmminenli misericordiam
promereri (J onm111, 4-40)
?
Audiant
ergoqui
tales
sunt,
dumlicet audireet ta-
eenlein. Veniet
enim,
etnon
silebit,
et
arguet, quando
correctioni locusnulluserit. Staluam
te, inquit,
anle
(aciem
tuam.Modo
ergo
tu
fac, quisquis
talis
es, quod
libi minatur facereDeus.Tollelea
tergo luo,
ubi te
viderenon
vis,
dissimulansafaclis
tuis,
et consiiluc
leanlele. Ascendetribunal menlis
tuse,
estolibi
ju-
dex, torqueat
te
limor, erumpal
ate
confessio,
etdic
Deotuo :
Quoniaminiquitatem
meam
egocognosco,
el
deliclummeumantemeett
semper( Psal, L, 5). Quod
erat
post le,
fiatantete : ne lu
ipsepostea
a Deo
judice
fiasante
te,
et nonsit
quofugias
ate.
29.
[
vers.
22.] Intelligite
autemhmc
qui
oblivisci-
mini Deum.Videte
quia clamat,
et non
tacet,
non
l
parcil.
Oblituseras Dominum
,
non
cogitabas
devita
lua mala.
Intellige quia
oblilus es Dominum.Ne-
quandorapiat
sicut
leo,
et nonsit
qui
erual.
Quidest,
sicul leo?Sicul
forlis,
sictit
potcns,
sicutillecui nemo
resisiere
polest.
Ad hoc
rctutit,
ut dicerct leo.Po-
niturenim
in
laude, ponitur
et in
vituperalione.
Di-
clus cst leo diabolus: Adversarius
vesler, ait,
tan-
quam
leo
rugiens
circumil
qumrensquem
devorel
(I
Pelr.
v, 8). Numquidquia
illeteodictusest
propler
imma-
nem
ssevitiam,
Christusnondicitur leo
propteringen-
temfortiludinem?Et ubi esl illud
,
Vicitleodetribu
J uda
(Apoc.
v,
5)
?Inlendat
paululum
CharitasVe-
straadliucmodicum
quod
restat: obsecrovosutexcu-
tialis
faligationcm;
aderit ille
qui
vobis
usquead
hanc
horamviresdedit. Pautoanle
dixerat, tanquam
in-
diceus
nobis
,
ut audisiis
, vectigal quoddam
laudis
susc: ImmotaDeo
sacrificiumlaudis,
etreddeAltissimo
preces
tuas. Posteaaulem: Peccatoriaulemdixit
Deus,
Vtquid
tuenarras
jusiiliasmeas,
etassumisTestamen-
tummeum
per
os tuum?
Tanquam
diceret
ei,
Niliil
tibi
prodestquod
laudas:
ego
indixi laudissacrificium
illis
qui
bene
vivunt;
eisenim
prodestquod
laudant:
tu autem si laudas
,
nihil libi
prodest; utquid
me
laudas?Nonest
speciosa
lausinore
peccatoris(
Ec-
cli.
xv, 9).
Posteaconcludit
qaasi
ad
uirumque,
et
arguens
malos
qui
obliviscunturDeumait: Intelli-
jile
hmc
qtii
obliviscimini
Deum, nequandorapiat
sicul
leo,
etnonsit
qui
eruat.
30.
[
vers.23-
] Sacrificium
laudis
glorificabit
me.
fhiomodosacrificium
laudis
glorificabit
me?Certeniiiil
}rodest
malissacrifieiumlaudis
, quia
assumunl Te-
1
Aliquot Mss.,
cunt.
stamenlumtuum
per
ossuum
,
et faciuiitdamnanda
qusedisplicent
oculisluis.
Prorsus,
inquit,
etUlishoc
dico, Sacrificium
laudis
glorificabit
me. J am
putabas
tibi laudem non
prodesse
: lauda
, proderit
libi. Si
enimmaleviviset bonadicis
,
nondumlaudas : sed
rursus si cum
cceperis
bene
vivere,
meritistuis tri-
buas
quod
bene
vivis,
nondumlaudas.Nolotecsse
lalroneminsultantemcruci Domini
(Luc.xxm,
59
):
sednecteillumvoloessein
templojaclanlem
merita
sua
,
el occultantemvulnerasua
(Id. xvm,
41
).
Si
fueris
iniquus
et
perseverans
inilla
iniquilale,
non
dico
tibi,
Non
proderit laus; sed,
Nonme
laudas,
laudemislamessenon
depulo
: rursus si fueris
quasi
justus (nam
nemo
juslus
nisi humiliset
pius),
el de
justitia
tua inflalus
incesseris,
el alios in luacom-
paralionecontempseris,
et
superexluleris
tc
tanquam
glorians
de meritis
luis,
nonme laudas. Necille me
laudat
qui
male
vivil;
necillemelaudat
qui quasi
dc
suobenevivit. Sed
numquid
ille
Pliarisacus,quasi
de
suotalis
erat,
cum
dicerct,
Gratiastibi
ago, quia
non
sumsicut cmteri homines?Graiias Deo
agebat
exeo
quod
bonuminsehabebal.
Quanivisergoaliquid
bo-
numinle
sit, quam*#i jamintelligas
nonex teesse
quod
bonum
est,
sedaDeote
accepissc;
tamenineo
ipso,
si teextuteris
super
aliumnon
habenlem,
invi-
dus
leneris,
nondumlaudator meuseris. Primo
ergo
corrigere
avia
pessima,incipe
viverebene:
iuteilige
quia
non
corrigeris
nisi dono
Dci;
aDominoenim
gres-
sushominis
diriguntur (Psal.
xxxvi,
23).
Hoccumin-
tellexeris,
faveet
aliis,
ut sint
quod
et tues:
quia
noc
eraset
lu,
quod
illi sunt. Fave
quantumpoles,
ctnoli
desperare;
non enim
usque
ad te dives est Deus.
Non
ergolaudat, qui
malevivendooffcndit
Dominum;
non
laudat, qui
cutn
jamcoeperit
bene
vivere,
desuo
pulat
esse
quod
bene
vivit,
non
acceplum
aDeo: nec
ille
laudat, qui
cumsciat se
quod
benevivitacce-
pisse
a
Deo,
tamen
usque
ad se vull essediviiem
Deum.Ille
itaquequi dicebat,
Gratiastibi
ago, Deus,
quod
nonsumsicutcmler'%
homines,
injusti, raplores,
adulteri,
sicut et Publicanus
iste;
nonncibi habcbat
undediceret: Donael Pubticanohuic
quod
mihi do-
nasli, supple
etmihi
quse
nondumdedisli ? Sed
jnm
quasi
saluratus ructabat : non
dicebat, Ego
aulera
egenus
et
pauper (
Psal.
LXIX, 6); quod
dieebal Pu-
blicanus
ille,
Domine
,
propitius
eslo mihi
peccalori.
ldeodescendit
justificalus Publicanus, mngis quam
illePharisscus
(Luc. xvm, 11-14). Ergo
audile
qui
bcne
vivilis,
audite
qtii
malevivitis:
Sacrificium
lau-
dis
glorificabit
me. Nemomilii offertiiocsacrificium
laudis,
et malusest. Non
dico,
Nonhoc mihi offerat
malus; sed,
Nemomihi hoc offertmalus.
Qui
eniin
laudat,
bonus esl:
qtiia
si
laudal,
etiambene
vivit;
quia
si
laudat,
nonsotum
linguataudat,
sed et vita
cum
lingua
consentit.
31.
Sacrificium
laudis
glorificabil
me: etibi via
est,
qua
oslendamilli salulareDei. Insacrificiolaudisvia }
est, qua
illi oslendamtalutare Dei.
Quod
est salulare
Dei ?ChrislusJ esus. Et
quomodo
insacrificiolaudis
nobis ostenditur Chrislus?
QuiaCbristuscum
gratta
585
ENARRATIOIN PSALMUM' L.
586
venitadnos. Hsecdicit
Apostolus:
Vttioautem
jam
non
ego,
vitit veroinmeChrislus:
quod
autemincarne
vivo,
in
fide
vivoFilii
Dei,
qui
medilexitettradidit
semelipsum
pro
me
(Gal.
n, 20). Agnoscantergo peccatores, quia
non
opus
essel
medicus,
si sani essent
(Malth.ix, 12).
EtcnimChristus
proimpiis
morluuscst
(Rom. v, .6).
Cum
ergo agnoscunt impietates
suas
,
et
primo
imi-
lantur Publicanumillum
dicenlem, Domine,propilius
eslomihi
peccalori:
ostendunt
vulnera, implorant
me-
dicum
;
et
quia
nonse
laudant,
sed
reprehendunl
se,
ut
qui glorialur,
noninse
,
sed in Domino
glorietur
(I
Cor.
l,
31), agnoscunt
causam advenlusChristi,
quia
ideovenit ut
peccatores
salvos faceret:
Quia
J esus Chrislus
venit, inquit,
inhuncmundum
peccato-
ret salvos
facere,quorumprimusego
sum
(I
Tim.
i,
15).
Proindeillos
J udseos,
de
opere
suo
glorianles,
sic
arguit
idem
Apostolus,
ut eosdiceretad
graliam
non
pertinere, qui
meritis el
operibus
suismercedem
deberi arbitrabantur
(Gal.
v,
4). Qui ergo
ad
gratiam
sescit
perlinere, quod
est
Chrislus,
et
quod
esl
Christi,
novit
quiaindigetgratia.
Si
gralia
vocalur, gratis
da-
tur;
si
gralisdalur,
nullamerila tua
prsecesserunt
ut
delur. Namsi
prsecesserunt
meritatua
,
mercesnon
imputatur
secundum
graliam,
sedsecundumdebilum
(fiom.
iv, 4).
Si
ergo
dicis
prsecessisse
merita
lua,
te vis
laudari,
non Deum: ideonon
agnoscis
Chri-
slum, qui
vcnitcum
gralia
Dei. Converte
ergo
lead
ni jrita
tua,
videillamala
fuisse,
ut nontibi debereiur
nisi
supplicium,
non
prsemium.
Et cumvideris
quid
tibi
per
meritum
debealur, agnoscisquidper gratiam
donetur;
et sacrificio laudis
glorificas
Deum. Ibt est
enim
via,
in
qua
noveris ChrislumsalulareDei.
IN PSALMUM L
ENARRATIO.
SERHO
(a).
1. Mullitudinis
hujus,
nec
frequenlia
fraudanda
est,
nec infirmilas oneranda. Silentium
petimus
et
quictem,
utvoxnostra
post
hesternumlaborem
pos-
sit
aliquanlis
viribus
perdurare.
Credendumest Cha-
ritaiemVeslramnonobaliudhodiernodie
copiosius
convenisse,
nisi ut orelis
pro
eis
quos
absentesfacit
alienusct
perversus
affectus.
Ncque
enim
toquimur
de
Paganis, neque
de
J udseis,
sedde
Christianis; neque
deliisadhuc
catechumenis,
seddemullisetiamba-
ptizatis
,
a
quorum
lavacro nihil
distatis,
et eorum
tamencordi dissimilesestis.
Quam
multosenimhodie
fralresnostros
cogitamus
et
plangimus
ireinvanilates
et insaniasmendaces
, negligerequo
vocati sunt!
Qui
si fortein
ipso
circo
aliqua
cx causa
expavescant,
continuose
signant,
el siant illic
portanles
infron-
le,
undeabscederent si hocincorde
poriarent.
De-
precanda
est misericordia
Dei,
ut donet intellcctum
adisla
damnanda,
et affeclumad
fugiehda,
et mise-
ricordiamad
ignoscenda. Opportuneergo
de
pceni-
ientia Psalmusbodiecantatusest.
Loquamur
el cum
absenlibus: erit ad eos vox nostra memoriaveslra.
()
Ad
poputumCarthaginensem.
vid.
infra,
n. 11.
SANCT.AUGUST. IV.
Nesaucioset
languidosnegligatis,
scdut faciliussa-
nelis
,
sani
permanere
debetis.
Corrigilearguendo ,
consolamini
alloquendo, exemplumprsebete
bene
vivendo
,
aderit eis
qui
adfuit et vobis. Nonenim
,
vobis
jam
ista
periculapraetergressis,
fonsmisericor-
diaeDei
prsecisus
est.
Qua venistis, venient; qua
transistis,
transibunt. Molestumcst
quidem,
el ni-
mium
periculosum,
imo
perniciosum,
et
pro
cerlo
exiliabile,
quod
scienles
peccanl.
Aliler enimadhas
vanitatescurrit
qui
vocemChrisli
contemnit,
aliler
ille
qui
novit
quidfugiat.
Sednecdelalibus
desperari
debere
,
isle
psalmus
ostendit.
2.
[
vers.
1,2.]
Inscribilur enim tilulus
ejus,
Psatmus
ipsi David,
cumvenit ad eumNathan
pro-
phela
, quando
inlravitaaBersabee.
Bersabeeerat mu-
lier uxor aliena. Cumdolore
quidem
dicimus et tre-
more,
scdtamenDcusnoluit taceri
quod
voluitscri-
bi. Dicam
ergo
non
quod volo,
sed
quod cogor;
dicamnonexhortans ad imitationem
,
sedinslruens
ad timorem.
Hujus
mulierisuxoris aliensc
pulchritu-
dine
captus
rex et
prophetaDavid,
ex
cujus
semine
secundumcarnemDominusventurus erat
(
Rom.
i,
3
),
adulteravit
eam. Hocinisto
psalmo
non
legitur,
sedin titulo
ejus apparet;
inlibro autem
Regnorum
pleniuslegilur. UtraqueScriptura
canonica
esi,
utri
qne
sineulladubitalioneaCbrislianisfidesadhibenda
est. Commissum
atqueconscriptum
est.
Hujus
etiam
maritum in bello occidendumcuravit :
homicidio
auxit adulterium: et
post
lioc factummissusest ad
eumNathan
propheta,
missus a
Domino,
qui
eum
argueret
detantocommisso
(II Reg. xi,
etxn
,
1-14).
3.
Quid
caveant
homines,
diximus
; quid
vero si
lapsi
fuerint
imitentur,
audiamus. Mutli
enimcadero
volunt cum
David,
et noltint
surgcre
cum David.
Non
ergo
cadendi
exemplumpropositumest,
sedsi
cecideris, resurgendi. Atlende,
ne cadas. Non sit
deleclalio minorum
lapsus majorum,
sed sil casus
majorum
tremor minorum. Ad hoc
propositumest,
adhoc
scriptumest,
adhoc inecclesia
ssepe
Iectum
atque
canlatum: audiant
qui
non
ceciderunt,
neca-
danl,
audiant
qui ceciderunt,
ut
surgant.
Tanti viri
peccatum
non
tacelur, pracdicatur
in ecclesia. Au-
diunl male audientes
',
et
quaerunt
sibi
patrocinia
peccandi;
atlendunt undedefendant
quod
committere
paravcrunt,
non unde caveant
quod
non commise-
runt,
et dicunl sibi: Si David
,
cur nonet
ego
?Inde
anima
iniquior, qtise
cum
propterea
fecerit
quia
Da-
vid
fecit,
ideo
pejus quam
Davidfecit. Dicamhoc
ipsum,
si
potero, planius.
Davidnullumsibi ila ad
exemplumproposuerat,
ut lu:
ceciderai
lapsucupi-
ditalis
,
non
patrocinio
sanctilalis : lu tibi
tanquam
sanclum
proponis
ut
pecces;
non imitaris
ejus
san-
ctitatem
,
sedimitaris ruinam. Hoc amas in
David,
quod
inseoditDavid*:
prscparas
tead
peccandum,
disponis peccare
: tibrum Dei ut
pecces inspicis;

Edd.,
maleviventes. AtMss.
magno
consensu
ferunt,
mateaudientes.
Intellige,
vel
qui
verbis
castigantur,ve|
qui
id
exempli
nonsalubrileraudiresolent.
*
Plerique
Mss.: Hocamain
David,quod
nonin se
odit
David.
(Dix-ncuf.)
rio7
S. AUGUSTINlEPISCOPl
5SS
Scripluras
Dei adhoc audis
,
ut facias
quoddisplieet
Deo: hocnonfecif
David
; correptus
cst
per Prophe-
tam
,
non
lapsus
cst in
propheia.
Alii veroaudieules
salubriier,
in casu fortis
4
meliunlur
infirmilatem
suam;
et
quod
damnat
Dcus devitare
cupienles
,
ab
aspeclu
securo
abstinentoculos: noneos
defigunt
in
pulchritudine
carnisalienac
,
nec
seipsos
faciunt de
perversa
simpliciiate
securos
,
non
dicunt,
Bonoani-
moaltendi, benigne
atlendi,
decliarilatediu
aspexi.
Proponunt
enim
sibi casuinDavid
,
et ad hoc illum
magnum
videntcecidisse,
ut
parvi
nolintvidereun-
de
possint
cadere.
Reprimunl
cuimoculosa
petulan-
tia
,
nonsefactle
adjungunt,
nonmiscent semulie-
ribus alienis,
non lcvant oculos
faciles ad aliena
mamiana,
ad aliena solaria.
De
longe
enimvidit
David
illam
,
in
quacaplus
est. Mulier
longe,
libido
prope.
Alibi
crat
quod
videret,
inilloundocaderel.
Altendenda
est
ergo
hsecinfirmitas
carnis
,
recordan-
da sunt
verba
Apostoli,
Non
ergoregnetpeccalum
w
veslromortali
corpore(
Rom.
vi,
42
).
Non
dixit,
noh
sil;
scd
,
non
regnet.
lncsl
peccatum
,
cumdetecta-
ris; regnat,
si consenseris.
Carnalisdelecialio, pree-
serlim
usque
ad illiciia et aliena
progrediens
,
fre-
nandaest,
non relaxanda; imperio
domanda
,
n*t
in
imperio
collocanda.
Altende
securus,
si nonuabes
unde
movearis.
Sed
respondes
: Forliter teneo.
Numquid
tu fortior
quam
David?
4. Admonet
etiamtali
exemplo,
nonse
quemquam
debere
extollere
in
prosperis
rebus. Multienimres
adversasliment,
res
prosperas
non timent. Perieu-
losior
est res
prospcra
animo, quam
adversa
corpori.
Prius corrumpit prospera
,
ut inveniat
quodfrangat
adversa.
Fratres
mei
t
adversusfeliciiatemacriusvi-
gilaiidnm
est.
Proplerea
videte
quemadmodum
elo*
quium
Dei innostra
felicilaic
tollat nobis securita-
tem
: SerwJ ie,inquit,
Dominoin
timore,
etextnllate
ei cum
tremore
(
Psal. n
,
41
).
In cxsultatione
,
ut
gralias
agamus;
intremorc,
ne cadamus. Hoc
pec-
catum
non fecit
David
,
cum
perseculorem
Saulem
pateretur.
Quando
Davidsanctus Saiileminimicum
paiiebalur
, quando
illius
perscculionibus
agilabatur,
quando
per
diversafugiebat
neinmanus
ejus
incide-
,ret(IRea.
xxiv,
6,
et
xxvi, 9),
non
concupivit
alienam,
nonadulterala
uxoreocciditvirum. Erat iu
infirmitate
Iribulalionis
suaetantoin Deura
intentior,
quanto
miserior
videbatur.
Ulile
quiddam
est tribula-
tio
;
utile
medici
ferramentum, quam
diaboli lertta-
j
menlum
'. Faclus
est securusdeviclis
hostibus, pres*
sura caruit,
lumor
excrevit. Valet
crgo
hoc exem-
plum
ad id
,
ut limeamus
felicilalem.
Tribulationem,
inquit,
et doloreminveni,
et nomenDomini invocavi
(
Psal. cxiv, 3, 4).
5. Sed
factumest: dixerimhaeceis
qui
noucom-
miserunt,
ut
vigilent
custodire
integritatem
suara
,
cl cum
aitendunt
magnum
cecidisse, parvi
timeanl.
Si vero
aliquisjamlapsus
haec
audit,
ct
aliquid
in
conscicntiamali tenens
;
verba
psalmi hujus
advertat
11
allendat
quidem
vulneris
magniludinem,
sed nonl
desperet
medici
majestatem.
Peccatumcum
despera-
tione,
certamors. Nemo
ergodicat,
Si
jamntiquid
(
mali
feci, jam
damnandussum: Deus malis tslibtis
non
ignoscit,
cur nonaddo
peccalapeccalis?
Fruar
hocsxculo in
votuptate,
in lascivia
,
in
cupiditalc
nefaria:
jamperditaspe reparationis,
vel hOc ha-
beam
quodvideo,
si non
possum
habere
quod
credo.
lste
ergopsalmus,
sicutcautosfacil eos
qui
nonce-
ciderunt,
sic
desperatos
essenon vott
qui
cecide-
runt *.
Quisquispeccasti,
et dubitas
agerepcenilen-
tiam
pro peccato
tuo
desperando
salutem
tuam,
audi David
gemenlem.
Ad le Nalhan
propheta
non
est missus
, ipse
Davidad te missusest. Audi eum
clamantem
,
et simul clama
;
audi
gementem,
et
congemisce;
audi flentem
,
et
lacrymasjnnge;
audi
correctttm
,
et condclectare.Si libi non
potuit
inier-
cludi
peccalum, spesveniaenoniniercludaliir.
Missus
est adislumvirumNaihan
propheia
: attcnde
rcgis
humiliiatem*. Non
respuit
verba
praecipicntis,
non
dixit,
Audesmibi
loqui regi
? Rexsublimls
Prophe-
tam
audivit;
ptebseju*humilis
Christumaudiat.
6.
[
vers.3.
]
Atidi
ergo
hsec
,
et dic cum illo:
Miserere
mci, Deus,
secundum
magnam
misericordiam
tnam.
Qtti magnam
misericordiam
dcprecalur,
ma-
gnarii
miseriatnconfiteiur.
Quserantparvam
miseri-
cordiamittatn
, qUl
nesciendo
peccaverunt: Miserere,
inquit, mei,
secundum
magnam
misericordiamtuain.
Subvcni
gravi
vulneri secnndum
magnam
mcdicinnm
mam. Graveest
quod habeo,
sed ad
Omnipoien-
tem
confugio.
De meo tam lethali vulnere
despc-
rarem,
nisi tantum medicum
reperirem.
Miserere
mei,
Deus
,
secundum
magnam
miserhordiamluam:
et secundum mulliludinemmiseralionumluarum
,
dele
iniquiiatem
meam.
Quod ait,
dete
iniquitatem
meam
,
lioc
est,
miserere
mei,
Deus, El
quod ait,
secundummulliludinemmiseraiionumtuartim
,
hoc
est,
secundum
magnam
miserkordiamtuam.
Quia
magna
est misericordia
,
mullacsunt
misericordioo
;
ct dc
magna
miscricordia
tua,
niultoesunt mise-
rationes ttioe. Altendis
contempiores
ul
corrigas,
aitendis nescientes ul
doceas, altendis confiten-
tes ut
ignoscas.
Fecit hoc nesciens?
Quidam
fece-
rat
alii|Ua,
ctmultaniala
fecerat;
Misericordiam,
in-
quit,
consecututsum
, quiaignoransfeci
inincreduti-
iate(\
Tim.
i, 15)'.
Iste Davidnon
posset dicere,
lgnoransfeci.
Nonenim
iguorabat quanlum
mati es-
sel conlrectalio
conjugisalicnx, et
quanlum
malum
essetinterfectiomariti
nescieniis,
et necsaltemira-
scentis.
Consequuntur ergo
misericordiamDomini
qui ignoranles
feccrunl;
et
qui
scienles
, consequun-
tur noh
qualemlibet misericordiara,
sed
magnam
misericordiam.
7.
[vers.4.J Magismagisque
lavd meab
injutlitia
mea.
Quidest, Magismagisque
lava? Muttum
inqui-
1
Sic
proestantiores
Mss.At
Edd.,
in
casufortes.

sicMSS. At
Er., tanquam
comradiabolitentamentttm.
Lov.,tanqtami
diabolitentamentum.
1
DecemMss.,
tta
erlgit
eos
qui
ceaderunt.
J
plerique
Mss.: Allende
regni sttperbiam.
Duo:Attende
ne
superbms.
589
ENARRATIOIN PSALMUML.
590
natum.
Magis magisque
lava
peccata
scientis, qui
abtuisli
peccataignorantis.
Nccsic
desperandum
de
miscricordiatua. Et a delictomeomundame.
Quo
merito?Medicusest,
offermercedem:
Deusest,
offer
sacrificium. Quid
dabis ut munderis? Vide enim
quem
invoces; justum
invocas: odit
peccata,
si
ju-
stus
est;
vindical in
peccata,
si
juslus
est;
non
po-
teris auferrea DominoDeo
juslitiam ejus. Implora
misericordiam,
sed attende
jusiiliam
: misericordia
est ut
ignoscat peccanli, juslitia
est ut
puniat pecca-
lum.
Quidergo?
Quacrismisericordiam, peccalum
impunilum
remanebil?
Responderit
David, respon-
derint
lapsi, responderint
cum
David,
ut miseri-
cordiam mereantur sicut
David,
et
dicant,
Non
Domine,
nonerit
impunitumpeccatum
meum: novi
justiliamejus, cujusquaero
misericordiam: non im-
punitum
erit,
sedideonolo ut lu me
punias, quia
ego peccatum
meum
punio;
ideo
pelo
ut
ignoscas,
quiaegoagnosco.
8.
[
vers.
5.] Quoniaminiquilalem
meam
ego agno-
sco,
et deliclummeumcorammeett
semper.
Non
po-
sui
post
dorsummeum
quodfeci,
non intueor alios
oblilusmei,
nonaffecto
slipulamejicere
dc oculofra-
lris
mei,
cumsittrabes inocutomeo
(Matth.vn, 3):
peccatum
meumanteme
est,
non
post
me. Fuit enim
post
mc
quando
ad memissusest
Prophela,
et de
ove
pauperis
simititudinem
mihi
proposuit.
Ail enim
Naihan
propheta
adDavid
: Erat dives
quidam
habens
pturimat
oves; pauper
aulemvicinus
ejus
habebatunam
oviculam,quam
insinu suoet desuo cibo nulriebat:
venit
hospes
diviti;
nihil de
grege
tuo
abstulit,
ovicu-
lamvicini
pauperisconcupivit,ipsam
suo
hospiti
occi-
dit:
quiddignus
esi?Atille
profcrt
iralussentenliam:
plane
tunc rex ncsciensubi
captus
esset',
moriedi-
gnum
divitcm
dixit,
et ovemreddendamin
quadru-
ptum(II Reg.
xn, 2-6). Severissimeatquejustissime.
Sed
pcccalumejus
nondumerat coram
eo, post
dor-
sumerat
quod
fecerat: suara
iniquilatem
nondum
agnoscebat,
et ideo'alienocnon
ignoscebat.
SedPro-
pheta
ad hoc missus,
abstulit a dorso
peccatum,
et
aateoculos
posuit,
utvideret illamsenlenliam lam
severaminseesse
prolalam.
Adsecandumet sanan-
dumvulnuscordis
cjus,
fcrramenlumfecitde
lingua
cjus.
HocfecitDominus
J udaeis,quando
adcumadul-
lcrammulieremadduxerunt, proponentes laqueum
lcnlaiionis,
ct inid
quodproposucrant
incidenles. In
adullerio,inquiunt,
hmcmulier
deprehensa
esl:
Moy-
ses
hujusmodilapidari jussil;
tu deilla
quid
censes?
tanquambicipili muscipula
lcnlanles
capcreSapien-
liamDei,
ut
sijuberet occidi, perderct
mansuetudi-
nisfamam;
siaulem
juberet
dimilti, incurreret,
tan-
'
quam
reprehensor legis,
calumniam
*.
Quid ergo
;
respondit
?Non
ait, Occidile;
non
ait,
Dimittite: sed
I
ait, Qui
sescil sine
peccalo
esse,primus
inillam
tapi-
demjicial.
J usia lex, quacjubet
adulteram occidi:
sedhacclex
jusla
ministros habeat innocentcs. At-
tendilis
quam
adduciiis,
aitendite et
qui
eslis. Illi
<
PluresMss., capHvus
essel.
ouidam,caplivus
lenerelur.
*
sicMss.Edd.
vero,
incurreret
Maspheminmlanquttin
reprchensor tegis
calumniandus.
Iwc
audito,
unus
posl
allerumdiscesiserunt.
Remansil
adulteraet
Dominus,
remansit vulnerataet
mcdicus,
remansit
magna
miseriaet
magna
misericordia. Ad-
ducentes
erubuerunt, necveniam
petivcruntjadducfa
confusa
est,
ct sanata. Ail illi
Dominus:
Mutier,
nemo tecondemnavlt?Et illa :
Nemo,
Dotnine. Et
ille: Nec
ego
te
condemnabo;vade,
deincepsjatn
iwli
peccare(J oan. viu,
4-44). Numquid
Chrislus fccit
conlra
legera
suam?
Neque
enimPaler
ejus
sirie FK
lio dederat
legem.
Si ccelumel terra ei omnia
quoe
ineis sunt
per ipsum
facia
sunt,
lex sine Verbo Dei
quomodo conscripta
cst? Non
ergo
Deusconlra le*
gemsuam, quia
nec
imperalor
contra
leges
sUasfa-
cit, quando
confessisdat
indulgcnliam.
Moyses
mi*
nister
Legis,
Chrislus
promulgator Legls
i
Moyses
lapidat
ut
judcx,
Clirislus
indulget
ut rex.
Miserlus
est
crgo ejus
Deussecundum
magnammisericordiarrt
soam,
sicul hic
rogai,
sicut bic
petif,
sicut
exclamat
et dolet :
quod
illi
adulteram
offerenlesfacerenolue-
runt;
vulnera sua
ostendente medico
cognoverunr,
mcdicinama mediconon
qusesicrunt.
Ita sunt
multi
quos peccare
non
pudet, agerepeenitenliam
ptldet.
0 incredibilisinsania! Devulnere
ipso
ndn erubes-
cis,
de
ligatura
vulneris erubescis?
Nonne nudum
fcediusel
pulidius
est ?
Confugeergo
ad
medicuin,
agepcsnitenliam,
dic:
Iniquitatem
meam
egoagnosco,
el
peccalum
meumantemeesi
semper.
9.
[vers.6.]
Tibi soli
peccdvi,
ei
malignum
corani
te
feci. Quid
est hoc?
Coram
hominibus cnim
non
erat adulterata uxor
alieiia,
et
maritus
occisus?
Nonneomnesnoverant
quod
David
fecerat?
Quidest,
Tibi soli
peccavi,
el
malignum
coram
te
fici
?
Quiatu
solussine
peccato.
Hlc
justus puniior,
qui
non lia-
bet
quod
in illo
puniatur:
ille
juslus
reprehensor,
qui
nonhabet
quod
in illo
reprehendatur.
Tibi
soll,
inquit, peccavi,
et
malignum
coramte
feci:
ut
jusiifi*
cerisinsermonibus
luis,
et vincas cum
judicaris. Cul
dicat, fratres,
cui dicat difficileest
advenere. Deo
uliqueloquitur,
el manifeslumest
quomodo DeuS
Pater nonest
judicalus. Quidest,
Tibi soli
peccavi,
et
malignum
coramte
feci:
ul
juslificeris
in
sermonibus
luis,
el vincascum
judicaris
?
Videtfuturum
judicem
judicandum, judicandiim
a
peccatoribus
justum,
et
ineo vincenlcm
, quiaquod
in illo
judicarctur non
ernt. Solusenimin hominibus verum dicere
poluit
liomoDcus

: Si invenistis in me
peccatum,dicile
(J oan.
vni,
46).
Sed forle erat
quod homines late-
bat,
ct non inveniebant illi
quod
erat
quidcm,
sed
manifeslumnonerat? Alioloco
ait,
Eccevenil
prin-
ceps
mundi,
acutus
inspeclor
omnium
peccalorum
:
ecce,
inquit,
venit
prlnceps
mundi
liujus,
morle affli-
genspeccatorespra:positus
moriis
; invidiaenimdia-
boli mors intravit inorb-m lerrarum
(Sap. n, 24).
Ecce, inquit,
venit
priuceps
tnundi
hujus (dixit
hooc
proximuspassioni),
et intnenihil
inveniet,
nihil
pec-
1
Am.et Er.: riitete
fulurumjttdicem,judicalum
a
pec-
catoribusjuslum,
el ineo
vincentem, quiaquod
inttlo
ju-
dicareturnon
Imbttit,
el
qui
eummiserutpater. Erai inim
solusverus.utiilcosolumventmin
hominib.us dicere
po-
tuil,
etc.
591
S. AUGUSTINIEPISCOPI 592
cati,
nihil mortc
dignum,
nihil damnatione
dignum.
Et
tanquam
ei
diceretur,
Cur
ergo
moreris?
Sequi-
lur,
el dicit : Sed tit sciant omnes
quia
voluntatem
Patris mei
facio, surgile,
eamushinc
(J oan. xiv, 30,
34).
Patior, inquit, indignuspro dignis,
uteos
dignos
faciamvita
mea, pro quibus indigne palior
mortem
illorum. Huic
ilaque
nullumhabenti
peccatum
dicit
in
prsesenliaprophela
David: Tibi soti
peccavi,
et
malignum
coramte
feci:
ut
juslificeris
in sermonibus
tuis,
el vincascum
jttdicaris. Superas
enim omnes
homines,
omnes
judices,
et
qui
se
putatjustum,
co-
ramte
injuslus
esi : tu solus
jusle judicas, injusle
judicatus, qui potestatem
babes
ponendi
animam
tuam,
et
poteslatem
babesilerumsumendi eam
(Id.
x, 18).
Vincis
ergo
cum
judicaris.
Omnes homines
superas, quiaplus
es
quamhomines,
el
per
tefacti
sunt homines.
40.
[
vers.
7.]
Tibi soli
peccavi,
et
maligiium
coram
te
feci
: ut
justificeris
in sermonibus
tuis,
el vincas
cum
judicuris.
Ecce enimin
iniquitalibusconceptus
sttm.
Tanqnam
dicerctur,
Vincuntur illi
qui
feccrunt
quod
et lu David: non enim hoc
parvum
malum
parvumque peccatum,
adulterium el homicidium:
quid
illi
qui
ex
quo
nati sunt dcventre matris
suac,
nibil talefeceruni ? etiam
ipsis impulas aliquapec-
cala,
ut illeomnesvincat cum
cceperitjudicari
?Sus-
cepit personam generis
humani
David,
cl altendit
omnium
vincula, propaginem
mortis
consideravit,
originem iniquitatis advertit,
et ail: Ecce enimin
iniquittnibusconceptus
sum'.
Numquid
Daviddeadul-
terio natus
erat,
de J esse viro
justo
et
conjuge
ipsius (I Iieg.
xvi,
48)? Quid
est
quod
se dicit
in
iniquilate conceptum,
nisi
quia
traliitur
iniqui-
las ex Adam? Etiam
'
ipsum
vinculum mortiscum
ipsa iniquitate
concretumest. Nenio nascitur nisi
Irabens
posnam
,
iraliens meriium
pcense.
Dicit et in
aUoloco
propheta
: Nemo mundus in
conspecluluo,
nec
infans cujus
estuniusdiei vita
super
terram
(J ob
Xiv, 4,
sec.
LXX)
?Novimusenimet
Baptisuio
Ciirisii
solvi
peccala,
et
Baplismum
Christi
valereadremis-
sionem
peccatorum.
Siinfantesomnimodoinnocentes
sunl,
cur malresad Ecclesiamcum
languentibus
cur-
runt ?
Quid
illo
Baptismo, quid
illaremissionedimit-
titur ? Innocentem
magis
videoflentem
quam
irascen-
tem.
Quid
eluit
Baptismus? quid
solvitilla
gratia?
Solvitur
propagopeccali. Quiasiloqui
libi
possetillc
infans, diceret;
el si
jam
intellectum
haberel, quem
habebat David
, responderet
libi :
Quid
me atlendis
infanlem
?Non
quidem
videsfacinoramea: sed
ego
in
iniquilateconceptussum,
Et in
peccatis
malermea
tnetntileroaluit. Proulcrhoc vinculum
concupiscen-
tiaecarnalis
s
natus cst Chrisiussine
masculo,
exvir-
gine concipiente
de
Spirilu
sancto. Non
potest
iste
dici in
iniquitateconceptus;
non
potest dici,
In
pec-
catis
materejus
in utero eum
aluit,
cui dictumest:
Spiritus
sanctus
superveniel
in
te,
el virtusAltissimi
cbumbrabit
tibi
(Luc. i, 35).
Non
ergo
ideoin
iniqui-
tale
concipiuntur homincs,
el in
peccatis
inutero a
matribus
aluutur, quiapeccatum
est misceri
conjugi-
bus;
sed
quia
illud
quodfit,
utique
fit de carne
pce-
nali. Pcenaenimcarnis
morsest,
et
utique
inest
ipsa
mortalitas. Unde
Aposlolus
non moriturum
corpus
dixit,
sedmorluum:
Corpusquidem
morluum
est,
in-
quit, propter peccalum; spiritus
autemvitaest
propter
juslitiam (Rom. vm, 40). Quomodoergo
sinevinculo
pcccati nascilur, quod concipilur
4
et seminalur de
corpore
morluo
propler peccalum
?
Opus
hoccastum
in
conjuge
nonhabei
culpam,
sed
origo peccati
tra-
hit secumdebitam
pcenam.
Nonenimmaritus
,
quia
marilus
est,
mortalis non
est,
aut aliundenisi
pcc-
cato mortalis est. Erat enimct Dominus
mortalis,
sed nonde
peccalo
:
suscepit pcenam
nostram
,
et
ideo solvit
culpam
nostram. Merito
ergo
in Adam
omnes
moriunlur,
in Christo autemomnes vivifica-
bunlur
(I
Cor.
xv, 22).
Per unumhominem
enim,
ait
Apostolus, peccalum
inhunctnundum
inlravil,
el
per
peccalummors,
et itainomneshomines
perlransiil,
in
quo
onines
peccaverunt
(Rom.v, 42).
Definilaest sen-
tentia: In
Adam, inquit,
omnes
peccaverunt.
Solus
csseinnocens infans
potuit, qui
de
opere
*
Adam
nonnatus est.
11.
[vers. 8.]
Ecce enimverilatemdilexisti:incerta
etocculta
sapienlim
lum
manifestasli
mihi. Veritalemdi-
lexisti: id
est, impunitapeccala
etiameorum
quibus
ignoscis,
non
reliquisti.
Veritatemdilexisti : sic mi-
sericordiam
pracrogasli,
ut servares ct vcrilalcm.
Ignoscisconfitenli,
ignoscis,
sed
seipsumpunienti:
ita servaiur misericordia et
verilas; misericordia,
quia
homo
Iiberatur; veritas, quiapeccalumpunilur.
Ecceenimverilalemdilexisti : incertaet occutla sa-
pientim
tum
manifestasti
mihi.
Quae
occulta?
quse
in-
certa?
Quia
Deus
ignoscit
et talibus. Nihil tamoccul-
tum,
nihil tamincertum. Ad hoc incerlumNinivitae
pcenitentiamegerunt.
Dixerunt
enim,
quamvispost
minas
prophetae, quamvispost
illam
vocem,
Triduo,
etNinive subvertelur: dixerunt
apud se, petendam
essemisericordiam: dixenmt ila
apud
se
disccptan-
tes, Quis novit,
si Deus
fleclat
inmeliussententiam
suam,
et miseretur?Incerlum
erat,
cum
dicitur, Quis
novit.De incerto
pcenitentiamegerunt, certammise-
ricordiammeruerunl :
prostraverunl
sein
lacrymis,
in
jejuniis,
in citicioet incinere
proslraveruiit se,
gemuerunt,
fleverunt,
pepercit
Deus
(J on. m,
4-10).
Sletit
Ninive,
an eversaest Ninive?Aliler
quidem
videtur hominibus
,
et aliter visumesl Deo3.
Ego
autem
puto impletum
fuisse
quodprophelapraedixe-
rat.
Respicequoe
fuit
Ninive,
et vide
quia
eversa
est,
eversain
malo,
xdificatainbono: sicul eversusSau-
lus
perseculor,
sedificatusPaulus
prsedicator (Act.
ix, 4). Quis
non dicerel civitatcm
islam,
in
qua
nunc
sumus,
feliciter
eversam,
si omnesilli
insani, nugis
suis
desertis,
ad ecclesiam
compuncto
cordeconcur-
rerenl,
Dei misericordiamdesuis faclis
praeteritis
in-
*
Aliquot Mss,,ex idam..aauo
ipsumvinculum,
etc.
3
Omnes
propeMSS., mortalis.
1
plures
Mss.,qui
concernitur.
Alii,quiconcrescit,
s
Edd.,opere
inAdam.
Abest,t*n,
aMss.
a
vox,DCO,
abestaMSS.
593
ENARRATIO
1NPSALMUML.
S94
vocarent? Nonnediceremus: Ubi est illa
Carlhago
?
Quia
noncst
quod
erat,
eversaest : sedsi
esl, quod
non
cral,
tcdificalaesi. Iladicitur J eremise
: Eccedabo
libi
eradicare,suffodere,everlere,disperdere,
etrursus
mdiftcare,
et
ptantare(J erem.
i, 40).
Indeest voxilla
Domini :
Egopcrcutiam,etego
sanabo
(Deul.
xxxn
,
59).
Pcrcutil
pulredinem
lacinoris,
sanat dolorem
vulneris. Faciunt medici cuin secant, percutiunt
ct
sanant;
armaht se ut
feriaut,
ferrum
gestanl
et cu-
rare veniunt. Sed
quia peccatamagna
erant Ninivi-
tarum,
dixerunt.
Quis
novii? Hocincertum
patefece-
rat DeusservosuoDavid.Cumcnimdixisset,
stante
et
arguente
se
Prophela,
Peccavi : stalimaudivil a
Propbela,
idest a
Spiriiu
Dei
qui
erat in
Prophela,
Dimissumest libi
peccalum
luum
(II Reg.
xn, 13).
In-
cerla et occulta
sapientiae
suacnianifeslavitei.
12.
[rers. 9.] Aspcrgcs,me,inquit, hyssopo,
el mun-
dabor.
Hyssopum
herbam novimus
humilem,
sed
mcdicinalem: saxoliccrereradicibusdicilur. Inde in
myslerio
mundandi cordis similitudo
assumpta
est;
Apprehcnde
et turadicemdileclionis
pelram
luam:
estohumilis in humili Deo
tuo,
utsis excelsus
inglo-
rificaloDeoliio:
Aspcrgerishyssopo,
humilitasCbri-
sii le mundabit. Noli herbamcontemnere
,
vimme-
dicamenli attendc.
Aliquid
ctiamdiram
quod
ame-
dicis solemus
audire,
vel
experiri
in
segrotis.Hys-
sopum
dicunt
purgandis pulmonibtisaptum
esse. In
pulmone
solet notari
superbia
: illic cniminflalio
,
illic anhelitus. Diccbatur de Sauto
pcrsecutore,
tanquam
de Saulo
superbo, quod
ibat advincien-
dos Cliristianos
spirans
cnedem
(Acl. ix, 1):
anhe-
labal
csrdes,
anhelabat
sanguincm,
nondum
pur-
galopulmone.
Audi et hic
biimilialtim, quiahyssopo
purgatum
:
Asperges
me
hyssopo,
et
tnundabor;
lava-
bis
tne,
id
est,
mundabis me: el
super
nivemdealba-
bor. Elsi
fuerinl, inquit, peccata
veslrasicut
plioini-
cittni,lanquam
nivemdeatbabo
(Isai.
i,
18);
Detalibus
sibi cxhibet Christus veslem sine maculaet
ruga
(Ephes.
v,
27).
Proinde veslis
cjtis
in
monlc, quse
tanquam
nix dealbala effulsit
(Maltlt.
xvn,
2), signi-
ficavitEcclesiamomni macula
pcccati
mundatam:
43.
[vers.10.]
Sedubi buinililascx
hyssopo
?Audi
sequenlia
: Audiluimeodabisexsultationemel
taliliam,
etexullabtintossahtimiliata.Audilui
meo, inquil,
dabis
exsullationem
el Imtitiam:
gaudcbo
audiendote. non
loquendo
contrate.
Peccasti, quid
defendis te? Lo-
qui
vis :
palere,
audi
,
cededivinis
vocibus,
ne
per-
lurberis et
aniplius
vulncrcris : commissum
est,
non
defcndatur;
inconfessionem
veniat,
nonindefcnsio-
nem. Adbibeste defensorem
peccali tui,
vinceris:
noniniiocenleni
patronum
adhibuisli,
non est libi
utilis defensiotua.
Quis
es enim
qui
le defendas?
ldoneuses tuadacciisandumic. Noli
dicere, aut,
Ni-
hil
feci; aut, Quid magnuinfeci; aut,
Fecerunt et
alii. Si fncicndo
peccalum
niliil ledicisfccisse
,
nihil
eris,
nihii
accipics; paratus
esl Deusdare
indulgen-
liam,
claudis
contrale;
itle
paratus
cst
dare,
noli
op-
ponere
obicemdcfcnsionis
,
sed
aperi
sinumconfes-
Sionis.Audilui meo dabisexsullalionemet Iwiiliam,
Ipse
donet ul dicam
quod
sentio. Feliciores sunt
qui
audiunt, quamqui loquuntur. Qui
cnim
discit,
hu-
milisest .
qui
aulera
docet,
laboral ut nonsit
super-
bus
,
ne male
placendi
affcctus
irrepat,
ne Dcodis-
pliceat qui
vull
placere
hominibus.
Magnus
tremor
est in
docenle,
fratres
mci,
magnus
Iremor est noster
inhisvocibusnostris. Credite cordi nostro
quod
vi-
derc non
polestis
: scit
ipse qui
mitescat
nobis, qui
propitius
sit
nobis,
cum
quanto
sub illo (remore ad
vos
loquimur.
Cum aulem
ipsumaliquidsuggeren-
temet docentemintus
audimus,
securi
sumus,
securi
gaudemus
: sub
magislro
enim
sumus,
illius
gloriam
quoerimus,
illumdocentemlaudamus : delcclat nos
veritas
ejus
inlus,
ubi nemo facit vel audil
strepi-
tum: ibi dixit isteesse Iseiitiamsuamet exsiiltatio-
nemsuam. Audilui meo
, inquit,
dabisexsultalioncm
el Iwlitiam. Et idco
quia
humilis,
audit.
Qui audit,
qui
verc audit el bcnc
audit,
humilis audit :
gloria
enimin illoest a
quo
audit
quod
audit.
Posteaquam
di.xit,
Audiliii me.odabis exsuttationemel
tmliliam;
continuodemonslravit
quid
faciat
audilio,
Exsultabttnt
ossaliumiliala. Humiliata sunt ossa
,
ossa audientis
non habcnt
fastum,
nonhabent
tumorem, quem
in
se vix vincit
qui loquilur.
Indect illc bumilis ma-
gnus, quo
in nalis mulierum nemo
major
surrcxit
(Malth.xi, 11), illcqui
itase humiliavit
utseindignum
diceret r>olvere
corrigiam
calccamenti Domini sui
(Marc.
I, 7),
J oannesille
Baptista,
dans
gloriam
ma-
gistro
suo ct ideo amico
suo, ait;
cumChristus
pu-
taretur,
et exeo
superbire posset,
et se extendere :
non enim
ipse
sedixcrat Christum
;
scd
polerat
ac-
cipere
hominumeiroremhoc
putanlium,
ultro istum
honoremdeferre volentium
(Luc. m,
15)
: sed re-
spuit
falsumhonoremutinveniret veram
gloriam
4: et
videhumililatemde auditu:
ait, Qui
habel
spon-
sam,sponsus
est;
amicusaiitein
sponsi
stal elauditeunu
Stantemsefecitet
audientem,
non cadenlemet lo-
qtienlem, Stat, inquit,
etauditeum.Audistis
audilum;
ubi est cxsultalioct Iaclilia?Coiilinuo
sequitur
: Slat
cl audil
eum,
et
gatidiogaudet propter
vocem
sponsi
(J oan.
in
, 29).
Audhui meodabisexsullationemel tm-
litiam,
el exsullabuntossahumiliala.
14.
[vers.44.]
Averle
faciem
tuam
apeccalismeis,
el
omnes
iniquitates
measdele. J amenimexsullant ossa
lmmiliata, jam byssopo
mundatus
,
humilis factus
sum. Averte
faciem
tuam
,
nona
me,
seda
peccalis
meis. Alibi
quippe
oransdicit: Neaverlas
faciem
luam
atne
(Psal.
xxvi,
9). Qui
non vult a seaverli facient
Dei,
vult averli faciemDei a
peccatis
suis.
Pcccaiura
enimundeseDeusnon
avertit,
advertit : si
advertit,
animadvertit. Averle
(aciem
tuama
peccalismeis,
el
omnes
iniijuitates
tneasdele.
Satagii
deillo
grandi pec-
cato :
plusprocsumit,
omnes deleri vult
iniquitates
suas; prscsumit
demedici
manu,
de
magna
illamise-
ricordia
quam
in
principio
Psalmi invocavii : Omnes
iniquitales
tneasdele. Averlitfaciem
Deus,
el sic de-
let;
averlendofaciem
peccatadelet,
advertcndoscri-
bit. Audisli avcrtendo
delenlem,
audi advcricudo
l
MSS.
exceplo
uiioforteetaltero
Terunt, vermngratiam,
59,5
S. AUGUSTINIEPISCOPI
590
quid
facientem.
VultusuJ ewDomini
super(acienles
mala,
ut
perdat
de terra memoriameorum
(
Psal.
xxxni, 47)
: non delendo
peccata
eorum. Hicanlem
quidrogat?
Atierie
(aciem
tuama
peccalis
meis. Bene
rogal. Ipse
cnimnon avcrtit faciema
peccatis
suis
,
dicens, Quoniampeccalum
meum
egocognosco.
Merilo
rogas,
et
benerogas
utDeusaveriat facicma
peccato
tuo,siluindenon
avertis faciem:si vero lu
peccalum
luumindorso
ponis,
Deusibi faciem
ponit.
Tu
pec-
catura tuumanle facicmtuam
convcrte,
si vis ut
inde Deusfaciemsuam
averlat;
et sicsecurus
rogas,
et exaudit.
15.
[tiers.42.]
Cormundumcreain
me,
Deus.
Crea,
non
*
quasi
novum
aliquid
inslitue
,
dicere voluit :
sed
quia pcenitcns
orabat, qui
commiserat
aliquid
quodpriusquam
commilteretinnocentior
erat,
ostendit
qucmadmodum
dixerit,
Crea. Et
spirilum
reclumin-
novd in visceribustneis. Per factum
, inquit,
meum
*
invelerata erat
atque
curvatareclitudo
spiritus
mei.
Dicitcnimex alio
psalmo
:Cttrvaveruntanimammeam
(Psal.
LVI
, 7).
El
quando
se homo
pronum
facit ad
terrenas
concupisceniias
,
incurvaiur
quodammodo
;
enmaulem
erigitur
in
superna,
reclum
fit cor
ejus,
ut
bonusilli sil Dcus.
Quam
bonusenimDeusIsrael re-
Cliscorde
(Psal. LXXH,4)! Proinde-, fratres,
audite.
Aliquando
Deuscui
ignoscit
in fuluro sseculo
,
corri-
pit
eumde
peccalo
ioistosseculo.Namet
ipsi David,
cui dictura
jam
fuerat
per Propbetam,
Dimissumest
peccalum
tuum,
evenerunt
quaedamquoe
minaluserat
Deus
propter ipsumpeccatum.
Namfilius
ejus
Abes-
salon adversus etimcrueutum bellum
gessit,
et in
mul.tis
humiliavitpatrem
suum
(\i Reg. xv, 10).
Am-
bulabat ille in
dolorc,
in iribulatioue humiliaiionis
suse,ita
subditus
Deo,
ut omnia
jusiaei
Iribuenscon-
fileretur
quod
nihil
pateretur indigne,
Iiabens
jam
reclumcor cui non
displicebat
Deus.
lnjuriosumquem-
damet inos sibi dura maledicla
jacienlcmpatienler
audicbat,
exadversa
parle
unumexmilitibus
qui
erant
cumfilio
ejusimpio.
Et ctini ille
jaeeret
maledictain
regem,iratusunusescomiiilMis
Davidvoluitirc et
per-
cutereeum;
scd
proliibelur
aDavid.Et
quomodoprohi-
bclur?Ut diccret,
Deusillum
misit,ul
inilii malediceret
(Id. xvi,5,10). Agnoscensculpnmsuam, amplexus
est
pcenamsuam, quxrcns gloriam
nou
suaut;
Dominum
laudansineo
quodboni
hnbebal,
Dominumlaudansin
eoquodpaliebatur,
bcnedicensDominuminomni tem-
pore,semper
laus
ejus
inore
ej\\s(Psal. xxxm, 2).Tales
sunl omnesrecti cordc : non lii
pervorsi, qui
se re-
clos
ptitant,
ct
perversum
Deum;
qui quandoaliquid
raciunt
mali, gaudenl; qiiandonliquid
mali
paliuntur,
blasphemant:
insuper posili
in tribulatione et fla-
gello
,
dicunt de corde distorlo,
Deus
, quid
tibi
feci ?Vere
quia
nihil Dco
fecerunt;
omniaenimsibi
fecerunt. Et
spiriium
rectuminnova in visceribus
mcis.
16.
[
vers. 13.
]
Ne
projicias
mea
facie
tua. Averte
1
nicaMss.al>est
parlicula
non.
*
SieMss.AtEdd.:
Perfectum,inquit,
in me
spirilumfac
esse.invelerala
erat,
etc.
faciem
iuama
pecctttis
meis:
e(
ne
projicias
mea
facie
tua.
Cujus
faciern
timet, ipsius
laciem
iuvocat.
Ne-
projicias
mea
facie
lua: et
spiritum
sanctumtuumne
auferas
ame. Esl enim
spirilus
sanctusinconliiente.
J amaddonum
Spiritus
sancti
pcrlinet, quia
libi dis-
plicet quod
fecisii.Immundo
spiritui peccataplacenl,
sancto
displicent, Quamvisergo
adhucveniam
depre-
ceris,
tamcnex alia
parte quia
tibi
displjcet
malum
quodcommisisii,
Deo
conjungeris
; hoc enimet libi
displicet, quod
etilli. J amduo cstisad
expugnandam
fcbremtuam
,
tu et medicus.
Quia ergo
non
polest
esseconfessio
peccali
el
punitio peccati
in hominea
seipso;
cum
quisque
sibi irascitur et sibi
displicet,
sinedono
Spiritus
sancii
non esl. Nec
ait,
spiritum
sanctumtuumda
milii, sed, neauferas
ame.
Etspiri-
tumsanclumtuumne
auferas
ame.
17.
[vers.
14.
]
Reddemihi exsultationemsalutaris
lui. Redde
quamhabebam, quampeccando
amise-
ram: Reddemihi exsullalionemsalularis tui :
utique
Cbrisli lui.
Quis
enim sineitlo sanari
poluit?Quia
et
antequam
de Maria
nascerctur,
in
principio
crat
Verbum,
et Verbumcral
apud
Deum
,
cl Deus erat
Verbum
(J oan.
i, 1)
: el itaasanclisPalribus
dispen-
satio
susceplse
carnis fulura
credebaiur,
sicul a nobis
factacreditur.
Tempora
variala
sunt,
nonfides.Red-
detnihi exsuUalionemstdularislui : el
spirituprincipati
confirma
me.Nonnulli intellexerunt hic Trinilalemin
Deo
ipsuinDeum,exceptadispensationecarnis: quo-
niam
scriptumest,
Deus
spirilus
est
(Id. IV,
24), Qod
enira non est
corpus,
et tamen
est,
videtur resiare
ut
spiritus
sit.
Intelligunt ergo
hi.cnonnulli Trinila-
lemdictam
(a);
in
spirilu
reclo
Filium,
in
spiriiu
sanclo
Spirilumsanctum,
in
spirituprincipali
Palrem.
Sive
ergo
hocita
sil,
sive
spirilum
reclum
ipskis
bo-
minis
accipi voluit, dicens, Spiritum
rccluminnova
in visceribus
meis, quem
curvavi et distorsi
pec-
cando,
ut
jam Spirilus
sanctus
ipse
sit
spiritus
principalis, quem
et auferri a se
noluit,
et eo se
voluil
confirmari;
non est hasretica
quselibet
sen-
tenlia.
18.
[vers. 15.]
Sedvidete
quid adjungat
:
Spirilu ,
inquit, principali
confirma
me.In
quoconfirma
?
Quia
ignovisti
mihi, qnia
securus sumnon mihi
inipulari
quod
donasti,
cxhocfaclus
securus, alque
isla
gratia
confirmatus,
non ero
ingralus. Quid
cnim faciam?
Doceaminiquos
viastuas. Doceam
iniquos
ex
iniquo
1;
id
cst, qui
fuerimct
egoiniquus, jam
non
iniquus,
nonameablalo
Spirilu
sancto,
et
spiriluprincipali
confirmaius,
doceam
iniquos
vias luas.
Quas
viasini-
quos
docebis?
Ei
impii
ad teconvertentur.Si
pecca-
lumDavid
impielati deputatur ,
non dese
desperent
impii, quiapepercit
Deus
impio;
sedsi adeumcon-
vcrtantur,
si vias
ipsius
discant : si autem
impielali
non
deputatur
factum
David,
sedilla
proprieimpietas
4
Aliquot Mss.,
ex
iniquis.
Alii
tres, exiniquus;ascripta
in
margine
nola
hujusmodi:
Sicdicitur
expcenitensqui

pcenitens
fuitet
jam
non
est,
etexconsul
qui
consulfuit
et modononest.
(a) Hieronymus
in
Epist.
adGalat.c.
4,
v. 6.
A
S97
ENARRATIO
IN PSALMUM
L. 598
dicitnr
apostare
a
Deo,
unum
Deumnon
colere, au|
nunquam
coluisse,
aut
quem
eolebat dimisisse,
d
cnmnlum
valel
quod
ait,
Et
impii
adteconverlentur.
Ila
plenus
es
adipe
misericordiae,
ut adteconversis
,
nonsolum
quibuslibctpeccaloribus,
sedeliam
impiis
nn sit
despcrandum.
Et
impii
ad le convertentur.
Uiquid?
Ut crcdentes in eura
qui justificat
im-
piiim
, deputelur
fides eorum
ad
justiliam
(Rom.
lv, 5).
'
'
19.
[
ners.16.
]
Eruemede
smguimbus
Deus,
Deus
saluiismcm.
Expressit
lalinus
interprcs
verbo minus
latino
proprietatem
tamcnex
graeeo.
Namomnesuo-
vimuslalinenondici
sanguines,
nec
sanguina;
tamen
quia
ila
grsecusposuit plurali
numero,
non sine
causa,
nisi
quia
kocinvenil in
primalingita
ltehraea,
maluit
pius' interpres
minus
laiine
aliquid
dicere,
quam
roinus
proprie.
Quareergopluraliter
dix.it: de
tanguinibus?In
multis
sanguinibus,
tanquam
in
origi-
necarnis
peccali,
mnlla
peccatainteUigi
voluit. Ad
ipsa peceatarespiciens Aposlolus, quse
veniunt de
corruptioneearniset sanguinis.ait:
Caroet
tanguitrt-
gnunt
Deinon
pottidebunt.
Nam
ulique
secundumfidem
veram
ejusdemapostoli,
caro ista
resurget,
et
ipsa
merebilur
incorruptionera,
dicente
ipso
:
Oporlet
cor-
ruptibile
hoeinduere
incorrupiionem,
etmortalehocin-
duereimmortalitatem
(l
Cor.
xv, 50, 53). Qoiaergo
corruptio
islade
peccalo
est, ipsius
nomine
appellan-
tur
peccata: quemadmodum
dicitur
lingua
et ilrod
frustumcaruis et membrum
quod
iuore movetur,
cumverba
distinguimus,
et
linguaquodper lingnapi
fil,
sicul dicimus
atiam
linguaragrsccam,
aliam lali-
nam: uonenimcarodivcrsa
csi,
sedsoiius.
Quomo-
do
ergodicitur lingua,
Ioculio
quce
fit
per
linguam;
sic diciturel
Sanguis,iniquilasquac
fil
pcr sanguincm.
Altendens
ergo
multas
iniquUates
suas,
et itlud
supe-
rius,
Et omnet
iniquilales
measdele; et eas tribuens
corruplioni
carnis
et
sanguinis,
Liberame, inquit,
de
tanguinibut
: hoc
est,
Libera me ab
iniquitatibus,
rounda me ab omni
corruplione.
lncorrupiionem
enimdesiderat
qui dicit,
Liberamede
sanguinibus
:
qitia
caroet
sanguisregnum
Deinon
possidebunt,neque
corruplio incorruptionem.
Erue me de
sanguinibus
Deus,
Deutsalutismem.Ostendit
quia
cumfuerit salus
perfecla
in isto
corpore, corruplio
in conon
erit,
quseintelligitur
nomiuecarnis et
sanguinis: ipsa
est
cnim
perfecia
sanitas
corporis.
Nammodo
quoraodo
sanumest
quod
labilur
, quod indiget, quod
habet
perpetuamquamdamaegritudinem
famiset silis?Ihec
tuuc non erunt:
quia
csca ventri
,
ct venter escis
(Id. vi, 13).
Deusaulemet hunc et has
evacuabit,
Erit fonna
corporisperfecta
ex
Deo, absorpta
morte
invictoriam
(Id.
xv, 54),
nulla
subrepenledefeclione,
nullis mulata
scialibus,
nullo laborelassataul
*
cibo
fulcialur,
et
aliqua
esca reficialnr,
Sed nonerimus
sineesca ct
potu
:
ipse
erit cibusnoster Deuset
po-
lus nostcr. Solusillecibus reficit necdeficit.Libera
mede
sanguinibusDeus,
Deussalutismem.Modoenim

pleriqueMss.,
potius.
*
Edd.,
utnullocibo
fulcialur.Abest,nulio,
aMss,
jam
in
ipsa
salutesumus.Audi
Aposlolum
:
Spe
enim
salvi
facli
sumus.Et vide
quia
de
ipsa
salule
corporis
dicebat: /
nobismetipsis, inqnit, ingemiscimiis ,
ado-
ptionemexspeetantes, redemptioncmcorporis
noslri.
Spe
enimsalvi
facti
sumus.
Spes
aitlem
quai
vitlelur,
non
est
spes
:
qtiod
enimvidet
quis, quid
sperat
? Si aitlem
quod
nonvidemus
speramus,perpalienHamexspeetamtts
(Rom.vm,23, 25).Quiperseveraverit
usque
in
fincm,
ipsa
est illa
patientia
: hic salvuserit
(Matth. x, 21,
etxxiv,
13), ipsa
est salus
quam
nondumhabemus
,
sedhnbituri sumus. Nondumest
res,
sedcerla
spes.
Et exsutlabit
lingua
mea
justitiam
tuam.
20.
[vers.
17.
]
Domine
,
labiamea
aperies,
etos
meumannuntiabitlaudemluam. Laudem
tuam, quia
'
erealus
sum;
laudemtuam
, quiapeccans
non dereli-
ctus sum
;
laudem
luam, quia
ut confitercradmonilus
sum;
taudem
tuam, quia
ut securusessemmundatus
sum. Labiamea
aperies,
etosmeitmannuntiabillaudem
tuam.
24.
[vers.
18, 19.] Quoniam
si votuisses
sacrificium,
dedissem
utique.
In illo
lempore
erat
David, quando
sacriflciavictimarumanimalittmofferebanlur
Deo,
et videbathaecfutura
tempora.
Nonnein hisvocibus
nos
agnoscimus?
Erant illa sacrificia
figurala, prae-
nuntiantiaunumsalutaresacrificium.Necnosdimissi
sinesacrificio
sumus, quod
Deoofferamus.Audi
enim
quid
dicat curam
gerenspro peccato suo,
et
ignosci
sibi volensmalum
quod
fecit: Si
voluisses,inquit,
sa-
crificium,
dedissem
utique.
Holocaustisnondelectaberis*
Nihil
ergo
offcremus? sic veniemus ad Deum?Et.
undeillum
placabimus?
Offer
;
saneintehabes
quod
offcras.Noli extrinsecus thura
compararc,
seddic :
In me
sunl, Deus,
vota
lua, qum
reddamlaudistibi
(Psal.w,
12).
Noliexlrinsecus
pecus quod
macles
inquirere,
tiabes inte
quod
occidas,
Sacrificium
Dea
spirilus
contribulalus: cor contritumet humilialuni
Deusnon
spernit.
Prorsus
spernil
laurum, hircum,
arietem :
jam
non est
tempus
ut hsec offerantur.
Oblalasunt cum
aliquidindicarent,
cum
aliquidpro-
mitterent;
venienlibus rcbus
promissis, promissio-
nes ablatsesunt. Cor contritumet humilialumDeus
non
spernit.
Nostis
quia
excelsus est Deus: si te
excelsum
feceris,longinquabit
a
le;
si le
humiliaveris,
propinquabil
adte.
22.
[vers.
20.]
Videle
quis
isle sit : unusvidebatur
deprecari
David
,
videleliic
imaginem
nostramct
ly-
pum
Ecclesioc.
Benignefac,
Domine,
inbonavolunlale
luaSion. HuicSion
benigne
fac.
Quoe
est Sion
? Ci-
vitassancta.
Quae
est civitas sancta?
Qusc
abscondi
non
polest super
monlemconstituta
(Malth.
v, 14).
Sionin
specutatione
quiaaliquidspeclfltquodsperat.
Inlerprelatur
enimSion
Speculatio,
et J erusalemVi-
sio
pacis. Agnoscitisergo
vosinSionetin
J erusalem,
si certi
expectatisspemfuturam,
et si
pacem
habelis
cumDeo. Et
mdificentur
muri J erusalem.
Benignefac,
Domine,
inbonavotuntaletua
Sion,
et
mdifieenlur
muri
J erusalem
: Nonsibi enimtribual Sion
aliqua
mcrita
sua : tucumillafac
benigne.
ASdificentur
muriJ eru*
1
m
plerisque
MSS,
wnstanter,
flua.
j
1599"
S. AUGUSTINIEPISCOPI
600
tatem: rauniinenta constrtianlur
immortalilalis no-
strae,
in
fide,
et
spe,
et charitale.
23.
[vers. 21.]
Tunc
acceptabissacrificiumjuslitim
:
modoautemsacrifkium
proiniquitate, spiritum
con-
Iribulatumet cor
liumiliatum;
tunc sacrificium
jusii-
liaelaudessolas. Bcali enim
qui
habilant indomo
lua,
in sseculasseculorumlandabunt te
(Psal. LXXXIII,
5)
: hoc est enimsacrificium
justitise.
Obiationeset
holocaustomala.
Quaa
sunt holocaustomata? Tolum
igneconsumptum.Quando
totum
pecus imponebatur
arse
igne
consumendum,
holocaustumdicebatur. To-
tos nosdivinus
ignis
absumat,
et fervor illc lolosar-
ripiat. Quis
fervor?
Nec est
qui
seabscondatacatore
ejus (Psal.
xvni, 7). Quis
fervor? De
quo
dicit
Apostolus, Spiritu fervcntes (Rom.
xu
, 11).
Nontantum anima noslra absumalur ab ilio divino
igne sapientise,
sedet
corpus
noslrum,
ut mereatur
ibi immortalilateml;
sic levetur holocauslum
,
uc
absorbealur-mors
invicloriam
(ICor. xv, 54).
Obla-
lionesel holocauslomala.Tunc
imponentsuper
altare
tuumvitulos.Undevitulos?
Quid
ibi
eiiget?
Innocen-
liamnovseoclatis,
anliberacollaa
jugolegis?
24. Psalmus in nomineCbristi,
elsi forte nonut
volumus,
verumtamen
ut
potuimus,
lerminalusest.
Reslat
paucis alloqui
vos, fralres, propler
mulla
malainter
quse
vivimus.
Ncque
enimviventes
in re-
bus humanis, migrarepossumus
a rebus humanis.
Cumloleranlia
vivendumest nobisinter malos:
quia
cummali essemus,
cumloleranliavixerunl boni in-
ler nos. Nonobliviscentes
quid
fuerimus,
non
despe-
rabimus
dehis
qui
nuncsunt
quod
fuimus. Verum-
tamen,
charissimi,
inlantamorumdiversilaiect tam
deteslabili corruplela, regite
domos
vestras, rcgite
fllios
veslros, regile
familiasvestras
2.Quomodo
ad
nos
perlinet
inEcclssia
loqui
vobis,
sicad vos
perli-
net in domibus
vcsiris
agerc,
ut bonam ralioncm
reddalis
dehis
qui
vobissunt subditi. AmatDeusdi-
sciplinara.
Perversa
aulemet falsa innoccnlia
cst,
liabenas
laxare
peccalis.
Valdeinuliliter,
valdc
per-
niciosc
seniit filius
patris
leniiatem,
ut
poslea
Dci
sentiat
severitatem
: cthoc non
solus,
scdcumdisso-
luto
palre
suo.
Quid
enim? Si
ipse
non
peccat,
et non
facit
qnod
filius
ejus,
ideonondebet ab
ipsanequilia
lilium
prohibere?
Anforle utvidcatur
filio
ejus quia
et
pater
lalia
faceret,
nisi senuissel
? Peccalum
quod
tibi non
displicet
infilio
luo,
deleclat
lc;
sedselasde-
seruil,
non
cupiditas.
Maxime,
fratres mei,
filiosve-
stros fideles altendite, quos
fidedixistis
3
ul
bapiiza-
renlur.
Sed
forle
negligit
malusfiliusvel monita
pa-
tris,
vel
objurgaiionem,
vel severitatem: tu
impte
personam
tuam
;
Dcusde illo
exigit
suam.
1N PSALMUM
LI
ENARRATIO.
SERMOADPOPULUM.
1. Psalmusbrevis cst,
de
quo loquendum
susce-
1
Mss.omittunt
parliculam
ul,
et exiisnonnulliferunt:
mereatur
absumiabimmortalitate.
*
Quatuor
Mss
,filias
veslras.
*"
Er,ettresms.,fidegemistis.
Alii Mss.
quatuor,fide-
pimus
Charitati Veslrse: sed titulumhabet
aliquan-
tulum
negotiosum.
Patienter
ergo
sustinete
nos,
do-
nec illum
cnodemus,
ut
possumus,quantumadjuverit
Dominus.
Neque
enim
passimprartereiinda
sunt
hoec;
quandoquidemplacuil fratribus,
nontantum aure ct
corde,
sed et
slyloexcipiendaquae
dicimus: ul non
auditorem
lantum,
sedet leclorcmeliam
cogilare
de-
beamus. Nataest
quidem
occasio
psalmo
huic exre
quadamgesta, quam
vobis eliamfecimusrecitari de
libro
Regnorum.
Saiil enimrex non ad
perma-
nendumelectusa
Domino,
sedsecundum
populi
cor
durura et malumdalus adeorum
correptionem,
non
ad utilitatem
(I Reg. vni,
7),
secundumillamscn-
tentiam sanctarum
Scripturarum, quoe
ait de
Dco,
Qui
regnarefacit
hominem
hypocrilam,propter perver-
sitatem
populi (
J ob
xxxtv, 30):
ctim
ergo
talisesset
Saiil, persequebatur
David
(I Reg.
xvm-xxiv
),
in
quo
Deus
prscfigurabatregnum
salulis
auemsc,
et
qtiem
Deus
elegerat permansurum
in scmine
suo;
quandoquidem
fuluruscrat rex
noster,
rcx sxctilo-
rum cum
quo regnaturi
sumus in
selernum,
ex se-
mine
ipsius
Davidsecundumcarnem
(Rom.
i,
3).
Cum
crgo
David Deus
clegissel,
et
praeelcgissei,
et
praedestinasset
ad
regnum,
noluit ct
ipsum
David
ante
regnum
tenere
,
quamprimo
a
pcrsequenlibus
liberarel;
ut eliamin hoc
ipso(igurarct
nos,
idcst
corpusejus, cujuscorporiscaputChrislus (Coloss. i,
18).
Porro enhnsi
ipsumcaput
noslrumsine
primo
peracto
laborein
terra,
inccelo
regnarenoluit, neque
levare sursum
corpus quod
deorsum
accepit,
nisi
per
(ribulationisviam
; quid
audent membra
sperare,
capilc
suo
magis
se
possc
csse felicia? Si
patremfa-
tniliasBeelzebubvocaverunt
,
quantomagis
domeslicos
ejus(Matih. x,
25)?
Non
ergosperemus
molliorem
1
viara:
quapraeeessiteamus, qua
duxit
seqiiamur.
Si
enim a
vestigioejus aberravimus,
perimus.
In lioc
ergo
David
quidpraefigurabalnr,
vidctis :
crgo
ct iu
Saul
quidpraoligurabalur,
videtis :
regnum
malumin
Saiil, regnum
bonuminDavid: morsin
Saiil,
et vila
in David.Etenimnos non
persequitur
nisi
mors,
de
qua
in fine
triumphabimus,
diccnles: Ubi
est,
mors,
conlentiotua? ubi
esl,mors,
aculeusluus
(I
Cor.
xv, 55)
?
Quid
est
quoddico,
nonnos
persequitur
nisi
mors?
Quia
nisi mortales
essemus,
non esset
quod
nobis facerel inimicus.
Numquid
cniin
Angelisquid-
quam
facit?
Ergo
etiam
ipsa
mors
,
a
qua
maxime
habemus
persecutionem, cujus
finiturin fineconten-
tio cumrestirrexerimus a
morluis,
sicut finitacst in
capite
nostro,
sic flnielur et in
nobis,
si
jusli
fuc-
rimus invenli. Nammorluus illemorlis interfector
fuit,
et
magis
in illomors mortua
est, quamipse
in
morte.
2.
Denique
eliamnomen
ipsum
si
aile"damus,
non
est sine
mysierio.
NamSaiil
interprclatur Pclitio,
hoc
est
appetitio.
Quid
enimdubitaredebemusnosnobis
fecissemorieraistam? A
peccato
enimhominisnata
jussistis.
At
Lov.,ftdedixilis
: et sicmeliorisnota?J J SS.
Idemverbumadhiuiluniest
supra,
iuEnarr.Psal.
56,
scruu
5,
n. 6.

sicEr.et Mss.Al
Lov.,
melwem.
601.
ENARRAT10
1NPSALMUMLI.
602
cstmors. Merito
ergoipse
sibi homo
appelivit
mor-
tem,
et ideo
petitio
nomen est mortis. Nam sicut
scriptumest,
Deus mortemnon
fecil,
neclalalur in
perditione
vivorum.CreavitenimDeusul essent
omnia,
etsanabiles
fecilnationes
orbisterrarum. Et undemors
auquam qusereres
:
Impii
autem
manibus, inquit,
elverbisaccersierunl
itlam,
etwslimantesillamamicam
defluxerunt(Snp. i, 13, 14, 16). Ergo appclendo
il-
Inm
defiuxerunt,
et inmortem
irrucrunt,
scstimantes
illamsibi esse amicam:
quomodo
oeslimavit
populus
amicum,
ct
petivit regem
inimicum. Exlorsit eiiim
populus
a Dominohabere
regem,
et datusest
Saiil,
tanquam
dati essenlilli in mnnus
suas, qui
manibus
et verbisaccersierunt
mortem, etfigurata
cst in
ipso
Snuleipsamors. Ideopsalmus
ille
septimusdecimussic
habet litulum: In die
qua
liberaviteiimDominus de
tnanuomniuminimicorum
ejus,
etde mamiStiiil. Dixit
primo,
omnes inimicos
ejtts;
et
poslea,
demanu
Saul :
quia
novissimainimicadeslruetur mors
(I
Cor.
xv,
26). Qtiidcst,
Etdemanu Saiil?
Quoniam
exc-
niitnos abinferiset de manumorlis liberavit nos.
3. Cum
ergo
Saul
persequeretur
virum sanctum
David, confugit
Davidnbi lulum
pulavit:
transiens
per
sacerdolem
quemdamAcbimelecli, accepit
abeo
panes.
Ubi
figuravil
eliam
personam,
nontanlumre-
gis,
sed et sacerdolis:
quia
manducavit
panes pro-
posilionis, quos,
sicut dicil Dominusin
Evangelio,
nonlicebat manducarenisi solis sacerdolibus
(Malth.
XII,
4).
Postea
ccepit
eum
quoerercSaitl,
el iratus est
suis
qtiod
nemo eumsibi vellet
proderc.
Hoc modo
lecluraesl inlibro
Regnoritm.
Erat aulcmibi Doech
quidam, quandovenerat
illead Achimelechsacerdo-
tem,
princeps pastorum Saiil,
Idumonus.
Qui
cum
adesset
quando
Snul irascebatur
suis, quod
iiullusilli
vellet
prodereDavid,prodidit
ubi eumvidissel. Misit
conlinuo
Saul,
exhibuil sacerdotemcl omncs
ejus,
ct
jussit
occidi. Nemoausus est hominum
regis Saiil,
nec
jubenterege,
milterc manuminsacerdotes Do-
mini : sed ille
qui prodidernt,
sicut
J uilas, qui
a
proposito
suo non
recessit,
et
usquc
in finem
persc-
veravitdeillaradicefrnclusferre,
(qualcs, nisiquales
fert
arbormala?)
occidit Doechiste manu
sua, jti-
bente
rege,
sacerdolemet omnes
ejus
: deindede-
bellata est civitas etiam sacerdolum
(I Reg.
xxi et
xxn).
Invenimus
ergo
Doechistum inimicum
regi
Davidetsacerdoli Achimelech.Unusboriioest
Doecli,
sed
genus
hominumest Doech: sicut Davidcl cor-
pus ipsumregis
et
sacerdolis, tanquam
unushomoet
du:c
personse,
sed tamen unum
genus
hominum.
Proindeinisto
tempore,
et inistosoeculovideamus
lixc duo
genera,
ut
perlineal
ad utililatcm
nostram,
vel
quodcanlamus,
vel
quod
cantari atidimus. Modo
videamus
Doech,
modovideamus
corpus regis
et sa-
cerdotis,
modo videamus
corpus
hominumadversus
regem
et sacerdotem.
4. Primonomina
ipsa
atlendite
quammystica
sint.
Doech
interprctatur
Motus: Idumaous
inlerprelatur
Terrenus. J amvidete
qualegenus
hominum
signiticet
Doech
istemotus: non
ergoperseverans
in
aeternum,
sed
emigrandus.
Terrenus:
quid exspectalis
de ho-
mine lerreno
aliquos
fruclus? Ccelesiis
*
homoerit
in setermim.Est
ergo regiium
terrenum
,
ut breviter
dicamet cito insiuuem
, hodiein isto
sseculo,
ubi est
et
regnum
ccelcste.
Peregrinos
habet cives suos
lilrumqueregnum, regnum
terrcnumel
regnum
cce-
leste, regnum
eradicandumet
regnutn
in
aeternum
plantandum.
Modoinhocsoecnlocives
uiriusque
re-
gni permixti
sunt:
corpus regni terreni,
et
corpus
regni
ccelestiscommixtumest.
Regnum
cceleste
ge-
mit inler cives
regni terreni,
et
aliquando (nam
ct
hoc tacendumnon
esl) quodammodorcgnum
lerre-
num
angariat
cives
regni
coelorum
,
et
regnum
coe-
lesle
angari.it
cives
regni
terreni.
Utrumque
vobisde
Scriptura
Dei demonstrnbimus. Daniel el Ires
pucri
in
Babyloniapraposili
sunt
negoliisregis (Dan. n,
49)
:
J oseph
in
jEgypto
secundusa
rege posiltis
est
administrare
rempublicam(Gen. XLI,
40),
de
qua
re-
publica
crat
popnlus
ille Dei libcrandus : in
ipsa
rcpublica angariam quodammodo
faciebat
J oseph,
sicut illi ires
pueri,
sicut Daniel. Manifcslumest
ergo quod usurparat
sibi ad
opera sua,
id est nd
opera regni sui,
non ad facta sua
mala, regnum
terrenumcivcs
rcgni
ccelorum.
Quid
et
regnum
cce-
lorum, quomodo usurpat
in hoc ssecuload
lempus
c.ives
regni
terreni? Nonnede his
Aposlolus dicit,
quod
non caste
Evangcliiimannuntiabanl,
sed ler-
rena desidcranles
regnuin
ccclorum
praedicabani;
sua
quoerebant,
et Chrislumannimtiabant? Et ut noveri-
tis
quod
ct
ipsi
ad
opus regni ccelorum,
tanquam
mercenarii
assumpti sunt, Apostolusgaudens
deilUs
dicit: Sunl
qui per
invidiam
etconlentionemChrislum
annuntiantnon
casle,
exislimantestribulalioneinsesus-
citarevinculismeis.
Quid
enimdumomhi modosive
per
occasionemsive
per
verilalemClirislusannunlielur?
El inhoc
gnudeo,
sed
elgaudebo(Philipp. i,
17eM8).
Dc talibusetiam Ciiristus
annuntiat,
dicens: Phari-
smiel Scribm
sttper
cathedram
Moysi
sederunl.
Qttm
di-
cunl, facite; qum
aiitem
faciunt, facere
nolile: dicunt
enim,
etnon
faciunt(Mallh. xxni, 2, 3). Qusedicunt,
peninent
adDavid
;
quoe
aulem
faciunt, perlinent
ad
Doech. Per iltosme
audile,
illosimilari nolite. Ista
duo
genera
hominumsunl hodieinterra. Dehisduo-
hus
generibus
hominumcantat.
psalmus
iste.
5.
[ers. 1, 2.]
Habet autem Psalmi titiilus : /n
finem
intellectus
David,
cttmvenil Doech
Idummtts,
et
nunliavit Saul: Venit Davidin domumAbimelech*:
ctim
legamus
enmvenisseindomumAchimelech. Et
forlasse
quod
nonabsurdc sentimus
propter
simili-
ludinem
nominis,
et unius
syllabaedifferentiam,
vel
poiius
unius
liitcrx,
vnriali sunt liluli.In codicibus
tamen Psalmorumcum
inspiceremus, magis
Abime-
lech
quam
Achimetechinvenimus.Et
quoniara
inalio
locohabes evidentissimum
psalmum,
nondissimililu-
dinem
nominis,
sed
prorsus
diversumnomeninsinuan-
tem;
quandoquidcm
Davidanle
regemAchis,
nonanie
1
Sic
aliquot
Mss.
AtEdd.,atiquosfruclus
cmlestes?Bo-
mo,
etc.
2
PleriqueMss.,
Psalmi
litulus,
nuntiatumesseSui.tide.
David,quod
veneritDavidindomumAbimetech.
603
S. AUGUSTINIEPISCQPI
604
regem
Abimclech
immutavitfaciem
stiam,
et dimisit
eum.ct
abiil: lilulus autem Psalmi sic
scriptus est,
Quando
immutavitvulluinsuumcoramAbimelech
(Psal.
Xxxni, 1): ipsaniagis
mutationominisin
inysterium
facitinteiitos,
nc
tanquanires
historiac
persequaris,
et
sacrata
*
velacoi.iemnas. Diseussumnomcn
in
psatmo
illo
,
quod
est Abimelecb,
invonitur
intcrprelatum,
Patris inei
regnum. Quomodo
autem
palris
sui re-
gnum
dimisit David,
et
abiit,
nisi
quomodo
Chrisius
regnum
J udacorumdimisit,
et adGenlestransivit?
Hiucforlassis eliam
prophelicus spirilus
adscribcns
tilulum
psalrao
huic,
voluit
ul non diceret Acliime-
lcch,
sed
Abimelccli, quia quando
venit Davidad
patris
sui
regnum,
tunc cst
proditus;
hocesl
quando
venit Doniiiius
noster J esus Chrislus
ad
rcgnum
J u-
dseoruminsiilulumaPatrc
suo,
de
quodicit, Au(e-
refur
a vabis
regnum
Dei,
etdabilur
genli facientifru-
ctus
ejus
el
jusliliam (Matth.
xxi, 43),
lunc est
pro-
ditus
moni, quam significat
Saiil. Non est autem
occisus
(a),
sicut
ncc
Isaac,
cumet
ipsepassionem
Domini
tigurarel;
nec lamen sine
sanguine figura
transactaest,
vel ibi illiusariclis
(Gen.
xxn, 12),
vel
liicAchimelechsacerdolis.
Neque
enimoccidi
opor-
luil
cos, quos
tunc
resurgcrc
non
oportebat
:
sed
corumvilam
a morlis
periculo,
verumlameii effuso
sanguine,
liberansJ esusresurrectionem
poiiussigni-
ficabat, quse
boc modo inillis
figurabalur, quia
vero
Domino
servabalur. Ptura hinc
dici
2
possent,
st il-
larumrerura
geslarum
inhocsermone
suscepisscmus
traclanda
mystcria.
6. Nunc
jam
audiamusisla duo
genera
hominum,
quandoquidem
de
tilulo.isto,
etsi
operosius
et for-
tasse
loquacius,
lamenut Dominusconcessit,
exitum
esf.
Duo
genera
hominumattendite : unuinlaboran-
lium
,
alteruni eorumiuter
quos
laboratur;
unumde
terra, altcrum
de coelo
cogitantium;
unumin
pro-
fundumcor mitlentium,
alterumcor
Angelisconjun-
genlium;
unum
speranlium
delerrenis
quibuspollet
hic mundus, alterum proesumonlium
de coelcstibus
quaepromisit
tionmendax
Deus3. Sed niixta sunt
ista
genera
hominum. lnveninius modo civemJ eru-
salem,
civera
regni
ccelorum
administrare
aliquid
in
terra
;
ut
puta, purpuramgeritl, magislratus est,
cedilisest, proconsul
cst, imperaior est, rcmpubli-
eam
gerit
terrenam: sedcor sursum
habet,
si cliri-
stianus est,
si fidelis
est,
si
pius
est,
si conlemncns
in
quibus
est,
et
sperat
in
quo
nondumest. De
qtto
I
genere
fuit illa sanctamulicr
Eslher, quoe
cumesset
1
sicEr.et Mss.
At
Lov.,
seerela.
*
SicmeliorisnotsaMss.At
Edd.,
amortis
periculo
li-
berari,
verumtameneffusi
sanguinis
liberatiorcsurrectio-
nem
poliussigniticabat,qute
hocmodoinillis
figurabaiur.
Quia
veroDominoservabaturresurrectio, plura
iiic
dici,
etc.
8
Hicin Edd.
post
nonmendax
Deus,
insertacrant
istliaxverba: Nonesse
desperandum
dehominibusbo-
nis,
si
|
er uosterreuum
aliquidadmiuislretur;
necruvsum
continuo
gratulandum
hominibus
qui
coslestia
agere
di-
gnoscauturnegolia
: cum
plerumqueilliquinegoliis
saecu-
laribus
implicati
sunt,
cor
sempcr
sursum
habeaat,
et isti
qui
cailestia
seniperpraedicant,
cortrahautinlerra. Ab-
suntea
prorsus
anostrisMss.
'
4
OmnesMss.,purpwasgertl.
(a)
Intellig.,
David.
uxor
rpgis,
venlumest ad
periculumdeprecandi
pro
civibus
suis;
el cumorarel coram
Deo,
ubi mentiri
non
posset,
in orationesua
dixit,
ita sibi
fuisseilla
ornamenla
regalia
sicut
pannuin
menstrualse
(Esth.
xiv, 46).
Non
ergodesperemus
dc civibus
regni
cce-
lorum, quando
eosvidemus
aliquagerereBabylonioe
negotia, aliquid
terrenumin
republica
lerrena : nec
rursus continuo
gratulemur
omnibushominibus
quos
videmusagerenegoliaccelcstia;quia
ctfiliipestilcnti;e
sedent
aliquando
in
cathedraMoysi,
de
quibusdicilur,
Qum
dicunl
facile; qum
autem
faciunt, facere
nolile:
dicuntenim
,
etnon
faciunt.
Illi in lerrenis rebusle-
vant cor in
coelum,
isti incceleslibusverbis
trahunt
cor intciva. Venietaulem
lempusventilabri,
quando
utrumquediligenlissimediscernalur,
ne
gramim
ali-
quod
transeat in acervum
palese
comburendum,
ne
una
slipula
iranseat admassamin horreo reconden-
dam
(Matth.
iu
,
42). Quamdiu
ergo
nuiic
permixlum
est,
audiamushinc vocem
nostram,
idest civiumre-
gni
coelorum
(hoc
enim affectare
debemus,
toterare
bic
malos, quam
tolerari
abonis);
et
conjungamus
nos huic
voci,
ct
aure,
et
lingua,
et
cordc,
et
opere.
Quod
si
fecerimus,
nos hic
Ioquimur
inhis
quae
au
dimus. Dicatur
ergo primo
de
corpore
malo
regni
lerreni.
7.
[vers.3.]
Quid
gloriatur
inmalilia
qui potens
est?
Attendile,
frntrcs
mei, gloriaramalignilatis, gloriam
hominummalorum.
Quse
est
gloria? Quid
gloriaiurin
malilia
qui polens
est? id
esl,
qtti
in malilia
potens
est, quid glorialur?
Opus
csi
potcntemesse,
sed in
bonitate, noi)inmaliiia.
Aliquidmagnum
esi
gloriari
in malilia? iEdificare domum
paucorumest,
de-
struere
quivis ignarus potest.
Seminare
frumenla,
excolere
segetem, exspectare
donec
maturescat,
et
in
ejus
fruclu in
quo
laboravit
gaudere, paucorum
csl : unascinlilla omnem
segelem
incendere
quivis
polest.
Suscipereinfaulem,
nattim
nutrire, educare,
ad
juvenilem
oetatem
pcrducere, magnum
officiuin
est:
occidereillumuno
puncto tcmporis quivispo-
tcst.
Ergo
ea
quse
ad
destriiclioncm
fiunt, f.icillime
fiunt. Quiglorialur,
inDomino
glorietur(I
Cor.
i,
31):
qui gloriatur,
in bonilale
gloriettir. Gloriaris, quia
potens
esinmalo.
Quid
laclurus
es,
o
potcns, quid
factttrus
es,
mullum le
jaclans?
Occisuruses homi-
netn : lioc
etscorpius,
boc et una
febris,
hoc et
fungus
malus. Hucneredacta est omnis
potentiatua,
ut malo
fungocoacquclur?
Hoc
ergo
faciunt boni ci-
vcs J crusalcm
, qui
non in malilia
,
sedin bonitale
glorianlur
:
primo
ut non
inse,
sedin
Domino
glo-
,
rientur;
deinde ut ca
qux
ad
sedificationemfaciunl,
studiose
faciant,
et taliafacianl
quae
valeant ad
pcr-
manendum; quac
aulem faciunt ad
destructionem,
faciant
propier disciplinamproficientium,
non
pro
pler oppressionem
innoccntium.
Huic
ergopotentia?
comparatumcorpus
illud
terrenum
, quare
non au
dial ex his
verbis, Quidgloriatur
t
malitia
oui
po-
lensest?
8.
[tiers.4.]
In
iniquitate
loladie
injusliliamcagilavit
lingua
lua. ln
iniquilate
tota
die,
id esl tolo
leiupore,
605
ENARRATIO
IN
PSALMUMLI.
60
sinelassitudine,
sineintervatlo,
sine
pausalione.
Et
quando
non
facis, cogilas;
ut
quandoaliquid
mali
abesl a
manibus,
acordenonahsit: aut facis
malum,
aul dumnon
poles
facero,
dicis
malum,
lioc
est,
ma-
ledicis: aut
quando
uechoc
poles,
viset
cogitas
ma-
lum. Totadie
ergo,
idcst sinc inlermissione. Exspe-
ctamus huic homini
poenam.
Parva sibi
poenaesi?
Minarisei: lu cumei minaris
, quo
cumvismiltere
in malum? Dimiiteillumin se. Ut
mulluin
ssevias,
subjecturus
'
es bestiis: in
seipsumpejor
est bestiis.
Destiaenim lacerare
corpus ejus poiest
:
ipse
cor
suumsanum
retinquere
non
polest.
InteriusInse
ip-
se
ssevii,
ettuexterius
plagasinquiris?
ImooraDeura
proillo,
ul liberetur asc. Verumtameninhoc
psatmo,
fratres
mei,
nonoraliocsl
pro
malis,
ant conlramar
los,
sed
propheliaquid
sit evcnlurum
malis. Nonila-
que putetis
exmalevolentiaPsalmum
aliquid
dicere:
dicilur enimin
spirituprophetisc.
9.
Quidergoscquilur?
Tola
polentia
tua
,
et tota
cogiialioiniquitatis
tola
die,
et meditaiio
matignilatis
in
lingua
tuasine
intermissione,quidegit
?
quid
fecil?
Sicul novaculaacula
fecisti
dolum. Ecce
quid
faciunl
sanctis
mali; capillos
radunl.
Quid
esl
quod
dixi ? Si
siut talescivesJ erusalem
qui
audiant vocemDomini
sui, regis
sui
dicenlis,
Nolitelimereeos
qui eorput
occidunt,
animamautemnon
possunt
occidere
(Matlh.x,
28); qui
audianl vocem, quse
modoex
Evangelio
re-
citata
est, Quidprodest
hominisi lotummundumtu-
eretur,
seaulem
ipsum
detrimenlum
faeiat(Id. xvi, 26),
coutemnuntomnia
prsesenlia
bona, insuper
et
ipsam
vitam. Et
quid
factura est novaeulaDoechhomini
meditanti inhaclerra
regnum
coelorum
,
et futuroin
regno
coelorum,
habenli secum
Deum,
et
permansuro
cumDeo?
quid
esl facluraillanovaeula?
Capillos
ra-
sura,
ealvumfacluraest. El liocadChristum
pertinet,
qui
in loco Calvarisecrucifixusest. Facit et fllium
Core, quodinterpretatur
Calvilium.
Naraisti
capilli
superflua
rerum
lemporaliumsignificant.
Qui quidem
capilli
non
supcrflue
facli sunt a Deoiu
corpore
ho-
foiuum,
sedad
aliquod
ornamentum
: lamen
quia
sine
sensu
prsecidunlur,
illi
qui
hserenl cordein
Domino,
sic habeutistaterrena
lanquamcapiltos,
Sed
aliquan>
doet
aliquid
boni de
capillisoperandum
est, quando
frangispanem
esurienli, egenum
sinetectoindncisin
domumluam,
si videris
nudum,
vesiis
(Isai.
LVIII, 7):
postremo
etiam
ipsi martyres
imilanles
Dominum,
saiiguinempro
Ecclesia
fundentes
,
audienlesvocem
iltam
,
SicutChristus
animainsuam
pro
nobis
posuit,
Sicel nosdebcmus
profralribus
animas
ponere(l
J oan.
III
, 46), quodammodo
dc
capillis
suisbenenobisfe-
cerunt,
idest
de hisrebus
quaspotest amputare
vel
radcre
iltanovncula.
Qniaergo
etde
ipsiscapillis
boni
aliquid
fieri
potestsignificavit
el illamulier
peccatrix,
quse
cumflevisset
super pedes
Domini, capillis
suis
lersit, quoslacrymisrigavit(Luc.
vu,
38). Quid
si-
gnificans?
Quia
cummisertusfueris
alicujus,
debeset
1
opthnse
notaeMss.,
subrecturusesbesiih
: sicinPsal.
36,
serm.
S,
n.
43,
observabamus in
plerisque
Cdd.haberi
aliosbestUs subrexerunt.
subvenire,
si
poles.
Cumenim
misererls, tanqnam
lacrymas
fundis: cum
stibvenis, capillistergis.
Et si
hoe
cuicumqne, qtianto mngispedibusDomini?Qui
sunt
pedes
Domini?
Evangelistscsancti,
de
quibus
dictum
est, Quumtpeciosi
sttnl
pedes
eorum
qui
an-
nuntiant
pacem,qui
annuntianlbona(Isai.
u\,l,etRom.
x, 15)!
Ergo
acuatsicutnovaculam
linguam
snamDo-
eeh: acuai dolum
quantumpolesi:
ablaturusesl
super-
flua
temporalia; numquid
necessaria
sempiterna
?
40.
[vers.5.]
Dilexistimaliliam
superbenignitatem.
Ante le erat
benigniias, ipsamdiligeres.
Nonenim
aliquid
eras
erogaturus,
aul
quoddiligeres
de
longin?
qua navigatione
allaturuseras.
Benigniias
ante
te,
iniquilas
antete :
compara,
et
elige.
Sedfortchabes
oculum
quo
videas
malignilatem,
et nonhabes ocu-
Ittm
quo
videas
benignilalem.
Vse
inlquo
cordi!
Quod
pejus est,
avertit se ne videat
quod
videre
potest.
Quid
enimdelalibusaliolocodiciumest? Noluil tn-
leltigere
ul bene
ageret.
Nonenimdictum
est,
non
po-
tuit;
sed
noluit,
inquit, intelligere
ul bene
ageret,
clau-
sit oculos a luce
prsesenti.
El
quidsequitur? Iniqui-
talemmedilutusesl incubitisuo
(Psal.
xxxv,4,
5),
hoc
est ininterioresecrelocordissui. Tale
quidobjicitur
huicDoech
Idumaeo,malignocorpori,
mortui
terreno,
non
permanenti,
nonccelesti.Dilexistimalitiam
super
benignitatem.
Namvisnosse
quam
videatmalusulrum-
qtte,
el illud
polius eligat,
hinc seavertat?
Quare
clamat
quando inique aliquid palitur? Quare
tunc
exaggerat quantumpolestiniquitatem,
et laudat be-
nignitalem, reprehendens
eum
qui
inillo
operalus
est
malignitatemsuper benignitatem
? Sit
ergo regula
sibi advivendum: de
seipsojudicabilur.
Porro si fa-
clat
quod scriptumcst, Ditigesproximum
luumtan-
quamteipsum(Matlh.
xxn
, 39); et, Qum
vultisut
faciant
vobishominesbona
,
hmccl vos
facile
itlis
(Id.
vu, 42); apud
sehabet unde
noverit, quiaquod
inse
nonvult
fleri,
nondebet facerealteri
(Tob. iv, 16).
Dilexisti malitiam
super benignilatetn.Inique,
inordj-
nate
, perverse
vis tevare
aquamsuper oleum;
de-
mergetur aqua,
oleum
supereminebit. Pqnere
vissub
tenebris
lucem; fugabunlur lenebroe,
lux
manebit.
Super
coalumterramvis
collocare; pondere
suo
cadet
lerra in loctimsuum. Tu
ergo mergcris diligendo
maliliam
super benignitatem.
Nam
nunquam
beni-
gnitatem
malitia
superabit.
Dilexisti malitiam
super
benignilatem
:
iniquilalemmagisquamloquimquitatem.
Anteteesl
sequitas,
anleleesl
iniquilas
: unamlin-
guam
habes
, quo
viseamveriis
; quarc ergo potius
ad
iniquilalem
,
et nonad
scquitatem
?Cibosamari-
tudinis non das ventri
tuo,
et cibos
iniquiiatis
das
linguoc
luae
malignoc?
Sicut
eligisquo
vescaris,
sic
eligequodloquaris. Prseponisergoiniquitatemoequi-
laii,
el
prscponis
nialitiam
beniguiiaij
: lu
quidcm
pncponis,
sed
supra
esse
quidpolest
nisi
benignilas
et
sequitas
? Sedtu
imponendo
le
quodammodosupcr
ea
quse
necesseest ut deorsum
cant,
nonillafacics
esse
supra
bona,
sedtucumeis
mcrgeris
inmala.
11.
[vers.6.] Proptcr
hoc
sequjtur
in
Psalnio,
Dilexi-
5(iotnniaverbatubmersionis.
Eripeergote,
si
poles,
a
e07
S. AUGUSTINlEPISCOPI 608
submersione.
Naufragium
fugis,
el
plumbum
ampje-
cteris ! Si non vis
mergi,
labulam
apprchende,
ligno
portare,
crux le
perducat.
Nuncvero
quia
Doeches
Iduraseus,
moluset
terrenus, quid
facis?Dilexisiiom-
niaverba
submersionis,linguam
dolosam.Hacc
prseces-
sil,
verbasubmersionissecuta
suntlinguam
dolosam1.
Quid
est
lingua
dolosa? Minislrafallaciseest
lingua
dolosa,
atiud incorde
gestaniium,
aliudore
promen-
tium. Sedinhis
subversio,
inhis submersio.
12.
[vers. 7.] Proplerea
Deus destruettein
finem
:
elsi nunc videris virere
tanquam
fenumin
agro
ante
sestumsolis.Omnisenimcaro
fentim,
etclaritas
homi-
nisut flosfeni: fenum
aruil,
ct
flosdecidit;
verbumau-
temDomini manet inselernum
(Isai.
XL,6, 8).
Ecce
quo
le
teneas,adquod
manetinscternum.Namadfenum
et adfloremfeni si le
tenueris.quoniam
fenum
arescct,
ct flos
decidet,
deslruelteDeusin
finem:
ctsi non
modo,
certe infinem
destruel, quando
illttdvcntilabrumve-
nerit,
etacervus
palesc
amassa
separalus
fuerit.Nonne
massain
horrea,
ct
palea
in
ignem(Matih.
IH
,
et
xin,
40)?
NonnetotusisleDoechadsinistram
stabit, quan-
do dicturus esl
Dominus,
Ile in
ignem
mlernum
qui
paralus
esl diaboloel
angelisejus(/d.xxv,41)?
Deslrttel
ergo
le Deusin
finem
: evellel
te,
cl
emigrabit
te de
tabernaculoluo. Modo
ergo
Doech isteIdumseusest
in tabernaculo : sed servus non manet indomoin
oelcmum
(J oan. vm, 35). Operalur
et iste
atiquid
boni,
elsi non faciis
suis,
satlcmverbis
Dei,
ut in
Ecclesia
quando
sua
quserit(Philipp. u, 21),
sallem
quae
Chrisli sunt dicat. Sed
emigrabit
tedetaberna-
culotuo. Amendico
vobis, perceperunt
inercedem
suam
(Mallh. vi, 2).
El radicemtuaindeterra viven-
lium.
Ergo
in terra vivenliumnos dcbcmus habere
radicem. Radix nostra ibi sit. Inoccultocst radix :
fructusvideri
possunl,
radix videri non
potcst.
Radix
nostra charilas
nostra,
fructus noslri
opera
noslra :
opus
est ut
opera
tuadecharilate
proccdant,
luncest
radix tua interra vivenlium. Inde cradicabitur isle
Doech,
nec omnino
poterit
ibi
permanere, quia
nec
altius ibi flxit radicem: sed
quomodo
illaseminain
petra,
etsi radicem
cjiciant,
tamen
quia
humorem
non
habent,sole
orlo continuo
arcscunl(/(/.xm, 5).
At veroilli
qui
altius
figunt
radicem, quid
audiunt
ab
AposloIo?
Flecto
genua
tnea
pro
vobisadPalremDo-
mini nostri J esu
Chrisli,
ut silisincharitateradicati et
fundati.
Et
quia
ibi
jamradix,
Ul
possitis, inquit,
comprehenderequm
sit
allitudo, lalitudo, longiludo
et
profundum;
scireetiam
sitpereiiiinenlem
scientiamcha-
rilatis
Christi,
ut
impleamini
in omnem
plenitudinem
Dei
(Ephes. ni, 14, 16-19).
Talibusfruclibus
digna
cst tanta
radix,
lam
simplex,
tam
gcrminans,
in
ger-
minatamalte fundala". Atvero
hujus
radixeradica-
tur delerraviventium.
13.
[vers.8.]
Et videbunt
justi,et limebunt,
elsuper
eumridebunl.
Quando
timcbunl?
quando
ridebunt?
1
Er. et
plerique
MSS.:
Expressit
verba
submersionis,
lin-
guam
dolosatn.

sic
aliquod
Mss.Atii
quidam
: tam
simplex,
tam
ger-
mana,
tamalte
fvndata.
Al
i.ov.,
tam
simptex,
tam
germi-
nans
ingermine}
(amuttaet
funduta
et
vrofunda.
lutelligamtis crgo
cl disccrnamuSdtto isla
lcmpora
satisulililcr limcndiet ridendi.
Quamdiu
enimsumus
in hoc
sscculo,
nondumcst
ridendura,
ne
posteaplo-
remus.
Legimusquid
servetur in finemhuic Doech
;
lcgimus,
et
quiainlelligimus
et
credimus, videmus
,
sed timemus. Hoc
ergo
diclum
est,
Videbunt
justi,
etlimebunt.
Quamdiu
videmus
quid
evenlurumsii iu
finem
malis, quare
limemus?
Quia
dixit
Apostolus,
ln titnoreet tremoreveslram
ipsorumoperamini
salu-
tem
(Philipp. n, 12): quia
dictumest in
psalmo,
Ser-
vileDominoin
limore,
et exsultaleei cum tremore
(Psal. n, U).Quare,
cumlimore?
Quapropterqui
se
pulat
slare,
videatnecadat
(1
Cor.
x,
12).
Quare,
cum
Iremore?
Quia
dicit alibi :
Fralres,
si
prmoccupalus
fuerit
homoin
aliquodelicto,
vos
qui spirilualesestis,
inslrtiite
hujusmodi
in
spirilulenitatis,intendensteipsum
neel lutenieris
(Gal. vi,
1). Ergojustiqui suntmodo,
qui
vivunl ex
fide,
sic vident islumDoech
quid
itli
eventurum
sil,
ut lamentimeant et sibi:
quid
enim
sunt
hodie, sciuiit; quid
cras futuri
sint,
nesciunt.
Modo
ergo
videbunl
jusli,
el timebunt.
Quando autem
ridcbunt?
Quando
transierit
iniquitas, quando
(rans-
volaverit,
sicut
jam
cx
magna parle
transvolavit
tempus incertum, quando fugatse
fuerint lenebrae
hujus sscculi,
in
quibus
modo non ambulamus nisi
adiucernam
Scripturarum,
et ideolimemus
tanquam
in nocte. Ambulamusenimad
propheliam,
de
qua
dicit
apostolus
Pelrus : Habemuscertiorem
propheti-
licum
sermonem,
cui bene
facilisintendenles,
sicut /-
cernmlucentiinobscuro
loco,
donecdies
lucescal,
el lu-
cifer
oriatur incordibusveslris
(II
Petr.
i, 19).Quam-
diu
ergo
adlucernam
ambulamus,
neccsseest utcum
limore vivamus. Cumautemvenerit dies
noster,
id
est manifeslalio
Cbristi.de qua
idemdicit
Aposlolus,
CumChrislus
apparuerit
vita
veslra,
tunc el vos
appa-
rebilis cum
ipso
in
gloria (Cotoss.ui, 4);
tunc
justi
ridebunt istumDoech.Nonest enim
jam
subveniendi
locus: non
quomodonunc, quando
videshominemin-
juste vivenlem,
viscumillolaborareut
corrigas; quia
qui injuslus esl,
conversus
poleritjuslus esse, quo-
modo ct
justus
aversus
polest injuslus
csse.
Ilaque
necdele
praesumas,
necdeillo
desperes;
el da
ope-
ram
quantumpotcs,
si
bcnignuses,
si non
diligis
ma-
liiiam
snper benignitatem,
ut ambulaiilemhominein
in viamalacterrantem
corrigas
adviambonam.Tunc
vero cum vencrit
judicii tempus,
correctionislocus
non
erii,
scdlanlumdamnationis : et erit ibi
pceni-
tcnlia,
sed
infrucluosa, quia
sera. Visut sit fruluosa?
Non sit scra : liodiele
corrige.
Reus
es,
ille
judex
est :
corrige reatum, etgaudebis
ad
judicem.
Hodie
enimhorlalur
lc,
ne
judicel te;
et
qui judex
luus
iuturus
est, ipse
esthodie advocalusluus. Tunc
ergo,
fratres,
restat ridendi
lempus.
Nam
ipsam
irrisionem
iniquorumquse
fulura est
justis, significavit
liber ille
Sapienliae.
Insuis
enim,
in
quorum
animas transfcrt
se
sapienlia\
faclura est
quod
dixil:
Increpabam,
et
non
exaudiebalis;loquebar,
et meissermonibusnonin-
1
Am.:
insuper
enim
iniquorum
animoscum
transfert
se
sapiettlia.
Er. et Lov.:inmorumenimamicorum
animat
cttm
transfertse,
etc.NosMSS. librosseculisumus.
6C9 ENARRATIO1NPSALMUMLI.
610
tendebaiis;
el
ego
veslrm
perdilioni superridebo(Prov.
I, 24-26).
Hocfiel tunc a
justis
in islumDoech.Modo
aiitemvideamuset
limeamus,
ne hoc simus
quod
in
cumdicimus: et si hoc
cramus,
hoc esse
desinamus,
ut modo
timentes, postca
rideamus.
14.
[vers.9.] Quid
aulemtuncdicent
qui
ridebunt?
Et
super
eum
ridebunl,
et dicenl: Eccehotno
qui
non
posuii
Dettm
adjulorem
suum.Videle
corpus
lerrenum.
Quaiilumhabebis,
taniuseris. Provcrbium
avarorum,
rapacium,
iunoccntcs
opprimcniium,
rcs alienas in-
vadenlium.commcndaiancganlium.Qualehocprovcr-
bium?
Quantumhabebis,
lantus
cris;
id
est,
quanlum
habueris
pecunise, quantum acquisieris,
lanlo
plus
poteris.
Eccehomo
qui
non
posuit
Deum
adjulorem
tttum,
sed
speravit
inmutlitudinedivitiarumsuarttm.
Non dical
pauper
forle inalus:
Ego
non sumde hoc
corpore.
Audivit enim
Propbelam
diccntem
, Spe-
ravit in mulliludinediviliarumsuarum :
continuo
si
pauper est,
altendit
pannos suos, respexit juxla
se forie diviterain
populo
Dei ornaiius
veslitum,
et ait in corde suo
,
De isto
dicil, numquid
de
rne?Noliindete
excipere,
noli
separarc,
nisi videris
et
timueris,
ut
postca
ridcas. Nam
quid
tibi
prodest,
si
eges
facultateet ardes
cupidilale
?
Quando
Dominus
nosler J esus Chrislusabeuntiaseillidiviticontristato
dixerat, Vade,
vendeomnia
qumhabes,
et da
paupe-
ribus,
ethttbebisthesaurumincmlo: el
veni,
sequere
me,
etmagnamdesperalionem
diviiibus
prsenuniiarat,
ut
dicerct facilius
posse
camelumtransire
pcr
foramen
acus,
quam
diviteminlrare in
regnum
ccelorum
;
nonne coulinuo
discipuli
coiitristati
sunt,
dicentes
apudscipsos
:
Quisnampoteritsalvuri(Malth.x\x, 21,
24,
25)
?
Ergoquandodiccbant, Quisnampoterit
sal-
jwri? divites
paucus atlcndebant;
Iafebat eos tanta
paiipcrum
multiiudo?Non sibi
polerant
dicere: Si
difficilc
cst,
imo
impossibile
ut intrenl divitesinre-
gnuin
coelorum
,
sicut
impossibile
est ut inlret ca-
inelus
pcr
foramen
acus,
onines
pauperes
intrent in
regiuim ccelorum,
divites soli excludantur?
Quot
sunt euimdivitcs? Al vero
pauperum
mitlia innu-
merabilia.Nonenimlunicas
inspecluri
sumusin
regno
ccelorum;
sedvestis
cujusijuefulgorjuslitisedepuia-
bitur : erunt
ergopatiperesocqnalesAngelisDci;
in-
duti stolis
immorlaliialis, fulgebuht
sicut sol in
regno
Palrissui
(Id.
xm,
43)
:
quid
nobis cst de divitibus
paucis
sollicilos csse aut laborare?Nonhoc sense-
runt
Apostoli
: sed cum Dominus hoc
dixisset,
Faciliusesl camelumtransire
per foramenacus, quam
diviiemintrare in
regnuin
cmlorum: illi
apud
se di-
cenlcs, Quisnam
poleril
salvari?
quid
altcnderuiit?Non
facuttatcs,
sed
cnpidiiates.
Videruntenimetiam
ipsos
pauperes,
elsi nonhabenles
pecuniam,
lamenhabere
avariliam.Elut noveritisnon
pecuniam
in
divite,
sed
avaritiam
condemnari,
advertite
quod
dico :
respicis
illumdivitemslantem
juxta le;
et forte in itloest
pecunia
et nonest
avaritia,
in tenonest
pccunia
et
esi avaritia.
Pauper
ulccrosus
, serumnosus, linctusa
canibus,
nonliabens
opem,
non habens
escam,
non
habens forle
ipsamvestem,
ablatuscsl ab
Angelis
in
sinumAbrahse
(Luc. xvi,
22).
Eia tu
pauper gaudes
modo, numquidnam
tibi et ulcera
optanda
sunl?
Nonne
palrimonitim
luumsanitas esl?Non est in
hoc
Lazaro mcritum
paupcrlatis,
sed
pietatis.
Namvides
qui
sublatus
csi,
nonvides
quo
sublatuscst.
Quis
est
sublatus ab
Angelis?Pauper, serumnosus,
ulcerosus.
Quo
sublatusest? insinumAbrahsc.
LegeScripturas,
et inveniesdivitemAbraham
(Gen.
xin,
2).
Utnove-
ris, quia
nondivitiae
culpantur
': habebat Abraham
multum
auri, argenli, pecorum, familise;
dives
erat,
et in
ejus
sinumLazarus
pauper
sublatus est. Insi-
numdivitis
pauper:
an
polius
ambo Deo
divites,
amboa
cupidilalepauperes
?
15.
Quid
ergo
inhocDoech
culpatScriptura?
Non
dixit,
Eccehomo
qui
fuit
dives; sed,
Eccehomo
qui
non
posuit
Deum
adjutoremsuttm,
ted
speravit
inmul-
titudinediviiiarumsuarum. Non
quia
habuil divilias
,
sed
quia
in
ipsissperavit,
el in Deonon
speravit,
ideo
damnalur,
idco
punilur,
ideomovetur de taber-
naculo, tanquam
motus ille
lerrenus, sicut
pulvis
quemprojicit
venlusa facie lerrse
(Psal. i,,4);
ideo
exstirpaiur
radix
cjus
de terra
viventium.
Numquid
buicsimilessunt
divites,
de
quibus
Paulus
aposlolus
loquiiur
:
Prtecipe
diviiibus
hvjusmundi,
non
superbe
sapere,
sicut
Doech; neque
sperare
inincerlodivitia-
rum,
sicut
ipsesperavil
in mulliludine
divitiarumsua-
rum;
sedinDeo
vivo,
non
quomodo
iste
qui
non
posuit
Deum
udjutarem
suum?
Denique
illis
quidproccepit?
Divilessintin
opetibus
bonis
; faciletribuant,
commu-
nicent
(I
Tim.
vi, 17,
18).
Et
quid,
si facile
tribuerinl,
si
communicaverintnonhabenti ?
Inlrabunt
per
fora-
men acus?Inlrabunl
plane
: namet
pro
illis
jamipse
camelusintravit.
Ipse
enim
prior intravit, quem
sicut
camelumnemosarcina
passionisoneraret,
nisi se
ipse
in lerram
deponeret. Quia
et
ipse
hoc
dixit, Quod
hominibus
impossibileest,
Deo
facile
est
(Matth. xix,
26).
Damnetur
ergo
isle
Doech,
limeantdeillo
modo
jusli,
rideant
super
euni
posleajusti.
Merito
enim
damnatur,
qui
non
posuil
Deum
adjutoremsuum, sicut
tu:
qui
forlehabes
pecuniam;
seddeDeo
prsesumis,
non de
pecunia.
Et
speravit
inmultiludine
divitiarum
suarum: similis faclus est illis
qui
cum
dicerent,
Beatus
populus
cui hsec
sunt,
idesl isia
lerrena,
re-
tulit conlinuo iste
qui
insullal huic
Doech, Beatut
populuscujtts
est Dominus Deus
ipsius.
Namilla
in
quibus
dixerunibeatumpopulum,
enumerat
Psalmus.
Loculi sunt enim
tnnquam
filii
alieni, lanquamisle
Doech
Idumseus,
idest terrcnus : Os eorum
locutum
estvanilatem
;
dexlera
eorum,
dextera
iniquitatis.Quo-
rum
filii ipsorum
sicut novellmconslabilitmin
juventute
sua:
filim
eorum
composilm,
el ornatmsicut
simililudo
leinpli
: cellariaeorum
plena,
eruclanliaexhocinhoc:
oveseorum
fecundm, multiplicanles
in. exilibussuis
;
boveseorumcrassi: nonesl ruina
tepis,
nec
exitus,
ne-
que
clamor in
plateis
eorum
(Psal. CXLIII,
11-45).
Quasi magnara
felicitalemvidentur habere
pacis
ler-
rense. Sedille
qui
terrcnus
est,
etiara
motus
est, id
>
Edd.,puniuntur.
At
Mss.,
eulpanlur.
611
S. AUGUSTINl
EPISCOPI
612
cst
tanquampulvisquemprojicit
ventusafacielerrse.
Deniquequid
in illis
reprehenditur?
Non
quia
ista
habuerint;
namel boni habent isla: 6cd
quid?
HoC
inlendite;
ne
passira
diviles
reprehendatis,
el rursus
nede
paupertate
et de
egestateproesumalis.
Si enim
non est
prscsumendum
de
diviliis, quanto magis
nou est
prscsumendum
de
paupertate,
sed de Deo
vivo?In
quo ergo
isli notanttir?
Quia
bealumdixerunt
populum
cui hwcsunl. ldeofilii
alieni,
ideooseorum
locutumeat vanilalem,
el dexleraeorumdexlera
iniqui-
tatis. Tu autem
quid
? Bealus
populus
cujut
ett Do*
mintttDeus
ipsius.
16.
[vers. 10.] Ergo
istodamnato
qui sperartl
t
mullitudinedivitiarumsuarunt,
et
prmvaluil
invanilate
sua:
quid
enimvaniuseo
qui pulat plus
valerenum-
mum
quam
Deum?
Ergo
istodamnato
qui
dixit bea-
lum
populum
cui hmcsunl: lu
qui dicis,
Bealus
popu-
lut
cujus
est DominusDcus
ipsius, quid
delescnlis?
quid
libi
speras? Ego
autem, jam
modo
corpus
illud
audi; Ego
autemsicutoliva
fruclifera
indomoDei.Non
unuSliomo
loquiiur,
sedolivailla
fruclifera,
undeam-
putali
sunl
superbi rami,
et inserlushumilisoleaster
(Rom.xi, 17).
Sicutotiva
ftuctifera
indomo
Dei, Spe-
ravi inmitericordiaDei.llle
quid?
In muliitudine
di-
vitiarwnsuarum: ideoradix
ejus
evelletur delerra vi-
ventiura.
Ego
aulem
quia
sicutoliva
fruelifera
indomo
Dei, cujus
radix
nulritur,
non
eradicatTtr,
tperavi
in
misericordiaDei.Sedforlemodo?Namet hineerrant
homines
aliquando.
Dcum
quidem
colunt,
el nousunt
jam
similesisti Doech: sed
quamvis
de Deo
prsesu-
maiu,
ad
temporalia
(amen;
ut dicanl
sibi,
ColoDetim
meum,qui
mefacturusest divilemin
terrb, qui
mihi
filiosdalurusest,
qui
mihi tixoremdaturusest. Talia
quidem
nondatnisi
Deus,
scdnonvultse
propler
lalia
diligi
Deus. Ideo enim
sscpe
isla dat et
malis,
ut
aliudabillodiscant
quserere
boni.
Quomodoergo
tu
dicis, Speravi
in misericordiaDei
?
Forte ad
tempo*
ralia
adipiscenda
? Imo in
mtemum,
et in smculum
eaculi.
Quod
dixit in
mternunl, repeiere
voluit
adjl-
ciendo
insmculum
smculi,
ut confirmaretibi
repclen-
do,quam
fundatusessel indilectione
regni coelorum,
el in
spe
seternscfelicitatis.
17.
[vers.11.] Confitebor
tibi insmculum
quoniamfe-
cisli.
Quidfecisti
? Doech
damnasli,
Davidcoronasti.
Confitebor
tibi insmculum
quoniamfecisii,Magna
cort-
lessio, quoniamfecisli.Qilidfecisti,
nisi lisec
ipsaquse
supra
dicta
sunt,
ul
tanquam
olivafrtictilcraindomo
Dei, sperarem
in misericordia
Dei,
in
seternum,
et
insseculumsscculi?Tu fecisti :
impiusjuslificare
se
non
polest.
Sed
quis
cst
qui jusliflcai?Credenti,
in-
quit,
in eum
qui juslificat impium(Id. tv, 5). Quid
e/iimhabes
quodnonaccepisli?
Si
autemaccepisti,quid
gloriarisquasi
non
acceperis(I
Cor.
iv, 7)sqtiasi
exte
habeas?Absitut
ego
sic
gtorier,
aitisle
qui oppositus
csl contra
Doech, qui
tolerat Doechin
terra,
donec
cmigret
iliede
tabernaciilo,
et eradicetur delerravi-
venlium. Non
glorior quasi
non
acceperim,
sed Iri
Dco
glorior.
Et
confitebor
tibi
quoniamfecisli,
id
est,
quia
lu
fccisti,
nonexmeriiis
mcis,sed
exmiscricor-
diatua.
Egoenimquid
feci?Si
recolas,
priusfuiblasphe-
muset
perseculor
et
injuriosus.
Tuautem
quid
fecisti?
Sedmisericordiamconsecutussum
,
qttiaignoransfeci
(I
Ttm.
i,
13). Confite.bortibiin
smculum
quoniamfecisti.
48. Et
exspeclabo
nomen
luum, quiajucundum
esl.
Amarumcst sscculum
,
sednomentuum
juciindum.
Etsi dulcia
qusedam
sunt in
saeculo,
sedcumamari-
tudine
digeruntur. Praeponilur
nomen
tuum,
nonso-
lum
magnitudinc,
sed etiain
jucunditate
'.
Narrave-
runt cienimmihi
injusti
delectalionessuas
,
sednon
sicut lex
tua,
Domine
(Psal.
cxvm,85). Neque
enim
si nihil dulceessel
martyribus,
lantas
tribulationum
amaritudines
oeqno
animosustinercnt.
Amaritudoeo-
ruma
quovissentiebatur,
dulcedinemeorumhonfa-
cile
quisquamguslarepolerat.
Nomen
ergo
Dei
jucun-
dumest amantibusDcum
super
omnes
jucunditates.
Exspectabo
notnen
luum, qttiajucundum
est. Et cui
probasquiajucundum
csl? Damihi
palatum
cui
ju-
cundumest. Lauda mel
quanium
potes,
exaggera
dulcedinem
ejus quibus
ValuerisVerbis:
homo ne-
scicHs
quid
sit
mel,
nisi
gustaverit, quid
dicas
nescit.
Ideo
magis
ad
experimentum
le
inviians
psalmus,
quid
ait?
Gustale,
etvidete
quoniamsuavisest
Dominus
(Psrt/.xxxii!,9).
Gnstarenon
vis.et
dicis,
J ucundum
est?
Quidjucundum
esl? Si
gustasti,
in
fructutuoin-
veniatur,
noninsolis
vocibus,tanquamlantummodoin
foliis,nemaledictoDominiarescere
tanquamilla
ficul-
nca
merearis(Malth, xxi,
49). Gustale,
inquit,
eividele
quoniamsuavisesl
Dominus.
Guslale,
elvidele:tuncvidc-
bilis,
si
guslaverilis.
Honlini
autemnon
gustanli,
unde
probas?
Laudando
jucundilalcm
nominis
Dei,
quan-
tacumquedixerist
verbastint: aliudest
guslus.Verba
laudis
cjus
audiunt et
impii
: non
autcm
guslaut
quamjucundumest,
nisi sancti. Proindeislesentiens
dulcedineni nominis
Dei,
et volens
explicare,
et vo-
lens
ostendere,
nec
inveniens
quibus
:
elenimsanctis
non
opus
esl ul
ostendat, quia
et
ipsi gustant
et no-
runt; impii
aulemsentirenon
possunl
quodguslare
noluiit:
quidcrgo
facit de
jucunditale nominisDei?
Tulit secontinuo a lurbis
impiorum
: Et
exspeclabo,
inquil,
ttomen
tuum, qttiajucundum
esl in
conspeclu
sanctorumluoruni.J iicundumcsl nomen
luum,
scd
non in
conspeclu Impiorum
:
cgo quamdutce sit
scio,
sedliis
qui guslarunt.
IN PSALMUM LII
ENARUATIO.
SERMO
(a).
4.
[vers.1.]
Psalmumislumvobiscum
(ractandum,
quanlum
Dominus
suggerit, siiscipimus.
J ubet fratcr
ut
velimus,
et oral
9
ut
possimus.
Si
quid
feslinalione
forte
prsetermiscro, imptcbit
in
vobis
qui
et nobis
dare
dignatur quod
dicere
potuerimus.
Tilulus
ejus
est : ln
finemproMaeleth,
inlelleclus
ipsi
David. Pro
1
sicMss.At
Edd.,
nonsolum
amaritudini,
sed
etiamju-
cunditali.
2
sic
potiores
Mss.At
Edd.,jubetefratres
ut
velimus,
et
orate,
etc.
(n)
Uabitus
rogalualicujusfotsilan
episcojii,
613
ENARRATIOI.NPSALMUMLII.
GU
Maeleth,
sicut inbebrseorum
interpretationibtis
nomi-
num
invenimus,
videtur dicere,
Pro
parlurienle
sive
dolentc.
Quis
autemin hoc ssecuto
parluriat
el do-
lcal
agnoscnnt
fidcles, quia
inde sunt. Chrislus hic
parturit,
Christushic
dolcl; caput
est sursum,
mem-
bra deorsum.
Neque
enimnonriarluriens et dolens
diceret:
Saule,
Saule,
quidmepersequeris(Act. ix, 4)?
Quopersequenteparturiebai,
eumconvcrsum
parttt-
rirc fccit.
Namque
ct
ipsepostca
illuminatus
est,
et
illis
qiuc persequebatur
membris
iiisertuSj
eadem
charilnle
proegnans
dicebat : Filioli
tnei, quos
iterum
parlurio,
donecChristus
(orineturin
vobis
(Gal. iv, 19).
Pro mcmbris
igiltirCbristi, procorpore ejusquod
est
Ecclesiu
(Coloss.i, 24), pro
uno
ipso homine,
idesl
pro ipsa
imitale
cujus caput
sursum
est, psalmus
iste
cantatur. Gemit
autem,
et
parturit,
et dolet isle
bomo.
QUare,
vel intef
quos,
nisi
quiaaccepit
et co-
gnovil
a
capite suo,
dicente: Abundabil
iniquitas,
et
refrigescet
charilasmultorum?Si aulemabundabitini-
quilas,
et
refrigescel
charilas
multorum-, quis
remane-
bit
qui parlurial? Sequilur
:
Qui perseveraverilusque
in
finem,
hicsalvus eril
(
Matlh.
xxiv, 12,13),
Unde
esselmagnum perseverare,
nisi inter moleslias et
tcntalioneset turbaiionesel scandala esset
perseve-
randum
?Nemoenitrt
jubeiur
bona tolerare. Sed
pro
islo
quia
dicilur,
et
quiapro
isto
canlatur,
videamus
quidsil.
Proislo
increpantur
hic Iiomines
inlerqiios
gemitur,
inter
quos
dolctur,
et consolatiodolc.nliset
parturientis
inPsalmi fine
depromilur
et
exprimitur.
Qui
sunt
ergo
inter
quos parturimus
et
gemimuS)
si
in
corporc
Christi sumus;
si suhillo
capite vivimus,
si inmembris
ejus deputamur :qui
sunt,
audi.
2. Dixit
imprudens
in cordesuo : Non est Deus.
Tale
genus
est
hominum,
inter
quos
dolet et
gemit
corpus
Chrisli. Si talehochominum
genus est,
non
mtiltos
parturimus: quantum
videtur occurrere
cogi-
taiionibus
noslris, perpauci
sunt;
et difOcileest ut
incurrainusinhominem
qui
dicat in corde
suo,
Non
est
Deui(Psal.
xm, 1):
tamen
sicpauci sunt,
ut inter
mullostimendohoc
dicere,
incordesuodicant, quia
oredicerenon
audent. Non
ergo
multum est
quod
jubemur
lolerare;
vix invcnitur : rarum hominum
genus
est
qui
dicant mcorde
suo,
Nonett Deus. An
veroalioinlellectudiscussuminvertitur esse in
pluri-
bus, quod
in
paucis
et raris et
pene
in nullis esse
putabamus
? Prodeant inraediura
qui
male
vivuni,
inspiciamus
facta
flagiliosorum,
facinorosorum sce-
leralorumque
hominum, quorum magna
turba
csi;
qui
fovent
quotidie
peccata
sua,
qui
faclisin consue^
tudinem versis etiam verecundiam
perdiderunt
:
hsec lanta hominum muttitudo
est,
ut inter eos
positum
corpus Christi,
vix audeat
reprehendere
quod
non
cogitur
admitlere,
et
pro magno
sibi
putet
servari
integritatem intiocenlise,
ne faciat
quodculparejamper consuetudinem,
aut non
abdeat,
aut si ausus
fuerit,
facilius
erumpat reprehensio
et
reclamatio eorum
qui
raale
vivunt,
quam
vox libera
eorum
qui
benevivunl.Et isti lales
sunt,
ut dicant iii
cordesuo: NonestDeus. Tatesconvinco. Undc
con-J ^
vinco? Factasua Deo
placerearbitraniur. Non
ergo
ait,
Aliqni dicunt; sed,
Dixit
imprudens
incordesuo:
Nonesl Deus.
Qui usque
adeocrcdunl esse
Deum,
ut
eidemDeo
arbilrentur
placere quod
faciunt.
Atqui
si
intelligas prudens tguiaimprudens
dixil iti corde
suo,
Nonesl
Deus,
si
advcrlas,
si
intelligas,
si discutias:
qui
putat
Deo
placerefactamala,
noneum
putat
Deum. Si
enimDeus
est, justusest;
si
justus
esl
displicet,
ei
inju-
stilia, displicel iniquiias.
Tu aulemcum
putas
ei
pla-
cere
iniquiiatcm, negas
Deum. Si enimDeusest cui
displicet iniquilas,
libi autem non videlur Deus cui
displicel iniquitas,
nonesl autetnDeusnisi cui
displi-
cet
iniquiias,
cumdicisiucorde
tuo,
Favet Dcus ini-
quilatibusmeis,
nihil aliuddicis
quam,
NonestDeus.
3.
[vers.2.]
Referamusnoset ad illuminlellectum
qui
cl de
ipso
ChristoDomino
nostro,
de
ipsocapilc
nostro occurril.
Ipse
enimcuminformaservi
appa-
rerel in
lerra,
dixerunl
qui
eurncrucifixerunt: Non
estDeus.
Quia
Filius Dei
eral, ulique
Deuserat. Sed
illi
qui corrupli
sunt et abominabilcsfacti
sunt, quid
dixerunt?NonestDeus:
occidamus
eum,
nonestDeus.
Habesvoceni
ipsorum
iu tibro
Sapientisc
: sed
primo
illosvide
corruptos,
ut
possinl
dicere in cordesuo
,
Nohesl Deus. Proemissoenim
versu,
Dixil
imprudens
incorde
suo,
Nonesl
Deus,
lanquam
causse
qusere-
renlur tindc hoc
possit
dicere
imprudens, subjecil:
Corruptisunt,
etabominabiles
facti
suntin
iniquitatibus
suis. Audi illos
corruptns.
Dixeruutenim
apud
senOn
recle
cogitanles
:
coepilcorruptio
a mnla
flde,
inde
ilur in
turpes mores,
inde inacerrimas
iniquitales,
gradus
isti sunt.
Quid
enim
apud
se
dixerunt
cogi-
tanles non
recte?
Exiguum
etcttmtmdioestvitanotlra.
Ab bac mala flde
sequitur
illud
quod
et
Aposlolus
dixit : Maitditcemuset
bibamus,
cras enim
moriemur
(I
Cor.
xv,
32).
Ibi autemlatiusluxuria
ipsa
descri-
bitur : Coronemusnos
rosis, antequainmarcescant;
ubiqueretinquamussigna
tmtilimnostrm. Post illam
descripiam
latius
luxuriam, quid scquilur?
Occida-
mus
pauperemjustwn (Sap. n,
1-20)
: hoc est
ergo
dicerc,
Non est Deus. Leniavidebantur
jam
diidimi
loqui:
Coroneimisnos
rosis,antequam
marcescant,
Quid
dclicatius, quid
lenius?
Sperares
dehac lenitatecru-
ces,
gladios?
Noli
mirari,
lenes sunt et
radices
spina-
rum;
si
quis
eas
contrectet,
non
pungilur
: sed
quo
pungeris
indenascitur.
Corrupti ergo
isti et
abomina-
biies
facti
suntin
iniquilatibus
suis. Dixit
imprudens
in
cordesuo: NonestDeus. Si FiliusDei
est, descendat
de.cruce
(Matth. xxvn, 40).
Ecce
aperte
dicere: Non
esl Deus.
4. Sed
quomodo
inler illos
gerait
corpus
Chrisii ?
Gemuerunt inter illos
Apostoli qui
tunc
fuerunt,
ei
discipuli
Christi: adnosisti
quidpertineht? quomo-
do inler hosnos
parturimus?
Adhucsunt
qui
dictint;
Christus nonest Deus. Hoc
dicunt
Pagani qui
reman-
serunt;
hoc
ipsum
dicunt
ipsi J udsei, qui
adtostimo-
niumconfusionissuac
ubique
diffusi
sunt;
hocdicunt
et haeretici niulli.
Namque
el Ariani
dixerunt,
Non
estDeus: Eunomiani
dixerunt,
NonestDeus.Hucac-
cedit, fratres, quia
et illi dc
quibus paulo
anle
diii,
61S
S. AUGUSTINIEPISCOPI
616
qui
malevivunt,
nihil alitid dicunl
quam
,
J Vonest
Deus. Cumenini dicimuseis Christuni
venlurum
ju-
dicemad
judicium
, quod
dicunt
Scripluroequac
non
fallunt : illi atitem
magis
aurcm
prxbenlcs
serpenli
suggerenli,
Non tnorlemorieris
(Gen.
111,
4
), quod
dixeral in
paradiso
conlraveritatem
Deiconslituentis
et dicenlis,
Morlemorieris
(Id.
n
, 17);
ita faciunt
mala,
ut dicaittsibi : VenietChristus,
et dabit iudul-
gcntiam
omnibus. lta
ergo
mendaxcst ille
qui
dixit
quiaseparabit iniquos
ad sinislram, separabit justos
addexteram; justis
dicet,
Venite,benedicti
Pntris
tnei,
perciprleregnum
quodparalum
esl vobis ab
origine
mundi; iniquis
diccl,
llein
ignem
mtermtm
qui para-
lusestdiaboloet
angelisejus (
Matth.
xxv,
34
,
41).
Quomodoergo
omnibusdabit
indulgenliam
?
Quomo-
do neminemdamnabil?
Ergo
meniilur.
Iloccst di-
cere: Nonest Deus.Vide
ergo
nefortelit mentiaris.
Tuenimhomo
es,
illeDeus: Deusenimverax,
omnis
autem homo mendax
(Psal.
cxv, 11).
Sed
quid
de
istis,
o
corpns
Chrisli?
Separa
te inlerimcordc ct
vitn,
necimileris,
necassuescas,
nec
annuas,
nec
ap-
probcs
:
magis
autemet
rcdargue.
Quid
enimattendis
ad istos
qui
hsccdicunt?
Corrupti
sunl,
etabominabi-
let
facti
tunl in
iniquitatibtts
suis: nonest
qui facial
bomm.
:
5.
[vers.3.]
Domiitusdecmlo
prospexilsuperfilios
hominum,
ttl videretsi est
inteUigens
aut
teijuirens
Deum.
Quid
est hnc
, Corrupti
sunt,
el abominabiles
facti
tunt isti omnes
qui
dicunt: NonestDeus? Et
quid?
hoclatebot
Dettm,
talcs essefattos? aut vero
nobis
eoruminteiior
cogitatioaperiretur,
nisi ab illo
dicerelur?
Si
ergo
novcrat,
si
sciebat, quid
cst lioc
quod
dicttim
est, quod
de cmlo
prospexitsuper filios
Itomintim,
ut vidcret si est
intelliijens
aiit
rcquirens
Deum?
Quaercnlis
enim vorba siml,
iion scicntis:
J Deusdecmlo
prospexilsuperfilios
hominum,
ul viderel
si esl
inlelligens
aul
requircns
Dettm.Et
lanquam
in-
veniret
quodquacsiviiinspiciendo,
ci decoelo
prospi-
ciendo,
dicit scnlentiam: Omnes'
declinaverunt,
simul
inuliks
(acti
sunt: nonest
qui faciitl
bonum
,
non est
'
usque
adunuin. Duoe
qiiscstiones
oriunlur
aliquanlum
difficiles.
Si enim
respicit
deccelo
Deus,
ul videatsi
est
inlelligens
aut
rcquircns
Deum;
subintrat
cogila-
tio
imprudcnti, qnia
nonomnianovit Deus.Hoecuna
quaestio
est:
quoe
est allcra? Si nonest
qui
faciatbo-
num,
noncst
usque
ad unum
, quis
est ille
qui par-
turit iulcr malos? Illa
ergo
sic solvitur
quacstio,quia
plcrumque
ita
loquitur Scriptura,
ut
quod
dono Dei
creatura facil,
Deusfaceredicalur:
ut,
verbi
gralia,
cummisercris
pauperis, quia
donoDei
facis,
Deus
misereaiur
: cum
cognoscisqui sis, quia
illoallucente
fncis, si
is es
qui dicas,
Tu illuminabislucernam
. tneam,
DomineDeus
meus,
illuminabislenebrastneas
(Psal.
xvii,
29); quod
codonanteet facienle
cogno-
veris,
illc
cognoscit.
Namunde
est,
Tental vosDomi-
nusDeusveslerul sciat si
diligatis
illum
(Deut.
xm,
3)? Quidest,
ut scial? Ut donosuoscirevosfaciat.
Sic
ergo
el
bic,
Deusdecmlo
prospexilsuperfilios
ho-
tninum,
ut videretsi est
intelligens
aut
requirens
Deum.
Adsit
ipse,
el donctnobisut
quod
cor nostrurafecit
concipere,
faciatcl
parere. Apostolus
dicil: Nosau-
lemnon
spiritumhujus
mundi
accepimus,
sed
Spirilum
qui
exDeo
est,
tttsciamus
qum
aDeodonatasunl nobis.
IIoc
Spirilucrgoquocognoscimusquae
a Deodonaia
sunt
nobis,
discernimusinler noset eos
quibus
haec
donaianon
suni,
el exnobisillos
cognoscimus.Quia
si nos
aliquod
bonumbaberenon
poiuisseinlelligi-
mus,
nisi illodonnnteel
largiente
a
quo
sunt omnia
bona;
simul videmusnibil tale
posse
habereeos
qui-
bushaccDeusnondonavit. Isla
dignoscenlia
nobis
ex
Spiritu
Dei
est;
et eo
quo
videmus
hoc,
Deusvi-
det; quia
id Deusfacit ut videamus. Hinc enimdi-
clumcsl et
illud,
Spiritus
enimomnia
scrutatur,
etiam
attiiudinemDei
(I
Cor.
n,
12,10):
non
quia
illescru-
laiur
qui
novit
nmnia,
sed
quia
libi donaluscst
Spi-
ritus, qui
et te scrutari facit: et
qtiod
dono
ipsius
lu
facis,
illefacere
dicitur; quia
sineillotunonfaceres.
Ergo
Deusfacere
dicilur,
cumtufacis. Dedono
Spi-
rilus
filiorum, quibus
daius est
Spiritus Dei, respi-
ciunt
superfilioshomiiium,
ul videantsi est
inlelligens
aul
rcquirens
Deum: sed
quia
iddono Dei el
Spiritu
Dei
faciunt,
Denshocfacere
dicitur;
vclut
prospicere
cl videre.
Quare
autemde
cmlo,
si hochominesfa-
ciuut?
Quia
dicil
Aposlolus,
Noslraaulemconversatio
inctelisesl
(Philipp.
in,
20).
Undeenimhocfacisut
videas,
unde
prospicis
ul
intelligas?
nonne
corde?Si
cordehoc
facis, christiane,
vide si sursumcor ha-
beas. Si sursumcor
habes,
decmlointerram
pro-
spicis.
Et
quia
hocdonoDei
facis,
Deusdecmlo
pro-
spicit super filios
hominum. Ula
igilur quaestiopro
modulonostrosic solulaesl.
6.
[vers.4.] Quid
cst
quod prospicientes agnosci-
mus?
Quid
csl
quodprospiciens
Deus
itgnoscil?quid,
quia
bic
donat, aguoscit?
Audi
quid
:
Quia
omnesde-
ctinaverunt,
simulinuliles
facti
sttnl: nonesl
qui faciat
bonum,
non est
usqtte
adunum.
Qua:igilur
illaalia
quoestiocst,
nisi
quampaulo
ante
commemoravi?Si
IIOest
qtti faciatbonum,
nonesl
usqtte
ad
ununi,
nemo
restat
qui gemai
inler malos.
Exspccta, inquil
Domi-
nus;
noli cilo ferrc sententiam: donavi hominibus
bene
facere,
sedex
me,
inquit,
noncx
se;
exseenim
mali sunl: filii hominum
sunt,
quaudo
male
faciunl;
quaudobcne,
filii mei. Hoccnimfacit
Deus,
exfiliis
hominumfiliosDei:
quia
ex FilioDeifecitfiliumho--
minis- Videte
quse
sit illa
participatio
:
promissa
est
nobis
participatiodivinitalis;
mentitur
qui proraisit,
si nonest
prior
factus
particeps
morlalitatis- Filius
cnimDei
pariiceps
morialilaliscffeclus
est,
ut mor-
talishouiofiat
particcps
divinitalis.
Qui
libi
promisit
communicaiidumlecumbonum
suum, prius
lecum
communicavitmalumluum:
qui
tibi
promisit
divini-
talera,
ostendit inlecliarilatem.
Ergo
lolle
quod
ho-
mines filii Dei
sunt,
remanet
quod
filii lioinii.um
sunt: Nonest
qui faciat
bonuin,
nonest
usque
adunum.
7.
[vers.5.]
Nonnescientomnes
qui operanlur
ini-
quilatem, qui
devorant
populum
tneumincibo
panis
?
Nonnescient?nonne illis ostendetur?
Dic, minare,
loquere
ex
parluriente
et dolenle.
Populus
cnimtuus
617
ENARRATIOIN PSALMUMLll. *18
devoralur incibo
panis.
Est
ergo
hic
poputus
Dei
qui
devoratur. Certe
non etl
qui faciat
bonum,
non esl
usque
adunttm.
Respondelur
ex illa
regula.
Sediste
populusqui devoralur,
isle
populusqui patitur
malos,
iste
qui gemit
et
parturit
inler
malos, jam
cx filiis
hominumfilii Dei facti sunt: ideodevoratur. Consi-
liumenim
inopis
confudistis, quoniam
Dorainus
spes
ejns
est
(Psal.
xm, 6). Plerumque
enimut devorelur
populusDei,
lioc
ipsum
inillo
conlemnitur, quiapo-
pulus
Dei cst.
Rapiam, inquit,
et
exspoliem;
si chri-
stianus
cst, quid
mihi faclurusest?
Loquitur pro illo,
qui loquiturproparturiente,
et minatiir
dcvoranlibus,
dicens,
Nonnescientomnes
qui operanturiniquitatem
?
Namet ille
qui
videbat
furem,
et concurrebat cum
co, et cumadulteris
portionem
suam
ponebat,
sedens
adversnsfralremsuum
dclrahebat,
et adversus filium
malris suae
ponebal
scandalum
,
dixil in cordesuo:
Non estDeus. Ideohoc illi
dicilur,
Hmc
fecisli,
et la-
cui:
suspicatus
es
iniquilatem,quod
erolui similis:hoc
est,
nonero
Deus,
si ero tibi similis. Sed
quidsequi-
lur?
Arguamte,
et staluamleanle
faciem
tuam
(Psal.
XLix,
18-21).
Sicet
hic, Arguam
te,
el staluamteante
faciem
tuam. Non vis modo nosseut tibi
displiceas,
noscesut
plangas.
Nonenimnondemonstraturus est
Deus
iniquisiniquitatem
suam. Si nonestdemonstra-
lurus, qui
erunt
qui
dicluri sunt :
Quid
nobis
profuil
superbia,
et divitiarum
jaclantia quid
conlntit nobis
(Sap.
v, 8)?
Tunc
ergo
scient
qui
modoscirenolunt.
Nonnescientomnes
qui operanluriniquitalem,qui
de-
vorant
populum
meumincibo
panis?
Quidaddidit,
in
cibo
panis
?
Tanquampanem
manducant
populum
meum. Cxtera enim
quse
manducamus, possumus
modo
illa,
modo
illa;
non
semper
hoc
olus,
nonsem-
per
hanc
carnem,
non
scmper
hsec
poma: semper
au-
lem
panem. Quid
est
ergo,
devorant
populum
meum
incibo
panit?
Sine
intcrmissione,
sinecessationedc-
vorant,
qui
devorant
populum
meumincibo
panis.
8.
[vers.
6, 7.]
Deumnoninvocaverunt.Consolalur
gementem,
et maximeexcommemoratione
',
neimi-
tando malos
qui plerumque prosperantur,
delectet
fieri malum.Servatur tibi
quod
tibi
promissum
est :
spes
illorum
prsesensest,
tua fulura
est;
sedillorum
fluxa,
tua
certa;
illorum
falsa,
lua vera. llli enim
Deumnoninvocaverunt.Nonne
quotidie
tales
rogant
Deum?
Non
rogant
Deum.
Attendite,
si
possum
hoc
dicere
adjuvanteipso
Deo. Deus
gratis
se vult
coti,
gratisse
vultdiligi.hocest
casleamari;
non
propter-
ea se
amari, quia
dat
aliquidpraeterse,
sed
quia
dat
se.
Qni ergo
invocal Deumut dives
fiat,
Deumnon
invocat;
hoc enim invocat
quod
ad sevult venire.
Quid
enimest invocare,
nisi vocareinse? Insc
ergo
vocare,
hocdicilur invocare.Namcum
dicis,
Deus
damihi divitias;
non vis ut
ipse
Deusad te
veniat,
sed vis ut divitiaeveniant ad te.
Quod
vis ut ad le
veniat,
boc invocas. Si aulemDeum
invocares, ipse
adteveniret,
ipse
esset divitisetuae.Nuncautemvis
haberearcam
plenam,
et inanemconscientiam: Deus
1
AliquotMss.,
ex
comparalione. Nonnulli,
excommora-
tionc.
non
implet arcam,
sed
pectus. Quid
tibi
prosunl
exle-
riores divitiocsi teinlerior
premit egestas
?
Ergo
isti
qui propier
saecularia
commoda, qui propter
terrena
bona, qui propter
vilam
prsescntem
et terrenam feli-
citateminvocant
Deum,
noninvocantDeum.
9.
Propterea quid
deillis
sequitur
? I6i timuerunt
timore,
ubi nonerat timor.
Numquid
enim limor
est,
si
quisperdat
divilias?Nonest ibi
limor,
et ibi lime-
tur. Si
quis
aulem
perdat sapientiam,
veretimor
est;
ct ibi non timelur.
Audi, dignosce,
tales
intellige:
commendaturnesciocui
saccellus;
nonvult
reddere,
j
pro
suo
computat,
non
putat posse repeti, jam pro
suo
habebit,
reddere detreclat. Videat
quid
timeat
amittere,
et
quid
nolit habere : in dubiumveniunt
pecunia
et
fides; quaspretiosior est,
ibi
gravius
dam-
nnmtimendumest. Tuautemutaurum
teneas,
fidem
perdis
:
graviore
damno
perculeris,
et tude lucro
loctatuscs : ibi timuisti
limore,
ubi non eral timor.
Redde
pecuniam
:
parumdico, Redde; perde pecu-
niam,
ne fidem
perdas.
Tu reddere
pecuniam
li-
muisli,
et fidem
perderc
voluisti!
Marlyres
non alie-
nam
tuterunt;
sedetiam
suam,
fldemne amitlerent.
conlempserunl:
et
parum
fuit
perdere pecurtiam,
quandoproscripti sunt; perdiderunt
et animam
suam,
quandopassi
sunt:
perdiderunt
animam,
ut invitam
sclcrnaminvenirent cam
(Matlh. x, 39). Ergo
ibi ti-
muerunt ubi limendumest. Illi vero
qui
Christum
dixerunt,
Nonesl
Deus,
ibi limuerunt ubi nonerat ti-
mor. Dixeruntcnim: Si dimiserimus
eum,
venienlRo-
mani,
et tollentnobisel locumet
regnum(J oan. xi, 48).
0 stultitiaet
imprudentia,
dicens incordesuo: Non
estDeus!Timuisli
perdereterram, perdidisti
ccelum:
timuisti ne venirent
Romani,
et tollerent tibi locum
et
regnum; numquid
tibi lollerent Deum?
Quidergo
restal?Quid,
nisi ut fatearis
quia
tenere voluisti et
tenendomaleamisisli ? Perdidisti enimet locumet
gentem
occidendo Christum. Maluistisenim Chri-
stum
occidere, quam
locum
perdere;
et
perdidistis
locumcl
gentem
et Chrislnm. Timendo occiderunt
Christum: sed
quare
hoc?
Quoniam
Deus
dissipavit
ossahominibus
placentium.
Volenles
placere
homini-
bus,
timuerunt
perdere
locum. Christus autem
ipso
de
quodixerunl,
Nonest
Deus,
maluit
displicere
ho-
minibus
talibus, quales
illi
eranl;
filiis
hominum,
non filiis Dei maluit
displicere.
Inde
dissipata
sunt
ossa
eorum,
itliusossanemo
confregit. Confusisunt,
'
quoniam
Deus
sprevit
eos.
Revera, fratres, quantum
adillos
attinet, magna
illis accessit confusio. In
quo
lococrucifixerunt
Dominum, quem
ideocrucifixerunt
ne
pcrdcrent
et locumet
regnum,
non ibi sunt J u-
daci.Deus
ergosprevit
eos: et tamen
spernendo
ad-
monuit illos ut convcrtantur. Modol
cognoscant
Christum,
et
dicant,
Deus
est; quemdixerunt, Non
esi Deus.Redeant adhaereditatem
palernam,
ad hao-
reditatera Abrahac,
Isaac el
J abob; possidcanl
cum
ipsis
vitam
seiemam,
elsi vitam
temporalem
araise-
1
Nostriomnes
Mss.,
el lamen
frangendo
admonuit.E|
pleriqueprosequuntur
sic:
quoconvertantur, qttomodo
co-
qnoscant,
etc.
(Vingt.) SANCT.AuGtiST. IV.
619
S. AUGUSTINlEPISCOPI
69.0
runt.
Quare
hoc?
Quiaex
filiishominum facti sunt
filii Dei. Nam
quamdiu
manent et
nolunt,
nonest
qui
faciat
bonum,
non est
usque
ad unum:
confusi
sunt,
quoniam
Deus
sprevit
eos.Et
tanquam
ad
ipsos
conver-
sus ait, Quis
dabit exSionsalutareIsrael ?0 stulti!
Increpalis,
insuttatis, colaphizatis, spulis
illinilis,
spinis
coronatis,
incruccm
crigitis: quein?
Quis
da-
bil exSionsalulare
Israel? Nonne
ipsequem
dixistis,
Nonest Deus?In averlendo
Deus
caplivilatempopuli
sui. Nonenim
avcrtil
caplivilatempopuli
sui,
nisi
qui
voluit
inter veslras
manus esse
captivus,
Sed
qui
hoc
inleltigent?
ExstiltabitJ acob,
et tmlabilurIsrael.
VereJ acobet vere
Israel,
minor ille cui servivit
major (Gen.
xxv, 23), ipse
exsuliabit, quiaipse
co-
gnoscet.
IN PSALMUM LIII
ENARRATIO.
SERMOADPOPULUM.
1.
[uers.
1, 2.]
Psalmi
hujus
titulushabet fructum
prolixitatis
suae,
si intelligatur:
et
qnia
Psalrausbre-
vis
est, compensemns
in
moratiluli
quod
in Psalmo
non immorabimur.
Indeenim
pendet
omnis versus
qui
cantatur. Si
quis itaque agnoscat quod
indomus
fronteprsefixtun
est,
securus
intrabit;
nec cumin-
traverit,
errabit. Hocenimin
ipsoposleprsenolatum
est, quomodo
interiusnonerrelur.
Titulus
ejus
sicse
habet:
/n
finem,
in
hymnis,
inlellectvs
ipsi David,
cumvenerunl
Ziphmi,
etdixerunl adSaiil: Nonneecce
Davidabscondilus
est
apud
nos?
Quod
Saiil
pcrsecu-
tor erat sancti
viri David, optimc
novimus:
qnod
figuram
gerebal
Saiil
temporalisregni,
nonad
vitam,
sedad mortero pertinenlis,
ct hocVeslrocCharilati
nos commendasse
meminimus
(a). Itemquequodipse
Davidflguramgerebat
Christi,
vel
corporis
Christi,
el nossedebetis,
el recolerc
qui jam
nostis.
Quid
ergoZiphsei
? Vicus
qtiTdam
crat
Ziph, ctijus
habita-
tores
Zipha-i,
in
quorum
rcgione
seabsconderat Da-
vid cum eum
vellet Saiil invenireet occiderc. Isti
ergoZiphsei
cumhoc
cognovissent, prodidcrunt
eum
regi persecutori,
dicentcs,
NonneecceDavidabscon-
dilus
est
apud
nos
(I Reg. xxm, 14, 15, 19)?
Niliil
quidem profuit
illis
proditio eorum,
et
ipsi
David
\ nibil obfuit.
Namque
animuseorum
malignus
demon-
'
straius est: Saul
vero nec
post
eorum
prodilionem
potuit
comprcliendere
David
;
sed
potius
in
ipsius
regionis quadam
spelunca,
cum
ejus
manibusdalus
esset
occidendus Saul, pepercit
ibi David,
et
quod
habebat
in
poteslate
non fecit
(
Id.
xxiv, 4-8).
Ille
autem
quserebat
facere
quod
in
potestate
nonhabuit.
Ziphseiergo
viderint
illiqui
fucrint:
quos
nobisPsal-
mus ex illorumoccasione
intelligendos offerat,
vi-
deamus.
2. Si
quseramus
ergo quid inlerpretentur Ziphaei,
invenimus
Florentes.
Florenles
ergo
nescio
qui
ini-
mici erant sancto David,
florcnlcs lntenli. Invenia-
(n) supra,
inEnar.inrsal.
LI,
n. 1cl 2.
museos in
gcnere humano,
si Psalmum
inlelligere
volumus. lnveniamus hic
primo
David
lalentem,
et
inveniemus ei adversarios florentes. Altende David
latenlera: Morluienim
esiit,
dicit
Aposlolus
mcmbris
Christi,
et vitavestraabsconditaestcumChrisloinDeo.
Isti
ergo
la(entes
quando
erunt florentes?Cu/ztChri-
tus, inquit, apparuerit
vila
veslra,
tuncetvoscumillo
apparebilis
in
gloria (Coloss.m, 3,
4). Quando
erunt
isti
florentes,
luncerunl illi
Ziphaei
aresccntes. Cui
namque
flori illorum
comparetur gloria,
altendite:
Omniscaro
fenum,
et omnishonorcarnisut
flosfeni.
Quis
finis? Fenum
aruit,
et
flos
decidit.Ubi luncerit
David? Yide
quid sequilur
: VerbumaulemDomini
manetin mternum
(Isai. XL,6, 8).
Illa
ergo
duo
ge-
nera
hominum
sunl, quoe
cl
distinguerc debetis,
et
eorumallerum
eligere. Quid
enimtibi
prodesi nossc,
si
eligerepiger
es?
Etquidem
nunc
eligendi poteslns
adjacet:
veniet
tempus quando
libi
polestas
deerit
eligendi,
cum
jam
Deussentenliamnondifferet
judi-
randi.
Qui
sunt enimisli florentes
Ziphai,
nisi cor-
pus
illud Doech
Idumaei,
de
quo jam
loculi sumus
Charitati Vestracantc
paucosdies(a):
de
quodictum
est,
Eccehomo
qui
non
posuil
Deum
adjutoremsuum,
ted
speravit
inmullitudinediviliarum
suarum,
et
proy-
valuiiinvanitale sua? isli sunt florentes fllii
sseculi,
quos
modoex
Evangelio
audislis
quia
insua
genera-
tione
'
astulioressunt filiislucis. Etenim
ipsi
viden-
tur
prospicere
in
poslerum, quo
nesciunt ulrumve-
niant. Audistis
quid
fecerit domino suo villicus ille
faciens sibi
*
bonumderedomini
sui,
et
largicns
de-
bitoribus
iliius,
ut cumamolus esset a
villicatione,
susciperelur
abeis. El
quamvis
fraudemfecerit do-
mino
suo,
tamencor
ejus
laudavitdominus
ejus,
non
attendcnsad damnum
suum,
sedad
cjusingeniura.
Quantomagis
nos
debemus, ipso
DominonostroJ csu
Christo
admonente,
facerenobisamicosde mammo-
na
iniquitalis (Luc.
xvi, 8, 9)?
Maminona
cnimdivi-
tise
inierpretaiiliir.
Nostracaulem diviliocibi
sunt,
ubi est domusnoslraocternainccelis.Proinde
pecu-
niam
temporalem
illi
appcllaiUdivitias, qui
nisi tem-
poraliter
florerenon
possunt,
nec inajternumsibi ex
hisamicosfacere
volunt,
quia
veras divitias nonno-
verunt. tlas
ergo
divilins sola
3
iniquilas pulat,
flo-
rens ad
lempus
ut fenum. Hi sunt
Ziphsei
inimici
David,
florentesinsseculo.
3. Hos
aliquando
atienduntetiamfilii lucis
infirmi,
et nutanl eis
pedes,
cumviderint malosfclicilatetlo-
rere;
et dicunt
apud seipsos
:
Quid
mibi
prodest
in-
nocenlia?
Quid
mihi
confert
quod
Deo
servio,
quod
mandata
ejuscustodio, quod
neminem
premo,
nemini
aliquidrapio,
nulli
noceo,quodpossumpraesto
?eecc
haec omnia
facio,
et florent
illi, ego
laboro.
Quid
enim?El tu
Ziphacus
vellescsse1Florent in
sseculo,
arescentin
judicio,
et
post
ariditalemin
igncm
oetcr-
nummittentur : boc vellesct tu?
Ignoras quid
(ibi
1
Probaenotsa
iwss.,
insuoastutiores.
Quidam
in suo
ge-
nere.
2
omnespropeMss.,
se.
3
SicMss.AtKdd.,solas.
(a)
vide
supra,
Enar.Psal.
u,
n. 13.
6-21
ENARRATIOIN PSALMUMLHI. 622
promiseril
qui
adtevenitl, quid
in
seipso
hicosten-
diiil?Si
llos
Zipbseorum
appetendus
esset, ipse
Do-
minus luusuonne et in hoc saeculo floruisset? Aut
verodeerat ilti hic
posse
florere
?Sedhicmaluitinter
ZipbacosIntere,
ei dicere PontioPilato
interroganti,
tanquam
et
ipsi
flori
Ziphseorum,
et
suspecto
de
re^no ejus
:
Regnum
meumnon est de hoc mundo
(J oan. XVIII,36). Ergo
liic latebat:
et omnes boni
lalenl
bic, quia
bonuraeorumintus
est,
absconditum
est,
in corde
cst,
ubj fides,
ubi
cbarilas,
ubi
spes,
ubi tliesaurus illorum.
Numquid
hsecbona
apparent
in sscculo? Et baecbona
Iatent,
et horum bonorum
merces
latet. At vero
diguitas
sseculi
quomodo
alba
est?Nitet ad
tcmpus
:
numquidsemper
nitebit? Her-
ba est
hiemalis, usque
adoestalemviret. Non
ergo
fiat
in animo
quod
inalio
psalmo
invenimus. Coniitelur
enim
quidamprope
sececidissenulanlem,
et labassc
gressus
suos ambulantes in via
Dei,
dum
aspiceret
florem
quemdamfeliciialemqueiniquorum
: et
post-
eaquam cognovit quid iniquis
in finem servaret
Deus,
et
quid juslis
laboranlibus
promiitercl qui
fal-
lerenon
potest, agensgratias
dehac
cognitione,
ait:
Quam
bonusDeuslsrael rectiscorde!
Quare
hocdicis?
Mei
autem, inquit, pene
commoti sunt
pedes.
Unde?
Quia
zelaviin
peccatoribus,pacempeccaiorum
intuens.
Confirmati sunt aulem
gressus ejus, posteaquam
in-
lellexitiunovissima.
Quod
enim in eodem
psalmo
paulo post dicit,
Roclaborestanteme: id
est,
ma-
gna
mihi
quseslio
surrexit
in
corde, quare
homincs
male faciunt,
et in ssecuto
florent;
multi autembene
agunt,
etinbacterra laborant.
Qusestioergo
istacum
magna
esset ante oculos
meos,
et laboriosa ad in-
vesligandum;
Laboresl,inquit,
anie
me,
donecintroeam
insancluarium
Dei,
et
inlelligam
in novissima
(Psal.
LXXII,1-17). Quse
suiit ista novissima?
Quae,
nisi
quse
scimus
jam
in
Evangelioprsenunliata
?Cumenim
veneril
Filius
hominis,congregabunlur
anleeumomnes
gentes;
et
separabit
eos,
sicut
paslor segregal
ovesab
hmdis: oves
ponet
ad
dexteram,
hmdos ad
sinistram
(Matlh.
xxv, 31-53).
Ecce
jam
illi
Ziphaci separa-
bunlur : flamma
sequilur separationem.
Ubi est flos
eorum
qui jam
adsinislramslabunt? Nonnetuncin-
gerniscenl?
nonnelunc scra
pcenitentiatorquebuulur,
et dicent:
Quid
nobis
profuit superbia,
et divitiarum
jaclanlia quid
conlulil nobis? Trantierunt omniailla
lanquam
umbra
(Sap.
v, 8, 9).
0
Ziphsei
adsinistram
stantes,
sero
posnitet
vos inumbrafloruisse!
Quare
David,quem
prodebalis
inter vos
latere,
non
agnosce-
balis? Tunc enimsi
corrigercmini,
dolor istc infru-
cluosus
nonesset. Est enimdolor
fructuosus,
est in-
frucluosus;
fructuosus
dolor nuncest cumte
accusas,
cuminte
reprehendismalosmores
tuos,
cum
reprehen-
sos
persequcris, persecutos
excludis, illisqne
exclusis
muiaris,
exuensteveteremhominemetinduens
novum,
eligcnspoiiusChristiopprobriumquamflorem
Ziphsco-
rum. Porro si libi
contigerit
habenli in occullo bo-
ntim luumet latenli inler
Ziphseos,
habenti etiam
inocculto
promissionem
mercedis
tuse, aliqua
subli-
1
sicEr.et
plerique
Mss.Nonnulli
vero,
aDeo
t>ent'.Lov.,
atl teveniet.
mitas
socculi,
noli extolli: namsi elatus exilla
fueris,
cades in florem
Ziphaeorum.
Sic enimmulier
quse-
dam sancta
Eslhcr in illo tunc
popnloJ udseorum,
cumessel uxor
rogis alienigenac,
ventumest ad
peri-
culum
civium,
ut
deprecaretur regem pro civibqs
suis; ccepitorare,
etin
ipsa
oralioneeonfessa eslilla
orania
insignia regalia
sic sibi esse velut
pannum
menstruatse
(Esther
xiv,
16).
Si
bsec multeres
pos-
sunt,
viri non
possunt?
Et si hsec
potuit
mulier J u-
doea,
non
polerit
Ecclesiachristiana? Hoc
ergo
dixe-
rimCharilali Vestree: Divkimsi
ajfluant,
ne
apponatis
cor
(Psal. LXI,11).
Abundent
licet,
et
sequatur
te
prosperitas saeculi,
tumari noli
credere,
nec ridenti.
Divitisc
si
affluant,
si
abundent,
calca
eas,
et
suspen-
dereex Deoluo. Cumenim eas
subler te
habueris,
et ex illo
pependeris,
cumfuerint
subtractse,
non ca-
des. Ne forle
per
malatn
cogitaiionemminimeque
cbristianam fiat in le
quod
dicitur in alio
psalmo,
commemoratofloreZiphaeorum
istorum
:Nimis,inquit,
profundmfaclm
sunt
cogitaliones
tum, Dico
dicitur,
Nimis
profundmfactm
sunt
cogilaliones
tum:
vir iro-
prudens
non
cognoscet,
et stullus non
intetliget
hmc.
Quid
non
intelliget?
Curoexorientw
peccalares
ticut
fenum,
et
prospexerint'
omnes
qui operantur iniquita-
tein,
ul inlereanl in smculumsmculi
(Psal. xci, 6-8).
Delectaviteosflos
malorum:
dixerunt
apud se,
Ecce
rnali
florent, puto
matos amat
Deus
: et
deleclali
tcmporali
llore
iniquorum,
conversi sunt
ad
iniqujta*
tem,
ut inlerirent. Non d
lempus
sicut illi
florent,
sed in sseculumsseculi.Undchoc?
Quia
vir
impru-r
densnon
cognoscet,
et slultus non
intelligethmc,non
intrans sanctuarium
Dei,
ut
intelligat
innovissiraa.
Et
quia
difficilisest
aliquantulum
intellectus hic inde
coepitpsalmus
istc,
ul Davidlateret inler
Zipliaeos,
necdclectaretur flore
Ziphseoruro;
sed
eligeret po-
lius inter illos
humilitatem,
ut haberet
apud Deumj
absconditamclaritalem.
Quidergo
ei tribuitur
iqhoc
titulo?ln
finem,
in
hymnis
: hocest inlautlibus.
Qui-.
buslaudibus? Dominus
dedit,
Dominus
abslulit; sicut
Dornino
placuit,
itafactumest : sit nomen Domini
benedictum
(J ob
l,
21).
Quasi
aruisse
videbalur, per-
ditaomni substantia? Absit. Folia
ceciderant,
radix
vivebat.
Ergo,
/n
finem,
in
hymnis.Quid,
Intellectus
ipsi
David? Intellectus conira illud: Vir
imprudens
non
cognoscet,
et stullus non
inlelligel
hmc.Intelleelus
ipsi
David,
cumvenerunt
Ziphmi,
el dixerunt adSaul:
NonneecceDavid absconditusest
apud
nos? Et sit
absconditus
apud
vos,
dummodo non floreat sicut
vos. Audi
ergo vocemcjus.
4.
[vers. 5.]
Deus innominetuosatvumme
fac,
et
invirluletua
judica
me. Hoedicat Ecclesialatens in-
ter
Ziphseos.
Hoc dicat
corpus
chrislianumhabens in
occultobonummorum
suorum, sperans
de occullo
mercedem
merilorum
suorum;
hoc dicat: Deusinna*
mineluosttlvumme
fac,
el in virlulelua
judica
nte.
Venisli,
o
Chrisle,
humilis
apparuisli, contemptuses,
flagellatuses,
crucifixus
es,
occisuscs : sedtertiodie
resurrexisti, quadragesimo
diein ccelum
ascendisti,
1
SicomnesMss.AtEdJ .,
prolongati
fuerint.
g2S
S. AUGUSTINIEPISCOPI
C24
sedes
ad dexleram Patris,
et nemo videt.
Spiritum
tuum
inde misisti, quem
acceperunt
digni; impleti
amoretuo.laudemipsiushumilitalisluse
per
mundum
gentesque
prsedicaverunt:
nomen luuravideoexcel-
lere
in
genere
humano,
sed
tamen infirmus nobis
prsedicalus
es.
Neque
enim
et ille doctor Gentium
dixit
aliquid
inter
nosse
scire,
nisi ChrislumJ esum,
et hunccrucifixum(1
Cor.
, 2),
ut
ejus eligeremus
opprobrium,
magisquam
gloriam
flprentium
Ziphseo-
rum. Verumlamen
de illo
quid
ail? Etsi mortuusest
ex
infirmilale,
sed vivitexvirlute
Dei
(II
Cor.
xm, 4).
Venit
ergo
ut moreretur
ex infirmitate,
venturus est
ut
judicet
invirtuteDei: sed
per
infirmitatem
crucis
clarilicalum
est nomen
ejus. Quisquis
non crediderit
in nomen
clariflcalumper
infirmilatem, expavescet
ad
judicem
cumvenerit
invirlute. Neautem
quondam
ille infirmus,
cum
venerit fortis,
ventilabroillo ad
sinistram
nosmittat;
salvetnosinnomine
suo,
et
ju-
dicet
nos in virlutesua.
Quisenimhoc
tamtemera-
rius
optaverit,
ut dicat
Deo,
J udica ie?Nonne
pro
maledicto
dici solethominibus: J udicet teDeus?Ita
plane
est matedictum,
si
judicat
teinvirlute
sua;
sed si nonte
salvaverit
innominesuo : cumvero in
nomine
praecedente
salvaveritte,
salubriter invirtule
consequenle
judicabit.
Securuscsto :
judicium
illud
non tibi erit
punitio,
seddiscretio.Namet in
quodam
psalrao
itadicitur
: J udica
me,Deus,
et discernecau-
tammeamde
genle
non tancta
(Psal.
XLII,
1). Quid
est,
J udica me? Discerneme a
Ziphseis
inter
quos
lateo:
pertnli
eorumflorem, jam
veniatel flosmeus.
Et illorum
quidem
ffos fuit
temporalis,
et arescente
feno decidit
: flos autemmeus
quis
erit? Planlali in
domoDomini,
inatriisdomusDeinoslri
fiorebunl(Psal.
"xci,14).
Remanet
ergo
el nobis
flos,
sed
qui
nonca-
dat,
sicut folium
planlati
illius
ligni juxtaaquas,
dc
quo
diclumest:
Et
foliumejus
nondecidet
(Psal.
i,
3).
Deus
ergo
innomineluosalvumme
fac,
el invirtute
tua
judica
me.
5.
[vers.4.]
Deus,
exaudi oralionem
meam;
auribus
percipe
verbaorismei.Perveniantadaures tuasvcrba
oris
mei, quia
non florem
Ziphaaorum
a lc dcsidcro.
Auribus
percipe
verbaoris mei: lu
percipe;
nam Zi-
phseis
etsi sonet oralio mea
,
nonaudiunt, quia
non
intelligunt.
Temporalibus quippe gaudent,
bona
seierna
desiderarenonnorunt. Ad te
pervcniat
ora-
lio mea
,
ex desiderio sclernorumluorum bcneficio-
rumexcussa
et
jaculala
: ad aures luas cmitlo
eam;
adjuva
eamut
perveniat,
nedeficiat in itinere mc-
dio,
et
quasi
coltapsa
corruat. Sed ctsi non milii
eveniunt modobona
quoeposlulo,
securussumlamen
quiapostea
venienl. Namet in deliclisdicilur
qui-
dam
rogasse
Deum
,
et non exauditusbonosuo. De-
sideria enim
sseculariaincitaverant illumadoran-
dum;
et in tribulationibus
lcmporatibus posilus,
optaverat
ut transirent tribulationes
temporales
ct
rediret
flos
feni,
et ail: Deus
meus,
Deusmeus
,
ut-
quid
me
dereliquisti?
Vox
ipsa
Christi
est,
sed
pro
membris
suis.
Verba, inquil,
deliclorummeorum:
clamavi
ad le
per
diem,
nec
exaudisli;
et
nocle,
el non
ad
insipienliam
mihi
(Psal. xxi, 2, 3):
id
est,
el no-
cte
clamavi,
et non
cxaudisti;
et lamen hoc
ipsum
quod
non
exaudisii,
nonad
insipientiam
mihi non
exaudisti,
sed
magis
ad
sapientiam
non
exaudisti,
ut
intelligeremquid
ale
petere
deberem. Ea enim
pe-
tebam
quse
malomeo forlassis
acciperem.
Petis di-
vilias,
ohomo!
quanli
sunt eversi
per
divitiassuas!
Undescis utrum tibi sint
profuturse
divitise?Nonne
multi
pauperes
lutius
Ialebant;
divites
facti,
moxut
lucere
coeperunl,praeda
forlioribusfuerunl?
Quanlo
melius
laterent, quanto
meliusnescirentur
, qui
cce-
peruntquseri,
non
propter quod erant,
sed
propler
qtiod
habebant! In his
ergo lemporalibus, fralres,
admonemusvos et exhortamur in
Domino,
ut non
petatis aliquidquasi fixum,
sed
quod
vobisDcuscx-
pedirescit. Quid
enimvobis
expediat,
omnino ne-
scitis.
Aliquando quod putatis prodessc, obest;
ct
quodputatis obesse,
boc
prodest. jEgri
enimestis
,
nolile medico diclare
qusc
vobis medicamcntavelit
apponere.
Si doctor
genlium
Paulus
apostolusdicit,
Quid
enimoremussicut
oportel,
nescimus
(Rom. vm,
26); quantomagis
nos?
Qui
tamen cumsibi videre-
tur
ipseprudenterorare,
ut abeo auferreturstfmulus
carnis, angelus
salanse
qui
eum
colaphizabat,
nc in
magnitudine
revelalionum
extolleretur, quid
audivit
aDomino?
Numquid
factumest
quod
volebat?Non
*;
ut fieret
quod expediebat. Quid ergo
audivit a Do-
roino?
Ter, inquit, rogavi
Dominum
,
ul
auferret
eum
ame
;
el dixil
mihi, Sufficil
libi
grulia
mea: namvir-
lus in
infirmitaleperficitur (11
Cor.
xn,
7-9). Ego
medicamentumadvulnus
posui: quandoposuerim
novi, quando
auferendumsil novi. Nonrecedat
segro-
tus amanibus
medici,
non det consiliummedico. lla
sunt ista omnia
lemporalia.
Tribulationes
sunt;
si.
bcnc colis
Dcum,
noveris
quia
novit
quid cuique
expediat
:
prosperitales sunl; magis
cavc ne
ipsse
corrumpant
animum
tuum,
ut abeo
qui
hsec de-
dit recedal.
Ergo
isle
inlelligens quid
aii?
Detts,
exaudi orationem
meam;
auribus
percipe
verbaoris
mei.
6.
\vers.5.| Quoniam
alieniinsurrexerunladvcmim
me.
Qui
alieni ? Nonne
ipse
DavidJ udaeuserat dc
tribu J uda?
Ipsc
autcm locus
Ziph
ad tribumJ uda
perlincbnt,
J udacorumerat.
Quomodoergo
alieni?
Non civilale
,
non
tribu,
non
cognationc,
scdflore.
Namvis nossealicnosisios?Inalio
psalmo
filiialicni
dicii
sunt, quorumos
loculumest
vanitatem,
etdexlera
eorumdextcra
iniquitatis.
Et enumerat florera Zi-
phocorum
:
Quorumfilii
eorumvetulnovetlmconstabili-
tmin
juvenlule
sua:
filim
corum
composilm
et
ornatai,
sicul simililudo
tempti;
cellariaeorum
plena
,
eructan-
tiaexIwcinhoc: oveseorum
fecundm, multiplicanlet
in exitibus
suis;
boveseorumcrassi : non est ruina
sepis,
nec
exitus, neque
clanwrin
plaleis
eorum.Sed
vide
Ziphaeos,
videad
tempus
florentes.Beaiumdixe-
runl
populum
cui hmc sunt. Meritofilii alieni. Tu
quid,
lalcns inter
Ziphseos
? Bedlus
populus cujus
1
Abcst,A'on,
aMss.
025
ENARRATIOIN
PSALMUMLlll.
026/
DominusDeus
ipsius(Psal.
CXLIII, 7-15).
Ex hoc af-
fecluh:cc
oraliomillitur
adaures
Domini,
cumdici-
lur : Auribus
percipe
verbaoris
mei; quoniatn
alieni
insurrexerunl
adversum
me.
7. Et
polentes qumsierunt
animammeam. Novo
eniramodo,
fratres mei,
volunt
perdere genus
san-
clcrum
et ab
hujus
soeculi
spe
abstinentiumomnes
qui spcm
habent inistosseculo.Cerleconcreii sunt,
certe simul
vivnnt. Vehemenler
sibi adversasunt ista
duo
genera
: unumeorum
qui
non
ponuntspem
nisi
inrebusssecularibuset
temporali
felicilate,
et atle-
rumeorum
qui spem
suam
in DominoDeosuofir-
miter
ponuiit.
Et cum concordessunt isti
Ziphoei,
noli multumcredere
concordix corum;
tentationes
desunl:
ubi venerit
aliqua
lentatio,
ut
arguatur
ali-
qnispro
flore saeculi,
nonlibi dico offendet
episco-
po',
sed necad
ipsam
Ecclesiamaccederevult,
ne
cadat
aliquid
feni.
Quare
isla
dixi,
fratres?
Quia
modo
libenter auditis
omnesin nomine
Christi,
ct
quem-
admodum
inlelligitis,
ilaexctamalisad verbum
;
non
ulique
acclamaretis,
nisi
intelligcrctis.
Intelleclus
isleveslerfrucluosuscsse debel. Ulrumautcm fru-
cluosussit,
tenlalio
interrogat;
ne subitocumdici-
mini nostri, per
tentationeminvcniamini
alieni,
et
dicatur,
A//e/iiinsurrexeruntadversumme
,
el
polentes
qumsierunt
animamtneam;
ne
dicaturquod sequilur,
Non
proposuerunt
Deumante
conspeclumsuum.
Quando
enim
ponet
anle
conspectum
suumDeum
,
anle
cujus
conspeclum
nonesl nisi sxculum?
quomodo
sil num-
mus
super
numinum
, quomodoaugeanlur greges,
quomodo
impleanlur apolliecsc, quoniodo
dicatur
animac
: Habes
mullabona
; jucundare, epulare,
sa-
liare.
Numquidponit
anlc
conspectum
suumillum
qui
sic
glorianti
et itaflore
Ziphaeorum
nitenti dicit:
Stulle,
hocest non
inlclligens
,
vir
imprudcns,
hac
nocle
auferelur
anima
tua;
hmcomnia
qumprmpara-
sii
cujtts
erttnt
(Luc.
xu, 20)?
J Vo/i
proposuerunt
Deum
unte
conspeclum
suum.
8.
[vers.6.]
EcceenimDetts
adjuval
me. Et
ipsi
ne-
sciunt inter
quos
latco. Si autem et
ipsi ponerent
Deumante
conspcclumsuum,
invenirent
quemad-
modumme
adjuvat
Dcus. Omncsenimsancti
adju-
vanlur a
Deo,
scd intus ubi nemo vide!.
Quomodo
enim
magna
est
poenaimpiorumconscieniia,
sic ma-
gnumgaudinmpiorumipsa
conscientia. Nam
gloria
nostra
fimcesl,
ait
Apostolus,
lestinionittmconscientim
nostrm
(II
Cor.
l, 12).
Inbac
gloriaturiste intus,
non
inflore
Zipliaeorumforis, qui
modo ait: Ecceenim
Deus
adjuval
me. Prorsus
quamvislonge
futurasint
qusepromittit,
hodiemihi dulceel
prassens
est
adju-
lorium
,
hodieincordismei
gaudio
invenio
quia
sine
causadicunt
quidam
:
Quis
ostendil nobisbona?Si-
gnaluin
est enim
super
noslumenvullus
tni, Domine;
dedislijucundilatetnincor
meum
(Psal. iv, 6, 7)
: non
invineam
meam,
nonin
gregem
metim,
nonin
cup-
pammeam,
noninmensam
meam,
sed incormeum.
EcceenimDeus
adjuvat
tne.
Quomodo
te
adjuvat?
El Dominus
susceptor
esl animwmem.
*
Er.
etaliquotMss.,episcopum.
9.
[vers.7.]
Averlemala
inimicismeis.
Sicquomodo'
virent,
sic
quomodo
florent, igni
servantur. In vir-*
tuletua
disperde
illos. Puta
quia
florent
modo, pula
quia
exoriuntur sicut fenum: tunoli esse
virimpru-
denset
stultus,
ut haec
attendendoinlereas inssecu-
lumsxculi
(Psal. xci, 7, 8).
Averleenimmalainimi-
cismeis.Namsi tufueris in
corporeipsiusDavid,
in
virluie sua
disperdct
illos. Isli florent
felicitalesse-
culi, pereunl
in virtuteDci. Non
quomodo
florent
sic
pereunt:
florent enim ad
tempus, pereunt
in
seternum
;
florent falsis
bonis, pereunt
veris tormen-
tis. Invirlutelua
disperde
illos:
quos
ininfirmitate
lualolerasli.
10.
[tiers. 8.]
Voluntarie
sacrificabo
tibi.
Quis
hoc bonum cordis vel in
elligere polest
alio di-
cenle,
si non in se
ipso gustarit? Quid
est,
Voluntarie
sacrificabo
tibi? Dicam
tamen; capiat
qui potest, quomodopotest:
credat
qui
non
po-
tesl,
et oret ut
possit. Numquid
tamen islumver-
sumita
prseteriredebemus,
ut eumvobisnon com-
mendemus? DicoCharitati
Veslrse,
invitat me salis
amor
ipsiusaliquid
deillo
loqui;
et
gratiasago
Deo
quod
inlenleauditis. Si autemvos fastidienlesaudire
conspicerem,
invitusab hocversu
silerem;
et
tamea
incorde
mco, quanium
Dominus
dignarelur
conce-
dcre,
nonsilerem.Veniat
ergo
in
linguamquod
corde
conceptumest; promatur
voce
quod
menleservatur:
dicamusut
possumus,quidsit,
Voluntarie
sacrificabo
libi.
Quod
cnimsacrificiumhic
accipiam,
fralres?aut
quiddigne
offeramDomino
pro
misericordia
ejus?
Victimas
quaeram
de
gregeovium,
arietem
cligam,
laurum
aliqucm
in armenlis
prospiciam,
thuracerle
dc lcrra Sabseorumafferam?
Quid
faciam?
Quid
of-
feram,
nisi
quod ait, Sacrificium
laudis
honorificabit
me
(Psal. XLIX,23)?Quare crgo,
voluntarie?
Quia
gratis
amo
quod
taudo.Laudo
Deum,
et in
ipsa
laude
gaudeo
:
ipsius
laude
gaudeo, quo
laudatonon eru-
besco. Non enim
qucmadmodum
taudatur abstudio-
sisihealricartim
nugarum
vel
auriga,
vel
venalor,
vel
quilibet
histrio,
et a laudatoribussuis invitantur alii
laudalores,
exhorlantur ut
pariter clament;
et cum.
omnes
clamaverint, plerumque
itlovictoomneseru-
bescunl: non ita est Deus
noster;
laudetur volun-
late,
amelur
charitale; gratuitum
sit
quod amatur,
et
quod
laudalur.
Quid
est
graluitum? Ipsepropter.
se,
non
propter
aliud. Si enimlaudasDeumut det
tibi
aliquid
aliud, jam
non
gralis
amasDeum. Eru-
besccrcs si le uxor lua
propter
divilias
amaret;
et
forlc si libi
pauperias accideret,
deadulterio
cogila-
rct. Cum
crgo
te a
conjuge gralis
amari
velis,
lu
Deum
propter
aliud amabis?
Quodprsemium
acce-
pturus
cs a
Deo,
oavarc? Nontibi
terram,
sed se-
ipsum
serval
qui
fecitcoeliimct lerram. Volunlarie
sacrificabo
libi: noli ex necessitate. Si enim
propter
aliudlaudas
Dcum,
ex necessilalelaudas. Si adesset
tibi
quod
amas,
nonlaudares Deum. Vide
quid
<li-
cam: laudas
Deum,
verbi
gratia,
ut tibi det
amplam
pecuniam;
si haberesaliunde
amplampecuniam,
non
a
Deo, numqnid
laudaresDeum
?Si
ergopropier
pe*(
627
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
628
cuniamlaudasDeum,
nonvolunlane sacnhcas
ueo,
sedexnecessitalesacrilicas:
quiaprseler
illumnescio
quid
aliudamas. Inde dictum
est,
Volunlarie
sacrifi-
cabotibi. Conlemne
omnia, ipsum
attende. Et hsec
quaededit, propter
dantembonasunt. Namdat
pror-
sus,
dat i6la
temporalia;
et
quibusdam
bono
eorum,
quibusdam
mslo
eorum,
secundum aliiludinem et
profunditnterajudiciorum
suorum. In
quorumjudi-
ciorum
abyssoexpavitApostolus
dicens : 0 altiiudo
diviliarum
sapienlim
etscientim
Dei, qttam
inscrulabilia
suntjudiciaejus,
et
invesligabiles
vim
ipsius!Quis
enim
invetligabit
viat
ejus,
aut
quis comprehendel
consilia
ejus(Rom.
xi, 33, 34)
? Novit
quandodet,
cui
det;
quandoauferat,
et cui auferat. Pete luin hoc lera-
pore quod
tibi
prosit
in
poslerum, pelequod
lead-
juvet
in oelernum.
Ipstun
autem
graiis dilige
:
quia
melius ab eo non invenis
quod
det
quamseipsum;
aut si invenis
melius,
boc
pete.
Volunlarie
sacrificabo
libi.
Quare
voluntarie?
Quiagralis. Quid est, gratis?
Et
eonfitebor
nomini
luo,Doinine,quoniam
bonumest:
ob nihil
aliud,
nisi
quia
bonum est.
Numquid
ait:
Confilebornomini
tuo, Domine, quia
das mihi fru-
ctuosa
prsedia, quia
das mihi aurumet
argenlum,
quia
das mihi latas
divitias, amplampecuniam,
ex-
cellentissimam
dignilatem?
Non. Sed
quid? Quoniam
bonumest. Meliusnihil iuveuio
quam
nomenluum:
ideo
eonfUebor
nomini
tuo, Domine*, quia
bonumest.
41.
[vers.9.] Quoniam
exomni tribulatione
eripui-
sti me.Ideo inlellexi
quia
bonumest nomentuum:
namsi hoo
possem
antetribulaliones
agnoScere,
forte
mihi necessariaenonfuissent. Sedadhibilaest tribu-
latio ad
admonitionera,
admonitiofactaest ad tuara
laudationem. Nonenim
intelligerem
ubi
essem,
nisi
de infirmitate mea admonilus essem. Ex omnibus
ergo
(ribulalionibus
eripuisli
me. Et
super
inimicos
meos
respexit
oculus meus:
super
illos
Zipliacos
re-
spcxit
oculus meus. Florem
quippe
illorumtransii
allitudine
cordis,
ad tc
perveni,
et inde
respexi
su-
perillos,
et vidi
quia
omniscaro
fenum,
et omniscla-
tilat hominissicul
flosfeni (Isai. XL,6):
sicut
quo-
tiamloco itera
dicitur,
Vidi
impiumsuperexaltari
et
tlevart sicutcedrosLibani:
Iransii,
et eccenonerat.
Quare,
nonerat
?Quia
transisti?
Quidest, quia
trans-
isti.
Quia
nonsine
causa,
Sursum
cor, audisli', quia
non interra ubi
pulresceres remansisli, quia
levasli
animamtuamad
Deum,
et transcendisti cedros Li-
bani,
et de illa celsitudine altendisli: et ec.cenon
erat,
et
qusesisti
eum,
et non estinventuslocus
ejus
(Psal. xxxvi, 35,
36).
J am labor non est ante
le;
,
quia
intrasli in sancluarium
Dei,
et inlcllexisli in
ynovissima
(Psal.
LXXII, 16, 17).
Sic ct liic itacon-
i cludit: Et
super
inimicosmeos
respexit
oculusmeus.
Hoc
agite ergo, fralres,
cum animisveslris :
erigile
corda
veslra, expoltte
aciemmentis
vestroe,
discite
gratis diligere Deum,
discile
prsesens
contemncrc
Bseculom,
discitevolunlarie sacrificarchostiamIau-
dis;
ut
transcendeiitesflorem
fcni, respiciatis super
Inimicosvestros.
"
SicMss. At
Edd.,
sursttmcorhabuisli.
IN PSALMUM LIV
ENARRATIO.
SEHUOADPLEBEH.
1.
[vers.1.]
Psalmi
hujus
titulusesl: /n
finem,
in
hymnis,
inlellecius
ipsi
David.
Quis
sitfinis comme-
moramus
breviler, quia
noslis. Finis enim
Legis
Christus
est,
ad
jttslitiam
omni credenli
(Rom.x, 4).
Intentio
ergo dirigatur
in
flnein,
dirigatur
inChri-
stum.
Quare
finisdicitur?
Quoniam
quidquidagimtis,
ad illum
referimus;
et cumad eum
pervenerimus,
ultra
quodquseramus
non babebimus.
Dicilur enim
finis
qui consumit,
diciltir finis
qui perflcit.
Aliler
quippeintelligimus
cum
audlmus,
Finitus
est cibiis
qui manducabatur;
ct aliler
intelligimus
cum audi-
mus,
Finitacst veslis
quse
texebatur: in
uiroqne
au-
dimus,
Finilum
est;
sedcibusut
jam
non
essel,
ve-
slis ut
perfecla
esset. Finis
ergo
nosler
perfeciio
noslra esse
debet; perfectio
noslraChrislus. Inillo
enim
perficimur, quia ipsiuscapitis
membrastimus.
Et dictusest finis
Lcgis, qtiia
sineillo nemo
perficit
Legem.
Cum
ergo
audilisin
Psalmis, lnfinem,
multi
enim
psalmi
ila
superscripti suni,
nonsit
vcslra
cogi-
(atioin
consumplionein,
sedin
consummalionem.
2. In
hymnis
: in
laudibus. Sive cnim
iribulemur
et
angustemur,
sivetsclemiire(
cxsullcmus,
illelau-
dandus
csl, qui
et in(ribulatioiiibus
erudit,
etinlocti-
liaconsolatur. Laus enimDei a corde et
ore chri-
stiani recedere non debet: non ut laudct in
pro-
speris,
et maledicatin
adversis
;
sed
quemadmodum
psalmus
iHe
prsescribit,
BenedicamDominumin omni
tempore,semper
laus
ejus
inoremeo
(Psal. xxxm, 1).
Gaudes, aguosce patrem blandieniem;
tribularis,
agnoscepatrem
emendantem. Sive
blandiatur,
sive
emendei,
eumerudit cui
parat
hsereditalem.
3.
Quid
cst
ergo,
Intellectus
ipsi
David? Erat
qtii-
dem
David,
ut
novimus,
prophetasanctus,
rex
Israel,
filiusJ esse
(I Reg. xvi, 18)
: sed
quia
ex
ejus
semine
venitadsalulemnoslrarasecundumcarnemDominus
J esus Christus
(Rom. l, 3), ssepe
isto nomineillefl-
gurainr,
et David
pro
Chrisloin
(iguraponitur,
pro-
pler originem
camis
ipsius.
Namsecundum
aliquid
filiusest
David,
sccundum
aliquid
Dominusesl D.i-
vid: filiusDavidsecundum
can.em, DominusDavid
secundumdivinitaiem. Si enim
per ipsum
faclasunt
omnia
(J oan. i, 3), per ipsum
el
ipse
Davidfactus
est,
ex
cujus
semine venit ad homines. Proinde cumin-
terrogasset
Domiuus
J udacos, cujus
filiumChrislum
csse
dicerent; responderunt:
David.Viditeos reman-
sissein
carne,
ct amisissedivinilatem
;
et
corrigiteos
quocslioneproposita
:
Quomodo
ergoipse
David in
spiritu
dicil ettin
Dominum,
Dixit DominusDomino
meo,
Sedeaddexteram
meam,
quoadusqueponam
ini-
micostuossub
pedibus
tuis? Si
ergo
illein
spirilu
Do-
minumeum
dicit,
quomodofiliusejus
est
(Matth. xxn,
42-45)?Quacsiionetnproposuit,
non filium
negavit.
Audisiis Dominum
;
dicite
quomodo
filiussit: audi-
stis (i)ium
;
dicitc
quomodo
Dominussit. Hanc
quae-
629
ENARRATIOIN PSALMUMLIV.
630
stionem
solvit fldes calholica.
Quofflodo
Dominus?
Quia
i
pi'1/irtpio
erat
Verbum,
el Verbumeral
apud
Deum,
et Deus erat Verbum.
Quomodo
filius?
Quia
Verbum
caro
faclum
est,
et habilavitinnobis
(J oan.
\,
1, 14).
Quiaergo
Davidin
figura
Christus
est,
Chri-
stus auiem,
ut
socpe
commemoravimus Charilalem
Vestram,
et
caput
ct
corpus
esl: nec nos a Christo
alienos dicere
debemus, cujiis
membra
sumus,
nec
nos
([iiasi
alterum
comptilare
; quia
erunl tluoincame
nna. Sacramenlumhoc
magnum
esl,
ait
Apostolus,ego
antemdicoinChrisloetinEcclesia
(Ephes.
v, 31,
32).
Quia ergo
tolus Chrislus
capul
et
corpus est;
cum
audimus,
lntelleclus
ipsi
David,intelligamus
el nos in
David.
Inlelligant
membra
Christi,
et in membris
suis
inlelligat
Christus,
et membraChrisli
intelligant
in Christo:
quia caput
et membra unus Cliristus.
Capnt
inccelo
crat,
et
dicebat, Quid
me
persequeris
(Act. ix, 4)
?Noscumilloincoelo
per spem, ipse
no-
biscuminterra
per
charitatem.
Ergo,
inlellectus
ipsi
David. Admoneamurcum
audimus,
'et
inleltigat
Ec-
clesia:
pertinet
enimadnos
magna
cura
inlelligcndi
in
quo
malo nunc
sumus,
et de
quo
malo ut libere-
mur
optamus,
reminiscentes oralionis
dominieoe,
ubi
in fine
dicimus,
Liberanos a malo
(Matth.
vi, 13).
Inler multas
ergo
tribulationes
hujtis scecuti,plangit
aliquid psalmus
istede intellectu. Illectimisto non
plorat, qui
nonhabct inlellectum. Porro
autem,
cha-
rissimi,
mcminisse debemus ad
imaginem
Dei nos
essefaclos,
ncc alibi
quam
in
ipso
inlellectu. Namin
mullis
rcbus abestiis
superamurl
: ubi nutemhomo
ad
imagincm
Dei factum se
novit,
ibi
nliqnid
in se
agnoscil amplius
csse
quam
datuni est
pecoribus.
Consideralis
vero omnibus rebus
quns
habet
honlo,
invenil sc eo
proprie
discretum a
pccore, quodipse
habeat intellcclum. Unde
quosdam
contemnentesin
se
quodproprium
et
prsccipuum
a Condilorc
accepc-
runt, increpal ipse
Conditor diccns : Nolite
fieri
sicul
equits
el
tnulus,quibus
nonestinletleclus
(Psal. xxxi,
9).
Et aliOlocodicit: Ilomoinhonore
posiltis.
ln
quo
honore,
nisi
quia
faclus ad
imaginem
Dei?
Ergo,
in
honore
posiius
non
intellexit, ait,
comparaluseslju-
mentisinsensalis,
el similis
faclits
esl illis
(Psal. XLVIH,
21). Agnnscamuscrgo
honorcm
nostrum,
et inlelli-
gamus.
Si
intelligimus,
videmus non esseisiamre-
gionemgaudendi,
scd
gemendi;
non
jamexsullandi,
sed
adhuc
plangcndi.
Sed etsi exsultatio
qusedam
habilal iucordibus
noslris,
nondumest in
re,
sedin
spe.
Ex
promisso
loelamnr,quia
scimusnon nos fal-
lere
promiitenlem.
Verum
quod
altinet ad
prsesens
tempus,
in
quo
malo,
in
quibusangusliis
simusau-
diie;
et si vinmislnm
tenelis, quod
nudilis invobis
agnoscitc.
Quisquis
enini nondumtenet iter
pietnlis,
miralur
quia
lalia
gemunt
membra David: nonenim
videt inseisla.
Quamdiu
et in seisia nonvidet non-
dumest ibi: nonsenlit
quodcorpussentit; quiapr;c-
ter
corpus
est:
incorporetur,
et senliet. Dicat
ergo
et audiamus,
audiamuset dicamus:
4.
[yers.2-5.]
Exaudi, Deus, deprecalionemtneam,
>
SicMss.At
Edd.,
abestiisnon
separamur
el ne
despexerisprecem
tneam:
intende
mihi,
el exaudi
me.
Satagentis, sollicili,
in tribulatione
positi,
verba
sunt isla. Orat multa
paliens,
de maloliberari desi-
derans :
supcresl
ut audiamus in
quo
malo
sil;
ct
cumdicere
coeperit,agnoscamus
ibi nos
esse,
ut com-
inunicatn
tribulalione,conjungamus
orationem.Conlri-
statussuminexercilatione
mea,
etconturbalussum.Ubi
contrislalus? ubi conlurbatus? In exercilatione
mea,
inquit.
Ilominesmalos
quospalitur
commemoralurus
est
*,eamdemquepassionem
malorumhominumexer-
cltationemsuamdixit. Ne
puteiis gratis
essemalosin
hoc
mundo,
et nihil boni de illis
agere
Deum. Omnis
rnalus aut ideovivit ut
corrigatur,
aut ideo vivit ut
per
illumbonus exerceatur. Utinam
ergo qni
nos
modo
exercent, convertantur,
el nobiscumexercean-
tur: lamcn
quamdiu
ita sunt ut
exerceant,
noneos
oderimus; quia
in eo
quod
malus est
quis
eorum,
iitrumusque
infincrn
perseveralurus
sit,
ignoramus;
et
plerumque
cnmtibi videris odisse
inimicum,
fra-
trem
odisli,
et nescis. Diaboluset
angeli ejus
inScri-
pturis
sanclismanifestati sunt
nobis, quod
ad
ignem
seternumsint destinati.
Ipsornm
lantum
desperanda
est correclio: contra
quos
habemus occultam
luctam,
ad
quam
luctamnos armat
Aposlolus,
dicens: Non
est nobiscolluctatioadversuscarnemet
sanguinem,
id
est adversushomines
quos
videlis;
sedadversus
prin-
cipes
et
potestates
etrectores
mundi,
lenebrarumharum
(Eplies.
vi,
12).
Nefortecum
dixisset, mundi,
intelli-
gcres
dcemonesesse rectores cceli et
terrse;
mundi
dixit,
lencbrarum
harum;
mtindi
dixit,
nmalorura
mundi;
mundi
dixit, impiorum
et
iniquorum;
mundi
dixit,
de
quo
dicit
Evangelium
: Et munduseumnon
cognovit(J oan. i,10).
Si enimmundusnon
cognovit
Iucem, quia
lux in tenebris
lucet,
et lenebrseeam
non
comprchenderunt,
et
ipsse
tenebrse
quse
noncom-
prelienderunt
lucem
prsesenlem,
mundi nomine
ap-
peltanlur;
harumtenebrarum sunt illi rectores. De
ipsiscrgo
recloribtishabemusdelerminalam
Scriptu-
rarum
scntcntiam, quod
omninoindereditus
aticujus
eorum
sperandus
nonesi. Al vero de
ipsis
tenebris
quarum
illi rectores
sunt,
non stimtiscerti ne forte
qui
erant
tenebroe,
fianl lux. Fidelibus
quippejam
faclisdicit
Apostolus,
Fuistis
aliquandotenebrm,
nunc
aulemluxinDomino
(Eplies. v, 8)
: tenebrsein
vobis,
lux inDomino.
Ergo,
fralres,
omnes
mali,
cummali
sunt,
cxercenl bonos. Ecceenimbreviter
audile,
et
inlelligite.
Si bonus
es,
inimicumnon habebis nisi
malum. Porro tibi ea
regula
bonitatis
prsefixa
est,
ut
imiterisbonitalemPalris
lui, qui facit
solemsuumoriri
super
bonoset
malos,
et
pluit superjustos
el
injuslos
(Matth.
v, 45). Neque
enim tu habes
inimicum,
et
Deusnonhabet. Tu
quidem
eumhabesinimicum
qui
tecumcrealusest;
illeverocum
quem
creavit. Ini-
micos
crgo
Dei maloset
iniquos ssepe
in
Scripluris
legimus
: et
parcit
eisille
qui
nonhabet
quod
illi im-
putet
iuimicus
,
cui omnisinimicus
ingratus
cst;
ab
*
sicEr.et
prseslantiores
Mss.At
Lov.,
cornmemoratua
est.
631 f,
AUGI4STINIESaCOJ Pi 632
illo enimhabet
quidqujd
coni habet.
AJ ) ipso
enim
habet
misericordiam, quidquid
est etiamcnde tribu-
latur, Adhoc enim
tribulalur,
nesuperbial;
ad hoc
tribiilatur, ulhumilisagnoseatexcelsum.
Tu
ergoini-
mico.luo, quem
intolerabiliter
pateris, quidprsesliti-
sti? Si ijle
eumhabet inimicum
qui
ei tania
prseslilit,
et
facil
solemsuumoriri
super
bonos
e\malos,
el
pluit
superjuslos
el
injuslos;
tu
qui
nec solem
potes
oriri
iacerje,nec
super
ierras
pluere, aliquid
unumservare
inimiconon
potes,
ut sit tibi
pax
ih terrahomini bo-
n;evoluntalis
(
Luc,
n, 14)? Ergo quoniam
hseclibi
dilectionis
regula figitur,
ut imitans Palrem
diligas
inimicum
:
Diligite
enim,
inquit,
inimicosveslros
(Id.
vi, '27,
35
):
inhoc
procceploquoraodoexerccreris,
si nullum inimicum
patereris?
Vides
ergo prodesse
tibi
aliquid
: et
quod
Deus
parcitmalis, prosit
tibi ad
liabendam
misericordiam;
quia
el tu forte si bonus
es,
exmalo facluses
bonus;
el si Deusnon
parceret
malis,
nec lu
qui gralias ageres, appareres.
Parcat
ergo
aliis
qui pepcrcil
et tibi. "Nonenimcumtransie-
ris,
inlcrcludendaest via
pietatis.
5. Unde
ergo
istc oral
positus
inler
malos,
quorum
inimicitiis exercebatur?
quid
ait? Conlrislatussumin
exercitalione
mea,
el conturbalussum. Cumexlendit
dilectionemut
diligat inimicos,
affectus est
loedio,
mullorum
inimiciliis,
multorumrabie
circumlalratus,
et
quadam
humana infirmitate succubuil. Vidit se
jam incipere penelrari
mala
persuasione diabolica,
ut odiuminducai
4
adversuminimicos: reluctans odio
ut
perficeret ipsamdileclionem,
in
ipsapugna
et lu-
ctalurbalusest.
Ejus
enimvoxestet inalio
psalmo
:
Turbalusesi
prm
iraoculustneus.Et
quid
ibi
sequitur?
J nveieraviin omnibusinimicismeis
(
Psal.
vi,
8).
Ve-
Iitti in
lempestale
et fluctibus
mergi cceperat,
sicut
Pelrus
(
Malth.
xiv, 50).
Illeenimcalcat fluctushu-
jus sacculi,qui diligit
inimicos. Chrislusinmari am-
bulabal
inlrepidus, cujus
omnino de corde auferri
non
poterat
inimiei ditectio:
qui pendens
in cruce
diccbat, Pater, ignosceillis,
qiiia
nesciunl
quidfaciunt
(Luc,
xxm,
34).
Et Pelrus voluitambulare. Illetan-
quamcaput,
Pelrus
tanquamcorpus
:
quiasuper
hanc
pelram, jnquit, mdificabo
Ecclesiammeam.
J ussus est
ambulare,
et ambulabat
gratia jubenlis,
non
viribus
suis. Sed cum videret ventum
validum, timuit;
et
mergi jamcceperat,
conturbalusinexercitalionesua.
A
quo
ventovalido? A voce
inimici,
et a
tribulatione
peccaloris. Ergo qttomodo
ille clamavit in
fluclibus,
Domine,pereo,
salvame
(Malth. xiv, 30);
tatisertm-
jus
vox
praecessit,Exaudi, Deus,deprecationem
meam,
et ne
despexerisprecem
meam: intende
milti,
et
exaudi
me.
Quare
?
quid
eniin
pateris
?
quidgemis
? Conlri-
status sttmin exercitationetnea. Exerceri me
quidem
inter malos
posuisli,
sed nimis
exsurrexerunl
supra
vires meas:
tranquillaperturbatum,
manum
exlende
jnergenli.
Conlristatttssuminexercilatione
tnea,
et con-
turbatussumavoce
inimici,
etatribulalione
peccatoris:
quoniam
declinaveruntinme
iniqnilatem2,
etiniraad-
1
AliquetMss.,
induat.
*
sic
potiores
Mss.
juxta
GrsecLXX. At
EdJ .,imquilates.
umorabani"me.
AudistiSlluctus el vcntos:
tanquatn
humiliato
insullabant,
etille
orabat;
undique
illi stre-
pitu
insultationis
saeviebant,
at ille intus
invocabat
quem
nonvidebant.
6. Cum
aliquid
lale
patitur christianus,
non
debet
facilevelut odio ire in eum a
quopatitur,
et velle
ventum
vincere;
sed
converteresead
orationem,
ne
amitlat
dilectionem.
Neque
enim
limenduraest neali-
quid
faciathomo
inimicus.
Quid
enim
faclurus est ?
Mulianiala
diclurus, opprobria
jaculalurus,
in
convi-
ciissseviturus: sed
quid
tibi?
Gaudete,inquit,
el ex-
sultalequoniammercesveslra
magna
estincmlis
(Mallh.
v,
12).
Illeinterra
geminat
convicia,
luin
coalolu-
cra. Sedsscviat
amplius, possit
et
atiquid
amplius
:
quid
te
securius,
cui dictum
est,
iVo//'etimereeos
qui
corpus occidunt,animamaulemnon
possunt
occidere
(Id. x, 28)? Quid
est
ergo
timendum
quandopatcris
inimicum?Ne conlurbetur tibi dileclio
quadiligis
ini-
micum. Eteniminimicusille
homo,
caro et
sanguis,
quod
videt in te
appetit.
Alius autem inimicusoc-
cultus,
reclor harumtenebrarum
quas
tu
pateris
ia
carneet
sanguine,
allerumoccultumluum
petit,
lhe-
saurosluosinteriores
deprsedari
el vaslare molitur.
Duos
ergo
inimicosconstituetibi ante
oculos;
unum
apertum,
et alterumoccuttum:
apertum,
hominem
;
occultum, diabolum. Horaoillehocest
quod
lusecun-
dum naturam
humanam,
secundumfldemautem ct
dileclionemnondum
quodtu,
sed
poleril
esse
quod
tu.
Cum
ergo
sint
duo,
unum
vide,
alterum
inlellige;
unum
diligt,
alterumcave.
Namque
et inimicusille
quemvides,
hoc in te vull humiliareundevincitur.
Verbi
graiia,
si diviliisluis
vincilur,
pauperem
tevult
facere;
si honoretuo
vincilur,
humilemlevult
facere;
si viribus luis
vincilur,
debilem te vult facere: ea
ergo
attendit in te vel
dejicere
vel auferre
quibus
vincilur. Et ille occullusinimicus illudtibi vult tol-
lereunde vincilur.
Homo enimhominemvincishu-
mana
felicilatc,
diabolumautcmvincisinimici dile-
clione.
Quomodo
ergo
homo ambit auferre
libi,
et
delruncare, aut evertere'
felicitatem
qua
viucilur;
sicet diabolushominemvult
vincereauferendounde
vincitur. Sed cura in
cordeservareinimici dilectio-
nem, qua
diabolumvincis. Soeviathomo
quantumpo-
test,
auferal
quidquidpolest;
si
dHigilur
aperle
soe-
viens,
vicluscst occultesoeviens.
7. At isteconlurbatus el
conlristalus
orabat,
tan-
,
quam
turbato
prse
ira
oculo suo. Iravero fratris si'
fuerit
inveterala, jam
odiumest. Ira turbat
oculum,
I
odium
exstinguit
: irafestuca
esl,
odiumtrabes cst.
Aliquando
odisli et
corripis irascentem;
in tc est
odium,
in illo ira
quemcorripis:
meritotibi
dicilur,
Ejiceprimum
trabcmdeoculo
luo,
el sicvidebis
ejicere
feslucam
deoculo
fralris
tui
(Matth. 7, 5).
Namul no-
veritis
quantiim
intersit inter iramet odium:
quoti-
diehominesirascuntur filiis suis
;
dale
qui
ojerint
filiossuos. Conturbalus isle orabat el
conlrislalus,
luclans adversus omnia conviciaomniumconvicia-
torum
;
nonul
aliquem
eorum
conviciumreferendo
*
Edd.,
avertere,Ai
Mss.,
everlere.
633
ENARRATIO
1NPSALMUll LIV.
6S4
vinccret,
sed ne
aliquem
eorumodisset. Hincoral,
linc
petit.
A voce
inimici,
el atribulatione
peccaioris:
qwnium
declinaverunl in tne
iniquitatcm,
et in ira
adtmbrabanl me. Cor meumconlurbalumest in me.
lllocest illudalibi dictum: Turbatusesl
prm
iraoculus
tneus
(Psal. vi, 8).
Et si ocultislurbatus
st, quid
se-
quitur?
El metusmortiscecidil
super
me. Vitanoslra
dilectioest : si vita
dilcctio,
mors odiumest. Cum
cceperit
homotimere ncoderit
quemdiligebal,
mor-
tem
limet;
ct acriorem
mortcm,
et inierioremmor-
lem, qua occiditur'anima,
non
corpus.
Attendcbas
bominemsaevienteminle:
quid
crat
faclurus,
contra
qucm
libi securitalemtuus Dominus
dcdcrat, dicens,
Nolitelimereeos
qui corpas
occidunt
(Maltli.
x, 28)?
Ille
sseviendocorpusoccidit,
tuodiohabendoanimam
occidisli;
et ille
corpus alienum,
tu animamtuam.
Melus
ergo
morliscecidit
super
me.
8.
[vers.6-8.]
Timor et tremorvenerunt
snperme,
el contexeruntmelenebrm.Et dixi.
Qui
audit fratrem
suum,
intencbrisest
usque
adliuc. Si dilccliolumen
cst,
odiumtencbrac
(I
J oan.
n, 9-11).
Et
quid
sibi
ait inilla infirmitate
posilus,
et in illaexercitatione
lurbatus? Quis
dabit mihi
pennus
sicttt
columbm,
ct
volabo,
el
requiescam
?Aul mortem
optabat,
aut solitu-
dincmdesiderabat. Quamdiu,inquit,
idmccum
agilur,
idmihi
praccipitur
ut inimicos
diligam,
conviciaisto-
rum crebrescenlia ct adumbrantia
me,
commovent
oculummeum, perturbant
lumen
meum, appelunt
cor meum,
inicrficiunt animam meam. Vellein ut
abirem,
sedinfirmus
sum,
ne manendo
augeampec
caia
peccalis
: autcerte
separarer paululum
a
genere
huinano,
ne
patiaturvulnus
meumcrebras
plagas,
ut
sanalumexercitationi reddatur. Fit
hoc, fralres,
et
surgit plcrumque
inanimoservi Dei desideriumso-
litudinis,
non obaliud nisi
proptcr
turbam tribula-
tionumet
scandalorum,
et dicit:
Quis
tnilii dabit
pen-
nas? Videt se sine
pennis,
an
poiius ligalispennis?
Si
desunt,
denlur
;
si
ligalae
sunt,
solvantur :
quia
eliam
qui
solvit
pennas
avi,
aut dat aut reddit illi
pennas
suas. Non enimhabebat eas
lanquamsuas,
quibus
volare non
polcrat. Ligaloepennoe
onus fa-
ciunl.
Quis, inquit,
dabit mi/ii
pennas
sicul
columbm,
etvolabo,
et
requiescam?Requiescet,
ubi? Duosdixi
sensus hic esse: aut sicut ait
Apostolus, Dissolvi,
et
essecum
Christo,
mulloenim
tnagis oplimum.
Etenim
et
ipse quamvis
fortis, quamvis magnus, quamvis
corderobuslissimus, quamvis
inCbristo miles invi-
clus,
inexercilatione
sua, quanlumlegimus,
contur-
batus
est,
et ait: Decmleronemotnihi moleslussit
(Gal. vi, 17). Tanquam
diceret de illo
psalmo
: Tm-
dittmdelinuilmea
peccaloribusderelinquenlibuslegem
luam
(Psal.
cxvm, 55).
Conatur
ergo
homo
plerum-
quecorrigere
homines
distorlos, pravos, pertmentes
quidem
adcuram
suam,
sedin
quibus
deficiatomnis
humanaindustriaet
vigilaniia
:
corrigere
non
potest,
pati
necesseest. Et
qui corrigi
non
potest
luus
est,
autconsortio
gcneris
humaiii,
aut
plcrumque
ecclesia-
stica
communione;
intus
est, quid
facies?
quo
ibis?
quo
le
separabis,
ut ista non
paliaris
? Sed
adeslo,
loquere, cxhortarc, blandire, minare,
corripe.
Feci
omnia,
quidquid
viriumhabui
impendi
et
cxpressi,
nihil mevideo
profecisse;
omnis
operainsumpiaest,
dolor remansit.
Quomodo
ergo requiescet
cor meum
a
talibus,
nisi ut
dicam, Quis
dabitmihi
pennas
?sicut
columbm
tamen,
nonsicutcorvo.
Coiumbaamolesliis
qtiacritavolationem,
sednon
amittit dilectionem. Co-
lumbaenim
pro signo
dileciioiiis
ponilur,
el inea
gcinilus
amatur. Nihil lamamiciira
gemitibus quam
columba: die
noctuqiiegemit, lanquam
hic
posila
ubi
gemendura
est.
Quid
ergo
dicit istedilector?
Cpnvi-
ciahominumferrenon
possum, stridunt,
rabieferun-
lur,
accendunlur
iracundia,
in ira
adumbrant
me;
prodesse
illis non
possum
: utinam
requicscamalic-
ubi abeis
separatus corporc,
non
amore;
ne inme
conturbetur
ipsa
dilectio: verbis meisel
collocutione
mea
prodesse
non
possum,
orando
pro
eis
forsiian
prodero,
Dicunt ista
homines,
sed
plerumque
ita li-
ganlur
ut volare non
possint.
Forte enim
non
ligan-
lur
visco,
sed
liganlur
officio.Si aulem
ligantur
cura
et
officio,
ct deserere non
possunt,
dicanl :
Oplabam
dissolvi,
et essecum
Christo, tnullo enim
tnagis opli-
tnuin; manereincarne
necessarium
propter
vos(Philipp.
i, 23,
24).
Columba
1
religata affectu,
non
cupidilate,
volarenon
poterat propter implendum
officium,
non
propter parvum
meritum. Tamen
desideriumin corde
necesseest ut sit : nec
patitur
hoc
desiderium, nisi
qui cceperit
ambulare
angustam
illamviam
(Mailh.vn,
14);
ut noverit
quia
nondesunl Ecclesise
perseculio-
nes,
etiaminhoc
temporequando
tranquillitas
vide-
tur Ecclesiscab his
quidem
persecutionibus, quas
marlyres
nostri
passi
sunt. Nonautem
desunt
perse-
culiones, quia
verumest illud: Omnes
qui
volttnt
pie
viverein
Chrislo,
persecutionempalienlur
(II
Tim.
m,
12).
Non
paterispersectitionem
: nonvis
pie
viverein
Christo. Vis
probare
verum esse
quod
dictumesl?
Incipepie
vivereinChrislo.
Quidest,
pie
vivere in
Christo? Ut
pertineat
advisceratua
quod
ait
Aposlo-
lus :
Quisinfirmalur,
et
ego
non
infirmor
?
quis
scan-
dalizatur,
et
ego
non uror
(II
Cor.
xi, 29)
? Aliorum
infirmitates,
aliorum
scandala, persecutionesilli fue-
runt.
Numquid ergo
desunt hoc
tempore? Plures
abundant illis
qui
eascurant. Et
plerumque
delon-
ginquo
videlur
homo,
et
dicitur, Beneest illi. Et ille
qui dicit,
aut sua
guslat,
et alienanon
potest;
aut
apud
se
quod gtistet
non
habet,
et alteri
gustanti,
imodevoranti non
compatilur.
Incipiat ergo pie
vi-
verein
Christo,
et
probet quod
dicitur :
incipit
desi-
derare
pennas,
etongare, fugcre,
et manere inde-
serto.
'
9. Undeenim
pulatis, fralres,
servis Dei
implcta
essedeserta? Si beneillisessel inter
homincs,
rece-
derent ab hominibus? Et lamen
quid
faciunict
ipsi?
Ecce
elongant fugientes,
manent in deserlo : sed
numquidsingilIatim?Tenet
eos
charitas,
ut cuihmul-
tismaneant: et de
ipsis
mullisexistunl
qui
exerceant.
Quia
in omni
congregatione
multitudinisnecesseest
1
Edd.,
columba
delicata,religata,elc; abest, delicata,
aMss.
65S
S. AUGUSTLNI EPISCOPI
656
ul invenianlur
mali. Deusenim
qui
novit excrcendos
nos,
miscet nobiset non
persevcraturos,
aut ccrieita
simulatos,
ut ncc inchoaverint in
quo persevcrare
deberent.
Novitenimnecessarium
cssc nobisut fera-
nius malos,
et
proficiat quod
boni
siinms; diiigamus
inimicos,corripiamus, casligemus,
excomipunicemus,
cum
dilectioneanobisetiam
separemns.
Videteenim
quid
dicat
Apostolus
: Si
qttis
auleintionobaudilverbo
noslro
per epistolam,
huncnoltite,
et nolilecommisceri
cumeo. Sed ne
subreperet
tibi ex hociracundia,
et
tnrbaret oculumluum, Non, inquil,
ut inimicumeum
existimelis,
sed
corripite
ut
fralrem,
ut erubescat
(II
Thess, in, 14).
A
quo
indixil
separalionern,
non
prsrcidit
dilectionem.Vivitillc oculus,
vivil vilatua.
Elenimamissadileclio,
mors iua. Hancilleamiltere
timuit
quidixit:
Metusnwrtis
ceciditsuperme.
Ilaque
ne ainillam
dilcciionis vitam, quis
dabitmihi
pennas
sicut columbm,
et
volabo,
et
reqttiescam
?
Quo
iturus
cs
?
quo
volaturus
? uhi
requicturus
? Ecce
elongavi
fugiens,
ettnansiindeserto.In
quo
dcserlo?Ubicumque
fueris, congregabunt
secicleri,
descrtum
lecum
pelent,
affectabunt
vitam
tuam,
tu
repellcre
non
pptcs
socie-
tatemfratruin
: miscenlur
tibi eiiammali;
adhuclibi
cxercitalio
debetur.
Ecce
elongavifugiens,
et mansi in
deserto.
In
quo
deserlo? Si fortein
conscienlia, quo
nullus
homiiuimintrat,
ubi nemotecumest,
ubi tuet
Deus
es. Nam
si in
descrto,
in
aliquoloco, quid
facies
de
congregantibus
se? Non enima
genere
humano
separatus
esse
poleris,
quamdiu
in bominibusvivis.
Atiende potius
consolalorem
illnmDominumet re-
gem,
impcratorem
et creatoremnoslrum,
creatum
etiam
inler nos : allende
quia
duodecimsuismiscuit
nnum
quempaiereiur.
10.
[yers.
9.]
Dicit,
Ecce
elongavifugiens
,
et mansi
in deserlo. Forte
isle
,
ut dixi
, fugerit
ad con-
scienliamsuam,
ibi
aliquantum
desertum
invenerit
ubi
requiesceret.
Sed illadilectio conturbal eum:
soluseralin conscicntia,
sednon solus in
charitate;
intus
consolabalur
conscientia,
scdforinsecustribu-
lationes
non
retinquebant.
Itaque
in se
quielus,
ex
aliis
pendens,
cumconiurbaretur
adhuc
, quid
ait ?
Exspectabam
eum
qui
tnesalvum
faceret
a
pusillanimi-
tale
l
et
tempeslate.
Mare
est, tempestas
est: nihil
libi restat nisi exclamare,
Domine,pereo(Mallh.
xtv,
30).
Porrigat
manumille
qui
fluclus calcat
inlrepi-
dus,
sublevet
trepidationem
luam,
firmel insesecu-
ritatem tuam, alloqualur
teintus,
et dicattibi : Me
altende, quidpertuterim
: fratrem
malumforte
pate-
tis
,
aut inimicum
forinsecus
patcris;
quos
non
pas-
sussum? Fremebant
forinsecus J udoei
,
intrinsecus
discipulus
tradebat.
Ssevit
ergo lempcstas,
sedille
salvosfacit
a
pusillanim.ilute
et
tempestate.
Fortenavis
lua ideolurbalur, qnia
ille in tc dormit. Soovicbat
mare,
lurbabatur
navicula
in
qua discipuli naviga-
banl;
Chrislusautemdormicbat
: tandein
aliquando
visumest illis
quia
inler illos dormiebat vcntorum
imperator
et
creator;
accesserunt et excilaverunt
Chrislum
:
imperavit
ventis,
et factaest
traiiquilli-
1
sicMss.AtEdd.hocloco
untum,
a
pttsilto
animo.
tas
magna(Malih.ym, 23-26). Merito
ergo
fortetur-
baturcor
tuum,
quin
excidittibi in
quemcredidcris:
intolerabiliter
pateris, quin
nonvenil tibi in
mentem
quidpro
le
pertulerit Christus.Si in
mentemnon libi
vcnit
Christtis, dormit: excila
Christum
, recolefl-
dem. Tuncenimintedormit
Cluistiis',
si obliloses
passiones
Cbrisli : lunc inte
vigilat
Chrislus,
si me-
ministi
passionum
Christi.
Cumaulem
plenocorde
inluitusfueris
quid
ille fuerit
pnssus, nonne
scquo
animoet tu
tolerabis? et
forlasse
gaudens, quia
in-
venlus esin
aliqua
similitudinc
passionum
rcgis
lui.
Cum
ergo
isla
cogilansconsolari et
gaudere
ccsperis,
ille
surrexit,
ille ventis
imperavit
:
ideo facla est
tranquillitas.
Exspectabam
eum
qni
mesalvum
faceret
a
pusillanimilale
et
tempeslale.
II.
[vers.
10.] Submerge, Domine,
el
diviie
linguas
eorum.Attendit
tribulantes seel
adumbrantes se
,
et
oplavithoc,
nonde
ira,
fratres.
Qui
semaleextule-
runt, expedit
eis ut
submerganlur
:
qui
male
conspi-
raverunt,
expedit
eis ut
Iinguoc
corum
dividantur :
ad bonum
conscntianl,
el
concordent
lingusc
illorum.
Si autem in
idipsum
adversumme
sttsurrabant, ait,
omnesinimici mei
(Psal. XL,8),
perdantidipsum
ic
malo; dividantur
lingusc eorum,
non sibi conscn-
tiant.
Submerge, Domine,
el divide
lingttas
eorum.
Submerge,quare? Quiaseextulerunt.
Divide,
quare?
Quia
in
malum
conspiraverunt. Turremillamrecor-
dare
superborum
faclam
post
diluvium:
quid
dixe-
rutil
superbi
? Ne
pereamus diluvio, faciamusaltam
turrem
(Gen. xi,
4). Superbia
se munilos
essearbi-
Irabantur, exslruxerunt altam
turrem;
et Dominus
divisit
linguasipsorum.
Tuncse
cceperunt
nonintel-
ligere
: hinc facta est
origo linguarummullarum.
Antcaenimuna
linguaerat;
seduna
lingua
concor-
dibus
proderat,
una
lingua
hominibus
proderat:
at
ubi illa
collcctioin
conspirationcmsuberbise
prsecipi-
tala
est,
pepercit
illisDeusut
divideret
linguas,
nese
inielligendoperniciosamfacorent unitatem. Per su-
perbos
hominesdivisocsunl
linguoe,per
humiles
Apo-
slolos
congregatoe
sunt
lingu.x-:spiritussuperbiae
di-
spersil linguas, Spirilus
sanclus
congregavil linguas.
Quando
enim
Spirilus
sanctusvenit
super discipulos,
omnium
linguis
loculi
sunt,
ab
omnibus intellecli
sunt
(Acl.
n,
4)
:
tinguaedispersae,
inunum
congre-
galse
sunt.
Ergo
si adhuc socviuntet
genliles sunt,
expedil
eis divisashabere
linguas.
Volunt unamlin-
guam,
veninnl ad
Ecclesiam; quia
et indiversitate
linguarumcamis,
unnest
lingua
in fidccordis. Sub-
merge,Domine,
etdivide
lingttas
eorum.
12.
Quoniam
vidi
iniquitatem
el
contradiclionemtn:
civitale.Meriloistedesertum
qua-rebat, quoniam
vi-
dit
iniquitalem
et contradiciioncmin civitate. Est
quscdam
civilas turbulenta :
ipsa
erat
quae
turrem
oedificaverat, ipsa
confusa
est,
el
appeltataBabylonia,
ipsaper
innumerabiles
gentes dispersa(Gen.xi, 9)
:
inde
congregatur
Ecclesiain desertum bonsecon-
1
HicinEdd.
additur,
si verumUlumFiliumDei abne-
gas
esse:
quod
abestartiss.

sic
aliquot
Mss.At
Lov.,perdanlur
in
idipsum.
Er.
e(
quidamMss.,perdant
in
idipsum.
C37
ENARRATIO\S PSALMUMLtV.
scienliac. Vidit enim contradiclionem in civitatc.
Clirislus venit.
Quis Christus,
contradicis? Filius
Dei. El habe! filium
Deus,
conlradicis? Natus est
de
virgine, passus,
resurrexit. El unde hoc fieri
po-
lest,
contradicis
? Allcnde saltem
gloriam
crucis
ipsius.
J am infronte
regum
crux illa fixa
cst,
cui
iuimici insullavcrunt. Effeclus
probavit'
virlulem:
domuil
orbem,
non
ferro,
scd
ligno. Lignum
crucis
contumeliis
dignuni
visumcst
inimicis,
et ante
ipsum
lignum
slantes
caputngitabant,
etdiccbant: Si Filius
Dei
esl,
descendaldecruce
(Matlh. xxvn, 40).
Exten-
debal illc manus suasnd
poputum
non credentemet
conlradicentem. Si enim
justus
est, qui
ex fidevivit
(Piom.
1, 47), iniquus
cst
qui
non babet fiderti.
Quod
ergo
hic
ait, iniquilatem,pcrfidiani intelligo.
Videbat
ergo
Dominus
incivitaie
iniquilatein
et contradiclio-
nem,
et extendebat manussuas ad
populum
noncre-
dentemet conlradicenlem;
et tamenet
ipsosexspe-
clansdicebat :
Pater,
ignosce
itlis, qttia
nesciunt
quid
faciunl (Luc.
xxm, 34).
Adhucsane
reliquisc
soeviunt
illius civilatis,
adhuc coniradicunt. De frontibus
omniummodocxtendit manusad
reliquias
noncre-
dentcs et conlradiccntes. Quoniam
vidi
iniquilatem
et
conlradiclionem
incivilale.
13.
[tiers.11.]
Die ac noclechcumdabit eam
super
nturos
ejusiniqttitas
el labor.
Super
muros
ejus, super
munimenla
ejus,
tenens
quasi capita ejus ,
nobiles
ejus.
Illenobilissi christianusesset,
nemoremancret
paganus.
Plerumque
dicunthomines : Nemoremane-
ret
paganus,
si ille ssct christianus.
Plerumque
di-
cunt homines: Et ille si flerct
christianus, quis
re-
maneret
paganus
?
Quodergo
nondumfiunl
christiani,
quasi
muri sunt civitatis illius non credentis et con-
tradicenlis.
Quamdiu
isli muri stabunt?Non
semper
stabunt. Circuitarcamuros J ericho : veniet
lempus
seplimo
orcaecircuilu,
ut omncsmuri civitatis non
credenliset coutradicentis
cadant
(J osue
vi, 5).
Do-
nec
flal,
turbatur isteinexercitatione
sua;
et
perfe-
rens
reliquias
contradicentium, optat pennas
avola-
tionis, optat requiem
deserti. Imoduret inter contra-
dicentes, perfcrat
minas,
bibat
opprobria , exspectet
qui
eura salvumfaciat a
pusillanimitale
et
tempe-
slale : intueatur
caput, exemplura
vitoe
a
suse
,
Iran-
quilletur
in
spe,
etsi lurbatur inre. Dieac noctecir-
cumdabit eam
super
tnuros
ejtts iniquilas,
et labor
inmedio
ejus
el
injuslitia.
Et ideolabor
ibi, quia
iui-
quitas
ibi:
quiainjustilia
ibi,
ideoet labor ibi. Sed
audiant exlendentem
manus : Venile adtne omnes
qui
laboralis.Vosclamatis,
vos
contradicitis,
voscon-
viciamini: illeecontra,
Veniteadmeomnes
qui
labo-
raiis in
supcrbia
veslra,
et
requiescetis
inbumilitate
mea. Disciteame
, inquit, quiu
tnilis sumethumilis
corde,
el invenietis
requiem
animabusveslris
(Mallh.
xi,
28
, 29).
Undeenimilti laborant,
nisi
quia
non
sunt mitesethumilescorde?Deushumilisfaclus
esl,
erubescatbomoesse
supcrbus.
14.
[vers.12.]
Non
defecil
de
plaleis ejtts
usuraet
1
OmnesfereMss.,Effectisproba
virtulem.
*
PleriqueMss.,
viw.
dolus. Usuraet dolusnon
abscoiuluntur
sallem
quia
mala
sunt,
sed
publicc
saeviunt.Elenim
qtii
in
domo
aliquid
mali
facit,
vel demalosuo
erubescit : In
pla-
teis
ejus
usttrael dolus. Fenus et
professionera
habet,
fenusel ars vocatur
;
corpus
dicitur
,
corpus quasi
necessarium
civitati,
et de
professione sua
vectigal
impendit
:
usque
adeoin
plalea
cst
quod
sallcmabs-
condendumerat. Est etaliausura
pejor, quando
non
dimittis
quod
tibi
debctur;
et turbatur
oculus inillo
versu
orationis,
Dimillenobisdebiianostra.
Quid
enim
ibi facturus
es, quando
oraturus eset ad
ipsum
ver-
sumvenlurus?
Verbumcontumeliosum
audisti : vis
exigere
damnationis
supplicium.
Vel
tantum
exige
quanlum
dedisli
, fenerator
injuriarum.
Pugnoper-
cussus
es,
inlerfectionem
quocris.
Usura
mala.
Qua
itiirus es in oraiionem? Si
reliqueris
oratiohem,
qua
circumiturus es adDominum?
Eccedices : Pa-
ler
nosler, qui
esincoelis:
sanctificetur
nomentuum.
Veniat
regmxm
tuum. Fiat votunlastua
,
sicut incmlo
el in lerra. Dices: Panem nostrum
quotidianum
da
nobishodie.Venies
ad,
Dimittenobisdebila
noslra,
sic-
ulet nosdimiltimusdebiloribusnoslris
(Malth.vi,
9-12).
Vetin civiiateillamala
abundenl usuroc
istac,nonin-
trent
parieles
islosubi
pectus
lunditur.
Quid
facies,
quia
ibi tuet illeversus inmedioestis?
Preces libi
composuit
cceleslis
jurisperittis (a)
:
qui noverat
quid
ibi
ageretur,
ait
tibi,
Aliter non
impelrabis. Amen
enimdico
vobis,quia
si
dimiseritis
peccala
hominibus,
dimiltentur
vobis;
si autemnon
dimiserilis
peccata
hominibus,
neque
Paler vester dimittel vobis
(Ibid.,
44,45). Quis
hoc dicit?
Qui
scit
quid
ibi
agattir,
quod
tu adstans
pelis.
Vide
quod
voluit esse
ipse
advocatus luus :
ipscjurispcritus tuus, ipseassessor
Palris
, ipse judex
tuus
dixit,
Aliter non
accipies.
Quid
facturus es? Non
accepturus,
si non
dicturus;
non
accepturus,
si falsumdiclurus.
Ergo
aut faclu-
rus et
dicturus,
aut
quod petis
non
promeriturus
;
quia qui
hocnon
facittnt,
inusuris illissunt
malis.
Sint ibi illi
qui
adhuc idola aut
adorant,
aut
quoe-
runt;
noli
lu, plebsDei, noli, plebsCliristi, noli,
cor-
pus
illius
capitis.
Attendc vinculum
pacis luoe,
at-
tende
promissum
vitsetuoe.
Quid
enini libi
prodest,
quia exigisinjurias quas pcrtulisii
? Ultiotereficit?
Ergo
de malo alieno
gaubebis?
Passus cs
malum,
ignosce;
neduo
(b)
sitis. El non
defecit
de
plaleis
ejus
usurael dolus.
45.
[vers.43-15.]
Ideo
ergo
tu
quacrebas
soliludi-
nemet
pennas,
ideo
murmuras,
hoccferrenon
poles,
contradictionemet
iniquitatem
civitatis
hujus.
Re-
quicsce
inhis
qui
tecumintus
sunt,
et noli
quaerere
solitudineni- Audi et de
ipsis qnid dicat, Quoniam
si inimicus
exprobrasset
mihi. Et
quidemsuperiuscon-,
turbatus erat in exercilationesuaavoce inimici et a
'
tribulatione
peccaloris,
forle in illacivitate
posiltis,
superba
illa
erigente
turrem
qusc
submersaest
l
ul
dividerenlur eorum
tinguoe(Gen.xi,
4):
nttendein-
1
Edd.,subversa.At
Mss.,
submersa.Alluditad
j^. 10,
Stibmertje,
etc.
(a)
vid. Tract.7in
Evang.J oan.,
n. 11.
(b) subaud.,
mali.
639
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
040
tus
quid gemat propler pericula
a falsis fratribus.
Quoniam
si inimicus
exprobrassel
mihi,
sustinuissem
utiqtte
: etst ts
qui
oderal
me, super
me
magna
locutus
fuisset,
id
est, per superbiam
mihi
insultasset, magni-
;
ficaretse
super me,
minarelur mihi
quidquidposset:
absconderemme
uliqtte
abeo. Abillo
qui
foris
est,
ubi
leabsconderes? Inter
illosqui
intussunt. Nuncautem
vide,
si nonniliil aliud
restat,
nisi utsolitudincm
quac-
ras. Tu
vero,inquit,
homo
unanimis,
duxmettsetnotus
meus. Forte
aliquando
bonumconsiliumdedisli,
forte
aliquandopr;ecessisti
me,
ct salubre
aliquid
montiisti:
inEcclesiaDei simul fuimus. Tuverohomo
unanimis,
duxmeuset nolusmeus:
qtd
simul mecumdulcesca-
piebas
cibos.
Qui
stint dulces cibi ? Non omncs
qui
adsunt noverunt;
sednonamaricent
'
qui noverunt,
ut
possinl
illis
qui
adhuc non noverunl dicere : Gu-
state,
et
videte, quoniam
dulcis est Dominus
(Psal.
xxxni, 9). Qui
simutmecumdulces
capiebas
cibos.ln
domoDei ambutavimuscttmconsensu. Unde
crgo
dis-
sensio
(a)
?
Qui
inlus
crat,
forisfaclusesl. Ambulavit
mecumin domo Dei cumconsensu: atiam domum
crcxit contra domumDei.
Quarc
illarelicta
est,
ubi
ambutavimuscumconsensu?
quare
illadescrta
est,
ubi dulcessimul
capiebamus
cibos?
16.
[vers.16.]
Veniatmors
super
eos
,
etdescendant
ad
infernum
vivenles.
Quo
modo
replicavit
ct rccolere
nosfecit
primum
illudschismaiisinitium
, quando
in
illo
primo populo
J udocorum
qnidamsuperbi
sese-
paraverunt,
et exlrasacriflcarevoluerunt. Novamors
super
eos venit:
aperuit
selerra
,
et vivosabsorbuit
(Num.
xvi, 1-33). Veniat, inquit,
mors
supereos,
et
descendantad
infernum
vivenles.
Quidest,
vivenles?
Scientes
quiapereunt,
el tamcn
pcreunles.
Audi vi-
venles
perire
et absorbcri bialu
lerrae,
idest devora-
tionc lerrenarum
cupiditaium
absorberi. Dicisho-
mini :
Quidpateris,
fraier? Fralres
sumus,
unum
Deum
invocanius,
inunumChrislum
credimus,
unum
Evangeliumattdimus,
unum Psalmum
cantamus,
unumAmen
respondemus,
unumAlleluia
resonamus,
unumPascliacelebramus:
quid
tu foris
es,
et
cgo
inlussum?
Plerumqueangustalus
el considerans
quam
veradicantur
, Reddat, ait,
Deus
majoribus
nostris.
Ergo
vivus
perit.
Deindeaddisel mones: Saltemso-
Iumsit malum
segregationis,
cur
adjungis
ct
rebapti-
zationis?
Agnosce
in nie
quod
habes
;
el si tumc
odisti,
Christo in me
parce.
Et hoceis malum
ple-
rumque
et maxime
displicct: Vere,
inquiunt,
male
fit;
ulinnm
posset
nonfieri! sed
quid
facimusdesla-
lulis
majorum
nosirornm? Descendantad
infernum
vivenles.Si morluus
descenderes, quidagercsignorn-
res : cumveroscismalumesse
quod
facis,
el lanien
facis;
nonnevivus descendisad inferos? Et
quarc
maxime
ipsos
duces terrsc hiatus absorbuit
vivos,
populum
autem illis censenticnleme co.:loirrucns
ignisabsumpsit (Ibid., 47)
?
Proplerea
banc
poenam
commemorans
psalmus
isle
,
a
populocoepit,
et ad
duces conclusit. Vettiattnors
super
eos
,
proplcr
illos
*
sicEr.etMss.At
Lov.,
sednonamaricenlw.
(a)
InDonatistas.
dixit, super quos
vcnit
ignis
decoelo: et statimad-
junxit,
Dcscendtint ad
infernutnvivenles,propter
duces
quos
terrac biatusabsorbuit. Nam
quomodo
descen-
derentad infernum
vivenles,
de
quibusdixerat,
Ve-
nial mors
super
eos? si
jamsuper
eos mors
venerat,
quomodo
vivi ad inferos desccndebanl?
Ergo
a mi-
noribus
coepit,
ad
majores
conclusit. Veniatmorssit-
per
cos
, qni
conscnscrunt ct conseculisunl.
Quid
illi I
duceset
principes
? Descendantad
infernitm
viventes:
quiaipsi Scripturas traciant,
et novcruntbene
quo-
lidie
legendo quomodo
Ecclcsiacatholica
pcr
totum
orbem terrarum itadiffusa
est,
ul omninocontra-
dictioomnis
vacet,
nec inveniri
possil aliquod
testi-
monitim
pro
schismateeorum
,
novernnt
bene;
ideo
ad inferos vivcntes
dcscendunt, quia
malum
quod
faciunt,
malumcssenoverutU.lllosatitemdivinseira-
cundiae
'
iguis absumpsit.
Siudio eniraconlentionis
accensi,
aducibus suis malisrecedere noluerunt:
venit
super ignemignis, super
ardoremdissensionis
ardor
consumptionis.
Venial mors
sttper
illos,
el de-
scendantad
infernum
vivenles.
Quoniam
nequilia
in
hospiliiseorum,
intnedioeorum.In
hospitiis,
ubi
per-
egiinanlur
et transeunl. Nonenimliic
semper
fuluri
sunt : ct lamen
pro
animositale
lemporali
sic
pu-
gnant.
In
hospiliisergo
eorum
iniquitas,
inmedioeo-
rum
iniquitas
: nultuinlammcdiumeorum
quam
cor
eorum.
17.
[vers. 17.] Ego
adDominumexclamavi.
Corpus
Cliristi et unilasCliristi in
angore,
in Isedio
,
inmo-
leslia
,
inconlurbalionecxercilalionisstisc
;
illennus
homo,
in uno
corpore posilaunilas,
cum
locderet
animam
ejus
exclamansa finibuslerroe: A
finibus
terrmadle
clamavi, inquit,
cum
angerelur
cor meum
(Psal.
LX,3). Ipse unus,
sed unilas unus : ct
ipse
unus,
noninunoloco
unus,
sedaflnibusterroocla-
mat unus.
Quomodo
a finibusterrsc clamaret
unus,
nisi inmultisesset unus?
Ego
ad Dominumexcla-
mavi. Recte. Tu exclamaad
Dominum,
noli adDo-
nalum;
ne tibi sit
pro
Domino
dominus,
qui
sub
Dominonoluitesseconservus.
Ego
adDominumex-
clamavi
: etDominusexaudivilme.
18.
[vcrs.
18.] Vespere,
et
mane,
et
meridie,
enar-
rabo
,
el
annunliabo,
el exaudielvocemmeam.
Evange-
lizalu,
noli taceretu
quodaccepisti,vespere,
de
prse-
tcritis ;
niane
,
de fuluris
; meridie,
de
sempiternis.
Ideo ndid
quod
nit, vespere, pertinet quod
cnarrat:
ad id
quod
ait,
mane
, perlinet quod
annunliat : ad
id
qttod
ait, meridie, pertinet quod
exauditur vox
cjus.
Finiscniminmcridie
est,
sedundenondecli-
naliir inoccasum. In mcridieenimlux excelsa
est,
splendor sapieiuiae,
fcrvor dileclionis.
Vespere,
et
tntme,
ei meridie.
Vespere
Domintisin
cruce,
manein
rcsurrectione,
mcridieinasccnsione: cnarro
vespere
patientiam
moricntis
,
annuntio manevitamresur-
gentis,
orabout exaudiat meridie sedcnsaddcxle-
ramPatris
;
cxatidietvocemmeam
qui interpellat pro
nobis
(Roin.
vni, 34). Quanlahujussecuritas, quanta
consolalio, quanla
refeclio a
pusillanimitate
et tem-
i
omnes
Mss.,
dedivinairacundia
ignisabsumpsit.
641
ENARRATIO
1NPSALMUMLIV. fe
642
peslale,
conlramalos,
conlra
iniquos
et forisetintus,
el inliis
qui
forissunl,
cumfuisscnt inius!
19.
[wers.
19.]Ilaque,
fralres
mci, quos
in
ipsacon-
gregalione
parietum
horum
videtisturbulentos
,
su-
perbos,
sua
quoerentes,
elatos,
non habenles zelum
Dci castum,
sanum, quielum,
sed mullumsibi tri-
buentes
;
ad dissensionem
paralos
,
scd occasioncm
noninvenienles,ipsa
est
palca
dominicoeareaa
(Matth.
iii, 12).
Hinc
illospaucossuperbise
venlusexcussit:
totapalea
nonvolabit,
nisi cumilleinultimo ventila-
bit. Sednos
quid,
nisi cumisto
canlemus,
cumisto
oremus,
cumislo
plangamus
et dicamussocuri: Red-
imet in
pace
animammeam? Contra illos
qui
non
amant
paccm,
In
pace
redimetanimammeam:
quia
cum
his
qui
oderunt
pacem,
eram
pacificus(Psal.
cxix, 7).
iledimelin
pace
animam
meam,
abhis
qui
appropinquant
mihi.Nnmabillis
qui longe
sunt a
me,
facilis
causa est : non me tam cilo fallit
qui
dicit,
Veni,
idolumadora: mullumame
longe
est. Chri-
stianus es? Christianus, inquit.
Ex
propinquo
adver-
satur, prope
est. Redimet
in
pace
animammeam
,
ab
his
qui
appropinquanl
mihi:
quoniam
in mitlliserant
mecum.
Quare
dixi, appropinquant
mihi?
Quia
inmul-
tiserantmecum.
In hoc versu dusescntentiseoccur-
runt.
ln multiserantmecum
:
Baplismum
habebamus
utrique,
in coerant mecum; Evangeliumutrique
le-
gebamus,
erant
ineo
mecum;
fesla
martyrum
cele-
brabamus,
erant ibi mecura;
Paschsesolemnitalem
frequentabamus,
erant
ibi mecum. Sednon omnino
mecum
: inschismatenon
mecum,
inhseresi nonme-
cum. Inmultismecum,
in
paucis
non mecum. Sed
inhis
paucis
in
quibus
non
mecum,
noneis
prosunt
l
multa
in
quibus
mecum. Etenim, fralres,
videte
quam
mulla
enarravil
apostolus
Paulus: unum
dixit;
si de-
fuerit,
frustra
sunt illa. Si
linguis
hominum
loquar
et
Angelorum,
ait,
si habeamomnem
prophetiam
et otnnem
fidem,
etomnemscientiam,
si montes
transferam,
si dis-
tribuamomnia
mea
pauperibus,
si Iradam
corpus
meum
ita ut ardeat.
Quam
multaenumeravit!
Hisomnibus
mullis desit una charitas: ilia numero
plura sunt,
h3cc
ponderemajor
est
(l
Cor.
xm). Ergo
inomnibus
Sacramentis
mecum
,
in una charilate nonmecum:
/n multiserant mecum. Rursusalio modo
, Quoniam
inmulliserant
mecum,qui
se
separaverunt
a
me,
me-
eum
erant,
nonin
paucis,
sedinmultis. Etenim
per
totum
orbemterrarum
pauca
sunl
grana,
multsesunt
palese.
Quidergo
ait? In
palea
mecum
erant,
intritico
nonmecumerant: et
propinquat palea tritico;
de
uno
semine
exit,
in uno
agro
radicatur,
una
pluvia
nutritur,
eiimdemmessorem
patilur ,
eamdemtrilu-
rationemsuslinet,
eamdemveniilationem
exspectat,
noninunumhorreumintrat.
Quoniam
inmultiserant
mecum.
20.
[uers.
20-22.]
Exaudiel me
Deus,
el
humiliabit
itlos,
quiestante
smcula.Illi enim
praesumunt
denescio
quo
ducesuo
qui ccepit
heri : humiliabit iltos
qui
esl
anteswcula.
Quia
clsi ex
tempore
Chrislus est de
1
Mss.,
sedin
pattcis
non
mecum,
in
qiiibus
nonets
prc-
'stnl,
etc.
Maria
virgine,
anlc saeculatamen in
principio
Ver-
bum,
et Verbum
apudDeum,
et
DeusVerbum
(J oan.
i,
I).
Humiliabit
illos
qui
esl ante smcula.Nonenim
estilliscommutatio;de illis
dico, quibus
rionesl com-
mulatio. Noverat
aliquospersevcraturos,
et in
per-
severationesuoe
nequitioe
morituros. Videmnsenim
eos,
et non est illis commutalio:
qui
sic
moriunlur
in
ipsapervcrsilale,
in
ipsoschismale,
non est illis
commutatio.
Humiliabil illos
Deus, humiliabil illos
in
damnalione,
quia
erccli sunt in
dissensione. Non
est illis
comrautatio, quia
non mutantur in
mclius,
sedin
pejus;
nec cumhic
sunt,
necin
resurrectione.
Omnesenim
resurgemus,
sednonomnes
immutabi-
mur
(I
Cor. xv
, 51). Quare?Quia
nonest itliscom-
mulalio,
el non
limuerunl Deum.
Fratres
mei,
unum
remedium est: limeant
Deum, deserant
Donalum.
Dicisilli: Peris in
hseresi,
in
schismate; necesseest
ut Deus
retribuat istismalis: veniesin
damnationem,
noli libi blandiri verbis
luis,
non
sequaris
csecum
ducem;
coecusaulemcoecum
ducens,
simul infovcam
cadunl
(Maith. xv,
14). Quid
ad
me,
ait?
quomodo
vixi
heri,
sic el
hodie; parentes mei
quodfuerunt,
hocet
ego.
Nontimes
Deum. Da
timoremDei:
cogitet
quia
ista omnia vcra sunt
quseleguntur, quia
est
fidesChristi
qure
falli non
potest; quomodo
in haeresi
remancbil' adtantam
evidentiamsanctae
Catholicse,
quam
diffuditDeus
per
totumorbem
terrarum; quam
antequam diffunderet
promisit,
prsenuntiavit,
sic
exhibuit ut
promisit? Ergo
caveant et
observent
qui
non timent Deum.
Extendit manumsuamin retri-
buendo.
21.
Pollueruntteslamenlum
ejus. Legetestamentum
quodpolluerunt:
In seminctuo
benedicenturomnes
gentes(Gen. xn, 3,
et
xxvi,
4).
Poltuerunt
testamen-
tum
ejus.
Tu conlra ista verba
testatoris
quid
dicis?
Africasola istam
graiiam
meruit sancli
Donati,
in
ipso
remansit
EcclesiaChrisli. Dic
saltem,
Ecclesia
Donati.
Quarcadjungis,
Christi,
de
quo
dictum
est,
In semineluo
benedicenturomnes
gentes.
Post Dona-
tumvis ire? PoneChristum
,
et sic
recede. Videte
ergoquidsequitur:
Polluerunl
testamentum
ejus.Quod
testamentum? Abrahmdiclmsunt
promissionesel se-
mini
ejus. Apostolus
dicit:
Fralres,
tamen hominis
testamentum
confirmalumnemoirritum
facit,
aut su-
perordinat.
Abralmdictmsunt
promissiones
etsemini
ejus
: non
dicit,
Et seminibus
, tanquam
in
mullis
;
sed
tanquam
in
uno,
Et semini
tuo, quod
esl
Christus
(Gal.
ni, 15,16).
Inhoc
ergo
Christo
quodpromissumest
teslamentum?In seminetuo
benedicenluromnes
gentes.
Tu
qui
dimisisti unilatemomnium
gentium,
et in
parieremansisti, polluisli testamentum
ejus. Quod
tibi
ergocontigit,
ut
exterminareris,
utab hseredilatc
separareris,
de ira Dei esl. Attende enim
quid
se-
quatur
: Polluerunt
lestamenlum
ejus;
divisisunt
prm
ira vultus
ejus. Quid
cxspectalis,
qua majore
nota
oslendantur hseretici?Divisisunt
prm
iravultus
ejus.
22. Et
appropinquavit
corillius-
Cujus
intclligimus,
1
sicMSS.
AtEdd.,
Iw.betimorem
Dei; cogila,etc, quo-
modoin
/w/estrenmnebis.
643
S. AUGUSTINIEPISCOPI
644
nisi
cujus
ira divisi snnl ?
Quomodoappropinquavit
cor ittitts?Ut
intclligamus
volunlalemillius. Elenim
cx h;erclic's asserla est
l
Calholica,
et cx his
qni
nialesenliunt
probati
sunt
qui
benesenliunt. Multa
cnim lalebant in
Scripluris;
cl cum
prsecisi
essent
bacretici,
quacstionibus
agilaverunt
EcclesiamDei:
nperta
sunl
quoc
latebanl,
cl inlellectaesl voluntas
Dei. Indediciiur inalio
psalmo,Congregatio
laurorum
inlervaccas
populorum
,
ul excludanlur
hi
qui probali
sunt
argento(Psal.
LXVII, Z\).Excludanlur
enim
dixit,
emineant,
appareant.
Undedicuntur el inarle
argen-
lariaexclusores, idest,
ex
quadam
confusionemasssc,
formoe
cxprcssores.
Ergo
raulti
qui oplimepossent
Scripturas dignoscere
et
pertractare
,
latebant in
populo
Dci;
ncc asserebant
solutiqnemquoestionum
difficiliumcumcalumnialor nullusinstaret.
Numquid
enim
pcrfccic
dc Trinitale iraclatum
est, antequam
oblalrarenl Ariani ?
numquidperfecte
de
pcenitenlia
tractalum
est, anlequam
ebsisterent Novatiani?Sic
non
pcrfecte
de
Baptismaie
tractatum
est, antequam
contradicerent foris
posili rebaptizatores;
nec de
ipsa
unilale Chrisli enucleate dicta erant
quoe
dicta
sunt,
nisi
posteaquam
separatio
illa
urgere ccepit
fraires infirmos,
ut
jam
illi
qui
noveranthsectraclare
atque
dissolvcre,
nc
perirent
infirmi sollicitali
quse-
stionibus
impiorum,
sermonibus et
disputationibus
suis obscura
Legis
iu
publicum
deducerent.
Ergo
illi
divisi sunt
prx
iravultus
ejus,
et nobisad
intelligen-
dum
appropinquavil
cor
ejus. Ilaqueinlelligite
illud
quod
in
psalmo
aliocomraemoravit:
Congregatio
tau-
rorum,
idest
superborum
cornupetarum,
tntervacca*
populorum.
Quas
dixit vaccas?Animas seduciibiles.
Ulquid
hoc? Ut excludanlur
hi,
idest
appareant qui
lalebant, qui probati
sunt
argento.Quidest, argenlo?
Eloquio
Dei.
Eloquia
Domini
eloquia
casta
,
argenlum
igne
examinalum,
probabile
terrm, purgalumsepties
tuntum
(Psal.
xi, 7).
Huncsensum
obscurum,
videte
quemadmodum
inlucemexcludat
Apostolus: Oportel,
inquit,
el limresesesse
,
tit
probali tnanifcstifiant
inler
vos
(I
Cor.
xi, 19). Quidest, probali
?
Probaliargento,
probati eloquio. Quidest, manifestifiant?
Excludan-
tur.
Quare
hoc?
Propter
hocreticos.
Quidest, propter
haerelicos?
Propter congregationem
tauroruminter
vaccas
populorum.
Sic
ergo
el lii divisi sunt
prm
ira
vultus
ejtts,
et
appropinquavil
cor illius.
23. Mollili suntsermones
ejus super oleum,
et
ipsi
sunt
jacula.
Qusedam
enini in
Scripturis
duravide-
banlur
,
cuinobscura
esseni; exposita
moliilasunt.
Namet
prinia
hoeresisin
discipulis
Chrisli veluta
duriliasermonis
ipsius
faclacst. Cuincnim
diceret,
Nisi
quis
manducaveritcarnem
meam,
et biberitsan-
guinem
meum,
nonhabebitvitatnin se;~illinonintet-
ligentes
dixeruiit ad
invicem,
Durus est hic
sermo,
quis polest
cumaudire?Dicentes
quia
durusest ser-
mo
hic, separaverunt
se ab illo: remansit cumaliis
duodecim.Cumci
suggcssissent
illosinsermone
ejus
fuisse scandalizalos, Numquid
etvos
, inquit,
vullis
ire? Et Petrus
: Vcrbumviimmternm
habcs,
ad
quem
1
sicMSS. At
Edd.,
Elcnimhmrelicisexeriaest.
ibimus
(J oan. vi,
54-69)?Intendile, obsecramus
vos,
et
parvuli
discile
pietalcm
:
Numquidjam
Petrus iu-
telligebat
secreiumillius sermonis
Domini? Nondum
inlelligebat;
sedbonaesseverba
quse
non
intcllige-
bat,
pie
credebat.
Ergo
si duruscst
sermo,
et non-
duiii intellectus
est,
durus sit
impio,
libi aulem
pie-
tate mollialur:
quiaquandoquesolvetur,
el fiet libi
oleum,
el
usque
ad ossa
penetrabit.
24.
[vers.23.]
Proinde
,
tanquamipse
Pelrtis
post
illos
durilia,
sicut
ptttabant,
sermonis
Dominiscan-
dalizatosctiamhic
diceret,
Verbumviim
miernm
habet,
ad
quem
ibimus? ita
subjecit,
J aclainDominumcu-
ram
tuam,
et
ipse
le enttlriet.
Parvulus
es, nondum
inlelligis
secreta
verborum: fortelibi
panis lalel,
et
adhuc laclenutricndus es
(I
Cor. III
, 2);
noli irasci
uberibus, ipsa
teidoneum
rcddent ad
mcnsam,
cui
modominus idoneus es. Ecce
per
divisionemliaere-
licorum multa dura mollita sunt :
sermones illius
duri molliti sunt
super oleum,
el
ipsi
sunt
jacula.
Armaverunt
evangelizanles
: ct
ipsi
scrmones
dirigun-
tur in
peclora
quorumque
audieniiumabinsianlibus
opporiune
et
importuue;
illis
sermonibus,
iilisverbis
tanquamsagillis, corda hominumadamorem
pacis
feriuntur. Duri
erant,
cl mollcs facli
sunt. Moltiti
nonvirtutem
araiserunt,
sed in
jncula
conversi
sunt.
Mottilisunt sermones
ejussuperoleum,
et
ipti,
mollili
sermoneg, ipsi
sunl
jacuta.
Sedlunondumforleido-
neus es
qui
armeris bis
jaculis,
el nondumlibi
eluxit
quod
insermoneforteobscurumest et
durum; J acta
in Dominumcuram
tuam,
et
ipse
leenulriet.InDomi-
num
jacta
te. Eccevisle
jaclare
in
Dominum,
nemo
se
supponat pro
Domino. J acla in Dominum
curam
luam. Vide
quemadmodummaguus
illemiles
Christi
in se curam
parvulorum jactari
noluit:
Numquid
Paulus
pro
vobit
crucifixusest,
aut in
nominePauli
bapiizati
estis
(Id. i,
13)? Quid
eis aliud
dicebat,
nisi,
J aclatein Dominumcuram
vestram,
et
ipse
vos
enutriet? Modo autemvult
parvulus jactare
curam
suamin
Dominum,
et occurrit ncscio
quis,
et dicit:
Egocxcipio. Tanquam
navi flucluanii
occurrit,
et
dicit:
Egoexcipio. Responde
et lu: Porlum
qusero,
nonsaxum. J aciainDominumcuram
tuam,
el
ipse
te
enutriet. Et vide
quia portus
te
excipit:
Nondabit
inmlernum
(luciuationemjusto.
Videris
fluctuarein
mari
islo,
sed
excipit
te
porlus.
Tu
tanlum
antequam
inlres in
porlum,
abanchoranoli
abrumpi.
Fluctuat
navisin
anchoris,
sednon
longc
a terra
projiciiur ;
necinaeiernum
fiuctuabit,
elsi ad
lempus
fluctuat.
Etenimadfluctuationem
perlinent
verba
superiora
:
Conlristalussuminexercilaiicnemea
,
et conlurbalus
sum.
Exspeclabam
eum
qui
mesalvum
faceret
a
pusil-
lanimitateel
tempeslale.
Flucluans
loquitur,
sednon
inselernum
fluctuabit;
namanchora
ligatur,
anchora
spes ejus
est. Non dabit in mternum
fiuclualionem
justo.
25.
[vers.24.]
Illis aulem
quid?
Tu
vero,
Deusrfe-
duceseosin
puleumcorruptionis.
Puleus
corruptionis,
tenebrscsunt subinersiouis. Deduces
eos, inquil,m
puleuin corruplionis
:
quia
coecuscsecum
ducens,
645
ENARRATIO1NPSALMUMLV.
64g
amboinfoveamcadunt
(Matih.
xv,
14).
Deducitillos
Deusin
puleum
eorruplionis,
non
quod ipse
sit au-
ctor
culpoeipsorum,
sed
quodipse
sit
judex iniqiiita-
tumeortim. Tradidit enimcos Deusin
concupiscen-
lias cordis eorum
(Rom.
i, 24)
: nmaverunt cniin
tenebras,
et non lucem
;
dilexerunt csecitatem
,
ct
nonvisionem. Nam ecce DominusJ esus eluxit uni-
versomundo
;
cantent in unitale
cumtoto mundo:
Nonenimest
qui
se abscondata calore illius
(Psat.
xvm, 7).
llli autemtraducentes
se a totoad
partem,
a
corpore
advulnus,
a vita ad
proecisionem, quid
passuri
sunt,
nisi in
putetimcorruptionis
ituri ?
26. Viri
sanguinum
et dolosilalis.Viros
sanguinum
propter
interfectionesdicit; atque
ulinam
corporalcs,
et non
spirituales
!
Sanguis
enim de carne
exiens,
videtur et horretur
:
quis
videt
sanguinem
cordis in
rebaplizalo
?Illsemorles aliosoculos
quoeruni.Quan-
quam
et de istis mortibus visibilibusnon
quiescant
armati
ubique
Circumcelliones.
Et si istas visibiles
mortes attendamus,
viri
sanguinum
sunl. Atlendear-
matura,
si vir
pacis esl,
et non
sanguinis.
Si fustem
saliem
*
solumferret;
sed ferl
fundibulura,
fert se-
curim,
fert
lapides,
fcrt lanceas : et isla
portanles
ubiquequapossunt evagantur, sanguinem
innocen-
tiumsitiunt.
Ergo
et deislisvisibilibusmortibussunt
tiiri
sanguinum.
Sed et deillisdicamus : Utinam so-
las
(a)
facerent,
et animas non
perimerent.
lsti
qui
sunt tiri
sanguinutn
et
dolositatis,
ne
pulent quia
nos
male sic
intelligimus
viros
sanguinum, qui
animas
occidunt;
ipsi
Maximianistas suossic intellexerunt.
Namcumeosdamnarent,
in
ipsa
senlentia concilii
sni
(b)
istaverba
posuerunt:
Veloces
pedes
eorumad
effundendumsanguinem
annuntiatorum'. Contributatio
et catamilasinviis
eorttm,
ct viam
pacis
non
cognove-
runt
(Psal.
xin, 5).
Hoc de Maximianislisdixerunt.
Qusero
autem
ego
abeis
quando
Maximianistsefude-
rint
corporissanguinem,
non
quia
et
ipsi
non funde-
renl 3,
si esset talismullitudo
qusefunderet,
sed
pro-
pler
timidiialem
paucilatis
suse
magis
abeis
aliquid
passi
sunt,
quamipsi
lale
aliquidaliquando
fecerunt.
ergo interrogo donatislam,
et dico : In conciliotuo
posuisti
de
Maximianistis,
Veloces
pedes
eorumad
ef-
fundendum
sanguinem.
Unummilii dale
quemdigito
laeserinl Maximianisioo?
Quid
milii aliud
responsurus
est,
nisi
quodego
dico?
Qui
se
separavcrunt
ab uni-
tale,
et animas sedticendo
interimunt, spiritualiter,
non carnaliter
sanguinem
fundunt.
Optimeexposui-
sti,
sedin
exposilione
tua
agnosce
factatua. Viri san-
guinum
el dolositalis. In fraudc
dolositas,
in simula-
tione,
inseduclione.
Quidergo
illi
ipsi qui
divisisunl
prmira
vultus
ejus
?
Ipsi
sunt viri
sanguinum
el doto-
sitatis.

SicMss.At
Edd.,
si vir
pacisessel,
el non
sanguinis,
fuslem
saltem,
elc. Paulo
postloco,fundibulum,
inofnnibus
nostrisMss.
est, fundibalum.
a
vox, annunlialorum,
bicin
aliquot
Mss.
omitlitur,
nec
habeturin
Bagaitani
conciliisenteutiarelatain iib.4con-
tra
Crescon.,
c.4.
3
Edd.,
non
fuderint.
Melius
Mss.,
non
funderent.
(a) Subaud., visibilesmortes.
(b) Bagaitani.
27. Sed
quid
dcillisait? Non
dimidiabuntdies
suos.
Quidcst,
Non
dimidiabunldiessuos?
Non
proficient
quiiiitumputatit
: intra
tempus quod
sperant, per-
ibunl.
Ipse
est enim
perdix ille,
de
quo
dictum
est;
In dimidiodierttm
ejusderelinquenteum,
el in
novissi-
missuiserit
insipiens(J erem.xvn, 11).
Proficiunl,
scd
ad
tcmpus. Quid
enim ait
Aposlolus?
Maligni
aulem
homineset seduclores
proficienl
in
pejus,
ipsi errantes,
\
etaliosiuerrorem
mittcntes.Csecus
aulem
coecumdu-'
cens,
simul infovearn
cadunt
(Matih. xv, 14). Merito
cadunt i'/i
puleiim
corrupiionis. Quid
ergo
ait?
Profi-
cientin
pejus;
nontamendiu. Nam
paulo
ante
dixit,
Sedtillranon
proficient:
hoc
esi,
non
dimidiabunldies
suos.
Sequalur Apostolus,
et
dicat
quare
: Demenlia
enimeorum
manifesta
eril
omnibus,
sictilel
illorum
fuit
(II
Tim.
m, 9,
13).
Viri
sanguinum
et
dolositaiisnon
dimidiabuntdiessuos.
Ego
auteininte
sperabo,Domine.
Meriioautemilli non
dimidiabunt dies
suos, quia
in
homine
speraverunt. Ego
auteina
diebus
tcmporali-
bus
perveni
addiemaeternam.
Quare? Quia
inte
spe-
ravi, Domine.
IN
PSALMUM LV
ENARRATIO'.
SERMO
(fl).
1.
[vers.1.]
Sicut
aliquam
domum
intraturi,
cujus
sit ctad
quempertineat
inlitulo
inspicimus,
ne
forte
importune
irruamus
quo
non
oportet, neque
rursus
timiditale revocemur ab eo
quo oporlet intrare :
tanquamergo
si
legeremus,
Haec
proedia
illiusautil-
lius
;
ilain
superliminari psalmi hujus
habemus in-
scriptum,
/n
finem, propopuloqui
asanclis
longe[a-
clus
est, ipsi
Davidinlituli
inscriptionem,
cumtenue-
runt eum
Atlophyli
in Gelh.
Agnoscamusergo popu-
lum
qui longefaclus
estasanctisintiluli
inscriptionem.
Pertinet hocenimad
ipsumDavid,
quemjam
nostis
intelligere spiritualiter
:
nerjue
enim
commendalur
nobisnisi illede
quo
dictum
est,
Finis
Legis
Christus
ad
jttslitiam
omni crcdenti
(Roin. x,
4). Ergo,/n fi-
nem,
cum
audis,
in Clirislum
intende,
nc in viare-
maucndonon
pervenias
adfinem.
Quidquid
enira
est,
ubi infra
sletcris, antequam
ad
Cliristum
pervenias,
nihil libi aliuddivinussermo
dicit, nisi,
Accede,
non-
dumesl locus ubi securilas sit. Est
quidnmIocusubi
slatio fidissima
collocatur;
est
quscdampeira
ubi do-
niussecura
consurgii,
ut non meluat imbremtem-
pestatis.
Flumina enim
impegerunl
indomurn
iilam,
etnon
cecidit;
liindataenimerat
suprapetram(Mailh.
vn, 25)
: Petra aulemerat Christus
(I
Cor.
x, 4).
Suli
nomineDavidChristus
figuratur 2; quia
de illo di-
clumest:
qui factus
esl exsemineDavidsecundumcar-
nem
(Rom.
i, 3).
2.
Quis
est
ergopopulusqui longe
a sanctis
factus
1
HuicEnarraiionititulusin
Regio
Ms.
prsafixus
ista
est:
lncipitcarthagine
sennohabitusinbasilica
Restiltttu,
feriaquinta,
dePsalnwLV.
8
Mss.,
snbnomineDavid
figuraliter
:
omisso,
chnstus.
() AdplcbemCaitliaginensem.
647
.
S.OTGUSTINI EPISCOPI
648
est inliluti
intcriplionem?
Ipse
lilulus ostendat nobis
populum
istum.
Scriptus
est enim
quidam
titulus in
dominica
passione, quando
Dominuscrucifixusest :
erat ibi tilulus
inscriplus,
hcbraice, graece,
et
Iatine,
J Rea; J udmorum;
iribus
linguislanquam
tribuslestibus
titulus
approbatus, quia
inoreduorumvel triumle-
sliumslabit
omneverbum
(Deut.
xix,
15).
Islum ti-
tulumcum
legissent
J udoci, indignnti
stint,
et dixe-
runt ad Pilatum: Noli scribere,
Rex
J ttdmorum;
sed
quiaipse
dixit se
regein
esseJ udmonttn.
Ipsum
dixisse
scribe, dixerunt;
nonhoc esse
quod
dixit. Sed
quia
verumest inalio
psalmo,
J n tittili
inscriptionem
ne
corrumpas(Psal.
LVI,
1),
rcspondit Pilalus, Quod
scri-
psi, scripsi:
tanquamdicens,
Non
corrumpo
verita-
tem,
eisi vos
diligitis
falsilalem.
Quiaergo
in male-
diclo islo
indignali
sunl
J udaei,dicentes,
Nosnonha-
bemus
regem
nisi solumCmsarcm
(J oan.
xix, 15-22),
de lituli offensionc
Ionge
facti sunt a sanctis. Pro-
pinquenl
sanctis,
et
agglulinentur
sancto
qui regem
Christum
agnoscunt
et habere
concupiscunt
:
longe
fiant a sanctis
qui
contradicentes
litulo
respuerunt
regem
Deum,
et
elegerunt
regem
hominem. Omnis
ergo populus
humano
regno
deleclalus, respuens
in
se
regnare
Dominum, quo regnanie
ita
quisque
sub-
jectus
est,
ut
regnet
et
ipsecupiditatibus
suis,
om-
nis
ergopopulus
talis
longe
est a sanclis. Noliteita-
que,
fratres,
insolisJ udaeishocadvertere. Dalasunt
quidem
inillis
quasi primiliva
exempla,
ut inilto
po-
pulo
eluceret
qjiod
omnis homocaveret.
Aperle
illi
regem
Christum recusaverunt,
et
regem
Csesarem
elegerunt.
Est
quidem
et Caesarrex homohominibus
adhumana,
sed aliusrex est ad
divina;
aliusrex ad
vilam
temporalcm
,
alius ad aciernam
;
alius rex
terrenus,
alius rex ccelestis: rex terrenus sub
rege
coelesli,
rex coetestis
super
omnia.
Nonergoilli quia
dixerunt sehabereCaesarem
regem, peccaverunt;
sed
quia
regem
Cbristum habere
noluerunt. Et modo
mulli Christum rcgem
in coalosedenlem et
ubique
regnantem
haberc nolunt: et
ipsi
sunt
qui
tribulant
nos. Contratales iste
psalmus
confirmatnos.Nccesse
est enimut tales
pntiamur
usque
infinem:
quos
non
patefemur,
nisi nobis
expediret.
Omnisenimtenlalio
probatio
est,el
omnis
probationis
effeclushabetfructum
stJ um.Quia
homo
plerumque
etiamsibi
ipsi ignotus
est:
quidferal.quidve
nonferat.ignorat; etaliquando
prsesumit
se ferre
quod
non
polest,
et
aliquando
desperat
se
posse
ferre
quodpotest
: accedit tentaiio
quasi
interrogalio,
et
invenitur homoa
seipso; quia
latebat et
seipsum,
sedartificemnonlatebat. Proinde
Petrus
prsesumpsit
nescio
quidquod
in illonondum
eral.usque
admorlemsecumDominoJ esu Cbrislo
esse
perseveralurum:
viressuasPetrus
ignorabai,
sed
Dominus noverat.
Respondit
l
minus idoneum
qui
fabricaverat, qui
etiamfabricato a se vires idoneas
daturus erat, quid
nondum
dederat, sciebat;
ille
qui
nondum
acceperat,
nesciebat : accessit tentatio
;
1
sicnostriomnesMss.
AtEdd.,
Prmvidcbatminusido-
neum,
etc. Et
paulopost: qui
nondumdederatsckbat.
negavit, flevit,
accepit (Luc. xxn,
35-62).
Cum
ergo
nesciamus
quid
pelamus
lanquam
nou
habenles,
et
unde
gratias agamus tanquam
accipicntes,
opus
cst
semper
lenlalionibus et
tribtilationibiiserudiri inislo
soeculo;
sed tribulari non
possumus,
nisi ab eis
qui
longe
fitinta sanctis.
Longinquilatcmistam,
fralres,
intelligite
cordis
csse,
non
corporis.
Fit enim
plerum-
que
ut
qui corporelonge peregrinatur
a
le,
conjun-
ctus sit
tibi, quia
hocamul
quod
tu: el fit
plerumque
ut stans
juxta te, conjunctus
sil
libi,quia
hoc amat
quodlu
: el
filplcrumque
ut stans
juxlale,
exeoquia
diligitmundum,
cumtu
diligas Deum,
longe
sit a le.
5.
Quid ergo
sibi
vult,
quod
ad
ipsum
tilulum
adhuc
perlinct, quia
tenuerunleum
Atlopltyli
inGeth?
Gethcivitas
quaedam
erat
Allophylorum,
id est alie-
nigenarum, utiqiiepopuli longe
asanclis.
Exeoenira
quodalicnigena?,
non
ntique
appropinquant sanctis,
sed
longe
sunl.a sanctis. Omnes
qui
recusant Chri.
slum
regemalienigcna;
liuiit.
Quarealienigenoe
fiunt?
Quia
ct illavitis
quamvis
abillo
plantala,
amarafa-
ctaquidaudivit? Quareconversaes in
amaritudinem,
vitisaliena
(J erem. n, 2f)
?Nondiclum
esi,
Vitismca:
quia
si
mea, dulcis;
si
amara,
non
mea;
si non
mea,
utique
alienn. Tenuerunt
ergo
eum
Allophyti
in Geth.
Invenimus
quidem, fratres,
David
ipsum
'
filium
J esse, regemlsrael,
percgrinatum
esse
apud
Allopby-
los,
cum
quaercretur
aSaiile
(I Reg. xxi, 10);
et fuit
in ista civilateet
apudregcm
civitatis
bujus
:
sedibi
retentumessenon
legimus. Ergo
David
nostrumDo-
minumJ esumChristumnalum cx
semineiilius Da-
vid,
nonsolum
tenuerunt,
sed et tcnent
adhucAIlo-
phyli
inGelh. Gclhdiximus
quod
civitassit.
Interro-
gata
aulem
iuterpretaiio hujus nominis, indicat
Torcular. Chrislus sccundum
quod
caput
Salvator
corporis,
ilte natus ex
virgine crucifixus, qui jam
nobis
exemplum
resurreclioiiis noslrse in
resurre-
ctione suaecarnis
ostendil, qui
sedet ad dexleram
Palris,
et
pro
nobis
interpellat, estcthic,
sedincor-
pore
suo
quod
est Ecclesia.
Corpus conjunctum
est
capiti suo, caput procorpore
clamat:
Saule,
Saule,
quid
me
persequeris(Act. ix, 4)?
Et
corpus
in
capite
suo est secundum
Apostolum
dicenlem: Et simul
resuscitavit,
el simul sedere
fecil
in
cxleslibus
(Ephes.
ii, 6).
Et nos ibi
sedemus,
et
ipse
hic
laborat: nos
ibi sedemussecundum
spcm,
et illehic
nobiscumest
sectindumcharitalem. Hxc
compagotanquam
unius
bominisfacitduosin carne
una, sponsura
et
spon-
sam. Undeet
ipse
Dominusdicit:
Igiturjain
non
duo,
sedunacaro
(Mailh. xix,
6). Quomodo
ergo
hic lene-
tur inGeth ?Tenelur in lorculari
corpusejus,
idest
Ecclesia
ejus (Ephes.i, 22,23). Quidest,
intorculari ?
In
prcssuris.
Sed inlorculari fructuosa
pressura
est.
Uvain vite
pressuram
non
senlit, inlegra videtur,
sednihil indemanat: miititur in
torcular, calcatur,
prcmilur ; injuria
videlur fieri
uvae,
sed ista
injuria
sterilis non
est;
imosi nulla
injuriaaccederet,
steri-
lisremancret.
1
MSS.,Est
quidem, fralres, qitia
invenimusDarid
ipsum,
ctc.
649
ENARRATIO1N
PSALMUMLV.
680
1 4.
[tiers. 2.] Qnicumqueergo
sancti
pressurampa-
-
thintur' abeis
qui longe
facti sunt a
sanclis,
atten-
dnnt
psalmuraistum, agnoscant
hic
se,
dicant
quod
hic
dicitur, qui patiuntur quod
hic dicitur. Certe
qui
non
patitur,
nondicat: Non
astringo
ad
vocem, quem
videoextra
passionem.
Sedvideat
ne,
cumvult esse
longe
a
passione, longe
fiat a sanctis.
Cogitet ergo
unusquisque
deinimicosuo
;
si christianus
est,
mun-
dus
ipsi
inimicusest. Privatas
ergo
inimicitiasnemo
cogitet,
auditurus verba
psalmi hujus
: sciamus
quia
nonesl nobiscolluctalioadversus carne.met
sangui-
nem,
sedadversus
principes
et
potestates,
et
spiritua-
lia
nequitise(EpAes.
vi, 12),
idesl adversus diabolum
et
angelos
ejus; quia
et
quandopatimur
hominesim-
porlunos,
ille
instigat,
ille
inflammat,
ille
tanquam
vasasuamovet. Atlendamus
ergo
duos
hostes; quem
videmus,
et
quem
nonvidemus: hominem
videmus,
diabolumnon videmus
;
hominem
diligamus
,
diabo-
lum
caveamus; pro
bomine
oremus,
contradiabolum
ovemus,
et dicamusDeo: Miserere
mei, Domine,quo-
niantconculcavitmehomo. Noli
timere, quia
concul-
cavitle
homo;
vinumhabeto,
uvafactuscs ut calce-
ris. Miserere
mei, Domine, quoniam
concttlcavilme
homo: toladiebellanstribulavil meomnis
qui longe
factus est a sanclis. Sed et
ipse
diabolus
quare
hic
non
inleUigatur?
Anforte
quia
non' dictusest homo?
Ergo
erral
Evangelium, quia
dixit: Inimicus homo
hoc
fecit(Matih.
xni, 28)
?Sedsub
quadamfigurapo-
testet illedici
bomo,
nonlamenessehomo. Sive
ergo
ipsum
inlueretur
qui
dicebat
hsec,
sive
populum
et
unumquemquelonge
factuma
sanctis, per quales
dia-
bolustribulat
populum
Dci inhxrentcm
sanctis,
in-
hoerentem
sancto,
inhaerentem
regi,
ad
cujus regis
litulum
indignali
itli
tanquararepercussi, longe
sunt
facli; dicat,
Miserere
mei, Domine,quoniam
conculca-
vitmehomo: necdeficiatinista
conculcatione,
sciens
quem
invocel,
et
quoexcmplo
fortis effectussit. Pri-
musbotrusinlorculari
pressus
est Christus. Cumille
botrus
passionecxpressus
est,
manavit illudundeca-
lixinebrians
quamprmclarus
est
(Psal.
xxu, 5)! Dicat.
ergo
et
corpus ejus,
inluens
caput
suum: Miserere
tnei, Domine, quoniam
conculcavilmeliomo: totadie
bellanstribulavii me. Tola
die,
toto
tempore.
Nemo
sibi dicat: Fuerunt tribulaliones
apudpatres nostros,
apud
nosnonsunt. Si
pulas
tenon habcretribulatio-
nes,
nondum
coepisti
cssechristianus. El ubi est vox
Aposloli:
Sedetomnes
qui
voluntinChristo
pievivere,
persecutionetpatientur(II
Tttn.
m, 12)?
Si
ergo
non
pateris
ullam
pro
Christo
persecutionem,
videnenon-
dum
cceperis
in Christo
pie
vivere. Cumautemcoe-
peris
in Christo
pie vivere, ingressus
es
torcular;
pr.-rpara
tead
pressuras;
sednoli esse
aridus,
ne de
presstira
nihil exeat.
5.
[tiers. 3, 4.]
Conculcaverunlmeinimici mei tota
die. Illi
longe
facti a
sanctis, ipsi
inimici mei. Tota
die:
jam
dictumest. Abatlitudinediei.
Quid
sibi hoc
1
Mss.
omnes,Quidquidergopressurarum
sancti
patiun-
tur.
r
*
Parlicula,non,
abestaMss.
SANCT.A.ueosT. IV.
vult,
Abaltitudinedieii Forle alluni est ad intelle-
clum. Nec
mirum, quia
aliiludodiei esl. Forte enim
illi
propterea
longe
facti sunt a
sanclis, quia
non
potuerunt penetrare altitudinem
diei, cujus Apostoli
duodecimhoroe
fulgentes.
Ergo qui tanquam
homi-
nem
crucifixerunt,
in die erraverunt.
Quarc aniem
tencbras
passi sunt,
ut
Ionge
fierent a sanctis?
Quia
inalto lucebat
1
dies,
inalio laientemnon
cognove-
runt : si cnim
cognovissenl,
nunqiiam
Dorninuin
glo-
rioe
crucilixissent
(1
Cor.
n,
8).
Hac
ergo
alliiudine
diei
repercussi,
et
longe
facti a
sanctis,
facli siintini-
mici
qui
Iribulent et conculcent
tanqunin
uvnmin
torculari. Est et alius
intellecius : Ab
altiludinediei
conculcaverunlmeinimici mei lotadie
, hoc
est,
toto
tempore
: Ab
altitudine
diei,
hoc
est,
a
superbia
tem-
porali. Quandoenim
conculcant,
alli sunt:
humiles
sunt
qui conculcanlur,
alti sunt
qui conculcanl. Sed
noli timere
altiludinem
conculcanlium
; diei allitudo
est,
temporalisest,
nontcteina.
6.
Qitoniam
multi
qui
debellant
me,
limebunl.
Quan-
do timebunt? Cum
transieril dies
qua
*
alti sunt. Et-
enimad
tempus
alti
sunt,
finito
lempore altitudinis
suselimebunt.
Ego
verointe
sperabo, Domine.Non
aii,
Ego
vcronon
limebo;
sed,
Mulii
qui
debetlant
me,
timebunl.Cumvenerit illedies
judicii, lunc lamema-
bunlur seomnes tribus
terrse
(Matth. xxv, 31).
Cum
apparuerit signum
Filii hominisin
coelo,
tunc
securi
erunt omnessancti. Illudenimveniet
quodsperabant,
quod
desiderabant,
quod
ul
venirel orabant: illisau-
tem
pcenitendi
locusnullus
remanebil}
quia
eo
lem-
porequo
fructuosa
possel
esse
poeniteniia,cor obdu-
raverunt adversus monentem
Domintim.
Ntimquid
et
murum
erigent
adversus
judicanlem
Deum?Pietatera
sane
hujusagnosce, et,
si ineo
corporees3, imitare.
Cum
dixisset,
Multi
qut
debellant
me, timebunt;
non
addidit,
Ego
vero non
limebo;
ne suis viribus assi-
gnandoquod
non
timet,
esset el
ipse
inaltis
tempo-
ralibus,
et
per superbiam(emporalem
non
mererelur
veniread
requiemsempiternam
:
polius
tefecitinlel-
ligere
unde non
timebil;
Egovero,
inquit,
inte
spe-
rabo, Domine: nondixit
prscsumplionem
suam,
sed
causam
prsesumplionis
suse.Si enim
non
timebo,
pos-
sumet duritia
cordis non
limere; multi enim
nimia
superbia
nihil timent.
AltendatCbaritas
Vestra:
aliud
'
est sanitas
corporis,
aliud
stupor
corporis, aliudim-
mortalitas
corporis.
Sanitas
quidem
perfecta, immor-
laliias
est;
sed dicilur etiam
secundum
quemdam
modum
sanilas, quam
habemusin hacvita.
Quando
non
infirmatur,
unusquisque
sanus
vocalur;
et cum
inspexerit medicus,
sanum
renunliat;
et cum
segro-
tare
quisque cceperit, ipsa
sanitas
perturbalur;
et
quando curatur,
ad
ipsam
sanitatem
reditur.
Tres
ergo
affectiones
quasdara
corporisadvertite et
inspi-
cite :
sanitatem,
stuporcm, immorlalitatem.
Sanitas
segriludinem
non
habet;
sedlamen
quando
tangitur
et
roolcstatur,
dolet.
Slupor
autemnon
dolet;
amisit
1
BegiusMS.,
latebal.Aliuse
contra,loco, latentem,ha-
bet,
lucentem.

sic
aliquot
MSS. At
Edd.,transierintdies
qui
alti sunt.
*
sicMss. At
Edd.,in
ejuscorpore
es.
fVingt-me.J v
51
S. AUGUSTINI
EPISCOPf
652
sensum doloris,
lanto
insensibilior, quanlo pejor.
Rursus immortalilas
rion
dolet; absumpia
est enim
omnis
corruplio,
et
corruptibile
hoc irtduit
incorru-
plionem,
et mortalehocinduitimmorialilatero
(I
Cor.
xv, 53, 54).
Nultus
ergo
dolor in
corpore
iromortali,
nullus
dolorin
corporeslupido.
Nonse
putet slupidus
jam
immortnlem: vicinior est immortalilali
sanilas
dolentis,
quamstupor
non senlientis. Invenis
ergo
liominem
superbumlypho
arrogantissimo, qui
sibi
persuaseril
nihil limere
: fortiorcm
piitas
illo, qni aif,
Foris
pugnm,
inlustimores
(II
Cor. vn,
5)?
fortiorem
ipso
capite
nostroDominoDeonoslro, qui dixit,
Tri-
slisesl unimamea
usque
adtnorlem
(Matlh.
xxvi, 38)
?
Nonest isteforiior
: non(edeleclel
stupor ejus;
non
immorlatiialeindulus,
sedsensuexutusesl. Tuvero
habetoanimamnqn
sineaffectu,reprehensi
enimsunt
qui
sunt sine
affcclu,
etdicdesensusanitaiis:
Quis
infinnatur,
et
ego
non
infirmor?quis
scandalizatur,
et
ego
nonuror
(II
Cor.xi, 29)?
Si adistuth
non-perli-
neret scandalum, cujusque
infirmi
*
perditio, quasi
rigidus
et sinedolorevideretur
mclior esse? Absit :
Stnpor
esset,
non
tranquillitas.
Plnne, fralrcs, cum
venerimus
adeumloeum,
adeamsedem,
adeambea-
titudinem,
ad coetestem
pairiam,
ubi anima nosira
impleatur
secMriiate,impleaturquiete
et
sempilerna
felicitale,
nullus ibi dolor erit; quia
undedolealur
ttonerit.
Multi, inquit, gut
debetlanl
tne,
timebunl.Et
ipsi stnpidi qui
modoniliil timent,
limebunt
aliquan-
do : Veniet enim tantus terror
qui
tolamduriiiam
frangat
et conterat. Mulli
qui
debelUmt
me,
limebunt.
Ego
verointe
sperabo,
Domine.
7.
[vers. 5.]
/ Deolaudabosermonesmeot,
inDeo
speravi
'
: nontimebo
quid facial
milii caro.
Quare?
Quiain
Deo
sperabo.
Quare? Quia
in Deo
laudabo
sermones
meos. Si intelaudnssermoncs
loos,
non
dicout nontimeas; impossibUe
est ut non timeas.
Sernwmes
enimLuosautmendaces
habehis, ideoque
luos
quia
mendaces:
aut si erunt veraces
sermones,
et noneos
puiabis
te haberea Deo,
sedale
loqui;
veraceserunt, sedtumendaxeris: si autem
cogno-
verisnihilie verumi
sapientiaDei,
infide
veritatis,
posse
dicere,
nisi
quod
abillo
accepisii,
de
quo
dici-
tur, Quid
enimhabes
quod
non
accepisti(I
Cor.
iy,
7)
?
in Dcolaudasserroonestuos,
ut inDeolauderisser-
monibusDei.Etenim
si
quod
inteDei
est, honoratur
a
le;
et tufaclusa
Deo,
honoraberisinDeo: siau-
tem
quod
inteDei est, honoraveris
tanquamluum,
nonDei; quomodopopulus
ille
longe
factus est a
sanclis,
sictu
longe
asancto.
Ergo,
In Deolaudabo
sermonesmeos: si in
Deo,quare
meos?Et in
Deo,
ct
nteos.In
Deo,quia
ab
ipso: meos, quiaaccepi. Ipse
voluit meosesse
qui
dedit,
amandoeum
cujus
sunt:
-
quia
ex illo mihi
sunt,
mei facti sunt. Uiule
enira,
Panemnostrum
quotidianum
da nobishodie
(Matlh.
vi,H)?Quocnodo,
nostrum?
Quoraodo,
da?
Abillo
petendo
noneris
vacuus,
tuumconfitendononeris
1
Edd.,
infirmitatis.
Melius
aliquotMss.,
infirmi.Quidant,
tnfirmnniis perdith.
AHi
tres, mfirmaHpmmatio.
*
Plures
Mss.,sperttbo.
ingratus. Si enim non
dicas
luum,
non
accepisli:
rursus si dicas
tuum
ita,
quasi
a tc sit
quod
dicis
tuum, amiltis
quod
acceperas,
quiaingratus
es i!1ia
quo
acceperas
/n Dto
ergo
taudabo
semones,
qoia
ibi
J pse
est fons
sermonum
verorum:
meos,
qura
siiiens
accessiet bibi. /n Deolaudabo
termones
meos,
inDeo
speravi:nonlimebo
quid faciat
mihi caro. Nonnelu
eras
qui paulo anie
dicebas: Miserere
mei,
ttsmine,
quoniamconculcavkmehomo: toladiebeltanstribula-
vitme?
Quomodo
ergohic,
nontimebo
quidfaciat
mihi
caro?
Quid
libi
faciet?Tu
ipsepanlo
ante
dixisti,
Con-
culcavit
me,
tribulavitme: Nihil faciet cumisla fa-
ciet?
Respexit
advinum
quod
manatde
calcalura,
et
respondit:
Plane
conculcavit, plane
tribulavit;
sed
quid
mihi faciet?Uva
eram,
vinumero: In Deo
spe-
ravi,
nontimebo
quidfaciat
mihi caro.
8.
[tiers.6.]
Totadieverbamea
abonrinabantur. Sic
sunt, nosiis. Dicile
verilatem, prsedicateveritatem,
annuntiateChristum
Paganis,
annuntiate Ecclesiam
hsereticis,annunlialeomnibus
salutem:
contradicunt,
abominaniurverbamea. Sedcumverbameaabomi-
nantur, quemputamusabominantnr,
nisi
eumin
quo
laudabosermonesmeos? Totadieverbantea
abomina-
baniur. Sufficial
saltem, abomincnlur
verba,
nihilul-
tra
progrediantur,reprehendant,
respuant.
Absit.Ut-
quid
dicamhoc?
Quando
vcrba
resputmt, quando
verba
abominantur,quse
verbadefonteveritatisema-
nant,
quid
faciantilli
per quem
verba
ipsa
dicumur?
Quid,
nisi
quodsequitnr,
Advertummeomniaconsitia
eoruminmatum?Si
panem
ipsumabontinantur,
va-
sculoin
quo
minislratur
quomodoparcunt?
Adversum
meomniaconsiliaeoruminmalum.Si sicet in
ipsum
Domintim,
non
dedigneturergocorptisquodprsccessit
in
M^ite,
ut
corpus
hsereat
capiti.
Conlemptus
eslDo-
minus
luus, et tutchohorarivisabeis
qui
longe
fiicti
sunt a sanciis? Noli tibi
arrogare
velle
qubd
in iHo
non
prsccessit.Nonestdiscipulusmajor
magistrosuo,
nonest servus
major
domino
suo(Matth.x,
24,25).Si
palrero
familiasBeelzebub
vocaverurit,quanio
magis
'domesticos
ejus
?Adversumtneonuiiaoonsitia
eorum
inmalum.
9.
[vers.7.]
Incolent,
etabscondent.Incolerc
pere-
grinari
est. Incoloedicuutur
qui
habitant in
pairia
non
sua. Omnishoinoinhacvita
peregrinus
est: in
qua
vitavidetis
quia
carne
circumlegimur,per quam
car-
nemcorvideri non
potest.
Ideo
AposWlus
dicit: No-
lileanle
tempusquidquamjudicare, quoadusque
veniat
Dominus,
etilluminabilabsconiila
tenebrarnm,
et ma-
nifeslobilcogitalionescordis,
el iunclauserit
Unicuique
aDeo
(1
Cor.
iv,
5). Anlequam
hoc
fiat,
inhac
pere-
grinatione
carnatisvltse
quisque
cor suum
portat,
et
omnecor omni cordi clnusumest.
Proihdeisfi
quo-
rumconsiliaadversushuncin
malum,incotent,etabs-
condent;quia
in ista
peregrinatione
sunt et carnem
portanl,
dolum
tegunt
in
corde,
quidquid
mali
cogi-
tant abscondunt.
Quare?Quia
adliuc
peregrina
estvita
isla.
Abscondant; apparebit quodabscondunt,ctipsi
non abscondenlur. Est et inhocabsconditoaliusin-
tellectus, qui
fortasse
magisptaeebiu
Eteuimexiis
655
ENARRATIOIN PSALJ IUMLV.
6g;
qui longe
factisunt a
sanctis,
subintrant
quidamficli,
et
pejores
tribulationesfaciunt
corpori Christi, quia
non
tanquampeniius
alieni devitantur.Ab
ipsisperi-
cula
gravjnra
commemorans
Apostolus,
curaenume-
raret multas
passionessuas,
et
diceret,
Perkulis
flu-
minum,periculislatronum,
pericutit
ex
genere,pericutis
ex
geniibus, periculisincivitate,pericutis
in
deserto,
pe-
ricuiisinmari:
Periculis, inquit,
in
fatsis fralribus
(II
Cor.
xi, 26).
Hi nimis
periculnsi sunt,
de
quibus
dieitur in aUo
psalmo:
Et
ingrediebantur
ut viderent
(Psal.
XL,
7). Ingrediebantur
ut
viderent,
et nemodi-
cit: Nonintresl ut videas. Intrat elenim
tanquam
tuus,
noncaveturut alienus.Isti
ergoincolent,
etabs-
condent.
Quia
sicintrant indoraum
magnam,
nonibi
perseveraturi;
ideoincolent, Tales enim
peccalores
servosvolens
intetligi Dominus,
secundumillumin-
tellectum
evangelicum,quo
omnis
qui facitpeccatum
tertut est
peccati,
ail : Servusnonmanetindomoin
cetemum, filxus
autem
manetinmternum(J oan.vm, 34,
35). Qni
intrat ut
filius,
non
incolet, quiaperseverabil
usque
infinem
(Matth.x, 22,
el
xxiv,
13): qui
inlratut
servus,subdolus,peccator,ad
oculum
altendens;
qtioe-
rensquid rapiat,
quasrensquidaccusetautquidvitupe-
ret, incolereintrat,
noninhabitareet
perseverare.
Ncc
istostamen
tiineamns,
fraires: /nDeo
speravi,
nonti-
mebo
quidfaciat
mihicaro.Etsi
incolunt,
etsi
intr.int,
etsi
fingunl,etsinbscondunt,
carosunt: tuin
Dominospera,
nihil tibi facietcaro. Sedinfert
tribulationem,
infert
conculeatinnem.
Aceedil
vinnm, quia
uva
premitur.
Tribulatiotuainfrucmosanonerit: altervidet
te,
imi-
talurte; qnia
el tuul discerestnlera
ferre, caput
tuum
conlemplatuses,
botnim
iltumprimum.adquem
inlra-
vilhomoutvideretyincoluit,
et abscondittraditor J u-
das. Omnes
ergo
fictoanimo
intrantes,
incolentes et
abscondentesnoli timere. Pater
ipsorum
J udascum
Dominoluo
fuil,
et ille
quidem
noverateum:
quan-
qnam
J udastraditorincolebntet
abscondebat,
tamencor
ipsius
Dominorerum
patebat;
sciensitle
elegit iinum,
undetibi solaiiumfaceretneseiluro
quos
devites.Po-
lerat enimille non
eligereJ udam.quia
noverat J u-
dam;
ait
quippediscipnlis:
Nonne
ego
vosduodecim
etegi,
ef unusexvobisdiabolusest
(J oan.
vi,
71)?Ergo
et diabolnseleclusesl? Aut si electus noo
est,
quo-
mododuodecim
elegit,
etnon
polius
imdecim?Electus
et ille
est,
sedadaliud. Eleeti undecimad
opuspro-
bationis,
eleclusunus ad
opus
tentationis. Unde
pos-
sit tibi
exemplum
dare nesciluro
quos
devites
malos,
quos
caveasfalsoset
fictos,
incolenteset absconden-
tes,
nisi ut drcattibi: Ecce
ego
mecumhabui unum
ipsorum?prsecessitexemplum, toleravi, perferre
vo-
lui
quod
sciebam,
ul libi nescienti
prseberem
solatium.
Quod
mihi feeit, nocfaciet et tibi: ut mnllum
possit,
ut multum
saeviat,
aceusaturus
est,
falsacriminadi-
cturusest. Ut
pravalennt falsitates*, numquid
inte
procvalebunt,
et inmenon
proevaluerunt?
Inmecerte
prsevaluerunt,
sedcoelummiiii nonabstulerunt. Caro
ipsiusjamsepulta,
falsostesles
perlulit: parum
fuil
*
Aliquot Uss.,
intras.
*
IfariqwMa*., fatri
testet.
eos
perpeti
in
judicio, perpessus
est in
sepulcro. Ac-
ceperunt pecuniam
ul
mentirenlur, dixerunt : Cum
dormiremus,
venerunl
discipuliejus,
et
abslulerunteum
(Matth. xxviu, 13).
Talesautemcseci
eranl
J udaei,ut
crederent dicloomninoincredibili:
credidcrunt testi-
busdormienlibus!Autfalsumerat
quoddormierunt,
etmendacibuscrederenondebuerunt: autverumerat
quoddormierunt,
et
quod
faclumest nescierunt. In-
colent,
el abscondenl.
Incolant,
et
abscondanl:
quid
facturi? In Deo
speravi,
nonlimebo
quidfaciat
mihi
caro.
10.
lpsi
calcaneummeumobservabunt.
Etenirasicin-
colentel
abscondent,
ut
observent ubi homolabitur.
Intenii sunt ad
calcaneum,quando
fiat
lapsns,
ut
pe-
demteneantad
ruinam,
aut
pedemsupponant
adof-
fensionem,
certeul inveniant
quod
accusent.
Elquis
itaainbtilctut
nusquam
Iabatur?Certe
quod
cilo fit
vel in
lingua.
Etenim
scriplum
est: Si
quis
in
tingua
nonoffendil,
hic
perfectus
est Vir
(J acobi \\i,
2). Quis
tandemseaudeal dicereaut
putareperfectum?
Ergo
necesseest ut
aliquis
Iabalurin
lingua.
IUi
autemqui
incolentet
abscondent,aucupaniur
verba
omnia,qusc-
rentes alicubi
laqueos
et nodosasfacere
calumnias,
quibuspriusipsi implicanlur quamquos
implicare
contendunt;
nt
priusipsi capianlur
et
percant,
quain
alios
capiant
ut
perdant.
Eienimrecurrit homoincor
suum,
etinderecurrit ad
Deum,
et novit
dicere: /n
Deo laudabosermonesmeos.
Quidquid
bonum
dixi,
quidquid
verum
dixi,
Dei
dixi 1,
ei deDeodixi:
quid-
quid
fortealiud dixi
quod
dicere non
debui, homo
dixi,
scd subDeodixi.
Qui confirmat
ambulantein,
minaturerranli, ignoscitagnoscenli,
revocat
linguam,
revocat
lapsum.
J uslusenira
sepiies
cadetet
resurget,
impii
vero infirmabunlurinmalis
(Prov. xxiv,
16).
Non
ergo
timeat
unusquisque
nostrumcnllidosinse-
ctatores, aucupesverborum, dinumeratores
penesyl-
labarum,
et
proevaricatoresprseceptorum.Quid
inle
arguai, aliendit;
ut credat
per
le
Christo,
nonatlen-
dit. Altendeinsermones
ejus quemreprehendis,
ne
fortete
atiquid
salubriterdoceat. Et
quidme,
iuquil,
salubriter
potcritdocere,
qui
sic
lapsus
est inverbo?
Hoc
ipsum
tefortesatubriter
docet,
nesis
auceps
ver-
borum,
sed collector
prseceptorum.
lpsi
calcaneum
meumobservabunl.
11. Sictttsustinuitanimamea.Hocdico
quod
susti-
nui.
Loquebalurexperlus
: Sicutsustinuitanimamea.
Incolenl et abscondent.Omnessustineatanimamea
;
forislatranles
*,
intusoccullantessustineat.Forinse-
cus
veniensa,
qnasi
fluviusvenit tentatio: in
petra
te
invenial,impingat,
non
dejiciat;
fundataestdomus
supra petram(Matth.
vn,
25).
Inlus
est,
incolet et
abscondet*ut
palea
libi
vicinelur,
intret tritura
boum,
intret (ribula
tentationum;
tu
purgaris,
illa commi-
nuitur.
12.
[vers.
8
.]
Sicul sustinuit
mea,
pra
mttilosatvos
*
Edd.,
Deodixi.At
Mss.,
Deidixi:
qualoquendi
ratio-
ne
supra
inEnarr.rsal.
49,
n.
23,habentuonnulli
Mss.,
Si
bonaauditis,
Deiauditis.
*
Am,
et
aliquotMSS.,
latrones.
*
sic Mss.At
Edd.,
sustineat
(ormecus
vemenUs.
655
S. AUGUSTINIEPISCOPI
656
fflctes
eos. Docuitel
pro ipsis
orarc.
Nempe
tncolent
etabscondenl, nempe
dolosi,nempe
simulatores
alque
insidiatores
stmt : lu ora
pro
eis,
et noli
dicere,
Numquid
et.lalem
hominemDeuscorreclurus
est,
tam
malum,
lam
perversum?
Noli
desperare
:
quem
ro-
ges
attende,
non
pro quoroges.Miignittidinem
morbi
vides, potcntiam
mcdici nonvidcs? Incolenl etabs-
condent: sicutsuslinuil
animamea. Sustine
,
ora: et
quid
fit?Pro niliilosalvos
facies
eos. Sic illos salvos
facies
,
ut nihil tibi
sit,
id
csl,
ut nullus labor libi
sit.
Hominibus
desperati sunt,
scd lu verbo curas :
noii laborabis
in curando, quamvis
nos
slupeamus
inspiciendo.
Est aliussensusinhocversu
,
Pro nihi-
losalvos
facies
eos: nulliseorummeritis
proecedenti-
bus salvos
facicseos.
Qui prius fui blasphemus,
in-
quit,
el
perseculor
et
injuriosus(I
Tim.
i,
13
).
Acci-
piebai
litterasa
sacerdotibus,
ut
ubicumque
inveniret
Chrislianos, alligaret
et adduccret
(Aci.
ix
,
2).
Uti-
que
ut
alligaret
ct
adduceret, primo incolebat,
et
abscondebat.
Nulla
ergohujus
bonamerita
praecesse-
rant,
iraolalia
praecesseranl
de
quibus
damnarelur;
nihit boni attulit,
ct salvusfactusesl. Pro nihilosal-
vos
facies
eos. Non ad le afferent
hircos,
arietes
,
tauros
,
nondonaei aromata
4
afferentin
temploluo,
non
nliquid
deconscientia
bona libaminis
superfun-
dunl;
totuminillis
asperum,
totumtelrum
,
tolura
detestandum
: et cumilli ad le niliil afferant unde
salventur,
Pro nihilosatvos
facies
eos
,
id est
gratis
data
gratia
tua.
Qnid
illelalro altulerat adcrucem?
Defauce
*
in
jndicium
,
de
judicio
in
lignum,
de
ligno
in
paradisum(
Luc. xxin
,
43
).
Credidit, pro-
pter quod
locutusest
(
Psal.
cxv,
10
).
Sedet
ipsam
fidem
quis
donavit,
nisi
qui juxta pependil
? Pro ni-
hilosalvos
facies
eos.
13. /n trrt
populos
deduces. Irasccris et
deducis,
ssevis
et
salvas,
terreset vocas.
Quid
est enim
,
In
ira
populos
deduces?
Imples
tribulationibusomnia
,
ut
in tribulationibusposili
hominesrecurrant adte
,
ne
deliciis
et securilate
perversa
seducantur. A te ira
Videtur,
sed
paterna.
Irascilur
paler
tilio
contemplori
prseceptorum
suorum: iralus ei eum
colaphizat,
csedit
auremvellit,
manu
trahit,
adscholamducit.
Inirapopulos
deduces.
Quam
roulti
ingressi sunt,
quam
mulli
impleverunt
doinum
Domini,
inira
ejus
deducti,
idest tribulalionibuslerriti,
et fide
impleli!
Ad
hoc enim
exagitat
tribulalio,
ut exinaniat vas
quod
plenum
esl
nequilia,
ut
impleatur gralia.
/n
ira
populos
deduces.
14.
[
vers. 9.
]
Deus
,
vilammeamenunliavitibi. Ut
vivamenimlufecisli,
et adbocenuntiovitammeam
tibi. ItaneveroDeus
ignorabat
quod
dcderat?
Quid
est, quod
illi enunlias
? Docere vis Deum? Absit.
Ergo
quid
ait,
Enunliavilibi? An
forie, Quia
libi
prodest
quod
enuntiavi
vitammeam?Et
quidprodest
Deo?LucrisDei
prodest.
Enuniiavi Dcovitam
meam,
quia
viveremefecitDeus.
Quomodo
enuntiavitvitam

PleriqueMSS.,
ornamenta.

Nonnulli Cdd.,Defalce.
Sed
veriusaln,
De
fauce
: Ioco
'tilicet
ubi latrocinia
excrcebat.Sicii\
Evang.
J oan.Tracl.
i
n \%:talroo'J .iprocedUad
faucem
occidereho.miiiem.
suamPaulus
apostolus, dicens, Qui priusfui blasphe*
muset
persecutoret
injuriosus!
Enuntietvitamsuam:
Sed misericordiamconsecutussum
(I
Tim.
i, 13).
Enuntiavitvilamsuam
,
non
sibi,
sedilli:
quia
sic
enuntiavitut illi
crederetur;
non adlucra sua
,
sed
adlucraillius.
Quid
eniraait
ipse
Paulus?ldeoChri-
stusmorluusestet
resUrrexit,
ut
qui viviljam
nonsibi
vival,
sedei
quipro
omnibusmorluusest
(II
Cor.
v,
15).
Si
ergovivis,
et nona levivis
, quia
ut viveresille
prsestitit,
enuntia vitara luara
,
non
libi,
sed
illi;
nonlua
quserens,
non tibi vivens
,
sed ei
qui pro
omnibusmortuusest. Etenimde
quibusdamreprobis
quid
ait idem
Apostotus
? Omnesenimsua
qumrunt,
non
qum
J esuChrisli
( Philipp. n,
21
).
Si
propterea
enuntias vitamtuamut libi
prosit,
et aliisnon
pro-
sii,
libi illam
enunlias,
nonDco: si autemsicenun-
tiasvilamluam
,
ut aliosetiam invilesad
accipien-
damvitam
quam
et tu
accepisti,
enuntias vitam
tuamilli a
quoaccepisti,
et habebis mercedemam-
pliorcm, quia
et exeo
quodaccepisli
non
ingralus
exstilisti. Deus
,vitam
meamenuntiavitibi. Posuisti
lacrymas
measin
conspectu
tuo. Exaudisti me
depre-
cantemle. Sicutetin
repromissione
tua.
Quia
sic
pro-
miseras
,
hoc
egisli.
Dixisli teexaudilurumflentem:
credidi, flcvi,
exauditussum
;
inveni te misericor-
demin
repromittendo,
veracemin reddendo. Sicut
el in
repromissione
tua.
15.
[
vers.10.
]
Convertanturinimicimei relrorsum.
Hoc
ipsisprodest,
nonmaleillis
optat:
elenim
prse-
cedere
volunt,
ideo
corrigi
nolunt. Monesinimicum
tuumut bene
vivat,
ut se
corrigat:
ille
conlemnit,
ille
respuit
verbumluum: Ecce
qui
me
monet,
ecce
a
quo
audilurussum
prseceplaquibus
vivam! Prsece-
derete
vult,
et
prsecedendo
non
corrigitur.
Nonat-
tcndtt
quia
verbatuanonsunt
tua;
nonallcndit
quia
vilamtuamDeoenunlias
,
nontibi. Praecedendo
crgo
non
corrigilur
: bonumest illi ut converlatur retror-
sum
,
et
quemprsccedere
volebat
sequatur.
Dominus
de
passione
suafutura
discipulisloquebatur,
exhor-
ruil Pelrus
,
et
ail, Absit,
Domine
,
non
fiet
islud:
qui pauto
ante
dixerat,
TuesChristusFiliusDei
vivir
confefsusDeum
,
timuit eummori
quasi
hominem.
Dominusautem
qui
sicveneral ut
paterelur, nequc
enimaliter salvi esse
possemus,
nisi
ejus sanguine
redimeremur, pauloanle
confessionemPetri' lauda-
verat,
et dixerat:
Quia
nonlibicaroet
sanguis
revela-
vit
hoc,
sedPater meus
qui
incmtisest.
Proplerea
lu es
Petrus,
el
super
istam
pelrammdificabo
Eccletiam
meam
, etportminferorum
nonvincenl
eam;
ettibi da-
boclaves
regni
cmlorum.
Videle
quemadmodumprose'
cutusest confessionemveram, piam, plenam
fidu-
ciae, quiadixit,
Tu esChristusFilius Dei vivi.Con-
linuoautemubi
ccepitloqui
Dominusde
passione
sua,
timuitillene
perirel
moriendo,
cum
ipsi
nos
perire-
musnisi ille morereiur;
et
ait, Absit,Domine,
non
fiet
istud. Et Dominusilli,
cui
panlo
ante
dixerat,
Bealus
es,
et
super
hanc
pelrammdificabo
Ecclesiam
meam,Redi,inquit,
relro
salanas,
scandalummihi cs:

sicMss. At
Edd.,
petrunt.
657
ENARRATIOIN PSALMUMLV.
65g
Quarecrgo
satanas, qui pauto
antebealuset
petra
?
Nonenim
sapis
qum
mei
sunt, ail,
sed
qum
sunthominis
(Mallh.
xvi, 16-23).
Pauloante
quse
Dei
:quia
nonre-
velavittibicaro
elsanguis,
sedPaler meut
qui
inccelis
est.
Quando
inDeolaudabat sermonein,
non
satanas,
sedPelrusa
petra
:
quando
aulema
se,
et exhumana
infirmitate.amorehominiscarnali,
quodimpedimento
esset
satuti
ipsius
et cseterorum,
satanasdictus est.
Quare
?
Quia prsecedere
Dominumvolebat,
et Duci
ccelesii
lerrenumdareconsilium. Absit, Domine,
non
fiel
isiud.
Dicis, Absit;
et dicis,
Dotnine:
ulique
si
Dominusest, potestate
facit;
si
magister
est,
novit
quid
faciat,
novit
quid
doceat. Tu autemvis ducere
ducem,
doceremagistrum, jubere
Domino, optare
1
Deo: multum
prsecedis,
redi retro.
Numquid
non et
istis inimicis
hocproderat?
Com/erlanlur
inimicimei
retrorsum: sednon remaneant retrorsum. Ideocon-
vertantur relrorsum,
ne
prsecedant;
sedut
sequan-
lur,
nonut rcmaneant.
Converlanlur
initnici mei re-
Irorsum.
16. /n
quacumque
dieinvocaverote,
eccescivi
quo-
niam
Deut meutesiu.
Magna
scienlia! Non
ait,
Scivi
quia
Deuses; sed, quia
Deusmeus estu. Tuus est
cnim,
cumlibi subvenit;
tuus
est,
cumlu ab illo
alicnus
nones. Undedicilur
: Bealus
populus,cujut
esl Dominus
Deus
ipsius.
Quare, cujus
est?
cujus
enim
nonesl? Omnium
quidem
Deusesl: sedeorumDeus
proprie
dicilur, qui
eum
diligunt, qui
eum
tenent,
qui
illum
possident, qui
illumcolunt; tanquam
de
domo
ipsius, magna
sunt familia
ejus, redempli
magno sanguine
unici Filii.
Quantum
dedit nobis
Deus,
ut
ipsius
essemus
et
ipse
sit noster! At vero
alienigenielonge
facli a
sanctis,
filii alieni sunt. Vi-
dele
quid
deitlisdicalur in alio
psalmo
:
Domine,
liberame,ail,
demanu
filiorum
alienorum,quqrutn
os
tocuttimestvanitatem,
etdexteraeorumdexlera
iniqui-
tatis.
Et videalliludinemipsorum,
sedallitudinem
diei,
id est
superbiam
temporalem. Quorumfilii
eorum,inquit,
sicutnovellmconstabililm,filioj
eorum
ornalw
uttimilitudotempli.
Felicitatemdescribit
prse-
senlissseculi,
in
qua
errantes
homines et eam
pro
magno
habenles,
felicitatemveram
sempiternamque
non
quaerunl.
lnde
ergo
isti filii
alieni,
nonfilii Dei:
Quorum
ftlii
eorum,inquit,
sicutnovellmconstabililm,
filim
eorumornalat sicut simililudo
templi:
cellaria
eorumplena,
eruclanliaexhocin hoc: boveseorum
crassi,
oveseorum
(ecundm,muliiplicantes
in exiiibus
suis; nonest ruinamacerim
nequetrantitus, neqtte
clamor
in
plateis
eorum. El
quidsequilur?
Beaium
dixeruni
populum
cui hmcsunt. Sed
qui
dixerunl?Fi-
lil alieni, quorutn
ot loculumesl vanilatem.Tu
quid
dicis?
Bealus
populut, cujus
est DominusDeus
ipsitts
(Ptal.
CXLIII, 11-15).
Tulit omniade mediocaetera
quae
dat Deus,
et dedil
ipsum
Deum. Omnia
quippe
illa, fratres, quse
commemorarunl
filii
alieni,
Deus
dal;
sed et alicms dat,
sed et nialis
dal,
scd et
blasphemis
dat, qui
sotemsuiiinuriri facit
super
bo-
noset malos,
ct
pluit
super justos
ct
injuslos(Matih.
1
SicJ lss.At
Edd.,imperare.
v, 45). Aliquando
istabonis
dat,
aliquando
non
dat;
et malis
aliquandodat,
aliquando
nondat: bonisla-
men
servatseipsum,
malisautcm
ignem
sempiternura.
Est
ergo
malum
quod
nondat
bohis,
et est
bonum
quod
nondatmalis: sunt
qusedammedia,
et bonaet
mala, quae
dat etboniset malis.
17.Nos
ergo
Deum
ameinus,
Iratres; pureetcasle.
Nonest castum
cor,
si Deiimad
roercedem
colit.
Quid
ergo?
mercedemdeDei cultunon
habebimus?
Habe-
bimus
plane,
sed
ipsum
Deum
quemcolimus.
Ipsc
nobis merces
eril, quia
videbimuseum siculi est
(I
J oan.
m, 2).
Atlende
quia

mercedem
consequeris.
Amatoribussuis Dominusnosler J esus
Christus
quid
dicit?
Qui
diligit
me,
mandatamea
cttstodit;el
qui
di-
ligil me, diligetur
aPatre
meo,
et
ego
diligam
eum.
Quid
illi
ergo
dabis?Et ostendam
meipsum
ilti
(J oan.
xiv, 23).
Si non
amas, parum
est: si
amas,
si
suspi-
ras,
si
gralis
colis euma
quogratis empluses,
non
enimeum
promerueras
tit le
redimeret,
si
considera-
tis in (ebeneficiis
ejus suspiras,
et
inquielum
habes
cor desiderio
ejus;
noli extraeum
aliquid
abeo
quse-
rere, ipse
libi sufficit.
Quanlumlibet
sis
avarus,
suf-
ficitlibi Deus.Elenimavaritiaterram
quserebatpossi-
dere
totam,
addeet coelum:
plus
est
qui
fecitccelum
et terram.
Dicam,
fratres : inistis humanis
conjugiis
consideralecor castum
quale
sil adDcum.Certehu-
mana
conjugia
sunt: non
diligit
uxorem
suam,
qui
propter
dotcmillam
diligit;
non maritumcastediti-
git, qusepropterea diligit, quia aliqiiiddonavit,
aut
quia
multumdonavit.Et dives
maritus,
et
pauper
fa-
cius marilus csi>.
Quam
mulli
proscriptr,
a castis
uxoribus
amplius
ditecli sunt? Probata sunt multa
casla
conjugia
calamilatibus marilorum: ne aliud
amare
quam
maritum
pularentur,
nonsolumnonde-
seruerunt,
scd
amplius
obseculsesunt. Si
ergo
mari-
tuscarnalis
gralisdiligilur,
si caste
diligitur ;
et uxor
carnalis
gratis diligitur,
si casie
diligitur
: Deus
quo-
modo
diligendusest,
verusetvcraxanimsemnritusad
prolem sempilernoe
vitse
fecundans,
et steriles nos
"non esse
permitlens?
IUum
ergo
sic
diligamus,
ut
aliud
prseler ipsum
non
diligatur;
et fit innobis
quod
diximus, quodcantavimus, quiaet
hicvoxnostraest:
/n
quacumque
die invocavero
le,
eccescivi
quoniam
Deusmeusestu. Hoccst invocare
Deura,gratis
invo-
care. Proindede
quibusdamquid
diclumest? Domi-
numnon invocaverunt.
Quasi
Dominumsibi invocare
yidebanlur;
et
petebant
eura de hsereditaiibus,
de
ampliandapecunia,
de
prolonganda
vita
ista,
decsele-
ris
lemporalibus
rebus: et
quid
de illis
Scriptura
?
Dominumnoninvocaverunl.Ideo
quid sequitur?
lbi
limiierunl limore,
ubi non erat limor
(Psalrxm,
5).
Quidest,
ubi nonerat limor? Ne illissubtraheretur
pecunia,
ne
aliquidindonio
eorumminus
fieret; po-
stremoneminus
annorumhaberenl inliac
vita, quam
sibi
sperabant:
verum
ibi
Irnpidaverunt
timore,
ubi
noneral timor.
Quales
fuerunt illi J udsei: Si dtmiseri-
1
Nonnulli
Mss.,quam. .

Sicmeliores
MSS.
AtEdd.,
multumdonavtt.Donavttet
dives
maritus,
el
pauperfactus
estmaritm,
etci
9
S. AUGUSTINIEPISCOPl
$fa
tuus
4ttmvtoere,
venientRomani,
el
auferenta
nobiset
locum
et
gentem(J oan.
xi,
48
)
Ibi tiwueruntlimore
ubinonerat
titnor.Eccescivi,quoniam
Deusmensestu.
Magnae
divitiaecordis, magnum
lumenoculi interio-
ris, magna
fiducia securitalis!
Ecce tcivi
quoniqm
Deusmeusestu.
18.
[vers.11.]
In.Deo
laudaboverbum,
in Domino
laudabosermonem: inDeo
speravi
\
non timebo
quid
faciat
mihihomo.
J am
ipse
esl sensus
quisuperius
est
repetitus.
19.
[tiers.12.]
/n me
sunt, Deus,volatua, qumred-
damlaudistifci.Vovete,
et redditeDominoDeovestro
(Psal.
LXXV, 12).
Quid
voveatis, quid
reddatis? An
ibrte
animaliailla
quse
offerebantur
adaras
aliquando?
.Nihil taleofleras: inteest
qued
voveaset roddas. De
cordis
arca
profer
laudis incensum,
decellariobonse
conscientiseprofer
sacrificiumfidei.
Quidquidprofers,
accende
charilate.
In tesint
vola, qusc
reddaslaudis
Deo.
Cujus
laudis?
Quid
enimlibi
prseslilil?Quoniam
eruisli animammeamde
morle.Ipsa
est illavita
quam
enuntiat
illi: Deus,
vitammeamenunliavi tibi.
Quid
enim eram? Mortuus.
Per
meipsum
erammortuus:
per
te
quid
sura?Vivus.Ideoin me
tunt, Deus,
vota
tua, qum
reddamlaudis tibi. EnamoDeum
meum;
nemohuncmilii
eripit: quod
illi demnemomihieri-
pit, quia
incordeinclusumes(. Meritodicitur inilla
superiore
fiducia, Quid faciat
tnihi homo? Sseviat
homo, pcrmittatur
ssevire,permiiiaiur
efficere
quqd
conatur
:
quid
est ablalurus? Aurum, argenlum, pe-
cora,
servos,ancillas, fundos,domos;
aufcratomnia:
uumquid
aufert vota
quse
in me
sunt, quoe
reddara
laudis
Deo?Permissus
est tentare tentator sanctum
virumJ oh: uno
puncto
temporis
abstulitomnia,
quid-
quid
facultalum
habuerat ademit,
abstulit hsercdita-
lem,
interfecit hxredes; neque
hoc
panlatim,
sed
catervaiim,
uno ictu,
uno
impetti,
ut omniasubilo
nuntiarentur.
Ablalis omnibus solus remansit
J ob;
sed
inilloerant votalaudis
qure
redderel
Deo,
inilto
plane
erant: arcam sancti
pectoris
sui fur diabolus
non iuvaserat, ptenus
eratunde
sacrificaret.Audi
quse
habebat,
audi
quoeprolulit:
Dominus
dedit,
Dominus
abslulit;
sicul Domino
placuit,
ita
faclum
est: sit no-
men Dotninibenedictum
(
J ob
i, 12-21).
0 divilisein-
leriores, quo
fur nonaccedit!
Ipse
dedcrat Deusunde
accipiebat; ipse
dilaverat,
unde illi offerebat
quod
amabat.
Laudem a le
quserit
Deus,
confessionem
luam
quaerit
Deus.Sedde
agro
tuo
aliquid
daturuses?
Ipse pluit
ut haberes.
Dearca daturus
esaliquid?
Ipse
instiluit
quod
daturut
es.
Quid
daturus es
quod
ab illonon
accepisti? Quid
enimhabes
quod
nonao-
cepisti (I
Cor.IV,7)?
Decordedabis?
Ipse
dedit fi-
denj, spem
etcharilatem:
hoc
prolaturus,
hocsacri-
ficaturus
es. Sed
plane
omniailla csctera
potest
tibi
auferre inimicus invilo,
hoc auferrenon
potest
nisi
volenti. Illa
perdet
et invitus;
et volens haberc
aurum, perdet
aurum,
et volens habere
domum,
perdet
domum: fidemnemo
perdet
nisi
qui spre-
yerit.
1
Aliouot
Mss.,sperabo.
';
*
20.
[tiers.13.]
/n nte
sunt, Deus,
vola
tua,
quoi
r*U
damlaudislibi
:quia
eruisli animammeamde
morte,
oculosmeos a
lacrymis,
et
pedesmeot de
lapsu;
ut
ptaceam
coramDeo in lumine
viveniium.Merito
non
placet
filiis alienis
longe
faciis a
sanclis, quia
non
habent lumcn
vlvenlium,
tlnde
vMeant
quod
Deo
placet.
Lttthcn viveniiumSt lhmeft
immorialium,
lumensanclorum.
Qui
nonest in
tehebris, placet
in
lumineviventium.Altenditilrhomoet ea
quseipsius
siint,
nemoscil
qualis
est: Deusvidet
qualis
esl. Ali-
quando
et
ipsum
diabolum
laldl;
nisi
terrfet,
nonin-
venit sicut de isto viro
quem
modo
commemoravi.
Noverat eum
Deos,
et ei testimoiihim
perhibebat:
diaboluseumnon
noverat,
et ideo
dixerat,
Numquid
J ob
gratis
colitDeumUob
i, 9)?
Videte
quoprovocat
inimicus:ibi
perfectio
est.
Videtequidob]icil
inimicus.
VidebathominemDeo
servieniem,
in omnibusobse-
quentem,
omnianene
operanlem;
et
quia
dtveserat
et felicissima
domus,
hoc
objicitqtiia
ideocolit
Deum,
quoniam
dedit illi hsccomnia:
Numquid
J ob
gralis
colitDeum?Hocenimerat verum
lomen,
hoc luinen
viventium,
ot
gratis
coleret Deum.Deusvidebat in
corde servi sui cultnm suum
graluitum.
Placcbat
enirniltudcor in
conspecluDomini,
inluminevivcn-
linm: diabolum
latebat, quia
in tenebriserat. Admi-
sit Deus
tentatorem,
nonnt
ipse
nosset
quodnoverat,
sedut nobisnoscendumet imitandum
praeberet.
Num-
quid
enim si tentator non
admitterelur,
vrdercmus
nos
ipsi
inJ ob
fnod
deberemuset vellemusimiiari?
Admissusest
lentator,
abstulit
omnia,
rematisit ille
sohisa
facultafibws,
solusa
familia,
solusa
filiis,ple-
nus Deo.Uxoreanerefietaerat. Misericofdem
pnta-
tis
diabolum,
qiii
ei
reliquit
uxOrem?Noverat
per
quamdeceperat
Adam.Suam
reliquerat
adjufricem,
non mariti eonsolalricem.lUe
ergo plemisDeo,
in
quo
vota erant
quse
redderet
landis,
ul
ostenderet
quiagratis
Deum
colebat,
nonideo
quia
tanta
accepe-
rat;
et amissisomnibuslatis
est, quia
illum
qui
dede-
rat omnianonamisil: Dominus
dedit, inquit,
Dominus
abstutit;
siculDomino
placuit,
ita
faetum
est: sitnometl
Domini benedictum.Vulnereetiam
percussus
a
capite
usque
ad
pedes, integef
tamen
inius, respondit
lenia-
trici.de
lumine
viventlum1,
de lumine cordissui:
Locutaet
tanquam
uhaet
tnsipkntibus
mutieribus
(Id.
ii, 10),
id
esi, tanquam
ea
que
nonhabel lumenvi-
venlium. LumenenimvivehtlUlft
sapientia,
et tene-
brse
insipienlium
stilltitiaest. Locutaes
tanquam
una
ex
insipieniibut
ntutieribus: carnemmeam
vides,
Iu-
men cordismei nonvides. Poterat enimillatuncvi-
rum
amplius
amare,
si
pulchritudinein
interiorem
nosset,
et
inspicerel
*
ubi ille
pulcher
erat coram
oculisDei:
quia
inilloerant
voU, qu
redderet lau-
disDeo.
Quomodo
illud
palrimonium
non invaserat
inimicus! Quamintegrum
erat
qubd possidebat,
et
propler quod
ampliuspossidendumsperabat
ilurus a
virlutibus
in virtutem!
Ergo,
fralres,
ad boc uobis

Er.,sufferreetintpicere.Lov.,suffetrelinspicere.
Ali-
quot
MSS., nossetHiHspiceret.
ATO. et alu
HSS.,
nosseietm-
spicere.
661
ENARRATK)IN PSALMUMLVI.
G62
valeant haecomnia,
ut Deum
gratis diligamus,
in
illo
spereteus
semper,
nec hominem,
nec diabolum
timeamus.
Nee
ille,
nec iste facit
aliquid,
nisi
quando
permittitwr:
permitti
ad nitiilam
potest,
nfei
quod
nobis
prodest.
Tolererous malos,
simus
bovii,quia
et
nosfwmus
mali. Pro nihilo salvosfacietDeus
oirmes,
de
quibus
desperare
audemtis
'.
Ergo
de neminede-
speremus,
pro
omnAus
quospatimur
oremus,
a Deo
irunquafM
reeedamas.
Patrimonium
noSlrum
ipse
sit,
spes
noslra
ipse
sit,
saius nostra
ipse
sit.
lpse
hic
consolator,
ibi muweralor, ubique
vivificatoret vitse
dator;
nonalterius vitse,
sedillinsde
qua
dictum
est,
Ego
ttm viaetveritasetvila
(J oan.
xiv,
6):
ut et hic
in lumine
fidei,
et ibi in luminc
speciei,
tamruam
m lnmine vrrentium,
in
conspeclii
Domini
placea-
mns.
IN PSALMUM
LVI
ENAKRATIO.
SERMO ADPLEBEM.
1. Audivimus
in
Evangelio
mod, fratres, quan-
tum nos
diligat
Dominas
et Salvalor noster J esus
Cbristus,
Deus
apud
Patrem,
bomo
apud nos,
ex
nobis
ipsis,
jani
circadexleramPatris,
audistis
quan-
tum nos
dilVgat.
Nam susecharitatis mensuram,
et
ipse
dixit,
et rtobis indixit,
maudatum
suumdicens
esse
ut nosinvicem
diligamus(J oan.
xi, 34).
Et ne
qusereremus
dubitantes
et sesluantes
quanlum
nos
debeamus
invicem
ditigere,
quantaque
illa sit
quse
Deo
plaeet
charitalis perfecta
mensura,
ea enim
per-
fectaest, qua major
essenon
potest, expressit ipse,
docuit,
et ait:
Majerem
haccharilatem
nemo
habet,
quam
ut auimamsuam
quisponat pro
amicissuis
(
Id.
xv, 12).
Fecit
ipse quod
docoit,
fecerunt
Apostoti
quod
abiltodidicerunt,
et nobis faciendum
praedica-
verunt. Faeiamus
et
nos; quia
etsi non
siimus
quod
illesecundum
id
quod
creavit nos, quod
illelamen
sumus
secundum
id
quod
factus est
propter
nos. Et
si solusfecisset,
fortenemonostrum deberet
audere
imitari;
itaenimillehomo
erat,
ul et Deusesset: sed
ineo
quod
homoerat,
imitati sunt servi Dominum,
et
diseipuli
Magistrum,
et fecerunt
qui
nos
praecesserunt
infamilia
ipsius, patres
quidem
nostri,
sed tamen
conservi noslri; nequeimperaret
hoc Deosutfacere-
mus,
si
imposstbile
judicaret
ut hoeabbominefieret.
Sedconsiderans
infirmitatemluam,
deficissub
prse-
cepto?
Confortare
in
exemplo.
Sedetiam
cxemplum
ad teroulium
est? Adestille
qui prsebuitexemplum,
utprsebeat
etauxilium.
Audiamus
ergoinislo psalmo:
opportune
namque
accidil,
et illo
procurante,
ut ei
consonaret
Evangeliuin,
commendans
nobisdilectio-
nemChrisli, qui
animamsuam
posuit pro
nobis,
ut
et nosanimamnostram
pro
fratribusponamus(I
J oan.
Hi, 16).
Concordavit
et consonuit
huic
psalmo,
ut
videamus
quomodo ipse
Dominus noster animam
1
Edd., desperare
nondebemus.At
Mss.,desperare
au-
demus.
suam
posuil pro
riobis:
psalmnsenimiste
passionem
ipstus
cantat. Et
quoniam
totus
Cbristus
caput
esl et
,
corpus, <juod
benevos nossenon
dubilo :
caput
est
ipse
Salvator
noster, passus
sub
Pontio
Pilato,
qui
nunc
postca quam
resurrcxit a
mortuis, sedet ad
dexteramPatris :
corpus
autem
ejus est
Ecclesia;
non
ista,
aut
itla,
sed
toto orbe diffusa
;
nec ea
quaj
nunc est ifl
hominibus
qoi prscsentemvitam
agunt,
sedadeam
perlinenUbusetiamhis
quj fuerunt
ante
nos,
et his
qni
futuri sunt
post
nos
usque
in
finem
saeculi.TotaenimEcdesia
constansex
omnibusfide-
'
libus, quia
fideles
omhes
membra-siintCIirisli,
habet
illud
caput positum
in
crelis
qud gubernat
corpus
suum;
etsi
separalumesi
visione, sed
anncctilurcha-
rilate.
Quia
ergo
lotus
Clirislus
caput est et
corpus
ejus; propterea
in
omnibus Psalmis
sic
audiamus
voces
capitis,
ut
audiamus et voces
corporis. Noluit
enim
loqui
separatim, quianoluit esse
separalus,
di-
cens : Ecce
ego
vobiscum
sum
usque
ad
consummalio-
nemsmculi
(
Matth.
xxvm, 20
).
Si nobiscum
est, lo-
quitui'
in
nobis,
Ioquitur
de
nobis,
loquitur per
nos
;
quia
el nos
loquimur
inillo : el ideo
verum
loquimur
quia
inillo
loquimur.
Nara
quando
in
nobiset ex
nobis
loqui volueriraus,
inmendacio
remanebimus.
2.
[
we/s.1.
] Quia
ergo passionemDpmini cantat
iste
psalmus,
vide
quem
lilulum
liabeal : /
finem.
Finis Christusest
(Rom. x,
4). Quarediclusest
finis?
Non
qui consumal, sed
qui consummel.
Consnmere
enim,
perdere
est:
consummare, perficere. Fiuilum
enimquidquid dicimus,
aHne
dicimus. Sed
aliler di-
cimus,
Finilus est
panis;
aliler
dicimus, Finitaest
tunica: finitus
estpanisqui
manducabalur, finitaest
lunica
quse
lexebatur :
panisergo
(initusest ut con-
sumerelur,
ttinicafinitaestul
perficeretur. Finis
ergo
proposili
nostri Christus
esl;
quiaquamumlibet
co-
nemtir,
inillo
perficimur,
et ab illo
perficimur;
et
h;cc cst
perfcctio
nostra
,
ad illum
pervenire
:
sed
cum
adillum
perveneris,
ullra
nonquaeris;
finistuus
est.
Quomodo
enimflnisvioe(uselocus
estquo
lendis;
quo
ciim
perveneris, jam
manebis : sic finis sludii
lui, proposiii lui,
conatus
tui, inlentionis
luse,
illa
cst ad
quem tendis;
ad
quem
cum
pervencris,
ultra
non
desidcrabis, quia
melius niiiil habebis.
Ipse
ergo
et
exemplum
nobis vivendi
proposuit
in bac
vita,
et
prsemium
vivendi dabit infuturavita.
3. ln
finem,
ne
corrumpasipsi
Davidiii tiluti in-
scriplionem,
cum
fugerel
a
facie
Saiil in
speluttcam.
Referenlesnos ad
sanclam
Scripturatn,
invenimus
quidem
sanctumDavid illum
regemIsrael,
ex
quo
eiiamnomcn
accepil
Psallerium
Davidicum, perse-
cutorem
passum
fuisse Saulem
regem ipsiuspoputi
(I Reg.
xxiv,
1-4
),
sictit joaulti veslrum
noverunt,
qui Scripturas
vel
attigerunt
vel audierunt. Habuit
ergo persecutorem
Saulem
rex David: et cumesset
ille
mitissimus,
ille
ferocissimus;
Ule
lenis,
ille invi-
dus;
ille
patiens,
ille
crudeiis;
iHe
beneficus, ille
ingratus; pertuiit
umtanta
lej^tate,
atcumeumac-
ccpisset
in
manus, nonillum
altSgisset,
tm lacsisset.
Accepit
enimaDominoDco
polestatem,
ut si
vcllet,
663
S. AUGUSTINIEPISCOPI
66
occideretSaiilem
ipse
David;
et
elegitparccrequam
occidere. Illeautemnec tali beneficiovictus
est,
ut
desineret
persequi.
Invenimus
ergo
illo
lempore,
quando
Saul David
persequebatur,
regem
futurumet
prsedestinatum
rex
jam reprobatus, quod fugerit
a
facieSaiil in
speluncamipsc
David.
Quidergo
liocad
Cbristum?Si
omniaqusetuncagebanlur,figureeerant
ftituroriim,
invenimusibi
Christum,
ct multomaxime.
Nam
illud,
Ne
corrumpas
intituli
inscriptionem,
non
video
quomndoperlineal
ad illumDavid.Nonenim
aliquis
tilulus
inscriplus
erat
ipsi David,quem
voluit
corrnmpere
Saul. Videmusautemin
passione
Domini
scriptum
fuissetitulum
,
RexJ udmorum
;
utilletitu-
lns
cxprobraret
frontem
ipsorum, quod
a
rege
suo
manns non abstinuerunt. In illisenimSaiil
erat,
in
ChristoDaviderat. Christusenim,
sicutdicit
aposto-
licum
Evangelium,
est, quodnovimus,quod
confite-
mur,
exsemineDavidsecundumcarnetn
(Rotn. i, 3,el
Matth.
i, 1)
: namsecundumdivinilatem
supraDavid,
supra
omneshomines,supra
ccelumet
lerram, supra
Angelos, supra
omnia visibiliact
invisibilia; quia
omnia
per ipsum
facta
sunt,
et sine
ipso
factumest
nihil
(J oan.
\, 3): dignatus
tamenliomo fieri cxsc-
niiueDavidadnos
venit; quia
de tribu Davidnalus
est,
unde
\irgo
Maria
quacpcpcril
Chrisluin
(
Luc.
l,
27,
et
II, 4). lnscriplus iiaquc
lilulus illc
est,
Rex
J udmorum. Saiil,
ut
diximus, populus
J udacorum
erat;
DavidClirismserat:
tilulusibi,
RexJ udmorttm.
Indignati
suntJ tidoei,quiainscriptus
erat
tilulus,
Rex
J udmorum:
pnduil
illoshabcre
regcmquem
crucifi-
gerepotuerunl.
Nonenimviderunt
quiaipsacrux,
in
qua
eumfixeruni,
futura erat in frontibus
rcgum.
Cum
ergoindignarenlur
ex illo
litulo,
adicruntPila-
tum
judicem,
cui obtulerant occidendum
Chrisliun,
el dixeruntadcuin: Noli
scriberesic,RexJ udasorum;
sedscribe
quiaipse
dixitse
regem
esseJ udmorttm.Et
quiajam
cantatumcrat
per Spiritumsanclum,
In
fi-
nem
;
ne
corrttmpas
tit liluli
inscriptionem,rcspondit
cisPilatus, Quodscripsi scripsi(
J oan.
xix,
19-22
)
:
quid
mihi
suggeriiis
falsitalem?
Ego
non
corrumpo
veritalem.
4. Audivimus
ergoquid
sibi
velit,
Nc
corrumpasin
tiluli
inscriplionem.
Quidergoesl,
Cum
fugeret
a
facie
Saul in
speluncam
?
Quodquidem
ct Davidillefecit:
scd
quia
inillonon invenimuslituli
inscriptionem,
in bocinveniamus
fugam
in
speluncam. Figurabat
cnim
aliquid
iila
speluncn,qua
setexit David.
Quare
r.utemselexit? Utoccultaretur,
et noninveniretur.
Quid
est
contegi spelunca?Contegi
terra.
Qui
enim
fugit
in
speluncam,
terra
contegilur,
ne videatur.
Porlabat
autemlerramJ esus,
carnem
quamacceperat
deterra;
et inease
occultnbat,
neaJ udaeisinveni-
relur Deus.Si enim
cognovissent,nunquam
Dominum
glorioe
crucifixissent
(I
Cor.
n, 8). Quareergo
Domi-
num
gloriae
noninvenerunt?
Quiaspelunca
se
lexerat,
idest.carnisinfirmitalemoculisobjiciebat,majestaiem
autemdivinitatisin
corporistegmine,
lanquam
(errsc
abdito
contegebat.
IUi
ergo
non
cognoscenies
Deum,
crucifixcrunthominem. Necmori
potuit
nisi in ho-
mine,
nec
crucifigipoluit
nisi in
homine; quianec
tencri
posset
nisi inhomine.
Opposuit
male
quseren-
tibus
lerram,
servavitbcne
quaerentibusvitam.
Fugit
ergo
secundumcarnemin
speluncam
a facie Saul.
Quod
si ethocvelis
accipere,
ita
Dominum
fugisse
in
speluncam
afacie
Saul,
quiapassusesl;
usque
adeo
seoccullavit
J udseis,
ut et
morerelur.
Quantumlibet
enimssevirentineum
J udsei,
donec
moreretur,adliuc
pulabant
eum
posseliberari,
et
ostendere
aliquo
rai-
raculo
quod
FiliusDei esset. Hoc
prsediclumerat in
libroSapienliae
: Morle
turpissimacondemnemus
illum;
erit enim
respeclus
illi ex sermonibusillius. Si enim
vere
filius
Dei
esl,suscipielillum,
et liberabitillumde
manibus
contrariorum
( Sap. n, 20,18
). Quia
ergo
crucifigcbalur,
et non
liberabatur, crediderunt illum
nonesseFiliumDei.
Propterea
insulianles
peudenli
in
ligno,
et
caput agilantes,
dicebantilti: Si
filius
Dei
es,
descendede crttce-Aliossatvos
fecit, seipsum
salvarenon
potest(Mallh. xxvn, 40, 42).
Istadicen-
tes,
sicut cst in
ipso
libro
Sapieniisc,
hmc
cogitaverunt
et
erraverunt;
excmcavit enimillosmalitiaeorutn
(Sap.
II,2l).Quidcnim magnum
erat decruce
descendere,
ctti facilefuit de
sepulcro resurgere?
Sed
quare
l
usquc
admorlcni voluit esse
patiens?
Utfugereta
facicSaiil in
spcluncam.
Eienim
spetunca,
inferior
pars
Icrrsc
polest accipi.
Et certe
quod
manifcstum
cst,
cl certtim
omnibus, corpus ejus
in
monumento
positumest, quod
erat cxcisumin
petra.
Hoc
ergo
monumenlum
spelunca
erat: illuc
fugit
a facieSafil.
Tamdiuenim
persecuti
sunt illum
J udsei,quoadusque
poneretur
in
spelunca.
Unde
probamusquod
tamdiu
illum
persecuti sunt, quousque
ibi
poneretur
?Etiam
mortuumincruce
pendenlem
lancea
vulneraverunt
(J oan.xix, 34).
Al ubi involuluscurato funere
posi-
tus est in
spelunca, jam
nihil habuerunt
quod
carni
facerent. Resurrcxit
ergo
Dominusex illa
spelunca
illsesus,incorruplus, quofugerat
a facie
Safil;
occul-
lansse
impiis, quospraefigurabatSaiil, ostendensse
autem membris suis. Nam
rcsurgenlis
mcmbra a
membris
ejuspalpata
sunt : membraenim
ejusApo-
stoli
letigerunt resurgentem,
et crediderunt
(Luc.
xxiv, 39);
el ecce nihil
profuit persecutio
Saulis.
Audiamus
ergo jamPsalmum, quia
de limlo
ejus
satis loculi
sumus, quantum
Dominusdonare
digna-
tusest.
5.
[vers.2.]
Miserere
mei,Deus,
miserere
mei, quo-
niaminle
confidit
animamea. Christusin
pnssione
di-
cit,
Misereremei,
Deus.DeoDeus
dicit,
Mhereremei.
Qui
cumPalre miseretur
tui,
inte
clamat,
Miserere
mei. Elenim
quod
deillo
clamat,
Miserere
mei,
tiiuni
est: a tehoc
accepit, propter
teliberandumcarne
indutusest. Caro
ipsaclamat,
Miserere
mci, Deus
,
misereremei:homo
ipse,
aniinaet
*
caro.Toinmenim
hominem
suscepit
Verbum,
el totus homo faclusest
Yerbum.Neideo
putetur
nonibi fuisse
animam,quia
evangelista
itadicit: Verbumcaro
faclutnesl,
ethabi-
4
Edd.,
quaret
Quiausque,
etc.
Abest,quia,
aMss.
8
Edd.,tpse
animaesl el caro.
Expunge,esl,juxta
Mss.
ejusque
loco
subaudi,
clamat.
m
ENARRATIO
1NPSALMUMLVI.
666
tavitinnobis
(J oan.
1,14).
Etenimdicilur caro
homo,
sicut alio loco dicit
Scriptura,
Et videbitomniscaro
salutareDei
(Isai.
XL,
5
;
Luc. m
, 6). Numquid
caro
sola
videbit,
et animaibi nonerit? lterumdicil
ipse
Domiimsde hominibus: Sicul dedisli ei
poteslalem
omniscarnis
(J oan.
xvn,
2). Numquid
insolamcar-
nem
acccperat potestalem,
et nonmaximein
animas,
quas
primitus
liberabai?
Ergo
ibi eral
anima,
ibi erat
caro
,
ibi tolus
homo;
et lolus homocuin
Verbo,
et
Vcrbumcum
homine,
ethomoet Verbumunus
homo,
et Verbumet homounus Deus. Dicat
ergo,
Miserere
mei, Deus,
misereremei.Non
expavescamus
vocespe-
tentis misericordiamet exhibentis. ldeoenim
petit,
quia
exhibel: ad hocenim
homo, quiamisericors;
nonut condiiionisnecessitale
nasceretur,
sedut nos
de condilione necessitalis liberarel. Miserere
mei,
Deus,
tniserere
mei, quoniam
inle
confidit
animamea.
Atidis
magislrura
oranlem
,
disceorare. Adhocenim
oravit,
ul doceret orare:
quia
ad hoc
passusest,
ut
doceret
pati;
ad hoc
resurrexit,
ut doceret
sperare
resurrectionem.
6. El inumbraalarumluarum
sperabo,
donectrans-
eal
iniquitas.
Hoc
planejam
lotus Christusdixit: hic
est etvoxnostra. Non enim
jam
trnnsiit
iniquitas,
adlincfervct
iniquitas.
Et in finedixit
ipse
Dominus
abundanliamfuluram
iniquitalis
:
Etquoniam
abunda-
bil
iniquitas, refrigescet
charitas
multorum;qui
autem
perseveraveritusque
in
finem,
hic salvuseril
(Mallh.
xxiv,
12). Quis
aulem
perseverabit usque
in
(inem,
quoadusque
(ranseat
iniquitas
?
Qui
fuerit in Chrisli
corpore, qui
fuerit inmembris
Christi,
cta
capite
di-
dicerit
paiientiamperseverandi.
Transis
lu,
et ecce
transierunl tenlationes
tuae;
et isinaliamvitamin
quam
ierunt
sancti,
si sanctusfueris. Inaliamierunt
raarlyres
: si
marlyr fueris,
is et lu in aliamvilam.
Numquidquia
tutransisti
hinc, proplereajam
transiit
iniquilas?
Nascuntur alii
iniqui,
sicut moriuntur alii
iniqui. Quomodoergo
alii
iniqui moriunlnr,
et alii
nascuntur;
sicalii
justi eunt,
et alii nascuntur.
Usque
in finemsaeculinec
iniquitas
deerit
preniens,
nec
justitiapaliens.
El inumbraalarumtuarum
sperabo,
donectranseat
iniquitas
: id
esl,
tu
protegesme,
et ut
abxstu
iniquilalis
non
arescam,
tuumbraculum
prse-
bebismihi.
7.
[vers.3.]
ClamaboadDeumaltissimum.Si allissi-
ruus
esi, quomodo
audit leclamantem?Nala
estexpe-
rimenlofiducia:
Deum, inquit, qui benefecit
tnihi. Si
antequam
cum
quaererem
benefecit
mihi,
clamantem
me non exaudiet? Rehe enim nobis fecit Dominus
DcusmittendonobisSalvaloremnostrumJ esumChri-
stum,
ut moreretur
propter
delicla
nostra,
et resur-
geret propter justificationem
nostram
(Rom. IV,25).
Pro
qualibus
mori voluit Filiumsuum?Pro
impiis.
Impii
autemnon
quserebantDeum,
et
qusesili
sunt a
Deo. Sic est
ergo
ille allissimus,
ut non sit abillo
longe
miserianostraet
gemitus noster; quia prope
est Dominushis
qui
obtriveruntcor
(Psat.
xxxm,
19).
CtamabotidDeum
allissimum,
Deum
qui benefecit
mihi.
8.
[vers.4, 5.]
Misitde
cmlo,
el salvum
fecit
me.J ara
.
homo
ipse, jam
caro
ipsa, jam
Filius
Dei,secundum
noslram
participationem
manifestumest, quia
salva-
tus
est,
et misitdecoelo
Pater,
et salvavit
eum;
misit
decoeloet resuscitavit eura: sed ut noverilis
quia
et
ipse
Dominusse
resuscitavit;
utrumqiic posilum
est in
Scriptura, quia
et Paler illum
resuscitavit,
et
quia ipse
se resusciiavit. Audite
quia
Paier
illum
resuscitavit:
Aposlolus dicit,
Faclus
est,
in-
quit,
obediens
usque
ad
mortem,
ntortemaulemcru-
cis:
propterquod
et Deus eum
exaltavil,
et donavitei
nomen
quod
est
super
omnenomen
(Philipp. n, 8, 9).
AudistisPatremresuscitanlemet exaltantemFilium
;
audite
quia
et
ipse
carnemsuamresuscitavit: in fi-
gura templi
dicit ad
J udaeos,
Solvite
templumhoc,
et
in triduo suscitaboillud.
Evangelisla
aulem
exposuit
nobis
quid
diceret: Hoc
aulem,inquit,
dicebaldelem-
plocorporis
sui
(J oan. n, 19,
21).
Modo
ergo
ex
per-
sona
precantis,
ex
persona hominis,
ex
persona
car-
nis
dicit,
Misitde
cmlo,
el salvum
fecit
me.
9. Dedit in
opprobrium
conculcanlesme.
Qui
illum
conculcaverunt, qui
moriuo
insullaverunt,
qui
tan-
quam
hominem
crucifixerunt, quia
Deuranonintel-
lexerunt,
dedit eos in
opprobrium.
Videlesi nonest
factum: nonfuliirum
credimus,
sed
completumagno-
scimus. SsevieruntJ udsei in
Cbristum,
superbierunt
inChrislum: ubi? In civitate J erusalem.
Ubi enim
regnabant,
ibi
tumebant,
ibi cerviceserexerunt. Post
passionem
Dominieradicati inde
sunt;
et
perdiderunt
regnum,
in
quoregcm
Christum
agnosccrenoluerunt.
Quemadmodum
dati sunl in
opprobrium, videte: di-
spersi
sunt
per
omnes
gentes,
nusquam
habenlcs
slabililalem
, nusquam
certamsedem.
Proplerea
au-
temadhucJ udaci
sunt,
ut Libros nostros
porlent
ad
confusionemsuam.
Quando
enimvolumusostendere
prophelalumChristum, proferimusPaganis
istasLit-
teras. Et nefortedicant duri ad fidem
quia
nos illas
Chrisliani
composuimus,
ut cum
Evangelioquodpra>
dicainusfinxerimus
Prophetas, per quosprsedicium
videretur
quod prsedicamus;
Iiiuc eos
convincimus
quia
omnes
ipsse
Litterae
quibus
Christtis
prophelalus
est, apud
J udseos
simt,
omnes
ipsas
Lilleras babcnt
J udsei. Proferimus Codicesab
inimicis, nt confunda-
mus alios inimicos. In
quali ergo opprobrio
sunt
J udsci?Codicem
portat J udseus,
undecrcdatChrisiia-
nus. Librarii noslri facti
sunt, quomodo
solent servi
post
dominoscodices
ferre,
ut illi
portandodeficiant,
illi
legendoproficiant.
In tale
opprobrium
dati sunt
J udsei;
et
impletum
est
quod
tanlo anle
praedictiun
est: Deditin
opprobrium
conculcaniesme.
Quale
aulem
opprobriumest, fralres,
ut hunc versura
legant,
et
ipsi
caeciattendant ad
speculum
suum?Sic eniin
ap-
parenl
J udsei de
Scriptura
sancla
quamporlant, quo-
modoapparet
faciescsecide
speculo:
abaliis
videtur,
ab
ipso
nonvidelur. Deditin
opprobrium
conculcantesme.
10.
Quserebas
fortecum
diceret,
Misitde
cmlo,
et
salvumme
fecit: Quid
misit de ccelo?
quem
misil de
ccelo?
Angelummisit,
ut salvumfaceret
Christum,
et
per
servumsalvusfit Dominus?Omnesenim
Angeli
. creatura serviens Christo est, Ad
obscquium
mitti
m
R AUtftJ STlWtfPISCOPl
66*
potuerunt Angeti,
ad setvitiummitti
potuerunt,
non
ad
adjutorium
: sicut
scriptum eSt, qnbdAngeN
mv-
nislrabanl ei
(Matlh. iv, 11),
non
tanqmam
wiserkjor'-
des
indigenli,
sed
tanquam subjeeli omnipotenti.
Quidergo
nUsitde
caslo,
el salvum
fecM
me?Modoaw-
dhnus
'
inalioversu
quid
de coslomiserit; Misitde
cvelomisericorammsuamet veritatemsuam. Ad
quam
rem?Et eruit animammeamde meiioeatulorumleo-
num.
Misit,inquit,
deeoelomkericordiamsuametve-
ritalemsuam: et
ipse
Cfarisios
ait, Ego
sttmveritat
(J oan.
xiv, 6).
Missaest
ergo verkas,
nt erueret anfc-
marameamhincdemedioeatuiorum
leonom;
missa
est miserkordia.
Ipsum
Christuminvemmuset roise-
xicordiamel
veriiatem;
misericordiam
nabiscompa-
lientem,
et verilatem nobis retfibuentera*. Hoc est
ergo quodpauld*
ante
dixi, quia
et
ipse
seresuscita-
vit. Si enimveriiasresuscitavitChrisium,
et si veri-
las ankna Cliristieruil demedioeatulorum
leomftn;
ut misericors fuit mori
pro
nobis
,
ha verax futtre-
surjere
*d
jnslificanxlos
nos. Diserat emmseresur-
recturum,
et veritasmentiri non
potuJ t;
et
quiia
veri-
taset
verax, propterea
cicatricesveras oslendit,
qwia
veravutnera
penulit.
Hascicatrices tenuerunt disci-
puli, palpaverunt,
manifestaverunt sibi; exclamavil
qui
misit
digitos
in
compunctumlatus,
et
ait,
Domi-
nusmeusetDeusmeus
(Id.
xx,
28).
Misericordia
pro
illo morluus
erat,
et verilatead illumresurrexerat.
Misil decoslomisericordiamsnametveritatemsuam: et
eruitanimammeamde mediocalulorumleonum.
Qui
sunt caluli leonum?
Popultis
ille minutus
,
malede*
ceplus,
maleseductusa
prlncipibus
3
J udseorum: trt
illi
leones,
illi catuli teonum. Omnes
fremuerunt,
omncs occiderunt. Audituri enimsurhushic et cos-
dem
ipsorum,
modoin
cousequenlibus
versibus
psal-
mi
hujus.
11. Et
eruit, inqnit,
animammeamdemediocafo-
lorttmleonttm.
Quare
dicis
,
Et eruitanimdmmeam?
Quidenimpassus
4eras,
ul erueretur animatua? Dor-
mivi conturbalus.
Expressit
Cbristus mertem summ.
Certede illoDavid
legimusquodfugerit
in
spelun-
cam,
non tamen
quia
dormivK in
spelunca.
Alius
Davidest in
spelumca,
aliusDavidest
qui dicit,
Oor-
ntivi conturbatus. Videmus
perturbationem ipsins;
nonillo
lurbato,
sedillis turbanlibus. Turbalumse
enim
dixit,
secundum
opinionemfrementinm,
non
secundumcedentis conscieuiitim. Puiaverirotse illi
turbasse, .putaverunt
vicisse*:iiie item dorrtivlt
conturbatus. Tam
placatus
erat iste
turbattrs,
M
| quando
vetlet,
dormiret. Nemo dorroit turbatuS:
[
omnes
qui perturbanlur,
aut a sorofto
exoitatrtur,
! aut in soranum
vergi
non
permtttaRiuft
tlle aaiem
turbatus
est,
et dormivit.
Magaa
Iminifitas
perturbati,
magnapotestas
dormientis.
De
qupotestate
venie-
i bal
quod
dormivit? Da
qua ipsedicit:
Pateslatem
1
EdU,
auditmns.AtMss.
plurCs,
dudivtmus. Et
quidam,
audimus.
*
Edd.,
tribuentem:
cujus
loco
reponimus
ex
Mss.,
re-
tribttentem.
'
Er.
eilw.i prihcimbussacetMum.Vt>i,mier:detiilmf
abestabAM.etMss.
*
dd., passKitts.
At
Mss.,pasttts.
kabeo
pottendi
ttnimttin
meam, etpotestatem
habeotu-
tnendieam:nemoteilil eama
me;
ted
ego
eam
pono,
et
iterumtume-
earn
(J oan. x,
18).
Turbaverant
illi,
et
dormivit
ipse. Cujus lypumgerebat Adam,
quando
immisii ei Dens
sofiorem,
ut delatere illi
conjugem
?
faceret
(Gen.
n
,
21).
NumCnimnon
poterat
uxorem
facere
primo
homitti eliamde laterc
vigilantis?
aut
propterea
volit eum
dormire,
iresentiret cumsibi
costdetraheretflr?Posiremo,
quis
ita
dormii,
utosse
sfbi convotsonon
cxpergiscatnr?Qui
potuit
sinedo-
loreauferrecostan
dormicnti, potuii
t
vigilanti.
Scd
quare
voluit dormienri facere?
Quia
dormienti Chri-
stoincrucefactaest
conjax
delatere. Pereussumest
enim latus
pendemis
de lancea
(J oan. xix,
S4),
et
proftnxerunl
EcdesiaeSacramenia.
Dormivi,
inquit,
conturbalus.Et in alio
psatmo
manifestit
hoc,
ubi
ait :
Ego
dormivi
,
el somnum
cepi.
Ibi
expressit
po-
testatemsuam. Poierat et itlic
dicere, Dormivi,
sicut
dixil hie.
Quid
est autem
,
Ego
dormivi?Id
est, quia
volui,
dormivi. Non illi me in somnum
nolenlem
compulerunl;
scdmeavoluntate
egodormivi, secun-
dtnwitlud: Potestatemhabeo
ponendi
animam
meam,
et
polestatem
habeoilerumsumendi eam.
Propterea
ibi
seqnilur
et dicit :
Egodormivi,
etsomnum
cepi;
et
cxsttrrexi, quoniam
Dominus
suscipiel
nie
(Psat. m, 6).
12. Dormivi conturbaius. Undc turbatus?
quibus
turbantibus? Videamus
quomodo
mnrat' malamcon-
scientiam
J udscts,
volemrnOB
e^cusiwe
se ab inter-
fectioneDomini. Nam
propterca eum,
sicut
loquitur
Evangolium,judici tradiderunt,
rie
ipsi
eum
occidisse
viderentur. Cumcnimdixisset eis
\aAex
tunc
Ptlalus,
Accipile
eumvos
,
etsecundum
tegem
veslram
jndicate
emn; respondernnt,
NobistfonHcet
interficereqnem-
quam(J oan. xvni, 31). friterficere hon
licei,
tra-
dere interficiendumlicet?
Quis
autefmoccidit?
Qui
audito ctamore
cessit,
an
qui
cTamandout oecide-
reurr exlorsit?
Ipse
Deminus dieat testiinmritima
quibus
occisus
est,
utram ab itlo Pitato
qui
nolcns
eumoccidit: unde etiam eum
flagellavit,
et veste
ignominiosa
induit,
et
flagellatum
ad eornmoeulos
produxit,
nt saltem
pcenaflagellorum
ejus satiali,
eumoccidinon
estorquerenit. Propterea
etiamcumvi-
deret es
perseverare,
sicut
legimus,
lavit manus
suas,
et dixil : Innocens
ego
suma
sanguinejttsti
htt-
jm (Matlh.
Xxvn, 24).
Viderisutrumilleitmoccns
,
qtri
vel cessit clamaWtibuS: imilto
magis
lamen illi
hocenfeS,
qui
ctamandoelimocciderevolueruui. Scd
ti6s
iftterfogcmus
et audtamus
Dominum,quibus
Iri-
buatmortetnsuam
, qtiiadixtt,
Dormivitmrbaius.In-
terrogemtis eurt,
et dicamus :
Quoniatn
dormisii
tutbatus
, qfci
te
persecttti
shlrt?
qni
te oecidcrunl?
Namquid
forle
Pitatus, qui
mifitibusdedit m
ligno
snspendendum,
claVis
trairsfigendum
?Audite
qui:
Filii hominurtt.Hlos
tflique
dicit, qUOSpersecutores
passus
est. Sed
quomodoipsi occidertmt, ijui
ferrtim
iionferebaht?
Qui gtadhtm
non
strinxerunt, qui
ira-
petum
iti eutfi n6hfeCerlifttad
occideiidura,
undeoc-
ciderunt? Deiiteseorurriarmaet
sitgittm,etlingua
eo-
1
sic
septem
Mss.At
Edd.,
indurat: raendose.
m
ENARRATIO
INPSALMUMLVI.
670
fum
gladius
acutus.Nolialtendereinermes
manus,
sed
dsarmalum:indegladius processitquoChristus
occi-
dereiur; quomodo
et deore Christi,
undeet J udsei
Occiderenlur.
Habet enimilie
gladium
bis acutum
*
(Apoc.
i,16):
et
resurgenspercussit
cos
,
et divisit
abcis
quos
faceret fidelessuos. Illi malum
gladium
,
illebonum. illi
sagilias
raalas,
illebonas. Namhabet
et
ipsesagittas
bonas,
verbabona,
unde
sagillat
cor
fidtie,
ut amelur.
Ergo
aliseistorum
sagitlse,
et alius
istorum
gladius.
Filii hominumdenleseorutnarmaet
sagiltm,
et
lingua
eorummachmraacula.
Lingua
filio-
rumhominummachseraacuta,
el dehteseorumarma
et
sagidse. Quandoergo percusserunl,
nisi
quandd
clamaverunt: Crucifige,crucifige(Mallh.
xxvn, 4,
et
J oan.
xix, 6).
13.
[vers.6.]Etquid
libi fecerunt,
oDomine?Ex-
sultet hic
Propheta. Superius
enimomnesillosver-
susDominus
loquebatur
:
Propbela quidcm
,
sedex
persona
Domini.qUiain
Propheta
Dominus.
Etquando
loquiiur
ex
pcrsona
sua
Propheta, ipse
Dominuslo-
quilurper
eum, qui
ci dictat veritatem
qnamloqua-
lur. Modo
ergo
ex
personaProphetse
audite
,
fralres
mei.Vidit Dominumin
Spiritu
isle
prophela
bumi-
tiatuni,
csesum,Oagellaiuro,colaphispercussum,
ex-
palmatum
manibus, sputis
illitum, spinis
coronatum,
ligno
suspensum;
illos saevientes
,
iltum
tolerantem;
illosexsultantes,
illum
quasi
victumviditin
Spiritu
:
et
post
illam
jam
omnemhumilialioncm,
et illorum
furorem
resurrexisseeum,
et illaomnia
qnae
fecerant
J udoei
ssevientes
factaesseinania;
el elatus'
gaudio,
tanquam
videret fieri,
Exaltare, inquii, supercoelos,
Dcut. Homo
in cruce, et
super
ccelosDeus. Rcma-
neant
in terra saevienles,
tu incceloesto
judicans.
Ubi sunt
qUi
furebant?ubi sunt denteseorumarmaet
sagittm
?Nonne
sagiltminfantiumfactm
sunl
plagm
eorum?
Alioenihl
lOco
psalmus
hoc dicit,
volcnseos
osiendefe
inaniier ssevisse,
et inaniterinfurias
prse-
cipitatos
esse:
quoniam
nihil
potuerunt
facCreChri-
stoadhoramerucifixo,
et
postearesurgenti, atque
in
ccelosedenli, sagi(f&
infanitunt(actmsuntplagm
eo-
rum(PsaI.
LXIH
, 8).
Quomodo
infantes faciunt sibi
sagittas?
De cannis
*.
Sagiltx
autem
quse
? aut
quse
vires
?aut
qui
arcus?
aut
qui
ictus?aut
quod
vulnus?
Exallaresuper
ccelos, Deut,
et
super
omnemterram
glo-
riatua.
Ulquid
exaliaris
super
coelosDeus?
Fralres,
exaftatum
Dcum
superccelos,
nonvidemus,
sedcre-
dimus
:
super
omnemantemterram
gloriamejus
non
tanturo
crcdlmus,
sedetiamvidemus.
Qualem
verum
vesaniam
patiantur
liserelici, qtiseso
ut attendatis.
Tlli
prsecisi
a
compagine
EcclesiseChristi,
et
parteni
tene^nies,
totumamittentes,
holunl commimicareorbi
terrarum, qna
diffusaest
gloria
ChriSli.NosautemCa-
iholiciinomni lerrasnmus,
quia
omfilfefrsecommu-
nicamus
quacumque
gloria
Chrisli diffusaesl.Videmus
enim
quod
tunc canlatumcst,
modo
completum.
Ex-
altatusVst
super
ccelosDeus
noster,
et
siipef
omnem
1
HicEdd.addunt,
occidenlisel
resurgentis
;
quod
abest
MSS.

sicMss.At
Edd.,e(eatus.

Mss.,
canmctis.
lerram
gloriaipsius.
0 hsereticainsania!
Quod
non
videscredis
mecum,
quod
vides
negas:
credismecum
oxaltatumChristum
super ccelos,quod
non
videmus;
et
negasgloriamejussuper
omnem
terram, quod
vi-
demus. Exaltare
tuper cmlos,Deut,
et
tuper
omnem
terram
gloria
lua.
14.
[vers.7.]
Redit adverba Domini: et
ipse
Do-
minus
narrare nobis
incipit, tanquamalloquensnos,
exsultanteetiam
Propheta
et
dicente, Exaliare
super
cmlos,Deus,
el
super
omnemterram
gloria
tua.
Confir-
mat nos et
ipse, lanquam
dicensnobis:
Quid
mibi
facere
potucrunt
ilti
qui
me
persecuii
sunt ?
Quarc
autemnos
alloquiiur?Quia
faciuntet nobis. Scdni-
hil fncitint
qui
nos similiter fuerint
persecuti.
Videat
enimChariiasVestra
altoquentem
nos
Dominum,
et
exhortantemnos
exemplo
suo.
Muscipulamparave-
runt
pedibusmeis,
etincurvaverunt animammeam.Vo-
lueruntillain
quasi
deccelo
deponere,
el adinferiora
deprimere
: Curaveruntanimammeam.Foderunt ante
(aciem
meam
foveam,
et
ipsi
incideruntin eatn.Mibi
nocuerunt,
an sihi?Ecceilleexaltatusest
super
coe-
los
Deus,
et ccce
super
omnemterram
gloriaipsius:
rcgniim
Christi
videmus,
ubi esl
regnum
J udscorum?
Quoniamergo
fecerunt
quod
facerenon
debucrunt,
faclumestinillos
quodpali
debuerunt:
ipsi foderunt
foveam,
et
ipsi
incideruntin eam.
Quod
enim
perse-
cuti sunt
Cliiistum,
Chrislonon
obfuit,
sed
ipsis
ob-
fuil. Et nolite
pulare, fratres, ipsis
solis hoc acci-
dissc. Omnis
qui parat
foveamfratri
suo,
necesscest
ut
ipse
incidat ineam.
Intendite,
fratres
mei,
chri-
stianosocnlos
habete,
nolile
decipi
visibilibus.Forle
enim alictii
vcstrum, quia
hoc
dixi,
subvenitmodo
aliquisqui
voluitfratri suo fraudem
facere,
et voluil
ei
aliquas
insidias
machinari,
et machinalus
est,
et
implevit,
el ceciditfrater ininsidias
ejus,
et
spolia-
lus
esl,
aut
pressus est,
sivecarcere
,
sivefalsote-
stimonio
,
sive
aliqua
nefaria criminationo circum-
ventus: videlur autem iste
oppressus,
ille
oppres-
sisse;
istc
victus,
ille
vicisse;
et falsum
putatur quod
diximus, quoniamquicumque
foveam
paraverit
fra-
tri suo
, ipse
cadit in eam.
Interrogo
vos
tanquara
christianos,
ut sumatis
exeroplum
dehis
quaejam
noyimus.Pagani persecuti
sunt
martyres,
et
inarlyros
capti
sunt, ligati
sunt,
in carceremmissi
sunt,
be-.
sliis subrecti sunt',
alii ferro
percussi,
alii
igni-
bus concremali : viccrunt
persequentes,
et vicii
sunt
martyres?
Absit,
Quseregloriammariyrumapud
Denm, qusere
foveam
Paganorum
in confossacon-
scienlia
: ibi est enimfovea
quo
cadit
impius,
incon-
scienliamala. Putaseumin foveamnon
cecidisse,
qui
lucemClirisli
perdidit
et csecitate
percussus
est ?
Si noncaderet in
foveam,
videret ante se: nescit
qua
eat; quomodoqui
ambulatin viacum ceciderit
in foveam
, perdidit
viam. Videtis
ergo
omnes male-
faclores
perdidisse
viani, implicsrtos
facinore. Sed
jam
te tradidit inraanusforie
Iatronis,
aut inmanus
alicujusinjusti
vet circumventi ase
judicis
: et tuia
1
Edd.,bestiis
subjecti.
At
Mss.,
bettHssubrecti.\'vi.mf
pra,
col.605,
lin.
10,
cumnota.
671
S. AUGUSTINIEPISCOPI
673
pressura
es,
illelaetatur,
illeexsultat.Noli,jamdixi,
noli habere oculos
Paganorum
: christianos oculos
habe. Vides
illum
qui
exsultat:
ipsa
exsultatio
est
fovea
ipsitis.
Meliorest enimtristUia
iniquapatien-
lis, quam
laetitia
iniqua
facientis.
Ipsa
Isetitia
iniqua
facientis, ipsa
est fovea: illuc
quisque
cumceciderit,
oculos
perdil.
Te
doles, quiaperdidisti
vestem;
et
illuranon
doles, quiaperdidit
fidem?
Quis
veslrum
graviore
damno
percussus
est? Ecce illeoccidit,
tu
occideris: vivit
ille,
tumortuuses?Absit. Ubi estfi-
desChristianorum
?ubi est ille
qui
morilur
ad lem-
pus?
AudiatDominumsuum:
Qui
creditinme
,
licet
morialur,
vivil
(J oan. xi, 25). Ergoqui
non credit,
licet vivat,
mortuusest. Foderuntanle
faciem
meam
foveam,
et
ipsi
inciderunlin eam. Omnibusmalisne-
cesseestuthoc
contingat.
15.
[
vers.8.
]
Bonorum
aulem
patientiaprscpara-
lionecordisexcipitvoluntatem
Dei,elgloriaiurin
tri-
bulalionibus,
dicens
quod
sequilur
: Paratumcor
meum,Deus,pdratum
cor meum;
cantaboel
psallam.
Quid
fecitmihi? Paravit
foveam,
cor meum
paratum
cst. Ille
paravit
foveamad
decipiendum,ego
cor non
parabo
ad
perpetienduin?
Uleparavit
foveamad
oppri-
mendtim,cgo
cor non
parabo
ad tolerandum?Pro-
pterca
illc incidet in
eam, ego
autemcanlabo et
psnllam.
Audicor
paralum
in
Aposlolo.quia
imilalus
cst Dominumsuum:
G/on'amur,inquit,
intribulatio-
iiibus; quia
tribulalio
palientiamoperalur, patientia
probalionem,
probaliospem,spes
veronon
confundit:
quia
charitasDei
diffusa
estincordibusnoslris
perSpi-
rittttnsanctttm
quidalus
est nobis
(Roin.
v,
3-5
).
Erat
'
in
pressuris,
iu
catenis,
incarceribus,
in
plagis,
infame
ct
siti,infrigOre
ct
nuditate,
inomnivastationelaborom
et dolorum
(II
Cor.
xi,
27
),
et dicebat: Gloriamurin
tribulationibus.Unde,nisi quiaparalum
estcor
ejus
?
ldeocanlabatel
psallebat:
Paratum
cormeum,Deus,
paralum
cormeum;
cantaboel
psallam.
16.
[uers.
9.] Exsurge, gloria
mea.Ille
qui fugerat
afacieSaul in
speluncam,Exsurge,gloriamea,glori-
ficetur
J esus
post passionem.Exsurge, psalterium
et
ciihara.
Quid
vocat, utsurgat?Duo organavideo,
corpus
autem
Christi unumvideo: una caroresurre-
xit,
et duo
organa
surrexenint. Alterum
ergoorga-
num
psalterium,
alterum
cithara.
Organa
dicuntur
omnia
instrumcnta
musicorum.Nonsolumillud
orga-
numdicilur,
quodgrande
est,
etinflatur
follibus;
scd
quidquid
aptatur
adcantilenam,
et
corporeumest,
quo
instrumento
utitur
qui cantal, organum
dicitur.
Dislincia
sunt autem inter se isla
organa;
cl voto
,
quantum
Dominusdat,
indicarevobis,
et
quomodo
dislinctasunl,
et
quare
distincia,
et
quareutriquedi-
catur, Exsurge.
J am
diximus,
unacaroDominiresur-
rexit*,
el dicitur, Exsurge,psalterium
etcithara.Psal-
teriumest
organum,quodquidem
manibusfertur
per-
cutientis,
etchordasdistentashabet;
sedillumlocum
undesonumaccipiuntchordse,ilIudconcavum
lignum
quodpendetettaclum
resonat, quia
concipitaerem,
psalterium
in
superioreparte
habet. Cilharaautem
hoc
geniis ligni
concavumet resonans in irrieriore
parle
habet.
Ilaque
in
psalieriocliotdsesonum
desu-
per accipiunt;
incilbaraautemcliordsesonumexin-
feriore
parteaccipiunt:
hocinterestinler
psalterium
cl cilharam.
Quidergo
duo hsec
organa
nobis
figu-
rant? Excilat enimChristus DominusDeusnoster .
psallcrium
suumct cithararasuam
,
et
dicit,
Exsur-
j
gam
diluculo.Pulo
quia
hic
jamagnoscilis
DominumI
resurgentem. Legimus
in
Evangelio
: videtehoram'
resurreclionis.
Quamdiu
per
umbras
quxrebatur'
i
Ctiristus?
Luxit, agnoscalur; diluculo resurrexiti
(Marc.xvi, 2).
Sed
quid
est
psalterium?
quid
est ci- i
thara? Per carnemsuamDominusduo
genera
facto-
rum
opcratusest,
miraculaet
passiones
: miracula
desuperfuerunt,
passiones
de
ipferiorefuerunt. Illa
enim
quae
fecit
miracula,
divina
eranl;
sed
percorpus
fecit, per
carneinfecit. Caro
ergo
divina
operans,
psallerium
cst : carohumana
patiens,
citharaest.
Sonet
psalterium;
illuminentur
cseci,
audiant
surdi,
slringantur paralytici,ambulentclaudi,surgantsegro-
li, resurgant
mortui : isleest sonus
psallerii.
Sonetet
citbara; esuriat,sitiat, dormiat, teneatur, ffagclletur,
irrideatur,
cruciligalur,sepelialur.
Curn
ergo
videsin
illacarne
quaedam
sonuisse
desuper, qusedam
dein-
feriore
parle,
una caro
resurrexit,
et inunacarne
agnoscimus
el
psalterium
el citharam.Et istaduo
ge-
nerafactorum
iropleveruntEvangelium,
et
praedica-
tur in
gentibus;
namet roiraculaet
passiones
Domini
prsedicanlur.
17.
[uers.10-12.]Ergo
surrexit
psallerium
etcitha-
ra
dilticulo,
et confitetiirDoraino: et
quid
ail? Con-
filebfir
libi in
populis,Domine,
el
psaltam
tibi in
gen-
tibus:
quiamagnificala
est
usque
adcmlosmisericordia
tua,
et
usque
adnubesveritaslua.Cceli
supranubes,
et
nubesinfraccelos: et tamenad hoc coelum
proxi-
mum
pertinent
nubes. Sed
aliquando
nubes recum-
bunt in
montibus, usque
adeoin
proximo
aerecon-
glomerantur.
Ccelumaulemsursum
est,
habitaiiones
Angelorum,Sedium,Dominationum,Principaluum,
Potestatum.lllud
ergo
fortevideaturfuisse
dicendum,
Magnilicatn
esl
usque
adccelosvcritas
tua,
et
usque
ad nubes misericordiatua. Elenimin ccelo
Angeli
laudant
Deum,
videntes
ipsamspeciemveritatis,
sine
ulla
caligine
visionis,
sine
inlerpolalione
9
aliqua
fal-
sitatis
:
vident,diligunt, laudant,
non
fatigantur.
Ibi
veritas
: liicautemin noslra miseria
utique
miseri-
cordia.Miseroenim
prsebenda
est misericordia.Non
enim
opus
esl misericordia
sursum,
ubinullusestmi-
ser. Hoc
propterea
dixi, quia
videtur
congruenlius
dici
potuisse,
Magnificala
est
usque
ad ccelosveritas
tua,
et
usque
adnubesmisericordiatua. Nubesenim
intelligimusprsedicaloresveritalis,
homines
portantes
istamcarnem
caliginosamquodammodo,
uudeDeus
et coruscatmiraculis,
et tonat
prseceptis:etipsi
sunt
illaenubesde
quibus
dicitIsaiasex
persona
Domini,
increpansquamdam
vineam
matam,sterilem, spino-
sam,
Mandabonubibus
meis,
ne
pluantsuper
eamim-
i
NonnuUicdd., qtusretur
christus?PosteaEdd.fere-
bant, Luxilaque.
At
Mss.,
Luxit.

pleriqueMss.,inierpellalione.
673 ENARRATIOIN PSALMUMLVIf.
674
brem(lsai.
v, 6)
: id
est,
mandabo
Aposlolismeis.ut
deserant
J udoeos,
et non illis
cvangelizent,
sedevan-
gelizent
interra bona
Genliura,
undenon
spinse,
sed
uvse
procedant.
Novimus
ergo
nubes Dei esse
prsedi-
catores
veritatis, Prophctas, Apostolos,
omnesrecte
proferentes
verbumveritatis et liabentes in selumen
occullum,
sicut babent nubesundecoruscant : homi-
nes
crgo
nubes.
Quid
sibi
itaquevult, Domine, Quia
magnificata
est
usque
ad cmlosmisericordia
iua,
el
usque
ad nubesveritaslua? Verilas
prsepollet
in An-
gelis
: scd dedisti illam et
hominibus,
et dedu-
xisti illam
usque
ad nubes. Sursum' miscricor-
dia videntur
Angeli non, indigere;
sed
quia
ho-
mines miseros tu
miseraris,
et
prsebendo
illis mi-
sericordiamcommunicalioneresurrectionis
Angelos
facis, usque
adcoelosest misericordialua. Gloria
D.o-
mino
nostro,
etmisericordiae
ipsius,
etveritali
ipsius,
quia
nec deseruit nos misericordia facere beatos
per graliamsuam,
nec fraudavit nos
verilale
:
quia
primo
veritas carne
operta
venit ad
nos,
et sanavit
per
carnemsuamoculuminlerioremcordis
nosiri,
ut
eam
poslea
faciead faciemvidere
possemus(I
Cor.
xin, 12). Agenlesergo
illi
graiias,
dicamuscum
ipso
Psalmoullimosversus
,
quosjamdudum
etiamdixit:
Exalture
super
cwlos
Deus,elsuper
omnemterram
tjlo-
xiaitta. ltoc enimei dixil
Propheta
antc lot annos :
boc modovidemus
nos;
Iioc
ergo
dicamuset nos.
IN PSALMUM LVII
ENARRATIO.
SERMOADPLEBEH.
1.
[ners.
1, 2.]
Vox
quam
canlavimus,
audienda
nobis
magis
est, quam
clamanda. Omnibus enim
tanquam
inconcione
generis
bumani veritasclamat:
Si vere
uliquejustitiam
loquimini,
recla
judicaie, fiiii
hominum.Cui enim
iniquo
nonfacileest
loqui justi-
tiam?aut
quis
de
justilia inlerrogatus, quando
non
habet
causnm,
non
facilerespondeat quid
sit
justum?
Quandoquidem
manuformatorisnostri in
ipsis
cor-=
dibusnostrisverilas
scripsit: Quod
libi nonvis
fieri,
ne
facias
alteri
(Tob.
iv
, 16,
el Matth. vn
, 12).
IIoc
et
antequam
Lex daretur nemo
ignorare permissus
est,
ut esset unde
judicarcnlur
el
quibus
Lcx non
essct data. Sednesibi homines
aliquid
defuisse
quse-
rerentur, scriptum
est et in tabulis
quod
incordibus
non
legebant.
Noncnim
scriptum
non
habebanl,
sed
legcre
nolebant.
Oppositum
est oculis eorum
quod
inconscientiavidcre
cogerentur;
et
quasi
forinsecus
admota voceDei,
adinteriora suahomo
coinpulsus
est,
dicente
Scriplura
: In
cogilationibus
enim
impii
inlerrogatio
erit
(Sap.
l, 9).
Ubi
inlerrogatio,
ibi lex.
Sed
quia
homines
appetenlcs
ea
quse
foris
sunt,
eliam
a
seipsis
exsulesfacli
sunl,
dalaest eliam
conscripla
lex: non
quia
incordibus
scripta
non
crat;
scd
quia
tu
fugitivus
eras cordis
tui,
ab itlo
qui ubique
est
comprehenderis
,
et ad
teipsum
inlro revocaris.
Propterea sciiptalex quid
clamat eis
qui
deseruerunl
legemscriplam
incordibus suis
(Rom.
n, 15)?
Rediie
*
oam&wx.,
Rursus.
prmvaricalores
adcor
(Isai.
XLVI
, 8). Quis enim te
docuil,
nolleaccedi ab
altero ad
uxoremtuam?
quis
tedocuit, noltelibi furtum fieri?
quis
te docuit
,
nolle
injuriampati,
et
quidquid
aliudvel
universati-
ter vel
parliculariter
dici
polest? Multa enira
sunt,
de
quibussingulis.
interrogali homines,
clara
voce
respondeant,
nollese
pati. Age,
si nonvis
paii
ista
,
numquid
soluses homo?nonneinsocietate vivis
ge-
ncris humani?
Qui
lecumfaclus
est,
socius
luusesl;
etomnesfacti ad
imaginemDei,
nisi (errenis
cupidi-
taiibus conterant
quod
illeformavit.
Quod
ergo
libi
nonvisfieri,
noli alteri
facere.
J udicas enim
inalum
esse ineo
quodpati
nonvis : ei
hoc te
cogit
nosse
lex intima
,
in
ipso
luo
corde
conscripta. Faciebas,
et clamabalur inler manus luas :
quomodo
cogeris
redire ad cor
tuum,
cum hoc
paleris
intcr
nianiis
alienas?
Furtumbontimest? Non.
lnterrogo
: Adul-
terium bonumest? Omnesclamant: Non. Ilomici-
diumbonumest ? Omnesclamanl
detestari se. Con-
cupiscere
rem
proximi
bonumest?
Non,
voxomnium
est. Aut si adhuc non
confiteris, accedit
qui
concu-
piscat
remtuam:
placeal libi,
et
rcspoudc qtiod
vis.
Omnes
ergo
de his
rebus
interrogati,
clamant
hsec
bona nonesse.
Rursus de
beneficiis
,
non
solumde
nonnocendo
,
verumetiam de
proostando
atque
tri-
buendo.
Interrogatur
omnisanima
esuriens
,
Famem
pateris;
aliusbabet
panem,
ct redundat ei ultrasuf-
ficientiam,
novit le
egere,
non dat:
displicet
tibi
esurienti;
displiceat
et satialo
,
cumallerum
esurire
cognoveris.
Peregrinus
teclo
indigens
venit in
pa-
triam
luam,
non
suscipitur
: illeliinc clainat inliu-
manam csse illam
civilalem,
facile
apud barbaros
sibi esse
potuisse
refugium.
Senlit
iniquitatem, quia
patitur
: tufortenon sentis
;
sed
oportet
ut et teco-
gitesperegrinum,
et videas
quomodo
tibi
possit
tlis-
plicerequi
tibi non
prseslilerit quod
tu in
palria
lua
nonvis
peregrinoprsestare. Interrogo
omncjs,:
Vera
sunt haec?Vera. J ustasunt hsec?J usta.
2.Sed-Psalmum
audite: Si vere
ergo juslitiam
lo-
quimini,
recta
judicate, filii
hominum.Nonsit
juslitia
labiorum
,
sedet factorum. Si enimaliier
agis quam
loqueris,
bona
toqueris,
et male
judicas.
Si cnim
agis quomodojudicas
?
lnterrogatus quid
sit
melius,
auruman
fides,
non
usque
adeo
perversus
el
devius
es ab omni
veritate,
ut aurum meliusesse
respon-
deas :
praaponisergo
inlerrogatus
aurofidem
; locu-
luses
jusliliam.
Audisti
Psalmum? Si vere
ergojusti-
tiam
loquimini,
recla
judicale, filii
hominum.Et ubi
probabo
non te ita ut loculus es
judicare
? J amte-
neo
responsionem
luam
prseponentem
auro fidcm.
Eccenesciounde amicus
venit,
et nulloteste aurnm
commendavit;
solushoc
novit,
et
lu,quanlumad
hominesattinet. Est ibi aliuslestis
qui
non videtur et
videt: et illetibi aurum in secreto et in
cubiculo
tuo,
forteremotisomnibus
arbitris, coramendavit
;
testis
qui adest,
nonincubiculo adest
parietum
, sed
incubilibusconscientiarnmvestrarum. Commendavit
ille
atque
discessit,
nulli suorumnotum
fecit,
red-
iturumse
sperans,
et abamico
quod
dederat recer
*7S S. AUGU8TINIEPISCOPI
m
pturum
: ut bumanasunt,
morteus
est,
babet hsere-
derii, reliquit
filium; ignofal
Glius
quidpater
hatme-
rtl,
quid
libi commendaveril.
Eiatu
redi, redi, prse-
varicaior,
ad
cor,
ibi
scripla
lex
esf.Quod
tibi nonvis
fieri,
alii ne
feceris.Teipsumcogita
commendasse,
mrili tuorum
dixisse,
morluum
esse,
filium
reiiquisse:
<|uid
ei vellesaluoaroico
prsestari
?
Responde,judica
causam:
judicis
'
tribunal est inmcnte
tua;
sedet
ibi Deus
,
adest accusairixconscientia,
tortor timor.
Inrebushumanis
es,
insocietatekuwanadetineris:
cogitaquid
vetles
prsestari
fiUotuo ab amico tuo.
Novi
quid
tibi
respondeat cogitatio
lua: sic
judica,
sicut audis. J tidica
,
voxerit *. Voxverilatisnon la-
cct;
nonlabiis
clamat,
sed vociferaturex corde:
adhibe
aurem;
ibi esto eum filioamici lui. Vides
forlasseeliam
indigentemvagaris,
nescienlem
quid
pater ejus
habueril,
ubi
posuerit,
cui commendave-
rit:
cogita
et filium
tuttm,
fac illum vivere
quem
contemnis mortuum,
te mortuum
cogita
ut vivas.
Sed aliud
jubel
avaritia, jubel
contra Deum
;
Deus
aliud
,
aliudavaritia;
aliudin
paradiso
eonditor no-
ster,
atiuddetransversoseductor
serpens.
Veniatin
menlem
prior
casustuus :
propterea mortatis, pro-
pterea
laborans, proplerea
insudorevultustui
panem
comedens
, proplercaspinas
et tribulostibi terra
ge-
nerat
(Ge/t.
lii, 17, 18): experimento disce,quod
noiuisti
prsecepto.
Sedvincit
cupiditas
: cur non
po-
tius veritas? Et ubi est
quodloquebaris?
Ecce
cogi-
tas aurum
negare,
ecce
eogitas
hserediamici lui
pror-
SU3abscondere. Inlerrogavcrampauto
ante
quid
sit
charius,
et
quid
sit
melius,
auruman fides.
Quare
aliud
dicis,
aliud
agis?
Non timesfaancvocem
,
Si
vere
J HStiliam
lotntimini,
recla
judicate, fiiii
hominum?
EccetoctitHSesmimmelioremesse
fidem,
et in
judtr
ciotuomeliusduxisti aurum. Nonsie
judicasti
ut lo-
cutus es: veraloeutus
es,
et falsa
judicasli. Ergo
et
cum
loquebaris
justitiam,
nonvere
loquebaris
: Si
enimvere
juslitiamloquimini,
recta
judicate, fiiii
ho-
minum.
Quando
mihi de
jusiiliarespondebas,
erube-
scendo,
nonfatendo
loqnebaris.
3. Sedadcausam
prsesenlemjam veniamus,
si
placet.
Voxest enimilladuleisetnota auribusEccle-
sise
,
voxDomini nostri J esu
Christi,
et vox
corpo-
ris
ejus,
voxEcclesise
laborantis
, peregrinantis
in
terra,
inler maledicentium
et adulaniium
pericula
viventis.
Nonlimebiscomminatorem,
si nonamas
adulatorem.
Attendil
ergo
itle
cujus
hsecvox
est,
et
vidit omnes
loqui
justiiiam:
Quis
enknaudet nonlo-
qui
eam,
ne
dicaturinjuslus?
Cum
ergotanquam
au-
diret omniumvoces,
et intenderet omnium
labia,
clamabat
adeos
: Si vere
utiquejusiitiamloquimini,
si
non
falso
justitiam
loquimini,
si non aliud in latms
perstrepit,
aliudcelalur incordibus
,
recia
judicate,
fiki
hominum.
Audi ex
Evangeliopropriam
vocem
,
eamdem
ipsam
quae
inhoc
psalmo
est.
Hypocritm,
ait DbminusTuarisaeis, quomodopotestit
bom
loqui,
*
plerioueMss.,J udica,
causamdicis,tribunal,
elc.
*
sic
ErTetomuesfereMss. tionnuUi vero
omittunt,
vox
0rtt.
Atet tos.f
J urittieavoxerit.
*
tiaw<etaostrim. tt
U.,
vmre.
eumsiiismaH?Aut
(adu
arborem
bonam,
et
fructum
ejut bonum;
aul
facite
arborem
malam,
et
frucUmt eju
maltm
[Matih. xu, 34, 33). Qnid
te visdcalnare
,
parieslutee?
Novi interiora
lua,
non fallor lectorio
tuo: novi
quidprsetendas,
novi
quid tegas. Nequs
enim
opus
ei
erat,
ait
evangelista,
ut
quisquam
ei
per-
hiberellestimoniumdehomine:
ipse
enimsckbat
quid
esseiinhomine
(J oan. w, 25).
Sciebat
qmdesseliu
ho*
mine, qui
fecerat
hominem,
et homo faclusrat ttt
qnoereret
hominem. Videte
ergo
si non
sequuntur
se
voeesistae:
ll-ypocritm,quomodopolesiishonaloqui,
atmsitismali? Si vere
ergojustiliamlaquimini,
recia
judicate, fitii
hominum.Nonne
justiliam
loculi stts
,
quando
dixislis:
Magister,
scimus
quia jmlus
es
,
etnuitius
personamacoipis(Matth.
xxu
,16)? Quare
dolumin corde
liegebatis
?
quare imaginem
Caasaris
Creatori vestro
ostendebatis,
et
ejus imagineni
in
vestris cordibusdelebatis? Nonne anditumest
quid
locuti
fuerilis,
et
expertum
est
quemadmodumjudi-
caveriiis?Nonnevoscrucifixisiiseum
quemjostnm
essedixeratis?Si vere
ergojutliiiamloquimini,
rccla
judicate, filii
hominum.
Utquid
audio loculionemve-
stram,
Scimus
quiajuttut et;
cum
prsevideamjudiciuu
vestrum, Crucifige,crucifige?
Si vere
ergojustiliam
lo-
quitnini,
recla
judicate,filii
hominum.
Quid
enimfecis-
tis sseviendoadversusDeum
qui
horoo
erat,
el occi-
dendo
regem
vestrum? Non enimideorcx nonerat
futurus, quia
occisusest avobis resurreeturus. In
tiluloubi
scriptumerat,
Rex
J udmorum,
positosuper
crucem
Domini, linguis tribus, hebraica,
grseca,
latina
(Luc. xxm, 38),
noverat dicere
judex
homo
,
QuodsctipM,scripsi:
et Deusnon noverat dicere
,
Quodscripsi, scripsi
?Prorsusrex vesierest:
vivus,
rexvesler
est; occisus,
rexvester est. Ecce
resuxre-
xit,
et incoelorex vesler est: ecceventurus
est; vae
vobis, quia
rexvester est.
Itenunc,
et
loquimini ju-
stitiam,
et nolilerecta
judicare,
lilii honiinum.Non
vultisrecie
judicare,
recte
judicabimini.
Vivit
enim
illerex
vcster,
et
jam
non
moritur,
et morseullra
nondominabiiur.
(iiom. vi, 9).
Ecce
venit; rediie,
prmvaricatores,
ad cor
(Isai.xtMt, 8).
Eoce
veniel,
corrigimini anlequamveniat, prsevenile
faciem
ejus
inconfessione
(Psal.
xciv, 2).
Ecce
veniel;
rex ve-
sler est. Recordamini tilulum
super
crucem. Si non
eumvidetis
scriplum,
manet tamen: in terra uon
legilur,
sedincoeloservalur. Pulalisenimillamin-
scriptionem
fuisse
corruplam?Etquid
ait titutiis
psal-
mi
hujus
? In
finem,
ue
corrumpasipsi
Davidintituli
inscriptionem.
Non
ergocorrumpitur
iUa
inscriptio
li-
tuli. Rexvester csl
Ciirislus,quia
omniumrex Cliri-
stus:
quoniamipsius
est
regnum
,
et
ipse
domiuabitur
gentium(Psal.
xxi,
29).
Si
ergo
rex
cst, ecce,
aute-
quam
veniat,
dicit vobis: Adhuc
loquor, inquit,
nondumjudico;quisicclamocomininaado,
nolo fc-
rirejudieando.
Si vere
ergojusiitiamloquimini,
recia
judicate,
filiihominum.
4.
[ters. 5.]
Nunc autem
quidfacilis?
Quare
isla
vobis dicof Etenimincoraemojiitatcs
operamiai
in
terra.
hriqtuUte*
forteio eordesolo
TAudi
quid
te-
6>n
ENARRATIO
IN PSALMUMLVIL
678
quitur
: et cor suum
sequunlur
manus,
et cordi suo
famulanlur
manus, cogitatur
et
fit;
aut ideonon
fit,
non
quia
nolumus,
sed
quia
non
possumus. Quidquid
vis,
et non
potes,
factumDeu^
compulat.
Eteitiitiin
corde
Mquitatesoperamit&'in
terra.
Quid
deinde?lni-
quilates
manus vestrmeonneciunt.
Quid
est,
conne-
c/u/i'?De
pcccatopcccaium,
etad
peccatumpecca-
lum, propter pcecaiiira. Quid
est lioc?Furtum
fccil,
peccatum
est : visus
cst,
occidere
qit;crit
euma
quo
visus
esi;
connexumcst
peccalumpeccato.
Perniise-
rit Deus occutto
judicio
Qfcidere
eum
quem
vo-
luit
occidere;
senlil
sciri, quoerit
et alterum oc-
cidere;
connexuit tertium. Duin ea
molitur,
forte
ne inveniatur,
aut
quia
fecit ne
convincatur,
con-
sulit matliematictim
;
addilum cst
quarliim.
Re-
spondel
forte
aliqua
dura et inaia mathematicus
;
curriiur ad
aruspiccm
ut
t-xpietur: respondet aruspex
nonse
posse cxpiare;
maleficus
quaeriiur.
Et
quis
oninia
possit
uumcrare
quse
connectunlur
peccata
peccalis?lniquitatet
mamisveslrmconnectunl.
Quam-
diu
conncetis, ligaspeccaiumpecc:ito:
lc solvea
pcc-
catis. Sednon
possuin, inquis.
Clamaaditlum: In-
fetixegohomo,quis
i/ietiberabkde
corpore
morlishu-
jus(Rom.
VH,24).
Venictetiim
gratia
Dei,
ut deleclet
te
jusihiii,
sicul delectabat
iniquttas
;
et bomo
qui
ex
vinculisresolulus
es,
exclamabisadDeum:
Disrupisli
vinculamea
(Psal.
cxv,
16).
Quidest, disrupisti
vincula
mea, nisi,
remisisii
peccata
mea? Audi
quia
vincula
sunt:
respondetScriptura,
Criniculis
peccatorttm
suo-
rum
tmusquisqaeconslringilur(Prov. v, 22).
Nonso-
Ium
vincula,
sedetcrinicuti stint. Criniculi
sunl, qui
fiunt
itilorquendo
: hocest
quodpcccatispeccata
con-
nectebas. Vmhis
qui
iruhunt
peccata
sicutrestemlon-
gam,
Isaias clamal. Vmhis
qui
trahunt
peccata
sicut
vestem
longam(Isai. v, 18)
:
quid
est
aliud, quam
vae
bis
quorum
manus conneciunt
iiiiquitatem
? Et
quia
unusquisqoepeccatis
suis
constringilur,
sicutet
pec-
catissuis
caeditur,
Dominusmale versanlesin
templo
flagello
deresliculisfactoexclusit
(J oan. n, 15).Sed
nonvismodo
disrumpi
vincula
lua, quia
non seniis
vincula
tuajeiiam
deleclant
te,
et
voluptali
stwl:
sentiesin
fine,
cum
dicetur, Ligate
illi manuset
pedes,
et
projicite
illum in tenebrasexteriores
;
ibi erit
flelut
elttridor deniium
(Matth. xxn,13). Exhorrescis,
ti-
mes, pectus
tundis;
dicismalaesse
peccata,
bonam
esse
justitiam.
Si vere
ergojusliliamloquimini
,
recla
judicate,
filii
hominum.Invilavestrainveniantur verba
vestra
;
ifl factis vestris
cognoscantur
labia vestra.
Noliteergo
eonneclere
iniquilatem; quia
vobisad
alliga-
turaraadhibebitur
quidquid
connectitis.Non
audiunt;
nonomneslamen:
etqui
nonaudiunt
prsccogniti
sunt.
5.
[ers.4.]
Alienati sunt
peccalores
a
vulva,
errave-
runt
aventre,
loctttisunt
(alsa.
Et cum
iniquitalemlp-
quunlur,
falsa
loquuntur; quia
fallax est
iniquiias:
et cum
justittam loquuntur,
fatsa
loquuntur; quia
aliud ore
proferunt,
aliudincorde
obtegunt.
Alienaii
sunt
peccatores
a vutva:
Quid
est hoc?
Quaoramus
di-
ligentius
: fortassis enimiiluddicit
quia
Deus
prae-
Coguovit
homines
peccalores
etiaminuterismatrum
Namunde cum adhuc
prsegnans
esset
Rebeeca,
et
geminos
in utero
porlaret,
dictttmest:
5$cob
dilexi,
Esauautemodiohabui
(Gen.xxv, 23, Malach.
I, 2, 3,
etRom.
ix, 13)
? Dictumest
cn.iip
:
Majpr
servielm-
nori. Occullumibi
judiciumDei;
sed
lamcna
vulva,
id
est,
ab
ipsaorigine
ojjenali suut
peccatores.Unde
alienati? A veritate. Unde alienati? A
patria beata,
a
vitabeala. An fortealienali ab
ipsa vulva? Et
qui
peccatores
alieiuui sunt avulva?
Qui
enimnasceren-
tur,
si non ibi lenerentur? Aut
qui
hodie
viverent,
ut haecsine causa
audirent,
nisi
nasqerentur? Forle
ergo
a
quadam
vulvaalienati
sunt
peccatores,
in
qua
dolores
patiebatur charilas,
per Aposlolum
dicens,
Quos
ilerttm
parturio,
donecCltrislus
(ormelur
invobis
(Gctl.w, 19). Exspectaergo;
formare'.
Noli libi Iri-
buerc
judicium
quod
fortenon nosti. Carnalises ad-
huc,
conceptus
es : eo
ipsoquoaccepisti
nomenCbri-
sli,
sacramento
quodam
natuses in
visceribusmalris.
Nonenimexvisceribustantumhomo
nascitur,
scdet
invisceribus. Prius nascitur in
visceribus,
ut
possit
nasci de
visceriljus.
Proplcrea
dictumest de Maria:
Quodenimnalutnesl in
ea,de
Spirilu
sancloesl
(Malth.
i,
20).
Nondumdeillanatum
erat,
sed
jam
inillana-
tumerat.
Ergo
nascunlur inlra visceraEcclesiae
qui-
dam
parvuli;et
bonumcstut formaii
cxeant, neabor-
tulabantiir'.Generet
teinaler,
non
aborlial.
Sipatiens
fueris, usquequoformeris,
usquequo
inlecerla sil do-
clrina
veritatis,
continereledebent
malernaviscera,
Si autem
impatienlia
tua
concnsserislatera
matris,
cumdolore
quidem
teexcuiit
foras, sed
magis
tuo
malo
quamsup.
6. Alienatisunt
peccatores
a
vulva, erravertintaveu-
tre,
locuiisunt
fatsa.
Ideo
ergo
erraveruBta
venlre,
quia
locutisunt falsa?An
potius
ideo
loculi suul
falsa,
quia
erraverunt a
ventre?In
ventre
qpippeEcclcsiae,
veritasmanet.
Quisquis
ab hoc venire Eeelesioese-
paraius fuerit, necesse est falsa
loquatur
:
necesse
est, inqunm,
falsa
loquatur, qui
aut
concipinoluit, *ut
quemconceptum
mater excussit.
Indebaerelici cla-
mant contra
Evangelium
: ut de his
potius loquamur
quos
dolemusexcussos. Recitamus
eis: EceeCbri-
stus
dixit, Oportebal
Chrislum
pali,
et a mortuisre-
surgere
lertiadie.
Agnosco
ibi
caputnoslrum,
agnosco
ibi
sponsum
nostrum:
agnosce
et lu
mecum
spon-
sam,
vide
quid sequilur
: Prmdicari in
nomine
eju*.
pmnilenliam
el
remissionem
peccalorumper
omnes
gen-
tes, incipienlibus
ab
J erusalem
(Luc. xxiv, 46, 47)
Huc
veni,
hucveni
(a).
Ecce
Ecclesia^er
omnes
gen-
tes, incipientibus
ab
J erusaleni: iion
dko,, Huc
veni;
ipsa
ad tevenit. Illi aulem
obsurdescentes adversus
Evangelium,
et non nos
permiltentes legere
verba
Dei, qttse
se
jaciant
custodisseaflammael volunt de-
lere
lingua,loquunlur sua, loquuntur
inania:
Illetra-
didit,
et ille tradidit. Iinoet
egodico,
Et ille tradi-
dit,
et ille Iradidit: et verumdico. Sed
quid
adme?
Nec tu mihi
quos
nominasex
Evangelio legjs,
nec
egoquos
nominoex
Evangelio lego.
Auferantur de
1
Edd.,formari.
AI
Mss.,formukre.
(a)
Voxnonatistarum.
679 S. AUGUSTINIEPISCOPl
680
mediochartse
nostrse, procedat
iu mediumCodex
Dei. Audi Christum
dicentem,
audi veritalem
loquen-
tem: Prmdicariinnomine
ejus,inquit, pamilentiam
et
remissionem
peccatorumper
omnes
gentes,incipienlibut
abJ erusalem.
Non, inquiunt;
sed
quod
nos dicimus
audite:
quod
dicit
Evangelium
nolumusaudire.Aiie-
nati sunt
peccatores
a
vulva,
erraverunla
ventre,
loculi
sniit
fttlsa.
Nos
loquamurvera, quia
audivimusvera
;
quodDominusdicit, nonquodhomo
dicit. Potestfieri
ut homomenliatur : non
potest
fieri ut veritas men-
tialur. Ex verilatis ore
agnoscoChrislum, ipsam
ve-
rilatem: ex veriiaiisore
agnoscoEcclesiam, parlici-
pem
veritatis. Neino mihi falsa
loqualur, qui
erravit
abuteroiuvisceribusEcclesiae:
primo
viderem
quid
mc vellctdocere. Videonlienntuma
vulva,
videoer-
rassea
venlre,
et audilurus sumab
co, quid
nisi
falsa? Errtiverunla
ventre,
locutisunl
falsa.
7.
[ners.5,
6.J Indignalio
eis secundutnsimilitudi-
neni
serpentis.Magnam
remaudituri estis.
Indignalio
eissecundumsimitiludinem
serpentis.Quasi
dixerimus
,
quid
esl
quod
dixisli?
sequilur,
Sicut
aspidis
surdm.
Undesurdse? Et obluranlis aures suas. Ideo
surdae,
quia
oblurat aures suas. El oblurantisaures
suas,qum
nonexaudietvocem
incanlanlium,
elmedicamentimedicati
a
sapienie.
Sicut
audivimus,quod
ct homines
dicunt,
qui
ea
quapotuerunt
haec
cognitionedidicerunt,
sedta-
nien
quodSpiri
tusDeiinullomeliusomnibushominibus
novit. Nonenimfruslrahoc
dixil,
nisi
quia
fieri
potest
utverumsit
eliamilludquod
audivimus
deaspide.Aspis
cum
cceperitpati
incanlatorem
Marsum,qui
eam
qui-
busdamcarminibus
propriis evocat,
sicul sunt multa
etiam
magica,
audite
quid
facit. Sedinicrim in hoc
allendile, fralres: hoc enim
pracloquendumest,
nc
quisquam
veluli hacsitansaudiat:
nnn,
undecumque
datur
similitudo,
ab
Scripturis
laudatur
ipsares,
sed
tanluminde similitudo trahilur. Nonenim laudavit
iniquumjudicemqui
nolebataudireillam
viduam,
et
necDeum
timebat,
nechomines
reverebatur;
ct la-
menindesimilitudinemDominusIraxit
(Luc.xvm, 2):
nec ltiumlaudavit
pigrumqui
tres
paues,
non
pro-
pter
amicitiamdedit
petenti,
sedtacdio
victus;
el la-
menindesimilitudinemdedit
(Luc. xi, 8).
Et dere-
bus
crgo
non Iaudandistrahunlur secundum
quem-
dammodumnonnulloesimililudines. Aut si
propler-
ea
putalis
eundumessead
Marsos,quia
hoc audistis
ii.
Scriplura
Dei;
eundumest el ad
speciacula
thea-
tri, quia
dicit
Apostolus
: Non
sicpttgitlor,quasiaerem
cmdens;pugilari
enimest
pancratium
facere.J am
quia
hincdalaest
simililudo,speclacula
isladelectarenos
dcbent?aut
quia dixit, Qui
in
agonecontendii,
ab
omnibitsabstinensest
(I
Cor.
ix, 26, 28); propleren
agonislica
ista vanaet ludicra debetaffectare chri-
stianus? Alleiide
quidtibi
dicalur ad
similitudinem,
quid
inoncalurad
prohibitionem.
Ita
ergo
et bicdala
estquocdam
simililudode
Marso,qui
incantatuteducat
aspidem
delenebrosa caverna:
ulique
inlucemvult
educerc;
iltaaulemamandotenebrassuas
quibus
se
involutansoccullat,
dicilur
quod
cumexire
noluerit,
recusaustamennudireillasvoccs
quibus
se
cogi
sen-
lit,
allidit unamaurem
terrse,
et de caudaoblurat
atteram, atque
ilavocesillas
quantumpotestevitans,
nonexitad incantantem. Huic
similesdixit
Spirilus
Dei
quosdam
nonaudientts verbum
Dei,
et nonso-
luranon
facientes,
sed omninonefaciantaudire no-
lentes'.
8. Factumest hoc et in
primis temporibus
fidei.
Stephanusmartyr prsedicabat
verilntem
,
el
lanquam
tenebrosis
mentibus,
ut easinlucem
educerct,
incan-
labat: ubi venitad commemoralionem
Chrisli, quem
illi omnino audire
noluerunt, quid
de eis
Scriptura
dicit?
quid
deillisnarral ?
Clauserunt, inquit,
aures
suas.
Quid
autem
posteafecerint,
passio Slepliani
narrata
declarat. Non erant
surdi,
sed feceruiil se
surdos.
Quia
enimaures
patentes
incordenonhabe-
bant,
violentiatamenverbi
per
aurescarnis
irruens,
etiam
ipsis
auribus cordisvimfaciebal: clauseruntet
aures
corporis,
et ieruntad
lapides(Acl.vn, 56,
57).
Ecce
aspidessurdse,
duriores
lapidibusquibus
incan-
tatoremsuum
lapidaverunl:
non
audierunl vocemin-
cantantis,
et
medicamenti medicalia
sapiente.Quid
est
mcdicamentum
medicatuma
sapiente
?Forte medi-
camentura
confectum,
dicat
medicamenturamedica-
tum. An
quserimus
ibi
aliquid,quomodojam
si medi-
camentum
est,
etiam
medicatumsit?
Medicamenla
erant in
Prophetis, medicamentaerant in
Lege, prse-
cepta ipsa
omnia
medicamenta
erant;
et hoc medi-
camentum
nondumerat medicalum: advenluDomini
medicalumest
medicamenlum;
liocilli ferrenon
po-
luerunt.
Quia
enimnon
curabantur
medicamento,
medicatumest
ipsum
medicamentum
adveniuDomini.
J am
Siephanus
medicamenlummedicatum
incantabai;
hoc1111 audire
noluerunt: undemedicatumest medi-
camenlum,
contrahocaures clauserunt.Namibi hoc
feceruot,
ubi
nominalus est
Christus.
lndignalio
eorum,
sicut
indignatioserpeniis. Quid
auresclaudi-
tis?
Exspectate,audite;
et si
polueritis,
soevite.
Qnia
nolebanl nisi
ssevire, nolueruntaudire.
Quod
si audi-
rent, forte desaevirent.
Indignaiioeorum,
sicut indi-
gnatioscrpenlis.
9. Talesetiamislos
patimur
(a).
Primosibi verita-
temtcnerevidebanlur: noncessavit
Deus,
non
quie-
vit. In
J
Ecclesiasua
prsedicaia
est
veritas,
invisce-
ribusmalris
aperia
sunt corummendacia:
patefaclum
est
quodlucet;
demonslrataestcivitas
super
monlem
conslilula,
quse
abscondi non
potest,
et lucerna
po-
sita esl
super
candelabrura
, quse
lucetoranibus
qui
indomosunt
(Matih.v, 14, 15).
Ubi eniralalet Ec-
clcsiaChristi? ubi latct veritasChristi?
Nonne
ipse
est mons
qui
crevitex minimo
Iapidc,
et
'mplevit
uni-
versam faciemterrse
(Dan. n, 35)?
Convincuutur
hinc,
non habent
quod
dicanl contraEcclesiam. Ei
quid
eisremansit?
Quid
nos
quscrilis
?
quid
nos
vuliis,
dicunt?receditea nobis.Dicuntautemet suis: Nemo
cumillis
loqualur,
nemoillis
conjungatur,
nemoiltos
audiat.
lndignatio eortim, indignatioserpentium
:
1
sicMss.At
Edd.,
el nonsotttmnon
audientes,
sedomni-
noutnonvaleanlaudire
facientes.

particula,tn,quaeiuEdd.deerat, hucrevocalurexMss.
(a)
Donatistas.
681
ENARRATIOIN PSALMUMLVH. 682
sicut
aspidis
surdmel obturantisaures
suas, qum
non
exaudietvocemincanlanlium
,
et
medicamenli,
liocest
vocem
medicamcnli,
medicatia
sapiente.
Nonnebinc
jani intclligilurqualc raedicamentum, quando
vocem
dicit?
Numquid
medicamenlumhabet vocem? Est
quoddam
mcdicamentutn
quod
habct vocem. Medica-
mentum
portamus;
vocem
ejusaudite,
non
quomodo
aspides
surdae.Si vere
uliquejusliliamloquimini,recla
jttdicate, fitii
hominum.Voxest
medicamenli,
ct hoc
medicali a
sapiente.
J am enimvenit Christus
qui
im-
plcret Legcm
ct
Propbetas (Malth. v, 17), qui
veri-
tatcm
ipsam
firmaret : in
quibus
duobus
prscceptis
tolaLex
pendet
el
Prophetac(Id. xxn, 40).
10. Anforte
quoerimusatiquid
et ineo
quod
dicitur
aspis
ita aurcs
claudere,
ut unamearum in terram
prcmat,
alteramcauda
oppilet
?
Quid
sibi vuli hoc?In
cauda, postcriorauliqueinlelliguntur; ergo
'
procler-
ila, quo jam tcrgumoportet ponere,
ut in ea
quae
nobis
promilluntur
intcndamus:
ergo
necex
praeier-
ila vila nostra
,
necex
proesenti
delectari debemus.
Hoc enim
Aposlolus
monet
dicens, Quem
ergo
ali-
quandofructum
habuislisin his in
quibus
nunc eru-
besciiis
(Rom.
vi, 21)?
Revocat a recordandis cum
dclcclalione
proetcrilis,
et cum
quadamconcupiscentia
fruendi
*,
ncredearouscordc in
jEgyplum.
Quid
de
prxscnlibus? quomodojubet
etiam
ipsa
conlemni?
Non
respicientibus,inquit, gua;
videnlur,
sed
qum
non
videntur.
Qum
enim
videntttr, temporalia
sunt:
qum
aulemnon
videnlur,
wlerna
(11
Cor.
iv,
18
).
Ilemde
prsesenti
vita dicit: Si inhacvilatanlumin Chrislo
speranlessumus,
miserabilioressumusomnibushomini-
bus
(lCor.
xv, 19).
Obliviscere
ergo proeterila,
quibus
male
vixisti;
conlemne
proescnlia, qtiibus
tcmporaliter vivis,
ne te
alligando, proesenlia
non
permittant pervenirc
adfutura. Si enim
proesens
vita
tc
delcctat,
aureminterra
posuisti:
si tuis
prseieritis
eiiara relro labentibus
deleclaris,
aurem de cauda
obturasii.Debes
ergo
irc in
lucem,
exiredc
tenebris,
atiditavocemedicamenli medicati a
sapiente;
ut
jam
inluce
ambulans,
et exsultans dicas:
Qum
retroobli-
lus,
inea
qum
antesunt
extenlus(Philipp. m,13).
Non
dixit:
Quoc
relro
oblitus,
ct ex
proesentibus
delecta-
tus. Cum
dicit, Qtim
retro
oblitus,
nonobturavit aurem
de
cauda;
cum
dicit,
In ea
qum
anlesunt
exlentus,
bis
ct
procsenlibus
nonobsurduit: merito
audiens,
merito
praedicans,
meriloexsultat
linguaejus, prsedicans
ve-
ritateminluce
nova, deposila
veterelunica. Et ad
hocenimvaletastuiia
serpentis,
ad
quam
nosimitan-
damDominusexbortatur. Aitenim: Estoteasluti sicul
serpentes(Matth.
x, 16). Quidest,
aslultsicuf
serpen-
tes? OfTeromniamerobralua
percutienti,
dummodo
caput integrum
serves.
Caput viri,
Christus
(I
Cor.
xi, 3).
Sed
gravat quasi pondus
corii
cujusdam
el
quasi
senectaveterishominis.Audi
Apostolum
dicen-
tem,
Exuentesvosveterem
hominem,
el indueniesno-
vum
(Coloss.
IH
,
9
, 10).
Et
quomodo
exuo
, inquis,
veleremhomincm? Imilarc astutiam
serpcnlis. Quid
1
SicMss.Edd.
vero,ergo
nonin
prmterila.
1
SicMssAt
Edd.,fruendis.
SANCT.AUGUST,IV.
'-
cnim facit
serpens,
ut exuat se veterem lunicam?
Coarclatse
per
foramen
anguslum.
Et
ubi, inquis,
inveniohocforamen
angustum
? Audi : Arcla el an-
guslaestviaqum
ducitad
vitam,
et
pattci
sunt
qui inijre-
diunlur
per eam(Malth. vu,
14).
Rcformidas
eam,
ct
nonvis
ambularc, quiapauci
sunt ? Ibi
ponenda
cst
vclus
ttmica,
et alibi
poni
non
potest.
Aut si visve-
lustate
impediri, gravari, premi,
noli ire
per angu-
slam. Si autem
gravaris
vetustate
quadampeccati
lui
et
praeteritoevilae,
transirenon
potes. Quiaergo
cor-
pusquodcorrumpitur, aggravat
nnimam
(Sap.
ix,
15);
vel
cupidilalescorporales
non
prcmant,
vel concu-
piscentiae
carniscxuanlur. Unde
exuuntur,
nisi ieris
per angustam',
nisi fuerisastutusut
serpcns?
11.
[
tiers.7.
]
Deus conlrivil dentes eorumin ore
ipsorum.Quorum?Quibusindignatio
esi sictitsimili-
tudo
serpentis,
et
aspidis
obturantis aures suas
,
ne
audiat vocem
incaiitantium,
et medicamcnli medicati
a
sapicnte. Quid
illisfecil Dominus?Conlrivit dentes
eorumin ore
ipsorum.
Factum
est;
hoc
primo
factum
est,
etmodo fit.Sed
sufficerel,
fralrcsmei,uldiccretur,
Deuscontrivitdenleseorum.
Quarc,
tziore
ipsorum
?
Nolebantaudire
legem,
nolebantaudirc
praecepla
ve-
ritatis a Christo
Pharissci,
siiniles
scrpenti
illi et
aspidi.
Procteritisenimsuis
peccatis dclcclabantur,
et
pracsentem
vitaranolebant amitlere
,
idest
gaudia
terrena
progaudiis
oeternis.Unamauremclaudebant
exdelectaiione
praeleritorum,
altcramexdelectatione
prscsenlium
2
: ideo iiolebant audire. Namunde cst
illud: Si dimiserimus
eum,
venienl
Romani,
etlollent
nobis el locumet
gentem(
J oan.
xi,
48
)
?
Ulique
nolebant
perdere
locum
,
ad lcrram colliserant
aurem
suam;
et ideo noluerunt audireverba illa
medicaia a
sapiente.
Dictumest dc illis et
quod
avari erant et amatorcs
pecuniac
: et omnis vita
corum
,
cliara
proeterila, descripta
csl a Domino
in
Evangelio.Qui legitdiligenterEvangelium,
invcnit
undeilli ambasaures obturabanl. Intendat Charilas
Vestra: Dominus
quid
fecit?Co/i'n't>/*f denleseorumin
ore
ipsorum. Quid est,
in ore
ipsorum
?Ut ore suo
contra se
pronuniiarent: coegit
illosore suo in se
sentenliam dicere. Calumniari volebant ei
proptcr
iributum:nondixit
ille,
Licel reddere
tributum,
aut,
nonlicet reddere. Et volebat denles
eorum, quibus
inliiabant ut
morderent, conterere;
sedinore
ipso-
rumvolebat. Si
diceret,
Solvatur Coesari Iribulum
;
calumniarentur illi
quod
maledixissel
genti
J udoeo-
rum,
eamtributnrinmfaciendo.Ex
peccato
enimtri-
bulumreddebant humiliati,
sicut illis in
Legeprae-
dictum erat. Tenemus
illum, aiunt,
maledictorem,
genlis
nostrae,
si nos
jusserit
tribulum
persolverc
: sl
autem dixerit,
Nolite
solvere,
tenemus eum
quod
contradixerit nobisdevotosesseCsesari.Talembici-
pitem laqueumquasi capiendo
Domino
posuerunt.
Sedad
quem
venerant?
Qui
noveratcontereredentes
corumin ore
ipsorum.
Ostendilemihi
nummum,
in-
.'
sicMss.AtEdd.hoc
loco,perangustum.
"s
Mss.,
idest
gaudia
terrena.Ex
gaudiis
terrenisunam
aureinclaudebant,
exdeleclalione
prmterilorum
alleram.
ideo,etc.
fVingt-deux.J
683
S. AUGUSTINlEPISCOPI
684
quit.
Quid
me
lenlatis,
hypocrilm?
Dctributosolvendo
cogitalis?jusiiiiam
facere
1
vultis?consilium
justiliae
quoerilis?
Si vere
justitiamloquimini,
recta
judicate,
filii
hominttm.Nunc autera
quia
alia
Ioquimini,
alia
judicatis, hypocrilac
estis:
gitia*
me lenlatis? Nuuc
contcramdcntesvcstrosinorcvcstro: oslenditemihi
tiummum.
El dcmonstraverunt
ci. Et illcnon
dicit,
Cxsaris cst;
scd
inlcrrogat, Cujus
est? ut corum
dcntes
inorc
ipsorum
conterantur.
Quxrcntc quippe
illo
cujus
habcrct
imogincm
et
inscriplioncm,
illi
Cacsarisdixerunt. J am nnncDominusconteret den-
les corumin orc
ipsorum.
J am
rcspondistis, jam
conlrili sunt dentesvcstri in orevestro. ReddilcCw-
sari
qum
Cwsaris
sunt,
el Deo
qttm
Dci sunt
(Malth.
xxu,
17-21).
Quaerit
Caesar
imagincm
suam
;
rcddite
:
quoerit
Deus
imaginem
suam;
reddiie.
Non
perdat
cx
vobisCacsarnummumsuum: non
pcrdal
Dcusinvo-
bisnummumsunin. El illi noninvcncrunl
quid
rc-
spondcrenl.
Missi enimcranl ut calumniarcnttirci
:
ct redicrunt
dicentcs
quod
nemo
possil
ci
rcspon-
derc.
Undc?
Quia
contrili crant dcnlcs coruminorc
ipsorum.
12. Indeesl et illud: In
quapoieslate
isla
facis?
El
egoinlerrogabo
vosunumsermonem
; respondele
milii.
Et intcrrogavit
de J oannc
,
nndc essct
baplismus
J oannis
,
dccoclo,
au cx
hominibus;
ut si
quid
re-
spondcrent,
contra
illoscssct. Nolucrtmtdicere
,
Ex
bominibus,
limciitcshomincsnc
lapidarcntur
ab
eis,
co
quod
J oanncm
prophelam
habcrcnt:
dicere,
De
ccelo
plus
formidabant,
ncfatercnlur
ipsumChristum,
quia
J oannes
prscdicavcrat
Cbrislum.Coarclatiutrin-
quc,
exhac
parlc
etcxbac
partc, qul parabantobji-
cerc criinen
rcspondcrunt ignorantiam;
dixerunt:
Nescimtts
(Marc.xi, 28-35).
Calumniam
2
cnim
proc-
parabant,
quando
dixerunt,
In
quapotestale
isia
fa-
cis? ut si
diceret,
Chrislussum
, quasi arrogantem,
superbum,
sacrilegum
invadcrent. Noluit dicere
,
Christussum;
scd
quscsivil
de
J oanne, qui
dixerat
quodipsc
cssutChristus.
Illi nonsnnt ausi
reprchen-
derc J oannem
,
limcntcsne a
populo
occidcrenlur :
nonsuntausi diccrc,
Vcrumdixil
J oanncs,
ncdice-
relur cis,
Crcditcilli.
Obmutucrunt,
nescircsedixe-
runt
:
jam
mordere
non valcbant.Undc nonvalc-
"bant
?J amoccurrit
vobis
;
contrili crant dcntcseo-
rumin orc
ipsorum.
13. Pharissco
displicuit
Dominusilli
qui
ad
pran-
diumvocaveral, quod peccatrix
mulieracccsscritci
ad
pcdcs
;
ct murimiravit advcrsuscumdiccns: Si
cssct
hic
prophela
,
scirel
qum
mtiticrilli accessil ad
pedcs.
0 lu iion
prophcla
,
uiulcscis
quod
nescierit
quoc
mulicrilli acccssii :id
pedes
?
Quia
nonscrvabat
vidclicol
innndiliani
J udocorum, quae
a foris
quasi
cuslndiebainr
i:i
carne,
ct cxsulnbnl
3
cx
corde,
lioc
dft Domino
suspicalus
cst. Domiuusautcm
qui pec-
catamulicris
novcrat,
ctiain
cngitalioncshospitisau-
dicbat,
ct
rcsponditqiisc
noslis. Et ne diu liincIo-
1
sic Mss. At
Edd.,jitslitiainf.tcere
nonvttltis.
2
Er. et
Mss.,
cttlunmiari.
8
SicMss.At
Edd.,
clnoncokl-alurexcorde.
quar,
lameninore
ejus
voluitcontereredentes
ejus.
Proposuit
enim: Dttodebitoreseranlcuidam
feneralori:
unus
quingenlos
debebat
denarios,
atius
quinquaginla.
Non habebantambounde
redderent;
dimisil ambobus.
Quis
eum
pltts
dilexit? Adhoc
interrogat ille,
ut ille
respondeat:
adhoc illc
rcspondct,
ut dentes
ejus
in
ore
ejus
conteranlur.
Respondit coufusus,
cxclusus
est : admissaest illaad
pcrcipicndainmisericordiam,
quoeirruperat
inhabitaculumalienum
,
sed non ac-
ccsseral ad Deumalicnum
(Luc. vn, 39-50)
: Con-
trivitDominusdenteseorumtnore
ipsorum.
14. Molasleouum
confregit
Dominus.Nontantum
aspidum. Quid
dc
aspidibus
?
Aspides
insidiossevo
lunt vencna iminittcrc
,
cl
spargere,
et insibilare.
Apcrtissime
soevicrunt
genles,
et fremuerunt sicut
leones.
Quarefremueruntgcntes,
et
populi
tneditali
sunl inania
(Psal.
u
,
1)
?
Qtiando
iusidiabanturDo-
niino,
Liceldaretribulum
Ctvsari,
annonticet?
aspidcs
cranl, serpenles
crant :contrili sunt denteseorumin
orc
ipsorum.
Postca
clamavcrunt,
Crucifige,crucifige
(Malth.xxvu, 23,
el J oan.
xix, 6)
:
jam
nonestlin-
gua aspidis,
sedfremituslconis. Sedet tnolasleonum
confregit
Dominus.Forlc hicnon vacat
quod
non ad-
didit,
inoreeorum. Insidiantcsenira
captiosis
intcr-
rogationibus, cogebanlurresponsione
snavinci :
isli
autcmqui apertesaericbant,numquidinterrogationi-
busconvincendiqrant?
Tamcnct coruminolascon-
tritaesunt :
crticifixusrcsurrexit,
ascendilin ccelum
,
glorificatus
cst Christus
,
adoralur abomnibus
genti-
bus,
adoraturabomnibus
rcgibus.
SsevianlmodoJ u-
daei,
si
possunt.
Nonsacviunl.Molasleonum
confregil
Dominus. S
15. Habemusct in hocrelicisbocdocumenlumct
experimcntum.quia
et
ipsos
invenimusesse
serpcnlcs
indignationeobsurdatos,
nolentesaudiremedicamen-
tuinracdicaluma
sapicntc
: et inore
ipsorura
contri-
vit Dominusdenteseorum.
Quomodo
sscviebantin
nos,repreliendendoquodquasi persecutorescssemus,
cxcludendoillosdebasilicis?Modoillos
inicrroga
:
Debentexcludi hserelicide
basilicis, annon
debcnl?
Respondeant
modo. Dicant non
debere :
repetunt
Maximianistaabasilicas.Ncautem
rcpeiant
Maximia-
nistac
basilicas,
dicttntdeberc.
Quid
est
crgoquod
dicebatisadvcrsumnos?An conlriti sunt dentes ve-
slri inorc vestro?
Quid
nobisct
rcgibus,
inquiunl
?
quid
nobis ct
imperatoribus
?Vos de
imperatoribus
pracsumilis.Quocro
et
cgo
:
Quid
vobisad
proconsu-
lcs, quos
miscrunt
imperalorcs?quid
vobisad
leges,
quas
contravos
dcderunt
imperatores?Imperalorcs
communionisnostrsc
leges
advcrsusomncshoerelicos
dederunt : eos
utiqueappcllant bsereiicos, qui
non
suut comraunionis
corum,
inicr
quos utique
et vos
cslis. Si vcrocsunt
lcgcs,
valeantctinvos
hoerelicos;
si falsocsunt
leges, quarc
valenl contravcslrosbsere-
licos?
Fralres, paululumadverlile,
et
inlclligitcquod
diximus:
quandoegerunt
causassuasadversusMaxi-
mianistas,
ut eosasedainnalosct schismaiicossuis
ejiccrenl
dc
locis,
quoe
illi locatenehant
anliquilus,
ct succcsscrant
episcopis
dccessoribus
suis;
volentcs
e85
ENARRATIOLNPSALMUMLYII.
C86
illos inde cxcluderc, cgerunt legibus publicis,
ad
judiccs
venerunl,
dixerunt se
calliolicos,
ut
possent
excludere hacrclicos.
Quare
lc dicis
calholicum,
ut
cxcludatur haerelicus,
ct non
potius
es
calholicus,
ne
sis exclusushsereticus? Modocatholicus
es,
utvaleas
adexcludcndumhaereticum. J udcx cnimnon
possct
nisi
legibus
suis
judicare.
Dixerunt se
catholicos;
ad-
missi sunt
agere
: dixerunt illos
hacrelicos; quaesivit
unde
probarelur
: Iectumcst concilium
Ragailanum,
ubi damnati sunt Maximianistac
;
insertumcst Aclis
proconsularibus
, probatum
cst
quod
illi damnati non
deberent tcnere
basilicas,
et
pronuntiavit proconsul
ex
lege.
Ex
qualcge? Quoe
lala cst contra hxrcticos.
Si conlra
haerclicos,
ct conlratc.
Quarc, inquit,
con-
Irame? nonenim
ego
hscrelicussum. Si lubacrcticus
non
es,
falsaosunt illac
leges
: abhis cnim
imperalo-
ribuslatsc sunl, qui
nonsunt communionistuae;
om-
nes
qui
non sunl communionis
corum, lcgibus
suis
hsereticosvocant. Non
qtiscro
ulrumveroean
falsoe;
scquestrala
illasit
quaestio,
si adhuc
qusestio
est: in-
tcrimsecundumlemodo
inlerrogo,
Verse
legessunt,
an falsse
leges
sunt?Si versc
sunl,
crcdatur eis : si
falsse
sunt, quare
uleriseis? Dixisli
proconsuli:
Ca-
tliolicus
sum,
uxcttidehsereticum.
Qusesivit
illeunde
probarotur
liKreticus :
prolulisti
concilium
tuura,
cstendisti
quod
eumdnmnaveris. lllc vel connivens
',
vel non
intclligens,
usustamencst
lege
sicut
judex
:
el fecistide
judicc quod
de tenonvisfacere. Si enim
judex
usus cst
legeimperaloris
ad luam
suggeslio-
ncm,
cur ea tu non uleris ad tuam correctionem?
Ecce
ejecit
hscreticumtuumex
legeimperaloris
sui:
quareteexeademlege
nonvis ut
ejicial?Replicamus
quod
fecislis: eccc basilicselenebantur a Maximia-
nistis,
modo avobis
tenentur;
exclusi sunt
cx eis
Maximianislse:
cxslaiujussionesproconsulum,
exslant
memoria;Gcslorum;appariloresaccipiuntur,
civilates
cxcitanlur, pellunlur
hominesde locissuis.
Quaro?
Quia
hsereticisunt.
Qualege pelluntur
?
Responde
:
videaraussi nonduracontriti sunt dcnles vestri inore
vestro. Falsalex est? Nonvaleal inhserelicumtutim.
Veralexest? Yaleatct in te. Nonest
quod respon-
deant;
Deus co/ifritiifdenfes eorumin ore
ipsorum.
Ideoque
ubi non
possunt
lubricafallacia
serpcrc
ut
aspides, sperta
violentiafremuntut lcones.Prosiliunt
et sseviuntarmatselurbse
Circumcellionum;
dantslra-
gcmquantani possunt, quantamcumquepossunt.
Scd
cl molasleonum
con(regil
Dominus.
16.
[vers. 8.] Spernentur lanquamaqua
decttrrens.
Nonvos
icrreant, fralres, quidam
fluvii
qui
dicun-
lur
lorrentes;
hiemalibus
aquis implcmur:
noliteli-
mere; post paululumtransit,
decurrit
aqua,
ad
tempusperslrepit,
mox
cessabit;
diustarenon
pos-
sunt.Multsehsereses
jam
emorluocsunt: cucurrcrunt
inrivissuis
quantumpoluerunt,
dccurrerutU
,
sic-
cati sunt
rivi,
vix eorum memoria
reperitur,
vcl
quia
fuerint.
Spernenlurtanquamaqua
decurrcns.Sed
nonsolum
ipsi:
totumiiocsocculumad
tempusper-
strepit,
et
quseritquem
traliat. Omnes
impii,
omncs
1
Inmultis
Mss.,
conhibens. laaliiset
apudEr.,
cohibens.
superbi,
sonantcs ad
saxa
supcrbiaesuoe
quasi aquis
irrucntibuset
coiiflticntibus
,
nonvos
terreant;
hic-
malcs
aquacsunt, semper manarcnon
possunt: nc-
cesscesl dccurranl inlocumsuum
,
in
Qnem
suum.
Et tamen
d.e
isto lorrente sscculibibit
Dorainus.Pas-
sus cst enimliic
, ipsum
torrentem
bibit;
scdinvia
bibit,
scdin
transcursu,
quia
invia
peecalorumnou
stclit
(
Psal.
i,l).
Sed
quid
ait de illo
Scriptnra
?
Delorrenteinvia
bibet,
propterea
exaltabit
capul
(Psal.
cix, 7):
id
cst,
proptereaglorificalus
est, quiamor-
luus
cst; propterca resttrrexit, quia
passus
est. 8i
nollet biberein viade
(orrcnte,
non
morcretur

si
non
morcretur,
non
resurgeret;
si non
resurgeret
non
gloiificarctur. Ergo,
de
torrenlein via
bibet,
proplerea
exaltabit
caput.
Exallatumest
jam
eaput
no-
strum:
sequanlur
cummcmbrasua.
Spernenturtan-
quamaqua
decurrens.Intenditarcum
suum,
donec
infit
mentur. MinocDei noncessant: arcus
Dei,
minoeDei.
lntendilur
arcus,
nondumferit. lniendit
arcum
suum,
donec
infirmenlur.
Et multi infirmali sunt
l
ipsius
in-
lentionc arcus territi. Narahinc
infirmalus est
illo
qui
dixit:
Quid
me
jubes facere
?
Ego sum,
inquit,
J esus
Nazarenus,
quem
lu
persequeris(Act.
ix
, 6, 5).
Qui
clamabat decoelo
,
arcum tendebat.
Multiergo
qui
fuerunt
inimici,
infirmati
sunt,
et
conversi no-
luerunt
erigere
diu cervices suas adversus
perseve-
ranliamcxlenli arcus. Namsic infirmatuscst el illc
qui ait,
netimeainusinfirmari :
Quando
infirmor,
tunc
potens
sum. Et cumoraret asc tolli stimulum
carnis,
quid
ei
responsum
est? Virlusin
infirmilale
perficilur
(II
Cor.
xn, 10,
9).
httendit arcum
suum,
donecin-
firmenlur.
17.
[
vers
9.]
Sicttf cera
liquefactaattferenlur.Diclu-
rus
enimeras : Nononinessic
infirmanttir, quomodo
ego,
ut
credant; pcrseveranl
intilti in raato suoet in
nialitiasua. Et de
ipsis
nihil timcas: Sicut cera
lique-
factaauferenlur.
Noncontra tc
slabunt,
non
perdura-
bunt :
ignequodamconcupisccntiarum
suarum
per-
ibunt. Est enimhic
quacdainpocna
occulla : dcilla
diclurttscst modoPsalmus
usque
infinera.Pauci
sunt
vcrsus : intcnti estote. Est
quxdam pocna futura,
gchennaeignis
, ignis
oeternus.Futiira enim
poena
duas
spccies
liabcl. Aut infcroruin
est,
ubi ardebat
dives
ille, qui
volcbatsibi stillam
aquoe
stillari inlin-
guam
de
digito paupcris, quem
ante
januam
suam
contempserat, quando
ait :
Quoniam
crucior inhac
flamma(Luc. xvi, 24).
El altera est illain
fine,
de
qua
audiliiri sunt:
qui
ad sinistram
ponendi
sunt:
lle in
ignem
wtemum, qui prmparalus
esttliaboloct
angeliscjus (Mailh.
xxv,
41).
Illae
poenae
manifeslse
erunt co
lcmporc, quando
cxitumfuerit ex liac
vila,
aut finitosocculo
pcrventum
ad resurreclioncm mor-
luorum. Modo
ergo
nulla
pcena
cst,
el
prorsus impu-
nilasinit Deus
pcccalausque
ad illumdiem? Est et
liic
quscdampccna
occulta
;
de
ipsa
modo iraciatur.
Hancvult conimeiidare
Spiritus
Dei : hanc
intelliga-
mtis
,
hanc
caveamus,
hanc
evitcmus,
et in iltas
multumterribilcs non incidemus. Forte dicturusest
1
In
aliquot
Mss.
adilitur,
etconversi sunt.
RQ7
S. AUGUSITNIEPISCOPI
688
'""
Valiquis:
Sunt et hic
pcense,
carceres,
cxsilia
,
, ^nta,
mortes,
diversa
genera
dolorumct tribu-
m. Sunt
quidem
et
ista,
el Dei
judiciodispen-
f;
sedmullis ad
probalionem,
muliis ad da-
ationem. Videmustamen
aliquando
in his
pcenis
i ustbs
affligi,
et abhis
pocnis injustos
essealicnos:
, undenulaverunl
pedesilli, qui posteagratulatus
ait,
Quam
bonusIsrael Deusrectiscorde! Mei aulem
pene
commotisunt
pedes, quia
zelaviin
peccatoribus,pacem
peccatorum
tnfuens.Videratenimfelicilatem
malorum,
et delectatuseral esse
malus,
videns
regnaremalos,
beneilliscssc
,
abundareeos in omni
copia
rerum
lemporalium, qualia
adhuc
ipseparvulus
desidcrabat
a Domino: cl nutaverunt illi
pedcs, usquequo
vidc-
ret
quid
infinemvel
sperandum
vel timendtimsit.
Ait cnimincodem
psalmo
: IIoc labor est anteme
,
donec introeamin sanctuarium
Dei,
el
intelligam
in
novissima
(
Psal. LXXII
, 1,2, 3,
10,17).
Non
crgo
poenas
inferorum
,
non
poenas
illius
post
resurrectio-
nem
ignisseterni,
non
pcenas
istas
quac
adbuc inhoc
socculo
promiscuae
sunt
juslis
ei
injustis,
el
plerum-
quegravioresjuslorumquaminjustorum:
sednescio
quampcenampraesentis
vitoevult commendare
Spi-
ritus Dei. Adverlite
,
auditehoc medicturum
quod
noveralis; seddulciusest cuminPsalmo
ostendilur,
qui
obscurus
anlequamostenderelur, pulabatur.Ecce
cnira
proferoquocjam
noveratis: sed
quia
inde
pro-
ferunlur,
ubi nondumca
vidcbatis,
fitut etiamnola
tanquam
novadelectent. Audite
pcenamimpiorum
:
Sicut
cera, inquit, liquefacla auferenlur.
Dixi
per
concupiscenlias
suas hoc cis fieri.
Concupiscentia
mala
, quasi
ardor est el'
ignis. Ignis
consumitve-
siem,
libido adulterii nonconsumitanimam? Deco-
gilato
adullerio cum
loqucreturScripiura
ait : Alli-
gabit quis ignem
in sinu suo
,
el vestimentasua non
combttret?Geslasinsinu
prunas, perforalur
lunica:
gestas
in
cogitatione
2
adullcrium,
ct
inlegra
est ani-
ma(Prot).
vi,
27.29)?
18. Sedistas
pcenaspauci
vident:
proplerea
eas
maxime commendat
Spiritus
Dci. Audi
Aposlolum
dicentcm: TradiditillosDeusin
coneupiscentias
cor-
diseorum. Ecce
ignis,
a
cujus
lacie
tanquam
cerali-
quescunl:
solvuntur cnima
quadam
constanliaca-
slitalis; proptcreactipsicuntesinlibidinessuas,
soluti
et fluxi dicuiitur. Undefluxi? undcsoluli? Ab
igne
concupiscentiarum.
Tradidil iltosDeusin
concupiscen-
iiascordiseorum
,
ul
facianl quw
non
conveniunt,
re-
pletos
ormti
iniquitate.tZt
enumerat multa
quoepeccata
sunt,
et
pcenas
dicit essc
peccatorum.
Nam dicit
primampcenamsuperbiam
: imo non
pcenam,
sed
primumpeccatumstiperbiam.
Primum
pcccatum
su-
perbia
est: ullima
poena
est
ignisseternus,
aut
ignis
iufernuS; jam
cnini daranalorum.lnler illud
primuin
peccatum
et bancultimam
poenam,
media
quaesunt,
et
peccata
sunl et
poense.
Tammullaenimdicit
Apo-
stolus fieri ab eis
, quaepeccaia
sunt deteslabilia
;
et tamen
poenas
easdicit.
Propter Itoc,
inquit,
Deus
1
SicMss.AtabEdd.abest
particula,
ef.
'
Sicomoes
Mss.At
Edd.,
tncorde.
iradidil eosin
concupiscenlias
cordis
eorttm,
in
immun-
ditiam
,
ul
facianl qum
no/i conveniunl.Et ne
ptitaret
quisquamipsispcenis
lantumsc
affligi quibus
modo
delectatur,
el nontimerct
quod
venturumest in
fine,
commemoravit ultimam
poenam
:
Qui
cttm
juslitiam
Dei
cognovisscnt,
non
intellexerunt, inquit, quoniam
qui
ea
agunt,digni
sunt
tnorte;
nonsolum
qtti faciunl,
sedeliam
qui
consenlitinl
facicittibus.Qui
ea
agunt
di-
gnisuntt/io/fe.qiiae?Quxsuperius
enumeravilin
poenis
csse: namtradidil illosDeus
,
dixil
,
in
conctipiscen-
tiascordis
eoruin,
ul
facianl qum
non conveniunl.Ut
aduller
sit, jampcenaesl;
ul mendax
,
ut
avnrus,
ut
fraudiilenlns,
ut
homicida, jampoense
sunl.
Cujus
peccati poenoa
? Prioris
aposlasioe,
illius
superbise
:
lnilium
pcccali
hominis
aposlalare
a Deo
;
et initium
omnis
peccntisuperbia(Eccli.x,14,15).Proptereaipsum
pcccalumprius
dixit:
QuicumcognovisseniDeum,
non
ttl Deum
glorificaverunl,
aut
gratiasegerunt;
sedeva-
niteruntin
cogitalionibussuis,
cl obscuratutnesl insi-
piens
cor eorum.J amista
pcenn
esl obscuraiiocordis.
Sed unde
conligit?
Diccnlesenimse csse
sapientes,
slulti
facii
sunl
(Rom. i,
21-29).Quia
asc baberedi-
cebant
quod
a Deo
acceperant;
aut si
cognoverunt
a
quo acceperunt,
non cum
glorilicaveruni
a
quo
se
accepissecognoverunt ;
hoc
cst,
Dicenlesseesse
sapientes.
Et ibi stalim
poena
secutaest : Slulti
facti
sunt, et obscuraliimest
insipiens
coreorutn.Dicentcsse
esse
sapienles,
stulli
facli
sunt. Parva isla
poena
esl ?
Utde istasola
Ioquamur ,
obscuraliocordis
,
excoa-
caliomenlis
parva
est
pcena
?Si
quis
furinm
faciens,
slatimoculum
perdidisset,
omnesdicereiuDeum
pra>
sentemvindicasse. Oculumcordis
amisit,
et ci
pe-
percisseputatur
Deus! Stctii cera
liquefactaauferen-
tur.
19.
Superceciditignis,
etnonvideruntsolem.Vide-
tis
qtiomodo
dicit
quamdampcenam
obscurationis.
Ignis supercecidit
:
ignis superbiae, ignis
fumosus
,
ignisconcupiscentisc, ignis
iracundiic.
Quantusignis
est?
Super quemceciderit,
nonvidebitsolem. Ideo
dictumest: J Vonoccidal sol
super
iracundiamveslram
(Ephes.
iv, 26). Ergo,
fratrcs,
ignemmalaeconcupi-
sccntioc
timeie,
si nonvultis
Iiquefieri
sicut
cera,
et
perire
afacieDei.
Supercadit
enim
ignisisle,
et so-
lemnonvidebilis.
Quem
solcm?Nonistuni
quem
te-
cumvident et
pecora,
et mincsc
,
el boni ct
mnli;
quia
facit soiemsuumoriri
super
bonos et malos
(Matlh.
v, 45).
Sedest alius
sol,
de
quo
dicturi suiit
illi,
Ef sol nonortusesl
nobis;
transieruntomniailla
lanquam
umbra.
Ergo
erravimusa viaverilatis
,
et
ju-
stitiwlutncnnonluxil
nobis,
el solnonortusest nobis
(Sap. v, 6,9). Quarc,
nisi
quiasupercecidilignis,
el
nonviderunl solem?Vicitillos
concupiscenlia
carnis.
Et ista
concupiscentia
undevenit? Allendite. Detra-
ducenatus es cumeo
quod
vincas: noli libi liostes
addere,
vincecum
quo
nalus cs. Ad sladiumvitse
hujus
cumillo
venisti, congredere
cumeo
qui
tecum
processit. lpso
non
vicio, quareprovocas
calervas
concupiscenliarum?
Deleciaiioenim
carnalis, fratres,
cumhoniinenascitur. Scd
qui
bene
eruditur,
citovi-
689
ENARRATIO
IN PSALMUMLVII.
690
det hoslem
suum,
ct
aggredilur
et luctaiur,
et cito
vincit: idoncus est enimnondumcrescentibushosti-
bus.
Qui
autemillam
concupiscentiam,
cum
qua
de
peccaii propagine
natus
est,
contemnit vincere
,
et
mtiltasadliucexcilat
exseritque
libidines,
difficulter
eas
superat,
et adversusse
ipse
divisus, igne pro-
prio
concremaiur. Ne
itaque speres quasi
illas solas
poenas
futuras; proesentes
vide.
Superceciditignis,
ef
nonvideruntsolem.
20.
[versAO] Priusquamproducatspinasvestrasrb.a-
mnus,tanquam
vivenles
lanquam
iniracombibet eos.
Quid
estrhamnus?Spinarumgenus
est,densissimaequaedam
spinoa
esse dicuntur. Primo herba
esl;
et cum
herba
esl,
mollis et
putchra
est : ibi sunt lamen
spinae
postea processuroe.
Modo
ergo
deleclant
peccala,
et
quasi
non
compungunt.
Herba est
rhamnus,
et modo
tamenest
spina.
Priusquamproducal spinas
rhainnus:
priusquam
miserarum deleclationum
et
voluptatum
manifcslatormenta
procedant.
Interrogcnt
se
qui
ali-
quid
amant,
et adid
pervenire
non
possunt;
videant
si non cruciantur desiderio: et cum
pervenerint
ad
id
quod
illicile
desiderant,
attendanl si noncrucian-
tur timore. Videant
ergo
hic
poenas
suas, antequam
veniat illa
resurrectio,
curain carne
resurgentes
non
immutabuntur. Omnes enim
resurgemus ,
scd non
omnesimmulabimur
(I
Cor.
xv,
51).
Habebunt
quippe
corrtipiionem
carnis in
qua
doleant,
nonin
qua
mo-
riantur
; alioqui
et illi doloresDnirenlur. Tunc
spinaj
illius
rhamni,
id
est,
doloresomneset
compuncliones
tormenlorum
producentur. Quales spinas patienlur
illi
qui
dicluri sunl : Bi sunt
quosaliquando
habuimus
inrisum
(Sap.
v,
3)? Spinascompunclionispcenilen-
liae,
sedseracet inffuctuosoe
,
sicul
spinarum
sterili-
tas. Pcenitenlia
hujus temporis ,
dolor medicinalis
cst :
poenilentia
illius
lemporis,
dolor
pcenalis
est.
Nonvisillas
pati spinas?
Ilic
compungerespinispoe-
nileniiae,
ul facias
quod
dictumest : Conversussum
in
mrumna,
cum
configereturspina.
Peccalummeum
cognovi,
et
iniquilalem
meamnon
operui.
Dixi: Pro-
nunliaboadversustnedelictummeumDomino
;
et lu
remisisli
impietalem
cordismei
(Psal.
xxxi, 4-6).
Modo
fac,
modo
compungere;
non in lefiat
quod
dictum
cst de
quibusdam
detcstabilibus,
Discissi
sunt,
nec
compuncti
suni
(Psal.
xxxiv, 16).
Attendile
qui
d/s-
cissi
sunt,
nec
compuncli
sunt. Videlis discissos
,
ct
nonvidelis
compunclos.
Ecce
prscter
Ecclesiam
sunt,
et non eos
pcenitct,
ut rideant uude discissi sunt.
Producet
posteaspinas
eorumrhamnus. Noluntmodo
habere
compunclionem
medicinalem
;
habebunt
post-
ea
pcenalem.
Sed etiammodo
, priusquamproducat
spinas
rhamnus, superceciditignisqui
cosnon
per-
mittit videre solem
, qui
eos adhuc viventes inira
Dei combibit:
ignisconcupiscentiarum
malarum,
ho-
norum
vanorum, superbios
,
avaritisesusc
;
et
quid-
quid
eos
'
premit
ne
cognoscantverilatem,
ne vicli
videantur,
ne
subjiciat
illos vel
ipsa
verilas.
Quid
enim
gloriosius,
fralres, quamsubjici
et vinci averi-
tate?
Superet
te veritas volentem
;
namet invitutn
1
Am.et
probse
notae
Mss.,
in
quideospremit.
ipsasuperabit. Ergo
ille
ignisconcupiscentiartim
ma-
larum, qui superceeidit
ut nonvideant
solem,
com-
bibit rhamnum
, priusquamproducat spinas
eorum:
id
est,
occnltat eorummalamvilam
, priusquampa-
riat eademvita manifestos infinecruciatus
;
sed irt
iraDei occultat rliamnum
ignis
iste. Nonenira
parva
pcena
est
quod
modo nonvident
solem,
nec
spinas
pcenarum
credunt ex hac vitamalasibi
posteapro-
cessuras. Vos
enim, inquit,
rhamnus
estis; quem
rhamnum,
id est vos
ipsos, viventes,
idest adhuc
in hac vila
constitulos, priusquam
infuturo
judicio
spinaspcenarum
vestrarummanifeslas
producat,
nunc
in ira
combibit,
id
est, quasi
absorbendo
apparere
nonsinit. Hic
itaque
ordo
verborum, quantumputo,
planius
ita contexitur :
Sttperceciditignis,
etnonvide-
runi solem:
qui ignislanqtiam
in
ira, lanquam
vivenles
vosrhatnnum
combibit,
prhisquamprodttcal spinas
ve-
slras: id
est,
vos
ipsosqtios
rhamiium
invenit,
com-
bibit ante morlem,
priusquam
idemliiamnus
spinas
vestras
post
morleminilla
poenali
resurreetione
pro-
ducat.
Quare
aulemnon
dixit, viventes, sed, tanquam
viventes,
nisi
quia
falsaest hoecvita
impiorum?
Ne-
que
enim
vivunt,
sedviveresibi videnlur. Et
quare
non
,
in ira
,
sed
, lanquam
in
ira,
nisi
quiatranquil-
lus hocfacit Deus?Namet hoc
scriptum
est: Tu au-
temDominevirlulumcum
tranquillilatejudicas (Sap.
xn, 18).
llle
ergo
et cum
minatur,
nonirascilur. Ne-
que
enim
perturbatur,
sed
tanquam
irascitur, quia
punit
et vindicat. El
qui corrigi
nolunt, tanquam
vi-
vunt,
sednonvivunl.Vindictaenim
primi peccali,
et
eorum
quse
addiderunt,
manet
super
eos: ct
ipsa
vo-
catur ira
Dei, quia
de
judicio
Dei venit. UndeDomi-
nusde noncredenteait : SediraDei tnanel
super
eum
(J oan. ni, 36).
CumiraenimDei mortales nascimur.
Unde dicit
Apostolus
: Fuimus et nos
aliquando
na-
tura
filii
irm
,.s\cut
etcmteri
(Ephes.
n
, 3). Quidest,
natura
filii irm,
nisi
quiaporlamus
nobiscum
pcenam
primi peccali
?Sedsi convertamusnos
,
aufertur
ira,
proebelurgralia.
Nonvis
converli,
addisetiam
super
id
quod
natus es :
lanquam
in iracombiberisin
pracs
senti
tempore.
21.
[vers. 11.] Agnoscite ergo
islam
poenam,
et
gaudele
vos nonesseinbac
pcena
omnes
qni prolici-
lis,
omnes
qui intelligitis
et amatis veritatem
,
omnes
qui plus
in vobisvultisvictoriamveritatis
quam
ve-
stram
, qui
nonclauditisadvcrsusveritatemauresve-
stras,
de
procsentium
delectationect de
procteritorum
recordatione,
ne silis canisreversus ad suumvomi-
tum
(II
Petr.
n, 22).
OmnesInles
qui
estis
,
videte
poenas
eorum
qui
lalesnon
sunt,
et
gaudele.
Adhuc
inferorum
pcenoe
non
venerunt,
adliuc
igiiis
oelernus
nonvenit:
comparet qui proficit
inDeosemodocura
impio,
coecumcor cumilluminalocorde
; comparate
duos,
videntem et non videnlemin carrie. Et
quid
roagnum
est visio carnis?
Numquid
Tobiashabcbat
carneos oculos?Filius
ipsius
babebat,
et ilienonha-
bebat;
et viamvitaecaccusvidenti ostcndebat
(Tob.
tv, 1). Ergo
istam
posnainquando
videtis, gaudele
quia
inillanonestis.
Propterea dicitScriplura
: Lm~
091
S. ALGUSTINIF.PISCOPI
692
tabilur
juslus,
cuinvidcritvindiclam.Nonillamfutu-
ram;
namvidc
quidscquitur
: Manussuaslavabitin
sanguinepeccatoris.Quid
esl hoc? Iulendal Charitas
Vestra.
Nuniquidqitando
fcriunlur homicidoe,dcbent
illuc iniioccnlcs
iro,
ct lavaremaniissuas? Sctl
quid
cst,
in
sanguinepeccaloris
lavabitinanussuas?J uslus
quando
videt
poenainpcccaioris, proficit ipsc
: ct
mors alterius valet ad vilamnllcrins. Si cnim
spiii-
tualitcr
sanguis
curril deliis
qui
intrinsecusmoriun-
lur,
luvidcnstalcin
vindiclam,
lavaillicmanus
tuas;
de coeleromundiusvivc. Et
quomodo
lavabitinaiuis
suas,
si
jtislus
esl?
Quid
enimhabct inmanibus
quod
lavctur,
si
justus
esl? Scd
jtistus
ex(idevivit
(Rom.
i, 17).
J uslos
ergo
dixil (ideles: ct cx
quojam
credi-
disti, jamincipis
vocaii
justus.
Factacst enimdimis-
sio
peccatorum.
Elsi doistarcsiduavila
quondampec-
cata tua
sunt, quac
non
possunl
nisi
tanquamaqua
de maii inscntinaminfiucrc: taiiicn
quiacrcdidisli;
cumvideriscum
qui
omninoavcrsusesl aDcooccidi
in
illacsccilalc, supercadcnlc
illo
igne
nonvidcrc so-
lem
,
tu
qui jamper
lidemvidcsClirisium
,
ul vidcas
per specicm, quia justus
cx fidc
vivil,
altendeim-
piumlnoricntcm,
ci
purga
lc a
pcccaiis.
Italavabis
quodammodo
manusluasin
sanguincpeccaloris.
Ma-
nus
ergo
suaslavabilin
sanguinepeccaloris.
22.
[vers.12.]
El diccthomo: Si
ergo
est
fruclusju-
slo. Ecce
antequam
veniat
quodpromilliiur,
anlc-
quam
detur vitaoctorna
, antcqunraimpii projiciaulur
in
ignem
oclermim
,
liicinhacvilacst fruclus
juslo.
Qui
fruclus?
Spegaiidenles
,
in tribulalione
palienlcs
ld.xu, 12). Qui
frucliis
justo?
Gloriamurin tribn-
lalionibus: scientes
quia
Iribulatio
palientittmoperatur,
palienlia
aulem
probationem,probalio
vcro
spem, spcs
auleinnon
coiifundit; quia
charitasDei
diffusa
csl in
cordibusnoslris
per Spirilum
sancliim
, qui
datusestno-
bis
(Id.
v
,
3-5).
Gaudcl cbriosus
,
ct non
gaudetju-
stus? In charitalc csl fruclus
juslo.
Miser
ille,
ciiam
cumseinebrint: beatus
istc,
ciiamcnmcstiritct si-
tit. Illum
ingurgilat
vinolcnlia
;
isluiii
spespascit.
Vi-
deat
ergo
illius
poonam,
suuni
gaudium,
ct
cogitet
Deum.
Qui
lalc
gaudiuro
mododcdit de
fide,
dc
spc,
dccharitatc
,
devcriiaie
Scripttirarumsuarum, qualc
proeparat
in finem! Inviasic
pascit,
in
polriaquo-
modo
saginabit!
El dicclliomo: Si
ergoeslfructusju-
sto. Crcdant
qni vidcnt,
ct vidcantct
inlelligant.
Lw-
tabilur
juslus,
cumvideril vindictam.Si autemnon
babct oculosundcvidcatvindiclam
, contrislnbilur,
ncc
corrigctur
cx illa. Si atilcmvidet illam
,
videt
quid
intersit inter conlcncbraluraocuiumcordis
', et
oculuni iiluminatumcordis
;
inlcr
refrigcrium
caslila-
tis,
et flammamlibidinis
;
inlcr sccuritnicra
spei,
et
timoremfacinoiis. CumviJ erit
hoc,
disccrnal
se,
et
lavetmantissuasin
snnguincipsius.
Proficiatcxcom-
parationc,
et
dicat,
Ergo
esl
(rucittsjaslo
:
crgo
est
Deus
jndicans
eosinterra: noudiiminillavila
,
non-
dumin
igncoclcrno,
nouduin
apud
inferos
,
sedliic
in terra. Eccc divcs illc adlmc iiiduilur
purpura
et
bysso,
ct adhuc
cptilalur quoiidicsptendide.
Non-
1
SicMss.AtEdil.hoc
loco,corporis.
dum
prodtixil spinasrhamnus;
nondum
dicit,
Cru-
ciorinliac
fiamma(Luc.xvi,19,24): sedjamest
menlis
c;ccilns, jam
oculusmenliscxstinclusest. Si coecus
oculiscarnisadmensamsuam
quamlibclopimam
dis-
cumbcrct
,
miserumeumdiceres : caccus
inlerius,
pancm
Cbristumnon
videt,
ct bealusest?Hocnon
dicit nisi
parilcr
csecus.
Ergo
csl
fruclusjuslo
:
ergo
csl Dens
judicans
eosinterra.
23. Si
aliquantoprolixiores
fuimus
,
dateveniam.
Exliorlamurvosinnomine
Christi,
ut hoec
qUac
audi-
sli,
adfructum
cogitelis.Quia
et
proedicarc
veritateirt
nihil
est,
si cor a
linguadisscntiat;
el audireverita-
lem
,
nihil
prodest,
si homonon
super petram
scdifi-
cet.
Qui
sedificat
supcr petram, ipse
esl
qui
audit et
facit :
qui
aulemnuditcl non
facit,
scdificat
super
arenam
(
Matih.
vu, 24, 26): qui
necauditnec
facit,
nihil oedificat.Sed
quomodoqui
scdiflcat
super
arc^
nam
,
ruinamsibi
oedificat;
sic ille
qui
nonoedilicat
superpelram,
vcnienle
fluvio,
sinedomo
rapitur.
Non
cst
quod
facere
,
nisi et ocdificarect
super pclram
oedificaie;
id
est,
et audircel facere. Necaliusdical:
Utquidproccdo
ad ecclesiani? ccce
qui qtiolidic
ad
ccclesiam
procedunt,
non faciunl
quod
audiunt. Fa
ciuiil tamenut
audiant;
sic
possunl
facereut audiant
ct fnciant: luautcm
quantumlongc
csa faciendo
,
qui
lanttim
fugis
abaudiendo?Scd
cgo, inquit,
non
scdifico
super
arenam. Nudumtc invcnturus csl flu-
vius:
numqnid
ideo(c non ablaturusesl?
numquii)
idco
pluvia
non nccabit?
numquid
venti
propterca
non
abripicnt! Ergo
vcninmet audiam. Scdctimnu
dicris,
fac. Namsi
audieris,
ct non
feceris,
xdiflcasti
quidcm
,
scd
supcr
arcnam.
Quiacrgo
sine xdificio
consliluli,
nudi sumus
,
inccdificioautcm
super
arc-
nam
posilo
subruina
sumus;
rcsiat ut
supcrpctram
scdificemus,
ct
quod
audivimusfaciamus.
IN PSALMUM LVIII
ENARRATIO.
SERMO i
(a).
De
primaparlc
Psalmi.
1.
[ycrs. 1.]
Sicntsolcl
Scriplura
Psalmorum
my-
slcriainlitulis
poncre,
ct frontcmPsalmi
sublimitatc
sacramcnti
decorare,
ut scianms
qui
inlraturi
stimus,
cum
tanqunmsupcr postcmquid
intus
agatur lcgeri-
inus,
vcl
cujus
donius
sit,
vel
quisnain
sit illius
pfoedii
posscssor:
ilact inhoc
psalmosciiptus
cst titulusde
tilulo. llabct
enim,
ln
finem,
ne
corrumpasipsi
David
iniiluli
inscriplionem.
Hoc cst
quod
dixi
,
litulusdo
liltilo.
Quocnam
enim sit tituli
liujusinscriptioquam
corrumpi vctat, Evangelium
nobisindicat. Namcum
Doinimis
crucifigerelur,
titulus
inscriptus
cst aPilato
cl
posilus,
Rex J udmorum
,
tribus
tinguis
hebrsca
,
grocca,
ct lalina
(Luc.
xxm
, 38)
:
quoelinguoc
toto
orbc lnaximecxccllunl.
Igitur
si rex J udocoruracru-
cifixus
cst,
et J udxi
rcgem
suum
crucifixerunt;
cru-
cifigcndo
cumetiam
regcm
Genlium
fccerunl, magis
quam
occidcrunt. Et
quidcmquanlum
in illis
fuit,
pcrdidcruul Clnistum,
sed
sibi,
non
nobis;
et mor-
v (a)
iiabilus
postcomperlumPclagiierrorem,
cxn. 19,
693
ENARRATIOIN PSALMUMLVIIf.
G9i
tuusesl ille
pro
nobis,
cl
sanguinc
suorcdeniil nos.
Et modononest
corruplus
titulus :
quia
Hlerex
esl,
non soluinGentium
,
sedeliam
ipsorum
J udaeorum.
Quid
enim?
Quiacontradixerunt,
idco
rcgis
sui do-
niinationemeverlere
potuerunt?
Rexcsl et
supra
illos.
Nnmillerex
virgam
fcrream
gerit, qua
et
regit
et
frangit. Ego, inquit,
constituiussumrcx abeo
super
Siontnontemsanclttm
ejus, prwdicansprwceplum
Do-
tnini. Dominustlixii ttd tne : Fitius meuseslu
, ego
hodic
gcntii
le. Postulaatne
,
et dabolibi
genles
liwre-
ditalcmlutim
,
el
possessionem
luam terminosterrm.
Rcges
eos in
virgaferrea,
el
tanquam
vas
figttli
con-
tereseos
(Psal.
n,
6-9
). Qnosregct
?
quos
conlcrct ?
Regei obedienles,
contercl resistentes.
Ergo,
Necor-
rumpas, oplime
el
prophclice
:
qiiandoqiiidem
et illi
J udoei
stiggcsseruiu
lunc Pilato
,
ct
dixerunl,
Noli
scribererex
J udmorum,
sedscribe
,
guiaipse
sedixit
regem
J udmorum
;
namistc
litulus, inqtiiunt,
confir-
mavilillum
regem
nobis.EtPilattis:
Quodscripsi,
scri-
psi (J oan. xix,
21).
Et
impletum
esl,
Necorrumpas.
2. Nec islc solus
psatmiis
liabcl
hnjusmodi
inscri-
ptionem
,
ut tilulusnon
corrumpatur. Aliquotpsalmi
sic
prscnolali
siint
(Psal. LVI-LVHI),
sedtamenin
omnibus
passio
Domini
procnuiilialur. Ergo
et hic
iiitclligamus
Domini
pnssioncm,
et
loqualur
nobis
Cliristus
caput
et
corpus.
Sic
semper,
aul
prope
scm-
pcr
auJ iamusvocesClnisli dc Psalmo
,
ut nonsolum
inliieamiir
capnt
illud uiuim medialorcmDei et bo-
minum
,
homincmChristiiiii J csum
(1
Tim
,
n
,
5);
qni
ciiamsccundum divinitnlera in
principio
erat
Vcrbnra,
Deus
apnd
Dcuin,
quod
Verbmncarofactum
cst,
ct habiiavit innobis
(J oan.
i, 1, 14),
caroexse-
mincAbraham
,
cx scinine David tlc Maria
virgine
( Matth.i, 1):non crgo
illumsolum
qni cslcapulno-
struin
cogilcmus
,
quando
audimus Christum
loqui ;
scd
cogitemus
Cliristum
caput
el
corpus,
totiirainle-
grumqucmdam
virum. Nobisenim
dicittir,
Vosaulem
eslis
corpus
Christiet membra
(I
Cor.
xn, 27),
ab
apo-
sioloPaulo. Et de illo dicilur ab codem
Aposlolo
quia
est
caput
Ecclesioc
(Ephes.i, 22,
ctColoss.
i, 18).
Si
crgo
ille
capul,
nos
corpus;
lotus Clirislus
caput
et
corpus.
Aliquando
cnim invenis vcrba
quac
non
congruantcapili,
el nisi c.i
coapiaveriscorpori,
nuta-
bit intellectus tuus : rursus invenis verba
quse
non
apia
sunt
corpori,
et
Christustamcn
loquitur.
Ibi non
timcndum
est ne erret
quisqne;
cilo cnim
pergit
ut
capiti aptet quod
videt
corpori
non convcnirc.
Ipse
dcnique
incruce
pendens
,
ex
personacorporis
locu-
tusest
: Deus
meus,
Deus
meus, respice
in
tne, quare
me
deretiquisti(Psat.
xxi, 2,
el Malth. xxvn
,
46)
?
Nonenim
dereliquerat
Cbristum
,
a
quo
derelictus
noncst. Aul verosicadnos
venit,
ul illum
desereret;
autsic illum
misit,
ut ab illo discedcrct? Sed
quia
homodesertusest a
Deo,
Adamillc
peccans, qui
cum
solcret
gauderc'
ad facicmDei,
conscientia
peccali
dcterritus
fugit
a
gaudio
suo
(
Gen.III
, 8);
et vere
dereliquit
illum
Deus, quiaipse
deseruit Deum: ex
quo
AdamChristus cum carnera
accepisset,
hocex
personaipsius
carnis
ait, quia
lunc vetus homono-
sler siinul confixuscst cruci cumillo
(Roni. vi, 6).
5. Audiamus
crgo quod scquitur
:
Quando misit
Said
,
ct cttslodivitdomum
ejus,
ul eum
inlerficerel.
Hocnonadcrticcm
Domini,
scdlamcnad
pnssioncm
Domini
pertinet.
Crucifixtiscniin
Chrisius,
cl mor-
tuus,
et
scpullus
cst. Erat
crgo
illa
scpiiilura
tan-
quam
domus: ad
qiiam
custodiendammisit
rcgnum
J udscorum
,
quando
cuslodcs adliibiti sunt
scptilcro
Christi
(Malth.
xxvu
, 06).
Est
quidem
bisloria in
Scripiura
Rcgnorum, quando
misit Saiil adcuslo-
diendani
doinum,
ul interficcret David
(I Reg.
\\x
,
11)
: sed
qiiantum
inde
sumpsit qui
Psalmumscri-
psit,
lantumdcbcmusdiscuicrc cum tilulumPsalmi
traclamus, Hocnobis
significarc
tantum
voluit, quia
missumest addomumul
custodirelur,
ct illeinlcrfi-
ccrelur?
Quomodo
crgo
atl hoccustoditacst
domus,
si David
figurabat
Christura
,
ut Chrisltisintcrficere-
tur; quando
in
sepullura
Chrisliis
posilus nonc.st,
nisi incruceinlcrfcctus? Refer hoc
crgo
ad
corpus
Chrisli
;
quia
inlcrficereChrisitim
crat,
tollcreno-
mcnClirisli necrcderctur inChrisium
,
durnmcnda-
cium
procvalerclcustodum,
qui corrupli
sunt ut dicc-
rent
quia
cum
dorraircnl,
venerunt
discipuli cjus,
et
abslulcrunt eum
(Matlh. xxvni, 13).
Iloc cst verc
Christiimvclle
inlcrficcrc,
noriieii rcsurrccliouis
ejus
cxstinguere,
ut mcndaciiim
Evangclio prajfcrrelur.
Scd
quomodo
illud non cffecit
Saiil,
ut inlcrficeret
David
;
sicbocncc
poluit regnum
J udoeorum
cfficere,
ut
plus
valeret lcsliinoniuincustodumdormicnlium
,
quam Aposlolorumvigilantium. Quid
enim cdocii
sunt custodes ut
dicercnt? Damusvobis
, inquiunt,
qiiantum
vultis
pccunioe;
et dicile
quia
cumdormire-
tis,
vencrunl
discipuli cjus,
ct abstulerunt cum. Ecce
qualcs
tcstes mendacii conlravcriiatcm et resurre-
ctionemChristi inimici
cjus pcr
Saiil
figurati pro-
duxerunt.
Interroga,
infidclilas
',
lcstcs
dorroicntes;
respondeaiU
tibi
quid
actumsit in
scpulcro. Qui
si
dormicbaut,
undescicrunl?Si
vigilabant,
fures
quarc
non tciiucrimt? Dicat
ergoquodsequitur.
4.
[vers.2.]
Erueniedeiniinicis
tneis,
Deus
tneus,
el ab
insurgenlibussuper
meredimeme.
Factumcst boc
in carnc
Clnisti,
fitct innobis.
Ncqttc
cnimccssant
inimici
nostri,
diabolnset
angeli cjus, insurgcre
su-
per
nos
quolidie,
etilludcrcvcllcinfirmilati et
fragi-
lilati
nostrsc,
deceptionibus,suggeslionibus,tenlatio-
nibus,
et
quibuscumqnelaqucisirretirc,
cuminterra
adhuc vivimus. Sedvoxnostra
vigilet
ad
Dcum,
ct
clamet inmembris
Clnisti,
stib
capiie
in ccclocon-
slituto : Eruemedeinimicismcis
,
Deus
meus
,
ef ab
insurgenlibussuper
meredimeine.
,
5.
[vers.3.]
Eruetnede
operantibus
iniquilalem,
et
deviris
sanijuinum
salvumme
fac.
Erant illi
quidem
viri
sanguinum, qui justtimocciderunt,
in
quo
nul-
lam
culpam
invcncruiit : crant illi viri
sanguinum,
quia
cumvcllet
alicnigcna
lotis manibus dimittcre
Chrislum
, clamaverunt,
Crucifige, crucifige
: crant
viri
sanguinum, quibus
cum
jam objiccretnr
crimen
sanguinisChristi,
respondcrunt,
propinantcsposte-
1
sicMss.At
Edd.,infidelitatis.
G93
S. AUGUSTINIEPISCOPl 686
ris
suis, Sanguis
ejussuper nos,
el
superfilios
nostros
(Matth. xxvn, 25, 25).
Sednecin
ejus corpus
exsur-
gcre
viri
sanguinum
cessaverunt,
namct
posl
resur-
rectioncm
asccnsionemque
Cluisti, persecutioncs
passa
est Ecclesia
;
ct illa
quidemprimo quoe
cfflo-
ruit dc
genle
J udicorum,
de
qua
et
Aposloli
nostri
fucrunl. Ibi
primoSlcphantis lapidatus
est
(Act. vn,
58),
ct
quod
vocabatur
accepit. Stephanus
cnim
Coronadicitur. Ilumililer
lapidalus,
sed sublimitcr
coronatus. Deinde inGentibusexsurrexerunt
rcgna
Gentium,antequnm
incis
impleretur quodprsedictum
crat,
Adorabunleumomnes
reges
lerrm
;
omnes
genles
servientei
(Psal.
LXXI,
11)
: ct fremuit
impctusrcgni
illius adversus lestcsCliristi;
effususest
magnus
et
nuilius
marlyrumsanguis
:
quoeffuso,tanquam
semi-
nnta
seges
Ecclesise ferlilius
pullulavii,
et totiim
mundum,
sicut nunc
conspicimus, occupavit.
Abliis
ergo
viris
sanguinum
cruitur Christus,
non solum
capul,
scd etiam
corpus.
A viris
sanguinum
cruitur
Christus,
et cis
qui
fueriint,
et eis
qui suni,
et eis
qui
futuri
sunt,
eruilur Christus
,
et
qui proccessit,
et
qui esl,
ct
qui
venturus cst. Clnistus enimcst lotum
corpus
Cliristi : et
quicumque
nunc cbrisliani
boni,
cl
qui
anle
nos,
et
qui post
nos
futuri
sunt,
tolus
Christus eruitur a viris
sangiiiniim
;
nec vacat boec
vox,
Et aviris
sanguinum
salvumtne
fac.
6.
[vers. 4.] Quia
eccevenalisunl aniinammcam.
Polucrunt tenere, potueruut
occiderc,
enalt sunt
miimamtneam. Sed ubi
cst, Disrupisli
vinculatnea
(Psal.
cxv
,
16)?
Ubi
cst, Muscipula
comminuta
est,
ettioscruti sumus? Ubi cst
quod
bcncdicimus
Deum,
qui
nondedil nosin venationemdenlibuseorum
(Psal.
cxxin, 7, 6)
? llli
quidem
venati
sunl,
sedinmanibus
venantiumnondimitlit
qui
cnstodit Israel.
Quia
ecce
venati sunt animainmeain: irruerunl
super
me
forles.
Non
utcumque
Iranscundumcst abhis furlihus: dili-
genter
insiuuandiimcsl
qui
sint forlcs
insurgenles.
Fortes,
super quos,
nisi
supcr
infirmos, super
inva-
lidos, super
non fortes? Et laudantur tamen
infirmi,
ct damnantur forles. Si
inlelliganlur qui
sunl
fortes,
primoipsum
diaboluraDominusforlemdixit :
Nemo,
inquit, pofesf
inlrarc in domum
foilis,
et vasa
cjus
eriperc,
nisi
prius alligaveril forlem(Malih.
xn,
29).
Alligavil crgo
fortemvinculisdoroinntionissuac
;
et
vasa
cjus arripuit,
ac vasa sua fccit. Erant enim
omnes
iniqni
vasa
diaboli, qui
credcntes facti sunt
vasa Christi :
quibusApostolus dicit,
Fttistis enim
aliquando
tenebrw,
nuncaulemlux inDotnino
(Ephes.
v, 8), gi
nolas
facit
diviliassuasinvasatnisericordim
(Rom.
ix, 25).
Possunt
ergo
isli fortes
intelligi.
Sed
sunt in hominibus
quidam
fortes
repreliensibili
et
damnabili
forlitudine, qui praesumunt quidem,
sed
de
lemporali
felicitate. Nonvobisvidctur fuissefortis
dives
iste, qui
nunccx
Evangelio
rccitatus
est, quo-
niamsuccessit ei
regio
in
opulentia
fructtium? Per-
turbatus consiliumrecondilionis
invenit,
ut destru-
clisveteribus
apolhecis,
novasconslrucret
ampliores,
eisque completis,
animocsuoediccret: Habesmutta
bona
,
anitna
; epulare, jucundnre,
saliare
(Luc. xu,
16-19). Qualem
fortcmvides? Ecce homo
qui
non
posuit
Deum
adjuloremsuum,
sed
speravit
inmiillilu-
dinedkitiarumsuarum. Vide
quam
fortissit: Et
prm-
valuit, inquit,
invanitalesua
(Psal. LI,
9).
7. Sunt ct alii
forles,
nonde
divitiis,
non deviri-
bus
corporis,
non de
aliqua
in
lcmporeproccellenli
potentiadignitatis,
sed
procsumentes
de
justitia
sua.
Hoc
genus
fortium
cavendum, metuendum,
aversan-
dum,
nonimitandum:
prscsumeniium, inquam,
non
de
corpore,
non de
opibus,
non de
genere,
nonde
honore;
omniaenimista
quis
nonvideat
temporalia,
fluxa, caduca, volatica? sed
praesumentium
de
jusli-
liasua. Talisfortitudo
impedivil
J udocosne
per
fora-
rocnacus inlrarent
(Maiih. xix,
24).
Cumenimde
sc
procsumuntquod jusli sinl,
el
lanquam
sani sibi
videntur, medicinam
recusaverttnt,
ct
ipstim
medi-
cumnecaverunt. Tales
ergo forles,
non
infirmos,
nonvenit vocare
qui
dixit : Aronest
opus
sanismedi-
cus,
sedtnalehabentibus.Non venivocare
jitslos,
sctl
peccalores
in
pmnilentiam.
Isti crant forlcs
qui
insul-
tabant
discipulisCbrisli, quiamagister
eorumad in-
firmos
intrabat,
et convivabatur cuminfirmis.
Quare,
inquiunt, magisler
veslercum
publicanis
el
peccaloribus
manducat
(
Id.
ix,
11-13)?
0 forles
quibus
raedi-
cus
opns
non esl! Forlitudo istanon sanitatis
est,
sed insanisc.Namet
phrcneticis
niliil
forlius,
valen-
tiores sunt sanis : sed
quanlo majores vires,
tanlo
mors vicinior. Avertat
ergo
Deus ab imilalioneno-
stra fortesistos. Timendumest enimneeos
quisque
velit imilari. Doctor aulem
humililatis,
parliccps
noslrac
infirmitaiis,
donans
participalioncm
sua)divi-
nitiilis,
ad boc descendens ut viam doceret ct via
fieret
(J oan. xiv,
6
),
maximesuamhumilitatemno-
bis commendare
dignalus esl;
et idcoa servo
bapti-
zari non
dedignalus
est
(Matth. m,
15),
ut nosdoce-
ret confitcri
peccata nostrn,
et infirraari til fortcs
simtis,
habere
potiitsApostoli
vocem
diccnlis, Qitando
infirmor,
lunc
potens
sum
(II
Cor.xn
, 10). Quomodo
crgo
noluit cssc fortis. Isti autem
qui
fortes esse
volucrunl,
id
cst, qui
de sua virtule
procsumere
vo-
lucrunt
tanqunmjusii,
ofTendcruiUin
lapidem
offen-
sionis
(Roni. IX,
52)
: ct hocdusvisusest cis
Agnus,
ct
quia
veluti hsedum
occideruut,
ab
Agno
rcdiini
non mcruerunt.
Ipsi
sunt
crgo fories,
qui
irrueruut
super
Chrislum
,
commcndanles
jusiiliam
suam. Au-
diiefortesistos: Cum
quidamJ erosolymitsedicerent,
missi ab eis ad
apprehendendumChrisium,
et non
audentes
apprehendere (quia quando voluit,
iunc
apprelieiisusest, qui
vere forlis
erai)
:
Quare
ergo,
inquiunt,
noneum
poluistisapprehendere?
Et
respon-
derunt : Nemo
unquam
hominumsicloculus
esl,
sicul
ille. Et illi fortes :
Numquidaliquis
Pliarisworumi/i
itlum
credidit,
aut
aliquisScribarum,
nisi
populus
isle
nesciens
Legem(J oan.
vn
,
45
-
49). Praoposuerunt
se
turbscinfirmx ad medicumcurrcnti :
unde,
tiisi
quia
ipsi
forteserant? et fortitudine
sua, quod
est
gravius,
omncni etiamlurbaminse
traduxerunl,
et medicum
omniumocciderunl. Sedet illeeo
quod
occisus
cst,
dc
sanguine
suo
medicament.umfccit
ocgrolis.
Irru-
697
ENARRATIOIN PSALMUMLVIII. 698
erunt
super
me
forles.
Hosmaximc fortes
advertite;
et videtculrumdeullare
procsumendum
sit
hoinini,
qtiando
necde
justitia
praesumcndiim
est. J amvidele
ulii
jaceanl prsesumenles
de
diviliis,
dc viribuscor-
poris,
dcnobilitate
generis
,
de
dignitate
srcculi,
si
qui
dc
ipsa juslitia lanquam
de sua
procsumpserit,
cadil. Irruerunl
super
me
fortcs.
Ex illis fortibus fuit
illevircssuas
jactans
: Gradas
libi, inquit, atjoquia
i/o/isumsicul cwleri hominum, iujusti, raplores,
ad-
tdlcri,
sicitl el Ptiblicanusisle:
jejiino
bisin
sabbalo,
decimastlooiiimii/n
qumpossideo.
Vidcforlcm
jaclan-
temvircs suas : conlrnvcro
longe
stnnteminfirniun)
attendc,
et humilitale
propinqtiaiil''iii.
Publicanus
outem, inquil,
de
longinquo
stabtit,
ct necoculossuos
audebatincmlum
levare,
sed
percutiebatpectus
siium;
dicens:
Deus,
propitins
cstomihi
peccalori.
Amendico
vobis,
descendit
juslificalits
Publicanusille
tnagisquam
itlePharismus.Et vide
justitiam
:
Quia
omnis
qui
se
exaltal, humiliabilur;
el
qui
se
liumiliat,
exallubitur
(Luc.
xvin, 11-14).
Irruerunt isli
fortes,
idest su-
pcrbi, qui ignorantes
Dei
jnslitiam,
cl stiam
jusiiliam
volenles constilucre, jiisiiiise
Dei non siint
subjccli
(Rom.
x, 5).
8.
[rers. 5.] Quiddeinde? Nequeiniquilas
tnea,
veqite
peccatum
meum,
Domine.Irriicrunt
quidem
for-
tes de
juslitia
sua
proesumentes,
irruerunt,
scd
pec-
catumin me noninvcnerunt. Nam
ulique
illi
forles,
id cst vclut
jusli quare possent perscqui
Chrisluni,
nisi
quasi pcccatorcm?
Sed lamen illi viderint
quant
fortessint immanitatc
febris,
nonfirmilatesanitalis:
viderint illi
qnam
fortes
sint,
et
tanquamjnsli
contra
iniquum
sxvieruiit. Sedtamen
negueiniquitastnea,
nequepcccatum
meum,
Domine.Sine
iniquilatecitctirri,
el
diritjebar
'. Illi
ergo
fortcscurrentcmme
scqui
non
potuei
imt: idco
peccatorempiitavcrunt, quia
vcsii-
gin
mcanonviderunt.
9.
[vers. 6.]
Sine
iniquilate
cucurri,
et
dirigebar
:
e.rsurqe
inoccursummihi,
ef vide. Dco
dicilur,
Sine
iniquilalecucurri,
el
dirigebar
:
exsurge
inoccursum
mihi,etvide. Quid
enim^?Si non
occurrnt,
viderc non
potest? Tnnquam
si ambnlarcs
viam,
etde
longinquo
ab
nliquo cognosci
non
posses,
clnmares ad
eurn,
ct diccres : Occurre milii,
et vide
quemadmodum
ambulem;
nam
quando
de
longinquo
me
attendis,
gressum
nietimvidercnoi)
potes.
Itanect Dcusnisi
occurreret,
non videret
quam
sine
iniquitale
islc
dirigebntiir,
ct
qunm
sine
peccalo
currebnt?
Accipcie
quidem
el boc
possumus
, Exsurge
inoccursttm
tnilti,
adjuva
me.
Quod
autem
addidit,
cl
vide, intelligendiim
est,
fncvideri
quod
curro
,
fac vidcri
qnod dirigor;
ex illa
(iguraqua
el illuddictuincst Abrahnm: Nunc
cognoviqttod
limesDeum
(Gen.xxu, 12).
Deus
dicii,
Nunc
cognovi:
unde
,
nisi
quin
niiiicle feci
cogno-
scere?
lgnotus
enimsibi
quisqiie
cst anle
inlcrroga-
tionemlentnlionis,
sicutsePelrus
proRsumcndoigno-
rabat,
et
negando
didicit
qualcs
vircs
hnbcret;
instia
ipsa
litubationeinlellcxii falso scsc
prsesumpsissc
:
1
Plerique
Mss.,diriqebum
: et infra
lo.^o,dirigebatttr,
habent,dirigebat;paulbqueposi,diritjo,pro,diriijor.
flevit
(Matih.
xxvi, 55, 69,
75);
et flendo meruit
frucluose nosse
quod fuit,
ct esse
quod
non fuit.
Ergo probaius
Abrnham,
factus est
cognilus
sibi
;
ct diclumesi a
Deo,
Nunc
cognovi,
hoc
est,
nunc le
feci
cognoscere. Quomodo
laetus
dics, quod
facit
hctos
;
et tristis amaritudo
,
quod
contristat
guslan-
lem: sicvidens
Dcus,
vidcrefnciens.
Exsurgeergo,
inqnil,
inoccursum
mihi,
et vide.
Quid csl,
et vide?
Eladjuva mc,
id est iu
illis1,
tu videant curstim
nicum, sequaniur me,
non eis videatur
praviim
esso
quod
rcctum
cst,
non eis videalur distoiium csse
quod
lenct
rogulam
4
veritatis :
Quoniam
sine
iuiqui-
liite
citcurri,
et
dirigcbar
:
exsttrge
in occursum
mihi,
et vide.
10.
Aliquid
ctinmmedicerc admonet inhocloco
capiiis ipsius
nostri
sublimilas; quoniam
infirmatus
esl.
usque
ad
morlem,
et
assumpsil
infirmitaiiscar-
ncm,
ut
pullos
J erusalem
colligeret
sub alas suas
lanquain gallina
intirmaia cum
parvulis.
Non cnim
in
aliqua
avc lioc
aliquando conspcximus,
earum
eiiam
qu;c
nidificantanieoculos
nostros,
sicut
paric-
tum
passeres,
sicut liirundines
tanquam
nnnuocno-
stroc
liospites,
sicnt
ciconiae,
sictil aliae
atque
alioc
aves
quoe
anle oculos noslros
nidificant,
el ovis in-
sidunt, pullos aluitt,
sicul
ipsoe
columboc
quas quo-
lidie
videmus;
aliquam
avcminfirmari cum
parvulis
non
cognovimus,
non
aspeximus,
non vidimus. Gal-
lina
quomodo
hoc babet? Certenotamrem
dico,qu:e
in
conspcclu
nostro
quotidie
versalur:
quomodo
rau-
ccscit
vox, quomodo
fit
hispidum
tolum
corpus?
deponunlur aloc,
laxantur
pluina),
et vides circa
pul-
los ne.-cio
quidxgrotum,
el eacst maleruncharilas
qune
invcnilur infirmitas.
Quarcergo Dominus,
nisi
proptcr hoc, gallina
esse voluit in sancia
Sciipiura
dicens:
J erusalem, J erusalem, qttoties
volui
congre-
garefiliosluos, lanqiiaingallinapultos
suossub
alas,
ct
noluisli
(
ld.
xxm,
37)
!
Congregavit
auieni oni-
nes
gentcs, tanqnamgallinapullossuos, qui
infirma-
lus est
propter nos, accipiens
carnema
nobis,
idest
a
gcncre
humano
; crucilixus, conlemptus, alapis
cocsus,flngcllalus, lignosuspensus,
lancea vulnera-
tus.
Ergo
boc matcrnoeinfirmitatis
esl,
nonamissa;
majesialis.
Cum
crgo
talisesset
CliriStus,
et ideocon-
temptus,
et ideo
lapis
ofTensioniset
petra scandali,
et ideo mulli offenderuiit in eum
(Rom. IX, 32,
ef
I Petr.
ii,
8):
cumtalis
ergoessei,
et lamencarncm
sine
peccato suscepisset,
factuscst
particeps
nostroc
infirmitatis,
non
iniquilatis;
ut exeo
quod
iiobiscuin
coinniuiiicnvii
infirinilalcm,
solveret iioslrain
iniqui-
tatem.
Ideo,
Sine
iniquilalecucurri,
el
dirigebar.Quid
crgo,
sccundumid
quod
Deusest noncsl
agnosccn-
dus,
et illud solumin eo considerandumest
quod
proptcr
nosfactus
est,
nonillud
quo
nosfecit? Plnne
ctiam illud considcrantlum
cst; quia magnuinpic-
latis indiciuincst nosse
quis pro
le
quid
sustinuit.
Non
quicumqueparvus,
non
pro
te
magno,
sed
pro
1
sicMSS. At
Lov.,
efvitle?
Adjuvame,
id
est, factn
tllts,
etc.
'
*
PluresMss.,regttla.
699
S. AUGUSTINIEPISCOPI
70O
lc infirnioillc sumnius.
Quid
? Factus
parvulus
: IIu-
miliavil
se, (aclus
obcdicns
tisqtie
atl morlein.
Quis?
supra
audi:
Qui
cumin
(orintt
Dci
essel,
non
rapinam
arbitratus csl esse
wqualis
Dco.
Ergo ocqualis
Deo
semetipsttmexinanivit, formam
servi
accipicns,
in si-
militudinemhominum
factus,
ctliabiluinvenlusul Iwmo
(Philipp.
11,6-8)
: et ita
cxinanivit,
ut assumeret
quod
non
crat,
nonut nmiltcrcl
quoderat.Quomodo
ergo
exinanivit?
Quia
libi talis
apparuit; quia
libi
dignitalemquamapud
Paircm
hnbcl,
non dcmon-
slravit; quia
libi nunc oblulit iiifirroilaicin,
servavit
purgato postea
claritalcm. Illc
crgo
Patri
ocqualis,
talis est factus: et tamcn in
ipsa
infirmitate
agno-
scendus
est,
non
visionc,
sed
fide;
ut
quod
vitlere
nondum
possumus,
sallem
crcdaraus,
ct credcndo
quod
non
vidcmus,
eliamvidcre incrcnniiir. Meriio
posteaquamresurrexit,
ait Marias
Mngdnlcnac,
cui
dignattis
est
primilns apparcre
: Noli tne
langere,
nonduinenimasceiidi adPalrcm
(J oan.
xx, 17).Quid
est hoc? Paulo
post
cummulieres
tetigerunt.
Nam
rcdcunlcsa
monumcnto,
obviamsibi facluraadora-
verunt,
et
pcdes cjus
lcnucrunl
(Matih. xxvm, 9):
discipuli
ctiain cicatriccs
palpaverunt (Luc. xxiv,
59). Quid
est
ergo,
Noli me
tantjere,
nondumcnim
ascendi ad
Patrem; nisi,
noli
quod
vidcsliocsolum
me
crederc,
nect liic rcmaneat
aspcctus
tiius
quasi
taclustuus? Humiliscuini
libivideor,
nonduinascendi
ad
Palrem,
undect advos
desccndi,
ct intlenonrc-
ccssi,
nondumilluc
asccndi.quando
vosnondescrui.
Vcnil non
rccedcns,
ascendit non desercns1. Scd
quid
csl
quod
ascendit ad Patrem?
Quando
nobis
innotescit
acqualis
Patri. Noscnimasccndiinus
profi-
ciendo,
ut lioc
vidorc,
ut boc
inlelligcre,
ut hoc ut-
cumquecaperc
valcamus. ldco
ergo
distulil
lacliim,
non
abslulit,
non
rcptilil,
non
ncgavil.
Nondum
enim,
inquit,
ascendiadPatrem. Asummocwlo
egressioejus,
dicitalius
Psalnius,
et occursus
ejususque
adsunnnum
cmli
(Psal. xvm, 7).
Suinmum
cceli,
id
cst,
summum
in omnibtis
spiritualibus
Patcr cst : indc cxcurstis
ejus,
et occtirsus
usquc
ad summuni cceli. Occnrrit
usque
ad
summum,
nondicitur nisi tle
ocquali.
De-
niquc
cum
aliqua inocqualiacomparamus,
ct
atiquid
brevc ad
aliquid-magnumapplicamus,
viderc
quan-
tum ad
quautum sit,
si
inocqualcinvcncrimus,
ita
solcmus
loqui,
Non occurril : si autem
a-qualcsit,
Occurrit.
Ergo
occursus
cjususque
ad summum
cwti,
quiaoequalis
csl Palri. Talemse volebat innotcsccre
fidelibus
suis, qui
dixcrat: Noli me
tangere.
IIoc vo-
lcbat
praeslavi
a Palrc fidelibus
suis, qui
dicebat:
Exsurge
in occursum
inilii,
ct
vide;
iunolcsce
quod
tibi
ocqualis
sim. Et vide:
quitl csl,
Ei vide?Facvi-
deri
quod
libi
xqualis
sim.
Quarodiu
niibi
Philippus
dicil: Oslendenobis
Palrem,
et
sufficit
nobis?
Quam-
diu
egodicam,
Tanlo
tempore
vobiscum
sttm,
el Pa-
Iremi/onoslis?
Philippe, qui
me
videl,
videt el Pa-
irem: twncredis
quiaego
in
Palre,
el Paler inmeest
(J oan. xiv, 8-11)?
ct adliuc foiie noncrcdit
oequa-
1
sic Mss.AtEdd.:reni non
reccdens,
ascendinonde-
Sirens.
lem.
Exsttrge
inoccursum
niihi,
ct vidc. Fac mc vi-
dcri,
facle
videri,
fac notani hominibus
aequalitatem
noslram. Non
ptitcnt
J udocischominem
crucifixisse.
Qtiaravis
inconon crucifixum
sit,
nisi in
quanlum
liomoerat: tamcnnon
cognoverimtquem
crucifixe-
runt. Si enim
cognovisscnt,
Dominum
glorioc
nun-
qunm
crucifixissent
(1
Cor.
n, 8).
Hunc
Doininum
glorisc
ut novcrint fidclcs
niei,
Exsurge
in occursuit
mihi,
el vide.
11. Et lu DomineDeus
virtutum,
DeusIsrael. To.
Dcns
Isracl, qui
non
putaris
nisi Deus Israel
soliuS;
qui
non
putaris
nisi
Dcus unius
genlisquoc
te
colitj
cumonincs
gcntcs
idola
colant,
tu Deus
Israel,
i/i-.
lcndcadvisilandumomncs
genles.Implcalur
ista
pro-
plielia,
in
qua
Isaias cx
pcrsona
lua
alloquilur
Ec-
clcsiam
ttiam,
sanclam civitnlcm
luam, stcrilcm
illam
cujus
mulii
filii deserlcv,
magisquamejusquat
habet viruni. Ei
quippc
dictum cst: Lwlare slerilis
qttm
non
paris, erumpe
el exclama
quw
non
parluris;
quia
tnulli
filii dcserlw,magisquain cjus qum
hubet
virum:
niagisquamgentis
J uda:oe
quoe
habet
virum,
qitseaccepit Legem; magis quain cjus geiilis quss
habuil
cvidcnlcm
regcm.
Namluusrcx
latet,
cl
plu-
rcs tibi filii sunl cx occullo
sponso. Ergo
ci
dicitur :
Multi
filii desertw,
magisquamejttsqtim
habclviruin.
Dcindc
adjungit Propliela
: Ditala locumlabernaculi
tui,
et autas
'
luas
confige;
nonesl
quodparcas
: cx-
tcnde
lomjhtsfuniculosluos,
et
palos
validos
constilue,
ctiam
attjitc.
eliamindexteram
atque
sinislram.Index-
lcra tcnc
bonos,
in sinislra lenc malos
(Mallh. xxv,
53),
donccvcninl ventilabrum
(Itl. III, 12): possida
lamcn omnes
gentes.
Invilentur ad
nuplias
boni ct
mnli, implcanlur nuplisc
rccumbcnliiim
(Itl. xxn, 9,
10)
: servorumcst
invitarc,
Domini
separare.
Etiam
atque
etiamin dexleram
alque
sinislramexlende.Se-
inenenimtuumhmredilabit
genlcs,
el civitales
quw
de-
serim
crant,
inhabitabis: deseiioc a
Deo,
desertoea
Prophetis,
desertaeab
Apostolis,
desciisc ab Evan-
gclio, plenoc
dacmoniis. Civitaics
quw
deserlweranl
inhabitubis.Noncst
quod mctuus;
pramatebis
eniin:
ncc
crubescas
quod
detcslabilis
fucris. Ergo, qtiia
in-
surrexernnl
super
mc
2
forles,
ne
erubescas; quando
contrnnomen cbristinnum
leges fcrebantur, quantlo
ignoniinia
ct i::famiacrat cssechrislianum. Neeru-
bcscas
qnod
dclestubilis
fucris
:
confusionem
cnimin
perpeluumoblivisceris;
igiiominim
viduitalisluwnon
cristncmor.
Quoniani
cgo
sttm
Dominus
qui faciole:
Dominusnomencs!
ei;
ct
qui
ernil
le,
ipse
Dominus
DeusJ srael univcrsmterrwvocabitur
(Isai. LIV,
1-5).
El tu
DomineDcus
rirluluin,
Deus
Israel,
intendead
visiiautlumomncs
gentcs: intendc,
inquam,
ad visi-
tamlumomnes
gcntcs.
12. Nonmisercarisoinnium
qui operatuuriniquila-
tem. Ilic
plane
terrnil.
Qucm
non lerreat?
Quis
ad
siiamconscicntiain rcdicns non conlremiscat?
Quae
etiamsi sibi consiiacsl
pietaiis,
miruin nisi
nliquid
1
Aliquot Mss.,
aulmas.
2
Sic
plcrique
Mss.At
Edd.,siipcr
le :
[auloque
post,
quundoignominiti
et
btaphemiaeral,
cic.
701 ENARRATIOIN PSALMUMLVIII.
702
consciasil ctiam
iniquilalis. Quicumquc
cnim
pec-
catum
facil,
ct
iniqiiitalcra
facit
(I
J oan.
m, 4).
Si
enira
iniquiialcs
observaveris, Domine, Domine,quis
sustinebit
(Psal. cxxix, 3).
Et lainei) verum
est,
nec frustra
dicltim,
ncc vacarc omnino
polest
aut
polerit,
A^onmiserearisomnium
qtii operanluriniqui-
lalem.Scdccre misertusest Pauli
qtii primo
Saulus
opcrabalur iiiiqiiilatcm
:
quid
cnimfecit
boni,
unde
promcrcrelur
Dcum? Nonnc sanclos
ejus
ad mor-
(emallrahcbat? nonne
cpistolas
a
principibus
sa-
ccrdotum
fercbat,
ut
ubiciimquc
Christianosiuvcnis-
sct,
ad
poenamrapcrct?
nonne id
agens,
co
lendens,
coedcm
spirans
ct
anhelans,
sicut dc illo
Scriplura
attcstaiur,
de ccelovocaius cst voce
snblimi, deje-
ctus, crcctus, excsccatus, illuminalus, occisus,
vi-
vificatus,
pcrdilus,
rcddilus
(Acf.ix)?Quo
merito?
Nihil nos dicamus
;
ipsumpotius
audiamus :
Qiti
prius (ui, inquit, blaspliemus,
el
perscculor,
et
inju-
tiosus;
sedmisericordiamconseculussum
(l
Tim.
l, 15).
Certe,
Nonmiserearisomnium
qui operanturiniquita-
tem,
hoc duobus modis
inlelligi poiest
; sive
quia
omnino nulla
peccala impuiiilarelinquit
Deus
;
sivc
qnod
csi
quscdaminiquilas, quamqui opcrantur,
omnino eorumDeusnonmiscrctur. Sccundumistos
duos modos
,
brevitcr
qtianlumtcmporis
sufficitali-
quidloqiiamurCliaritati
Veslroe.
13.
Iniquitas omnis, parva magnavcsit, puniatur
ncccsse
cst,
aut ab
ipso
bominc
pccnitcnte,
aut aDco
vindicaute. Namct
qucmpocnitct, punit seipsum.
Ergo, fralrcs, puniamus
noslrn
peccnla,
si
quscrimus
misericordiamDei. Non
polcst
Deusmiscrcri omnium
opcrantiuni iniquitnlcmqtiasi
blandicns
peccatis,
aut
iinncradicans
peccata.
Prorsus atit
punis,
aut
ptinit.
Visnon
pimiat
?
Puni,
tu. Namct ittud fecisli
quod
iiiipiinitiim
cssenon
possit
: scdate
puniaturpotius,
ul facias
quod
inillo
psalmoscriplumcsi,
Prwvenia-
mus
(aciemejus
in
confessione(Psul. xciv,
2). Quid
est,
Prxvmiamus
[acieniejus
?
Antcquamipsc
atlen-
dat ut
puniat,
lu
proeveni
confitendoei
puni.
Non
illcinvcniat
quodpuniat. Quia
cumtu
punisiniqui-
tatcra,
facis
scquilatc'ra.
Et idcolui miscrebilur
Deus,
quiajam
te
opcraniemscquitalcm
invcnitDeus.
Quid
cr>t,operantcmsrquilalcm
?
Quia
hoc in le
otlisti,
qtiod
el illc
odil;
ut
incipias placere
Deo
,
dumboc
in le
punis qucd displicct
Dco. Nam non
polcst
impunitum rdmqtii piccatum
:
qtioninm
vcrum
cst,
Non miscrearisomiiium
qui operanlur iniquita-
lcm.
14. Sed\idcamus
jam
alium
niodtim,
quo
hoccscn-
lenlia
possit iiitclligi.
Est
quscdaminiquitns, quam
qui opcratur,
non
potest
(icri ut miserealur
ejus
Dous.
Quociitis
fortc
qiiicnani
illasit?
Ipsa
defensio
pcccalorum. Qtiandoquisquc
dcfcndit
peccntnsua,
niagnaminiquilatcm opciatur
: lioc dcfcndit
quod
Dcusodil. Et vidc
quampcrvcrse, quaminiqiic.
Si
quid
boni
feccrit,
sibi vult
impulari;
si
quidmali,
Dea. Narahoc modo dcfcnduiit bomincs
pcccata
cx
Dei
persona, qcodpejus
est.
Quid
est lioc?Nemoest
qui
audeat
dicere,
Bonumcsl
adulterium,
bonumcst
homicidium
,
bona fraus
,
bontini
pcrjurium
: nullus
prorsus
hominum
;
nain
qui
cliamilla
fnciunt,
cla-
mant
quando patiuntur.
Omnino
ergo
non invcnis
animamtam
pcrversam,
tamcxtorrem a Societate
gencris
bumani ct a
participatione
communis
sangui-
nisex
Adam,
cui videatur bonumcsse
adutterium,
sicut
dixi, fraus, rapina, perjurium.
Sed
quomodo
ea
dcfcndnnt? Si Dctis
noluissct,
nonidfecisscm.
Quid
visfaciamfalo meo? J am
qiuvris quid
sit falum:
curris ad slellas.
Quscrisquis
fcccrit ct ordinavcrit
slellas : Deuscst.
Ergo
adiioc
pcccaluin
tutimdcfen-
dis,
ut Dcumaccuscs. Idoocxcusatur
rcus,
ut
culpe-
tur
judcx.
Prorsus lalem
iniqiiiinlcmopcrantium
non
miseretur Deus.Nonmiserearis
omniumqui operantur
iniquitatem.Perseqncrc, inquil, pcccalacorum,puni,
compunge,
converlcillosantc sc
,
qui
sc
pomintpost
se
;
ct crubcscnntdc
sc,
ut
gaudcant
ilctc. Nonmi-
serearisomnium
qui operanluriniquilatem.
15.
[vers. 7.]
Convertanlurad
resperam.
Ncscio
quos
dicit
quondamopcratorcsiniquilalis,
cl
quon-
dam icncbras
,
convciii ad
vcspcram. Qtiid esl,
ad
vesperam?
Posica.
Quidest,
ad
vesperam?
Serius.
Antccnimdebucrant
, antcquam
Cliristum
crucifige-
rcnt,
mcdicnm
agnoscere. Qunrcjam
co
crucifixo,
resnrgente,
incoclmnasccndcntc
, pnsleaquam
mi-
sit
Spiritum
suumsanclum
, quorejileti
sunt illi
qui
inunadomo
erant, ct.cccpcrunl loqiiilinguis
omnitim
gcnlium, cxpavcrtint
crucifixoresCliristi :
compuncti
sunt dcconscicnlia
sita,
consiliumsalutisab
Aposlo-
lis
petiverunt; audicrunt, Agitepmnitentiam,
ct ba-
plizeturunusquisqtte
veslruminnomineDomini noslri
J esu
Chrisli,
cl dimiilcnlurvobis
peccata
veslra
(Act.
n,
58).
Post occisumCliristum
,
post
effusumCliri-
sli
sanguinem
dimittuntur
pcccaln
vcstrn. Ille sic
voluitmori,
ut
snnguinc
suo cliamcffusorcs
cjusdcm
sanguinis
rcdimcrct. Fudistis soevicnlcs
,
bibiteeon-
lilentcs. Meritoconverlanturad
vesperam;
el
famem
paiianlur
utcunes.CanesGciitesJ udoci
dixcrunt,
tan-
quam
immundos.Nani
indcelipsc Doininus,cumpost
cumclamarctCliannnoca
qnocdam
muiicr,
non
J udoca,
adsuamfiliamcurandamconvciicrc volcns
cjus
mi-
scricordinm
;
illc oinnia
procvidcns
,
omnia
sciens,
sedfidcm
cjus
oslcndcrc
volcns,
tlistulitbcncficium
,
ct cam
suspcndit.
Et
qtiomodo
distulit? Non
siiin,
inqnit,
missus,
nisi adovcs
qumperiertmt
domusIsrael.
Israel,
ovcs: Gentcs
, quid
? Nonest bonttm
, panem
filiorum
milterecanibus.Gcnlr".
crgo
cnncs
appcllavit,
proplcr
immunditiam.
Quid
autcmilla mulier csu-
riens? Hoc
magis
non
rcptilit
:
susccpit
huniililer
convicium,
ct mcruit bencficittm.
Ncque
cnim et
conviciumilhiddiccndum
crat, quod
aDominodi-
ctumerat. Scrvtissi
nliquid
lalcdomino
dical,
con-
viciumest: dominus aulcm ctimlale
nlif|iiid
scrvo
dicii, dignaliopoiitis
tlici
polcst. Ita, inquit,
Domine.
Quidcsi,
ita? Vcrumdicis
, prorsus
verum
dicis;
ca-
nis
cgo
stim. Sctl cl
cancs, inquil,
cduntdemicis
quat
ctiduntdetnensadominorumstiorum.Et continuoDo
miniis: 0
mulier,magna
esl
fides
lua
(Mallh.
xv,
24
28)!
J amduduin
canis,
mcdo mtilicr. Undc
jam
mu
703
S. AUGUSTINIEPISCOPI
704
lier
quse paulo
anle canis?
ConfitendoJ ramiliter,
non
repellcndo"quod
a Dominodicltimcrat.
Ergo
Gentes canes
,
et ideo esurienles.
BonumeStet J u-
doeis,
ul
agnoscant
sc
pcccatores;
el licet ad
vespe-
ram, converlantur;
el
(amempatiantur
uf canes. Nam
male saluralus erat ille
qui
dicebat :
J ejuno
bisin
sabbato.Illeautem
publicanus
canis
erat,
famem
pa-
tiens;
el inde bcncficiumDomini
esuriebat, qui
di-
ccbal:
Propitius
cslomihi
pcccalori(Luc.
xvm, 12,15),
Converlantur
ergo
ct illi ad
vesperam
: et
famempa-
tiantur tttcanes. Desiderent
graiiam
Dei, intelligant
se
peccalores
: fortes illi fiant
infirmi,
divites illi
fiant
pauperes, justi
illi
agnoscant
se
peccalores,
lco-
nes illi canes fiant. Co/iverfa/ifurad
vesperam
;
el
fa-
mem
paliantur
ut
canes,
et circuinibunl
civilalem,
Qunin
civitatem?Mundumislum
, quem quibtisdam
locis vocal
Scripliira
civitatemcircumslanlisD
(Psal.
xxx, 22, LIX,11,
el
cvn, 11,
sec.
LXX)
: id
csl,
quia
in omnibus
gcnlibusundique
circumfuderat mundus
unam
gentcm
J udaeoriim
,
ubi lalia
dicebantur',
el
appetlabalur
civitas circumslanliic. Istamcivitatcm
circumibunt illi
jam
cancs facli esiirientes.
Quomodo
circumibunt?
Evangelizando.
Saulus ex
lupo
canis
faclusest ad
vesperam,
id
csl,
sero
conversus,
de
micisdomini sui in
gratiaejus cucurrit,
et circum-
ivit civitntem.
16.
[vers.8.]
Ecce
ipsi loquenlur
inore
suo,
el
gla-
dius in labiiseorttm.J amille
gladius
bis
aculus,
de
quo Apostolus
dicit : Et
gladiumspirilus, quod
est
verbumDei
(Ephes. vi, 17). Quare
bisacutus?
Quare,
nisi
quia
ex
ulroque
Teslamenlo fericns? Hoc
gln-
dio
mactabantur,
de
quibus
dicebalur Pelro :
Macta,
et mandtica
(Act. x, 13).
Et
gladius
inlabiis eorum:
quoniamquis
audivii?
Loquenlur
inoresuo:
Quis
au-
divit? id
cst,
slomachahunlur advcrsus
pigros
ad
lidem.
Qui paulo
anlc ct
ipsi
crcdere
nolebant,
tre-
diumdcnoncrcdcntibiis
patiunlur.
Et
vere, fralres,
conlingit.
Videshominein
pigrumanlequam
sil chri-
stianus;
clamas nd illum
quotidie,
vix convertitur :
convertalur
,
et
jam
vult omncs esse
christianos,
ct
miralur
quia
nondumsunl. Excidit illi
quod
adve-
speram
conversusest : sed
quia
factusest esuriens
sicutcanis,
hnbet etiaminlabiis
gladium; dicit, Quis
audivil?
Qu\dest, Quis
audivit?
Quis
credidit audi-
tui noslro,
el brachium Domini cui revclalumest
(Itai.
LIII, 1)? Quoniamquis
audivit? Noncredunt
J ndoci : conversi stint ad Genles et annuniiaverunt.
J ud;vi non crcdebant : et lamen
per
credentes J u-
daeos
Evangelium
circuraibatcivilatem
,
ctdicebant
,
Quoniamquk
audivit?
17.
[vers.9.]
El
f, Doinine,
deridebiseos.
Quis
au-
divit?Omnes
gentes
christianae fulurae
sunt,
et vos
dicitis, Quis
audivit?
Quidest,
deridebiseos?Pro ni-
hilo habebisomnes
gentes
: nihil anle te
erit; quia
facilUmumerit ut credant inle omnes
gentes.
18.
[vers. 10.]
Forlitudinemmeamadlecustodiam.
lili enim forles idco
ceciderunt, quia
foriiludinem
suam
adtenoncustodicrunt: id
esl, illi
qui supernc

Edd.,qerebantur.
At
Mss.,
dicebantur.
insurrexerunt
clirruerinu,
dese
prasumpserunt. Ego
aulem
fortiludinem
meamad lecuslodiam:
quia
si re-
cedo,
cado
;
si
acccdo,
fortior fio. Videlecnim
quid
est,
fratres
,
in anima humnna. Non habet ex se
lumen,
nonliabct ex sevires : tolum autcm
quod
pulchrum
est innnimn
,
virlus et
sapicnliacsl;
scd
nec
sapit sibi,
nec valct
sibi,
nec
ipsa
sibi Iux
esi,
nec
ipsa
sibi virtus est. Est
qurcdamorigo fonsquc
virlulis,
est
quocdam
radix
sapienliae,
cst
quxdam,
ut
ila
dicam,
si ct liocdiccndum
est, rcgio
incoinniula-
bilisveritalis : ab hac anima rccedcns
lencbratur,
accedensilluminatur. Acceditead
cum,
et illumina-
-
mini
(Psal. xxxm, C); quia
rcccdcndo tenebramini.
Ergofortitudinem
meamadlecustodiam: nona lere-
cedam,
nonde mc
procsumam.
Fortitudinem tneam
adle
custodiam,
quia
Deus
susceptor
meus es. Ubi
enim
eram,
ct ubi sum? unde nic
suscepisti
?
quas
iniquilales
measdimisisli?ubi
jacebam
?
quo
crcclus
sum?
Ergo
baec meminisse debeo
;
quod
'
in alio
psalmo
dicilur.
Quoniam
pater
meuset maler meade-
reliquerunl me;
Dominusaulem
assumpsit
tne
(Psal.
xxvi,
10)
?Fortitudinemtneam adte
custodiam,quia
Deus
susceplor
menses.
19.
[vers. 11.]
Deus
tneus,
misericordia
ejttsprwve-
niel me. Ecce
quidest,
Forliludinemmeamad tecu-
slodiam: demeomninonihil
prasumam. Quid
cnini
attuli
boni,
utmei miserererisct
mejusiificares?Quid
in me
invenisli,
nisi sola
peccata
? Tuumnihil nliud
nisi nntura
quam
creasti :
coctera,
malamea
qusc
de-
levisti. Non
ego prior
ad le
cxsnrrexi,
sedluad me
excitandum
venisti;
nammisericordia
ejusprmveniet
me.
Anleqnamaliquid
boni
cgofaciam,
misericordia
ejttsprwveniet
me.
Quid
hic
respondcbil
infelix
PeLi-
gius?
20.
[tiers. 12-14.]
Detts tneustlemonstravitmihi in
inimicismeis.
Quid
ail ?
Qunntam
circameexbibuerit
misericordiam,
in inimicismcismihi dcmonslravil.
Relictis
comparel
se
collcclus,
ct
repulsis
electus:
comparet
se vasis iroevas
miscricordix>;
ct videat
quia
exuna massa fccit Deus atiud vas in
honorem,
aliudincontumeliam.
Quidcsl,
dcmonslravitmihi in
inimicismeis? Si enimDeusvolensoslendere
iram,
el
demonslrare
polenlitimsuam,
altidil in mulla
palienlia
vasa
irw, quw
perfecla
sunt in
perdilionem,
el
propter
quid
lioc?Ul nolas
(acerel
divitiassuas invasamiseri-
cordite
(Rom. ix,2l 23)
: si
ergo
vasairic
atlulit,
iu
quibus
notas facerct divitias suas in vasauiiseiicor-
disc,
rcctissimediclum
est,
Misericordia
ejusprwveniei
tne. Deusmeusdeinonstravilmilii in inimicismeis: id
est,
quantam
circamebabuit
miscricordiam,
in illis
mihi demonslravit circa
quos
nonhabuit. Nisi enim
dcbitor
suspcndatur,
minus
agit gratias
cui debitum
relaxalur. Deus meus demonstravilmihi in inimicis
meis.
21. De
ipsis
auleminimicis
quid?
Neoccideris
eos,
tiequando
obliviscanlttr
legis
lum.
Rognl pro
inimicis
suis, implct pracceptum.Quid cst,
Nemiscrearisom-
1
Sic
potiorcs
wss.AtEdJ .:
Ergo
hocmcminissenondebea
quod,
etc.
703
ENARRATIOIN PSALMUMLVHI.
s 706
ninm
qui operanlur iniquitatem; ct,
iVeoccideris
eos,
neqttando
obliviscantur
legis
lum?
Quomodo
nonmise-
relur omnium
qui operanlur iniquitatem,
et
quomodo
iiDii occidit eos neobliviscaniur
legis
luoc?Sedhic
ueinimicissuis dixil.
Quid crgo?
Inimici
ejusacqui-
tatcni
opcrantur?
Si
qui
ci inimicanlur
sequitalem
operantur; ergoipse iniquitatemoperatur.
Sed
quia
ipsexquitalcm operalur, porro qui oequitalemope-
ratur, profcctoiniquitatcm
abininiicis
paiiiur;
reslat
ut
quijusto
iniinicantur,
iniquilateraoperentur.
Unde
crgopaulosuperius,
Nonmiserearisomniuin
qui ope-
rantur
iniquitatem;
cl nuuc de inimicis
suis,
Neocci-
deris
eos, ncquando
obliviscantur
legisitiw?
Non
crgo
miserearis
corum,
ut occidas
peccata
eoriim: nonoc-
cidas
cos,
quorumpeccata
occidis.
Quid
est autem
occidi?Oblivisci
lcgis
Domini.
Ipsa
estvera
mors,
in
profundum
ire
peccali: potestquidem
hocet deJ tidaeis
inlclligi.
Quid
de
J udoeis,
Neoccideris
eos, nequando
obiiviscanlur
legis
luw?Istos
inimicosmeos,ipsosqui
rae
occiderunt,
noli luoccidere. Maneat
gens
J udseorum:
certeviclaesta
Romanis,
certedeletacivilaseorum
;
nonadmitlunturad civitalemsuam
J udoei,
et lamenJ u-
dacisunt. Namomnes istse
provincise
a Romanissub-
jugatse
sunt.
Quisjamcognoscitgentes
in
imperioRo-
mano
qusequiderant, quando
omnes Romani facti
sunl
\
et omnesRomani dicunlur? J udaeitamenma-
nent cum
signo;
nec sic victi
sunt,
ut a victoribus
absorbereniur.
Non sinecausaCainille
est, qui
cum
fratremoccidisset, posuit
in eo Deus
signum.nequis
eumoccideret
(Gen.iv, 15).
Hocest
signumquod
ha-
bent J udsei : tenent omnino
reliquias Iegis
suse;
cir-
cumciduntur,
sabbala
observanl, pascha immolanl,
azyma
comedunt. Sunt
ergo J udsei,
non sunt
occisi,
necessarii sunt credentibus Gentibus.
Quare
hoc?Ut
demonstret nobis iu inimicis noslris misericordiam
suam. Deus meusdemonslravitmihi in inimicismeis.
J n ramis
superbia prsecisis
inserto misericordiam
suara dcmonslrat oleastro. Ecce ubi
jacent quTsu-
perbi
erant,
ecceubi insertus es
qui jacebas
: et lu
noli
superbire,
ne
praecidi
merearis. Deus
meus,
neoccideris
eos, nequando
obtiviscantur
legis
tum.
22.
Dispergeeos
invirlule lua. J amfactumest:
per
omnes
genlesdispersi
sunt
J udoei,
tesies
iniquitatis
suoeet veritatis noslroe.
Ipsi
habent
codices,
dc
qui-
bus
prophetatus
est
Chrislus,
et nos tenemusChri-
stum. El si
quando
forte
aliquispaganusdubitaverit,
cumei dixerimus
prophetias
de
Christo, quarum
evi-
dentiam
obslupescit,
et adroirans
putaverit
a nobis
esse
conscriplas;
decodicibus J udoeorum
probamus
quia
Iioc tanto ante
prsedictum
csl. Videte
quemad-
niodumde inimicisnostrisaliosconfundiraus ininii-
cos.
Disperge
eos in virlulelua: lolle iltis
virtiitem,
tolleillisforliludinemeorjim.
El deduc
eos,
proteclor
meusDomine.Deliclaoris
eorum,
sermonemlabiorum
eorum: et
comprehendantur
in
superbia
sua. El exma-
ledictoctmendacioannunliabuntur
consummaliones,
in
*
Edd.:
Qttisnam
non
cognoscitgentessubjeclasimperio
nomano?
Qumquidem
erant
quando
omnesItomani
facli
sttnl.Kestituimus veteremlectiouemMss.Conferhtinclo-
cuuiadEnarr.Psal.
39,
n. 15.
iraconsummationis,
el nonerunt.
Obscura
suiit,
et li-
meone noninsinucnlur bene. J am
audiendo
faligati
cstis :
itaque
si
placet
Charitali
Veslrse,quoe
reslant
incrastinum differamus.
Adjuvabit
Dominus,
ut vo-
bis debitum
persolvamus; quia
deilto
magisquam
de
nobis
promittimus.
SEItMO II.
Desecunda
parleejusdem
Psalmi.
1. Heslernus sermo
prolractus,
debitoremme in
hodiernum
reliquil: quiaergo
Dominus
voluit,
red-
dendi
lempus
advenit.
Quain
vcro sumus nosdevoli
redhibitores,
tamdebelis vos esse avidi exactorcs :
hoc
esl,
ut
quod
ille
donat,
el noS
reddimus
(ille
enim
Dominus,
nosservi
sumus),
sic
accipiatis,
ut sit
fructus in
auditione vcslra de vita vestra. Cullus
enim
ager
fructuin non
reddens,
et
ingratusagricolse
profrugibusspinasaffcrcns,
non
horreum,
sed
ignem
quserit,
Dominusautem Deus
noster,
sicul eumvi-
delis banc terramvisiiare imbribus
solemnibus,
ita
cor noslruin verbosuo
(anquamagrum
suumvisilare
dignalur;
et decordc nostro fructus
quserit,quia
no-
vitet
quid
ibi
seminet,
et
quantumptuat.
El
quia
re-
veranihil sineillo
sumus, quia
et
antequamessemus,
niliil
eramus,
et
quisquisjam
homo est et sine illo
esse
voluerit,
nihil aliud
quam
homo
peccator erit;
verumque
est
quod
hicdicium
esl, Forlitudinemmeam
ad le
custodiam, quoniamquidquid possumus,
nisi
apud
illiira el ad illum
servemus, recedendoamitti-
mus :
vigilare
debel
semper
mens nostra non ab illo
rccedere,
sed ct si
longe erat,
magis magisquepro-
pinquare
el
accedere;
non
gressu pedum,
nonsub-
veciione
vehiculoruin,
non
celeritaie
animalium,
non
elevatione
pennaruin,
sed
puritateaffecluum,
et
pro-
biialc' sanclorummorum.
2.
[tiers.12-14.]
Videamns
ergoquid
restat dehoc
psalmo.
In hocenim
dimiseramus,
cum
ccepisset
de
inimicissuis
loqui
dicens Deo: Ne occideris
eos,
ne-
quando
obliviscaniur
tegis
tum.
Quamvis
eos inimicos
suos esse
dixerit, rogavit
tamen Deumne
occide-
rentur et obliviscerentur
legem
ipsius.
Nontamcnle-
nere
Iegem,
idest nonoblivisci
legem,jamperfcctio
est,
el
quasi
securitas de
prsemio,
et nulla
solliciludo
dc
supplicio.
Sunt enim
qui
lenent
legemmemoria,
el non
implent
vita:
qui
vero
implentvita,
non
pos-
sunt non tenere memoria.
Ergo qui
moribus
proece-
pta
Dei
facit,
et
quodam
modo
vivendo,
semper in
cordesuo ne deleatur
agil quodtenet,
vivendoque
se
a
commemorat
quid
ei incorde
scriptum
sit de
lege
Dei, ipse
fructuosetenel
tegemDei; ipse
noninimicus
depulabitur.
Namecce inimici
J udsei, quos
videlur
significarepsalmus isle, legem
Dei
tenent,
et ideode
illis diclum
est,
Neoccideris
eos,
nequandoobliviscan-
tur
legislum;
ut
gens
J udseorum
maneret,
et eama-
nenlecresceret multitudo
Christianorum. Per
omnes
gentes
manent
certe,
et J udsei
sunt,
nec
destiierunt
esse
quod
erant: id
est, gens
isla nonilacessitin
>
ttasexMss.Alii
cumEdd.,probabilitate.
*
sicMss.AI
Edd.,vivendoque semper
commemorat.
707 S. AUGUSTINIEPISCOPI
708
jura
Romanorum,
utamiscrit formam
J udacorum;
scd
iiasubditaRoinauis
cst,
ut cliam
lcgcs
suas
teneat,
qii.clcgcs
sunt Dci. Sed
quid
iuillisfactumcsl?De-
cimulismenlamcl
ctjminum,
ct
reliquislisquwgraviora
sunl
Legis.
tniscricordiamel
judicium
;
liquunlcs
culi-
ccm,
camctum
autemtjliilientes(Matlh. xxm, 25e(2i).
IIoccis Dominusdicil. El revera ila
simt;
tcncnt Lc-
geni,
tencnl
Prophctas; lcgunt oninia,
cnnlant om-
nia: lucem
Prop!:clnrum
nonibi
vidcnl, qui
csl Chri-
slusJ cstis. Nonsoluni cumiiuncnon
vidcnt,
cumsc-
dct incoalo: scdncclunc
vidcrtml, quaudo
inter il-
loshurailis
ambulahai,
cl facti sunt rci fundcndosan-
-
guinciuipsius;
sed non omncs. IIocct hodiccom-
meudnmusCliariiaii Vcsinc. Nonomncs:
quia
multi
corumconvcrji adcuin
qucm
occidcrunt,
ct incum
crcdcndo,
vcitiamct dc cffuso
ipsius sangiiinu
mc-
rucruiu
;
cxcmpluniqucprsebucrunt
Iiominibus
quam
nontlelieantdifiidcrediinilli
siljiqualcciimquepccca-
tiim,quando
ctintci'fccliuChrislidimissnestconfilcnti-
btis. Indc
crgo
diclum
cst, QuiaDeussusceptor
meus
es;
Deusmeus,
misericordia
ejnsprwveniet
me;
hoccst,
ante
otmiiamcrila mca bona
pronvcnit
mc niiscricordia
ipsius;
clsi niliil inmc boni
invcnciit, ipse
mcfacit
bomun,
ct
ipsejustificat
convcrsum
,
ct
ipse
admonct
tit convcrtalur avcrsus. Deus
meus, inqitit
ilernm,
demonstravitmihi in inimicismeis: id
cst, qtian-
lum me
diligal, qiinnlnmqiie
milii
Inrgialur
dc
bonilatc
sun,
ex
cotnparalione
iiiimicoruinmcorum
iniiii oslcndit; quia
cinnsint cxuna massavasairoe
cl va.-.ainiscricordioc
(llom.
ix, 21), per
vasair:edi-
scunl vasnmisciicordioe
quar.lum
illis Deus
largiaiur
lioni. Eldcindc,
Neoccideiiscos,
neqttando
obliviscitn-
lnr
lcgis
lum: hocdiciuni cst tlcJ udouis.Sctl
quitl
iiis
facics?
Disperge
eosinvirtutcluti. Osiendc illis
quia
lu foiiis
es,
noii
ipsi qui
ilc virlutesua
prscsunicndo,
vcritatcmtuani non
cognoverunt
: non
qutilcs ipsi
forlcs
simt,
ilc
quibus
dicltim
cst,
Irrnerunl
super
me
forles;
scd
qualis
lu forlis nd
dispcrgendos
eos. Et
tlediic
eos, proWctor
meusDomine: id
cst,
siceos dis-
pcrgc,
ul nou cos
deserns, ncquando
obliviscantttr
tcgis
lita);
ct iueo
ipso
mc
protegag,
ut dc
ipsorum
dispcrsiono
Iiabcamlcslitnonium misericordiseluse.
5. Et
sc(|uiiur
:Delkta
oriseorum,
sermonemlabio-
rum coruni.
Quo coiijungilur, quo
conncclitur isla
scnlculia?/)e/tc'a,inquil,
oris
eoruin,
sermoncmlabio-
rumcorum.
Scqueniia
nonita
conncctunlur,
ut doce-
antnosquo coiijungniur
islascnlcnlia.
Deiicla,inquit,
oriscorum
,
sermonemlabiorumeorum: ct
comprehen-
daiitur in
superbia
suti. Et exmalediclocl mendacio
annuniuibunlurconsnmmalioncs,in
ira
consummationis,
cl nonerunt. Ilocobscuriimetiamhcri
dixernmus,
et
idcondrcccntiorcs mentcsveslras
cxposilioncm
dis-
lulcramiis. Nunc
ilnque, qiioniaro
iiondum
fnlignl,i
cstis innudiendo, crigite
cordaut
ndjuvetis
meinten-
tione;
ncforle inobscurilateet
pcrplexiiale atiqunn-
lnmsormonnsier non sufficiatinleniioni vcsirse: et
debctis
nliqnid
ct a vobis
afferre,
ut
quod
nosdicendo
non
impleverimus, inlclligendo supplcatis.
Sic
ergo
posita
est isla senlcnlia in
incdio,
ut
quojungatur
non facilevidcaimis: Delicla oris
eorum, sermonem
labiorumeorum.Rccurramus
crgo
ad
supcriora. Quo-
niam
dixerat,
Neoccideris
cos, neqiwnilo
obtivisctmtur
tegisluw, quos
lanicndixcrat
iniinicos;ndjunxit
duos
vcrsiculos
,
Disperge
eosin virtuletua
,
el deduceos
,
protector
meusDomine: ctconlinuo
intulit,
Delictaoris
coruni,
sermoncmiabiontm
eorum,
lioc
cst,
illumocci-
dc,
non
ipsos.
Non
crgo
occideris
eos,nequando
obli-
viscanlur
tegis
luw: sed cst
quod
inillis
occidas,
tit
implcasquodsupra
diclum
cst,
Non
miserearisomnium
qui operanluriniquilatem.
Dispergeergoillos,
el deduc
eos: id
est,
noli dcserere
,
ctim
dispergis; quia
non
dcscrcndohabes
quid
inillis
agas,
cum
ipsos
nonoc-
cidis.
Quid ergo
occides?Deliclaoris corum
,
sermo-
nemlabiorumeorttin.
Quid
inillis occides?
Crucifige,
crucifige(
J o/in.xix
, G);quod clamaverunt,
non
qui
clamaverunt. Illi cnimChrislum
delcre, inlerimerc
,
pcrderc
voliierunl : tu aulemresuscilando
Clirislum
qucmpcrdcre volucrtint,
occidisdeliclaoriseoriim
,
sermonem
labiorumeorntn.
Quippcqucni pcrdenduni
clamavcrunt,
vivcre
cxpavcscuul;
ct
quem
in lc;ra
contcmpserunt,
incoeloadorari ab
omuibus
gentibus
ndmirantiir : sic occiduntur delicta oris
corum,
ct
scrmo labiorumcorum.
4. El
comprchendanlur
in
superbia
sua.
Quidest,
compreheiidantitr
in
superbia
sua?
Quia
fruslra irrue-
runl
fortes,
et
quasi
cessil illisul
aliquid
sibi
fecisso
vidcrentur,
et
prscvaluertint
Doniino.
Polucrunt ho-
iuiiiem
crucifigere, pntuit
infirmilas
praovalere,
et
virlus
occidi;
ct visi sibi
stintaliquid,
velut
fortes,
vcl-
tii
polcnlcs,
vclut
procvalentes,
velul Ieo
paratus
ad
pr.cdam,
vclut lauri
piugucs,
sicuteos aliolococom-
mcmorat: Taiiri
pingucs
obsederunl
tne(Psal. xxi,
13).
Quid
aiiicmfcccruul inChristo?Non
vilam,
scdmor-
tciii occidcrunl. Exstincln
quippe
morlc in
morienle,
ct
rcsnrgcnlc
vila dc inorlc in
l
vivcnlc
,
elenim et
ipsc
se
rcstiscitavit, quia
erat in illoet
quod
inori non
potuil, qtiiti
fccerunt? Audi
quid
feceruiil :
solverunt
(cmplum. Quid
vcro
ipsc
fccit? Tiiduo
resuscilavit
illud
(ioan. II, 19).
Pcr boc
crgo
occisa sunt delicla
oris
corum,
ctsermolabiorumeorum. Et
quidjam
fa-
clnmest inbis
qui
convcrsisunl? Et
compreliendaniur
in
superbia
sua. Diclumesl cnimillis
quia
ille
quem
occidcruni,
rcsiirrexii.Crediderumeum
rcsurrexisse,
quia
vidcrunt euin in coelo
positum, Spiritum
san-
ctuiii inde
misissc,ct
cos
qui
in
illtimcredideruntim-
plcvisse(Act.
i, 9,
cf
n, 4);
et
invencrunt secl
nihil
damnassc,
et niliil fecisse. Facluincorum in
irrilum
venit;
peccatuni
remnnsit..
Quia
ergo
faclumevacua-
tuiii
cst, peccatum
auleiii remansit
super facientes;
comprehcnsi
suiitin
supcrbia
sua
,
vidertint se sub
iniquitate
sua. Restabai
ergo
ut
confiierenlur
pecca-
luni,
et ille
ignosccrcl qui peccantibus
cesserat,
ct moricmsuam donarel occisus a
morluis,
ct vi-
vificansniortuos.
Comprctiensi
sunt
ergo
in
superbia
sua.
5. Et exmatediclocl mendacio
annunliabunturcon-
'
Trcsmcliorisnotcc
MSS.,
avivcnte.
709
ENARRATIO
1NPSALMUMLYIII.
7I0
summationes
,
iniraconsummalionis
,
el non eninl. Et
hoc difficile
intelligilur, quojungnlur
ef noncrunl.
Qnid
noneruni?Videaraus
ergosupcriorem
tcxlum:
cumcomprelicnsi
fuerinlin
snperbia
sua,anuunfia6uu-
fn/'exmaledicloettnendacioconsumtnaliones.
Qu;c
stuU
consumniaiiones
?Pcrfecliones
: consummari cnim
,
pcrfici
cst. Aliud cst consuroniari
,
alitid cousunii.
Cotisiimniatui*cnim
quod
sic tinitur ut
perficialur
:
consumilur
quod
sic linitur ut nonsit.
Supcrbia
non
pcrmiltebat
liominem
perfici;
nihil sic
impcdit perfu-
ctionem. tntciidnl
quippc
CiiaritasVestra
patiliilum
ad id
quod dico;
ct videte malumnimismolestum
,
nimis cavcndum. Qualc
malum
putatis? Quamdiu
'exnggercmquid
mali sit in
superbia?
Diabolusindo
soluin
punicndiis
esl. Ccrtc
princeps
cst omnium
pcc-
catorum,
certe seductor est ad
peccandum
: non ei
imputatur
adtillcritim,
non
vinolentia,
non
fornicaiio,
non
rapina
rcrum
alicnarum;
sola
superbiaIapsus
cst.
Et
quoniamsuperbisc
comcsest invidentia,
tieri non
potest
ul
superbus
noniuvideal : cxhoc
viiio, quod
supcrbiam
necessario
scquitur
,
lapsus
ctiam invidit
stanli,
et dedit
operam
scdticerc hominem
,
ne illo
lcvarclur
iindeilledejectus
cst.Et
ideosalagil
vcra
per-
snadcre
poccata,quia
lalcm
judiccm
babemusubi ob-
jicerc
falsanon
possit.Namsiapud judicem
hominem
ajjerelur
cnusanosira
, qucmposset
fallcrecrimina-
lionibus fnlsis
;
non multiiin
agerel
nt
peccarcmus;
quiajudicem
fnllendo,
ctinnocentcs
possctopprimcrc,
ct circumvcnlos ad se
traduccrc,
ct secumcoiulc-
innari facere: nuncvero
qtiia
scil talem
judiccmqui
falii noii
possil, ctquia
scit cum
jnstiimpersonns
nc-
cipcre
non
posse;
tnlcsci vult reos
pcrducerc
, quos
nceessesit ut
damiict,quiajuslus
est. Dat
itaqueopc-
ramut
pecccnuis
sola
invidcntia, qnse
invidcntiane-
ccsse est ut comiletur
superbiam.
Hoc
ergo
malum
superbiacst, impcdienspcrfeclionem.
J actet
crgo
se
qtiisque
de
diviliis,jactct
de
pulchritudine
etdeviribus
corporis
: isla cerle oninia morlnlia sunl;
ridcndi
sunt
qui
scdemorlalibus
jacianl,
a
quibus
rcbus
plc-
rumque
aut vivi dcserunlur ,
atit moiiui easncccssc
cst ul deseranl. llludcst vilium
capitale
,
quod
cum
quisque
bcnc
profeccril, superbia
teiitalur,
ut
perdat
lotum
quodprofccit. Denique
omniavitiain malefa-
ctislimcnda
sunt; supcrbia
in benefaclis
plus
mc-
tuenda esl. Non
ilaque
mirum
quia
sic est humilis
Apostolus,
ut dicat :
Quandoinfirmor,
lunc
forlis
sum.
Namhocviiione
ipse
tcntarelur,
quale
sibi medica-
incntumdicit
appositum
conlra
tumorem,
amedico
qni
sciret
quid
curaret?
Ne
magniludine,inquil,
reve-
talionum
extollar,
dalus estmihi slimuluscarnis
mem,
angelussalanm,qui mccolaphizel.Propter quod
lerDo-
minum
rogavi,
ttl discedercla
me;
el dixitmihi:
Sitfftcit
tibi
gralia
mea
;
namvirltts in
infirmitaleperficilur
(II
Cor.xn
, 7-10).
Vidcte
quae
sinl consummationcs.
Apostolus,
doctor
gcnlium, paicr
fidelium
pcr
Evnn-
gclium,accepil
slinnilumcarnisa
quocolnphiznrctur.
Quis
nostrumhocdiccre
auderet,
nisi ille confileri
nonerubesccret?Si enimdixerimushocnon
passum
fuisscPaulum
;
cum ci
quasi
bonorcm
defcrimus,
incudnccmfacimus. Sed
quia
vcrax
esl,
cl
verum
dixii; opmiei
ut credamusdatumilli esse
angcluni
sa- /
taiuc,
ne
magnittidiiic
revelationum
extollerelur. Ecce
'
qtiam
(imcnduscst
serpcns siipcrbisc! Quid
itnque
faciuincst istis? In
peccato
suo
coroprchensi
suiit,
quia
Cbrisluin
occiderunt,
ct de
ipsa niagiiitudinc
pcccali plus
huniiliaii
sunt,
et
majore humililaie
ciigi
mcrticrunl : lioc
cst, Comprchendantur
in
superbia
sita. El cxmaletticioet
mcndacio
annuntiabunlur con-
summaliones: id
cst,
ideo
magis
pcrficienlur, qiia
in
malcdiclo et nicnclacio
dcprclicnsi sunt.
Supeibia
quippc
cosliou
pcrroillebat
pcrfici
: faciniis
abstulit
stipcrbiiinipcr
coriim
confessioucm;
indiilgeiilia
dele-
vil facinus
per
Dci
roiscrationem,
el ex
ronledicloet
nicndacio
anniinlinlscsunl
coiisuinmationcs: id
csl,
diclunicst
homini, Vidisti
quidsis , sensisti
quid
sis
,
crrnsli,
cxcoccniuscs
, peccasli
ct
lapsuses,
agnovisli
iufirniilnlcni tuam
; supptica
medico
,
noli libi
videri
sanus. Ubi cst
phrcncsis
tua?Eccemedicuin
nccidisii,
qucmoccidendo
pcrdcrcnon poiuisti: lanicn
qiianluin
ad tc
perlinuit ,
occidisli. Ex maledicloct
meiatucio
annunliabiinlur
consummaiiones.Fecistis
quod
adma-
Icdiclum
pcriincbat,
oJ udsui :
Malediciusenim
omnis
qui penJ elinlitjno(Deut. xxi, 25,
el Gal.
m,
15).
Cru-
cifixistis
ChrisLuni;lanquam
maledictum
ptilnstis.Ad-
de malcdiclo mcndacium:
cuslodcs ad
scpnlcrum
posuistis;
ut
rocnlircnlur, pccuninmdedislis
(Mutih.
xxvm, 12).
EcccCliiistttsresnrrcxit : ubi cst maledi-
cltimcrucis
quotl
fecistis?ubi cst raendacitiincusto-
dum
quoscorrupislis?
6. Ex malediclocl mendacio
annuntiabiinlitrconstim-
tnaliones,
iuiraconsummaiionis,
etnonerunt,
Quidest,
in iVaconsummulionis iinnuntiabunlur
consiimmatioites ?
Est ira
consummaiionis,
ct est ira
consumptionis.
Nam omnisvindicia Dci ira dicittir : scd
aliqiiando
ad hocviudical
Deus,
ut
pcrficiat; aliquando
adboc
vinilicat,
ut dnmnci.
Quomodo
ad lioc
vindicat,
ut
pcrficiat? Fltigellat
omnem
filiiim quemreeipit
(llebr. xu, G).Quomodo
ad lioc
vindical,
ut
damiict?
Quandoposueritiinpios
ad
sinislram,
et dixerit cis :
Itein
igneinwicrnum,qtti paralus
esl diabotoet
angelis
ejus (Maiih. xxv,
41).
Illaira
coiisumplioniscst,
non
consummalionis. Annunliabunlur autcm consumnia-
tionesinira
consummaiionis;
id
est, prscdicabilur
nb
Apostolisquia
tibi abundavit
peccalum,
superabunda-
vit
gratia(llom. v, 20),
et
pertinuit
ad
humiliationis
medicinaminfirmiias hominis. Hoc
cogitantcs illi,
ct invcnicnlcs
atque
coiifitentes
iniquitates suas,
non cruni.
Quid
noncritnl? In
superbia
sua.
Supra
cnim
dixcral,
Comprehendanlur
in
sttperbiu
sua. Et
ex matedicloel mendacio
annuntiabunlur
consumma-
lioncsinira
consummationis,
et non
erunl,
utiqtie
in
supcrbia,
in
quacomprchensi
sunl.
7. Et scicnl
quia
DcusdominabilurJ acob
,
el
finitim
lerrm. Anicenim
justi
sibi
videbantur, quodgcns
J ti-
d;ca
Lcgemaccepcrat, quod
Dei
prsccepia
servave-
rat: dcmonstratur
illisquia
non
servavit,cum
in
ipsis
Dci
procceplis
Christumnon
intellcxil, quia
caeciias
cx
pnrie
injsracl facta
cstf/rf.
ix, 25).
Vidcnl ct
711
S. AUGUSTINTEPISCOPI
712
ipsi
J udsei
quia
non debent Gentesconlemnere, quos
qnasi
caneset
peccatores putabanl: quomodo
enim
pariler
inventi sunt in
iniquitate;
ita
paritcr perve-
nient adsalutem.
Nonsoiumex
J ttdwis,inquit Apo-
slolus,
tierutnefiamea;Genlibus
(
Rom.
IX,24).
Idco
enim
lapidemquetnreprobaveruntwdificanles,
hic
fa-
clus esl in
capul anguli (
Psal.
cxvn, 22),
ut duos
jungeret
inse:
angulus
cnimduos
parietes copulat.
J udsei excelsi el
magni
sibi vidcbantur : Gcntcslan-
quam
infirmi, lanquam pcccatorcs, tanquam
daemo-
num
servi, lanquam
idolorum
adoratores;
et lamen
in
ulrisqueiniquilas
erat. Dcmonstrati sunl et J udsci
peccatores;
quia
nonest
quifaciat
bonum,
nonesl
usque
adunum
(Rom.
ui, 12): deposucruntsuperbiamet
non
inviderunt
salutiGentium.quiaparemsuam
el illorum
infirmilalem
cognoverunl;
et in
angulari lapide
co-
putati
simul Dominumadoraverunt. Et scient
quia
Dettsdominabilur
J ocob,
et
finium
tcrrw. Nontanlum
J udseoruro
dominabitur,
scd ct finiumterrsc :
quod
non
scirent,
si adliuc in
superbia
sua
cssent;
in su-
perbia
aulemsua
essent,
si adhucsibi
justi
videren-
tur : ut autemsibi
jusli
non
viderenlur,
nnnuntinioe
simt illis cx maledictoet mendacioconsummaliones
iniraconsummalionis
; quiacomprehensi
fnerunl in
supcrbia sua,
ex malediclo
quod fecerunt, quando
Christiimocciderunt. Ecce
quid
fecit Dominusnoster
J esus Christus. Morluusest inter manus
J iidoeorum,
et rcdemil multiludineniGenlium: liacfustiscst san-
guis,
hac
profuil;
sed convcrsis omnibns
profuit;
quin
et illi
qucm
occiderunt
agnovcrunl,
ct ab illo
ipsius
inlcrfeclionisct delicti sui
magni
vcniamme-
ruerunt.
8.
[vers. 15.] Quidcrgo
el dc
ipsis? Quodsupra
:
Cont/erfenlur
ad
vesperam
: idest elsi
sero,
id est
post
inlerfcclionem
Domininostri J esu Cluisti. Converlen-
tur ad
vesperam;
el
famcmpalicntur
ut canes.Seduf
cmtes,
nonut
oves,
aut vituli : ul
canes,
til
Gentes,
ut
pcccalorcs; quia
ct
ipsi cognoverunl peccatum
suum
qui
sibi
justi
videbanlur. Dc
qtiibus
dictumest
in alio
psalmo,
Posteaaccekraverunl: hoc diclumcst
hic,
Ad
vesperam.
Namibi siccst:
Muttiplicatw
sunt
infirmitales
eorum; postea
accelertiverunl
(Psal. xv,
4).
Unde
acce/e/'flt)cru//(
postea
?
Quinmulliplicatm
sunl in-
firmitates
eorum: namsi sibi adhuc sani
viderenlur,
nunquam
accclerarent.
Quod ergo
ibi dictum
est,
Mulliplicalm
sunt
infirmilales
eorum;
hocdictumcst
hic, Comprehendanlur
in
snperbiasua,
et ex malediclo
el mendacioannunliabunturconsummaliones iniracon-
summalionis.
Et
quod
ibi dictum
est,
Postea ac-
celeravertint;
hoc dicttimest
hic,
Et non
erunl,
in
superbia
sua. Et scienl
quia
Deusdominabilur
J acob,
et
finium
lerrm: et eonijer/cnlurad
vesperam.
Ronum
esl
ergo
humiliari
peccatorem;
et nemoest insanabi-
lior eo
qui
sibi sanus videtur. Et circumibunl civita-
tem.J amethesterno
dieexposuimuscivilalem,
idest
circumslantisecivitatcm,
omnes
gentes.
9.
[vers.16.] Dispergenlur
ut edant: id
esl,
ul ltt-
crenlur
alios,
ut in
corpus
suumtransforment cr.e-
dentes. Si autemnon
saliabunlur,
el murmurabunt.
Quia
et
superius
murmur eorum
dixerat,
dicenlium:
Quoniam
quis
audivil?Et
lu,
Domine
,
inquif,
deride-
bis
eos,
dicenles :
Quis
audivil?
Quare? Quia pro
nihilohabebisomnes
genlcs.
Sic ct liic: Si aulemnon
saliabunlur,
etmitrmurabunt.
10.
[vers.il,
18.]
Concludalur Psalmus. Videte
angulumexsuUantem, jam
de
utroque parietegau-
dentem
( Ephes.
n
). Superbiebanl J udaei;
humi-
liati sunt :
desperabanl Gentes;
erectoesunt. Veniant
ad
angulum;
ibi
conveiiiant,
ibi
concurrant,
ibi
pacis
osculurainveniant : dediverso
veniant, sedin adver-
sumnon
veniant;
illi de circumcisione
,
isti de
proe-
putio. Longe
erant
parietes,
sed
anlequam
ad
angu-
lumvenirent : in
angulo
aulemteneant se
,
et lola
jam
Ecclesiaex
ulroquepariele, quid
dical?
Ego
au-
tem cantabo
potentiam
tuam
,
et exsuUabomanemi-
sericordiatua. Mane transactis
tentationibus,
mane
cumnox
liujus
socculi
transierit,
mane
quando jam
Iatronum insidiaset diaboli ct
angeiorumejus
non
expavcscimus,
mane
quandojam
non ad luccrnam
prophelioeambulamus,
sed
ipsum
Dei Verbumlan-
qunm
solem
contemplamur.
Et exsuliabomanemiseri-
cordiatua. Mcritoinalio
psalmo
dicitur: Maneaslabo
tibi,
el
conlemplabor(Psal. v, 5).
Merito el
ipsius
Domini resurrectio diluculo
fuit,
ut
implcretur quod
dictuin esi in alio
psatmo
:
Vespere
demorabitur
fle-
tus,elin
matuiino exstiltalio
(Psal. xxix,6).
Ad ve-
speraraquippediscipuli
morltium
planxerunt
Domi-
numnostrumJ esumChrislum
;
dilucuload
resurgen-
tem cxsullaverunt. Exsuttabomanemisericordiatua.
11.
Quiafacltts
es
sttsceptormeus,clrefugiummeum
indie tribulalionis mcw.
Adjutor
tneus tibi
psallam,
quiu
tuDetts
susccptor
meuses.
Quidcram,
nisi subve-
nires?
Quamdespcraluseram,
nisi cnrares? Ubi
ja-
cebam,
nisi advenires? Cerle
ingenti
vulnere
peri-
clilabar,
sedillud vnlnus racum medicum
omnipo-
lentcm
requirebal. Omnipotcnli
mediconihil esl in-
sanabile;
nonrenuntial ad
aliquem
'
:
opus
est ut tu
curari
vclis, opus
est ut nianus
cjus
non
refugias.
Sedelsi nolis
curari,
vulnustutimadmonel ut cure-
ris: el aversum
rovocat,
et
rcliigientemquodammodo
adscredire
compellit,
ctattrahit. Inomnibus
implet
quod
dictumest: Misericordia
ejusprwveniet
me.Co-
gilalequod
dictum
est,
prmveniet
me.Si
aliquid
luum
primumallulisti,
et ex tuo
aliquo
bono
primo
Dei
miscricordiam
mcruisti,
nonlc
proevenit.Quando
au-
temvel
intelligis quiaproeventuses,
nisi
inlelligas
quod
ail
Aposlolus
:
Quid
enim
habes, quod
nonacce-
pisti
?Si atttem
accepisli,qitidgloriarisquasi
nonacce-
peris (I
Cor. iv
,
7
)
? Hoc
est,
Misericordia
ejusprm-
venietme.
Denique
altendensomniabona
qusecumque
babere
possumus,
sivcin
natura,
sivein
instituto,
sive in
ipsa
conversatione
a,
in
fide,
in
spe,
inclia-
rilale,
inbonis
moribus,
in
justilia,
in limore
Dei,
tolumnonessenisi ex
illiusdonis,
itaconclusit: Deus
meusmisericordiamea. Non invenit
implelus
bonis
Dei, quidappellaret
Deum
suum,
nisi
misericordiam
1
Edd.,
rentmliatalicui.At
Mss.,
ad
aliqucm.
2
Mss.,
conversione.
7i:
ENARRATIO1NPSALMUMLIX.
71J J
suam. 0
nomcn,
sub
quo
nemini
desperandtun
est!
Detts
meus, inquil,
misericordiamea.
Qtiidest,
miscri-
cordiamea? Si
dicas,
Salus
mea, intelligoquia
dat
salutem;
si
dicas,
Refugium
meum, intelligo quia
confugis
ad
eum;
si
dicas,
Fortitudo
mca, intelligo
quia
datlibi forlitudinem: Misericordia
mea,quid
est?
Totum
quidquid
sum,
demisericordia tua est. Sed
promerui
t;>,
invocando te!Ut
essem,
quid
feci ?ut
e-sem
qui
lc
invocarem,quidcgi
?Si enim
egi aliquid
ul
e^scin,jam
eram
anicquam
essem.Porrosi omiiino
nibil eram
antequam
esscm
,
nihil te
promerui
nt es-
sem. Fecisli ut
essem,
et nontu fecisti ut bonuses-
scm?Dedistimilii ut
siro,
cl
potuit
mihi alius dare
ul bonussim?Si tumiliidcdisti tit
sim,
cl aliusmihi
deditul bonussim; melior est illc
qui
mihi dcditut
bonus
sim,
quam
ille
qui
milii dedit ut sim. Porro
quia
tencmo
mclior,
ncino te
potentior,
nemo te
iu misericordia
largior;
a
quo aceepi
ut
essem,
abillo
acccpi
utbonusesscm. Deusmeusmisericordia
mea.
IN PSALMUM LIX
ENARRATIO.
SERMOADPOPCLUM
(u).
1.
[vers. 1,
2.
]
Tilutus
psalmi hujus aliquantum
prolixus
esl;
scdnonnos
tcrrcat, quia
Psalmusbrevis
csl.
Tanquamergoaliquanlulumprolixiorem
Psalmum
audierimus,
sicintendanius:
quoniam
innomineChri-
sli nulritisct nutriendis
loquirour
inEcclesia
Dei,
nec
alienisa
sapore
istarum Litleraruma
quibus
mun-
dus alienuscst,
non
quasi
rudia vobis ista
seroper
cssedebcnt. Si eiiiroea
quoesoepissime
audistiscum
jucundilalc
inore
cogitationis
ruminastis
,
nec obli-
vione
lanquam
iri ventre
sepelistis;
eadem
ipsa
re-
cordatio
vestra,
et meraoiiamultumnos
poteritadju-
vare,
ne multum
loquamur
adenodauda
quasi
rudi-
bus ea
quscjam
vosnosse novimus. Ccrteilludme-
niinimus
soepe
vosaudisse
quod
dicimus: vix est ut
inPsalmisinvenias
voccs,
nisi Chrisli el
Ecclesise,
aut
Christi
lantum,
aut Ecclesisc
tanlum, quodutique
ex
parte
et nos sumus. Ac
pcr
hoc
quando
vocesnostras
agnoscimus,
sineailectu
agnoscere
non
possumus:
et
tanto
magisdelcctamur, quando
indidem
'
nos esse
sentimus. Davidrex untishomo
fuit,
sednonunum
hominem
figuravit
:
quando
scilicet
figuravil
Eccle-
siamex multis
conslantem,
distenlam
usque
ad fines
terrae; quando
autemunumhomincm
figuravit,
iltum
figuravit qui
est incdiator. Dei el
bominum,
homo
ChrislusJ csus
(I
Tim.
11,5).
Inhoc
ergopsalmo,
vel
poiius
in
hujuspsalroi
litulo,
dicuntur
quoedam
victo-
riosa
David,quod
fortiter fecerit debellando
quosdam
inimicos,
et eos tribularios faciendo; quando post
morlemSaiilis
persecutoris
sui,
rcgnum
illius
accepit
manifestuminIsrael. Naroel
anteqnam perseculio-
nem
pateretur,
rex
erat,
sedDeotantumnotuscrat.
Postca
ergojam
manifesto
rcgno,
et evidcnter
atque
'
sic
aliquot
Mss.
Quidamvero,
in iisdem.Al
Edd.,
tn
idem.
(a) Aliquanlopost
Enarralionem
superioris
Psalmiliabi-
lus,
exn. tt.
SANCT.AUGUST.IV.
cmincnler
acceplo
dcbella'it cos
qui
in lioc titulo
commemorantur
;
ct iiolatus.
1
est Psalmi titulusiia:
ln
finem,pro
his
qui
immutabunturinliluli
inscriptio-
nem
ipsi
Davidin
doctrinam,
cumsuccendit
Mesojioia-
miam
Syrim,
et
SyriamSobal,
etconvertit
J oab,
ei
pcr-
cussit
Edom,
in valleSalinarttmduodecimmilliu.Lc-
gimus
haecinlibris
Regnorum,
isiosomnes
qtios
110-
ininavit,
debellalosessea
David,
id cst
Mesopola-
miam
Syrioe,
et
SyriamSobal,
J oab
,
Edom
(II Raj.
vin
).
Factasunt
isla,
et
qucmadmodum
faclastintiia
ibi
conscriplasunt,
ila
legunlur
:
legatqui
vult. Vc-
rumlamensicut solet
propheticus
spiritus
in
Psalmo-
rumtitulisrecedere
nliqunntulum
ab
expressione
re-
rum
geslarum,
ct
aliquid
dicere
quod
inhittoria nou
invcnilur,
et binc
potiusadmonere,
non
proptcr
co-
gnoscendas
res
gcslas
esse
hiijnsniodi liiulosinscri-
ptos,
sed
proptcr
futura
praefiguranda;
sicut
dictuin
cst
quod
coramAbhnclechmulavitvullum
suum,
ct
dimisit
eum,
et abiit
(
Psal.
xxxm,
1
),
cum
indicct
scriptura Regnorum
hoceumnonfecissecoramAbi-
roelech,
sedcoramAchis
rege(I Reg. xxi, 15)
: ila
et in hoc litulo
invenimus
aliquid, quocommonea-
mnr ad
aliquid. Namque
inilla narralione
bellorum
fortiumque
factorum
regis David,
ubi hi omnes
quos
commemoravimus,
debeilali
sunt,
eum
aliquid
suc-
cendissenon
legimus.
Hicautem niaximelioc
posi-
lumest,
quod
ibi nonest
scriplum, qnia
succendit
Mesopotaraiam
Syriae,
et
Syriam
Sobal. J am
ergo
in-
cipiamus
secundumrcrum
futurarum
significationes
ista
discutere,
ct
opacitalem
umbraruminIucem
verbi
revocare.
2. ///
finem,qnid
sit nostis: Finis enim
Legis
Chri-
slusest
(Rom. x,
4).
Eos
qui
immutanturnostis.
Qui
enim,
nisi
qui
aveteri vitainnovam
transeunt? Ab-
sit enimut hic
culpanda
imraulatio
inlelligatur.
Non
quomodo
immiilatusest Adama
justilia
ad
iniquita-
tem,
et a deliciisad
laborem;
sed
quomodo
mulan-
tur
illi, quibus
dictumcst: Fuistisenim
aliquando
le-
nebrw,
nuncautemlux inDomino
(Ephes. v,
8).
Iiu-
inulantur aulemisli in
tiluliinscriptionem.
Nostistituli
inscriptionem.
Tilulus infixus cst
super
crucemDo-
inini
scriptus,
Hic estrex J udworum
(Matth.
xxvn
,
37):
mutanturin
liujus
tituli
inscriptionemqui
inre-
gniim
Cbristi transeunta
regno
diaboli. Henemulan-
tur in
hujus
lituli
inscriptionem.
Mutantur
aulem,
sicut
sequitur,
indoclrinam.Cumenim
dixisset,
Pro
his
qui
iintnulabunlurinlituli
inscriptionem;addidit,
ipsi
Davidindoclrinam: id
cst,
mutanturnon
sib),
sed
ipsi David,
ct mutaiilur indoclrinam. Nonenim
ilarcx
Christus, quasi
socculo
regnalurus;
cum
apcr-
tedixerii:
Regnum
meumnoncsl dehocmundo
(J oan.
XVIII, 36). Ergo
in
ejus*
doctrinam
iranseamus,
si
vnlumusin
conscriplionem
lituli
commutari,
nonno-
bis,
sed
ipsi
David
;
ut
qui vivunt, jam
nonsibi vi-
vant,
sed ci
qtii prp ipsis
mortuusest et resurrexit
(II
Cor.
v, 15). Quandoergo
nosmutaret Christus
,
nisi fecisset
quod
dixit :
Ignemvenimittereintiiunditm
1
Sic
Rcgius
Ms.Aliicum
Edd.,
natttsest.
8
sicMss.
AtEdd.,
in
cjnsgratiam
cl doctrinam.
'
1
(Vin(jl-trt)is.)
7is
S. AUGUSTINI EPlfCOPI
716
(Luc.
xn, 49)
?Si
crgo
Chrislusvcnitmiltereinmun-
dum
ignem,
utique
salubriler
alque
uliliter
;
non
quomodo
missuruscst mundumin
ignem.
Sed
quo-
modo
ignem
inmundttm?
Quonianicrgo
venit
igucm
miticre in
mundum, quoerarausjamquid
sit Me-
sopotamia
qurc
succensaesl, quid
sit
Syria
Sobal.
Inlcrpreiationcs
crgo
nominum
interrogcmus
secun-
dumhcbrocum
cloquiuin, quo primum
licecScri-
piura
locuta csl.
Mesopolaroiam
dicunt
interpre-
lari Elevnlamvocaiionem.
J amtotus mundusvo-
cationc elevaluscsl.
Syria inlcrprelalur
Sublimis.
Sedilla
quoc
crat
sublimis,
inccnsacstethumiliata:
et
qucmadmodum
humilialaest
quoc
fuerntexallata,
sie
cxaltctur
quoc
fucratliuiiiiliata.Sobal
inlerprcia-
tur Vanavctusias.GratiasCliristo
qui
eamsuccendit.
Quando
vctera
virgulia
succenduntur,
virela succe-
dunl;
ct alacriusct uberius et viridiusnovanascun-
tur,
cuni ea
ignis
invclustortimsuccensione
praeees-
scrit. Non
crgo
timcalur
ignis
Christi; fenum,
consumit.Omniscnimcarofonuin,
etomnisclaritas
hominissicut flosfcni
(Isai.
XL,6).
Succendit
ergo
islaillo
ignc.
Et convcrtitJ oab. J oab
intcrprelaiur
Inimicus.Convcrsuscst inimicus
:
quod
vis
intellige.
Si conversus
in
fugam,
diabolus
cst;
si conversusad
fidcin,
chrislianusesl.
Quomodo
in
fugam?
Decorde
chrisliani :
Princcpshujusmundi,inquit,
mmcmissus
cst
(oras(J oan.
xn, 31).
Convcrsusaulcin ad Domi-
num chrisiiantis, quare
iniroicusconversus?
Quia
fulelis factus, qui
fuerat inimicus.Percussil Edom.
Inlerprelalur
EdomTcrrcnus. Debuit
perculi
terrenus
iste. Ulquid
cnimviveret
terrcnus, qui
ceclestisdebet
vivere?lnterfcclaest
ergo
vila
terrenn;
vivatccelcstis.
.Sictit
cnim
portavimus
imaginem
tcrreni, portemus
et
imaginemejusqui
dc cceloest
(1
Cor.
xv, 49).
Vidc
illum
interfici :
Mortificale
tnembravestra
qnw
sunt
super
terram
(Coloss.
m, 5).
Cumautem
pcrcussissct
Edom, percussit
duodecim
milliainvalleSalinarum.
Duodecimmillia
pcrfcclus
est
numerus,
cni
pcrfecto
numcro
ctiam
duodenarius
Apostolorum
numcrus
dcpulalur
:
npn
cnimfrustra
,
nisi
quiapcr
tolum
mundutn
roittenduni
erat vcrbura.VcrbumaulcmDei
quod
cst Chrislus,
in
nubibus,
boc cst in
pracdi-
catoribus
verilatis. Mundusaulcin
quaiuor parlibus
constat.Quatuorcjuspartes
notissimsesunt
omnibus,
et
sxpe
in
Scriptutisniemoratx:
quac
eliam
quatuor
vcnti
dictae
stint
(Ezech.
xxxvu, 9),
oriens,occidcns,aqui-
loet rocridies.
Adonincsistas
qualuorpartes
missum
est vcrbuin,
ul inTiinitate oroiicsvocarentur. Duo-
dcnariuro
numcrum
tcr
quatcrni
laciunt.Merito
ergo
dtiodccim
raillialerrena
pcrcussa
sunt;
lotusmundus
percussuscst:dc
totocnimmundoelcclaest
Ecclesia,
morlilicala
a lerrena
vita.
Quarc,
i valleSalinarum?
Vallislwniilitas
csi : salinoe
saporcm significant.
Multicnimhumiliantur,
scdvane et faluc: in vana
vctuslalc
lutinilianlur.
Palilur
quis
tribulalioiiem
pro
pecunia,patitur
tribulalionem
pro
honore
temporali,
pnlitnr
tribulationcmpro
commodisvitoe
liujus; pas-
sufus
est tribuhlioncm,
cl humiliandus:
quarc
non
iiropicr
tlcum
?
quarc
non
propicr
Clnisliim?
quaro
non
proplersnporem
salis?Annescislibi essc
diclum,
Vosestissal
terrm; et,
Si sal
in(utuaium(uerii,
tid
nihilumvaiebit
aliud,
nisi ul
(orasprojiciaitir
(Mr.r.h.
v,
13)?
Bonumcst
crgo sapientcr
liiimilinri. l>a:
nuncnonnehtimilianlurlioerctici ?Noime
lcgi-s
ci.n-
traillosdaloesunl eiiamab
Iiominibus,
toniia
<;u
is
divinae
rcgnant,qnoe
illosan;eeliamconilcinuavc:aul?
Ecco
humilianiiir,
cccc
fuganlur,
eccc
perscculioiicm
paliuntur,
scdsine
saporc;
profatuilalc,pro
vanilii\
le. J amenimsa) iiifaiuatuinest :
ideo
projcctum
cst
foras,
ut concnlccturab honiinibus. Audiviinuslitu-
lumPsalnii
;
audinniusciiani verbaPsalmi.
3.
[tier,-. 3.]
Detts
repulisii nos,
el destruxisii uos.
Numquid
illcDavid
loquitur, qui pcrcussit, qni
suc-
ccndil, qui dcbcllavit;
el nonil!i
quibtisliaicfccit,
ut
percuterentur
ct
repellereiUiirqui
mati
erant,
ct rur-
susvivificarcnliirct rcdircnl ut boni csscnt? Islain
quidemslragem
fecitDavidillcmanuforlis Clnirliis
nosler,
eujustiguraingcrcbal
illoIiomo
;
fccit
isin,
dcdit hanc
slrngemgladio
suo Ct
ignc
suo: nnm
utrumque
atlulit in liunc inundum.
El, Ignem
veni
millereinmundiim
(Luc. xu,
49),
habesin
Evnugelio;
el,
Gludiumvenimilterein terrain
(Matth.x,oi),
habcsin
Evangclio.AtlulitignemundesiicccndercliirMcsopola-
miaSyrioe, clSyria
Sobnl;
atiulii
gladiuro
unde
percuie-
rciurEdom. J ain
ergo
isia
slrages
faciaesi
proplercos
qai
immulanlur inliluli
inscriptionemipsi
David.
Audiamus
ergo
eorumvocem: salubrilcr
pcrcussi
sunt,
erecli
loquanlur.
Dicant
crgo
mutaii in
melius,
mutali inlituli
inscriptionem,
immut.itiindoclrinam
ipsi
David
;
dicant: Deus
repulisti nos,
etdcsiruxisii
nos: iralus
es,
el miserlusesnostri.Deslruxisti
nos,
ut scdificaresnos
;
deslruxisii nos male
oedificaios,
destruxisli vanam
vetuslaiein,
ut sitscdificniioinno-
vum
hominem,
sedificaliomansurainoctcmum. Mc-
riloiratus
es,
etmiserlusesnostri.Non
miscrercris,
nisi
irascereris. Dcstruxislinosiniralua
;
scdira ttia in
vetustatemnoslram fuit,
ut destruerclur velusias.
Scdiniscrlusesnoslri
propiernovitalcm,propter
cos
qui
iniinutanlurin
tituliinscripiionem
:
quia
et si cx-
terior homonoslcr
corrumpilur,
sedinlcrior rcnova-
tur dedicindiem
(11
Cor.
IV,
lti).
4.
[vers.4.]
Coniuiovisfi ferram,
etconturbasiieam.
Quomodo
conturbataest lcrra? Conscientia
peccato-
rum.
Quo
imus?
quofuginius,quando
ille
gladius
vi-
bratus est :
Agitepamitentiam;appropinquavil
enim
regnum
cmloruin
(Matlh.m, 2)
?Commovisti
terram,
et
conturbaslieain.Sanaconlritiones
ejus, quoniam
mola
est. Non
dignn
esl
sanari,
si molanonest: sedlo-
qucris,proedicas,
roinarisde
Deo,
venlurum
judicium
non
taces,
praeceptum
Dei
mones,
ab hisrebusnon
quiescis;
ct
qui audit,
si non
timct,
si non
movetnr,
nonest
dignus
sanari. Audit
alius; roovetur,
stimula-
tur, pcctus
tundit, lacrymas
fundit: SanaconlriAones
ejus,qtioniam
motaesl.
5.
[vers.5.]
Post
hsec, percussolerreno,
succensa
vetnsiate,
mutatohominein
melius,
factaluceeis
qui
tcncbroc
fucrunt, scquilur quod
alibi
scriplum
csl:
Fiti,
accedcnstul servilulcm
Dct,
siain
justilia
ctlimg-
717
ENARRATIOIN PSALMUMLIX.
.
718
re,
et
prmpara
animatntuamad tenlulionem
(Eccli.
n, 1).
Prior laborut
displiceas
tibi,
ut
peccataexpu-
gnes',
ut muterisinmelius: secundus
labor, pro
co
quod
mutaius
es,
ferre Iribulationeset tcntationes
hujns
socculi,
etinter illas
perseverareusque
infincm.
Dehis
ergo
cum
loqueretur,
has
significans,quid
sub-
jungil?
Oslendisti
plebi
tumdura:
jamplebi tuoc,
factoe
tributarioe
post
victoriamDavid. Ostendisti
plebi
tttw
dura. In
quibus
?In
perseculionibusquas pertulit
Ec-
ctesia
Christi, quando
tanlus
marlyrumsanguis
effusus
cst. Ostendisli
plebi
lumdura:
potasti
nosvinostimu-
iationis.
Quidcst,
stimutationis?
Nonperemplionis.
Non
enimerat
peremplio perdens,
scd medicina urens.
Polasli nosvinoslimulalionis.
6.
[vers.6.] Quare
hoc? Dedistimeluentibusle
signi-
ficationem,
uf
fugiant
a
facie
arcus. Per
Iribulationes,
inquit, temporales, significasti
tuis
fugcrc
abira
ignis
scmpiterni.
Dicitenim
apostolus
Petrus :
Tempus
est
ut
judiciumincipiat
adomoDei.Et exhortans
martyrcs
ad
tolerantiatn,
cumsoevirct
mundus,
cum
slragcs
a
perseculoribusfierent,
cum
longelatequesanguis
(idc-
lium
funderetur,
cumin
catenis,
in
carccribus,
inlor-
mentis,
multa duraChristiani
palerentur;
nc inliis
crgo
duris
deficerent,
eos
alloquitur
Pelrus :
Tempus
esl ul
judiciumincipiat
adomo
Dei;
el si initiwna no-
bis, qualisfinis
eritels
qul
noncreduntDei
Evangetio
?
etsi
juslus
vixsalvus
eril, peccalor
el
impius
ubi
pare-
bunl
(I
Pelr.
IV, 17, 18)? Quidergo
futurumest in
judicio?
Arcusesl
exlenlus;
adhuc in ccmniinatione
est,
nondumin
prscsenlatione.
Et videtc
quid
sit in
arcu. Nonnc
sagilla
in
priora
mittenda cst? Nervus
lamen rctro tcndilur inconlraritim
qua
illamillcnda
est;
et
quantoplus
ierit
ejus
exiensiorclrorsum,
lan-
to
majore impetu
illacurrit in
priora. Quid
cst
quod
dixi?
Quanlomagis
differtur
judicium,
tanto
ninjorc
iropclu
vcnlurumest.
Ergo
el de
lemporalibus
tribu-
lationibus
gralias
Deo
agnmus, quia
dcdit
plebi
susc
significalioncm,
uf
fugianl
a
facie
arctts: ut cxcrcilati
fidelcs
ejus
intribulalionibus
lemporalibus, digni
sint
cvadercdamnalioncm
ignis
selcrni, quoc
invenluracst
orones
qui
islanoncrcdunt. Dedistimetiienlibuslesi-
gnificalionem,
ul
(ugiant
a
(acie
arcus.
7.
[vers.7.]
Ut eruanlur dilecti lui. Salvumme
(ac
dextera
tua,
etexaudi me. Dexleralua
,
Dominc
,
sal-
vummefac: itasalvumme
fac,
ut addexlcramslcm.
Salvumtne
fac
dexleralua: nonsalutero
lcmporalem
pelo;
dehac fiatvoluntas
lua. Ad
tcropusquid
nobis
prosit, penilus ignoramus; quid
enimorcmussicut
oportet,
nescimus
(Rom.
vm, 26)
: scdsalvumme
fac
dcxlera
lua,
ut etsi in
temporc
istoIribulniionesali-
quas patsar,
transacta nocle omniumtribulationum
addexleram
inveniar interoves,
non ad sinislram
inter boedos.Salvumme
fac
dexteralua,
etcxaudi me.
Quiajam
illtid
petoquod
dare
vis;
nonvcrbisdcli-
ctoruromeoruin
clamo
per
diem,
ut non
cxaudias,
ct
nocte1,
ut nonexaudias,
et nonad
insipienliam
mihi
1
sicMss.AtEdd.,expurges.
*
inEdd.deest
liic,
n( noncxaudias:
qnodrcpetittir
in
Nw,
(Psal. xxi, 2, 5);
sed
uliquc
ad
comnionitionem,
ad-
dendo
saporem
dc vallc
salinaruro,
ut in tribulaliona
noverim
quid pelnm
:
peto
nutemvitaro
scternam;
ergo
cxaudi
me, quia
doxtcramluam
pclo. Inlellignt
crgo
Charitas Veslra omnein lidelemhabenlem in
corde verbuni
Dei,
cunt liroore timentem
judicium
fulurum,
vivcntcm
probabililer,
uede illo
blasptie-
mctur nonien sancluinDomini
ejus,
mulla
deprecari
secuiidum
soeculum,
et non
exaudiri;
advitamautem
seternam
semper
cxaudiri.
Quis
enimsanitaleronon
"petat,
cum
segroiat?
Et tamcnforte adhuc
segrolare
ci ulile cst. Polest fieri ut hinc nonexaudiaris: non
lamenexaudirisad
volunlaicm,
ut cxaudiarisad uli-
litatem. At vero cum illud
pctis,
ut del tibi vitam
aUernam
Deus,
utdet tibi
regnum
coelorum
Deus,
ut
det tibi addexteramFilii sui
siare,cum
venerit
judi-
caretcrram
;
securus
esto;
accipies,
si modononac-
cipis
: nonenim
jam
venit
tempus
ut
accipias.
Exau-
diris,
et nescis :
quodpetisagitur,
elsi nescisin
quo
agitur.
Inradice res
est,
nonduminfructu. Salvum
me
fac
dexlera
lua,
el exaitdime.
8.
[vers.8.]
Deuslocutusestinsanctosiw.
Quid
li-
mes ne non fiat
quod
Deuslocutusest? Si haberes
aliqucmgravem
amicumet
sapientem, quomodo
di-
ccres? Illelocutuscst
haec,
fial necesseest
quod
lo-
cuttisest : vir
gravis cst,
nonlevitate
ulitur,
nonfa-
ciledesentenlia
dimovetur,
quodpromisit
fixumest.
Sed lainen homo
est, qui aliquando quod promisit
fncere
vult,
et non
polest.
Dc Deononest
quod
tu
timeas:
quia
verax
cst, constat;
quiaomnipolensest,
conslat;
fallerelcnon
polcst,
babet undefaciat.
Quid
crgo
timcs nc
decipinris?Opus
cst ut tu tenonde-
cipias,
et
persevcrcsusque
in
finein,
cumdalurus cst
quodpromisit.
Dettslocutusest insanclostto. In
quo
sanclosuo? Deuscratin
Chrislo,
mundumreconcilians
sibi
(II
Cor.
v, 19).
Insancto
illo,
de
quo
alibi audi-
stis : Deusinsanclovia lua
(Psal.
LXXVI
,
14).
Detts
lociilttsesl insanclosuo.
Lwtttbor,
et dividamSichi-
mam.
Quia
Deusliocloculus
cst,
fiet : voxEcclesioe
csl,
Dcttslocutusesi insanctosuo.Nonverbadicit
quoa
Deus loculus
cst;
sed
quoniam
Dettslocutusestin
sanctosuo
,
necficri
aliquidpolcst,
nisi
quemadmo-
dumlocutus cst
Dcus, consequentcr
isla
eveniunt:
Lwlabor,
el dividam
Sichimam,
el convallemtabernacu-
loruindimciiar. SichimaHumeri
inlerprelanlur.
Se-
cuiiJ uni hisloriam
vero,
J acobrediensaLabansocero
suo cumoninibus
suis,
abscondit idola in
Sichima
quaa
habebat de
Syria,
ubi diu
peregrinatus,
tandcm
aliquando
indcvcniebat
(Gen.xxxv, 4).
Tabernacula
nutemfccit ibi
proptcr
ovessuas et
armenla,
et
ap-
pcllavit
locumillumTabernacula
(Id. xxxm, 17).
Et
hsecdividam
, inquit
Ecclesia.
Quid
est
hoc,
dividam
Sichimam? Si adhisloriamubi absconditasunt idola
referalur,
Gentcs
significat.
DividoGentes.
Quidest,
divido?Noneiiimomniuincst fldes
(II
Thess.
ut,
2).
Quid
est divido? Alii
crcdcnt,
alii noncredent: sed
tamen non timcanl
qui
crcdunl,
inter illos
qui
non
credunt. Divisisnnt cnini nuncfide
; postea
dividen-
lur in
jntikio,
ovcs n.d
dcxlcraro,
hordi ad sinislram
719
S. AUCUSTLMEPiSCOPI 720
(Matth.
xxv, 33).
Ecceinvenimus
qttemadmoduni
Ec-
clesiadividat Sichimam.
Qnomodo
dividit
humcros,
secundumnominis
inlcrprelationem?
Dividunturliu-
meri,
ut alios
gravcnt peccata
sua,
alii tollant sar-
cinamChristi. Humeros cnim
pios quacrcbat,
cum
diceret:
J ugttm
enimmeumlene
est,
el sarcinatnea
levisesl
(Id. xi, 30).
Aliasnrcina
premit
ct
aggravat
te;
Chrisli autem sarcinasublevatte : alia sarcina
pondushabet;
Cbristi sarcina
pcnnas
habet. Namcl
avi si
pennas
dctralias, quasi
ontis
tollis;
ct
qno
rnagis
onus abstulisti,
eo
roagis
in lerra rcmanebit.
Quam
exoncrare
voluisli, jacet:
non
volat,
quia
lu-
listi
onus;
rcdeat onus,
et volat. Talis cst Chrisli
sarcina. Portent illambomincs;
nonsint
pigri
: non
attcndantur illi
qui
camferrc notunt;
feranl illam
qui
volunt,
el invenient
quam
sit
levis, quamsuavis,
quamjucunda, quamrapiens
incocluniel atcrraeri-
piens
1.Dividam
Sichimam,
el convallemtabernaculo-
rumdimetiar.Forte
proplcr
ovcs
J acob,
convallista-
bernaculorum
iiitelligilurgensJ udxorum,
cl
ipsa
di-
viditur : namtransicrunt inde
qui
crcdidcrunt;
foris
reliqui
remanscrunt.
9.
[vers.9.]
MeusestGalaad.Nominasuntistalecta
inLitterisDei. Galaadhabet
inlerpretationis
susevo-
cemet
magni
sacramenti:
inlcrpretaiur
cnimAcervus
teslimonii.
Quantus
acervustestimonii in
martyiibus?
Meusesl Galaad: raeus est acervus
leslimonii,
mei
sunl
Martyres
veri. Morianluraliia
pro
vetuslavani-
tate suo sine
sale; numquidpertinent
ad acerrum
teslimonii?
Quia
et si tradidcro
corpus
nieumilnut
ardeam,
charitalcmautem non
habeam,
nibil mihi
prodesl (I
Cor.
xm,
3).
Cumaulem
quodam
locoroo-
neret Dominusdc
pace
rctinenda, prsemisit
salem:
Habele, inquit,
lii vobis
salem,
el
pacem
habeteinler
vos
(Marc.
ix
, 49). Ergo,
MeusestGalaad: sedGa-
laad,
idestacervus
lcslimonii,
in
magna
iribulalione
evidenter
factusest. Tunc
ignominiosa
Ecclesiacrat
in
hominibus,
lunc
opprobriuni
illi viduoc
objeciaba-
tur, quia
Chrisli crat, quiasignum
crucis iufrontc
portabal
: nondumcral
bonor;
crimen erat tunc.
Quandoergo
non
honor,
scdcrimen
crat,
tuncfactus
cst acervus testiraonii;
ct
per
acervumteslimonii di-
latata est charilas
Cbristi;
ct
pcr
dilatalionemcha-
ritatisChrisli
occupatoc
sunt
geiilcs.Scquitur,
Et meits
est Manasses:
quod interprctatur
Oblitus.Huiceiiim
diclumerat:
Confusionem
in
perpeluumoblivisceris,
et
ignominiw
viduilalisluwnoneristnemor
(Isai. LIV,
4).
Erat
ergo
confusioEcclesioe
aliquando, quam
modo
oblita esl : confusioniscniin et
ignoroiniae
viduitalis
suae
jam
nonest mcmor.
Quando
eiiini
quoedain
erat
confusio inter
homines,
acervus tcslimonii
facltis
erat. Modo
jam
nemovel meminitillitis
confusionis,
quandoignominia
erat esse chrisiianum
;
jam
nemo
roeminit, jam
omnesobliti
sunt,
jam
meusestMa-
nasses.Et
Ephrmm(orlitudocapitis
mei.
EphrscmFru-
ctificalio
interpreiatur.
Mca
, inquit, fructificatio,
et
1
Gnlian.
liber,erigens.
',
s
Edd.,
moriantur'mtili.Mss.
vero,
alii : ubi Donatisia-
rum
pseudomartjres
nolarividcniur.
h;ccfructificatiofortitudoesL
capitis
mei.
Caput
eniin
nieumChrislus cst. El unde fruclificaiiofoniludo
cjus? Quia
nisi
granum
caderct in
lerrani,
nonmul-
tiplicarelur,
solumremaneret. Cecidit
crgo
iulcrram
Cliristusin
passionc,
et secutacsl fruclificnlioinrc-
surrcclione. El
Ephrwmfortitudocapitis
tnci. Pcn-
debat ct conlemncbalur :
granum
cral
inltis,
hnbcbut
vires trahendi
postseomnia (J oan. xn, 24, 52). Quo-
modoin
grano
numeri seminum
lntcnt; abjcctuni'
nescio
quidapparct oculis,
scdvis convcrlensin se
materiamet
prolerens
fructumabsconditacst: sicin
Clnisti cruccabscondilacrat
viiius; apparebat
infir-
mitas. 0
mngnumgranum
! Ccrleinfirmiisest
pen-
dcns,
ccrle anleillum
capul plebs
illa
agitavit,
ccrte
dixerunt: Si FiliusDei
esl,
descendaldecruce
(Mallh.
XXVII
, 40).
Audi forlitudincro
cjus
:
Quodinfirmum
csl
Dei,
fortius
cst liominibus
(lCor.
i,
25).
Mcrilo
tantafructilicatioconsecutaest : b:ccmca
est,
dicit
Ecclesia.
10.
[vers.10.]
J udarex meus: Moaboila
spci
mew.
J uda rcx mcus:
quis
J uda?
Qui
dc iribuJ uda.
Quis
J uda
,
nisi cui dixit
ipsc
J acob:
J uda,
lelaudabunt
fralres
lui
(Gen.
XLIX
, 8)
?J uda rex mcus.
Quidcrgo
timenm
, qunndo
J utlarcx mensdicit : Nolitetimcre
eos
qui
occiduut
corpus (Matlh. x, 28)?
J uda rex
tneus: Moabolla
spcimew.Quarc, o//a?Quia
tribula-
lio.
Quare, spei
mew?
Quiapra-cessit
J udarex meus.
Qua
cnim
proccessil,
lu
sequi quid
limes
!
?
Quaproe-
ccssit?Per
tribulntiones,
per anguslias, per oppro-
bria.
Septa
erat
via,
sed
antequam
transiret:
poslea-
quamtransiit, sequerc; jani palcl
via illiustransitu.
Singularis ego
sum
, inquit,
setl
quousque
Iranscam
(Psal.
CXL
, 10)
:
singularegranum,
sed
quondusquc
transcnl;
ciim
transierit, scquetur
fructificatio.J uda
rcx meiis.
Ergo quia
J iidarex meus: Moabotla
spei
mem.Moab
inlelligitur
in Gcntibus. Nala csl cnim
ista
gcnsdcpcccato,
natacsl isla
gcns
dc liliabusLot
qux
cum
palre
inebriato
concubuerunl,
inalcjitcntcs
pairc (Gen.
xix,
51-58).
Mcliuserat ut slerilcs rcma-
ncrcnl, quam
sic lnatrcs fiercnl. Erat autcm illa
figuraquoedam
corum
qui
maleutuntur
lcge.
Nolile
enini attenderc
quia
lex inlalina
lingua
feminini
gc-
ncris
csl;
in
grocca
masculini cst : scdsivesit fcmi-
nini
gencris
in
loquendo,
sive
masculini,
non
pnc-
scrihil vcritali loculio. Lex enim
magis
masculinam
viin
habct, quiaregit,
non
regilur.
Porro aulem
apo-
stolus Paulus
quid
ait? Bonacstlex
,
si
quis
ea le-
gitime
uiatur
(I
Tint.
i,
8).
Ul:c aiitcm fili:c Lot
noii
legitimc
usoesunt
patre. Quomodo
autcmna-
scunlur
opcra
bona
,
cuiii
quisqucIcgc
beneiililur :
sic nascuiilur
opera
mala
,
cum
legequisque
male
utilur. Proindemaleilloeutentes
pa;re,
hoccst male
utentcs
legc, gencrnverunl
Moabitns
; pcr
IUOS
signi-
ficanlur
opcra
mala. Indc tribulaiio
Ecclcsiae,
inde
olla cbiilliens. De hac olla
quodam
loco
propbctioe
dicitur : Ollasuccensaab
aquilone(J erem.
1
,
13).
1
Edu*.,
semimtm
latenlium,
in terra
jactum
nescio
quid,
etc. Emendanturad
aliquot
Mss.
*
2
sic
aliquot
J iss.AtEdd.:
Qv.ia
enim
prwcessitte,
dcbes
scqui.Qiiitl
timcs'.'
721 ENARRATIO1NPSALMUMLIX.
-22
Undenisi a
partibus
diaboli
qui
dixit : Ponamsedem
meamad
aqiiilonem(Isai. xiv, 15)?
Tribulationes
ergo
niaximoenonoriuntur adversumEcclesiaro
,
nisi ab
eis
qui lege
mateutuntur.
Quidergo
? Defectura cst
hinc
Ecclesia,
el
propler
ollam,
idesl abundantiam
scandalorum,
nonerit
perseveralurausque
in finem?
NonneJ udarex illius
procdixit
hocci ? Nonneait illi:
Quoniam
abundabil
iniquilas, refrigescet
charitasmul-
lorum
(Matih.
xxiv,
12)?
Ollabullientecharilas rc-
Irigescit. Quarc
non
potius,
o charitas
,
et lu contra
ollamfervescis?An
ignoras
libi cssediclum
,
cumde
illa abundantia scandalorumrex tuus
loquerclur
:
Qui perseveraverit usque
in
finem,
hicsalvuseril ?Pcr-
severa
ergousque
in(incroconiraollamscandalorum.
Ardetolla
iniquitatis,
sed
majoreslflaroma
cliarilatis.
Noti
vinci; persevera usque
in finem.
Quid
limes
Moabitas,
opcra
mala eorum
qui legc
maleulunlur?
Quidenim,
J udarcx luus
qui pra^cessit,
nonnetnlcs
perlulil?
NescisJ udoeosmalc
utendolege,
Cbrislum
occidisse?
Ergo spera ',
et
qua proocessil
rex luus
sequere. Dic,
J uda rexmeus. Et ex co
quia
J uda rcx
meus,
Moab
quid
factus est? Olla
spei tnew,
iion
consumplionis
mese. Vide in tribulalionibiis ollam
spei;
audi
Aposlolum
: Sedet
gloriamur
, inquit,
/ii
tribulationibus.Ollaest
jam;
sedvideisiiim,
si
cxplicat
ollam
spei.
Scienles
quia
Iribulalio
patienliamoperatitr,
palienlia
autem
probalionem, probatiospem.
Si iribu-
lntio
patienliam, patientia probationem
,
probalio
spem,
ollaest auiemtribulatio
quoeoperatur spem;
meritoMoubolla
spei
mew.
Spes
atitemnon
confundil.
Et
quid
?Fervescontraollam?Ila
plane, quia
chariias
Dei
diffusa
esi incordibusnostris
, per Spiritum
sttn-
cttim
qtti
dalusestnobis
(Rom. v, 5-5).
11. ln Idummamextendamcalceameiilummettm.
Ecclesia
loquitur
: Pervcniam
itsque
inIdummam.Soc-
vianl tribulalinnes
,
bulliat scandalis
mtindus,
exten-
damcalceamentummeum
usque
in
Idummam;
usque
ad eos
ipsos qui
lerrenam vilam
dcgiint (quoniani
Itltimoca
inlerprelalur Tcrrena); usqueadipsos,ttsque
inIdumwamexlendamcalceamentummetim.
Cujus
rci
calceamcittum
,
nisi
Evangclii
?
Quamspeciosi pcdcs
eontm
qtti
annuniiant
pacem, qui
anmmliantbona
(Id.
x, 15)!
cl,
Calccali
pedes
in
prwparalionemEvangelii pa-
cis
(Ephes.
vi, 15). Prorsus, quoniam
Iribulalio
paiicn-
liam
operatur, palienlia
attlem
probationem, probatio
spem,
olla-nonmeconsumcl: CharilasenimDei
diffusa
esl incordibus
noslris,per Spiritum
sanclum
qui
dattis
*eslnobis.Nondeficiamus
Evangeliumprocdicare,
non
deficiamusDominumnmuinliare.
Usque
inIdumwum
exlendamcalceamentummeum.Noimcserviunl el
ipsi
terreni? Etsi
cupidilalibus
lcrrenis
oblignnlur,
Clni-
stumlamen adorant. Hodievidemus
,
fralres
, quam
mulli terreni commitlunt
pro
Iucro
fraudes, pro
Irau-
dibus
perjuria
;
propler
limores
, sortilegos,
maihc-
maiicos consulunt: omncs isti
Idumoci, lerreni;
ct
tamcnomnesisli adorant
Chrislum,
subcalceamenlo
ipsius
sunl; jamusquc
iuldurnmamcxtendil cnlcea-
roentumsuum.Mihi
Allophyli
sttbdilisunl.
Allophyti,
'
SicMss. At
Edd.,propcrtt.
qui
suni?
Alienigcnoc,
non
pcrtincntes
ad
genus
nieum. Subditi
sunl, quia
mulii adorant
Christum,
et
non sunt
rcgnaturi
cumChrisio. Mihi
Allophyli
sub-
dili stint.
12.
[vers. 11.] Quis
deducetmein civilatemcircttm-
slantiw?
Quae
est civilascircumstanlise?Si
mcministis,
jam
camcommemoravi in alio
psalmo,
ubi diclum
cst: Et circumibuntcivilatcm
(a).
Circumsianliocenim
civilas
,
Geiilittmcircuinfusio
cst; quoe
circumfusio
Genliuni inroediohabebat unam
gentemJ udoeoruro,
colentemunumDeum:
coeieracircumfusioGentium
idolis
supplicabat,
daMiionibusscrviebat. Et
mystice
vocalncsl civitas
citciimstaniiac;quinundique
seGen-
lcs
circuinfudcraiu,
ct ci circumsieierant
quoe
cole-
bat iiiuimDenm.
Quis
dcducetmeincivkatemcircum-
slanliw?
Quis,
nisi Deus?Hocvnlt
dicere, quomodo
de-
ducct
pcr
illas
nubcs, dcquibus
diclumest: Voxloni-
irui tuiin rota
(Psal.
i.xxvi,
19).
Rola
ipsa
estcivitas
circumstaniioe,quoe
dicla est
rota,
idesl orbis lcrra-
rum.
Quis
deducelmeincivitalemcircumslantiw?
Quis
dcduccl
ineiisqtte
inIdumwam?id
est, titrcgnemeliam
icrrcnis
',
ut me vencrentur cliam
qui
dc me non
sunt,
qui
dcmenolunt
proficere.
13.
[vers.12.]
Qttis
deducelme
usque
inIdumwam?
Nonne
tu, Deus,
qui reptilisli
nos?et non
egredieris,
Deus,
invirtiiiibusnosttis. Nonnetunos dcduccs
qui
nos
repulisti?
Sed
quarerepulisli
nos?
Quia
deslruxisti
nos.
Quare
deslruxisli nos?
Quin
irtttus
es,
elmisertus
esnostri. Tu
crgo
dcduces
qui rcpulisti, qui
non
egrc-
dieris Deus in virtutibus
nostris,
tu dcduces.
Quid
esi,
iwn
egredicris
invirlntibitsnostris?Soeviturusest
mundus,
conculcaliiriiscst nos
mundus,
futurus est
accrvus teslimonii effuso
marlyrum sanguine,
et di-
ciuri sunt
Pagani
saovientcs: Ubi est Deus eorum
(Psal. LXXVIII, 10)?
Tunc non
cgredieris,Deus,
invir-
luiibusnostris: nonconlrn cos
npparebis;
nonoslen-
dcs
potcntiamtuam,
qualero
ostendisti in
David,
iu
Moyse,
inJ esu
Nnve,
quando
eorumforliludini Gen-
les
cesscrunt,
et
strage facla, mngnaque
redditava-
stitate,
in terrara
quam promisisli, plebem
tuamin-
duxisli. Hoctunc non
facics;
non
egredieris,Deus,
in
vhiuiibus
nostris,
scd inlus
opcraberis. Quidesl,
non
egredieris?
Non
apparebis.
Certc cnim
quando
cate-
nati
inarlyrcs
ducebanlur, quando
inciudcbantur in
carccrc
, quando
ludibrio babendi
producebantur ,
quando
besiiis
subrigebantursquandoperculicbanlur
fcrro, quandoignc
cremabaiilur,
nonneconlemneban-
tur
lanquamdcserli.tanquam
sine
adjulore?Quomodo
Deus
operabatur
inlus?
quomodo
inlusconsolabalur?
qtiomodo
eis dulccmfaciebat
spem
vitocseleriise?
quo-,
inodonondescrebal corda
corum,
ubi homo
habilabat
insileiilio.bencsi bonus, roalesiinalus?Numquidergo
qtiia
noii
cgrediebaiur
invirtutibus
eorum,ideo
dcserc-
bal?Nonne
magis
non
egrcdicndo
invirlutibus
eorum,
dcduxitEcclesiam
usque
ad
Idumccam,
deduxil Ecclc-
1
\liquotvss.,
itl es>.
inregnum
eliamlerrenum.
s
Er.,stibjickbantur.Lov.,subigebantur.
At
Mss.,
subrt-
gebantnr.
(a) supra,
inPsal.
i.vm,
scrm.
1,
n. 15.
723
3. AUGUSTINIEPISCOPI
724
siam
usque
incivitatemcircumstanlioe?Sicnimbcllarc
vcllct Ecclesiaet
gladio
uli,
viderelur
pro
vila
prse-
scnti
pugnare
:
quia
vero contemnebatvitaro
proe-
sentcm
,
ideo factus cst acervus teslimonii dc vila
futura.
14.
[vers.13.]
Tu
crgo,
Dcus, qui
non
ogredicris
in
virlulibus
noslris,
Danobisauxiliumde
itibulalione;
et
vanasalushominis.Eaut niiiic
qui
salcm
'
non
habenl,
ct
optent
salutcni
icmporalcm
suis, quoc
cst vanavc-
luslas. Da nobisauxilium: inde da unde
putabaris
descrere,
indesubvcni. Danobisauxiliitmdetribula-
tione;
ctvanasalusliominis.
15.
[vers. 14.]
In Deo
fac.iemus
virtttlem,
el
ipse
atl
nihilumdeducetinimicosnostros2.Non facicmusvir-
tuteni in
gladio,
nonin
cquis,
nonin
loricis,
nonin
scutis,
noii in
potcnlatu
cxcrcitus;
non foris. Sed
ubi?
Inlus,
ubi laiemus. Ubi intus? In Deo
fucicmiis
virlutem: ct
quasi abjecli,
el
quasi
conculcati, quasi
ulliiismomenli bomincs
erimus,
sed
ipse
adnihilum
deducet inimicosnostros.
Dcniquc
factumesl liocde
inimicisnostris. Conculcati sunt
marlyres
:
patiendo,
pcrferendo, usque
in finem
pcrseverando,
inDeofe-
cerunt virlutem, Fecit el
ipsequod sequitur
: ndni-
bilumdeduxil inimicoseoruro.Ubi sunt modoinimici
marlyrum,
nisi fortc
quia
modocoscbriosi calicibus
persequuntur, quos
tunc furiosi
lapidibusperscque-
banlur?
IN PSALMUM LX
ENARRATIO.
SERMOADPLEBF.M.
1.
[rers. 1.]
ConsiderandumcumVcstraCbaritate
psalmum
islum
suscepirmis.
Rrevis
est;
aderil Doroi-
nusutsufficienLcrcx
co,
ctbrcvilcr
loquamur. Quan-
ttini
ndjuveritipsoqui
nos
jtibet loqui,
sicero volcn-
tibusofficiosus,
ul nonsimlardis
molcstus,
ncc
pati-
cis
mullus,
nec
occupnlis
oncrosus. Titulus
cjus
non
nos Icnet. Est
cnim,
In
finem,
in
hymnis,ipsi
David.
J n
hyinnis, iitiquc
in lnudibus. In
fmem,iilique
in
Chiistiiin. Finis enim
Legis
Clirislus
cst,
ad
juslW.atn
omni credeitti
(Rom.
x, 4).
El
ipsi
David,
i'.onnliiim
quamipsum accipcrc(lciieiiius,qtti
vcnit cx seniine
Dnvid,
ul essel
homoinicr
horoines,
ct
ccqnales
An
gclis
faceret hninines. Vocemnulemin islo
psalmo,
si inmembris
cjus
et in
corporo
sumus
,
sicul ilto
cxhorlnnte
prscsumerc
audcnuis
,
noslramdcbcmus
agnosccre,
non
alicujus
cxlranci. Nosirnni nutcinnon
sic
dixi, quasi
corumtaiituin
qni
in
proescntia
stiinus
modo;
sed nostram
qui
sumus
per
tottroi
miiiiduro,
qui
sumus aboricnlc
usquc
inoccidcnlcra.Et ul no-
veritis sic esso voccmnosirnm
, loquilur
liic
quasi
unus homo: nonest autemuims
lionio,
scd
tanquam
unus unitas
loquitur.
InChristo atitcra nos omncs
unus
bomo; quiahujus
uniiis hominis
caput
cst in
1
Edd.,
salutem.
Aliquot
Mss.,
salem: alludilad illnd
sarci
9,
49: nabcte,invobis
salvn,
uli
supra,
n.9.Coufer
practcreann.
2ct7.
*
Konnulli
Mgs.,
tribitltmics nos.
coclo,
ct nicmbraadhuclaboranl inlerra :et
quia
la-
borant,
vidclc
quid
dical 1.
2.
[tiers.2-4.] Exuudi, Deus,
deprecalionemmeam,
inlendeorationi mew.
Quis
dicil?
Quasi
unus. Vidcsi
unus : A
finibns
lerrw ad le
clamavi,
dum
angerelur
cor meum.J am
ergo
non
nnus;
sedideo
unus, quia
Cbristus unus
, cujns
omnes membra sumus. Nam
quis
uiiushoino clamal a finibusterroc?Nonclnmat
a finibus tcrroc
,
nisi bacrcditasilla
,
de
qua
diclum
cst
ipsi
Filio : Poslula a
me,
cl dabotibi
gentes
hmre-
ttitalem
luam,elposscssioncm
tuamterminoslerm
(Psal.
ii,
8).
Hcec
ergo
Chrisli
posscssio,
lwc Christi lucre-
ditas,
hoc Clnisii
corpus,
boecuna Christi
Ecclesia,
boccunitas
quac
nos
siimus,
clamal a
finibuslerrae.
Quid
autemclamat?
Quod
supradixi, Exaudi, Deut,
deprecationemmeam,
inlendeorationi mcw: a
finibus
terrwttdleclamavi.Id
est,
hocadleclamavi : a
fini-
buslerrw: id
est,
undiquc.
5. Sed
qtiare
clamavilioc?Dum
angerelur
cormenm.
Oslendit se essc
pcr
orones
gcnlcs
loto orbe lerra-
rum
2
in
mngnagloria,
scdin
magna
tcnlalione. Nain-
queviia
noslra inhac
pcregrinatione
non
polcsl
csse
sine tcntalionc :
quiaproveclus
nosler
per
lcnlalio-
neranostram
fil,
nec sibi
quisquc
innolcscitnisi icn-
tatus
,
ncc
polcst
coronari nisi
vicerit,
nec
polesl
vincerenisi
cerlavcril,
nec
polest cerlare nisi
inimi-
cumet tcnlalioncs habucrit.
Angilurergo
istca fini-
bus terroe
clamans,
sedtamen non
rclinquitur. Quo-
niamnos
ipsos, quod
est
corpus suum,
voltiit
proe-
figurarc
et inillo
corporesuo,
in
quojam
et
moriuus
csl,
cl
rcstirrcxil,
et in ccelum
ascendit;
ut
quo
caput procccssit,
illucse membrasecuturaconfidant.
Ergo
nos
transfigiiravit
in
sc,
quandovoluii
tenlari a
salann
(Matth.
iv, 1).
Modo
legebatur
in
Evangelio
quia
Dominus J esus Christus ineremo lentabalur a
diiibolo. Prorsus Chrislus lentabalur a
diabolo. In
Clirislo eiiimlu
lcutabaris, quia
Clnislus de le sibi
habcbat
cnrneni,
dc selihi
salulem;
de lesibi mor-
lcm,
dc sc tibi vitam
;
dc le sibi
contumclias,
dese
libi
honorcs;
ergo
de tc sibi
icninlioncin,
dc selibi
vicloriam. Si inillo nos tcnlati
sumus,
in illo nos
diiiboluro
supcramus.
Attendis
quia
Chrislus
lcnlalus
i;st,
ct nonallcndis
quia
vicil?
Agnosce
leinillotcn-
tiium,
et lc in illo
agnoscc
vincenlem. Polcrat ase
dinbolum
prohibcrc
: sedsi non
temarctur,
lilii le.i-
lando vinccndi
magisterium
non
praibcrci. Itnqne
lioii
mirum,
si inter teniationes
positus
istcclainai a
finibusterroc. Scd
qtiare
nonvincitur?
Inpclra
e.xalm
lasti me. J am
ergo
liic
agnoscimusquis
clnmetafini-
busterrse. Rccolamus
Evangelium
:
Super
hanc
peirtnn
wdi/kabo
Ecclesiammeam
(Id. xvi, 18). Ergo
ilia
clamal a finibus
lerrrc,
quam
voluit ocdilicari
supcr
petram.
Ut aulemaedificarelurEcclesia
superpclram
quis
factusest
pclra?
Paulumaudi diccnlcm: Peira
aulcmeratChristus
(1
Cor.
x, 4).
In illo
crgo
rrdilicali
sumus.
Proplcrca pelra
illa in
qua
cedificali
sumiis,
prior percussa
cst
ventis,
fliimine
, pluvia(Malih. VII,
1
rluresMss.,
diciml.
-
Etkl.,
nonin
magnagloria.Ahesl,non,
aMss.
725
ENARRATIO
1NP5ALMUMLX. 726
24, 25), quando
Chrislus
adiabolo teniabalur.
Eccc
in
qua
firmitatelevotuit slabilire.
Meritononvacat
Vox
noslra,
sedexauditur
: in
magua
enim
speposili
Eiimus
;
In
pelra
exallastime.
4. Dedttxisti
me, qttiafactus
es
spes
mea. Ille si
nosira
spcs
faciusnon
esset,
nonnosdeducerel. De-
ducit
lanquam
dux,
et insc ducit
tanquam
via,
cl ad
se
perducittanquainpatria.
Deducit
ergo
nos. Undc?
Qnia
factus est
spes.
nostra. Unde factus est
spes
noslra? Eccesic
quomodo
audislis
quia
tentatus est,
quiapnssusest, quia
resurrexit,
factusest
spes
no-
slra.
Quid
enimnobisdicimus
quando
hoec
legimus?
Noncnim
perdet
nos
Deus, propterquos
Filiumsuum
niisit
tentari, crucifigi,
mori, resurgere
: nonenim
verc nos
despicit
Deus, proplcr quos
Filio
proprio
non
pepercit,
sed
pro
nobis omnibus iradidit eum
(ilom. VIII,52).
Sic
ergo
factuscst
spes
nostra. In
illovideset laborem
tuum,
el mercedcmtuam;
Ia-
boremin
passione,
mercedemin resurreclione. Sic
ergo
factuscst
spes
nostra. Habemusenimduasvi-
tas;
sedunamin
qua sumus,
alleram
quamspera-
rous. In
qua
sumus,
notanobis
est;
quamsperamus,
ignola
nobisest. Tolerain
qua es,
et habebis
quain
nondumhabes.
Quomodo
toleras? Ut nonvincnrisa
lcnialore. Laboribus
suis, lenlalionibus, passionibus,
mortesuademonstravitlibi vitainChrislusin
quaes;
resurreclionesuadcmonslravitlibi vilamin
qua
cris.
Nos cnimnon noveramus nisi nasci hominemct
mori; resurgere
hominemet vivere inseternumnon
noveramus:
suscepitquod
noveras,
et demonstravit
quod
nonnoveras. Idco
ergo
faciusest
spes
nostrain
tribulalionibus,
inlentalionibus. Vide
Apostolum
di-
centem: Nonsolum
aulem,
sedel
gloriamur, inquit,
in tiibttlationibus: scienles
quia
ttibulalio
palienliam
operalur, palienliaprobalionem, probaliospem; spes
aulemnon
confundit: quoniam
churitasDei
diffusa
est
incordibusnoslris
per Spirilum
sanclum
qui
dalus est
nobis
(Id.
v, 3-5). Ergo
factusest
ipsespcsnoslra,
qui
dcdit nobis
Spirilum
sanctum: el ambulamus
modoad
spem;
nonenim
arobularcmus,
nisi
spera-
remus.
Quid
ait
ipseApostolus?
Quod
enimvidei
quis,
quidsperal
?Si aulem
quod
nonvidemus
speramus,per
patkntiamexspeclamus.
Et item:
Spe
enimsalvi
facli
sumus
(Id. VIII,24, 25).
5. Deduxisti
tne,quiafactus
es
spes
mea: turris
for-
tilitdinisa
facie
inimici.
Angitur
cor
meum, inquit
istatinitasafinibus
terroe,
ct laborointer lentationes
et scandala: invident
Pagani, quia
victi
sunt;
insi-
aiantur haeretici
pallio
vclali nominis
chrisliani;
inlus
in
ipsa
Ecclesia
vimpaliiur
frumentuma
palea
: inter
hoecomniacum
angitur
cor
meum,
clamaboafinibus
lcrrae. Sed non mc deserit
ipse qui
me exaltavit
superpetram,
ut dcducal me
usqne
ad se:
quin
etsi
laboro,
diabolo
per
tot locacl
tempora
et occasiones
insidjante
adversusme
,
liicest roihi turris fortitudi-
nis;
quo
cum
confugero,
non solumvitabo telaini-
mici,
sedctiaminillum
quoe
volucrosecurus
ipseja-
culabor.
Ipsc
enimCbrisiusest
lurris; ipse
nobis
factusest lurris afacie
inimici,qui
est et
pelrasnper
quam
ocdificalacsl Ecclesia. Cavcsnefcriaris ndia-
bolo?
Fugc
adlurrcm:
nunquam
lc ad illnmturrem
diabolica
jacula
secutura
sunt;
ibi stabis munilusct
fixus.
Quomodo
autem
fugics
ad turrcm? Ne forte
quisque
in lcnlatione
positus corporalitcr quocrat
turrcmistam
;
et curoeamnon
invcnerit, fatigelur,
aut deficiatin tenlatione. Antete est turris : recor-
dare
Clirislum,
ct inlra inturrein.
Quomodo
rccor-
daris
Cbristum,
utintrcsin
turrem?Qiraqtiidpatcris,
cogilaquiaprior passus cst,
et
cogiiaquo
finc
passus
est,
ut morerclur cl
rcsurgeret.
Talemct tu finom
speraqualis
in illo
proecessit,
ct inirasti in turrem
nonconsenticndoinimico. Si cnimconscnseiis ini-
mico,
luncad lc
pervcuit oppugnantisjaculum.
Tu
polius
inillum
jacularetcla, quibusferiatur, quibus
vincatur.
Qit.i!
sunt istaleln?Verbn
Dei, fideslua,
spesipsalua, opcra
bona. Nondico: Siccstoinisla
turre,
ul vnccs
ibi,
ct sufficiatlibi
quia
non adtc
hoslis lela
pcrveniunt. Age
ibi
aliquid;
non ccssent
manus :
opcra
bonatua
gladii
sunt interflcientesini-
micum.
6.
[vers.5.] Inquilimis
eroinlabernacutotuo
ttsqiie
insmcula.Videlis
quia illc,
de
quo diximtis,
est
qui>
clamal.
Quis
noslrumcst
inquilinususquc
insocctila?
Paucis diebus hic
vivimus,
ct iransimus :
inqnilini
enimhic
sumus,
hnbitatoresin ccelocrimus. lbi cs
inquilinus,
undeauditurusesvocemDominiDci tui :
Migra.
Namdcdomoillaocternainccelisnemolc
jii-
bebit
Diigrarc.
Hic
crgoinquilinus.
Undeetiam(Iwi-
tur inalio
psalmo
:
Inqnilinuscgo
sum
apud
te,
ct
per-
egriiitis,
sicutomnes
patres
mei
(Psal. xxxvm,15).
Ilic
ergoinqiiilini
sunius;
ibi Dominusnobis mansioncs
dabit oetcrnas:
Multw, inquit,
nia/isio/iessunl
apuil
Palremmeum
(J oan.
xiv,
2).
Mansioncsillasnontan.
quaminquilinisdabit,
sed
tanquam
civibusinocter-
nummansuris. Hic
lamcn, fratres, quia
nonmotlico
tempore
futuracrat Ecclesiainhac
lerra,
scdbicerit
Ecclesia
tisquc
in fincinsseculi: ideobic
dixil,
ln-
quilinus
eroinlabcrnaciiloluo
usque
inswcula. Sbeviat
quantumlibct
inimicus
,
oppugnet
mc
,
insidiasmihi
proeparel,
scandalis
crcbrescat,
ct facint
nngi
cor
meum:
inquilinus
croinlabernaculoluo
usqne
insw-
cula. Non vincetur Ecclcsia
,
non
cradicabiliir,
nec
ccdel
quibuslibct
lenlationibus,
doncc vcniat
htijiis
soeculi
frois,
et nosabisla
temporali
scternaillahabi-
talio
suscipiat,
ad
quam
nosdeducct
qui
faclus cst
spes
noslra.
Inquilimis
croinlabernaculoluo
usqitc
in
swcula. Si diu eris
inquilinus, quasi
hoc illi dicere-
mus
,
laboralurus
crgo
cs inlerraintcr lantaslenta-
tiones : namsi
paucorum
dicrumhicessel
Ecclesia,
cilo finirenlur lcntaioris insidix.
Bene; paucorum
dierumvellcsessc lcnlationcs : sed
quomodo
cotti-
gerct
natos
omncs,
nisi diu liic
essel,
nisi
usque
in
froem
prolenderctiir?
Noli invidere csclcris
post
fu-
turis; noli, quiajam
Irnnsisti, ponlcm
miscricordioe
l
vcllc
pracciderc
: sit liic
usquc
insocculn.Et
quid
dc
1
vox,
misericordiw,
abesta
plerisque
MSS.
727
S. AUGUSTINIEPISCOPI 728
tcntalionibus, quoc
ncccssc est ut abundent
quanlo
magis
vcnitiut scandala? Etcnim
ipse
ait :
Quoniam
abundabit
iniquitas,refrigescet
charitasmultorum.Scd
illaEcclesia
quae
clamat a finibus
terroe,
inhisest de
quibiisseqiiilurdicens
:
Qui atttemperseveraveril usque
in
finem,
hic salvtiscrit
(Matlh.
xxiv, 12, 13).
Sed
unde
perscverabis?
Quae
vires luocinter tanta scnn-
daln
,
intcr lanlas tentationes
,
inler tantas
pugnas?
qtiibus
viribusvincis hostcm
quem
nonviclcs? num-
quid
luis?
Ergo quiausqtie
in socculaeril
inquilinus
iste
hic, quoc
illi
spes
est ut durct?
Cooperiar
in veta-
menloalarttmtiiarum. Eccc
qunre
secmi stiinusinlcr
lanlas tcnlalioncs,
donecvcnial finis
sacculi,
clsus-
cipianl
nos sccculaceterna:
quiacooperimur
invcla-
menlo alarum
ipsius.
jEstus est
socculi,
scd
magna
umbra est sub alis Dei :
Cooperiar
in vclamcnloala-
ritmluarum.
7.
[yers.6.]
Qtioniamlu,
Deus
',
exaudisti orutio-
nemmeam.
Quam
?A
qua coepil:
Exaudi, Detts,
de-
precationem
meam,
iniendeoraiioni mew: a
ftnibus
terrmadleclamavi.Hocadtc clamavi alinibusterroc.
Ideo
cooperiar
invelamentoalarum
titarum, quia
cxutt-
disti
deprecalionem
meam.Admonemur
ergo, fratres,
non ccssare
orando, quamdiutcmpusest
tentalionum.
Dedisli hwreditatemlimentibusnomenliittm.Persevere-
nuis
ergo
in limorenominisDei : xlcrnus Paler non
nos fallit. Lnborant
filii,
ut
suscipiant parentum
suo-
ruro hoereditalem,
qnibus
mortuis successuri sunt ?
nos nonlaboramus
accipcre
hocredilatemab illoPa-
tre,
cui non raorienti
succedamus,
sedcumillo in
ipsa
hocredilalcinsclcrnumvivamus! Dedislihwredi-
tatemtimenlibusnomentuum.
8.
[yers.7.]
Dies
super
dies
regisadjicies
annos
cjus.
Ilic
estergo
rex
cujus
membrasumus. Itex Chrisius
est, caput nostrum,
rex nostcr. Dedisti illi dies
super
dics;
nonsolumistos dies inisto
tempore
curo
fine,
seddics
snpcr
istos dies sineline.
Habitabo, inquit,
indomo
Dcmini,
in
tongiludinemdierum(Psal. xxn, C).
Quare,
in
longiludinemdientm,
nisi
quia
modobrcvi-
tas est dierum? Omnis eniin res
quse
finem
babet,
brcvis cst : sed
regis liujus
dies
super dies,
ut non
diebus solumislis transcunlibus
regnet
Cliristus in
Ecclesiasua
,
sed
regnent
cumillosancti in diebus
illis
qui
nonbabentfinem. lbi unusdics
est,
et inulli
diessiint.
Quia
multi dies
sunl,
dixi
jnm,
In
longilu-
dinemdierum:
quia
unus
dies,
sic
inlelligitur,
/i//'us
tneus cs
tu, ego
hodie
gemti
le
(Psal. u, 7).
Untira
diemdixit liodie: sedistedies non
ponitur
inmedio
inter hcsleriiumet
craslinum,
nec initiuro
ejus
(inis
est
hcsierni,
nee finis
ejus
initiumcrastini. Namct
anni Dei dicii suiit : Tuaulemidem
ipsc
es,
etanni tui
non
dcficienl
(Psal.
ci,
28). Quomodoanni,
sic
dies,
sic unusdies
, Quidquid
visdicisdeseternilate. Idco
quidquid
vis
dicis, quiaquidquiddixcris,
minus di-
cis.Sed ideo nccessecst
aliquiddicas,
ut.sit undeco-
gites quod
non
potest
dici. Dies
super
dies
regisadji-
cks annos
ejus, asque
indiein
generalionis
el
genera-
1
t.ov.,
Deusmeus.
Abcst,meus,
abEr. et
Mss.,
necest
apud
LXX.
tionis. Generationis
hujus
et
generationis
futurae:
generntionis liujus quseconiparatur lunse, propler
quod
luna
nascilur, crescit, perficitur,
senescitct oc-
cidit;
sic sunt
generaiiones
istaemortales : et
gene-
rationis
quaregeneramur resurgcndo,
et
permanebi-
nius in octerniimcura
Deo, quandojam
non sicut
Iiina,
sed
quod
ait
Dominus, Tuncjmh (ulgebunt
sic-
utsol in
regno
Patris sui
(Matlli.
xui, 43).
Lunaenim
figurate
in
Scripturis pro
mutabilitate
hujus
morlali-
laiis
ponilur.
IdeoadJ ericho desccndcbatilleabJ e-
rusalem
qui
incurrit inlairones:
quia
J erichocivitas
verburoest
hebrccum,
et
inlcrprclaliir
lalnieLuna.
Desccndebal
ergolanquam
ab iminortalitateadmor-
lalilatcm: et meriloin itinerevulneratus a latroni-
busetsemivivusrclictus cst
(Luc.
x, 50)
ille
Adam,
ex
quo
est lolum
genus
buinanum.
Ergo
dies
super
dies
regis adjkies
annos
ejtts, usqite
in diem
generationis,
gcncralionis
morl.alis
accipio. Cujusgenerationis
al-
tcritts nienlioneiii fecisti?
Cujus?
audi:
9.
[vers. 8.]
Permanebit in wternumin
conspectu
Dei: Secundum
quid,
aut
propterquid?
Misericordiani
el veritalem
ejus quisrequiret
ei? Dicit et alio loco:
UniverswviwDominimisericordiaet
verilas,
requirenti-
bus leslamentum
ejus
et testimonia
ejus (Psal. xxiv,
10). Magnus
sermo de verilate cl miscricordia
,
scd
brcvitatem
promisimus.
Brcviler
accipitequid
sit ve-
ritas et
miscricordia; quia
non
parvum
est
quod
di-
clum
cst,
Universwviw Domini miserkordia et
vetilas. Miscricordiadicitur
, quia
non merilanostra
altendit Deus
,
sed bonitalem suam
,
ut
peccata
nobisomnia
dimitteret,
et vitamoelernam
promitte-
ret : veritas
aulem, quia
nonfallitreddere
quoepro-
misit.
Agnoscamus
hic
eam,
et nos faciamus: ut
quomodo
nobisDeusexhibuitmisericordiamsuamct
veritalem sttam
;
roisericordiamdimittendo
peccnta
noslrn,
veritnlemexhibcndo
promissa
sua: sic ct nos
faciamusliic misericordiamct verilatcm
;
miscricor-
diam circa
infirmos,
circa
cgcntes,
circa inimicos
etiam
noslros;
verilalemnon
peccando,
nec
adjicien-
do
peccalumsuper peccatum.
Quoniamqui
rouliuni
sibi
pollicctur
de raisericordia
Dei, subrepit
in ani-
muro
ipsius
ut faciat
injustum Deum,
ct
putct quia
si
permanserit peccator,
et nolueril recedereabini-
quitatibus
suis,
veniet
illc,
et ibi cum
posilurus
est
ubi
ponit
servossiios
qui
ei
obtemperant.
Et
jiistum
boc
erit,
ut ibi le
ponal pcrscverantem
in
pcccaiis,
ubi
posilurus
est illos
qui
reccsserunta
peccatis
?Sic
vis
injuslus
esse,
ut et Deumfacias
injustum
?
Qui#
vis
ergo
convcrlere
Deumadvoluntatcmluam? Tu
convertere
advoluntatemDei.
Quis
est
ergoqui
hoc
facit,
nisi ex illis
paucis,
de
quibtis
dicitur :
Qui
per-
severaveril
usque
in
finem,
hicsalvuserit
(Malth. xxiv,
15).
Meritoet bicmisericordiametverilatem
ejus qttis
requiret
ei?
Quid est,
ei? Sufficerel, guis requiret:
quare,
addidit, ei,
nisi
quia
mulii
quaerunt
miseri-
cordiam
ejus
et verilatem
disccrein libris
ejus;
ct
cumdidicerint,
sibi vivunt,
non
illi;
sua
qua-runt,
non
quce
J esu Chrisli
(Philipp.
u, 21); prscdicant
misericordiam
et
veritatem,
ct nonfaciuntmiserieor-
7-29 ENARRATIOIN PSALMUMLXI.
730
di.imet verilaleni? Sed
prtcdicandoillam,
norunt
illaro: non enim
procdicareiit
illnm,
nisi nossent
ill.im.Sed
qui
Deuinnmatet
Clnistum,
in
proedican-
dii miscricordiamel veritatem
ipsius, ipse
illamre-
quint ei,
nonsibi; id
est,
nonut
ipse
habeatexhac
pricdicnlionc
coromoda
temporalia,
sed ut
prosit
incmbris
ipsius,
id est fidelibus
cjus,
cumvcrilale
ministrando
quod
novit;
ut
qui
vivitnon
jam
sibi
vivnl,
scd ei
qui pro
omnibus mortuuscst
(II
Cor.
v
, 15).
Miserkordiamel verilalem
ejus qttis requi-
rel ei?
10.
[vers.9.]
Sic
psattam
nomini
luo,Deus,
inswcu-
Itim
swcuti,
ul reddamvolamcadedieindiem.Si
psal--
lis nomini
Dei,
ne
psallas
ad
lcnipus.
Visin soccu-
lumsoeculi
psaltere
?visiniclernum
psallerc
? Rcddo
ci voiatuade dieindiero.
Quid est,
rcdde ei vota
luadedieindiero?Dedicistoinillumdiem. Persc-
verareddcrevotain isto
die,
donccvenias adillum
diem: hoc
est, Qui persetieratienfusgue
in
finem,
hic
salvitserii.
IN PSALMUM LXI
ENARUATIO.
SEUJ IOADPLEBEM.
1.
[rers. 1.]
Deleclatiodivinorum
eloqiiioriim,
ct
dulceilo
inlelligendi
vcrbi
Dei, adjuvanteipsoqui
dat
suavilnlem
,
ut terrnnostradet fructumsuum
[Psal.
LXXXIV, 15),
et nosad
loquendum,
et vosadaudicn-
diimcxliorlalur. Vidco vos sinc fastidioaudire
,
et
gaudcopalaio
cordis
vcslri,
a
quo
id
quod
salubrcest
iion
respuitur,
sedcumnviditale
pcrcipilur,
ct utili-
ler coiiliiiclur.
Loquamurergo
vobisct
hotlie,
qun:i-
iiiinDominus
donat,
deisto
psnlmoquem
modocnn-
Inviimis.Tilulus
cjusesl,
In
finem, prolditltiin,
Psnl-
tv.tts
ipsi
David. J amvobis insinuatiimcsse
quid
sit
liliiluiii,
recolo
(n).Ex interpreiationo
ciniii liebnerc
linguic
titad
nospcrvcnit,
lntinediciiurIdilliunTran-
Mlicnseos. Transilit
crgo
isle
qui
canint
quosdam,
<piosdesuperdespicit.
Yideanuis
quousquc
transilie-
ril
,
ct
quos
transilieiit
,
ct ubi
quainvis quosdnm
trausilicril
posilus
sit : dc
quospiriluali quodam
ct
sccurolocoinlueatur
iina;
nonila
rcspicicns
ul cn-
dai,
scdut movent'
qui
transilivit
pigrosulseqiiantur,
et laudet locum
quo
Iransilicndo
pervenit.
llacnim
iste iransiliens
super nliquidest,
utsub
aliquo
sit :
iinde
prius
nobis insinuarevoluit sub
quo
tutus
sit,
ui illud
quod transilivit,
non sit
superhisc
sed
pro-
vcrius.
2.
[re/s. 2-4.]
In
quodamergo
locomunito
posi-
ttisait,
NonneDeo
subjicielur
anima mea? Audieral
ciiim
, Qui
se
exallal, humiliabitur;
el
qui
se
humilial,
cxaltabilur
(Malth.
XXIII
,
12)
: ct
trepidus
nc Irausi-
liendo
supcrbiret,
nonclatusexhis
ipioe
infra
cssent,
scdhuroilisexeo
qui
a
supracssel;
tanquam
iniuan-
tibusei ruinaminvidis
qui
eumtransilivissedolue-
rant, respondit,
NonneDeo
subjicietur
animameu?
1
pluresMss.,
moneal.

Sic
aliquot
MSS. Edd.
vero,
exco
quodsitpra
essel.
(a)InPsat.
xxxvm,n. i.
Quid
cst
quod
miliivcluli
transilienti
quocrilisIaqueos
?
Insultationc
dejiccrc
me
vultis,
aut seduttionedeci-
pcrc. Numquid
ilanicmini
supraquod
sum
, ut obli-
lussimsub
quo
sum? iVomieDeo
subjecla
eritanima
mea?
Quaniunicumqueacccdam,
quanlumcumque
ascendam,
qiinniuiiicumquetransiliam,
subDeo
cro,
non conlra Deum. Securus
crgo
transcendo
calera,
quando
illeroe sub se
lcnct, qui
est
supcr
omnia.
NonneDeo
sttbjccta
erit animamea? Ab
ipso
cnimsa-
liilaremeum.Elenim
ipsccsl
Deitsmeuselsaliitaris
mcns,
susceplormetts,
nonmovebor
amplius.
Scio
quissupra
me
sit,
scio
quispra-tendal
niiscricordiamsuamscicn-
libusse,
sciosub
cujiisalarum
(egmiucspcrcin
: twn
movebor
amplius.Agiiisquidcin
vos
,
ait
quibusdam,
transilienscos
ipsosquibus
dicit:
agiiis<|uidein
vos
ul
niovcar,
sed/zo;iveniulmilii
pessitperbitv.
Kxlioc
enimfil
qnod
ct in
ipsopsnlmosequilur,
Nccmaiius
pcccatorum
dimovealme
(Psal. xxxv, 12)
: cui conso-
nal,
Nonmovebor
amplius.
Ad illudcnim
quod
ibi
dicllim
cst,
Necmiinus
peccalorum
dimoveal
me,
rc-
spondct
bic
,
Non nwvebor
ainplius
: adilludaulem
quod
ibi dicliini
cst,
Non veniattnilii
pes stiper-
biw
,
rcspondcl
hic
,
NonneDeo
subjecla
crit anima
tnea?
3.
Eigo
de
supcriorc
Iocoinunitus et
lulus, cui
faclusest Cominus
lcfugiiim,
cui est
ipseDcus
inlo-
cuni
muiiilum, rcspicit
nd
cnsquostransilivit,
ci de-
spiciens
cos
loquiliir,innquam
deturri excelsa
;
nnm
ct lioc dictuni cst (lc co
,
Titrris
fortiludiiiis
a
facic
inimici
(Psa-t.
LX
,
4)
: ntlcndit
ergo
adeos
,
el
dicil,
Quousqtieapponiiissupcr
liominem?
Insullando, op-
probriajacieiulo,
insidinndo
, pcrsequendo,
nppoui-
lis
super
liomincmonein
;
appnniiissuper
liomincm
qnniitumpolcst
'
fcrrc honto: scdut fcrat
homo,
sub illocst
qui
fccit hoininem.
Qiiotisqneappouiiis
super
homiicm?Si adlioiiiineni
nllcnilitis, Inlcrficitc
omncs.Eccc
apponilc,
soevile
,
inlerficite
omues.Tan-
quamparieli
inclinnloet maceriw
impitlsa!: inslnle,
impeliite, qunsi ilejccltiri.
Et ulii
csl,
Nonmovcbor
iinipliiis
?Scd
quare,
iVonmovebor
ainplius?Quiaipse
csiDeussalittaris
meits,
susceptor
meus.
Ergo
hoiniius
poioslisnpponcrc
oncrn
s
supcr
Iiomincin:
numquid
siipcr
DCIIIII iiui Lucliirlioinincm?
4.
Interficile
omnes.
Quoil
(nnliiro
spaliuni rorporis
iuliiio
lioniinc,
ubi
possit
iutcrfici :iboniiiibus? Scd
dcbcnius
iiilclligcre|
crsoiiani nostrnro
,
pen-onnm
Fcclcsisc
noslr.c, pcrsonamrorporis
Clnisti. UIIIIS
cnimlioiiiocum
cnpiie
et
corporcsuoJ csusChrisius,
snlvnlor
corporis
et mcnibrn
corporis,
duoincarno
una
(Gen.
n
, 24,
cf
Eplies.v, 31),
cl invocc
iinn,cl
in
pnssione
nna
;
ct cuin iransiciit
initpiiias,
inro-
quic
uiia.
PassioucsilnqiicChrislinnn
insoIoChrislo
;
iino
pnssioncs
Cliiisli nonnisi in Clnislo. Si ciiim
Chrislum.intcllignscaptit
ct
corpus, pnssinncs
Cluisli
nomiisi in Clnisio: si nulcmCliiistuin
intelligns
so-
lum
capul, passioncs
Christi noninsoloClnisio. Si
1
Tres
Mss.,quuntumnon poteslferre.
-
*icduoMss.Aliicuni
Edd.,apponcre
hominem
super
hominem.
751 S. AUGUSTINIEPISCOPI
732
cnim
passiones
Chrisli in solo
Cbristo,
imoinsolo
capite;
undc dicit
quoddnm
membrum
ejus
Paulus
apostolus,
Ut
suppleamquw
desunl
prescurarum
Christi
in carnemca
(Coloss.t, 24)
? Si
crgo
in membris
Chrisii cs
,
quicumquc
bomo
, quisquis
hocc
audis,
quisquis
hoccnuiicnonaudis
(sed
tarocn
audis,
si in
mcmbrisClnisli
es); quidquitl patcris
abeis
qui
non
sunt inmenibris
Christi, dccrnt
passionibus
Cliristi.
Ideoadditur
, quia dccral;
mciisurnm
implcs,
noii
snperfundis
: tanlum
pateris, qiianturo
cx
passioni-
bus tuis
'
iiiferendurocr.it univcrsoc
passioni Chrisli,
qui passus
est in
capilcnostro,
cl
pntiturin
nicnibiis
suis,
idest innobis
ipsis.
Adcommunem
Iiancquasi
rempublicam
noslraro
quisquc pro
nindulo noslro
cxsolvimus
quoddcbcmus,
et
proposscssionc
virinm
nosirarum
quasi
canoncm
pnssionum
infcrimus. Pa-
riatoria
plenaria passionum
oinniumnon
crit,
nisi
cnmsocculuinfiniturofucril.
Quousqtieapponiiissuper
hominem?
Quidquidpassi
siuil
Propheloe
a
sanguine
Abcl
jusii tisqtie
ad
sanguincmZachnrioc(3/aff/i-xxin,
55), nppositum
cst
supcr boininem, quiapraccsse-
runt adventumincnrnationisChrisli
quscdam
mcm-
bra Cbristi : sicut innascenle
quodam,
nonduin
qni-
dcm
proccdcntc capite, processit
manus
(
Gen.
xxxvm, 27),
sedlamcn
capili
conncctcbalurct ma-
nus. Nolitc
ergo putare
, fratres,
omncs
juslosqui
passi
sunt
persccutioncminiquorum
,
etiamillos
qui
venerunt missi nnie Domiui advenlum
prociiunliare
Dominiadvenlum,
non
pcrtinuisseadmenibra
Clirisli.
Absitut non
pertineat
ad mcmbra
Cbristi, qui pciii-
net ad civiialem
quocrcgcro
hnbet Clirislum. Illa
unacsl J erusalem
ccclesiis,
civitnssancta: hoecuna
civiias unumliabct
regcm.
Rcx
liiijus
civiiaiisChri-
stusest :
ipse
enimei
dicil,
Malcr
Sion,
diccihonio.
Dicit
ei, Maler;
scd liomo. MalercniinSion
,
di-
cct homo
;
el homo
faclns
csl in
ca,
c!
i;;ssfundtivii
camAltissimns
(Psal.
LXXXVI
,
5).
illc
crgo
rcx
ejus, qni
eamfuiulavil
Allissinuis; ipsc
incalioino
factusCst huinilliinus.
Ipsc crgo
antc ndvcnliiroin-
cnrnntionissuiic
prscmisitquocdaro
nicnibra
sua, post
qiiicprocnunlinntin
seventurum venil ct
ipsc,
con-
ncxuscis. Rcfcr ad similittidincm
*
nasccniis
illius;
qitia
maniis
nnlccaput proccdcns,
et cum
capilccst,
ct stib
capilc.
DeClnislo cnimdiclum
csl,
cumlau-
darciur exccllcnlia
populi primi,
et dolcrcntur fracti
' '
F.dd.,
mensttrum
implens,
tton
siiperfundcns.
Tanlum
erqopateris
qumtlum
cx
pussionibus
suis, etc,
pauloquc
rost,idestinnobis
ipsis
adcommnnemhanc
qitasirempu-\
blicam.Nam
qnisqite,
clc.Tuni infra: ct
proposse
viriitm
nostrunmi
qitasi
canonem
passionnm
infcrimtts
paratoria
plenaria
:
passionum
oiiiniinn
finii
non
erit,nisi,
ctc.Emcn-
datiirlocusatlMss. etadnotticcolleclioneminpaulum.nuoe
cnJ lcclioinCorb.Ms.ubilioro
liihuilur,
liabet
proportione
liritm: al ctctcriMss.liic,
posscssione.
LTrunilihet nonmi-
nus
apte
:
quando
adinnroincanonissolvcndiUabilaralio-
no
possessioiium
alludit
Augusliiiiis.
1'orro
vox,finis,
abest
s
J ISS., qui
loco,
puraloritt,
\
rseferunt
quidam,parinloria,
alii,pariloiia;
forlciiiciisttrtevcltrilmti
cujusdam
noiiicn:
proquo
nescimusan
tegcndumpttratavero,
uti
legit
cia-
riss.c:
ligiusinoloss.,vocc,
l knitria.
8
Sic
[-lerique
Mss.
AtKr.,
connc.rits eis
rcfert
tttl simili-
udiitem,
etc. t-ov.,
conncxuseis
rcferl
sitmlilttdinem. ite-
gvisMS.J
referlec<(,
ctc
rami naturales
(Rom.xi,
21)
:
Quoruin
ndoplio,
in-
quit,
el lestamentael
Letjisconslitulio;
qitorumpatres,
el ex
quibus
Chrislussecundumcarnem
,
qui
esl
super
omniaDeusbenediclusinswcula
(Id. IX,4, 5). Exqui-
bttsChristussecundum
carnem,
lanquam
ex
Sion, quia
//oi/io
faclus
esl inea:
quia
Cliiislus
super
omniaDeus
benedklusin
smcttta,quiaipsefundavil
eamAllissimtis.
Ex
qitibus
Chrislussccundumcarncm
, filiusDavid:
gi
esf
super
omniaDcttsbenediclusin
swcula,
Donii-
nusDavid.Tota
ergo
illacivitas
loquiiur,
a
sanguine
Abti
jusli usque
nd
sanguinem
Zacharia?. Indect
deinceps
a
sanguineJ oannis, per sanguinemAposlo-
lortim, pcr sanguincmmariyrum,
pcr sanguinem
fi-
delium
Chrisii,
unacivitas
loquitur,
unushomo di-
cit :
Qitousqueapponitissuper
hominem?
Interftcite
omnes.
Videamussi
dclclis,
vidcamussi
exstingiiitis,
videamussi lollilisdetcrra nomen
ejus,
videamus
si non
populi
inaniameditnmini
(Psal. n,
1),
dicen-
tes :
Quandomorietur,
et
peribit
twmen
ejus (Psat.
XL,C). Tanquamparieli inclinalo,
el macerim
impultm
incumbile, impellite.
Audiie
supra
:
Susceptormeits,
/IOIImovebor
anipliits; quia lanquam
cumulusarenoe
impulsus
sumul cadcrcm
,
ct Dominus
suscepit
me
(Psal. cxvn,
15).
5.
[vers. 5.]
Vermnfnnieuhonoremmettm
cogitavc-
rttnt
repellere
: victi duminicrficiunl
cedcntes,
san-
guine
iiitcrfcciorum
multiplicanlesfidelcs,
cedcnles
his ct
jam
nonvalcnlcsocciderc.
Verumlamenliono-
remmeitm
cogilavcrunlrepeltere.
Modo
quia
non
po-
lcst occidi
chrislianus, agilur
ut exlionorclurchristia-
nus. NunccnimlionorcChristianorumcorda
(orquen-
lur
impiorum
:
jamJ uscph
ille
spiritualisposl
vcn-
dilionema
fratribus, post
translationemde
palria
sua
nd
gcntcslanquam
in
^gyptum, post
humiliaiidnem
carccris, post
factioncm
'
falsoc
testis,
poslquam
fa-
cmmesl
quod
dc illo dicluni
est,
Ferrum
perirans-
ivii animam
ejus (Psal. civ,
18); jam
honorificalus
esl, jam
nonest subditusfralribus
vendeniibus,
scd
frumenta
erogat
csuricntibus
(Gen.
xxxvn
,
xxxix
,
SLI).
Victi
ejus
humililaleet
castilate,
incorrupiionc,
tcnlaticnibus
, passionibus, jam
eumhonoralumvi-
dcnt,
ct honorem
ipsiuscogitantrepellere.
In
cogi-
tnlionibus
quippc
corumest
illud,
Peccator videbii:
ncquc
cnimnon
videbit, quando
non
polcst
civiias
abscondi
supra
monlcm constituta
(Matth.
v
,
14).
Peccalor
crgovidcbit,
el
irascetur;
dentibusstiis
fren-
det,
el tabescet
(Psal. cxi,
10).
Laiet in
cordc,
ct le-
gilur
fronte vencnumin socvientibuset
indignanli-
bus.
Proptcrea
et hic
cogitatioucs
eorum
dicit,
Ho-
norem,inquit,
mcum
cogilaverunlrepcllere.
Noncnim
audent vcrbis
profcrre quod cogilanl. Optemus
illis
bona,
eliamsi
oplant
maJ a*.J udica
illos,Deus;
deci-
daiil a
cogitationibus
suis
(Psal.
v
, 11). Quid
enim
illismclius
, quid
utilius
, quam
ut indecadantubi
malcslanl? ut
possinl ipsi
corrccli
dicere,
Slatuisli
pcdes
meos
suprapclram(Psal. xxxix,
5).
1
SicF.r.etMss.Al
Lov.,fraclioncm.
8
Pierique
Mss.:oolemttstitis
bene,
eliamsi
pulttnt
male.
755
ENARRATIO1NPSALMUMLXI.
"'
734
C. Verumlamcn
cogitaverv.nl
hor.oremineum
repcllere.
Omnesconlra
unum,
anunus conlra
omncs;
anom-
nesconlra
omncs,
anunusconlra uiuim?Inlerimcum
dicit, Apponitissuper
hominem;lanquamsuperunum:
ct cumdicit, lnierficiteomnes; quasi
onroescontra
unum: sed tamen et omnes contra
omnes, quia
et
Clnisiiani omncs,
sedinuno.
Quid
autcm illi diversi
crrores inimici
Christi,
omnes tnnlumdiccndi sunt?
nonnc cl urois'' Plane audeo ct unuro diccrc:
quia
unacivitaset
unn
civilns,
unus
populus
ct unus
popu-
lus,
rcx et rex.
Quidcst,
unncivitasel unacivitas?
Babylonia
una;
J erusalem
tina.
Quibuslibelaliiseliam
royslicis
nominibus
appclletur,
una tamcnciviias el
unacivitas: illa
regc
diabolo;
isla
rege
Chrislo. In-
tendoenim
Evangelioquodaro
loco,
ct movct
rae,
pulo quod
et vos.
Posieaquam
inviiati sunt multi ad
nuplias
boni ct
mali,
et
impletse
sunt
nuptise
rccuin-
benlium;
servi enimmissi,
ut
proeceplum
crat,
invi-
laverunt et bonos et
matos;
et
ingressus
est rex
inspicere
recumbcnles,
et invenil hominemnon lia-
bentem vestem
nuplialem,
et ait illi
quod
nostis:
Amice,
tmdehuc
vcnisti,
nonhabensvestem
nupliatem?
Atilleobmutuit.Et
jussil
ei
ligari
roaniiset
pcdes,
et
projici
eumin lenebras cxteriores. Levalus cst de
convivio,
el missuscstin
pcenas
nescio
quis
homoin
lam
magna
lurbarccumbcntium.SedtamcnDominus
volensoslendereunumillum
hominem,
unum
corpus
csse
quod
constat ex
muJ tis,
ubi
jussil
cum
projici
foras,
et miltil indebilas
poenas, subjccil
conlinuo:
Mullienimsunt vocati,
paucivero
elecli
(Mallh. xxn,
10-14).Quid
est hoc?Convocasti
turbas, venitingens
muliiludo; annuntiasli,
loctitus
cs, multiplicati
sunt
supcr
numcrum
(Psal.
xxxix,
G),implcloe
sunt
nuplise
rccumbentium; projectus
est indesolus
unus,
et di-
cis,
Mttltienimsunl
vocali, pauci
veroclecli. Curnon
polius:
Omnes
vocali,
multi
elecli,
unus
projectus?
Si
dicerct,
Mulli cnimsunt
vocati,
et
plures clecii,
pauci
vero
rcprobi;
in
pnucis
forleverisimiliusintelli-
geremus
iintimilluro.Niincvcro dicit
quod
unusinde
projectus
est,
et subdit: Mulii enimsunl
vocati,pauci
veroclecli.
Qui
sunl
clecti,
nisi
qui
rcmanscrunt?
Projccto
uno,
clecli remanserunt.
Quomodo,projecto
unode
mullis,pauci
clccti,
nisi
quia
inillounoniulti?
Omnes
qui
terrcna
sapiunl,
orones
qui
fciicitalem
tcrrennmDeo
procferunl,
oinnes
qui
sun
quscrunt,
non
quac
J esu Chrisli
(Philipp.
n, 21),
nd unaro illam
civilalem
pertiiicnl, quoc
dicilur
Babyloniamyslice,
ct habet
regem
diabolum. Omncs auiem
qui
ca
qusc
sursumsunt
sapiunt, qui
ccelcslin
mcdilaulur,
qui
cumsollicitudineinsocculovivunl neDcum
offendant,
qui
cavent
peccarc, quospeccanlcs
non
pudel
confi-
leri, humites, inites, snncti, justi, pii, boni;
omnes
adunamcivitalem
perlinent, quscregcm
ImbctChri-
stum. Illacniminlcrra
quasi major
cst
tcmporc;
non
subtimilalc,
nonlionorc. Civilasilla
prior nala;
ci-
vitas isla
posierior
nata. Illa cnim
inccepit
a
Cain;
lisccab Abcl.Hoccduo
corpora
subduobus
regibus
agentia,
ad
singulas
civitalcs
pertinenlia,
adversantur
sibi
usque
inlinem
sceculi,
donecfiatexcommixlione
separaiio,
ct alii
ponautur
ad
dcxteram,
alii adsini-
slram, dicalurque
illis:
Venite,
benedkliPatris
mei,
percipitercgnumquod
vobis
paralum
esl abexordio
tnundi;
illisautem: lle in
ignemwlernum,qui para-
tnsestdiaboloet
angelisejus(Matlh.
xxv, 34, 41).
Christuscnimhocdicil:
Vcnife,
benedictiPalris
mei,
percipileregnumquod
vobis
paralum
estabiniliomundi.
Rexcivitatis
susc,
vicior
supcr
omnia. Illisautemad
siuistramconslitulis
lanquamcivilaliiniquorum
:
lle,
inquit, inigncm
wternum.
Numquidseparat
abeisre-
gem?
Non: addidil
cnim, qui paralus
est
did&ty?Vh>*,
angelisejus.
/^p:'"^
7.
Iiilenditc, fralres, intendiie, rogovosHbelectat*
cnimroe
pauca
adhuc
Ioqui
vobis decivilale
IiaCj
dulci. Gloriosissimacnimdc le dicla
sunt,
civitas*
Dci
(Psal. LXXXVI, 5).
El si oblitusfucro
tui,
J erusa-t
lem,
obliviscatttrmc dcxtcra mea
(Psal.
cxxxvi,
5).
Dulcisest enimuna
patria,
et vcrc una
patria,
sola
palria
:
prseter
illaro
quidquid
nobis
est, pcregrinalio
est.Dicam
ergoquodngnoscatis,quodapprobetis:
com-
memorabo
quodnostis;
non docebo
quod ignoralis.
J Von
prius, inquit Aposiolus, quodspiriluale
csl,
sed
quodanimale; posteaquod spiriluale(t
Cor.
xv, 4G).
Ideo civitas itla
major octalc, quia prior
nalus cst
Cain,
ct
postea
Abel
(Geu.iv, 1,2):
sedinhisma-
jor
servietminori
(Id. xxv, 25).
Illa
major
octate;
isla
inajor dignilate. Quare
illa
major
seiale?
Quia
non
priusquodspirilualecsl,
sed
quod
animaie.
Quare
isla
roajor dignitale? Quiamajor
servielminori. /Edifica-
vit autcmciviiatem
Cain,
sicul
legimus(Id. IV,17):
antcquam
essct ulla
civilas,
in
primordio
rerumhu-
manarum,
scdificavitcivilalcm Cain. Procul dubio
inlellignsjam
nalos fuissc roullos horoincs cx illis
duobus,
ctexhis
quosgcnucranl,
ul
posscl
csse
aplus
el
congruus
numeruscui iiomcncivitalis
imponcrelur.
J Edificavit
ergo
civitatcm
Cain,
ubi nonerat civitas.
iEdificataest et
posica
J erusalcm, regnumDci,
civi-
tas
sancla,
civiias
Dei;
et
posita
iu
spcciequadam
umbroc
significaiilis
fulura.
Inlelligileilaquemagnum
roysterium,
cl leneto
quodpraaloculussum,
Non
priut
quodspiriluale,
sed
quod
animaie,
posleaspiriluale:
ideo
ergo
Cain
prior
ocdificavit
civitalem,
ct ibi sedi-
ficavilubi iiullaerat civitas. l)t vcroa)dilicarcturJ e-
rusalem,
nonibi acdilicalaesl ubi noncrat
civitas,
sod
erat civilas
primoquaeappcllabatur J ebus,
undeJ e-
bussei. Ea
cnpia, devicta, subjecta,
scdificaocst nova
civims
lanquam
deslructa
vcterc;
ct
appellata
J cru-
salem,
Visio
pacis,
civitasDei
(J os. xvm, 28).
llnus-
quisquc ergo
natus cx
Adam,
nondum
perlinet
ad
J crusalcro :
porlat
cnim sccum traducem
iniquila-
lis, poenamqucpcccati, dcpulalusmorti;
et
periinet
quodammodo
advclereni
quamdam
civilatem. Sedsi
futniTisesl in
populoDei,
dcslruelur
velus,
et sedi-
ficabitur novus. Ideo
crgo
Caincivitatemacdificavit
ubi nonerat civitas. A mortalilotecnimet a malitia
quisqueincipil,
ut fiatbonus
postea.
Sicutenim
per
inobedienliamunius
liominis,peccalores
constiiuli sunt
mttlii;
ita
per
obcdknliamuuius
hominis,jusli
consli-
tnenlurmutti
(Rom.v, 19).
Ei omncsinAdammorimur
S. AUGUSTINIEPiSCOPI
736
(I
Cor.
xv, 22);
et
unusquisquc
nostrum ab Adam
nalus est. Transeat adJ erusalem;
deslructur vetus
,
ct Dodificabitur novus.
Tanquam
devictisJ ebusacis,
ut
ocdificeiurJ erusalem,
dicitur : Exuilevosveieremho-
minein,
el induitenovum
(Coloss.
m, 9, 10). J amque
a-dificnlis
in
J crusalem,
ct
gratioc
luce
fulgenlibus,
dicitur : Fuistis
aliqtiando
tenebrw
;
itunctiuicmluxin
Domino
(Eplies.
v, 8).
Mnla
ergo
civitasabiuitio
usque
infinem
currit;
ct bona civilas mulationcmalorum
conditur.
S. El sunt islocduoocivitalcs
pcrmixtse
inlcrim
;
in
fine
sepnrandoe
: ndvcrsusse inviceiii
confligenles
;
una
pro iniquitatc,
altcra
projusliLia
;
una
pro
vani-
tale,
altcrn
pro
vcrilatc. Et
aliquandotpsa
commixtio
temporalis
facil,
ut
qtiidampcrlincnles
adciviiatera
Rabyloniam,
adminislrcnt res
pcriiuenies
ad J erusn-
lem
;
ct rursum
quidampcrlineiUcs
nd
J erusaleni,
administrent rcs
perlinciues
ad
Rabyloniam.
Difficilc
aliquidpromisissc
videor. Pniicnlcs
cslote,
donecdc-
monslrelur
exemplis.
Omniaeiiiminveiere
populo
,
sicut scribit
Apostolus,
in
figttraconlingcbanl
eis:
scripta
suntautemadcorreciionem
noslramin
qnosfinis
smculorumobvenit
(1
Cor.
x, 11). Respicileergopo-
pulum
illum
priinum, posiluro
eliamad
significandum
populum
posicriorcm;
et videteibi
quoe
dico. Fuc-
runt
rcges magni (a)
in J crusalcm
;
notum
cst;
nu-
mcrantur,
noininantiir. Omnes
crgoiniqui
civcserant
Bnbjionix,
et adroinisirabanl res J crusalcm: omncs
infincminde
separandi,
nonnisi ad diabolum
perli-
nenl. Rursus invenimuscivesdc J crusalcmadmini-
slrasseres
quasdnmpcrlinentcs
ad
Bnbjioninm.
Nnm
tres illos
pucros
victus miraculo Nabucliodonosor
regni
suiadminislralores fecil,
clconstiluil cos
supcr
salrapas
suos
;
et administrabantrcs
Babylonioc
civcs
de J erusalem
(Dan.
ni, 97). Respicitc
nunc
impleri
hoeel
agi
in
Ecclesia,
et bis
lempoiibus.
Omnesde
quibus
dictumest, Quw
dicunt
facite
;
qum
attlem
fa-
ciunt
facere
nolite,
cives sunt
Babjionioe,
admini-
stranles
rempublicam
civitatis J crusalein. Si enim
nibil administrarenl civitalis J criisalcin, undc, Quw
dicunt
facite
?
unde, sitper
catliedram
Moysi
sedent?
Rursus si cives sunt
ipsius
J erusnlem
qui regnnbunt
in icternumcumCbrfeto, unde, Quwfaciunt facere
nolile
(Matlh.
xxni, 2,
5),
nisi
quia
et audituri
sunt,
Recedilea
me,
omnes
qui operamini iniquitatem(Lttc.
xiii,27)
?Notutn
cstergo vobis,
civesmaloecivilatisad-
ministrare
quosdam
aclus bonoccivilatis. Videamus
si et nimccives bonoecivilatisadministrent
quosdam
actusmaloecivitatis. Terrenaomnis
respublica,quan-
doque utiquc peritura
; cujus regnum
transilurum
est',
cumvenietillud
regnum
dc
quo
oramus,
Veniat
regnum
tuum
(Malth. vi, 10),
et de
quoprscdiclum
esl,
Et
regni ejus
nonetit
finis(Luc.
i, 53)
: terrenn
ergorespublica
habetcivesnoslrosadministranlesrcs
ejus. Quam
multi enim
fideles, quam
multi boni et
magistralus
sunt in civitatibus
suis,
et
judiccssonl,
ct duces
sunt,
el comites
sunt,
el
reges
sunl ?Omnes
1
Edd.,cujusregnum
transiloriumest
:>iss.,
iransiturum.
(a)
Forte,
rnali.
justi
cl boni,
nonbabcntesincordenisi
gloriosissima
quac'
dcledicla
sunl,
civilasDei
(Psal.
LXXXVI,
5).
Et
quasi angariain
faciuntin civitatc
transitiira,
et illic
adoctoribuscivitatis sancloc
jubciilur
servarc fidem
pracposilissuis,
sive
rcgi quttsi prmcellenli,
siveduci-
bus
tanquam
abcomissisadvindictam
malorum,
laudem
verobonorum
;
sivc
servi,
ut dominissuissubdili sint
(I
Pelr.
n, 15, 18),
ct Christiani
Pngnnis;
ct scrvcl
fidcmmelior
dclciiori,
nd
tcmpusscrvilurus,
inocler-
num dominaturus. Fiiint enimista donec transcat
iniquitas(Psal. LVI, 2).
J ubcnltir servi ferredominos
iniquos
cl difficilcs: civcs
Babyloni:cjubentur
lolerari
a civibus
J ernsalcm,
ct
nmplius obscquioruin
exhi-
bcntibus, quam
si tivcs esscnt cx
ipsa Babylonia
;
lanquamimplcnlibus, Qui leangariaveril
mille
passus,
vadecumilloaliatliio
(Maith.v, 41).
Ilanc totamci-
vitalem
dispersam, diffusam, pcrnii.xlam, nlloquilur
liis vcrbis el dicit :
Quonsqueappouitissuper
lio-
mincm?
lnlerficiie
omnes : ct
qui
foris cslis tan-
qtinmspinsc
in
sepibus,
aut
lanquamligna
infru-
ctiiosainsilvis
; qiiique
inluseslis
lanquaro
zizanin
,
vcl
lanquampalca;
omncs
quotquot cstis, scparali,
pcrmixti, tolerandi,
sepnrandi, intcrficite
omnes: tan-
quamparieti
inclinaloel maceriw
depulsw.
Verumlamen
honoremmeuin
cogilaverunlrepellere.
Non
dixerunl,
sedlamen
cogilaverunt.Cogifaucnonrepetlere
hoiiorem
tneum.
9. Cttcurrii/i sili.Rclribuebantcnimmala
pro
bonis
(Psal. xxxiv, 12).
Illi
inlcrficiebanl,
illi
repcllebanl;
cgo
cossilicham: illi honoremmciim
cogitaverunt
rcpellere; ego
cosin
corpns
nieiimsitiebam
trajice-
re. Bibcndocnim
quid
facimus,
nisi humoremforis
posilmn
inmcinbra
mitlimus,
cl in
corpus
noslrum
ducimus? IIocfecil
Moyscs
inillo
capite
vituli.
Caput
viiuli,
magnuro
sacrnmentum.
Caput
enimviluli cor-
pus
crat
impiorum,
insimililudincviluli ro.Tndiicanlis
fcnum
(Psal. cv, 20),
lcrrena
quscrcnlium
:
quia
oui-
niscaro
feniim(Isai. XL,G).
Erat
crgo,
ut
dixi,
cor-
pusimpioiTim.
Iratus
Moyscs
in
igncmmisit,
comini-
nuit,
in
aqua sparsit,
bibcnduin
populo
dcdit
(Exod.
xxxii, 20);
et ira
Proplictic
adiniuislralio facla cst
prophelioe.Corpus
cnini iliudin
igiieni
uiillilur tribu-
lntionum,
et vcrboDci comminniiur. Paulntimenim
desistunt ab uuiiate
corporisejus.
Sicnt enimvesli-
mcnliiiii,
ita
per tcmpus
ahsumitiir.Et
unusquisque
qui
fil
clirislianus,scparatur
abillo
populo,
et
qunsi
a
massacomminuitiir.
Conspiraii odcriiiit;
coinininuli
1
crcdunt. Et
quidjam
cvidcnlius,
quamquod
in
corpus
illud civiiatis
J eru>alcro, cujus imago
crnt
populiis
Israel, pcr Bapiisniuintrajicicndi
cranl homiiies?
Ideo in
aqua sparsumcst,
ut in
polums
daretur.
Hoc
usquc
in(inerosiiit
iste; currit,
et sitit. Mulios
enini
bibil;
sed
nunquam
crit sinesili. Inde
estcnim,
Silio, mulier,
damihibibere
(J oan. IV,7).
Samaritniia
illaad
puleum
siiicntcmDominum
sensit,
etasiiicn-
tc satialaest : scnsit
prior
ilta
silicnlem,
ui biberet
1
rlerique
Kss.,
minulalimcredunl.
2
Plures
Mss.,
I
potum
daretur.
Quidam
: ttl
poltd
dttrc-
tttr.
757
ENARRATiO1NPSALMUMLXI.
73S
illecredenlem. Ei incruce
positus, Sitio,
dixit
(J oan.
xix,
28); quamvis
illi nonhoc
dederintquod
sitiebal.
Ipsos
enimillcsilicbat: at illi acctumdedcrunt;
non
vinumnovuinquoimplenlurulresiiovi(Mafl/i.
IX,17),
sedvinum
velus,
sedmalevelus. Dicitureniinetace
tumvctus
,
velcres bominesde
quibus
dictum
cst,
Nonenimestilliscommutulio
(Fsal.
LIV,20),ulcvcr-
sisJ ebusseisscdificareturJ erusalcm
(II Rcg. v,
G).
10. Sicet
corpuscapitislrojususquc
infiiiemab
iniliocurrit insiti. El
quasi
ci
dicerctur, Quid
insi-
ti?
qnidlibidecst,
o
corpusChristi,
o EcclcsiaClni-
sli? in lanlo
honore,
in tanta
suhlimitale,
in lania
celsiludineetiam ct in hoc sscculo
consliluia, quid
tibi deest?
Implelur
dete
quodprscdictnmcst,
Atlo-
rabunteutnomnes
reges
terrw
;
omnes
genlcs
scrvie.nt
illi
(Psal. LXXI, 11). Quidcrgo
silis?
quid
sitis?innlis
populis
nonsatiaris?
Quospopulos
dicis? Oresuobc-
nedicebanl,
et corde suo malediccbant.Multi
vocati,
pauci
autemelecli
(Malth. xxn, 14).
Mulicrfiuxum
sanguinispa(iens,
veslis
cjus
fimbriam
leligil,
ct <a-
nalaest: et cum
mirarclurDominuslaiigenlcm, quod
desesenserat cxisse
virtulem,
scilicet ad sanandam
mulicrem, dixit, Quis
me
teligit?
Et admirati
discipu-
li : Turbwte
compiiimtnl,
el
dicis, Quis
me
leligit
?Et
ille:
Tetigit
i/ie
aliquis (Marc.
v, 2o-31). Tanquam
dicerel: Una
lctigit;
turboc
premunt. Qui
solcmniia-
libus J erusalcm
implcnt
Ecclesias
,
solcuinilatibus
Babylonioeimplenl
theatra: et tamen
serviunt,
liono-
rant, obsequunitir,
nonsolum
ipsi qui portaut
sacra-
menm
Cliristi,
et oderunt
prxcepta Christi,
vcrura
etiain illi
qui
nec sacramenta
ipsa porlant, Pagani
licet
sint,
J udsei licct
sint; honorant, laudant,
prse-
dicanl,
sedoresuo benedicebant. Nonattendo ad
os;
novitillc
qni
roe
insiruxit,
cordesuomaledicebant. Ibi
lnalediccbant,
ubi honoremmcura
cogitavcrunt
rc-
pcllerc.
11.
[vers. 6.] Quid tu,
o
Idilhun,corpus Cliristi,
transiliens cos?
Quid
tu inler hoecomnia?
quid
tu?
deficies? non
pcrseverabisusquein
(incm?non au-
dics, Qi perseveraveril ttsque
in
finem,
hicsalvus
erit,
qiininvisquoniam*
abundat
iniquitas,refrigcscel
chari-
tastnultorum
(Matlh. xxiv, 15, 12)?
Et ubi cst
quod
transilisli cos?ubi cst
quod
conversatiotua incoelis
cst
(Philipp.
III, 20)
?llli aulem inhocrent
lerrcnis;
tanquam terrigenre sapiunt terram,
et sunt
lcrrn,
serpentis
cibus.
Quid
lu inler haec?Verumtnmcn
qunmvisbaec
faciant, quamvis
hacc
cogilcnt, qnamvis
impellanl, quamvisquasi
inclinalo
instent, quamvis
jam
erectutn
scntinni,
ct honoremmeuni
rcpellerc
icogitenl; quamvis
ore suobcnedicant el corde suo
roaledicant; quamvis
insidientur ubi
possunt,
calu-
mnientur
ubipossunt
:VerumtamenDeo
subjicietur
ani-
mamea.Et
quis
tanta
toleret,
vel
aperta
bclla,
vel
occultas insidias?
quis
tanta toleret inter
aperlos
hostes,
interfalsosfrntres?
quis
tantatoleret?
Numquid
homo?etsi
homo, numquid
a
seipso
homo? Nonsic
1
SicMss. At
Edd.,
ef malmnvelus.Diciturcnimet vi-
numvelus.
1
sicMss. At
Edd.,quoniam
quamvis.
transilivi ut exlollaret cadam: Deo
subjicielur
anima
tnea:
quoniam
ab
ipso
est
palienlia
mea.
Quaepalienlia
inler lanla
scandala,
nisi
quia
si id
quod
nonvidcinus
speramus, pcr pafieniiamexspeciamus(Rom. vm,
25)
? Venit dolor nieus; veniei et
requies
mea: vc-
nit tribulatiomea
;
venietct
purgatio
mea.
Numquid-
nam lucet aurum in fornace aurificis? In nionili
lucebil,
inornaroento lucebit:
palinlur
tamenforna-
cem,
ut
purgatum
asordibusvenintadluccm. Fornax
ista
;
ibi
palea,
ibi
aurum,
ibi
ignis,
adhanc flat au-
rifex: infornaceardet
palea, etpurgaluraururo ;
illa
incinerem
vertitur,
a sordibusilludcxuitur. Fornax
mundus,
palea iniqui,
aurum
justi, ignis tribulatio,
aurifexDeus:
quod
vult
ergoaurifex,
facio
;
ubime
po-
nitariifcx.lolero
:jubcor egotolerare,
novitille
pur-
garc.
Ardcntlicet
palea
adinccndcndum
me,
cl
quasi
consiiniendumme: illain cinercm
vcrtilur, ego
sor-
dibuscarco.
Quare
?
Quia
Deo
subjicielur
animamea:
qtioniam
ab
ipso
esl
palienlia
mea.
12.
[vers.7.] Quis
esl tibi
iste,
a
quo
est
patienlia
lua?
Quoniamipse
esl Deus meuset salutaris
meus,
susceplormeus,
non
emigrabo.Quoniam
ipse
esl Dcus
tncus; ergo
vocatme: cf salularis
meus;
ergojuslifi-
cat mc : el
susceplormetts; crgo glorificat
roe. Hic
cnimvocoret
justificor,
ibi aulem
glorificor;
et inde
ubi
glorificor,
non
emigrabo.Neque
cnimin
peregri-
naiioncmearemancbo: cst hicundc
emigrcm;
scd
veniamundenon
emigrabo.
Nam
inquilinusego
suai
npud
tein
lerra,
sicutomnes
palrcs
mei
(Psal. xxxviu,
15). Ergo
ab
inquilinaiumigrabo;
de domo
ccelesti
non
emigrabo.
13.
[vers.8.]
In Deosalutare
meunt,
et
gloria
mea,
Salvusero in Deo
; gloriosus
ero in Deo: non enim
laiilum
salvus,
sed
etgloriosus ;salvus, quiajustus
ex
impio,
abillo
justificalus(Rom. IV,5); gloriosus
au-
tcro, quia
nonsoluro
justificatus,
sedeliarohonorili-
catus. Etenim
guosprmdeslinavit,
illosel vocavit.Yo-
cans
cosquid
fecit hic?
Quosvocavit,ipsos
el
jttstifica-
vit;
quos
atttem
juslificavil,ipsos
et
glorificavit(Id. vm,
50). J ustificatioergo
adsalutem
perlinet, glorificalio
adhonorem.
Quia glorificalio
adhonorein
pertinei,
dispulare
non
opus
est.
Quiajustificatiopcrtinet
ad
salutem,quocramusaliquod
documenluro.
Ecceoccur-
ril ex
Evangclio
: erant
qui
sibi videbanlur
justi,
ct
rcprehendebant Dominum,quod
admittebat adconvi-
vium
peccatores,
et cum
publicanis
et
peccatoribus
convescebalur : lalibus
itnquc stiperbicnlibus,
forti-
bus icrroc valde
clevatis,
multumde sua
sanilate
glorianlibus, quam pulabant,
non
quam tenebanl,
quidrespondit
Dominus?Noncsl
opus
sanis
medicus,
sedmalehabentibus.
Quos
dicitsanos
?quos
dicilroale
habentes?
Sequitur,
et dicit: Nonvenivocare
juslos
sed
peccatores
in
pwnitentiam(Matlh. ix,
12,13). Ap-
pellavit ergo
sanos
juslos;
non
quia
Pbarisoei hoc
erant,
sed
quia
hocseessearbitrabantur
;
et ideosu-
pcrbiebant,
et roedicum
scgrotanlibiisinvidebant,
C
plusxgrotanles
medicumoccidebaul.
Appellavit
la-
men
sanos
justos, oegrotantespeccatores.
Ut
ergo
justificarcr,
ait istc
transilicns,
ab
ipso
mihi
cst; cl ui
759
S. AUGU3TINIEPISCOPI
740
glorificcr,
ab
ipso
niilii est : ln Deosalutaremeitmet
gloria
mea. Salutare
meum,
ut snlvus
sim; tjloriamea,
ut honoratussim. Iloc tunc : modo
quid?
Deusauxi-
lii
mei,
cl
spes
meain Deo: donec
pcrveniam
ad
per-
fcctam
jusiificaiionem
et salulein.
Spe
enimsalvi
facti
sumus:
spcs
aulem
qitrn
videlur,
nonesl
spes(Itom.
viu, 24).
Donccvcniamndillain
glorificnlioncm,
ubi
justi fulgebunt
in
rcgiioPnlrissui lanquam
sol
(Matih.
xui, 43).
Inlcrimnuncintcr
tcnlaiioncs,
inler ini-
quitatcs,
inter
scandaln,
inlor
npcrtnsoppugnnlioncs
cl subdolns
locutiones,
inlcr cos
qui
oresuo bcnedi-
cunl,
et cordesuo
malcdicunl,
inter cos
qui
lionorcm
mcum
cogilanl repcllcrc, quid
liic?Deusauxiliitnei :
dat enimanxiliuroccrlanlibus. Conira
quos
ccrlanti-
bus? Nonesl nobiscoltuctalioadversuscarnemctsan-
guinem
;
sedadversus
principatus
et
poteslates(Ephcs.
vi, 12).
Deus
crgo
anxilii
mci,
cl
spcs
meainDeo.
Spes, quamdiu
noudumcst
quoil proniissura
est,
et
credilur
quod
nondumvidctur
;
ciini auleni
vcnerit,
crit salvalioet
glorificaiio
: non
lamcn,
dumilladif-
fcruntur, descrimur;
Deus enimauxilii
mei,etspes
mcainDco.
i-
14.
[vers.9.] Sperale
in
eum,
ow//econcitium
plc-
bis. fmilamini Idilhun
;
transililc inimicosvcstros:
rcpugnaiitcs
vobis,
resislcnles
itineri
vestro,
odiovos
habcntcs
transilite.
Sperale
iu
eum,
omneconcilium
'
plebis; effundite
coramillo cordaveslra. Nolite
ce-j
dcre
'
eis
qui
dicunt vobis: Ubi est Deusvesler?
Faclm
sunt, inquit,
mihi
lacnjmw
mew
panis
dieac
;
nocle,
dum
diciturmihi
quotidie:
Ubi est Deustuus?
Scd
quid
ibi dicit? ilmcmeditalus
sum,
ct
effudisupcr
meanimammeam
(Psal.
XLI
, 4, 5).
Commemoralus
sum
quod
audio,
Ubi esl Deusluus?mcmoratussum
haec,
el
cffudi supcr
meanimamtneam.
Quoerens
Dcum
mcum,
effudi
super
mcanimammeam
,
ut il-1
lum
allingerem;
nonin mercmansi.
Ergo, Sperate
in
etim,
omneconcitium
plebis. Effundite
coramillo
cordaveslra:
deprecando,
confilendo,sperando.
No-j
lilc cordavcslrarctincrc
inirncordnvestra:
Effun-]
ditecoramillocordaveslra.Non
pcvitqtiod
effirodiiis.i
llleenim
susceplor
tneus.Si
suscipit, quid
timcs
ef-^
fundere?
J actainDominumctiramluam
(Psul. LIV,*
23),
cl
spera
ineiim.
Effundile
coramillo
cordaves-';
Ira: Deus
adjutor
noster.
Quid
limelisinter
susurro-J
ncs,
delraclorcs Dcoodibiles
(
Rom.
i, 29, 30);
ubi
possuntpalamoppugnantes,
ubi non
possunl
occultc;
insidiantcs;
falsolaudanles,
vereinimicanlcs?inlcr
cos
quid
timelis?
Detts
adjuior
nosler.Anoemulanlur
Dcum?
Numquid
fortiorcs illo sunl? Detts
adjutor
.
noster;
sccuri estote. Si Deus
pro nobis, quis
contra
nos
(/(/.
vni, 31)? Effundite
coramillo corda
vestra,'
transilicntesad
eum,
lcvanlesanimasvestras: Detts
adjulor
noster.
|
15.
[vers. 10.]
Et
jam
constiluli
in locomunito
,'
inlurri forlitudinisa facicinimici
,
miseramini eos'
quos
timebatis: currcrc enirodebelisinsili.
Despiciie
ergo
illos
jam
inillolococonstiluti,
CLdicile : Ve-
rumfanientiani
fitii hominum,
mendaces
fidi
hominum.
'
;<:<i.. :,.:,:(. !
Mss.,ccJ crc,
Filii
hominum, usquequograves
corde? Filii homi-
niini
vani,
filii hoininum
mendnccs;
filii
hominuni,
utquid diligitis vanitatera,
ct
quocrilis
mcndacium
(1'sal. iv, 5)?
Cum
niiserationeista
dicitc, atque
sa-
piLe.
Si
transilivistis,
si
diligitis
iniroicos
vcsiros,
si
(leslrucro
cupilis
nt
adificctis,
si cumamatis
qui ju-'
dicat in
genlibus,
ct
icplel
ruinas
(Psal. cix, 6);
ila
bis ista(licitc
,
nonodiohabcntcs
,
nonmalum
pro
mnlorcddcnlcs
(
Rom.
xu,
17
).
Mcndaccs
ftlii
homi-
numin
slalcris,
ut
dccipiantipsi
de vanitaleintmum.
Ccrtc roulti siint: ecceest illc
unus, unus ille
qui
projeclus
esl dclurbaconvivanlium
(Matth.xxw,13).
Conspirani,
omncs
temporalia
quserunt, quique
car-
nalcs
carnalia,
ct in
fuluru.ii
pcraiil
quicumquespc-
rant : ctsi de
opiiiionum
varielatein
diversum,
de
vanilalRlauieniniromnsunt. Diversi
quidcm
crrores
"t
mulliformcs,
cl
rcgnum
adversumsedirisumnon
slabit
(/</.
xn
, 2,'i)
: scdsimiiisomnibusvoluntas
vanact
nicndax,
perlinens
adunum
rcgem,
cum
quo
in
igiicm
oclernum
proccipilanda
cst
(Id. xxv,
41
)
:
J psi
devanitaleinunum.
16.
[
crs.
11.]
Et illos videto
quia sitit; vidctc
quia
currit insiti. Converlit
ergo
se ad
illos,
siiiens
cos: Nolite
spernresuperiniquitalem.
Nam
spes
mea
in Dcoest. Nolite
sperare
superiniquilalem,
Vos
qui
nonvultisaccedcrcet Iransilire
,
nolite
speraresuper
iniquitalem.Ego
cnim
qui transilivi,
spes
mca in
Dco: et
nuinquidiniquitas
csl
apud
Deum
(Rom. ix,
14)?
Nolite
speraresuperimquiiutem.
IIoc
faciamus,
illud
faciamus,
illud
cogitemus,
sicinsidias
compona-
iiius;
dc vanitate in unum. Tusilis :
qui
conlrate
isln
cogilant *,
ab cis
quos
bibis
produntiir.
Nolile
speraresuperiniquilatem.
Yanacst
iniquilas,
nibil est
iniquiins; potcns
non cst nisi
justitia.
Occnllari
po-
tcst ad
tempiisvcritas;
vinci non
polcst.
Florerc
po-
tcst ad
tcropus iniquiias, perroanerc
non
polcst.
Nolite
spe
tire
super iniquilatcm
; ct in
rapinam
ne
conctt]>iscalis.
Noncs
dives,
et
rnpcrc
vis?
Quid
in-
vcnis?
qnidperdis?
0 lucradamnosa! Invcnis
pecu-
niani; pcrtlis jtisiiliam.
In
rapinam
ne
concupiscalis.
Pnupcr suni,
nonbabco. Idco
rapcre
vis?
Quid
rn-
pias,
vidos : n
quorapiaris,
nonvidcs? Ncsciscir-
cuircinimicum
tanquam
lconem
rugientem,
et
quoe-
rcntcm
quidrapiat (I
Pefr.
v, 8)?
Prsedailla
quam
vis
rnpere,
in
muscipula
est:
lenes,
et lcneris. Inra-
ninam
ergo
ne
concupiscas,
o
paupcr!
sed
concupisce
in
Deum
qui prscslat
nobisomniaabundanter adfruen-
lum
(I
Tim.
vi,
17
).
Pascetle
qui
fecit te.
Qui pa-
scit
lalronem,
non
pascet
innocenlcra? Pascet te
qui
solemsuumoriri facit
super
bonoset
malos,
et
pluit
super juslos
et
injuslos (Mailh. v, 45).
Si
pascit
lamnandos,
non
pascet
liberandos?
Ergo
in
rapinam
loli
concupiscerc.
Dictumest lioc
pauperi,
fortassis
liquid
de ncccssiiatc
rapturo.
Dives
procedat
: Non
abco
ego, inquil,
ncccssitatem
rapiendi
: nihil milii
1ecst;
abundantomnia. Et luaudi: Divitimsi
fluantJ ,
te
appoiiatis
cor. Illenon
babet;
islchabet: illenon

Mss.
pleiiquc:
Tnsili
qiti
contraisla
cogitant.
.<

Aliqiioi\;.>s., nffiiumi.
741 ENARRATIOIN PSALMUMLXI.
742
quseratraperequod
non
habet;
islenon
apponat
cor
ineo
quod
habet. Diviiimsi
fluant,
id
est,
si exun-
dent, tanquam
dc fontecurrant. Ne
apponatis
cor :
noli dete
prsesumere,
noli ibi te
iigerc
: cerlevel hoc
time,
Divitiwsi
ftuant.
Nonvides
quia
si ibi cor
po-
sueris,
et luflues? Dives
es,
et ecce
jam
nonconcu-
piscis
adliuc
liabere, quia
multa habcs :
audi,
Prw-
cipe
divilibus
liujus
tnundi non
superbesupere.
Et
quid
esl,
Ne
apponalis
cor?
Nequesperare
in incertodivi-
liarum
(1
Tim.
vi, 17). Ergo,
Diviliwsi
flitant,
ne
ap-
ponatis
cor,
nc indiviliis
confidntis,
non
piocsumaiis,
non
spcretis;
ne dicattir : Eccehomo
qui
non
posuit
Deum
adjttloremsuum;
sed
speravit
in mulliludine
diviliarttm
sttarum,
et
prwvalidl
invanilalesua
(Psal.
LI,9). Ergo,
vani filii
hominum,
mendacesfilii liomi-
num, nequcrapialis, neqiic
si fluant
divilioc,
cor
ap-
ponalis;
non
jam
vanilatcm
diligalis,
ct incndncium
qusernlis.
Rcntus enim
cujus
est DoniinusDeus
spcs
ejus,
et non
respcxit
invanitates et insaniasmcnda-
ccs
(Psal. xxxix,
5). Decipcrevullis,
fraudemvultis
facere;
quid
affcrlisut
decipiatis?
Stateras dolosas.
Mendaces
enim, inquit, filii
hominumin
staleris,
ut
decipianl profercndo
slaleras dolosas. Falsocxamine
fallitis inlucnles : nescitis aliumcsse
qui appcndit,
alium
qui
de
pondcrejudicat
? Non videt cui lu
ap-
pendis;
sedvidct
qui
lecl
ipsumappendit. Ergo
non
fraudem,
non
rapinam concupiscatis;
non in liis
quoe
habetis
spem ponaiis
:
monui, proedixi,
ait islc
Idilhnn.
17.
[uers. 12,15.]
Quid sequilur?
Semii loculus
est
Detts,
duohwc
audivi; quoniampotestas
Dei
est,
cl
tibi, Doinine,
misericordia:
quia
m reddes
imicuique
secundur\opera
sua. Dixit
Idithun,
sonuil de
alto, quo
transilivit;
audivitibi
quiddam,
ct dixit nobis : sed
aliquanlum
in hoc
quod
nobisdixit
pcrlurbor,
fra-
tres;
et donecvobiscum
parlicipem,
vcl
pciiurbntio-
nem,
vet
nliquamrespirationemmeain,
intentos vos
volo. EteniroPsalmumadlerminumduximus
adju-
vanteDomino:
post
hoec
quoe
dicluri
sumus,
non rc-
stni
aliquidquod
dehoc ttllerius
cxponamus. Ilaque
adnilimini
mccum,
utrum
possimus inlelligcrc
hoc :
ct si non
potuero,
et
intclligit aliquis
vcslrmn
quod
cgo
non
possum; gaudebo polius qunm
invidebo.
Omnino
invesligare
difficileest
quemadmodum
posi-
/umsit
prius,
Semelloculusest
Deas; deindecumille
semel loctilus
esl, ego
duoaudivi. Si enim
dicerel
,
Semel locutusest
Deus,
unumlioc
audivi; videbalur
partemquocstionishujusampulavisse,
ut lantiimmodo
quoereremusquidsit,
Semel loculus esl
Deus. Niuic
vero
qusesiluri sumus,
et
quidsit,
Semet locutusest
Deus;
et
quidsit,
duohmc
audivi,
cumseniel illelo-
cultissit.
18. Semel locutusesi
Qeus. Quid dicis, Iditliun?
Si ttt
loqueris qui
transilivisti eos : Semet loculus
est?
Ego Scripiuram
aliam
consulo,
et dicit mihi:
Mullis
pariibus,
et multis modis olim
Detts loculus
:sl
patribus
in
Prophelis (
Hebr.
i,
1). Quidest,
St'/n<:/locuiuscsl Deus? Nonnc illc cst
Dcus, qui
in
primordio geuerh
*iumani lorutus csi ad Adam?
Nonnc idein
ipse
locutus est ad
Cain,
ad
Noe,
ad
Abraharo,
ad
Isaac,
ad
J acob,
ad
Prophelas omnes,
cl ad
Moysen
?Unuserat
Moyscs;
ct
quolies
adeuin
loculusesl Deus? Ecceeliarouniiion
seroel,
scdstc-
pius
locutus csl Dcus. Deindelocutus est ad Filium
hic
positum
: TuesFilius meusdileclus
(
Malth.
iu,
17
).
Locutusest Deus
Apostolis,
locutus
cslomnibus
sanctis,
ctiamsi non
vocesonanleper ntibem,
incordc
lanicnubi
ipse
magistcr
est. Undeillcdicit : Aiidiani
quidloqualur
in meDominus
Deus, quoniamloquetur
pacempopulo
suo
(
Psal.
LXX.XIV,
9
). Quid
est
ergo,
Scmel locittuscsl Deus?Multuin
Iransiliverat
isle,
ut
pcrvenirct illuc,
ubi semel toculus est Deus. Ecce
broviter di.xi Cbarilati Vestroe. Itic inter
homines,
hominibus
sscpc,
nuiltis
modis, multis
parlibus,
per
ronltforiiicmcrcaiuratn locutus est Deus:
apud
se
seiiiel Dcusloctitus
est, quia
unum
Yerbum
gcnuit
Deiis.Isle
ergo
Idiihun
Iransiliens
eos, transiliverat
acieiiientis
forti,
ct
valida,etprocfidenti,
transiliverat
terram,
et
quidquid
interra
cst;
acrem,
nubesomnes
cx
qtiibus
locutuscst Deus
inulta,
et
ssepe,
etmultis
:
'transilivcrat cliaro
omnes
Angelos
acie fidci. Erat
cnim iste
transitiens non
conlentus
lerrenis,
sed
velut
aquila
vulnnsprsclcrvectus
omnein
nebulam
qua
tcgitur
onmislerra. Dicit cniro
Sapientia
: Et nebula
texi omnem
tcrram
(
Eccli.
xxiv,
0).
Pervenit adali-
quid liquidum,
uuivcrsnin
transilicns
crealuram,
ct
quscrens Dciini,
etcffundcns
super
seanimam
suam;
pcrvcnit
ad
priucipium,
ei VcrbumDeuin
apudDcum;
ct invenituniusPairis uiiiim
Verbum
;
et vidit
quia
scrael loculuscst Deus
; viditVerbum
per
quod
facla
siint omnia
(J oan. i,
5),
ct in
quo
simul sunt
omnia,
non
diversn,
non
scparala,
non
ina:qualia.
Noncnim
Dcus
quodper
Vcrburo
facicbat, ipsc
non
novcrat
;
si niitcm
quod
facicbal
noverat,
inilloeral
anlequam
liiTel
qtitid
ficbat. Si cniinnoninilloerat
quod
ficbat
anieqiiamfiebnt,
ubi novcral
quod
faciebat?Nonenim
polcs
Dcriin
diccre
ignorata fccisse.
Scivit
itaquc
Dcus
quod
fccit. Et ubi scivit
anlcquamfacerct,
si
sciii
nisi facianon
possunt?
Scd a factis sciri nisi
nniefacianiui
possunt;
a to
scilicet,
ab
hominc in
imo
fnclo,
ct inimo
posito:
anlcquam
autemfiereiit
litc
omuia, scicbantur ab illoa
quo facla
sunt, et
quod
scivit fecit.
Ergo
in Verboillo
per quod
fecit
oninia,
antequam
ficreut eranl
omnia;
el cumfacta
sunt,
ibi sunt
oronia: sedaliter
bic,
aliler
ibi;
aliter
in
propria
naiura in
qua
facla
sunt,
aliler inarie
per
qunin
fncta sunt.
Quis
boc
explicet
?
Conari
possu-
miis : itecuni
Idiihun,
et
videte. ,
-\
19. J am
ergo,
ut
poluimus, diximus
quotnodo
scmel loculusest Deus:
vidcamus
quomodo
duohsec
audivit,
Dttohac audivi.Forlc nonest
consequens,
ut
soladuohoccaudieiit :
sed,
duo
hwc, inquit, audivi;
quxdam
duo
quoe
nobis
opus
esl ut
dicantur,
audivit.
Audivit forle alia multa
;
sednon
opus
est ea dici
nobis. Ait enim et Dominus: Multahabeovobisdi-
cere
;
scdnon
polestis
illa
portare
modo
(ld. xvi,
12).
Quid
cst
crgo,
DuoItwcaudivi ?
Ilnccduo
quoc
vobis
dicturus
suni,
non a mc vobis
dico,
scd
qtisc
audivl
713 S. AUGUSTIMEPISCOPI
7i4
dico. Semel loculusestDevs: uniimVerbuin hnbet
unigenilumDeiim.
InilloVerbo
suntoiiinia, qninpcr
Vcrbumfnctasunt omnia. UnumVcrbum
linbct,
ubi
onincsllicsauri
sapientioc
ct scientiicabscouditi
(
Co-
loss.
li,
5).
UnumVerbum
bnbct;
semel loctilusest
Dcus. Dito
limc,quoe
vobis diclurus suni. ibi
tindivi;
nonex inc
Ioquor,
noncx niedico: adboc
pertinel
attdivi.Amicusaulem
sponsi
stat cl audil cum
(
J oau.
I
III,29),
ut veriim
loqualur.
Audit eniin
cum,
nc
toquendo
inendaciumdesuo
loqualur(ld.
VIII,
44
):
*
ne
diceres, Quis
eslu
qui
niibi bocdicis? uncloinihi
hocdicis?Audivi hoec
duo,
ct illc
'
libi
loquorquia
audivi haccduo
, qui
ctiam
cognoviquia
semcl locnius
est Deus.Noli contemnerc auditoremdiccnicmlibi
qiiicdam
duo libi
neccssnria,
cum
qui
(ransilicndo
universamcrcaturam
pervenit
adVcrbuni
uiigcni-
lumDei,
ubi
sciretquia
seroel locutusest Dcus.
20. Dicat
ergojamquoedaro
duo. Mulluincnimad
nos
pertinent
hoccduo.
Quoniam
polcslas
Dci
cst,
ct
libi,Domine,
misericordia.Istasunt
duo; poteslas,
et
misericordia?Isia
plane
:
inlelligilepoteslalemDei;
iiilclligite
misericordiamDei. Ilisduobuscoutiiicntur
propc
omnes
Scripluroc.Propler
hosc
duo,
Proplietic;
propter
boec
duo, Pairiarcluc;
propter lnvc,
Lex
;
propter liocc,
ipse
Doininusnoster J csus
Christus;
propter
horc,
Aposloli; propter hocc,
annuntialio
oninis,
el celebratioverbi DeiinEcclesia
:propicrhnc
duo;propterpotcslniem
Dcietmisericordinm.Polcsia-
lcmejiis timclc;
misericordinmejus
nmate.Necsicde
misericordia
ejiis procsumatis,
ut
poiestatcm
conic-
mnaiis:
necsicpolestatemlimealis,
ul demiscricordia
desperelis. Apud
illum
potesias; apud
ilhnri iniseii-
cordia. Ilunc
bumiliat;
et luinccxaltnl
(
Psal.
LXXIV,
8)
: hunc hnmiliat
poleslntc;
illuin cxnltnt niiseri-
cordia. Si enimDeusvolensostcndere
iram,
el demon-
slrare
potenliamsuam,
allulit inmiilta
paiie.ntin
vasa
irm,qumperfecta
sunt in
pcrdiiioncm.
Audisii
polcsla-
lcm:
quscrc
miscricordinm.Ut
nolas,
inquii, facerel
diviliassuas in vasamiscricordim.Pcrliiiel
crgo
ad
cjuspolcstalcin
damnare
iuiquos.
Et
quis
illi dicnl :
Quid
fccisli? Ttt
enim,
o
homo,
quiscs, qitircspondeas
Dco
(Rom.ix, 22, 25, 20)
? Timc
ergo
ct Irenic
cjus
polestalcm;
scd
sperncjus
roiscricordiain.Diabolus
3
poteslasquocdamcsl; plertinique
lamcii vull
noccrc,
ct non
potest, quia poleslas
islasub
poleslalc
cst.
Namsi tantum
posset
noccrediabolus
quanlumvult,
non
aliquisjustorumremancici,
aut
aliquis
fuleliiim
cssct inlerra.
Ipse pcr
vasasua
impcllit, qunsi pa-
rietem
inclinaturo;
sedtanlum
impellitquanlum
ac-
cipit poteslalem.
Ut aulcmnoncadat
parics,
Domi-
nus
suscipiet; quoniamqui
dat
potestatemlcnlalori,
ipse
lenlato
prsrbet
miscricordiam. Ad mcnsurani
enim
permiltitur
3
lentarediabolus: Et
potabis
nos,
inquit,
in
lacrymis
inmensura
(
Psal.
LXXIX,
G).
Noli
crgo
timerc
pcrmissumaliquid
facere
tentatorem;
hnbesenim
misericordissimumSalvalorcm. Tantuin
pcrniitiilur
illeteniare
qiiaiitiim
libi
prodo.il,
ulcxcr-
ccaris,
ut
probcris;
ut
qui
te
ucscicbns,
alc
ipso
in-
veniaris.Nnm
ubi, vel
untlc,
nisi dcbac Dci
pole-
slale,
ctniiscricordiascruri cssc
dcbcmus,
sccunduni
illain
aposlolicnm
sciitcntinm: FidetisDeus
, qui
non
permiltit
voslentari
super
id
quotlpoleslis(
I Cor.
x,
13)?
21.
Ergo,
PolcslasDeicsl : Non esl enim
poteslas
nisi
uDco(
Pwin.
xm,
1
).
Noli
diccre,
Ei
quid
ei dat
lanlani
potcstnicm?
Et nondct
potcsiatcm.Quidat
poicslatcm,
habcl
icquiiaicm
'
?Tu
iniqueinurmurarc
pntes,
ille
a:<|iiiiaicmpcrderc
non
polcsl. Numquid
iniquilasapittt
Deum?Absil
(
Id.
i.x,
14
).
Hoc
fige
in
cordc;
hocdc
cogilnlione
lua noncxcuiiatiniinicus.
Facerc
potestaliquidDcus,
ut
luncsciasquare
faciat:
iniqiie
laincnfacereuou
pulcsl, apud qucin
nonc=t
iniquilas.
Nnmecce
rcprcbcndis
Dcum
quasi
dc ini-
quilaie (ago
lcciim
aliquid,
ailendc
paululum):
IIOII
rcprehcndcrcs iniquilatein,
nisi vidcudo
jusliliam.
Reprclieiisoriniquilalis
essenon
potcstqui
noncernit
justiliain,
cui
comparataro rcprchcndat iniquitatcm.
Undcenimscis
quia
hoc
injustuinest,
nisi scias
quid
sit
jusluro
?
Quid
si cniin
jusluin
cst ct
lioc, quod
dicis
injustum?Absil, inquis,injusium
cst: etclamas
quasi
videntibus
2
oculis,
videns boc
injuslum
esse
utique
cx
aliquarcgulajusiitise,
cui
comparans
tioc
quod
vidcs
pravuin,
eLccrncns nonconvcnircrccti-
tudiui
regiilictuoc,
reprcheiidis; tanquam
arlifcxdis-
ccrnens
juslum
ab
injuslo. Ergoqutcroa
lc: J usluin
lioccsscundevidcs?
Ubi,inquam,
vidcshoc
justum,
quoviso, reprehendis injuslum?
Unde illud nescio
quid, quoaspcrgilur
nninia
lua,
cxinullis
parlibus
in
caliginc constilutn,
ncscio
quid
hoc
quod
coruscat
nieiili luae?undelioc
jusluni?
Itanenonhabet fonlcm
suuni?A tc libi est
quodjustumesl,
ct lulibi
potcs
darc
justitiam?
Nemosibi dat
quod
nonliabet.
Ergo
cumsis
iujustiis,
essc non
potesjusius,
nisi conver-
lcndolc ad
quanulaii)jttslitiam
manenlcm
;
a
qua
si
rcccdis, injusluscs;
atl
quam
si
accedis,juslus
es.
Tc rccedcnlc non
deficit;
lcaccedenlenoncrescil.
Ubi est
crgo
isla
justiiia? Quocres
in tcrra? Absit.
Noncnimaurumaul
lapidcsprcliososqusuris, jusli-
tiam
quscrcns. Quacrc
in
mari, quscrc
in
nubibus,
quserc
inslellis:
qtncre
in
Angelis;
invenisin
illis,
sedel
ipside
fontehibiinl. J usiiiia cnim
Angelorum
inomnibus
cst,
sed abuno
capilur. Rcspiceergo,
Iransccnde,
vadcillucubi scmel loculuscst
Deus;
et
ibi invcniesfonlem
jusiitise,
ubi csl fonsviloc:
Quo-
niam
apud
teesl
fons
vitm
(
Psal.
sxxv,
10
).
Si enim
ludc rorc
e.xiguojudicarc
vis
quod justuroest,
et
quodinjusluin
esl; numquid iniquilas apud Deum,
undead leroanat
tanquain
defonie
justilia,
in
quan-
turo
juslurosapis,
cuiii cxniultis
parlibusiniquc
de-
sipias?
Ilabet
crgo
fontein
jusiilisc
Deus. Noli ibi
quicrcre
iniquitatem,
ubi lux sineumbraest.
Scd
1
Sicvss. ALEdd., t'//a.
'
Kdd.,
diabolo.At
Mss., diabolus,
noininandi casu.
*
MSS.,
ttdmitlilur.
'
sic\iss. F.dtl.vcro:Ft
qitare
dat lantam
polestalem,
el twnde
potestute
luibet
mqttitatem
?
"-
Aliquot
J iss.,fidciilibus.
745
ENARRATIOIN PSALMUMLXI.
746
pls-nc
laierclc
polest
causa. Silalcl te
causa,respice
igiiornntiaiii
tuam
,
vide
qui
sis;
atlendc hoecduo :
Quoniampotesias
Dei
est,
el
libi,
Domine,
misericor-
tlia. Forlioralene
qumsieris,
el altiora lenescrutalus
fiieris;
sed
qtiwprmcepit
tibi Dominus,
illa
cogita
sem-
p.<-(
Eccli.
lii,
22
). Quia
ad liaec
quoc
tibi
praccepit
Deus
perlineiit
istaduo :
Quoniampolcstas
Dei
esl,
cl
tibi, Domine,
misericordia.Noli limere inimicum:
in;;luni facit
quanlumacceperitpotestatem.
Eumtime
q
i habcl summam
potcstalem;
eumlime
qui quan-
tuiti
vult,
tanltim
facit,
et
qui injusle
nihil
facit,
et
quidquid
fecerit, juslum
est. Putabamus
injustum
csscncscio
quid
: cx hoc
quia
fecit
Deus, credeju-
siumesse.
22.
Ergo, inquis,
si
quis
homincmoccidatinnocen-
tcm, jusie facit,
an
inique?Iniquc
sane.
Quare
hoc
pcrroitiit
Dcus? Vide
prius
ne illud debcas:
Frange
esurienti
panem
luum,
el
egenum
sinetecloinduc in
domumluam
;
si videris
nudum,
vcstieum
(Isai.
LVIII,
7).
Hocccnim
juslitia
luaest;
hoccnimlibi
proccepit
Dominus:
Latianii/ii,
niundt
eslofe,aufertenequilias
a
cordibus
vestris,
alque
a
conspeclu
oculorummeorttm;
discitebonum
facere,judicate pupillo
et vidum: el ve-
mie,
el
dispulemus,
dkit Dominus
(Id. i, 16-18).Dispu-
larc
vis, antequam
faciasunde
dignus
sis
disputare,
quarc
hoc
pcrmisit
Deus.ConsiliumDei libi
dicere,
o
honio,
non
possum
: illudtamen
dico, quia
ct
iniquc
fctit homo
qui
occidit
innoccntem,
ct nonfieret nisi
pcrmiticrct
Deus;
cl
quamvis
ille
iniquefcceril,
non
tainenhoc
iniquepermisit
Deus.Laleat causainisto
ncscio
quo,
de
quomoveris, cujiis
innocentiale
per-
movct.Possemenimtibi
citorespondere,
Nonoccidc-
rclur nisi noccnscsset: sedlucuminnocentem
pu-
tns. Pcssemlibi hoccilodiccre. Nonenimluscrula-
rcris cor
ejus,
disculeres facla
cjus,
examinarcs
cogitnlionescjus,
ul
possis
mihi dicere:
Injusle
occi-
sus csl. Posscm
ergo
fncile
respondere
: scd
opponi-
lur mihi
quidamjuslus,
sineconlroversia
jtistus,
sine
dubilationc
juslus, qui
nonhabebat
peccatum
occisus

pcccatoribus,
Iraditus a
peccalore; ipse
Christus
Dominus,
de
quo
non
possumus
dicere
quod
habuit
nliquaminiquilalcm,quia
ea
quoc
non
rapuit
exsolve-
biit
(Psal.
LXVIII, 5), objicitur
mihi. Et
quid
dicamde
Christo? Tecum
ago, inquis.
Et
ego
lecum. Deillo
proponis quocstioncm;
de illo solvo
quacsiionem.
Ibi
enimconsiliumDei novimus,quod
nonnisi
ipso
rcve-
tanlc nossemus: ut cum lu invenerisconsiliumDci
quopermisit
innocenlemFiliumoccidi ab
injuslis,
et
tale consilium
quale
libi
placeat,
ct
quale
libi,
si
ju-
slus
cs, displicere
non
possit,
credas
quia
et innliis
consilioid
agal Deus,
sedlatet le.
Eia, fratres, opus
ernt
sanguinejusii
addelcndum
chirographtimpec-
catnrum
; opus
eral
exemplopalientioc,excmplo
liu-
roiliiaiis; opns
erat
signo
crucisad diabolumet
ejus
angelos
dcbellandos (Coloss.n, 14, 15); opus
nobis
crat
passione
Domini nostri : nam
passione
Domini
redemptus
estorbis.
Qunntn
bona
egit passio
Domini!
Et
inmenpassiobujusjusti
non
cssct,
nisi Doroinum
iniqui
occidisscnl.
Quitl ergo,
bontimhoc
quod
nobis
SAKCT.AUGUST.IV.
pracstitum
est dcdominica
passione, impulandum
cst
iniquis
intcrfectoribus Chrisli?Absit. Illi
voluerunt;
Dcus
permisit.
Illi nocentes
essent,
etiamsi tantum-
modo
voluissent;
Deusautemnon
permisisset,
nisi
jtistum
esset. Volueruntoccidere :
pone quia
non
potuerunt: iniqui essent,
homicidae
essent; quis
du-
bitaret? Dominusenim
inlerrogatjuslutn
et
impium
(Psal. x, 6) ;et,
In
cogilalionibus impii inlerrogatio
erit
(Sap. l, 9).
DiscutitDeus
quidquisquevoluerit,
non
quid potuerit.
Ergo
si
voluissent,
et non
potuissent,
ctnon
occidisscnl, iniqui
illi
remanerenl;
tibi Christi
passio
non
procstarelur.
Voluit
ergo
faccre
impius
ut
damnaretur; permissus
est ul tibi
proeslareiur
:
quod voluit, imputatur iniquitali impii; quod per-
roissus
cst, imputatur potestali
Dei.
Illeergo inique
voluit;
Deus
justepermisit. Ilaque,
fratrcs
mei,
etJ u-
das
malignus
iraditor
Christi,
el
perscculoresCliristi,
maligni omnes,
impiiomnes,
iniqui omnes,
daranandi
omnes: el tarnenPater
proprio
Filiosuonon
pepercit;
sed
pro
nobisomnibustradiditillum
(
Rom.
vm,
52
).
Dispone,
si
potes; distingue,
si
potes
: redde Deo
vota
tua, quoe
disiinxeruntlabialua
(Psal. LXV, 13)
:
vide
quid
ibi' fccerit
iniquus,quidjustus.
Ille
voluit;
isle
permisit
: ille
injustevoluit;
iste
juste permisit.
Voluntas
injustadamnelur; permissio
jusu glorifice-
tur.
Quid
cnimmali accidit
Christo,
quia
morluus cst
Christus?Et illi mali
sunt, qui
malefaccre
volucrunt;
el niliil maii
passusest,
cui fecerunt.
Occisaesl caro
morlalis interficiensmorlem
morte, proebens
palien-
tioe
documenlum, procmiltensresurreclionis exem-
plum. Quanta
bonafactasunt
justi
demalo
injusti!
Hocest
magnum
!
Dei, qnia
et bonum
quodfacisipse
tibi
dedit,
etdcmaloluo
ipse
benefacit.Noli
ergo
mi-
rari;
permittit Deus,
ct
judicio permiltit:
permittit,
ct
mensura, numero,
ponderepermiliit. Apud
illum
nonest
iniquitas.
Tu tanlumadeum
pertine,
in
ipso
spempone
;
ipse
sit
adjutor
luus
,
salutare tuum
;
in
illo sit locus
munilus,
lurris
fortitudinis;
refugium
tuum
ipse
sit,
ct nonlesinettcniari
supraquampo-
test ferre
,
sed faciet cumteniaiione etiam
cxittim,
ut
possis
suslinere
(I
Cor.
x,
13)
: ut
quod
te
sinit
pali tentationem, poleslas ejus sit;
quod
non
sinit
ultrain lefieri
quampoies ferrc, roisericordia
ejus
sit:
Quoniampoleslas
Dei
est,
et
tibi,
Domine,
mi-
sericordia,
quia
tureddes
unicuique
secundum
opera
ejus.
Et
post
tractatumdc
Psatmo,
cummathematicusin
populo
monslraretur,
deeoidem
ipse
intulit.
25. llla Ecclesioe
sitis ctiamislum
, quem
videlis,
bibere vult. Simul etiamut noveritis
quara
multi ia
commixtioneCliristianorumoresuo
benedicant,
et in
cordesuo
maledicant,
isleex cliristianoet fideli
pce-
nitens
redil,
cl tcrritus
poiestate
Domini
converlilur
ad miscricordiamDomini.Sednctusenimab
inimico
curoessei
fidelis,
diu matliemalicus
fuit; scductus
scducens,
deceplusdecipiens, illexil, fefellit,
multa
mcndacialoculusest contra
Deum,qui
dcdit
homini-
1
SicMss.At
Edd.,
libi.
2
Itcg.liber,reqnnm.
(Vingt-quatrc.)
747 S. AUGUSTINIEPISCOPI
748
bus
pofeslalem
faciendi
quod
bonum
cst,
et nonfa-
cicntli
quod
malumcst. Istc diccbat
quia
adulterium
nonfaciebatvolunlas
propria,
sedVcniis;
et homi-
cidiiimnon faciebal voluntas
propria,
sed Mars
;
ct
juslum
nonfaciebat
Deus,
sedJ ovis : et aliamulta
'
sacrilega
non
parva. Quam
multis eiim
putaiis
Cbri-
stianis
munmosabstulisse
?
Quam
multi abillocme-
ruiil
mcndacium,quihus
dicebamus
: Fitii
lioininum,
usquequo graves
corde
?
ulquiddiligilis
vanitatem,
ct
quocrilis
mcndnciiini
(Psal. IV,3)? Modo,
sicul do
illocredendtimesl,
horruit mendacium,
et multorura
horoinumilleclorem
'
se
aliquaudo
a diabolo
sensit
illeclum
;
convorlitur ad Deum
pceniiens.Putamus,
fratres,
de
magno
timorecordis accidisse.
Quid
enim
dicluri
surpus? Namque
si ex
pagano
couverleretur
mnllicmaticus,magiiuin quidcm
esset
gaudium;
sed
tamon
posset
videri
quia
si convorsus
esset,
clcricalum
qilicrcret
inEcclcsia.
Ponnilcns
est;
non
quoorit
nisi
solam roiscricordiam.
Coniincnitandusest
ergo
et
oculis
ct cordibus
vcstris. Eum
qucm
vidctiscordi-
bus
amale,
oculis custodito.Videle
illum,
sciloleil-
luiq,
et
quacuroquo
illc transicrit,
fralribus cseteris
qui
tuodoliicnonsunt, oslopdiic
illum: et istadi-
ligcntia
roisericordiaest,
nc ille,scductor rclrahat
*
cor,
ct
oppugnct.
Cuslodite
vos
;
nouvos latcat con-
versatio
ejus,
via
cjus;
ul lcstimoniovcslro nobis
cqnlirmctur
vcre illum
ad Doroinum
cssoconversum.
Noi|
enini silebil
faraadevila
cjus, quando
sic vobis
ct vidcnduset miserandus
offcrlur. NostisinActibus
Appstplorum
essescripliiMquia
inulii
pcrditi,
idest
talium. artiuro,
liomincs,
cl
doclrinarum ncfariarum
seclatoros, omnos
codices suosad
Apo6tolos
altule-
ruiil;
elincciisi sunt libri
lam
iiuilti,
ut
pertinerctad
scriptorern
scsiimatioiiem
corum facere,
ct suroroam
prclii
conscribere(Act.
xix, 19). Hocutiquepropler
glpriam
Dei,
netatesctiam
pcrditi dcsperarentur
ab
illo
qui
novit
4
quaererequodpericrat (Luc. xv, 32).
Porieral ergo
iste;
nunc
quacsitus,
invcntus,
adductus
cst :
poiiat
sccum
codicesincendcndos,per quos
fue-
rnt incendendus,
ul illisin
ignem
roissis, ipse
inro-
frigeriuro
transeat, Sciaiis
cumtamcn, fraires,
olim
puUarc
adEcclcsiamantePascha
: antePaschacnim
cocpitpelere
dcEcctesia
Chrisli inedicinam.
Sed
quia
talis
est ars in
qua
exerciialus eral, qusesuspecia

csset
demcndacio
atque
fallacia,
dilatuscst nelenm-
ret;
et
aliquando
lamenadmissus
est,
ne
periculosius
tenlareiur.
Orate
pro illopcr
6
Clirisluro. Prorsusho-
dicrnam
procempro
illofundileDominoDeonostro.
Scimus eniin
et certi svimus
quia
oratioveslra delet
ompesimpietatesejus.
Dominusvobiscum.
~~~~'
IN PSALMTJ M LXII
""*""
ENARRATIO.
SEHMO ADPLEBEU.
1.
Proptcr
eos
qui
forterudes sunt adhuc ad no-
*
plerique
Mss.,
mala.
s
sicMss. AtEdd.,
hominuminleritum,se,
etc.
8
TresMSS.,
redeatadcor.
4
unuselalter
Ms.,
venit.
0
Aliquol Mss.,suscepla.
6
siclir. ctJ iss.ALLOY.: orate
pro
itlochristitm.
inen
Cbrisli, quiaiindique
colligit qui pro omnibusv
dcdit
sanguinemsuum,
diccndumest
paucisquod
etl
illi libenlcr audiant
qui noverunt,
et discant
qtii
non noverunt. Psalmi isti
quos canlamus,
anlc-
quam
Dominus nostcr J esus Chrisliis natus essct
ex
virgine
Maria
,
Spiriltt
Dei diclante dieti ct
conscripti
sunt. Fuil cnim David rex in J udoeo-
rum
gcntc; quocgens
una colebatDeum
utium, qui
fccit coeliimct
terram,
marc et omnia
quoc
in
ipsis
sunl,
sive
quaevidentur,
sivc
quac
non
vidcnlur. Coc-
teroeauiem
gentcs,
aut idolacolebant
quoc
manibus
suis
fecerant,
aut crcaturam
Dei,
non
ipsum
Crcato-
rem,
id
est,
aut solem
,
aut lunam
,
aut
stellas,
aut
mare,
aut
montes,
aut arbores. HaccenimomniaDcus
fccit;
et laudari sevult in
illis,
non illacoli
pro
sc.
Ergo
in
ipsagente
J udccorumDavidrcx
fuit,
decu-
jus
semine natus est Dominusnostcr J esus
Chrislus
(Rom. I,
5)
cx Maria
virginc; quia
dc illo duccbat
genusvirgo
Maria
quscpepcril
Cbrislum
(Luc.
n,
7):
ct dicti sunt isti
Psalmi,
et
prophetabatur
incisCbri-
stus venturus
post
multosannos: etdiccbaturabillis
Prophetis, qui
fucrunt
antequam
Domimisnoster J c-
sus Chrislus dc Maria
virginenascerelur,
quidquid
futurum erat
lemporibus noslris; quod
modo
legi-
inus,
ct videmus: et multum
gaudcmusquiaspes
no-
stra
prsedicta
cst a
sanctis, qui
illud non videbant
impletum,
scd in
spiritu
futurum videbant : et nos
niodo
lcgimus
cl nudimus n lectoribus
; dispulamus
illa;
ct
quomodo
sunt in
Scripturis,
sic eavidemus
impleri per
lottini orbemterraruro.
Qnis
inde non
gaudeat? Quis
nonct ea
quoa
nondumvenerunl ven-
lura
speret, proptcr
illa
quos
jara
tanta
implela
sunl?
Modo
enim, fratres,
videtis
quia
lotus
mundus,
tola
lerra,
omnes
genies,
omnes
rcgiones
currunt ad no-
nien
Christi,
et credunt in Christum. Certevidetis
hoc,
quomodo ubique
everlantur vanilaies
Pagano-
rum;
videtis
hoc,
manifestumest vobis.
Numquid
ot
hoc de libro vobis
legimus,
ct non anlc oculosvc-
stros fit? Hoc
ergo
toium
quod
videtis anle oculos
vestros
lieri, scriptum
cst anlc immensa volumina
annorum
per
istos
quos
modo
lcgimus, quandojam
isla
impleri
videmus. Sed
quoniam scripla
sunt ct
illa
quse
nondum
venerunt,
id
est, quia
Dominusno-
SlcrJ esus Chrislusventurus est ul
judicet, qui primo
vcnitut
judicareiur;
venit enim
primoliunulis,post-
caventurusest
excelsus;
vcnit ut ostenderei exem-
plumpatienlisc,postea
venlurus est tit
pro
meriiis
judicet oranes,
sive
bonos,
sive roalos:
qttia crgo
nonduinvenithoc
quodsperamus,
venturumChrislum
judicem
vivorumet
morluorum,
debemusilludcrc-
dere. Modicum
quod
reslat venturumesse
credamus,
quando jam
videmuslanta
qusc
lunc fulura
erani,
modocoropleri.Stultus
est enim
qui
nonvult credere
paucaquserestanl,
cuni videat taro multa
implela
esse, quse
tuuc non erant
quando prscdiccbanlur.
2. Psalmus
crgo
iste dicitur ex
pcrsona
Doroini
nostri /esu
Christi,
et
capitis
et membrorum. lllc
cnimJ IIUS
qui
nalus esl dc
Maria,
ct
passusest,
ct
scputiusest,
et
resurrcxit,
ct asccndit in
ccelum,
ct
m
ENARRATIO
1NPSALMUMLXH. 750
modoaddexteramPatris
sedetet
interpellatpro
no-
bis, caput
nostrum
est. Si ille
caput
est,
nosmembra
sumus: totaEcclesia
ejusquacubique
diffusa
est,
corpusipsius
csl, cujus
est
ipsecapul.
Non solum
nuicmfideles
qui
modosunt sedet
qui
fuerunt
anle
nos,
el
qui post
nos
futuri,
sunt
usque
infinemsoe-
culi,
omnesad
corpusejuspertinent; cujuscorporis
ipsccaput
cst, qui
ascenditincoelum
(Coloss.i, 18).
Quiaergojam
novimus
caput
ct
corpus,
illecst ca-
put,
nos
corpus. Quando
audimus
vocera
ipsius,
et
cx
capite
debemus
audire,
et ex
corpore; quiaquid-
quidpassus
est,
inilloet nos
passi
sumus; quia
ct
nos
quodpatimur,
innobiset
ipsepatitur.
Quomodo
sl
aliquidpatiaturcaput, numquidpotest
dicerema-
nus
quia
non
palitur?aut
si
atiquidpalilur
manus,
numquidpolestcaput
diccre
quia
non
patitur?
aul si
aliquidpaiilurpcs, numquidpolesl caput
dicere
quia
non
paiitur?Qunndoaliquid
patitur
unummembrum
nosirum,
onroiameinbracurrunt,
utsubveniantmem-
broquodpalilur.
Siergoillccumpassus
est.nos
inillo
passi
sumus,
ct ille
jam
ascendit
in
ccelum,
etsedctad
dexleraroPatris; quidquidpalitur
Ecclesia
ipsius
in
tribulaiionibus
hujus
ssecuti,
in
tenlalionibus,
inneccs-
sitalibus, inangustiis(quiasicillamoporletcrudiri.ut
ignetanquam
aurum
purgetur), ipsepatitur.
Proba-
mushoc, quia
nos.in
illo
passi sumus,
dicente
Apo-
stoto:
Si oulemniorfutesliscumChrislo;
quicl
adhuc
velittviventes
dehocmundodecernitis
(Id. n, 20).
Ilem
dicit:
Quia
velushomonostersimul
crticifixus
estcum
illo,
utevacuareiur
corpuspeccati(Rom.vi, 6).
Si
ergo
in illo morlui
sumus,
in illo etiamresurreximus.
Dixitcnim
ipseAposlolus
: Siautemresurrexistiscum
Chrislo,quw
sursumsunl
sapile,quw
sursumsttiit
qum-
riic,
ubi ChrislttsestindexleraDei sedens
(Colass.
in,
1).
Si
ergo
inillomortui
suinus,
ct inilloresnrrexi-
mtis;
et
ipse
in nobismoritur
,
et in nobis
rcsurgit
(ipse
1
estenimunilas
capilis
et
corporis);
noninimc-
rito vox
ipsius
eliamnostra
est,
et voxnoslraeiiam
ipsius
est. Audinmus
crgo
Psnlmum,
et inco Cbri-
stum
loquentem
inlelligamus.
3.
[i<ers. 1.]
Titulumhabet iste
psalmus,Ipsi
David,
cumessetindeserloIdttmww.Pcr Iduroacae nomcnin-
telligitur
sseculumistud.Idumxacnim
gens
erat
quae-
damcrrantiumhominum,
ubi idolacolebantur. Non
inbono
ponilur
Idumaeaista. Si noninbono
ponitur,
intclligendiim
esl istam
vitam,
ubi
patimur
lantosla-
borcsctubi lantisnecessitatibussubditi
sumus,
Idu-
mseaenominc
significari.
Ethic estdeserlumubimul-
lura
sititur.et
audituri cstisvocemmodositientisin
deserio.Siautcm
cognoscamusnos
sitientcs,cognosce-
musnosctbibentes.
Quiaqui
sitit in isto
soeculo,
in
fulurosaeculosaliabitur,
diccnteDomino:
Realiquiesu-
riuntetsiliunt
justitiam,quiaipsi
salurabuntur
(Matlh.
v, 6).Ergo
in hocsaeculonon debemus
quasi
amnre
saginam.
Hicsiliendum
esi;
alibi
saginabimur.
Modo
autcmul nondeliciamusinisto
deserto, aspergit
nobis
rorem!verbi
sui,
et nonnosdiroittit
prorsus
aresce-
re.utnon sitdenobisrepclitioSsed ulsicsitiamus,
ut
bibamus. Utautom
bibamus, aliquagratiacjusasper-
girour;
taroensilimus.
Etquid
dicitanimanoslraDeo?
4.
[t>e/'s.2.]
Deus,
Deus
ineus,adtedelucevigilo. Quid
csi
vigilare?Utique
nondormire.
Quides(
dormire?
Est somnus
animsc,
cst
soronus
corporis.
Somnuin
corporis
omnesdebemushabere; quia
si nonhabca-
tur soronus
corporis,
dcticit
liomo,
deficil
ipsum
cor-
pus.
Nonenira
potest
diususiinere
corpus
nostrum
fragile
animam
vigilantem
et intenlaminaclionibus:
si diufueritintentaaniroain
actionibus, corpus
fra-
gilc
et tcrrcnumnonillam
capit,
nonillamsustinet
perpcluoagcntem;
et
deflcit,
el succumbit.IdeoDcus
donavitsomnuro
corpori,quoreparanlur
mcmbracor-
poris,
ut
possiutvigilaiUem
animamsuslinere. Illud
aulcmcaveru
dcbcmus,
ne
ipsa
animanostra dor-
niiat;
malusciiirocst somnusanimoc.Bonussoranus
corporis, quorcparatur
valeludo
corporis.
Somnus
autcmanimoccst oblivisci Deumsuum.
Quaccumquc
animaoblilnfucrit Deum.
suum,
dormit. Ideodicit
ApostolusquibusJ am
oblitisDeura
suum,
et
lanquam
in somno
agcntibus
dcliramcntaculturaaidolorum.
Sic sunt cnim
qui
coluut
iiiola, quoroodoqui
vident
insonmisvnna: si auleni
cvigilet
anima
ipsorum,
in-
telligit
a
quo
facta
esl,
ct noncolit
quodipsa
fecit.
Dicil
crgoquibusdamAposlolus
:
Surgequi dormis,
ct
exstirge
tt
moriuis;
el iliutninabit
leChrislus
(Ephes.
v, 14).NumquidcorporedorniieiitemcxcilabatAposlo-
lus? Sed cxcilnbntanimam
dormienlem, quando
ad
hoc earocxciiabal ul illuroinarelura Christo.
Ergo
sccundum
ipsasvigilias
dicitiste:
Deus,Deusmeus,
adtedeluce
vigilo.
Noncnim
vigilares
in
le,
nisi ori-
rctur lux
lua, quse
lu dcsomnoexcitaret. Illuminat
cnimanimas
Chiislus,
el faciteas
vigilare:
siautem
lunicnsiuini
dctraliat,
obdormiunt.Ideoenirnilli di-
cilur iualio
psalroo
: Illuminaoculos
meos,
ne
unquam
obdormiaminmorte
(Psal.
xn, 4).
Autsi abilloaver-
sac
obdormiunt,proescns
est illis
liinica,
ct non
pos-
sunt vidcre, quin
dormiunl.
Quomodo
et
corporequi
dormit intcr dicm
; jam
ortuscst
sol, jam
dies
caiet,
ct ille
laiiquam
ionoctc
cst,quianonvigilat
utvideat
jaro
ortiimdicm: sic
quibusdamjamprsesente
Cbri-
sto, jamprscdicata
verilale,
inestadhucsomnusani-
nisc.Illis
ergo
vos,
si
vigilelis,
dicctis
quotidie
:
Surge
qui dormis,
el
exsurtje
a
morluis;
el illuminabitteChri-
sttts.Viiacnim
vcslra,
ci moresveslri
vigilare
debent
in
Christo,
utscniiani
alii, Pagani dormientes,
et ad
sonituni
vigiliarum
vesirarumexcilcntur,
et
ipsi
ex-
cutiantsomntim,
cl
incipiant
inChristovobiscumdi-
cerc:
Deus,
Deus
meus,
atl ledeluce
vigilo.
5. Sitiviltibi animamca.Ecccilluddescrlum
ldu-
moeoc. Vidcle
quoraodo
bicsitil : sedvidetc
quid
hic
bonum
cst,
Sitivittibi.Suntnim
qai sitiunt,
sednon
Dco.Omnis
qui
sibi vult
aliq.~idprscslari,
in ardore
est desiderii :
ipsum
dcsidcriumsilis cst animse.Et
vidcte
quanta
desideriasintincordibushoroinum:alius
desiderataururo,
aliusdcsiderat
argentum, aliusde-
1
Gatiau.
Ms., ipsa.
*
Tres
Mss.,
nosrore.
4
RegiusMs.,
ufnuncsilnobis
uppetilio.
75!
S. AUGUSTINIEPISCOP!
siderat
possessiones,
aliushacredilates,
alins
amplam
pecuniam,
aliusmulta
pecora,
aliusdomum
magnam,
aliiis
uxorem,
alius
honores,
alius filios. Videtisde-
sideria
ista, quomodo
sunt in cordibus hominum.
Ardent omnes homines desiderio;
et vix invcniiur
qui
dicat: Silivitlibi animamea. Siliunt enimhomi-
nes sseculo;
et nonse
intelligunt
indeserlo csseldu-
maia;,
uhi debet sitire anima
ipsorum
Deo. Dicamus
ergo
nos,
Silivittibi anima
mea;
omnes
dicamus, quia
in concordiaChristi omnes una animasumus:
ipsa
anima siliat inldumsca.
6. Silivit
tibi, inquit,
animamea:
quammultipli-
citer tibi el caromea. Parum est
quia
sitivit anima
mea,
silivit et caro mea. Porro si anima sitit Deo
,
quomodo
et caro sitit Deo?
Quando
cnimcaro
siiit,
aquam
silit; quando
anima
silit,
fontem
sapienlioe
sitit. De
ipso
fonte inebriabuntur animoc
nostroc,
sicut dicit alius
psalmus
: Inebriabuntur ab ubertate
domus
tuK,
et torrentedeliciarumluarum
potabis
eos
(Psal.xxxY, 9).
Siliendaest
crgosapienlia,
sitienda
est
jusiitia.
Nonca
satiabimur,
nonea
implebimur,
nisi cumfuerit flnitavita
ista,
et venerimus ad illud
quodpromisit
Deus. Promisit enimDeus
xqualitaiem
Angelorum(Luc. xx, 36)
: ct modo
Angeli
non si-
liunl
quomodo
nos,
noncsuriunl
quomodo
nos: sed
liabent
saginam
verilatis,
lucis
,
immorialis
sapicn-
tioe. ldeobeati
sunt;
et detanla
beatitudine, quia
in
illasunt civitaleJ erusalcm
coelesti,
unde nos modo
pcregrinamur,
attendunt nos
percgrinos,
et miseran-
tur
nos,
et
jussu
Domini auxilianttir
nobis,
ut adil-
lani
palriam
communem
aliquando rcdeamus,
cl ibi
ctimillis fontedominicoveritatis et oclernilalisali-
quando
saturemur. Modo
ergo
sitiat anima noslra :
nde et caro noslra
sitit,
ct hoc
multipliciler?
Mul-
lipliciter
libi^inquit,
etcaromea.
Quia
et carni nostroe
promillilur
resurreclio.
Quomodo
animsenoslrae
pro-
mittitur beatitudo,
sic et carni nostra;
promittiiur
resurreclio. Resurreclio carnis talis nobis
promitti-
tur:
andite,
et
discile,
et tenete
quoc
sit
spes
Christia-
norum, quare
sumuschristiani. Nonenimadhocsn-
jnus
christiani,
ut terrenam nobis felicilalem
pela-
mus, quamplerumque
babent et lalrones et scele-
rati. Adaliamfelicilatemnossumus
chrisliani, quam
tunc
accipiemus,
cumvitaista
hujus
soeculitotatrans-
ierit.
Ergo promittitur
nobis et carnis resurrectio
;
et talisresurrectiocarnis nobis
promittilur,
ut caro
quidem
ista
qiiam
modo
portamus, resurgat
in flne.
Nec incredibile vobis videalur. Si enimDcusfccit
nos
qui
non
eramus, magnum
illi est
reparare qui
eramus?
Ergo
hoc vobis incredibile non
videatur,
qniaquasi pulrescere
mortuos
videlis,
et ireincine-
res el in
pulverem.
Aut si incendalur
aliquis
mor-
tuus,
aut si canesdilanient
eum, pulatis quia
indc
ron erit resurrecturus ? Omnia
quoediscerpuntur
et
in favillas
quasdamputrescunl, integra
Deosunt. In
illa enim elementa mundi
eunt,
unde
primo
vene-
runt, quando
facti surous : non illa
videmus;
sed
tamen Deus nnde scit
producet
ill.i,
quia
et ante-
quamessemus,
undescicbat nos
produxit.
Talis
ergo
rrsurrectio earnisnobis
promiltitur,
ut
qnamvisip^a
.
sit caro
quam
modo
portamus, qnoe
rcsurrcctura
esl,!
tamenuonhabeat
corruplioncmquam
modo habet.
Modoenimex
corruplionefragililatis,
si nonmandu-;
cemus,
deficiuiusct
esurimus;
si non
hibamus,
de-
',
ficimuset silimus
;
si diu
vigilemus,
delicimus et
j;
dormimus: si diu
dormiamus, dcficimus;
idco
vigi-
lamus : si diu manducemus ct
bibamus;
qiiamvis
propier
rcfectionemmanducemuset
bibamus, ipsa
diulurnarefectiodefeclioest : si diu
stemus, faliga-
mur: idcosedemus: et si diu
sedeamus,
et ihi fati-
gamur,
et ideo
surgimus.
Dcindevidele
quia
nullus
est carnis noslroestalus :
quoniam
infanlia avolat in
pueritiam;
et
quoerisinfanliam,
ct non
estinfantia,
quiajampro
infantia
pueritia
est: iterum et
ipsa
migrat
inadolcscentiam
; quocrispueriliam,
ct non
invenis: adolesccns lil
juvcnis; quoeris
adolescen-
tem
,
etnoncst:
juvenis
fit senex
; quxris juvenem,
etnon invenis : et senox moritur
; quncrissenem,
el
non invenis. Nonstat
crgo
oetasnoslra :
ubiiiue
fa-
tigalioest, ubique lassilmlo, ubiquc corruplio.
Al-
lcndcnlcs
qualem
nobis
spcm
icsurrcclionis
proniit-
lat
Dcus,
inislisoninibus
iniiliiplicibus
defectionibus
nostris siiiinus illain
incorriiplioncm;
ct sic caro
nostra
multiplicitcr
silil Dco.Inista
Idumsea,
inisto
deserto, quammultipliciterlaborat,
lam
muliiplicilcr
siiit; quammultipliciier faligatur,
lam
muliipliciter
sitit illam
infatigabilemincorruptioncm.
7.
[vers. 3.] Quanqiiam,
fratrcs
mei,
boni clui-
stiani et fidelisetiamin hoc socculocaro Deo sitil:
quia
si
opus
cst carni
panc,
si
opus
est
aqua,
si
opus
est
vino,
si
opus
est
nummo,
si
opus
cst
jumento
carni
huic,
aDeo
peteredebct,
non a
dsemoniis,
et
idolis,
et a nescio
quibuspotestatibus hujus
sacculi.
Sunt enim
qui, quando
famem
patiuntur
in islo
soeculo
,
dimiltunt
Deum,
et
rogant
Mcrcurium
,
aut
rogant
J ovemut del
illis,
aut
quam
dicunt Cce-
lestem
',
aut
aliqua
doemoniasimilia: non Deo siiit
caro
ipsoruni. Quiautem
Deositiunt, undique
debent
sitire,
et anima
,
et carne :
quia
ct animoeDeusdat
panemsuum,
idestverbmn
veritalis;
ct carni Dcus
dal
quoe
necessaria
sunt,
quia
Dcusfecitcl animam
et carnctn.
Propler
carnum luam
rogas
docmonia:
numquid
animam Deus
fccit,
et carnemluamd;e-
inoniafecerunt?
Qui
fccit
animam, ipse
fecit et car-
nem :
qui
fecit ambas
res,
ipse pascit
ambas re;.
Uiriimque
nostrum
Dcositiat,
ctcx labore
muliiplici
simplicilcr
saticlur.
8. Ubi autemsitit anima
nostra,
et
mullipliciler
caro
noslra,
non
cuicuinquc,
sed
libi.Domine,
idcst
Deonoslro;
ubi silil ? In lerra descrta
,
el sine
via,
et
sineaqua.
Ssecnlumislud
diximus;ipsaestldumoea,hoc
est desertum
Idumaeoe,
undetitulumPsalmus
accepit.
In lerradeserla. Parum
est, deserta,
ubi nullushomi-
nuin
babilat;
insuper, elsinevia,
el sine
aqua.
Uli-
1
Edd.,
aul
quemdicunl
catlestempana.
Abest,rana,
a
Mss.e
quibus
uuo
ferunt,
aul
quam
dicunt
Cererem;cieltri
vero,
ccetcslem:
quae
nimirumAli-is
[jagauis
Deauiil
pr;e.
cijjuo
honorehabila:de
qua
Tcrliilliaiiusin
Apologet.,cc
23el 2i
;
et
Augustiuus
inlii).2deCivil.
Uei,
c. 1.
7S5 ENARRATIO1NPSALMUMLXII.
75i
namvel viamhabcrct
ipsum
descrlum! utinamilluc
homo
incurrens,
vcl nossct
qua
indeexiret! Nonvi-
det hominemad
solalium,
nonvidetviam
qua
careal
descrlo.
Ergo
ibi diverlit. Utinamessetvel
aqua,
unde
reficerelur, qui
indenon
polest
exire! Malumdeser-
lum,
horribileel limendum! etlamenDeusmisertus
est
nostri,
et fecit nobisviomin
deserlo, ipsum
Do-
minumnostrumJ cstimChristum
(J oan.
xiv,
6);
et
fecitnobisconsolalionemin
deserlo,
mittendoadnos
procdicatorcs
verbi
sui;
cl dedit nobis
aquam
in de-
sei
lo, implensSpiritu
sancio
praedioatoressuos,
ut
fieret in eis fons
aquoe
salienlisin vitamoclernam
(Id. iv, 14).
Et ecceliabemusbic
omnia;
sed non
sunt de deserlo.
Ergo proprieiaiem
deserti
prius
commendavil
Psalmus,
ut el lucumaudisses in
quo
malo
esses,
si
quas
hicbabere
posscsconsolationes,
vel
sociorum,
vel
vioe,
vcl
aquoe,
non tribucres de-
serlo,
scdilli
qui
tevisitare
dignalus
cst indeserto.
9. Sicisanclo
apparui
libi,
ul viderem
polenliam
luam,
et
gloriam
luum. Primo sitivit aniina
mca,
ct
caroinea
multipliciier
libi in
deserlo,
et interrasine
via,
ct sine
aqua;
et sicinsancto
apparui libi,
ul vi-
derem
potenliam
tuam,
el
gloriam
luam. Nisi
quispri-
mositiat inislo
deserlo,
idest malo in
quo
est
',
nunquampervenit
adbonum
quod
est Deus.
Apparui
autem
libi, inquil,
i sancto. J aminsancloest ma-
gna
consolatio.
Apparuilibi,quid
est?Utvideresme:
cl ideovidisli meut videremle.
Apparui tibi,
ul vi-
derem. Nondixit.
Apparui tibi,
ut
videres;sed, Ap-
parui
tibi,
utviderem
potenliamluam,
cl
gloriamtuam.
Undecl
Apostolus
: Nunc
autem,inquil, cognoscen-
tes
Deum,
iino
cognili
a
Deo(Gal. iv, 9).
Prius eniin
apparuislisDeo,
ut
possit
vobis
apparere
Deus. Vt
viderent
potenliamtuam,
el
gloriam
luam. Revcra in
isto
deserlo,
idest inisla
eremo,
si
lanquam
abere-
moexigat homoquodsibi
saluti
est, nunquam
videbit
pctenliamDomini,
et
gloriamDomini;
sed remane-
bil siti
moriturus;
ncc viam
inveniet,
nec consola-
tioneni'-,
nec
aquamper quam
duret inercmo. Cum
aulemerexeiit sead
Deum,
ut dicat illi cx medullis
omnibus,
Siliuittibi aniina mea:
quummullipticilcr
libi etcaro
mea;
nefortevel necessariacarnisabaliis
peiat
ct nona
Dco,
aut non dcsideret illamrcsur-
rcclioiicmcarnis
quam
nobis
promittit
Deus: cum
crgo
sc
erexerit,
habebit non
parvas
consolationes.
10.
Ecce, fratrcs,
quomodo
caro nostra
quamdiu
mortalis
est, qtiaindiufragilis
est,
anleillamresur-
rcclionemhabel solaliaista
quibusviviinus, pancm,
aquam, fruclus, vinum,
olcum
(isla
omniasolatiaet
subsidiasi nos
deserant, utique
durare non
possu-
mus) quamvis
nondum
receperit
caio ista sanilalem
illam
perfcclam,
ubi nullam
patietur angustiam,
nul-
lam
indigcntiam
: sic el animanostracumhicest in
isia
carue,
inter tentationesct
pericula
soeculi
hujus,
adhuceslinfirma
;
habet eliam
ipsa
solalia
verbi,
so-
lalia
oralionis,
solalia
disputationis
: sic sunt ista
1
PlariqueMss.,
inistomaloin
quo
est:
nechabent,
de-
serto,
idetl.
J
Aliquct Mss.,
coimlatorem.
animoc
nosirac,quomodo
illacarnisnostrae.Cumau-
leni resurrexerit caro
noslra,
ut
jam
islis non indi-
geamus,
habebit locum
quemdam
ct statumincor-
ruptionis
suoe: sic et anima nostra habebit cibuin
suum, ipsum
Verbum
Dei,per quod
factasunt omnia
(J oan. i, 3).
Tamen
gratiasDeo, qui
modoinhacere-
mononnos
deseril;
sivedandonobis
quod
necessa-
riumest
carni,
sivedando nobis
quod
animoencces-
sariumest: ct
quando
nos
aliquibus
necessitatibus
crudit,
vult ut
amplius
illum
diligamus;
neforle
per
saginamcorrumpamur,
et obliviscamur cum. Sub-
trahit nobis
aliquandoquae
necessaria
sunt,
ct allerit
nos;
ut sciamus
quia
Paler et Dorainus
est,
nonso-
lum
blandiens,
sedet
flagcllans. Praeparat.enim
nos
cuidamhcercditati
incorruptibili
et
magnae.
Si unain.
cuppam,
autunamcellam
luam,
autsi
quid
habes in
domotua
, cogilas
dimitlere filio
luo,
et ne
perdat
illud,
erudis
eum,
ct
flagellis
eum ad
disciplinam
corrigis,
ne
perdat
nihil
tuum, quod
et
ipse
hic di-
missurus
esl,
sicutet lu
;
nonvisut noserudiatPater
nostcr in
flagellis
etiamnecessitalumaut tribulalio-
iium,
quinobis
talemhoereditatemdaturus
est, quas
transirenon
possit
?Hoereditatemenim nobis dabit
seipsumDeus,
ut
ipsumpossideamus,
et ab
ipsopos-
sideamur inaUernuni.
il.
Ergo
in sancto
appareamus Deo,
ul
apparcat
nobis
; apparcamus
illi insancto
desiderio,
ut
appa-
reat nobisin
potenlia
ct
gloria
Flii Dei. Mullis
enim
non
apparuit;
sint in
sanclo,
ut
appareat
et illis. Nam
mulli
putant
illumtantummodohominem
fuisse, quia
proedicalur
natus ex
homine,
crucifixuset
morluus,
ambulassein
tcrra,
manducasseet
bibisse,
et coctera
egisse,quoe
sunl
humana;
et
putant
illumtalemfuis-
se, quales
sunl cocterihomines. Audistisautemmodo
cum
Evangeliumlegerelur, quomodo
commendavit
majestatem
suam:
Ego
et Paler unumsumus
(Id.
x, 30).
Ecce
quanla majeslas,
et
quantaaequalitas
Patris descendit ad carnem
propter
infirmitatcmno-
slram! Eccc
quanlum
dilecti
sumus, anlequam
Deum
diligeremus!
Si
antequam
Deum
diligeremus,
lantum
abillodilecti
sumus,
ut
oequalem
sibi Filiumsuum
hoininemfaccrct
propter
nos; quid
nobisservat
jaro
diligcnlibus
se?
Ergo
multi nescio
quid
minimum
pu-
lant
apparuisse
interraFilium
Dei; quia
nonsunt in
sanclo,
non cis
apparet polentia ipsius,
et
gloi&t
ipsius
: id
est, quia
nondumsanclificaiumhabent
coar,
undc
intelliganl
eminentiamvirtulis
illius,
et
gratias
agant
Deo
quia propter ipsos
tantus
quo venit,
ad
quam
nalivilatcm,
ad
quampassionem;
non
possuat
videre
gloriamipsius
el
potentiamipsius.
12.
[vers. A.]
Quoniam
melior est misericorttiahta
super
vitas.Mulloesunt vitse
humanae;
sedDeusunam
vitam
promittit;
ct nonillamdat nobis
quasi propter
merila
noslra,
sed
propter
misericordiamsuam.
Quid
enimboni
cgimus,
ut illtidmereremur?aut
quae
bona
facianostra
pracccsserunt,
ut Deusnobis
gratiam
suam
darct?
Numquid
invenit
jusliiias quas coronaret,
et
nondclicla
quoc
donaret?
Utique
delicta
quae
donavit
si
punire
vcllet,
nonesset
injuslum. Quid
enimtam
755 S. AUGUSTINIEPISCOPI
7;,0
jtislum, quam
ut
punialur pcccator?
Cum
jiislum
sit
ul
puniatur peccalor, pcrtinuil
ad niisericortliam
jpsius
non
punire peccalorem,
sed
jusiificare,
cl de
peccatore
facere
jiistuni,
el de
impio
facere
pium.
Ergo
misericordia
ipsius
melior
super
vilas.
Quas
vitas?
Quas
sibi bomines
elegerunt.
Alius
clegit
sibi vitam
negotiandi,
alius vitam
rusticandi,
aliusvitamfeue-
randi,
aliusvilam
militandi;
alius
iliam,
aliusillain.
Diversoesunt
vitoe,
sedmeliorcstmisericordiatnasu-
per
vitasnostras. Meliusest
quod
das
correctis, quam
quodeliguntperversi.
Unamviiam
donas, quoeprse-
ponatur
omnibusnostris
, quascumque
inmundocli-
gcrepoluerimus. Quoniam
meliorest misericordiatua
super vitas,
labiamealaudabuntte. Nontc laudarenl
labia
mea,
nisi me
praccederet
misericordialua. Dono
tuo te
laudo, per
misericordiamluamtc laudo. Non
cnim
cgo possem
laudare Deum
,
nisi mihi donaret
laudarese
posse. Quoniam
melioresi misericordialua
supervilas,
labiamealaudabunlle.
13.
[vers. 5.]
Sic bencdicamleinvila
mca,
el inno-
minetuo levabomanusmcas. Sic benedicumteinvita
mea:
jam
invitamea
quam
mihi
donasti;
noninilla
quamegoelegi
secundummundumcum
cocteris,
in-
ter.multas
vitas,
sed
quam
dedisti mihi
per
miscri-
cordiam
tuam,
ut tc laudarem. Sic baiedicamlein
vilamea.
Qtiidest,
sic? Ut misericordioetuaetribuam
vitammeamin
qua
te
laudo;
nonmerilis nieis. Et in
ttominetuo levabomanusmeas. Leva
ergo
manusin
oratione. Levavit
pro
nobisDominusnoster manusin
cruce,
et extensoesunt manus
cjus pro
nobis. Ideo
extensoesunl manus
cjus
in
crttce,
ut manns nostroo
extendantur in bona
opera; quia
crtix
ipsius
niiseri-
cordiamnobis
pracbuit.
Ecce levavit illc
mantis,
et
obtulit
pronobis
sacrificiumDco
seipsum,
et
per
illud
sacrificiumdelela sunt omnia
peccala
noslra. Leve-
muset nosmanusnostrasad Dcumin
prcce;
cl non
confundenturmanusnoslroelcvataeacl
Deutn,
si cxer-
ceantur in bonis
opcribus. Quiil
eniin facit
qiti
levat
manus? Unde
praeceplum
cst ul levatisinanilnisorc-
musadDeum?
Apostolus
enimdieit : Levanlcs
pnras
manus,
sineiraet
disecptalione(I
Tim.
n, i>).
Ul cmn
levasmanusadDetim
,
vcnianttibi ininenicm
opcra
lua.
Quia
cnimmanus islooIcvanlurttt
impciresquml
vis, ipsas
manus
cogilas
inbonis
operibus
cxcrcerc
,
nc erubescanl levari ad Deunt. In nomincluolcvabo
manusmeas.Istx
preccs
nosirocsunt inliac
Idmn.ra,
inhoc
dcserlo,
in lcrra sine
aqua,
et sine
vi:t,
ubi
nobisChrislusest via
(J oan.
xiv, G);
scdnon viade
bac lrra. In nomineluoleuaboiiianusmects.
ii.
[vers.6.]
Et
quid
dicam,
cum Icvabomantis
meas innominetuo?
quidpetam? Eia, fralrcs, quan-
do levatis
manus, quserilcquid pelaiis;
ab
Omnipo-
tenleenim
pelitis. Aliquidmagnttmpctite;
non
qua-
lia
petunt qui
nondum crediderunt.
Vidctis
qnalia
denlur el
impiis.
Pelilurus es a Dcotuo
pccuniani?
Numquid
nondonateamet sccleratis
qui
inillumr.on
creduiil?
Qtiidcrgomagnttmpctiturits
cs
quod
donat
et malis?Sctl nonlibs
displiceal, quiaquac
donatet
ir.alislamfrivoj'
sunt,
ttl el malisdonari
digna
sint:
nc libi
quasi inagna
videantur
quaepossimt
donari et
inalis.Dei
qttidem
suntel omniadona
lerren.1;
scdvi-
deie
quiaquoc
donal etmalisnon
promagno
habenda
siint.Estaliudquodnobisservat.Cogilemusaulemqtiac
donatet
malis,
el hinc
inlelligamusquid
servet bo-
nis.
Quoe
donatmalisvidete: donal illislucemistam
;
videle
quia
vident illamboni et mali :
pluviamqti;c
descendil
supcr
terram
;
ct hinc
quanta
bonanascuii-
tur ! Et malisinde
prscstalur,
et
bonis,
dicenleEvan-
gclio
:
Qiti
solemsuumoriri
facilsuper
bonosel
malos;
ct
pluit superjnstos
et
injuslos(Matth. v,
45
).
Dona
crgo
isla
qu;enascuniiir,
vcl de
pluvia,
vel de
sole,
a Domino
quidem
nosiio
petere debemus,
cumsint
necessaria;
sednonisia
sola, quia
ista danturet bo-
niset malis.
Quidcrgo
debemus
peterc, quando
Ic-
vamusmanus?
Quiaquomodopoluit
dixitilludPsal-
mus.
Quid
est
qttoddixi, quomodopoluit? Quomodo
potuit
os bumanumauribus bumanis.
Quiapcr
ora
bumanaistadicla
sunt,
et
per quasdam
simililudines
dicta
sunt, quomodocaperepossenl
omnes
infirmi,
omncs
parvuli. Quid
dixil?
quidpetivil?
In
nomine,
inqtiil,
luolevabomanusmeas.
Quidaccepturus?
Tan-
quamadipe
el
pinguedinereplealur
animamea. Puta-
lis
aliquampinguedincm
carnis desiderasseanimam
islam,
fratres mei? Nonenimboc
promagno
dcside-
ravii,
ut
pinguesarietes,
ut
pinguesporci
illi macta-
rcniur;
autvcniretad
aliquampopinam,
ubi inveniret
obsonin
pinguia,
undesaturareiur. Si boccredideri-
mus,
digni
stiinus'
qni
ista audiamus.
Ergo aliquid
spiritualc
dcbcmus
inlelligere.
Habet
quamdampin-
gucdincm
aniinanostra.
Estquoedam
saturitas
pingnis
sapienliac.Sipicntia
enim ista animoe
quaecarent,
marccscunt;
et omninoitacxiles
fiunt,
ut inomni-
busbonis
opeiibus
ciiodeflcianl.
Quare
citodeficiitnt
inomnibusbonis
operibus?Quia
nonhabenl
pingue-
dineinsaturilaiis suse. Audi
Aposlolum
diccntemde
pingtii
aniina
, praccipienlcm
ut
quisque
bcne
opere-
lur.
Quid
ail? Ililaremdatorem
diligil
Deus
(II
Cor.
ix,
7). Pinguis
anima undeesset
pinguis,
nisi a Do-
minosaturarclur? Et lamen
qiiantitmlibct
hicsil
pin-
guis, quid
crit inilloluliiro
saiculo,
quo
nos
pascct
Deus?Iiilcriminbac
pcrcgrinationc,qtiid
crimustunc
nec diei
potesi.
Et fortassc
ipsam
saiurilatem
cpia-
nms
liic, qtiando
Icvamusnianiis
noslras,
ubi
pinguc-
dinesie
saiurahimtir,
nt omninoomnis
indigenlia
no-
slra
inlcrcal,
ct nibil dcsidercnuis:
quia
tolum
proeslo
nobi~cril
quidquid
bic
desideramus,quidquid
bic
pro
magno
amamiis.J aui
palrcs
nostri mortui
sunt;
Deus
autcinvivit: nonbic
potuimusscmper
babere
patres;
ibi aiilcm
scmper
habcbimusvivuinuntim
Palrem,
habcntes
palriam
noslram:
qurecuinque
tcrrena
est",
seinper
ihi essennn
possiimns;
et necessecst ut alii
nascauliir,
ci adliocuascanliirlilii civiumillorumut
cxcludant inde
parentcs
suos. Adhocenimnasciiur
pner,
tit dieat
majori
:
Quid
hic
agis?
Necesseesl ut
qui
siiccedunl,
ct
qui
nascunlur,
excludanteos
qui
se
praccsserunl.
Ibi omncs
paritervivemus;
nonibi eri|
1
Aliqitol
Mss., indigni
sumns.
sieMSS. At
i'.r.,
tcrraucsimt.
i.ov.,
lerrenasunt.
757
ENARRATIOIN PSALMUMLXII.
m
suceessor
quia
ntillusdecessor.
Qualis
illa
palria?
Sed
divitiasbicanias?
Ipse
Dcustlbi crit diviliaeluae.Sed
amas fontembonuin?
Quidprocclarius
illa
sapientia?
quid
lucidius?
Quidquid
liic
potest amari, prd
omni-
bus libi erit
qui
fecit omriia.
Tanqiiamadipe
et
piti-
guedinereplcalur
anima
mea;
el labiaexsultdtionislau-
dabmil noinentniim. In hac
erefflo,
in notnine luo
levabomanus meaS:
implealtlr
anima mea
ianquam
adipe
et
pinguecline;
etlabiaexsultalionislaudabunto-
wienfiiuiii.Modoenim
oratio,
quamdiu
sitis;
cumsi-
tis
transierit,
transit
oralio,
et succedit laudatio: Et
tubiaexsullatioiiislaudabuntnomentuum.
15.
\vers.
7,
8.J
Si memoralussumtui
siiper
slra-
tummeum
,
in diluculismeditabar
'
inte
; quiafaclus
es
adjutor
meus. Stralumsuum
quietem
suamdicit.
Quandoaliquis quietus
est,
memor sit
Dei; quando
aliquis quielus est,
non
per quietem
dissolvalur et
obliviscaturDeum
;
si memor cst Dei
quandoquielus
cst,
in actionibus suis in Deummcditatur. Dilucu-
Itimcnimdixit
acliones, quia
omnis homodiluculo
incipil aliquid agere. Quidergo
dixil ? Si meinor
fui
lui in stralo
meo,
el in dituculismeditabarin le. Si
crgo
non fui memor in slrato
meo,
et in dilticulo
nonmeditabar in le.
Qui quando
oliosusest non co-
gilat Dcum,
inaclionibussuis
cogitarepotest
Deum?
Qui
aiitemmemor
ejus
est
quandoquielus est,
in
ipso
meditalur cum
agit,
neinaclionc deficiat. Idco
quid
adjecil?
Et indiluculismeditabarin
le;
quiafaclus
es
adjutor
meus.Elenim nisi Deus
adjuvet
bona
opera
nostra, impleri
anobisnon
possunt.
Et
digna
debe-
mtis
opcrari;
idest
lanquam
in
luce, qttando
Cbristo
demonslrante
operamur. Quicumqueoperalur mala,
innocle
operalur,
nonin
diluculo, Aposlolo
dicenle:
Qui inebrianlur,
nocte
inebrianlur;
el
qui dormiunt,
no-
ctedormiunl: nos
qui
diei
sumus,
sobrii simm. Horla-
tur nos ut secundum diem ambulemus honeste:
Sicut in
die, inquit,
konesteambulemus
(
Rom. xm
,
13).
Et ilerum:
Vos, inquit, filii
lucis
eslis,
el
filii
diei;
nonsumusnoclis
neque
tenebrarnm
(I
Tliess.
v,
5-8). Qui
sunl filii
noctis,
et filii tenebrarum?
Qui
omniamala
operantur. Usque
adeofilii noctis
sunt,
ut limeantvidcri
quaeoperantur
: et
quaepubliceope-
ranlur mala,
ideo
publiceoperantur, quia
multi illa
operanlur
;
quaepauci operanlur,
in abscondito
ope-
rantur.
Qui
autemtalia
publice operantur,
sunt
qui-
deminlucesolis,
sedin lenebris cordis. Nemo
ergo
indiluculo
operalur,
nisi
qui
inChristo
opcratur.
Sed
qui
otiosusmemor est Chrisii,
in
ipso
medltatur in
omnibusaclionibus suis;
et est illi
adjuter
inbono
opcre,
ne
per
infirmitatemsuamdefiCiaf.Si Memora-
tussumtui
super
stralum
meum,
in diluculismeditabar
in
le; quiafactus
es
adjutor
meus.
16. Et in velamenlo
pennatum
tuarum exsnltabo.
Hilarescoin bonis
operibus, quiasuper
meest vela-
men
pennarum
tuarum. Si me non
protegas quia
ptillus
sum,
milvus me
rapiet.
Dicit enim
quodam
loco
ipse
Dominus noster ad
J erttsalern, quariidam
civitalem
illam,
ubi crucifixusest:
J erusalem, inquit,
1
Aliquot Mss.,
meditabor.
J erusalem, quolies
volui
ftlios
luos
congrcgare,
(an-
quamgallinapullos suos,
etnoluisti
(Matlh.xxni, 37)!
Parvuli sumus:
ergoprotegat
nos Detlssubumbra-
culoalarum suarum.
Quid
cum
majores
facli fueri-
mus?Bonumest nobisut et ttint
prolegat nos,
utsub
illo
majoresemper
nos
pulli
simus.
Semper
enimiile
major est, qnantumcumque
creverimus. Nemo
dicat,
Protegat me,
cum
parvulus
sum:
quasi aliquando
ad
lantam
magnitudinempossitpervenire, quae
sibi suf-
Iiciat. Sine
proleclione
Dei hihil es.
Somper
ab illo
protegi
veiimus: tunc
scmper
in illo
magni
esse
po-
k
terimtis,
si
semper
subillo
parvuli
simus. Et invela-
inento
pennarum
luarumexsullabo.
17.
[vers. 9.] Agglutinald
est aniniamea
post
le.
Videte
desiranlem,
videle
silientem,
videte
quomodo
liacret Dco. Nascatur in vObisiste affectus. Si
jam
germinat, compluatur,
et crescat:
perveniat
ad tale
robtir ut el vos dicaiis ex loto
corde,
Agglutinata
est
animamea
posl
te. Ubi est
ipsumgluten
?
Ipsumglu-
ten charitas est. Charitatem
habe,
quogltttineagglu-
linetur animatua
posl
Deum.Noncum
Deo,
sed
post
Deum;
ut ille
praccedat,
tu
sequaris. Qui
enim vo-
luerit Deum
antccedcre, consiliosuo vult
viverej
et
non vult
sequi proccepta
Dei;
Proplerea
et Pelrus re-
pulsus esl, quando
voluitconsiliumdareChristo
pas-
suro
pro
nobis. Adbuc eniminfirmuserat
Petrus,
et
quanta
uliliias csset
generis
humani in
sanguine
Chrislinonnoverat: Dominusaulem
qui
veneral red-
imere
nos,
et dare
preliumpro
nobis
sanguinefn
suum, coepitproedicarepassionem
suam.
Expavit
Pe-
trus
qtiasi
moriturum
Dominum, quem
volebat bic
semper
vivere
quomodo
illum
videbat, quia
carnali-
bus oculis
dcditus,
carnali affectucirca Dominumte-
nebatur;
et ait illi: Absita
te, Domine; propilius
esto
tibi. Et Dominus: lledi
post me, satanas;
non enim
sapisquw
Dei
sunt,
sed
quw
sunthominum
(Mallh. xvr,
22, 23). Quare* qum
sunthominum?
Quia
anlecedere
me
vis,
redi
postme,
ul
sequaris
me : ul
jamsequens
Chrislum
diceret, Agglutinala
est animamea
post
te.
Meritoanneciil: Me
suscepil
dexteratua.
Agglutinala
esl
posl
le anima
mea;
me
suscepit
dexleralua. Dixit
hoeCbristus in nobis : id
est,
inhomine
quemge-
slabal
pro nobis, qucm
offercbat
pro nobis,
dixit hoc.
Dicithocel Ecclesia in
Chrislo,
dicit in
capite suo;
quia
et
ipsapassa
est bic
persecutionesmagnas,
et
singillatim
etiammodo
patilur. Quis
enim
pertinens
ad
Christum,
non variis tentalionibus
agilatur,
et
quolidieagitcum
illo diabolusct
angeli ejus,
ut
per-
vertatur
qualibet cupiditate, qualibet Suggestione,
aut
promissione
lucri,
vel lerrore
darnni,
vel
promis-
sione
vilae,
vel terrore
morlis,
aut
alicujuspotentis
inimiciliis,
aut
alicujus potentis
amicitiis? Omnibus
modisinslat
diaholus, quemadmodumdejiciat;
et in
persecutionibus
vivimus,
cl habemus
perpeluos
iniini-
cos,
diabolumct
angelos ejtts
: sed non timeamus.
Sicsunl diaboluset
angeli ejus, quasi
milvi : subil-
lius
gallinae
alis
sumus,
et nonnos
polest contingere;
gallina
enim
quse
nos
protegit,
fortisesi. Infirmaest
propter
nos;
sed fortisest in seDominusnoster J e-
739
S. AUGUSTINIEPISCOPI
760
sus
Cbrisltis, ipsa sapicntia
Dei.
Ergo
dicit hoc ct
Ecclesia:
Agglutinata
est animamea
posl te;
mesus-
cepil
dexleralua.
48.
[vers. 10.] Ipsi
veroin vanum
qumsierunt
ani-
mammeam.
Quid
mihi fccerunt
qui qurcsierunt
ani-
mam meam
perdere?
Utinam
quoererent
animam
meam,
ut crederent mecum! Sed
'quaesierunt
ani-
mamineamut
pcrderent
me.
Quid
factitri ?Nonenim
rapturi
erant
glulcii, quo
adhoesitanimamea
post
le.
Quisenim
nos
separabit
a cliarilateCltrisli?
tribulalio,
an
angustia,
an
persecutio,
an
fames,
an
nudilas,
an
gladius(Rom.
vn, 35)?
Dexleratua
suscepil
me.
Ergo
propler
illud
gluten
ct
propter polentissimam
dexte-
ram
tuam,
iuvanum
quwsierunt
animammeam.
Qtiot-
quot persecuti
sunt,
vel
persequi cupiunt Ecclesiam,
potcst
dehis boc
intelligi
: maximehoc.tamenacci-
piamus
de
J udseis,
qui quaesierunt
animamChristi
perdere,
et in
ipsocapite
nostro
quod
crucifixerunt,
et in
discipulisejusquosposleapersecuti
sunt.
Qum-
sierunt animammeam. Introibunt in
inferiora
lerrw.
Terram
perdcrc
noluerunt, utcrucifigerent
Christum:
in inferioralerroeierunt.
Quoc
sunt
inferiora
lerrm?
Terrenac
cupiditates.
Meliusest carne ambularesu-
per
tcrram, quam cupidilale
ire sub terram. Omnis
enim
qui
contra salutemsuam
cupit lerrena,
sub
terra est:
quia
terram sibi
pracposuit,
terram
super
se
posuit,
et sesubler fecit. llli
ergo
timentes lerram
perdere, quid
dixeruntdeDominoJ esu
Chrislo,
cum
viderenl mullas lurbas ire
post
illum, quia
mirabilia
faciebat?Si illumdimiserimus
vivum,
venient
Romani,
et totlentnobiset
locum,
et
gentem(J oan. xi, 48).
Ti-
muerunt
perdere
terram,
et ierunt subtcrram : ac-
cidit eis cl
quod
limuerunt. Nam ideo voluerunt
Chrislum
occidere,
nc lcrram
perdereni;
et ideoter-
ram
perdiderunt, quia
Christumocciderunt. Occiso
enim
Chrislo, qtiia
dixerat illis
ipseDominus, Aufe-
retur a vobis
regnum,
el tradetur
cjenlifacientijusti-
liam
(Matlh.
xxt, 43),
seculsesuul illos
mngnoc
cala-
mitates
persecutionum.
Vicerunt illos
imperalores
Romani,
et
regesgentium
: exclusi sunt de
ipso
loco
ubi crucifixeruntChrislum;
et modolocus ille
plenns
est laudatoribuschrislianis,
nullumJ udocum
habet;
caruit inimicis
Christi, implelus
est laudatoribus
Chrisli. Ecce
perdiderunt
a Romanis
locum, quia
Christumocciderunt, qui propterea
occiderunt nelo-
cuma Romanis
perdcrent. Krgo,
introibuntin ima
terrm.
19.
[vers. ll.J
Tradentur in manus
gladii.
Revera
sic illisvisibiliter
contigtt; expugnati
sunt irruenli-
busbostibus.
Partes
vulpium
erunt.
Vulpcs
dicil
reges
soeculi,qui
luncfucrunt
quando
debellaiaest J udaea.
Atidite,
ut novcritis et
intelligatis quia ipsos
dicit
vulpcs.
Herodem
regem ipse
Dominus
vulpem ap-
pellavit:
Ile, inquit,
et
dicitevulpi
ilti
(Luc. xin, 52).
"Videle,
et altendite,
fratres mei: Cliristum
regem
babere noluerunt,
et
partes vulpium
facti stint1.
Quando
enimPilatus
proeses,
inJ udaea
legatus,
occi-
ditChrislumexvocibus
J udaeorum,
dixit
ipsis
J udacis:
1
ttocIocoomncs
Mss.,
seculistmt.
Regem
vcslrum
crucifigam
?
Quia
dicebalur rex J u-
daeorum,
ct verusrex
ipse.
Et illi
repellenles
Chri-
stum,
dixerunt : Nos non habemus
regem
nisi Cmsa-
rem
(J oan. xix, 15). Rejecerunt agnum; elegerunt
vulpem;
merito
partes vulpium
lacli sunt.
20.
[vers. 12.]
Rex vero: ideo ita
posilum
est
quia
illi
vulpemelegerunt, regem
vero noluerunt.
Rexvero: idest verus
rex,
cui titulus
inscriptusest,
quandopassus
est. NamPilatus hunclilulum
super
caput cjusinscriptumposuit,
Rex
J udworum,
liebrsea
lingua, graeca,
et lalina : ul omnes
qui
traiisirenl le-
gerenl gloriamregis,
et
ignominiamipsorum
J udaco-
rum, qui rejicienles
verum
regem, clegcrunt vulpem
Cacsarem. Rex veroImtabilurinDeo. Illi facti sunt
partes vulpium
: Rex veroImlabilurinDeo.
Quem
sibi
visi sttnt
quasi superasse
cum
crucifigcrcni,
lunc
crucifixus fudit
pretium quo
cmit orbem lerrarum.
liex veroIwlabilurinDeo: taudabiluromnis
qui jurat
in
ipso. Quare,
laudabilur omnis
qui jurat
in
ipso?
Quia
sibi
elegit Cbristum,
non
vulpem; quiaquando
illi J udoci
insullaverunt,
tuiic dedit illc undereilime-
remur. Ad
ipsum crgo perlincmus qtii
nos
redcniit,
qui pro
nobis mtindtim
vicit,
nonarinaio
militc, sccl
irrisa crucc. Rcx vero twlabitur in Deo: laudabilur
oinnis
quijurat
in
ipso. Quisjurat
ineo?
Qui
pollico-
tttr ci vitam
suam, qui
vovet illi et
reddit, qui
fit
christianus : hoc est
quodait,
Laudabilur omnis
qui
jurat
in
ipso. Quoniam
oppilatum
est os
loquentium
iniqua.Quanta
iniqualoculi
sunt J udsei?
Qttanla
mala
dixerunt,
non solum
J udoei,
scd el omncs
qui pro-
pter
idolaChristianos
perseculi
sunl?
Quaiido
stcvic-
bant in
Chrislianos, putabanl quod possent
finire
Christianos: cum
putabantquodpossenl finirc,
Chri-
stiani
creverunt,
et
ipsi
finiti sunl.
Oppilalum
est os
toquenliuminiqua.
Nemo audet inodo
publieeIoqtii
contra
Cbrislum;
jam
omnes timent Chrislum:
Quoniam
oppilatum
esl os
loquentiuminiqua. Qtiando
in infirmilato
Agntis erat,
eiiam
vulpes
audebant
contra
Agnum.
VicitLeode tribu J uda
(Apoc.v, 5),
cl silucrunl
vulpes
:
Quoniam
oppilatum
csl eos lo-
quentillininiqua.
IN PSALMUMLXIIl
ENARRATIO.
SERMO ADPLEHOI.
1. Passionis sanctorum inarltrtun diom
bodie
festum
habcntcs,
incorumrccordalione
g.-iudeannis,
recolenles
quidpatiebantur,
et
inieitigeiiiesquid
in-
tuebanlur.
Nunquam
enim lantas iiiliulationcscarne
lolcrarent, nisimaguamquielcm
mcnte
concipercut.
Hunc
itaquepsalmumproipsa
solcinnilatccuiranms.
Heslernocnimdie multa audivit Charitas Vestra
,
nec hodie tamen huic fcslivitali
negare potuiunu
nostramservilulem.
Itaquequoniam
maximcDoniini
passio
commendattir in hoc
psalmo,
nec
pottierunt
essc fortcs
marlyres,
nisi intuereniureiun
qui priinus
passus
est;
nec talia suslincrent in
passionc, qualia
Ule,
bisi talia
spcrarenl
in
resurreclionc, qualiaipsc
-*
7GI
ENAIUUTIO IN
PSALMUMLXIlI. 762
de se dcmonstravil
: novit autcm
S,anclilas
Ycstra
captil
nostrumesse DominumnostrumJ esumChri-
Mum
, omnesque
illi coboercntcsmembraesseillius
eapilis; ejusque
vocem
jam
habetis
notissimam, quo-
niamnonexsolo
capite,
sedetiamex
corporeloqui-
tur; vocesqueejus
nontantum
ipsum
DominumJ esum
Clnislum, qui jam
ascendit in
ccelum,
vel
significant
vel
procdicani,
sedetiam
ejus
mcmbra
caputproprium
sccttlura:
agnoscamus
bic non solumilliusvocem
,
sed et nostram. Et nemodieat
quod
hodieinIribu-
latione
passionum
nonsumus.
Scmper
'enim audistis
hoc,
quia
illis
temporibus
Ecelesia
qttasi
tota simul
impellebaiur,
nuncautem
pcr singulos
lenlalur. Alli-
gatus
est
quidem
diabolus,
nefaciat
quanlumpolcst,
nefaciat
quantumvult;
lamen tanlumtcnlare sini-
tur.quantumexpedit proficientibus.
Nonnobis
expedit
esse sinetentationibtts: nec
rogemus
Deumut non
tcnlemur,
sedut noninducamur intenlationem.
2.
[cers.2.]
Dicamus
crgo
et nos :
Exaudi,
Deus
,
oralionem
mcam,
dumtribulor
a
: aiimoreinimici erue
animainmeam. Sacvierunlinimici in
iiiartyrcs; quid
erabat istavox
corporis
Christi?Hocorabal,
uterue-
rentur ab
inimicis,
et noncos
possent
occidereini-
ntiei.
Ergo
exaudili non
sunt,
quia
occisi
sunl;
ct
deseruil Deusconlritoscotde servos
sttos,
et
speran-
lcs in se
despcxit?
Absit.
Quis
eniminvocavitDomi-
num,
etdereliclusesl?
quissperavil
in
eum,
et deserlus
esl abco
(Eccli. n, 11, 12)
? Exaudiebanlur
crgo,
et
occidebantur;
et tamen al>inimiciseruebaniur. Alii
timentes
consenliebant,
et
vivcbant;
et
lamenipsi
ab
inimicisabsorbebantur. Occisi
erucbanlur,
viventes
ahsorbebantur. Indc cst et illa vox
gratulationis
:
Forsilunvivosabsorbuissenl iws
(Psal.
cxxm,
5).
Mulli
absorpti,
et vivi
absorpti;
inulli inortui
absorpli. Qui
putaverunt
inanemesse (idemclirislianam
,
moriui
iibsorptisunt:qui
autetnscicnlcsverilalcmessc
pioo-
dicationemEvangeliijClirisliim
csseFiliuinDcisciei:-
les,
et hoccredentes,
ct hocinlus
lcncntcs,
cesscrunt
lamen
doloribus,
etidolis
sacrificaverunt,
vivi
absorpii
stint. Illi
absorpii sunl, quialiiorlui;
illi aulem
qttia
absorpti.mortui.
Nonciiitn
absorpti
vivcre
poluerimt,
quamvis
vivi absorbcrenlur.
Ergo
hoc orat voxmar-
lyrum,
A timoreinimici erueanimammeam: nonut
ntc non occidat
iniinicus,
scd ut non timeamocci-
denteminimicum. IIocorat inPsalmo
impleri servtis,
quod
modo
jubebat
in
Evangelio
Domiuus.
Quid
modo
jubebat
Dominus?Nolitelimereeos
qui corpas
occidunl,
anhnamautemnon
possunt
occidere;
sedeum
polius
limete
qui
hubet
polestatem,
et
animam,
et
corpus
oc-
chlerein
gehennaignis(Malth.
x, 28).
Et
repetivil
:
Ita dico
vobis;
eumlimele
(Luc.
xn, 5). Qui
sunt
qui
corpus
occidunl?Inimici.
Quidjubcbat
Dominus?Ne
limerenlur. Oretur
ergo
ut
proestet quod jubct.
A
timoreinimiciertteanimammeam.Erue me a timore
inimici,
et subde limori luo. Nonlimeameum
qui
corpus
occidit;
sed timeameum
qui
habet
potestar
1
sicMss.
AtEdd.,supra.
*
Edd.,
cum
deprecor.
Atomnes
Mss.,
dumtribulor: et
stc
legebat
Uilarius.
lemei
corpus,
ct aniinamocciderein
gebennaignis.
Nonenima timorevoloesse
immunis;
seda limore
inimici
liber,
sub timoreDomini servus.
3.
[vers.3.]
Protexisli mea conventu
malignantium,
a muliiludine
operantiuminiquilalem.Samipsumcaput
noslruminiueamur. Multi
marlyres taljapassi
sunt:
sed nihil sic clucet
quomodocaput marlyrum;
ibi
meliusinluemur
quod
illi
expcrti
sunt. Proleclus cst
a
multitudine
malignanlium, protegenle
sc Dco
-t
prolegenle
carnem suam
ipso
Filio et homine
quem
gercbat
:
quia
Filius bominis
cst,
et FiliusDci
esl;
FiliusDci
proptcr
formam
Dei,Filiushominis
propter
formamservi
(Philipp. ii,6c(7):
babensin
potcslale
ponere
animam
stiam,
et
recipere
eam
(J oan.
x, 18).
Quid
ei
poiuerunt
facereinimici?Occiderunt
corpus;
animamnon occiderunt. Inlendite. Parum
ergo
erat
Dominohoriari
martyres verbo,
nisi firmaret exem-
plo.
Nosiis
qui
convcntuserat
malignantium
J udoco-
rum,
ct
quse
muliiuidoerat
operanliuminiquitatem.
Quaininiquitaiem?Qtia
voluerunt occidcreDominum
J esum Chrislum. Tanla
opera bona, inqtiit,
oslendi
vobis:
propter quod
horumme vultis occidere
(Ibid.,
52)?
Pcrlulit omnesinfirmos
eorum,
curavit omnes
languidos
eorum
, pracdicavitrcgnuni coelorum,
non
tacuit vitia
corum,
ttt
ipsapotiuseisdisplicercnt.non
medicusa
qtto
sanabantur : hisomnibuscuralionibus
ejus ingrali, lanquam
mulla febri
phrenelici,
insa-
nien.les
inmedicttm
qui
venerat curare
cos, excogi-
laverunt consilium
perdcndi ettm; tanquam
ibi vo-.
lentes
probaro
utrumverehomosit
qui
mon
possil,
an
aliqttidsuper
homincs
sil,
et mori se non
per-
mitiat. Verbum
ipsorumagnoscimus
in
Sapienlia
Salomonis: Morle
lurpissima, inquiunt,
condemnemus
enm.
Inierrogemiis
euin
;
eril enim
respectus
insermo-
nibitsillius: si enimvere Filius Dei
esl,
libereleum
(Sap. n, 18-20).
Videamtis
ergoquid
faclumsit.
i.
[vcrs. 4, 5.] Quia
exacuerunt
lanquamgladium
tinguas
suas. Filii
hominum,
denteseorumarmael sa-
gittw,
et
lingna
conim
gladius
acutus
(Psal.
LVI
,
5),
quod
dicit ct alitis
psalmus
: sic et
bic,
Exacuerunt
tanqiiamgladiuminguas
suas. NondicantJ uda'i: Non
occidimusCliristum.
Etenimpropterea
eumdederunt
judici Pilato,
ut
quasi ipsi
a morte
ejus
viderentur
iminiines.Namcumdixisset eis
Pilatus,
Voseumoc-
cidite, responderunl
: Nobisnonlicetoccidere
quem-
quam(J oan. xvm, 5i). Iniquitatism
facinoris sui in
judiccm
hominemrelundere volebant : sed
numqtiid
Deum
judicem
fallebant?
Quod
fecit
Pilalus,
in eo
ipsoquod fecit, aliquanlutn particeps ftiit;
scd in
comparationc
illorummulto
ipse
innoccnlior. lnstitit
cnim
qiiantumpotuil,
ut illumex corummanibus Ii-
bcraret. Nam
proplcrcaflagellalumproduxit
adeos.
Non
persequendo
Dominum
flagellavil,
sedeoruinfu-
rori saiisfacere
volens,
ui vel sic
jammilesccreni,
er
dcsincrent
velle
occidere,
ctiin
flagellatum
vidcrcnl
(Id.
xix, 1-5)
: fecil el hoc. At ubi
perseveravcrunt,
nostis illumlavisse
manus,
et dixisse
quodipse
rion
fecisset,
mundumsecsseamorteillius
(Mallh.xxvn,
24)
: fecit tamcn. Sed si rcus
quia
fecitvel
invitus;
763
S. AUGUSTINIEPISCOPI
764
illi innocenlcs
qui coegerunt
ut faceret?Nullomodo.
Sedilledixil ineum
sententiam,
et
jussit
eumcruci-
figi,
et
qttasi ipseoccidit;
el
vos,
o
J udoci,
occidisiis.
Undeoccidistis? Gladio
linguai
: acuistis enim lin-
guas
vcstras. Et
quando percussislis,
nisi
quando
clamaslis, Crucifige,crucifige(Luc.
XXXIII, 21)?
5.
Propterea
enimnon cst
practermiUeiidutn, quia
venit in
menlem,
ne forte
aliquemperlurbet
Icciio
divinorumLihrorum:
quidamcvangelista
dicithora
sextacrucifixumDominum
(J oan.
xix,
14),
et
qtiidam
Iioratcrtia
(Marc.
xv,
25)
: nisi
intclligamus,pertur-
bamur. Et
jam incipiente
sextahoradicitur Pilalus
scdissc
pro tribtinali-;
ct revera
quando
levatusest
Dominusin
Ilgno,
liorasextaerat. Sedalius
evangc-
lislaintucnsaniinumJ udocorum
, qtiia
volcbant sc
imniuncsvideri a morle
Domini,
narrandoeososten-
dil
rcos,
dicens Dominumhora lertia crucilixtim.
Coiisiderantcsaulcmomneincircumstantiamleciio-
nis,
qUanlaagi polucriut,
cum
apud
PilatumDominus
accusaretur,
ut
ciUcifigcreltir
; iiivciiimushoramler-
tiamcsse
poltiissc,quando
illi
clatnaverunt, Crucifuje,
crucifige. Ergo
veritts illi lunc
oecidcrunt, qiiando
clainaverunl.
Apparitorespotcstatis
borascxiaciuci-
fixcrunt; proevariealorcsLcgis
liora tcrlia clamavc-
runt :
quod
illi manibttshora
sexta,
boc illi
liugna
boralertia. Rci
niagis
isti
qui
clamaudosieviebaiit
,
quam
illi
qui obtcmpcrahdo
adminislrabant.
Ipsum
esl totumacumcn
J udocorum;
boc est
qnod pro
magnoqiiicsierunt: Occidamus,
ct non occidanuts
;
sic
occidamus,
ut non
ipsi
occidissc
jtidiccmtir.
Exa-
cueru.nl
tunquamgladiuinlingnas
suas.
G. Inlenderunt
arcum,
remainaram. Arctimdicit
insidias.
Qtti
cnim
gladio
comintis
pugnat, apcrle
pugnat
:
qui sagittam inittit,
fallitut feriat. Prius
cnim
sagiila pcrculit, qtiam
vcnireadvulnus
proe-
videatur. Sed
quem
laterent insidioceordis humani ?
numquid
et Dominumnostruni J esum
Chrislum, qui
tion
opus
habebatut ei leslinioiiiiim
qitisquamperhiberet
de homine?
Ipse
enimsciebal
quid
essetinliomine
,
sicut
evangelisla
tcstatur
(J oan. n,25).
Tamenaudia-
mtis
eos,
ei intucainur eos
quasi
nescicnte Doniiuo
facere
quod
moliuntiir. Iniendcrunt
arcunt,
remama-
ram,
ul
scigiliarenl
in abscondiloimmaculatum.
Quod
dixit,
Inicnderunt
arcuin;
hoc
csl,
in abscondilo
;
qttasi
fallentes insidiis. Nostiscnim
quibus
dolis id
egerint; quemadmodumdiscipulttm
ei
coh;crenlem
i
pecuniacorrupcrint,
ul sibi liaderclur
(Matth.xxvi,
14, 15); quomodo
falsostestes
procuraverint; quibtis
insidiiset dolis
cgerint,
(
sngillarent
in abscondilo
immaculalum.
Magnainiquiias!
Ecccde
ahscondito
venit
sagiliaquoe
immaculatum
ferit,
qui
nectanlum
habcbat
macnloc, quanlum potest pungi
a
sogitla.
Agnusquippeinimacnlatus,
tottts
immaculalus,semper
immaculatus;
noncui macttlseablatac
sint,
scd
qtti
maculasnullascontraxerit. Namfecitmultos imma-
culalos donando
peccala; ipse
immaculatusnon ba-
bcndo
|ieccala.
Ut
sagitlent
in absconditoimmacula-
tum.
7.
[vers.
6.
] Repenlesagitlabunleum,
etrwnlime-
bunt.0 cor
durum,
occiderevellehominem
qui
mor-
luossuscilahat!
Repente,
idesl
insidiose,quasi inopi-
nate, qttasi
non
prxvise.
Similisenimnescienti erat
inler
ipsos
Dominus
ignoranlesquidncscirel,
et
qtiid
sciret;
imo
ignorantes
eumnibil nesc.ire
,
et omnia
scire,
et adhoc venisseut illi facerenl
quod
se
pole-
stalefaccrearbitrabanlur.
Repenlesagiltabunteum,
el
tionlimebuni.
8.
Obfirmaverunl
sibisermonem
malignum.Ob/irma-
verunl : facta sunt tanta
miracula;
non sunt
moti,
perstiterunt
in consilio sermonis
maligni.
Traditus
est ille
judici
:
trepidat judex,
ct non
trcpidant qui
judici iradidertint;
contremiscit
polcslas,
et nonCOR-
trcmiscit
immaniias;
vult ille lavare
manus,
et illi
inqtiinantlinguas.
Sed
quare
boc? Firmaveruntsibi
sermonem
malignum. Quantaegil
Pilalus?
quanla
ut
refreiiarenliir?
quoe
dixil?
quidegil?
Sed
firmaverunt
sibisermonem
inalignum:Crucifige, crucifige!Repetitio,
confirmatioest sermonis
maligni.
Videamus
quomodo
finnaverunl
sibisermonem
malignum.Regem
vestrumcru-
cifigam
? Dixerunl : Non habemus
regem
nisi solum
Caisarctn
(J oan.
xix
, 15). Obfirmaverunt
sermonem
malignuin.
Oflerebalille
regem
Filium
Dei;
illiadIio-
niinein recurrebant :
digni qui
illum
haberent,
et
illumnon haberenl. Adhuc audi
quomodofirmavc-
runt sermonem
malignum.
Non invenio
cdiquid
inisto
Iwmine,aitjudex, quodignus
sit
morle(Luc.xxiii, 14,
22).
El illi
qui firmaverunl
sermonem
malignum,
dixe-
rtint :
Sanguisejus super nos,
et
superfilios
nostros
(Maltli. xxvn,
25)!
Firmaverunlsibi sermonemmali-
gnitm.
Firiuaverunlsermonem
malignum,
non
Domino,
scdsibi.
Quomodo
eniinnon
sibi,
cumdicunt:
Super
nos,
el
super ftlios
noslros?
Quodergofirmaverunt,
sibi firmaverunt:
quia ipsa
vox est
alibi,
Foderunt
anie
faciem
meam
foveam,
ctincideruntineam. Domi-
niimmorsnon
occidit,
sed
ipse
mortem: illosaulem
iniqttitasoccidit, quia
noluerunt occidere
iniquila-
tem.
9.
Prorsus, fralres,
cerlum
cst;
aut occidis
iniqui-
latem
,
aut occideris ab
iuiquilale.
Noli aulem
quoe-
rcreoccidere
iniquilatemlanqtiamaliquid
exlra tc.
Ad
teipsumrespice,
vide
quid
lecum
pugnet
in te
;
ct cavcne
cxpugnet
te
iniquitas
lua
,
inimicalua
,
si
inlerfeclanonerit : cx te enim
cst,
et animatua
adverstts le
rebcllat,
non aliud
aliqnid.
Ex
qua-
dam
parle
cohocrcs
Deo;
ex
quadamparte
delectaris
sscculo: illud
quo
delectaris
socculo,
pugnat
adversus
mcntem
quoe
cohocrcl Deo.
Cohsrrcat, coliaereat,
non
deficiat,
non se
dimitlat,
magnumadjulorium
habct. Vincil
quod
in illa sibi
rebellat,
si
perseverat
in
pugnando.
Est
peccatum
in
corporeluo,
sednon
rcgnet.
iVon
ergoregnet,inqtiit,peccatum
inveslromor-
lali
corpore,
adobaudiendnmdesideriis
ejus(Rom.vi,
12).
Si vero non
obaudieris;
etsi cst
quodsuadeai,
quod
dcleclet ad
malum;
non
oblemperando
facis ut
non
rcgnet quodest,
ct itafict
postca
ut nonsit
qtiod
eral.
Quando?Cuni absorbebilurmorsin
victoriam,
cum
corrupltbile
hocindnerit
incorruptionem(l
Cor.
xv, 54)
: ibi nonerit
quod
libi
fepugnet,
nonerit
765 ENAURATIOIN
PSALMUMLXHI.
76G
quod
te aliud delectct nisi Deus.
Ergo
ct isli J udsci
inviderunl
Domino;
delcctabat eos
prmcipatits. Qui-
damvidebantsibi abeo auferri
principalum,
et ex
delectationesua rebellaverunt adversus Dominum:
qui
si rebellassentadversus delecialionemsuamma-
lam
, ipsam
invidentiam
vincerent,
necvinccrenlur
ab
ea,
etesset illisDominus
salvator, qui
vencrat ut
sanaret. Nunc autem faverunt
febri, repugnaverunt
medico :
quidquid suggerebat
.febris, faciehant;
quidquidjubebat
contramedicus
, negligebant. Ergo
illi
magis
occisi
sunt,
nonDominus: naminDomino
morsoccisa
est,
inillis
iniquitasvixit;
vivenleatilem
inse
iniquitate,
illi morlui sunt.
10. Narraveritnl ul absconderenl
muscipulas;
dixe-
runl :
Quis
videbil eas?Latere
putabant
eum
quem
occidebant,
latereDeum. Ecce
puta,
homoerat Chri-
slus,
sicul cocteri
homines;
nesciebal
qnid
de illoco-
gilarctur
:
numquid
et Deusnescit? 0 cor
humanum,
quare
tibi
dixisli, Quis
videl
me,
cumille
videatqui
le fecit?Dixerunl :
Quis
videbiteas? Videbat
Deus,
videbatel
Chrislus; quia
et ChristusDetis.Sed
quare
videbatureis nonvidere? Audi
sequentia.
11.
[vers.
7.
]
Perscrulati sunl
iniquitalem
;
defece-
runt scrulanlesscrulaliones: id est acerba et acnta
consilia. Non tradatur
per
nos
,
sed
per discipulum
suum: nonoccidatura
nobis,
sed a
judice
: lotum
nosfaciamus
,
et nihil fecisse videamur. Et ubi est
clamor
lingua:
:
Crucifige
, crucifige?
Sic caccieslis
,
iitel surdi silis. Simulala inuocentia nonest inno-
centia: simulala
ocquilas
noncst
oeqititas,
sed
duplex
iniquitas; quia
et
iniquitasest,
et simulalio. Ibi
ergo
isti
defecerunt
scrutantesscrulalioiies.
Quanlo
aculius
fibi
excogitare
videbantur
,
tanto
magis deficiebanl;
quia
a lumineverilalis et
ocquilatis
in
profunda
con-
siliorum
malignorumdemcrgebantur.
Habet
justitia
quamdam
lucem
suam; perfundit,
cl illustral animam
inhocreniemsibi : animavero avertenssea luce
ju-
sliiioe, quanlo niagis quacrit quod
invenial conira
jiistiliam,
lanto
plus
aluce
repellitur,
et intcnebrosa
demergituT.
Merilo
crgo
ct isti
perscrutanles quod
coiitra
justum
moliebantur,
a
juslitia
reccdebanl
;
cl
quanlo
a
juslitia
recedebant,
tanlo
plus
deficicbant,
scrutantes scrutationes.
Magnum
consilium inno-
cenlioe:
quandoipsum
J udam
poeniluil quod
tradi-
disset Chrislum
,
et
projecit
illis
pecuniamqtiam
de-
deranl,
illi noluerunl eammitlerc in
gazophylacium
,
et dixerunt : Pecunia
sangainis
esl;
nonillammilla-
mus in
gazophylacium(
Matlh.
xxvn,6). Quid
est
gazopliylaciitm?
Arca
Dei,
ubi
colligebanlur
ca
qusc
ad
indigcnliam
servorumDei mitlcbanlur. 0 homo
,
cor tuumsit
polius
arca
Dci,
ubi habitent divilix
Dei,
ubi sit nummus
Dci,
mens luahabens
imaginem
Imperatoris
lui! Cum
ergo
haccita
sint, qualis
illa
innocentiaesimulatio
fuit, pecuniam sanguinis
non
milterc in
arcam,
et
ipsumsanguinem
mittercincon-
scientiam?
12. Sed
quid
eis
conligit? Defecerunl
scrutantes
scrutaliones.Unde?
Quia dicit, Quis
videbitcos?id
cst, quia
eosnemovidebat. Hoc
dicebant,
hoc
apud
se
opiuabanttir quod
ncmo cos
vidcret. Vide
quid
contingat
animae
malae;
rccedit a luce
veritatis
,
ct
quiaipsa
nonvidet
Deum,ptital
scnon videri a
Deo.
Sic el isli recedendo ierunt in
tenebras,
ut
ipsi
non
viderenl
Deum;
el
dixerunt;
Quis
nos
videt,?Videbat
ct ille
quemcrucifigebant;
illi
deficiendo,
nec illum
Filium,
itecPalrem
videbant. Si
crgo
et ille
videbat,
quare
se
paiiehatur
leneri ab
eis,
occidi abeis?
Quare
si
videbat,
voluit consilia eorum
pracvalere
in se?
Quare! Quia
homo crat
proptcr hominem,
et Deus
latens in
homine,
qui
venerat
nescicntibus exem-
plum
forlitudinis
dare;
ideo
ipse
sciens omniasusli-
nebal.
13.
[vers. 8.] Qnid
enim
scquilur?Accedet
homo,
cl'
coraltum;
el exaltabilurDeus. Illi
dixerunt :
Qtiis
nosvidebit?
Defeceruntscrutanlesscrutaliones,
consilia
mala. Accessithomoad
ipsa
consilia
, passus
cst se
teneri ul homo. Non enim
lcneretur,
nisi
homo;
aut
videretur,
nisi
homo;
aut
cocderelur,
nisi
bomo;
aut
crucifigcrettir
aut morcrelur nisi bomo. Accessit
crgo
homoadillasomnes
passiones, quoc
inillonihil va-
Ierenl,
nisi esset homo. Scdsi illcnonesset
homo,
non
libcrarelur bomo.
Acccssithomo
,
ct cor
allum,
idest cor sccrelum :
objiciens aspcclibus
humanis
homincm,
servansinttisDeum
;
celansformam
Dei,
in
quaa>qualis
est
Patri,
el offercnsformam
servi, qtia
minor est Patre.
Ipsc
cnimdixit
ulrumque
: scdaliud
cst cx forma
Dci,
aliudcxformaservi. Dixil
cxforma
Dei :
Ego
el Pater unumsumits
(J oan. x, 30).
Dixit
ex fornia
servi, Quoniam
Paler
major
meest
(Icl. xiv,
28).
Undeexforma
Dei,
Ego
et Paler unumsuinus?
Quia
cuinin
forma
Dei essetconstilulus
,
non
rapinam
arbilralusesl esse
mqualis
Deo. Undecx forma
servi,
Quoniam
Paler
mnjor
meesl ?
Quia semelipsum
exina-
nivit, formam
scrvi
accipiens(Philipp. n, 0,
7).
Ac-
cessit
ergo homo,
et cor
altum;
ct exaltatus cst
Deus. Occidilur
homo,
et cxaltalur Dcus.
Qtiod
enimoccisus
est,
ex infirmiiateliumana fuit :
quod
resurrexit et
asccndit,
ex
poicstate
divina
(II
Cor.
xiu
, 4).
Accedelhoino
,
ct cor alium
,
cor secrctum
,
corabditum;
nonostcndcns
qnid nosset,
nonoslen-
dens
quid
essel. Illi
putanlcs
hoc loliuit esse
quod
videbatur,
occidunthominem incordc
alto,
cl exal-
latur Deusincordcdivino:
polcntia
cnim
majestatis
stirecxaltaltis cst. Et
quo
ivit exaltalus? Undenon
recessithumiliattis.
II. Accedei
homo,
etcoraltum
;
el exallabilurDeus.
Proptcreajam
atlcndite,
fraires
mei,
cor altumho-
minis.
Cujus
hominis? Mater
Sion,
dicet homo
;
et
homo
faclus
est in
ea,
et
ipsefunclavil
eamAllissimus
(
Psal.
LXXXVI,
5
).
In
ipsa
civiiatefactusest
homo,
quam
idem
ipse
fundavil
Allissimus, qui
in ea fa-
clus est homo.
Ergo
accessit
homo,
et cor allum. In-
tuerehoniincmin corde alto : vide
quantumpoles,
si
potes,
et Deumincorde alto. Accessil homo : et
qnia
Deus
crat,
et
quiapasstirus
crat
volens,
et
quia
exempltimpraebilttrusinfirmis,
ct
quia
nibil ei
facluri
1
sic
])leriquc
ct
i
otioresMss.
juxta
LXX. At
Edd.,
uci
corallum.
767
S. AUGUSTINIEPISCOPI
768
erant
qtii
sacviebant, tanqitnmpassuro Deo,
sedin
homine,
sedin carne
; quidsequitur
?
Sagitlwinfan-
tium
fuclm
sunl
plagw
eorum
(a).
Ubi est illassevilia?
ubi est illefreniilus
leonis, populi rugientis
el dicen-
lis, Crucifige,crucifige
?ubi sunl insidioearcumten-
dentium? Nonne
sagiilwinfanliumfaclm
sunt
plagw
eorum?Nostis
quemadmodum
sibi faciuntde canni-
tiis
sagiltas
infantes.
Quidferiunt,
aut undeferiunl ?
quoc
manus,
aut
quod
lelum?
quao
arma,
aut
quai
niembra?
Sagillminfantiumfactm
sunl
plagw
eorum.
15.
[vers. 9.]Et infirmatw
sunt
super
eos
linguw
eorum.Acuantnunc
linguas
suas
lanqtiamgladium,
firment sibi sermonem
malignum.
Meritosibi eum
firmaverunt
; quiainfirmatm
sunl
super
eos
lingttw
eorum.
Numquidpolerat
esse hocfirmumadvcrsus
Deuin?Menlita
est, inquil, iniquilas
s:bi
(
Psal.
xxvi,
12
)
:
Infirmalw
sunl
sitper
eos
liitcjitw
eorum. Ecce
resurrexitDominus
qui
oceisuserat. Transibanl an-
le
erucem,
vcl
slabant,
et intviebanlur
illum,
sieut
lanto anle
psalmus prscdixerat
: Foderunt manus
measel
pecles
meos
;
dinumeraverunl omniaossamea.
Ipsi
veroconsiclerctverunl el
aspexerunl
me
(
Psal.
xxi,
17, 18).
Tunc
caput agitabant
diccnlcs: Si Filius
Dei
est,
dcscendctt clecritce.Tentavcrunt
qiiodammodo
ulruiuFilittsDeicssel,
cl
quasi
invcnerunt
quod
nott
essel,quia
insultanlibus
iliis,
decrucenondescende-
bat:sidcstenderet de
cruce,
Filius Dei esset
(Maitlt.
xxvn,
40-45).
Quid
tibi
videturqui
de crucenonde-
scendit,
el de
sepulcro
surrexil ?
Quidergo profcce-
rtmt ?
Quod
elsi Djtninus non
resurrexisset, quid
profecissent,
nisi
quodprofecerunt
et
persecutores
martyrum
? Natnct
marlyrcs
nondumsurrexerunt,
ct
lanien illi non
profccerunt:
nondum
resurgentium
jain
iialaliiiacclebramus.Ubi est furor socvienlium?
Sagiltwinfanliumfactw
sunl
plagm
corum,
el
infirma-
tmsunt
super
eos
linguw
eorutn.
Quoperduxerunt
il-
lasscrtttaliones
suas, quasperscrutantes defecerunt,
ut eliammorluo
Dominoelsepulto,custodcsponcrcnl
ad
sepulcrum
? Dixerunt enim
Pilalo,
Seductor
ille;
hoc
appellabatur
nomineDominusJ esus
Christus,
ad
solaliumservorumsuorum
quando
dicunturseducto-
res :
ergo
illi
Pilato,
Seduclor
ille, inquiunt,
dixit
adltucvivens: Posl Iresdies
resurgam.
J ube
itaque
cu-
slodiri
sepulcrumusque
in diemteriiutn
;
ne
forle
ve-
nianl
discipuliejus,
et
fureutur
eum,
et dicctnt
plebi ,
Surrexit
amortuis
;
eteril novissimus error
pejorpriore.
Ail illisPilulus: Iiabetiscuslodiam; ile,
custodilesic-
ut scilis. Illi aulemabeuntesmunieiunl
scpulcrum,
signanleslapidemcum
custodibus
(lbid.,
63-G6
).
Po-
suerunt custodes mililes ad
sepulcrum.
Concussa
tcrra Dominusresurrexit : miracula factasunttalia
circa
sepulcrum,
utetipsi
mililes
qui
custodesadve-
neranl,
fesles
fierent,
si vellent vera nunliarc
;
sed
avaritiailla
quaecaptivavitdiscipulutn
comitemChri-
sti.capiivavitet
militemcustodem
sepulcri. Damus,
inquitint,
vobis
pecuniam
;
el dicite
quia
vobisdormicn-
tibusvcnerunl
discipuliejus,
et abslulerunteum
(
hl.
(a)
naec
parsf.
8 traclatur
supra
iuEnar. psal.
LVI,
n, 13.
xxvui, 12,
15
).
Vere
defecerunl
scrulanlesscrulatio-
nes.
Quidest, quoddixisti,
oinfelixastutia?Tantum-
nc deseris ltteeni consilii
pielatis,
et in
profunda
versuiioo
'
demergeris,
ut hocdicas: Dicile
quia
vo-
bisdormientibusvcnerunt
discipuli cjus,
et abstule-
runt eum?Dormicntes lestes adhibes: verelu
ipse
obdormisti,qui
scruiandolalia defecisti. Si dormie-
banl,quid
vidcre
potuertinl?
si niliil
viderunt, quo-
modolesiessunt? Scd
defecerunt
smttantcsscrula-
tiones: dcleccrunt a luce
Dei,
defecerttnt in
ipso
effecluconsiliorumsuorum:
quandoqttodvoluerunt,
nihil
perficercpoiucrunt, ulique
defecerunt:
Quare
hoc?
Quia
accessil
homo,
etcor allum
;
et exaltattts
cstDeus.
Propterea postea
cum innotuisset Christi
rcsurreclio,
et vcnicns
Spiriius
sanctus
impleret
fidu-
cia limentes
quosdarn discipulos,
ut auderent
jam
mortcmnonlimciiies
pricdicarequodviderant,
exal-
lato Dcoin
majeslatesua,
qui propler
noslraminlir-
mitalemhumilis
judicaiusest;
et ubi
coeperunl
lubae
ccelestes.
pcrsonarc judicemvcnturum, quemprimo
viderant
judicalum,
Conturbatisuntomnes
qui
videbaut
cos. Exaltato
DeO,
ut
dixi,
proedicatoChristo,
visi
suiii J udrei a
qnibtisdamJ udaeis,
visi suntdeficienlcs
iiiscriiiai'onibus suis. Videbantcnimilli in nomine
crucilixi,
eloccisi
manibussuis,
fieritanta miracula:
recesserunt cordeabeis
qui permanserunl
in
impie-
tate
; displicuit
eisillorumdurilia
; quacsierunt
con-
siliumsolulis
suac,
et dixerunl
Aposlolis
:
Quid
fa-
ciemus?Conlurbati
ergo
sunl omnes
qui
videbanl eos
(
Act.
n, 1-57)
: id
est, qui intelligebant quod
Iin<
guse
eoruminfirmaioesunt
super eos, qtti iiilcllige-
bant
quia
in omnihussttis inalis
perscrutationibtis
consiliorum
ubique
defccerunt. Conlurbali sunt
isli.
16.
[
vers.
10.]
El timuitomnishoino.
Qui
non ti-
muerunt,
nccbomines fuerunt. Timuitomnisliomo:
idcsl omnisutens rationead
intelligendaquoc
facla
crant. Undeilli
qui
non
timuerunt, pecora potius
nominandi
sunt,
bestia!
potius
immaneset Iruccs.
Leo
rapicus
el
rngiens,
illeadhuc
populus.
Al vero
oninishoiiiolimtiit: id
est, qui
crcderc
voluerunl,
qui judicium
vciilurum conlrenmerunt. El timuit
oninisliomo: cl annunliaverniU
opera
Dei.Ille
qui
di-
cebal,
A limoreinimici eriteanimcmineam
,
tiiniiil
omnisItomo.A limorc inimiei criicbalur sed liniori
Dcisttbdebatur,Non limcbal
cos, qui corptis
oeci-
duut,
sed cum
qui poleslatcni babei,
et
corpus
ct
animani mitlcrc in
geliennun( Matllt.x,
28
).
Pra;-
dicavcruntDominuin: naui
primo
Pelrus
timuil,
et
inimicutn
limuit;
nondiunerat aniina
ejtis
erula ah
inimico.
Interrogalus
abancilla
quod
inter
discipulos
ejuscsscl, negavit
Dominumler
(Icl. xxvi,
69
)
Re-
surrexit Dominus
,
firmavil columnam:
jam
Pelrus
prsedicat
sine
liinore,
et ctimlimore
;
sinc limore
coruiii
qui corpttsoccidunt,
cumtimorc
ejusqui
ha-
bctpoiestaleni
et
corpus
ei aniinamecudendi in
ge-
henn.i
ignis.
Timiiil oiiinisItomo: el aimunliaverunt
opera
Dei.
Namque
annuntianlesislos
Ap.;stoIosope-
F.r.et
aliqnotMss.,versutia.
769
ENARRATIO1NPSALMUMLXIII.
770
1 ra
Dei,
exliibnerunt sibi
principes sacerdotum,
et
comminali sunt dicentes ne in noniineJ esu
prwdica-
rent. El illidixerunl : fiicitenobiscui
magisoblempe-
rare
oporleat,
Deo,
an hominibus
(
Acl.
v,
27-29
)
?
Quid
illi dicerent ? Hominibus
potius quam
Dco?
Sinedubio non
responderent,
nisi,
Deo
potius.
IHi
autemsciebant
quoejuberct
Deus,
et
conlempserunt
minantes sacerdoles. Quia crgo
timuit omnis
homo,
non lerruit
homo : el aununtiaverunl
opera
Dei. Si
timet homo,
non tcrreat homo: eum enim timere
debet homo,
a
quo
factusest homo.
Quod supra
ho-
mines
est
lime,
ct hominesle non terrebunt. Mortem
sempiternam
limo,
et
procscntem
non curabis. Vo-
luplatem
illam
incorruplam,
ct
quietem
sinelabe
concupisce
;
et
promittentem
dona isla
temporalia,
et totum mundttm deridebis. Ama
ergo,
et time :
ama
quodpromillit
Deus,
lime
quod
roinatur Deus
;
neccorrumperis
exeo
quod promitlit,
nec terreberis
ex eo
quod
minatur liomo. Et
thnuit omnis homo:
etannuntiaverunt
opera
Dei,
et
factaejus
inteilexerunt.
Quid
est, facla ejus
inlellexerunl? Iloc erat
illud,
o
DomineJ esu Christe,
quod
tacebas,
et sicutovisad
viclimamducebaris,
et non
aperiehas
coramtonden-
teos
tuum,
etnoste
puiabamus
essein
plaga
ctdolorc
positum,
ct scientcm fcrre infirmitalem? Hoccine
cratquod
ahscondebasspecicm
luam, speciose
forma
prre
filiis hominum
(
Psal.
XLIV,
5
)
?Hoccine eral
illud, quod
videbarisnon habere
speciemneque
dc-
corem
(Isai.
LIII,
2-7
)
?Portabas incrtice insullan-
tcs ctdicentes: Si Filius Dei
cst,
descendatdecruce
(Matth.
XXVII,40). Quis
forte sciens
potestatem
tuamservustuus,
et dilccltts tutts,
non exclamavit
incordesuo,
ct dixil: 0 si modo
descenderet,
etisti
omnes
qui
insultant confunderenlur
?
Sed non erat
sic : moriendumerat
propter
morituros,
et resur-
gendumpropter semper
victuros.
Hoc illi
qui
vole-
banl illumdecrucedescendere,
non
intelligebant ;
at
ubi resurrexit,
ct
glorincatus
ascendit in
ccelum,
in-
lellexerunt
opera
Domini. Annuntiaverunl
opera
Dei,
tl
faclaejus
intellexerunt.
17.
[vers. \\.]
Lwtabitur
justus
in Domino. J am
nonest tristis
justus.
Tristes enim erant
discipuli
crucifixoDomino;
conlrislati,mcerentesdiscesserunt;
perdidisse
se
spem pulaverunt.
Resurrexit
;
etiam
apparens
tristesinvenit.
Tcnuit oculos duoruminvia
ainbulanlium,
neabeis
agnoscerelur,
et inveniteos
gementes
et
suspirantes
;
ct tenuit eosdonec
exponc-
ret
Scripluras,
ct
pcr ipsas Scripturas
ostenderet
quia
ita fieri
oporlebat
sicut factumest. Ostendit
enim
in
Scripturis, quiapost
tertiumdicm
resurgere
oportebat
Dominum.
Et
quomodo
tertio die
resurge-
ret,
si decruce jescenderet
? Modo vos
qui
tristes
eslis
in
via,
si J udaeis insuliantibus viderelisDomi-
numde cruce descendisse, quantum
efferremini?
Laetaremini
quod
oraJ udaeorumsic obturasset. Ex-
spectateconsiliutn
medici:
quod
nondescendit,
quod
oecidi
vult,
anlidotum terit. Ecce
jam resurrexit,
ccce
jam loquitur:
nondum
agnoscitur
,
ut loctius
agnoscatur.
Poslea
aperuit
oculoseoriiminfractionc
panis
:
agnoscunteum
(Luc. xxtv,
16-46), lselanlur,
exclamant. Lwlabitur
justus
in
Domino. Nuntialur
cuidam
duriori,
Visus est
Dominus,
resurrexit Do-
minus : adhuc illetristis
est, noncredit. Nisi
misero,
inquit,
manum
meam,
el
tetigero
cicatrices
clavorum,
noncredam.
Prsebetur et
corpus tangendum,
miliit
manum, contrectat, exclamat,
Dominusmeus etDeus
meus! Lwtabitur
justus
in Domino.
Illi
ergo
loelati
sunt
justi
in
Domino, qui viderunt, teligerunt,
et crc-
diderunt:
quidjusti qui
modosunt
', quia
non vi-
dent, quia
non
tangunt,
non laetantur inDomino?
Et ubi est illavoxDomini ad
ipsum
Thomam:
Quia
vidisli
me,
credidisli: beati
qui
non
viderunt,
et eredi-
derunt
(
J oan.
xx,
25-29
)
?
Ergo
omnes loctemurin
Domino
;
omnessccundumfidemunus
justus simus,
omnesque
inuno
corpore
unum
caput habeamus,
et
loclemurin
Domino,
non in
nobis; quia
bonumno-
strumnonnos
nobis,
sed ille
qui
fccitnos.
Ipse
est
bonumnostrumadloeiificandosnos. Ei nemolaelelur
in
se,
nemo
proesumat,
ncmo
dcsperet
de
se,
nemo
de
quoquam
homine,
quem
debet adducereut socius
sit
spci ipsius,
non
datorspei.
18. Lwtabilur
juslus
in
Domino,
el
sperabit
ineum
;
el laudabunlur omnes
qui
recti sunt corde. J am
quia
Dominus
resurrexit, jam quia
ascendit incoelum
,
jamquia
ostendit essc aliam
viiam, jamquia
mani-
festumesl consilia
cjus quibus
latuit cordealto non
fuisse
inania, quia
idco
sanguis
illefususest ut esset
pretium redemptorum; jamquia
manifestasunt om-
nia
, quia praidicala
2
sunt omnia
, quia
credila sunt
omnia,
subomni ccelotwlabilur
juslus inDomino,
el
sperabit
in eum
;
et laudabuntttr omnes
quirecli
sunt
corde.
Qui
sunl recti cordc ?Eiafratres
mei, semper
dicimus,
et bonuinest ut noveritis.
Qui
sunt recli
corde?
Qui
omnia
quaccumque
inhacvita
patiuntur,
noneatribuunt
insipienliae,
scd consilioDeiadme-
dicinamsuam
;
nec
praesumunt
de
juslilia sua,
ut
putent
se
injuste pati quod palitinlur,
aut ideocsse
Deum
injuslum, qtiia
non
plura palilur qui pluspec-
cat.
Videle, fratres;
hocc
soepe
dicimus.
Aliquid
sen-
tis,
sivesccundum
corpus,
sivesecundum
dispendium
rei
familiaris,
sive
per
orbitatem
aliquam
charissi-
morum tuorum: noli
respicere
eos
quos
nosli ini-
quiores
te
(non
cnim forteaudes dicere
justum
le
,
sed nosti
pejoreste),
et florerein
istis,
et non
flagel-
Iari;
ut
displiceat
libi consiliumDei et dicas: Ecce
pula peccator sum,
et
propterea flagellor; quare
ille
non
flagellatur, cujus
novi lanta
flagitia
?
Quantum-
cumque
mali fecerim
ego, numquidego
tantumfeci
quantum
ille? Distortumest cor tuum.
Quambonus
Deus
Israel;
sed reclis corde ! Tui aulemlabunlur
pedes, quia
zelas in
peccatores, pacempeccatorum
intuens
(Psal.
LXXII
, 1-3).
Sine curare
;
novit
qtiid
agat, qui
vulnus novit. Nonsecatur alius.
Quid,
si
desperaiur? quid
si
propterea
tu secaris
, quia
non
desperaris?
Patere
ergo quidquidpateris
recto cor-
de: novitDeus
quid
libi
donet, quid
tibi subtrahat.
<
pleriqueMss.,qui
modoessevoluerint.
2
AliquotMss., prwdicla.
771
S. AUGUSTINIEPiSCOPI
Quod
tibi
donat,
ad consolationemvaleat,
non ad
corruptionem
;
ct
quod
tibi
subtrahit,
adlolcranliam
valcat,
non ad
blaspbcmiam.
Si aulem
blasphcmas,
ct
displicet
libi
Dctts,
cl tutibi
places; pctvcrso
corde
cl distortocs
: ct hoc
pejus
,
quia
cor Dei vis
corri-
gcre
adcor
tuum,
ut liocillefacial
quod
luvis
;
ciun
ttt debeas facerc
quod
illc vttlt.
Quidcrgo?
Vis de-
torqucre
cor
Dci,
quod
sempcr
rccluin
cst,
ad
pra-
vitatcm cordis tui?
Qiianto
ntelius ad rectitudincm
Dci
corrigis
cor tutini?NonnchocledoctiitDominns
litiis,
de
ctijttspassionc
modo
loqucbamur?
Nonnc
iiilirinilatcmluatn
portabal, quando
dixit: Tristis est
attima mea
itsqite
ad morlem?Nonne
leipsum
inse
ligurabat,
ctitiidicebat:
Paler,
si
fieri polesl,
transeat
a mecalixiste?Nonenimduocorda ctdiversa
,
Pa-
tris,
el Filii
;
sediii formascrvi
portavil
cor
luum,
ut
doccrct illud
exemplo
sno, J amecce
quasi
aliudcor
luuininvenit
tribulalio,
volens
'
transirc
quod
immi-
uchat: scd noluil Deus. Non consenlit Deus cordi
luo;
consenli lu cordi Dci. Audi vocem
ipsius
: Ve-
rumnon
quodego
volo
,
sed
quod
lu
vis,
Pater
(Maltlt.
xxvi, 38, 39).
19. Laudabunlur
ergo
omncsrecli corde.
Quid
sc-
quilur?
Si laudabunlur
oinnesrecli
corde,
dainnabtin-
tur
perversi
corde. Duo libi modo
proposita
sunl;
elige
cum
lempus
est. Si rcclocordcfucris
,
addcx-
teram
cris,
et Iaudaberis.
Quomodo
? Vcnite
,
benedi-
cli Patris
mei; percipiteregnuinquod
vobis
parcttum
est ab
origine
muncli.Pcrverso auicmcordesi
fucris;
si subsannavcris
Deutn
,
si
providenliamcjus
irrise-
ris,
si dixcrisinanimo tuo
,
Verenoncurat Deusres
humanas : si curarct res
humanas,
illelalro lantum
haberel,
et
cgo
innocens
indigerem
?
perverso
cordc
faclus cs.
Vcniet
judicium illud; apparcbunt
omnia
propler qux
isia omniafaciat
Deus;
et lu
qui
no-
luisti inhacvita
corrigcre
cor tuuinadreclitudinem
Dei,
ct le ad dextcram
procparare,
ubi taudabunlur
omnesrecti
corde,
eris ad
sinistram,
ubi
lunc
audies:
lle in
ignem
wternum, qui prwparalus
est diaboloet
angelis ejus (Id.
xxv, 34,
41).
Et
numquid
erit
ttinc
tempuscorrigerc
cor? Modo
ergocorrigile
, fra-
ires;
modo
corrigite. Quisprobibel?
Cantatur Psal-
mus, lcgilurEvangelium,
sonat
lector,
sonat
disputa-
lor :
patiens
cst
Dominus; peccas,
ct
parcit;
adbuc
peccas,
adduc
parcit,
et adbucaddis.
Qtiamdiupaticns
eslDeus? Scntiesct
justum
Deum. Terremus
, quia
tmemtis
;
docetenos non
limere,
et non terremus.
Sed mcliusnos Deus docct limere
, quaroquisquam
hominumnon limere. Timuit eniin omnishomo: et
annuntiaverutil
opera
Dei. Inler illos nos
computet
Deus, qui
limucrunt,
ct annuntiavcrunt.
Quia
time-
mus,
annuntiamtis
vobis,fralres.Videmusalacritatem
vestramad audienduni
vcrbtim,
ct ad
exigendum
vi-
demus votavestra
,
videmusaffectus vestros. Bene
compluilur ter.ra; frumenta,
non
spinas
generct:
frumenlis hor.reuni
paratur; ignisspinis.
Nosti
quid
facias de
agro tuo;
et nescit Deus
quid
faciat de
'
rleriqueMss.,
vcllcs.
servosuo'?
Qtiodpluil.
in
agrumubercin,
dulce
est;
et
quodpjuit
in
agrtiin spinosuin,
duleecst.
Numquid
pluviaiu
accusal
qui
3
spinas gcnueril?
Nonneerit
jiluvja
illalestis iu
judicio Dei;
et dicet:
Ego
dulcis
super
oiiines
3
uni? Tu
ergo quidprofcrasyide , ut
quid
tibi
paretur
altcnjas. Profcrsfrumenlum
;
hor-
reuin
spcra
:
jirofersspinas;
igncmspera.
Sednon-
'
duni venit aul
lcmpus
horrci
,
aul
lempus ignis:
modo
crgo paretttr ,
ct non limebitur. In
nominc
Chrisli et
qui loquiintir vivimus,
et
qtiihusloquimuv
vivilis:
numqiiid
consilii
corrigendi
et mulandacvitoe
maloeinbonamnoucst
locus,
nonest
tempus?Nonnc
si
vis,
hodiefit? nonnesi
vis,
modo
fil?Quid
cmplu-
ruscs ul facias?
quocsyinplasia
4
quocsilurus
cs? ad
quos
Indos
navigalurtis?qttam
navim
praeparaturus?
Eccecum
loquor,
niuta
cor;
ct
factumcst
quod
tam
ssrpc
el laindiu claniatur ut
liat,
el
quod
oeternain
pcenamparluril,
si nonfiat.
IN
PSALMUM LXIV
ENARKATIO.
SERMO ADPLEBEM.
1.
[vcrs.1.] Agnosceiida
cst voxsanetoe
prophelioe
c\
ijiso
lilulo
psalmi hujtis.
lnscribitur : lu
finem,
Psittmits
David,
CanlicumJ eremiwel Ezecluelisex
po-
pulotransmigraiionis,
cum
inciperenl
cxire.Rcs
quem-
admodum
gesla
sit
opud patres
nostros
temjiorc
transniigralionis
Babyloni;c,
nonomnibusnotum
cst,
sed bis
qui Seripturas
sancias
diligenter adverltml,
vcl
audicndo,
vel
lcgcudo. Capiiyatus
enim
populus
Israel,
cxcivilalcJ crusalemdticttisest inscrvitutcm
Babyloniae(IV Reg. xxiv, 25). Proplietavti
attieni J e-
reniias
sanctus,
post scpluaginta
annosrediturum
po-
pulum
de
caplivitale,
et inslaiiraluriim
civiialcm
ipsamJ erusalem, quam
devictamab liostibus
plan-
xcrat
(J ercm. xxv,
U
,
cl xxix
,
10).
IIIoautemlem-
poro
fiieruiu
proplielsr,
inilla
captivilalcpopuli
con-
slituli in
Babylonia;
inlcr
quos
cr.itcl Ezechiel
pro-
pliela. Exspcclabat
auicmille
populus
donec
imple-
renlur
tcmporascptunginlaaiinorum,
secundum
pro-
phetiam
J crcmiac. Factumcst
coinpletis sepiuaginla
annis,
rcslitutum est
lcmplumquoddejcclnmcral;
ct
regressa
est de
captivil.ile magna
pars
illius
po-
puli.
Sed
quoniam
dicit
Ajiostolus,
Ilwc in
figitra
con-
lingebanl
in
illis;
scripla
sttnt aittem
propter nos,
in
quosfinis
swculorumobvenil
(I
Cor.x
,
11);
debennis
et nos nosse
priuscaplivilaiemnostrarn,
deiiidelibe-
rationemnoslram
;
debcmus nosse
Babyloniam,
in
qua
captivi
sumus
,
et J erttsalem
,
ad
cujus
redittim
suspiramus.
Islx
qqippc
dux
civitates,
secundumlit-
tcramrevera dux civilatcs. Et illa
quidem
J crtisaletn
modoa
J udxis non incolitur. Post crucifixumenim
1
Nonnulli
Wss.,
de
agro
servosuo :
etquidam,
de
agro
servisui.
2
SicMss.At
Edd.,quod.
3
sic uoslri omuesMss.At
Edd.,
dutcis
super
omnia
veni.
4
Edd.,
emplaslra.
At
siss., symptasia,
aul
simplasia
:
jiauciscxcejitis,quoriiiu
alii
habenl,lcmplasiu;alii,templa
jt.iu:.
773
ENARlUTiO IN PSALMUMLXIV.
Dominum,
vindicatumest inillos
flagello
magno;
eC
cradicali
abco
loco,
ubi
impia
libertate furiosi ad-
vcrsus niedicuminsanierant, dispersi
sunt
pcr
omnes
'
gentcs
,
el dataest illaterra Christiauis
:
implelum-
quc
est
quod
eis dixerat Dominus, Prapierea aufere-
tur avobis
regnum
,
el dabitur
genti facientijusliliam
(Matth.
xxi, 43).
Cumautem viderenl lunc multas
turbaSire
post
Dominum, praedicantem
regnum
coe-
lorum,
et mirabiliafacientem,
dixerunt
principes
il-
liuscivilatis : Si dimiserimuseuin
,
omnesibunt
post
illum;
etvenienl
Romani,
el tollenlnobisetlocum
,
el
gentem(J oan.
xi, 48).
Ne locum
pcrderenl,
Domi-
ntim occiderimt;
ct ideo
perdiderunt, quia
occide-
rmil. Civitas
crgoqiioedam
illaterrcna
cujusdam
ci-
vitalis neiernac
inccelisumbram
gerebat;
at ubi cce-
jiit
illa
quoesignifieabatur,
cvidenlius
prxdicari;
um-
bra
quasignificabatur
, dejecta
est :
proptcrea
ibi
modo
teinplum
non
cst, quod
fabricatumfuerat in
imagincm
futuri
corporis
Doinini. Tenemus lucetn
;
timbratransivit : lamcnadhuc in
quadamcapliviiale
sunius :
Qaamdittsumus, inquit,
in
corpore, peregri-
tiamura Domino
(II
Cor.
v, 6).
2. Et videte nomina duarum islarum
civitatum,
Babylonis
ct J crusalem.
Babylon
Confusio
interpre-
talur,
J erusalemvisio
pacis.
lnlendilc nunccivitatem
confiisionis,
ul
intclligatis
visionetn
pacis
: islamtole-
rclis,
ad illam
suspirctis.
Unde
dignosci possunt
istoe
ducccivitales?
Numquid possumus
eas modo
sepa-
rare abinviccm?Permixtx
sunt,
et ab
ipso
exordio
generis
humani
permixlcc
currunt
usque
in finem
saeculi.J crusalem
acccpil
exordium
per Abcl; Baby-
lon
per
Cain: cedilicia
quippc
urbium
poslea
faeta
sunl. lllaJ erusale.min lerra
J ebusoeorum;
nam
pri-
mo J ebusdicebatur
(II Reg.v, 6,
et J osue
xviu,
28)
:
inde
gens
J ebusxorum
ejecta
est,
quandopopulus
Dei
liberatusesl de
^Egypto,
et inlroduclus csl inlerram
jiromissionis.Babylon
autemcondila est in intiinis
Persidis
regionibus, quoe
diuturno
temporecaput
ex-
tulit
super
caeteras
gentes.
Duoe
ergo
istx urbescer-
lis
lemporibus
condilx
sunt,
ut manifeslaretur
figtira
duarumcivitatumolim
coeplaruni,
et
usque
in finem
inislosaeculomansurarum
,
sedin fine
separanda-
rum. Unde
ergopossumus
easmodo
ostendere, quoe
permixtse
sunl? Ostendet lunc
Dominus,
cum alios
ponet
ad
dexleram,
aliosad sinistram. J erusalem ad
dexteramerit;
Babylon
ad sinistram. J erusalem au-
ditura est :
Venite,
benedicliPalris
mei;
percipite
re-
gnumquod
vobis
paraium
esl ab
origine
mundi.
Baby-
,onaudiiura est: Ile in
ignem
wlernum, qui paralus
cst diaboloel
angelisejus(Mutth. xxv, 34, 41).
Possu-
mus tamenet
aliquidafferre, quantuin
Dominusdo-
nat,
unde
distinguaniur pii fideles,
eiiamboc lem-
pore,
civesJ erusalema
civibusBabylonioe.
Duasislas
civitates
faciunl duo amores : J erusalem facit anior
Dei; Babyloniam
facit amor sxculi.
lnterroget ergo
se
quisquequid
amet,
et invenietundesit civis: et si
seinveneritcivem
Babylonix, exslirpet cupidilaiem,
plantcl
charitatem;
siaulem sciuvencrit civemJ cru-
salem,
tolcrct
captivitalem, spcret
libcrtaicm. Multi
enimcivessanctacmalris J erusalem
cupiditatibusBa-
bylonix corrupli tcnebantur,
et
ipsa
corruplionecupi-
dilatum
tauquam
civesindefacli
crant;
etmulti adhuc
ila
sunl,
ctmulti
post
nos inhacterrafuturi ilaerunt:
sed
novilDominus,
conditor
J erusalem,quoscivesejus
praedeslinaverit,quos
videat adhucsubdominaludia-
boli redimendos
sanguineChristi,
novitillos
ipseanle-
quam
se
ipsi
noverint. Subhac
ergo figura
cantatur
hic
psalmus.
In
cujus
litulo
positi
sunt eliam duo
prophetx, qui
illo
tempore
in
captivitatefuerunl,
J e-
remias et
Ezechiel,
et cantabant
quscdam,
cuminci-
perentexire. Incipit
exire
qtii incipit
amare. Exeunt
cnimmulti
latenter,
et exeuntium
pedes
sunt cordis
affe.clus: exeunt autem de
Babylonia. Quid
est de
Babylonia
? Deconfusione.
Quomodo
exitur de
Baby-
lone,
idest deconfusione?
Qui primo
confusi crant
similibus
cupiditatibus, incipiunt
charitatc
dislingui;
jam
dislincti,
non sunt confusi. Etsi adhuc
corporc
pcrmixti
sunt,
desideriotamen sancto
discernunlur;
ct
propter permixlionem corporalem
nondumexic-
runt; propter
affectumcordis exire
cceperunt.
J am
crgo
audiamus, fralres; audiamus,
et
cantemus,
ct
dcsideremusundecives sumus. Et
qux gaudia
cau-
tantur nobis?
Quomodo
in nobis reformalur anior
civitatisnostrx, quam
diuturna
peregrinaiione
obliti
lueramus? Sedmisit indeadnos
epistolas
Pater no-
slcr,
ministravit nobis
Scripturas
Deus
, quibusepi-
slolis fieret innobisredeundi desiderium
; quia por-
egrinalionem
nostram
diligendo,
adhostes factem
po-
sueramus,
etdorsumad
patriam. Quidergo
hic can-
talur?
3.
[vers.2.]
Tedecet
hymnus, Deus,
in Sioti. Patria
illa esl Sion :
ipsa
est J erusaleni
queeSion;
et
hujus
nominis
inlerprelaiioneni
nossedebelis. Sicut J eru-
salem
inlerprelatur
Visio
jmcis,
itaSion
Speculalio,
id est visioel
contemplatio.
Nescio
quod
nobisma-
guumspeclaculumpromiltitur;
et hoc
ipse
Deusest
qui
condidit civitatem. Pulchra et decora
civilas,
quam pulchriorem
habet conditorem! Te decet
hy-
mnus, Deus, inquit.
Sed ubi ? In Sion: in
Babylone
non decet. Elenim
quisque
cum
coeperitinnovari,
jam
cordeinJ erusalem
canlat,
dicente
Apostolo
: Con-
versalionoslra inccelisest
(Phitipp. m, 20).
In carne
enim
ambulantes,inquit,
nohsecundumcarnemmilita-
mus
(II
Cor.
x, 3).
J amdesiderioibi
sumus,jamspem
inillam
terram, quasi
anchoram
prxmisimus,
nein
isto mari lurbati
naufragemus. Qucmadmodumergo
de navi
quse
inanchoris
est,
recle dicimus
quod
jam
interra
sit;
adhuc enim
fluctuat,
sed in tcrra
quodammodo
educta est contra
ventos,
ct contra
lcmpestates
: sic conlra lentaliones
hujusperegrina-
tionis
nostrx, spes
nostrafundatainillacivitateJ eru-
salemfacitnosnon
abripi
insaxa.
Qui ergo
secundum
hanc
spem cantat,
ibi cantat :
ergo
dicat,
Tedecet
lnjmnus,Deus,
in Sion. In
Sion,
non in
Babylone.
Sedmodoibi esadhucin
Babylone?
Ibi, inquit,
sum;
amatoriste,
et civis iste : ibi
sum;
sedcarne
,
non
corde. Cumaulcm duo
qusedam
dixerim, quia
ibi
sum
carnc,
non
corde;
unde
canlo,
non ibi; nonenim
Si AUGUSTINIEPiSCOPI
776
{O.Sedcorde.
Carnem
quidem
sonantcm
ctvesBabylonix
;
cordisaulcmsonumau-
r6r J erusalem.
Undedicit
Apostolus,
exhor-
'acivesad amaloria
quoedam
cantica.ct
desi-
f edeiiridi
adillam
pulcherrimam
civitatem,
vi-
Ctti
pacis
:
Cantantes, inqtiit,
et
psallentes
in
ibusveslrisDomino
(Ephes.
v, 19). Quidesl,
can-
i'~ttmiesincordibtts
vestris?Neinde
canteiis,
undeestis
1in
Babylonia;
sedinde
cantale,
unde sursnmbabita-
tis.
Ergo,
Tedecel
Itymnus,
Deus,
inSion. ln Sionle

decet
hymnus,
nonin
Babylonia.
Qui
cantant inBa-
bylonia,
cives
Babylonix,
cliam
bymnuin
Dei non
decenler cantant. 'Audi voccm
Scripturx
: Non est
speciosa
lausinore
peccaloris(Eccli.
xv,
9).
Te decet
hymnus,
Deus,
inSion.
4. Et tibi' reddelur voluminJ erusalein. IIic vove-
mus,
et bonuni est ut ibi reddamus.
Qui
autcm hic
vovenl,
ct nonreddunl?
Qtti
non
persevcrant usque
in finemineo
quod
voverunl. Unde dicil alius
psal-
mus, Vovele,
etredditeDoininoDeoveslro
(Psal. LXXV,
12).
Eltibi rcddelur volumin J erusalem. Ibi enim
crimus
toti,
id
estintcgri
iuresurrectione
jusloriim:
ibi reddetur votumtolum nostrum
;
nonsola
auima,
sedipsa
eliamcaro
jam
non
corruptibilis, qtiia jam
non in
Babylonia,
sed
jamcorpus
coeleste immuia-
tum.
Qualis
mutatio
promiltitur?
Otnnesenimresur-
ge.mus,
ait
Apostolus,
sed non omnes immutabimur.
QttiJ
aulem immutabuiitur
ipse
dixit : In iciu
ocitli,
innjvissima luba: canet enim
luba,
el mortui resur-
gcnl incorrupli,
id est
inlegri,
et nos immulabimur.
Qualis
autemerit illa
immulatio, sequilur
et dicit:
i
Oporlet
cnim
corruplibile
hocinducrc
incorrupiio-
t ncm ct morlale boc inducre immorlalitatem:
<cumautem
corruplibile
hoe induerit
incorruptio-

nem,
et mortalehoc inducrit
immorlalitaiem,
tunc
i fiet sermo
qui scriptus
ost :
Absorpta
est mors in
victoriam. Ubi
est, mors,
aculeusttuis
(I
Cor.
xv,
51-55)?
Modo enim incboatis in nobis
primitiis
mcntis.mnde
desideramus J erusalem
,
mullacxcarnc
corruplibili
contendunt adversumnos,
qux
noncon-
lendent,
ctimfoeritmors
absorpta
invictoriam. Vin-
cel
pax,
et finietur bellum.
Quandoaiilem
vincet
pax,
vincetilla civitas
qux
dicilur Visio
pacis.
Nulla
crgo
crit a
morte
contenlio. Modocummorie
quauta
con-
tendimus! Indesunt delectiones
carnales, qux
nobis
eliamillicilo mulla
suggerunl
:
quibus
nonconsen-
tinius,
sed tamen non consenliendo conlendimus.
Primo
ergo concupiscenlia
carnis
scquentes
duxit
nos, postea
renitentes traxil
nos;
deinde
acccptagra-
tia
ccepit
nos nec duccre,
ncc
Irahere,
scd adlitic
canlendere
nobiscum:
post
contenlionemerit ct vi-
ctoria. Modolc etsi
oppugnat,
non
expugnet: postea
cum
absorpta
fuerit mors in victoriam
,
et
pngnare
cessabit.
Quid
dictumesi?Novissimainimicadcstruetur
mors(Id.26).
Reddamvolummeum.
Quod
volum?
Qua-
siholocaustum.Holocaustumenimluncdicitur, quando
1
Aliquot Mss.,
ct ibi.Etveroconsiderata
interprctandi
ralione,
facilecrediderimtis
Auguslinuin
ita
legissc.
?SicHSS. At
Edd.,quomodo.
toium
ignis
absiimil : holocauslumsacrificiumcsl ubi
toinm
consuniitur;
o\o->enimtolum
dicitur, xaDn;,
in-
ccnsio. Holocattstumtoluminccnsum.
Arripiat crgo
nos
ignis, ignis
divinus in J erusalem:
incipiamtis
ardcrechariiale,
donec
totummorlaleconsumatur,
et
quod
conlra nos
fuerit,
eat in sacrificiumDomino.
Undealibi dicilur :
Benignc fac, Dominc,
in bona

voluntaletua
Sion,
ut adificenttir muri J erusalem:
liinc
acceptabis
sacrificium
juslitix,
oblaliones et

bolocausla
(Psal. L, 20, 21).
Te decct
hymnus,
t DeusinSion
;
et libi reddetur vottimin J erusa-
Iem.i
Quxrimus bic,
nc forte Rex nobis
ipsiusci-
vitatis
commendetur,
Dominuset Salvaior noster J e-
sus Christus :
cantemus
ergo
donec ad cvidenliora
pervenianius.
Possem enim
jam
dicere
ipsum
csse
cui dicitur : Tedecet
hymnus, Deus,
in Sion
;
el libi
rcddetur volumin J erusalem. Sed si
diccrem,
mihi
poliusquamScripturx crcdereiur;
et ideoforle non
mihi crederetur. Audiamus
scquentia.
5.
[vers.5.]
Exaudi,
inquit,
oralionemmeam: adle
omniscaro venict. Et habemus Dominum
diccntem,
datamsibi
polestalem
omnis camis
(J oan. xvn,2).
Cocpitergo apparcre jamRcxille,
cum
diceretur,
adleomniscaroveniet.Acl
le, inquil.,
omniscarovc-
niet.
Quarc
adillumomniscaro veniet?
Quia
carncm
assumpsit. Quo
veniet omniscaro? Tulil inde
primi-
lias cx ulero
viiginali
:
assumplis jirimitiis
cxlera
consequenlur,
nl holocauslum
complcalur.
Unde
ergo,
omniscaro? Oinnis homo. Et unde
,
oninishomo?
Numquid
omncs crcdiiuri
prrrnuniiali
snnt inChri-
sliim? Nonne nmlli
impii qui
eliani damnabiiniur?
Noiine
quotidie
niulli noncrcdcnlcs
,
insuainfideli-
tate moritiniur? Secimdiim
quid crgo intclligimus,
acl teonniiscaro veniel? Omniscaro
dixit,
omnisge-
neris caro : ex omni
generc
carnis venielur ad te.
Quidc=t,
ex omni
generc
earnis?
Numquid
vcncrunt
paupercs,
ct non vencrunl divilcs?
numquid
vcne-
rtint
bumilrs,
ct non vencrunt sublimcs?
numquid
vcncrunt
indocti,
ct non vencrunt doeli?
numqiiid
vcnerunt
viri,
ct nonvenerunt feminx?
numquid
ve-
ncruiit
domini,
et nonvenerunt servi?
numquid
ve-
ncrunt
sencs,
et nonvenerunl
juvcnes?
aut venerunt
jiivencs,
et nonvenerunt adolesccntes?aul vencrunt
adolescenlcs,
et non vencrunt
pueri?
aul venerunt
pueri,
et nonallali sttnt infanles?Poslrcmo
numquid
vcncrunt J udoci
(nam
indeerant
Aposloli,
indemulla
millia
primotradcntiitm, posteacrcdenlium);
et non
vcncrunt Grxci? aul vcncrunt
Grxei,
et nonvcnc-
ruiit Romani ? aitt vencrunl
Romani,
et nonvenerunt
Barbari? Et
quis
numerct omnes
gcnies
venientesad
eumeui dictumest : Adteomniscarovcniel?Exaticli
oralionemmeam: adteomniscarovcniet.
6.
[vers.4.]
Sermones
iniquorumprwvaluerunlsuper
nos;
el
impietales
nostrastu
propiliaberis
'.
Qtiidcst,
Sermoncs
iniquortimprwvaltteruntsuper
nos;
cl
impie-
lalesnostraslu
propiliabcris
?
Quod
nali sumus inhac
tcrra, iniquos
invenimus
quos loquenlcs
audivimus.
1
omneslibri
hie,propiliaberis;
scd infra
plerique
Iia
bent, proyitiubis.
777 ENARRATIOINPSALMUMLXIV.
778
Si
possimexplicarequodsentio, adjuvet
meintentio
CharitatisVestrx. Omnishomo
ubicutnquenascitur,
ipsiusterrx,
vel
regionis,
vel civitalis
linguamdiscit;
illiusimbuiturmoribusetvila.
Quid
faceret
puer
na-
tus inter
Paganos,
ut noncoleret
lapidem, quando
illumcultuminsinuaverunt
parenles?
Inde
prima
verba
audivit;
illumerroremcumlactesuxil: et
quia
5111
qui loquebantur majoreserant,
et
puer qui loqui
discebatinfans
eral,
unde
poterat parvulus
nisi ma-
jorum
aucloritatem
sequi,
et idsibi bonumducere
quod
illi laudarenl?
Ergo gentes
conversx adChri-
slum
postea,
et recordanles
impietates parenlum
suorum,
et dicentes
jam quod
dixit
prophela ipse
J eremias,
Veremendaciumcoluerunt
patres nostri;
vanitatem
qtue
eisnon
profuit(J erem.
xvi, 19):
cum
ergo jam
hoc dicunt,
renunlianl
opinionibus
et sa-
crilegiisparentum
suorum
iniquorum.
Sed
quia
ut
insererentur talibus
opinionibus
et
sacrilegiis, per-
suasionesfecerunt eorum
qui quanto
xlate
prxcede-
bant,
tanloauctoritate
prxcedere
debere
putabanlur;
confitelur
jam
redirevolensad J erusalemde
Baby-
lonia,
et dicit: Sermones
iniquorumprwvaluerunt
ad-
verttunot. Duxeruntnos mala
docentes;
cives
Baby-
loniscnos fecerunt
: dimisimus
Crealorem,
adora-
vimuscreaturam;
dimisimuseuma
quo
facli
sumus,
adoravimus
quodipsifecimus.
Sermonesenim
iniquo-
rvm
prwvatiterunttuper
nos: sed lamennon
oppres-
serunl nos.
Quare?Impielalet
nostraslu
propitiaberis.
lntendat CbariiasVestra.
Propitiaberisimpietates
no-
tlras : nondicilur nisi cuidamsacerdoti offerentiali-
quid,
unde
impietasexpielur
et
propitielur. Impie-
tas enimtunc dicitur
propiliari,
cum
propitius
fit
Psus
impiclati.Quidest,
lieri Deum
impielati propi-
tium? id
est, ignoscentem
el veniamdantem. Sedut
Dei venia
impetretur, propitiaiio
fit
per aliquod
sa-
crificium.Exslitit
ergo
aDeoDominomissus
quidam
sacerdos
noster; assumpsit
anobis
quod
offerretDo-
mino, ipsas
diximussanctas
primitias
carnisexutero
virginis.
HocholocaustumobtulitDeo: exlenditma-
nusin
cruce,
ut
diceret, Dirigatur
oraliomeasicutin-
censum
m
conspectu
tuo;
elevatiomanuumtnearum
tacrificium
vetperiinum(Psal.
CXL
, 2).
Sicul
nostis,
quia
Dominuscircavesperampependilinciuce(Mallh.
xxvn
, 46):
et
impietales
noslrx
propitiatx sunt;
alioqui
absorhiicrantnos: sermoncs
iniquorumprx-
valueranl
super
nos
;
duxerant nos
prxdicalores
J o-
vis,
et
Salurni,
et Mercurii : Scrniones
iniquorumprm-
valuerunt
tuper
nos. Sed
quid
facies?
Impietates
no^
ttrat,
tu
propitiaberit.
Tusacerdos
,
tu
victima;
tu
oblator,
tu oblalio.
Ipse
sacerdos
est, qui
nuncin-
grcssus
inlerioraveli,
solus ibi ex his
qui
carnem
gcstavcrnnl, intcrpellat pronobis (Hebr.
vi, I9e20).
In
ctijus
rei
figura,
inillo
primopopnlo
,
et inillo
primotemplo,
unussacerdosintrabat inSanctasan-
ctorum; populus
omnisIbrisslabat : et ille
qui
solus
ingrcdiebatur
in inlerioraveli,
offercbat sacrificium
prnpopuloforisslanle(Id.
ix, 7).Si intelligalur
bcne,
spiritus
vivilicat: si non
intclligatur,
litteraoccidil.
Modocom
legerelurApostolus,
audistis: Litleraoc-
cidit;
tpiritus
aulent
vivifical.Quid
cnim
agcretur
in
illo
populo,
J udrei
nescierunt;
sednecmodosciunt.
Deillis
quippe
dictumest:
QuamdiulegiturMoyses,
velamen
super
cor eorum
positum
est. Ibi velamen
figura
cst : sed tollelur
figura, et
apparebit
veritas
ineis
ipsis.
Sed
quando
tolletur velamen?Audi
Apo-
Stolum:
Cumaulemtransieris
l
ad
Dominum,
aufere-
lur velamen. Dum
ergo
nontranseunt ad
Dominum,
quamdiulegunt Moysen,
velamenhabent
super
cor.
Adhoc sacramentum
fulgebat
lunc facies
Moysi,
ita
utnon
potsenl
intendere
filii
Israel in
faciemejus (au-
distismodocum
legcretur);
etvelamenerat inter fa-
ciem
Moysiloquentis,
et
populum
audientemverba.
Per velumverba
audiebant;
faciemnonvidebant.
Et
quid
ait
Apostolus
? Ita ut non
postent
intendere
filii
Israel in
faciemMoysi.
Non
intendebant,inquit,
usque
in
finem(11
Cor.
ui, 6-16). Quidest, usque
t
finem
?
Usquequointelligerent
Chrislum. Dicit
quippe
Apostolus
: Finis enim
Legit Christus,
ad
justitimvt
omnicredenti
(Rom.x, 4).
Est
quidemsplendor
in fa
-
cie
Moysi,tanquam
infaciecarnali et morlali: num-
quid
diuturnusaut
aeternusesse
posset
?
Morteenim
succedente, profccto
auferrelur.
Splcndor
autem
glorix
beaii Domini nostri J esu
Christi,
sempjternus.
est. Sedillud
figura
erat
lemporalis,
hocautem
quod.
illa
ligura stgnificabatur,
verilas.
Legunt itaque,
et
non
inlelligunt
Christum: non
perducunt inlenlio-
nem
usque
in
finem, quia
velum
oppositum
negat
eis
aspectumsplendoris
interioris. Et vide ibi sub
veloCbristum. Ait
ipse
Dominusnosler J esusChri-
slus : Si crederelis
Moysi,
crederetiset
mihi;
deme-
enimille
scripsit(J oan. v, 46). Propiliatis
autem
pec-
calis noslris et
impietatibus per
illud sacriiicium.
vesperlinum,
transimus ad
Dominum,
et aufertur
velamen:
propterca
et Domino
crucifixo,
velumtem-
pli
scissumest
(Mallh. xxvn, 51).
Exaudi oratioteerm
meam: ad leomniscaro veniet. Sermones
iniqttorunu
prwvalueruntsuper nos;
et
impietates
noslrastu
pro-
piliaberis.
7.
[vers.5,6.]
Beatus
quemelegisli,
et
attumpsisti..
Quis
cst electusab
eo,
et
assumptus
?
Aliquis
ele-
clus
aSalvatorenostro J esuChristo? An
ipse
secun--
dum
carnem, quod
homo
est,
eleclus et
assumptus'
est? ut
tanquara
Verbo Dei dicatur
quod
erat in
principio,
sicut dicit
evangelista,
ln
principio
erat
Verbum,
etVerbutnerat
apudDeum,
etDeuseratVer-
butn; quia
el
ipse
est Filius
Dei,
Verbum
Dei, de
quo
etiam
dicit,
Omnia
per ipsumfaclasunt,
el sine
ipto faclttm
est nihil
(J oan.i, 1-3):
ut illi dicalur
Filio
Dei,quiaipse
est sacerdos
noster, poslea
carne
assumpta,
Beatus
quemelegisti,
el
assumpsisli:
id
est,.
illehomo
quo
indulus
es, qui coepit
ex
tempore,
na-
tus ex femina
templumquodammodo
illius
qui son*-
per
in xlernum
est,
et inaelernumfuit. An
potitw
ipse
Christus
assnmpsit quemdambeatumv et oon

F.dd.,
cumtransierint.At
Mss.,
cumtransmis:et
sic,
uli
jam
alibi ohservavimus,
legere
solet
Augustiiitis, ut
quod
inGrseco
est, epistrepse,
sitverbimedii
secunda
per-
sona.
(VitiQt-cinq.J SASCT.AUGCST.
IV.
779
S. AUGUSTINI
EPISCOPI 7M
dicitur
ipsequem
assumpsitquasi
in
plurali numero,
sed
in
singulari
?
Unum
enim
assumit, quia
unitatem
assumit. Schismata nonassumit,
haeresesnonassu-
mil: multitudinemde
se
fecerunt;
uonest unus
qui
assumatur, Qui
aulem manent
in
compage
Christi,
et membra
ejus
sunt,
faciunt
quodammodo
unum
virum,
de
quo
dicit
Apostolus
: Donec occurramus
omnes
in
agnitionem
Filii
Dei,
invirum
perfeclum,
in
mensuram
wtalis
plenitudinis
Christi
(Ephes.
iv, 13).
Itaque
unus vir assumilur,
cui
caput
est
Christus;
quiacaput
viri Chrislusest
(I
Cor.
xi, 3). Ipse
esl ille
beatusvir
qui
nonabiitincOnsilio
impiorum,
et cxtera
qux
ibi dicunlur
(Psal.
i,
1):
ipse
est
qui
asstimitur.
Non est extra
nos;
in
ipsius
membris sumus,
sub
uno
capite regimur,
uno
spiritu
omnes vivimus,
unam
palriam
omnes desideramus. Videamus
ergo
quod
ad Christumdicittir,
ulrum ad nos
pertineat,
et de nobis dicatur :
interrogemus
conscientias no-
slras,
amoremillum
perscrutemur;
et si adhtic
par-
vus
est,
et modonalus amor iste
(forte
enim modo
jn
aliquogerminavit), diligenler
exstirpet juxtager-
minantes
spinas,
idest curas sreculares,
necrescen-
do sanctum
germen
offocent.Bealus
qtiemelegisli
et
assumpsisti.
ln illo
simus,
et
assumemur;
in illo
simus,
el electi erimus.
8. El
quid
nobisdabit?
Inhabitabit, inquit,
inatriis
tuis. J erusalemilla
cst,
cui canlant
qui incipiunt
exire
de
Babylonia
: Inhabtlabilin atriis tuis.
Replcbimur
in
Uonisdomustuw.
Qux
sunt bonadomusDei?
Fratres,
constiluamus
nobis
aliquam
domumdivitem; quanlis
bonisreferta
sil, quarncopiosa
sit,
vasa
quam
niulta
ibi
aurea,
sed et
argentea; quantum
familix, quan-
tirrn
jumentorum
et animalium; ipsa denique
domus
qnam
delectet
picturis,
marmore, laquearibus,
co-
lumnis, spaliis,
cubiculis;
et dcsideranlur talia,
sed
adbucexconfusione
Babylonix. Ampttta
omnia ista
desidcria,
o civisJ erusalem; amputa!
si vis
redire,
nontedelectet
captivitas.
Sed
jamccepisti
exire: noli
retro
respicere,
noli remanere in via. Non desunt
adliuchostes
qui
libi
persuadcantcaptivitateni
ct
per-
egrinationcm
:
jam
non
prxvaleant
super
tesermones
iniquorum.
DomumDei
desidera,
ctbona
ejus
domus
desidera;
sednoli
talia, qualia
desideraresolesvelin
domo
tua,
vel indomovicini
tui,
vel indomo
palroni
tui. Alhid
quiddam
est bonumdomusillius.
Quidopus
est ut nos dicamus
qux
sint bonaillius domtis?
Ipse
indicet
qui
cantat exicns de
Babylonia
:
Replebimur,
inquit,
inbonisdomuslum.
Qux
suntbona
ista?Erexe-
ramus forlassecor ad
aurum, adargenlum,
etcxtera
pretiosa
: noli talia
quxrere;
isla
premunt,
non le-
vant. Hic
ergojam
bonailla
J erusalem,
bonaillado-
mus DOrnini,
l)ona
illa
lempli
Domini medilemur:
quiaqux
domusDomini,
hoc
ipstimtemplum
Domini.
Replebimur
inbonisdomustttw: scmclum
templumtuum,
mirabilein
justitia.
Ista sunt bona domusillius. Non
dixit, Templum
sanctumluum,
mirabilein
columnis,
mirabile
inmarmoribus,
mirabile in lectis
auratis;
sedmirabile
injustieia.
Habesforisoculosundevideas
marmoraet aurum: intus
est ocuius unde videatur
pulchritudojuslitix. lntus, inquam,
est oculusuiide
videalur
pulchritudojustiiix.
Si nullaest
pulchritudo
justitioe,
undeamalur
juslus
senex?
Qiiid
affertincor-
pore quod
oeulosdeleclet? Curva
membra,
frontem
rugatam, caput
canis
albatum,
imbecillitatem
undique
querelisplenam.
Sed
forlequia
luos oculosnon de-
lectat senex iste
decrepitus,
aures tuasdelectat:
qui-
bus vocibus?
quo
cantu? elsl forle adolescensbene
cantavit,
omniacumxtate defecerunt. Anfortesonus
verborum
ejus
delcclal aures
tuas, qui
verba
vixplena
enuriliat
lapsis
dentibtis? Tamensi
juslusest,
si alie-
numnon
concupiscitrsi
de sno
quod
babet
erogat
indigcntibus,
si bene
monet,
et reclitm
sapit,
si inte-
grc
credit',
si
paratus
est
pro
fideveriialis etiam
ipsa
confracla membra
impendere,
multi enim
marlyres
etiam
senes;
unde illumamamus?
quid
in eobonum
videmusoculiscarnis? Nihil.
Qtixdam ergo
est
pul-
chriludo
justitix, quam
videmus oculo
cordis,
el
amamus,
et
exardescimus; quam
muliumdilexerunt
bominesin
ipsismarlyribus,
cumeorummembrabe-
siix laniarent. Nonne cum
sanguis
fcedarct
omnia,
cummorsibusbelluinisviscera
funderentur,
non ha-
bebant oeuli nisi
quod
horrerent?
Quid
ibi erat
quod
amarelur,
nisi
quhi
crat inillafcedilatedilaniatoruin
membrorum
integra pulchriludo justitix?
Ista sunt
bonadomus
Dei;
his te
para
satiari. Sed ut inde sa-
tieris,
cum
perveneris;
hoc tc
oporlet
esurire et si-
lire,
cum
peregrinaris:
hoc
siti,
boc
csuri;
quiaipsa
erunt bonaDef. Audi illnm
regem
cui isla
dicuntur,
qui
venit ut te
reducat,
et se libi fecil viain
(J oau.
xiv, 6). Quid
dicit? Beati
qtti
esuriunl el sitiunt
justi'
liam, quoniamipsi
saturabuntur
(Matth. v,
6).
Sanclum
templumluum,
admirabilein
jusliiia.
Et
ipsiim
tem-
plum, fratres,
nolile
prxler
vos
cogitarc. Amateju-
stitiam,
et vosestis
icmplum
Dei.
9. Exaudi
nos,Deus,
salvatornoster.
Aperuitmodo
quem
Deumdicat. Salvator est
proprie
DominusJ e-
susChristus.
Apparuit
modo
apertius
de
quo
dixerat:
Adteomniscaroveniet.Exaudi
nos,Deus,
salvatorno-
sler. Hleunus vir
qui
assumitur in
templumDei,
et
plures sunt,
et unus cst. Ex unius
persona dixit,
Exaudi, Deus,
orationemmeam: et
quiaipse
unusex
pluribusconstal,
modo
ait,
Exaudi
nos, Deus,
salva-
tor noster. Audi illum
jamaperliusprxdicari:
Exaudi
nos, Deus,
salvator
nosler;
spes
omnium
finiutnterrm,
etinmari
longe.
Ecceundedictumest: Adteomnis
caro veniet.
Undique
venitur.
Spes
omnium
finium
terrw: non
spes
unius
anguli,
non
spes
solius
J udxae,
non
spes
solius
Africx,
non
spesPannonix,
non
spes
Orientis,
aut
Occidenlis;
sed
spes
omnium
finiuin
ter-
rm,
el inmari
longe
:
ipsorumfinium
terra. Etin mari
longe:
et
quia
in
mari,
ideo
longe.
Mareenimin
figura
dicilur sxculum
hoc,
salsitale
amarum, procellis
tur-
bulentum;
ubi homines
cupiditalibusperversis
ct
pra-
visfacti sunt velut
pisces
invicemse devorantes. At-
tcnditemarc
malum,
mare
amarum,
fluctibus
sacvum;
attendite
qualibus
ltominibus
plenum
sit.
Quis
optat
1
Plures
MSS.,
etrectum
sapit,integrunt
colU.
Alii,
fnft.
grum
credit.
-781
ENARRATIO1NPSALMUMLXIV.
<?&
hxredilatem,
nisi morteallerius?
quisoplat luerum,
nisi damnoalterius?
Quam
multi aliorumdefectione
cupiunt
sublimari!
quam
mulii ut emant
optant
alios
vendereressuas!
quomodo
seinvicem
opprimunt,
et
qni possuntdevorant!
el cumdevoraverit xinus
piscis
inajormiiioreni,
devoratur et
ipse
a
majore.
0
piseis
male,prxdam
visde
parvo; prxda
cfficieris
magno.
Qttolidie
ista
eveniunl,
anlenos
sunt;
videmus'
illa,
horreamusilla. Nonilla
againus,
fratres, quiaspes
est
ille
finium
terrm. Illesi nonesset
spes,
etin mari lon-
ge,
nondiceret
discipulis
suis: Faciamvos
piscaloret
hominum
(Malth.
IV,
19).
J aminmari
capti per
relia
fidei,
gaudeamus
nosibi natareadhucintraretia
; qnia
adhucmarehoc socvil
procellis,
sedretia
quoe
nos
ceperunt, perducenlur
ad litlus. Litlus est finisma-
ris:
ergoperventio
infinemsaeculi.Interiminlra
ipsa
retia, fratres,
bene vivamus: non retia
rumpenles
foras exeamus. Multi enim
ruperunt
relia,
et schi-
smatafecertmt,
et
foras
exierunt, quia
malos
pisces
intraretia
captos
toleraresenolledixerunt; ipsimali
facti sunt
poliusquam
illi
quos
senon
potuisse
tole-
rare dixerunt*.
Namque
illaretia
ceperunt pisces
et
bonos,
et malos. Dominusdicit : Sinule
est
regnum
ccelorum
sagenm
misstein
mare,quwcongregal
ex omni
genere; quam
cum
implela
essel
educenlet,
et secustit-
lus
sedenles,elegerunl
bonosin
vasa,
malosautem
foras
miserunt: sic eril,
inquit,
in consummalionesmcitli.
Ostendit
lillus,
ostendit finemmaris. Exibunt
Angeli,
et
separabunl
malosdemedio
justorum,
et millenl eos
incaminum
ignis:
ibi erit
flelus
etstridor denlium
(ld.
XIII, 47-50). Eia,cives J erusalem, qui
intraretia
eslis,
et
pisces
boni
eslis,
tolerale
malos;
retia noliterum-
pere:
cumillisestisin
mari;
noti cum illis eritis in
vasis.
Spe
eniinille
finiumterras,ipsetpes est,
etm
mari
longe.Long*., quia
et inmari.
10.
[vert. 7.] Pmparansmontesinfortiludinesua:
noninfortitudineillorum.
Praeparavit
enim
magnos
|>.xdicalores,
el
ipsosappellavit montes;
bumilesin
se,
escelsosinillo.
Prceparans
monlesin
fortitudme
stta.
Quid
dtcitunusex
ipsis
montibus?
Ipsiin
nobis-
metipsisresponsum
mortis
habnimus,
ul non
fidentes
in
nobis
simus,
sedinDeo
qui
suscital morluos
(II
Cor.
i,
9). Qni
inse
fidit,
et inChristonon
fidit,
non est de
hismontibus
quos
ille
prxparat
in forliludine sua.
Prmparans
monlesin
fortiludinesua,
circumcinctusin
potentalu.
Potenlalum
inlelligo
:
circumcinclus,quid
est? Christum
qui
3
inmedio
ponunt,
circumcinctum
faciunt,
id
estundiquecinctum.
Ilabeiniisillumonines
communiter;
ideoinmcdioest:
circumcingimus
illum
omnes
qui
credimus in
illum;
et
quia
fides nostra
non de viribus
nostris,
sed de illius
potentia est,
ideocircumcinctusin
potenlalu
suo,
nonnoslraforti-
tudine.
H.
[vert. 8, 9.]
Qui
conlurbas
fundum
marit. Fecit
hoc: videtur
quid
fecerit.
Prxparavit
enim montes
in fortitudine
sua;
misitillos
praedicare:
circumcin-
i
sicMss.At
Edd.,
vitemus.

iMquot!lss.,fhixerunt.
*
SicMss.At
Edd.,quem.
ctus est acredentibusin
potentatu;
et commotumest
mare;
commolumest
sxculum,
et
ccepit persequt
sanctos
ejuis.
Cireumcinctusin
potentatu
:
qui
conturbat
fundum
maris. Non
dixit, Qui
conturbas
mare; sed,
fundum
maris.Fundummarisest cor
impiorum.
Sictit
enimafundovehementiusomnia
moventur,
et fundus
conlinet
omnia;
sic
quidquidprocessit per linguam,
per manus, per potestates
diversasad
persecutionem
Eeclesix,
defundo
processit.
Si enimnonesset radix
iniquitatis
in
corde,
nonilla omnia
procederent
ad-
versusChristum.Fundum
conlurbavit,
forteut etfun-
dum
exhauriret;
namin malis
quibusdam
exhausit
mare?
iundo,
et
posuit
mare desertum. Dicit illud
alius
psalmus
:
Qui convertittnare in aridam
(Psal.
LXV, 6).
Omnes
impii
et
pagani qui crediderunt,
mare
erant;
terra facti snut: salsisfluclibus
primosteriles;
posteajuslitix
fructufecundi.
Qui
conturbas
fundum
maris : sonum
fluctuumejus quissu/feret
?
Quidest,
quissufferet
?
Quis
hoinosufferetsonum
fluctuumnia-
ris, jussiones
sublimitatumsseculi? Sedunde suffe-
runlur?
Quia prxparat
montcs in
forliludine' sua.
Quod ergo
dixit,
quis sufferel?
hoc
ait,
Nos
ipsi per
nosmetipsos
sufferre illas
perseculiones
non
posse-
mus,
nisi ille daret fortiludinem.
Qui
conittrbas
fun-
dummaris: sonum
flucluumejusquissufferet
?
12. Turbabuntur
gentes.
Primo
lurbabuplur:
sedilli
monles
parali
infortitudine
Cbrisli,
numquid
turbati
sunl ? Turbatum est
mare;
elisum est in
montes:
mare fractum
est;
montes inconcussi manserunt.
Turbabuntur
gentes
: et timebunl omnes. Ecce
jam
omnes timent: antea
qui
conlurbali
sunt, tirnentjam
omnes. Non' timuerunl
Christiani,
ct limenlur
jam
Chrisliani. Omnes
qui persequebanliir,
modoliment.
Superavit
enimille
qui
circumcincius est in
potcn-
talu;
sicad illumvenit omnis
caro,
ut cxteri
pau-
citate
ipsa jam
timeant. Et
limebuntomnes
qui
inha-
bitunl
finesterrm,
a
signis
tuis. Miraculaenimfecerunt
Aposioli;
et inde omnes lines terrae
limuerunt,
et
crediderunt.
13. Exitusmaneet
vespere
delectabis: id
cst,
dele-
ctabilesfacis. J aministavita
quid
nobis
promillitur?
Exilus deleclabis
*
maneel
vespere.
Sunt exilus
mane;
sunt exitus
vespere.
Mane
significat prosperitalem
saeculi;vesperesignificat
tribulationemsxculi.
lntendat
CharitasVeslra-
(inulroque
enimtentalur animaliu-
raana);
el
prosperitate
ne
corrumpatur,
et
adversilate
ne
frangatur.
Ideoautemmane
prosperitatera
signi-
iicat, quia
manelxtum
cst,
transactavelut tristitia
noclis. Tristesautemsunt
tenebrx,
veniente
yespera:
ideoveniente
quasi
mundi
vespera,
obtulit
sacrificium
vespertinum.
Non
ergo
limeat
unusquisque
vesperam,
nec mane
corrumpatur
3. Eccenescio
quis,
ut
facias
mali
aliquid, promisitlucrum;
maneest: arridet libi
amplapecunia;
manetibi fit. Noli
corrumpi,
et lia-
*
SicEr.etMss.At
Lov.,
et.

sic
aliquot
Mss.
Quidam
vero,
deleclabites. At
Edd.,
de-
leclabilis.
3
sicMSS.
exceptispaucisqui
eumEr.
habent,
nemane
corrumpatur.Mim.:riosergo HmeaMus
unusquisque
te
sperum,
nemane
carrumpamur.
985
S. AUGUSTINIEPISCOPI 784
hebis exitummane. Si enimhabes
exitum,
non
capie-
rls. Sicest enim
promissiolucri, quasi
escainrausci-
pula
: coarctaris,
et non est
qua
exeas; caperis
in
muscipula.
Dedit aulemtibi exilum DominusDeus
luus,
nelucro
capiaris,
cumtibi dicit incorde:
Ego
sumdivitix lux. Noli atlendere
quod
mundus
promit-
tii,
sed
quodpromiltit
Conditormundi: altende
quod
tibi
promisit
Deusfacienli
justitiam,
etconlemne
quod
tibi
promiltit
bomo,
ut abducata
justitia,
et adducat
ad
injuslitiam.
Noli
ergo
attendere
quod
mundus
pro-
millit,
sed
quod
Conditor
mundi;
et habebisexilum
mane
per
Doininiverbumdicentis :
Quidprodest
ho-
mini,
si lotummundum
lucrelur,
aninueautemstuede-
trimentum
patiatur
(Mallh. xvi, 26)
?Scdille
qui
te
promisso
Iucro
corrumpere,
et ad
iniquilatem
ad-
ducerenon
potuit,
minabitur
pcenas,
et converlel se
ad
inimicitias,
et
incipiet
libi dicere
: Si hocnonfe-
ceris, ego
oslendam
, ego
faciam
;
habcbismeiniini-
cuin. Primo cumlucrum
promittebal,
manelibi erat:
modo
jamvesperascit;
tristis facluses. Sed
qui
dedit
tibi exitummane
,
dabil et
vespere. Quomodo
con-
tempsisti
manesxculi ex luce
Domini,
siccontemne
et
vespcram
ex
passionibus
Domini,
ul dicasanimse
tux:
Quid
roihi
aropiius
facturusest isle
quampassus
est
pro
me Dominusmeus? Teneam
l
justitiam,
non
cousenliamad
iniquitatem.
Sxviat incarne:
frange-
tur
muscipula,
et volaboadDominummeum
qui
mihi
ait: Noliletimereeos
qui corpusoccidunt,
animamau-
temnon
possunt
occidere
(ld.
x, 28).
Et de
ipso
cor-
pre
securilatemdedil dicens:
Capitluscapilis
vestri
non
peribil (Luc. xxi, 18). Magnifice
hic
posuit,
Dele--
clnbisexitusmaneet
vespere.
Si enimnonledelectet
ipse
exitus,
nonlaborabisexireinde. Mittis
caput
in
lucrum
promissum,
si nontedelectet
promissio
Sal-
valoris. Et
rursus,
cedis
tentanti,
et
terrenti,
si non
te dclcctet ille
qui prior passus est,
ul libi exitumfa-
ceret. Exitusmaneet
vespere
deleclabis.
14.
[vers.10.]
Visilastilerram,
etinebriaslieam.Unde
inebriavit lerram?Calixtuusinebrians
quamprmcla-
rus esl
(Psal.
xxn
, 5)!
Visitasli
terram,
el inebriasli
eam: misisti nubes
tuas,
pluerunt prxdicaiionem
veritatis,
inebriatacst terra.
Muliipitcasti
ditareeam.
Undc
mulliplicasti
eamdilare?FluviusDei
replelus
est
aqutt.
Quisest fluvius
Dei?
Populus
Dei. Primus
po-
pulusreplclusest,
undecxtera lerra
rigarelur.
Audi
illum
promitlcntemaquam
: Si
quissitit,
venialet bi-
bal.
Qui
credilin
tne, ftuininaaquw
vivmdevenlre
ejus
fluenl (J oan.yn,
57el
58).
Si
flumina,
et unusfluvius
;
quia jiroptcr
unitatemmitlli unumsuut. MullxEc-
clesix,
ct una
Ecclesia;
multi
fidelcs,
el una
sponsa
Clnisii : sic mulla
flumiiia,
et unus fluvius. Credide-
runt multi
lsraelitx,
ct
iinplcli
sunt
Spiritu
sancto:
inde diffusi sunt
per Gentes;
cceperunt prxdicare
vcritatem
,
et defluvioDei
qui implelus
est
aqua,
ir-
rigala
esl tota terra. Parasti cibum
itlorum;
quia
ita
est
prmparatio
lua. Non
quia
le
promeruerunt, quibus
pcccata
donasti: merita illotummala
cranl;
sedtu
*
EUd.,
utteneam.
Particula,ut,
abestaMss.
propter
misericordiamluam
, quia
ita ett
prwparatio
lua,
ita
parasti
cibumitlorum.
15.
[vers.11.] Sulcosejut
inebria.Fiant
ergoprirao
sulci
qui
inebrientur : durilia
pecloris
nostri
aperiatur
vomeresermonis
Dei,
Sulcos
ejus inebria; tnultiplica
generalionesejus.
Videmus:
credunt,
et excredenli-
busalii
credunt,
et ex illisalii
credunt;
et nonsuffi-
cit uni homini ut factus
ipse
fidelisunuralucrelur '.
Sic
multiplicalur
ct semen :
paucagranamittunlur,
et
segetes exsurgunl.
Sulcos
ejusinebria; multipiica
generationesejus
: inslillicidiissuis
latabitur,
cumexo-
rielur. Id
est, antequam
sit forte idonea
capacitali
fluminis,
cum
exorietur,
in ttillicidiis
suis,
idest sibi
congruis,
tmtabitur.Parvulis eniinadbucet infirmis
stillantur
quxdam
desacramemis
, quia
non
possnnt
capereplenitudiiiem
veritatis. Audi
quomodo
siillet
parvulis
dum
exoriuntur,
idest inrecenti ortu
minus
capacibus.Apostolus
dicil: Non
potui
vobis
loquiquasi
spirilualibus,
sed
quasi carnalibus, quasi parvulis
in
Christo
(I
Cor.
m, 1).
Cum
dicit, parvulis
in
Christo,
jam
dicit
exortos,
sednondumidoneosad
capiendam
illamuberem
sapienliam,
de
qua
dicit :
Sapientiam
toquimur
inter
perfectos(Id. u,
6
).
Lxtetur inslilli-
cidiis
suis,
cumexorilur et
augelur;
roboralus
*
ca-
piet
et
sapienliam
:
quomodo
infansnutritur
lacle,
el
fit idoneus
cibo;
tamen
primo
de
ipso
cibocui minus
idoneus
erat,
illi lac faclumcst. In stillicidiissuis
Imtabitur,
cumexorielur.
16.
[vers.12.]
Benedicescoronamanni
benignilatis
tum.Seminalur
modo,
crescit
quodseminalur,
erit et
messis. Et modo
super
semen
superseminavit
iuimi-
cus
zizania;
et exorti sunt mali inler
bonos, pseudo-
chrisliani,
similemhabentes
herbam,
sednon
parem
fructum. Elenim zizaniaea
proprie dicuntur, qux
nascuntur in simiiitudine frumentorum
;
sicuti est
lolium,
siculi esl
avena,
et cxtera lalia
qux primam
herbam
prorsus
similemhabent.
Proplerea
desemi-
nationezizaniorumhocdicitDominus: Venit
inimicus,
el
superseminavit zizania;
cumautemcrevissetherba
,
et
fructumfecisset,
tunc
apparuerunt
zizania.
Ergo
venit
inimicus,
el
superseminavit
zizania: sed
quid
fecit tri-
tico?Non
opprimilur
zizaniis
frumentum;
imo
per
to-
krantiam zizaniorumcrescit fructus fruraentorum.
Ipse
cnimDominusdixit
quibusdamoperariisyolen-
tibuseradicarezizania: Sinile
utraque
crescere
usque
ad
messem,
ne
forte
cumvulliseradicare
zixania,
eradi-
cetissimul el
frumentum;
sedin
tempore
tnessisdicam
messoribus:
Colligiieprimum
zizania
,
et
alligatcfasci-
culosad
comburendum;frumentum
aulemrecondtlein
horreum
(Mallh.xm, 25-30).
Illeest finis
anni,
messis
sseculi.Benedicescoronamanni
benignitatis
lum.Coro-
namubi
audis,
gloria
viclorix
significalur.
VinceDia-
bolum
,
et babebiscoronam. Benedicescoronamanni
benignilalis
lum.Rursuscommendat
benignitalemDei,
ne
quisquam
de suismerilis
glorietur.
17.
[vers. 13.]
Et
campi
lui
replebuntur
ubertate.
1
sicomnesMss.AtEdd.ut
factusipse
sit
fidelis,
si non
etaliumlucretur.
sic
aliquot
Mss.At
Edd.,
cum
exorielur,augiatur
el ro
boretur.
78!
ENARRATIO
1NPSALMUMLXV. ,
786
Pinguescentfinet
deserti,
et collesexsultalioneaccin-
gentur.
Campi, collcs,
flnes
deserti,
iidem
ipsi
sunt
homines.
Campi propter sequalitatem
:
ergo propter
sequalitatem,
indedicti sunt
campi, populi justi.
Col-
les
propter
erectionem; quiaerigit
inseDeuseos
qui
sehumiliant. Fines
deserti,
omnesGentes.
Quare
fi-
nes deserli? Deserti
erant;
nullus ad eos
Propheta
missuserat: sic erant illi
quomodo
eremus, qua
non
transit homo. NullumverbumDei missuraest adGen-
tes:soli
populo
Israel
prxdicaveruntProphetae.Ventum
cst ad
Dominum;
crediderunl frumenlain
ipsopopulo
J udxorum. Namdixit tunc
discipulis
: Dicitis
quia
longe
est messis
; respicite,
et videte
quia
atbwsuntre-
giones
admessem.Fuit
ergo
messis
prima;
erit secun-
da in ultirao sxculo. Messis
prima
de
J udaeis;
quia
mitlebanlur adillos
Prophetx
annuntiantesventurum
Salvatorem.ldeodixit
discipulis
suis
Dominus,
Vide-
te
quia
albwsunt
regiones
ad messem:
rcgionesutique
J udxae.
Alii, inquit, laboraverunt,
et vosineorumla-
boresintrastis
(J oan. rv, 35, 38).
Laboraverunl Pro-
plietx
ul
scminarent,
et voscumfalce intrastis ad
illorumlabores. Factaest
ergoprimamessis;
et
inde,
de
ipso
fruroento
quod
tunc
purgatumest,
seminatus
est orbis
terrarum,
ut
surgat
aliamessis
qux
infine
inetenda est. In secunda messe
superseminata
sunt
zizania;
modohiclaboratur.
Quomodo
inilla
prima
laboraverunt
Prophetx, quousque
veniret
Dominus;
sic in ista secundalaboraverunt
Aposloli,
et omnes
prxdicalores
veritatis
laborant, quousque
in finem
Dominusmiltat inmessem
Angclos
suos. Antea
crgo
deserlum
erat;
sed
pinguescentfines
deserti.Ecceubi
Prophetae
non
sonuerant,
Dominus
Prophelarum
ac-
ceplus
est.
Pinguescentfinesdeserti,
el exsultatione
colles
accingenlur. j
lf>.
[vers.14.]
Induti sunt arielesovium: subattdien-
dum,
exsullatione.
Qua
enimexsultationecollesaccin-
genlur,
hac induuntur arietesovium.
Ipsi arieles, qui
colles. Colles
enim,
eminentiore
gralia; arieles,
quia
duces
gregum.
Arietes
ergoApostoli
induii sunt ex-
sultalione, gaudent
defructibus
suis;
nonsinc causa
laboraverunt,
nonsine causa
prxdicaverunt.
Induti
sunt arieles
ovium;
et convallesabundabunt
frumento
:
et humiles
populi
multumfructumafferent. Clama-
bunt: inde abundabunt
frumento, quia
clamabunt.
Quid
clamabunt? Etenim
hymnum
dicent. Aliud est
enimclaraareadversus
Deum,
aliud
hymnumdicere;
aliudclamare
sacrilegia,
aliudclamarelaudesDei. Si
clamasin
blasphemia, spinas protulisti;
si clamasin
bymno,
abundasfrumento.
IN PSALMUM LXV
ENARRATIO.
SERMOADPLEBEM.
I.
[ven. 1.]
Inscribilur intitulo
psalmusiste,
ln
finem,
canticumPsalmi resurrectionis.In
finem
cum
auditis,
quando
Psalmi
pronuntiantur,
in Cbristum
inlelligile;
dicente
Apostolo
: Finis enim
Legis
Chri-
slus,
ad
jnstitiam
omni credenti
(Rom. x, 4). Quo-'
modo
ergo
hic canletur
resurrectio,
et
cujus
resur-
rectio,
quantum ipse
donare et
aperire dignatur,
audietis.
ResurrectionemenimChristiani novimus in
capite
nostro
jam factam,
et in membris
futuram.
Caput
EcclesiaeChristus
est,
membraChristi Ecclesia
{Coloss.i,
18). Qtiod
prxcessit
in
capite, sequelur
in
corpore.
Hxc est
spes
nostra: adhoc credimus
,
ad
hoc
duramus,
et
perseveramus
in
laota
malignitale
hujus sxculi, consolantenos
spe, antequamspes
fiat
res. Res enimerit cumet nos
resurrexerimus,
et in
coelestem
*
habilum
commulali, xquales Angelis
facli
fuerimus.
Quis
hoc
sperareauderet,
nisi veritas
pro-
mitterel? Hanc autem
spem promissam
sibi J udxi
tenebant;
et deboniset
quasi jusiis operibus
raultum
gloriabantur, quodacceperantLegem
secundum
quam
vivendoet hic haberent bona
carnalia,
et in resurre-
ctione morluorum lalia
sperabant
de
qualibus
hic
gaudebant. Propterea Sadducxis, qui negabant
fulu-
ram
resurrectionem,
J udxi
respondere
non
poterant
proponenlibusquxstionem, quam
Domino
proposue-
runt iidemSadducxi. Hincenim
intelligimus
eoshanc
quxstionem
solverenon
potuisse, quia
Dominosol-
ventemirali sunt.
Proponebant ergo
Sadducxi
qux-
slionemde
quadammuliere, quae
habuit
septem
viros;
non
simul,
sed succedentes sibi. Erat enim hoc
legis
ad
populum
propagandum,
ut
qui
fortesineIibe-
ris
defungeretur,
frater
ejus,
si
habercl,
acciperet
uxorem
ejus,
ad suscitandumsemenfratri suo
(Deut.
xxv, 5). Propositaergo
illa
mulicre, qux
habuit se-
ptem
virosoninesmorluossine
liberis,
ei adhocoffi-
cium
implendum
ducentes frairis
uxorem,
dixerunt
quxrentes
: ln resurrectione
cujus
eorumcril ttxor?
Procul dubioJ udxi non
fatigarentur
,
nondeficerent
in isla
quxstione,
si non talia sibi inresurreclione
sperarent, qualiaagebant
inhacvila. Dominusaulem
xqualilatem Angelorumpromitlens,
nonhumanam
carnis
corruplionem,
ait illis :
Erratis,
nescientes
Scripturas, neque
virtulemDei. In resurrectioneenim
nequenubent,neque
uxoresducent:
neqtte
enim
incipient
mori,
sederttnt
wqualesAngelis
Dei
(Malth.xxn,
25
30,
etLuc.
xx,
27-56).
Demonslravit
quod
ibi sit
necessaria
successio,
ubi doletttrdecessioa:
jbi
quia
decessores
non
erunt,
nec successores
quxrentur.
Adbocenim
subjecit:
Nonenim
incipient
mori. Vcrumlamen
quia
J udaci
tenebant,
etsi
carnaliter,
sjtem
resurrectionis
fulurx, gavisi
sunt
responsum
esse
Sadducxis,
cum
quibus
illiserat debac
ancipiii
et
obscura
quxslionc
cerlamen. Tcnebant
ergo
J udxi
spem
resurrectionis
mortuorum;
et solossead
beatamvitamresurrectu-
ros
sperabanta propter opusLegis,
ct
propter justifi-
cationes
Scripturarum, quas
habebant soli
J udxi,
et
Gentesnonhabebant. Crucifixusest
Christus;
cmcitas
ex
parle
Israel
factaesl,
ut
plenitudo
Genliuminlraret
(Rom. xi, 25)
: hoc
Apostolo
dicente.
Coepit
etiarn
Gentibus
promitli
resurrectio
mortuorum,
credentibus
1
rlerique
MSS., ccelestium.
8
SicMss.At
Edd.,
ibi ttonsitnecessaria
successio,
ubidc
lelurdecessio.

rleriqucMss.,
soliseadbeatam
vilamresurrecturospu-
tabant
Y87
S. AUGUSTINIEPISCOPI
inJ esnmChristum
qUod
resurrexerit. Inde
psalmus
isteest advfersus
proesurhplionem
et
superbtam
J udxo-
rum, pro
fideGentiuniad eamdem
spem
resurrectio-
nis vdcatarum.
2.
Quodammodo,
fratres
mei,
animum
'
Psalnii
audislis. Inhbc
quod
dixi,
inhoc
quodproposui,
tota
vestra
Siispendatur
inlentio;
hinc vos nulla
cogilatio
avertal: contra
prxsumptionem
dicitur J udxorum
,
qui
de
jusiificaiionibus
Legissperabant
sibi resurre-
ctionem,
et crucilixeruntChristum
qui primus
resur-
rexit,
honmembraresurrectura
solosJ udxos habilb-
rus
*,
sed omnes
qui
in eumcredidissent,
id est
Oriines
gehtes.
lnde
ccepit:
J uvilaleDeo.
Qui
? Omnis
terra. Non
ergo
sola J udaea.
Videte, fratres, quem-
admodtim commendelur uhiversiias Ecclesix toto
orbediffusx
;
etnonsolumdoleteJ udxos
qui gratiam
istamGenlibus invidebant,
sed
plus
hxreticos
plan-
gite.
Si cnimdolcndi sunt
qui
collectinon
sunt, quanto
amplius qui
collecii divisi sunt? J ubilate
Deo,
omnis
terra.
Quidesl,
J ubilate?Invocem
erumpitegaudiorum,
si non
polestis
verborum. Nonenimverbis
jubilatur;
sedsolus
gaudentium
sonilusredditur, quasi partu-
rientis et
parientis
cordisloetitiamin vocemrei con-
ceptx
8,qux
verbis
explicari
non
possit.
J ubilale
Deo,
omnisterra: nemo
jubilet
in
parte.
Nemo, inquam,
jubilet
in
parte
: omnis terra
jubilet,
Calholica
jubi-
let. Caiholjcatotumtenet:
quicumquepartemlenet,
et atoto
prxcisus
est,
ululare
vult,
non
jubilare.
J u-
bilate
Deo,
omnisterra.
3.
[
vers. 2.
]
Psallite autem nomini
ejus. Quid
dixit? Psallentibus vobis benedicatur
nomen
ejus.
Quid
sit autem
psallere,
heri
dixi,
et credomeminisse
Charitatem Vestram. Psallere,
est
organum
etiam
assutnere
quod psalterium
dicitur,
et
pulsu alque
opere
manuumvocibusconcdrdare. Si
ergojubilatis
quod
Deus
audiat, psallite
etiam
quod
homines et vi-
deant et
audiant;
sednonnomini veslro. Caveteenim
facerejustiliam
veslramcoram
Iwminibus,
ut videamini
abeis
(Matth.
vi,
1),
Et
propler cujus nomen,
in-
quies, psallam,
ut non
4
videaiiturabhominibus
opera
mca? Attenditealioloco: Luceanl
opera
veslracoram
hominibus,
ul vidcantbona
facta
vestra,
el
gtorificent
Patremvestrum
qui
in cmlisest
(Id. v, 16).
Videant
bona
facta
veslra,
et
glorificenl,
non
vos,
sed Deum.
Namsi
propter
vos
glorificandos
facitis
operabona,
rcspondelur quod ipsc
dixit de
quibusdam
ialibus:
Amendicorobis
; perceperunt
mercedemsuam. Et ite-
rum:
AHoquin
mercedemnon habebilis
apud
Palrem
veslrum
qui
incmlisesl
(Id. vi, 2,
1). Ergo, inquies,
debcoabscondere
opera
mea,
ne faciamcoramhoini-
nibus?Non.
Scdquid
ait? Luceant
opera
vestracorain
hominibus.
Anceps ergo
remanebo
: bac mihi dicis
,
Cavete
facerejustiiiam
vestramcoram
hominibus;
hac
niilii
dicis,
Luceant
opera
vestrabonacoram
hominibits;
quid
observabo?
quid
faciam?
quidrelinquam
?Tam
non
potest
bomoservireduobusdominisdiversa
ju-
1
omnespropeMss.,
animam.
*
Sic
aliquot
Mss.AtEdd.,
habituros.

MSS
,
invoceIwtitiw(vel Iwtiliam)
rei
conceplx.
*
Abest,
non,
a
plerisque
Mss.
bentibus, quam
necuni diversa
jubenti. Non,
ait Do-
minus,
diversa
jubeo. Finematteride,
iri flnem
canla;
quo
fine
facias,
vide. Si ideofacis ut lu
gloriflceris,
hoc
prohibui;
si auteih ideo Ut tieus
gloriflcetur,
hoc
jussi.
Psallite
ergo,
non iioiiiini
vcstrO,
sed
nomini D.miini Dei vestri. Vos
psallitc;
illc laiide-
lur: vos bene
vivite;
ille
gloriflcetur.
Unde enim
babelis
ipstirh
bcne vitere? Si xiernutn
haberetis,
nunqitam
male
vixissetis;
si a vobis
habfcretis,
nunquam
hon
'
benevixisselis: Psalliteauiehinomini
cjus.
4. Dute
gloriam
laucli
ejus.
Toiamintentionemno-
slraminlaudemDei
mittit;
nihil nobis
relinquit
unde
laudemur. Gloricmur inde
magis11,
et
gaudeamus;
illi
intixreamus,
in illolandemiir. Audistiscum
lege-
rctur
Apostolus
: Videlevocalionem
vestram,
fratres;
quia
nonmulli
sapienles
secundum
camem,
non multi
potentes,
nontnulli
nobiles,
sedslultamnndi
elegit
Deus
itl
confundatsapientes;
et
infirma
mundi
elegil
Deusut
confundatfortia;
et
ignobilia
mundi
elegitDeus,
el ea
quw
non
sunt, tanquamquwsunt,
ul ea
quw
sunteva-
cuentur
(I
Cor.
i,
26-28). Quid
voltiitdicere?
quid
vo-
luit ostendere? DescenditDominusDeusnoster J esus
Christus
3
repararegenushumanum,
et dare
graliam
suamomnibus
inlelligentibus quia gralia
illius
est,
nonmeritaeorum
;
el ne
qhxlibet pcrsonagloriaretur
in
carne,
infirmos
elegit.
Namindc non est electus
etiamilleNathanael.
Quid
enimlibi
videlur,
ut
publi-
canuminteloniosedenlem
eligeret
Matihxum
(Matlli.
IX
, 9),
et non
eligeret
Nathanael cui
perhibuit
testi-
monium
ipseDominus,
dicens: Ecceverus
Israelita,
inquo
dolusnonesl?
Intelligilur ergo
Nalhanael iste
doctus fuisse in
Lege.
Non
quia
doctos non erat
electurus : sed si
ipsosprimoelegisset,
doctrinx su
meritoseelectos
putarenl;
itaillontinscieniialauda-
relur,
el laus Christi
gratix
minueretur. Perhibuit
lestimonium
tanquam
bono
fideli,
in
quo
dolus non
erat;
sed tameu eumnon
assumpsit
inter illosdiscr-
pulos, quos primum
idiolas
elegit.
Et unde
intelligi-
mus
quod
ille
peritus
erat
Legis
?
Quando
audivit ab
unoex eis
qui
secuti erant
Dominum, dicente,
tnve-
nintus
Messiam,quod inlerpretalurChrislus, quxsivit
unde;
ct dictum
est,
A Nazareth: et
ille,
A Nazareth
polestaliquid
boni esse. Procul
dubio, qui
intellexit
quia
a Nazareth
polest aliquid
boni
esse, perilus
erat
Lcgis,
et behe
Prophetas inspexerat.
Novi esse
inillisverbis aliam
pronuntiationem;
seda
pruden-
tioribus nonest
approbala
: ut
quasi desperasse
vide-
retur
ille,
cumaudiens
dixisset,
A Nazdreih
potest
tiliquid
boiiiCsse?id
est, nnmquidpotest?
Sic
pronun-
liando
quasi desperaret. Sequilur
auiem
ibi, Veni,
et
vide
(J oan.i, 41-47).
Hxcverba,
id
est, Veni,
et
vide,
ulramque possunl pronuntialioncmsequi.
Si
dicas,
quasi
non
credens,
A Nazareth
poleslaliquid
boniesse?
respondelur,
Veni,
etvide
quod
non credis. Rursussi
1
Edd.
etMss., nunquam
bene: omissa
negatione,qus
abessesalvosensunon
poterat.
8
sicMss.At
Edd.,
iri Deo.
*
Edd.,
in
spiritureparare.Abest,
in
spirilu,
a
plerisqae
MS8.
789 ENARRATIOIN
PSALMUMLXV.
790
dicas
confirmans,
A Nazareth
potestaliquid
boni
esse;
respondelur, Veni,
elvide
quara
veresilbonum
quod
nuntio a
Nazarelh;
et
quam
recte
credas, vcni,
et
cxperire.
Hinclamcn exislimatur doctusillein
Lege
fuisse, quia
iionesl eleciusinler
disciptilos
abillo
qui
stultamundi
priuselcgit;
cumlanluni ei
perhibuerit
leslimoniumDominusdicens: Eccevere
Israelita,
in
quo
dolusnonest.
Elegil ergo
Dominus
postea
otora-
tores
;
sedilli
superbirent,
si non
priuseligeretpisca-
tores:
elegitdiyites;
sed dicerent merito diviliarttm
suarumseeleclos
esse,
nisi
primoelegissctpauperes:
clegit imperatorespostea;
sedmeliusest ut Komam
cumvenerit
imperator, depositodiaderaate, ploret
ad
memoriam
piscatoris, quam
ui
piscator ploret
ad
memoriam
imperatoris- Infirma
enim mundi
elegit
Deits,
ut
confundatforlia;
et
ignobilia
mundi
elegit,
et
ea
quw
non
tunt,
lanquainqum
sunl,
ul ea
qum
sunt
evacuentur. Et
qtiidsequitur
?Conclusit
Apostolus
: Ut
non
glorielur
coiamDeoomniscaro. Videle
quemad-
modumnobis abstulit
gloriam,
ut daret
gloriam
:
abstulitnostram
,
ut daret suam
;
abstulit
iuanem,
ut
daret
plenam;
abstulit
nutantem,
ut daret solidam.
Quantoergogloria
nostrafortior et
firmior,
quia
ih
Deoest! Non
ergo
intc debes
gloriari; jirohibuit
ve-
ritas: sed
quod
ait
Apostolus,
hoc
prxccpit veritas,
Quigtoriatur,
tnDomino
glorielur(ICor.i, 29,31).
Dale
ergo gloriam
taudi
ejus.
Noliteimilari
J udxos, qui
quasi
merltis stiis volebant tribuere
juslificaiiones
suas,
et invidebantGentibusaccedentibusad
gratiam
evangelicam,
ut
peccala
omniadonarenlur
eis; quasi
illi nonhaberent
quod
sibi
donarelur; jam, quasi
boni
operarii,
mercedem
exspectantes.
Etcumadhuc
xgroli
cssent,
sanosseesse
putabant,
el inde
periculosius
xgroiabant.
Namsi vel mitius
xgrotassent,
non
quasi
phrenelici
medicumoccidissent. Date
gloriam
laudi
ejus.
5.
[
vers.3.
]
DiciteDeo:
Quam
limendasunt
opera
tua!
Quaretimenda,
et
nqn
amanda? Audi aliamvo-
cem
psahni
: ServileDominoin
limore,
et exsultaleei
cumtremore
(
Psal.
ii,
H
). Quid
sihi hocvult? Audl
vocem
Apostoli:
Cum
fimore,iuquit,
ettretnorevestram
ipsorum
salutem
operamini.Quare,
cttmtimoreettre-
more?
Subjccit
causam: Deus est enim
qui operalur
in
vobis,
el
vetle,etoperari,pro
bonavoluntale
(Philipp.
n, 12,15).
Si
ergo
Deus
operatur
in
le, gratia
Dei
bcne
operaris,
nonviribus luis.
Ergo
si
gaudes,
el
limc;
ncfortc
quod
datumest
huinili,
auferatur su-
perbo. Nam,
ul
noveritis
bocessefactumde
ipsa
su-
pcrbiaJ tidacoriun,quasi
seex
operibus Legisjustifi-
cantiuin,
et idcocadcnlium
,
dicit alius
psalraus
: Hi
incurribus
,
el hi in
equis, quasi
in suis
quibusdara
passibus
et instrumenlisaderectionemsuam
;
nosau-
tem,inquit,
InomineDomini Dei nostri
magnificabi-
iimr: Hi in
cufribus,
el hi in
equis;
nosauleminno-
muneDomini Dei nostri
magnificabimur.
Vide
quem-
admodumilli extollebantur in
se;
vidc
quemadmo-
dumisli
glor-iabaniur
inDeo.
Propteceaquid
seculum
061?Ilits
obliguti
sunl
pedes
,
et
cecidcritnl;
nosautem
surreximus,
et erecit sumus( Psal.
xix, 8,
9
).
Audi
ipsum
Dominumhostrumhocidera
dicentcm:
Ego,
inqtiit, vcni, ttt
qui
non
videht,videant;
elquitidenl ,
cwci
fiant.
Videinuna
partebonitatem;
Inalla
quasi
nialiliam. Sed
quid
illotnelius?
quid
misericordiuS?
quid justius? Quare
ergo, qUi
non
vident,
videant?
Propler bcnilatem.Quare ,
el
qui vident,
cmci
fidill?
Propler
elationem. Et vere
videbant,
ct facli sunt
cxci ?Non
videbaril,
sedVideresibi
videbantur. Nam
ecce
videle,
fratres : cum
dlcerent
ipsi J udxi,
Num
sumuscmci?aitillii
Dominus,
Si cmci
essetis,peccatum
nonhaberelis: tnodo
autetnquiadicitis,
Videmus,pec-
catumvestrumittvobismanet
(J oan.
IX
,
39-41
).
Ad
medicum
venisli; Videreledicis?
Cessabdnt
collyria;
semper
cxcusremanebis:
confiteretecxcurii.ut
illtt-
minari merearis. Allende
J udxos; atlende
Gentes.
0'
non
vident, videant, inquit:
ideo
veni,
ut
qui
vi-
dent,
cwci
fiant. Ipsum
Domintiinnosfriirh
J esum
Christumincamevidebam
J udxi; Gentesnonvidc-
bant : ecce
qui vidcrunt, crucifixerunt;
qui
nonvi-
derunl,
crediderunt.
Ergo quidfecisti,
o
Chrislc,
adversus
superbos? quid
fecisti?Videinus
,
quia
di-
gnatuses,
ct membratua
sumus;
videmus: abscon-
disti Deum
;
objecisti
hominem.
Quare
boc? Ut
cwcilasex
parle
lsrael
fieret,
et
pleniludo
Cenlium
inlrarel. Ad hoc abscondisti
Deum, et hominem
aspectibusobjecisli. Videbant,
et non
videbanl : vi-
dcbant
quodacceperas,
et nohvidebant
quod
eras S
vidcbant formam
servi,
non videbanl formamDet
(Pltilipp. ii, 6, 7);
formam
servi, quamajor
estPa-
lcr
(
J oan.
xiv, 28);
nonformam
Dei, proptcr
quam
modoaudislis
, Ego
el Paler unumsumus
(ld. x,
30).
Tennerunt
quodvidebant,
cruxifixerunt
qtiod
vlde-
banl;
insultaverunt ei
quemvidebant,
non
agnpve-
runt
qui
latcbat. Audi
Aposlolum
dicentem: i enim
cognovissent,nunquam
Dominum
glorimcrucifixissent
(I
Cor.
II,
8
). Ergo
Genles
ijux
vocatx eslis
,
ailen-
diteramos
praccisospropler severilateni;
vosaulcm
inserlos
propter
bonitatem
,
et
participes
factos
pin-
guedinisolex,
nonaltum
sapieiites;
idest non
super-
bientes. Nonenimluradicem
portas, ait;
sedradix
le.
Magis
terreamini,
quia
videlis
amputatos
ramos
haturales. J udxi enim
per
Palriarchas
venerunt;
de
carneAbrahx nati sunt. Et
quid
ait
Apostolus?
Sed
dicis: Fracli sttnt
rami,
ut
ego
inserar.
Bene;
propler
in-
fidelitatemfracti
sunt.Tu
autem,inquit, fidestas;
noli
allum
sapere,
sedlime: si enimnaturalibusramisDeus
non
pepercit, neque
libi
parcet.
Atlende
ergo
ramos
fractos,
et leinsertum: holi extoIU
super
ramosfra-
clos;
scd
magis
dicito
Deo, Quam
metuendasunl
opera
tua! Fralres
,
si adversusJ udxos olim
prxcisos
de
radicePalriarcharumextollerenosnon
debemus,
sed
limere
polius,
etdicere
Deo,Quatn
timendasunt
opera
tua!
quanto
minusnonnosdebemusexlollereadver-
susrecentia vulnera
prxcisionum?
Prxcisi sunt ante
J udsei;
insertx sunt Gentes: de
ipsa
inserlione
prse-
cisi sunt
hxretici;
sed
neque
contraillos nos exloi-
lere
debemus,
neforle
prxcidi mereatur, quem
de-
lectat insullare
prxcisis.
Fralres
mci, qualiscutnque
cpiscopi
vox sonuit
vobis, rogamus
voslil cavealis:
791. S. AUGUSTINIEPISCOPI
792
quicumque
mEcclesia
eslis,
notiteinsuitareeis
qui
uonsunt
inlus;
sedorate
potius
ut et
ipsi
intussint.
PotensestenimDeusiteruminserereillos.De
ipsis
J u-
I dxis dixil hoc
Apostolus;
et factumesl ineis. Resur-
rexit Dominus
,
et multi crediderunt: nonintcllexe-
runt cum
crucifigerenl;
tamen
poslea
crediderunt in
eum,
et donatumest eis tam
magnum
delictum.Fu-
sus Domini
sanguis
donatus est
homicidis,
ut non
dicam
deicidis; quia
si
cognovissent,nunquam
Domi-
num
gloriwcrucifixissent.
Modohoraicidisdonatusest
fusus
sanguis
innocenlis;
et
ipsumsanguinemquem
per
insaniam
fuderunt, per gratiam
biberunt. Dicite
ergoDeo
:
QuamlimendasunroperaJ wa/Unde
timenda?
Quia
cacitasex
parte
Israel
facta
est,
ut
pleniludo
Gen-
tiumintraret
(Rom. xi, 17-25).
0 Gentium
plenitudo,
dic Deo
, Quam
Umendasunt
opera
tua! et sic
gaude
ut
contremiscas;
noli exlolli
super
ramos
prxcisos.
DiciteDeo:
Quam
timendasunt
opera
tua!
6. J multitudine
potentia
tua menlienturtibi ini-
viici tui. Adhoc
libi, inquit,
mentientur inimici
tui,
ut mullasit
potentia
(ua,
Quid
est hoc? Intentiusau-
dite. PotentiaDomininostri J esuChrisli
maximeap-
jparuit
in
resurrectione,
unde
psalmus
isletitulumacce-
pit. Etresurgensapparuitdiscipulis
suis.Non
apparuit
inimicissuis
,
sed
discipulis
suis
(Act.
x,
41).
Cruci-
fixus
apparuit
omnibus; resurgens
fidelibus: ut eliam
postea qui
vellet
crederet,
et credenti resurrectio
promilteretur.
Multisancti multamiracula
fecerunt;
nullus
ipsorum
morluus resurrexit:
quia
et
qui
ah
eisresuscitati sunt,
morituriresuscilati sunt. Inlendat
CharitasVeslra. CommendansDominus
opera
sua
dixit:
Operibus
credite,
si mihinonvultiscredere
(J oan.
x, 38).
Et commendanlureliam
prxterila opera
Pro-
phetarum;et
si non
eadem,
tamenrnulta
cadem,
multa
ejusdempotentix.
Ambulavit Dominus
super
mare, jussit'
ct Pelrum
(
Matth.
xtv, 25,29).
Num-
quid
non ibi erat
ipse
Dominus, quando
sedivisit
mare,
ut
Moyses
cum
popnlo
Israel transirct
(
Exod.
xiv, 21)?
ldemDominusillafaciebat.
Qui
fecit isla
per
carnem
suam, ipse
illafaciebat
per
camemser-
vorumsuorum. Illud tamen
per
servos suosnonfe-
cit
(namipseomniafaciebat),
ut
aliquisipsorum
mor-
tuus
esset,
et
resurgeret
invitamxternam.
Quiaergo
possenl
dicere
J ttdxi,
cummiraculafacerel
Dominus,
Fecit hxc et
Moyses,
fecil
Elias,
fecitElisxus :
pos-
sent sibi isla
dicere, qoia
et illi morluosresuscitave-
runt,
et mullamiraculafecerunt:
propterea
cumab
illo
signum peteretur; propriumsignum
commen-
dans
quod
insesolofulurum
erat,
ait : Generatioista
prava
et amaricans
'
signumqumrit;
et
signum
nonda-
bitur
ei,
nisi
signum
J onm
prophela.
Sicut enim
fuit
J onat invenlreceti tribus
diebus,
ettribus
noctibus;
sic
erit et
filius
Iwminisincordeterra tribus
diebus,
ettri-
busnoctibut
(
Matth.
xn, 39, 40). Quomodo
fuitJ o-
nas iuventreceli? Nonneut
postea
vivus evomere-
tur?Hoc fuit infernus
Domino,quod
J onsecetus. Hoc
signumproprium
commendavit;
hocest
potentissi-
1
Aliquot Mss.,
duxit.
*
plerique
Mss.:aeneratiomalaet adultera,
,
mum. Polenlius csl revixissemoriuum
,
quam.
non
fuissemortuuin.
Magnitudopoteniix
Domini secun-
dum
quod
b.omofactus
est,
in virluteresurrectionis
apparet.
Hanccommendat
Apostolus,
cumdicit: Non
habensmeam
jusliliamqum
ex
Legeesl;
sedeam
qttm
est
per fidemChrisli, qua
estexDeo
justitia
in
fide,
ad
cognoscendum
eum
,
et virlutemresurreclionis
ejns
(Philipp.
in,
9,10).
Siccoramandaturet alioloco:
El si
crucifixus
estex
infirmilate,
sedvivilinvirluteDci
(II
Cor.
XIII,4).
Cum
ergo
ista
magnapotentia
Do-
mini inresurrectione
intelligatur,
undelitulum
psal-
mus iste
accepil; quid
sibi
vult,
ln multitudine
po-
tentiatua mentienturlibi inimici
tui,
nisi ut sicintel-
ligas
: Ideolibi mentienturinimici tui ut
crucifigaris;
ideo
crucifigeris
ut
resurgas?
Mendacium
ergo
illorum
ad commendandammultam
potentiam
tuamvalebit.
Quaresolenl
inimicimenliri? Ut
potentiamcujusquc
minuantde
quo
menliunlur.
Tibi, inquit,
conlraacci-
dit. Namminus
apparerct polentialua,
si tibi illi non
mentirentur.
7. Altenditeet
ipsum
mendaciumfalsorumte-tium
in
Evangelio,
et videte
quia
de resurreclionecst.
CumenimDominodictum
esset, Quodsignum
oslen-
disnobis
,
quia
ista
facis
?
exceplo
eo
quod
dixeratdc
J ona,
per
aliamsimilitudinerahoc
ipsum
item
dixit,
ut
noverilishoc
propriumsignum
maximc commenda-
lum: Sotvite
templum,inquit,
hoc
;
etintribusdiebus
excitaboillud. El illi dixerunt:
Quadraginta
etsexan-
nis
adificatum
est
lemplumhoc;
ettuintriduoexcitabis
itlud1 Et
evangelista, quid
illud esset
exponens
:
IIoc
autein, inquit,
dicebatJ esus de
templocorporis
sui
(J oan. u,
18-21
).
Ecce hanc
potenliam
sttam
hominibussedemonstralurum
dicebat,
undesimili-
tudinemde
templodederat, propler
carnemsuam
qux
eral
lemplum
latentisintusdivinitatis.UndcJ u-
dxi
teraplum
foris
videbant;
numeninlus habiians'
nonvidebant. Ex islis verbisDominiconcinnaverunt
falsi tcsies mendacium
, quod
contra cum
diccrent,
exbis
ipsis
ubi commendavitresurrectionemsuam
futuram
,
loquens
de
tcmplo.
Dixerunt enim falsi
lestesadversuseum
,
cum
quxreretur
abeis
quid
il-
lumaudissent dixisses: Audivimuseum
dicentem,
Solvam
templumhoc,
et
post
triduutnresuscitaboillucl
(
Malth.
xxvi,
61
).
Posl triduumresuscitabo
,
audi-
erant: Solvam
,
non
audieranl; sed
audierant, Sot-
vile.Unumverbum
mutaverunt,
et
paucas
lilleras
,
ut falsumleslimoniummolirentur. Sedcui mulasver-
bum
,
o humanavanitas
,
ohumanainfirmitas? Ver-
bo incommutabili verbum mutas! Mutas lu luum
verbum;
numquid
mulas Dei Verbum?Unde alio
locodicitur : Et mentilaest
iniquitas
sibi
(
Psal.
xxvi,
12
). Quareergo
libi mentili sunt iniraici
lui,
o Do-
mine
,
cui
jubilat
omnislerra? Inmultitudine
polen-
tia tucementienturlibi inimici
tui,
Dicent, Sotvam;
cnmtu
dixeris,
Solvite.
Quare
te dixerunt
djxisse,
Solvam;
et non
dixerunt
quod
tu
dixisti, S,Q.tv'Ue
?
1
Aliquot Mss.,inhabitans.
9
sieMSS. At
Edd.,quod
iUttm
audissenldixisse
btaspJ ie*
mias.
793
ENARRATIO
IN PSALMUMLXV.
794
Ut
quasi ipsi
sea criminesoluti
templi
defenderent
sinecausa. Christusenim
, quia
voluit,
morluusest:
et tamen vos occidistis. Ecce concedimus
vobis
,
0
mendaces
; ipse
solvit
templum.
Diclumest enimab
Aposlolo:
Qtti
medilexit el tradidit
semelipsumpro
me
(Gnl.
11,20).
Dictumest dePalre :
Qui proprio
Filiosuonon
pepercit;
sed
pro
nobisomnibustradidit
illum
(
Rom.
vni,
32
).
Si
ergo
Pater Filium
tradidit,
el Filius
semetipsum
tradidit;
J tidas
quid
fecit?Pa-
ler tradendoFiliumadmortem
pronobis,
bcnefccit:
Christus tradendo
seipsumpro
nobis,
fecit bene:
tradendo J ndas
magistrum pro
avariiia sua
,
fecit
male. Nonenim
quod
nobis
prxsiitum
est de
pas-
sione
Chrisli,
malilix J udoe
dcpulabitur
:habebit ille
mercedemmalilix
;
Christuslaudem
graiix.
Prorsus
ipse
solveril
lemplum; ipse
solveril
qui
dix.il: Pole-
slatemhabeo
ponendi
animam
meam;
et
poteslalem
ha-
beoilerumsumcndi eam: nemotollit euma me
;
sed
egoipsepono
eamatne
,
el iterumsumoeam
(J oan.
x,
18
). Ipsc
solverit
templumgralia
sna
3,
maliliave-
stra. Inmultitudine
polenlim
lummenlienlur
tibiinimici
tui. Ecce
mentiuntur,
eccecreditur eis
,
ecce
oppri-
meris
,
ccce
crucifigcris,
ecce insultatur
tibi,
ecce
eaput agitatur
: Si FiliusDei
est,
descendal decruce
(
Mailh. xxvn
,
40
).
Ecce
quando
visanimam
ponis,
el lancea
Iatus
percuteris (J oan.
xix
,
34
),
etSacra-
mentadc latere tuo
defluunt; deponeiis
de
ligno,
involvcris
linteaminibus, poncris
in
sepulcro,
addun-
ttir cnstodes ne tollant tc
discipuli tui;
venit hora
rcsurrectionis turc, terra
concutitur,
monumenla
s:induntur
, resurgis
occullus
, appares
manifestus.
Ubi sunt
crgo
illi mendaces?ubi est falsumlestimo-
niummalevoleniix?Nonnein multitudine
polenlise
ttix mentiti sunt libi inimici liti ?
8. Dael illos
sepulcri
custodes
;
rcferant
quid
vi-
derint:
accipiantpecuniam,
et
ipsi
menliantur
;
di-
cant etiam
ipsi
moniti
pcrvcrsi
a
perversis ,
dicanta
J udxis
corrupli, qui
inChristo noluerunt esseinte-
gri; dicant,
raentiantur etiam
ipsi.Quid
dicturi sunt ?
Dicite;
videamus: mentiemini el vos in mullitudine
polentix
Domini.
Quid
dicluri estis?Cmdormiremus
nos
,
venerunt
discipuliejus
,
el absttilerunleumdemo-
numento
(
Mallh. xxvm
,
13
).
0 vere stultilia dor-
miens! Aut
vigilabas
;
et
prohibere
debuisti : aut
dormiebas;
et
quid
sit
geslum
nescisti. Acccsscrunt
et
ipsi
mendacio inimicorum: auctus csl mimerus
menlientium
,
ut
augeretur
mercescredentium
; quia
inmulliludine
potentia
tua menlienturtibi inimici lu;.
Ergo
mentiti
sunt;
in mulliludine
poleulix
tux
mentiti sunt:
apparuisti
contra mendacesveracibus
et
apparuisti
eis veracibus
quos
luveraccs fecisii.
9.
[
vers. 4.
]
Remaneant J udxi inmendaciissuis:
libi, quia
in multitudine
polenlix
tux mcutiti
sunt,
fiat
quodsequitur
: Omnisterra adoret le
,
et
psaltal
tibi;
psatlat
nomini
tuo,
Altissime.Paulo anle humil-
lime;
modoAllissime: humilliineinter manus men-
tienliuminimicorum
;
Allissime
supcr
verticem Iau-
*
Edd..nontmlitiavestra.
Abest,non,
aMSS.
dantium
Angclorum.
Ornnislerraadorelle
,
et
psaltal
tibi;
psallal
nominituo
,
Allissime.
10.
[
vers. 5.
] Venite,
el videle
opera
Domini.0
Genles,
0ultimx nationes
,
relinquite
J udseosinen-
tientes, venite confitenles.
Venite,
et videte
opera
Domini: terribilis in
consiliis
super filios
hoininitm.
Filius horainis
quidem
et
ipse
diclus
est,
et vcre
iiliushominisfaclusest: verus Filius Dei in forma
Dei;
verusfiliushominisin
formaservi
( Philipp. 11,
6
)
: sednolitc
formamislamservi ex aliorums4tni-
lium conditione
pensare; terribilis est in consitiis
super filios
hominum. Machinati sunt filii hominum
consiliumad
crucifigendum
Chrislum
;
crucifixusex-
cxcavit
crucifigentes. Quidergo fecislis,
lilii homi-
num
,
machinandoactita
consiliaadversus
Dominum
vcsirum
,
in
quo
latebat
majestas,
et
apparebat
infirmitas? Vos machinali estis consilia
perdendi,
ille excxcandi ct
salvandi;
excxcandi
superbos,
salvandi bumilcs: ad hoc autem
superbos ipsos
ex-
cxcandi',
ut cxcali
humiliarentur,
humiliati confi-
tcrentur,
confessi
illuminarenlur. Terribilisinconsi-
liis
superfitios
hominum.Vereterribilis!Eccecxcitas
ex
parte
Israel factaesl: ecceJ udxi ex
quibus
natus
est
Christus,
foris sunt: ecce Gentes
quse
contra
J udxam
erant,
inChristoinlussuut
(Rom. xi, 25).
Terribilisinconsitiis
superfilios
hominum.
11.
[vers.
6.
] Proptcrea quidfecitterroreconsilii
sui ? Convertit
mareinaridam. Hoc enira
sequitur
:
Qui
convertitmare in aridam. Mareerat
mundus;
arnarussalsitate
,
turbulentus
tenipcstate, sxviens
fluctibus
perseculionum,
mareerat: certe inaridam
conversumesl
mare;
modosilil
aquam
dulcemmun-
dus, qui
salsa
plenus
erat.
Quis
hocfecit?
Qui
con-
:
vertitmareinaridam. J am anima Genlium
omnium
quid
dicit?Animameavelutterrasine
aqua
libi
(Psal.
CXLII
,
6
). Qui
converlitmarein aridam. In
flumine
pertransibuntpede.
Illi
ipsi qui cpnversi sunl inari-
dam,
cumessent anleamare
*,
in
fluminepedeper-
transibunl.
Quid
est flumen? Flumen est omnismor>
talilas sxculi. Videteflumen: alia
veniunt et trans-
eunt,
alia transitura
succedunt. Nonnesic fit in
aqua fluminis, qux
de terra
nascitur,
et manat?
Omnis
qui
natus
csl,
cedat
oportet naseituro : et
omnis iste ordo rerum
labenlium,
fluvius
quidam
csl. In isiumfluviumnon se miltat
cupida
anima
,
nonse
millal;
stel. Et
quomodotransibitdelecialio-
nesrerum
perilurarum
?Credatin
Christum,
et trans-
ibit
pede
: iransit illo
duce, pede
transit.
Quidest,
pede
transirc ?Faciletransirc. Non
quacritequtim
ut
transeal;
non
crigitur superbia
ad Iranseundumflu-
men : humilis
transit,
et tulius transit. In
flumine
pertransibunlpede.
12. Ibi
fiicundabimurin
ipso
3.
0
J udxi,
(ie
vcstris
ojicribusgloriamini
:
ponile superbiam gloriandi
de
vobi>;
sumitc
graliam jticundandi
in Clirislo. Ibi
cnim
jucundabimur;
scd11011 innobis: ibi
jucunclubi-
1
DuoMss.,
superbosecipsisexcwcandi.

sic
aliquot
Mss.Aliicum
Edd.,
aitleaumari.
3
HiemEdd.
iutorposituni
erat: iri bonh
operibnsjucmxt
dare:
quod
a
plsristjue
MSs. abest.
785
S. AUGUSTINIEPISCOPI
mur in
ipso.
Quando jucundabimur?
Cumflumen
transierimus
pede.
Yila xterna
promittitur,
resur-
rectio
promillitur
;
ibi caronoslra
j'am
non erit flu-
men: flumenenimmodo
est, quando
mortalitasest.
Videtesi stat
aliqua
setas,
Pueri crescere
volunt;
et nesciunt
spatium
vitsesux annis succedentibus
minui. Nonenimadduntur
anni,
sed sublrahuntur
crescentibus: sicut
aqua
fluminis
prorsus accedit,
seda fonterecedit. Et voluntcrescere
pueri,
utca-
reant dominalu
majorum;
ecce
crescunt, agiturcilo,
perveniunt
ad
juventutem
:
qui
excesserunt
pueri-
liam
,
si
possunt
teneant
juvenlutem
;
transitet
ipsa.
Senectus
sUccedit;
vel senectus xlerna sit : morte
aufertur.
Ergo
IluviUsest carnisnascenlis. Huncflu-
Viiim
mortalitatis,
nemortaliumrerum
concupiscen-
tiasubvertat et
rapiat',
faciletransit
qui humiliter,
id
cst, pede
transit,
duce illo
qui prior transiit,
qhi
de torrenteinvia
usque
ad mortem
bibit, pro-
plerea
exaltavit
caput (Psal.
cix,
7
).
Transeuntes
ergo pede
fluviumistum,
id est faciletranseuntes
morlalilatem
istamfluentem
,
ibi
jucundabimur
in
ipso.
Modoautemirt
quo,
nisi vel in
ijiso,
vel in
spe
ipsiUs
1Elsi enim
jucundaniur
modo
,
in
spejucun-
iiamur
;
tunc autemin
ipso jucundabiniur.
Et rnodo
in
ipso,
sed
per spem
;
tunc autemfacieadfaciem
(ICor. xin.12).
15.
[vers.7.]
Ibi
jucundabimur
in
ipso.
In
quo?
Oni
iomihatur invirtutesuain wtemum.Namnos
quam
virtutemhabemus?et num
quid
xternam? Si xterna
esset virlus
nostra,
non
lapsi
essemus,
non cecidis-
semusin
peccatum,
non meruissemusmortalitatem
poenalem.
Illevoluntate
suscepit, quo
nos meritnm
noslrum
dcjecil,Qui
dominaturinvirlulesuainmter-
num.
Ejus parlicipes
efficiamur,
in
cujus
virtutenos
erimus
fortcs;
illeauteminsua. Nos
illuminati;
ille
lumenilluminans:nosaversi ab
illo,contenebramur;
illeaverti ase non
potest.
Calore
ipsiusaccendimur;
unde recedentes
frigueramus,
accedenles rursum
accendimur.
Ergo
dicamus ei ut custodial nos in
virtute
sua, quia
in
ipsojucundabimurqui
dominalur
invirtutesuainmiernum.
14. Sedrionhocsolis J udxis
prxstal credentibus,
Quia
raullum sc exlulerunt J tidxi de virtute sua
prxsumenles, postea cognovcrunt
in
cujus
virtule
fuerunt
salubriter
fortes,
et
quidara
eorumcredide-
runl: sed non sufficit
Christo;
multumest
quod
dedil, maguumpretiumdcdit,
non
pro
solis J udxis
debuitvalere
quod
dedit. Oculi
ejussuper
Gentesre-
spiciunt.Ergo,
Oculi
ejus super
Gentes
respiciunt.
Et
quid
facimus? Murmurabunt
J udxi;
dicturi sunt J u-
dxi:
Quodhobis,
hocet
illis;
nobis
Evangelium,
illis
Evangelium;
nobis
gratiam resurreclionis,
et illis
gratiam
resurrectionis: nihil nobis
prodestquod
nos
Legeraaccepimus,
et in
justificationibusLegis
vixi-
mus,
ettenuimus
prseceptapatrum:
nihil
valeblthoc;
illis
quod
nobis! Non
litigent,
non contendant.
Qui
1
SicMss.AtEdd.:mhunc
fluvium
mortalitatis nemose
mortaliumrerum
concupiscentiasubvertat,
ne
rapiatur
;
faciletransit,
etc.
amaricant,nonexaltenturin
semetipsis.
0 caroroisera
et
tabescens, nonne
peccatrix
es?
Quidclamat lin-
gua
tua? Aitendaturconscientia.
Omnesenim
pecca-
verunt,
et
egent gloria
Dci
(Rom.m, 23). Agnosce
te,
infirmiiashumana.
AccepistiLegem,
ut et
prxva-
ricalrix
Legisesses;
non enimtenuisti et
implesti
quodacccpisti.
Accessil tibi ex
Lege,
non
justifica-
lio
quam
Lex
jubet,
sed
prxvaricatipquam
tu fe-
cisli.Si
ergo
abundavit
peccatum,
quid
invides
super-
abundanti
gratix (Id. v,
20)
?Noli
amaricare,
quia
quiamarkant,
nonexaltenlur.
Quasi maledixissevi-
delur, Qui amaficant,
non exallenlur: imo
exallen-
tur,
sednon in
seipsis.
Humilicnturin
seipsis;
exal-
tentur inChristo.
Qui
enimse
humiliat,
exaltabitur;
et
qui
se
exaltat,
humiliabitur
(Matth. xxm, 12). Qui
amaricant,
nonexallenlurin
semelipsis.
15.
[vers.8,
9.] Benedicile, Genles,
Deumnoslrum.
Ecce
repulsi
sunt
qui amaricant;
reddilaest illisra-
lio:
aliqui
conversi
sunt,
aliqui superbi
remanserunt.
Nonvos terreant
qui graliamevangelicam
invident
Gentibus; jam
venit semen
Abrahx,
in
quo
benedi-
cuntur omnesGentes
(Gen. xn, 3).
Benediciteeum
in
quo benedicimini; Benedicite,Genles,
Deumno-
strum: etauditevocemlaudis
ejus.
Nevos
ipsos
laude-
tis;
sed
ipsum
laudetis.
Qux
est voxlaudis
ejus?
Quiagratia ipsiussumus,
quidquid
boni sumus.
Qui
posuil
animammeaminvitaml. Eccevoxlaudis
ejus
:
Qui posuil
animamtneaminvitam.
Ergo
inmorte
erat;
inmorteerat in te . Inde est
quod
non debuistis
exaltari invobis
ipsis.
Ecceinmorteerat inte: ubi
erit in
vita,
nisi inillo
qui dixit,
Ego
sum
via, verilas,
el vita
(J oan. xiv,
6)
?
Quomodoquibusdamcredenlt-
busait
Aposlolus
: Fuislis
aliquandotenebra;
nunc
autemluxinDomino
(Ephds. v, 8). Tenebrae
ergo
in
vobis;
luxinDomino: sicmorsin
vobis;
vitainDo-
mino.
Qui posuit
animammeam
invitam.Ecce
posuit
ahimamnostramin
vitam, quia
credimusineum
;
in
vitam
3
posuit
animamnostram: sed
quid deinde
opusest,
nisi ut
perseveremus
usque
in finem?Et
hoc
qiiisdabit,
nisi de
quoconsequenter
dictum
est,
Et noi.deditinmotum
pedes
meos?
Ipseposuit
ani-
mainin
vitam, ipsc,regitpedes,
ne
nutent, nemo-
veanlur,
et denlur in
motum;
ipse
nos facit
vivere,
ipseperseverareusque
inflnem
,
ut inxternumvi-
vamus.Et nondeditinmotum
pedes
meos.
16.
[vers.10-12.] Quarehocdixisli, Etnondeditin
molum
pedes
meos?
Quid
cnim
passuses,
aut
quid
pati potuisti,
ut moverentur
pedes
tui ?
Quid
?audi
qux sequanlur. Quaredixi,
nondeditinmolum
pedes
meos1
Quia
mulla
passisumus,
de
quibusmoverentur
devia
pedesnostri,
nisi
ipseregeret,
et eos inmo-
tumnondaret.
Quse
sunt ista?
Quoniam
probasli
nos
Deus; ignisti nos,
sicut
ignitur argentum.
Non
ignisti
sicut
fenum,
sed sicut
argentum
:
adhibendonobis
ignem,
nonincinerem
convertisti,
sedsordesabluisti.
Ignisli nos,
sicttt
igniturarcjenlitm.
Et vide
quomodo
'
Mss.
constanter, invita.

sieMss.
AtEdd.,
in morte
erat, quia
inte
erat,
indt
est,
etc.
3
Edd.,
aui invila.Abest,-/;',
aMss.
797
ENARRATIO1NPSALMUMLXV.
798
sxvit Deusin
illos, quorum
animam
posuit
invitam.
Induxittinosinmuscipulam
:non ut
capti moreremur,
sed unde liberali
experiremur.
Posuisti tribulaliones
in dorsonottro. Erecti enim
male, superbi
eramus:
maleerecti curvati sumus,
ut curvati bene
erigere-
mur. Posuisti
tribulationesindorsonostro:
imposuisti
homines
supercapita
nostra. Haac. omnia
passa
estEc-
clesiavarhs et diversis
persecutionibus; passa
est
boc
singillatim,
eliammodo
patitur.
Nonenim
quis*
qnam
est, qui
seinhacvitaabhis tenlationibus
pos-
sit dicere immunem.
Ergo imponuntur
et homines
super
capita
nostra: toleramus
quosnolumus, pati-
mur
superiores aliquando quos
novimus
pejores.
Peccataautem
si
desint,
bene
superior
est
homo;
quanto
autem
plura
adsunt,
tanlo est inferior. Et bo-
numest ut consideremusnos
peccaloresesse,
et sic
tolereraus
impositos super capita nostra;
ut et nos
DeoconGleamur
quiadignepatimur. Quid
enim in-
digne pateris quod
facit
qui justus
est? Posuisti tri-
bulaiionesin dorsonostro:
imposuisti
homines
tuper
capita
nostra. Sxvirevidetur
Deus,
cumistafacit: ne
metuas; quoniara
Pater
est, nunquam
sic sxvit ut
perdat. Quando
malevivis
,
si
parcit, plus
irascilur.
Omninoislaetribulationes
flagella
sunl
corrigentis,
ne sit sententia
punienlis.
Posuisti tribulationesin
dorsonoslro:
imposuisti
homines
supercapita
noslra.
17. Transivimus
per ignem
et
aquam.Ignis
et
aqua,
utrumquepcriculosum
est in hac vita. Cerlevidelur
aquaignemexstinguere,
et
ignis
videtur
aquam
sic-
care. Itaet
ipsse
tentationes
sunt, quibus
abundat hxc
vita.
Ignisurit, aquacorrumpit: utrumque
metuen-
dum;
et ustio
tribulationis,
et
aqua corruptionis.
Quando
sunt res
angustx,
et
aliquaqux
infelicilasdi-
citur inhoc
mundo, quasi ignis
est:
quando
sunt res
prosperx,
et abundantia sxculi
circumfluit, quasi
aqua
est. Videne te
ignis exurat,
ne
aqua
corrum-
pat.
Firmusestoadversus
ignem; coqui
te
oportet:
tanquam
vasfictummitteris in caminum
ignis,
ut
firraelur
quod
formatumcst. Vas
ergo jamigne
fir-
matum
aquam
non
timet;
vas aues:>S' 'olidatum
igne
non
fuerit, tanquam
lutum
aqua
solvetur. Noli
feslinaread
aquam; per ignem
transi ad
aquam,
ut
transeaset
aquam. Proplerea
et inSacramentis
,
et
incatechizando
,
et in
exorcizando,
adhibeiur
prius
ignis.
Namunde
plerumque
immundi
spiritus
cla-
roant,Ardco,
si ille
ignis
nonest? Post
iguem
autem
exorcismi venitur ad
Baptismura;
ut ab
igne
ad
aquam
,
ab
aqua
in
refrigerium. Quod
auteminSa-
cramenlis
',
hoc in tenlationibus
hujus
saeculi: an-
guslia
limorisaccedit
prima,
vice
ignis; postea
abla-
to
tiraorc,
metuendumcst nefelicitasmundanaeor-
ruropat.
Gumauler\i te
igniscrepare
non
fecerit,
et
in
aquaui
non ner
icris,
sed
enataveris; per discipli-
liamtransis ad
reqttiein,
el transiens
per ignem
et
aqtiam
edue.erisin
refrigeriuin. Quarum
enimrerum
signa
sunl in
Sacrameulis, ipsse
ressunt inilla
per-
fectionevitrcxternx. J amcumtransierimusadillud
1
Hicinedd.additum
fueral,aquaBaptismi;quod
aMss.
abcst.
refngerium,
fratres
chanssimi,
nullumibi timebimus
inimicum,
nullum
tentatorem,
nulluminvidum
,
nullum
ignera,
nullam
aquam; perpetuum
ibi refri-
gerium
erit.
Refrigeriumpropter quietem
dicilur.
Namsi
dicas,
Calor
est,
verumest : si
dieas,
Refri-
gerium,
verumest. Si enim
refrigerium
male
accipias,
quasi torpescimus
ibi. Nonautem
torpescimus ibi,
sed
requiesciraus
: nec
quia
calor
dicilur, xstuabimus
ibi,
sedfervebimus
spiritu.
Allende
ipsum
ealorem
inalio
psalmo
: Necest
qui
seabscondatacalore
ejus
(Psal. xviu, 7). Quid
dicit et
Apostolus
?
Spiritufer-
ventes
(Rom:xn, 11). Ergo,
Transivimus
perignemef
aquam:
Et eduxisti not in
refrigerium.
18.
[vers. 13.]
Allende
quia
nonlantumde refri-
gerio,
sednec de
ipsoigneoptabili
tacuit : Introibo
indomumluaminholocauslts.
Quid
esl holocaustum?
Tolum
incensum,
sed
igne
divino, Holocauslumenim
dicilur
sacrificiUm,
cumlotumaccendilur. Alix sunt
partessacrificiorum;
aliudbolocausium:
quando
lo-
tum
ardet,
et toluroconsumitur
igne divino,
holo-
caustum
dicilur; quandopars,
sacrificium.Omne
qui-
demholocaustumsacrificium
;
sednonomne sacri-
ficiumholocauslum.Ilolocausta
ergopromiltil; corpus
Christi
loquitur,
unitas Christi
loquitur
: Inlroiboin
domumtuatninholocaustis.Tolum meuin consumat
ignistuus;
nihil mei remaneat
mihi,
tolumsit libi.'
Hoc autemerit inresurreclione
justorum', quando
el
corruplibite
hocinduetur
incorruplione,
el mortale
hocinduetur
immortalitate;
tunc
fietquodscriplum
esl:
Absorpta
estmorsinvictoriam
(I
Cor.
xv, 54).
Viclo-
ria
quasi ignis
divinus cst: cumabsorbet et mortem
noslram,
holocaustumest. Nonremanet mortaleali-
quid
in
carne,
nonremanet
aliquidculpabile
in
spi-
rilu;
totumexmortali vila
consumelur,
ut inselerna
vitaconsummelur' : erunt
ergo
illaholocausla.
19.
[vers.14.]
Et
quiderit',
in holocaustis?Red-
damlibi vota
mea, qum
distinxeruntlabianua.
Qux
est
distinctioinvotis?Hxc est
dislinciio,
ut te
accuses,
illuin
laudes;
tc
intelligascreaturam,
illumcreato-
rem;
te
tenebras,
illum
illuminatorem,
cui dicas:
7 illuminabislucernam
tneam,Domine;
Deus
meus,
itluminabis tenebras meas
(Psal.
xvn
, 29).
Nam
quando dixeris,
o
anima, quia
ex tetibi
lucct,
non
distingues.
Si non
distingues,
nonreddesvotadistin-
cta. Reddevota
dislincta; confiterete
mutabilem,
il-
lumincommutabilem: confiteretesineillonihil
esse,
ipsum
aulemsinete
perfectumesse;
te
indigereillo,
illumautemtui non
indigere.
Clamaad illum: Dixi
Domino,
Deut meuses
lu, quoniam
bonorumtneorum
non
indijes(Psat. xv, 2).
J ameo
quod
teinholocau-
stumassumit
Deus,
noniile
crescit,
nonille
augetur,
non ille
ditior,
nonilleinstruclior fit: tibi est me-
lius
quidquid
dete
pro
te
facit;
nonei
qui
facit. Hsec
si
discernas,
reddis votaDeo
tuo, quse
disiinxerunt
labia tua. Reddamtibi vota
mea, qua
distinxerunt
labiamea.
1
sicMss.
AtEdd.,
mortuorum.
HicEdd.
addunt,
utamorteservemurin vitam:
quod
abest
a
potioribus
Mss.
"
Ahquotprobse
notse
Mss,,
ermt.
799
S. AUGUSTINI EPISCOPI
8C0
20.
[vers.15.]
Et lecutumest ot meumi tribula-
tionemea.
Quam
dulcisest
sxpe
tribulatio!
quara
necessaria!
Quid
ibi loculumest os
ipsius
intribula-
lionesua? Holocaustamedullataofferam
tibi.
Quidest,
medullata? Intus teneamcharitalemtuam;
non crit
in
superficie,
in medullismeiserit
quod diligo
le.
Nihil eniminterius medullisnostris : interioraossa
siint
carne,
raedullx inleriores sunl
ipsis
ossibus.
Quisquisergo
in
superficie
colit
Deum,magisplaccre
vult
bominibus;
aliud autem intus senliens,
non
offertholocaustamedullarum:
cujus
autemmedul-
lam
inspicit, ipsum
toluro
accipit.
Holocausta
medut-
lata
offeramlibi,
cumincensoetarietibus.Arictesduces
Ecclesise:totum
corpus
Christi
loquitur;
hocest
quod
offertDeo. Incensura
quid
cst? Oratio. Cumincenso
etarietibus?Maximeenimarietes orant
progregibus.
Offeram
libi bovescumhircis. Bovesinvenimustritu-
rantes,
et
ipsi
oflerunturDeo.
Apostolus
deannuntia-
toribus
Evangelii
dixil
inlelligendumquod scriplum
esl: Bovitrituranti osnon
infrenabis.Numquid
debo-
bus
perlinet
adDeum
(I
Cor.
ix, 9)
?
Ergomagni
illi
arietes, magni
boves.
Qnidreliqui, qui
forteconscii
sunt
aliquorumpeccalorum
; qui
fortein
ipso
ilincre
lapsi sunt,
ct sauciali
per poenitcntiam
sananlur?
Numquid
et
ipsi remanebunt,
ct ad holocauslanon
pertinehunt?
Nc
ipsi timeant,
addiditet bircos: llo-
locausta,inquit,
medullata
offeramlibi,
citmincensoet
arietibus:
offeram
libi bovescumliircis.
Adjunctione
ipsa
salvanlur hirci :
per
senon
possunt; adjuncli
bobus
accipiunlur.
Fccerunt euini amicosde mant-
mona
iniquitatis,
ut
i|si recipiant
eos in xterna
labcrnacula
(
Luc.
xvi, 9). Ergo
isii hirci nou
erunt a
sinislris, quia
feceruntsibi amicosdcmam-
mona
iniquilalis. Qui
autemhirci adsinistram?
Qui-
bus
dicetur, Esurivi,
et nondedislismihi manducare
(Matth.
xv, 42)
: non
qui peccata
sua
eleemosynis
redemerunt.
21.
[vers.
16, 17.] Venite, audite,
et
narrabo,
omnes
qui
limetisDeum.
Veniamus,
audiamus
quid
narraturus cst.
Venile, audite,
etnarrabo.Sed
qui,
Veniteetaudite? Omncs
qui
timetisDeum. Si Deum
non
timelis,
non narrabo. Non est
quibusnarretur,
ubi Dei limornonest. Dci limor
aperial
aures,
ut sit
quodintret.etquaintretquodnarraturussum.Scdquid
cstnarraturus?
Quantafecit
animmmem.Eccenarrare
vult;
sed
quid
cstnarraturus?Anforle
quantumpaleat
lerra, quantum
distendalur ccelum,
et
quot
sint si-
dera,
et
qux
sint vicessolis et lunx ? Isla creatura
pcragit
ordinemsuum:
qui
tniiliumeamcuriose
qux-
sierurit, ejus
creatorem
ignoraverunt(Sap. xm, 9).
lllud
audile,
illud
accipile,
o
'
qui
timelis
Deum,
quantafecit
animamea:si
vultis,
et vestrx*.
Quanla
fecit
anima mea. Ad
ipsum
oremeoclamavi.Et hoc
ipsum
jaclumdicit animx sux : ut ad
ipsum
oresuo
clamaret,
factumessedicitanimsesux.
Ecce, fratres,
Gentes
eraraus,
etsi nonin
nobis,
in
parentibus
no-
1
Duo
Mss.,
illud
accivite,
omnes
qui,
elc.

Sic
aliquot
MSS. Aliicum
Lov.,
etvestraest.
stris. Et
quid
dicit
Apostolus? Scitis, quando
Gentes
eratis,
adsimulacrasine
vocequomodo
ascendebatisin-
ducti
(I
Cor.
xu, 2).
Dicatnunc
Ecclesia, Quantafecit
animmmea. Ad
ipsum
oremeoclamavi.
Homo
'
ad la-
pidemclamabam,
ad
lignum
surdum
clamabam,
simu-
lacrissurdismulis
loquebar
:
jamimago
Deiconversa
est ad Creatorera suum.
Qui dicebam
ligno,
Paler
nteuses
lu;
ct
lapidi,
Tume
genuisti (J erem.u,
27);
modo
dico,
Paler
noster,qui
esincmlis
(Matth.vi, 9).
Ad
ipsum
ore meo clamavi. Oremeo
jam,
nonore
alieno.
Quandoclamabamad
lapides
invanaconvcr.
satione
paternx tradiiionis
(I
Petr.
i,
18),
orealieno
clamabam:
quando
clamavi ad
Dominura,
quodipse
donavit,
quodipse inspiravit,
ad
ipsum
ore meocla-
mavi,el.exaltavisub
lingua
mea.
Quidest,
clamaviore
meo,
etexaltavisub
lingua
mea.
Ipsumpubliceproedt-
cavi, ipsum
in secrelo
confessussum. Parumest
Deumexaltare
lingua;
sedel sub
lingua,
ut
quod
certus
loqueris,
hoclacitus
cogiles.
Ad
ipsum
oremeo
clamavi,
el exaltavisub
lingua
mea. Vide
quam
inse-
crelo vult
esso
inleger qui
offcrtliolocaustamedul-
lala. IIoc
agite, fratres,
hoc
imilamini,
ut
dicatis,
Venite,
audile
quanlafecit
animm
tncm.Omniaenim
qux enarrat, ipsius gralia
fiunt in
anima noslra.
Videtealia
qux
dicat.
22.
[vers.18.] Iniquitalem
si
conspcxiin
corde
mco,
nonexaudial

Dominus.
Considcrate modo
fr.itres,
quamfacile,
quamquotidie
homines
erubescentesin
hominibus
iniquitales accusant :
Male
fccit,
perdiie
fecit, sceleratushomo est: hocforte
propter
homi-
nesdicit. Videsi nonin
corde luo
conspicisiniqui-
talem;
ne forle
quod
rcprehendis
in
altero, cogitcs
facere,
et
ideo in illum
clames,
non
quiafecit,
scd
quia
inventus est.
Redi ad
le;
intuseslo.libi
judcx.
Ecce in
cubicnlotno
abscondito,
in
ipsa
vcnaintima
cordis,
ubi tu
soluses,
ct ille
qui videl,
illiclibi dis-
pliceat
iniquitas,
ut
placeas
Deo. Noli illam
respi-
cere,
id
est,
noli illam
diligere;
scd
potius despice,
id
cst,
contemne,
ct
averlereab ea.
Quidquid
Ixlum
promiseril,
ul illiciatad
peccandum;
quidquid
tristc
minalafuerit, ut
impellat
ad
malefacienduin,
tottim
nihil
est,
totum
transit; despici dignumesi,
ut cal-
cetur;
non
conspici,
ul
accej>tetur.
[Suggerit
enim
aliquando
per cogitaliones,
vel
pcr
verba
colloqticn-
liummalorum.
Corrumpunt
enimmores
bonos,collo-
quia
mala : tunoli ca
respicere(I
Cor.
xv,
33).
Scd
parum
est in
vultu, parum
est in
lingua
: incordo
noli
respicere,
id
est,
noli
diligere,
noli
acceplarc.
Nam
respectumpro
dilectione
poniquolidianum
est:
primoquia
deDeo
dicimus,
Respcxit
me.
Quidest,
Respexit
me?Anieenimtenonvidebat?
Autsursura
attendebat,
et
precibus
luis
commonitus
est,
ut into
oculosmitteret? Videbat te et
ante; scd, Respexil
me, dicis,
Dilexilme. Ethomini
qui
te
videt,
et
rogas
eum, dicis,
ut misereatur
tui, Respiceme, Videl
te;
et
dicis,
Respice
me.
Quidest, Respice
me?
Dilige,
attende,
misereremei.
Ergo
nonideo
dixit, lniquila-
1
sicMss.At
Edd.,
olimad
lapidem.

SicMss.
juxta
Grxc.LXX. At
Edd.,
exaudiet.
801
ENARRATIO1NPSALMUMLXVL
m
temd
aspexi
incorde
meo, quia
omninonulla
iniqui-
tas
suggeritur
cordi humano. Ibi
suggeritur,
nonces-
sat
suggeslio;
sednonfiat
respeclio.
Si enim
respicis
iniquitatem,
retro
aspicis,
etincurris sententiamdi-
centisDominiin
Evangelio
: Nemo
ponens
manumsu-
per
aratrum
etrespiciensretro, aplus
est
regno
Dei
(Luc.
ix, 62). Quidergo
debeofaccre?
Quod
ait
Apostolus
:
Qua
retro
oblitus,
inea
qua
anlesuntextentus
(Philipp,
m, 13).
Retro enimnostra omnia
qux transierunt,
iniquasunt.
Nemoexbonovenit adChrislum : omnes
peccaverunt;
credendo
justificantttr (Rom. m, 22).
Perfecta
justitia
non
eril,
nisi in illa
vita;
tamenad
proveclum,
et moresboni
abipso inspirantur,
ab
ipso
donantur. Noli
ergo
tuamerita
computare,
noli. El si
suggeritiniquitas,
noliconsentire.
Quid
enimait?
] (a)
lniquilalem
si
conspexi
incorde
meo,
nonexaudiatDo-
nrinus.
23.
[vers.19.] Proplerea
exaudivitmeDeus.
Quia
iniquitatem
non
conspexi
in corde meo. Et inlendil
vocioralionismea.
24.
[vers. 20.]
BenedictusDeusmeus
', qui
non
amovit
deprecationemmeam,
et misericordiamsuama
me. Tenetsensuraabeoloco
,
ubi
ait, Venite,audite,
et narrabo
vobis,
omnes
qui
timetis
Deutn, quantafecit
anima
mea;
et dixit
qux audislis,
el adflnemita
conclusit: BenedictusDeus
meus,qui
nonamovil
depre-
cutionem
tneam,
etmisericordiamsuamame. Sicenim
pervenit
adresurrectionemiste
qui loqttitur,
ubi
jam
et nos
spe
sumus : imoel nos
sumus;
el nostravox
ista est.
Quamdiu ergo
hic
sumus,
hoc
rogemus
Deum,
ut non a nobis amoveat
deprecationem
no-
slram,
et misericordiam
suam;
id
est,
ut
perseveran-
ter
orcmus,
et
perseveranler
misereatur. Multienim
languescunt
in
orando,
et in novilalesux conversio-
nisfervenler
orant, postealanguide, posleafrigide,
posteanegligenter: quasi
securi fiunt.
Vigilat
hostis:
dormislu.
Ipse
Dominus
prxcepit
in
Evangelio; quia
oportelsemperorare,
et non
deficere.
Et dal similitudi-
nemdeillo
iniquojudice, qui
necDeum
timebat,
nec
hominemreverebalur
; queminterpellabat
illavidua
quolidie
ul audiret eam: et cessit txdio
qui
nonfle-
ctebalur
misericordia;
el ait sibi
judex ncquam
: <Si
nec Deum
timeo,
nec homines
revcreor;
vel
propter
txditim
quod
mihi
quolidie
facithxc
vidua,
audiam
causam
ejus,
et vindicaboeam. El ail Dominus: Si
judcx nequam
hoc
fecit,
Pater vestcr nonvindicabit
eleclossuos
qui
adeumclaroantdieacnocle?Itadico
vobis;
faciet
judicium
eorumcito >
(Luc. xvm, 1-8).
Ergonon
deficiamusinoratione. Ille
quod
concessu-
rus
est,
etsi
diflert,
nonaufert: securi de
pollicitatione
ipsius
non deficiamus
orando;
el liocex bencficio
ipsius
est.
Propterca
dixit: BenediclusDeus
meus,qui
twnamovit
dcprecationemmeam,
etmisericordiamsuam
a
me. Cumviderisnon a te amotam
deprecationem
luam,
securus
esto, quia
non est ateamota miseri-
cordia
ejus.
1
Sic
potiores
Mss.AtEdd.
nonaddunt,meus,
nisiultimo
loeo.
(a)
Piureset
probae
notx Mss.carentomnibusiis versi-
bw
quieoDcuiduntwansuljs.
IN PSALMUM LXVI
ENARRATIO.
SERHOADPLEBEM.
1.
[vers.2.]
Meminit Charitas
Vestra,
in duobus
psalmis qtti jam
tractali
sunl,
exhortatos
nos fuisse
animamnoslramut benediceret Dominum
,
et
pio
canludixisse: BenedicanimamcaDominum
(Psal. cu,
1,
el
cni, 1).
Si
ergo
hortali sumus in illis
psalmis
animamnostramut benediceret
Dominum;
in hnc
psalmo
rectedicilur : Deusmiserealur
nostri,
et bene-
dicatnos. Benedicatanima
nostra
Dominum,
et
Deus
benedicatnos. Curobenedicitnos
Deus,
nos crcsci-
mus;
et curabenedicimusnos
Dominum,
noscresci-
mus :
utruroque
nobis
prodest.
Non
augetur
illc
bcnedictioiienostra
,
ncc roinuitur malediclioneno-
stra.
Qui
maledicit
Domino,ipscminuiiur; qui
bene-
dicit
Dominum,ipseaugelur.
Prior esl innobisbene-
diclio
Domini,
el
conscquens
est ul et nosbenedica-
mus Dominum. Illa
pluvia,
iste fructus est.
Ergo
redditur
tanquam
frucius
agricolx Deo, compiuenli
nosetcolcnti. Cantemus ista devotionenon
sterili,
noninani
voce,
scd vero corde.
Apenissime
enim
DcusPater dictus est
agricola. Apostolus
dicit : Dei
agriculluraeslis,
Dei
adificatio
eslis. In
rebus
hujus
mundi
visibilibus,
vilis nonest
xdificium,
et xdifi-
ciurononesl vinea: nosautemvineaDomini
sumus,
quia
colitnosad
fructum;
sedificiumDei
sumus,quia
qui
colit nos habital in nobis. Et
quid
ait idem
Apostolus? Ego pldntavi, Apollorigavit;
sed Deus
incremenlumdedit.
Ergonequequi plantat
est
aliquid,
neque
qui rigat;
sed
qui
incrementumdatDeus
(I
Cor.
m, 6-9).
Ille
ergo
incrementumdat.
Numquid
forte
isti sunt
agricolse
?
Agricola
enimdicitur
qui plantat,
qui rigal: dixitautemApostolus, Egoplantavi Apolto,
rigavit.Quxrimus
unde
ipse
hoc fecerit?
Respondet
Apostolus:
Non
ego aulem;
sed
gralia
Dei mecum
(Ibid., xv, 10).Ergoquocumque
ie
verteris;
sive
per
Angelos,
Deuminvenies
agricolamtuum;
sive
per
Prophetas, ipse
est
agricolaluus;
sive
per Aposlo
los,
eumdem
ipsumagnosceagricolam
tuum.
Quid
ergo
nos?Fortasse
operarii
sumus
agricolx illius,
et
boc
ipsum
ab
ipsoimparlitis viribus,
etab
ipso
donata
gratia. Ipseergo
et
colit,
et incremenluradat.
Agri-
colaaulemhomovineamcolit
hacienus,
ut
aret,
pu-
tel,
adhibeat cxtera
qux perlinent
ad
agricolarum
diligcntiara
:
pluere
vinex sux non
potest. Quod
si
forte
irrigarc potest,
de
cujus potest
?
Ipse quidem
ducit inrivum
',
sedDeus
implet
fonlem. Postremo
invineasuaincrementumdaresarmentisnon
potest,
formare fructus non
potest,
modificareseminanon
potest, temporagignsndi tcmperare
non
potest.
Deus
.autem
qui
oronia
potest, agricola
noster
est;
securi
siimus. Forle ait
aliquis,
Tudicis
agricolam
nostrum
esse Deuro: imo
ego Apostolosagricolas dico, qui
dixerunt, Ego planlavi, Apollorigavit.
Si
ego dico,
neroocredat: si Cbristus
dicil,
vx
qui
non
credit,
1
sicEr.et
plures
Mss.At
Lov.,rfi(ci irriguum.
#03
S. AUGUSTINIEPISCOPI
804
Quid
ergo
DominusChristusait?
Ego
sum
vitis,
vos
sarmenta,
Paler meus
agricola(J oan. xv, 5, l).Siliat
ergoterra,
et edat vocessitis
stifc;quoniamscriptum
est : Animameasicutterra
sineaqua
libi
(Psal. CXLH,
6).
Dicat
ergo
terra
nostra,
nos
ipsi, pluviam
Dei de-
siderans : Deusmiserealur
noslri,
etbenedicatnos.
2. Itluminetvullumsuum
super
nos.
Quxsituruseras
fortasse
qiiidest, benedicatnos.Multismodissevolunt
hominesbenedici a
Deo: alius benedici se
vult,
ut
habeat
plenam
domumnecessariisrebus huic
vitx;
aliusbenedici se
cupit,
ut oblincat salutem
corporis
sine
labe;
aliusbenedici se
yult,
si forle
xgrotat,
ut
reparet sanitatem;
alius dcsiderans
filios,
et forte
contristatus
quod
non
nascantur,
benedici sevult ut
habeat
posteritatem.
Et
quis
enumeret diversa vola
homimim se a DominoDeo benedici
cupientium?
Quis
autemnoslrumdiclurusest non esseillain Dei
benedictionem,
si vel
agricultura
eifructuin
ferat,
vel
domus
cujusque
abundet
copia
rerum
temporalium,
vel
ipsacorporissalus,
aut tenealur ne
amittatur,
aut
amissa
reparetur?
Fecunditas etiam
feminarura,
et
casta vota filios
desiderantiuro,
ad
quempertinent
nisi adDominumDeuro?
Qui
enim
creavitquandonon
erat, ipseprolis
successufacit
perroanerequod
con-
didit. Facit haec
Deus,
donat hxc Deus. Parum est
nobis
dicere,
Facit hxc
Deus,
donat hsec
Deus;
sed
solus
faeit,
solusdonat.
Quid
si enirofacithxc
Deus,
sed
facithsecet
aliquis
nonDeus?Facit
hxc,
etsolus
facit. Et sine causaista
petuntur
vel ab
hominibus,
yel
a
daemonibus: et
quseque
bona
accipiunt
inimici
Dei,
ab illo
accipiunt;
et cumab aliis
pettint,
cum
accipiunt,
nescientesabillo
accipiunt.Quomodo
cum
pufljuntur,
el
putant
seab aliis
puniri,
nescientesab
illo
puniuntur
: sic et cum
vegetantur, implenlur,
salvantur, liberantur; elsi hoc
nescienles,
vel homi-
pjbus,
vel
dsempnibus,
vel
Angelis tribuunt, npn
babent nisi ab
illo, penesquempotestas
est
omnium.
Adhocdixerimus
hxc, fratres,
ut
quisquis
etiamista
terrena
forte,
vel
proptpr supplementanecessitatis,
vel
propter aliquam
infirmitalem
desiderat,
nonnisi
abillo
desideret, qui
est fonsomnium
bonorum,
et
creator et recreator universorum.
3. Sedaliasunt dona
qux
dat Deus et inimicis
suis,
alia
qux
non servatnisi
amicissuis.
Qux
sunt
dona
qux
dat inimicissuis? Ea
qux
numeravi. Non
oimsohboni
plenashabentdomosrebusneeessariis;
aut soli
boni,
vel salvi'
sunt,
vel ab
xgriludine
con-
valeseunt;
autsoli boni filios
habent,
soli boni
pecu-
niara,
soli boni cxtera
apta
huic vilx
temporali
atque
transeunti. Habenthxc et
malj,
ct
aliquando
desuntbonis : seddesunt et
malis, etplerumqueislis
magis quamillis; aliquando
illis
quam
istis
polius
abundant. Permixtaista
lcmporalia
Deusesse
voluit;
quia
si boqissplis
ea
daret, putarent
et mali
propler
J igeccolendumPeum;
rursus si easolis malis
daret,
timerent boni infirmi
converti,
ne isla illis forte
dfiessent.Est
enim
adhucanimainfirmaminus
capax
regnt Dei;
nutrireillamdebet Deus
agricola
noster.
1
Edd.,salvifaeti
sunt.
Abest,facti,
aMss.
Namet
qux
arbor
jam tempeslates
robbre
sustinet,
cumdeterra
nasceretur,
herba erat. Novit
ergo
ille
agricola
non solum robustas arbores
putare atque
purgare;
sedetiamleneras in recenti ortu
sepire.
Propterea, dilectissimi,
ut dicere
coeperam,
si solis
bonisdarenlur
ista,
omnes
propler
hxc
accipienda
vellentconvertiad Deum: rursus si solismalisdaren-
tur,
timerent infirmi
,
ne cum
converlerenlur,
amitterent
quod
soli mali haberent. Perniixledata
sunt etboniset malis.Rursus si solisbonisauferren-
tur,
idemille limor esset infirmorum
,
neconverte-
renlur ad Deum: rurstis si solismalis
auferrentur,
ipsa
sola
poeriapularelur qua
mali
plecluntur. Quod
ergo
dat ea
bonis,
consolatur itinerantes :
quod
dat
ea et
malis,
admouetbonosut alia
desiderent, quse
nonbabentcummaliscommunia.Rursusbonisaufert
ca
quandovult,
ut
interrogent
sede suis
viribus;
ct
inveniant
se, qui
fortelatebant
se,
tilrum
jampossint
dicere: Dominus
dedit,
Dominus
abstulit;
sicutDomi-
no
placuit,
ita
factum
est: sit nomenDominibenedi-
clum
(J ob i, 21).
Benedixit enimet illaanimaDo-
niinum,
et reddiditfructus
complulasagina
benedi-
ctionis. Dominus
dedit,
Dominusabslulit: subtraxit
data;
sed non subtraxil datorem. Animabenedicla
omnis
simplex,
nonhxrens rebtts
terrenis,
necvisco
implicatispennisjaccns,
sedexsertonitore
virtutum,
in
geminis
alis
geminx
dilectionisexsultat in auras
liberas;
ct videt sibi sublractumesse
quodcalcabat,
nonubi
incumbebal;
et dicitsecura: Dominus
dedit,
Doniinus
abstulit;
sicutDomino
placuit,ilafactum
esl:
sitnomenDomini benediclum.
Dedit,
et
abstulit;
ma-
net
qui dcdit,
et abstulit
quod
dedit: sit
ejus
nomen
benedictum.Adhoc
ergo
istaauferuntur bonis. Sed
nc
quis
forteinfirmusdiccret:
Quandoego
csse
pos-
siiralanlx virlutis, quanlx
sanctusJ ob?Roburmira-
ris
arboris, quia
niodonata es': bxc
magna quam
miraris,
sub
cujus
ramisetumbra
refrigeraris, virga
fuit. Sed tirriesne tibi auferantur
hxc,
cumtalis
fucris?Attende
quia
auferunturel malis.
Quid
te
ergo
differsa conversione?
Quod
bonus times
amillere,
fortemalusamissurus cs. Si bonus ea
perdideris,
adest consolator
qui
abstulit : arca exinanita est
auro,
cor
plenum
est
fide;
foris
pauper
es
,
sedintus
divOses: divitiaslecum
porlas quas
non
amilteres,
etiamsi de
nattfragio
nudus exires.
Quodergo
forte
perditurus
es
malus,
cur non bonurnte invenit da-
mnum, quandoquidem
videsct malos
pati
damnum?
Sed
majore
illi damnoferiunlur : inanis est
domus,
inanior conscienliaest.
Quisquis
malusista
perdide-
rit,
nonhabel foris
quod
teneat,
nonhabct
inlus
ubi
requiescal. Fugit
hic
a
ubi damnum
passusest,
ubi se
ad oculos liominum de divitiarum ostentatione
jactabal; j'am
se in oculis hominum
jactare
non
potest:
ad seinlro non
redit, quia
nihil habet. Non
est imilatusformicam
;
nonsibi
collegitgrana,
cum
xstas esset
(Prov.
vi, 6, eixxx, 25). Quiddixi,
cum
1
Sic
Mss.,
nisi
quod
unus
habet,
natuses. At
Edd.,qut$
modonalaest.
*
Mss.,refrigeras.
Edd.,
haec.
Aliquot
vero
Mss.,
hk. >,
895
ENARRATIO1NPSALMUMLXVI.
80G
xstas essetr Cumesset
vitae
tranquillitas,
cumesset
sxculi
hujuserga
illum
prosperitas,
quando
ei vaca-
bat, quando
felixvocabatur ab
oranibus,
sestas
ipsius
erat. iraitaretur formicani,
si audiret verbum
Dei;
colligeretgrana,
el inlus reconderet. Venerat tenta-
tio tribulationis
, supervenerat
hiems
lorporis l,
tempestas timoris, frigus
tristilise
,
sive damnum
esset,
sive
aliquod
salutis
periculum,
sive
aliqua
orbitas
suorum,
sive
aliqua
exhonoratio et humilia-
tio;
hiems erat : redil formica ad id
quod
xslate
collegit;
et intus in secreto
suo,
ubi nemo
videt,
xslivis laboribusrecreatur.
Quando
sibi ista
collige-
bat
sestate,
videbantomnes: cumhis
pascitur hieme,
nullus videt.
Quid
esthoc? VidcformicamDei: sur-
git quoiidie,
currit ad ecclesiam
Dei, orat,
audil le-
ctionem,
hymnumcantat,
ruminat
quod audivit,
apud
se
cogital,
reconditintus
grana
collectadearea.
Hsec
ipsaqux
mododicuntur
qui prUdenter audiunt,
hoc
agunt,
ct ab omnibus videntur
procedere
ad
ecclesiam,
redirc de
ecclesia,
audire
sermonem,
audire
lectionem,
invenire
librum, aperire
el
Iegere
:
oraniaisla
videntur,
cumfiunt, Formicaillaest con-
terens
iler,
portans
el recondens in
conspectu
cer-
nentium. Venithiems
aliquando;
cui enimnonvenil?
Accidit
damnum,
accidit orbitas : cxteri miserantur
forteut
miserum, qui
non norunt
quid
intus babeat
formica
quodcomedat,
et
dicunt,
Miser ille cui hoc
aecidit,
aut illecui hocaccidit:
quid
illi credisanimi
esse?
quomodo
confcctusest! Metitur ex
se,
com-
patitur
exviribus
suis,
et
ideofallitur; quia
mensu-
ram
qua
se
metitur,
vull afferre adcum
quem
non
novit. Videsillum
passumdamnuro,
aut
humilialuro,
aut Orbilate
percussum
:
quid
credis? Iste
aliquid
mali
fecit,
ut hocilli
contingeret.
Talecor
habeant,
talemanimuminimici mei.
Igrioras,
o
bomo;
verelu
libi inimicus
es, qui per
xstatem libi non
colligis
quod
iste
collegit.
Modointusformicacomeditlabores
xslaiis : sedcam
colligentem
videre
poleras;
man-
ducantemviderenon
potes.
Isla, fratres, quantuiii
Dominus
dedit, quantumsuggerere
el imbuere
digna-
tusest infirmitatemet huroilitatero
noslram,quantum
capirouspro
modulo
nostro, diximus, quare
det Deus
omniaisla
permixla
et bonis et
ntalis,
et
quare
aufe-
rat et bonis et malis. Dedit
libi;
non exlollaris:
abslulit
libi;
non
frangaris.
Timcs ne
auferat; bpno
polest
auferreel malo: melitis
ergo
bonus
quod
Dei
est
amitlis,
sedDeumtenes. Sic
ergo
et illemalus
;
ipsum
hortamur : Passurus es
damnum;
(quis
iion
passurus
est orbitalem
?)aliquis
casus
irruet, aliqua
calamiias de
transverso, undecumque plenus
est
mimdus, exempla
noncessant:
loquor
tibi in
xstale,
granaqux colligas
nondesunt: attendead
formicam,
opiger(Proi).
vi, 6, etxxx,25); collige
xstate cum
potcs;
hiems
colligcre
lenon
sinct,
sed manducare
quod collegeris. Quam
roulti enini tribulationemila
patiunlua,
ut non
eis
vacet,
nec
legcrc aliquid,
nec
audire
aliquid;
nec forlc adntitluntitr ad eos
qui
*
vox,torporis,
abestaMss.
eos
consolentur. Remansit formicain
caverna;
vi-
deat si
collegit aliquidxstate, quo
seavocel hierhe;
4. Sedmodo
quia
benedicetnos
Deus, qttare
be-
nedicet nos?
quam
benedictionem
petit
hsec
vox,
Vt
benedicatnosDeus?
Benedictionem
quam
servatami-
cis
suis, quam
solisbonisdat. Ne
pro magnoappelas
quod
et mali
aecipiunl: quia
bonusest
Deus,
facit
illa,
qui
soiemsuumfacitoriri
super
bonoset
malos,
et
pluit super justos
et
injustos(Matth. v, 45). Quid
ergoprsecipue
bonis?
quld
prxcipuejustis?
Illuminet
vuttumsuum
super
nos.Solis
hujus
vultumilluminas
super
bonoset
malos;
vultum luuni illumina
super
nos. Vident istamlucemcum
pecoribus
et boni et
mali: beati autemmundo
corde, quoniamipsi
Deum
videbunl
(Ibid. v,
8
)
Illuminel vullum
siium
tupet
nos. Geminusinlellectus
est; ulerque
dicendus est.
Illumina
, inquit,
vultumtuum
super nos;
ostendo
nobis vultumsuum. Non enim
aliquando
illuminat
vulturotuum
Deus,
quasi aliquando
fuerit sinelumi-
ne: sedillumina
super nos,
ut
qttod
rioslatebat
ape-
riatur
nobis,
et
quodcrat,
sed nobis absconditum
erat,
revelelur
super nos,
hocest illuminetur. Aut
certe, iraagincm
luam illumina
stiper
nos: ut hoc
dixerit,
Illuminavullumluuin
super
nos
; Impressi-
sli nobisvultum tuum
,
fecisti nos ad
imaginein
ct
simililudincmluam
(Gen. l, 26),
fecisti
nps num-
mumtuum
;
sednondebet
iraago
tuain lenebrisre-
manere;
roilteradium
sapientix tux, expellat
tene-
bras
nosiras,
et
fulgeat
in nobis
imago tua;
cogno-
scamusnos
imaginemluam,
audiamus
quod
diclum.
est in Canlicis canlicorum:
Nisy
cognover\stemet-
ipsam,
o
piilchra
inter mulieres
(Cant. I, 7),
Dicitur
enimEcclesix : Nisi
cognoverislemetipsam.Qyjdest
hoc?Nisi
cognoveris
ad
imaginemDei
te
faclam, 0
anima Ecclesix
pretiosa', rederoptasanguinc Agni
iromaculati,
atlcnde
quanti yaleas; quidpro
leda-
tumsit
cogita.
Dicamus
ergo
et
optemus,
Illumhiet
vultumsunm
super
nos. Gestamus
yullurn
ejus
;
quo-
modo dicunlur vullus
imperatorum, vere
quidam
sacer vultusDeiest in
imagineipsius;
sed
iniqui nop
cognoscunt
inse
imaginem
Dei.Ut illuraineturvultus
Dei
super illos, quid
debenl dicere? Tu
i(luminabis
lucernammeam
, Domine; Deus meus
,
illuminabis
tenebrasmeas
(Psal. xvn,
29).
SUIJ D intenebris
pecca-
torum
;
sedradio
sapientix
tux discutiantur tenebrss
mex :
appareat
vultus
tuus,
et si forte
apparet per
mc
aliquantulum
deformis
effectus,
ale reformetur
quod
a teformatuni est. llluminei
ergo
vullumsuum
super
nos.
5.
[vers3.]
Ul
cognoscctmus
in leryqviffm
tuam.
In
terra, hic,
inhac
vita,cognoscaniusvjam
luani.
Quid
est,
viamluam?
Qux
ducit ad
te,
Agnoscamus
quo
eamus
, agnoscamusqua eamus; ulrumque
intene-
brisnon
possumus.Longeesaperegrinanlibus;
viam
nobis
poi-rexisti per quaro redeundum sit ad tc :
Agnoscamus
in terraviam
tuam.
Qux
est via
ipsius,
quia
hoc
optavirous,
ut
cognoscamus
in terra
viain
i
Er.etduovel tresMss.,
pretioso.
807 S. AUGUSTINIEPISCOPI
808
luam?
Qusesiluri
sumus eam
nos,
non
per
nosdisci-
turi. Possumuseamde
Evangelio
discere:
Ego
sum
via,
Dominusait. Christus dixit:
Ego
suni via. Sed
timesneerres?
Adjecit:
El verilas.
Qiiis
errat inve-
ritate^Erral^quirecesseritaveritate.VerilasChristus,
viaChrislus: ambula.Timesnemoriaris
antequamper-
venias?
Ego
sumvita:
Egosum,inquit,
via,
et
veritas,
et
vita
(J oan.xiv,6).Quasi
diceret,Quid
times?Per meam-
bulas,
inme
ambulas,
inme
requiescis.Quidergoait,
Cognoscamus
inlerraviam
tuam,nisi, cognoscamus
in
lerra Christumluum? Sed
ipsepsalmus respondeat:
nc
putetisex
aliis
Scripluris
adhibendumessetestimo-
nium
quod
forte hic
deest, repetendo
oslendit
quid
dixerit,
(J l
cognoscamus
inlerraviamtuam
;
et
quasi
lu
quxreres,
In
qua
lerra
, quam
viam? In omnibus
gentibus
salularetuum. In
qua
terra
quxris
? Audi:
In omnibus
genlibus.Quam
viam
quxris
?Audi: Salu-
laretuum. Anforlenonest Christus salutare
ipsiti.s
?
Et
quid
est
quod
dixil senex ille
Simeon;
scncx
ille,
inquam;
in
Evangelio,servaiusannosusiisqueadinfan-
liamVcrbi?
Accepil
enimsenex illeininanibus suis
infanlemVerbumDei.
Qui
el inutcro esse
dignalus
est;
inmanibusscnis esse
dedignaretur
?Illeinutero
virginis, qui
in manibus
senis;
iiifirmusinfans
,
et
intra
viscera,
et inmanibus
seuis,
addandamnobis
hrmilatem, per quem
factasunt
omnia;
et si
omnia,
et
ipsa
maler;
venit
humilis,
venit
infirmus,
sedin-
dulus infirmitalemulanda:
quia
etsi
crucifixus
est ex
infirmilate;
sedvivil exviriuteDei
(II
Cor.
xin,
4).
Aposlolus
ait. Erat
ergo
in manibus senis. Et
quid
ait scnexille?
quidait, gralulansquodjam
solvendus
hinc
esset,
videnssuis manibusconlincri a
quo
et in
quo
salus
ejus
conlinebaUrr? <J am
dimittis,
i
inquit,
i
Domine,
servuro tuumin
pace; quoniam
viderunt
oculi mei salutare tuuin i
(Luc. n, 29, 30). Ergo,
i Benedicatnos
Deus,
et miscrealur nostri : illuminet
vultumsuum
super
nos,
ut
cognoscamus
in lerra
viamluam. >In
qua
lerra? <In omnibus
genlibus.
>
Quara
viam? <Salularetuiim. >
6.
[vers.
4.
] Quid sequitur ; qtiia cognoscilur
in
terra via
Dei, quia cognoscitur
in omnibus
gen-
tibus salulare Dei ?
Confiteantur
libi
populi, Deus;
confileanlur
libi
, itiquit ,
populi
otnnes. Existit
hxreticus,
et
dicit,
Ego
in Alrica
popnlos
liabeo:
et alius cx alia
parte ,
Et
ego
in Galalia
popu-
los habco. Tu in Africa
,
illc in Galatia :
cgo
illum
quxro qui ubique
habet. Certe adislamvo-
cemexsultarevosausi
eslis, quoniamaudislis, Confi-
teanturtibi
populi,
Deus.Audile
seqitentem
vcrsuro
,
quia
nonde
parteloquilur
:
Confitebantur
tibi
populi
omnes.Ambulatein viacumomnibus
genlibus,
am-
bulate inviacum oronibus
populis,
ofilii
pacis,
filii
unicx
Calholicx;
ambulate in
via,
canlaleambulan-
les. Faciunt hocviatoresadsolamenlaboris. Cantate
v.osinhac
via;
obsecrovos
per ipsamviam,
canlate
>nhacvia: canticuranovum canlalc
;
nemo ibi ve-
tora canlet: cantate amatoria
palrix vcstrx;
nemo
Hicin
Eddadditur,
inverilate:
quod
abestaMss.

SieexMss.
[inme.]
velera. Via
nova,
viator
novus, canlicumnovum.
Audi
Aposlolum
hortantemte ad
canticum novum:
Si
quaigilurinChrislo
novacreatura,
velera
transierunt;
ecce
facta
tunt nova
(II
Cor.
v,
17).
Canticumnovum
cantaleinvia
quamcognovislis
interra. In
qua
terra?
In omnibus
gentibus.Proplerea
et canlicum novum
non
perlinet
ad
parlem. Qui
in
parle cantat,
vetus
cantat:
quodlibet cantet,
velus
cantat,
vetus homo
canlat;
divisus
est,
carnalisest. Cerlein
quantunt
car-
nalis
est,
intanlum
vetus,
et in
quantumspiritualis,
intantumnovus.Vide
quid
dicat
Aposlolus
: Non
po-
tui vobis
loquiquasi spirilualibus,
sed
quasi
carmlibus.
Uudeillos
probat
carnales? Cutnenimunus
dicit,
Ego
sum
Pauli;
aller
vero, EgoApollo
: nonne
, inquit,
carnalesesits
(1
Cor.
m, 1,
4)
?
Ergo
in
spiritu
canti-
cum novum cania in via secura. Sicut
viatorcs
cantant,
et
plerumque
nocle cantant. Formido-
losa
circumstrepunt
omnia
,
vel
potius
non circum-
slrepunt,
sed
circumsiient;
et
quanto magis
silen-
tia
,
tanto
magis
formidolosa
;
canlanl lamen et
qui
latrones timenl.
Quanto
securius cantas in Chri-
sto? Non babet viaista
latronem,
si tu non dese-
rendoviamincidis in
lalronem,
Canta,
inquam,
se-
curus canticuiii novum iu via
quam cognovisli
in
terra,
hoc est inomnibus
gentibus.
Vide
quia ipsum
canlicumnovumnon tecum canlat
qui
in
parle
esse
voluit. Cantate
, inquit,
Dominocanticum
novum;
et
sequilur,
Cantale
Domino, omnisterra
(Psal. xcv,
1).
Confiteantur
tibi
poputi,
Deus. Invenerunt viamtuam
;
conliteantur.
Ipsa
cantalio confessio
est;
confessio
peccatorum
luorum,
el virtutisDei.Tuam
iniquitatem
confitere, graliam
Dei
confitcre;
le
accusa,
illum
glo-
rifica;
te
reprehende,
illumlauda: ul et
ipse
veniens
invenial le
punitoremtuuro,
el exhibeat se tibi salva-
torem tuum.
Quid
eniro tiraetis
confileri, qui
inve-
nislis hanc viaminomnibus
genlibus? quid
timelis
confiteri,
ct in confessionevestra cantarc canlicum
novumcumomni
lerra,
inomni
terra,
in
pace
catho-
lica? Coufiteri limes
Dco,
neconfessumdamncl ? Si
nonconfessuslales^confessus damnaberis.Timescon-
fitcri, qui
non
confitcndoessenon
potesoccullus:da-
mnaberis
tacitus, qui posses
liberari
confessus.
Confi-
teanlurlibi
populi,Deus;
confiteantur
libi
populiomnes.
7.
[vers. 8.]
Et
quia
istaconfessio non ad
suppli-
cium
ducit, sequitur,
et dicit : Lwtenlur el exsultent
gentes.
Si
plangunt
anlehoroinem
confessi
latrones,
lxlentur anteDeumconfessifideles.Si bomo
judicet,
exigil
a latrone Coiifessionemtortor et
limor;
imo
aliquando
confessionem
prernit limor, exigitdolor
:
et ille
qui plangil
in
tormcntis,
tiraet autem occidi
confessus, portal
tormcnla
quantumpotest;
el si vi-
clus dolore
fuerit,
profert
ad mortemvocemsuam.
Nusquamergo Ixtus,
nusquam
exsultans:
antequam
confitealur,
cxarat
ungula;
cumconfessus
fuerit,
damnatumcarnifexducit : miser
ubique
'. Sedtaten-
tur et exsultent
gentes.
Unde? Per
ipsam
confessio-
nem.
Quare
?
Quia
bonusest cui confitenlur : adlioc
1
Edd.,
non
confessus
damnaberis.
Expunge,non,quod
abestaMss.

sicMSS. At
Edd.,
damnat
carmfex,
ducilurmiserubiatm.
809 ENARRATIOIN PSALMUMLXVI.
810
exigit
confessionem,
ut liberct
humilem;
adhocda-
mnat non
confitentem,
ut
puniatsupcrbum.Ergo
tri-
stisesto
antequam
confitearis;
confessus
exsulla, jam
sanaberis.Conscieniiatua
'
saniem
collegerat, apo-
stema
tumuerat,
cruciabat
te, rcquiescere
non sine-
hat : adliibct medicus fomenta
verborum,
ct ali-
quando
secat;
adhibetmedicinaleferrumin
correptione
tribulationis: tu
agnosce
medicimanum
;
confitere
,
cxeat in confessioneet defltiat omnis sanies:
jam
exsulta, jamIxlare; quodreliquum
est facilesana-
bilur.
Confiteantur
libi
populi,
Deus; confiteanlur
libi
populi
omnes.Et
quiaconfitentur,
latentur et exsul-
tent
gentes; quoniamjudicaspopulot
in
mquilale.
Nemo
tc fallit:
gaudeatjudicandus, qui
limuil
judicatu-
rum. Prxvidit
enim,
ct
prxvenit
faciera
ejus
incon-
fessione
(Psal.
xctv,
2)
: illeautemcum
venerit, po-
pulos
in
xquitatejudicabit. Quid
ibi valebitcallidilas
accusatoris,
ubi est tcstis
conscienlia,
ubi tueris ct
causa
tua,
ubi
judex
non
quxrit
testem? Advocatum
misit tibi :
propler illum,
et
per
illum
conlitere; age
causam
Itiam,
et defensor est
poenitentis,
et
petitor
venix
confitentis,
et
judex
innocentis. Veretimere
poteris
causam
tuam,
ubi advocatustuuserit
judex
tuus?Latentur
ergo,
etexsultent
gentes; quoniamju-
dicas
populos
in
aquitate.
Sedtimere
potcrunt
ncmale
judicentur
: dent se
corrigendos,
dent se
dirigendos
ei
qui
videl
judicandos.
Hic
corrigantur,
et nonti-
meant cum
judicabuntur.
Vide
quid
dicat in alio
psalmo
:
Deus,
innomineluosalvumme
fac,
etinvir-
tute
luajudica
me
(Psal.
LIII,
3). Quid
ait? Si nonme
prius
salvas in nomine
tuo,
debeo timere cuni me
judicabis
invirlutetua: si autcmme
prius
salvasin
nomine
tuo, quid
timebo
judicantem
in
virtute, cujus
salus
prxcessit
innomine?Siceliamhoc
loco,
Con-
fiteantur
tibi
populi
omnes.Et ne
putetisaliquid
ti-
mendumin
confessione,Lmtenlur,inquit,
el exsultent
gentes.Quare,
Imtenturetexsultent?
Quoniamjudicas
populos
in
aquitate.
Nemocontranos
prxmiumdat,
nemote
corrumpit,
nemote fallit.
Ergo
securussis.
Scd
quiddecausa
tua?Nemo
corrumpitDeum;
mani-
fesiumest: neforleideo
magis
timendus
sit, quia
corrumpi
nullomodo
potest. Quomodo
ergo
sccurus
es?Secundumillud
quodjam
dictumest:
Deus,
in
nomineluosalvumme
fac,
etinvirlutelua
judica
tne.
Sic ethic : Latentur etexsultent
gentes,quoniamjudi-
cas
populos
in
aquitalc.
Et netimeant
iniqtti , subje-
cit: Et
gentes
interra
dirigis
. Pravx erant
gentes,
et lorluosxerant
gentes,perversx
erant
gentes;
me-
rito
pravitatis
et distorsioniset
perversitatissux
ju-
dicemvenientemtimebant : venitmanus
ipsius,
ex-
tenla est misericorditer in
populos; diriguntur
ut
ambulentrectamviam:
quid
timcantvenlururo
3
ju-
dicem,
qui primoagnoverunt
correctorem? Manibus
ejus
dent
se; ipse genles
in lerra
dirigit.
Directse
autero
genles,
ambulantesin
flde,
exsulianlesin
illo,
1
SicMss. Edd. vero:Non
confitentis consckntia
saniem,
etc.

PleriqueMss.,diriges,
futuro
tempore,juxta
Grxc.
LXX.
Aliquot MSS.,
venlurum
rectoremjudicem
: forte
pro,
rectorumjudicem.
SANCT.AUGUST.IV.
facientes
opera
bona
;
et si
quaforte, quoniam
per
mare
naviganl,
intrat
aquaper
minutissimascavcr-
nas, per
rimulasadsentinam
, exhauriendoeam
per
operabona,
ne
plus
intrandocumulum
faciat,
et na-
vem
deprimat;
exhauriendo
'
quotidie,
jejunando,
orando,
eleemosynasfaciendo,
dicendo
puro cordc,
Dimiltenobisdebita
nostra,
sicutetnosdimillimusde-
biloribusnostris
(Matlh.vi, 12):
dicendo
isla,
ambula
securus,
et essultain
via,
cantainvia. Noli timere
judicem; antequam
esses
fidelis,
invenisti salvato-
rem\
Impiura
te
qusesivit
ut
rediroeret;
rcdemptum
deseret ut
perdat
?Et
genles
inlerra
dirigis.
8.
[vers. 6,
7.]
Exsultat,
gaudet, horlalur,
repetit
eosdemversusin exhortatione.
Confiteantur
tibi
po-
puli,
Deus
;
confiteantur
tibi
populi
omnes: lerradedit
fructum
suum.
Quem
fruclum?
Cdnfileanlurlibi
po-
puli
omnes. Terra
erat;
spinisplena
erat:
accessit
eradicantis
manus,
accessitvocalio
majeslatisejus
ct
misericordix; ccepit
terra
confiteri, jam
dat lerra
fructumsuum. Daret fruclum
suum,
nisi antecom-
plueretur?
daret terrafructum
suum,
nisi antemise-
ricordia Dei veniret
desuper
?
Legant mihi, inquis,
quod compluta
dederil terra fructum suum. Audi
compluentem
Dominum:
Agilepwnilentiam;
appro-
pinquavit
enim
regnum
calorum
(Id. m, 2). Pluit,
et
ipsapluvia
tonitrus
est;
terret: time
tonantem,
et
excipepluentem.
Ecce
post
illamvocemtonantiset
pluentisDei; post
illamvocem
aliquid
de
ipso
Evan-
gelio
videamus. Ecceilla
meretrix,
malamfamam
babensin
civitate, irrupit
inalienamdomum
quo
non
erat invitataab
hospite,
sedab invitato
vocata;
non
lingua,
sed
gratia.
Noverat
segra
habereibi se
locura,
ubi medicumsuumdiscumberesciebat.
Ingressa
est
qux
erat
peccatrix;
nonaudet accederenisi ad
pc-
des : fletad
pedes, irrigat lacrymis, tergit
crinibus
,
unguitunguento(Lc.vn,37, 38).Quid
miraris?Terra
didit
fruclum
suum.
Ergo
bocfaclum
est, ibi
pluenle
Domino
per
os
suum;
facla sunt
qux legimus
in
Evangelio
:
quopluenteper
nubes
suas, missis
Apo-
stolis,
et
prxdicanlibusveritatera,
terra
amplius
de-
dit
fructumsuum;
et ista
segesjam implevit
orbem
terrarura.
9.
[vers.8.]
Vide
quid
deinde dicatur : Behedicat
nos
Deus,
Deus
noster;
benedicatnosDeus.
Benedicat,
sicul
jamdixi;
eliam
atque
etiam
benedicat, multipli-
cet benedicendo.Attendat
Charitas Vestra
quoniam
jamprxcessit
fructusterrx inJ erusalem. Indeenirn
coepit
Ecclesia: venitibi
Spiritussanctus,
et
imple-
vitsanctosinunum
congregatos;
factasunt
miracula,
linguis
omniumloculi sunt
(Act. n,
1-4). Impleti
sunt
SpirituDei,
conversi sunt
qui
ibi
erant;
timen-
tes,
ct
suscipientes
irobremdivinum
,
dederunt in
confessionetantum
fructum,
ut omniasua in com-
mune
conferrent, dislribuentes
pauperibus;
ut nemo
diceret
aliquidpropriura,
sedessent illis
omniacom-
munia,
et haberent animamunamet cor unum in
'
Er.et
pauci
Mss.
hic,
exhauriant.

sicMSS. AtEdd.:
Antequam
esses
fidelis,
timebas
;
sed
jam
invenisti sulvalorem.
(Vingt-six.)
811 S.
AUGUSTINI
EPISCOPI
m
Peum
(Act. tv, 32).
Donatus enimillis erat
sanguis
Domini
quem
fuderant;
donaluseral
ignoscente
Do-
niino,
til
jamquod
fuderant eliambibere discerent.
Magims
ibi fruclus : lerradedit
fructum
suum,
et ma-
gnura fructum,
et
opiimum
fruclum.
Numquid
terra
illasola debuit daro frnctum suum? Benedicatnos
Deus,
Deus
noster;
benedicatnosDeus.Adhucbenedi-
cat;
benedictioenimin
mulliplicatione
solet maxime
ct
proprie intelligi.
Probemus hoc in Genesj
: vide
opera
Dei. Fecit Deuslucem;
ct
divisjt
Dcus inter
J ucem,
et tenebras : lueemvocavit
diem,
et tenebraa
vocavit noctem. Non
diclumest,
Benedixit lucem.
Etenimeademluxredit et alternat diebus ae nocti-
hus. Vocavit cceliim firmamentum inter
aquas
et
aquas
: nondiclum
esl,
Bcnedixit ccelura. Diserevit
mare ab
arida,
et nominavit
ntrumque; aridam,
ter-
ram
,
et
congregationemaquarum,
mare : nec hic
diclum
est,
Benedixit Deus. Venlumest ad ea
quse
feeunditatis habilura erant
semen,
et ex
aquis
exi
stentia.
Ipsa
enimmaximam
multiplicalionis
uberta-
tem
habent;
et benedixit ea Dominusdicens : Cre~
scite,
et
mullipticamini,
et
repleleaquasmaris;
etvo-
lalilia
multipticentursuper
terram. Sic et cumomnia
subjecit homini, quem
fecit ad
imaginemsuam,
scri-
plum
est: El benedixit eos Deus dicens: Cresciteet
multiplicamini,
et
implelefaciem
terra
(Gen. i). Ergo
beriediclio
proprle
ad
multiplicationemvalet,
et ad
jmplendam
faciem terrx. Audi et in hoc
psalmo
:
Benedicalnos
Deus,
Deus
noster;
benedicatnosDeus.
Et
quo
valet istabenediclio? Et meluanteumomnes
fines
lerra.
Ergo,
fralres
mei,
sieabundanter inno-
iriineChristi benedixit nos
Deus,
ut filiissuis im-
pleat
universamfaclem
terrx, adoplaeis
in
regnum
suumcohxredibus
Unigenili
sui. Unicum
genuit,
et
uiiumesse noliiil : unicum
genult, inquam,
et unum
eumnoluit remanere. Fecit oi
fratres;
etsi non
gi-
gnendo,
lamen
adoptando
fecit ei cohxredes. Fecit
eum
parlicipemprius
morlalilatts
nostrx,
ut crede-
remus nos csse
posseparticipes
divinllalis
ejus.
10. Altendamus
pretium
nostrum. Prxdicta sunt
omnia
,
exbibentnr
omnia,
il
Evangeliumpcr
orbem
terrarum : omnis labor humani
generis
in hoctem-
pore
lestimonium
dicit, implentur
omnia
qux
inScri-
fpliirisprxdicta
sunt. Sicnt
usque
adhodiernumdiem
oinnia
evenerunt,
sic et
qnx
reslant evenlurasunt.
^TimeamusjV.dicii
diem;
venlurus est Dominus.
Qui
venit
humilis,
veniet
excelsus; qui
vcnit
judicandus,
jveniet
judicalurus. Agnoscamusbumilera,
ut nonex-
'pavescamus
excelsum; amplectamur humilem,
ut
desideremus excelsum. Desiderantibusenim
se,
pro-
pitius
veniet. Illi cumdesiderant
qui
tenuerint fidem
ejus,
et fccerint mandata
ejus.
Nametsi
nolumus,
veniet. Velinms
ergo
veniat,
qui
veniet etsi nolumus.
Quomodo
velimus ut veniat? Bene
vivendo,
bene
agendo.
Prxteriia non nos
deleclent, pror.senlia
non
nos
teneant;
neclaudamusaurem
lanquamdecauda,
ne
premamus
aurem in terra
(a);
ne
prxleritis
re-
tardemur ab
audiendn
,
nc
prxsentibus implicemur
a
(a)
vid. Enar.inrsal.
LVH,
n. 7.
futura
meditando
*;
extendamus
nosin ea
qnre
ante"
sunt,
obliviscamur
prxterila
(Philipp.m,
13).E.tquod
modo
Iaboramus, quod
modo
gemimus, quod
modo
suspiramus, quod
modo
loquimur, quod
ex
quanlula-
cumque parte
sentimus,
et
capere
non
possumns,
capiemus, perfruemur
in
resurrectione
justorum.
Re-
novabilur juventus
noslra
sjcut
aquiix
(Psal.
cn,
5);
tantummodonos
velustatemnoslramad
petram
Chri-
stum
conteramus
(Psal.
cxxxvi, 9,
et lCor.
x,
4
).
Siveilla
vera
sint, fratres,
quse
dicuntur de
serpente,
vel
quai
dicuntur de
aquila,
sivesit
fama
potius
homi-
nuro
quam
veritas; veritasest
tamen
in
Scripturis,
et
non sinecausaliocdixerunt
Scripturx
: nos
quidquid
iliqdsignificatfaciamus,et
quam
sit illudverumnon
laboremus. Tu esto
talis, ut
juvenlus
tuarenovari
possit
sicut
aquilx.
Et sciaseamnon
posserenovari,
nisi velustas
tuain
petra
conlrjta
fuerit: id
est,
nisi
auxilio
petra?,
nisi
auxjlio
Christi,
non
poteris
reno-
vari, Tn noli dulcedine
prseteritx
vitx obsurdescere
adversusverbumDei: noli
prsesentibus
rebus sic le-
neri et
iropediri,
ut
dicas,Nonniihi vacat
legere,
non
mihi vacat audire. Hocaurero
premere
interra
est.
Tu
ergo
lalis noli esse: sed
estotalis
quodcoulrain-
venis,
id
est,
ut
prxterita obliviscaris,
in
anteriorate
cxtendas;
ut
vetustatero
luamin
petraconteras. Et
si
quae
tibi similitudinesdatse
fuerint;
si invenerisin
Scripturis, crede
: si noninvenerisdici nisi
faraa,
nec
valdecredas. Res
ipsa
forleita
est, fortenon
est ita.
Tu
prolice;
tibi
valeatadsalutemisla
similitudo.Non
vis
per
istamsimilitudinem?
Per aliaro
fac,
dumla-
menfacias;
et
securus
exspecla
regnum
Dei,
nerixe-
tur lecum oratio lua.
Tucnim, christiane,
quando
dicis,
Veniat
regnumtuum, quomododicis,
Veniatre-
gnum
tuum
(Matlh. vi,
10)?
Excutecor tuum:
vide;
ecce,
Veniat
regnum
tuum.
Clamat
tibi, Venio: non
tiroes?
Sxpe
diximus Charitati Vestrx : et
prxdicare
veritateronibil
est,
si cor a
linguadissentiat;
et au-
dire
verilatero, nihil
esl, si non
auditionemfructus
sequatur,
DeistoIoco
quasi
sublimiore
loquimur
ad
vos:
quam
simusautemtimore sub
pedibus vestris
Deusnoverit, qui propitius
fit
humilibus;
quia
non
nos lamdelectant voces
laudantium,
quamdevotio
confitentiuraet
facta
rectorum.
Etquam
non
delecie-
mur nisi
profectibus vestris,
in
istisautem
laudibus
quampericliiemur,
illenoverit
qui
nos ab
omnibus
periculisliberet,
et nos vobiscumab
oroni
lentatione
salvalos in
regno
suo
cognoscere et coronare di-
gnetur.
IN PSALMUM LXVH
ENARRATIO
().
1.
[vers.1.]
Psalmi
huj'us
titulus non videlur esse
operosx dispulalionis
:
simplex
enim
apparet
el fa-
cilis,,
Nam
ilasehabet: In
finem,ipsi
DavidPsalmus
cantici. In multis autem
jam psalmis
admonuimus
1
SicMSS, At
Edd.,
relardemur
obediendo,
ne
prcesenti-
bus
implicemur ;
sed
adfuturameditando, etc.
()
DictataannoChr.
4)5, exEpistoIa169,
ad
Evodium,
n. 1.
815
ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 814
quidsit, in
finm: quoruamfinuLegtt cimstut,
aa
juttitiam
omnicredenli
(Rom.
x, 4);
finis
qui periiciat,
non
qui
consnroat aut
perdat.
Verumtamensi
quis-
quara
conetur
inquirerequid
sibi
velit,
Psalmuscan-
tici; citr nonaul
Psalmus,
aut
Canlicum,
sedutrum-
que;
vel
quid
intersit inter Psalmumcantici,
et Can-
licum
psalmi.quia
et
sic.quorumdam psalmorum
tituli
inscribunlur;
inveniet fortasse
aliquid, quod
acutioribusel otiosioribusnos
relinquimus.
Discre-
verunt
quidam(a)
ante nos inter
Canticum,
et Psal-
mum;
ul
quoniam
Canticumore
proferlur,
Psalmus
aulemvisibili
organpadhibilo,
id
est, psalierio
cani-
tur,
videatur Cantico
significari intelligentiamentis,
Psalmovero
operacorporis.
Sicut inhoc
ipso
sexa-
gesimoseptimo, quem
nunctractandum
suscepiraus,
illud
quod
dictum
est,
Cantate
Deo, psallite
nomini
cjut:
ita
quidamdiscreverunt, ut,
Cantate
Deo,
dictum
videalur, quia
ea
qux
in
seipsa
mens
agit,
Deonota
sunt,
ab hominibusnon
videntur; opera
vero bona
quoniam
ideovidendasunt ab
hominibus,
ut
glorifi-
cent Pairemnostrum
qui
incoelisest
(Matth. v, 16),
merito
djclumsit,
Psallitenomini
ejus,
idest diffama-
lioni
ejus,
ut laudabiliter nominetur. Hancdifferen-
tiam
alieubi, quanlum recolo,
etiam
ipse
secutus
sum. Meminiautem
legisse
nos
eliam,
Psallite Deo
(Psal.
XLVI, 7,
8); quia
lalia
quse
visibiliterbene
ope-
ramur,
nonlantum
hominibus,
sed etiam Deo
pla-
cent. Nonautemomnia
quse
Deo
placent,
eliamho-
minibus
possunl, quia
vldere non
possunt.
Unde
mirum est si
quemadmodumutrumque legitur,
et
Cantate
Deo,
et Psallite
Deo;
ilaalicubi
legi potest,
Cantatenomini
ejus. Quod
si et hoc in
Scripturis
san-
clis diclum
invenitur,
hxc differenliafrustraelabo-
ralaest. Movetetiamme
quodgenerali
nomine
magis
Psalrai
quam
Cantica
vooantur,
itaut Dominusdice-
rct:
Qum
seripta
suntin
Lege,
el
Prophetis,
etPsalmis
deme
(Luc. xxiv, 44);
et liber
ipse
Psalmorumdici-
tur,
nonCanticorum: Sicut
scriptumesl,
inquit,
in
tibroPsatmorum
(
Act.
i, 20);
cum
potius
secundtim
islamdifferenliam
,
Canticadici debuisse
videantur;
quoniam
Canlicumetiamsinc Psalmo csse
potest,
PsalmusverosineCanticoesse non
potest.
Possunt
etenim esse
cogitationesmentis, quarum
non sint
operacorporalia:
nullumest autem
opusbonum,
cu-
jus
nonsit inmente
cogitatio.
Ac
per
hoc
utrobique
Cantica
;
non
utrobique
Psalmi: et
tamen, sicut
dixi,
generaliierPsalmi appellantur,
non
Cantica;
liberque
Psalmorum,
non
Canlicorum. Et si
intelligantur
at-
que
discntianlursensus
dictorum,
ubi titulusest tan-
luramodo
Psalmi,
et ubi
tantumraodo
Cantici,
et
ubi
non
PsalmusCantici,
sicutin
isto,
sed
CqnticumPsalmi
inscriptumest;
nescio ulrum
possit
ista
differentia
demonstrari.Proindesicut
cceperamus,
relinquentes
istaeis
qui possunt,
el
quibus
vacat talia
discernere,
et certa
differeniiarumratione
definire;
nos
quantum
adjuvante Domino
valemus, hujus psalmi
textum
consideremus
atquetractemus.
2.
[vers.
2.] ExsurgatDeus,
et
dissipentur
inimici
1
Aliquot MSS.,
dispergantur.
()
Hilarius in
prologbsup.
rsalmos.
e;us.
J am factumest: exsurrexit Uinstus
qui
est
super
omniaDeusbenedictusinsxcula
(ftom.ix, 5),
et
dispersi
sunt inimici
ejus per
omnes
gentes,
J u-
dxi; ineo
ipso
locoubi inimicitias
exercuerunt,
dc-
bellali, atque
inde
per
cuncta
dispersi:
el nuncode-
runt, sed
meluunt;
et in
ipso
metufaciunt
quod
sc-
quilur,
Et
fugiantqui
oderunt
eum,
a
facieejut. Fuga
quippeanimi,
est limor. Namcarnali
fuga, quo
fu-
giunt
ab
ejus
facie
qui ubjqueprsesentise
suxdeman-
slrat effectum?
Quoabibo,
inquitille,
a
spirilu tuo,,
eta
facie
tua
quofugiam( Psa(, cxxxviu,
7)
?
Animo
ergo,
non
corporefugiunt;
timendo
scilicet,
nonla-
tendo;
nec ab eafacie
quam
non
vidcnt,
sedab
ea
quam
videre
coguntur.
Facies
quippeejus appellala
est
prxsentia ejus per
Ecclesiam
ejus.
Undeillisini-
micantibusdixit: AmodovidebilitFiliumhominitve-
nientemin nubibus
(
Mallh.
xxvi, 64).
Sicut venit in
Ecclesiasua
,
diffundenscamloioorbe
terrarum,
in
quodispcrsi
sunt inimici
ejus.
Venit autemintalibus
nubibus,
de
qualihus
dicit: Mandabonubibusmeisne
pluanl super
eatnimbrem
(Isai. v, 6). Fugianl ergoqui
oderunt
eum,a
facieejus:
timeanta
prxsentia
sauclo-
rum
fideliumqueejus ,
dc
quibusdicit,
Cumuni ex
minimismeis
fecislis,
tnihi
fecistis(Matth.xxv,
40).
3.
[uers.3.]
Sicut
deficitfumus,deficiant.Extulerunt
enimseab
ignibus
odiorumsuorumin
superbix
ty-
plmm;
el
ponentes
incceltimos
suum
(
Psal. LXXII
,
9
), atque
clamanles
, Crucifige,
crucifige(J oan. xix,
6), captoilluserunt, jtendeniemirriserunt: et unde
victores
lumucrunt,
moxvicli evanuerunt.
Sicut
flttit
4
eeraa
facieignis
,
sic
pereant peccatores
a
facie
Dei.
Quanquam
fortasse eos itocloco
significaverit,quo-
rumduritia in
pcenilenlix
lacrymas
solvitur:
lamen
etiam illud
intelligi polest,
ut fulurura
judicium
comminetur; quia
cuminhocsxculosicut fumus sa
extollcndo
,
id
est, superbiendo
defecerint,
venietil-
lisinfinoexlrema
damnatio,
ut
ab
ejus
facie
pereant
in
seternum,
cuminsua
claritatefuerit
prxsentalus,
velut
ignis,
ad
pcenamimpiorum
Iumenquejusto-
rum.
4.
[vers. 4.] Deniquesequitur
: Et
justi jucunden-
tur,
et
evsultentin
conspecluDei,
et
delecleniurinta-
titia. Tuncenimaudient:
Venite,bmedictiPalrismei

percipiteregnum(Mallh.
xxv
,
34).
J ucundenlur
ergo
qui laboraverunt,
el exsultentin
conspeclu
Dei.
Non
enimerit exsultationis
hujus,
tanquam
coram
homi-
nibus, inanis ulla
jactanlia; sed'in
conspectu
ejus
qui
sineerrore
inspicit
quod
donavit.
Delectenlurin
latilia: non
jam
exsullanlescum
tremore
(Psal. n,
11),
sicut in hoc
sxculo, quamdiutentatio est
vita
humana
super
terram
(J obvn,
1).
5.
[vers.5,6.]
Deindese ad
ipsos
converlit, quibus
tantam
spemdedit,
et hic
viventes
alloquitur
et hor-
latur : Canlate
Deo, psallite
nomini
ejus.
J am
hincin
tiluli
expositione, quod
videbatur
prxlocuti surnus.
Cantat
Deo, qui
vivit
Deo; psallit nomini
ejus,
qui
operatur
in
gloriamejus.
lla
cantando,
ita
psallendo,
id
esl,
sic
vivendo,
sic
operando,
Iler
faciteei,
inquit,
qui
ascendit
super
occasum.Iter facite
Christo;
ut
per
speciosospedes evangelizantium
(Isai. LH,
7), per-
818
.
*
'
S. AUGUSTINI
EPISCQPI
'
'
*
'"
816
vla sint ci corda credentium.
Ipse
est cniro
qui
1 ascendit
super
occasum: sive
quia
non eum
excipit
nova vita sead eum
converlenlis,
nisi vetus occi-
deril huic sxculo
renuntiantis;
sive
quia
ascendit
super
occasum,
cum
resurgendo
vicit
corporis
ca-
sum.
Dominusenimnomenestei.
Quod
illi si
cogno-
tissent, nunquam
Dominum
glorix
crucifixissent
(I-Cor.u,
8).
6. Exsultatein
conspectuejus.
0 vos
quibus
dictum
est,
Cantate
Deo, psallite
nomini
ejus,
iter
facite
ei
qui
escendit
super
occasum,
eliam exsultale
inconspectu
ejus: quasi
trisles, semper
aulem
gaudentes(II
Cor.
vi, 10).
Dumenimfacitis iter
ei,
dum
prxparalis
qua
veniat, geniesquepossideat,
multa
passuri
estis
in
conspectu
hominumtristitia : sedvos nonsolum
nolitedelicere,
sedeliamexsultate;
nonin
conspcctu
hominumsedin
conspectu
Dei.
Spegaudentes,in
tri-
bulalionetoleranles
(Rom.
xn
, 12).
Exsullateincon-
tpectutjus.
Illi enim
qui
vosin
conspeclu
bominum
turbant,
Turbabuntur a
facieejus, patrisorphanorum
et
judicis
viduarum. Desolatoscnim
putant,
a
qui-
bus
pleruraquegladio
verbi
Dei,
et
parentes
a
filiis,
ct
marili ab uxoribus
separantur (Matlh.
x,
34
, 35):
scd babent consolationemdesliluli
atque
viduati
palris orphanorum
et
judicis
viduarum;
habent
ejus
consolationem
qui
ei
dicunt, Quoniampater
meuset
tnalertnea
dereliquerunl
me;
Dominusautem
assutnpsit
me
(
Psal. xxvi
,10)
: et
qui speraverunt
in
Domino,
persistentes
in orationibus nocle ac die
(I
Tim.
v, 5);
a
cujus
facieilli lurbabuntur
,
cumviderinl
se nihil
proficere, quoniam
tolus mundus
posl
eum
abiit
(J oan.
xn, 19).
7.
[vers. 7.]
Namdehis
orphanis
et viduis
,
idest
spei
sxcularis societate
destilutis,
Dominussibi tem-
plum
fabricat: de
quoconsequenterdicit, Dominus,
in locosanclo suo.
Quis
enim sit locus
ejus aperuit,
cum
ait,
Deus
qui
inhabitare
facit
uniusmodi indomo:
unanimes
,
unum senlientes: isle est locus sanclus
Domini.Curaenim dixisset,
Dominusintocosancto
suo:
tanquamrequirererous
in
quo loco,
cumille
ubique
sil
lotus,
et nulluseumcontineat
corporaliuro
spatiorum
locus,
illico
subjecit;
ne
quxramus
curo
absque
nobis
;
sed
polius
unius modi babitantcsin
domo
,
mereamurut habitare cliam
ipsedignelur
in
nobis. Isteest locussanclus
Domini,quod plerique
homines
quserunt,
ut habcant ubi oranles cxaudian-
tur. Sint
ipsi ergo quodquxrunt;
et
qux
dicuntin
cordibus
suis,
id est in talibuscubilibus
suis,
coro-
pungantur (Psal.
IV,
5),
habilantes uniusmodi in
domo,
ut a Domino
magnx
dorous
inhabitenlur,
et
apudseipsos
exaudianlur. Esl enimdorous
magna,
in
qua
non solumaureavasa sunt et
argenlea,
sedct
lignea
et
fictilia;
et alia
quidem
sunt in
honorera,
alia incontumeliam: si
qui
aulemmundaverint se-
metijisos
avasis contumelix
(II
Tim.
n,
20),
crunt
uniutmodiin
domo,
et locus sanctus Domini. Nam
sicut in
magna
hominis
domo,
non in
qualicumque
loco
ejusrequiescit
dominus
ejus,
sedin
aliquo
uti-
quc
secretiorccthonoraiiorc loco: sic Deus nonin
oronibus
qui
in dorao
ejus
sunt habilat
(non
enim
habitat invasis
contumelix);
sedlocussanctus
ejus
sunt
quos
habitare
facit
unius
modi,
vel uniusmorisin
domo.
Qui
enim
zpdmiigrxce dicuntur,
et
modi,
et
mores latine
interprelari possunt.
Nechabet
grxcus,
Qui
inhabitare
facit;
sed
tanlum,
habitare
facit.
Domi-
nus
ergo
in locosancto
sup.
Quis
cstlocusiste?
Ipse
Deus eumsibi facit. Deus emm habitare
facit
unius
morisindomo: hicest locussanclus
ejus.
8.
Quod
autem
gratia
suasibi sedificethunc
locum,
non meritis eorum
prxcedentibus
ex
quibus
eum
sedificat,
vide
quidsequatur
:
Qui
educit
compedilos
in
fortitudine.
Solvitenim
gravia
vincula
peccatorum,
quibus iropediehanlur
ne ambularenl in via
praece-
plorum
: educitautemeos in
fortitudine, quam
ante
ejusgratiam
nonbabebant. Similiteramaricanles
qui
habitanl in
sepulcris
: id est omni modo
mortuos,
occupalos
in
operibus
mortuis,
Hi enimamaricantrc-
sislendo
juslitix
: namilli
compedili
forsitanvolunt
ambulare
,
nec
possunt; Deumqueprecantur
ut
pes-
sinl, eitjue
dicunt: De necessilalibusmeisedticme
(Psal. xxiv, 17).
A
quoexaudili, gratias agunt
di-
centes :
Disrupisti
vinculamea
(Psal. qxv, 17).
Isli
autem amaricantcs
qui
habilant in
sepulcris,
in eo
genere
sunt
quod
alio loco
Scriptura significal,
di-
cens : A
moriuo,
velut
qui
non
sit, peiil confessio
(Eccli. xvn, 26).
Undeest illud: Peccatorcumvene-
ril in
profundummalorum,
conlemnil
(Prov. xvm, 3).
Aliudest enim
desiderare,
aliud
oppugnarejuslitiam;
aliuda maloliberari
velle,
aliudmalasua defenderc
potius quam
fateri :
ulrosque
tamen
gralia
Christi
educitin
fortitudine.Quaforlitudine,
nisi ut adversus
peccalumusque
ad
sanguinem
certent? Ex
utroquc
enim
genere
fiunt idonei
quibus
construalur loctis
sanctus
ejus;
illis
solutis,
illisresuscitalis.
Quia
et
mulieris, quamalligaverat
satanas
per
decemet ocio
annos, jubendo
vinculasolvit
(Luc. xm, 16);
et La-
zari mortemclamando
superavit (J oan. xi, 43, 44).
Qui
fecithxc in
corporibus, potest
mirabiliorafacerc
in moribus
,
et faccre' uniusmodihabitareindoino:
educens
compedilos
in
fortiludine;
similiteramaricanles
qui
habilantin
sepulcris.
9.
[vers. 8-10.]
Deuscum
egredereris
coram
populo
luo.
Egressusejus intelligilur,
cum
apparet
in
operi-
bussuis.
Apparet
autemnon
omnibus,
sedcis
qui
no-
vcrunt
opera ejus
inlueri. Nonenimeanunc
opera
dico,qux conspicuasuntomnihus,coelum,
cl
lerram,
ct
mare,
et universa
qux
incis
sunl;
sed
operaqui-
buseducit
coinpeditos
in
forlitttdine,
similiteramarican-
les
qui
habitanl in
sepulcris,
el
facit
eos uniutmoris
habilareindomo.Sic
egredilur
coram
populosuo,
id
estcorameis
qui
islam
gratiamejusinlelligunt.
Deni-
quesequilur
: Cumtransiresindeserlo
,
terramolaesl.
Desertumerant
Gentes, qux ignorabant
Deuin: de-
serlum
erat,
ubi lex nullaab
ipso
Deodata
erat;
ubi
nulli
Prophetx
habitaverant, Dominumque
esseven-
turum
prxdixerant.
Cum
ergo
transiresin
deterto,
cum
prxdicareris
in
Gentibus,
terramota
est,
lcrreni
hominesad fidemcxcitati sunt. Sedundcmotaest?
17
ENARRATIOIN PSALMUMLXVII.
818
Etenimcali distUlaverunt
a
facie
Dei. Forsitanhic ali-
quis
recolat
illud
tempus, quando
indeserto Deus
transibat
coram
populosuo,
coramfiliis
Israel,
diein
columnanubis,
nocte in
fulgore ignis (Exod. xm,
21);
et hoc esse senliat
quod
cwli distillaverunt a
facie
Dei, quoniam
manna
pluit populo
suo
(Id.
xvi,
13
);
hocetiamesse
quod sequilur,
MonsSinaa
fa-
cieDei
Israel, pluviam
votuntariam
segregans, Deus,
hareditali
tua, quiain
monteSinalocutuseslDeusad
Moysen,quandoLegem
dedit
(Id. xix, 18, etc.):
ut
mannasit
pluvia
voluntaria
quam segregavit
Deus
hxreditali
sux,
id est
populo
suo:
quia
solos eos
ita
pavit,
non et cxteras Gentes : ut
quod
deinde
dicit,
(
infirmataest, ipsa
hxreditas infirmataintel-
ligatur; quoniammurmurantes,
mannafastidiosi re-
spuerunt,
desiderantes escas
carnium,
et ea
quibus
vesci in
vEgypto
consueverant
(Num.
xi, 5,
6).
Sed
inhisverbis si
proprietas
lantummodo lilterx
,
non
spiritualis requirendus
est
intelleclus, oportet
ut
ostendatur secundum
proprietatemcorporalem, qui
tunc
eompedili, quique
eliam habitantes in
sepnlcris
educti sunt infortitudine. Deindesi ille
populus,
illa
scilicethxreditas
Dei,
fastidiomanna
respuens
infir-
mata
est,
nondebuit
sequi,
Tu vero
perfecisti
eam
;
sed,
Tuvero
percussisti
eam. Deo
quippc
oflenso
per
illamurmura
atquefastidia, ingens plaga
secuta est
(/Wd., 33).Tostremo
illi omnes in eremo conster-
nati
sunt,
nec
quisquameorum, prxter
duos
,
ler-
ramraeruit
promissionis
intrare
(Id. xiv, 29, 30).
Quanquam
eliamsi dicatur in filiiseorum hxreditas
illa
perfecta,
nos sensum
spiritualem
liberius tenerc
debemus. Omnia
quippe
illa in
figuracontingebant
in
illis((I
Cor.
x, 11);
donec
aspiraret dies,
et
removereulur urobrx
(Cant. n, 17).
10.
Aperiat ilaque
nobis
pulsantibus
Dominus
;
et
mysteriorumejus, quantum ipse dignatur,
secreta
pandanlur.
Elenimut terra motaesset ad
fidem,
cum
indcserlumGentiumtransiret
Evangelium,
cmli di-
stillaverunta
facie
Dei.Hi sunt
cceli,
de
quibus
inalio
psalmo
canitur : Cwli enarrant
gloriam
Dei. De his
quippepaulopost
ibi dicitur : J Yonsunt
loquelm
ne-
quesermones, quorum
nonaudianlurvoceseorum: in
omnemlerramexiitsonus
eorum,
et in
fines
orbislerrm
verbaeorum
(Psal.
xvm,
2-5).
Nectamen islis ccelis
tanta
gloria
tribuenda
est, lanquam
abhominibusilla
gratia
venerit indeserlum
Gentiura,
ul terramovere-
tur adfidem. Nonenimcofli a
seipsisdistillaverunt;
seda
facieDei, ulique
inhabitantis
eos,
et facientis
eosinhabitareuniusmorisindomo.
Ipsi
sunt enimet
monles,
de
quibus
dicitur : Levavi oculosmeosad
montet,
unde veniel auxiliummihi. Et tamen ne in
hominibus
spemposuissevideretur,
continuo
subjecit:
AuxiliummeunxaDomino
, qui fecit
calumet terram
(Ptal. cxx, 1, 2).
Ei
quippe
alio loco
dicitur,
lllumi-
nant tu
admirabililer,
amonlibusalernis
(Psat. LXXV,
3)
:
quamvis
a montibusxternis
,
tamen illuminans
tu. Sicet
hic,
cmli
distillaveruni;
sed
,
a
facie
Dei.Et
ipsi
enimsalvi facti sunt
per
fidem
,
et bocnonex
seipsis;
sed Dei donumesl: non cx
opcribus,
ne
forte
quis
extollalur.
Ipsius
enimsumus
figmenlum
(Ephes. n, 8-10), qui facit
unius modi habitarein
domo.
11. Sed
quid
est
quod sequitur,
MonsSinaa
facie
Dei Israel ? An subaudiendum
est,
distillavit : ut
quod
vocavitccelorum
nomine
,
hoc voluerit
intelligi
nomineeliammontisSina
;
sicut diximus eosvocari
montes, qui
vocati sunt cceli?Nec in isto sensumo-
veredebet
quodait, wions;non, montes;
cumibi dicti
sint, cceli; non,
ccelum:
qttia
et inalio
psalmo
cum
dictum
esset,
Cwlienarrant
gloriamDei;
raore Scri-
pturx
eumdemsensumverbis aliis
repetentis
subse-
quenter
diclum
est,
El
opera
manuum
ejus
annuntiat
firmamentum.
Prius
dixit, cceli;
non
ccelum;
el lamen
posteanon, firmamenla; sed,
firraamentum. Vocavii
enimDeus
firmdmentum,
cozlum
(Gen.i, 8),
sicul in
Genesi
scriplum
est. Ila
ergo
cceliet
coeluni,
monles
et
raons,
non
aliud,
sed hoc
ipsura
: sicut Ecclesise
multx cl una Ecclesia
,
non
aliud,
sed hoc
ipsum.
Cur
ergo,
monsSina
qui
in servilutem
general (Gal.
iv,
24),
sicut dicit
Apostolus?
AnforleLex
ipsa
in-
lelligenda
est inmonte
Sina, quam
distillaverunlcceli
a
facieDei,
ut terra moveretur?et
ipse
est lerrx mo-
tus,
cutnconturbantur homines
, quiaLegemimplere
non
possunt?Quod
si ita
est,
hxc est et
pluvia
volun-
taria,
de
quaconsequenler dicit,
Pluviam
voluntariam
segregans,Deus,
hwreditati
tum; quia
nonfecitsiculli
genli, etjudicia
suanonmanifestaviteis
(Psal. CXLVII,
20). Segregavitilaquepluviam
hancvolunlariamDeus
hxredilati
sux, quodLegem
dedit. Et
infirmata
est:
vel
ipsaLex,
vel
ipsa
hxreditas. Lex infirmatasic
accipi potest,
eo
quod
non
implerelur
: non
quodipsa
infirma
sit,
sed
quod
infirmosfacitrainando
poenara,
nec
adjuvandoper graliara.
Nam et
Apostolus ipso
verbo usus
est,
ubi
ait, Quod
enim
impossibile
erat
Legi,
in
qttoinfirmabalurper carnem; significare
vo-
lens
quiapcr spiritumimpletur
: tamen
ipsam
dixit
infirmari,
cumab infirmisnon
possit impleri.
Infir-
mata vero
ipsahxreditas,
id est
ipse populus,
data
sibi
Lege,
sineulla
ambiguitateintelligitur.
Lexcnim
subintravil,
ul abundaretdeliclum.
Quod
aulem
sequi
tur,
Tu vero
perfecisti
eam,
ad
Legem
ita
referlur,
quia
secundumillud
perfecta,
idest
impletaest;
quod
Dominusin
Evangelio
dicit: Nonveni
Legemsolvere,
sed
implere(Matth. v,
17).
Unde et
Apostolus qfll
dixerat
Legem
infirroatamesse
per carnem, quia
caro
non
implel quod per spirilumimplelur,
id est
per
gratiamspiritualcm; ipse
itemdicit: Ul
justitiaLegis
impleretur
in
nobis,qui
nonsecundumcarnemambula-
mus,
sedsecundum
spiritum(Rom. vui, 3, 4).
Hocest
ergo,
Tuvero
perfecistieam; quiaplenitudoLegis
est
charilas
(Id. xm, 10);
et charitas Dei
diffusa
esl in
cordibus
nostris,
non
per
nos
ipsos,
sed
per Spiritum
sanclum
qui
datus esl nobis: hoc
est,
Tuvero
perfe-
cisli
eam,
si
Legemperfecisseinlelligalur;
si verohx-
reditatem
,
facilior esl intellectus. Si enim
propler
hocdicla esl hxreditas Dei
infirmata,
idest
populus
Dei infirmatusdata
Lege,quia
Lexsubinlravil
,ut
ab-
undaret delictum:
ergo
et
quod
scquitur,
Tuvero
per-
819
S. AUGUSTINIEPISCOPI
fecisti
eam,
ex illo
intelligitur quod
etiamin
Aposlolo
scquitur,
Ubiaulem
abundavitdelictum,superabundavit
gratia(Rom.
v, 5,20). Namque
abundante
delicto,
roul-
liplicatx
suntinfirmitateseorum;
et
postea
accclerave-
rtint
(Psat.
xv,
4)
:
quiaingemuerunt,
et invocave-
runt,
ut
ipsoadjuvanteimpleretur quodipsojubente
non
imptcbatur.
12. Esl inhisverbiset alius
sensus, qui probabi-
lior mihi videlur. Multoenim
congruenliusintelligi-
tur
ipsagraliapluviavoluntaria, quia
nullis
prxce-
dcntibus
operum
meritis
gratis
datur. Si enim
gralia;
jam
nonex
operibus
:
alioquingratia
jam
nonesl
gratia
(Rom.
xi, 6).
Non enim
dignus
sum, inquit,
vocari
apostolus, quia persecutus
sumEcclesiamDei:
gratia
autemDei sumid
quod
sum
(I
Cor.
xv,
9et
10).
Hxc
est
pluvia
voluntaria. Voluntarie
quippe genuit
nos
verboveritatis
(J acobi
i,
18).
Hxc
pluvia
voluntaria.
Indealibi dicilur : Scutobonavoluntatistuacoronasti
nos
(Psal. v, 13).
Istam
pluviam,
cumDensIransiret
in
deserto,
id
est, prsedicarelur
in
Genlibus,
cmlidi-
stiUaverunt
: non lamen a
seipsis,
sed a
facieDei,
quoniam
et
ipsi gratia
Dei sunt id
quod
sunt. El ideo
mons
Sina, quia
et
ipsequi plus
omnibusillislabora-
vit,
non
ipseautem,
sed
gratia
Dei cura illo
(l
Cor.
xv, 10),
utabundantiusdisiillaret in
gentibus,
idest
in
deserto,
ubi Cbristusnonerat
annuntiatus,
ne su-
per
alienumfundaroentumxdilicaret
(Rom.
xv, 20);
ipse, inquam,
Israelitaerat ex
genereIsrael,
detribu
Benjamin(Philipp.
III
, 5)
: et
ipseergo
inservitutem
generatus erat,
deJ erusalemterrena
quse
servit cum
filiis
suis,
et ideo
persequebatur
Ecclesiam.
Nam,quod
ipsecommonuit,
sicul tunc
qui
secundumcarnem
gene-
ratusest
persequebalur
eum
qui
secundum
spiritum;
itaet
nunc
(Gal.iv,25,29).Sedmisericordiam
consecutusest
quiaignoransfeciliiiiiicredulitate(ITim. i, 13).Mira-
mur
ergo quod
ecetidislillaverunla
facie
Dei :
magis
miremur
quod
tnons
Sina,
id
est, qui prius perseque-
balur,
Hebrxus ex
Hebrxis,
secundum
Legemphari-
sseus
(Philipp. m,5).
Quidaulemmiremur?
Nonenim
a
seipso,
sed
quodsequitur,
a
facie
Dei
Israet;
de
quo
ipsedicit,
Et
super
Israel Dei
(Gal. vi, 16)
de
quo
Dominus
dicit,
EccevereIsraelita
,
in
quo
dotusnon
est
(J oan. i,
47).
Hanc
ergo pluviam
voluntariam
nullis
prxcedentibus
meriiis
operum
bonorum
segre-
gavit
Deushxreditati sux. Et
infirmala
esl.
Agnovit
enim nonessese
aliquid per seipsum;
non viribus
suis,
sed
gratix
Dei tribuendumesse
quod
est.
Agno-
;vit
quod
dictumest: ln
infirmitatibus
meis
gloriabor
-(II
Cor.
xn, 9). Agnovitquod
dictumest: Noli attum
sapere,
sedtbne
(Rom. xi, 20). Agnovitquod
dictttm
est: Humitibutautemdat
graiiam(J acobi iv, 6).
Et
infirmataesl;
tuvero
perfecisli
eam:
quia
virlusinin-
firmitaleperficitur(II
Cor. xn
, 9). Quidam
sanecodi-
ces,
et latini et
grscci,
non
habent,
mons
Sina;
seda
facie
Dei
Sina,
a
facie
DeiIsrael. ld
est,
cali distilta-
verunta
facie
Dei:
etquasi quxrerelur cujus Dei;
a
facieDei, inquit, Sina,
a
facie
Dei
Israet;
idcst afa-
cieDei
qui Legem
dedit
populo
Israel.
Quare ergo
cf>li
dittitlaverunta
facieDei,
afacie
hujus Dei,
nisi
quia
sic
implelum
est
quodprxdielum
est: Benedi-
clionemdabit
quiLegem
dedit
(Psal.
LXXXIII
,
8)?
Le.
gem, qua
terreat <rfchomanisviribus
prxsUmentem,
benedictienem,
qUa
liberet in Deum
sperantem.
Tu
ergo perfecisti, Deus,
hcereditatem
tuam; qhia
infir-
mataest in
se,
ut
perficeretur
abste.
13.
[vers.11.]
Animaliatua
inhabitabmlinea.
Tua,
non
sua;
tibi
subdita,
non sibi
libera;
adte
egentia,
non sibi sufficienlia.
Denique sequilur
: Parasli in
tuasuavilate
egenti
Deus. In tua
suavitate,
nott illitis
facultate.
Egens
est
enim, quoniam
infirmatus
est,
ut
perficiatur
:
agnovit
se
indigentem,
ut
repteatur.
Hxc est illa suavitasde
qua
alibi
dicltUr,
Dominkt
dabit
suaviiatent,
et terranoslra dabit
fruetum
suum
(Psal. LXXXIV, 13):
ut bonum
opus
fiatnon
timore,
sed
amore;
non formidine
peense,
sed delectatione
justitix
'.
Ipsa
est enimvera et sana libertas. Sed
Dominusboc
egenli paravit,
non
abundanli,
coi
op-
probrio
est ista
paupertas;
de
qualibus
alibi dicitur :
Opprobrium
his
qui abundant,
el
despecliotuperbis
(Ptal. cxxii,
4).
Hosenimdixit
superbos, quos
dixit
qui
abundant.
14.
[vers. 12.]
Dominusdabitverbum: cibariasci-
licet animalibus suis
quse
inhabilabnnt in ea. Sed
quidoperabuntur
hsec
animalia, quibus
dabitverbum?
quid
nisi
qnod sequitur
?
Evangetizantibus
virtute
multa.
Quavirtule,
nisi fortitudineillain
qua
educit
compeditos?
Fortasse eiiamvirtulemhic dicat
illam,
quaevangelizantes
mirabilia
signa
fecerunt.
15.
[vers.13.] Quisergo
dabitverbum
evangetizanli-
busvirlutemulla?
Rex, inquit,
virtutumDilecli.Pater
ergoest
rex virlutum Filii. Dilectus
enim, quando
non
ponilur quis dilectus,
per
anlonomasiamFilius
tiiiicus
inlelligitur.
An virtulum suarum rex
ipse
Filius;
virlulumscilieetsibi servientium?
quia
vir-
tulemulia
evangelizanlibus
dabit verbumrex
virtutum,
de
quo
dictum
est,
Dominus
virlutum, ipse
ett rex
gloria (Psal. xxni, 10). Quod
autemnon
dixit,
Rex
virtutum
suarum, sed,
Rexvirlutum
Dilecti,
locutio
esl in
Scripturis usilatissima,
si
quis
advertal:
quod
ibi maxime
apparet,
ubi eliam
proprium
nomenex-
primitur,
uleumdem esse de
quo dicitur,
dubitari
. omninonon
possit. Qualis
et illainPenlaieuchomul-
tis locisinvenitur : Et
fecitMoyses
illud
alqueilltid,
sicul
prmcepitDominusMoysi(Num.xvn, 11, elc,
sec.
LXX).
Non dixit
quod
usitalum esl in loculionibus
nostris,
Et fecit
Moyses
sicut
prxeepil
ei
Doniiniis;
sed,
Fecit
Moyses
sicut
prmcepil
Dominus
Moysi; quasi
alius sit
Moyses
cui
prxcepit,
et alius
Moysesqui
fecit,
cum idem
ipse
sit. Tales locutionesinNovo
Testamento difficillime
reperiuntur.
Indeest tamen
quodApostolus
ait : DeFilio
suo, qui factus
est ei
exsemhteDavidsecundum
carnem, qtti pradestinatus
est FithisDei invirtulesecundum
Spiritumsanctifica-
tionisex resurrectionemorluorumJ esnChrisliDomini
noslri
(Rom. l, 3, 4)
:
tanquam
alius sit Filius Dei
qui
factusest ex semineDavidsecundum
carnem,
et
alitts J esus Christus Dominus
noster,
cumSitUnus
1
Forte
legendum
: dilectionejuslilia.
8ai
ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 822
atque
idem. Inveteribusautemlibris crebra est ista
lociuio: et ideo
quando
subobscure
fit,
ex manifeslis
sui
generisexemplisintelligenda
esl;
sicut hoc loco-
psalmi hujusquem
tractamus,
subobscurefactaest.
Namsi diceretur J csus Chrislus
,
rex virtulumJ esu
Cliristi,
tam
aperta
csset
quam
illa,
Fecit
Moyses
sicut
prmcepit
Dominus
Moysi: quia
vero diclum
est,
Rex
virtutum
Dilecti,
nonfacileest ut occurrat
ipsum
esse
regemvirtulum, qui
est et Dilectus. Rex
ergo
uirtu-
lum
Dilecli,
sic
inlelligi potest,
ac si
dicerelur,
rex
virtutum
suarum, quia
et rex virttttuni est
Christus,
cl Dileclusest idem
ipse
Christus.
Quamvis
nonha-
beat isle sensus lantamnecessitatem,
ut aliudnon
valeat
accipi: quia
et Pater
polest intelligi
rex vir-
tutumFilii sui
dilecti,
cui dicit
ipseDilectus,
Omnia
meatua
sunt,
et tuamea
(J oan.
xvn, 10).
Quod
si
forle
quxritur
utrumDeusDomini J esu Chrisli Paler
eliamrex dici
possit;
nescioulrum
quisquam
audeat
hocabeonomen
auferre,
ubi
Aposlolus
dicit:
Regi
autemsxculorum
immortali,invisibili,
soliDeo
(ITim.
i, 17). Quia
elsi hoc de
ipsa
Trinitate dictum
est,
ibi
est et DeusPaler. Si autemnoncarnaliter
inlelligi-
mus, Deus, judicium
tuum
regi
da,
el
justitiam
tuam
filioregis(Psal.
LXXI, 2);
nescioutrumaliud
aliquid
diclum est
quam,
Filiotuo. Rex
ergo
est el Pater.
Uudeversiculusiste
psalmi hujus,
Rex virlutumDi-
lecli,
utroque
modo
intelligi potest.
Cum
ilaque
dixis-
set,
Dominus dabit verbum
evangelizanlibus
virlute
viutta; quiaipsa
virtus ab eo
regitur, eique
militat a
quo dalur, ipse, inquit,
Dominus
qui
dabit verbum
evangetizantibus
virlule
mulla,
rex est virtutumDi-
lecti.
16. Deinde
sequitur
:
Dilecti,
et
speciet
domusdivi-
dere
spolia. Repelitiopertinet
adcommendalionem:
quanquam
islam
repelitionem
non omnes codices
habeant,
et eam
diligentiores
stella
appositaprxno-
tant,
qux signa
vocantur
asterisci;
quibusagnosci
volunt ea non esse in
inlerpretatione Sepluaginta,
sedesse in
hebrseo, qux
talibus
insigniuntur
notis.
Sed sive
repetatur,
sive semel diclum
accipialur
quod posilum esl, Dilecti;
sic
intelligendura puto
quodsequitur,
et
speciei
dontusdividere
epolia,
acsi
dicerelur,
Dilecti etiam
speciei
domusdividere
spolia,
id
esl,
Dilecli etiamaddividenda
spolia. Speciosam
quippedomum,
idest EcclesiamChristus
fecit,
divi-
dendo illi
spolia;
sicut
speciosum
esl
corpus
distri-
bulionemembrorum.
Spoliaporro
dicuntur
qtix
victis
hostibusdetrahuntur. Hoc
quid
sit
Evangelium
nos
admonet,
ubi
legimus
: Nemointrat indomum
fonis,
vl vasa
ejtis diripiat,
nisi
prius alligaverit forlem
(Malth.
xn,
29). AUigavitergo
diabolum
Christus
spirilualibus vinculis; superando morlem,
et
super
coelosab inferis ascendendo:
alligavit
eumsacra-
menloincarnationis
sux, quod
niliil ineo
reperiens
inorte
dignum,
lamenest
permissus
occidere
;
ac sic
alligato
abslulit
tanquamspolia
vasa
ejus. Operaba-
tur
quippeh\filiis
diffidenlix
(Ephes. u, 2), quorum
infideliiateutebatur ad voluntatem suam. Hxc vasa
Domiuusmundansremissioue
peccalorum,
hscc
spo-
liasanclificanshosli
erepta proslralo
atque alligalo,
divisit ea
speciei
domus
suse;
alios
conslituens
apo-
slolos,
alios
prophetas,
alios
pastores
et dociores in
opus
ministerii,
in xdificationem
corporis
Cbristi
(Ephes.iv,
11,12).
Sicutenimunumcorpusest,
etmem-
bra multa
habet;
omniaautemmembra
corporis
cum
sint
multa, unumest
corpus
: sicetChristus.
NumquiU
omnes
apostoli?
numquid
omnes
prophela? numquid
omnesvirlules?
numquid
omnesdona habenl curalio-
num?
numquid
omnes
linguis
loquunlur
?
numquid
omnes
inlerpretantur
? Omniaaulemhwc
operatur
untis
atque.
idem
Spiritus,
dividens
propria
ttnicuiqueprout
vult
(lCor. xn, 12,29, 30,
11).
Et hxc est
species
domus,
cui
spolia dividuntur;
ut
amator
ejus
hac
pulchritudineaccensus
exclamet:
Domine, dilexi de-
coremdomus
lua
(Psal. xxv, 8).
17.
[vers.
14.]
J amiri eo
quodsequitur,
sead
ipsa
membra, de
quibus
fit
species
domus,
alloquenda
converlit,
dicens : Si
dormiatisinter medios
cteros,
penna
columba
deargentatm,
el
inler
scapulasejtts
in
viriditateauri. Prius hic
quxrendus esl
ordo verbo-
rum
quomodofinialur
sentenlia
; qux utiquependet,
eum
dicitur,
Si
dormiatis: deinde
quod ait,
pennm
columba
dcargentata,
ulrum
singulari numero iniel-
ligendumest,
hujus pennx;
an
plurali, hx
pennx.
Sed
singularemnumerum
grxcus
excludit,
ubi
omni-
no
pluraliler hoc
positum
legilur. Sedadhuc incer-
tumest
utrum,
hce
pennse;
an,
o
vos
pennx,
ut ad
ipsas
pennas
loqui
videatur. Utrum
ergo
verbis
quaa
prxcesserunt finialur isla
sententia
,
ut ordo
sit,
Do-
minusdabit
verbum
evangelhanlibusvirtute
mulla,
si
dormiatisinler
medios
cleros,
o vos
pennmcoiumba
deargentala:
an his
qux
sequunlur,
ut
ordo
sit,
Si
dormiatisinter
medios
cleros, pennw
columbm
deargen-
tala nive
dealbabunlurinSelmon: id
est, ipsx pennx
dealbabunlur,
si
dormialis inler
medios cleros: ut
jllis hoc dicere
intelligatur, qui speciei
domuslan-
quaraspolia
dividuntur;
id
est, Si dormialis inter
medios cleros
,
o vos
qui
dividimini
speciei
domus,
per
manifestalionem
Spiritus
ad
utililatem,
ut alii
quidem
delur
per Spiritum
sermo
sapienlix,
alii ser-
moscientix
secundumeumdem
Spiritura,
alii
fides,
alii
genera curaiionum
ineodem
Spiritu,
et cxlera
(I
Cor.
xn, 7, 9):
si
ergo
vos
dormiatisinler medios
cleros,
tunc
pcnnx columbx
deargentatx
nivedeal-
babuntur in
Selmon. Potest et sic : Si
vos,
pennw
columba
deargentatm,
dormiatis inler
medios
cleros,
nive
dealbabunlur in
Selmon,
ut
subintelligantur
ho-
mines, qui per graliamreroissionem
accipiunt pecca-
torum. Undeetiamde
ipsa
Ecclesiadicitur inCan-
ticocanlicorum:
Qua
esl
isla
qua
ascenditdealbala
(Cant.
lii, 6,
sec.
LXX)
?
Promissio
quippe
Dei tene-
tur, per Prophetamdicenlis: Si
fuerintpeccata
vestra
lanquamphwnicium,
sicul nivemdedlbabo
(Isai. i,
18)?
Potest ct
sic
intclligi,
ut in eo
quod
diclum
est,
penna
columbw
deargenlala,
subaudialur,
eritis
;
ut
iste sil sensus : 0 vos
qui tanquam spolia spcciei
domus
dividimini,
si dormiatis
inler medios
cleros,
pennse
eoiumbsc
dcargeiitalac
eritis;
id
est,
inaltiora
823
S. AUGUSTINIEPISCOPI
824
elevabimini, coinpagini
tamen Ecclesix cohxrentes.
Nullam
quippe
aliammeliushic
intelligi pulo
colum-
bam
deargentatam
, quaro
illamde
qua
dictumest:
Unaesl cotumbamea
(Cant. vi, 8). Deargenlata
est
autem, quia
divinis
eloquiis
est erudita :
eloquia
namque
Dominialiolocodicuntur
argentumigne
exa-
minalum
terrm, purgatumseptuplum(
Psal.
xi,
7
).
Magnumilaquc aliquod
bonumest,
dormire inler
medios cleros :
qux
nonnulli duo Testamenta csse
voluerunt;
ut dormire sit inter medios
cleros,
in
eorum Testamenlorum auctoritate
requiescere;
id
est, ulriusque
Teslamenli testimoniis
acquiescere,
ul
quandoaliquid
ex his
profertur
el
probalur,
om-
nis contentio
pacificaquiele
finiatur.
Quod
si ila
est,
quid
aliud admoneri videnlur
evangelizantes
virlute
mulla,
nisi
quia
tunc eis Dominusdabit verbumut
evangelizarepossint,
si dormiantinler medioscleros?
Tunc enim eisverbumveritatis
datur,
si auctorilas
abeis duorumTeslamentorumnon
relinquatur
: ut
ipsi
sint et
pennx
columbx
deargenlatx, quorum
prxdicatione
inccelum
gloria
fertur Ecclesix.
18. Inler
scapulas
aulem:
pars
est
utiquecorpo-
ris
; pars
est circa
regionera
cordis,
a
posterioribus
lamen,
idest adorso:
quam
columbxillius
deargen-
tal
partem
in viriditate auri esse
dicit,
hocest in
vigore sapienlix; quemvigorem
'
meliusnon
puto
intelligi possc quaro
cliaritalera. Sed
quare
a
dorso,
et nona
pectore? Quanquam
mirer
quomodoposilum
sit hoc verbumin alio
psalmo,
ubi
dicilur,
Inler
scapulas
suasobumbrabil
libi,
el subalis
ejussperabis
(Psal.
xc,
4),
cumsubalisobrumbrari non
possit,
nisi
quod
a
pectorc
fuerit. Et laline
quidem
iniersca-
pulas
forlasse
aliquo
modoex
ulraquepartepossit
in-
telligi,
el
anlc,
el
post;
ut
scapulasaccipiamusqux
in medio
caput
habent : et in hebrxo sit fortassis
ambiguum, quod possit
ct hoc modo
intelligi;
sed
quod
in
grxco
est
/TKjjceva,
nonnisi a
poslerioribus
significat, quod
esl inler
scapulas.
Utrum
propterea
jbi esl auri viridilas
,
idest
sapicnlia
et
charilas, quia
ibi sunt
quodammodo
radiccs alarum
;
an
quia
ibi
portalur
illa sarcina levis?
Quid
enimsunt vel
ipsx
alx
,
nisi duo
prxceptacharitatis,
in
quibus
totaLex
pendct
et
Prophetx (Matth.
xxn
, 40)
?
Quidipsa
sar-
cina
levis,
nisi
ipsa
charitas
qux
inbisduobus
prx-
ceptisimpletur
?
Quidquid
enimdifficilcest in
prxce-
plo,
leve cst amanti. Necobaliudrectc
intclligitur
diclum
,
Onus meumleveest
(Id.
xi, 30);
nisi
quia
dat
Spiritumsanctum, pcr quera
dilfundilurcharilas
incordibusnostris
(Rom.v, 5),
utamandoliberaliter
faciamus
, quod
limendo
qui facit,
serviliter facit:
nec est amicus
recti, quandomallet,
si fieri
posset,
id
quod
rectumest non
juberi.
19.
Quxri
eliam
potest,
cumnonsit dictum
,
Si
dorraiatisin
cleris, sed,
inler medios
cleros, quid
sit
boc,
inter medioscleros.
Quodquidem
si
expressius
transferretur ex
grxco,
inter mediumclerorumdice-
retur;
quod
in iiullo
interpretum Iegi
:
proplerea
credo
quia
lanlumdemvalet
quod
dictum
est,
inter

Er. et
aliquotMSS.,
invirore
sapienlim, quem
virorem.
medioscleros.
Hinc
ergoquid
mihi
videatur
exponam.
Sxpe
hoc verbumad
aliqua
conneclenda
atquepa-
canda,
ne inler se
dissideant, poni
solet: sicut te-
6tamcntuminter seet
populum
Deo
constiluente,
hoc
verbum
Scripturaponit;
nara
pro
eo
quod
esl inla-
tino,
inter meet
vos, grxcus habet,
inler medinm
meumel veslrum.Sicel de
signocircumcisioniscum
loquilur
Deus ad
Abraham, dicit,
Erit
testamenlum
inler meet
te,
el omnesementuum
(Gen.
xvn
,2,7):
quod
Grxcus
habet,
intermediummeumet
tuum,
et
intermediumsentinistui. Ilemcum
loqueretur
adNoe
dearcu innubibusad
signum
constiluendum
(Id. ix,
12),
hoc verbum
sxpissimerepetit:
et
quod
habent
lalini codices
,
inter meet
vos,
vel inler meel omnem
animamvivam
,
et si
qua
ibi lalia
dicunlur;
inlerme-
diummeumet
vestrum, inveniturin
Grxco,
quodest,
av
jxiaoi.
David
quoque
et J onathan
signum
inter se
constiluunt,
nealiud
opinando
dissideant
(I
Reg.xx,
20-23)
:
etquod
latine
dicitur,
inter
ambos;uter
me-
dium
amborum,
babet Grxcus eodem
verbo, quod
est,
v
[linoi.Optime
autemfactum
est,
ul hocloco
psalmi hujus interpretes
noslri non
dicerent,
inter
cleros, quod
Iatinx locutioni usilatum
est;
sedinter
medios cleros
, tanquam
inter medium
clerorum,
Ctiodpotius
in
grxco legilur,
et
quod
dici solet in
cis
rebus,
ut
dixi, qux
inter sedebeant haberecon-
sensum. J ubet
ergoScriptura
ut inter medioscleros
dormiant, qui
vel sunl
pennx
columbx
deargentalae,
vel ex hoc eis
prxstalur
ut sint. Porro si isti cleri
duo Testamenla
significant, quid
aliud
admonemur,
nisi ut Testamenlisinler seconsentientibus
nonrepu-
gnemus *;
sed
inlelligendo acquiescamus, nosque
simus eorumconcordix
signumalquedocumenlum,
cumalterumadversusalterumnihil dixisse
senlimus,
et cum
pacificaadmiralione, quasi
ecstasis
sopore,
monstrarous?Cur auleminclerisTeslamenlaintclli-
ganlur,
cumhocnomen
grxcum
sit
quidera,
sedTe-
staraenlum non ita
dicalur;
hxc causa
est, quiajicr
testamentumdatur
hsereditas, qux grxce appellatur,
xiv](5ovo/*i, ethxres,
xXrjpovo>os. K).rjfo;aulem
sors
grxce
dicilur
,
et sorles ex
promissioneDei, partes
hxre-
dilatis
vocanlur, qux populo
sunl distributx. Unde
tribus Levi
prxcepla
est non habere sorteminter
fralres
suos, quod
ex eorumdecimissustenlaretur
(IVttiii.
xvm
, 20).
Namet Cleros et Clericoshinc
appellalos puto, qui
sunt in ecclesiastici ministerii
gradibus
ordinali, quia
Mallhias sorle electus
est,
queinprimumper Apostoloslegirous
ordinalum
(Act.
i, 26).
Proinde
propler
hxreditalem
qux
fittesla-
mento, lanquamper
id
quod
efficitur id
quod
effi-
cil,
nomine clerorum Testamenta
ipsa significata'
sunt.
'
20.
Quanquam
mihi et aliushic sensus
occurrat,
nisi
fallor, anteponendus,
ut clerosmulto
probabi-
lius
ipsas
hxredilates
intelligamus
: ut
quoniam
hx-
redilasVelerisTeslamenti
est, quamvis
in umbrasi-
1
omues
propeMss.,
ttl eaTestamentainter seconsenlire
non
repugnemus. Regius
Cd.,
utearestamentainteriecon*
seniire,
non
repugnare
noverimus.
825
ENARRATIO
LNPSALMUMLXVIL 8-2C
gnilicativa
futuri,
terrena felieitas;
hxreditas vero
Novi Testamenti est xterna immortalitas;
dormire
sit inter medios
cleros
,
nec illam
jamquxrere
ar-
denter,
et adbuc istam
exspectare palienter.
Nam
qui
Deo
propterea
serviunt,
vel
potius propterea
ser-
vire
nolant,
dum
quxrunt
in hacvitaet inhac terra
felicilatem,
ablalus est somnus ab
eis,
et nondor-
miunt. Inflammantibus
enim
cupiditalibusagitali,
in
flagitia
et facinora
propelluntur ,
nec omnino
requie-
scunt;
desiderandout
acquirant,
roetuendoneamit-
tant.
Qui
autemme
audit,
ait
Sapientia,
inhabitabitin
spe,
et
requiescet
sinetimoreabomni
malignitale(Prov.
, 35).
Hoc
est, quantum
mihi videlur,
dormirein-
ler medios cleros,
idest inter mediashxreditales
;
nonduminre
,
sedtamenin
spe
ccelestishxredilalis
habitare,
et aterrenx felicitatis
jamcupiditate
con-
quiescere.
Cumautem venerit
quodsperamus,
non
jam
inter duashxreditates
requiescemus
;
sedinnova
vera, cuj'us
vetus erat
umbra, regnabimus.
Quapro-
pler
etiamsi inlellexerimus
quod
dictum
est,
Si dor-
mialisinter medioscleros
, tanquam
si
diceretur,
Si
moriamini inter medioscleros
,
ut istammortemcar-
nis more suo
Scriptura
dormitionemvocaverit;
hxc
est raors
optima,
ut in
cupiditalum
cohibilioneater-
renis,
in
spe
ccclestishxreditatis homo
usque
infi-
nem
perseverans,
diemvitae
hujus
ultimumclaudat.
Sicenimdormientesinter medios
cleros,
erunt
pennx
columbx
deargentatx
;
ut
tempore quo resurgent,
rapiantur
innubibusobviamChristoin
aera,
et scra-
per jam
cumDominovivanl
(I
Thess.
IV,16):
aut
certc, quia pereos qui
sic
moriuntur, quanto
secu-
rius,
tanlo sublirniusEcclesia
diffamalur,
et
quasi
quibusdampennis
excelsx laudis atlollilur.
Neque
enimfruslradiclumest: Antemotlemnelaudeshomi-
nem
quemquam(Eccti.
xi,
30).
Omties
ergo
sancti
Dci abinilio
generishumani, usque
ad
lempusApo-
slolorum
(quia
et
ipsi
noverant
dicere,
Diemhominis
tton
concupivi,
luscis
[J erem. xvn, 16]; et,
Unam
pe-
tii a
Domino,
hanc
requiram[Psal. xxvi, 4]),
et a
tempore Apostolorum,
ex
quo
duorum
Tcstamenlo-
rum differentiaclarius revelata
est, ipsi Apostoli
et
beali
martyres caeleriquejusti, tanqUam
arietes et
arielumfilii
usque
ad hoc
tempus
dormierunt inter
medios
cleros; regni
terreni felicitatem
jam
conte-
mnentes
,
et
regni
cnelorumxternitatem
sperantes,
et
nondumtcnentes. Et
quia
tambene
dormierunt,
eis
velut
pennis
nunc
volitat,
ct laudibusexaltalur Ec-
clesia,
columbascilicct
deargentata;
ut hac eorum
fama ad imiiaridum
posteris
invitatis
,
dumsicetiam
cxteri
dormiunt,
addantur
pennx quibus usque
in
finemsx.culi sublimiler
prxdicelur.
21.
[vers. 15.]
Dumdiscernil
supercmlestisreges
su-
per eam,
nivedealbabunlurinSelmon: ille
superccele-
stis,
ille
qui
ascendil
super
oinnes
cmlos,
ut
adimpleret
omnia,
dumdiscernit
reges super eam,
idest
super
eamdemcolumbam
deargentalam. SequiturenimApo-
stolus,
ac dicit : Et
ipse
dedil
quosdnmquidetnapo-
slolos, quosdam
autem
prophetas, quosdam
veroevan-
gelistas,quosdam
autem
paslores
el doclons. Nam
quid
est alittd
reges
discernere
super eam,
nisi in
oput
ministerii,
in
mdificationemcorporis
Chrisli
(Ephes. lv,
10-12); quandoquidemipsa
est
corpus
Christi? Di-
cunttir aulem illi
reges, utique
a
regendo
: et
quid
roagisquam
carnis
concupiscentias
,
ne
rcgnet pecca-
turo in eorummortali
corpore
adobediendumdesi-
deriis
cjus,
neexhibeantmembrasuaarma
iniquitalis
peccato,
sed exhibeant seDeo
, tanquam
exmorluis
viyentes,
et membra sua arma
justitix
Deo
(Rom.
vi,
12
etlo)?
Sic enimerunt
reges primitus
discreli
ab
alienigenis, quia
non sunt
jugum
ducentes cum
infidelibus
;
deinde discreli concorditer inler semu-
neribus
propriis.
Nonenimomnes
aposloli,
aut omnes
propheta,
aut omnesdoclores,
aut omnesdonahabent
curalionum,
aut omnes
linguisloquuntur,
aut omnes
inlerprelanlur.
Omniaautemhwc
operalur
unus
atque
idem
Spirilus,
dividens
propriaunicuiqueprout
vult
(1
Cor. xn
,
29
,30 , 11)
:
quem
dandoille
supercce-
leslis,
discemit
rcges super
columbam
deargenlatam.
De
quoSpiritu
sanctocumad
ejus
matrera
gratia ple-
nam missus
Angelusloquerelur, quxrenli quomodo
fieret
quodparituranuntiabalur, quoniam
non
cogno-
scebatviitim:
Spirilus sanctus, inqtiit, superveniet
in
te,
et virlusAllissimiobumbrabillibi.
Quidest,
obitin-
brabit
tibi, nisi,
umbramfaciet? Undeet isti
reges,
duni
graliaSpiritus
DominiChristi discernuntur
super
columbam
deargenlalam,
nive dealbubunturin Sel-
mon. Selmon
quippeinlerpretatur
Umbra. Noncnim
meritisaut virtule
propria
discernunlur.
Quis
enim
le,
inquit,
discernil?
Quid
autemhabes
quod
twn
accepi-
sli
(
Id.
iv, 7)?
Ut
ergo
discernantur
abimpiis,
ac-
cipiunl
remissionem
peccalorum
ab illo
qui
ait: Si
fucrint peccata
vestrasicul
phmnicium,tanquam
nivem
dealbabo
(Isai. 1,18).
Ecce
quomodo
nivedealbabuniur
in
Selmon;
in
gratiaSpiritns
Christi, quo
eis eliam
propria
dona discretasunt: de
quo
dicturoest
quod
supra
commemoravi,Spiritus
sanclus
superveniet
in
te,
et virlusAltissimi obumbrabit
libi,
hoc
est,
umbram
faciet libi :
proplereaquod
nascelurexte
sanctum,
vo-
cabiturFilius Dei
(Luc.
I
, 35).
Umbra
porro
islade-
fensaculuro
intelligitur
abxstu
concupiscenliarum
car-
nalium: undeilla
virgo
Clirislumnoncarnaliter con-
cupiscendo,
sed
spirilualiter
credendo
concepit.
Con-
stat autem umbra ltimineet
corpore
:
proinde
illud
quod
in
principio
erat
Verbum,
iumenillud
verum,
ut umbraculum raeridianumfleret nobis
,
Verbum
caro factum
est,
et babitavit innobis
(J oan.
I
, 1,
14).
Dcoscilicet homo
, tanquam
lumini
corpus,
ac-
cessit,
et in euracredentesumbra
protectionisopc-
ruit. Non enimde
quali
umbra
dicilur,
Transierunl
omniailla
tanquam
umbra
(Sap.
v
, 9); nec
de
quali.
umbra dicit
Apostolus,
Nemovos
juclicel
in
cibo,
aut
in
polu,
autin
parte
diei
festi,
aut
neomenia,
aul sab-
batorum, quod
esl umbra
fulurorum(Colott. n, 16,
17);
sed de
quali scriptumest,
Subumbraalarum
tuarum
protege
me
(Psal.
xvi,
8).
Dum
ergo
discer-
nit
illesuperccelestisregessupercolumbamdeargenla-
lam,
non sua merita
extollant,
nonde
propria
vir-
tutc confidant : nive
quippe
dealbabunturin
Selmon;
827
S. AUGUSTINIEPISCOPI
gratia
candificabunturin
protectionecorporis
Christi.
22.
[vers.16.]
Hunc auleni monlem
consequenter
dicit montem
Oei,
monlem
ttberem,
monlem
incasealum,
vel montem
pinguem.Quid
hic autemaliud
pinguem,
quam
uberem dicerel? Est enimet monsisto no-
mine
nuncupatus,
idest Selmon. Sed
quem
roontem
intelligcre
deberaus montem
Dei,
montem
uberem,
monlem
incasealum,
nisi eurademDominum
Christum,
de
quo
et alins
prophela
dicit: Erit innovissimistem-
poribusmanifeslus
mons
Doinini,paratus
incacumine
moniium
(Isai. n, 2)? Ipse
est mons
incaseatus, pro-
ptcr parvulosgratia tanquam
lacle
nutriendos;
mons
iiber,
adroborandos
atque
ditandos donorumexcel-
lentia: namct
ipsumlac,
undefit
caseus,
rairomodo
significatgratiam;
manat
quippe
ex abundanlia vi-
scerum
maternorum,
et misericordiadelectabili
par-
vtilis
gratis
infunditur.
Ambiguus
est autemin
grxco
casus,
utrum sit
nominalivus,
an
accusalivus; quo-
niaminea
lingua
mons neutri
generis est,
non ma-
sctilini : ideo nonnulli Latini rion
interpretati sunt,
montem
Dei,
sedmonsDei. Puto aulem melius
esse,
inSelmonmonlem
Dei,
hoc
est,
in raontem Dei
qui
vocatur Selmon: secundumintellectum
quemsupra,
ut
potuimus, exposuimus.
23.
[vers.17.]
Deindc
quod dixit,
montem
Dei,
monlem
incasealum,
montem
uberem,
ne
quis
auderet
ex hocDominumJ esumChristum
comparare
cxteris
sanciis, qui
et
ipsi
dicti sunl montes Dei:
legitur
quippe,
J ustitia tua sicutmontesDei
(Psal. xxxv, 7);
unde
Apostolusait,
Ut nossimus
justitia
Dei in
ipso
(II
Cor.
v, 21).
De
quibus
montibuset aliolocodici-
lur,
Illuminans tu admirabiliter a montibusmternis
(Psat. LXXV, 5); quiavita
eis xterna donata
est,
et
per
eos sanctarum
Scripturarum
eminentissima au-
ctoritas conslitula
est,
sed illuminanleab eis' illo
cui
dicilur,
Illuminanstu. Levavienimoculosmeosin
monles,
undevenietauxiliummilti : nec tamen auxi-
liummeumab
ipsisproprie
montibus;
sed auxilium
meumaDomino
qui fecit
cwlumet terram
(Psal. cxx,
1,
2).
Unus
quippeipsorum
montiummultumexcel-
lens cum
dixisset, quod plus
illis omnibus labora-
verit: Non aulem
ego, inquit,
sed
gratia
Dei mecum
(I
Cor.
xv,
10). Nequisergo
auderet eliam montem
speciosum
forma
prx
filiishominum
(Psal.
XLIV, 3)
monlibus filiishominum
comparare; quoniara
non
dcfuerunt
qui
eum
dicerent,
alii J oannem
Baplislam,
alii
Eliam,
alii
J eremiam,
autunum ex
Prophetis
(Matth.xvi, 14);
convertit sead
illos,
et ait :
Utquid
suspicamini
tnonles
incasealos,monlem,inquit,
in
quo
ptacuit
Deoihhabitareineo?
Utquidsuspicamini?
Sic-
utenim lumen
illi, quia
et
ipsis
dictum
est,
Vosestis
lumen mundi
(Id.
v, 14);
sed aliud illuddiclum
est,
Lumen
verum, quod
illuminatomnemhominem
(J oan. i,9)
:
sic.montes illijsed longe
alius mons
paratus
incactimine montium. Montes
ilaque
isli il-
lum montein
porlando gloriosi
sunt :
qtiorum
ille
*
Edd.,
illuminanteillo. AtMss.
addirat,
abeis:
pro
eo
sctlicet,
quod
manteallatoPsal.
1S,f. 5, est,
amontibus
efcrnu.
unus
dicil,
Mihi autemabsit
gloriari,
nisi mcruceDo-
mini noslri J esu
Christi, per quem
mihi mundus
cruci-
fixusest,
etegomundo (Gal.yi,
14)
: ut
qui gloridtur,
nonin
seipso,
sedin Domino
glorielur (I
Cor.
i,
51).
Utquidergosuspicamini
montes
tncaseatos,
euih mon

temin
quo placuit
Deohabilarein eo? Non
quia
in
aliisnon
inhabitat,
sed
quia
in
ipsis per ipsum.
In
ipsoquippe
inhabitatomnis
plenitudo
divinilalis(Coloss.
II, 9);
non
umbrallter,
tanquam
in
templo
a
rege
Sa-
lomone
facto,
sed
corporaliter,
id est solide
atque
veraciter.
Quoniam
Deuserat in
Chrislo,
mundumre-
concilianssibi
(II
Cor.
v,
19). Quod
sivede Palredi-
ctum
accipiamus, quoniamipseait,
Pater autemin
me
manens,ipsefacitoperasua;
ego
in
Palre,
etPater
in me
(J oan. xiv, 10);
siveita
intelligatur,
Deuserat
in
Christo,
Verbumerat in homine: sic erat
ulique
Verbumin
carne,
ut Verbumetiamcaro factumso-
lus
proprie diceretur,
id
est,
homoVerbo in unam
Christi
personam copularetur.
Utquidergosuspica-
mini montes
incasealos,
eum montemin
quo placuit
Deoinhabkareineo?
Longeutique
aliter
quam
inillis
montibus,
quorumaliquem
etiamhunc
suspicamini.
Non ehira
quia
et illi
per adoplionisgratiam
filii Dei
sunt,
ideo
quisquam
illorumest
Unigenitus
cui
dice-
ret: Sedead dexteram
meam, donec
ponam
inimicos
tuos
sub.pedibus
tuis
(Psal. cix, 1).
Etenim
Dominus
inhabitabit
usque
in
finem
: id
est,
illos montes nou
comparandos
huic monli
ipse
Dominus
inhabitabit,
qui
est mons
paratus
in
cacumine
monlium;
ut
per-
ducat eosin
finem,
idest in
seipsum
sicut Deusest
contemplandum.
Finisenim
LegisChrislus,
ad
justi-
tiamomni credenti
(Rom. x, 4).
Deo
itaque placuit
habilareinisto
monte, qui paratus
est in cacumine
montium;
cui dicit : Tues Filius meus
dileclus,
in
quo
l
bene
complacui (Matlh. m, 17). Ipse
autem
mons Dominus
est, qui
alios monles inhabitabit in
finem,
in
quorum
cacumine
paratus
est. Unusenim
Deus,
et unusmedialorDei et ItominumhomoChristus
J esus
(I
Tim.
ii,
5),
mons
montium,
sicutsanctussan-
ciorum. Undedicit:
Ego
in
eis,
ettu inme
{
J oan.
xvii,
23). Ulquidergo suspicamini
montes
incaseatos,
monlemin
quo placuit
Deo
inhabitareineo?
Etenim
monlesillosincaseatosDominus
iste, monsincasea-
tus,
inhabitabit
usque
in
finem,
ut
aliquid
sint
qui-
bus ait:
Quia
sinemenihil
polestisfacere(ld. xv, 5).
24.
[vers.18.]
Ilafit etiam
quod sequitur
: Currus
Dei decemmMum
multipkx; vel,
denum miltium
(
multipkx; vel,
deciesmillies
mulliplex.
Unumverbum
enim
grxcum
sicut
quisque poluit
latinorum inter-
pretumtranstulit, quod
ibi dictum
est,
pniptonXime.
Latine autem satis
exprimi
non
pptuit: quoniam
mille
apud
Grsecos
yJ Ux dicuntur, /tufufc&e
autem
plnra
dena
inillia; /*upiquippeuna,
decem
millia
sunt.
Ingentemitaquc
mulliludinemsanctorum
atque
fidelium,qui portando
Deum(iunt
quodammodo
cur-
rus
Dei, signifteavit
hoc nomine.Hancimmanendo
et
regendo perducit
in finem
tanquam
currum suum
1
Er.et
Lov.,
in
quomihi. Abestmilii abAm.et Mss..
necexstatin
grxco
LXX.
ENARRATIO
IN PSALMUMLXVII.
830
velut in locum
aliquem
destinatum.
J nifitmi
enuh
CnriJ tiM;deindequi
sunt Christl m
prattntia
ejui;
dcinie
fints(lCor.
xv, 23,24).
HseCest sanctaEccle-
sia, qux
sunt
quod sequitur,
MUlidlatantium.
Spe
enimSunt
grnBdenie,
douec
perducantur
lu finera
quem
nunc
exspectantper patienliam(Rom.vui,25).
Mirifice
aulem,
cura
diiisset,
MillialatanAum,
con-
linuo
subjeclt,
Dombtut inillit. Ne mireraur
quod
Ixtcntur;
Dominusiniltis. Nam
per
multattribulalio-
net
oportet
nosintroirein
regnum
Dei
(Act. XIV,21):
sed,
Dominusin illis. Ideo elsi sunl
quasi
tristes,
semper'tamengaudentet(II
Cor.
vi, 10);
nec
jatn
in
ipso
(ine
quo
nondum
venerunt,
sed
spe
sunt
gauden-
tes,
el in tribulatione
patienles(Rom.
xn, 12), qUO-
niamDominusin
illis,
in
Sina,
insauclo.Iri nominum
hebrscoruin
interpretationibus
invenimusSinainter-
pretari
Mandalum:et alia
quxdaminterpretatur;
sed
hoc
pulo prxsenli
loco
aptius
convenire. Reddens
enimcausam
quare
lxlarenlur illa
millla, quibus
constat currus
Dei,Dominut,inquit,
in
illis,
in
Sina,
insanclo: id
est,
Dominusin
illis,
inmandato
; quod
mandalumsanctum
est,
sicutdicit
Apostolus: Itaque
Lex
quidemtancta,et
mandatum
sanclum, etjustum,
et bonum
(Id. vn, 12).
Sed
quid prodesset
manda-
tuni,
nisi Dominusibi
esset,
de
quo
dicitur: Deus
entmest
qui operatur
in vobiset
velle,
et
operari, pro
bonavoluntate
(Phitipp.
n, 13)?
Nammandaturasine
Domini
adjutorio
littera est occidens
(II
Cor.
ni, 6).
Lexenim
subintravit,
ut abundaretdelictum
(Rom.v,
20).
Sed
quouiampkniludo Legis
charitas est
(Id.
xiu, 10),
ideo
per
charitatemLex
impleiur,
non
per
tiinorem. CharitatenimDei
di/fusu
esl in cordibusno-
slris, per Spirilum
sancium
qui
datus est nobis
(Id.
v, 5).
Ideolxtantur hsecmillia. Tantumenimfaciunt
jusliiiamLegis, quantumadjuvantur Spiritugralise;
quoniam
Dominusin
itlis,
in
Sina,
insancto.
(
25.
[vers.19.]
Deindead
ipsum
Dominumlocu-
lioneconversa:
Ascendisti,inquit,
in
allum,
captivasti
captivitatem,accepisti
donain hominibus.Hoc
Apo-
sto!u3sic
commemorat,
sic
exponit
deDorainoChri-
sto
loquens
:
Unicuique
autem
nostrum,inquit,
datur
gratia
secundummensuramdonalionisChrisli:
propler
quoddicil,
Ascenditin
allum, caplivavilcaplivilatem,
dedit donahominibus.
Quod
autem
ascendit,quidest,
niti
quia
el descenditin
inferioresparles
terra?
Qui
dtscendit,ipse
estet
qui
ascendit
super
omnes
calos,
ut
adimpleret
omma
(Ephes.iv, 7-10).
Christo
ergo
sine
dubiialionedictumest: Ascendistiin
altum,
captivasti
captivitatem,accepisli
donainhominibus.Necmoveat
quodAposlolus
idemtestimoniumcommemoransnon
ail,
Accepisti
donain
hominibus; sed,
Dedildonaho-
minibus.Ille
quippe
auctoritate
aposlolica
secundum
hoc locutus
est, quod
Deus cumPatre' Filius. Se-
cundumhoc
quippe
dedit dona
hominibus,
inittens
eis
Spiritumsancturo, qui Spiritus
est Patrisel Filii.
Secundumilludvero
quod
idem
ipse
Chrislusincor-
pore
suo
inlelligilur, quod
est
Ecclesia, propter
quod
ct membra
ejus
sunt sancli et fideles
ejus;
1
HicinEdd.
additur,fccit:quod
aMss.abcst.
unde eis
dicilur,
Vosautemestis
corpus
Chrini tt
membra
(I
Cor.
xu,
27): procul
dubioet
ipse accepit
donainhominibus.Christus
quippe
ascenditin
allum,
et sedet ad dexteramPalris
(Marc.
xvi,
19);
sed
nisi et hic essetin
terris,
nonindeclamasset:
Saule,
Saule, quid
me
persequeris(Act.tx,i)1
Gum
igitur
idem
ipsedicat, Quanclo
uni exminimismeis
fecistis,
mihi
fecittis(Matth. xxv, 40); quid
dubilamuseum
accipere
inmembris
suis, qux
dona membra
ejus
accipiuht
?
26. Sed
quid est, Captivasti captivitatem
? Utrum
quia
vicit
mortem, quaecaptivos
tenebal in
quibus
reghabat
? an
ipsos
homines
appellavitcaplivitatcm,
qui caplivi
subdiabolotenebanlur?
Cujus
rei
myste-
rium continet etiam titulus illius
psalmi, Quando
domus
adificabatur post captivitatem(Psat.
xcv, 1):
id
est,
Ecclesia
postgenlililatem. Ipsos itaque
horai-
nes
qui captivi
tenebanlur
appellans captivilatem,
sicut militiacumdicituret
intelliguntnrqui roililant,
eamdem
captivitatem
aChristo
captivatam
dicit. Cur
enimnonsit
captiviiasfelix,
si et adbonumhomlnes
possunt capi?
Unde Pelro dictumest: Ex
hocjam
homineseris
capkns(Luc. v, 10). Caplivali ergo, quia
capti,
et
capli quiasubjngati;
sub leneillud
jugum
missi
(Matth.xi, 30),
liberali a
peccalocujus
servi
eranl,
et
jusliiise
servi facli
cujus
liberi crant
(Rom.
vi, 18).
Undeet
ipse
inillis
est, qui
cleditdonahomi-
nibtts,
et
accepil
donainhominibus.
Ideoque
inisla
caplivilate,
in isla
servitute,
in islo
curru,
subisto
jugo
nonsuntmillia
plorantium,
sedmillialataniium.
Dominus
quippe
in
illis,
in
Sina,
insanclo.Cuisensui
congruit
et alia
interprelatio, quainierpretattir
Sina
Mensura. Namde liisdonislxlilix
spiritualisApo-
stoius
loquens
id
quod supra
commemoravi: Uni-
cuique
aulem
nostrum,inquit,
dalaest
gratia
secutiduni
mensuramdonationisChristi.Acdeinde
sequiturquod
eliambic
sequilur: Propter quod dicit,
Ascenditin
altum,captivavilcaptivitalem,
dedit dona hominibus;
quod
hic
est, accepisti
donainhominibus.
Quid
hacet
illaverilaleconcordius?
quid
manifeslius?
27. Sed
quid
deinde
adjungit?
Etenim
qui
noncre-
dunt
inhabilare;
vel
quod
nonnulli codices
habent,
Elenimnoncredentesinhabilare.Nam
quid
sunt aliud
...non
credentes,
nisi
qui
non credunl? De
quihus
di-
Ctumsit non cst facilisintellectus.
Tanquam
enim
ratio redderetur
superiorumvcrborum,
cumdictum
esset, Captivaslicaplivitalem,accepisli
donain homi-
nibus;
ita
subjunctumest,
Elenim
qui
non credunl
inhabilare,
id
csl,
noncredentesut inhabitarent.
Quid
est hoc? de
quibus
hoc dicit?Anilla
caplivitas
anle-
quam
transirct in bonam
capliviiatem,
unde fuerit
mala
capiivitas
oslendit? Noncredendo enim
possi-
debanlur ab
inimico,qui operalur
in
filiisdiffidenlia;
in
quibus
el
vos,
inquil, fuislisaliquando,
cumviverelis
inillis
(Ephes.
n, 2,
5).
Donis
ergogratix sux, qui
accepit
dona inbominibus
captivavit
istam
captivi-
lalein. Elenimnon crcdenles erant ut inhabitarent.
Nam
Odescosinde
liberavil1,
ut
jam
credenleinha-
1
sicEr.et MSS. At
Lov.,
liberatnt.
831
S. AUGUSTINlEPISCOPI
bitent indomo
Dei,
facti et
ipsi
domus
Dei,
et currus
Dei
1
milliumlxianlium.
28.
[vers.
20,
21.]
Unde
qui
haec
canebat,
in
Spi-
ritu ea
prsevidens,impletus
eliam
ipse Ixtitia,
eru-
ctavit
hymnum,
dicens : DominusDeus
benedictus,
benedictus
DominusDeusdediein diem.
Quod
non-
nulli codices
habent,
die
quolidie.
Quia
sic habent
Grxci, fip.ipMxa9vi/i!ov; quod
verius
expriineretur,
die
quolidie.
Quara pulo
loculionem hoc
significare
quod
diclutn
est,
dedieindiem.
Quotidiequippe
hoc
agit usque
in
finem; captivat captivitalem, accipiens
donain hominibus.
29. Et
quoniam
currumillumducit in
finem,
se-
quitur
et dicit:
Prosperum
iler
faciet
nobisDeus sa-
nitatum*
noslrarum,
Deus
noster,
Deussalvos
[ackndi.
Multum
gralia
cotnmendalur.
Quis
enimsalvus
esset,
nisi
ipse
sanarel? Sedneoccurreret
cogilalioni,
Cur
ergo
morimur,
si
per ejusgraliam
salvi facti sumus?
conlinuo
subjecit,
et Domini exilusmortis:
tanquam
diceret, Quid indignaris
humanacondiliohaberete
exitummortis? Et Domini tui exilus nonalius
quam
mortis fuit. Polius
ergo
consolare
quam indignare;
nametDomini exitutmorlis.
Spe
enimsalvi facli su-
mus: si autem
quod
nonvidemus
speraraus, per pa-
tienliam
exspeclamus(Rom.
vm, 24).
Patienler
ergo
etiam
ipsam
mortem
feramus,
illius
exemplo qui,
licet nullo
peccalo
esset dcbitor
mortis,
et Dominus
esset a
quo
nemo animara
tolleret,
sed
ipse
eama
semelipsoponeret,
eiiam
ipsius
fuit exilusmortis.
30.
[vers. 22.]
VerumtamenDeus
conquassabit
ca-
pild
inimicorumsuorum
;
verlicem
capilli perambulan-
liumin deliclissuis: id est nimis se
cxtollenlium,
nimis
superbientiura
indeliclis
suis;
in
quibus
sal-
tera humiles esse
deberent, dicentes, Domine, pro-
pitius
eslomihi
peccatori.
Sed
conquassabit
eorum
capita; quoniamqui
sc
exaltat,
Itumiliabitur
(Luc.xvm,
13, 14).
Ac
per
hoc
quamvis
ct Domini sit exilus
mortis;
tamenidem Dominus,
quoniam
Deus
est,
cl voluntale,
non
neccssitate,
secundumcarnemmor-
tuus
est, conquassabitcapita
inimicorum
suorum;
non
solum eorum
qui
crucifixo illudenles et movenles
capila
dicebant,
Si Filius Dei
est,
descendatde
cruce;
sed etiamomniumextollenliumse adversus doctri-
nam
cjus,
et
lanquam
morlem hominis irridentium.
Idcm
quippe ipsc
de
quo
dicliim
esl,
Alios satvos
fecit, semetipsum
twn
polest
salvum
facere (Matth.
xxvu, 40,
42),
Deusest sanilalum
noslrarum,
et Deus
est salvos
faciendi:
scd
propter
bumililalis et
pa-
licnlix documenium,
el
sanguine
stio delendumno-
strorum
chirograpliumpeccatorum,
etiamsuumesse
voluit exittim
mortis,
ne mortemlimeremus
istani,
sed illam
polius
unde nos liberavit
per
islara. Vc-
rumlamenillusus el mortuus
conquassabit
capita
ini-
micorumsuorum,
de
quibus
ait,
Resuscita
me,
et
reddamillis
(Psal.
XL,11)
: sive bona
pro malis,
dum sibi subdit
capita
crcdentium;
sive
j'ustapro
i
Edd.,
decemmillium.AbestdecemaMss.
*
AliquotMss.,
salutarium:alii,
sanitanlium:
plerique,
amtatiam.
injustis,
dum
punit capita superbientium.
Utroque
enim raodo
conquassantur
ct
confringuntur capita
inimicorum,
cuma
superbiadejiciunlur,
sive humi-
litate
correcli,
siveiniraatartari
abrepti.
31.
[vers.
23,
24.]
DixitDominus: Ex Basancon-
verlar;
vel ut nonnulli codices
habcnt,
Ex Basan
convertam.Ille
quippe
converlit ut salvi
siinus,
de
quo supra
diclumest: Deus sanilatum
noslrarum,
ct
Deussalvos
faciendi.
Ei
quippe
et alibi dicitur: Deus
virtutum,
converte
nos;
et oslende
(aciemtuam,
et
salvi erimus
(Psal. LXXIX, 20).
Ilemalibi: Converle
nos,
Deussanitatumnostrarum
(Psal. LXXXIV,
5).
Ule
aulerodixil: Ex Basanconverlam. Basan
interpre-
lalur Confusio.
Quid
est
ergo,
converlamex confu-
sione,
nisi
quia
confundilur dc
peccatis
suis
qui pro
eisdimiltendis
prccatur
misericordiamDei?Indeest
quod
illePublicanus ncc oculosad ccelumaudebat
levare: ita se considerans
confundebatur;
scd de-
scendit
juslificatits, quia
dixil
Dominus,
exBasancon-
verlam. Basan
interpretatur
et
Siccitas;
et recte in-
telligitur
Dominusex siccilate
convertere,
id est ex
inopia.
Nam
qui
sibi
videntur
copiosi,
cumsint famc-
lici,
et
pleni,
cumsint
inanissimi,
nonconverlunlur.
Beali enim
qui
esuritinl et siliunl
justitiam, qunniam
ipsi
salurabuntur
(Matih. v, 6).
Ex isla Dominus
siccitateconverlit: de aniroa
quippe
siccailli
dicitur,
Extendi manusmeasad
te;
animameavelnt lerrasine
aqua
libi
(Psal. CXLII, 6).
lllud
quoque
non absurde
inlelligilur, quod
habcnt alii
codices,
Ex Basancon-
vertar. Convertitur enimadnosetiam
ipsequi dicit,
Converliminiad
me,
et
ego
converlaradvos
(Zach.i,
.5):
et
non,
si
1
exlra
confusionem,
cum
peccatum
no-
slrum ante nos est
semper (Psal. L,
5);
et exlra
siccitatem, qua ejus
desideramus
imbrero,
qui pltt-
viatn voluntariam
segrcgavit
hxredilati sux. Nam
siccilate infirmala
est; ipse
vero conversus
perfecit
eam,
cui
dicilur,
Et conversus
vivificasti
me
(Psal. ixx,
20).
Dixit
ergo
Dominus: Ex Basan
converlam,
con-
verlamin
profundum
maris. Si
convertam,
quare
in
profundum
maris? In
seipsnmquippe
convertit Du-
minus,
cumsalubriter
convertit,
etnonest
uliqueipse
profundum
maris. An fallit forte lalina
locutio,
et
pro
eo
posiluin esl,
in
profundum,quod est,
pro-
funde? Nonenimillese
converlil;
sedibi convertit
eos
qui
in
profundo hujus
sxculi
jacent
dcmersi
pondere peccatorum,
ubi conversusille dicit: De
profundis
clamaviad
le,
Domine
(Psal. cxxix, 1).
Si
aulera non
est, convertam,sed,
converlarin
profun-
dum
maris,
hoc
intelligitur
dixisse Dominumno-
slrum, quod
suamiscricordiaconverterelur etiamin
profundum
maris,
ad eos
quoque
liberandos
qui
esscnt eliam
desperalissimi pcccatorcs. Quanquam
in
aliquo grxco
invenerim, non,
in
profundum,scd,
iii
profundis,
hoc
est,
h
/3u0ois;quodpriorem
sensum
confirmat, quod
cliam ibi Deus convcrlat adsede
profundis
clamantes.
Qui
et si
inielligalur
ibi
ipse
converti ad libcrandos eliara
lales,
non est incon-
1
sic
potiores
Mss. Aliicarent si: vel cumEdd.
habent,
lonnist.
53
ENARRATIOINPSALMUMLXVII.
groum:
et itaeos convertit,
vel ad eos libcrandos
itaconverlitur,
ut
tinguatur pes ejus
in
sanguine.
Quod
ad
ipsum
Dominum
Propheta
dicit: Ul
lingua-
tur
pes
tuusin
sanguine
: id
est,
ut
ipsi qui
adtecon-
verluntur,
vel ad
quos
liberandosconverteris,
licet
in
profundo
marisonere
iniquitalisdepressi
fuerint,
intantum
gralia
tua
proficiant,quoniam
ubi abundavit
peccalum, superabundavitgratia (Rom.
v, 20).
Ut
iiant
pes
luus inter membra
tua,
adannunliandum
Evangelium
tuum,
el
pro
nomine tuodiu ducentcs
1
marlyrium, usque
ad
sanguinem
certent. Sic
enim,
ut
arbilror,
convenientius
inlelligitur pes ejus
tinctus
in
sanguine.
32.
Deniqueadjungit, Lingua
canumtuorumexini-
micisab
ipso
: cosdem
ipsosqui usque
ad
sanguinem
fuerant
pro
fide
evangelica
cerlaturi,
ctiamcanesvo-
cans, tanquampro
suoDominolairanles. Nonillos
canes,
de
quibus
dicil
Apostolus,
Cavetecanes
(Phi-
lipp.III,2):
sedillos
qui
edunldemicis
qua
cadunl de
mensadominorumsuorum.HocenimconfessaChana-
nxa meruit audire : 0
mulier, magna
est
fides
lua!
fiat
libi sicutvis
(Matlh.
xv, 28).
CancsIaudabiles
,
non
detestabiles;
fidcmservantesdomino
suo,
et
pro
ejus
domocontra inimicoslatrantes. Nonenimlan-
tummodocanum
dixit,
sedcanum
tuorum;
neceorum
dentcs,
sed
lingua
laudataest:
quoniam
non
uiique
frustra,
necsine
magno
sacramentoGedeonsoloseos
jussus
esl
ducere,qui
fluminis
aquamsicut
caneslam-
berent; talesque
non
ampliusquam
trecenli intanla
mullitudineinvenli sunl
(J udic.
vn, 5, 6).
In
quo
nu-
merocrucis
signum
est
propter
T
litterara, qux
in
grx-
cisnumeroruranotis trecenlos
signilicat.
Delalibus
cauibusel inalio
psalmo
dicitur: Convertenturadve-
speram,
et
famempatientur
ul canes
(Psal. LVIIJ , 15).
Nani
elquidam
canes
reprehensi
sunta
prophela
Isaia,
non ideo
quod
canes
essent,
sed
quod
lalrarenesci-
rent,
et dormitareamarenl
(Isai.
LVI,10).
Ubi
utique
demonstravil, quia
si
vigilarenl
et
pro
dominosuo
lalrarenl,
laudabiles cancs essent: sicut laudantur
isli de
quibus
dicitur, Lingua
canumluorum.
Quos
ta-
men
Prophela
exinimicisfuluros esse
prxdixit, per
illamscilicetconversionem
de
quasuperius loque-
batur. Undeet ille
psalmus
:
Converlenlur,inquit,
ad
vesperam,
et
famempatknlur
ut canes. Dcinde
veluti
quxrentibus
unde hoc illis lantum
bonum,
nt canes
ejus
fierent, cujus
fucrant inimici
;
rc-
sponsura
est,
ab
ipso.
Sic enim
legitur
:
Lingua
jcflnam
luorumex inimicisab
ipso. Ipsius ulique
di-
lectione, ipsius
miserkordia, ipsius gralia.
Nam
quando
id
possent
a
seipsis?
Etenim cuminimici
esscmus,
reconciliati
sumus Deo
per
mortemFi-
lii
ejus (Rom,
v, 10)
: adhocet Dominifuit exi-
tusraorlis.
33.
[vers.25.]
Visisunt
gressustui,
Deus.Gressus
quibus
venisti
per mundum,lanquam
inillocurru
per-
agraturus
orbemterrarura; quos
et nubesinEvan-
gelio
sanctoset fidelessuos
significat,
ubi ait: Amo-
1
Mss.
pleriqueomittunt,
diu: ct
quidam
habent,
di-
centes.
dovidebitisFiliumhominisvenienteminnubibus
(Matlh.
xxvi, 64,
etMarc.
xm, 26). Excepto
illoadventuin
quo
erit
judex
vivorurc
atque
mortuorum
(II
Tim.
iv,
1); Amodo,inquit,
videbitisFiliumhominisvenienlem
innubibus.Hi
gressus
tui visi
sunt,
id
cst,
manifestali
sunt,
revelata
gratia
Testamenti Novi :
undediclirm
est, Quam
speciosipedes
eorum
qui
annunlianl
pacem,
qui
annuntiantbona
(Rom.x, 15)!
Hxc enim
gralia
et isti
gressus
lalebant inVetereTestamento: cuin
aulemvenit
plcnitudolemporis,
ct
placuit
Deoreve-
lareFiliumsuum
,
ut annuntiaretur in
gentibus
(Gal.
iv, 4),
tiisi sunt
grestustui,
Deus
;
gressus
Dei
mei,
regis
1
quiest
insancto. In
quosancto,
nisi in
templo
suo?
Templum
enimDei sanctum
est,inquil, quod
estis
vos
(I
Cor.
lii,
17).
34.
[vers.26.]
Ut autem
gressus
isli
viderenlur,
Pravenerunt
principes
contnncli
psallentibus,
inmedio
adolescentularum
lympanistriarum. Principes
sunt
Apo-
stoli :
ipsi
enim
prxvenerunt,
ut
populi sequerentur.
Pravenerunt,
annunlianlesNovum
Testamenlum;
con-
juncti psallentibits,
de
quorum
bonis
operibus
etiam
visibilibus,
tanquamorganislaudis,glorificaretur
Deus.
Iidemautem
principes
inmedioadolescentularum
tym-
panittriarum,
inministerioscilicethonorabili : nam
ilasunt inmedioministri
prxpositi
Ecclesiarumno-
varum;
hocenim
est,
adoletceutularum: carneedo-
mita Deum
laudantium;
hoc enim
esl,
lympani-
slriarum,
eo
quodlympana
fiantcoriosiccatoet ex-
tento.
35.
[vers.27.]
Ideone
quisquam
carnaliter istaac-
ciperet,
et ex his verbis
quosdam
luxurisecboros in
animum
induceret, sequitur
et
dicit,
In Ecclesiisbe-
nediciteDominum:
tanquamdiceret, Utquid,
cumau-
ditisadolescentulas
tympanislrias,
lascivadelcclamen-
ta
cogilatis?
ln EcclesiisbenediciteDominum.Eccle-
six
quippe
vobishac
myslicasignificatione
monslran-
(ur : Ecclesixsunt
adolescenlulx,
nova
gratia
de-
coratx;
Ecclesixsunt
tympanislrix, castigata
carne
spirittialiler
sonorx. In Ecclesiis
ergo
benediciteDo-
minumDeumde
fontibus
Israel. Inde
quippe prius
elegit quos
fonlesfacerct. Namindesunt electi
Apo-
.
sloli;
et hi
primitus
audierunt:
Qui
biberitex
aqua
quamegodabo,
non silkt
unquam;
sed
fiel
in eo
fonsaqua
salkntis invitamaternam
(J oan. iv, 13,
14).
36.
[vers.28.] IbiBenjamin
adolescentiorinecslasi.
Ibi Paulusnovissimus
Apostolorum, qui dicit,
Nam
el
ego
Israelitasumexsemine
Abraham,
detribnBen-
jamin(Philipp.
ni, 5).
Sed
plane
in
ecslasi; expave-
scenlibusornnibuslam
magnum
in
ejus
vocalionemi-
raculum. Ecstasis
namque
est menlisexcessus:
quod
aliquandopavoreconlingit; nonnunquam
vero
per
ali-
quam
revelalionemalienalione' menlisasensibuscor-
poris,
ut
spirituiquoddemonstrandura
estdemonstre-
lur. Unde
intelligi
etiamsic
potest quod
hic
positum
est,
in
ecslasi; quia
cumei
persecutori
dicluraesset
1
Edd.,regis
mei.
vox,mei,
nonestinMss. necin
grceco
LXX.
8
sic
probae
nolxMss.At
Edd.,
etalienationem.
\
t
835
S. AUGUSTINlEPISCOPI
m
de ccelo, Saule, Saule, quid
me
pertequeris,
adem-
pto
lumineoculorum
carnalium, respondebat
Domino
qucmspiritu
videbat;
qui
aulemcum
jlloerant,
vo-
cein
respondentis
audiebant, neminemlamenviden-
tes cui
loqueretur (Act.
ix, 4-7).
Polest hic ecstasis
eiiamilla
ejusinlelligi,
de
qua
ipse
loquensail,
scire
sehominera
raptumusque
inlertium
ccelum;
siveau-
tetnin
corpore,
siveexlra
corpus,
nescire;
sed ra-
ptum
in
paradisum
audisseineffabiliaverba, qux
non
liceret homini
loqui (II
Cor.
xn, 2-4). PrincipesJ uda,
duces
eorum; principes
Zabulon,
principesNephlhalim.
Cum
Apostolossignificetprincipcs,
ubi est et
Benja-
minadolescentiorin
ecstasi; quihus
verbisPaulumsi-
gnificari
nemo
ambigil;
vel nomine
principum
oranes
significentur
inEcclesiisexcellentes
atque
imitaliono
dignissimi:quid
sibivolunthxcnominatribuumIsrae-
liticarum? Si enirolanlum
J udx menlio fierel,
tjuo-
niamex hac tribu
reges
fuerant,
ex
qua
et Dominus
Clirisius
secundumcarncm
(Rom.
ix, 5);
ideoexhac
tribu
putarenius
figuratos
etiam
principes
Testamenti
Novi : cumvero
adjungitf
prindpes
Zabtilon, princi-
pesNepltthalim;q.mqaw
forsilandicat
ex iiistribu-
bus
Aposlolos
fuisse,
ex aliisauteni
non
fuisse.
Quod
licet unde
probari
hoc
posset
nonvideam; tamen,quia
nec unde
relellatur invenio,
cthocloco
principes
Ec-
clcsiarum, ducesque
eorum
qui
inEcclesiis bencdi-
cunl Doniinumyideo
commendari,nonabsurdeetiam
istumsensum
probo';
sed
plus
medelectat
quod
ex
isiorumnominum
interprelalione
clarescit. Hebrxa
quippesunt
nomina:
quorum
J uda,
Confessiointer-
pretari dicitur; Xabulon,
Habitaculum
fortitudinis;
Neplillialim,
Dilatatiomea.
Qux
omniaverissimosno-
bisinsipuant
principes
Ecclesiarum, dignosducalu,
digiios
jmi|alione, dignos
hqnoribus. Martyres
nam-
que
inEcclesiis locumsummumtenent,
atqueapice
nctx
dignilatis
excellunt,
J aravero in
martyriopri-
maconfessioest,
et
pro
illa
quidquid
acciderit
lole-
randi
sequens
assuniitur fortitudo;
deinde
post
om-
nia
lolcrata,
liuitis
angustiis,
latitudo
consequitur
in
prxmio.
Potest et sic
intelligi,
ut
quoniam
tria hxc
prxcipue
coromcndatApostolus,
fidem, spem,
cba-
ritatem(II
Qor.xtu,
13),
confessiosit in
fide,
forti-
ludoin
spe,
latitudoincharitate. Fidei
quippe
resest
ut cordecredatur ad
justiliam,
preauteni confessio
fiatadsalutem
(Rom.x, 10).
In
passionibus
auleratri-
hulationurarestristis e$t,
sed
spesfortis
est; Siepim
quod
nw vxdemus
speramus,
per patientiamexspecta-
mus
(14'
vm, 25).
Laiitudtnem
vero
prxstat
chariia-
tis in corde
dillusio
:
namconsummatacharitas
foras
mittitlimoxem
(I
loan. w, 18);
qui
timor tormenlum
habet
per
animx
angustias. Principesergo
J udaduces
eorum
qui
*
inEcclesiis
benedicunt Dominum.Prin-
cipes
Zabuton, principts,NephMim
:
principes
con-
fessionis,
fortitudinis,
latitudinis; principes
fidei,spei,
charitatis.
1
Plerique
Mss.,
prodo,
vel
promo.
*
Er.el
Lov.,duces
eorum.
Quorum
1
qui
in
Ecctsiis,
elc.
Am.,
duceseorvm.
Quid
?in
Ecclesus,
etc.
Mss.,
duceseo-
rnm:
qtti
in
Ecclesiis,
etc.
37.
[vers.29.] Manda, Deus, vtrtutm iuam,Unug
enimDominusnoster J esus
Chrislus, per queroqm-
nia,
et nosin
ipso(I
Cor.
viu,
6), quemlegjraus
Dei
Virlulemet Dei
Sapienliam
(14, i,
24), Quomodo
au-
tem Deus mandat Christum
suum, pisi dum eum
commendat?
CommendatenimDeus
charitatemsuam
innobit, quoniam
4umadhuc
peccaloresestemut,
Chri-
ttus
pro
iiobismortuusest
(Rom.v,
8). Cuoiwodonon
el cumilloomnianobisdonavil
(Id. vm,
32)?Manda,
Deus,
virtutemttiam:
confirma,Deus,
hoc
quodopera-
tusesinnobit. Manda
docendo,
confirma
juvando.
38.
[vers.30, 51.]
A
templo
tuoin
J erusakm,
lihi
offerenlreges
munera.A
lemplo
tuoin
J erutalem, quse
est
liberamater nostra
(Gal, iv, 26), quia
et
ipsa
est
tempium
sanclumluum: abillo
ergo templo
libi
offe-
venl
reges
munera.
Quicumqueregesintelligantur;
sive
reges lerrx,
sive
reges quos
discernit
supercceleslis
snpcr
CQlumbam
deargenlaiam;
tibi
offereul
reget
mu-
nera. Et
qux
munera
gratiosa, quam
sacrificialau-
dis '!
Sedhuic laudi
ohstreptmt,
christianumvoca-
bulum
habentes,
el diversasentientes. Fial
ergoquod
sequitur
:
Increpa feras
calami.
Namet ferso
sunt,
quoniam
non
inlelligendo nocent;
et ferx calaini
sunt, quoniamScripturarum
sensum
pro
suoerrore
pervertunt.
Per calamum
quippe
tamconvenienter
Scripturx significanlur, quam
sermo
per linguam;
secundum
quod
dicitur
linguahebrxa,
vel
grxca,
vel
latina, vei alia
quxlibet, per
efficieniemseilicet id
quod
efflcitur. Usitalumest autemin latino
eloquio
ut
scriptura
stilusvoculur,
quod
stilo
fiat;
ita
crgo
et
calamus, quodcalamofiat. Dicit
apostolus
Peirus
indoctos et instabiles
pervertercSeriptnras
ad
pro-
prjumSUUminterilum
(II
Pelr.
m,
16):
hsesunl fer
calarai,
do
quihushjcdicitur,
Increpaferat
calami.
39. De
hisest eliam
quod adjungit: Covgregatia
taurormninter vaccat
populorum,
ul exctudantur(i
qui
probati
sunt
oxgento(a).
Tauros
vocans, propter
su-
perbiam
durx
indomitxquecervicis; signilical
eniui
hxreticos. Vaccasautem
populorum,
seduclibilesani-
mas
intelligendas pulo, quia facije
sequuntur
hog
tauros. Nonenim
populos
universos
seducunt,
iu
qui-
bussunt
graves
et
slabiles; uqde
scriptumcst,
In
populogravi
laudabote
(Ptal. xxxiv, 18);
sedin
eis
populisqua$
invenerint vaccas. Ex
hisenimsunt
qui
penelraut
domos,e(
captivat
4ucuntmulierculasoneru-
tas
peccatis, qua
4ucuntw variis
desideriis;
semper
discentes,
etadveritatis
scientiam
nunquam
pervenicn-
tet
(l\
Tim.
\\i, 6, 7). Quod
auternait idera
apostolus,
Oporlet
ethasreset
esse,
ul
prabatimanifestifiant
invo-
bi(
(I
Cor.x\,
19);
hoc
eliamhip
sequitur,
Ut exclu-
dantuxii
qui prabati
sunt
argento,
id
est, qui probaii
sunt
eloquiis
Domjni.
Elaquiaquippe
Damiui,eloquia
casla,argenlumigneprobatum
lerra
(Psal. xi, 7).Nam
qxcludanmrdictmn
est, appareant, emineant; quod
ait ille,
manifeitifiant.
Undeet inarte
argenUria
ex-
clusores
vocantur, qui
deconfusione
piassx nQvcrupt
1
sicMSS. Edd. vero:El
quamunera
?Gratiosa.
Qua
sacri
ficia?
umdis.
(a)
Oeeadem
parte}.
31videEnar.inPsal.
uv,
n. 22.
857 ENARRATIO
IN PSALMUMLXVII.
838
formamvasis
exprimere.
Multienimsensus
Scripiu-
rarnmsanciarum
latent,
el
paucis intelligentioribus
noti
sunt;
necasserunltircommodiuset
acceptabi-
lius
,
nisi cum
respondendi
hxreticis curaCQinpellit.
Tunc enimetiam
qui negligunt
sludia
duclrinx,
so-
|.orediscusso,
adaudicndi cxcilanlur
diligentiam,
ut
adversarii refellanlur.
Deniquequam
multi
Scriptura-
rumsanclarumsensus de Cltrislo Deoasserli sunt
contra Pholinuro!
quam
multi de homineChrislo
contraManichxum!
quam
multi deTrinilale contra
Sabellium!
quam
mulii de unitate Trinitalis contra
Arianos, Eunomianos,
MacedoniauosI
quam
multi de
caiholicaEcclesiatolo orbe
diffusa,
et de malorum
commixtione
usque
in finem
sxculi, quod
bonisin
sacramenlorum
ejus
societate non
obsint,
adversus
Donatistaset Luciferianos
aliosque,
si
qui
sunt, qui
simili erroreaveritatedisscntiuntI
quam
multi con-
tra cxteros
hxrelicos, quos
enumerarevel comrae-
morarcnimis
longumest,
et
prxsenti operi
nonneces-
sarium!
Quorum
tamensensuum
probali asserlores,
aut
prorsus
Ialerent,
aut non ita eminerent,
ut eos
eminerefecerunt
superborum
contradictiones, quos
velut
tauros,
idest
jugo disciplinx pacificolenique
non
subditos,
comroeroorat
Aposlolus,
ubi talem
dixit
eligcndum
ad
episcopalum,
ut
potens
sitexhor-
tari indoctrina
sana,
el conlradicenles
redarguere(Til.
i, 9).
Sunt enimmiilli non
subditi;
bi sunl tauri ela-
tionecervicis
impatienles
aralri
alquejuncturx
: va-
niloqui,
el mentiumscductores;
hasmenies
signifi-
cavit iste
psalmus appellatione
vaccarum. Adhanc
ergo
utililatem
,
Providentia divina
permittit
tauros
congregari
inter vaccas
populorum,
ut
excludantur,
id
est,
ut emineant
qui probati
sunt
argenlo.
Adhoc
enimhxreses sinunlur
esse,
ut
probatimanifestifiant.
Quanquam
et sic
possitinlelligi: Congregatio
tauro-
ruminter vaccas
populorum,
ut abeisvaccisexclu-
dantur
qui probati
sunl
argento.
Hancenimhabent in=
lcntionemhaerelici
doctores,
utabauribus
animarum,
quas
seducere
moliuntur,
excludant
eos,
id
est,
se-
parent
eos
qui probati
sunt
argento,
id
est, qui
idonei
suntdocere
eloquia
Domini.Sedsiveille
hujusverbi,
siveisle sit
sensus; sequitur
:
Ditpergegentetqua
bellavolunt. Non enim
correctioni,
sedconlentioni
student. Hoc
ergoprophetat,
ut
ipsi potius disper-
gantur qui corrigi nolunt, qui gregem
Christi
disper-
gere
affectant.Gentesautem
appellavit,
non
propter
generalionesfamiliarum,
sed
propler genera
secla-
rum,
ubi seriessuccessionisconfirmaterrorcm.
40.
[vert. 52-34.]
Venient
legqti
ex
ASgyplq;
Mlhiopiapraveniet
manut
ejut. jEgypti,
vel
Mlli\a-
pix nomine,
omnium
gentiura
fidem
significavii,
a
partetotum; legatos appellans reconcUiationis
prx-
dicatores. Pro
Chritto, inquit, legaiionefungimur,
tanquam
Deo exhortanle
per
nos : obseeramus
pro
Chrittoruonciliari Deo
(II
Cor.
v, 20),
Non
ergo
de
solis
Israelitis,
unde
Apostoli
electi
sunt,
sed
eliam
de exteris
gentibus
fuluros
prxdicatores
christianse
pacis,
hocmodo
mysticeprophetatum
est.
Quod
vero
ait,
Praveniet
manusejus,
hoc
ait, prxveniet vindiclam
ejus;
conversionescilicetad
cum,
ut
peccata
di&il-
taniur, ne
peccatorespermanendo
puniantur. Quod
eliaminalio
psalmodicitur:
Pravemamus
faciem
ejits
in
confestione(Psal. xciv,
2).
Sicut
per
manusvin-
dictam,
ita
per fackmrevelalionem
prxsenliamque
signilicat, qux
futura est in
judicio. Quiaergoper
iEgyptumatquciEthiopiam
totiusorbis
gentessigui
ficavit,
conlinuo
subjunxit:
Deo
regna
lerra. NonSa-
bellio,
non
Ario,
non
Donato,
non cxtcris tauris
cervicatis; sed,
Deo
regna
lerra.
-41. Plures autemcodices
lalini,
et maxime
grxci,
ila distinctosversus
habent,
ut non sit in eis unus
versiculus,
Deo
regnalerra; sed, Deo,
infinesil ver-
sus
superioris, alque
ila
dicalur,
/Ethiopia praveniei
manus
ejus
Deo
,
ac deindc
scqualur
inalio versu
,
Regnaterra,
cantate
Deo,psaltite
Domino.
Quadis-
tinclione,
multorumcodicumet
auciorilaie
digniorum
consonanlia,
sinedubio
prxferenda,
fidescommen-
dari -mihi
vidctur, qux opera prxcedit
:
quia
sine
bonorum
operum
merilis
per
fidem
justificalur
im-
pius,
sicutdicit
Apostolus,
Credentiineum
quijusli-
ficatimpium,deputaturfides
ejus
ad
justitiam(Rom.
iv, 5);
ut doinde
ipsa
fides
per
dilectionem
incipiat
operari.
Ea
quippc
solabona
opera
dicenda
sunt,
qux
Qunt
per
dileclionemDei. Hxc auiem necesse
est antecedat
fides,
ut inde
ista,
nonabisiis
incipiat
illa; quoniam
nullus
operatur per
dilectionem
Dei,
nisi
prius
credal inDeum. Hxc est
fides,de
qua
di-
cilur : ln ChristoenimJ esu
neque
circumcisio
aliquid
valet,
nequepraputium;
ted
fidesqua per
dilectionem
operalur(Gal.
v,
6).
Hxcest
fides,
de
quaipsi
Eccle-
si;edicitur inCanticis
cantjcorum
:
Venks,
et
per-
transiesabinilio
fidei
(Cant. iv, 8,
sec.
LXX).
Vcnit
enim
tanquam
currus Dei in millibus
lxtantitim,
prosperum
iter
habens,
el
pertransiit
de hocmundo
ad Patrem
(J oan. xm,
1)
: ut fiatinea
quodsponsus
ipsedicit, qui
transiit de hoc mundo ad
Patrero,
Volout ubi
ego
sum,
etisti sinl mecum
(Id. xvn, 24);
sed abinitio fidei.
Quiaergo
utbona
operasequan-
tur, prxcedit ftdes.nec ulla sunt bona
opera,
nisi
qux sequuntur prxccdenlero
fidem: nihil aliudvide-
tur
dictum, AHthiopia
pravenkt
tnanut
ejut Deo, nisi,
iEihiopia
credet Deo.Sicenim
praveniel
manut
ejus,
idest
operaejus. Ctijus,
nisi
ipsiusjElhiopix? Quia
hocin
grxco
nonest
arobiguum
:
ejvsquippe
ibi fe-
minino
genereapertissimepositum
est. Ac
per
hoc
niliil aliuddiclum
esl, quam
Sthiopia praveniet
ma-
nus suas
Deo,
id
est,
credendo inDeum
praiveni-i
npera
sua. Existimo
enim,inquitApostolus,juslificari
hominem
per fidem
sine
operibusLegis.
AnJ udcornm
Deustanlum?nonneel Genlium
l(Rom. in,
28et
29)
?
Sic
ergo./Ethiopia,quae
videtur
extrema.Gentium,ju-
stificatur
per
fidemsine
operibusLegis.
Non
enim,
ut
justificetur,
dc
Legisoperibusgloriatur;
nec
|irxpo-
nit fidei merila
sua,
sed fide
prsevenit opera
sua.
Plures sane codices
'
non
habent, manus, sed,
ma-
num; quod
tantumdem
valet,
quoniamprooperibus
1
Edd.,
codices
graci
nonhabent.
Abest,graci,
amelio-
ribusMss.
,0
"'"
S. AUGUSTINIEPISCQPl
840
positum
esl. Mallem
autemIatini
interpretes
sictrans-
tulissenl
:
Mlhiopia praveniet
manus
suas,
vel ma-
numsuamDeo'; quoniam
planius
hoc
essct, quam
quod
nunc dictumest, ejus
: et salvaveritale
lieri
posset,
quia
in
grxca
lingua
id
pronomen
uTrjs ,
non
solum
ejus,
sedeliamsuamvel suas
potest
intelligi
:
suam
crgo,
si manum;
suasautem
,
si manus.Nam
quod
est in
grxco
, xB'f
uTiis,quod
plures
codices
habcnt,
el nianum
ejus,
et manumsuam, polest
intel-
ligi
:
quod
vero
rarumcst incodicibus
grxcis, xvs
Ku-rijs,
el manus
ejus,
et manussuaslatine
potest
dici.
42.
Hinc.jam,
velut
decursis
per prophetiam
rcbus
omnibus, quasimplclas
esse
jam
cernimus,
horlatur
ad
laudcm Christi,
ac deinde
prxnuntiat
futurum
ejns
advenlum.
Regna
terrw,
canlaleDeo, psallite
Do-
mino; psallite
Deo
qui
ascendii
super
cmlumcmlorum
ad orienlem
: vel sicut nonmilli codiceshahent, Qui
ascendit
super
ctetum
cmliad orienlem.
Inhis verbis
ille non
inlelligit
Chrislum, qui ejtis
resurrectioncm
ascensioncmqiie
non
credit. Ad orientem
vero
quod
addidit,
nonneetiam
ipsum
locnm, quoniam
in
parti-
btts
orientis est ubi resurrexit et uudeascendit,
ex-
pressit?
Ergo super
ccelum
cceli sedet ad dexteram
1'alris.
Hoc
est
quod
dicit
Apostolus
:
lpse
est
qui
ascendil
super
otnnescmlos
(Ephes.
iv, 10). Quid
enim
ecelorumrestat
post
ccelum
cceli?
Quos
et coe-
los ccelorrim
possumus
dicere,
sicut vocavitfirma-
mentuin coelum;
quod
lamenccelum,
etiamccelos
le-
giriius,
ubi
scriplum
est: Et
aqumquwsuper
cmlos
sunt,
laudenl
nomenDomini
(Psal.
CXLVIII,
4).
Et
quo-
niamindevcnturus
est ad
jttdicandos
vivoset mor-
tuos,
atlende
quod
sequitur
: Eccedabil vocem
suam,
vocemvirtulis. Ille
qui
sicut
agnus
coramlondenlese
fuil
sinevoce
(Isai.
LIII,7),
eccedabit vocemsuam:
nec voceminfirmitalis, tanquamjudicandus;
sedt<o-
cemvirlutis, tanquamjudicaturus.
Non enim Deus
occullus,
sicut
prius,
et inhominum
jtidicio
non
ape-
riens ossuum
;
sed Deus
manifestus
veniet;
Deusno-
ster,
et nonsilebit
(Psal.
XLIX, 5). Quid despcratis,
infideles? quid
irridetis?
Quid
dicit servus malus:
Tardat Dominusmeus
venire
(Luc.
xn, 4f>)
?Ecceda-
bit vocemsuam,
vocemvirtutis.
43.
[vers.35.]
Dale
gloriam
Deo:
super
Israel ma-
gnificentia
ejtis.
De
quo
dicit
Apostolus
:
Super
Israel
Dei
(Gal. vi, 16).
Non enimomnes
qui
exIsrael,
hi
suntIsraelitm
(Rom.
ix, 6); quoniam
est et Israel se-
cundumcarnem.
Unde
ait : Videtelsrael secundum
carnem
(I
Cor.
x, 18).
Non autem
qui filii
carnis,
hi
filii
Dei;
sed
filii promissionis
depulantur
in semine
(Rom.
ix, 8).
Tunc
ergoquando
erit sineullamalo-
rumcommixtioncpopulus
ejus, tanquam
massaven-
tilabro emundata
(Matth.
m, 12), lanquam
Israel in
quo
dolus non est
(J oan.
i, 47),
tunc eminentissima
eril
super
Israel
magnificentiaejus
etvirlus
ejus
innu-
bibus.Non enim
solusveniet
ad
judicium,
sedcutn
senioribvs
populi
sui
(Isai.
m, 14); quibuspromisit
quod
sedebunt super
sedes
judicaturi
(Matth. xix,
28), qui
etiam
angelosjudicabunt (I
Cor.
vi, 3).
Hse
sunt nubes.
44.
[vers. 36.] Deniquc
ne aliudnubes
inlellige-
renlur,
secutus
adjunxit:
MirabilisDeus in sanctis
suis,
DeusIsrael. Tunc enimel nomen
ipsum
veris-
simeac
plenissimeimplebiturIsrael, quod
est Videns
Deum; quoniam
videbimuseumsicutiesl
(I
J oan.
m,
2). Ipse
dabitvirtutemet
fortiludinemplebi
sumbenedi-
clusDeus: nunc
fragili
et infirmx1. Babemusenim
thesaurumistuminvasis
fictilibus(II
Cor.
iv, 8).
Tunc
vero,
etiam
corporum gloriosissimacommutatione,
ipse
dabitvirtutemet
forliludinemplebi
suw.Seminalur
enim hoc
corpus
in
infirmilale; surgel
in virlule
(I
6'or.
xv, 43). Ipseergo
dabit virtutem
quam
insna
carne
prxmisit,
de
qua
dicit
Apostolus
: Virtulemre-
surreciionis
ejus(Pltilipp.m, 10).
Forliiudinem
autem,
qua
inimicadeslrueturinors
(1
6'or.
xv,
26). Quoniam
itaqueprolixum,
etad
intelligendum
difficilemPsal-
mumtandem
aliquando, ipso adjuvante,
finivimus.
BenedictusDeus. Amen.
IN PSALMUM LXVIII
ENARRATIO.
SERMO I.
De
primapartc
Psalmi.
1. Eo
lempore
inhocsxciiloexorti sumusct
ag-
gregali populoDei, quojam
olusilludex
grano
sina-
pis
letendil brachia
sua; quo jam
fermentum
illud,
quod primocontemptibilefuit,
fermenlavit tres mcn-
suras
(Matlh. xm, 31-53),
id
est,
totttmorbcmter-
rarum
reparatum
ex tribus filiis Noe
(Gen.
ix,
19)
:
quoniam
aborienteet occidenteet
aquilone
et auslro
vcniunt, qui
recumbent cum
Patriarchis, cxpulsis
foras eis
qtti
de illorumcarne sunt
naii,
et eorum
fitlemnon snnt imitati
(Malth.
vm,
H).
Ad hanc
ergo
Chrisli Ecclesix
gloriam
oculos
aperuimus;
et
illara
sterilem,
cui
gaudium
indiclum
alqueprxdi-
clum
est, quodplures
filioshabitura
esset, quam
illa
qtix
liabebatvirum
(Isai. LIV,1,
et Gal.
iv, 27), jam
talem invenimus
qux
oblita esset
opprobriorum
et
ignominix
viduitatissux : elideo
possumus
fortemi-
rari cuinvoceshumilitatis
Christi,
vel
noslrx,
lege-
rimus in
aliquaprophelia.
Et fieri
potest
ut minusex
eis
afliciamur,quia
noneo
tcmporevenimus, quando
istacum
saporelegebantur,
abundantc
pressura.
Sed
rtirsus si tribulationum abundanliam
cogitemus,
et
in
qua
ambulemusvia
cognoscamus(
si tameninilla
atnbulamus), quamsitangusta (Matlh. VII,14),
et
pcr pressuras atquc
tribulaliones
perducat
ad re-
quiemsempiternam
; quamqueipsaqux
inrebushu-
manis
vocaljir
felicitas,
plus
sit timenda
quam
mi-
seria
; quandoquidem
miseria
plerumque
aflert ex
tribulalionefruclumbonum,
felicitasautemcorrum-
pit
anintam
perversa
securitate,
ct dat locumdiabolo
tenlatori : ctim
ergo cogitaverimusprudenter
et re-
1
sicMss.At
Edd.,ifuam
manus
ejus
Deo.
1
SicMSS. At
Edd.,
nttnc
fragiles
et
infirmt.
g
ENARRATIO
IN
PSALMUMLXVIII.
842
cte,
sicul saliia
victima',
tentationemessevitatn hu-
manam
super
lerram
(J o6
vn, 1), neminemque
omninoesse
securum,
nec debereesse
securuin,
do-
nec ad illam
patriam
venialur,
unde nemoexit ami-
cus, quo
nerao admittitur
inimictis,
etiamnunc in
ipsa
Ecclesix
gloria agnoscimus
voces tribulationis
nostrse;
et
tanquam
raembra
Christi, compage
chari-
tatis subdita
capili nostro,
et nos invicem
relinentia,
dicemusde
Psalmis, quod
hic dixisse invenerimus
marlyres qui
fuerunt ante
nos, quia
tribulaliocom-
munis est
oranibus,
ab initio
usque
infinem. Tamen
istum
psalmumquem
tractandum
suscepimus,
et de
quoloqui
Charilati VeslrseinnomineDomini
propo-
suimus,
in
grano sinapis agnoscamus
:
paululum
ab
nltiUidineoleris et diffusione
ramorum,
et ab illa
gloria,
ubi avescceli
requiescunt,
avocemus
cogita-
tionem;
et hsec
magnitudoqux
nosdelectat in
olere,
quam
de
parvo
surrexerit audiamus. Christus enim
hic
loquilur (sedjam
scientibus
dicimus);
Christus
nonsolum
caput,
sedet
corpus.
Ex
ipsis
verbis
agno-
scimus. Nam
quia
Cliristus hic
loquitur,
dubitare
omnino non
permillimur.
Hic sunt enim
expressa
verba
qux
in
ejuspassionecompleta
sunt: Dederunt
inescammeam
fel,
etinsiti mea
potaverunt
meaceto:
qtiando
ista et ad litteram
impleta sunt,
et
prorsus
quomodoprxdicta,
sicreddila.
Cumqueipse
Christus
dixisset, Sitio, pendens
in
cruce,
et ad hoc verbum
ei aceiumin
spongia
datura
esset, quo acceplodixit,
Consummatum
esl,
et sic inclinato
capitc
tradidit
spi-
ritum
(J oan. xix, 28-30),
oslendens ista omnia
qux
prxdicta
sunt in illo fuisse tunc
consummata;
non
licel hicaliud
intelligere. Apostoli
etiam
loquentes
de
Chrislo,
testiinonia ex isto
psalmo
dederunt.
Quis
auicmdevietasentenliiseorum? aut
quisagnus
non
sequatur
arieles?
Ergo
Christus hic
loquitur
: ma-
gisque
nobis demonstrandumest ubi
ejus
membra
loquantur,
ut ostendamus
quia
totus bic
loquitur,
quam
dubitandum
quod
Christus
loquatur.
2.
[vers.1.]
Tilulus Psalmi est: In
finem, pro
his
qui commutabunlur,ipsi
David. Nunccommutalionem
inmeliusaudi: commutatio
enim,
vel indeterius
esl,
vel inmelius. Adatnet Evain
delerius; qui
exAdam
ct Eva Cbristo
adhxserunt,
in melius commutati
sunt. Sicut enim
per
unumhominem
mors,
ita et
per
unum hominemresurreclio mortuorum: el sicul in
Adamomnes
moriunlur,
sic et inChrisloomnes
vivifi-
cabunlurl}
Cor.
xv, 2Iet22.)
Ab eo
quod
formavit
Deus,
mutalus est
Adam;
sed in
pejus iniquitatis
sux : ab eo
quodoperata
est
iniquilas,
mutantur fi-
deles;
sedinmelius
per gratiam
Dei. Ut mutaremur
in
pejus,
noslra
iniquitas
fuit: ut mutareraur inme-
lius,
nonnostra
juslitia,
sed
gratia
Dei
prxstat. Quod
ergo
in
pejus
mutali
sumus,
nobis
imputemus: quod
in melius
commulamur,
Deum laudemus. Pro his
ergo
iste
psalmus, qui
commulabuntur.Undeautem.
isla commutatiofacta
est,
nisi ex
passione
Chrisii?
Pascha
ipsum
latine Transilus
interpretatur.
Nonest
1
sic
Regius
Ms.At
Edd.,
sicut
psallit
hmcvklima:
qui-
bus
plerique
MSS.
perperamsuffragantur.
SANCT.AliGUST. IV.
enimPascha
grxcumnomen,
sedIiebrxum. Resonat
quidem
in
grxca linguapassionem, quiaitewjjeT, pati
dicitur;
sedconsultumhebrxum
eloquium,
alitidin-
dicat. Pascba
transitumcommendat.
Quod
admonuit
etiamJ oannes
evangelista, qui
iraroinentc
passione,
cumveniret Dominus ad coenam
qua
commendavit
sacramentum
corporis
et
sanguinissui,
ita
loquitur
:
Cumautemvenisset
hora,
qua
transiret J esus dehoc
mundoadPatrem
(J oan. xm, 1). Expressit ergo
trans-
itumPaschx. Sednisi
ipse
transiret hincad
Palrem,
qui propter
nos
venit,
nos transire hinc
quomodo
possemus, qui
non
propter aliquid
levandumdescen-
dimus,
sedcecidimus?
Ipse
autemnon
cecidit;
sed
descendit,
ut eum
qui
ceciderat sublevaret. Transitus
crgo,
et
illius,
et
noster,
hinc ad
Patrem;
de hoc
mundoad
regnumcoclorum,
de vitamorlali advitam
seternam,
devitalerrena ad vilam
ccelestem,
devita
corruptibili
ad
incorruptibilem,
de tribulalionura
conversatione ad
perpetuam
securitatem.
Ideo,
Pro
his
qui commutabuntur,
Psalmi titulus est. Causara
igitur
commutationis
noslrx,
id est
ipsam
Domini
passionem, nostramque
in tribulationibus vocemin
textu Psalmi
advertamus, cognoscamus, congemisca-
mus: et
audiendo, cognoscendo,congemiscendo,
mu-
temur,
ut
impleatur
in nobis titulus
Psalmi,
Pro his
qui
commutabuntur.
5.
[vers.2.]
Salvumme
fac, Deus,
quoniam
inlro-
ierunt
aqua usque
adanimammeam.Granumilludest
contemplummodo, quod
videtur humiles darevoces.
In horto
obruilur,
miraluro mundo oleris
magnilu-
dinem1, cujus
oleris 6emen
contemptum
est a J u-
dxis. Reveraenimconsideratesemen
sinapis
minu-
tum
, fuscum, aspernabile prorsus;
ut ibi
impleatur
quod
dictum est: Vidimus
eum,
et nonhabebat
spe-
ciem
neque
decorem
(Isai.
LIH
, 2). Aquas
autemin-
trasse
usque
ad animara suam
dicit; quia potuerunt
illx turbx
, quas aquarum
nomine
significavit,
huc
usqueprxvalere,
ut occiderent Chrislum. Prsevalue-
runt ad
contemnendum,
ad
lenendum,
ad
ligandum,
ad
insultandum,
ad
colaphizandum,
ad
corispuendum.
Adhuc
quousque? Usque
ad inortem.
Ergo
intro-
ierunt
aqumusque
ad animammeam.Hanc
quippe
vi-
tamdixit animam
suam,
quousque
illi
accederesx-
viendopotuerunt.
Sed
numquid
hoc
possent,
nisi ab
ipso permitterentur?
Unde
ergo tanquamaliquid
in-
vilus
patiatur
sic
clamat,
nisi
quia caput
membra
sua
prxfigurat?
Passus est
quippeille, quiavoluit;
martyres vero,
eliamsi noluerunt. Petro
namque
ita
prxdixit passionem
suam : Cum
senueris, inquit,'
aliuste
pracinget,
et
feret quo
lunonvis
(J oan. xxi,'
18). Quanquam
enimChristo inhserere
cupiamus,
mori tamen
nolumus;
et ideo
libenter,
vel
potiuspa-
tienter
patimur, quia
alius transitus non
datur, per
quem
Christo cohxreamus. Namsi
possemus
aliter
1
Er.et duo
Mss.,contemptum
mundo.paulo
post
pro
obruitur,quod
Mss.verbum
est,
Edd.
praeferunt,
ortlur
DeniqueRegius
codexhuncIocumsicexhibet:
Granum
illudest
contemptum.
Modo
quod
videlurhumilesdarevoces
tnhortoobruitur. Miraturnuncmundusoleris
magnitudi-
nem,
etc.
(Vingt-sept.
I
843
,.
S. AUGUSTINIEPtSCOPl
pervenire
ad Chrislum
,
idest advitam
xternam,
quis
vellet mori ?Naturam
quippe
nostram,
idest
consorlium
quoddam
animx et
corporis,
et
quamdam
in hisduobus familiaritatem
conglutinalionisatque
compaginisexponens quodam
loco
Apostolus,
ait
haberensdomumnonmanufactam,
acternamincce-
lis;
idest imraorialitatem
prxparatam
nobis, qua
in-
duendisumusin
fine,
cumrcsurrexerirausa
morluis;
ct ait : In
quo
nolumus
spoliari,
sed
supervestiri,
ut
absorbeaiurmortaleavita
(II
6'or.
v, 1,4),
Si fieri
pos-
set,
sic
vellemus, ait,
fieri
immortales,
ul >amveni-
ret
ipsa
iramortalitas
,
ct modosicutsumus mutaret
nos,
ut mortalehocnoslrumavitaabsorberetur,
non
per
mortem
corpusponerelur',
ut in fineiterumre-
ciperetur.
Quamvisergo
aroalisadbona
transeamus;
tamen
ipse
transitus
aliquanlum
aroarus
est,
el ha-
bet
fel, quod
dederunt
Dominoin
passione
J udxi,
babetacrc
quiddam
lolerandum,
quo
oslenduntur
qui
eumacelo
potaverunl (Matth.
xxvn, 34). Prscfigu-
rans
ergo,
et transformans
insenos
ipsos,
hocait:
Salvumme
fac,
Deus, quoniam
introkrunt
aqxtmusque
adanimammeam.Potucrunt
qui perseculi
suntetiam
occidere;
sed
amplius quid
facianl non habebunt.
Prxmisil enimexiiortalioncmipse
Dominusdicens:
Noliletimereeos
qui corpus
occidunt,
et
amplius
non
hubenl
quidfaciant;
sedeumtimete
qtti
habet
polesla-
teut,
et
corpus
etanimamocciderein
gehenna
ignis(Id.
x, 28). Majorc
limoreminora coiilemnirous,
et roa-
joro
scternitalis
cupidilale
omnia
temporalia
faslidi-
ruus. Namhic ct delicix
tcmporales
dulces sunl,
et
trihulationes temporales
amarx sunt: scd
quis
non
hihat Iribulalionis temporalis poculum,
meluens
igncm
geheunarum;
et
quis
nonconlemnat dulcedi-
ncm
sxculi,
inhians dulccdini
vitx xternx ? Hinc
ergo
ut liberemur clamcmus,
nefortein
pressuris
consentiamus
iniquitali,
ct vere
irreparabiliter
sor-
bcarour : Salvum
me
fac, Deus, quoniam
introkrunt
aqumusque
ad animatnmeam.
,
4.
[vers.
3.] Infixus
suminlimo
profundi,
etnonest
si.bsiuntia.Quid
dicit limum? an
ipsosqui perseculi
simt
? Delimoenimfactusest homo
(Gen.
n, 7).
Sed
isti,
cadendo
a
justilia,
limus
profundi
facti
sunt;
quibus
persequentibus
ct ad
iniquitatem
trahere cu-
pientibus
quisquis
non consenserit,
de limosuoau-
rumfacit.
Mcrehitur
enim limus
ipsius
converti in
habitudiuemcoelestem,
et sociusfieri eorumde
qui-
bttsdicittilulusPsalmi 2: Prohis
qui
commutabunlur.
Isti autem
cumlimus
profundi
essent,
hxsi in
illis;
id cst tenuerunt mc, prxvaluerunt
mibi,
occi-
derunt me.
Infixusergo
suminlimo
profundi,
etnon
est
substanlia.Quid
esl hoc,
nonestsubstantia? Num-
quidnam
ipse
liumusnonest substanlia? An
, ego
in-
hxrendo
faclus sum nonesse subslanlia? Quid
est
ergo, lnfixus
sum?
Numquidnam
sichxsit Christus?
Aut vero hxsit,
acnon
,
sicut diclumest in libro
J ob,
Terra traditaest inmanus
impii (J ob
IX
, 24).
Ansecundumcorpus
infixus
est, quia
leneri
potuit,
J
sic
prsc-stantiores
Mss.At
F.dd., punirelur.

Mss.,
socitis
fieri
titttlorsttlmi.
et
ipsam
*
crucifixionem
habebal ?
Nisi cnimclavis
fixus
esset,
crucifixusnonesset. Unde
ergo
itonesi
substantia?AnHmus Hlenonest subsiamia? Intclli-
gemusergo,
si
potuerimus, quidsit,
et nonestsnb-
stantia,siprius
intellexcrimus
quid
sit
substaniia.Stib-
stantia
quippe
dicituret
divitiarum: sccundum
qtiam
dicimus,
Habet substanliam
, et,
Perdidit stihstan-
tiam. Sed
numquid
hoc
putabimus
hicdicluin
esse,
et non esl
substantia,
id
cst,
non sunt
divilix,
quasi
modo
aliquid
dediviliis
agerelur,
atit
aliqua
qusestio
dediviliis haberetur?An
fortcquia
ille
ipse
limus
pauperlas eral,
et divitisenon
erunt,
uisi
quando
xlernitatis
parlicipes
efTeclifuerimus?Tunc
sunt enim verse
divilix,
quando
nobisniliil deerit.
Potest eliamsecundum
hujus
verbi inlellcctumac-
cipi sensusiste,
ut
dicerclur, Infixus
suminlimo
profundi,
et nonest tubslamia
,
id
est,
ad
pauperta-
tem
perveni.
Namhic dicit :
Pattper
etdokns
ego
sum;
dicit et
Aposlottts
:
Ojioninm
propter
vos
patt-
perfactusesl,
cumdives
tssel,
ul illius
paupertaie
vos
ditaremini
(II
Cor.
vm,
9). Ergo paupertatcm
suam
volensDominushobis
commendare,
forlasse
dixerit,
non esl tubttantia. Ad snmmameniin
paupertalem
pervenit, quando
formamservi induit. Divitix
ejus
qux
sunt?
Qui
cumin
forma
Dei
esset,
non
rapinam
arbiiralutest este
aquatis
Deo. Ilx
magnxincompa-
rabilesque
divitix. Unde
ergo
ista
pauperlas
?
Quia
semelipsum
exinanivil
formam
servi
accipiens,
insi-
mititudinemhominum
factus,
el habituinventustil
homo;
humiiiavii
se,
factus
obediens
usque
adtnortem:
ut
diccrcl,
Introierunt
aquwusque
ad animammeam.
Adde
super
mortem:
quidamplius
addituruses?
Iguo-
miniammorlis. ldeo
sequitur
: Morlemautemcrucis
*
(Phitipp.
II, 6-8). Magnapaupertas!
Sedhincerunt
magnx
divitix; quia
sicut
impleta
est
pauperlas
ejus,
ita
implebuntur
et divitix nostrx de
paupertatc
ipsius. Quantas
divilias
habet,
ut desua
paupeHale
nos divites facerel!
Qnales
nos facturtisest dedivi
-
liis
suis, quos
divitesfecil de
patiperlalc
sua!
'
5.
Infixus
suminlimo
profundi,
etnonestsubslan-
lia.
Inlelligilur
alio modo
substantia,
illud
quodsti-
mus
quidquid
sumus. Sed hocad
inlelligendum
ali-
quanlo
est
difficilius,quanquam
res usitatx sint: scd
quia
inusitalumverbum
est, indiget
commendaiionis
ct
exposilionisaliquamulx;
cui tamensi intcnti fu-
erilis,
fortassisiueanonlaborabimus.Dicilur
homo,
dicitur
pecus,
dicilur lerra
,
dicitur
coeluni,
dicitur
sol, luna, Iapis,
mare,
aer : omniaista subsiaiitix
sunt,
eo
ipso quo
suni. Naturx
ipsx,
substantixdi-
cuntur. Deusest
quacdamsubsianlia;
nam
quod
nulla
subslanliaest,
nibilomninocst.
Substaniiaergoaliquid
esseest. Unde
ctiaminFide
calholica,
contravenena
?
quorumdam
hxreticorum
sic
xdificamur8,
utdicamus
~
pairem.ciFilium.etSpiritumsancturauniusessesub-
slanlix.
Quidest,
uniussubslantia?Verbi
gratia:
si au-
rUinest
Pater,
aurumel.
Filius,
auhimel
Spiritus
san-
1
Aliquot,
Kss.,
ex
ipso.
*
Lov.,
cructs.
Atcaeteri
libri,
mortis.

sicMss.AI
Edd.,.(Erfi/imms.
84S
ENAURATtOIN PSALMUMLXVIII.
m
ctus.
Quidquid
estPater
quod
Deus
est,
boc
Filius,
hoc !
Spiritus
sanclus. CumautemPater
est,
nonilludest l
quod
est. Pater enimnon ad
se,
sedadFiliuradici- i
tur : ad seautemDeus dicilur.
Itaque
eo
quod
Deus i
cst,
hoc
ipso
substantiaest. Et
quiaejusdem
substan- <
lix
Filius,
procul
dubio et Filius Deus. Atvero
quod
i
Paler
est;quia
non substanlix nomen
est,
sed re- i
fertur ad
Filium,
nonsicdicimusFiliumPalrem
esse,
<
qtiomodo
dicimusFiliumDeumesse.
Quserisquid
sit
i
Pater :
respondetur,
Deus.
Quxris quid
sit Filitis:
'
respondetur,
Deus.
Quxrisquid
sit Pater etFilius: re-
>
spondetur,
Deus. Desolo Patre
interrogatus,
Deum
'
responde
: de soloFilio
interrogatus,
Deum
respon-
de : de
utroque interrogatus,
non
deos,
sedDeum
responde.
Non sicut in hominibus.
Quxris quid
sit
pater
Abraham:
respondctur, Homo;
substamia
ejus
respondetur. Quxris
quid
sit filius
ejus
Isaac : re-
spondetur,
Homo
; ejusdem
substantix Abraham et
Isaac.
Qttxrisquid
sit Abrahamet Isaac; non
respon-
detur, Homo;
sedHomines.Nonsicin divinis. Tanla
cnimibi est substanlix
socielas,
ut
xqualitatem
ad-
miltat,
pluralilatem
nonadmittat. Si
ergo
tibi di-
clum
fuerit,
Cumdicis milii Filium
ho.c
essc
quod
Pater
est, profccto
et Filius Paler
est; responde
:
Secundumsubstanliamttbi dixi hoc esscFilium
quod
Patcr
est,
nonsecundumid
quod
adaliud
l
dicilur.
Adse enimDeus
dicitur,
ad
Patrem Filius dicitur.
Rursusque
Pater adseDeus
dicitur,
ad FilitimPaler
dicitur.
Quod
dicilur adFilium
Paler,
nonesl Filitis:
quod
dicitur Filius ad Patrem
, noncst Pater :
quod
dicilur adse
Pater,
et Filius ad
se,
hoc est Patcr et
Filius,
idest Deus.
Quid
est
ergo,
non est sttbstan-
tia? Secundumhunc intclleclum subslanlix
, quo-
modo
poterimus
intelligere
istamPsalmi sentenliam:
Infixus
sum in limo
profundi,
etnonestsubstantia?
Deusfecit liominem
;
substantiam fecit :
atque
uiU
nammanerel ineo
quod
Deusfecit! Si maneret honio
inco
quod
Deus
fecit,
nonainiltoinfixusessct
quem
Deus
genuil.
Porro aulem
quia pcr iniquitatem
homo
lapsus
est a substantiain
qua
factus est
(iniqtiitas
quippeipsa
non est
subslantia;
non enim
iniquitas
cst natura
quam
formavit
Deus,
sed
iniquitas
est
per-
versitas
quam
fecit
homo)
: venit FiliusDei ad
limum,
profundi,
et infixus
est;
et nonerat subslaniia in
qua
infixus
esl;
qui.i
in
iniquitate
iilorum
infixusest.
Infixus
suminlimo
profundi,
elnoneslsubslantia.Omnia
peripsum
facta
sunt,
etsine
ipso
factumesl nihil
(J oan.
i, 3).
Naturxoranes
per ipsum
factaesunt:
iniquitasper
ipsum
factanon
est,
qniainiquitas
factanonest3.Sub-
stanlix illx
per
eumfactx sunt
qux
laudant eum.
Universacreaturalaudans
Deum,
a tribus
pueris
in
camino
comraemoralur;
et a terrenis ad
coelesiia,
vel
acoelestibusadterrenahymnus
laudantiumDeum
per-
venit
(Oan.
m
,
24-90).
Non
quo
cuncla isla ha-
beantsensum
laudandi;
sed
quia
cuncla
bene
cogitala
1
UuusBeccensis
Ms.,
adalium.
1
Apud
Lov.omittitur
par-ticula, non,quaeexslatincx-
tenslihrls.
8
SonnuUi Mss.
oruittunthsee
verba,
quiainiquittsfacta
nm
est; et eorumloco
quidam
habent,quiaimquitastvm
est
sttbstantta.
laudem
pariunt,
el
impleturcor cohsiderationecrea>-
turx aderuciandum
hymnum
Creatori. Laudant orri-
nia
Deum,
sed
qux
fccitDeusr
Numquid
inillo
hymno
adverlislis
quod
avarilia
laudetDeum?Laudatibi Deum
etserpens;
avaritianonIatidat.Omnia
quipperepentia
nominataibi
sunt-jnlaudeDei: nominatasunt omnia
repenlia;
sednon-sunt ibi nominala
aiiqua
vilia.Viti.i
enimexnobisel exnostravoluntate
habemus;
ctvitia
non sunt substanlia. In his inflxus est
Dominus,
quando perseculionem
passus est;
in vilio J udseo-
rum,
nonin
subslantiahominum
qux per
ilhimfacta>
est.
Infixussum, inquit,
in limo
profundi,
elnon esl
subslanlia^Infixus
sum,
et non inveni
quod
feci.
6. Veniin
alliludinem
maris,
et
tempestias
domersit'
me.Gratias
ipsitis
misericordise
qui
venit iti allitudf"
nem
maris,
et
gluliri
amarinocelo
dignatus
est: Sett
evomilusest terliodie
(Matth. xu,
40).
Venltinalil-
tudinem
maris,
in
qua
altitudinenos
depressi eramusi
1
in
qtia
alliludinenos
naulragiumpassi
eramus: Venif
iHtic
ipse,
et
lempestas
demersit illum
;
quia
fluctttsf
ibi
passus est, ipsoshomines;
tempeslates,
voeesdi-
cciititim, Crucifige,
crucifige.
Dicente
Pilato,
Nonin-
veniocausmnullmninIwchomhte
quare
occidendus
sitT
invalescebant voces
dicenlium,
Crticifige,
cracifige
(J oan. xix,
6). Augebaturlempestas,
donec
demer-
gerelur
qtii
venerat inaltilndincm maris. Et
passus
cst
Dominus inlcr manus
J udocorum,
qttod
nonest
passus
cum
snper aquasambularet
(Matth. xiv,
23);
quod
nonsolttin
ipsepassus
non
erat,
sednec
Petrunt
pali permiseralt.
Veni in
ahitudinem
maris,
el
umpe-
slas demersitme.
7.
[vers.4.]
Laboravi
elamans;
raucw
facta
sWnt
fauces
mew. Hoc
ubi? hoc
quando?
InlerrogemuS
Evangelium.
Passionem
quippe
Domiiii
nostri in
hoc
psalmo cognoscimus.
Et
quidem
passum
eum
novi-
mus
; intrasse
aqtiasusquc
adaniinam
ejus,
quiapo-
puli prscvaluerunt
usqtie
ad mortem
ejus, legimus,
credimus;
lempeslaic
illum
demersum
esse,
quia
prxvaluit
scditio ad cuni
occidendum, agnoscimus:
verum et laborasseeum
clamando,
et
raucas factas
essefauces
illius,
nonsolumnon
legimus,
sed
etiam
conlra
legimus, quia
non
rcspondebat
eis
verbuin, ut
implereiur qtiod
in alio
jisalmo dictum
est, Faclus
sum
quasi
homonon
audiens,
et non
Itabensin ore
stio
redargutiones
(Psal. xxxvn,
15);
et
quod
in
Isaia
prophetatum
est,
Sicul ovisad
immolandum
ductus
esl,
etsicut
agnus
corumtoruienie
se,
sic
non
aperuitos
suum
(Isai. LIII,7).
Si faclus est
sicut
homonon
au-
diens,
et non habcns in ore
suo
redargutiones,
quomodo Iaboravit
clamans,
et
raucx factx
sunt
faucesejus?
An
ideojam
tunc
tacebat, quia raucus
erat,
qui
sine
catisa tanlum
clamaverat? Et
illam
quidemejus
vocemde
psalnioquodamin
crucc novi-
mus :
Deus,
Deus
meus,
ulquid
me
deretiquisli
(Psat.
xxi,
2)
? Scd
qtianta
illavox
fuit, aut
qualn
diuturna,
ut inearaucx faclxessent
fancesejus
?
Diu
clamavit,
Va vobis
scribm,
ctPltariswi
(Matth.
xxnr,
13, 14):
diu
clamavit,
Vwmundo ab
scandalis
(Id. xvili,
7).
Et revera
quomodoraucus
clamabat,
et
ideonon in-
telligebatur, quando
dicebant J udxi :
Quid
est
quod
847
S. AUGUSTINI
EPISCOPf 819
dicit?
Durus
csf
hic
sermo;
quispolesl
illwnaudire?
Non scimus
quid
dicat
(J oan.
vi, 61,
el
xvi, 18).
Ule omniaverba
dicebat;
sedillisraucx fuerunt fau-
ces
ejus, qui
voces
ejus
non
intelligebant.
Laboravi
clamans;
rauca
facta
sunt
fauces
mea.
8.
Defecerunl
oculi meiab
sperando
inDeummeum.
Absit ut lioc de
persona capitis accipiatur:
absitut
defecerint oculi
ejus
ab
sperando
in Deum
ej'us,
in
quo magis
Deuseratmimdumreconcilianssibi
(II
Cor.
v, 19),
et
qui
Verbumcarofactum
cst,
et habitavil in
nobis
(J oan.
i, 14),
ut nonsolumDeusin illo
esset,
sedeliam
ipse
Deus esset. Non
ergoita;
non
ipsius
capitis
nostri oculi defeceruntab
sperando
inDeum
ejus;
seddefeceruntoculi
ejus
in
corporeejus,
idest
inmcmbris
ejus.
Hsccvoxmembrorum
est,
hxc vox
corporis
est,
non
capitis. Quoraodoergo
eamin
ejus
corporemembrisque
invenimus
?
Quid
aliuddicam?
quid
aliudcoromemorem?
Quandopassus
est, quando
mortuus esl,
omnes
discipuli desperaverunt quod
ipse
essetChristus. A lalrone
Aposloli
vicli
sunt, qui
lunc
credidit, quando
illi defecerunt
(Luc. xxin, 42).
"Videmembra
ejus desperanlia;
attendeduosillos
quos post
resurrectioneminvenit invia
colloquentes
secum, o/ioriim
unus erat
Cleophas, quando
detine-
bantur
oculi eorumne eum
agnoscerent. Quomodo
enim oculis
agnoscerent,
a
quo
roentelitubaranl?
Factum erat
aliquid
in oculis eortimsimilcmcntis
ipsorum.
Loquebanlur
enitninler
se,
et cum abeo
compollarentur
unde
loquerentur, responderunt:
Tu
solus
peregrinaris
inJ erusalem?Nescis
quafaclasunt,
quomodo
J csus
Nazarenus,
polens
in
faclis
et
diclis,
occisusest a senioribusel
principibus
sacerdolum? Et
nos
sperabamusquodipse
erat
redemplurus
Israel
(Id.
xxiv, 13-21). Speraverant,
et non
sperabant.
Defecc-
runt oculi eorum ab
sperando
in Deum
ipsorum.
Ipsos ergo
inse
transfiguravit
dicendo:
Defecerunt
oculi meiab
sperando
inDeummeum.Hanc
spem
red-
didit, quando
cicatrices
palpandas
oblulil;
quas
cum
tetigisset
Thomas,
rcdiit ad
spemquamperdiderat,
ct exclamavit
: Dominus
metts,
etDeusmeus.Defece-
runt oculi lui ab
sperando
inDeumtuum:
palpasti
cicatrices,
et invenisti Deumluum
; palpasti
formam
servi,
et
cognovisli
Dominumtuum. Cui tamen
ipse
Dominusait:
Quiavidisli,
credidisti.Et nos
prxnun-
lians vocemisericordix sux :
Beali, inquit, qui
non
iident el credunl
(J oan.
xx, 28, 29). Defecerunt
oculi
mei ab
sperando
inDeummeum.
9.
[vers.5.] Mttlliplicali
sunt
super capilloscapiiis
tnei, qui
oderuntme
gralis.
Quammultiplicati
?Ut ad-
derent sibi et unumex duodecim
(Matth.
xxvi, 14).
Mulliplicati
sunt
supercapilloscapilismei,qui
oderunt
me
gralis.
Capillis capilis
sui
comparavit
inimicos
suos. Merilorasi
sunl, quando
inloco Calvarix cru-
cifixus est.
Accipiant
membravoeemhanc
;
discant
odiohaberi
gralis.
J amenimsi necesse
est, chrisliane,
ut mundus oderit
te, quare
non facis ut
gralis
te
oderit,
ut in
corpore
Domini
tui,
et in boc
psalroo
de illo
prxmisso agnoscas
vocemluam?
Quomodo
fiet ut oderit te mundus
gratis?
Si niliil
cuiquam
noceas,
3l sic odiobabearis : hoc est enim
gratis,
sinecausa. Parumsit libi sinc causaodioba-
beri, insuper
et
prxsla,
ut retribuanl tibi mala
pro
bonis.
Confortali
sunl inimici
mei,qui persequunlur
mt
injuste. Quoddixit, Multiplicalisuntsuper capillos
ca-
pitismei;
hoc
poslea, Confortati
suntinimicitnei: et
quodprimo, qui
oderunt me
gralis;
hoc
postea, qm
persequuntur
me
injusle. Quodergogratis,
liocestin-
jttsle.Ipsa
estvox
marlyrum,
nonin
poena,
sedincausa.
Non
persecutionempati,
non
teneri,
non
flagellari,
non
includi,
non
proscribi,
nonoccidi lans
est;
sed
habendo causam
bonam,
isla
pali,
hxc laus est.
Laus cnimest incausx
bonitate,
nonin
poenx
acer-
bilate. Nam
quanlacumque
fuerint
suppliciamarly-
rum, numquidxquantur snppliciis
omnium
Iatronum,
omnium
sacrilegorum,
omniumsceleralorum?
Quid
enim,
et hos odit mundus? Odit
plane.
Excedunt
enim mundi medielalem
amplitudinc malilix,
et ab
ipsa
rnundanorum
quodammodo
hominumsocietate
alieni
sunt,
infestantes
pacem
etiam
terrenam;
et
patiunlur
multa
mala,
sednon
gratis. Denique
vide
vocemilliuslatronis cumDominoincruce
pendenlis,
cuminsultarct cx alia
parte
unus duorumlatronum
Domino
crucifixo,
el
diceret,
Si Filius Dei
es,
ttbera
te :
compcscuit
illum
altcr,
et
dixit,
Tunontimes
Deum,
vel
qttia
ineadeindamnalione
posilus
es?Et nos
quidem
recte
profaclis
nostris
(Luc.
xxut, 39-41).
Eccc
non
gratis
: scd confessionceffuditex sesaniem
',
etfactuscst
aplus
ciboDomini. Exclusit
iniquilalem
suam,
accusavit
cam,
et caruit ca. Eccc ibi duola-
trones,
ibi et
Dominus;
et illi
crucifixi,
etillecruci-
fixus: cl illosodio hahuil
mttndus,
sednon
gratis;
et illumodio
habuit,
scd
gralis. Qita
non
rapui,
tunc
exsolvebam. Hoeest
gratis.
Non
rapui,
el
exsolvebam;
non
peccavi,
el
pcenas
dabam. Solusenim
ipsetalis,
ipse
vere nihil
raptiit.
Nonsolumnihil
rapuit,
sed
etiam
quod
nonde
rapina
habebat,
hoc se
evactiavit,
ut ad nosveniret. Non cnim
rapinam
arbitralusest
esse
mqualisDeo;
ct tamen
semetipsumexinanivit,
formamserviaccipkns(Philipp. n, 6, 7).
Omninonon
rapuit.
Sed
qnisrapuit?
Adain.
Quisrapuit primo
?
Ille
ipsequi
seduxitAdam.
Quoraodorapuitdiabolus?
Ponamsedemmeamad
aqttitonem,
el erosimilisAltis-
simo
(Isai. xiv, 13). Usurpavit
sibi
quod
non
accepe-
rat : eccc
rapinam. Usurpavit
sihi diabolus
quod
non
acceperat, perdidit qtiodacceperat;
et de
ipso
calicc
sujierhix sux,
ei
quemdccipere
volebat
pro-
pinavit
:
Guslaie, inquit,
et erilis sicul dii
(Gen. m,
5). Rapere
voluerunt
divinitalem, perdiderunt
feli-
citalem.
Ille
crgorapuit,
ct idcoexsolvit.
Ego
autem,
inquit, qum
non
rapui,
luncexsolvebam.
Ipsc
Dominus
propinquanspassioni,
in
Evangelio
sic
loquilur:
Ecce
venit
princepsItujus
mundi,
idcsl
diaholus,
el inme
nihilinveniet,
id
est,
quare
meoccidatnon
inveniet;
scd
ulscianlomnes
quia
volunlateinPalrisinei
facio,surgile,
eamus
(J oan.xiv,50):
et iil ad
passionem,
solvere
quod
non
rapttit.
Quid
est
enim,
inmeniliilinveniel?Nullam
culpam.Analiquidperdidildedomostiadiabolus?Isle
1
sicduoMss.Aliiverocum
Edd.,suncjuinem.
849
ENAfiHATIOIN PSALMUMLXVHI. 850
disculiatraptores';
nihil
apud
meinvemet.Tamennihil
rapuisse
se
dicit, peccatum
allendens,
nihil
usurpasse
quodejus
non
esset;
hoc est eniro
rapinx,
hoc ini-
quitalis
: namah
ipso
diabolo extorsit
quosipse
ra-
puerat.
Nemo,inquit,
indomum
foriis
intrat,
et vasa
ejusdiripit, nisipriusalligaveritfortem(itfaii/i.xii,29).
AHigavit
fortem,
et vasa
ejusdiripuit,
certe nonra-
puit;
sed
respondet
libi : Vasaista dc domo
magna
mea
perierant;
nonfurtum
feci,
sedfurtum
recepi,
10.
[vers6.]
Deusluscisti*
imprudenliam
metim.Ite-
rumexore
corporis.Namqux imprudentia
inChristo?
Nonne
ipse
est Dei Virtuset Dei
Sapicnlia?
Anillam
dicit
imprudentiam
suam,
de
qua
dicit
Aposlolus
:
SlultumDei
sapientius
est hominibus
(I
Cor.
i, 25)
?
Imprudentiam
meam: hoc
ipsumquod
inmc irrisc-
ruitt
qui
sihi videnlur esse
sapientes.
Tuscisli
quare
fieret: tu scisli
imprudentiam
meam.
Quid
enimlam
simile
iroprudenlix, quam
curahaberet in
potestate,
unavocesuos
persecutores prosternere,
ut
pateretur
se
tcneri, flagellari,conspui,colaphizari,spinis
corona-
ri.ligno affigi?Imprudentix
simile
est;
sttiltuni vide-
tur: sedslultum
hocsiiperat
omncs
sapienles.
Stulium
quidem
est: scdet
granumquando
caditin
lerram,
si
nemosciatconsueludinem
agricolarum,slultum
videlur.
Labore
magnometilur, portatur
ad
aream, trituratur,
ventilatur:
posttanta pericula
coeliei
lempestatum,et
iaboresrusticanorum
curamquedominorum,
miltilur
in horreum fruroenlura
ptirgalum.
Venit
hicnis;et
quodpurgatum erat, profertur
et
projicittir
:
impru-
dentia
videlur;
sedut nonsil
imprudcnlia, spes
facit.
Non
ergo
ille
pepercil
sihi; quia
et Paler illi non
pe-
percit,
sed
pro
nobisomnibnstradidit itlum
(Rom.vm,
32).
El de
ipso, Qui
dilexit
me, inquit Aposlolus,
et
tradidit
seipsumpro
me
(Gat. n, 20): quia grunum,
nisi cecideritinterramul
morialur, fructum, inquit,
non reddel
(J oan. xn,24, 23).
Hxc e>t
imprudentia;
scdtunosli illam: isti aulemsi
cognovissent,
nun-
quam
Dominum
glofix
crucifixissent
(I
6'or.
n, 8).
Deus,
tuscisli
imprudeiiliam
meam;
etdeitctanteaate
nonsunl ubscondita.Hoc
plane, lucide, aperle, quia
cx
ore
corporisinlelligeiidura
est. DeliclanullaChrislus
habuit;
fuit deliclorum
susceptor,
sed noncommis-
sor. El delictameaatenon sunl abscondila: id
est,
confessus sum tibi omnia delicla
mea;
et anle os
meum vidisti eain
cogitatione mea,
vidisli vulnera
qux
sanares. Sed ubi?
Utique
in
corporc,
inmem-
bris;
inillis
fidelibus,
unde illi hxrebal
jara
mem-
brumillud
quod
confilebatur
peccata
sua. Et
delicla,
inquil,
meaalenonsunl abscondita.
11.
[vers.7.]
Nonerubescantin
tne,qui
te
exspeclanl,
Domine,
Dominevirlutum. Rursus vox
capilis,
Non
erubescantinme: non dicatur
illis,
Ubi est de
quo
prxsumebalis?
non dicatur
illis,
Ubi est
qui
vobis
dicebat,
Credite*in
Deum,
etininecredile
(J oan. xiv,
1)?
Nonerubescantin
mc, qui
le
exspeclant, Domine,
1
sicnlerique
Mss.At
Er.,raptor.
LOV., raptoris.
*
Sicin
probx
notaeMss.Atin Edd.hic
est,
tu
scis;
et
paulopost,
tuscisli.
3
sicplerique
et ineliorisnol-aesiss.AtF.dd.,
credithm
Deum.
Dominevirlutum.Non
confundantursuperme,qitiqucs-
ritnt
te,
DeusIsrael. Potest hoceta
corporeintelligi;
sedsi
corpusejus
nonunum hominem
ponas
:
quia
reveranon est unus homo
corpusejus,
sed
exiguum
'
membrum; corpus
aulemex membrisconstat. Cor-
pusergo ejusplenum,
totaEcclesia.Merito
ergo
dicit
Ecclesia: Non erubescantin
me, qui
te
exspectant,
Domine,
Dominevirtulum. Nonsic
affiigar
abinsur-
gentibuspersecutoribus,
non sic oblerar ab inviden-
tibusinimicis
meis,
aboblalrantibushxreticis
qui
a
ine
exierunt, quia
non erant ex
me;
namsi fuissent
ex
me,
mecumforsitan
permansissent(I
J oan.
n, 19).
Nonsic eorum scandalis
premar,
ut erubescantinme
qui
le
exspectanl,
Domine
,Domine
virlulum.Noncon-
fundanlur super
me,
qui qumruntle,
DeusIsrael.
12.
[vers.8.]
Quoniampropler
te suslinui
expro-
bralionem, operuil
irreverentia
faciem
meam. Nihil
magmim
est
quoddicilur, sustinui;
sed
quoddicitur,
propter
tesusiinui.Si enim
suslines, quia peccasti;
proptcr
te
sustines,
non
propter
Deum.
Qua
enim
vobis
gloria est,
ait
Pelrus,
si
peccantespunimini,
et
suffertis(IPetr. n, 20)?Si
aulemsustines
quia
man-
datumDei
servasti,
vere
propler
Deum
suslines;
et
merces lua manet in
xternum, quia propter
Deum
stislinuisli
opprobria.
Ideo enim
prior
ille
sustinuit,
ut nossustineredisceremus. Et si
ille, qui
non habe-
bat
quod
illi
objiciebatur; quantomagis
nos
qui,
etsi
non habemus
peccatumquod
nobis
objicit inimicus,
habemus lamenalterum
quod digne
in nobis
flagel-
letur? Nescio
quis
te furem
dicit,
et non es fur:
audis
opprobrium;
non tamensic nones
fttr,
ut non
sis
aliquidquod
Deo
displicet.
Porro si ille
qui
om-
nino nihil
rapuerat, qui
verissime
dixerat,
Eccevenit
princeps
mundi
hujus,
et in menihil
invenkt,
dictus
cst
peccalor (J oan.
ix, 24),
diclusest
iniquus,
dictus
cst Beelzebub
(Matth.
x, 25),
diclus est
insanus;
tu
dedignaris,
serve,
audire
pro
meritis
luis, quod
Do-
roinus audivit nullis meritis suis? Illevenit ut libi
prxberct exemplum. Quasi gratis
hoc
fecerit,
sic
1
lu
non
proficis.Quare
cnimille
audivit,
nisi ul tuctim
audircs non dehceres? Ecce lu
audis,
et deficis:
fruslra
ergo
ille
audivit;
non enim
propter se,
sed
propler
tc audivit.
Quoniamproper
tesuslinui
expro-
brationem, operuit
irreverenlia
faciem
meain.lr-eve-
rentia, inquit, operttitfaciem
meam.Irreverenlia
quid
esl? Non confundi.
Deniquequasi
vilium
videtur,
cum dicilur : Irreverens honio est.
Magna
irreve-
rentia lioininis,
non illumerubescere.
Ergo
irreve-
renlia
quasi
impudcntia
esl.
Oportet
ut habeat chri-
stianus irreverenliam istam, quando
venerit intcr
ltomincs
qnihus displicet
Christus. Si erubuerit de
Christo,
delebiiur
de libroviventium.
Opus
est
ergo
ut habcas irrcvereuliam, quando
libi de Chrislo
insullatur; qttando
dicilur,
Cullor
crucifixi,
adorator
malc morlui,
venerator occisi: hic si
erubueris,
inortuuses. Seutentiam
quippeipsius vide, qui
ne-
mincm fallit
:
Qui
meerttbueritcoram
liominibus,
et
ego
erttbescam
euincoram
Angelis
Dei
(Luc. ix, 26)t
1
Er.et
l.ov.,
si. U\m. el
Mss.,
sic.

851
S.
AUGUSTlNiEPISCOPI
^f
Ohserva
crgo
tu;
sit in lc
irrcvcrcnlia, fLOiitosus
esto
(juando
audis
ojiprobriuni
de
Chrislo; prorsus
esto frontosus.
Quid
limes fronti
lux, quam signo
crucis armasti
?
Hocest
cniin, Ptopter
iesitstinuiex-
.
probralioneni,operuil
irreverentia
faciem
meam.Pro-
pter
te suslinui
exprobralionem
: et
quia
non de lc
crtibui, quaiidomihi jiropter
te
insultabatur, operuit
irreveveulia
faciem
meam.
13-
[vers.9, 10.]A/ieiui(usfaclus
suin
fralribusmeis,
et
hospesfiliis
matris mem.Filiis
Synagogxhospes
faclusest. In
patria quippcipsius
dicebatur : Nonue
nosscimuseum
essefilium
Mariwet
J oseplt(Luc.
iv, 22)?
Et
un.de
alio loco: Ilunc autemuescimusunde sil
(J oan. ix, 29)?
Factus
crgQ
sum
hospesfiliis
malris
mew. Non scierunt unde
sim,
de
quibus
erat caro
mea : nonme sciebant de femoreAbraham
natum;
undecaro meaocculta
erat, quando
sub
ipso
femore
manum
scrvus
ponens, juravit pcr
Deumcceli
(Gen.
xxiv,
9). Hospes faclus
sum
filiis
m.alrismew.
Quare
hoc?
quare
non
agnoverunt
?
quare
alienum
dixerunt?
quare
ausi sunt dicere : Nescimusundesit?
Quoniam
%elusdomustumcomedilme: id
est, qutaperseculus
stimin illis
iniquitates ipsorum, quia
non
patienler
tuli
quoscorripui, quiaquxsivi gloriam
tuamin do-
mo
tua, quia flagellavi
in
templo
male versanles
[J oan.
n,
15);ubi
cliam
positnm est,
Zelus domus
lua comedit me. Hinc
alienus,
hinc
bospes; hinc,
Nescimusunde sil.
Agnoscerenl
undc
'sim,
si
agno-
scerent
quod
mandasti. Si eniminveniremillos ser-
vantesmandala
tua,
zelus
domus
tux non comederet
ine.
El
opprobriaexprobraiilium
tibi cediderunl
super
me. Hoc lesliinonio usus est et Paulus
aposlolus
(lecta
est rnodo
ipsalectio),
el ait:
Quwcumque
ante
scripla sunl,
ut nos doceremur
scripta
sunl;
ul
per
consolationem
Scripluraritmspem
habeamus
(Rom. xv,
4).
Dixit
ergo
Chrisii fuisse istamvocem:
Opprobria
exprobrantium
tibi ceciderunl
super
tne.
Quare,
libi?
J iumquid
Palri
exprobratur,
ct non
ipsi
Clirislo?
Quare, opprobriaexprobranlium
tibi cecideriinl
super
me?
Quiaqui
me
cognovit, cognovit
ct Palrem
(J oun.
xiv, 9)
:
quia
nemo
cxjirobravit Chrislo,
nisi Deo
exprobrans
:
quia
neino honorat
Patrem,
nisi
qui
honoratetFilium^irf.v, 23). Opprobriaexprobrantium
tibi ceciderunt
super me, quia
meinvcnerunt.
14.
[vers. 11.] Etcooperuiinjejunio
animam
meam;
el
faclum
est tnihiin
opprobrium.J ejimiumCliristispi-
ritualiler
jam
inalio
psalmo
commendavimusChari-
tali Vestrx
(a). J ejuniumipsius crat, quando
defece-
runt omnes
qui
incum
credideranl; qttia
et esuries
ipsius
erat ut in eumcredcrelur :
quia
et sitis
ipsius
orat, quando
dixit
mulicri, Silio,
damihi bibere
(Id.
IV,
7);
fidem
quippeipsius
sitiebat. El decrucecum
dicercl, Silio(IA.
xix, 28),
fidemillorum
quxrebat,
pro qtlihus
dixerat : Paler
, ignosceillis, qttia
nescittnl
tfuidfaciunt(
Luc.
xxni, 54).
Sed illi homines
quid
jiropinaruntsilienti?
Acelum.Acetuni etiam' vetusdi-
cilur. Merilodevctereltomine
propinarunt, quia
novi
1
SieMss.Edd.vero: Acelnmenimvimtmvelusdicilur.
(a) Supra,
inF.nar.1'sal.
xxxtv,
scrni.
%
n. 4.
csse noluerunt.
Quare
novi esse
noluerunt
?
Quiaad
titulum
psalmi hujus
ubi
scripturaest,
Pvoiis
qui
com-
mulabuntur,
non
perlinuerunt. Ergo, operuiin
jeju-
nioanimammeam.
Deniquerespuil
etiamfcl
quod
illi
obtulerunt:
jejunare elegit, quam
amaritudinem ac-
cipere.
Noneniminlrant in
corpusejusamaricanles,
de
quihus
alioloco
psalmus
dicit:
Qui
amaricant,
non
exalteniur
insemetipsis(
Psal. LXV
,
7). Ergo, operui
in
jejunio
animam
meam;el faclum
estmihi
in
oppro-
brium.
Hocipsum
mihi in
opprobrium
faclum
est, quia
nonillis
consensi, hocest, abillisjejunavi. Qui
enira
nonconsentit male
suadentibus, jejunat
ab
ipsis;
et
per hocjejunium meretur
opprobrium, ut
ideoilli
insultetur, quia
nonconsentit ad malum.
15.
[vers.\%.)Elposuivesiuuentumiuea.msaccum.istm
et desacco
aliquid
diximus
(a),
unde illud
est, Ego
aulemcummihi molesti
essenl,
induebamme
citicio,
et
.humitiabam
injejunio
animammeam. Posui veslimen-
tummeumsaccum: id
est,
opposuiil|is,
in
quani
sx-
virent,
carnem
meain;
occullavi divinitalemmeam.
Saccum,
quia
morlalis caro
erat,
ut de
peccalocon-
demnaret
pcccatum
incarne
(Rom. vin, 3).
Et
po-
sui vestimtlilummeumsaccum
;
el
facltts
sumillis in
parabokm.-,
id esl in irrisionem. Parabola
dicilur,
qtiaudo
datur simililudo de
aliquo, quando
de illo
maledicitur. Sic ille
,
verbi
gratia, pereat quomodo
ille, parabolaest;
idest
coniparalio
et similiiudoma-
ledicti. Factus
ergo
sumillh in
parabolam.
16.
[vers. 13.]
Adversusmeinsultabant
quisedebaiit
in
porla.
In
porla,
nihil alitid
qitam
in
publico.
El in
,me
psallebanlqul
bibebantvinum.Pulalis
hoc, fralres,
Clirislolanlummodo
contigisse
?
Quotidie
illi inmem-
bris
cjtisconlingit: qtiando
fortenecesse erit servo
Dei
prohibere
cbrietates et luxtirias in
aliquo
vel
fundo vel
oppido,
ubi non auditumfuerit vcrbuni
Dei, parttm
csl
qniacanlant, insuperet
in
ipsum
in-
cipiuntcaularc,
a
quo prohibentur
cantare.
Coinpa-
ratentincillius
jejunitim,
et illorumvinum. Et inme
psallebanl qui
bibebantvinum: vinumerroris
,
viuum
impielatis,
vinura
supcrbix.
17.
[
vers. 14.
] Ego
aulemoralionemea
l
ad
te,
Do-
mine.
Ego
auleinad le eram. Sed
quomodo?
Adtc
orando.
Quando
enimmalediceris
,
et
quidagas
non
babes; qtiando
tibi
jactantur opprobria,
et
quomodo
corrigas
eum a
qtiojactantur
non
invenis,
nihil tibi
restal nisi orare. Sed memenlo et
pro ipso
orare.
Ego
aulemoraiionemeaad
le,
Domine.
Tempus
bene-
placiii,
Deus.Ecceenim
sepeliiurgranum; exsurgct
fructus.
Tempusbeneplaciti,
Dcus. Dehoc
lempore
et
Projiheix
dixerunt
quod
commemorat
Apostolus:
Eccenunc
tempusacceptabile,
eccenunc dies salulis
(II
Cor.
vi,
2). Tempusbeneplacili,
Deus. in mullilu-
titdinemisericordiatum.Hoccst
lempusbeneplaciti,
In muttiludinemisericordiwtum. Namsi non essct
mullitudo misericordix
tux, qnid
nosfaceremusde
1
Edd.,
oraliomea. At
poliores
Mss.
juxta
Graec.
LXX,
orationemea: ubi
subintelligendum, eram;
sicutimoxdo-
cet
Augustinus.
()
Knar.inPsal.
XXXIV,
serm.
2,
n. 3.
B53
ENARRATIO
1NPSALMUMLXVIII. 854
multitudineiniquitalis
noslrae?
In multitudinemiseri-
cordiw
lua. Exaudi
meinveritatesalutistua.
Quia
di-
Xit,
tnisericordtatua, subjunxit
et veritalem; quia
misericordia
et verilas universx
vix Dornini
(
Psal.
xxiv, 10).
Quare
rnisericordia
? Dimittendo
peccata.
Qnare
veritas? Reddendo
promissa.
Exaudi
me in
tciilatesalutis
tua.
18.
[vers.
15.
]
Salvumme
(ac
de
lulo,
utnoninha-
ream.Deillode
quo supra
dixerat :
infixus
sumin
limo
profundi,
etnonestsubstantia.Proinde
quia
illud
expositum
bene
accepistis, quod
hic audiatis
expres-
siusnonest. Hinc se dicit
liberandum,
ubi se anle
dixitinfixum: Salvumme
fac
de
luto,
ul noninhaream.
Et
exponit
hoc
ipse
: Eruar ex iis
qui
oderuni me.
Ipsi ergo
sunt lutumubi hxseram. Sedhocforte
sug-
geritur.
Pauloante
dixerat, Infixus
sum;
modo
dicit,
Salvumme
fac
de
luto,
utnon
inhaream;
cumsecun-
dumsenlenliam
priorem
deberetdicere: Salvumme
facdelutoubi hxseram,
eruendo
me,
non
agendo
ut noninhseream.
Ergo
hxserat
carne,
sednonhse-
serat
spiritu.
Dicit hoc cx infirmitatemembrorum
suorum.
Quando
forte
caperis
abeo
qui
te
premit
ad
iniquitatem,
lenetnr
quidemcorpustuum;
secundum
corpus
infixuses inlimo
profundi:
sed
quamdiu
non
consenlis,
non
hsesisti;
si autem
consentis,
hxsisti.
Oratio
ergo
tuaibi
sit,
ut
quomodojam
teneturcor-
pus
tuum,
nonteneatur et anima
lua,
sis liber in
vinculis.Eruar exhis
qui
oderunl
me,
et de
profundo
aquarum.
19.
[vers. 16.]
iVonme
demergattempestasaqua.
Sed
jam
demersuserat. Veni in alliiudinem
maris,
lu
dixisli;
et
lempestas
demersit
me,
tudixisti.Demer-
sit secundum
carnem,
non
deroergat
secundum
Spiri-
lum.
Quibus
dictum
est,
Si vos
persecutifuerint
in
una
civitale, [ugile
in aliam
(Matth. x,
23);
hoc
eis dictum
est,
ut nec carne
bxrerent,
nec
spiritu.
Nonenim
appelendum
est ut hxreamus vel
carne;
sed
quantumpossumus,
vitaredeberous.Si verohse-
serimus,
et in manus
peccalorumvenerimus, jam
corpore hxsimus;
fixi sumusinlimo
profundi:
re-
stat
pro
anima
deprecari
ut non
inhxreamus,
idest
non
consentiamus;
nonnos
demergattempestasaqux,
ul eamusin
profundum
limi.
Neque
absorbealme
pro-
fundum,neque
coarclet
super
me
puteus
os suum.
Quid
est
hoc,
fratres?
quiddeprecatus
est?
Magnus
est
pu-
tcus
profunditasiniquitatis
bumanx: illuc
quisque
si
ceciderit,
inallumcadet. Sed tamenibi
positus,
si
confitetur
peccata
Deo
suo,
non
super
eum claudel
puteus
ossuum: ut est inalio
quodampsalmo
scri-
plum,
De
profundis
clamavi ad
te, Domine;Domine,
exaudivocemtneam
(Psal. cxxix, 1,2).
Siautemfactum
inillofueril
quod
alia
sentenliaScripturx
dicit,
Pecca-
tor,
cumvenerilin
profundummalorum,'contemnet(Prov.
xvni,
3
);
clausit
super
eum
puteus
os suum.
Quare
clausitossuum?
Quia
clausit osillius. Perdidit enim
confessionem;
veremorluus
est, impletumque
ineo
cst
quod
alibi dicilur: A mortuo
,
velut
qui
non
sit,
perit confessio(Eccli. xvn, 26).
Meluendaista res
vehementcr,
fralres. Si viderishominemfecisscini-
qmtatcm,
mersusest fn
puleum
:
quando
autcmilli
dixeris
iniquilatemipsius,
ct
dixerit,
Vere
peccavi,
faleor;
non
super
cumclausit
puteus
ossuum: cum
autemvideris eum
dicere, Quid
enimmali feci?fa-
clus est defensor
peccati sui;
clausit
super
eum
pu-
teus ossuum,
qua
eruatur nonhabet. Amissacon-
fessione,
non erit locus raisericordix. Tufactuses
pcccali
tui defensor;
quomodo
erit Deus liberalor?
Ut
ergo
sit ille
liberator,
tuestoaccusator.
SEBMO 11.
De
posterioreparleejusdem
Psalmi.
1.
[vers. 16,17.]
Posterior
pars psalmi
de
quo
hesterno dielocttti sumus Charitati
Vestrx,
bodie
nobis
explicanda
remanserat. Et videocsse
tempus
reddendi
dcbiti,
si tamen
ejus prolmtas
non nos
etiamhodiedebitores
reliquerit. Itaq
t hoc
prxlo-
quor,
et
peto
ne diuturnum serm^nc i in his
qux
manifestasunt
exspectelis.
Itaenin-
pofjuaius
inob-
scurioribusnecessitale
immorari,
el fortasse
supplere
quod
dcbemus
,
ut aliisdiebusalia
,beamus,
alia<
que
reddamus. Videamus
ergoqux scquunlur.
Post-
eaquam dixit, Neque
coarctel
super
me
puleus
os
suum; quod
hesterno die commendavimusChariiali
Vestrx,
ut omni animi intentioneet fide
piclatis
ca-
veamus nehoc maledictum
superveniat
nobis. Tunc
enimcoarctat
puteussuper
bominemos
suum,
idest
profundilas iniquilalis, quando
nonsolummersusin
peccatisjacet,
sedetiam
perdit
adilumconfessionis.
Quando
autemdicit
homo,
Peccator
sum;
radiatur
aliquo
lumincetiam
profunditaspulei.Sequiturergo,
inter
passioncs
cxclamansDominusnoster J esusChri-
stus, caput
et
corpus;
sicut
comraendavimus,
ut
qui-
busdamlocis,capitis
verba
cognoscatis;qux
aulemdi-
ctafuerintitaut
capiti
convenirenon
possint,
adcor-
pus
referalis.Sic
enimIoquitur
Christtis
lanquamunus;
quia
et vereunusde
quo
dictumesl: Eruntduoincarne
una
(Ephes.v, 31).
Sienimincarne
una,quidmiraris
quia
et invoceuna?
Sequitur ergo,
Exaudi
me,
Do-
mine
, quoniam
suavisesl misericordialua. Hanccau-
samasseruit
quare
debeat
exaudiri, quia
suavisest
misericordia Dei. Nonne
magis
bocerat
consequens
ut
diceret,
Exaudi
me, Dominc,
ut suavismihi sitmi-
sericordiatua?
Quare ergo,
Exaudi
tne, Dotnine,
quoniam
suavisesl misericordialua! Suavitalemmise-
ricordix Domini de tribulatione sua commendavit
aliis
quodammodo
verbis,
cum dixit : Exaudi
me,
Domine, quoniam
tribulor. Revera cnim
qui dicit,
Exaudi me
, Domine,
quoniam
tribulor
,
causamdicit
quare
se exaudiri
roget
: sedhomini in tribulatione
posito,
neccssecst ut suavissit misericordiaDei.De
hac suavitalemisericordix Dei videlc
quid
alioloco
Scriplura
dicat : Sicul
pluvia
in
siccitate,
ila
speciosa
est misericordiaDei intribulalione
(Eccli.
x.xxv
, 26).
Quod
ibi
ait, speciosa;
hocait
hic,
suavis.Nec
pattis
dtilcis
csset,
nisi fames
prxcederet. Ergo
ct
quando
Domintis
permiitii
aut facil ut intribulatione
aliqtia
simus,
eliamtunc misericors
est;
nonenimaliraen
855
S. AUGUSTINIEPISCOPI
856
(umsubtrabit,
seddesideriummovet.
Itaquequid
ait
modo: Exaudi me,Domine,quoniam
suavisestmiseri-
cordia ttta? J amnoli differreexaudilionem;
intanla
tribulalione
sum
,
ut suavismihi sit miscricordiatua.
Adhoc
ergo
subveniredifferebas
,
ut miliidulceesset
]
quod
subveniebas
:
jamergo
ultranonesl
quod
diffe-
'ras; pervenil
tribulaliomeaadmensuramcertamca-
lamitatis,
vcniat misericordialuaadfaciendum
opus
bonilatis. Exaudi
me, Domine,quoniam
suavisestmi-
serkordia iua. Secundum
multiludinemmiseraiionum
titarum
respice
in me: non secundummulliludinem
peccatorum
meorum.
2.
[vers.18.]
Ne avertas
faciem
tuama
puero
tuo.
Et hxc humililatis
'
comroendatioest,
a
puero
tuo,
id
csl a
parvo; quiajara
carui
supcrbiaper disciplinam
tribulalionis
: Neavertas
facicm
luama
puero
tuo.
IIxc est illa
spcciosa
misericordia
Dei
quamsupra
dixit. Nam
sequenti
vcrsu
exponitquod
dixit :
Quo-
niam
iribulor,
velocilerexaudi me.
Quidest,
velociler
?
J amnonest
quod
differas:
tribulor; prxcessit
affli-
ctio
mca, sequatur
niisericordiatua.
3.
[vers, 19.]
Inlende anima
mea,
et redimeeam.
Non
indigetexpositione
: videamus
ergo quodsequi-
lur.
Propler
inimicos
meoserueme. Hxc
plane
mi-
randa
pclitio
est, nec
brcviter
perstringenda,
neccur-
simtransilicnda; prorsus
miranda:
Propler
inimicos
tneoserue me.
Quid est, Propter
inimicosmeoserue
tne?Ut confundantur,
ut crucientur liberationemea.
Quidergo,
si non essent illi
qui
liberationemea cs-
sent
cruciandi,
mihi subveniri non debuit? et tunc
libi
acccplabilis
est liberatio,
cumfuerit alterius da-
mnalio? Eccenonsunt inimici,qui
vel confundaniur,
vel
lorqucantur
dc libcratione
tua : sic remanebis?
non
liheraberis? An ad boc ut valcat inimicis
tuis,
quo possint
et
ipsi
tualiberationc
converti? Sedet
hocmirumest,
si habcat
aliquampclilionis
causam.
Numquid
enimadhoc liberatur servttsDei aDomino
Deo
suo.ul
alii
proficianl?Quid,si
deessent
qui pro-
ficcrent,
illeservus
Dei non erat liberandus? Quo-
cumqucergo
meconvertam,
sivead
puniiionem,
sive
ad liberationeminimicorum,
non videocausam
peti-
tionis
hujus,
Propler
inimkosmeoseriteme: nisi ali-
quid
inlelligamus, quod
cumdixero
adjuvante
Do-
mino, judicabit
in vobis
qui
habilat in vobis. Est
quxdam
liberatio sanclorum
occulla : hxc
propter
ipsos
fit s. Est
quxdam puhlica
el manifesla: hcec
propter
inimicos
eorum
fit;
sive
puniendos,
siveli-
berandos.
Nam
utique
Deus de
ignibus persecutoris
non libcravit
fratres Machabxos, quibus
Anliochus
sxviens etiam
malrem adhibuil, cujus
blanditiis ad
amoremvilx converterenlur,
et amandovivereho-
minibus,
Deo morerentur.
At illa
mater, jam
non
Evx,
sed matri Ecclesix similis, quos
cumdolore
pcpererat
ut vivos
agnosceret,
citm
gaudio
vidit mo-
rientes;
et ad hoc borlata csl ut
eligerent polius
1
vox, Itumilitalis,
abestaMss.
8
lioclocoEdd.
interponebant:
auodDeussanclos
suos,
qnosdam
occulle,quosdain
veroliberat
publice
:
ecculte,
sictttMacltabwos; publice,
sicuttres
pueros
decamino
ignis
cdttcens.lsthxcuonhabentmeliorisnotxMss.
mori
pro patcrnis legibus
Domini Del
Sui,
quam
vi-
verecontra eas.
Quid
hic credituri
sumus, fratres,
nisi
quia
liberati sunt? Scdoccultafuit illorumlibe-
raiio :
deniqueipse Antiochus,
a
quo
occisi
sunl,
vi-
suscsl sibi
aliquid
fecisse
quod cjus
crudelilasdicta-
bat,
vel
potiusincilabat
(II
Macltab.
vn).
At verotres
pueri
de camino
ignisapertc
Iibcrali sunt
(Dan. m,
49); quia
et
corpus
corumerutum
est, salus eorum
publica
fuit. Illi
ergo
sunt in occullo coronati
,
isti in
aperlo
liberati
;
omncs tamen salvali.
Quis
autem fruclus liberationis trium
puerorum?
Qtiare
corum corona dilata esl ?
Ipse
Nabucbo-
donosor conversus est ad Deum
ipsorum, eumque
prxdicavit, quia
eruit servos
snos; quein
conlem-
pserat,
cumcos miseral incaminum. Est
ergo
Iibe-
ratio
occulta;
est liberalio inanifesta.
Liberatiooc-
cull.i ad
animam,
liberatiomanifestaeliamad
corpus
pcrlinet.
Inoccultoenimanima
liberalur,
in
manifesto
corpus.
Porrosi ila
est,
inhoc
psalroo
vocemDomini
agnoscamus
: adoccultaraliberationem
perlinetqnod
supradixit,
Intendeanima
mea,
etredimeeam.Restat
corporis
liberatio :
quia
eo
resurgenle,
et incoelos
ascendente,
et
spiritum
sanctum
desuper
miltente
(Act.i, 9,
el
u,
4),
conversi sunt ad
ejus
lidem
qui
in
ejus
morte
sxvierunt;
et ex
inimicisamici facti sunt
per
illius
graliam,
non
per juslitiam
suam.
Ideosc-
cutuscst:
Propler
inimicosmeoserueme.Intendeani-
ma
mea;
sedhocinocculto:
Propler
inimicosautem
tneoseruel et
corpus
meura. Nihileniminimicismeis
proderit,
si solamanimam liberaveris :
aliquid
se
cgisse, aliquid
se
implevisse
crediluri sunt.
Qux
uti-
litasin
sanguinemeo,
dumdescendoin
corruplionem
(Psal. xxix, 10)? Ergo,
inlendeanima
mem,
etredime
eam; quod
tusolusscis : deindeel
propler
inimicos
meoserue
me,
ut caro mea non vidcat
corruptio-
ncm.
4.
[vers.20.]
Tuenim
cognoscisopprobriummetim,
el
confusionemtneam,
el verecundiammeam.
Quidest,
opprobrium
?
quid
cst confusio?
quid
verecundia?
Op-
probrium
est
quodobjicit
inimicus.Confusioest
qux
mordel conscienliam. Vcrecundiaest
qux
facit
inge-
nuamfrontemetiamdefalsi criminis
objectione
eiu-
besccre. Nonest
crimen;
aut elsi crimen
cst,
nonest
illiuscui
objicilur
: sed tamen infirmilas
*
humani
animi
plerumque
verecundalur,
etiamcumfalsum
objicitur;
non
quiaobjeclumest,
sed
quia
credilum.
Omniahxc sunt in
corpore
Domini.Namconfusioin
illonon
potcratcsse,
in
quoculpa
noninvenicbaiur.
Objiciebalur
crimen
Chrislianis,
hoc
ipsura quod
Christiani essent. llla
quidemgloria
erat : fortes li-
'
benter
accipiebant,
ct sic
accipiebant,
ut oranino
de nomine Doraini sui non erubescerent.
Ope-
rucrat enimirreverenlia faciem
ipsorum,
haben-
tium fronlemPauli dicentis
: Non enim erubesco
1
nic
Lov.,
et
aliquot
Mss.
addunt,
me.

SicMss.AtEdd.
|ost, objeclione
erubescere,prose-
qttunlur
: Erubescere
quidem
nonest
crimen;
aulsi crimen
est,
noneslilliuscui
objicitur,
sed
ejusqui objktt.
Sedta>
mmmfirntitus,
etc.
857
ENARRATIOINPSALMUMLXVIIL 858
de
Evangelio;
virlusenimDei estin salulemomni cre-
denti
(Rom.
i, 16).
0
Paule,
nonne lu es adorator
Crucilixi?
Parum
est, inquit,
indemihi non erube-
scere;
imo hincsolum
glorior,
unde me
pulal
ini-
niicus erubescere.
3/i/ii enim absit
gloriari,
nisi in
cruceDomininostriJ esu
Chrisli,perquem
mihimundus
crucifixusest,
et
ego
mundo
(Gal. vi, 14).
Huic
ergo
tali fronli
opprobrium
solum
poterat objici.
Namncc
confusio
polerat
esse in conscientia
jam
sanata,
ncc
verecundiainfrontetamlibera. Sed cum
objiceretur
quibusdamquod
Christum
interfecerint;
merilocom-
puncti
suiitmala
conscienlia,
el salubriler confusiat-
quc
conversi,
ut
possent
dicere: Tu
cognovisticonfu-
sionemmeam.Tu
ergo,
Domine,nosti,
nonsolum
op-
probriura
meum,
sed el confusionem
meam;
in
qui-
busdamet
verecundiam,qui quamvis
inme
credant,
publicc
melamencorara
impiis
confileri
erubcscunt,
plusapud
se valenle
lingua
humana
quampromis-
sionedivina. Videte
ergo
eos: et commendanturta-
les
Dco,
nonut sic
relinquat,
sed ut eos
adjuvando
perficiat.
Dixitenimet
quidam
credens,
cl lilubans:
Credo,Domine;
atljuva
incredulitatemmeam
(Marc.
ix
23).
In
conspeclu
luosunt omnestribulantesme.
Quare
milii sit
opprobrium,
lu
nosti; qtiare confusio,
tu
nosti; quarc verccundia,
lu nosti :
ergo
eruc me
jiropler
inimicos
meos, quia
lunosli isla
raea,
illi
IIOII
norunt;
ac
per hoc, quiaipsi
in
conspectti
luo
suni,
ista nescientes non
poterunt
vel confundi vel
corrigi.nisi
manifestemeerueris
jiropler
inimicosmeos.
5.
[vers. 21.] Opprobriumexspeclavil
cor meumel
miseriam.
Quidest, exspectavit?
Futuraista
jirxvidit,
fuiiiraista
prxdixit.Non
eniinvcnit adaliud. Si mori
nullcl,
necnasci vcllet: causaresurrectionisutruni-
qtic
fecit. Duocuiin
quxdam
nobisin
gcncrc
hiiiuaiio
nola
erant,
unumautem
incognilum.
Nasci
qtiipjie
hoininescl raori
scicbamus; resurgere
et inxiernuni
viverc nesciebamus.Ut ostenderet nobis
quod
non
noveramus, suscepit
duo
qux
noveramus. Ad boc
ergo
vcnil.
Opprobriumexspeclavil
corineuinetmisc-
rium. Sedmiseriam
cujus
?
Exspectavit
enim misc-
riam,
sed
magiscrucifigenlium,magispersequenlium;
utinillisesset
miseria,
inillomisericordia.Miseriam
(juijipe
illoruni miserans ctiam
pendens
in cruce:
Paler, inquit, ignosceillis, quia
nesciunl
quid (aciunt
(Lttc.
xxin
,
34). Opprobriuinexspectavit
cor meumet
tuiseriam: et susiinui
qui
simul
conlrislarelur,
el non
fttit. Quidcrgoprofuitquiaexspeclavi?hocest, quid
profuitquiaprxdixi
?
quidprofuit quia
dixi ideo me
vciiisse?Ventumest
utimplerelur quod
dixi: sustinui
qui
simul
conlrislaretur,
etnon
fuit;
el
consolanles,
etnon
inveni;
lioc
est,
nonfuit.
Quod
enim
supcriore
versu
dixit,
Sustinui
qui
simul
contristctretur;
hoc
sequcnli
versu,
etconsolantes.
Quod
autem
superioreversu,
el
non
fuit;
hoc
scqttenli versu,
et noninveni.
Ergo
non
altera
suhjecla,
sed
superior repetiia
sentenliaesl.
Quam
senlcntiamsi retractemus
, quaislio
nonnttlla
poteril
oboriri.
Numquid
enim
disciptilicjus
nonsunt
eonlrislali, quando
duclus est ad
passioiioni.quando
lignosuspensus, quando
mortuus?
Usque
adoo cun-
trislati,
ut illaMaria
Magdalene,qux primo
eumvi-
dit, gaudenslugenlibus
nunliaret
quid
videril
(J oan.
xx, 18,
etMarc.
xvi, 9). Evangelium
ista
loquitur;
non
noslra
praesumplio,
nonnostra
suspicio
est : con-
slat
doluisse,
constat
luxisse
discipulos.
Exlranesa
mulieres
flebant, quando
ad
passionemducebatur;
ad
quas
conversus ait :
Flete;
sed
vos,
noliteme
(Luc.
xxm, 28)'.Quomodo
ergo
sustinuit
qui
simul contri-
slarclur,
et nonfuit?
Attendimus,
et invenimustri-
sles,
ct
lugentes,
et
plangentes;
undenobismiravi-
detur istasentenlia: Suslinui
qtti simulcontristaretur,
etnon
fuit;
ei
consolantes,
et noninveni. Intendamus
diligenlius,
et videbimuseumsustinuisse
qui
simul
contristaretur,
etnonfuisse.Conlristabantur enimilli
carnalitcr devita
morlali, qux
mutandaluerat
morte,
et
reparanda
resurrectione: hinc erat illatrisiitia. De
illisenimesse
debuit, qui
cxci medicum
occideront,
qui lanquamperniciosefebrientesphrcnetici,
faciebant
injuriarn
ei a
quo
illisfueratsalus allata. Illevolebat
curare,
illi sxvire: hinctrislitiamedico.
Quxre
utrum
inveneril
hujus
trislitix comitem.Nonenim
ait,
sus-
linui
qui contristaretur,
et non
fuit; sed, qui
simul
contrislarelur,
id
est,
exea
re, quaego,
conlristare-
tur,
etnoninveni.Pelrus cerle
plurimumamavit,
et
influctuscalcandossesinedubitalione
projecit,
et ad
vocemDominiliberatus esl
(Matth. xiv,
29
, 31)
: et
eumductumad
passionera,
amoris audacia conse-
cutus,
tamen
lurbatus,
ler
negavit. Unde,
nisi
quia
maluro illi videbalur mori ? Id enimdevitabat
quod
malum
pulabal.
Hoc
ergo
et inDomino
dolebat, quod
ipse
devitabat.
Propterea
et ante
dixerat,
Absita
le,
Dotnine;
propitius
tibi
eslo,
non
fiet
istud:
quando
me-
ruit
audire, Satanas; posteaquamaudierat,
Beatus
es,
SimonBar J onu
(ld. xvi, 17, 22, 23). Ergo
intri-
stitia
quam
habebatDominusdeillis
pro quibus
ora-
vit
, Paler, ignosce
illis
, quia
nesciunl
quidfaciunl,
ntillumcomitcminvenit.Etsuslinui
qui
simulcontrista-
remr,
el non
fuil.
Prorsus nonfuit. Et
consolanles,
et
non inveni.
Qui
sunt consolanles?Proficientes.
lpsi
enini nos
consolantur, ipsi
sunl solalioomnibus
prai-
dicaloribusveritatis.
6.
[vers.22.]
El dederunlinescammeam
fet,
etinsili
mea
potaverunt
meaceto.Factumest
quidem
ad litte-
ram,
el
Evangelium
hocnobisindicat. Sed
inlelligcn-
dum
cst, fraircs,
hoc
ipsumquod
noninveni conso-
lantes,
hoc
ipsumquoJ
noninveni
qui
simul conlri-
starelur,
hoc fuit fel
meum,
hoc milii
amarum,
hoc
acelum fuil : amarum
propter mcerorem,
acelum
propter
eorumvctustalem.
Namquelegimus
illi
qui-
demoblalum
fcl,
sicut
Evangeliumloquilur (Id. xxvu,
31);
scdin
potum,
non in escam. Verumtamen sic
accipiendum
et
implelumquod
hicfueratanle
prxdi-
clum
,
Dederunl in escammeam
fel:
et in islo
ipso
facto,
nonsoluminhoc
diclo, mysteriumrequirere
dcbemus,
sccrela
pulsare,
vcluin
tenipli
conscissum
intrare,
videreibi sacramentum
,
vel
quod
itadictum
esl,
vel
quod
itafactumest.
Dederunt,
inquit,
inescam
meam
fel.
Non
ipsumquod
dederunt esca
crat; polus
cnimcral: sedincscam
dederunt;quiajam
Dominus
859
S. AUGUSTINIEPISCOPI
860
escam
acceperat,
et in
ipsaminjectum
est fel. Acce-
perat
autem
ipse
escam
suavera,quandopascba
man-
ducavitcum
discipulis
suis: ibi sacramenlumsui cor-
poris
demonstravit
(Luc.
xxn, 19).
Inhanecscamtam
suavem,
tamdtilcemunilalis
Christi, quam
commen-
dat
Apostolus,
dicens, Qnia
uniis
panis,'unumcorptts
multi snmus
(I
Cor. x
, 17);
in hanc escam suavem
quis
est
qtti
dat
fel,
nisi conlradictores
Evangelii,
lan-
quam
illi
persecutores
Christi? Minusenim
peccave-
runt J udxi
crucifigentes
in terra ambulantem
, quam
qui
contemnuntincoelosedenlem.
Quodergo
fecerunt
J udxi,
ut inescam
quamjamacceperat
darent biben-
dumam3rum illum
potum,
hoc faciunt
qui
malevi-
vendoscandaluminferunt Ecclesix : hoc faciunl hae-
relici
amaricanles;
sed nonexaltentur in
semelipsis
(Psal. LXV,7).
Dantfel
super
tam
jucundum
cibum.
Sed
quid
facit Dominus? Non admiltit ad
corpus
sunm. IIocsacramenlo
ipseDominus, quando
illi ob-
tulerunt
fel, gustavit,
et noluitbibere
(Mattli.xxvn,
34).
Si noneos
pateremur,
nec omnino
gustaremus:
quia
vero necesseest eos
pati,
necesseest
guslari.
Sed
quia
inmembris Chrisli tales essenon
possunt,
gustari possunt, recipi
in
corpus
non
possunt.
Et de-
dcrunl inescamtneam
fel,
etinsili mca
polaverunl
me
acelo. Siliebam
,
etacetum
accepi;
idcst fidemillo-
rum
desideravi,
et velustateminveni.
7.
[vers. 23,
24.
]
Fiat mensaeorumcoram
ipsis
in
musciputam.Qualemmuscipulam
mihi
cxhibuerunt,
dando roihi talem
potum,
talis
muscipula
illis sit.
Quareergo,
coram
ipsis
?
Sufficeret,
Fiat mensaeorum
in
muscipulam.
Sunt tales
qui iniquitalem
suamnove-
runt,
et inea
perlinacissimeperseverant:
coram
ipsis
fit
muscipula
eorum. Perniciosi nimis
ipsi sunt, qui
descendunt ininfernumviventes
(Psal. LIV,
16).
De-
nique
de
perseeutoribus quid
diclumest? Nisi
quia
Dominuseral in
nobis, forlasse
vivosabsorbuissenlnos
(Psal.
cxxni, 2,
3). Quidest,
vivos?Consenlienles
illis,
el scienles
quia
eis consentirenondebcbanius.
Ergo
coram
ipsis
fil
muscipnla,
ct non
corrigunlur.
Vel
quia
coram
ipsis
est
muscipula,
nonincidantl ?
Eccenorunt
muscipulam,
cl
pedemmiltunt,
ct lcnen-
dacolla
subjiciunl. Quanto
melius erat avcrti amu-
scipula
;
peccatum cognoscere,
errorem damnare
,
amaritudinc
carere,
in
corpus
Chrisli
transire,
Domini
gloriamquxrere
! Sedtantum valet animi
prxsum-
ptio ,
ut et coram
ipsismuscipulasit,
et incidant in
eam. Obscurenluroculi
eorum,
ne
videant,
sequilur
bic;
ut
quoniam
sinecausa
viderunt,
fial illiset non
videre. Fiat
ergo
mensaeorumcoram
ipsis
in
muscipu-
lam. Coram
ipsisfial
in
muscipulam,
non
oplanlisest,
sed
projihctanlis;
nonut
fiat,
sed
quia
ficl. Hoc
sxpe
commendavimus,
et meminisse
debelis,
ne
quodprx-
saga
mens in
Spirilu
Dei
dicit,
malevole
imprccari
*
videatur. Fiat
ergo;
nec
potest
aliler
ficri,
nisi ut ta-
libnsislaeveniant. Et
qtioniam
videmus
pcr Spiriltim
Dci dici laliacvcnluramalis
;
ad hoc inillishaccin-
telliganius,
til nos lalia devilemus : lioccnimnohis
1
sicMSS. At
Edd.,
etincidunt.
8
Mss.,deprecari.
prodestintelligere,
et exinimicis
proficere.
Fiat
ergo
illis,
etin
retributionem,
et inscandatum.Et
numquid
injuslum
est hoc?J ustumest.
Quare
?
Quoniam
inre-
tributionem: nonenim
aliquid
illisaccideret
quod
non
dehebatur. ln retributionem
fit,
el in
scandalum, quia
ipsi
sibi sunt scandalum.
8. Obscurenturoculi
eorum,
ne
videant;
el dorsum
illorum
semper
incurva.Hoc
consequens
est. Nam
quo-
rumoculi fuerint
obscurati,
ne
videant, sequitur
ut
dorsumillorumincurvetur. Undehoc?
Quia
cumces-
saverint
supernacognoscere,
necesseest ut deinfe-
rioribus
cogitent. Qui
bene
audit,
Sursum
cor, cur-
vumdorsumnonhabet. Erecta
quippe
stalura
exspc-
ctal
spcmrepositam
sibi in
ccelo;
maximesi
prxmitlat
thesaurum
suum, quo sequatur
cor
ejus (Maith.vi,
21).
At vero
qui
fulurx
yitx spem
non
inlelliguntjam
excxcati,
deinferioribus
cogitant:
et hoc est habere
dorsum
curvum;
a
quo
morbo Dominusmulierem
illamliberavit.
Alligaverat
enimeam satanas annis
decemet
oeto;
et eamcurvalaral
erexit,
et
quia
sab-
bato
faciebat,
scandalizali sunt J udxi : benescanda-
lizati sunt dcilla
erecta, ipsi
curvi
(Luc. xm, 16).
Et
dorsumillorum
semper
incurva.
9.
[
vers.25.
] Effundesuper
eosiramluam
,
etindU
gnatio
irmtum
comprehendat
eos. Planasunt: sedla-
men
, comprehendat
eos
, quasi fugicnlcsagnoscimus.
Quo
autem
fugiluri
sunt? IncceIum?Tu ibi es. Iu
infcrnura? Ades
(
Psal.
cxxxvni,
8).
Pennas suas
nolunt
recipere,
ut volent in direclum:
Comprehen-
dut eos
indignatio
irm
tua;
non eos
permiltat
effu-
gere.
10.
[vers.26.]
Fial habitatioeorumdeserla.Hoc
jam
inmanifeslo.
Quomodoenimliberationemsuamnon
solumoocultamcommendavitdicens
,
Inlendeanima
tnea,
etredime
eam;
verumeliammanifestamsecun-
dum
corpus, adjiciens, Propler
inimicos
meoserueme:
itact his fuluras
quasdam
calamitales
prxdicit
oc-
cultas,
de
quibus paulo
ante
loquebatur.
Nam
quo-
tusqtiisqueest, qui intelligat
infelicitatem hominis
cujus
cor
jam
cxcumcst ?
Tollantur illi ocuii
corpo-
poris;
omneshominesmiserumdictinl:
perdat oculos
monlis,
scdtamen
circumflualomniabundantiarerum;
felicem
appellant, sedqui
similiter mentis
oculosper-
diderttnt.
Ergojamquidapcrte,
ut
appareat omnibus
quia
vindicatumest in eis? Namc;ccitas
J udxorum,
occulla vindictacst:
manifeslavero
qu-.e?
Fiat liabi-
talioeorum
deserla,
ctin
tabernaculiseorumnonsil
qtti
inhabitet.Factumest hocin
ipsa
civiiaie J erusalcm
,
in
qua
sibi visi stmt
polentes,
clamando
adversusFi-
lium
Dei, Crucifige, crucificje(J oan. xix,
C);
et
prx-
valendo, quia poluerunt
occidere cum
qui
monuos
suscitabat.
Qtiam
sibi
potentes, quam magni
visi
stinl! Consecutaest
postea
vindicia
Domini; expu-
gnata
cst
civilas,
debellati
J tidaei,
occisanescio
quot
horainnmmillia. Nullusilluemodo
permiilitur
acce-
dere
J udxnriim;
ttlii
potuerunt
advcrsns Dominum
clamare,
ibi a Dominonon
permittuntur habitare.
Perdiderunt locumfurorissui
:atque
utinamvel nunc
1
omnes
propeMs.,
curatant.
861
ENARRATIOIN PSALMUMLXVIII.
862
agnoscant
locum
quielis
sux!
Quidprofuit
illis Cai-
phas
dicendo" : Nossi istumdimiserimus
sic,
venienl
Romani,
ettoltenlnobiset
locum
elregnum(J oan.
xi,
48)?
Ecce et non eumdimiserunt vivum,
el ille
vivil;
et
venerunt
Romani,
et tulerunt eisetlocumet
regnum.
Modo
audiebamus,
cum
Evangeliuralegerelur
: J e-
rusalem, J erusalem, quoties
volui
congregarefilios
tuos, lanquamgallinaputlos
suossubalas
suas;
el no-
luisli!
Ecce
relinquetur
vobis domtisvestra deserta
(Matth.
xxin, 37er38).
Hocet hic dicilur: Fiat habila-
tio eorum
deserta,
et in tabernaculis eorumnon sit
qtti
inhabitel,
Nonsit
qui
inhabitet,
sedexnuraero illo-
rtim. Namlocaillaomniaet horainibus
plenasunt,
et
J udxis inania.
11.
[vers.27,] Quare
hoc?
Quoniamquem
lu
per-
cussisti,ipsi persecuii
sunt,
et
super
doloremvulnerum
meorumaddidermt.
Quidergopeccaverunt,
si aDeo
percussum
persecuti
sunt ?
Quid
animoeoruro
itnpu-
tatur? Malitia. Namid inChristo facium est
quod
oportebat.
Pati
utique
venerat,
et
punivil per quem
passus
est. NamJ udas traditor
punilus
est,
et Chri-
Stus
crucifixus
est;
sednos
redemit
sanguinesuo,
et
punivit
illumde
pretio
suo.
Projecit
enim
pretium
argenti quo
abilloDominusvendilus
erat,
nec
agno-
vit
prelium
quo ipse
a Domino
redemplus
s
erat
(Id.
xxvn, 5).
Factumest boc inJ uda".Sedcurovideamus
inensuram
quamdam
esse rctribulionis in
omnibus,
nec
quemquam
possepermitti amplius
sxvire
quam
acccperit polestalem; quomodo
illi
addiderunt,
aut
qux
est ista
percussio
Domini? Nimirumcx
persona
locutus
esl
ejus
undc
corpus acceperat,
undecarnem
assumpserat,
id est
generis humani, ipsius
Adoo
qui
percussus
est
primo
morie
propter peccatum
suum
(G'en.
ni, 19).
Mortales
ergo
hic hominescum
pcena
nascunlur : buic
poenx
addunt, quicumque
homines
fuerint
persecuti.
J am enim homo hic moriturus
non
esset,
nisi illuraDeus
percussisset: quidergo
tu
bomossevis
aroplius
?
parumne
bomini
est, qtiod
ali-
quando
moriturus
est? Portat
ergo unusquisque
no-
slrum
poenara
suara: huic
pcenx
volunt addere
qui
nos
persequuntur.
Hxc
poenapercussio
est Domini.
Dominus
quippe
sententia
percussit
homirxm
:
Qua
die
teligerilis,
inquit,
inortemoriemini
(Id. n, 17).
Ex
hac
morte carnem
susceperat,
et vetushomonoster
siraui crucifixusest cumillo
(Rom. vi, 6).
Ex illius
voce ista dixit:
Quem
lu
percussisli, ipsi persecuti
sunt,
et
super
doloremvulnerummeorumaddiderunt.
Supcrquem
doloremvulnerum?
Super
dolorem
pec-
catorum
ipsi
addiderunt: vulnera enimsua
peccata
dixit. Sednead
caput resjiicias;
ad
corpus adverte,
secundum
cujus
vocera
diclum est ab
ipso
in illo
psalrao,
in
quo
vocemsuam
oslendit, quia ejuspri-
mumversumde cruceclamavit:
Dcus,
Deus
meus,
respice
in
me; quare
me
dereliquisti
? Ibi seculnsait:
Longe
a salulemeaverbadeliclorummeorum
(
Psal.
xxi, 2).
Ipsa
sunt vuinera infliclaalatronihus in
via,
ei-qucm
levavit
in
jumentum
suum:
qtiem
sacerdos
1
MSS., illiCoip/iiB
dtcere.
*
Duo
Mss.,
redimetidus.
ct Levites transeunies invenerant el
eonlempserant,
a
quibus
curari non
poluit;
(ransiensautemSamari-
tanus misertus est
ejus; accessit,
et in
jumntura
propriuro
levavit
(Luc.x, 30-34).
Samarites latine
Custos
interprctatur
:
quis
autem
eustos,
nisi Salva-
tor Dominusnoster J esus Christus?
Qui quoniam
surrexit a mortuis
jam nonmoriturus
(Rom. vi, 9),
nondormit
ncque
obdormiet
qui
custodit
Israel
(Psal.
cxx, 4).
Et
super
dolorem
vulnerummeorumaddi-
derunt.
12.
[vers,28.] Apponeiniquitatemsuperiniquilatem
ipsorum. Quid
est hoc?
Quis
non
expavescat
? Deo
dicitur :
Apponeiniquitatemsuperiniquitetemipsorum.
Unde
apponet
Deus
iniqtiiiatem
? Habet enim
iniqui-
talem
quamapponat
?Scimus eniiuverumesse
quod
dictumest
per
Paulum
apostolum
:
Quid
ergo
dice-
mus?
numquidiniquitas
esl
apud
Deum? Absit
(Rom.
ix,
14).
Unde
ergo, Apponeiniquitatemsuper iniqui-
tatem?
quomodo
id
intellectufi stimus? Adsit
Domi-
nus ut
dicamus,
et
propter fatigationem
vestrambre
viler dicere valeamns.
Iniquitas ipsorumcrat, quia
bominem
justum
occiderunt: additaest
alia, quia
Filium Dei crucifixerunt. Sxvire
ipsorum tanquam
in hominero fuit : sed si
cognovissent, nunquam
Dominum
glorise
crucifixissenl
(I
Gor.
u, 8).
illi ini-
quitate
sua
tanquam
hominemoceidere voluerunt :
apposilaest iniquitas super iniquilalemipsorum,
ut
FilittmDei
cruciftgerent. Quis
hanc
iniqtiitatemap-
posuil?
Ille
qui
dixit : Forte reverekmtur Fitium
meum;
ipsum
miUam
(Malth. xxi, 37).
Solebant enira
occidere missos ad se
servos,
exaetores loeaiionis
atque
mercedis. Misit
ipsuroFilium,
ul ct
ipsum
occi-
derent.
Apposuit iniquitatemsuper iniquitatemipso-
rum.^Et hxc Deus sxviendo
fecit,
an
potius juste
retribuendo? Fiat enim
illis, inquit, inrettibulionem,
etinscandalum. Merili erant sic
excxcari,
ut Filium
Dei non
agnoscerenl.
El hoc feeit
Deus, apponens
iniquitatem super iniquitalemipsorum;
nonvulne-
rando,
sed non sanando.
Quomodo
enim
auges
fe-
brem, auges morbum,
nonmorbum
adhibendo,
sed
non succurrendo
: sic
quia
tales fuerunt ut curari
non
mererenlur,
in
ipsa
malitia
quodaramodopro-
fecerunt,
sicut diclum
cst,
Mali autemet
facinorosi
proficiunt
in
pejus (HTtni. m, 13);
et
apposila
cst
iniqtiilassuper iniquilaiemipsorum.
Et
non inirent
in
jttsiiiia
lua. Hoc
planum
est.
13.
[vers. 29.]
Deleantur de libro vhenliu.ni.Ali-
quando
enim illic
scripti
craat ?
Fralres,
non sic
accijiere
debemus, quoniam
quemquam
Deusseribat
inlibrovitx
,
et deleat illum. Si homo
dixit, Quod
scripsi, scripsi,
delilulo ubi
scriptumerat,
RexJ u-
daorum
(J oan. xix,
22);
Deus
quemquam
scribit et
delet? Prxcisus
est; prxdestinavit
omuesantecon-
slitulionemmundi
regnaluros
cumFiltosuo in vila
xterna
(Rom. VIII,29).
Hos
consciripsit; ipses
con-
tinet libcr vitx.
Denique
in
Apocalypsi quid
ait
Spiritus Dei,
curade
pressuris
ab Anlichristofutuiis
loquerelur
eadem
Scriptura
? Consentient
illi, inquit,
omnes
qui
nonsunt
scripti
inlibrovila
(Apoc.xm, 8)
863 S. AUGUSTINlEPISCOPI
864
Proinde sine dubilalionc non erunt consensuri
qui
scripti
sunt. Isti
ergo quomodo
inde
delenlur,
ubi
nunquam scripli
sunl? Hoc diclum est secundum
spera ipsorura, quia ipsi
se
scriptosputabant.
Quid
est,
Deleanturdelibrovilw?Et
ipsis
constetnonillos
ibi esse. Exhac locutionediclumest inalio
psalmo,
Cadentalateretuo
milte,
et denamilliaa dexlrisluis
(Psal. xc, 7);
id
est,
multi
scandalizabuntur,
et ex
eo numero
qui
se
sperabant
sessuros
tecum,
et ex
eo nuraero
qui
se
spcrabant
staluros ad dexleram
tuam, separali
abhxdis sinistris
(
Matlh.
xxv,
33):
non
quia
cum ibi steterit
aliquis, posteacadet,
aut
ctimsederit cumillo
quisquam, abjicietur;
sed
quia
multi casuri erant inscandalum
, qui jam
ibi seesse
putabant;
id
est,
mulli
qui
se
sperabant
sessuros
tecum,
multi
qui sesperaverant
staturosad
dexteram,
ipsi
casuri sunt. Sic
ergo
et hic illi
qui
se
spcrabant
tanquam
merito
j'ustitix
sux in libio
scriplos Dei,
quibusdicilur,
Scrutamini
Scripluras,
in
quibusputa-
tisvosvitamaternamhabere
(J oan. v, 39)
: cum
per-
ducta fuerit damnatio eorumetiamad
cognitionem
eorum,
delebunlur de libro viventium,
id
est,
non
ibi seesse
cognoscent.
Namversus
qui sequitur,
ex-
ponit quod
dictumest : Et
cumjustis
nonscribantur.
Dixi
ergo, Deleanlur,
secundum
spemeorum;
secun-
dumautem
xquitatem
luam
quid
dico?Nonscribantur,
14.
[
vers. 30.
] Pauper
el dolens
ego
sum.
Quare
hoc? An ut
agnosceremus quod per
amaritudinem
animi maledicit
pauper
iste? Multaenimdixit
qux
illis cveniant. Et
quasi
ei
diceremus, Utquid
talia?
noli lantum
; respondet
:
Pauper
et dolens
ego
sum.
Perduxerunt me ad
egestatem,
ad istum dolorem
deposuerunt;
ideo ista dico. Nonest lamen stoma-
chalio
maledicentis,
sed
prxdiclio prophetantis.
Nam
de
paupertate
suaet doloresuo
quxdamqux poste-
rius
dicit,
commendaturus est
nobis,
ut discamus
esse
pauperes
et dolenles. Beati enim
pauperes,quo-
niam
ipsorum
est
regnum
cmlorum
; et,
Beati
qui lugent,
quoniamipsi
consolabuntur
(Matth.
v, 3, 5).
Hoc
ergo
ipsepriusjam
nobis
oslendil;
et
ideo, Pattper
el do-
lens
ego
sum. Tolum
corpusejus
hoc dicit.
Corpus
Christi in hac terra
pauper
est et dolens. Sed sint
divitesChristiani. Prorsus si Chrisliani
sunt, paupe-
res
sunt;
in
comparalione
diviliarumccelestium
quas
sperant,
omneaurumsuuroarenam
dcputant. Pauper
el dolens
ego
sum.
15.
[vers.31.]
El salusvultus
tui, Deus,
suscepit
me.
Numquid
deserlus est
pauper
iste?
Quando
tu
digna-
ris
pannosumpauperemapplicare
admensamtuam?
Porro autem
pauperem
istumsalusvultus Dei susce-
pit;
in vullu suo abscondit
ejus egestalem.
Deillo
quippe
dictumest: Abscondeseosin absconditovultus
lui
(Psat. xxx, 21).
Inilloautemvultu
qux
sint divi-
lix vultisnosse? Divitix islx boc libi
prxslant,
ut
quodvis,
quando
vis, prandeas;
illx
vcro,
ul nuti-
quam
esurias.
Pauper
etdolens
ego
sum;
etsalusvulius
tui, Deus,suscepit
ine.Ad
quam
rem?Ut
jam
nonsim
pauper,
nonsimdolens. LaudabonemenDei cumcan-
lico,
maqMficabo
euminUtude.J amdiclum
est; pau-
per
isle laudat nomenDei cum
cantico,
magnificat
euminlaude.
Quando
auderet
cantare,
nisi
recrcatus
essel afame?LuudabonomenDei cum
canlico,magni-
ficabo
eumin laude.
Magnx
divilix!
Quasgemmas
laudisDei dethesauro inleriore
protulit!
Magnificabo
euminlaude. Hx sunt divilix mex. Dominus
dedit,
Dominusabstulil.
Ergo
miser remansit? Absi:. Vide
divitias: Sicul Domino
placuil,
ita
faclumest;
sit no-
menDominibenediclum
(J ob i, 21).
Laudabo
nomen
Dei cum
cantko, magnificabo
euminlaude.
16.
[vers.32.]
Et
placebitDeo,
hoc
quod
eumlau-
dabo, placebit, super
vitulum
novellunt,
cornua
produ-
centemet
ungulas.
Graliusilli erit
sacrificium
laudis,
quam
sacrificiumvituli.
Sacrificium
laudis
glorificabil
me;
et ibi viaestin
qua
oslendamilli
satutareDei. Im-
molaDeo
sacrificiumlaudis,
el redde
Altissimovotalua
(Psal. xux, 23,
14). Ergo
laudabo
Deum;
et
plus
ei
placebitquam
vitulus
novellus,
cornua
producens
et
ungulas. Amplius ergoplacebit
Deolaus
ejus
exiens
deore
mco,
quamraagna
victima adducta ad aram
ipsius.
An
aliquid
decornibuset
ungulis
vituli
hujus
dicendumest?
Qui
beneinstructus
est,
et laudeDei
opulentus,
et cornuadcbet habere
quibus
adversa-
rium
venlilet,
et
ungulasquibus
lerramexcilet. Noslis
enimhocfacerevitulos
pubescentes,
et in
laurinam
audaciam
grandescentes.
Nam ideo novellus
est,
propter
vilam novam.
Aliquis ergo
hxreticus forte
conlradicit; cornibusventiletur. Aliusnon
contradi-
cit,
sedtamen terrenum
abjectesapit; ungulis
exci-
tctur.
Ergosupcr
huncvitulumtibi
placebit
laudaiio
mea; jam
illa
'
post pauperlatem
et doloreminseter-
na societate
Angelorum,
ubi necadversarius eril in
certamine
ventilandus,
nec
piger
de terra exci-
tandus.
17.
[vers. 33.]
Videant
inopes,
ettwtentur.
Credant,
et
spcgaudeanl. Magisinopes sint,
ut saturari mc-
reantur;
necum
superbix saginamructant,
negetur
cis
panis quo
salubriter vivant.
QttwrileDominum,
inopes; esurite,
et sitite
(Matth. v,
6): ipse
est enim
panis
vivus
qui
de coelodescendit
(J oan.
vi,
51).
QuwriteDominum,
et vivetanimaveslra.
Quxritis pa-
nem,
ul vivatcaroveslra
;
Dominum
quxrile,
ul vival
animavestra.
18.
[vers. 5l.]QuoniamexaudivitpattperesDominus.
Exaudivit
pauperes;
necexaudiret
pauperes,
nisi es-
sent
pauperes.
Vis exaudiri?
Pauper
eslo: dolor de
le
clamet,
nonfaslidium.
Quonium
exaudivit
pauperes
Dominus;
et
compeditos
suosnon
sprevit.
Offensusa
servis
,
fecit eos
compeditos;
sedclamanlesdecom-
pedibus
non
contempsit. Qux
sunl islae
compedes
?
Mortalilas, corruptibilitascarnis, compedes
sunt
qui-
bus
iigali
sumus. Et vultis nosseislarum
compcdum
gravitatem?
Inde dicitur:
Corpusquod corrumpilur,
aggravat
animam
( Sap. IX, 15). Quando
hoinines in
sxculo divites esse
volunt,
istis
compedibuspannos
quxrunt.
Sed sufficiant
panni compedum
: tantum
1
sicmeliorisnotaeMss.
Alii, jam
illam
posl,
etc. At
Edd.,
nmi!illam
post,
etc. Pon
recte,
nisi illamreleras ad vi-
deant
inopes,
etc.
865
ENARRATIO1NPSALMUMLXIX.
'
866
quxre, quanlumdcpellendse
neccssitati
satisest. Cum
autem
superfluaquxris,
corapedes
tuas onerarede-
sideras. Intali
ergo
cuslodiavel solx
compedes
rc-
maneant. Sufficiatdiei maliliasua
(Malth.
vi,
54).
De
isla maliliaclamamus
adDeum:
Quoniam
exaudivit
pauperes
Dominus;
et
compedilos
suosnon
sprcvit.
19.
[vers.35.]
Laudent illumcmliel
terra,
mareet
omnia
repenlia
in eis. Verx divilix
hujus paupcris
istsesunt,
considerarecreaturamet laudareCrealo-
rem. Laudentillumcali et
lerra,
mareel omnia
repentia
ineis. Et crealura solaislalaudat Dcum,
cumconsi-
derala ealaudaturDeus.
20.
[vers.
36
,
37.]
Audi et aliud:
Quoniam
Deus
salvam
faciet
Sion.
Reparat
Ecclesiamsuam:
genles
fidelcs
incorporat Unigenilo
suo;
nonfraudat cre-
dentes inse
prxmio promissionis
sux.
Quoniam
Deus
salvam
faciei
Sion: et
adificubunlur
civitalesJ udwa '.
Ipsx
sunt Ecclesix. Nemodicat:
Quando
erit islud
ut xdilicenlur civitatesJ udxx? 0 si vclis
agnosccrc
structurara,
et essc
lapis
vivus,
ul intrcs ineam! Et
nunc civilatesJ udxx xdificanlur. J udaenimCoufcs-
sio
inlerprelatur.
DeconfessioneImmilitatisxdifican-
lur civilates
J udxse;
ut forisabeis
superhi
rema-
neant, qui
confiterierubescunt. Quoniam
Deussalvam
(aciet
Sion.
Quam
Sion? Audi in
sequentibus
: Et se-
menservorum
ejus
obtinebunteam;
et
qui diligunt
no-
men
ejus
inhabitabunt
inea.
21. Psalmusfinitus
est;
sed
paululum
islos duos
versusnon
relinquamus
: admonentenimnos
aliquid,
lie
desperando
in illara slrucluram
non inlremus.
Semen,inquit,
servorum
ejus
oblinebunleam.J am
ergo,
semenservorum
ejusqui
sunt? Forte
dicis,
J udxi nati
de Abraham: nos autem
qui
non sumus nati dc
Abraham, quomodo
habebimusislamcivilalem?Sed
,non
sunt semenAbrabx illi J udxi
quibus
dictumcsl:
Si
filii
Abraha
eslis, facta
Abralta
facile(J oan. vni,
.39).
Semen
ergo
scrvorum
ejus,
iraitaloresfulei ser-
vorum
ejus
oblinebunleam.
Deniquc
ultimusvcrsus
superioremexponit. Quasi
enim
turhalus,
ne
putares
J brtehocdeJ udxis
dici,
Et semenservorum
cjus
ob-
tinebunt
eam,
dicens
,
Nossemen
gentiumsumtts, qux
idolacoluerunt,
et dxmonibus
scrvierunt; quidergo
uobisinhaccivitate
sperandum
esl? slatim
subjecit,
ut
prxsumas
et
speres
: El
qui diligunt
nomen
ejus,
inhabilabunt
inea. Hocest cnimscmenservorum
ejus,
qui diligunt
nomen
ejus.
Quia
cnimservi
ejus
dilexe-
runt nomen
ejus; quicumquc
non
diligunt
noraen
ejus,
nonsedicant semenservorum
ejus;
et
qui diligunt
nomen
ejus,
nonse
negent
semenservorum
ejus.
-
1N PSALMUM LXIX
ENARRATIO.
SERMO
(a).
1.
[vers.2.]
Gralias
grano
tritici,
quia
mori voluit
et
multiplicari (J oan.
xn, 25): gralias
unicoFilioDei
Dominoet Salvalori noslroJ esu
Christo,qui
mortcm
'
Sieexmelioribus Mss.
juxta
LXX.
\J uda.)
()
In
Martyrum
solemnitatehabitus.
nostramsnbirenon
dedignalusest,
ut nosvitasuaili-
gnos
faceret. Ecce
qui singulariserat,
donectrans-
iret,
sicul dixit in
psalmo, Singularisegosum,
donec
transeam
(Psal. CXL,10): quia
sicerat
singularegra-
num,
ut insehaberet
magnam
multitudinisfecundi-
talem;
in
quantisgranis passionemejus
iniitaiilibtis
exsultamus, quando
nalalilia
Marlyruro
eelcbramus!
Multa
crgo
mcmbra
ejus,
subuno
capiteipso
Salva-
lorenoslro charitatiset
pacis
vinculo
colligala,
sicut
nosse
dignaraini, quoniamsxpissime audisiis,
unus
homo sunl: et
ipsorura
ut unius hominis vox
ple-
rumquein
Psalmis
audilur;
ct sic clamat unus tan-
quamomnes, quia
omnesin uno unussunt. Audia-
mus
ergoquoniam
laboraverunt
marlyres,
et inter
magnaslempesiates
odiorumin hocsxculo
pcricli-
lati stintTnonlam
corpore, quodquandoqueposituri
erant,
scd
ipsa
fidc,
nc
deficienles,
et forte acerbis
pcrseculionum
cedenles
doloribus,
vel amori vitsa
hujus,
amiltcrenl
quodpromiserat
Dcus:
qui
nonso-
ltim
verbo,
sed etiam
exemplo
abstulerat omnem
liniorcm; verbo, dicens,
Nolitetimereeos
qui corpus
occidunt;
animamaulemnon
possunl
occidere
(Matlh.
x, 28); cxemplo,
faciens
quod
verbo
prxcepil,
ut nec
eorumverberanliummamis vellet
dcvitare,
nec ala-
pas perculientiuin,
nec salivas
conspuenlium, nec
coronamde
spinis imponcnlium,
neccruceminterfi-
cienlinm: nihil horumvitare
voluit,
cui nihil
opus
crat, propier
eos
quibus
hoc
opuserat;
faciensxgro-
tis de
scipso
mcdicamentum.
Laboraverunt
ergo
marlyres;
et nisi illc
semper
adesset
qui ail, Ecce
ego
vobiscumsum
usque
adconsummalionemsaculi
(Id.
xxvni,
20), ulique
defecisscnt.
2. Est
ergo
inboc
psalmo
vox
conlribulatorum;
et
ideo
utiquemarlyrum
inter
passiones
periclilanlium,
sedde suo
capiie prxsumenlium.
Audiamus
cos,
ct
Ioquamurcum
eisexaffeclu
cordis,
etiamsi nonsimi-
liiudine
passionis.
Illi enim
jam
coronati
sunt;
nos
adluic
periclilamtir
: non
quia
talesnos
persecutiones
urgcnt, qualesipsos urserunt;
sed
fortasse
pejores
in omnimodis
generibus
lantorum
scandalorum. No-
stracnim
lcmpora magis
abundantilloVa
quod
cla-
mavitDominus: Vamundoab scandalis
(Id. xvin,
7).
Et
quoniam
abundavit
iniquitas,
refrigescel
charilcis
mullorum
(ld. xxiv, 12). Neque
cnim el Lot illc
sanclus, inSodomisab
aliquocorporalempersecu-
tionem
patiebalur,
autdiclumilli erat ut nonibi
habi-
taret; persectilio ejus,
facla raala
Sodomilarura
erant
(Gen.xix).
Nunc
ergoj'ara
Christoin
cceloseden-
tc, jamglorilicato, jamsubjeciis cervicibus
reguin
jugoejus,
el
supposiiis
eorurn
fronlibus
signoejus;
jam
nullo remanente
qui palam
Christianis
audeat
insullare,
adhuclameninter
organa
et
syinphoniacos
gemimus;
adlmc-illi inimici
Marlyrum,
quia
vocibus
et ferronon
possunt,
eossua luxuria
persequunlur.
Atque
utinam
Paganostantummododoleremus*! es-
set
qualecumquesolaliura, exspectare
eos
qui
non-
duracruceChristi
sigriatisunt, quando
signenlur,
et
quando ejus
auctoritate
alligali desinant furerc. Vi-
1
McMss.Edd.
vero,
toleraremus.
8137 S. AUGUSTINIEPISCOPI
m
deraus etiam
porlantes
infronte
signumejus,
simul
in
ipsa
fronle
portare impudentiam
luxuriarum,
die-
busque
et solemnilatibus
marlyrum
non
exsullare,
sedinsullare. Et inter hxc
gemimus,
et hxc
persecu-
lionostra
est,
si est innohischarilas
qux
dicat:
Quis
infirmatur,
et non
egoinfirmor
?
quisscandalizalttr,
et
non
ego
uror
(II
6'or.
xi,
29
)?
Nullus
crgo
servusDei
sine
persecutiotie; verumque
est illud
quodAposto-
lusait : Seclet omnes
qui
voluutinChrislo
pievivere,
perscculionempalknlur (II
Tim.
m,
12).
Vidcris
unde,
videris
quomodo
;
diabolus illebifortnisest. Lcoest
in
impctu
,
draco iniusidiis. Leo
miuelur,
inimicus
est;
draco insidietur,
inimicusest.
Quando
nos se-
curi? Eccefiant omnes
Christiani, numquid
et dia-
bolus christianus eiit? Tenlare
ergo
non
cessat;
insidiari non cessal. Infrcnaltiscst
atqueilligalus
in
cordibus
impiorum,
ncsxviat inEcclesiam
,
ct tan-
lumfaciat
quantum
vnlt. Fremunl dentes
impiorum
adverstis
dignilaiem
Ecclcsix et
paccm
Chrisliano-
rum
,
et
quia
nonbabcnl
quid agant sxviendo;
sal-
lando, blasphemando, ltixuriando,
non
inipellunt
corpora
Chrislianorum,
scdlacerant animasChristia-
norum. Clamemus
ergo
una voceomnesverba hxc :
Deus,
in
adjtttorium
meuminlende.
Opus
enimhabemus
sempiicrno adjuiorio
in islo sxculo.
Qttatido
autem
non! Modolamen
l
in tribulatiorie
posili
maximedi-
camus:
Deus,
in
adjuloriitm
meumintende.
3.
[vers.3.] Confundantur
etrevereantur
qui qitw-
runl animammeam. Christus dicit: sivc
caput dicat,
sive
corpus
dicat;
ille
dicit, qui
dixit :
Qttid
me
per-
sequeris(Act.
ix,
4)?
illo
dicit, qui
dixit : Cumnui
exminimismeis
fecistis,mHtifccislis(Matih.xxv, 40).
No:aesl
ergo
vox
hujushominis,
loiius
hominis,
ca-
pitisetcorporis
: non
sxpecommendanda, qnia
nota.
Conftindanlur,inquil,
etrevereantur
qui quarunl
ani-
mammeam. In alio
psalmo
dicil: Considerabamin
dexteram,
el
videbam,
el noneral
quicognosccret
mc:
periitfuga
a
me,
et nonest
qui exqitiral
animamineam
(Psal.
CXLI, 5).
Ibi de
persecutoribus
ait
quia
noncrat
qui exquirerel
animam
ejus;
hicautera :
Confundan-
tur,
el revereantur
qui
quarunt
ctnimammeam.Dolcbat
senoii
qnxri
nd
imitandum; gemebat
se
quani
ad
opprimendum. Quxris
animam
justi,
cumimilari co-
gitas; quxris
aniraaro
jttsti,
cum occidere
cogilas.
Quoniam
duobusmodis
quxritur
aniniahominis
justi,
singuli
in
singulispsalmis expressi
sunt. Illic
dolcl,
quia
nonest
qui requirat
animaro
ejus
adimilandum
passionesej'us
;
hicautera :
Confundatttur
el reverean-
tur
qui quarunt
animammeam.
Quxrunt
animam
ejus,
non ut duas babeanl. Nonenim sic
quaerebant
ani-
mam
ejus, quomodoquxrit
latro tunicamviatoris :
ad hoc
occidit,
ut
exspoliet,
ut
habeat. Qui
autem
persoquilur
ut
occidat,
cxcludit
animam,
non se
vestit.
Quxrunl
illi animara
meam;
occideremevo-
lunt.
Quidergo
tuillis
optas
?
Confundantttr,
el reve-
reantur. Et ubi est
quod
audisti aDominotuo: Dili-
gite
inimicos
veslros,benefacite
his
qni
oderunl
vos,
el
orate
pro
his
qui persequuntur
vos
(Matth. v, 44)
?Ecce
1
Aliquot
Mss.:
Quando
attlemnonmodo;
tamen,
elc.
persecutionempateris,
et malediciseis a
quibuspa-
leris:
quomodo
imilaris
passiones prxcedenles
Do-
mini
lui, pendenlis
in
cruce,
et dicenlis :
Pater,
ignosceillis,quia
nesciunt
quid(aciunt(Luc. xxm, 34)?
Respondct
taliadicenlibus
martyr,
et dicit: Domi-
nummihi
proposuisti dicenlem, Paler,
ignosceillis,
quia
nesciunt
quidfaciunt; agnosce
et vocem
meam,
ut
si,t
et tua.
Quid
enira dixi deinimicismeis? 6'on-
fundantur,
etrevereantur.J amfacla est lalisvindicta
deinimicis
martyrum.
Saulusille
qui Slephanumpcr-
secutus
est,
confususest et reveritus. Anhelabatex-
des, quxrebat quos
attraheret et necaret : atidita
desuper voce, Saule, Saute, quid
me
persequeris
?con-
fususet
prostralus est,
et erectus ad obediendum
qui
inflammalus
erat ad
persequendum (Act. vu, 57,
et
ix, 1, 4,6).
Hoc
ergooptant marlyres
inimicis suis!
Confnndanlur,
et revereantur.
Quamdiu
enimnoncon-
fundualur et
rcverenlur,
necessecst factasuadefen-
dant; gloriosi
sibi
videntur, quialenent, quia ligant,
quiaverberant, quiaoccidunl, quiasaltant, quia
in-
sultant: de his omnibusfaclis
aliquando
confundan-
tur,
et revereanlur. Si enim
confundentur,
et
converlenlur; quia
converti non
possunt,
nisi confusi
fuerint,
ct reverili.
Optemuscrgo
hxc inimicisno-
slris;
securi
oplemus.
Ecce
ego dixi,
et vobiscum
dixerim: omnes
qui
adhUcsaltant et cantant et in-
sultant
Martyribus, confundantur,
et
revereantur;
aliquando
in his
parielibus
lundant confusi
pcclora
sua.
4.
[vers. 4.]
Averlantur
retrorsum,
et erubescant
qui
cogitanlmihi
mala. Primofuil
impeluspersequenlitim;
modo
remansitmalevolentiacogitanlium.
Prorsuslem-
pora
snnt inEcclesia
persecutionis
distincta
sequeli-
tia'. Factus esl
impetus
in
Ecclesiam, quandoreges
perscquebantur
: ct
quiaprxdicti
erant
reges
et
per-
secuturi et
credituri, implelo uno, ulique
alteruni
sequebalur.
Faclura est etillud
quodconsequensfuil;
crediderunt
reges,
dala
pax
est
Ecclesix, ccepil
essein
culmine
digniiatisEcclesia,
etiaminhac
lerra,
eiiam
in hacvita : sed non deest fremitus
persecutorum;
irapelus
suos ad
cogitationes
verlerunt. Inillis
cogi-
talionibus
tanquam
in
abyssoligalus
cst
'
diabolus;
fremit,
el non
erumpit.
Dictutnest enimde histem-
poribus
Ecclesix : Peccalor
videbit,
et irascetur. Et
quid
faciet?
Numquid quod primo? Altrahe,
liga,
pcrculc.
Nonfacithoc.
Quidergo
?Dentibussuis
fren-
det,el
labescet
(Psal. cxi, 10).
Ethis
tanquara
itasci-
lur
raartyr;
et lamen
pro
his orat
marlyr. Quomodo
enimbene
optavit
illis de
quibus dixit, Confundan-
lur,
et revereantur
qui qumrunt
animam
meam;
sic et
nunc,
Avertanlur
relrorsum,
et erubescant
qui cogitant
mihi mala.
Quare?
Ut non
prxcedant,
sed
sequanlur. Qui
enim
reprehendit
chrislianamre-
ligioncm,
et consiliosuo vnlt
vivere, quasi prxcede-
1
sicmeliorisnotaeMss. At
EdcL,
inEcclesia
persecutione
distincta.
Sequeresequenlm.
*
Lov.,
visco
ligatus
ett.
Abesl,visco,
abEr.et
plerisque
Mss.,
sed
quidatnhabent, colliqalus
est : Alluditur hicad
illud
Apocalypseos 20,
2
'
Etliamitctnn
per
annos
niitle,
ei
miiiteumin
ubtjsstim,
elc.
869
ENARRATIO1NPSALMUMLXIX.
870
re vultChristum;
ut illevidehcet erravent,
et mva-
lidus
infirmiisqne
fuerit, qui
vel voluerit
pali
inler
manus J udxorum,
vel
potucrit:
ille autemcordatns
sit cavens ista
omnia,
declinans
mortem,
mentiens
cliam
inique
ne
nioriatur,
interficiens animain suam
ut vivat
corpore, magni
consilii
prudenlisque
sibi vi-
delur. Prxcedit
reprehendens
Christum
;
veluli ante-
cedit Clirislum: credat in
Chrislum,
et
seqnalur
Christum. Nam
quodoptatuin
estmodo
perseculoribus
cngitantibus
mala,
dixit hoc
ipse
DominusPetro.
Prxcedcre
quippc quodam
loco Petrus voluit Domi-
num.
Loquebalur
cnim Salvator dc
passionesua,
quam
si non
suscepisset,
nos salvi non
essemus;
et
Peirus
qui paulo
ante eum confessus erat Filium
Dei,
ct inilla confessione
appellaluserat Petra,supra
quam
labricarelur
Ecclcsia, paulopost
Dominodicenle
defultira
passionesua,
ait :
A6si7,
Domine
;
propilius
eslo
tibi,
non
fiel
istud. Paulo
anle,
Bealus
es,
Simon
Bar
J ona, quia
non libi revelavitcaroet
sanguis,
sed
1'aler meus
qui
incmlisesl: modo
repentc ,
Redi
post
me,
sataita.
Quid est,
Redi
post
me?
Sequere
me.
Prxcedere
me
vis,
consiliura mihi dare
vis;
meiius est ut consilium mcum
sequaris:
hoc
est,
Redi
relro,
redi
post
me. Antecedentem
compe-
scit,
ui rctro
redeat;
et
appcllat
salanam
, quia
vult
prxcedcre
Dominum. Paulo
ante,
Beattts:
modo,
Satdnas. Undc
paulo ante,
Bealus?
Quia
twn
tibi, inquit,
revelavit caro e.t
sanguis,
sed Pa-
termeus
qui
in cmlisest. Unde
modo,
Salanas?
Quia
non
sapis, inquit, quw
Dci
sunt, sedqua
sunl hominum
(Matth. xvi, 16-23). Qui crgo
volumusrectecelebrare
nalalilia
martyrum,
desideremus imitationem
marty-
rum
;
nevelimus
prxcedere marlyres,
etmelioriscon-
silii nobis videri
esse, quia
evitamus
passiones pro
justitia
ct
pro
fide, quas
illi non cvitaverunt.
Ergo
illi
qui cogitant
mala,
et in luxuria nulriunt corda
sua,
avertantur
relrorsum,
et erubescant.Audiant ab
Aposlolopostea
diccnle
:
Qttemautemfructum
habuistis
aliqttando
in
quibus
nuncerubescitis
(Rom. vi, 21)
?
5.
Quidsequitnr
?Avertanturstalimerubescentes
qui
dicuntmihi
:
Euge, euge.
Duo
suntgenera persecuto-
rum; vitiiperanlium,
et adulantium.Plus
persequitur
lingtia
adulatoris, qiiam
manus
interfecloris;
namet
ipsamcaminum
dixit
Scriplura.
Certecum de
perse-
cutione
loqueretur Scriptura,
dixit t
Tanquam
aurum
m
(ornaceprobavit
illos,
de
marlyribus interfeclis,
et
sicut liolocausti hostiam
l
accepit
illos
(Sap. m, 6).
Audi
quia
et
lingua
adulanlium talis est :
Probatio,
inqtiit, argenti
etauri
ignit;
vir aulem
probatur per
os
laudantinmeum
(Prov.
xxvn,
21). Ignis ille, ignis
et
istc;
de
utroque
le salvum
oportet
exirc.
Fregit
tc
reprehensor,
fractus es
*
in fornace
tanquam
vas
flciile.Formavit te
verbum,
ct venit lentaiio tribula-
tionis: illud
quod
formatumest,
oportet
ut
coquatur;
si beneformatum
cst,
accedit
ignis
ut (irmet. Undeille
1
Prolwenotse
Mss.,
holocattstumhosliam: Alii
quitlam,
holocaustahosliam.Porro
apud
LXX
legitur, olokarpoma
thnsias,
holocaustumhostue.
*
Aliqttot Mss.,factus
es: et
pauloinfra,
accedit
ignis,
et
firmal.
dicebat in
passione
: Aruil sicutleslavirlusmea
(Psal.
xxi,
10').
Passio
quippe
et caminustribulationis fece-
rat forliorem. Rursus si lauderisabadulanlibusetas-
sentantibus,
et annueris
eis,
veluli emens
olcum,
nontecum
portans, sicutquinque virginesinsipientes
(Matth. xxv, 3);
erit caminusfracturx tux etiamos
laudantiumte. Sedsinehis non
possumus;
necesse
est titetintrerausin
hxc,
et exearaus inde : intremus
in
vituperationeraaliquam
malorumet
improborum,
intremus et in assentationem
aliquam
adulatorum
;
sedexireinde
opus
est.
Rogeraus
eumde
quo
dictum
est,
CustodiutDominusintroitumtuumet exitumtuum
(Psal. cxx, 8);
ut intrans
inleger,
sic exeas
inleger.
Aitenimet
Apostolus
: Fidelisest
Deus, qui
non vos
sinatleniari
supraquampoleslis.
Eccehabes
ingressum.
Non
dixit,
Nontentemini:
qui
enimnontentalur non
probatur;
et
qui
non
probalur,
non
proficit. Quid
crgooptavit
? Fidelis
Deus, qui
non vos sinat tentari
supraquampotestis.
Audisti
ingressum;
audi et ex-
ituin : Sed
faciet
cumtentationeetiam
exitum,
ul
possilis
lolerare
(I
Cor.
x, 13). Ergo
et illi averlantur statim
erubescentes
qui
dicunl mihi:
Euge, euge. Quare
enim
melaudant? Laudent Deum.
Quis enimego sum,
ut
lauder inme? aul
qttidcgo
feci?
quidhabeo qucd
non
accepi?
Si
accepisti, inquit, quid gloriarisquasi
non
acceperis(Id. IV,
7)
?Averlanlur
ergo
slatimerubescen-
tes
qui
dicunt mihi:
Euge, euge.
Tali oleo
pingue
factumest
caput
hxrelicoruro
(Psal. CXL, 5),
cumdi-
cunt, Egosum, egosum,
etdickur illis
:Tu,
Domine.
Acceperunt Euge, euge;
seculi sunt
Euge, euge
: facli
sunt ducescxci cxcorum
sequentiura(Malth. xv, 14).
Aperlissimis
vocibus Donatodicuntur istacantata :
Euge, euge,
dux
bone,
dux
prxclare.
Et*nondixit
ille,
Avertantur
slatim,
el erubescant
qui
dicuntmihi:
Euge,
euge;
nec eos
corrigerevoluit,
ut Christo dicerent :
Dux
bone, duxprxclare.
Atvero
Apostolus
reformi-
dans
Euge
hominum,
ut verelaudarelur in
Chrislo,
noluit sc laudari
pro Christo;
dicenlibusquequibus-
dam, Egosum
Pauli, respondit
in liberlate
Domini,
Numquid
Paulus
crucifixus
est
pro
vobis? aul innomU
nePauli
baptizuti
estis
(lCor.
l,
12, 13)? Ergo
dicant
marlyres
in
persecutione
etiam
adulantium,
Averlan-
lurstalimerubescentes
qui
dicuntmihi :
Euge, euge.
6.
[vers. 5.]
Et
quid fit,
cumilli avertuntur
,
et
erubescunt
omnes;
sive
qui quxrunt animammeam,
sive
qui cogitant
mihi mala
,
sive
qui perversa
et si-
roulala
benevolenlia, lingua
volunt emollire
quod
feriant;
curofuerint et
ipsi
aversi et
confusi,
quid
fiet?
Exsullent,
et
jucundenlur
in te: nonin
me,
non
in
illo,
aut in
illo;
sedin
quo
facli sunt lux
qui
fue-
runt lenebrx.
Exsullent,
el
jucundentur
in
te,
omnes
qui qumrunt
te. Aliudest
quxrere
Deum
,
aliud
qttx-
rerebominem. J ucundentur
qui qumrunl
te. Non
ju-
cundabuntur
ergo qui quxrunt
se
%quosprior qux-
sisti
antequamquxrerent
te. Nondum
quxrebat
ovis
illa
pastorem;
aberraverat a
grege
: et descendit ad
eam; quxsivit eam, reportavit
inhumerissuis
(Luc.
1
sicMss.
AtEdd.,canlica.
%
negtusMs.,
0!
quaritnt
nonte.
71
^
J S.AUGUSTINIEPISCOPI 872
xv, 4, S).
Conlemnet
te,
o
ovis, quserentemse, qui
prior quxsivit
contemnentem
se,
et non
quaerenlem
sc?J am
ergoquxrere
eum
incipe, qui prior quxsivit
tc,
et
reporlavit
in humeris suis. Fac
quod
ait ':
Qua
suntoves
mea,
vocernmeam
audinnt,
et
sequunlur
me
(J oan. x, 3).
Si
ergoquxris
eum
qui prior qux-
sivil
te,
ct ovisfactaes
ejus,
cl audisvocero
pasloris
tui,
et
sequeriseum;
vide
quid
libi dese
oslendit,
\
quid
de
corporesuo,
ne in
ipsoerrares,
neinEcclc-
sia errares
,
ne
quis
tibi diceret : Christus
cst, qui

non esl
Christus;
aut Ecclesia
est, qux
nonest Ec-
clesia. Mulli enim dixerunt carnem non babuisse
Christum,
et nonin
corpore
suo resurrexisseChri-
stiitn
: noli
sequi
voces corum. Audi vocem
ipsius
pastoris, qui
indutusest
carne,
ut
quxreret perditam
carnem.
Resurrexit,
et ait:
Palpate,
et
videte,quia
spiriius
carnemet ossanon
habel,
sicul mevidetisha-
bere. Ostendil se
tibi;
vocem
ejus sequere.
Ostendit
ct
Ecclesiam;
ne
quis
te fallat nomine Ecclesix
:
Oportebat, inquit,
Chrislum
pati,
el
resurgere
a mor-
tuislertia
die,
et
pradkari
innomine
ejuspmnilenliatn
el remissionem
peccatorum
per
omnes
gcntes,incipicn-
tibusab J ertisalem
(Luc.
xxiv
,
39
, 46, 47).
Ilabcs
vocem
pasloris
tui;
noli
sequi
vocem alienorum
(J oan.
x, 5)
: et furemnon timebis
*,
si vocem
pa-
slorisfueris secutus. Unde autero
sequeris?
Si nec
cuiquam
hominumdixeris, quasi ejus
merilo,
Euge,
euge;
neccum
gratulalione
audieris,
neoleo
peccatoris
pinguescal caput
luum
(
Psai.
CXL,
5).
Exsultcnt,eiju-
cundenlurin
le,
omnes
qui quwrunl
le;
eldicanl.
Qtiid
di-
cantquiexsullant?Sempermoani^celurZ)ominus.Dicant
hocomnes
qui
exsultanl el
qtixrunt
le.
Quid?Semper
tnagniftcclttr
Dominus,qui diligunl
salulareluttm.Non
tanlum
magnificelur
Dominus
,
sed etiam
semper.
Ecce
crrabas,
ctaversusabeo eras: vocavil
te; magnificetur
Dominus. Ecce
inspiravit
tibi confessionem
peccalo-
rum: confessuses,
dedil veniam
; magnificelur
Domi-
nus.
J amccepistijuslc
vivere; jamputoquasijusium
est
ut et tu
magnificeris.
Etcnim
cum tevocaret erran-
tcm, magriificandus
erat Dominus;
cumtihi conli-
lenti
peccata
dimisit, magnilicandus
crat Dominus
:
modo
jam
audiens
verba
cjus
coepisliproficere, justi-
ficatuses
, pervenisli
ad
quamdam
virlutis excellen-
tiam; dignum
est ut et tu
aliquando magnificeris.
Dicant:
Semper magnificelur
Dominus.Peccalor es;
magnificetar
ut vocet: confiteris; magnificelur
ut
igno-
scat :
jamjuste
vivis; magnificetur
ul
regat
:
perse-
veras
usque
in finem; magnificetur
ut
glorificct.
Semperergomagnificetitr
Dominus.Hoc dicant
jusli;
hoc dicanl
qui quxrunl
cum.
Quisquis
hocnon
dicil,
non
quxrit
eum.
Ecce, tnagnificetur
Dominus.Exsul-
tent et
jucundenlur
omnes
qui quarunt
eum
;
et
dicant,
.Semper
magnificetur
Dominus, qui ditigunl
satulare
cjtts.
Ab illoest enim
illis
salus,
non ase. Salutare
Domini Dei noslri,
Salvalor
Dominusnoster J cstts
Christus
:
quisquis
diligit
Salvatorem
,
conliletur se
1
Omnes
prope
Mss.:contemneite
jamquwrenlem
se?
J am
ergoquwres
ettm
quipriorquwsivil le,facquodtiU,
etc.
8
Mss.
magno
consensuferunt: Ao/ivocem
sequi
Uttro-
manet
fwrum.
cavebis,
si voccm
pasloris,
ete.
sanalum;
quisquis
se confitelur sanatum
,
fuissese
conlitelur
xgrolum.
Dicant
crgo, Sempermugnificelur
Dominus,
qui diligunt
salularetuum: non salulare
suum
, quasi
se
ipsi salvent;
non
quasi
salutarelio-
minis, tanquam
abillosalvcntur.
Nolite, inquit,
con-
fidere
in
principes,
el in
fitios
Iwininum
,
in
quibus
non
est salus
(Psal. CXLV, 2,3). Quare
hoc? Domini est
salus,
et
super populum
tuumbenedictiotua
(Psal. nr,
9). Ergo, Sempermagnificelur
Dominus.
Qui
hocdi-
cunt?
Qui diligunl
salularetuum.
7.
[
uers.6.
]
Ecce
magnificelurDominus;
nunquam
tu, nusquam
lu?Inillo
aliquid,
inmenihil: si autcm
inillo
quidquidcgo;
ille,
non
ego.
Tu
ergoquid? Ego
vero
egenus
et
pauper
sum. Illedives
,
ille
abundans,
illenullius
indigens.
Ecce lumenmeura
,
eccc undo
illumiiior; quoniam
clamo: Tuilluminabishtcernam
tneam,Domine;
Deus
meus,
illuminabistenebrasmeat
(Psal. xvu, 29).
Domimtssolvit
compeditos;
Dominus
erigitelisos;
Dominus
sapientesfacit
cwcos
;
Dominus
custodit
prosclytos(Psal. CXLV,
7). Quidergo
tu?
Ego
vero
egentts
el
pattpcr. Egotanquampupillus;
anima
mea
lanquam
vidua destitula cl dcsolala: auxilium
quxro; scmper
infirmitatemmeamconfiteor.
Ego
vero
egenus
el
pattper.
Donalasunt mihi
peccala; jamccepl
sequi prxccpia
Dei : adhuc lamen
egenus
et
pauper.
Uiideadhiic
egenus
el
pauper
?
Quia
videoaliam
legem
in membrismeis
repttgnantemlegi
menlismea
(Rom.
vn,
23).
Uude
egenus
et
pauper?Quia,
Beati
qui
esu-
riunt,
el siliunl
juslitiam(Matlh.
v,
6).
Adhuc
esurio,
adhucsilio: saluritas meadilala
est;
nonablala.
Ego
vero
cgentts
cl
pauper; Detts, adjuva
me. Unde
ccepit,
Deusin
acljulorium
meum
intende; Deus, adjuva
me.
Rectissimect Lazarus
Adjutus inlerprelari dicitur;
ille
cgenus
ct
pauper, qui
ablatusest insinumAbrahx
(Luc.
xvi,
22)
: et
gerit lypum
Ecelesix
Dei, qnse
semper
confiteri debel
adjutorio
sihi
opus
esse. Hoc
est
vcrum,
hoc est
pium.
Dixi Domino: Deusmeuses
lu.
Quare
?
Quoniam
bonorummeoruntnon
eges(
Psal.
xv, 2).
Ulcnon
eget nostri;
nos
cgemusipsius
: ideo
verus Dominus. Namtu non valde verus dominus
servi
lui; ambohomines, ainboegentes
Deo.Siautem
putas egere
tui servum
tuum,
ut des
panem; eges
et
luservi
lui,
ul
adjuvet
laborestuos:
uterque
vestrum
altero vcstrtim
indigct. Itaque
nullus vestrumvere
dominus,
et nullusveslrumvereservus. Audi verum
Dominum, cujus
verus cs servus : Dixi Domino:
Deusmeuses tu.
Quare
tuDominus?
Qtioniain
bono-
rttmmeorttmnon
eges.Quid
autemlu?
Ego
vero
egenits
et
pauper.
Ecce
egenus
et
pauper; pascatDeus,
suble-
vet
Deus, adjuvet
Deus:
Deus,inquit, adjuva
me.
8.
Adjutor
et erutormeuses
tu, Domine;
netar-
daveris.Tu
adjutor
eterulor:
indigeo
auxilio,adjuva;
implicatus
sum
,
erue. Nemo enimeruet de
implica-
tionibus,
nisi tu. Circumstant nosnexusdiversarum
curarum;
hinc
atque
indedilaniamur
quasi spinis
et
sepibus,
ambulamus
anguslam
viam;
fortassehxsi-
musin
sepibus
: dicamusDeo,
Tueserulormeus.
Qui
ostendit
angustam
viam
(Matth.
vn
, 14),
feoitut
sequcrcmur.
Hxc vox
perseverct
in
nobis,
fralres.
875
ENARRATIO
INPSALMUMLXX.
874
Quantumcumque
hic vixerimus, quanlumcumque
hic
profecerimus,
nemodicat: Sufficitmihi; justtis
sum.
Qui dixerit,
remansit
in via
,
non novit
pervenire.
Ubi dixerit, Sufficit;
ibi hxsit. Altendc
Apostolum,
cui nonsufficit;
vide
quomodo
sevult
adjuvari,
donec
perveniat:
Fratres
, inquit, ego
mcnonarbitror
ap-
prehendme;
ne illi sibi viderentur
apprehendisse,
quibus
rursusdicit, Qui
se
putataliquid
scire,
nondum
scit
quemadmodum
oportelscire

(I
Cor.
viu, 2). Quid
ergo
ail ? Fratres
, ego
mcnonarbilror
apprehendisse.
Supra
dixerat,
Non
quiajam
acceperim,autjamper-
fectus
sim;
et ibi
sequilur,
Fratres, cgo
metionarbilror
apprehendisse.
Si nondum
accepit, egenus
el
pauper
esl : si nondum
perfeclus
est, egenus
el
pauper
esl.
Benedicit: Deus, adjuva
me. Sed
intelligitaliquid
,
ct excelsius inlelligit.
Vide lamen
quid
dicat: Ei
autemqui polestsuper
*
omnia
faceresuperabundantitis
quampelimus
et
inteltigimus(Epltes.
ni, 20).
Vide
ergo
quianonduropervenit,
nondumapprehendit.Quidergo
ait?
Fratres,ego
menonarbitror
apprehendisse
: untim
autem,
qum
relro
oblilus,
in ea
quw
anlesunl extenlus,
secundumintenlionem
sequor
ad
palmamsupernm
voca-
lionis
(Philipp.
in, 12-14).
Ille
ergo
currit,
tuhxsi-
sti.Illedicitnondumse
perfectum;
ct tu
jam
de
perfe-
ctione
gloriaris'.
Confundanlur
qui
libi dicunt:
Euge,
euge.
Confundarisinter illoset
lu, quia
lulibi dicis:
Euge, euge.
Qui
enim
seipsum
laudal,
sibi dicit:
Euge, euge
:
qui
ab aliis laudattir el
consenlit,
non
pertat
oleum
secum;
deficiunt faces,
clausurusest
illeianuam
(
Matth.
xxv, 3,10).
9. Hoc
ergo
nosdocuit
psalmus
iste
breviter,
cha-
rissimi,
ex admonitionesolemnitatis
martyrum,
ut
inlelligamusquia marlyres
tribulationembic
passi
sunt
corporalcm:
nos in
quanlacumquepacesimus,
nccesseest
patiamur
trihulationem
spirilualem;
et
nccesscesl ut intcr scandala,
el zizania,
et
paleam
gemal
Ecclesiacl illa
massa,
donecmessis
veniat,
do-
necvenlilabrum,
donec
veniat ultima ventilatio,
ut
separeturpalea
afruroento,
donecad horreumred-
igatur(Id.
xui, 30,
et
iu, 12). Quod
donec
fiat,
cla-
mcmus:
Ego
vero
egenus
et
paupersum; Deus,adjuva
me:
adjutor
ineuses
tu,
Domine;
nelardaveris.
Quid
est,
rVelardaeeris?
Quia
multi dicunl;
Longum
esl ut
veniatCbristus.
Quidergo, quia
dicimus,
Netardave-
ris? venturusest antequam
staluit venire?
Quid
sibi
vulthocvotum,
Ne tardaveris?Nemihi tardiusvi-
deatur
quod
venluruses. Tibi enim
longum
videlur;
nonDeo
longum
videtur,
cui milleanni diesunus
est,
vel trcs horx
vigilix(Psal. LXXXIX, 4).
Sedtusi non
habucris tolerantiam,
lardumtibi eril: et cumtibi
tardum
crit,
defleelerisab
eo,
et crissimilisillis
qui
inercmo
fatigali
sunl,
el festinaveruntaDeo
petere
delicias,quas
illisin
patria
reservabat;
et cumnon
darenlur
delicisein
itinere, quibtis
forte
corrumpe-
rcntur,
murmuraveruntadversus
Deum,
et rediernnt
eordcin
J 2gyptum(/food.
xvi, 2,
el Act.
vit,39);
1
Er.el
Lov., oporteat
eumscire. At
Mss.,oportel
sctre.
*
Hicinfekl.
deest,super
:
qiue
voxexstat;nMss.etin
gneco
textu
Apostoli.
SANCT.AcausT. IV.
unde
corpore
fuerant
separati,
corderedierunt. Noli
ergo
tu
sic;
noli sic: timeverburoDomini
dicenlis,
MementoteuxorisLot
(Luc. xvn, 52).
Et
ipsa
in
via,
jam
liberatade
Sodomis,
retro
respexit;
ubi
respexit,
ibiremansit: factaest statuasalis
(Gen.xix, 29),
ut
condiatte.
Exeraplo
enimtibi data
est,
uttucor ba-
.
beas,
nonremaneasfatuusinvia. Altendercmanen-
tem,
el
transi;
attende
respicientemrelro,
et tuin
anterioraextenlus
eslo,
sicut Paulus.
Quid
est non
respicere
retro?
Quaretro oblitus,inquit. Ideoseque-
ris vocatusad
supernampalmam
de
qua<posteaglo- ;
rieris.
Quia
idem
Aposlolus
dicit:
Superest
mihicoro-
>
najuslitia, quam
mihireddelDominusinillo
diejustus
'.
jttdex(II
Tim.
IV,8).
IN PSALMUM LXX
ENARRATIO.
SERHOI.
De
primaparte
Psalmi.
1. Inomnibus
Scripturis sanctis, gralia
Dei
quae
liberat noscommendatse
nobis,
utcommendatosha-
beatnos.Hocinislo
psalmocanitur,
de
quo
cuinVe-
straCharitaie
loqui suscepimus.
Aderil
Dominus,
ut
siceamcorde
concipiam,quomododJ ghumest;
el sic
eam
promarri,quomodoexpedit
vobis. Multumenini
movetDei amor ettimor : timor
Dei, quiajuslusest;
amor, quia
raisericors est.
Quis
enimei
diceret,Quid
fecisli(Sap. xn, 12),
si daranarel
injuslura
'?
Quanla
ergo
misericordia
ejus,
ut
justificctinjustum?
Exhoc
prxlecluro
nobis et
Apostolum
audivimuseamdcm
maxime
graliam
commcndantem: dc
cujus
commen-
dalionehabebat J udxos
iuimicos,
veltit de
Lcgis
lit-
tera
prxsumenles, ettanquamjustiliara
suam
diligen-
tes
atqtiejactantes; dequibus
dicit: Testimonium
per-
hibeo
illis, quia
zetumDei
habenl,
sednonsecundum
scienliam.El
tanquaro
ei
diceretur, Quid
cst enimha-
berezelumDei non secundumscienliam?
subjecit
conlinuo,Ignorantes
enim
Deijusliliam,
el suamvolen-
tes
constitttere,juslitia
Dei nonsunt
subjecli (Rom.x,
2, 3). Glorianles, inquit, tanquam
de
operibus,
ex-
cludunt ase
gratiam;
et
tanquam
de sanitate sua
falsa
prxsumentes respuunt
medicinam.Conlratalcs
enimet Dominusdixerat: Nonveni vocare
justos,
sed
pcccalores
in
panilenliam;
nonesl
qpus
sanis
medicust
sedmalehabentibus
(Matlh. Ix, 13,12).
Hxccst
ergo
totascientia
magna,
horainem' scire
quiaipseper
se
nibil
est;
ct
quoniamquidquidest,
a Deo
esl,
et
pro-
pler
Deumcst.
Quirf
enim
habes,inquit,quod
nonac-
cepisli
?Si autemet
3
accepisli,quidgloriarisquasi
noit
acceperis(l
Cor.
iv,
7)?
Hanc
gratiam
commendaL
1
Edd.,juslum.
veriuscorb.
optitnx
notx
Ms, injustmtt.
Namid
Auguslinus postearepetit
n. 15. si ttanmesomnes
iniquos...
si massam
istammiquitalis damnes,quisquam
tibi
dicet,
Iniuste
fecisti?Nequeprofecto
dicereausus
sit,
justumafiquemjudicis
Dei sententia
possedignutnpcena
ttori,
sive
jjronuntiari
:
quod
omnino
signilicaturverbo,
dumrtwe.
l\es[>icere
videluradverba
Sap.
xu,12..
*
Am.Er.ettres
Mss.,
hominis.
3
Edd.
emitlunt, el, qiiod
in Mss.
exslat,
el iii texlu
grxcoApostoli.
(Vingl-hmt.J
BW
S. AUGUSTIMEPISCOPI 876
Apostolus;
(iinchabere meruil mimicosJ udxos,
de
liltera
Legis
et desua
justitia gloriantes.
Hanc
ergo
coromendans
in
lecliope
qux
lecta
est,
sicait:
Ego
enimsumminimus
Apostolorum, qui
nonsum
dignusvo-
cari
Apostolus, quiaperseculussumEccksiamDei(lCor.
xv, 9).
Sedideo
misericordiam, inquit,
consecutus
sum,
qttiaignoransfeci
inincredulitate.Deinde
paulopost,
Fidelissermo
est,
inquit,
et onmi
aceeptionedignus,
quia
Cltrhtus
J esusvenilin
l
tnundum
peccalores
sulvos
facere,quorumprimusego
sum.
Numquid
anteillum
nonerant
peccatnres?
Quid
est
ergo, primusego?
An-
tecedens
c-mnesnon
lempore,
sed
malignitate.
Sed
ideo, inquit,
misericordiamconsecutus
sum,
ui iume
oslenderelChristusJ esusomnem
longanimiiatem,
adin-
formationem
eorum
qui
crediturisuntilli invilamwter-
nam
(I
Tim.
i,
13,15,16):
id
est,
ut
unusquisquepec-
cator el
iniquus jam
de se
desperans, jam
habens
quasi gladiatoriumanimum,
ut ideo faciat
quidquid
vult, quia
necessariodamnandusest,
rcspiciat
tamen
ad
aposlolumPaulum,
cui
tanla crudelilas, tantaqtie
isaliliaa Deodonata
est; et, nqn
dese
desperando,
convertaturadDeum.Hanc
ergogratiain
commendat
nobisDeuset inislo
psalmo;
inlueamur
illum,
et vi-
deamusanita
sit,
anforte
ego
aliler
suspicer.
Etenim
arbitror bunceumhabere
affectum,
et hoc omnibus
prope
suis
syllabis
resonare: id
est,
hocnobiscom-
mendare, graliam
Dei
graluitam, qux
nosliberat
in-
dignos,
non
propter nos,
sed
propter se;
ut etiarasi
nonhoc
dicerem,neque
hoc
jirxlocutusessem, quili-
bel mediocriscordis
homo,
altenteaudiensverba
ejns-
dem
psalmi,saperel hoc;
et forte
ipsisverbis,
si aliud
habebat in
corde, mutarelur,
etfieret
quod
hicsonat.
Quid
est hoc?Ut tota
spes
nostrainDeo
sit, nihilque
denobis
tanquam
denostrisviribus
prxsumamus;
ne
nostrumfacienles
quod
abillo
est,
et
quodaccepimus
amittamus.
2.
[vers.1.]
Tilulus
ergo
est
psalmi hujus,
ut so-
let lilulus indicans in limine
quid agatur
indomo:
Ipsi
David
filiorumJ onadab,
el eorum
quiprimicaptivi
ducii sunt.J onadabhomo ftiit
quidam,
commendatur
nobisex
prophetiaJ eremix, qui
Dliissuis
prxcepe-
ral ul vmumnon
biberent, neque
in
domibus,
sed
jn
tabernaculishabitarent.
Prxceptum
autem
palris
filii
tenuerunl et
servaverunt,
etexhocbenediciaDomino
meruerunt
(J erem.
xxxv,
6-10).
Dominusaulemhoc
non
prxceperat,
sed
paler ipsorum.
Sic autemhoc
acceperunt, lanquamprxceptura
a DominoDeosuo:
quia
etsi Dominusnon
prxceperat,
ut nonbiberent
vinum,
et inlabernacnlis
habitarenl; prxcepcral
la-
men
Dominus,
ut filii
patri
obedirent. Inea
ergo
re
solafiliusnondebet obcdire
patri
suo,
si
aliqnidpa-
ler
ipsiusjusserit
conlraDominumDeum
ipsius.
Ne-
que
enimdebet irasci
pater, quando
ei
prxponitur
Deus. Ubi aulemlioc
jjubelpater quod
conlraDeum
non
sit,
sic audiendus
est, quomodo
Dcus
;
quia
obe-
dire
patri jussit
Deus. Renedixil
ergo
DeusfiliosJ o-
nadab
propterobedientiam,eosqueobjecit
inobedienti
populo
suo, exprobrans
quia
cumfilii J onadabobe-
1
Edd.,
inhuncmundum.
vox, hunc,
abestaMSS. eta
lextu
grxcoApostoli.
dicntesessent
palri suo,
illi nonobedirentDeosuo.
Cumautem
ageret
ista
J eremias,
id
agebal
cum
po-
puloIsrael,
ul
parqrenl
sead
caplivilalem
ducendos
essein
Babyloniam,
et iionresislerent voluntaii
Dei,
nec
spcrarent aliud, nisi
quia
fuluri essent
captivi.
Videlur
ergo
inde coloratuslitulus
hiijtispsalmi,
ut
cuin
dixisset, filiorumJ onadab, subjicerel,
eteorutn
qui priiuicaptivi
ducti sunt: non
qttia
filii
J onadabea-
ptividucli suni,
sed
quiaillisqui caplivi
ducendierant
oppositi
suntfilii
J unallab, quiapatri obedienleser.ini;
ut
inlelligcrcnl
illi
propterea
sefieri
captivos,quia
Deoobedientesnonfuerunt. Acccditeliam
quia
J o-
nadab
interpretatnr
DoniiniSponianeus.Quidesthoc,
Doniini
spontancus?
Deovolunlale
1
Iibenlerserviens.
Quidest,
Doniini
sponianeus?
In
mesunt, Deus,
vola
lua,
quw
reddamlaudislibi
(Psal. LV,12). Quidcst,
Domini
sponlaneus?
Volunlarie
sacriftcabo
libi
(Psal.
LIII,8).
Si cnini
disciplinaapostolica
servummonet
nt homini domino
suo,
non
lanquam
ex
necessitale,
sedexvoluniale
serviat;
et lihcnler
serviendose in
cordeliberum
faciat; quanlomagis
Deo
toia,et
plena,
etlibenti voluntaie
serviendum
est, qui
videt
ipsam
volunialemluain?Namsi servus tibi nonex
animo
serviai,
manus
ejtts,
faciem
ejus, prxsentiam
ejuspo-
tes
vidcrc;
cor
ejus
non
poles:
cl lamenait illis
Apo-
stolus,
Nonadoculumservientes.Et
quidest,
Non
ad
oculuut?
Quidergo,
visurus est dorainusmeus
quo-
modoilli
serviam,
ut dicasniihi: Nonadoculttmser-
vientes?
adjecil:
Sed
quasi
serviChristi.Dominusho-
monon
videl;
sedDominusChrislusvidet. Ex
anhiw,
inquit,
cumbonavoluntalea
(Ephes.
vi, 6,
7).
Talisfuit
J onadab;
id
est,
hocnomen
ipsiusinlerpretatur. Qui
sunt
ergoqui primi captivi
ducli sunt?Ducti suut filii
Israel
captivi primi,
et
secundi,
et
tertii;
sed
pro
his
Psalmus,
aut dehis
Psalmus, qui primi
ducti
sunt,
nonhocsonat : idem
ipse psalmus discussus, pcr-
scrutalus, interrogatus
omnibus versibus suis aliud
tibi
dicil,
non de illisse
loqui, qui
hominesnescio
qui,
nescio
quando,
irruentibus
hoslibus,
in
Babylo-
niam
captivi
ductisunlex
J erusalem-SeddicitPsal-
mus, quid, nisiquod
audislisab
Aposlolo?
Comnien-
dat nobis
graliamDei;
commendal
nobis,quia
nos
per
nosmetipsos
nihil siimus: commendat
nobis, quia
quitlquidsumus,
illiusmisericordia
sumtis;
quidquid
autemexnobis
sumus,
mali sumus.
Quare
ergo,
ca-
ptivi?
et
quare
nomine
captivitatis
commendalur
ipsa
gratia
liberatoris?
Aperit3,
ipsedicit Aposlolus
: Con-
detector
legi
Dei secunduminterioremhominem: video
autemaliam
legem
in membrismeis
repugnantemlegi
menlis
mew,
et
caplivum
meducentemin
tegepeccali,
quw
esl inmembrismeis.Ecce hahesduci
captivum.
Quid
ergo
commendatiste
psalmus? Quod
sequitur
ibi
Aposlolus:lnfelix ego hotno,
quis
meliberabitde
corpore
tnorlis
hujus?
GraliaDei
per
J esumChrislum
Dominumnoslrum
(Rotn.vn,
22-25). Quareergopri-
1
SicMss.At
Edd.,Deivoluntati libenterserviens.
2
HicinF.dd. additur:ivon
quiufitii
J onadab
caplividucli
sunt;etsequitur,
talis
fuit, etc.,
sedverbaillaabsunta
melioribusMss.
3
AliquotMss.,
cominendantur ?
rpsagratiatiberalofif
aperilnr. .
H7
ENARRATIOIN PSALMUMLXX.
m
mi? Namdictumest, quare captivi.
Quantum
arbi-
tror,
et bocelucet. Qnoniam
in
comparatione
filiorum
J ouadab
omnis inobedicnliaculpata
est. Per inobe-
dientiamautemcaptivi
facti sutnus, quiaipse
Adam
nonouediendo
peccavit.
Dictumest aulemabeodem
Apostolo,
quod
et verum
est, quia
<omnesinAdam
moriuntur, inquo
omnes
peccaverunt
i
(Rom.
v, 12).
Meritoet<
priini
ducli sunt
caplivi;
>
quia
(
primus
homodeterra lerrenus,
secundus
homodecoalocce-
lesiis; qualis
terrenus,
taleset
terreni; qualis
ccele-
slis,
lalcs et ccelestes. Sicut
porlavimus
imagincm.
tcrreni, portemuselimaginemejus
qui
decoeloest. >
Prinuis homo
caplivos
nos
fecil;
secundushomouos
dc
caplivilate
liberavil. Sicut
enimin Adamomnes
moriunltir,
iiaetinCltristoomnes
vivificabunlur(I
Cor,_
xv, 47-49, 22).
Sed in Adammoriunliir
per
carnis
nalivilalem;
inChrislo
libcranlur
per
cordis fidem.
Nouerat in
polestate
tuaut nonnascercris
ex
Adam;
esl iii
potestate
tua
ul
credas inChrislum.
Qantum-
cumqueergo
ad
primum
liominempertinere
volueris,
ati
captiviiaiempeftinebis.
Et
quid
cst, pertinere
vo-
lueris? aut
quid
est,
perlinehis?
J am
perlines:
excla-
ma, Quis
meliberabii
decorpore
mortis
hujus(Rom.
yii, 24)?
Audiamus
ergo
islumhocexclamantem.
3. Deiis',in
(e
spcrari; Domine,
non
confundar
in
eetemum.J amconfusussum;
vcl non in xlerpum!
Quomodo
enimnonest confusus,
cui dicitur: Quem
(ructum
habuislisin
his,
in
quibus
ntincerubescitis
(Id.
vi, 21). Quidergo
fiet,
neconfundamur iuxternum?
Acceditead
eum,
el illuminamini,
el vtilliisveslrinon
erubescent
(Psat.
xxxm,
C).
Confusi estis in Adam:
receditcab Adam,
acceditead
Christum,
et
jam
uon
confundemini.
In te
speravi,
Domine
;
non
confundar
incrlernum.Si inme
confundor,
inlenonconfundar
inxlcrniim.
4.
[vers. 2.]
In lua
jus.iilia
erue
me,
el eximeme.
Noninmea,
sedinlua
;'sj
cnimin
inea,
eroexillisde
quibus
illeait:
Ignorunles
Dei
jusliliam,
et
suamjusli-
tiamvolentcsconsliluere, juslilia
Dei nonsunl
subjecti
(Rom.
x,
3
). Ergointuajuslitia,
noninmea.
Quia
mea
quid?Prxcessit
iniquilas.
Et cumero
justus,
tua
ju-
siiliaerit :
quiajtistitia
mihi abs tedala
justus
ero;
et sicerit
mea,
ut lua
sit,
idest abslemihi data. In
euraenimcredo
qui justificat impium,
ut
deputetur
fides mea ad
juslitiam (.ld.
IV,5).
Eril
ergo
et sic
justitia
mea;
nontamen
lanquampropria
mca,
non
'tanquam
a
meipso
milii daia: sicut
putahanl
illi
qui
per
liileram
gloriabantur,
et
gratiara respuebant.
Namdictiunesl alioloco: J udica
me, Domine,
secun-
dum
jusiuiam
meam
(Psal.
v, 9).
Certenon
gloria-
batur insua
juslitia.
Sed revocaad me
Aposlolum
:
Quid
enimhabes
quod
non
accepisli(I
Cor.
iv, 7)
?et
sicdic
justitiam
tuam,
ut memineris
qupdacceperis
eam,
et noneaminvidcas
accipientibus.
Namet ille
Pharisxus, tanquam
a Deo
recepisset,
dicebat: Gra-
tias
tibi, quia
nonsumsicut cateri homines.Gralias
tibi: bene.
Quia
nonsumsicutcaleri homines:
quare?
Indeenimtedelectat
quia
bonus
es,
quod
alter ma-
1
UausPratell.Ms.non
habet,
Deus.
luscst?
Deniquequid
addidit?
Injusti,
raptores,
adul-
teri,
sicui el
Publicanusiste. Hoc
jamnonest exsul-
tare
,
sed insultare.
Illeautem
captivus
nec
oculos
adcwtumaudebat
levare;
sed
percutiebat
peclus
suum
dicens:
Domine, propilius
esiomilti
peccatori
(Luc.
XVIII, 11,
15).
Parum
itaqueest,
ut illud
quod
in to
est bonura
agnoscasquod
aDeo
sit, nisi etiaminde
nonteextollas
super
illum
quid
nondum
habet; qui
fortassecum
acceperit,
transiet te.
Quandoenimerat
Saulus
Stephani lapidalor
(Act. vn, 59), quam
multi
erant Christiani
quorura
erat ille
perseculor!
Tamen
quando
eonversus
est,omnes
qui
se
prxcesserant
superavit. Ergo
dic Deo
quod
audisin Psalmo: ln
tes
peravi,Domine;
non
confundar
in
alernum:,
inlua
justitia,
nonin
mea,
erue
me,
et
exiyie
me. Inclinaad
meauremtuam. Et hxc confessioest bumilitatis.
Qui
dicit,
lnclina ad
me,
confitelur
quiajacet lanquam
xger proslratus
raedicostanti.
Denique
vide
quiaxger
loquitur:
Inclinaadmeaurem
tuam,
etsalvumtne
(ac.
5.
[t>ers.5.]
EslomihiinDeum
protectorem.
Nonad
me
jacula
inimici
perveniant, ego
enimme
prolegcre
non
possum.
Et
parumest,
in
proteclorem;addidit,
etinlocum
munitum,
ut salvum
facias
me. In locum
muniluminilii
eslo;
tuesioIocusiniinilusmcus. Ubi
est
quod
ab illo
fugiebas,
Adam
,
et teinter
paradisi.
ligna
abscondebas? Ubi est
quodejus
faciemfornii-
dabas.ad
quemgaudere
consueveras
(Gen.m, 8)?,
Abiisti,
et
periisti
:
captiyatus es,
et ecce
visitaris,
et ecce non
dimitteris;
et ecce
dimittuntur nona-
ginta
novem oves in
monlibus,
et
quxritur
ovis
perdita;
et ecce dieitur de inventa ove : Morluus
erat,
et
revixit;
perierat,
el inventusest
(Luc. xv,
4,
24).
Ecce
ipse
Deus factus est locus
refugii
lui, qui primo
erat roelus
fugx
tux. In locummuni-
tum, inquit,
mihi
eslo,
ut salvum
facias
me. Noncro
salvusnisi in te : nisi tu fueris
requies mea,
sanari
non
polerit xgritudo
mea. Levamea
terra;
inte
ja-
ceara,
ut
surgam
inlocuminunitura.
Quju
rounitius?
Cumad illumlocum
confugeris,
dicmihi
quos
adver-
sariosformidabis?
quis insidiabitur,
et
perveniel
ad
te? Ncscio
quis
dicilur demontisverlice
claroassc,
cum
imperator transiret,
Non
de
te
loquor: respexis-
seilledicitur et
dixissc,
Nec
ego
dete.
Contempserat
imperatorem
cum
insignibusarmis,
et
exercitu
poten-
te'. Unde?Delocomunito. Si securusilleinaltatcr-
ra; quomodo
tuineoa
quofactum
est ccelumetter-
ra?Esto
ergo
milti in Deum
prolectorem,
el in tocum
muniium,
utsalvum
facias
tne.
Ego
si mihi aliumlo-
cum
eiegero,
salvusessenon
potero. Eligecerle,
ho-
mo,
si
inveneris,
tnuniliorem. Nonest
ergoquofugia-
tur ab
illo,
nisi ad illum. Si vis evadere
iratum, fuge
ad
placatum.Quoniamfirtnamentummeuni,
ilrefugium
meumes tu. Firmamentum
meum, quid
esl? Per te
suro
firmus,
et ex te sumfirmus.
Quoniamfirmamen-
tum
meum,
et
re(ugium
meumeslu: ut fiamfirmusex
te,
sicubi fueroinfirmatusin
me, relugiam
adte. Fir-
mumenimlefacit
graliaChristi,
et immobilemad-
versus
omnes tentationesinimici. Sed ibi est et hu-
1
sieEr.et
aliquot
Mss.At
Lov.,potestate.
879
S. AUGUSTINIEPISCOPl
880
mana
fragilitas,
ibi est adhuc
primacaptivilas,
ibi est
et lexinmembris
repugnanslegi raenlis,
et
caplivum
volens ducere in
legepeccali (Rom.
vn,
25);
adhuc
corpusquodcorrumpilur, aggravat
animam
(Sap. ix,
15). Quantumlibet
firmussisex
gratia
Dei;
quamdiu
adhuc
portas
terrenum
vas,
in
quo
thesaurusesl
Dei,
aliquid
etiam de
ipso
vase fictili formidandumest
(11
Cor.
iv, 7). Ergofirmamenlum
meumes
tu,
ut fir-
mus siminhocsxculo adversus omnestentationes.
Sed si multx
sunt,
et turbant
me, refugium
meumtu
es. A*dhoc enimconfitebor' infirmitalem
meam,
ut
simlimidus
lanquamlepus,quiaspinisplenustanquam
ericius.
Et,
ut in alio
psalmo
dicilur,
Pelra est
refu-
giutn
ericiisel
leporibus(Psal. cm, 18)
: Petraaulem
crat Cliristus
(1
Cor.
x, 4).
6.
[vers.4.]
Deus
meus,
eruemedc manu
peccato-
ris. Generaliter
*
peccatores,
inter
quos
laborat
isle
qui
de
captivitatejam
liberandus
est;
iste
qui
jam
clamat :
Infelix ego
homo, quis
tneliberabil de
corpore
morlis
hujus
? GratiaDei
per
J esumChri-
stumdominumnostrum
(Rom. vn, 24,25)?
Intus
est
hoslis,
lex illa in
membris;
sunt et foris ho-
stes :
quo
clamas? Ad
illtim,
cui clamalumesl: Ab
occultismeismunda
me, Domine;
el abatienis
parce
servotuo
(
Psal.
xvm, 13,
14
). Ergo,
Satvumme
fac
cum
dicitur,
ab
xgritudine
tua dicilur
interiore,
id
est ab
iniquitate tua;
abea
qua captivuscs,
abea
qua
ad
primum
hominem
pertines,
ut inler
primos
caplivos
claraes. Salvus aulemfactus ab
iniquitate
tua,
vidc
jam
ct de
iniquitatibusalienis,
inler
quos
tibi necesseest
vivere, quousque
vitaistaliniatur. El
quousque
?Eccefiniturtibi:
numquid
finilurEcclesix.
nisi in line sxculi ? Iste autemunus
bomo,
unitas
Christi,
clamathas voces.Necesseesl
ergo
ut multi
exeuntesdehoc
corporefideles,j'am
sint in illare-
quiequamprxstal
Deus
spiritibus
fidelium: sedhic
Eimt adhuc membra
Chrisli;
inhis
qui
in hacvila
degunl,
in his
qui poslea
nascentur.
Ergousque
in
fincmsxculi erit hiciste
homo, qui
clamata
peccalis
suis
liberari,
et a
lege
membrorum
repugnantelegi
mentis. Deindeinter
peccataaliorum,
inter
quos
ne-
cesseestutvivat
usque
infinem.Scddtiohabent
genera
peccatores
isli: alii sunt
qui Legemacceperunt,
alii
sunt
qui
non
acceperunt; omncsPaganiLegem
nonac-
ceperunt,
oranesJ udxi
etChristianiLegemacceperunt.
Ergo generale
nomenest
peccator;
aul
Legis
trans-
gressor,
si
accepilLegem;
autlanlummodo
iniquus
sine
Lege,
si non
accepitLegem.
De
utroquegenere
lo-
quilur Apostolus,
et dicit :
Qui
sine
Legepeccaverunt,
sine
Legeperibunt;
el
qui
in
Legepeccaverunt,per
Legemjudicabunlur (Rom. n, 12).
Tuautcm
qui
inter
utrumquegenusgemis,
dicDeo
quod
audisinPsalrao:
Deus
meus,
eruemedemanu
peccaloris.Cujuspecca-
toris? Demanu
Legempralereunlis
el
iniqui.
Est
qui-
demet
iniquusLegemprxteriens,
nouenimnonini-
quusqui Legemprxterit:
sedomnis
Legemprxleriens
1
Lov.,
confileor.
caeteri
libri,confilebor.
1
sic Mss.AtEdd.:Generaliler
intelliqepeccalores
: ac
paulopost,
editioLov.: sunt et
foris hostes,propterquos
clamasad
illum,
etc.
iniquusest,
nonomnis
iniquusLegemprxterit.
Ubi
enitnnonest
Lex,
ail
Aposlolus,
nec
pravaricatio(Rom.
iv, 15). Qui ergo Legem
non
acceperunt, iniqui
dici
possunt, prxvaricatores
non
possunt.
J udicantur
utrique
secundummeritasua. Sed
egoqui
de
capti-
vitalevololiberari
per gratiamtuam,
clamoad le:
Liberamedemanu
peccatoris.Quidest,
demanu
ejus?
De
poleslaleejtts;
nectim
sxvit, adducatadconsen-
sionera;
ne cum
insidialur, persuadeat iniquitatem.
Demanu
Legempratereuntis
et
iniqui. Responde
illi:
Quid
te
quxris
Iiberari demanu
Legemprxtereunlis
et
iniqiii?
Noli
conscntire;
sedsi
sxvil, patiensesto,
tolera'. Sed
quis
toleral
*,
si deseratille
qui
fitlocus
munilus?
Quareergo
dico: Liberamedemanu
Legem
prwtereuntis
et
iniqui?Quia
nonest inmeut
patiens
sira,
sedinle
qui
donas
patientiam.
7.
[vers.5,6.] Deniquesequilurquarehocdico: Quo'
niamlues
palientia
mea. J arasi
patienlia,
recteet
quod sequilur
:
Domine, spes
meaa
juventute
mea.
ldeo
patienlia mca, quiaspes
mea: an
potius
ideo
spcsmea, quiapatienlia
mea?
Tribulatio,
ait
Aposto-
lus, patienliamoperalur,patknliaprobationem,proba-
tio aulem
spem, spes
veronon
confundit (ld. v,
3, 5).
Meritointe
speravi,Domine;
non
confundar
in
aiernum.
Domine,spes
meaa
juvenlule
mea.A
juven-
tute
tua,
Deus
spes
tua?Nonneet a
pueritia
lua
,
et
ab infantiatua?
Plane, inquil.
Namvidc
quidscqui-
tur,
nehoc
pulares
ilame
dixisse, Spes
mea
ajuven-
tute
mea, quasi
nihil
profuerit
Deusinfantixvel
pue-
ritix
mex;
audi
quodsequilur
: ln
teconfirmatus
sum
exutero.Audi adhuc : Devenlrematrismealues
pro-
teciormeus.
Quarc ergo,
a
juvenlulemea,
nisi
cx
quo
in te
ccepi sperare?
Ante enitn non inle
sperabam;
quamvis
lu fueris
protector meus, qui
rae salvum
perduxisli
ad
lempus quo
in tediscerem
sperare.
A
juvenlule
autemmea
coepi
in le
sperare;
ex
quo
me
adversusdiabolum
armasti,
ut in
procinctuexercilus
lui armatusfide
tua, charitate, spe,
cxlerisque
donis
tuis
confligerem
adversus
invisibiles inimicos
luos,
audiremquc
ab
Apostolo
: Non est nobiscolluctalio
adversuscarnemet
sanguinem;
sed
adversus
principa-
tus,
el
polestales,
etrectorestnundi
tenebrarum
harum,
adversus
spirituutianequilim(Epltes.vi,
12). Ergoju-
venisest
qui pugnat
contra ista
;
sed
quainvisjuve-
nis
sit, cadit,
nisi ille sit
spes ejus
cui clainat: Do-
mine,
spes
meaa
juvenlute
tnea.
8. Inlecantatiomea
semper.Numquid
ex
quo
in
te
sperareccepi usque
nunc?
Sed,
semper.Quidest,
semper?
Nonlantum
tempore lidei,
sed et
leniporc
speciei.
Nunccnim
quamdiu
sumusin
corpore, pere-
grinamur
a
Domino; per
fidera enim
ambulamus,
non
per speciera
(II
Cor.
v,
6
)
: veniet
tempus
ut
videamus
quod
nonvisum
credimus;
visoautem
quod
credimus,
lxtabimur: visoautem
quod
non
credide-
runt
impii,
confundentur. Tuncvenietres
cuj'us
est
modo
spes. Spes
enim
qux videlur,
nonest
spes.
Si
1
Plerique
Mss.:
Qui
te
qumrts
liberaride mann
[xqem
prwlereuntis
et
iniqui,
noli consentire. sedsavit:
pulunt
eslo,
etc.

Edd.,
letokrat.
Abest,te,
a Mss.
plerisque.
881
ENARRATIOIN PSALMUMLXX.
882
autem
quod
non videmus
speramus, per patientiam
exspectamus(Rom.
vm, 24).
Modo
ergogemis,
modo
inlocum
refugii
curris,
ut salvus
fias;
modo in in-
firmitate
posilus
medicum
rogas
:
quid,
cumacce-
perisperfectam
etiamsanitalem?
quid,
cumeffeclus
fueris
xqualis Angelis
Dei
(
Matth.
xxn,
50
)? jam
forteistam
gratiamqua
liberalusesoblivisceris?Ab-
sit. In lecantaliomea
semper.
9.
[vers. 7.] Tanquamprodigiumfactus
sumntuttis.
Hic
temporespei, temporc gcmitus, lempore
humi-
litatis, temporedoloris, tcmporeinfirmitaiis.tcmpore
vocisa
compedibus
,
hic
ergoqnid
?
Tanquamprodi-
giumfaclus
summultis.
Unde, tanquamprodigium
?
undemihi insultant
qui
me
prodigiumputant? Quia
credo
quod
nonvideo. Illi
enim,
beati inhis
qux
vi-
dent,
exsultantin
potu,
in
luxuria,
in
scortationibus,
in
avarilia,
in divitiis,
in
rapinis,
in sxcularibusdi-
gnitalibus,
indealbatione lulei
parietis;
in bisex-
sultant: ambuloautem
ego
inviam
dissimilem,
con-
temncns ea
qux prxsenliasunt,
ct timens eliam
prosperasxculi,
nec alicubisecurusnisi
inpromissis
Dei.Et illi: Manducemuset bibamus
;
crasenimnwrk-
mur
(
I Cor.
xv,
32
). Quid
ais?
repele. Manducemus,
inquit,
el bibamus.
Age; quid postea
dixisli ? Cras
enimmoriemur.
Terruisli;
nonsedttxisti.Planc hoc
ipsoquod postea dixisli,
incussisli ritihi limOrem
nc,
libi consentiam. Cras enim morierour
, dixisti;
ct
prxcessit,
Manducemuset bibamtts.Cumenim
dixisses,
Manducemuset
bibamus; adjunxisli,
Cras
enimmoriemur.Audi contra a me: Imo
jejunemus
et
oremus;
cras enim moriemur. Hanc viam
tenensarclamet
angustam, tanquamprodigiumfactus
snm
mullis;
sed ttt
adjutor fortis. Adeslo,
o Domine
J esu, qui
mihi dicas: Noli deficereinvia
angusta;
egoprior transii, ego
sum
ipsa
via
(
J oan.
xiv,
6
),
egoduco,
inme
duco,
adme
perduco. Ergoquamvis
prodigiumfactus
suni
multis;
tamen non
timebo,
quia
(u
adjulorfortis.
10.
[
vers.8.
] Replealur
osmeum
laude,
ut
hymno
dicam
gloriam
tuam;
lotadie
magnificenliam
luam.
Quidest,
lotadk? Sine inlermissione. In
prosperis,
quia
consolaris;
in
adversis,quiacorrigis; anlequam
essera, quiafecisti;
cum
essem, quia
salutemdedi-
sli: cum
peccassem, qUiaignovisti;
cumconversus
essem, quia adjuvisti;
cum
perseverassem, quia
co-
ronasli. Ita
planereplealur
os meum
laude,
ut
hymno
dicam
gloriam
luam
;
totadie
magnificemiam
luatn.
11.
[vers.9.]
Ne
projicias
mein
tempore
1
senecluiis.
Spes
meaa
juvenlute
mea,
ne
projicias
me in
tempore
senectutis.
Quod
est boc
tcmpus
seneclulis? Cumde-
ficiet
virtits
mea,
ne
deretinquas
me.
Respondet
hic
tibi Deus: Imoverodeliciatvirtus
tua,
ut inte ma-
neat
mea;
ut dicascum
Apostolo
:
Quandoinfirmor,
tunc
potens
sum
(II
Cor.
xn,
10
).
Nolitimerene
pro-
jiciaris
in
infirraitate,
inisla senectute.
Quidenim,
Domimistuus non est infirmatus incruce?nonne
ante
illum, tanquara
ante hominemnihil
valentem,
'Forte, intempus;
ut
aliquotiesinfra,juxtaGrxc.,eis
kairon.

Aliquot Mss.,
in
infirmitatem,
inistatnscnecttttem.
'
captivalum
et
oppressura,
captit agitavcrnntfortis-
simi,
et tauri
pingues,
et dixerunt: Si FiliusDei
esl,
descenduldecruce
(
Matlh.
xxvn, 39,
40
)
?
Numquid
ille,
quia
infirmus
erat,
desertus
est;
qui
maluitnon
descenderede
cruce,
ne non
polentiam
ostendisse,
sed
insullantibuscessissevidcrelur?
Quid
tedocuit
pendens, qui
descendere
noluit,
nisi
palienliaminler
insultantes,
nisi ut sis forlis inDeotuo?Forteetex
ejus persona
dictum
sit, Tanquamprodigiumfacltts
sum
mullis,
ettu
adjutor fortis:
ex
personaej'us
sc-
cundum
infirmitatem,
non secundum
potestatem;
secundumid
quod
nos in se
transfiguraverat,
non
sccundumid
quodipse
desccndcrat.Factusest enim
multis
prodigium.
Et forte
ipsa
erat
senectus
ejus;
qtiia
ex vetustatenon
incongrue
senectus
vocatur,
et
ait
Aposlolus
: Vetushomo
nqsler
simul
crucifixus
est
cumitlo
(Rom. vi, 6).
Si ibi erat velushomo
nosler,
seneclusibi
erat; quia
vetus
,
seiieclus.Tamen
qtiia
verum
est,
Renovabilursicut
aquilwjuvenluslua(Psal.
cn,5); resnrrexitipsedieleriio, promisitresurrectio-
nemlinitosxculo. J am
prxcessit caput;
membrasecu-
turasunt.
Quid
times
nederelinquat te,
ne
abjicial
in
temptisscnectulis,
cunVdefeceritvirluslua? Imolunc
inleerit virtus
ejus-,quando
defeceritvirlustua.
12.
[vers.
10,
U.] Quare
hocdico? i
Quia
dixerunt
inimici mei
mihi,
et
qui
custodiebantanimaro
meam,
consiliumfecerunt in
unum,
dicenlcs: Deusdereli-
quiteum
;
persequimini
et
comprehenditeeuro,
quia
nonest
qui
eruat euni. >Diclumest hocdeChristo:
illeenim
qui polentia magnadivinitatis,
qua
Patri
xqualisest,
resuscitaverat
mortuos,
subilointer ma-
nus iniinicoruminfirmus factus
cst,
et
quasi
nihil
valens
prehensus
est.
Quandoprehenderelur,
nisi
illi
primo
in corde suo dicerent : Deus
dereliquit
eum?Unde illa vox est incruce: Deus
meus,
Deus
meus,ulquiddereliquisti
me
(Psal. xxi, 2)? ErgoDcus
dereliquitChrislum,
ctimDeusesset in Christomun-
dumreconcilianssibi
(
II Cor.
v,
19
),
cumesset et
ChristusDeus,
exJ udxis
quidem
scciindum
carnem,
qui
est
super
omniaDeusbenedictusinsxcula
(Rom,
IX,5)?
Deus
reliquit
illum?Absit. Sedinvetere no-
stro voxnoslra
erat, quia
simul crucifixuserat vetus
homonostercum
illo;
et de
ipsoveterenostrocorpus
acceperat, qttia
MariadeAdamerat.
Ergo quod
illi
putaverunt,
hocde crucedixit :
Quare
me
dereliqui-
sti
(Malth.
xxvn, 46)? Quare
mc isti derelictum
pu-
-
tanlmalo
suo?Quidesl,
derelictum
putant
malosuo?
Si cniui
cognovisscnt, nunquam
Dominum
glorix
crucifixissenl
(I
Cor.
n,
8). PersequittLj,
et
compre-
henditeeum. Familiariuslamen
hoc, fratres, accijiia-
mus ex membris
Christi,
et vocemnostramin bis
verbis
agnoscamus:quia
et illetalesvocescx
persona
nostra
babuit,
nonex
potenlia
et
majeslatesua;
sed
exeo
quod
faclus est
propler nos,
nonsecundnmid
quod
erat
qui
fecitnos.
13.
[vers.12.]
DomineDeus
meus,
ne
elonges
ame.
Ita
fit,
ct non
elongat
omriino.
Prope
est enimDo-
minushis
qui
obtriveruntcor
(Psal. xxxm, 19).
Dcut
tnetts,
in
adjulorium
meum
respice.
i-
m
S. AUGUSTINIEPISCOPI
884
14.
[vers.13.]Confundantur
et
deficianl
committenles
animammeam.
Quidoptavit? Confundanlureldeficiant.
.
Quareoptavit
?Commillentes
animammeam.
Quidest,
committenlesdnimam
meam?
Commiltentesquasi
inri-
xam
aliquam.
Committienimdicunlur,qui
rixari
provo-
cantur. Si
ergoila
est,caveamus
committentesaniraam
nostram.
Quid
est,
committenles
animaronostram?
Primo
provocantes
nosutDeo
rcsistamus,
ut inmalis
nostris Deusnobis
displiceat.
Quando
enim
rectuses,
ut bonussit libi-DeusIsrael,
bonusrectiscorde
(Psal.
LXXII,2)?quando
recluses? visaudire?
Quando
ineo
bono
quod
facis.Deus
tibi
placet;
ineoautemmalo
quod
pateris,
Deustibi.non
displicet.
Videte
quid
dixerim,
fratres,
et cauli estotecontra commitlentcs
animas
vestras. Omnes
enim
qui
vobiscum
agunt,
ut inmue-
roribus et tribulationibus
fatigemini,
id
agunt,
ut in
eo
quod patimini
Deusvobis
disjdiceat,
et exeat ex
orevestro
:
Quid
esl hoe?
quid
enimleci ? J am
ergo
tu nihil mali
fecisti,
el tu
justus
es,
ille
injustus?
Peccalor sum, inquis,
fateor
; justum
me non dico.
Sed
quid, peecator?numqtiid
tanlum
quantum
illecui
beneest?
quanlum
GaiusSeius?
Ego
sciomala
ipsius,
egoscio iniquitates
ipsius,
a
quibtisego,
etsi
peccator,
longe
absum;
et tamen videoeum florere bmnibus
bonis,
et
ego
tanta
patior!
Non
crgo
ideodico: Deus
quid
tibi
feci, quia
nihil omninomali feci
;
sed
quia
non tanlum
feci,
ut isia
dignus
sim
pali.
llerumlu
justus es,
ille
injustus? Evigila
miser ;
commissaest
anima tua.
Non, inquit, cgojustum
me djxi.
Qnid
ergo
dicis? Peccator sum,
sed nontantacommisi ut
ista
dignus
essem
pati.
Non
ergo
dicis
Dco,
J tistus
sum,
et lu es
injuslus
;
sed
dicis, Injnstiisstim,
sed
tu es
injustior.
Eccecommissa est anima
tua,
ecce
jam
bellum
gerit
anima tua.
Qux
? contra
quern
?
Anima
tua,
contraDeum
; qux
factaest,
contracuin
a
quo
factaest. Vel
quia
es
qux
conlrailluin
clames,
ingrata
es. Redt
ergo
ad confessionem
infirmitalis
tux
; implora
medici manum. Nonlibi videantur fe-
lices
qui
florent
ad
lemptis.
Tu
castigaris;
illis
par-
cilur : fortetibi
castigato
ct emendatofiliohacreditas
reservaltir.
Redi
ergo,
redi, prxvaricaior,
ad cor
(Isai.
XLVI, 8);
noncommiltaturanimatua. Potenlior
cst mnltumcui bellum
indixisli.
Quantograndiores
lapides
inccelumrniseris,
lanlotefortior ruina
pres-
stiracst. Redi
potius; agnosce
te. Detis est
qni
tibi
displicet
: erubesce;
lulibi
displice.
Nihil boni face-
res,
nisi illebonusesset;
et nihil mihi
patereris,
nisi
ille
juslus
csset.
Evigilaergo
inhancvocem: Dominus
dedit,
Dominusabstutil;
sictttDomino
placuil
ita
faclum
est: sitnomenDomini
benedictum
(J ob I, 21). Injusti
erant
qui juxta
J ob
putrescentem
sani sedebant
(Id.
n, 13);
et taraen ille
recipiendus flagellabatur,
illis
puniendisparcebalur.
Quidqtiidergo
tribulalionistibi
acciderit, quidquid
insultationis,
non committatur
anima
tua;
noncommittatur,
nonsolumcontra
Deum,
sedneccontraeos
ipsosqui
tibi ista faciunt. Si enim
rel
ipsos
odiohabueris
;
et contraillosconimissaest
animatua. Prorsusilli
gratias
age; pro
istisora. Forle
ctiiraet oratio
pro ipsis
cst isla
quam
audisti : Con-
fundantur
et
deficiant
committentes
animanmeam. Con-
fundanlur
et
deficiant:
multuraenirn de
justitia
sua
prxsumuut; ergo
confundantur. Hocillis
expedit
ut
peccata
sua
cognoscanl,
unde confundanturet defi-
ciant,
male enim de viribus suis
prxsumebant;
et
ipsi
defecli
dicant, Quandoinfirmor,
lunc
polens
sum
(II
Cor.
xu, 10);
et
ipsi
defecti
dicant,
Ne
abjicias
tne
in
lempus
senectutis.Bonttm
ergo
illis
oplavit,
ut con-
fundantur demalis
suis,
el deficianta
perversis
viri-
bus suis
;
et lunc
jam
defecti et confusi
quxrant
illti-
rainalorema
confusione,
et refeclorema
defeclione.
Denique
vide
quid sequitur
: Induantur
confusionem
et
verecundiain,qui cogitanl
mihi
mala.
Confusiunem
et
verecitndiam: confusionemdemalaconscienlia
;
ve-
recundiam
proplcr
modestiam. Fiat boc in
illis,
ct
boni erunt. Nontibi videatur sxvire : utinamexau-
diattir
pro
illis! Namsxvire videbatur el
Slephanus,
quando
ore flammanti verbailla
jaculahalur
: Dura
cervice,
el noncircumcisicordeel
auribus,
vos
semper
resislilis
'
Spirilui
sanclo.
Qtiam
accensairacundia
,
quam
vehemens adversus inimicos! Commissatibi
videtur anima
ipsius.
Absit. Salutem
ipsorumrequi-
rebat; phreneticos
malo
sxvicntes vcrbis
ligabat.
Namvide
quia
nonerat commissaanima
ipsius,
non
solum
contra Deum,
scdneccontra
ipsos

Domine
,
inquit,
J esu.
accipespiritum
meum. Nonei
displicnit
J esus,quiapassus
2
erat
lapidalioncmpro
verbo
ipsius;
non
ergoerat
commissaanima
ejus
coniraDeum.Item
dixit, Domine,
neslatuasillishocdeliclum
(Act.vn, 51,
58, 59)
: non
ergo
erat commissaanima
ejus,
nec
contrainimicossuos. lnduantur
confusionem
el vere-
cundium,qui cogiiant
milti mala. Hoc enim
qnxrunt
omnes
qui
me
tribulant;
mala mihi
quxrunt, Qux
mala
quxrcbat
etiammulier
illa, quando suggessit:
Dic
aliquid
in
Zteum,
etmorere
(J obn, 9).
Et illauxor
Tobix, quae
ait marilo : Ubi sunt
juslitiw
ttta
(Tob.
n, 22)
?Adhoc
dicebat,
ul
displiceret
illi
Deus,qui
illumfeceratcxcum
;
etcumilli
djsplicerct,
commit-
teretur anima
ipsius.
15.
[vers.14.]
Si
ergo
nemotihi tribulando
persua-
serit,
nemo extorserit ut tibi
displiceat
Deusin his
qux pateris,
aut ut oderishomines
per quospateris,
noncommittituranima
tua;
Sedsecurus
dicisquod
se-
quitur
:
Ego
atttem
semper
in le
sperabo,
et
ddjiciam
super
omnemlatidemtttam.
Quid
est hoc?
Moveranos
debet, adjiciamsuper
omnemlaudemtuam. Perfectio-
remfacluruses laudemDei ?est
aliquidqoodsuper-
adjiciatur
? r\
jam
omnis illalaus
est,
ta
quidadje-
cturus es?Laudatusest Deusinomnibusbonisfactis
suis,
inomni creatura
sua,
inomni institutionererum
omniuai,
in
gubernatione
et
regiminesxculorum,
in
ordine
temporum,
ineminenlia
coeli,
in fecunditate
terrarum,
in circumfusione
maris,
in omni
pfx-
pollentia
nascentis
ubique creaturx,
in
ipsis
filiis
hominum,
indanda
lege,
inIiberandissuisa
captivi-
talc
^Egypiiorum,
etcxteris omnibusmirabilibtissUis:
nondumerat laudatusineo
quod
suscitavitcarnemin
'
lir.et
Mss.,
restitistis.
8
sicMss. At
Edd.,passurus.
$85
ENARRAT10IN PSALMUMLXX.
886
vitamxlernara. Sit
ergo
istalaus
adjectaper
resur-
rectionemDomihi nostri J esu
Christi;
ut hic
ejus
vocem
inteltigamussuper
omnemlaudem
prstterilam:
sichocet recte
intelligimus. Quid,
lu forte
peccator,
qui
timebascoramitii animam
tuam, qui
in
ipso
solo
sperabas,
ut a
priroa
illa
captiviiate liberareris, qui
de
justitia
tuanon
prxsumebas,
scdde
gratia
illius
quam
soinmendat hic
psalmus; quid,
lu
adjieies aliquid
super
omnemlaudemDei?
Adjiciam, inquit.
Videa-
mus
quidadjiciat.
Posset esseomnislaus
lua,
el nihil
omninodeessevidereluradlaudem
tuam, quia
et ni-
hil
deessei,
si damnarcs omnes
iniquos.
Non enim
non esset
magna
lausDci
justitiaipsaquainiqtii
da-
mnantur :
magna
lausesset. Fecisti hominem,
dedisli
ei liberum
arbitrium,
in
jiaradiso
col.looasli,prxce-
ptumimposuisti,
mortem,
si
prxceplum
violaret,
justissimam
denuniiasti
;'nihil
non
fecisti,
nemo est
qui
a tc
ampliusexigat.
Peccavil;
factumest
genus
huinanum
tanquam
massa
peccatorum, profluens
de
pcccatoribus(G'en.
ti,
et
ni); quidergo,
tusi massam
istam
iniquitaiis
damnes, quisquam
tibi dicet :
Inju-
sle
.fecisli
? Esses
plane
etiam sic
justus,
et omnis
esset istalausttia
;
sed
quia
liberasti el
ipstunpccca-
loreii:
juslificandoimpium,adjiciamsuper
omnetnlau-
iemluam.
16.
[vers.15.]
Osmeumenuntiabit
justiliam
tuam:
nonmearo.lntle
adjiciamsupcromnemlaudemluam,
quia
et
quodjustussum,
si
justussum.justitia
tttaest
Mi
me,
nonmea
;
luenim
justificasimpium(Rom.IV,
5).
Osnieumenunliabit
justiliamluam;
toladiesalulem
luam.
Quidest,
salulemtuam? Dominiest salus
(Psal.
ln, 9).
Nemosibi
usurpetquia
sesalvumfacit: Domini
est salus.Nonsesalvum
pcr
se
quisquam
facil: Domi-
ni est
salus,
vanasalusbominis
(Psal. LIX,13).
Tota
diesaltttemluam: tolo
lcmpore. Aliquid
adversi
est;
prxdica
salutemDomini :
aliquidprosperi est; prx-
dica salutemDomini. Ne
prxdices
in
prosjieris,
et
obmuiescasin
adversis; alioquin
non
eritquoddictum
cst,
toiadie. Tolacnimdieseumsua
jiocte
est. Num-
quid quando dicimus, Triginta dies,
vcrbi
causa,
transierunt,
nondicimuset nocles? nonnect in
ipso
nomine"dierumincludimus noctes? In Genesi
quid
dicebatur? Faclumest
vespere,
et
faclum
estmanedies
unus
(Gen.
I
, 5). Ergo
dies lotuscumsuanocle
est;
noxenimdiei
servil,
nondiesnocii.
Quidquid
facisin
carne
mortali, justilix
debet servire
; quidquid
facis
ex
prxceploDei,
non
propler
emolumentacarnis
fiat,
ne diesserviat nocli.
Ergo
toladie laudemDei dic
;
scilicetin
prosperis
et inadversis : in
prospcris,
lan-
quamtempore
diurno
;
in
adversis, lanquamlemporc
j
nociurno: totatamendielaudemDei
dic,
ut nonfru-
slra
cantaveris,
BenedicamDominuminomni
tempore;
semper
laus
ejus
inore meo
(Psal. xxxiu, 2).
Salvis
filiis, pecore, familia,
omni re
sua,
J ob laudahat
Deum
;
hoc
quasi
diurno
lempore
: darana
venerunt,
orbitas
irruit, periit quodservabatur,
obierunt
quibus
servabatur
;
hoc
quasi
nocturno
lerapore.
Videlamen
totadielaudantcm.
Numquidpost
illuddiurnumtcm-
pus
ubi
lxtabatur, quia
facius est illius
quasi luci.s,
hoc cst
prospcritatisoccasus,
defecitalaudibusDei?
Nonnedieserat in
corde,
nnde
fulgebat,
Dominusde-
dil,
Dominus
abstulit;
sicutDomino
placuit,
ita
faclum
est:sit nomenDominibenedictum
(J ob i,
21)
? Et hoc
quasi
adhuc
vesperlinum
erat
lempus
: venit el nox
crassior,
lenebrx
jirofundiores, corporis dolor, pu-
tredo vermium
;
nec sic in
ipsa putredine
defeeit a
laudibus Dei foris in
nocle,
qui
inlus
exsultabat in
die.
Namque
uxori
pcrsuadenti blaspiiemiaro,
el com-
inittenti animam
ipsius,
malesuadenti miserse
tanquam
umbrx
nocturnac,
Locuta
es,
inqiiil, tanquam
una ex
insipienlibus
mulieribus. Vere filia noctis! Si bona
suscepimus
demanti
Domini,
mala non
suslinebimus
(Id. n,
10)
? Laudavimusin
die,
deficiemusinnocte?
Toia
die,
idcStcumstia
nocte,
salulemluam.
17.
Quoniutn
non
eognovinegotialiones. Ideo,
inquifc,
loladie salutem
tuam, quoniam
non
cognovinegotia-
iiones.
Qux
sunt islaj
negoiiationcs?
Audtant
nego-
liatores,
el muicnt
vilam;
ct si
fuerunt,
non
sint;
non
cognoscantquod fuertnit,
Obliviscanlur:
postre-
mo,
non
approbent,
non
laudent;
improbent,
da-
mnent, mutentiir,
si
peccatum
est
negotialio.
Hine
enimaviditatenescio
qua acquirendi,
o
negotiator,
quando
damnum
passusfueris,
blaspliemabis;
cl non
etil in te
quod
dictumest: Tota die laudemluam.
Quando
autcm
pro preliis
rerum
quas vendis,
non
solum
mentiris,
vcrumetiamfalsura
juras; quomodo
in ore tuo tota die laus Dci?
quando
si
cbristianus
es,
eliamex oretuo
blasphematur
nomenDei
(Rom.
n, 2),
utdicatttr: Ecce
qtiales
suntChristiani!
Ergo,
si
propterea
isie loladic laudcm Dei
dicit, quia
noa
cognovitnegoiialioncs, corriganl
se
Chrisliani;
non
negotientur.
Sed.ait mlhi
negotiator
: Ecce
ego
affero
quidem
ex
longinquo
mcrces ad ea loca in
quibtis
nonsunlea
qttx aitulero,
unde
vivam,lanquam
mer-
ccdein labcris mei
peto,
ut carius vendam
quam
emerim. Undeenim
vivam,
cum
scriplnm
sit:
Dignus
esl
operarius
mercedestia
(Luc. x,
7)?
Sed
agitur
de
mendacio,
dc
perjurio.
Hocviiiurametnn
est, non;
negotiationis
:
neque
cnim non
,
si
vellem, possem
agere
sineislo vilio. Non
crgo
meam
cul|>am
actor'*
ad
ncgolitim
transfero: sedsi
mentior,
egomeiiiior,
non
negotium.
Possemenim diccre: Tanlo
emi,
sed
tanto
vendam;
si
placet,
eme. Nonenimislani vcri-
tatem
audiens
emplor repellcretur,
et non
potius
onines
accurrerent; quiaplus
fidem
quam
mcrceui
diligercnt.
Hoc
ergo, inquit,
memonene
menliar,
ne
perjurem;
non ul
abjiciamncgotiuni
unde nie
transigo.Quo
enira
vocas,quando
hiuc
revocas?Forte
ad artem
aliiiuam?
Ero
sutor; calceamenlafaciam
hominibus. Mendaccsenimet
ijisi
nonsunt ?
perjuri
et
ipsi
nonsunl?Nonnclocatisab alio
calceainentis,
cum
acceperint
ahalio
prelium,
dmiitlunt
quod
fa-
ciebant,
et
suscipiunt
alleri
facere,
el fallunt eum
cui
promiseranl
citosefacturos?nonne
sxpe
dicunt:
llodie
facio,
hodie
impleo
? Deindein
ijisa
sutura
tantas fraudes nonfaciunt? Faciunt
ista,
el dieunt
ista;
sed
ipsi
mali
suni,
nonars
quaraprolilenlur.
Omnes
ergo
ariilkes niali Deumnon
timentes,
vel
pro lucro,
vel
pro
tiraoredanini aut
egesiatis
mea-
,
J
sicMss,At
Edd.,
aactor.
7
S. AUGUSTINIEPISCOPl
888-
tiuntur, perjuranl;
nonest conlinuaDei lausineis.
iQuomodoergo
revocas
a
negotiatione
?Anut
agricola
sim,
et adversus Deum tonantem
murmurem,
ut
grandinem
timens
sortilegum
*
consulam,
ut
quxram
quid
faciamconlra ccelum;
ut
optempauperibus
fa-
mem, quopossim
vendere
quod
servavi?adhocme
adducis? Sednonea
faciunt, inquis, agricolst
boni.
ISecilla
negoliatorcs
boni.
Quidenim,
ctiamet filios
haberemalum
est, quiaquando
eis
caputdolet,
malse
et infidelesmatres
ligaturas sacrilcgas
ct incanla-
tiones
quxrunt?
Isla horainum
,
nonrerum
peccala
sunt. Potest mihi hocdicere
negotiator. Quxreergo,
Episcope, quemadmodiimintelligas negotiationes
quas legisti
in
Psalterio;
nefortetunon
intelligas,
et mea
negoliatieneprohibeas.
Monc
ergoquemad-
modumvivam: si
benc,
benemihi
erit;
unumtamen
scio,
quia
si malus
fuero,
non
negotiatio
mihi
facit,
sed
iniquitas
mea.
Quando
verum
dicitur,
non est
quort
contradicalur.
18.
Quxramus ergo quas
diserit
ncgotiationes,
quas
vere
qui
non
cognovit,
tota die laudat Deum.
Negotiatio
et in
grsecalingua
abactu
dicitur,
et in
J aiinaa
negato
olio: sedsiveab
aclu,
sivea
negalo
tio,
disculiatur
quid
sit".
Qui
enim
negotiatores
acluosi, quasi
ex eo
quodaguntprxsumunt, opera
sua
laudant,
non
perveniunt
ad
gratiam
Dei.
Ergo
onlra illam
gratiam
sunt
negotiatores, quam
com-
tnendat hic
psalmus.
Illamenim
graliamcommendat,
ut nemo desuis
operibus glorielur. Quomodoquo-
dam loco
dicilur,
Medici non resuscitabunl
(Psal.
xxxxvn, 11);
desereredebenl hominesmedicinam?
Sed
quid
est hoc?Subistonomine
intelligunlur
su-
perbi, pollicentes
salulenThominibus,
cumDomini
sit salus.
Quomodoergo
conlra medicos
,
idest su-
perbos
salutis
pollicilatores, vigilal
hoc
quod
dictum
cst,
Tola diesalutemtuam: sicconlra
negotiatores,
id
est, qui
deactusuoet
operibusgatident, vigilat
boc
quod
dictum
est,
Os meumenunliabil
justitiam
tttam,
id est nonmeam.
Qui
sunt
negotiatores,
id
cst
quasi
deaclu suosibi
placentes?Qui ignoraites
Dei
justitiam,
et suamvolentes
constituerc, justitix
Dei non sunt
subjecti (Rom. x, 3).
Meritoet
nego-
tiumdictum
est, quianegat
olium.
Quantum
mali
est,
quodnegat
otium?MeritoDominus
expulit
de
templo
silos
quibus
dixit, Scriptumest,
Domusmeadomus
oraiionisvocabitur;
vosautem
fecistis
eamdomumne-
gotialionis
(Mallh. xxi, 15);
id
est, gloriantes
de
operibus
vestris,
oliumnon
quxrentes,
necaudientes
contra
inquietudinem
et
ncgoliationem
veslramdi-
centem
Scripturam
:
Vacate,
et videte
quoniamego
sumDominus
(Psal.
XLV, 11). Quidest, Vacate,
et
videte
quoniamego
sum
Dominus;nisi,
ut sciatis
quia
Deus est
qui operatur
in
vobis,
et non de vestris
operibus
extollamiui? Non audis vocemdicenlis:
Venitead
me,
omnes
qui
laboratisetonerali
estis,
et
ego
vos
reficiam.
Toltile
jugum
meum
super
vos
,
el
discitea
me, quia
milissumet humilis
corde;
etinve-
1
Mss.,sortilogum.
'
sie
aliquot
iss.At
Edd.,
el inLutina.
Negoliatio
sive
actus,
ske
negotium
discutiatur
quid
sit.
nietis
requiem
animabusvestris
(Matth.xi, 28, 29)
?
Hxc
requies
conlra
negotiatores prxdicatur,
hxc
requies
contra eos
qui
oderunt otium
prxdicatur,
agendo
et
jactando
sede
opcribussuis,
ut non re-
quiescant
in
Deo;
et tanto
longius
a
graliaresiliaul,
quanlomagis
desuis
operibus
extolluntur.
19. Sedest in
quibusdamexemplaribus, Quoniam
non
cognovi
litteraturam. Ubi alii codices
habent,
negotiationem;
ibi
alii,
lilteralurain:
quomodoconcor-
dent,
invenirediflicile
est;
et tamen
iuterprelum
di-
versitasfortesensuro
ostendit,
noncrrorera indncit.
Quxramusergo
et litteraluram
quomodointelligamus,
nesic offendamus
grammaticos,quomodopaulo
antc
negotiatores: quia
et
grammaticuspotest
inartc sua
honeste
vivere;
non
pejerare,
non mentiri.
Quxra-
mus
ergo
litteraturam
quam
non
cognovitistc,
in
cujus
ore toladic IausDei esl. Est
quxdam
littera-
luraJ udxorum: ad illosenimet hoc
referamus;
ibi
inveniemus
quod
diclura cst.
Quomodo
cumdene-
gotialoribus
quxrcremus, propter
actus et
opera,
invenimus illamdici
negotiationcmdeteslandam,
quam
nolavit
Apostolus
dicens:
Ignorantes
enimDei
justiliam,
etsuamvolentes
constituere, juslitia
Deinon
sunt
subjecti (Rom. x, 3).
Conlra
quam
dicit idem
Apostolus
: Non ex
opcribus,
ne
fortequit
extollatur.
Quomodoergo? Numquid
non
operabimur
bonum?
Operabimur;
sed
ipso
innobis
operante
:
Ipsius
enim
sumus
figmentum,
creati in ChristoJ esu in
operibus
bonis
(Ephes. n, 9,
10). Quomodo
hoc
ergo
inveni-
muscontra
negoliatores,
idest deaclu
gloriantes,
de
negotioquodneget
otiutnl se
exlollentes,ir.quielos
potiusquam
bonos
operatores; quia
boni
operatores
111 i suntin
quibus
Deus
operatur
: sieet nescio
quam
lilleraturaminvenimus
apud
J udxos. Dominusadsitul
explicemverbis, quod dignatus
est donare ut cordc
conspicerem.Superbia
J udxorum
prxsumentium
tan-
qtiam
deviribussuis et de
justitiaoperum
suorum
,
gloriabalur
de
Lege,quodipsi Legemacceperinl,
ah'sc
gentes
non
acceperint;
in
qua Lege,
nonde
gralia
gloriabantur,
sed de littera. Lex enimsine
gratla,
litterasolaest: inanetadconvincendam
iniquiiaicm,
nonaddandamsalutem.
Quid
enimait
Apostolus?
Si
enimdalaessetlex
qua pottetvivificare,
oinnino
exlege
essel
jusiitia
: sed conclusit
Scriptura
omniasub
pec-
cato,
ul
promissio
ex
fide
J esuChristidarelurcredemi-
bits
(Gal. in, 21, 22).
Dehac litteradicit alioloco:
Littera
occidil;
spirilus
aulem
vivificat(II
Cor.
m, 6).
Habes
litteram,
si
prxvaricalor legis
es:
Qitiper
litte-
ram,
inquit,
et circumcisionem
pravaricator
legis
es.
Nonnebenecanlaturet dicitur: Eruetnedetnanule-
gemprwlereuntis
et
iniqtti?
Habes
lilteram;
sednon
imples
litteram. Undenon
impleslilteram?Quoniam
qui pradicas
non
furandum,furaris; qui
dicisnonadul-
terandum,adulteras; qui
abominaris
idota,
sacritegium
facis.
NomenenimDei
per
vos
blasphemalur
inGenli-
bus,
sicut
scriplum
est
(Rom.n, 21-27). Quid
libi
ergoprofuit
littera
quara
non
imples?Quare
autem
non
imples
?
Quia
dete
prxsumis. Quare
non
imples
?
1
Mss.
quidam
omittunthxc
verba,
quoclneget
oiium;
et eoruraloconoiutulli
habent,
quod
negotUmtur,
889
ENARRATIOIN PSALMUMLXX.
sso
Quianegolialor
es; opera
luaexlollis: nescisneces-
sariamesse
gratiamadjuvantis,
ut
impleatur prxce-
plurajubentis.
Ecce
jussit Deus; agequodjussit.
ln-
cipisagerequasi
ex viribus
tuis,
et
cadis;
et roanct
super
tc Iittera
puniens,
nonsalvans. MeritoLex
per
Moysen
dala
est;
Gratiael verilas
per
J esutnChristum
factaest(J oan.
i, 17). Moysesqtiinque
libros
scripsit:
sedin
quinque porlicibuspiscinamcingentibus
lan-
guidi jacebant;
sed curari non
poterant (Id. v, 2).
Vide
quomodo
manet
liltera,
convincens
reum,
non
salvans
iniquum.
Illisenim
quinqueporlicibus,
infi<-
guraquinque
librorum, prodebantur poliusquam
sa-
nabantur
xgroti. Quidergo
ibi tunc sanabat
acgro-
tura? Motus
aqux.
Piscina illa mola descendebat
xgrotus,
et srmabalur
unus, quia
unilas:
quisquis
aliusad
ipsura
motum'
descenderct,
nonsanabatur.
Quomodo
commendabaturunilas
corporis
claraanlis
a finibuslerrx? Alius non
sanabalur,
nisi rursus
motafuisset
piscina. Significabatergo piscinx
molus
jicrlurbalionempopuliJ udxorum, quando
venitDo-
minusJ esusChristus.
Angcli
enimadvcnlu
intclligc-
batur moveri
aqua
in
piscina.Aquaergo
cincla
porli-
cibus
quinque, gens
erat J udxa cincta
Lege.
Et in
porticibusxgroti jacebant,
et insola
aqua
lurhataet
molasanabanlur. Venit
Dominus,
lurbata est
aqua,
crucifixus
esl;
descendat ut sanetur
xgrotus. Quid
est,
descendat?
Humilietse.
Ergo quicumque
amalis
liltcramsine
gralia,
in
porlicibus
remanebitis; xgri
critis,
jaccnies,
nonconvalescentes: delilteraeniin
prxsumilis.
Si enimdata essel lex
qumpossetvivifi-
care,
omninoex
lege
essei
justitia.
Seddataest
lex,
ut
rcos vos
lacerel,
rei facii
timeretis,
timentesindul-
genliampeterelis, jam
deviribusveslris'non
prxsu-
merclis,
dclilteravos nonexlollerelis. Nam
ipsa
fi-
gura
est
eliam, quod
Eliseus
primo
ad morluumre-
suscilandumbaculummisit
per
servum.Mortuuscrat
filiusvidux
hospitx ipsius;
nuntialumcst
ei,
servo
EUOdedil baculumsuum:
Vade,inquit, ponesuper
mortuum
(IVReg.IV,29).
Nesciebat
Projihela quid
ageret?
Prxcessit servus, posttit
baculum
super
mor-
tuum,
non surrexit moriuus. Si enimdata essetlex
quapossettini/icflre,
vercex
lege
esset
juslilia.
Non
vivilicavitlex
per
servummissa;
et lamenillemisit
baculumsunm
per
servum, qui postea
secutusvivifi-
cavit.
Namque
cumilleinfansnon
resurrexisset,
vc-
nit
ipse
Eliscus, jam figuramportans Domini, qui
scrvumsuumcum
baculo, tanquani
cum
Lege, prx-
miscrat;
venitad
jacentcm
morluum, posuil
membra
sua
super
illum. Ille infans
erat;
ille
juvenis
eral :
contraxit et breviavit
quodammodojuventuiis
sux
magniludinem,parvulus
faclusut morluo
congruerct.
Mortuus
ergo
surrexit,
cumsevivusniorluo
coapta-
vit: et fecit Dominus
quod
nonfecil
baculus;
fecit
gratiaquod
non fecitlillera. Illi
ergoqui
in baculo
remanserunt,
inlitlera
gloriantur,
et ideononvivi-
ficanlur.
Ego
auterade
gralia
tuavolo
gloriari.
Mihi
autem,
ait
Apostolus,
absit
gloriari
nisi in crttceDo-
1
SicmelioresMss.At
Edd.,
ante
ipsum
motum: minus
bene. Hinc
nempe
conlraoonatistasunitaternEcclesise
commendari vult
Augustiuus.
j
mininostri J esu Christi
(Gal. vi,
14),
nisi inillo
qui
semihi vivus
mortuo,
ut
resurgerem, coaptavit;
ut
jam
non
egoviverem,
vivcret aulemin raeChrisius
(Id. ii, 20).
In
ipsa gratiaglorians,
litteraturamnon
cognovi:
id
est,
hominesdeIittera
prxsumenles,
et
a
gratiaresilientes,
toto corde
reprobavi.
20.
[ners.16.]
Merito
sequitur,
Introiboin
poten-
tiamDomini: non
mearo,
sedDomini.Namilli in
po-
tentia suade litlera
gloriali
sunt;
ideo
adjunciam
lilterx
gratiam
non
cognoverunt.
NamLex
perMoysen
data
est;
gratiaetverilasper
J esumChristum
facta
est.
Ipse
enimvenit ut
Legem
implerct, quando
cbarita-
lera
donavit,per quam
Lex
possetimpleri.
Pleniludo
enim
Legis
charitas
(Rom. xul, 10).
Hlinonhabentes
charilatem,
id
est,
non habcnles
Spiritum gratix,
quia
charitas Dei
diffusa
est in cordibus
nostris, pet
Spirilum
sanclum
qui
daius est nobis
(Id.
v,
5),
rc-
manserunt
gloriantes
inlillera. Sed
quia
litteraocci*
dit; spiritus
autem
vivificat;
non
cognovililteraturam,
ct introiboin
potentiam
Domini.Idcoversusiste se-
quens
confirmat
perficitque sententiam,
ilaut eam
iigat
in cordibus
hominum,
nec alium
perroiltat
omnino
irrepere
ulla ex
parte
intclleclum.
Doinine,
memorabor
jusliliw
tua solius.0 solius!
Quidaddidit,
solius?
rogo
vos.
Sufficeret,
memorabor
justiiia
tua.
Solius, inquit, prorsus
: ibi meam non
cogilo. Quid
enimhabes
quod
non
accepisti?
Si aulem
etaccepisii,
quidgloriarisquasi
non
acceperis(I
Cor.
iv, 7)
?J usli-
tialua solame
liberat;
measolanonsunt nisi
pec-
cata. Non
glorier ergo
deviribus
meis;
noninlittera
remaneam:
reprobem
litleraluram,
id esl bomines
de litlera
gloriantes,
et de suis viribus
perverse,
lanqiiamphrenelicos,prxsuracntes; reproberalales,
intrcinin
potentiam
Domini,
ut
quando
infirmus
stim,
tttiic
polens
sim;
ul tuiu me sis
potcns, quoniam
memorabor
juslitia
luwsolius.
SERHOII.
Desecunda
parle
Psalmi.
1. GraliamDei, quagralis
salvi facti
suimis,
nul-
lis nostrismeritis
prxcedenlibns,
nisiquibus suppli-
cium
debcbalur,
isto coramendari
psalmo,
hcsleina
dieinsinuavimusCharilatiVestrx
:euroque
traclando
quoniam
finire
nequivimus,
extreroam
ejusparlem
in
hodiernamdiera
distnlimus, promittenles
innominc
Doraininos debitumsoluturos.
Quod
solvendi
quo-
niam
tempuscst,
adestote
anirao, tanquamagro
fcr-
lili,
ubi et semen
mulliplicelis,
et
pluvixingrati
non
sitis. Comraendaviraushesternodie
tilulumejus;
scd
propter
renovandamintenlionemvcstram,
et hisin-
limandum
qui
beri absentes fucrunt,
breviler com-
memoramus
quod
recolant
qui audierunt,
audiant
qui
nescierunl. FiliorumJ onadabPsalmus
est; quod
no-
men
inlerprelatur
Domini
Spontaneus
:
quoniam
spontanea,
hoc
eslbona, pura,
sinceraet
perfecta
vo-
luntate,
non ficto corde Dominoserviendumest;
quod
etiamillud indicat ubi diclum
est,
Velunlarit
sacrificabo
tibi
(Psal. LUI,8).
Filiis
hujus,
id
est,
fi-
liis obedienlix
cantalur
Psalmus,
ct his
qui primi
891
S. AUGUSTINIEPISCOPI
894
captivi
ducti surit,
ut
agnoscatur
hic
gemitus
noster,
i
et sufficiatdiei malitiasua
(Matth.
vi, 34).
J amenim,
'
si
superbi
deseruimus,
vei
fatigati
redeamus. Nec
rediri nisi
per gratiampolesl.
Gralia
gratis
dataesl:
namilisi
gratisesset, gralia
nonessct. Porro
autem,
si
proplereagralia est, quia gralisest,
nihil tiium
prxcessit,
ut
acciperes.
Namsi
aliqua
boha
opera
tua
prxcesserunt,. pretium accepisti,
non
gralis
:
pre-
tiutri autem
quod
nobis
debebalhr, supplicium
est.
Quodergo
liberamur,
nonliostris merilis,
sedillius
gratia
est. tllurti
ergo
laudemus;
illi totum
quod
su-
mus,
et
quod
salvi
eflicimur,
debeamus. Ad
quod
conclusit,
cummulta
dixisset,
dicens:
Doinine,
me-
mtirabor
juslitiw
lua solius.Adistumversumconclusa
CSthesterna tractactio. Primi
ergo captivi,
id
est,
perlinerites
ad
primum
hominem:
propler
hoc enim
caplivi, propter prirrium
homincmin
quo
omnesmo-
rimur; quia
non
priusquodspirituale
esl,
sed
quod
ani-
male
posteaspiritiiale(I
Cor.
xv, 46). Projilcr pri-
mumhomiriem
primi captivi: propter
secundttmho-
minem secundi
redempli.
Nam et
ipsa redemptio
clarnat
captivitatem
noslram. Undeenim
redempti,
si
nori antea
captivi?
Et eam
caplivitatemexpressius
ab
Apostolo
insiriuatamex
Epistolaejus,
verba
quxdam
commemorantes,insinuavimus,
et
repelimus
: Vidco
aliam
legem
inmembris
meis,
repugnanlemlegi
menlis
mem,
el
caplivum
meducentemin
legepeccali,qttm
esl
inmembrisnteis
(Rom. vn,
23). Ipsa
cst
primacapti-
vilas
nostra, quaconcupiscit
adversus
spiritum
caro
(Gal. v,
17).
Venit autemhocde
poenapeccati,
ut
iiomoadversus
seipstimdivideretur, qui
uni subdilus
esse noluit. Nihil enimlam
expedit
animx
quam
obedire.Et si
expedit
animx obedireinservoul obe-
diat
domino,
in filio ut obediat
patri,
inuxorc ut
obediat
viro; quanto magis
in homine ut obediat
Deo?
Expertusergomalum
Adam:omnisaulcmbomo
Adam;
sicutinhis
qui
crediderunt omnisbomoChri-
slus, quia
merobrasunt Chrisli:
expertusergo
ma-

Ium
quod
nondebuit
experiri,
si crederel
dicemi,
Nolilangere(Gen.
n,
17); experlusergomalum,post-
ea saltero
obtemperet prxceptis
medici ut
surgat,
qui
noluitcredere medico ut non
xgrotaret.
Namct
sano bonuset fidelismedicusdat
praeceptum,
nesit
illi necessarius. Nonest enim sanis necessariusme-
dicus,
sed male habenlibus
(Matth. ix, 12).
Boni
aulemamici
medici, qui
noluntvendereartem
stiam,
et
plus gaudent
ad sanos
quam
ad
xgrotos,
dant
quxdamprxcepla sanis, qux
ohservandoin
xgritudi-
nemnoncadant. Porro atilemilli si
prxcepla
con-
tempserint,
et in
xgritudinem inciderint,
supplicant
medico:
quemcontcmpserunt sani,
rogant xgroli.
Ulinarasaltem
rogent!
ne
per
febremmenlc
perdita
et medicumcxdant.
Audistis
modo,
cum
Evangelium
legeretur, quemadmodum
inillosdicta sit
parabola.
Mentissahx erant
qui
dixcrunt: Wcest
hares;
ve-
nile,
occidamus
eutn,
et nostraerii hwreditas
(ld. xxi,
38)? Utique
non:
pulaqui
occiderunt
Hlium,
et
pa-
tremoccisuri
erant;
hocest menlemsanamnonha-
bere. Postrerao eccc
quia
occiderunt fitium: resur-
rexit
filius,
et
lapis
reprobalus
ab
cedificantibusfaT
ctusest in
caputanguli (Psal. cxvu, 22). Offcnderunt
in
illum,
et
conquassati
sunt: veniet
super eos,
et
conteret eos. Sednon itaiste
qtti
cantat in
Psalmo,
etdicit: Inlroiboin
poteniiamDomini;
non
meam,
sed
Domini.
Domine,
memorabor
juslilim
lumsolius.Nul-
lammeam
agnosco;
soliustux
jusliliaememorabor.
A te
habeo,
quidquid
boni
habeo;
quidquid
autem
riiali
habeo,
a nie habeo. Non merilis
supplicium
reddidisti;
sed
gratiamgratis imperlisti
: Tua
itaque
solius
juslitia
memorabor.
2.
[
vers. 17.
] Deus,
docuislimeex
juvenlule
mea.
Quid
medocuisti?
Quia
tux
soliusjuslitix memora-
ri debeo. Consideransenimvitam
prxteritam
mearo,
videO
quid
mihi
debebatur,
et
quid
acceperimpro
eo
quod
mihi debebalur.
Debebalur
pcena;
rcdditaesl
gratia
:
debcbatur
gehenna;
daia
est viia a:ierna.
Deus,
docuistime
exjuventute
mea.Ex
ipso
initio
fidei
mex, qua nieinnovasli, docuisti meniliil inme
prx-
cessisse,
unde mihi dicerem deberi
quod
dedisti.
Quis
enim
converliiurad
Deuro,
nisi ab
iniqtiitate
?
quisredimilur,
nisi a
captivitate? quis
autem
potest
dicere
injustam
fuisse
caplivilatemsuam,
quando
de-
seruit
imperatorem,
ct defecitad
desertorem?
Inipe-
ralor enim
Deus, desertordiabolus :
prxceplum
de-
dit
imperator,
fraudem
suggessil
desertor
(
Gen.
n,
17,o(iu, 1).
Ubi aures tux intcr
prxceplionem
et
deceptionem
?Meliornediabolus
quam Deus?mclior
qui defecit', quainqui
lefecit?
Credidisli
quod pro-
misil
diabolus,
et invenisti
quod
minatus est Deus.
J am
ergoexcaptivitateliberatus,
adhuctamenin
sjie,
nondumin
rc,
ambulans*
pcr fidem,
nondum
per
speciem, Deus,inquit,
docuisli meex
juvenlute
tnea.
Ex
quo
conversussumad
le, innovatusa te
qui
factus
ate,
recreatus
qui creatus,
reformaius
qui
formatus:
exquo
convcrsus
sum,didici meritaraeanulla
praeccs-
sisse
;
sed
gratiam
tuammihi
gratisvenisse,
ul memo-
rarer
justilix luxsolius.
3.
Quid
deinde
post juvenlulem
?
quoniam
docui-
sti
me,inquil, exjuventutemca; quidpostjuvenlutem?
In
ipsa
eniin
prima
conversionetua
didicisli
quod
antc
conversionem
juslus
non
fuisti,
sed
prxcessit iniqui-
tas,
utexpulsa iniquitate
succederel
charitas; etrc-
novalus
3
innovumhominem
speduntaxat,
nondum
re,
didicisli
quod
nihil tui boni
prxcesserat,
ct
gra-
tiaDei conversusesadDeura.J amforteex
quo
con-
versus
es,
bahebisaliquidtuum,
etdeviribusluis
prx-
sumeredebes?
Qtiemadmodumsolenl hominesdicc-
re : J amdimitte
; opus
erat ut viam
ostenderes,
suf-
ficit,
ambulaboviam. Et ille
qui
tibi viamosiendit :
Neforlevisul deducamte? Tu aulemsi
superhis
:
t
Absit,sufficit,
ambulaboviam.
Dimitleris,
et
per
infir-
,
railatemiterumaberrabis.Bonumerattibi utdeduccrcl
te, qui prius
inviacollocavil te. Cxterumnisi el
ipse
ducal,
rursuserrabis: dicilli
ergo,
Deduc
me,Dotnine,
invia
tua,
el ambulaboinveritaletua
(Psal. LXXXV, 11).
1
DUOMss
,
le
fecit.
8
sicMss.At
Edd.,ambnlas.
3
sicMss.
AtEdd.,
tttsisrenovalus.
893
ENARRATIO1NPSALMUMLXX.
894
Quodantemviamingressuses,
juventus
est, ipsa
re-
novatio,
etinitiumfidei. Antea enimambulabas
per
viastuas
vagabundus
;
errans
per
silvosa,per aspera,
laceratusomnibusmembris
:
patriamquxrebas,
hoc
est stabilitatem
quamdara spiritus
lui,
ubi
diceres,
Beneest;
ei securus
diceres, quieltis
ab omni nio-
lestia,
abomni lentatione,
ab omni
postremo capti-
yilale;
et noninveniebas. Qttid
dicam? Venitad le
qui
tibi ostenderel viam?Venit.
ad te
ipsa via,
et
constitutusesinea nullistuismcrilis
prsecedentibus,
quoniamutique
errabas.
Quid,
ex
quoingressuses,
jamregis
le?
jam
ille
qui
viamdocuit
te,
dimiltitte?
Non,
inquit
: Docuistimeex
juventute
mea
;
et
usque
nuncannuntiabomirabiliatua. Mirabileest enim
quod
adhuc
facis,
ul
regasme, qui
in via
posuisti
me
;
et
hxc sunt mirabiliatua.
Qux sunt, putas,
mirabilia
Dei ?
Quid
mirabiliusinter Dei
mirabilia,quam
mor-
tuossuscilare
?
Numquidnamego
mortuus
sum,
in-
quis
? Si mortuus non
esses,
non diceretur tibi :
Surgequi
dormis,
et
exsurge
a
mortuis;
et illuininabit
teChrislus
(Epltes.
v,
14
).
Morlui sunt omhes
infi-
deles
,
omnes
iniqui; orpore vivunt,
sed corde
exstinctisunt.
Qui
aulem suscitat morluumsecun-
dtim
corpus,
reddit eumluci huic
videndx,
et huic
aeri ducendo: non autem suscitator
ejus ipse
illi
Iuxet aer
est; incipitvidere, quemadmodum
videbat
antea. Animanonsicexsuscitattir.Animaenimexsus-
cilatur a
Deo; quanquam
et
corpus
exsuscilctur a
Deo: sedDeus
quando
exsuscitat
corpus,
raundored-
dit; quando
exsuscitat animam,
sibi redit. Si rece-
dat aer mundi
islius,
moritur
corpus;
si recedat
Deus,
moritur anima. Cum
ergo
aniraamsuscitat
Deus,
nisi adsit
qui suscilavit,
suscitata non vivit.
Nonenimsuscitat,
eldimiltit ut vivatsibi : sicutLa-
zarus
quando
resuscilalusest
qualridtianus
morlutts,
suscitalusest
corpore per
Domini
corporalemprx-
sentiam. Accessitenim
corporaliter
ad
sepulcrum;
elamavit,
Lazare
,
veni
foras
: et surrexit
Lazarus,
processit
de
sepulcroligatus
;
deindesolutus disces-
sit
(J oan.
xi,
41-44
).
KesuscitalusestDomino
prx-
senle,
sedvixit et Dominoabsente.
Quanquam
eum
Dominus
corporaliter
resuscilasset, qtiantum
advisi-
bilia
pertinet:
cxterum
prxsenlia majestalis
sux il-
lumsuscitavit; qua prxsentia nusquam
recedit. In-
terimtamenad
prxseniiam
visibilemDominussusci-
lavitLazarum
;
discessit de
ipsa
civitate
Dominus,
vel de illo loco:
numquid
Lazarus non vixit?Non
sic anima susciialur
: suscitat illam
Deus;
raorilur
si discesserit
Deus. Dicamenim
audacter, fralres,
scdtamenverum. Dux vitx
sunt,
una
corporis,
alle-
raanimse:siculvita
corporis
anima,
sic vila animx
Deus; quoinodo
si aniraa
descrat, moriturcorpus ;
sic anima
moritur,
si deserat Dcus.
Ipsa
esl
ergo
gratiaejns,
ut
suscitet,
et sit nobiscum.
Qtiodergo
nos suscitat a morle noslra
prxterita,
et innovat
quodammodo
vitamnostram,
dicimus ei:
Deus,
do-
cuistimeex
juveniute
mea.
Quia
vero nonreceditab
eis
quos
suscitat,
necumrecesserit
moriantur,
dici-
musei: Et
usque
nuncannuntiabomirabitiatua
; quia
cum mecura es
vivo,
et animsemesevila tu
es,
qux
morietur si dimittatur sibi.
Ergo
dum adest
vita
mea,
hoc est Deus
meus, usque
nunc :
quid
postea
?
4.
[vers.
18.
]
Et
usque
in seneclametsenium.Duo
istanominasenectutis
sunt,
etdiscernuntur aGrxcis.
Gravitasenim
post juventutem
aliud nomen
habet
apud Grxcos,
et
post ipsamgravitatem
veniensul-
limaxlas aliudnomenhabet: naro
n^euT>i;
dicilur
gravis, etylpuvsenex. Quia
vero in
latinalingua
duo-
rumistorumnominumdistinctio
deficit,
dcseneclute
ambosunt
posila,
senecla et senium: scitis autem
esseduasxtates. Docuisti me
gratiam
tuama
juven-
tule
mea;
el
usquenunc,post juventutem meam,
an-
nuntiabomirabilia
tua, quia
mecumesut non
moriar,
qui
venistiut
surgam;
el
usque
inseneciamel
senium,
idest
usquc
ad ultimum
metiiti,
nisi mecum
fueris,
nonerit
aliquid
roeriti mei :
gratia
tua
semper per-
severet roecuni. Hoc diceret eliarounus
borao, tu,
ille, ego
:
quia
verovox istaunius
cujusdam roagni
hominis
est,
boc est
ipsius
unitatis
;
vox est enim
Ecclesix; quxramus juventulera
Ecclesix.
Quando
venil
Christus,
criicifixus
est, mortuus
est, surrexit,
vocavit
genles; cceperunl converti,
lacli
suntmarty-
res forlesin
Cliristo,
fususest
sanguisfidelis,
surre-
xit
seges
Ecclesix: hxc
jttventus. Progredientibus
autem
temporibus
confitealur Ecclesia
;
dicat:
Usque
nuncannuntiabomirabiliatua. Non lantiim
injuven-
tute,
quandoPaulus, quando Pelrus, quandoprimi
Apostoli nuntiaverunt; procedente
etiam
xlate, ego
ipse,
id esl unitas
lua,
membra
tua, corpus tuum,
unnuntiabomirabilialua.
Quid postea
? El
usque
ad
senectametseniumannuntiabo mirabilialua :
usque
infinemsxculi erit hicEcclesia. Si enimnonhicfu-
turaest
usque
infinem
sxculi; quibus
Dominusdi-
xit,
Ecce
ego
vobiscumsumomnibus
diebus, usque
in
consummationemsmculi
(
Malth.
xxvm,
20
)
?
Quare
isla
oporlebat
ut dicerenlur in
Scripturis
?
Quiafutu-
ri erant inimici christianx fidei
qui dicerent: Ad
parvumlempus
sunt
Christiaiii, postea
peribunt,
et
redibunt
idola,
rediet
quod
erat antea
(a). Quamdiu
erunt Christiani ?
Usque
ad
seneclamel
senium
;
id
est
usque
infinemsxculi. Tu cum
exspectas,
miser
infidelis,uttranseantChristiani,
transis tti sineCliri-
stianis:ct Chrisliani
usque
in finemsxculi
permane-
bunt;
cltu
per
inlidelitatem
luam,
cum fiuierisbre-
vemvitam
luam, qua
fronte exiesad
judicemquera
cumviveres
blasphemasti
?
Ergo
a
juventutemea,
el
usquenunc,
el
usque
adseneclamet
senium, Domine,
ne
derelinquas
me.
Non,
quomodo
dicunt inimici
mei,
usque
ad
tempus
erit. Ne
derelinquasme,
donec
annunliembracltiumtuum
generalioni
oinni
supervenlu-
rw. El bracbium Domini cui revelatumest
(Isai.
LIII,
1)
?Brachium
Domini,Christus. Noli
ergo
dere-
linquere me;
non
gaudeant qui
dicunt :
Usqtic
ad
cerlum
tempus
erunt Chrisliani. Sint
qui
atinuntient
brachiumtuum. Cui ?
Generationiomni
superventura*
Si
ergo
omni
generaliont
supervenlurae; usque
ad
()Sttpra,pag.454,
nol.
(a).
895
S. AUGUSTINIEPISCOPI
896
finerosxculi: finitoenim
sxculo, jam
nulla
superve-
niot
gcneratio.
5.
[vers. 19.]
Potenliam
luam,
et
justitiam
luam:
hoc
esl,
annuntiem
generalioni
omni
supervenlurae
brachiura luum. Et
quidprxstitit
brachiumtuurii ?
Liberationemnostram
gratuitam.
Hoc
ergo
annun-
tiera, ipsamgratiam
omni
generalioni superventurx;
dicamomni homini nasciluro: Nihil es
per te,
Deum
invoca;
tua
peccata sunt,
meritaDci
sunt; suppli-
cium libi
debetur,
et cum
prxmium
venerit,
sua
donacoronabit,
nonmerita
tua,
Dicamoroni
genera-
lioni
superventura
: De
captivitate
vcnisli;
adAdara
pcrlinebas.
Dicamboc omni
generationi supervcn-
lurx,
nullas vires meas,
nullam
juslitiam
meam;
sed
potenliam
tuamet
justitiam
tuam,
Deus
, usque
in
allissima
qua fecisti magnalia.
Potentiamluamet
ju-
stitiam
tuam, usquequo
?
usque
adcarnemet
sangui-
nem?
Irao, usque
ad allissima
qua fecistimagnalia.
In altiscceli
sunt;
inaltjs
Angeli sunt, Sedes,
Domi-
nationes, Principatus,
Poteslates: libi debent
quod
sunt,
libi dcbent
quodvivunt,
libi debent
quodjttste
vivunt,
tibi debent
quod
beatc
vivunt,
Potcniiam
tuamet
jusiitiamtuam, usquequo? Usque
inalitssima
qna fecisiimagnalia.
Ne
putcs
hominemsolum
per-
tineread
gratiam
Dei.
Quid
erat
Angclusantequant
fierct?
quid
est
Angelus,
si deserat
qui
creavii?
Ergo,
polentiam
luamet
jusliliamluam, usque
inaltissima
quafecislimagnalia.
6. Et homoseextollit! et ut
pertineat
ad
primam
captivilalcm,
audit
serpenterasuggerentem
:
Gustule,
et eritis sicul dii
(Gen.
m, 5)!
Homines sicut dii!
Detts,quis
similistibi?Nonin
abysso,
nonin
ihfcrno,
nonin
terra,
non incoelo
;
omnia enim tu fecisti.
Quid
contendit
opus
cumartifice?
Deus, quis
similis
libi ?
Egoautero,
ait Adam
miser,
et in
'
Adamom-
nis
homo,
cumvolo esse
perverse
similis
tibi,
ecce
quid
factus
sum,
ut de
captivitate
adleclamem: cui
benc erat sub
rege bono, captivus
factussum sub
meoseductore
;
et clamo ad te
, quia
cecidi abs te.
Et unde abs tc cecidi?
C.um
quxro
essc
perverse
similislibi.
Quid
enim?Deusnonne ad suamsimili-
ludinemnos vocat? Nonne
ipse
est
qui
dicil: Dili-
gile
inimicos
vestros;
orate
pro
eis
qui
vos
persequuntur;
benefacile
eis
qui
vosoderunt? Hxc
dicens,
adsimili-
ludineraDei nos bortatur.
Deniquequid adjungit
?
Ut
silis, inquit, filii
Palris veslri
qui
inccelisest.
Quid
enim
ipse
facit? Hoc facit cerle :
Qui
solemsuum
oriri
facit super
bonoset
malos,
et
pluitsuperjustos
et
injustos(Matlh. v, 44, 45). Qui ergo
benevult ini-
mico
suo,
Deo similis cst: nec ista
superbia,
sed
obedientiaest.
Quare
:
Quia
ad
iraaginem
Dei facti
stimus:
Faciamus, inquit,
hominemad
imaginem
et
simititudinemnoslram
(Gen.i, 26).
Non
ergo aliquid
alienum
est,
si
imaginera
Dei tenemusinnobis: uti-
nameam
per superbiam
non amiltamus! Sed
quid
cst, per superbiam
velle esse similemDeo?
quid
putamus,
ut exclamarct
capiivus
:
Domine,quis
simi-
lis tibi?
qux
est isla
perversa
similitudo?
Audile,
1
rarticula,in,
abesta
vss,
et
intelligite,
si
potestis:
credimusautem
quiaipse
qni
nos
posuit
hxc vobis
dicerc,
dabit vobis eliam
posse
et
intelligere.
Deusnullo
indigetbono,
et
ipse
est summum
bonum,
ct ab
ipso
est omne
bonum. Ut
ergo
boni
simus,
Deo
indigemus
: ut bonussil
Deus,
nobis non
indigcl,
nec nobislantum
,
sed
usque
ad
altissima
quwfecitmagnalia,
nec
ipsiscrjelestibus,
nec
supercceleslibus,
necccelocceli
quoddicilur,
indiget
Deus,
utaut melior
sit,
aut
potenlior,
aut beatior.
Quid
enimessel
quidquid
aliud
csl,
nisi
ipse
fccisset?
Quocrgoeget
abs le
qui
eral ante
te,
el lam
potens
erat,
ut cumtunon
csses,
faceret te?
Numquidquo-
modo
parentes
faciunt filios? Per
quamdam
concu-
piscenliara
carnalera
generant, polius quamcreanl;
istis enim
gcnerantibus,
Deuscreat. Namsi lu
iia
creas,
dic
quid
tuamulier
paritura
est.
Quid
dicam,
Tudic?
ipsadicat, qux quodportat ignorat.
Gene-
rant tamenhomines
filios,
ct ad solaiium
suum,
ct
adsuhsidiumsenectulis.
Numquid
ideocreavit hxc
Omnia
Deus,
a
quibus
senex
adjuvaretur
?Novit
ergo
Deus
quodcrcat,
et
quale
sil
per ejus
bonitalem
,
ct
quale
futurum sit
per propriamvolunlatem;
novit
Deuset ordinavitomnia. Ut autemhomosit
aliquid,
convertitsead illuma
quo
crealus est. Recedendo
enim
frigescil;
accedendofervescit: recedendotenc-
brescit;
accedendo clarescit. A
quo
enimhabet ut
sil, apud
illumhabet ul ei bcnc sit.
Denique
filies
minor, qui
voluitinsua
polcslate
haberesubslantiara
suam, qux
illi
apudpatremoptimeservabatur,
faetus
sux
potestatis, profectus
cst in
regioncralonginquam,
hxsit
principi malo, porcos pavil;
fame correclus
cst
qui
saluritale
supcrbus
abscesserat
(Luc. xv,
12-16). Ergo quisquis
itavult essc similis
Deo,
ul
adillum
stet, forliludinemque
suam
,
sicut
scriplura
est,
adillumcustodiat
(Psal. LVIII,
10),
nonab illo
rccedat : ei cohxrcndo
signctur lanquam
ex annulo
cera,
illi affixushabcat
imaginemejtts,
facicns
quod
dicturo
est,
MihiadhmrereDeobonumest
(Psal. LXXII,
28);
vere custodil simililudinemet
imaginem
ad
quam
faclus est. Porro autcro si
perverse
voluerit
imitari
Deum,
ut
quomodo
Deus non habel a
quo
formclur,
nonhabet a
quo regatur,
sic
ipsc
velitsua
potestaieuli,
ut
quomodoDeus,
nullo
formanlc,
nullo
regenlevivat;
quid
resiat, fralrcs,
nisi ut rccedcns
ab
ejus
calore
torpescat,
recedens a verilatevanc-
scat,
recedcnsab eo
quod
summe
atque
incommuta-
bilitcr
'
cst,
indeleriusmutalusdcficiat.
7. Hoc diabolus fecit : imitari Deum
voluil,
sed
perverse;
nonesse sub illius
polesiate,
sedhabere
contra illum
polestatero.
Honio autem
positus
sub
prxcepto,
audivitaDomino
Deo,
Noti
langere.Quid
?
Hancarborem
(6'en.
u, 17).
Quid
est enimillaarbor?
Si bona
est, quare
non
lango
? si mala
est, quid
facit
in
paradiso
? Prorsus ideoest in
paradiso, quia
bona
est;
scd nolo
tangas. Quare
non
tango? Quia
obe-
dientemle
volo,
non conlradicenicm.
Servi ad
hoc,
servc
*;
sednoli male,
scrve. Serve,
audi
prius
Do-
1
SicEr.et Mss.At
Lov.,incomparabiiiter.
*
Sic
aliquot
Mss.
Alii
plures,
serveadlmcserve.
Atpau-
897
ENARRATIOIN PSALMUMLXX.
898

mini
jussum,
et tunc
jubenlis
disceconsilium.Bona
estarbor: nolo
langas. Quare? Quia
Dominus
sum,
et servus es. Hxc lotacausaest. Si
parvaest,
dedi-
gnaris
esse servus?
Quid
aulem libi
expedit,
nisi
esse subDomino?
Quomodo
eris sub
Domino,
nisi
fueris sub
prxcepto
? Porro si
expedit
tibi essesub
Domino,
et sub
prxcepto, quid
tibi
jussurus
erat
Deus?
Aliquid
enim
quxrit
absle? Offermihi sacri-
ficium,
dicturusest tibi? Nonne
ipse
fecit
omnia,
in
quibus
el lefecit?
Obsequere
mihi,
diclurusest
libi;
sivead
lectum,
cum
requiesco;
sivead
mensam,
cum
me reficio
;
sivead
balneas,
cum lavo?
Quia ergo
nulloabs le
indigel
Deus,
nihil tibi debuit
jubere
?
Si aulemdebuit
aliquidjubere,
ut
te, quod
libi
expe-
dit,
sentiresessesub
Domino,
ab
aliqua
re
probiben-
dus
cras;
non
propter
illius arboris
malitiam,
sed
proptcr
tuam obedientiam. Non
poluil
Deus
perfe-
ctius demonslrare
quanlum
sit bonum
obedieutix,
nisi cum
prohibuit
abeare
qux
nonerat mala. Sola
ibi obedienlia tcnet
palmam;
sola ibi inobedienlia
inTenit
pcenam.
Bonum
est;
nolo
tangas.
Noncnihi
non
tangendo
moriturus es.
Nutnquidqui
hinc
pro-
bibuit,
aliasubtraxit? Nonne
estparadisus
frucluosis
plenus
arboribus?
Quid
tibi deest? Hocnolo
tangas;
hinc nolo
gustes.
Bonum
est,
sedobedientiamelior
est. Proindectim
tetigeris, numquid
arbor illama-
lom
erit,
ut moriaris? Sed inobedienliate
subjecit
morti.quiaprohibitatetigisli.
Ideoarhor illa
appellata
cstscientix
dignoscendi
boniet mali
(Gen.
n, 17),
non
quia
indetalia
quasi pomapendcbant;
sed
quidquid
esset arbor
illa, cujuslibet pomi, cujuslibet
fructus
esset,
ideo sic
yocata
est, quiahomoqui
nollet bo-
numa malo discernere
per prxceptum,
discreturus
erat
per experimenlum;
ut
tangendovclitum,
inve-
niret
siipplicium. Quare
autem
teiigit,
fralres mei?
Qttid
illi deerat? Dicatur mihi
quid
illi deerat in
paradiso
conslituto,
in media
opuleniia, mediisque
deliciis
;
cui
magnx
delicix crant
ipsa
visio
Dei,
cojus
facicm
quasi
iniroici timuit
post peccaturt
?
Quid
illi
deerat,
ut
tangeret,
nisi
quia
sua
poteslate
uti
voluit, prxceptum rumpere deleclavit;
ul nullo
sibi dominanle fieret s'icul
Dcus, quia
Deo nullus
ulique
dominatur? Male
vagus,
male
prxsumens,
futurus
mortuus,
recedendo a via
juslitixl!
ecce
solvit
prxceplum,
excussit a cervice
jugum
disci-
plinx,
babenas
regiminis
exaltanteanimosilatedisru-
pit;
ubi cst nunc? Cerle
captivus
clamat:
Domine,
qttis
similistibi? Volui esse
perverse
similis
tibi,
et
factussumsiinilis
pccori.
Sub tua
dominatione,
sub
tuo
prxccpto
veresimiliseram: sedhomoinhonore
positus
non
intellexit; comparaltis
est
jumenlis
in-
sensatis,
et similisfaclusest illis
(Psal.
XLVIII
, 13).
J amdesimilitudinc
jumcnlorum
clama
sero,
et dic:
Deus,quis
similistibi?
8.
[vers.20, 21.] Quanlas
oslendisli mihi tribula-
tionesmultaset malas!
Merilo, superbe
serve: vo-
ciorescumeditis:nonconlradicentem
servum,
adhocser-
ve,
etc.
*
Pleriqueliw.,
a
vUajustitia,
luisti enim
pervcrse
esse stmilis Domino
tuo, qui
facluserasad
imaginem
Domini tui. Benetibi velles
ut esset recedenti ab illobono? Prorsus dicit tibi
Deus: Si recedisa
me,
et beneest
tibi, ego
nonsum
bonuratuum. Proindesi ille
bonus,
et sumroe
bonus,
et de sesibi
bonus,
et nullo alienobono
bonus,
et
ipse
nostrumsummumbonum
;
recedendo
inde, quid
eris,
nisi malus?
Item,
si
ipse
est
beatitudonostra,
quid
erit
recedenti,
nisi miseria? Redi
ergo post
miseriam,
et dic :
Domine,'quis
similislibi?
Quantas
osiendislimilti tributationesmultaset malas!
9. Sed
disciplinafuil; admonilio,
non deserlio.
Deniquegratiasagensquid
dicit? Et conversus
vivifi-
casli
me,
et de
abyssis
terra iterum reduxisti me.
Qtiando
enimantea?
quid
est
hoc,
ilerum? Cecidisti
ab
altitudinc,
o
homo, mancipiuminobediens,
su-
perbe
adversus Dominura
,
cecidisti! Factumesl in
le,
Omnis
qui
se
exaltat,
humiliabilur: fiat in te
,
Omnis
qui
se
humiliat,
exaltabilur
(Luc. xiv,
II
).
Redi de
profundo.
Redeo
, inquit; redeo, agnosco
:
Deus, quis
similislibi ?
Quantas
oslendisli mihi Iribu-
lalionesmultaset tnalas! Et conversus
vivificaslime,
et de
abyssis
lerra iterumreduxisti me.
Inlelligimus,
audio. Reduxisti cnimde
abyssis terrx;
reduxisti a
profunditate
et submersione
peccati.
Sed
quare,
ite-
rum?
Quandoj'ain
factumeral ?
Sequamur,
ne forte
posleriora psalmi ipsius exponant
nobis
, quod
hic
nondum
intelligimus, quid
dixerit iterum.
Ergo
au-
diamus:
Quanlas
ostendisti mihi
Iribulalionesmutlas
,et malas! et conversus
vivificastime,
et de
abyssis
terra itetumreduxisti me.
Quid
deinde?
J lfultiplicasti
justitiamtuam;
et conversusconsolaluses
me,
et ck
abyssis
terrailerumreduxisli me. Ecceallerumiterum.
Si hociterumsolvereIaboramussemel
positum, quis
poteril
solvere
gcminalum
?J am
ipsum
ilerum
gerai-
natio
cst,
et rursum
positum
esl iterum. Adsit ille a
quogratia
: adsit el brachium
quod
annunliarousomni
generationi superventurx
: adsit
ipse,
et
tanquam
clave
'
crucis sux clausumsacramenlum
apcriat. Ne-
que
enim
frustra,
illo
crucifixo,
velum
teropli
me-
diumscissumest
(Malth.
xxvn
, 51),
nisi
quia per
ipsiuspassionem
omniura
mysteriorum
secrela
palue-
runt. Adsit
ergoipse
transeuntibusad eum
;
aufera-
tur velamen
(II
Cor.
ni,
16
):
dicat nobis Dominus
nosler et Salvator J esus
Christus, quare
talis vox
Prophetx prxmissa
est:
Ostendistimihi
tribulaliones
mullasetmalas
;
etconversus
vivificasli
me
,
el de
cibtjs-
sisterra ilerumreduxisti me. Enhoc
pririiumpositum
est iterum: videamus
quid
hoc
sit,
et inveniemus
quare
alterumilerum.
10.
Quid
est Christus? In
principio
eral Verbum
,
etVerbumerat
apud Deum,
et Deus erat Verbum:
hoceral in
principioapud
Deum, Omnia
per ipsum
factasunt,
etsine
ipsofaclum
est nihil.
Grande hoc!
magnum
hoc! Tu
quid, captive
?ubi
jaces
?ln
carne,
submorte.
Quisergo
ille?
quis
tu? et
quid
ille
post-
ea?
propter quem
?
Quis
ille
,
nisi
quod
dielum
est,
Verbum?Qwd
Verbum? ne forle sonal et iransitf
'AliquotMss.,efoi'0.
S. AUGUSTINIEPISCOPI
900
VerbumDeus
apud
Deum
;
Verbum
per quod
facta
sunt omnia.
Quidpropler
le?El Verbumcaro
faclttm
est,
et habilavil in nobis
(J oan.
i
, 1, 2,
3,14).
Qui
Filio
proprio
non
pepercit,
sed
pro
nobisomnibus
iradiclit
illuin; quomodo
nonet cumillo omnianobis
donavit
(
Rom.vm
,
32
)?
Ecce
quid, quis, propter
quein.
FilinsDei caro
propter peccatorem, prnpter
iniquum, propter
desertorem
, propler superbum,
propter perversum
Dei sui imitatorem! Factus ille
quod
tu
,
filius
bominis,
ut nosefficeremurfilii Dei'!
Carofactus: undecaro? Ex Maria
virgine
(
Luc.
n,
7
).
UndeMaria
virgo
? ExAdam.
Ergo
exillo
primo
captivo;
et caro in
Chrislp de
massa
captivilatis.
Ulqiiid
hoc? Ad
exemplum. Suseepit
a le in
quo
morerelur
pro
le
; suscepit
ate
quod
offerret
prote,
quoexemplo
doceret te.
Quid
doceret le?
Quia
re-
surrecturuses.
Un.de
enim
crederes,
nisi
exemplum
carnis
prxcederet assumptx
de massa mortis tux?
Ergo
in illo
primo resurreximus; quia
et Chrislus
cum
resurrexit,
nos resttrreximus, Non enimVer-
bummortuum
est,
et
resurrexit;
sedinYerbocaro
morlua
est,
et resurrexit. Ibi mortuusest
Chrislus,
ubi estu
morilurus;
et ibi resurrexit
Christus, ubi
estu' resurrecturus.
Exeriiplo
suo docuit
qtiid
non
timeres, quidsperares.
Timebasmorlem
;
morluus
esl:
desperahas
resurreclionem
;
resurrexit. Seddi-
cis mihi: Ille
resurrexit;
numquidego
? Sed resur-
rexit ineo
quodpro
le
accepit
exle.
Ergo
naturatua
inillo
prxccssit le;
et
quod sumplum
est ex
te,
ascendil antele : ibi
crgo
et tu ascendisti. Ascendit
ergo
ille
prior,
et inillo
nos;
quia
caro illade
ge-
nereliumano.
Ergo
et illo
resurgenle,
reducti siimus
CX
aby6sis
terrx. Cum
itaque
resurrexit
Chrislus,
de
abyssis
lerrmreduxisti me. Curo vero credimusin
Christum
,
de
abyssis
terra iterumrednxisti me. Ecce
unumiterum. Audi
impleri
ab
Apostolo
: Si
ergo
re-
surrexistiscum
Chrislo,qum
sursumsunt
qumrile,
ubi
Christusesl in
dexteraDei
sedens;
qua
sursumsuntsa-
pile,
non
qua super
terram
(
Coloss.
ni,
1
,
2
).
Prx-
cessil
ergo
ille
; jam
resurreximusel
nos,
sedadhuc
in
spe.
Audi hocidem
aposlolum
Paulumdicentem:
El
ipsi
in
nobismelipsis ingemiscimusadoplionem,
ex-
speclantesredemplionemcorporis
noslri. Adhuc
inge-
miscis,
adhuc
exspectas. Quid erga
est
quod
libi
prxslilit
Chrislus? Audi
quod sequitur
:
Spe
enim
talvi
facli sumus; spes
aulem
quw
videturnonest
spes.
Quod
enimvidet
quis
,
quidsperat
?Si
aulem
quod
non
videmus
speramus, per palientiamexspeclamns(
Rom.
VIII
,
23-25
).
Reducti
ergo
sumusiterumab
ahyssis
spe. Quare
ilerum?
Quiajam
Christus
prxcesseral.
Scd
quiaresurgemus
inre : modoenim
spevivimus,
modosecundumfidem
ambulamus: reducti sumus
ab
abyssis
terrx
,
credendoineura
qni
ante nosre-
surrexit ab
abyssislcrrx;
resuscitaiacst anima no-
slra ab
iniquitaleinfidelitatis,
et faciaest in
nobis
quasi prima
resurreclio
per
fidem. Sed si sola
erit,
ubi est
quodApostolus
ait: i
Adoptionemexspeclan-
*
Ahest,
efficerenwr,
a
plerisque
Mss.inaliis
legitur
: ut
nos
filios
vet
faceret.
tes
redemptionem
corporis
nostri ? ubi est
quod
illolocodixit: i
Corpus
mortuumest
propter pecca
tum
;
spiritus
vitaest
propter justitiam.
Si autem
qui
susciiavit Christumamortuis
habitat in vobis
,
qui
suscitavit J esum Christumamorluis
vivificabit
ct mortalia
corpora
vestra, per
inhabitantem
Spiri-
tum
ejus
invobis>
(Rom.vm,
10,11)? Ergojam
re-
surreximusmenle
, fide,
spe, charitate;
sed reslat
ut
resurgamuscorpore.
Audisiiunumiterum
; audisli*
alterumiterum: unumiterum,
propter
Chrislum
prx-
cedentem
;
et alterum
,
sedadhuc
spe, quod
restat
inre.
Multiplicaslijusliliam
luam:
jam
in
credenli-
bus
, jam
in illis
qui primo resurrexerunt in
spe.
Multiplicasli jusiiliam
tuam.Ad
ipsam
justitiamperti-
net el
flagellura; quiatempus
estut
judicium
incipiat
adomoDei
(I
Pctr.
iv,
17
),
ait
Pctrus;
idest asan-
ctis
ejus. Flagellat
autemomncmfilium
qttemrecipit
(
Prov. lii
,
12
,
etHebr. xn
,
6
). Multiplicasti
justi-
tiamlitam:
quiajam
necfiliis
pepercisti;
sed
quibus
hxreditatemxternam
servahas, disciplina
nondeser
ruisli.
Mullipticasti jttstitiamtuam;
et conversuscon-
solatusesme: et
propter corpus
in fineresurrectu-
rum
,
etde
abyssis
terrwiteruinreduxislime.
11.
[
tiers.22.
]
Eienim
egoconfilebor
libi in vasis
psalini
verilatemluam. Vasa
psalmi, psalterium.
Sed
quid
cst
psalterium
?
Organumligneum
cumchordis.
Quidsignificat
? Interesl
aliqtiid
inter
ipsum
et cilha-
ram:
interessedicunt
qui norunt,
eo
qtiod
conca-
vumillud
lignum
cui chordx
supertenduntur
ut re-
sonent,
in
superiore
parle
habet
psalterium,
ciihara
ininferiore. Et
quiaspiritusdesuper
, carodeterra
,
significari
videlur
per psalteriumspiritus, per
cilha-
ramcaro. El
quia
duas dixerat reducliones nostras
ab
abyssis
terrx
;
unani secundum
spiritum
in
spe,
alteramsecundum
corpus
inre
;
audi eas duas: Et-
enim
cgocanfitebor
tibiin vasis
psalmi
verilalemtuam.
Hocsecundum
spirilum
:
quid
de
corpore
?Psallam
libi in
cilhara,
sattctusIsrael.
12.
[
vers.
23,
24.
]
Iterum hoc
attdi, propler
ipsum
ilerttmet ilerum.Exsultabuntlabia
mea,
cum
psallam
tibi.
Quia
lahiasolcntdici et inleriorishomi-
niset exlerioris
,
iucertumest
quomodoposita
sint
labia:
seqtiilur ergo,
Et animamea
quam
redemisli.
Ergo
delabiis
interioribussalvaii in
spe,
reducli ab
abyssis
terrx infidcct charilatc
, exspectantes
lanien
adhuc
redemptionemcorporisrioslri,
quid
dieimus?
J am dixit: El animamca
quam
redemisii.Sed ne
solamanimam
rcdemplamputares,
in
qua
nunc au-
disli unumilerutn
,
Adltuc
autem, inquil: quid
adhuc?
Adltucaulemet
liiigua
mea:
ergojamlinguacorporis.
Toladie
meditabilur
justiliam
luam: idest iu seterni-
taiesineline. Sed
quando
hoc?J aminlinesxculi
*
resurrectione
corporis,
el
immutationein
angelicum
statum. Unde hoc
probalur quia
de fine
dicitur,
Adltucautemet
lingua
meatotadiemeditabilur
juslitiam
luam?Cum
confusifuerinl,
et erubuerinl
qui quarunt
1
Edd.,
audiatlerum: et
infra,post,pracedentem,
fere-
bant: tu
iterum,
sedadhuc
spe.Quidrestatinre? Emen
danturad
aliquot
Mss.
8
Edd.,
in
resurrectUme.Abesi, in,
aMss.
901
ENARRATIOIN PSALMUMLXXI. 902
mala milti.
Quando
confundentur , quando
erube-
sccnt,
nisi in
fine
sseculi? Duobusenimmodis con-
fundenlur;
aut cumcredent
in Christum
,
aut ciim
veneril Christus.
Nam
quamdiu
bic cst
Ecclesia;
quamdiugemit
trilicum inter paleas, quamdiu
ge-
munt
spicx
inter zizania
(
Mallh.
111,
12
,
et xm
,
30
), quamdiugemunt
vasa misericordix inler
vasa
irx factaincontumeliam
(II
Tim. n
,
20
), quamdiu
geniil
liliuminler
spinas,
non deerunt inimici
qui
dicanl, Qttando
morielur,
et
peribil
nomen
ejus(
Psal.
XL,
6
);
id
est,
Ecceveniet
leinjius
ut finiantur,
et
non sint Christiani: sicut
coeperunl
ex
aliquo
lem-
pore ,
ita
usque
adcertum
lempus
erunt. Scd
cum
ista dicunl;
et sine fine
'
moriunlur,
et
permanet
Ecclgsia, prxdicans
brachiumDomini omni
gcnera-
tioni
supervcnlurx.
Veniet et
ipse
ullimusinclari-
tate
sua; resurgent
omnes morlui, quisque
cttm
causasua:
separabuntur
boni ad dexteram
,
niali
autemadsinistram
(
Malth.
xxv,
53
);
el confunden-
tur
qui
insultabant,
erubescent
qui garriebant:
et
sic
lingtia
mea
post
resurrectionem
ineditabitur
jusli-
tiamtuam
,
totadielaudemtuam
,
cum
confusi fue-
rittt,
eterubuerinl
qiti quwrunt
mihi mala.
IN PSALMUM LXXI
ENARRATIO
(a).
1.
[vers.1.]
In Salomonem
quidempsalmi huj'us
li-
lulus
prxnoiaiur;
scd hxc in eo
dicuntur, qux
non
possint
illi Salomoni
regi
Israel scctindumcarnem
,
juxta
ea
qux
deillosancta
Scriptura loquitur,
con-
venire: Domino auiem Chrislo
aplissime possunl.
Unde
intelligilur
etiam
ipsum
vocabulumSalomonis
ad
figuralam
significationem
adhibiium,
ul
ineoChri-
sius
accipiatur.
Salomon
quippeinlerpret.at(tr
Pacifi-
cus
;
ac
per
hoc,
talevocabulumilli
verissiiqe
alque
optimecongruit, per
quem
mediatoremex
inimicis*,
accepia
remissione
peccalorum,
rcconciliqniur Deo.
Etenimcuminimici
esseinus, reconciliali
sumusDeo
per
moriemFilii
ejus(Roin.
v, 10).
Idem
ipse
esl ille
pacificus, qui fecitulraque
unttm,
el mediutn
parklem
tnaceriasolvens,
inimiciiiastucarite
sua; (egein
waiida-
torumdecretis
evacuans,
ul duoscontteretinse
ii\ unum
novum
hontinem,
faciens
pacem
: el veniens
evangeliza-
vil
pucein
iis
qui longe,
el
pqcem
iis
qui propc(Ephes.
11,14-17). Ipse
in
Evangelio
dicit: Paccm
retinqno
vobis,pucem
ineamdovobis
(J oqn.
xiy,
27).
Et multis
aliisteslimoniisDoniinus
Christus
pacificusesse
raon-
stralur
: nonsecundum
pacemquam
uovil et
quxrit
hic
mundus;
sed illam
pacem
de
qua
dipitur
apud
prophelam,
Daboeis
solaliumverutn,
pacemsuperpa-
cem
(lsui.
LVII
, 19,
sec.
LXX);
cuin scilicet
paci
re-
concilialionisadditur
pax
immorlalilalis. Nam
post
ornnia
reddilaqux promisit
Deus,novissimain
pacem
nosexspectare
debcre,
qua
cproDepvivamusin
peter-
num,
idera
propheta
osiendil,
ubi ait:
Domine,
Deus
1
plures
Mss.,fide.
>
Mss.
pjeriqae,
ininiicitHs.
(a)
biclataaanochristi
415,
ex
Epistota169,adEvodium,
n. 1.
noster,pacem
danobis
;
omniaenimdedistinobit
(Isat.
xxvi, 12,
sec.
LXX).
Pax crit
plane
illa
perfecla.,
quando
novissimainimicadestrueturntors. Et in
quo
crit
hoc,
nisi in
pacifico
illo
recpnciiiatore noslro?
Sicut enimiuAdani onines
moriuntur;
sicel inChristo
omnes
vivificabuntur(lCor. xv, 26, 22). Quoniam
ergo
invenimusverum
Salomonem,
hocest
verum
pacilicum; quid
deinde
psalmus ipse
deillodoceat
altendamus.
2.
[vers.2.]
Deus,
judicium
tuum
regi da, etjustitiam
tuam
ftlioregis.
Dominus
ipse
in
Evangelio
dicit, Pa-
ter non
judicat quemquam;
sed omne
judicium
dedit
Filio
(J oan.v, 22):
hocesl
ergo, Deus,judicium
luum
regi
da.
Qui
rex eliamfiliusest
regis, qnia
et Deus
Pater
uiiqtiercx
esl. lla
scriptumest, quod
rex fecit
nuptias
filio suo
(Maitli.
xxn
, 2). Moreaulepi
Scri-
pturx
idem
repetilttr.
Nam
quoddixit,
judiciumluum;
hoc alitcr dixit:
jtistiliain
tuam: et
quoddixil, regi;
bocaliter
dixit,
filioregis;
sicut est
ilUid,Qui
habitat
in
cmlis,
irridebil
eos,
el
Dominussubsannabit
eos(Psal.
ii, 4). Quodest, qui
hqbitatin
cmlis;hoc
est,
et Do-
minus: et
quodest,
irridebil
eos;
hoc
csl, subsannabit
eos.
Et,
Cwli enarrant
gloriamDei,
el
opera
inanuum
ejus
annuntiai
firmamenlum(Psal.
xvm
,2).
Cali re-
petiti
sunt nominefirmamcnti : et
quod
diclum
est,
gloriamDei;
tcpetilum est, opera
manuum
ejus:el
quod
dictum
est, enarrant; repetitumes|,
anmmliat.
Isix aulem
repetitioncs
mttltum
eloquia
divinacom-
mendant;
siveeadem
verba,
sivealiisverbis
eadcm
senlentia
repetatur:
et maximc
reperiunturin
Psal-
mis;
et ineo
genere
sermonis
quo
animi
es|
moven-
dus affectits.
3. Deinde
sequitur
:
J u4icare
populum
ttiumin
ju-
stilia,
et
pauperes
tuosin
judicio.
HexPater
regi Fijio
ad
qttam
remdeclit
judiciumsuumet
justiliam
suam
satis
oslendilur,
cum
dicit,
J udicarepopulujn
tuum
i
jusiitia,
id
est,
ad
judicandum
populum
tuum. Talis
loculioest
apud
Salonionem: Proverbia
Salomonis,
filii David,
scire
sapienliam
el
disciplinam(Prov. l, I);
boc
esl,
Proverbia
Salomonis,
ad
seiendam
sapien-
tiaract
disciplinam.
Ita,
judicium
luum
da,
judicqye
populum
tuum;
id
est, judicium
liium
da,
ad
judican-
dum
populum
luuni.
Quod
auletnait
prips, populum
tuum;
hoc
ai(
posterius, pauperes
luos: et
quod
ait
pritts, injustitia;
lioc
posterius,
in
judicio;
moreillo
rcpelitionis.
Ubi sanedemonslrat
populum
Dei
pau-
perem
csse
debere,
id
est,
non
superbum,
sedIuimi-
lcm. Beati enim
pauperesspiritu, quoniamipsorum
est
regnum
cmlorum
(Matlh. v, 3).
Qua
pauperlale
etiara
bcalusJ oh
paupcr
fuit,
et
anlequammagnas
illaster-
renasdiviiiasaraisisset. Quod
idcocommcmorandum
putavi, quoniam
sunt
quidamqui
faciliusoniniasua
pauperibusdistrihuunt, quamipsi pauperos
Dei fiant.
Inflati sunt enim
jactantia qua putant
sibi essc tri-
buendum,
non
gralix Dei, quod
bcne
vivunl;
ct ideo
jam
necbenevivunt, quanlacumijue
bona
opera
facere
videanlur. Desno
quippe
haberc se
pulant,
et
glo-
riantur
quasi
non
acceperint (I
Cor.
IV,
7):
divitei
sui, nonpauperes
Dei;abuiidHiil-s sibi,
non
egentes.
ftfrt
S. AUGUSTINIEPISCOPI
904
<
Dco.Sedait
Apostolus
: Si dislribueroomniamea
pau-
peribus,
ettradidero
corpus
meumu(
ardeam,
charita-
temaulemnon
habeam,
nihil mihi
prodesl.Tanquam
si
diceret: Si distribuero
omniamea
pauperibus,
et
jiauper
Dei non ftiero,
nihil mihi
prodest.
Charilas
enim
HOH
inflatur(I
Cor.
xni, 3, 4);
neccst vera
'
Dei
charilas in eo
qui ingratns
est sancto
Spiritui ejus,
per quem
diffunditur
incordibusnoslrischarilas
ejus
(Roin.
v, 5).
Et ideotalesnon
pertinent
ad
populum
Dei, quia
nonsunt
pauperes
Dei.
Pauperes quippe
Dei dicunt: Nosautemnon
spirilumhujus
mundiacce-
pimus,
sed
Spiritumqui
exDeo
esl,
ut sciamus
qua
a
Deodonatasunl nobis
(I
Cor.n
, 12).
Namcumct in
islo
psalmo, propter suscepti
hominissacramentum
quo
Verbumcarofaclumesl
(J oan.
i,
14),
dicatur
DeoPatri
regi,
J uslitiamluamda
fitioregis;
nolunt
isti silii dari
juslitiam,
seda
semelipsis
cambabere
confidunt.
Ignorantes
enimDci
juslitiam,
etsuamvo-
lcntes
conslituere, justitix
Dei non sunt
subjecli
(Rom. x, 3).
Nonsunt
ilaque,
ut
dixi, pauperesDei,
seddivites
sui;
quia
nonsunt
humiles,
scd
superbi.
Venietvcroille
judicarepopulum
Dei in
justilia,
et
pauperes
Dei in
judicio
: et eo
judicio
discernet adi-
vitihus eorum
pauperes suos; sed
quospauperlale
suafccil divilessuos. Clamatci
quippepopuluspau-
per
: J udica
me, Deus,
et discernecausammeamde
gente
nonsancta
(Psal. XLII,1).
4.
Quodautemmutaloverborum
ordine,
cura
prius
dixisset,Deusjudkium
tuum
regi da, etjuslitiam
tuam
filioregis, prius ponensjudicium,
deinde
justitiam;
priusjusliliamposuit,
deinde
judiciura,diccns,
J udi-
care
poputum
tuumin
juslilia,
et
pauperes
tttosin
ju-
dicio; roagis
ostendit
judicium
se
appellassejuslitiam,
nihil interessedemonstrans
quo
ordine
ponatur,
cum
idem
significet.
Solet enimdici
judiciumpravum
quod inj'ustumest; jusliliam
vero
iniquam
vel
inju-
stamdicerenonsoleraus. Si enim
prava,
et
injusla
eril;
nec
justiliajam
dicendaest. Proinde
ponendo
judicium, atquejuslilix
nomine
repclendo;
vel
po-
nendo
justiliam,
et eam
judicii
noraine
repetendo,
satisedocet
proprie
se
appellarejudicium
quodpro
justiliaponi solet,
id
est, quod
inmale
judicando
in-
telligi
non
potest.
Ubi enimDominus
dicit, Notiteju-
dicare
personaliler,
sedreclum
judiciuiujudicale
(J oan.
vn, 24),
ostenditesse
possepravumjudiciuni,
cum
dicit,
Reclum
judiciumjttdicate: denique
illud
vetal;
boc
prxcipit.
Cumverosineulla
adjeclione
dicit
ju-
dicium,
continuo
juslum
vult
intelligi;
sicutest
quod
ait:
RelinquilisgravioraLegis,
miserkordiam
,
el
judi-
cittnt
(Malth.xxin, 23).
Et illud
quod
J eremiasdicit:
Faciensdivitiassuasnoncum
judicio
(J erem.xvn, 11).
Non
ait,
Faciensdivitiassuas
pravoinjustovejudicio,
vel non cum
judicio
recto aut
juslo; sed,
noncum
iudicio:
judicium
non
appellans,
nisi
quod
rectumac
justum
est.
5.
[tiers.3.] Suscipiant
montes
pacempopulo,
el
col-^
les
juttitiam.
Monles
majores sunt,
colles
minores.
Nimirum
ergo
hi sunt
quos
aliushabet
psalmus:
Pu-
steM,AtKdd.,rfeWr
silloscum
magnis.
Isti
quippe
montes
exsultaverunt ticut
arieles,
et isli collessicut
agniovium,
inexituIsrael ex
AHgyplo(Psal. cxni,
13,4,1),
idest in
populi
Dei li-
berationeab
hujtis
saecuiiservitute.
Excellenli
ergo
sancliiale
eminenles in
Ecclesia,
monles
sunl; qui
idoneisunt el aliosdocere
(II
Tim.
n,
2),
sic
loquendo
ut fideliter
inslruantur,
sicvivendout
salubriterimi-
tenttir : colles auicmsunt illorum
excellentiamsua
obedientia
subsequenlcs. Quare
ergo
monles
pacem,
et
cotles
justitiam?
Anfortenihil
interesset,
cliamsi
iladiceretur :
Suscipianl
raontes
juslitiam
populo,
et
colles
pacera?
Utrisque
enim
justitia,
et
ulrisquepax
necessariaest: et lieri
potest
ut alionomine
pax
ap
pellata
sit
ipsajuslitia;
hxc est enimvera
pax,
non
qualeminjusli
inler sefaciunl.An
potius
cumdislin-
ctionenoncontemnenda
inlelligendum
est
quodait,
Montcs
pacem,
etcolles
justitiam? Excellenles
quippe
in
Ecclesia, paci
debent
vigilanti intcntioneconsu-
lere;
ne
propter
suos honores
superbe
agendo
schi-
smata
faciant,
unitatis
coropage
disrupta.
Collesau-
teroitaeos imilandoel
obediendo
subsequanlur,
ut
eis
Christum
anteponant;
ne
malorum
montium,
quoniam
videntur
excellere,
vana
auctoritate
seducri,
seaChristi unitale
disrumpant.
Ideodictumest: Sus-
cipiant
montes
pacempoputo.
Dicant
quidem
: Imiia-
toresmei
eslote,
sicutet
ego
Christi
(lCor. xi, 1).
Sed
rursus dicant: Licetsi
nos,
aut
angelus
decmlo
vobis
annuntiaveril
prmterquamquodaccepistis,
analhemasit
(Gal.i, 8).
Dicanl etiam:
Numquid
Paulus
pro
vobis
crucifixusest,
autinnominePauti
baplizati
eslis
(I
Cor.
1,13)
?Ita
suscipianlpacempopuloDei,
id
est, pau-
peribus Dei;
non
illis,
sedcumillis
regnarecupien-
tes. Illi
quoquc
non
dicant, Ego
sum
Pauli, ego
sum
Apollo,ego
vero
Cephm;
sed omnes dicant:
Ego
snm
Chrisli
(Ibid., 12).
Hxc est
justitia
: non
anteponerc
servos
Domino,
nec
xquare;
italevareoculosininon-
tes unde veniat auxilium
sibi,
ut tamen auxiliuro
suumnon
spercnt
a
monlibus,
sedaDomino
qui
fecit
ccelumet lerram
(Psal. cxx, 1, 2).
6. Potest et sicconvenientissime
intelligi,
Susci-
piant
monles
pacempopulo,
ut
pacem
inlelligamus
in
reconciliatione
qua
Deoreconciliamur:
montesquippe
eam
suscipiuntpopuloejus.
Iloc
Apostolus
ilatesta-
tur :
Velera
transierunt;
ecce
facta
sunt nova:
omnia
aulemex
Deo, qui
reconciliavil nossibi
per Chrisium,
el deditnobisminisleriumreconciliationis.Ecce
quo-
modo
suscipiunt
montes
pacempopuloej'us.
Deus
enimerat in
Christo,
mundumreconcilians
sibi;
twn
reputans
illisdelicla
eorum,
et
ponens
innobisverbum
reconciliationis. In
quibus,
nisi in raontibus
qui
susci-
piunt pacempopuloejus
?
Quocircalegali pacis
sub-
sequenler adjungunt,
et dicunt: Pro Chrislo
ergo
le-
galionefungimur,tanquam
Deoexhorlante
per
nos;
obsecramus
pro
ChrisloreconciliariDeo
(II
Cor.
v,
17-
20).
Hanc
pacemsuscipiunt
montes
populoejus,
id
est, prxdicationem
legationemquepacisejus
: collcs
autem
justitiam;
hoc est
obedientiam,quod
est in
horainibuset inomni rationali creaturaomnis
justi-
tix
origoatqueperfectio;
ita ul duorum
hoflJ inuoi
905
ENARRATIO1NPSALMUMLXXI. 906
id
est,
Adam
qui
fuit
caput
mortis
nostrx,
et Christi
qui
est
caput
salutisnostrx,
hxc comraendeturma-
gna
distinclio:
quia
skut
per
inobedientiamuniusho-
ffltnt*,peccatoret
constitutisunl
multi;
itaet
per
obe-
dientiamuniushominis,justi
constiluenturmulti
(Rom.
v, 19). Suscipiantergo
montes
pacempopulo,
etcolles
justitiam;
ut hocmodo
utrisque
concordantibus,
fiat
quod
scriptum
est,
J uslitia
et
pax
osculatmsuntse
(Psal.
LXXXIV, 11). Qnod
vero alii codices
habent,
Suscipiani
monles
pacempopulo
,
et coltes:
ulrosque
prxdicatores
evangelicx pacis intelligendos puto;
sive
prxcedenles
,
sive
subsequentes.
In hisaulem
codicibus
illud
sequitur
:
lnjuslilia judicabitpauperes
populi.
Sedilli
magis
codices
approbantur, qui
habent
quodsupraexposuimus,
Suscipiant
montes
pacempo-
pulo,
etcolles
juslitiam.
Aliqni
autem
habent, poputo
luo; aliqui
nonhabcntluo,
sedtantummodo
populo.
7.
[vers.4.]
J udicabit
pauperespopuli,
el salvos
fa-
ciel
filiospauperum.Pauperes
et filii
pauperum
iidem
ipsi
mihi
videntur;
sicut eademcivilasest Sion et
iiliaSion.Si aulemdistinctius
intelligendum
esl;
pau-
peres
accipimus,
tnonles;fitios
autem
pauperum,
col-
les: velut
ProphelasatqueApostolos,pauperes;
filios
aulem
eorum,
id
est, qui
subeorumauctoritate
pro-
ficiunt,filiospauperum.
Quod
vero
supra
dictum
est,
J udicabit,
et
postea,
salvos
faciet,quxdam
velut
expo-
silioest
quomodojudicabit.
Adhocenim
judicabit,
ut salvosfaciat.id est,
a
perdendisdamnandisque
'
disccrnat, quibus
donatsalutem
paratam
revelari in
terapore
novissimo
(I
Petr.
i, 5).
A talibus
quippe
illi
dicilur,
Ne
comperdas
cum
impiis
animammeam
(Psal.
xxv, 9); et,
J udica
me,Deus,
etdiscernecausammeam
de
gente
nonsancta
(Psal.
XLII,1).
Considerandum
etiam
quod
nonait,
J udicabit
pauperempopulum;
sed, pauperespopuli.
Supra
enimubi
dixit,
J udkare
populum
tuumin
justitia,
et
pauperes
tuosin
judicio,
eumdem
dix.it
populum
Dei
quos pauperescjus;
id
est,
tantummodobonosel addexleram
partemperti-
nenles.
Quia
veroinItocsxculosimul dcxtri sinislri-
que pascuntur,
qui
velut
agni
et hxdi infine
sepa-
randi
sunt
(Matth.
xxv, 32);
tolumsicul commixtus
esl',
nomine
populi nuncupavit.
El
quia judicium
etiam
hic inbono
ponit,
id
est,
adsalvos
faciendos;
ideoait,
J udicabit
pauperespopuli:
id
est,
eosadsa-
lutero disceruet, qui
sunl
in
populopauperes.
J am
qui
sinl
pauperes
supraexposuimus(a):
hoset
ege-
nos
intelligaiiiiis.
Et humiliabil
calumniatorem.Nullus
melius
quam
diabolus
bic calumnialor
agnoscitur.
Calumniaejus
est :
Numquidgratis
colitJ ob Deum
(J obi,
9)?
Humilial autero iilutn Dominus
J esus,
gratia
suasuos
adjuvans,
ul
gratis
Deum
colant,
id
cst,
deleclentur
inDoraino
(Psal.
xxxvi, 4).
Hurai-
liavit eliaro sic:
quia
cura in eo
diabolus,
id
est,
princeps hujus
mundi nihil invenissel
(J oan.
xiv,
30),
occidit
per
calumniasJ udxorum;
quibus
estusus
caliunniator
tanquam
vasis
suis, operans
infiiiisdif-
fidenlix
(Ephes.
n,
2).
Humilialusest
enim, quia
ille

sicMss. AI
Edd.,
commixtumest.
(a)Supra,
n. 3.
SANCT.AUGUST.
IV.
quem
occiderant
resurrexil,
et
regnum
abstulitmor-
tis; cujus
ille
potestatem
ita
gerebat,
ut exuno ho-
mine
quemdcceperat,
omnes
per
mortemtraheret ad
condemnationero.Sed
humiliatusest; quoniam
si ob
uniusdelictumraors
regnavitper
unura,
multo
magis
qui
abundantiam
gratix
et
justitix accipiunt,
invita
regnabunt per
unuraJ esumChrislum
(Rom. v, 17),
qui
humiliavit
calumnialorem,
falsa
crimina,iniquos
judices,falsostestes,
ut eum
perderent
immittentem.
8.
[vers.5.]
Et
permanebitsoli,
vel
permanebit
cttm
sole.Sicenimmelius
interprelandumquidam
nostri
putaverunt, quod
in
grtsco
est
avinmpoiiuiex. Quod
si
latine unoverbodici
posset, compermanebit
dicen-
dumesset: ideo
quia
latineverbumnon
potcstdici;
ut saltemsentemia
exprimerelur,
diclum
esl, perma-
nebitcumsole. Nihil est enimaliud
compermanebit
soli, quampermanebit
cumsole.
Quid
autem
magnuni
esl
permanere
cum sole ei
pcr quem
facta sunt
omnia,
ct sine
quo
factumesl nibil
(J oan.
i,
3);
nisi
quia
hxc
prophetiapropter
cos
prxmissaest, qiri pu-
tant
religionem
nominischrisliani
usque
adecrtum
tempus
inhocsxculo
victuram,
et
poslea
nonfutu-
ram? Permanebit
ergo
cum
sole,quamdiu
sol oritur et
Dccidit:hoc
est,
quamdiu tcmpora
isla
volvuntur,
nondeeril Ecclesia
Dei,
id
esl,
Christi
corpus
inler-
ris.
Quod
vero
adjungit,
Et ante
lunant,
generationes
generationum:poluit
dicere,
Et antc
solem,
id
est,
et
cum
sole,
el anle
solem; quodintelligeretur,
Et cum.
tcmporibus,
et ante
lempora.
Quodergolempus
an-
tecedit,
xternum cst: et boc vere habendumest
xternum, quod
nullo
tempore
variatur,
sicutin
prin-
cipio
erat Verbum. Sed
per
lunam
significare
nxaluitt
incrementa
defectusque
mortalium.
Denique
cum
dixissel,
antelunam;
volens
quodammodoexponere
proqua
relunara
posueril, gcnerationes,inquit, gene-
rationum:
tanquam
diceret,
Ante
lunum,
id est ante
generalionesgeneralionum,qux
transeunt decessione
el successionemortalium, tanquara
decremeniisin-
crementisque
lunaribus.Ac
per
hoc
quid
meliusin-
lelligiturpermanere
anle
tunam,
nisi oniniamortalta
immorlalitate
prxcedere? Quod
eliamsic nonincon-
venienter
accipi polest,
ut
quodjam
humilialocalu-
mniatoresedel addexteramPatris,
hoc sit
perma-
nerecumsole.
Splendor
enimxlernse
glorix
intclli-
gitur
Filius
(Hebr.
i, 3); lanquara
sol sit
Pater,
et
splendor
ejus
Filius
ejus;
sed sicutistadici
possunt.
de invisibili substanlia Creatoris: nonsicul deista
visibilicreatura,
in
qua
sunt
corporacccleslia, quo-
rumillustriuseminel
sol,
de
quo
hxc similitudoad-
hibita est;
sicut adhibetur
etiam de
terreslribus,
petra,
leo, agnus,
homohabensduos
fitios,
etcxtera.
Ergo
humiliaio calumniatore
pcrmanet
cum
sote;
quia
victodiabolo
per
resurrectionem,
sedet addex-
teramPatris
(Marc.
xvi, 19),
ubi
jam
noii
moritur,
et
morsei ultranondorainabitur
(Rom.
vi, 9).
Et hoc
anle
lunam, tanquamprimogenitus
amortuis
prxce-
dcnsEcclesiam,
mortaliumdecessioneacsuccessiona
transeunlem. Ipsx
sunt
generationesgenerationunu
Aut forte
qoiageneraliones
sunt,
quibusgencramturv
(Vingt-neuf.)
907
S. AUGISTINI EPISCOPI
908
mortaliter; generationes
autem
genertionuni,
qnibus
regeneramur
immortalitcr.
Et hxc est Ecclesia
quara
illeantecessit,
ul
permaneret
ante
lunam,primogeni-
tus ex mortuis.
Sane
quod
est in
grxco yeveas ysvsflv,
nonnulli
ititerpretali sunt,
non
generationes,
sed
ge-
nerationh
generalionum:
quia7; ambiguus
est casus
in
grxco,
et utrum
genitivussingularis
sit
TfcyevEa;,
id
est, hujus generationis,
an accusativus
pluralis
T&s
yeveaj,
id
est,
has
generaliones,
nonevidenter
ap-
paret;
nisi
quia
merilo sensus ille
prxlalus
est,
ut
tanquaro exponendoquid
dixerit
lunam,
seculus
ad-
jungcret, generationesgenerationum.
9.
[vers.6.]
Et descendetsicut
pluvia
in
vellus,
et
ticut
gutlm
slillantes
super
terram. Recoluit et admo-
nuit illud
quod
factumest
per judicem
Gedeon,
de
Christo id habere finem. Peliit
quippe
ille
signum
a
Domino,
nt inarea
posiium
solumvellus
compluere-
tur,
et siccaesset area;
et rursumsolumvellus sic-
cum
esset,
et
complueretur
area;
et ila factumest
(J udic.
vi, 56-40). Quodsignilicavit,
tanquam
inarea
in lolo orbeterrarum,
siccumvellns fuisse
priorem
populum
Israel. ldem
ipse ergo
Christus descendit
sicut
pluvia
in
vellus,
cumadhucareasicca
essel;
undc eliamdixit: Non sumtnissusnisi ad oves
qua
perierunt
domusIsrael
(Matth.
xv, 24).
Ibi malremde
qua
formamservi
acciperet,
in
qua
hominibus
apjia-
reret, elegit;
ibi
discipulosquibtts
hoc idem
prxce-
pit,
dicens: In viamGentiumneabieritis,
ctincivitales
Samaritunorum
neinlroieritis: ite
ptimum
adoves
qtta
perierunt
domusIsrael
(Id.
x,
5
, 6).
Cum
dicit,
Ite
primum
ad
illas,
ostendil et
postea,
cum
jam
esset
area
compluenda,
ituros eosetiamad aliasoves
qux
non essent ex veteri
populo
Israel,
dc
quibus
dicit:
Habeoaliasoves
qum
nonsunl exhocovili;
oportet
me
et
ipsas
adducere,
utsit unus
grex
etunus
paslor (J oan.
X, 16).
Hiucet
Apostolus
:Dico
enim,inquit,
Chrislum
ministrum
fuisse
circumcisionis
propler
verilalem
Dei,
ad
confirmandaspromissionespatrum.
Sic
pluvia
de-
scendit
super
vellus,
siccaadhuc area. Sed
quoniam
sequitur,
Gentesaulem
super
misericordiu
glorificare
Deum
(Rom.
xv, 8,9);
ut accedente
temporecomple-
retur
qtiodper Prophetam
dicit, Populusquem
non
cognovi
servivitmihi: in obaudituaurisobedivitmihi
(Psal.
xvii, 43):
videmus
jaragraiia
Chrisli siccam
remansisse.gentem
J udxorum
, totumque
orbemter-
rarum in omnibus
gentibus
christianx
gralix plenis
nubibus
coniplui.
Alio
quippe
verbocamdem
pluviam
significavit,
dicens,
Gutta
stillantes;
non
jam super
vellus,
sed
super
lerram.
Quid
est enimaliud
pluvia
quainguttx
stillantes? Ideoaulemillaro
gentem
vel-
leris nomine
significari puto,
vel
quia exspolianda
fuerat auctorilate doctrinx,
sicut ovis
exspoliatur
vellere;
vcl
quia
inabditoeamdem
pluviam
deline-
bat, quam
nolebat
prxpulio prxdicari,
id
est,
incir-
cumcisis
genlibus
revelari.
10.
[vers.7.]
Orieturindiebus
ejusjuslitia
el abun-
danlia
pacis,
doneclollulur luna. Id
quod
dictum
est,
tollatur,
alii
inlerpretati sunl, auferatur:
alii
vero,
extollatur;
unumverbum
grxcum
sicut
unicuique
vi-
sum
est, transferentes, quod
ibi
positumest,
vravai-
f>sej.
Sed
qui dixerunt, lollatur,
et
qui dixerunt, aufe-
ratur,
non
usque
adeodissonant. Tollaturenim
magis
habet consuetudo ita
dici,
ut auferatur et non
sit,
quam
ilaut allius
elevetur;
auferatur
vero
prorsus
aliler
intelligi
non
potest,
nisi ul
perdaiur,
hoc
est,
ut nonsil: exlollalurautemnibil nisi ut altiuseleve-
lur.
Quod quidem
curoinmalo
ponitur,superbiam
solet
signilicare;
sicuti est : In lua
sapientia
noli ex-
tolii
(Eccli.
xxxn,
6).
Inbonoauteraadhonorem
per-
tinet
ampliorem,
velut cum
aliquid elcvatur;
siculi
est: In noctibusextollilemanusveslrasin
sancta,
et
benediciteDominum
(Psal.
cxxxni, 2).
Hic
ergo
si au-
feralur
dictum
inlellexerimus,quid
erit donec
aufera-
lur
luna,
nisi efficiaturutnonsit? Fortassis enimhoc
iiilclligi voluit,
ne ulteriussil
mortalilas, qtiando
no-
vissimainimicadestruelur tnors
(1
6'or.
xv,
26)
: ut
pacis
abundantia
usque
ad hoc
perducalur,
ne
quid
resistat felicitali beatorum
'
ex infirmitatemortalila-
lis; quod
erit inillo
sxculo, cujtis
tencmusfidelem
promissioncm
Dei
per
J csumChrislumDominumno-
strutn,
de
quo
dicilur,
Orielurindiebus
ejusjusliita
et
abundanlia
pacis:
donecroorleoroninodevicta
atque
deslructa,
omnismorlalitas absumalur. Sinvero vo-
cabulolunx
,
nonraortalitas carnis
per quam
nunc
transil
Ecclesia,
sed
ipsa
omninoEcciesia
significala
est, qux pernianeat
in
xlernura,
abhac mortalitate
liberata;
itadictum
accipiendumcst,
Orieturindiebus
ejusjustitia
ei abundantia
pacis,
donecextollatur
luna,
tanquam
dicerelur: Orietur indiebus
ejus justilia,
qux
contradictionemac rebellationemcarnis
vincat,
et fiet
pax
intantura crescens et
abundans,
donec
luna
extollatur,
id
est,
elevelur
Ecclesia, per gloriam
rcsurrcctionis cum illo
regnatura, qui
eamin bac
gioriaprimogenitus
amortuis
antecessit,
ut sederet
ad dexteramPatris
(Marc.
xvi, 19);
ita cumsole
perraanens
ante
lunam, quo postea
extolleretur et
luna.
11.
[vers.8.]
Et dOminabituramari
utque
ad
mare,
eta
flumineutque
adterminosorbit terra. De
quo
uti-
que
dixerat: Orieturindiebus
ejusjustilia
etabundan-
tia
pacit,
donecextollalurluna. Si Ecclesiahicrecte
significalur
vocabulo
lunx, consequenter
ostendit
quam
lateeamdemEcclesiamfuerat
diffusurus,
cum
adjecit:
Et dominabitura mari
usque
admare. Mari
quippe magno cingitur
lerra
, qui
vocatur
Oceanus;
de
quo
influit
quiddamexiguum
in medio
terrarum,
et facitisla marianota
nobis, qux navigiisfrequen-
tantur.
Proinde,
amari
usque
ad
mare,
a
quolibet
fine
terrx, tisque
ad
quemlibet
finemdominaturum
dixit,
cujus
nomenet
potestas
totoorbefuerant
prxdicanda,
multiimque
valitura.
Quod
nealiter
posset intelligi.a
mari
usque
ad
mare;
continuo
subjecil,
et a
flu-
mine
usque
ad terminosorbis terra.
Quodergoait,
usque
ad terminosorbis
lerra;
hoc ante
dixerat,
a
mari
usque
ad mare.
Quod
vero nunc
ait,
a
flumine;
evidenter
expressit
indevoluisseChristum
potesta-
1
rlerique
Mss.
loco,beatorum, habent,peccatorum.
Duo
justorum.
909
ENARRATIO
IN PSALMUMLXXL
910
temsuam
jam
commendare,
nde et
discipulos
coe-
pit eligere;
afluminescilicet J ordane,
ubi
super
ba-
piizatum
Dominumcumdescenderet
Spiritussanctus,
sonuit voxde ccelo: Hic est Filius meus dilectus
(Matth.
in, 17).
Hinc
ergo
doclrina
ejus incipiens
et
magisterii
ccelestisanctoritas,
dilatatur
usque
adlcr-
minosorbis
lerrx,
cum
prxdicatur Evangeliumregni
in universo
orbe,
intestimoniumomnibus
gentibus;
et tunc veniet finis.
12.
[vers.9.]
Coramillodecident'
ASthiopes,
et ini-
mici
ejut
terram
lingenl.
Per
^Elhiopes,
a
parletotum,
Hnnesgenlessignificavil;
eam
eligensgentem, quam
potissimum
nominaret, qux
in finibusterrx est. Co-
ramilto
procident,
dictum
est,
adorabunt eum. Et
quia
schismata futura erant
per
diversa terrarum
loca, qux
inviderent Ecclesix calholicx tolo terra-
rumorbe
diffusx;
eadem
porro
schismata
per
homi-
numnominasefuerant
divisura, et,
hominesamando
quibus
auctoribusscissasunt,
glorix Chrisli, qux per
omnes terras
est,
inimicatura: ideo cum
dixisset,
Coramitlodecident
J Ethiopes; adjunxit,
etinimici
ejus
terram
lingenl;
id
est,
homines
aroabunt,
ut invideant
glorix Chrisli,
cui dictum
est,
Exaltare
super cmlos,
Deus,
et
super
omnemterram
gloria
lua
(Psal. cvn, 6).
Homo
quippe
audire meruil : Terra
es,
et interram
ibis
(Gen.m, 19).
Hancterram
lingendo,
id
est,
la-
liumauctoritate
vaniloquadelectali,
eos
amando,
et
insuavissimos
habendo,
conlradicuntdivinis
eloquiis,
quibus
calbolicaEcclesia
prxnuntiata est,
noninali-
qua parte
terrarum
futura,
sicut
quxlibet schismata;
sedin universomundofructificando
atquecrescendo,
usque
ad
ipsosjEthiopes,
extremosvidelicetet teter-
rimos
hominum, pervenlura.
13.
[ers. 10, 11.]
fieaesTharsisel insulmmunera
offerent;
reges
Arabumet Sabadonaadducent.Et ado-
rabunteumomnes
regesterra;
omnes
genles
servkntei.
Hoc
jam
non
expositorera,
sed
conlemplatorem
desi-
derat;
imo nonsolumlxtanlium
fidelitim,
sedeliam
infidelium
gemenlium
infertur
aspectibus
: nisi for-
tasse
quxrenduin
est
quid
dictum
sit,
donaadducent.
Ea
quippe
adduci
solent, qux
ambulare
possnnt.
Nuraquidnamergo
deimmolandisviclimisdici
poluil?
Absit ut talis oriatur indiebus
ejus jusiiiia.
Sedista
dona
qux
adducenda
prxdicta sunt,
homines mihi
1videnlur
significare, quos
in societatem Ecclesix
Christi
regum
adducit
auctoritas;
quamvis reges
eliam
persequentes
dona
adduxerint,
non scientes
quid
facerent sanctos
marlyres
immolando.
14.
[vers.12.]
Cumvero
exponeret
causas cur ei
tantus honor deferrelur a
regibus, eique
serviretur
abomnibus
genlibtis
:
Quialiberavil,
inquit, egenum
a
potente,
el
pauperem
cui noneral
adjutor.
Iste
egenus
et
pauper, populus
est credenliumineum. Inhoc
po-
pulo
sunt etiam
reges
adoranteseum. Nonenim
egeni
esse
dedignanlur
et
pauperes,
id est humiliier
pec-
cata
confitentes,
et
egentes gloria
et
gratia Dei,
ut
eos rex
ille,
filius
Regis,
liberet a
polente.
ldera
1
sic
pleramque
Er. et Uss.At
proximesequentiloco,
wrvririftit
quippe
est
potens,
ille
qui superius
calumniator est
dictus:
quempolentem
ad
homines sibi suhdendos
et in
captiviiate
retinendosnonvirtus
ejus
fecit,
sed
humana
peccata.
Idem
ijise
ct forlisest
dictus; ideo
et hic
polens.
Sed
qui
Ituiniliavit
calumniatorem,
et,
intravil indomum
fortis,
ut eo
alligato
vasa
ejus
dt-
riperet (Matth.
xn, 29),
bicliberavit
egenum
a
poteute,
et
pauperem
cui nonerat
adjutor.
Nonenimhocefli-
cere
poluit
vel
cujusquamvirtus,
vel
quisquam
homo
justus,
vel
aliquisAngelus.
Cum
ergo
nullus esset
adjutor, ipse
adveniens salvosfecil eos.
15.
[vers.13.]
Occurrebat
aulem,
Si
propter pec-
catahomolenebatur a
diabolo, numquidnara
Christo
qui
eruil
egenum
a
potente, peccataplacuerunt?
Ab-
sit:
sed,
Parcel
ipseinopi
et
pauperi;
id
est,
peccata
dimittet
buraili,
et nonde suismcritis
coufidenti,
ant
desuavirtiitesalulcm
speranti,
sed
indigenti gratia
Salvatoris sui. Cumautem
addidit,
Et animas
paupe-
rumsalvas
faciet, utrumqueadjutoriumgratix
com-
mendavit;
et
quod
esl inremissionem
peccalorum,
cum
ait,
Parcet
pauperi
el
inopi;
et
quod
est in
parli-
cipalionejustitix,
cum
addidil,
El animas
paupernm
salvas
faciet.
Nemocnimsibi est idoneusad
salutem,
qux
salus' ost
perfectajustitia,
nisi Dei
adjuvet gra-
tia; quia pleniludo Legis
nonest nisi
charilas,
quae
nona nobis existit in
nobis,
sed difTunditurincordi-
bus nostris
per Spiritum
sanctum
qui
datus est nobis
(Rom.
v.
5).
16.
[tiers.14.]
Exusuriset
iniquilaleredimetanimas
eorum.
Qux
sunt istx
usurx,
nisi
peccata,
qux
eliam
debila nominantur
(Matlh. vi, 12)
?
Usuras auteni
appellatas puto, quiaplus
mali invenitur in
stippli-
eiis,
quam
commisstimesl in
peccalis. Nam,
verbi
gratia,
cum homicida
corpus
lantum
hominis
peri-
mat,
animx -autem nocere nihil
possil; ipsius
et
aniraaet
corpusperdilur
in
gehenna. Propter hujus-
modi
conlemptores prxsentis prxcepti,
et irrisores
futuri
supplicii
dictum est :
Egoveniens,
cum
usuris
exigerem(Id. xxv, 27).
Ab his usuris
redimuntur
animx
paupcrum, sanguine
illo
qui
ftistisest inre-
missionem
peccatorum.
Redimel
ergo
ab
usuris,
re-
mitlendo
peccala, qux
debebant
ampliora
supjilicia
:
redimet autem
abiniquitate, adjuvando per gratiara
etiamadfaciendam
jusliliaro.
Eadem
itaque
duo re-
petita
sunt
qux supra
dicla erant.
Quod
enim
supra
est,
Parcet
inopi
et
pauperi,
hoc
intelligitur ,
Ex usu-
ris :
quod
vero ibi
dicit,
Et animas
pauperum
salvas
faciet;
hoc diclum
videtur,
Ex
iniquilate
: ut redimel
ad
utrumque
subaudialur. Nam
parcendo
redimet ab
usuris;
salvos autem faciendo redimet ab
iniqui-
tate.
Ita,
cum
parcetpauperi
el
inopi,
el animas
pau-
perum
salvas
faciet;
sic exusuris et
iniquilate
redi-
mel animas eorum. Et honorabilenomen
ejus
coram
ipsis.
Dantenini bonoreranoroini
ejtispro
tantisbenc-
ficiis,
qui respondent dignum
et
justum
esse
gralias
agere
Domino Deosuo. Vel
quod
habent codicesali-
qui,
Et honorabile
twmen
eorumcoram
ipso
:
quia
etsi videntur lmic sxculo
contemptibiles
Chrisliani,
1
Edd.,
salus non est
perfectajuslitia. Abesl, nou*
aMss.
9H
S. AUGUSTINIEPISCOPI
912
nomen eorumcoram
ipso
est
honorabile, qui
eisil-
lud
dedit, jam
nonmemor nominurnillorum
per
labia
sua
(Psal.
xv, 4), quibus
antea
vocabantur,
cumes-
sent Geniilium
superstitionibus obligati,
vel suorum
malorummcritoruro
signati
vocabulis, antequam
es-
sent christiani:
quod
nomen honorabile est coram
ipso,
elsi
contemptibile
videlur inimicis.
17.
[vers. 15.]
Et
vivet,
et dabiturei de auro Ara-
bia. Nondiccretur,
Ei
vivet, (dequo
enimnon
pos-
set dici hoc
qtiantulocumquespaliolemporis
vivente
in bac
terra?)
nisi illavitacommendaretur ,
in
qua
jam
non moritur,
et mors ei ullra non dominabitur
(Rom.
vi, 9). Atque
ideo etvivel
qui contemptus
est
moriens
:
quoniam
sicutalius
propheta
dicit,
Tolletur
deterravita
ejus(lsai.
LHI,
8. Vid.Act.
viu, 33).
Sed
quid
est,
el dabilur ei de auroArabia?Nam
quod
inde
aurumetiamilleSalomon
accepit,
inhoc
psalmo
figuratc iransjecium
est inaliumverum
Salomonera,
idest verum
pacificum
: nonenimilledominalusesl
a
flumineusque
ad terminosorbisterra. Sic
ergo pro-
phetalum
est,
etiam
sapienleshujus
mundi inChristo
fuissecredituros. Per Arabiam
autemGentesinlelli-
gimus
:
per
aurum
sapientiam, qux
iiaexcellit inter .
omnesdoctrinas,
ut auruminter
melalla;
undescri-
ptum
est, Accipileprudenliam
sicui
argenlum,
et sa-
pientiam
sicut aurum
probatum(Prov.
vtti,
10
, 11).
Et orabunl de
ipso semper.
Quod
habet
grxcus, mpi
vTsu,aliqui
intcrprelati sunt,
de
ipso; aliqui, pro
ipso,
vel
pro
eo.
Quid
est autem
,
de
ipso,
nisi forte
quod
oramusdicentes: Advenial
regnum
tuum
(Matlh.
vi, 10)
?Christi
namque
adventus
prxsentabit'
fide-
libus
regnum
Dei. Pro eovero
quomodointelligalur,
anguslum
esl;
nisi
quia
cumoratur
pro
Ecclesia
,
pro ipso
oratur, quia corpus
est
ejus.
De Christo
quippe
et Ecclesia
prxmissuro
est sacramentumma-
gnum
: Erunl duoincameuna
(Ephes.
v
,
52
, 31).
J amvero
quodsequitur,
Tola
die,
id esl tolo tem-
pore,
benedicenl
ei,
satis
apertum
est.
18.
[vers. 16.]
El eril
firmamentum
in
terra,
insitm-
niis montium.
Omnesenim
promissiones
Dei in illo
Etiam
(II
Cor.
1, 20),
id
est,
in illo
*
firmalx
sunt;
quia
inillo
implelum
est
quidquid pro
salutenostra
prophelaiiim
est. Namsumma monlium, Scriptura-
rumdivinarumauctores,
id
esl, per quos
minislratx
sunt, inlelligere
convenil;
in
quibusulique ipse
est
firmamenlum, quoniam
ad illumomnia
qux
divinitus
scripla
sunl,
referunlur.
Hocautemin terra essevo-
ltiit, quiapropter
eos
qui
interra
sunl,
illaconscri-
pla
sunl:
unde et
ipse
in lerram
vcnit,
nt eacuncta
firmaret,
id
est,
insemonstrarel
impleri.
1
Oporte-
bal
enim,
1
inquit,
(
impleri
omnia
qux scripta
sunt
in
Lcge
et
Prophelis
et Psalmis de me 1
(Luc. xxiv,
44);
idcst,
<insummismpnlium.
1Sicenimvenit
<innovissimistemporibus
manifeslusmons
Domini,
1
sic
probae
notaeMss.At
Edd.,prasentavit.
!
Lov.,
idestinchristo. id Er.
prorsus
omitlit.AtMss.
ejus
loco
habent,
idestinillo.sic facilius
intelligitur
Au-
gustinus
Uic
interpretariparliculam,
eticim:
proqua
nuuc
in
vulgata
11Cor.
1,
20
legitur,
est.lllaauteni
respOndebat
Grxco,
tonai:
qux
vox
ajrod
Grxcosconfirmanlis
est, ut,
Amen,apud
iiebrseos.
paratus
in cacuminemontium1
(Isai. 11,
2); quod
bic
ait,
<insummis montium.
Superextolletur
super
Libanumfructus
ejus.
1Libanum
solemus
accipere
veluti
hujus
sxculi
dignitatera; quoniam
mons est
Libanusexcelsas arbores
habens,
et
nomen
ipsum
inlerpretatur
Candidatio.
Quid
enini
mirum,
si
super
hujus
sxculi
prxclarum
omne
fastigium
fructus su-
perextollitur Christi,
cujus
fructus
dilectoresomnia
sxcularia culmina
contempserunt
?Si auleminbono
accipimusLibanum,
propter
cedrosLibani
quasplan-
tavit
(Psal. cm, 16); quis
aliusfruclus
intelligendus
est, qui super
huncLibanum
extollilur,
nisi de
quo
Aposlolus
dicit decharitatesualocuturus: Adhucsu-
pereminentem
viamvobisdemonstro
(I
Cor. xn
,
31)
?
Hxc enim et in
primo proponitur
munerumdivino-
rum,
ubi
ait,
Fructusautem
spiritus
esl
charitas;
atque
indecxtera
utiqueconsequenlia
conlexuntur
(Gal.v,
22).
Et
florebunt
decivitatesicut
fenum
lerra.
Quoniam
ambigueposita
est civilas
,
nec
adjunctum
esl
ejus,
aut
Dei;
non enimdiclum
est,
decivitate
ejus,
vel de
civitateDei,
sed tantumde
civitate;
inbono
intelligi-
tur,
ut decivitate
Dei,
boc
est,
deEcclesiafloreant
sicut
fenum;
sed fenum
fructiferum,
sicuti est fru-
menti : namet hocfenuro
appellatur
insanciaScri-
ptura;
sicut inGenesi
jussum
est
producere
terram
omne
lignum
et omnefenum
(Gen.1,
11),
nec
adjun-
clum
est,
omne
frumenlum; qtiodprocul
dubio non
prxleriretur
nisi feni nomineetiamhoc
intelligere-
tur;
et inmultis aliis
Scripturarum
locis hocinveni-
tur. Si autemsic
accipiendumest,
Et
florebunt
sicul
fenumterra, quemadmodum
diclum
est,
Omniscaro
fenum,
et clarilas hominissicul
flosfeni; profeclo
et
civitasilla
intelligendaest, quas
sxculi
htijus
societa-
tcm
significat:
non enimfrustra
primus
Caincondi-
dit civilatem
(Id. iv, 17).
Exaltato
itaque
frucluChri-
sti
super Libanum,
idest
super
arbores diuturnas et
ligna imputribilia, quia
ille fructus xternus
est;
omnisclaritas hominissecundum
teroporalera
sxculi
celsiludinemfeno
cornparalur, quoniain
a credenli-
bus et vitamxlernam
jamsperantibus spernilur
feli
citas
temporalis,
ul
impleatur quod scriptum
est.
Omuiscaro
fenum,
el omnisclaritascarnisut
flosfeni:
fenumaruit, flos
decidit. VerbumautemDomini manel
inalernum
(Isai. XL,
6-8).
Ibi est fructus
ejusexalla-
tus
super
Libanum.
Semper
enimcaro fenura
fuit,
et
claritascarnis ut flos feni : sed
quia
nondemonstra-
batur
qux
fuerat
eligenda
et
prxponenda
felicitas
,
flosfeni
pro magnohabebatur;
nec solum minime
contemnebalur,
sedetiammaxime
appelebalur. Quasi
ergo
tunc itaesse
coeperit, quando
aversum
'
est at-
que contemplum quidquid
florebat in
sxculo, ita
dictum
est, Superextolletursuper
Libanum
fructusejus,
el
florebunt
decivitatesicut
fenum
ierrm: id
est,
diffa-
mabilur
super
omnia
quod
in xternum
promiltilur ,
et
comparabitur
fenoterrae
quidquidpro magno
ha-
belur in sxculo.
19.
[tiers. 17.]
Sit
ergo
nomen
ejus
benedictumin
sacula : antesolem
permanet
nomen
ejus.
Per solem

Er.et
Mss.,
anUnadversum.
815
ENARRATIO
IN PSALMUMLXXII.
914
temporasignificata
sunt:
ergo
inselernum
permanet
nomen
ejus;
seternnmenimantecedit
lempora,
nec
claudilurtempore.
E( benedicenlur
in
ipso
omnesiri-
busterra.
In
ipso quippeimpletur quod promissum
est Abrahx.
<Non>enim
<
dicii,
In
serainibus,
tanr
quam
in
mullis;
sed
tanquam
in
uno,
El semini
tuo,
quod
estChristus

(Gal.m, 16).
Abrahxaulemdici-
tur : <In semine tuo benedicentur omnes tribus
terrx i
(Gen.xxn,18). iNeque
filiicarnis.sedfilii pro-
missionisdeputantur insemine(Rom.ix, 8).
<Omnes
gentes magnificabunt
eum.
Tanquamexponendo
repelitum
est
quodsupra
dictumest.
Quia
enimbene-
dicenturin
eo, magnificabunt
eum: non
ipsi
faciendo
ut
magnus
sit,
qui per seipsummagnusesl;
sedlau-
dando et
magnum
fatendo. Sic enira
magnificamus
Deum;
sic eliamdicimus:
Sanctificelur
nomentuum
(Malth.vi, 9); quodseraper utique
sanctumest.
20.
[vers. 18.]
BenediclusDominus
,
Deus
Israel,
qui facit
mirabiliasolus.Consideratis omnibus
supra
diclis eruclatur
hymnus,
el bcnedicitur Doininus
Deus Israel.
Impletur
enim
quod
ad illamsterilem
dictum
est,
Et
qui
eruit
te, ipseDominus,
Deus
Israel,
universaterra vocabitur
(Isai. LIV,5).
Ipsefacit
mira-
bilia solus:
quoniamquicuraquefaciunt, ipse
ineis
operatur, qui facit
mirabiliasolus.
21.
[vers.19.]
Et benediclumnomen
gloria ejus'
in
alernum
,
etinsaculumsaculi.
Quid
aliudlalini in-
terpretes dicerent, qui
non
possenl dicere,
inxtcr-
iiora,
et inxternumxterni?
Quasi
enimaliuddictum
sit,
in
alernum,
et aliudin
saculum,
iiasonat : sed
grXCUShabet, el{cbva\&m,
xai
sijTOv
alwva
TCuaiuvo;,
quod
forte commodius
dicerelur,
insxctilum
,
cl in
sxculum
sxculi;
ut insaculum
intelligerelur, qtian-
tum hocsxculum
durat;
in saculumaulcm
saculi,
quodpost bujus
finemfuturum
promitlitur.
Et re-
pkbitur gloria ejus
omnisterra:
fiat, fiat. J ussisti,
Domine, itafil;
ita
fit,
donecillud
quodccepit
a
flu-
mine,perveniat
omnino
usque
adterminosorbislerra.
IN PSALMUM
LXXII
ENARRATIO.
SERHO
(a).
1.
[uers. 1.] Auditc,
audile dilectissimaviscera
corporis Christi, quorumspes
DominusDeusvesler
est,
et non
respicitis
invanitatesei insaniasmenda-
ces
(Psal. xxxix, 5);
el
qui
adhuc
respicilis,
audite
ne
respiciaiis.
Psalnius iste
inscriptioncmhabet,
id
est
titulum,
Defecerttnl hymni David, filii
J esse
(b)
:
Psalmus
ipsi Asaph.
Tot habemus
psalmos
in
quoruin
tilulis
scriptum
est nomenDavid
, nusquam
cst addi-
tum
filii J esse,
nisi inhocsolo.
Quod
credendumest
1
Pluresevetustioribus
Mss.,majestatisejus.
(a)
Sermoad
plebem
habitusfortean.
411,
in
pervigilio
S.
Cypriani,
ex
epist.140,
ad
Honoralum,
c.
5,
a. 15.Mss.
Audoenensis et Claram.adduntinlitulosermonemhunc
habitum
esseinBasilicaRestituta. M.
(6)
ln
editioneibliorum
vulgata
ad
superioris
Psalmi
finem
perlinetiste
versiculus,DefecerunthymtdDavid,
filii
J esse:
quem
Ambrosius cum
Augustiao
similitcracce-
pitpro
titulo
hujus
PsalmiLXII
nonfrustra
faclum, neque
inanilcr :
ubiqueenim
no-
bisinnuit
Deus,
etadintellectumvocat
piura
sludium
charitatis.
Quid est, Defecerunthymni David,
filii
J esse?
Hymni
laudes sunt Dei cumcanlico:
hyroni
cantus sunt continenles laudemDei. Si sit
laus,
et
nonsit
Dei, nonest
hymnus
: si sit
laus,
etDei
laus,
et non
cantelur,
nonest
hymnus. Oportetergo ut,
si
sit
Itymntis,
habeat hxc tria : et laudem
,
et
Dei,
et
canticum.
Quid
est
ergo, Defecerunthymni?
Defece-
runt laudes
qux
cantantur inDeum. Molestamremet
quasi
luctuosamvidetur nuntiare.
Qui
enimcantat
laudem,
non solum
Iaudat,
sedeliamhilariter lau-
dat :
qui
cantat
laudem,
non solum
cantat,
sedct
amal eum
quera
cautat. InlaudeconGtentisest
prxdi-
calio : in cantico amantis aflectio.
Defeceruntergo
hymni David,
ait : et
addidit,
filii
J esse. Erat enim
David rex
Israel, filjusJ esse
(I Reg. xvi, 18),
lem-
pore quodam
Veteris
Tesiamenii; quo tempore
No-
vumTeslamentumoccultatumibi
erat, tanquam
fru-
clus inradice. Si enira
quxras
fructurain
radice,
non
invcnies;
nec laroeninveniesinramis
fructum,
nisi
qui
de radicc
processerit.
lllo
ergotempore, populo
primo
venienti exscmineAbrahx
carnaliter;
namet
populus
secundus
perlinens
ad Novum
Testamentum,
atl semenAbralix
pertinet,
sed
jamspiritualiter
: illi
ergopopuloprimo
adhuc
carnali,
ubi
pauci prophetx
inlelligebant
ct
quid
desideraretur a
Deo,
el
quando
baberel
pnblice prxdicari, prxnunliaverunl
futura
hxc
lempora,
ct adventuraDomininostri J esu Chri-
sti. Et
quemadmodum
Christus
ipse
secundumcarncm
nasciiurus,
inradiceerat occullusinseroinePatriar-
charum
,
et
quodamlempore
rcvelandus
tanquam
fru-
clu
apparenie,
sicut
scriplum est,
Flornit
virga
de
rudiceJ esse
(Isai.
xi, 1):
sicetiam
ipsum
NovumTe-
stamentura, quod
inChrisioest
prioi
ibttsillis
tempo-
ribus occultum
erat,
solis
Prophetis cognitum,
et
paucissimispiis,
nonexmanifestatione
prxsenlium,
sed ex revelatione futurorum. Nam
quid
sibi
vult,
fralres
,
ut unum
qttiddam
commemorem,
quod
Abra-
ham miltensservumsuumfidcleraad
desponsandain
uxorem unico filio
suo,
faciteum
jurare sibi,
et in
juramento
dicil ei: Ponemanumsub
femoremeo,
et
jura (Gen. xxiv, 2)? Quid
erat infemore
Abrahx,
ubi ille manum
posuil jurans? Quid
ibi
erat,
nisi
quod
et lunc ei
proraissura
est: In semineluobene-
dicenlurontnes
gentes(Id. xxn, 18).
Femorisnnmiiic
caro
sgnificatur.
Dccarne
Abrahx, per
Isaacet J a-
cob,
et ne multa
commemoremus, per
MariamDo-
minusnoster J esus Christus.
2.
Quia
veroradix erat in
Patriarchis,
undeosten-
demus?Paulum
interrogcmus.
Gentes
j"am
credentes
inChrislum
,
et
quasi superbirecupientesconlraJ u-
dxos
qui
crucifixcrunl Christum
;
cumct de
ipsopo-
pulo
veneritalius
paries,
occurrensin
angulo,
idcst
in
ipsoChristo,
dediversovenienti
parieli prxpulii,
idest Gentium: cum
ergoerigerenl
se
gentes,
sicil-
las
reprimit
: Si enimlu
, inquit,
exnalurali incisus
oleaslro
,
inseriuses in
itlis,
noli
gtoriari
adversusra-
mos. Namsi
gloriaris:
nonturadiccm
portas,
sedra-
915 S. AUGUSTINIEPISCOPI
916
dix te.
Ergo
de radice Palriarcharum dicit fraclos
quosdam
ramos
propter infidelitateni,
et insertumibi
oleastrum,
ut esset
particeps pinguedinis olivx,
id
est,
Ecclesiamex Gemibusvenienlem. Et
quis
inse-
ril oleastruminoliva?Olivasolet inoleasiro
;
olea-
struminoliva
nuuqitam
vidimus. Nam
quisquis
fece-
rit,
non inveniel baccas nisi oleastri.
Quod
enimin-
seritur,
hoc
crescit,
et
ejtis
rei fructusinvenitur :
invenitur non radicis
frucius,
sedsurculi. Hocosten-
dens
Apostolus omnipotenlia
sua Deum
fecisse,
ut
oleasier inradicem
oliyx insererelur,
et non baccas
silveslres,
sed
olivanvdarel;
ad
oirinipotenliam
Dei
revocans'hoc
Apostolus
ait : Si tuexnalurali incisus
es
oleastro,
el contranaluraminsertuses inbonam
*
olivam,
noli
gloriari, inquit,
adversusramos. Seddi-
cis,
ait: Fracti sttnt
rami,
ul
ego
inserar.
Rene; pro-
pter
incredutitatem
fracli
sunt: tuautem
fide
sta
*;
noti
altnm
sapere,
sedlime.
Quid
enim
est,
Noli allumsa-
pere
? Noli
superbire, quia
insertus
es;
sedtiroene
frangaris per
infidelilatem
,
sicut illi fracti sunt. Pro-
pter infidelitatem, inquit, fracli
sunt: luautem
fide
sla
;
noli allum
sapere,
sedlime.Namsi Deusnaturali-
bus rantisnon
pepercit, neque
libi
parcel.
Et
sequitur
boniis
locus,
et
necessarius,
et totus audiendus :
Vides
ergo, inquit,
bonilatemel severilatemDei : in
eos
quidemqui fracli sunl,
severilatem
;
inleaulem
qui
insertus es bonitatem
,
si
permanseris
in
bonilate;
alto-
quin,
id
est,
si non
permanseris
in
bonitate,
el tuexcim
deris : et ilti si non
permanserint
in
infidelitate,
inse-
rentur
(Rom.
xi,
17-24).
3.
Temporeigilur
Veteris
Testamenti, fratres,
pro-
missiones a Deo nostro
populo
illi carnali terrenx
eraht et
temporales.
Promissum est
regnura
terre-
num
; promissa
esl terra
illa,
in
quam
etiaminducti
sunt ab
./Egypto
liberati :
per
J esutnNaveintroducti
sunt in terram
promissionis
,
ubi ctiani J erusalem
lcrrenaxdificata
est,
ubi
regnavit
David.
Acceperunt
terram,
liberati ex
^Egypto
,
transeuntes
per
Rubrum
mare
;
finilisanfractibuset erroribus
a
solitudinum
,
acceperunt
lerram
, acceperunt regnum
: deinde
post
regnum
acceplum, quia'
lerrena
acceperant, ccepe-
runt merilo
pcccalorum
suorum
ojipugnari, expu-
gnari, caplivari;
adextremuraeversaestet
ipsa
civi-
las. Tales erant et illx
promissiones
non
persevera-
turx, per quas
tamen
figurarenlur
futurx
promis-
siones
perseveralurx
;
ul illeomnisdecurstts
lempo-
ralium
promissionura
figura esset,
et
quxdampro-
phetia
fiilurorum.
Ilaque
cumillud
regnnmdeficeret,
ubi
regnavit
David,
filius
J esse,
id
est,
homo
quidam,
etsi
propheta
,
etsi
sanctus, quia
videbat et
prxvide-
bat Christum
venturum
,
de
cujus
semineetiamse-
cimduracarnemnascilurus
erat;
tamen
homo,
tamen
nondura
Christus,
tamen nondumrex
noster, Filhjs
Dei,
sed rex
David,
liliusJ esse:
quiaergo
defectu-
rum erat illud
regnum, per quodregnumacceptum
laudabatur tunc Deusa
carnalibus;
hocsolumenim
1
vox, bonam,
abestaMss.
"UnusMs.,fidestas.

sictresMss,Aliicum
Edd.,
acterroribus.
pro magnohabebant, quia
liberati
erant
temporaliter
ab his a
quibus
opprimebantur,
et
evaserant hostes
persequenles per
mare
Rubrum,
et ducti
erant
per
solitudinem,
et invanerant
patriam
et
regnuro; bkc
solumlaudabantDeum
,
nondum
intelligentesquid
in
illis
figurisprxsignaret
et
promitteret
Deus:
deficien-
libus
ergo
rebus
pro quibus
laudabat Deum
populus
carnalis,
cui
regnavit
ille
David,
defecerunt
hymni
David;
nonFilii
Dei,
sed
filii
J esse.
PericulosuraIo-
cumtiluli
psalmi prxsentis,
sicut
Dominus
voluit,
prxtervecti sumus :
accepistisquare
dictum
sit,
Defe-
cerunt
hymni
David
, filii
J esse.
4.
Cujus
voxestPsalmus' ?
Asaph.Quidest,
Asaph?
Sicut invenimusin
interprelationibus
ex
lingua
he-
brxa in
grxcam,
et ex
grxca
nobisinlatinamtrans-
latis, Asaph Synagoga interpretatur.
Vox est
ergo
Synagogx.
Sed lu cum audieris
Synagogam, noli
coniinuo detestari
quasi
interfectricemDomini.Erat
quidem
illa
Synagoga
interfectrix
Domini;
nemodu-
bitat: sedmeraenlode
Synagoga
fuisse
arietes, quo-
ruin filii snmus. Undedicilur in
psalmo
:
AfferleDo-
mino
filios
arielum
(Psal. xxvm,
1). Qui
indearieles?
Petrus
,
J oannes
,
J acobus
, Andreas,
Rartholomxus,
et cxteri
Apostoli.
Hincet
ipseprinio
Saulus
, poslea
Paulus; id
est, primo superbus ,
postea
humilis.
Saiil
enim,
undedictumest nonien
Sauli,
nostisquia
rex
superbus
el infrenisfuil. Non
quasi jactantia
ali-
qua
nomen sibi mutavit
Apostolus;
sedex Saulofa-
clus est Paulus
,
ex
superbo
modicus. Paulumenira
Modicuni esl. Vis nosse
quid
sit Saulus?
Ipsum
audi
jam
Paulum recordantem
quid
fuerit
jier
malitiam
suam
,
et
quid jam
sit
per graiiamDei;
audi
quo-
modofuerit Saulus
,
ct
quomodo
sit Paulus:
Qui
fui,
inquit, prius blasphemtts,
et
persecutor,
et
injuriosus
(I
Tim.
i,13).
Audisli Saulum
;
audi el Paulum:
Ego
enim
stim, inquit,
minimtts
Apostolorum.Quid
est mi-
nimus
,
nisi
ego
sumPaulus? Et
sequitur
:
Qui
non
sum
dignus
vocari
aposlolus.Quare? Quia
fui Saulus.
Quid est,
fui Saulus?
Ipse
dicat :
Quia
persecutus
sum
, inquit,
Ecclesiam
Dei;
sed
gratiaDei, ait,
sum
id
quod
sum
(I
Cor.
xv,
9
,
10).
Abstulitsibi omnem
granditalem
suam;
minimus
jam
in
se, grandis
in Christo. Et isle Paulus
quid
dicit
? iVon
repulit
Deus
plebem
suam,
de
plebe
ex J udxis
veniente,
plebem
suam, inquit, guamprascivil
: namet
ego
Israelita sumex semineAbraham,
de tribu
Benjamin
(Rom.
xi,
2
,1). Ergo
et Paulusnobisde
Synagoga;
el Petrus et alii
Apostoli
de
Synagoga.Itaque
cumau-
dieris
*
vocera
Synagogx,
noli atlcndere meritum
,
sedintende
partum.
Loquitur crgo
inhoc
psalmoSy-
nagoga
,
deficientibtis
hymnis
David
,
filii J esse; id
est deficientibusrebus
lemporalibus, perquassolebat
acarnali
populo
laudari Deus.
Quare
autemillx de-
fecerunt,
nisi ut alix
quxrerentur
? Ut
quserereniur
qux
?
Qux
ibi nonerant? Non
;
sed
qux
ibi
tegeban
lur
figuris
: non
qux jam
ibi non
erant;
sedibi taa-
quam
inradiceoccultabantur
quibusdamsecretismy-

RegiusMs.,
Psalmi.

sic Mss.At
Edd.,
cumaudisvekns vocem
synagoga,
917
ENARRATIOIN PSALMUMLXXII.
918
steriorum, quae, inquitipseAposlolus, figurx
nostrx
fuerunt(ICor.
x, 6).
5. Et attcndite
jam
breviter
ipsamfiguram
nostram.
Populus
Israel subPharaonis
el
jEgyptiorum
domi-
natione
(
Exod.
i,
10
); populus
Christianus
,
anle
iidem
prxdestinatus
jam
Deo,
et adhuc serviensdx-
monibuset diabolo
principi
eorum: ecce
populus
subjugatus
^lgyptiis
,
serviens
peccatis
suis
;
non
enimnisi
per peccata
nostra
potest
diabolusdominari.
Liberatur
populus
ab
iEgyptiis per Moysen
;
libera-
tur
populus
a
prxterita
vita
peccatorumper
Domi-
numnostrumJ esum Chrislum. Transit
populus
ille
per
mare
Rubrum;
iste
per Baptismum.
Moriunturin
mari Rubroomnesinimici
populi
illius
(
Id.
xiv, 22,
23);
moriuntur in
Baptismo
oinnia
peccata
nostra.
Intendite,
fralres. Post mareilludRubrumnoncon-
tinuo
patria
dalur,
nec
tanquain jara
hosles
desint,
secure
triumphatur
;
sed restat eremi
solitudo,
re-
stant hosles insidiantes invia: sic et
post Bapti-
smumresiat vita chrislianain tentalionibus. Inilla
eremo
suspirabatur patrix promissx
; quid
aliud
Christiani
suspirant jam
abluti
Baptismo
?
Numquid
jam regnant
cum Christo? Nondumvenlumeslad
terram
promissionis
nostram;
sed non
defccturam,
nonenimibi delicient
hymni
David.Hoc inodoau-
diant oranesfideles
;
sciant ubi sint : ineremo
sunt;
patrix
suspirant.
Morlui sunt hostes in
Baplistno;
sed
insequcntes
a
lergo.
Quidest,
insequentes
ater-
go
? Antefaciemfutura
habemus;
a
lergoprxterita
:
onmia
prxtcrita peccata
deleta sunt in
Baplismo;
quibusmodotentamur,
noira
tergo insequuntur,
sed
inviainsidianlur. Unde
Apostolus,
adhucin viabu-
jus
eremi constitutus, Qua relro, inquit, oblilus,
inea
qua
antesunl
exlenlus,
secundumintentionem
sequor
ad
palmamsuperna
vocationisDei
( Philipp. m, 13,
14
); tanquam
diceret,
Ad
palriamsupernx promis-
sionisDei. Et ibi
jaro, fratrcs,
in- eremo
quidquid
passus
est ille
populus,
et
quidquid
eis Deus
largitus
cst; quxcumque
illa
flagellafuerunt, quxcuraque
do-
na, significationes
sunl rerum
quas
inhac solitudine
hujus
vitx,
ambulantesin
Christo,quxrenles palriara,
et
accipimus
ad
consolationem,
et
paliraur
ad
pro-
bationem. Non
ergo
rairura
quia
illud defecit
quod
iigurabat
fulurum. Nam
perductus
est
populus
ad
patriam
proraissionis
; numquid semper
slaturam?
Si hoc
esset, non
esset
figura,
sedres.
Quia
vero
figura
erat,
ad
temporale quiddam perduclus
est ille
populus.
Si ad
temporale quiddam perductus cst,
oportebat
ut
deficeret,
et defeclusuo
cogerelur qux-
rere
quodnunquam
deficeret.
6.
Synagogaergo,
id
est, qui
Deumibi
pie
cole-
bant,
sedtamen
propter
lerrenas
res, propter
ista
prxsenlia
: sunt enira
irapii qui prxseptium
rerum
bona a dxmonibus
quxrunt;
hic autem
populus
ideomelior erat
Gentibus, quod quamvis prxsentia
bonaet
temporalia,
lamen abunoDeo
quxrebat, qui
est creator
omniuro,
et
spiritualium,
et
corporalium
:
cum
ergo
illi
pii
secundum carnem
attenderenl,
id
est,
illa
Synagogaquxeratin bonis,pro temporc
bo-
nis',
non
spiriiualibus, quales
erant ibi
Prophetae,
quales pauci
intellectores
regni coelestis,
xterni
;
ergo
illa
Synagoga
animadvertil
qttx aeceperit aDeo,
et
qux promiserit
Deus
populoilli,
abundantiamre-
rum
lerrenarum, patriam, pacem,
fclicitatemterre-
nam: sedinhisoranibus
figurxerant;
et iiouintel-
ligensquid
ibi lateret inrebus
figuratis, putavit
hoc
pro magno
dare
Deum,
nechabere melius
quod
dare
possetdiligentibusse
et servientibussibi.
Allendit,
et
vidil
quosdampeccatores, impios, blasphemos,
ser-
vos
dxmonum,
(ilios
diaboli,
viventes in
magna
ne-
quitia
et
superbia,
abundare rebus talibus
terrenis,
lemporalibus, proqualibus
rebus
ipsa
Deoserviebat:
et nataest
cogitatio pessima
in
corde,
quae
faceret
nutare
pedes,
et
prope
labi a Dei via. Et ecceisla
cogitalio
in
popttlo
erat Veteris Testamenti : utinam
nonsit incarnalibusfratribus
noslris,
cum
jamaper-
te
prxdicatur
felicitas Novi Teslamenti I
Quid
enim
dixit illa lunc
Synagoga
?
quid
dixit ille
popnlus
1
Nos servimus
Deo, etcorripimur, flagellamur;
sub-
ducuntur nohisea
qux diligimus,
et
qux pro magno
aDeo
acceperamus;
illi autemscelerali hominesne-
quissimi,superbi, blasphemi, inquieti,abundantomni-
bus
rebus, propierquasnos
Deoservimus:
puto
siue
causaservitur Deo. Hicsensus est
Psalmi,
dcficientis
populi
et nutantis: dumconsideral bonalerrena
pro-
ptcr qux
serviebat
Deo,
ahundare his
qui
nonservi-
rent
Deo, nulat,
et
prope
labitur
;
et cum
hyninis
illis
deficit,qnia
intalibuscordibus
hymni
deficiebant.
Quidest,
in talibus cordibus
hynini
deficiebant?
Quiaj'am
lalia
cogitabant,
Detimnonlaudabant.
Quo-
raodo enimlaudarent
Deum,
quibusquasi perversus
videbatur, dans
impiis
tanlam
felicitatem,
et aufe-
rens eama servienlibus sibi?Non illis bonus vide-
batur Deus: et
quibus
Deusbonus non
videbatur,
non
utique
ab eis
laudabalur;
a
quibus
autem Deus
non
laudabalur,
defecerunt inillis
hymni.
Posteave-
ro
populus
isleinlellexit
quid
eum admoneret Deus
quxrere,
cumista
temporalia
subtraheret servis
suis,
et douaret cainimicis
suis, blasphemis, impiis
: ad-
monitusintellcxit
quiaprx
omnibus
qux
dat Deus
et
bonis,
et
malis,
et
aliquando aufert,
et
bonis,
et
malis, prx
omnibus servat
aliquid
bonis.
Quidest,
servat
aliquid
bonis?
quid
illisserval ?
Seipsum. J am
quanlumarbitror,
curritur inPsalmo
;
intelleclusest
innomineDomini.Audi
recordantemet
poeniiemem
qui erravorat, putando
Deumnon bonum
qui
dat
bonaterrena
malis,
et aufcrt illaa servis suis. Inlel-
lexitenim
quid
Deusservaret servissuis
;
etrecogi-
tans, sequecasliganserupit
hocmodo.
l.Quam
bonusDeus Israel ! Sed
qtiibus?
Reclis
corde. Perversis
quid
?Pcrversus videlur. Sicet in
alio
psalmo
dicit: Cumsanctosanctus
eris,
etcumvi-
roinnocenteinnocens
eris,
et cum
perversoperversus
eris
(
Psal.
xv, 26,
27
). Quid est,
perversus
eriscum
perverso
? Perversumte
putabil perversus.
Non
quod
ullomodo
pervertatur
Deus. Absit :
quod est,
est.
1
sicmeliorisnotx Mss.Ad
Edd.,pro lemporalibus
oo<
nis'
.... >
919
S. AUGUSTINI
EPISCOPI
920
Sed
quemadmodum
sol,
eculos
puros,
sanos, vegetos
forles
habenti, tranquiliusapparet,
in oculos autem
lipposquasi
tela
aspera jaculatur
;
intuentemillum
vegetat,
huncexcruciat,
non
mutatus,
sedmulatum':
siccum
coeperis
esse
perversus,
et libi Deus
perver-
sus
videbitur;
tumutalus
es,
nonille. Erit
ergo
tibi
pcena, quod
bonis
gaudium.
Hocisle
recolens, Quam
bonus,
inquit,
Deuslsrael recliscorde!
8.
[uers.
2.
] Quidautem
tibi ?
Meiautempene
com-
*nolisunt
pedes.
Quando
commoti sunt
pedes,
nisi
quando
nonerat rectumcor ?Unde non erat reclum
cor ? Audi: Pautominus
effusi
sunt
gressus
mei.
Quod
dixit, pene;
boc
dixit, paulo
minus: et
quoddixit,
pene
motisunt
pedes
;
hoc
dixit, effusi
sunt
gressus.
Pene moli sunt
pedes, pene
effusi sunt
gressus.
J tfo(i
pedes
: sed
unde,
moti
pedes,
et
effusi gressus
?Moli
pedes,
aderrandum
; effusigressus,
ad
lapsum;
non
omnino,
sed
pene.Quid
enimest ?J amibaminerro-
rera,
nffnieram:
jam
cadcbam,
non cecideram.
9.
[vers.
3.
]
Sed
quareet*
hoc?
Quia zelavi,
in-
quit,
in
peccatoribus, pacempeccatorum
intuens. Allen-
di
peccatores;
vidi illos habere
pacem. Quampa-
eera?
Temporalem,
fluxam,
caducam
atqueterrenam;
.sedtamcntalem
qualem
et
ego
a Deo desiderabam.
Vidi illoshabere
qui
non serviebant
Deo, quodego
>desidcrabamut
serviremDeo;
etmoti sunt
pedesmei,
et
pene
effusi sunt
grcssus
mei.
10.
[vers.
4,
5.] Quare
autemhoc habent
peccato-
res,
dicit breviler :
Quia
nonestdeclinaliomortis
3
eo-
9'um;
et
firmamentum
in
flagello
eorum.ln taboribus
homimtmnon
sunl,
etcuinhominibusnon
flagellabunlur.
J am
intellexi,inquit, quare
illi habent
pacem,
el flo-
rentin
tcrra; quia
morti eorum non est
declinalio,
id
est, quia
certa morset xterna eos
manet,qux
nec
declinat ab
eis,
nec
ipsi
abeadeclinare
possunt. Quia
nonestdeclinaiiomorliseorum
;
et
firmamentum
in
fla-
gello
eorum.Et est firmamenlumin
flagello
eorum:
nonesteniro
teroporaleflagellumeorum,
sed lirmum
in
sempiternura. Propler
hxc
crgo
mala
qux
illis
aelernafulura
sunt, raodoquid?
J n laboribushominum
non
suni,
et cumhominibusnon
flagellabuntur.
Num-
quid
<et
ipse
diaboluscumhominibusnon
flagellatur,
cui tamenxlernuin
suppliciumprxparatur
?
11.
[
vers.6.
] Proplereaquid
hinc
isti,
dumnon
llagellantur,
dumnonlaborantcumhominibus?
Ideo,
inquit,
obtinuiteos
superbia.
Attende illos
superbos,
indisciplinatos;
attende taurum devotum
victirax,
perraissum
errare
libere,
etvastare
qux polest,
usque
addiemoccisionis.J ambonum
cst, fralres,
in
ipsis
Prophetx
verbis audiamus hunc
quasi
laurum de
quo
dixi. Sicenimillumet alibi
Scriptura
commemo-
rat: dicit eos
tanquam
adviclimam
prxparatos,
et
parci
eisadraalamliberlatem
(
Prov.
vn,
22
). Ideo,
dixit,
obtinuiteos
superbia.Quidest,
obtinuit eos su-
perbia
? Circumamktitunt
iniquitate
et
impktate
sua.
Non
dixit, tecti; sed, circumamicti,undiquecooperti
1
Mss.,
non
mutatur,
sedmutat.
a
SicEr.etMss.At
Lov.,
sed
quare
adhoc.
*
Aliquot
Mss.constanter
prxrerunt,
morti.
impietate
sua. Merilomiserinec
vident, necviden-
lur, quia
circumamicli
sunt,
nec videntur
interiora
eorum. Nam
quisquis
malorum
homtnum,
quasi
feli-
ciumsecundum
tempus,
interiora
conspiceret; quis-
quis
eorumvideret truces
conscientias, quisquis
ani-
maseorum
posset inspicere
diverberari tantis
per-
turbationibus
cupidilatum
et
timorum,
videretillos
miseros,etquando
felicesvocantur.
Sedquia
circuma-
micii sunt
iniquitate
et
impktate sua,
non
vident;
sednecvidentur. Noverat illos
Spirilus qui
deillis
ista
dicit;
et eo oculotalesdebemus
inspicere, quo
scimus
videre,
si nobis auferatur aboculis
tegumen
impietatis.
Videamus
istos;
et cumfelices
sunt,
fu-
giamus;
et cum felices
sunt,
non imilemur: ncca
DominoDeonostrotalianobis
promagnooptemns',
qualiaaccipere
meruerunt
quiilli
nonserviunt. Aliud
quiddamservat;
allud desiderandumest:
quid
sit
autem,
audite.
12.
[uers. 7.]
Primo isti describanlur. Prodiet%
quasi
ex
adipeiniquilas
eorum.Videsi nontaurusille
agnitus
est.
Audile,
fratres : non
quomodocumque
transeundumest
quoddixit,
Prodkt
quasi
ex
adipe
iniquilas
eorum. Sunt enim
mali,
sed macie
roali;
ideo
mali,
quia
macri,
id est
exiles, exigui,
tabe
quadam
'
necessituis affecti: et
ipsi mali,
el da-
mnandi;
ferendaest enim
magis
omnis necessilas
r
quamperpetrandaaliqua iniquilas.
Tamcnaliud est
denecessilate
peccare;
aliudin abundanlia.
Pauper
mendicusfurtum
facit;
ex macie
processitiniquitas:
divesabundansrebus
tantis, quarediripit
res afienas?
Ulius
iniquitas
ex macie;
hujiis
ex
adipeprocessit.
Ideomacrocumdicis :
Quare
hoc fecisti?Humiliier
afflictuset
abjectus rcspondet
: Necessitas
coegit
nie.
Quare
nonlimuisti Deum?
Egeslas compulil.
Dic
diviti :
Quare
hxc
facis,
et nonlimesDeum?si la-
men tanlus es
qui possis
dicere. Videsi vel
dignalur
audire;
vide si noneliaminte
ipso(a) prodiet
itti-
quitas
ex
adipeej'us.
J amenim
prxceptoribus
et cor-
reptoribus
suisinimicitias
indicunt;
et fiunt iuimici
verum
dicentibus, jara
sueti
compalpari
verbisadu-
lantium,
aure
molli,
corde non sano.
Quis
dicat di-
viti : Malefecisli
rapere
res alienas? Aut forlc si
aususfuerit
aliqnisdicere,
el talisestcui non
possit
ille
rcsistere, quid respondet?
Tolumin conteni-
plum
Dei
loquilur. Quare?Quiasuperbus
est.
Quare?
Quiapinguis
est.
Quare? Quia
devotus ad victimara
est.
Prodietquasi
ex
adipeiniquitas
eorum.
13. Transkrunt in
disposilionem
cordis. Ibi intus
transierunt.
Quid
est transkrunt?
Prxtergressi
sunt
viam.
Quid
est transierunt?Excesserunt metas hu-
mani
generis;
hominesse
pares
cxleris non
putant.
Transierunt, inquam,
metashumani
generis. Quando
dicistali homini: Frater luus est iste
pauper;
eos-
dem
parentes
habuistis
,
Adamet Evam: noli atlen-
1
sicMss. Edd.
vero, pelamus.
!
Edd.,prodiit.
At
plerique
et
potiores
Mss.,prodtet
;
juxta
Grxc.
LXX,
exeleusetai.
3
sic
aliquotprobx
notxMss.
At
Edd.,exiguilateqw
dam.
(a)rorte,
inle
ipsum.
'
~
,.
921
ENARRATIOIN PSALMUMLXXH.
92-2
deretumoreni
tiium
|
noli altendere
typhum
in
quem
elatuses
;
elsi tecircumslat familia,
etsi numerosum
aurumet
argentum,
etsi domus
marmorata
conlinet,
etsi tecta
laqueata
contegunt,
simul te et
pauperem
contegit
tectum
mundi ccelum;
sed diversus es a
'
paupere
rebus
non
tuis,
exlrinsecus
appositis
: tein
illis
vide,
non
illasinte. Attende
leipsura, qui
sisad
pauperem
; teipsum,
non
quod
habes.
Quid
enimde-
spicis
fratrem?Invisceribus
matruravestrarumambo
nudi fuislis. Certeetiamcuradeistavilaexieritis,
et
istx carnes,
exhalata
*
anima,
fuerint
putrefact,
dignoscantur
ossadivitiset
pauperis!
Deconditione
loquor xquali,
de
ipsa
sorle
generis
humani in
qua
omnes nascuntur : etdivescumhic
sit,
et
pauper,
non
semper
hic
erit;
et sicut dives nonvenitdives,
sic necdivesabscedil: idem
ipse
est
utriusque
in-
troitus,
et
par
exitus. Addo
quod
forle mutabitisvi-
ces. J am
ubique Evangelium prxdicalur
: attende
quemdampauperem
ulcerosum
qui jacebat
ante
j'a-
nuam
divitis,
et
cupiebat
saturari demicis
qux
ca-
debant de mensa
divitis;
atlende et illum
parem
2
luum
qui
induebatur
purpura
el
bysso,
et
epulabatur
quotidiesplendide.Contigitnempe
mori
inopemillum,
et auferri ab
Angelis
in sinum Abrahx : illeaulem
moriuus
esl,
et
sepullusest;
namilliusforle
sepul-
turamnemocuravit: et cum
apud
inferosille dives
intormentis
esset,
nonneelevavitocuiossuos,
et vi-
dit ininfinito
gaudio
eum
quem
conlempsit
ante
ja-
nuamsuam
,
et de
digitoej'us aqux
stillamdeside-
rarit,
quidemensa ejus
cadenles micas desiderave-
rat?
Fratres,
labor ille
pauperis quantus
fuit? Deli-
cix illx divitis
quara longx
fuerunl?
Quod
aulero
mutaverunt, perpetuum
est. lllius
ergo quia
non
erat declinatioin
morte,
et firmamentumerat infla-
gello ejus;
inlaboribus hominumnon
fuit,
et inler
horoines
flagellatus
non esl: ille autem
flagellatus
hic, requievit ibi; quia flagellat
omnemfilium
quem
recipit (Hebr.
xn, 6).
Sed cui dicis isla?
Epulanti
splendide,
et induenti se
quotidie purpura
et
bysso.
Cui dicis?
Qui
transiit in
disposiiionem
cordis.Merito
serodicturus
est,
MilleLazarum
;
dicatvel
(ralribus
meis
(Luc. xvi, 19-31); quando
ei non conceditur
fructus
poenitentix.
Nonenim
pceniienlia,
non
dalur;
sed
sempiterna
erit
poenitentia
el nullasalus
post
poenitentiam. Ergo
isli transkrunt in
disposilionem
cordis.
14.
[vers.8.] Cogilaverunt
et locuti sunt
malignita-
tem. Sed
loquuntur malignitatem
homineset cumli-
roore
,
isti aulem
quomodo?Iniquilatem
inallumlo-
cuii sunt. Non solumloculi suut
iniquitatem;
sed
etiam
clare,
audientibus
omnibus, superbe
:
Ego
fa-
cio, ego
oslendo
;
sentiescum
quohabes,
vivcrc le
nonsinam3. Vel
cogilaresea,
noneliameffunderes:
vel inlra claustra
cogilationis
mala
cupiditas
coerce-
relur,
vel refrenaret eamintra
cogitalionem
suam.
Quare?an
forte macer est? Prodiel
quasi
ex
adipe
1
sic
pluresMss.
Aliicum
Edd.,
exuta.
5
Aliquot Mss.,patrerri.
'
HicinEdd.
prxmittitur,superbe
:
quod
aMss.abest.
iniquilas
eorum.
Iniquilatem
in allum locuti sttnt.
15.
[tiers.9.]
Posueruntincalumot
suum,
et
lingua
eorumtransiit
super
terram.
Quid
est
hoc,
transiit
super
lerram?
Quoddictumest,
Posueruntincalumos suum.
Hocest
eniro,
transiii
super terram,
transeunt
terrena
omnia.
Quidest,
transireterrena
orania?Nonsecogitat
hominemsubitomori
posse,cumloquitur:
quasisemper
viclurusminalur:
transcenditcogilatioilliuslerrenam
fragililalem;nescitquali
vase
coopertusest,
nescitquod
scriptum
est alio locode lalibus: Exkt
spirilusejus,
etrevertelurin lerram
suam;
iniltadie
pcribunt
omnes
cogitationesejus(Psal. CXLV,
4).
Sed isli diemulti-
mumsuumnon
cogitantes, loquunlur superbiam';
et incceltim
ponunt
os
suum,
et trascendunt terram.
Si ultimiimsuuradiem non
cogitaret,
idest
judicii
sui ultimum diem
,
lalro missusin
carcerera,
nihil
illo esset
iramanius;
et tamen
posset effugere. Quo
fugis
ne moriaris? Certus erit illedies.
Quid
est diu
quod
victuruses?
Quantum
est
diuquod
habet
finem,
elsi diuesset? Huc accedit-
quia
non est: et non est
diu
,
et inccrtnmest
ipsumquod
dicitur diu.
Quare
hocnon
cogitat
?
Quiaposuit
in ccelumossuum
,
et
linguaejus
transiit
super
terram.
16.
[tiers. 10.]
Ideo revertetur huc
populus
meus.
J am
ijvjeAsaph
revertitur huc. Viditenimistaabun-
dare
iniquis,
vidit
superbis
: redit ad
Deum,
et
incipit
quxrcre
et
disputare.
Sed
quando
?Cunidies
pleni
in-
venienlurineis.
Quidest,
dies
pteni
? Cumautemve-
nil
plenitudotemporis,
misil DeusFilium suum
(Gat.
IV,4). Ipsa
esl
pleniludolemporis, quando
venilillc
lemporalia
docere
contcmni,
non habere
magnum
quidquid
mali homines
cupiunt; pali quidq.uid
mali
hominesmetuunt. Factus esl
via,
revocavitad
cogi-
talionemintimara
,
admonuit
quid
aDeo
quxrendum
esset. Et videde
quacogitalione
reverberata in
se,
et
quodammodo
revocanlefluctus
impelussui,
trans-
itur ad vera
eligenda.
Ideo revertelur
populus
meus
huc;
et dies
pleni
invenienturineis.
17.
[vers.11.]
Et dixerunl :
Quomodo
scivit
Deus,
et si estscieruiainAUissimo?Vide
per quani cogita-
tionemtranseunt. Ecce
iniqui
felices
sunt,
noncurat
Deus res humanas. Vere scit
quidagamus?
Videle
qux
dicuntur.
Rogamus, fratres; jam
Christiani non
dicant:
Quomodo
scivit
Deus,
et si est scientiainAl-
tissimo.
18.
[vers.12.]
Undeenim tibi videtur non scire
Deum, et non essescientiamin Altissimo?
Respon-
det : Ecce
ipsi peccatores,
etabundanlesinsaculoob-
tinueruntdiviiias.Et
peccatores
stint,
et abundantes
divilias in sceculoobtinuerunt. Confessus est
quia
ideonolebat esse
peccalor,
ut haberet divitias. Car-
nalis animavisibilibusrebuset terrenis vendiderat
justiliam
suam.
Qualisjuslitia,
qux propler
aururo
habetur; quasi preliosius
sit aurura
quamipsajusii-
lia,
aut cum
quisquamnegat
rcs
alienas, majiis
da-
mnum
patiatur
cui
negal, quam
ille
qui
illi
negat
I Ille
perdit
vestem,
isle fidem. Ecce
ipsi peccatores,
et
abundanlesin swculoobtinueruntdivitias. Inde
ergo
1
Mss.,superba.
m
S. AUGUSTINIEPISCOPI
tiescil Dcus,
et indenonest scienlia
in Altissimo!
19.
[vert. 15.]
Et dixi :
Ergo
l
sinecattsa
justifi-
cavi cormeum.
Quando
servioDeo,
et isianon
habeo;
on serviunt illi,
el his abundant:
Ergo
sinecauta
justificavi
cor
meum,
et lavi in innocenlibus
*
manus
meas. Hocsinecausafeci.Ubi est mercesbonsevitse
mex? ubiest
prxmium
servilutismex? Bene
vivo,'
et
egeo;
et
iniquus
*
abundat. Et lavi in innocenlibus
manusmeat.
20.
[vers.14.]
Et
fui flagellatus
totadie. A menon
recedulit
flagella
Dei. Bene
servio;
et
flagellor,
non
servit,
el ornalur.
Magnamquxsiionem
sibi fecil.
Agitatur
anima,
transit anima transitura ad conte-
mnendaterrena et
concupiscenda
xlerna. Transitus
est
ipsius
animx in bac
cogitaiione
: ubi fltictuatin
quadam lenipeslaie, pervenlura
est ad
portum.
Et
quorriodo
solent
xgri, qui
ienlius
xgrolanl
cumsani-
tas
longe
est,
vicinasanitale
plus
xsluant: accessio-
nemcrelicam
*
medici
vocant, per quam
transilur ad
sanitatem; raajor
ihi
xstus,
sedducens
ad
salulem;
major
ibi
ardor,
sedvicinarcfectio : sic
ergo
et hic
xslual- Nam
periculosa
verba
sunt, fratres, molesta,
et
peneblasphema,
Quomodo
scivitDeus? Hocest et
pene
: non
dixit,
Nescivit
Deus;
non
dixit,
Nonest
scientiainAltissimo: sed
quasi quxrens,
hxsilans,
dubilans Hoc esl
quod
ail
paulo
ante : Pene
effusi
sunt
gressus
mei.
Quomodo
scivit
Deus,
el si estscientia
inAltissimo?Non
confirroat;
sed
ipsa
dubitatio
peri-
culosacst. Per
periculum
transit adsanilaiem. Audi
jara
sanilatem:
Ergo
invanum
justificavi
cor
meum,
et
lavi inter innocenlesmanusmeas: et
ftti flagellalus
tola
die,
et
argutio
meainmalutinum.
Argutio, correplio
est :
qui arguitur, corripitur. Quidest,
inmatulinum?
Nondiffertur. Diffcrlur
impiorum;
meanondifferliir:
illa
scra,
vel nulla
est;
meain malutinum. Et
fui fla-
gellatus
tola
die,
et
argutio
tneainmaluiinum.
21.
[vers.15.]
Si
dicebam,
Narrabosic: id
est,
do-
cebosic.
Quomodo
docluruses?
Quia
nonestscientia
iii Altissimo?
quia
non scit Deus? Hancsententiain
vis
proferre, quia
sinecausa
jusle
vivunt
qui juste
vivunt,
quiaperdidit
liomo
justtis
servitutem
suam,
quiaraagis
Deusmalis
favet,
aut neminemcurat?hoc
vis
dicere,
hoc narrare?
Reprimit se,
auctoriiate
compescente.
Qua
auctoritate? Vult homo
aliquando
erumpere
inislam
senlentiam;
sed revocatur Scri-
pturis
dicentibusut
semper
bene
vivalur,
dicentibus
quia
Deus curat res
humanas, quia
discernit inter
pium
et
impium. Ergo
et istevolens
jam
istam
pro-
ferre
sententiam,
revocal se. Et
quid
ait? Si
dicebam,
Narrabosk : ecce
generalionemfiliorum
luorum
repro-
bavi.
Reprobavi generationem
iiliorumtuorum
,
si
narrabosic:
generationemjustorumreprobabo.
Sicut
et
quxdam
habent
exemplaria
: Ecce
generationi"fi-
liorumtuorttmcui concinui? id
est,
cui filiorumluo-
1
vox,ergo,
hoclocodeestinEr.etinMss.
*
SicMSS.
juxta
Grxc.LXX. At
Edd.,
interimtocentes.
3
SicEr.el
aliquot
Mss.Aliicum
LQV.,
inimkus.
*
lnEdd..crilicam.AtinomnihusMss.
per
e
scriptum
est,
eretkam.
'
sicmeliorisnotaeMss.
Alii,generalio.
At
Edd.,genera-
tionem.
rumconcinui? id
est,
cui
congrui,
cui
accommodatus
suraV Dissnnui ab
omnibus,
si sic doceo. Concinit
enim
qui consonat; qui
autemnon
consonat, non
concinit. Aliuddicturus sum
quam
dixit
Abraham,
quam
dixit
Isaac,
quam
dixit
J acob, quamdixerunt
Prophetx
? llli enimomnesdixerunt
quia
curat Deus
res humanas:
ego
dicturussum
quia
noncurat? Ma-
jorne
inme
prudentia, quam
inillis?
inajorne
intelle-
ctus inme
quara
in illis?
Saluberrima
auctoriiasre-
vocavil
cogitationera
ab
irapietate.
22.
[vers.16.]
Et
quid seqnitur?
Si
dicebam,nar-
rabosic: ecce
generalionemfiliorumtuorumrevrobavi.
Ergo
ne
rcprobaret, quid
fecit? Et
suscepicognoscere.
Suscepit cognoscere
: Deus illi
adsit,
ut
cognoscat.
Interim, fralres,
a
magno lapsu revocalur, quando
nonse
jam
scienlem
prxsumit,
sed
suscepitcogno-
scere
quod
nesciebat. J amenimvolebat
quasi
sciens
videri,
et
prxdicare
nullamesseDeocuramderebus
bumanis. Factaest enimista
iniquorumnequissiraa
et
impia
doctrina.
Sciatis, fratres,
multos
disputare,
ctdicere
qnia
Deus res hunianas non
curat, quia
ca-
sibus
reguntur
omnia
,
vel
quia
siellis
subjectx
sunt
volunlates
nostrx, quiauuusquisque
non
pro
merilis
agitur,
sed necessilale stellarumsuarum:
doctrina
mala,
doctrina
irapia!
In hxc iste
ibat, cujuspene
commoiisunt
pedes,
et
cujuspaulo
minus
effusi
sunt
gressus;
inhuncibat errorem: sed
quia
nonconcine-
bat
generationi
filiorum
Dei,suscepitcognoscere;
et
damnavitscientiamin
quajustis
Deinon
congruebat.
Et
quid
dicat
audiamus; quia suscepit
cognoscere,
et
adjutus est,
et didicit
aliquid,
et indicavit
nobis.
Et
suscepi, inquit, cognoscere.
Hoclaborestante
me.
Vere
magnus labor, cognoscerequomodo
et Deus
curet res
humanas,
et benesit
malis,
et laborentbo-
ni 1
Magna
vis
quxstionis
! ideo
,
Hoc taborest anle
me.
Quasi
stat milii infaciemurus
quidam
: sedhabes.
vocem
psalmi,
In Deomeo
transgrediar
murum
(Psat,
xvn, 30).
Hoclaborestanteme.
23.
[vers.17.]
Verumdicis: laborest ante
(e;
sed
anle Deumnon est labor : fac te ante Deumubi
non est
labor,
et nec libi eritlabor. Et fecit
hoc;
namdicit
quamdiu
labor anle se: Donecintroeamin
sancluarium
Dei,
et
intelligaminnovissima.
Magnares,
fratres. J amdiu
laboro, inquit,
et antefaciemmeam
laborem
queindaraquasi
inextricabilem
video,
ut co-
gnoscaroquomodo
et
justus
sit
Deus,
et res humanas
curet,
et non sit
iniquus, qttodpeccantes
et scelera
facientes felicitatemhabentin bac
lerra; pii
vero et
Deoservientcsintentationibus
plerumque
et inlabo-
ribus
fatiganlur
:
magna
difficultasest hoc
scirc; sed
donecintroeaminsanctuariumDei. Insanctuarioenim
Dei
quid
tibi
prxstatur,
ut hanc solvas
quxstionem?
Et
intettigam,inquil,
in
novissima;
nonin
prxsentia.
Ego, inquit,
de sanctuario Dei inlendooculuminfi-
nem; prxsentia transgredior.
Totumhoc
quod
voca-
tur humanum
genus,
omnis ista massamortalilalis
venturaest ad
examen,
ventura est ad
libram;
ap*
pendentur
ibi
opera
hominum. Cunclamodonubes
involvit;
sedDeo
cognita
suat merila
singuloruro.
Et
925
ENARRATIO
IN PSALMUMLXXII. 926
intelltgam,inquit,
innovissimd: sed nona
me;
nam
antemelabor est. Unde
intelligam
in novtsshna?ln-
trerainsanciuarium
Dei. Ibi
ergo
intellexit,
et unde
modo
isli felices.
24.
[vers.
18.]
Verumtamen
propter
dolositatem
po-
suisti eit.
Quia
dolosi sunt,
id est
fraudulenti; quia
dolosi sunt,
dolos
paliuniur.
Quid
est
hoc, quia
frau-
dulenti sunt,
fraudem
patiuntur?
Fraudemvoluntfa-
cere
generi
humano in omnibus
nequiliis suis;
frau-
demet
ipsi paliuntur,
ut terrena bona
eligant,
et re-
linquant
xterna.
Ergo,
fralres,
ineo
quod
fraudem
faciunt,
fraudem
paliuntur.
Quodjamdudumdixi,
fra-
tres; quale
cor haliet, qui
ut Iucretur vestem, perdit
fidem? lllecui tulit vestem
passus
est
fraudem,
an
iste
qui
lanto damno
perculitur?
Si
preliosior
est
vestis
quam
fides, majore
damnoilleafficitur : si au-
tem incomparabiliter
fidesexcedit lotura
mundum,
illevidebitur damnum
veslis
perpeti;
huic autemdi-
citur, Quidprodest
homini,si
totummundumlucrelur;
anima autemsua damnum
patialur (Malth.
xvi, 26)?
Ergo quid
illis
conligil? Propter
dotositatem
posuisti
eis:
dejecisli
eosdumexlollerentur.Non
dixit, Dejeci-
sti
eos, quia
elali sunt: non
quasi posleaquam
elati
sunt, dejecisti
illos;
sedineo
ipsoquod
elali
sunt,
dejecti
sunt. Sicenimefferri, jam
cadereest:
Deje-
cisti eosdumextoKerentur.
25.
[vers.19.] Quomodofacti
sunt in desolationem
subito! Admiratur
super
eis, intelligens
innovissima.
Defecerunt:
vere
quomodo
fumus, qui
dum
extollitur,
deficit,
defecerunt.
Quomodo
dicit, defecerunt
?
Quo-
modo
quiintelligit
innovissima.
Defecerunl: perierunt
propter
iniquitalem
suam.
26.
[vers. 20.]
Veluti tomnium
exturgentis. Quo-
modo defecerunt?
Quomodo
deficitsomniumexsur-
gentis.
Fac hominemin somnisvidereseinvenisse
thesauros : dives
est,
sed donec
evigilet.
Veluliso-
mnium
exsurgentis
: sic
defecerunt, quomodo
somnium
evigilantis. Quxrilur igilur,
et nonesl : nihil inma-
nibus,
nihil inleclo.
Pauper
dormierat,
divesinso-
mnis factus
fuerat;
si non
evigilasset,
dives esset:
evigilavit,
invenit aerumnam
qtiam
dimiserat dor-
miens. El isti
1
invenientmiseriara
quam
sibi
compa-
raveranl: cum
evigilaverint
de hac
vila,
transit illud
quodquasi
in somnotenebatur,
velutisomniumexsur-
gentis.
Et nediceretur:
Quidergo? parva
libi videtur
claritas
eorum, parva
tibi videtur
pompaeorum, parvi
tibi videntur liluli, imagines,
statux, laudes,
cunei
clientium? Domine,ait,
inciviialetua
imaginem*
illo-
rumadnihilum
rediges. Itaqne,
fratres
mei,
liberelo-
quens
dehoc
loco,
vel unde
licet 3; quiaquando
vo-
bis
miscemur, magis
vosferimus
quam
docemus: in
nomine Chrisli et in timore
ejus
exhortor
vos,
ut
quicumquc
istanon
habetis,
non
cupiatis; quicumque
habelis,
nonineis
prxsumatis.
Eccedixi vobis: non
dico, Damnamini, quia
habetis; sed, damnaroini,
si
detalibus
prxsumatis,
si de talibus
inflemini,
si
pro-
1
Edd.,
noninvenknt.Abest,rum,
aMss.
i

Er.et
plerique
Mss.hoctantum
loco,
imagines.
3
sic
Regius
codex.Alii
MSS.,
vetundelibet.Edd.
vero,
vel-
uli mdelibet.
pter
taha
magni
vobis
videamini,
si
propter
lalia
pauperes
non
agnoscatis,
si
generis
humani conditio-
nemcommunem
propter
excellentemvanitatemobli-
viscamini. Tunc enim Deus necesseest retribuat in
novissima,
et incivitatesua
imaginem
taliumadnihi-
lum
redigat. Qui
autemdives
est,
hocmodosit
quo
praecepitApostolus
: <
Prxcipe,
>
inquit,
<divitibus
hujus
mundi non
superbe sapere; neque sperare
in
incerto divitiarum
suarum,
sedinDeo
vivo, qui prce-
slat nobisomniaabundanter adfruendum. Abslulit
superbiamdivitum;
dat consilium.
Quasi
dicerent:
Diviles
sumus; superbire
nos
prohibes, jaclare pom-
pas
divitiarumnosirarum
vetas; quidergo
facturi su-
mus de islis divitiis?
Usque
adeononest
quod
inde
facianl ? Divites
sint, inquit,
in
operibus
bonis; facile
tribuant,
communicent.Et
quidprodest
boc? Thesau-
rizentsibi
fundamentum
bonumin
futurum,
ut
appre-
hendantveramvilam
(I
Tim.
vi,
17,18,19).
Ubi debent
sibi thesaurizare?
Quo
misit iste
oculuro,
intrans in
sanctuarium Dei. Exhorrescant omnes fratres nostri
divites,
abundantes
pecunia, auro, argento, familia,
honoribus;
exhorrescant
quod
mododictumest: Do-
mine,
incivitaletua
imaginem
illorumadnihilumred-
iges.
Nonne
digni
sunt hxc
pati,
ut Deusincivilate
sua
imaginem
illorum ad nihilum
redigat; quia
et
ipsi
incivitatesua terrena
imaginem
Dei adnihilum
redegerunt?
Incivitatetua
imaginem
eorumadnihilum
rediges.
27.
[vers.21.] Quia
delectatumesl cormeum: Dicit
quibus
rebus tentatur :
Quia
delectatum
est, inquit,
cor
meum;
etrenesmei mutati sunt.
Quando
me dele-
claverunt
lemporaliaista,
mutati sunt renesmei. Po-
test et sic
intelligi: Quia
delectatumestcor
meum,
in
Deum;
etrenesmei mutati
sunl,
id
est,
libidinesmex
mutatx
sunt,
et castus totus factus sum. Renesmei
mutati sunt. Et audi
quomodo.
28.
[vers.22.] Etego
ad nihilumredaclus
sum,
et
non
cognovi.Ego
ille, qui
modoistadicode
divitibus,
aliquando
taliadesideravi: ideoet
ego
adnihilumred-
actus
sum, quando pene effusi
sunt
gressus
mei. Et
ego
ad nihilumredactus
sum,
et non
eognovi:
non
est
ergo desperandum
et de
illis,
in
quos
talia dice-
bam.
29.
[vers.23.] Quidest,
non
cognovi?Quasi
pecus
factus
sumad
te;
et
egosemper
tecum.Mulluminterest
inter islumet alios. lsle
quasi pecus
factus est desi-
derando
terrena, quando
redactus ad nihilum non
cognovit
xtema : sednon recessita Deo
suo, quia
non illadesideravit a
dxmonibus,
a diabolo. Hot
enim
jam
vobiscommendavi: voxest
Synagogae,
M
-est,
illius
populi qui
non servivit idolis. Pecus
qui-
demfaclus
sum,
a Deomeoterrena
desiderans;
sec"
nunquam
recessi ab
ipso
Deomeo.
30.
[vers. 24.] Quiaergo, quamvis
faclus
pecus,
non recessi a Deo
meo, sequilur
: Tenuisti manum
dextera mea. Non
dixit,
manum dexleram
meam;
sed,
manumdexlera mea. Si dexterx manus
est,
manushabet rnanura: Manumtenuisti dextera
mea,
ut deduceres me.
Quid posuit,
mauum? Potesta-
927
S. AUGUSTINIEPISCOPI
928
tem. Hocenimdicimus
quemquam
haberc in
manu,
quod
habet in
potestate; quomodo
dixitdiabolusDeo
deJ ob : Mittemanum
luam,
et totle
qua
habel
(J ob
i, 11). Quidest,
mittemanumtuam? Da
poteslatem.
Manum
Dei,
potestatem
Dei
dixil;
sicut
scriplum
est
'
alioloco: Morsetvitainmanibus
lingua(Prov. xvm,
21). Numquidlingua
habet manus? Sed
quid cst,
in
manibus
tinguw
? In
poteslate lingux. Quidest,
in
potestate lin&ux?
Exore tuo
jusiifieaberis,
et ex ore
tttocondemnaberis
(Matlh.
xn,
57).
Tenuisti
ergo
ma-
num dexlcra
mea, poiestaiem
dexterx mex.
Quao
erat dexlera raea?
Quia egosemper
tecum.ln sini-
slram
'
habebam, qttiapecusfaclussum;
id
esl, quia
lerrena inme fuit
concupiscenlia
: seddexteraraea
erat, quiasemper
tecumeram.
Hujus
dcxterx mex
inanum
tenuisli,
id
est, potestaiem
rexisti.
Quam
polestatem
?Dediteis
potestatemfilios
Dei
fieri (J oan.
i, 12): ccepit
esse
j'am
inter
filiosDei,
ad Novum
Testamenlum
perlinens.
Vide
quomodo
relenta est
manus dexterx
ejus.
In volunlatetua deduxisti me.
Quidest,
involuntatetua? Noninmeritismeis.
Quid
esl,
involuntatetua? Audi
Apostolum, qui
fuit
pecus
primo
terrena
desiderans,
et secundumVetus Testa-
menluin
vivens; quidait? Quiprimofui blasphemus,
et
perseculor,
el
injuriosus;
sed
misericordiamconsecu-
lnssum
(I
Tim.
i,
13). Quidest,
involuntatelua?Gra-
tiaDei sumid
quodsum(I
Cor. xv
,
10).
Et cum
glo-
ria*
assumpsisti
me. J am
quo assumplus est,
et in
quagloria, quisexplicat? quis
dicit?
Exspectemus
hoc, quia
in
resurrectione
erit;
in novissimiserit:
Cum
gloria
assumpsisli
me.
31.[ers. 25.]
Et
ccepitcogitare
felicitatem
ipsam
cceleslem,
et
arguere se, quiapecusfuii,
et terrena
desideravit.
Quidenim
mihi estin
cwlo,
el a le
quid
volui
super
terram? Ex
voce vestra
inlellexissevos
video.
Comparavit
voluntati sux terrenx
prxmium
cocleste
quodacceplurusest;
vidit
qnid
ibi sibi ser-
varetur,
et
cogitans,
etacsluansin
cogilatione
cujus-
damrei
ineffabilis, quam
necoculus
vidit,
necauris
audivit, nec incor hominis ascendit
(Id. n, 9),
non
dixit,
Illud
,
aut illud mihi est iuccelo
; sed
,
Quid
mihi est in calo?
Quid
est illud
quod
habeo in
ccelo?quid est?quantum
est?
quale
est?
Et,
cum
non trarisit
quod
habeoin ccelo
,
a te
quid
volui
super
terrum? Servasmihi tu: sic dicamut
possum,
sed
daleveniam
; accipile
conatum
rrreum, devotionem
nitendi;
nam
explicandi
nullafacullasest 3:
servas,
inquit,
mihi tu in ccelodivitias
immortales,
te
ip-
stitn
;
et
ego
volui atein terra
quod
habentet
impii,
quod
habent el
mali, quod
habent ct
facinorosi;
pe-
cnniain, aurum,
argentum, gemmas, familias; quod
habent et sceleraii
multi, quod
babent multx feminx
turpes,
rnulli viri
turpes
: bxc
pro magno
desideravi
>
a Deomeo
super terram,
cumservet semihi in
ccelo
Deus meus.
Quid
enimmihi est in calo?
Oslendere
babet
ipsumquid.
Et a
tequid
volui
super
lerram?
1
SicmeliorisnolxMss.At
Edd.,
insinislra.
2
OmnesMss. hoc
loco,
in
gloria.
3
Mss.,nulUmifacullattm.
- --- <
32.
[vers.
26.] Defecitcor
meumetcaro
mea,
Deus
cordismei Hoc
ergo
mihi est irrcoelo
servatum, Deus
cordis
mei,
et
pars
meaDeusmeus.
Quidest, fratres ?
Inveniarausdivitias
nostras;
eligat
sibi
partes genus
humanum.
Videamushomines
cupiditatumdiversitate
Ianiari:
eligant
alii
militiain,
alii
advocationem,
alii
diversas
vaciasquedoctrinas,
alii
negotiationem,
alii
agriculiuram;
istas
partes
sibi faciantde
rebusbuma-
nis : clamet
populusDei,
Pars tneaDeut meut. Non
ad
tempuspars mea;
sed
pars
meaDeut insacula.
Aurumelsi
semper habeo, quidhabeo?
Deumelsi
non
semper
haberem
',
quam magnum
bonum ha-
berem! Hucaccedit
quia
mihi
seipsumpromittit,
et
id meinxlernum habiturum
promittit.
Tantum ha-
beo,
et
nunquam
nonhabeo!
Magna
felicitas! Pars
meaDeus.
Quamdiu?
In sacula.
Quoniamecce vide
quomodo
illum
amavit;
fecitcor castum: Deuscor-
dis
mei,
et
pars
meaDeus insacula. Faclumest cor
castuin;
gralisjatn
amatur
Deus,
nonabilio
petitur
aliud
prxmium.
Qui
aliud
prxmium petit
a
Deo,
et
propterea
vult servire
Deo,
carius facit
quod
vult
accipere, quam ipsuin
a
quo
vult
accipere. Quid
ergo?
nullum
prxmium
Dei ?
Nullum,
prxter ipsum.
Prxmium
Dei, ipse
Deusest. Iloc
amat,
hoc
diligit;
si aliud
dilexerit,
non erit caslusamor. Recedisab
igne immorlali; frigesces, corrumperis.
Noli rece-
dere; corruptio
tua
erit,
fornicaiiotuaerit. J amiste
redit, jam
islura
pcenilet, jampcenitenliam
isteeli-
git, jamdicit,
Pars tneaDeus. Et
quomodo
delecta-
tur in
ipso, quem
sibi
parlemelegit!
33.
[vers.27.]
Ecce
qui longe
se
faciunt
a
te, per-
ibunl.Iste
ergo
recessit a Deo
,
sed non
longe
:
quia
quasi pecusfactus
sum
, inquit,
e(
ecjosemper
tecum.
Illi vero
longerecesserunt, quia
nonsolumlerrena
desideraverunt,
sedeaadxraonibus eta diabolo
pe-
tierunl.
Qui
tonge
se
faciunt
a
te,
peribunt.
Et
quid
est, longe
aDeofieri ?Perdidisti omnem
qui fornica-
turabste. Huicfornicationi conlrarius cst araor ca-
slus.
Quis
cst araor castus? Amat
jam
anima
spon-
surasuum:
quid
ab illo
quxrit,
ab
sponso
suo
quem
diligit
? Forle
quomodo
sibi
eligunt
bomines aut
gc-
neros,
aut
sponsosfeminx; eligit
forte
divitias,
et
aurum
cjus amat,
et
fundos,
et
argenlum,
et
pecu-
niam
,
et
equos, etfamiliam,
et cxtera. Absit: istc
ipsum
soluin
amat,
gralis amal;
quia
in
ipso
habet
omnia,
quia per ipsum
facla sunt omnia
(J oan. i,
3). Perdidisli, inquit,
omnem
qui fornicatur
absle.
34.
[vers.28.]
Tuautem
quid
facis? Mihi aulem
adharere Deobonumest. Hocest totumbonum. Vul-
tis
amjilius?
Doleovolentes.
Fratres, quid
vultisam-
plius
?Deoadhxrere nihil est melius
, quando
eura
videbimusfaciead faciem
(I
Cor. x n
, 12).
Modo
ergoquid
?
Quia
adhuc
peregrinusloquor
:
Adharere,
inquit,
jDeobonum
esl;
sedmodoin
peregrinatione,
quia
nondumvenit
res,
Ponere in Deo
spem
meam.
Quamdiu ergo
nondum
adhxsisti,
ibi
pone spem.
Fluctuas; prxmilte
adterraraancoram. Nondumhx-
res
per prxsenliam;
inhxre
per spem.
PonereinDeO
1
sicmelioresMss.
AlEdd.,Deumsisemperhaberem,
etc.
929
ENARRATIOIN PSALMUMLXXIII. 930
spem
meam. Et
quid
hic
ages, ponens
inDeo
spem
tuam?
Quod
erit
negolium
tuum,
nisi utlaudes
quem
diligis,
et facias tecum coamatores
ejus
'
? Eccesi
amares
aurigam,
non
raperes
cxteros ut tecumama-
rent ?Amator
aurigx quacumque
transit
loquilur
de
illo,
utcumilloeumament et cxteri. Gratisamantur
flagitiosi
homines;
et a Deo
prxmiumquxritur
ut
ametur! AmaDeum
gralis;
nulli invideasDeum.Ra-
pite
eum
quotquot potestis, quotquot possessuri
es-
tis : non fit
angustus;
nullosinillo limites facielis
;
totum
singulipossidebitis,
et tolumomneshabebitis.
Ergo
hoc faccumhic
es,
id
est,
cnm
ponis
inDco
spemtuam. Quid
enim
sequitur?
Utannuntiemomnes
laudestuas in atriis
fitia
Sion. Ut annuntiemomnes
laudestuas: sedubi? Inalriis
filiaSion; quiaprxdi-
catioDei
prxler
Ecclesiam inanis est. Parum est
laudareDeum
,
et annunliareomneslaudes
ejus
: In
alriis
filia
Sionannuntia. Adunilalemlende
',
noli
dividere
populum;
sed
rape
adunum
,
etfacuntim.
Oblitussum
quamdiu
dixi. J amlinito Psalmo
,
et ex
isloodore
3
conjicio
mediulurnum habuissescrmo-
ncm: sed sludiis veslris non
sufficio;
violenli eslis
nimis: utinaro isla violentia
rapiatis regnum
coelo-
rum!
IN PSALMUM
LXXIII
ENARRATIO.
SERMO ADrOPULUM.
1.
[vers. l.J
Psalmi
hujus
titulus esl : Inlelleclus
Asaph.Asaph
laline
Congregatio,grxce Synagoga
di-
citur. Videamus
quid
intellexerit ista
synagoga.
Nos
aulem
inlelligamusprimilus synagogam;
exindein-
telligemusquid
intellexerit
synagoga.
Omnis
congre-
galiogenerali
nomine
synagogaappellatur
: el
peco-
rumel hominum
potest
dici
congregatio;
nonautem
hic
pecorumcongregatio
est, quando
audivimusin-
tellectum. Namhomo cura in se
neglexerit
intelie-
cturainhonore
positus, quid
deillo diclumest audi:
Homoinhonore
posilus
non
intellexil; compuralus
est
jumentis
insensatis,
etsimilis
factus
esl illis
(Psal. XLVIU,
13). Quiaergo
nonest
pecorumcongregatio,
nec diu
disserendum
est,
nec
diligenliuscommendandum;
sed
quia
hominum
est, quorum
hominumsit hoc debe-
rous
intelligere.
Non
utique
eorumhominum
esl, qui
inhonore
posili
non
intelligeuies, comparati
sunt
jtt-
mentis
insensatis,
el similcsfacli sunt
eis;
sedeorum
qui intelligunt.
Prxscribil enimhoc litulus
Psalmi,
dicens: Intellectus
Asaph. Intelligens
'*
ergoquxdam
congregatio
est, cujus
vocemaudiluri sutnus.Sed
quo-
niam
proprie Synagoga
dicta est
congregatiopopuli
Israel,
itaul
ubicmnque
audierimus
Synagogam,
non
jam
soleamus
inlelligerc
nisi
populnm
J udxorum
;
videamusne forte
ipsius
vox sit iniste
psalmo.
Sed
1
SicMss.At
Edd.,
etsatieslecumamatoribus
ejus.
1
Edd.,
attende.At
Mss.,
tende:
pluresque
ex ris
paulo
posthabent,rape
adunum
etfac
unam.
1
RegiusIiber,
ardore.Alii Mss.cum
Edd.,
odore: an
forte
pro,
sudore.
v
Sic
aliquot
Mss.Aliicum
Edd.,
intelleclus.
qualiumJ udxorum,
et
qualispopuli
Israel ?Noncnim
palex,
sedforlefrumenti
(Matth. m, 12);
nonramo-
runi fractorum
(Rotn. xi,
17),
sed forte
confirmalo-
rum. Non enimomnes
qtti
suntex
Israel,
hi suntIsrae-
lilw;
sedin
Isaac,
inquit,
vocctbilur tibisemen: hoc
est,
nonIti
qui filii carnis,
hi
filii Dei;
sed
filii promissionis
depulanlur
in semitte
(Id. IX,
6-8).
Sunt
ergoquidam
Israelitx,
ex
qtiibus
erat illede
quo
dictumesl: Ecce
vere
Israelila,
in
quo
dolusnonesl
(J oan. i, 47),
Non
secundumhoc
dico, quod
cl nosIsraelitx
sumus, quia
et nossemenAbrahx
sumus;
Gentibus
quippcloque-
batur
Apostolus,
cumdiceret :
Ergo
setnenAbrahw
estis,
secundum
prontissionem
hwrcdes
(Gal. m,
29).
Secundumhoc
ergo
omnes
lsraelitx,
qui sequimur
vesiigia
fidei
palris
nostri Ahrahx. Sedillo
modoliic
inlelliganius
Israelilarum
vocem, quomodo
dixit
Apo-
stolus : Namel
ego
lsraeliia sumexsentine
Abraha,
detribu
Benjamin(Rom. xi, 1).
Hic
ergointelligamus
quod Prophetx
dixerunl :
Reliqttiw
salva
fienl (Id.
IX,27). Reliquiarumiiaque
salvalarumaudiamushic
voccm
;
ut
loquatur Synagoga, qux acceperat
Vetus
Tesiamcnluni,
el intcnta erat in
promissacarnalia;
ct cx hocfactumest ut nutarent ei
pedes.
Namet in
alio
quodampsalino,
ubi etiamtitulus habet
Asaph,
quid
dicitur?
Quam
bonusDeus Israel rectiscorde!
Mci atttem
pene
moli sunt
pedes.
Et
quasi
diceremus:
Undetihi moti sunl
pedcs?
Pctulo
minus,
inqtiit, ef-
fusi
sunt
gressus
mei,quia
zelaviin
peccatoribns,pacem
peccalorum
inluens. Cttmenim sccundum
promissa
Dci adVelusTestamcntum
pertineniiaexspectaret
fe-
licitatem
terrenam,
animadvertil eamabundare
apud
impios;
inhisrebus
quasexspeclabat
a
Deo, pollere
illos
qui
noncolercnt
Deum;
et
tanquam
sine causa
Deo
servisset,
nutaverunt
pedesejus.
Ihi enimdicit :
Ecce
ipsi peccatores,
el abundantesin saculooblinue-
runt divitias.
Numquid
in vano
justificavi
cor meum
(Psal.
LXXH, 1, 2, 3, 12, 13)?
Videle
qiieinadmodiim
patilo
minuseffusisunt
gressusejus,
ut
jaro
dicat sibi
anima:
Qtix uliliias, quia
servioDeo?Ecce illenon
scrvit,
et felix
est; cgoservio,
et laboro. Poslreino
putaquiacgo
felixsum
; quando
et illc felix est
qui
non
servit, qitarc
me
putem
ideo felicemesse
quia
servio?Illeaulem
psalmuscujus
leslimonium
produxi,
prxcedil
istum
quom
nuncinmanibushaberaus.
2.
Opportunc
aulemnonex
nostra,
sedex Dei dis-
pensaiionc
facium
est,
ul modo audiremusex Evan-
gelio,
Quia
lex
per Moysen
data
esl;
Gratiaetveritas
per
J esumChrislum
facla
est
(J oan.
l, 17).
Si enim
discernimusduo
Testamenta,
Vetusel Novum
,
non
sunt eadem
Sacramenta,
neceadem
promissa;
eadem
tamen
pleraque prxccpla.
Nam,
Non
occides,
Non
mcechaberis,
Non
furaberis,
Honora
palrem
el
matrem,
Non
falsum
testimonium
dixeris,
Non
concupisces
rem
proximi
tui,
Non
concupisces
uxorem
proximi
tui
(Exod.
xx, 12-17),
et nobis
prxceptumest;
et
quisquis
ea
non
observaverit, deviat,
nec omnino
dignus
est
qui
accipere'
mereatur monlemsanctum
Dei,
de
quo
di-
ctumest :
Quis
habitabil inlabernaculo
luo;
aut
quis

DUO
Mss.,
ascendere.
931
S. AUGUSTINIEPISCOPI jfc
requiescel
inmontesanctotuo
(Psal. xiv, 1)?
Innocens
manibtis,
etmundocorde
1
(Psal. xxni, 4).
Discussa
ergoprxcepta,
aut oraniaeadem
inveniuntur,
aut vix
aliqua
in
Evangelioqux
non dicla sinl a
Prophctis.
Prxcepta eadem;
Sacramentanon
eadem, promissa
non eadem. Videamus
quare prxcepta
eadem:
quia
secundumhxc Deoserviredebemus. Sacramentanon
eadem,
quia
aliasunt Sacramentadaniia
salutem,
alia
promillenlia
Salvatorem.SacramentaNoviTestamenti
dant
salulem;
SacramenlaVeterisTestamenli
promi-
serunt Salvatorem. Cum
ergo jam
leneas
promissa,
quidquxris promiltenlia
,
habcns
jam
Salvatorem?
Hoc
dico,
teneas
promissa!,
non
quod jamaccoperi-
musvitamxternam
;
sed
quiajam
venerit
Chrislus,
qui per Prophelas prxnuntiabalur.
Mulatasunt Sa-
cramenla;
factasunt
faciliora, pauciora, salubriora,
felieiora. Promissa
quare
noneadem?
Quiapromissa
est lerra Chanaan
,
lerra
copiosa,
fructuosa,
affluens
lacte et melle
; promissumregnumtemporale, pro-
missafelicitas
sxculi, promissa
fecundilas
filiorum,
promissasuhjectio
inimicorum
(Exod.
m, 8)
: hxc
omniaadlerrenamfelicitalem
perlinent.
Sed
quare
ipsaprimopromilti oporlebal?Quia
<non
priraoquod
spirilualeesl,
scd
quod animale; postea,
i
inquit,
<
spiriluale.
Primus bomodeterra
terrenus;
secun-
dus homodeccelocceleslis:
qualis
lerrenus,
lales et
terreni;
et
qualis
cceleslis,
lales et coelesles. Sicut
portavwnusimaginem
terreni, portemus
et
imaginem
ejusqui
decosloest
(1
Cor.
xv,
46-49).
Ad
imagi-
neraterreni
pertinel
VetusTestamentum
;
ad
imagi-
nemccelestisNovumTestamenturo.Sedne
quisquam
putaret
ab alio factumesse bominem
terrenum,
ab
alioccelestem
;
ideoDeusosiendensseesse
utriusque
creatorem,
etiam
utriusque
Testamenti seessevoluit
auctorem;
ut et terrena
promilteret
inVetereTesta-
mento,
etccelesliainNovoTestaniento. Sed
quamdiu
prius
3
homo lerrenus es?
quamdiu
terrena
sapis?
Numquidquoniampuero
dantur
quxdam puerilia,
ludicra
quibus puerilis
animus
avocetur,
propterea
grandescenti
nonei excutiuiiture
manibus,
ut
aiiquid
jam
utilius iraclet, quod grandem
decet? Verumta-
men
tu
ipse
dedisti filio
tuo,
et nuces
parvulo,
et co-
dicem
grandi.
Non
ergo, quia
illa
quasi
ludicra
pue-
rorum Deus
per
NovumTeslamentum excussit de
manibusfiliorum,
ut
aliquid
uliliusdaret
grandescen-
libus, proplereapriora
illanon
ipse
dedisse
putandus
est:
ipseutrumque
dedit. Sed Lex
ipsa per Moysen
data
est;
Graliael verilas
per
J esumChristum
facta
est
(J oan.
1,17): gratia, quia impletur per
charitatem
quod
per
litlerara
jubebalur;
veritas, quia
reddilur
quod promiltebatur.
Hoc
ergo
intellexit
Asaph
isle.
Denique
omnia
qux
J udxis
promissa
fuerant,
ablata
suul. Ubi est
regnum
eorum? ubi
templum
?ubi un-
1
IsthicinEdd.
interponebatur
: Bac
dicimus,(ratres
charissimi,
utomnesdeNovoTestamento discatisnoninha-
rereterrems
rebus,
sedcakstia
adipisci: quod
abesta
MSS.
*
sic
probae
notseMss.At
Lov.,
salvatoremhabens, jam
in
hocleneas
promissa.

sic
Regius
eodex.Alii
plerique
Bss.:sed
quamdiupri-
wmtf
etc.Edd.veto; std tamdiu
primus,
etc-
clio?ubi sacerdos?ubi
jamapud
illos
Prophetx?
Ex
quo
venit
qui per Prophetas prxdicabatur,
in illa
gentejam
nihil horum
est; jamperdidit
terrena
,
et
nondum
quxrit
ccelestia.
3. Inhxrere
ergo
terrenis, quamvis
eaDeus
donet,
nondebes. Verumtamennon
quia
inhxrere eis non
debemus,
aliumea
dare,
nisi
Deum,
credere debe-
mus; ipse
eadat; sed noli
pro magnoexspeclare
ab
eo
bonum, quod
dat et nonbono. Namsi
proroaguo
ea
daret,
nialis ea non daret. Ideo autemeavoluit
dareet
malis,
ut discant boni aliudabeo
quaerere,
quod
nondat el malis. 111 i auteminhxrentes terrenis
miseri,
et nonde illo
prxsumentes qui
fecit ccelum
et
terram, qui
cisdedit el
ipsalerrena, qui
eosetiam
temporaliter
de
^Egypticaplivitalcliberavit, qui
eos
per
divisummare
duxit, qui
eoruminimicos
perse-
quenles
fluclibusobruit
(Exod. xiv, 22,
28);
nonin
illo
prxsumentesqui
daret
ulique
ccelestia
grandibus,
sicul lerrena
parvulisdedit,
timenles
perderequod
acceperant,
occiderunt
qui
dederai. Hxc
dicimus,
fratres,
ul homines' deNovoTestamenlodiscaiisnon
inhxrere terrenis. Si enimilli inexcusabililerterrenis
inhacserunt,
quibusipsum
NovumTcstamentumnon-
dumfuerat revelalum
; quanto
inexcusabiliuslerrena
secianlur, quibusjamproraissa
ccelesiiainNovoTe-
stamento revelata sunt! Nam
rccolite,
fratres
mei,
quid
dictumsil a
persequenlihus
Clirislum.Si dimi-
serintus
eum,
venknl
Romani,
el lollent
nobis,
etlocum,
el
gentem(J oan. xi, 48).
Videte
quia
tiraendoterrena
perdere, regem
coeli occiderunl. Et
quid
eis factum
esl? Perdiderunteliam
ipsaterrena;
el ubi occiderunt
Chrislum,
ibi occisisunt: etcumterramnolentes
pcr-
dere,
datoremvitx
occiderunt,
eamdemlerramoc-
cisi
perdiderunt;
et eo
lemporequo
illum
occiderunt,
ut ex
ipsotempore
admonerentur
quare
ista
perpessi
sunt.
Quando
enimeversaest civilas
J udxorum,
Pa-
scha
celebrabant,
el iumultismillibushominumtota
ipsagcns
convenerat ad illius festivitatiscelebralio-
nem. Ibi
Deus, per
malos
qiiidem,
sedtamenillebo-
nus; pcr injuslos,
sed
justus
et
jusle,
ilaineosvin-
dicavit,
ut
perimerenlur
multa horainum
inillia,
et
ipsa
civitas everterelur. Hoc in islo
psalmoplangit
intelkctus
Asaph;
et in
ipsoplanclu, tanquam
inlelle-
ctus discernit lerrena a ccelestibus
,
discernitVetus
TestamentumaNovo
Testamento;
ut videas
per qux
transeas, quid exspccles, quidrelinquas, quibus
hx-
reas. Sic
ergocoepit.
4.
Utquidrepulitli not, Deus,
in
finem? Repulitti
in
finem
: ex
persona populi
J udxorum,
et ex
pcr-
sona
congregatisnisqux proprie Synagoga
appelia-
tur.
Utquidrepulisii
nos, Deus,
in
fimm
? Non re-
prehendit,
sed
quxrit, Utquid
, quamobrem
, pro-
pter quid
boe fecisli?
Quid
fecisti?
Repulisii
nos in
finem.Quidest,
in
finem?
Forte
usque
infinemsx-
culi. An
repulisti
nosin
Christum, qui
finisest omni
credenti
(Rom. x, 4)?
Utquid
enim
repufisfi tws,
Deus,
in
finem
?Iratusestanimustuus
super
oves
gre-
git
tui.
Quare
iralus es
super
oves
gregisUii;
nisi

SicMss.At
Edd.,ome*.
933
ENARRATIOIN PSALMUMLXXIII.
934
quia
terrenis
inhxrebamus,
et
pastorem
non
agno-
scebarous?
5.
[vers.%]
Memento
congregationis
lua, quampos-
sedisliabinilio.
Numquidislapotest
essevoxGenlium?
numquid
Gentes
possedit
ab inilio? Sed
possedit
se-
men
Abrahx, populum
Isracl eliamsecundumcarftem
rialiimde
Patriarchis, palribus
nostris
; quorum
nos
filiifacti
sumus,
nonveniendode
carne,
sedimitando
fidem.llli autemaDeo
possessi
ab
initio,
quid
eiscon-
ligit?
Memenlo
congregationis
luw
, quampossedisti
ab
initio.Redemisli
virgnm
haredilatisluw.
Ipsamcongre-
gationemtuam, virgam
harediiutisluwredemisti.Hanc
ipsamcongrcgalionemdixitvirgam
hwrediiatis.
Respi-
ciamusad factum
primum, quando
voluit
possidere
ipsam
congrcgationem,
liberansillamde
J Sgyplo,quod
signtim
dederit
Moysi,
cumdiccret
Moyses
ei :
Quod
signumdabo,
ut credanl tnihi
qttia
ttt memisisli?Et
Deusail adillum:
Quid
in manutua
porlas
?
Virgam.
Projice
iiluminlerram.Et dimisil
virgam
in
terram,
et
facla
est
serpens;
el
expavitMoyses,
el
fugitMoyses
ab
eo. Et ail illi Dominus:
Apprehcnde
cattdam
ejus.
Et
appre/tendit;
el reversaesl instaliim
suum,vircjafacta,
siculuntea
virga
erat
(Exod.
iv,
1-4). Qtiidsignificat?
noneiiimfruslra factumest.
Interrogernus
Lilleras
Dei.Quidserpenspersuasit
hoinini?Mortem
(Gen.in,
4,5). Ergo
morsa
serpcnie.
Si morsa
serpcnte,
vir-
ga
in
serpente,
Christusinmorle. Ideoetiamcuma
serpentibus
indesertomorderenttiret
necarenlur,prx-
cepit
Dominus
Moysi,
ul
serpentem
xnenmexaltaret
in
cremo,
el admoneret
populum,
ut
qtiisquis
a ser-
pentemor5Usesset,ilIumintuerelur,elsanarettir(iVHm.
xxi, 8,
etJ oan. IH
,
14).
Sicet
fiebal;
sic et homines
a
ventnis,
morsi a
serpentibus
, sanabanlur inluendo
serpentcm. Stnariaserpente, magnum
sacramentum!
Quidest,
intuendo
serpenlem
sanari a
serpente?Cre-
dendoinmorluumsalvariamorte. Et tamen
expavit
et
fttgitMoyses.Quidest,
abillo
serpentefugisseMoy-
sen?Quid, fratres,
nisi
quod
scirausin
Evangelio
fa-
cttim?Mortuusest
Christus,
erexpaverunt
discipuli,
ct abilla
spe
in
qua
fueranl recesserunt
(Lttc.
xxiv
,
21).
Sed
quid
diclumest?
Apprehende
caudam
ejus.
Quidest,
caudam?Posteriora
comprehende.
Hocsi-
gnificavitet
illud:Posterioramea
videbis(Exod.xxxiu,
23).
Primo factus
serpens,
sed cauda retenta facta
virga; primooccisus,
postea
resurrexit. Esl etiainin
cauda
serpenlis
linis
sxculi; quia
sicmodo
morlalitas
Ecclesixambulat : alii
eunt,
alii veniunt
per
morlera
tanquamper serpentem, quia
a
serpenle
morssemi-
nata
est;
scdinfine
saeculi,
tanquamcauda,
redinius
admantim
Dei,
et efficimursiabilitum
regnumDei,
ut
impleatnr
in
nobis,
Redemisli
virgam
hwreditatislita.
Sed
qniaSynagogx
vox
est; redempta
autem
virga
hx-
rediiatisDeimagis apparetin Geniibus,
occultaaulem
spesJ ndxorum,
vel
eorumqui
futuri sunt ut
credant,
vel eorum
qui
eo
tempore
crediderunt, qtiando
misso
Spiritu sancto,
discipuli
omnium
gentitimlinguis
lo-
cnti sunt
(Act.ii, 4).
Tuncenira
aliquot
milliadeJ u-
d;cis
ipsis
Christi
crucifixoribus
crediderunt;
el
quia
prope
invenli
erant,
ita
crediderunt,
ut omnia
qu
habebant
venderent,
el
pretia
rerum
suarumante
pe-
des
Apostolorumponerent (Act.iv,
34). Quiaergooc-
cullumerat
hoc,
magisqueredemplio
virgx
Deiclara
fuluraerat in
Gentibus; explanat'
undedicat
quod
dixit: Redemisti
virgam
hareditatistua. Hocdixitnon
de Gentibus
,
in
quibus
manifestumest. Sed
unde
?
MontemSion. Adhucet monsSion
polest
aliter inlel-
ligi.
Isiuin
quem
inhabitastiin
ipso
: ubi
eratpopulus
anle,
ubi instittitum
templum,
ubi celebratasacrifi-
cia,
ubi oraniaillo
teraporenecessaria,
Christum
pro-
mittentia.
Promissio,
cumres
reddiiur, jam
fit
super-
flua. Nam
antequam
reddalur
quod promittitur,
ne-
cessariaest
ipsa promissio,
ne
promissum
sibi obii-
viscaturcui
promittilur,
etnon
exspectandomoriatur.
Oportel ergo
ut
exs|iectet,
ut cumvenerit
accipiat:
ideo nondebet deserere
promissionem.Propter
hoc
non deserebantur
figurx,
ut veniente
die,
umbrx
tollerentur : MontemSion istum
quem
inhabitasli in
ipso.
6.
[vers. 3.]
Elevamanumtuamin
superbiam
eorum
in
finetn.Quomodo
nos
repellebas
in
finem,
sic eleva
manutntuamin
superbiam
eorumin
finem.Quorums
perbiam.'Aquibus
eversaest J erusalem. A
quibusau-
teni,
nisi a
regibus
Gentium?Reneelevataest manus
ejus
in
superbiam
eorumin finem
;
naroel
ipsi jam
Christum
cognoverunt.
Finisenim
LegisChristus,
ad
justiliam
omni credenti
(Rom. x, 4). Quam
beneillis
optal? Quasi
iratus
loquitur,
et maledicerevidetur :
el utinameveniat
quod
maledicit! imo
jam
innomine
Chrisli evenire
gaudeamus.
J am lenentes
sceplrura,
subduntur
ligno
crucis; jam
fit
quodprxdictum
esl :
Adorabunleumomnes
regesterra;
omnes
gentes
servknt
illi
(Psal. LXXI, 11).
J aminfroniibus
regumpretiosius
esl
signum
crucis,
quamgemma
diadematis.Elevama-
numtuamin
superbiam
eorumin
finem.Quanla
maligne
operatus
est inimicusinsanctistuis! Inhis
quae
sancla
tua
eranl;id est,
in
templo,
in
sacerdotio,
in
illisom-
nibus
Sacraraentis, qux
illo
temporefuerunt, quanta
maligneoperatus
esl inimicus! Revera inimicuslunc
operatus
est.
Gentes
enim tunc
, qux
hoc fece-
runt,
deos falsos
colebant,
simulacra
adorabant,
dxmonibus
serviebant; operali
sunt tamen
multa
malain sanctis Dei.
Quando possent,
nisi
permit-
terenlur ?
quando
autem
permitterentur,
nisi
jam
sancla illa
, primo promissiva,
necessaria
*
non
cssent
,
cum
ipse qui promiserat
teneretur ? Er-
go quanla maligneoperatus
est inimicusin sanctis
luis!
7.
[vers.4].
E(
gloriati
sunt omnes
qui
oderunt te.
Servosattende
dxmonum,
servos
simulacrorum; qua-
lestuncGentes
erant, quando
everterunt
templumet
civitalem
Dei,
el
gloriati
sunl. In medio
solemnilalit
tiia. Mementote
quoddixi,
lunc eversam
esseJ eru-
salem
,
ciim
ipsa
solemnilas
ageretur;
in
qua
sole-
mnilateDominumcrucifixerunt:
congregaljsxvierunt;
congregali perierunt.
1
Edd.,exprimit.
AtMss.
quidam,explanat:
potiores,
expoprutt.
1
sic
aliquot
Mss.At
Edd.,prima;
et omiltunC
vocem,
necessaria.
935
S. AUGUSTINIEPISCOPI
93(5
8.
[vers. 5.]
Posuerunt
signa
sua, signa;
et nonco-
gnoverunt.
Habebant
signaquae
ibi
ponerent,
vexilla
sua, aquilas
suas,
dracones
suos, signaRomana;
aut
etiani statuas
suas, quas primo
in
temploposuerunt;
aut forte
signasua, qux
audierant avatibus dxmo-
numsuorum. El non
cognoverunt.
Quid
non
cognove-
runt?
Quia
nonhaberesinme
poteslatem,
nisi iibidata
esset
desuper(J on. xix, 11).
Non
cognoverunt quia
non
ipsis
honor delatus
est,
ut
affligerent,
ut
cape-
rent,
vel everterent
civilatem;
sed
impietas
eorum
tanquam
securisDei factaest : facti sunt inslrumen-
tum
irati,
non in'
regnuro placali.
Facil enim hoc
Deus
quodplerumque
facitet homo.
Aliquando
iratus
homo
appreliendit virgamjacentem
in
medio,
for-
tasse
qualecumque
sarmentum,
cxdit indefilium
suum;
ac deinde
projicit
sarmentumin
ignem,
et filioser-
vat haerediialem
: sic
aliquando
Deus
per
maloseru-
dit
bonos,
et
per temporalempotentiam
damnando-
ruin exercet
disciplinam
liberandorum.
Quid
eniro?
pulatis,
fratres, quia
vere sic dataest
disciplina
illi
genti,
ut omnino
periret
?
Quanli
inde
postea
credi-
derunt!
quanti
adhuc crediluri sunt! Aliaest
palea,
aliud
fruraenlum; super ulrumque
tamen intrat tri-
bula : sedsub unatribulaaliud
comminuitur,
aliud
purgalur. Quantura
bonum nobis Deus
praeslitit
de
roaio
J udx traditoris! De
ipsa
sxvitiaJ udxorum
quan-
tumboniim
prxslitum
est fidelibusGentibusI Occisus
est
Clirislus,
ut esset incruce
quem
attenderet
qui
es-
set a
serpenle percussus(Num. xxi, 8).
Sic
ergo
et
isti forleadivinissuis
audierant, quia
dehuerunt ire
ad
J erusalem,
et
capereeam;
et cum
cepissent atque
evcrlissent eam,
dixerunt sibi
quod
adxmonibussuis
factumsil : Posuerunt
signa
sua
, signa;
etnon
cogno-
verunt.
Quid
non
cognoverunt?
Sicul in
egressum
*
rfe-
super.
Quia
nisi
desuper egrederetur jussio, nunquam
sxvientibus Gentibusin J udxorum
populum
(aliali-
cerent. Sed
egressum
est
desuper,quomododicit
Da-
niel: A
principio
oralionistua
egressus
estsernto
(Dan.
ix, 23).
Hocel Dominus
ipsi
Pilato intlanli
se,
el
po-
nenli
signa
sua, signa,
et non
cognoscenti,
cl dicenti
adChrislum,
Milii non
respondes
?nescis
quiapolesla-
temhabeooccidendi
le,
el
potestatem
habeodimitlendi
te? El Dominusad
inflalum,tanquara
vesicamreflan-
dam
3
pungens
: Non
haberes, inquit,
inme
polesta-
tem,
nisi datatibi essel
desuper(J oan. xix, 10,11).
Sic
ct
hic,
Posuerunl
signasua, signa;
etnon
cognoverunt.
Quomodo
non
cognoverunt
? Sicutin
egressum
desu-
per.
Quomodo^egressus
factus fuerat
desuper,
ut
hoc
impleretur, numquid
sic illi
cognoscerepotue-
rnnt ?
9.
[uers.6.]
J am
percurraraus
versus
istos,
eversa
J erusalem, propterea qtiia
et manife.sli
sunt,
et non
libet immorari nec in
pcena
inimicorum.
Quasi
in
silva
lignorum
securibus conciderunt
januas ejus
in
idipsum;
indolabroet
fractoriodejecerunt
eam: id
est,
conspiranter, constanter,
indolabroel
fractoriodeje-
cerunteam.
1
Particula,in,
ahestab
Edd.,
sedexstatinMss.
1
Edd.,
in
egressu.
At
Mss.,
in
egressum.
SiCMss. Edd.vero,w/7tam.
10. Incenderunt
igni
sanctuarium
tuum;
poltuerunt
in terratabernaculumnoministui.
11.
[vers.
8,
9.]Dixerunt
in
cordesuo,
cognalioeorum
inunum.
Quid
dixerunt?
Fenile, comprimamus
omnes
solemnitalesDominideterra.
Domini,
ex
personahujus
interposilumest,
ex
persona Asaph:
non enimilli
sa:vientes Dominum
appellarent, cujus templum
evertebanl.
Venile, comprimamus
omnes
solemnitates
Domini a lerra.
QuidAsaph
?
quid
intelleclus
Asaph
inhis?
quid
?Non
proficit,
vel
disciplina
data?
mentis
pravitasnon corrigitur?
Eversasunl omnia
quxprimo
eranl:
nusquamsacerdos, nusquam
altare
J udxorum,
nusquam victima, nusquam templum. Ergo
nihil
aliud
agnoscendum
est
quod
huicdecedenli successit?
aut vero hoc
promissivumsigntimauferretur,
nisi ve-
nisset
quodpromiltebatur
?Videamus
ergo
hic raodo
inlellectum
Asaph;
videamussi
proficit
extribulatione.
Altendequid
dicat:
Signa
nostranon
vidimusjam
non
esl
propheta,
et nosnon
cognoscet
adhuc. Ecceisti J u-
dxi
qui
sedicunl non
agnosci adhuc,
id
est,
in
capli-
vitateadhucse
esse,
nondumse
liberari, exspeclant
adhuc Christum. Venlurus est Christus
;
sedveniet
ut
judex
:
primovocator, poslea
discrelor.
Veniet,quia
venit
*,
et eumventurumesse raanifeslum
est;
scd
jamdesuper
veniet. Antete
erat,
o Israel!
quassatus
es, quia
offendistiin
jaccntem;
ne
conteraris,
observa
desuper
venientem. Itaenim
prxdictum
est
per pro-
phelam
:
Quisquisoffenderit
in
lapidemillum,
conquas-
sabitur;
el
superquemvenerit,
contereteum
(Isai. vin,
14,
lS.Firf. Luc.
xx,18).Conquassat parvus;
conteret
magnus
2. J am
signa
luanon
vides, jam
nonest
pro-
phela;
et
dicis,
El nosnon
agnoscet
adhuc:
quia
vos
non
agnoscitis
adhuc. J am non est
propheia,
et nos
non
agnoscel
adhuc.
12.
[ers.10.] Usquequo,Deus, exprobrabit
inimi-
cus? Claraa
3
quasi derelictus, quasi
deserlus
;
clania
tanquamxger qui
medicnmcxdere
quam
curari ma-
luisti : nonte
agnoscit
adhuc. Vide
quidfecerit, qui
tc non
agnoscit
adhuc. Etenim
quibus
nonest an-
nuntiatum de
eo, videbunt;
et
qui
non
audierunt,
intelligent(Isai. LII,13,
etRom.
xv,
21):
et tuadhuc
clamas,
J amnonest
prophela
el nosnon
cognoscet
adhuc.
Ubi cst intellectus tuus? Irritat adversariusnomen
tuum in
finem.
Ad hoc irritat adversarius nonien
tuumin
linem,
ut iratus
corripias,corripienscognoscas
in
finem;
aut certe in
finem,usque
ad finem. Us-
que
ad
quem
finem?
Quousquecognoscas,quousque
clames, quousque apprehensa
cauda redeatur ad
regnum.
13.
[tiers.11.] Utquid
averlismanumtuamel dexte-
ramluamdemediosinu luo in
finem
? Iterum aliud
signumquod
datumest
Moysi. Quomodo
enim
supe-
rius de
virgasignum,
itaetde dextera. Cumenimil-
ludfactumesset de
virga,
deditDeusalterura
signum:
1
AliquotMss.,postea
discrelorveniet.
Quiavenkt,
etc.
Nonnulli vero: vettiet
quijam
venU.
s
Edd.:
conquassat parvos,
conteret
magnos.
verius
Mss.,
parvus,
et
postea,magnus.
3
sicEr. et Mss.AtLov.hocet
proximesequenti loco,
clamas.
957
ENARRATIOIN PSALMUMLXXIH.
938
Milte,iriquit,
manumtuamintinum
tuum,
etmisit:
Produc
eam,
el
produxit;
el inventaest
alba,
idest
immiuida. Alborenimin
cute, lepraest,
noncandor
(Levit.
xui, 23). Ipsa
enimhxreditas
Dei,
id
est, po-
pulusejus
forasab eo
missus,
iramundus factusest.
Sed
quid
illi ait?Revocaeaminsinumtuum:
revocavil,
etreversaestadcoloremtuum
(Exod.IV,
6,
7). Quando
hoc
faeis,
ait
Asaph
iste?
Quousque
dexteramluam
alienasasinu
tuo,
ut forisimraundaremaneal? Re-
voca
eam;
redeat ad
colorem, agnoscat
salvatorem.
Ulquid
avertitmanumtuamet dexteramtuamdeme-
diosinutuoin
finem
?
Hxcclamat
cxcus,
noninlelii-
gcns;
el hocDeusfacit
quod
facit1.
Quare
enimvenit
Chrislus?Cacilasex
parte
Israel
factaesl,
ut
pteniludo
Genlium
intraret,
etsicomnisIsrael salvus
fieret(Rom.
xi,
25). ErgojamAsaph agnoscequod prxcessit,
ut
vel
sequaris,
si
prxcedere
non
potuisti.
Nonenim
fruslravenit
Chrislus,
autfrustraoccisusest
Christus;
aut fruslra
granum
cecidit in
terram,
nisi ut multi-
plicitersurgeret (J oan. xn, 23).
Exallatusest
serpens
in
eremo,
ul
percussuin
a venenosanaret
(Num. xxi,
9).
Altende
quod
factura est: noli
pulare
vacare
quodvenit;
netemalum
inveniat,
cumiterumvenerit.
14.
[vers. 12.]
Inlellexit
Asaph, quia
iu tilulo
Psalmi,
Ihtelleclus
Asaph.
El
quid
ail ? Deusauiem
rex nosterante
tacula,
operatus
est salutemin medio
terra. Hac nos
clamamus,
J amnonest
prophela;
et
nosnon
cognoscet
adhuc: hacautemDeus
noster,
rex
noster,qui
est anie
sacula, quiaipse
est in
principio
Verbum,per quod
factasunt
sxcula; operaius
est sa-
luteminmedioterra. Deus
ergo
rexnosteranle
sacula,
quid
fecit?
Operatus
est saluteminmedio
terra;
et
ego
adhuc clamo
quasi
desertus. Ule
operatur
salutera
in medio
terrae;
et
ego
remansi lerra. Inlellexit
Asaphbene, quia
Intellectus
Asaph.Quare
eniro
isia,
aut
qualem
salutem
operatus
esl
Christus;
nisi ut
discerent homines xtema
desiderare,
non
seroper
lemporalibtis
inhxrere? Deusautemrex noster ante
swcula,
operatus
est saluteminmedioterra. Dumnos
clamamus, Usquequo,Domine,exprobrabil
inimicusin
finem
?
usquequo
irrilat adversarius?
usquequo
manum
tuamaveriisasinuluo? Cumhxc
diciraus,
Deitsaii-
temrexnosteranle
sacula, operatus
estsaluleminme-
dio
terra;
et nos dormimus. J am
vigilantGentes;
et
nos
sterlimus,
et
tanquara
nosDeus
deseruerit,
in
somnisdeliramus.
Operalus
estsaluteminmedioterra.
15.
[vers.15.]
J am
ergoAsaphcorrige
teadintel-
leclum
;
dicnobis
qualem
salutem
operalus
esl Dcus
inroedioterrx. Cumilla terrenavestrasaluseversa
est, quid
fecit?
quidpromisit?
Tu
confirmasti
invir-
tuleluamare.
Tanquaragente
J udxorumvelutaridaa
fluclibus
separata,
mare in amaritudinesuaGentes
cranl, terramque
illam
undique
circumluebanl: ecce
confirmasli
in viriutetua
mare,
et reraansil terra si-
tiensimbremluuin.
Tuconfirmastiin
viriuletuamare:
conlrivisti
capita
draconumin
aqua.
Draconum
capita,
dxmoniorum
superbias,
a
quihus
Gcnles
possideban-
1
ftegiusliber,
Deus
fecit.
At
Corb.,
Deus
fecitquod
:
nec
addit,
facit.
Locusin ediliset in
Mss.,
uli
videlur,
vi-
tialus.
SANCT.AUGUST.IV.
tur,
contrivisti
superaquam; quia
eos
quospossside-
bant,
tu
per Baptismum
liberasti.
16.
[vers.14.] Quid
adhuc
post capiladraconum?
Illi enimdracones habent
principemsuum,
el
ipse
priraus
est
raaguus
draco. El deillo
quid
fecit
qui
operatus
est saluleminmediotcrrx? Audi : Tucon-
fregisti capul
draconis.
Cujus
draconis?
Inlelligimus
draconcs omnia dxmonia sub diabolo mililaniia:
quemergo singularem
draconem
cujtis caput
con-
fractum
est,
nisi
ipsum
diaboltun
inlelligere
debc-
mus?
Quid
deillofecit?Tu
confregislicaput
draconis.
llludest iniliuro
peccali. Caput
illudcst
quodaccepit
maledicturo,
utsemenEva)observaret
caput serpen-
tis
(Gen. in,
15).
Admonita csl enim Ecclcsia
inilium
peccati
devitare.
Quod
est inilium
pec-
cali,
tanquamcaput serpentis?
Initiumomnis
pec-
cali
superbia(Eccli.x,
15).
Confractuinest
ergocaput
draconis
; confracta est
supcrbia
diabolica. Et
quid
deillo
fecit, qui operalus
est saluteminmedioterrx ?
Dedisli eumin escam
populisAHlhiopibus.Quid
est
hoc?
Quomodo
intelligopopulos./Elhiopes
?
Quomodo,
nisi
pcr hos,
omnes Gentes? Et bene
per nigros;
^Ellimpes
enim
nigri
siint.
Ipsi
vocanlurad
fidem,qnt
nigri fuerunt;
ipsi prorsus,
ut dicaiur eis : Fuistis
enim
aliquando
tenebra
;
tiuncauiemIttx in Domino
(Epltes. v,
8). Ipsi prorsus
vocanlur
nigri ;
scd ne
reinaiieaul
nigri
: dehisenimfit
Ecclesia,
ctti dici-
tur, Quw
esl ista
qua
ascendil dealbula
(Cant.
vm.
5,
sec.
LXX)
?
Quid
enimde
nigra
faclum
est,
nisi
quod
diclumest :
Nigrasum,
et
speciosa(Cant.i, 4)
?Et
quomodo
acceperunt
isti in escamdraconemislum?
Putqquiamagis
Cliiistuui
acceperunt
in
escam: sed
Cliristum
quo
se
consummarcnt
;
diabolum
qucm
consumerent. Namindeet vitulusille
quero
adoravit
populusinfidelis,
apostata,quxrensdcosigypiiorum,
dimitlenseura
qui
liberavitdeservitule
/Egyptioruin;
unde
agitalum
est iliud
magnutn
sacrameniuni. Cum
enimsicirascerelur
Moyses
colentibuset
adorantibus
idolum,
et zeloDei infiammatusvindicarel
tempora-
liter,
ut a morte
sernpiterna
devitanda
lerreret;
ta-
men
ipsumcaput
vituli in
ignem
misil et exlermina-
vit, comniinuit,
in
aquamsparsit,
ct dedit
populo
bibere
(Exod. xxxn,
1-20)
: sicfactumest
raagnura
sacramenlum. 0 ira
prophetica,
et animusnon
lurba-
tus, sedilluminatus!
Quid
egit?
Mittein
ignein,
ut
prius
confundaturforma
ipsa;
minutalim
comminue,
Ut
paulalimconsumalur;
millein
aquam,
da
populo
bibere.
Quid
est
hoc,
nisi
quia
adoratoresdiabolicor-
pusipsius
facti eranl ?
Quomodo
agnoscenlcs
Chri-
stum,
iiunl
corpttsChristi,
ul eisdicalur : Vosautem
eslis
corpus
Christietmembra
(I
Cor.
xn,
27). Corpus
diaboli consumendum
erat,
et hocabIsraeliliscon-
sumendum. Ex illo cnim
populo Aposloli;
cxillo
prima
Ecclesia. Et dictumerat PetrodeGeniibus:
Maclael manduca
(Act. x, 13). Quidesl,
Maclaet
manduca? Occide
quod sunt,
et fac
quod
es.
Hac,
Mactaet
manduca;hac,
Comminueetbibe:
ulrumque
(amcnincodcmsacramento
; quiaoporlebatulique,
ct sine dubilalione
oportebat,
ut
corpusquod
erat
diaboli,credendotransiret in
corpus
Christi. Sicdia-
(Irente.)
939
S. AUGUSTINIEPISCOPI
940
bolus consumitur amissismcmbrissuis. Hoc
figura-
tumest et in
serpente Moysi.
Namfecerunt
magi
si-
militer, projeclisque
virgis
suisexhibueruntdracones;
sed draco
Moysi
omniumillorum
magorumvirgas
absorbuit
(Exod.
vn,
12). Inlelligalur crgo
et modo
corpus
diaboli : hoc
fit;
devoratur a Gentibus
qux
crediderunt,
faclusest esca
populis^Ethiopibus.
II-
lud
quoqueintelligi potest,
dedisli eumescam
popu-
tis
AStliwpibus
:
quia
nunc eum omnes rnordent.
Quid
est mordent ?
Reprehendendo, culpando,
accu-
sando.
Quomodo
dictum
est,
in
prohibitionequidem,
sedtamen
expressum
: Si aulemmordelisel cotnediiis
invicem;
videlene ab invicemconsumamini
(Gal.
v,
15). Quidest,
mordelisetcomedilisinvicem?
Litigatis
cuni
invicem,
detrabilis
invicem, opprobriaobjicilis
invicem. Allendite
ergo
nunchis morsibusconsumi
diabolum.
Quis
non iratus servo
suo,
etiam
paganus,
dicat illt: Satanas? Vidediabolumdaluminescara.
Hoc dicit
Clirislianus,
lioc dicit
J udxus,
hoc dicit
Paganus; ipsumadoral,
et de
ipso
maledicit.
17.
[vers. 15.]
Videamps ergo reliqua.
Fratres,
obsecro,
intendite: cum
magnavoluplaie
audiuntur,
quia
audita etiam in orbe terrarum
cognoscuntur.
Hxc
quando
dicebantur,
non
fuerunt; quia
tunc
pro-
miltebanlur,
non reddebantur : nuncvero
qua
volu-
ptate
afficimur,
cum ea
qux prxdicta legimus
in
libro, compleri
videmus in mundo! Videamus
quid
feceril, quem jam inlelligit Asaph, quodoperalus
est
sduteminmedioterra. Tu
disrupisli fontes
ettorren-
tes : ut manarent
liquorera sapientix,
ut manarent
divitias fidei,
ut
irrigarent
salsitatem
Gentium,
ut
omnes infideles in fide dulcedinemsua
irrigatione
converterenl.
Disrupisti fonles
el lorrentes. Forte
discrelum
est;
forteunum
est, quia
fonleslam
largi
fuernnt ut fliimina facerent. Tu
disrupisti (onles
et
lorrentes.Si aulemaddiscretionem : inaliis fitver-
bumDei
fons aqttm
salienlisinvilammternam
(J oan.
IV,14);
alti autemaudientes
verbum,
et non sicha-
bentes ut bene
vivant,
tamennonlacentes
lingua,
torrentes fiunt. Torrentesenimdicuntur
proprie, qui
non sunt
perennes
: nam
aliquando
et translale di-
citur torrens
pro fluvio;
sicut diclumest: lnebria-
bunlur ab ubertatedomus
tuw,
et torrentedeliciarum
tuarum
potabis
eos
(Psal.
xxxv, 9)
: nOnenim ille
torrens
aliquando
siccabitur. Sed torrentes
proprie
dicuntur fltivii
qui
xstale
deflciunt, aquis
autem hie-
malibusinundantur et currunt. Vides
ergo
hominem
bene
fidelem, perseveraturum tisque
in
finem,
non
relicturum Deumin omni
tentalione; pro
veritale,
non
pro
falsitateet
errore,
omnesmolesliassustinen-
tem: bicundesic
viget,
nisi
quia
verbumfaclumest
ineo
(onsaquw
sulienlisinvitainwlernam?Aliusatt-
tem
accipil
verbum
; prxdicat,
non
tacet,
currit: sed
scstas
probat
fontemaut torrentem. Tamenexutro-
querigetur
lerra,
ab eo
qui operalus
esl saluletnin
medio
lerrw;
exundent
fonles,
currant torrentes : Tu
disrupisii fontes
et lorrentes.
18. Tusiccasti
fluvios
Elham.
Hacrumpit
fontes et
torrenles,
hacsiccat
fluvios,
ut indecurrant
aquae,
et hinc
aqux
siccentur.
Fluvios, inquit,
Etham.
Quid
est Etham? Verbumenimhebrxum est.
Quid
inler-
pretatur
Etham?
Fortis,
robustus.
Quis
est istefortis
et
robustus, cujus
fluviossiccat Deus?
Quis,
nisi ille
ipse
draco?Nemoeniminlrat indomum
forlis,
utvasa
illius
diripial,
nisi
prius alligaveritfortem(Matth. xn,
29). Ipse
est
fortis,
de virtute sua
prxsumens,
et
Deum
deserens; ipse
est
fortis, qui
ait: Ponamsedem
meamad
aquilonem,
et erosimilisAllissimo
(Isai. xiv,
13).
De
ipso
calice
perversx
forlitudinishomini
pro-
pinavit.
Forles esse
voluerunt, qui
sedeosfulurosde
cibovetito crediderunt. Factus est Adamfortiscui
insultaretur
'
: Ecce
factus
estAdam
tanquam
unusex
nobis
(Gen.
ni, 5, 0,
22).
Forles et J udxi de
juslitia
sua
prxsumentes
:
Ignorantes
enimDei
justiliam,
et
suam
justiliamqumrenlesconstituere,tanquaro
fortes
,
justitim
Dei nonsunt
subjecli(Rom. x,
5).
Videteho-
minem
digessisse
fortiludinem
suam,
et remansisse
infirmum, inopem, longestantem,
necoculos adcce-
lumlevare
audentem;
sed
percutieniempectussuum,
et dicentem:
Domine,
propitius
esto mihi
peccatori
(Luc. xvni, 13).
J aminfirmus
est, jam
infirmilalem
confitelur;
nonest fortis : arida terra
esl; rigelur
fonlibus el lorrentibus. Illi adhucfortes
sunt, qui
de
virtutc sua
prxsumunt.
Siccentur flumina eorum:
non
profieiant
doctrina;
genlium, haruspiscura,
ma-
tbemaiicorum, magicx artes; quoniam
siccati sunt
fluvii Fortis
*
: Tu siccasli
fluvios
Etham. Arescat illa
doctrina;
inundentur mentes
Evangelio
veritatis.
19.
[vers. 16.]
Tuusest
dks,
ettuaestnox.
Quishoc
ignorat, quandoipse
fecit bxc
omnia; quiaper
Ver-
bumfaclasunt oronia
(J oan. i, 3)?
1111
ipsi qui ope-
ralus esl saluleminmedio
lerra,
illi dicitur : Tuusesl
dies,
ei luaest nox.
Aliquid
hic
intelligere debemus,
quodpertineat
ad
ipsam
salutera
quamoperatus
est
inmedioterrx. Tuuses( dies.
Qui
sunt isli?
Spiritua-
les. Et lua esl nox.
Qui
sunt isti ?
Carnales,
Tuusest
dies;
et tuaest nox.
Loquantur spiriiuales spiritualia
spirilualibus;
dictumest enim:
Spiritualibusspiritualia
comparanles,sapientiamloquimur
inter
perfectos(I
Cor.
n,13,6).Nondum capiunl
istam
sapientiam
carnales:
Non
potui
vobis
loqui quusispiritualibus,
sed
quasi
car-
nalibus
(ld., ni, 1). Ergocumspiritualesspirilualibus
loquuntur.Oies
dieieructatverbum:cumveroel
ipsi
car-
nalesnontacent fidera
crucilixiChristi, quampossunt
capere parvi,
Nox nocli annuntiat scienliam
(Psat.
XVIII,
3).
Titusest
dies,
et tuaest nox, Adte
pertinent
spirituales,
adte
pertinent
carnales : illosilluslrasin-
commutabili
sapientia
et
veritate;
illos consolaris
carnis
manifestatione,tanquam
lunaconsolansnoclem.
Tuus est
dies,
et tua esl nox. Visaudirediem? Vide
si
capis; erigequantumpotcs
mentemtuam. Videa-
mus si
pertines
ad
diem; jara videamus,
si non
pal-
pilat aspectus
tuus. Potesvidere
quod
audisti inodo
cx
Evangelio
: In
principio
erat
Verbum,
et Verbum
1
Sic
poliores
Mss.
Alii,
cumexaltaretur. At
Edd.,
cum
audiret.
s
Edd.,flttviifortes.
Melius
Mss.,forlis
:
qux
estlntcr
pretatio
uomiiiisEtham.
941
ENARRATIOIN PSALMUMLXXIII.
942
tral
apWdDeum,
tl Deuserat Verbum?Nonnosti enim
tu
cogitare
verba,
nisi
quse
sonanl et transeunt. Potes
jamcapere
Verbum,
non
sonum,
sedDeum?Annon
ib'iaHdisti: Et Deuserat Verbum?Sedtuislaverba
cogitas,
Omnia
per ipsumfacta
sunt : et
per ipsum
facti sunt et
qui
verbafaciunt.
Qualeergo
illudVer-
bumest?
Capis,
o carnalis?
responde; capis?
Non
capis,
adhucadnoctem
pertines;
lunalibi necessaria
est,
neinlenebrismoriaris. Etenim
quidampeccatores
inlenderunl
arcum,
ut
sagittarenl
inobscuralunareclot
corde
(Psal.
x, 3).
Obscurataest enim caro Christi
decruce
deposila
,
et in
sepulcroposita
: et illi
qui
occiderunt insultavernnt;
et nondura
resurrcxerat,
et
sagittati
sunt
discipuli
recti
corde,
sedin obscura
luna.
Ergo
ut nonsolumdies diei eructet verbum
,
sedeliamnox nocti annuniiel scienliam; quoniam
(tiusest
dies,
etluaest
nox; dignare
descenderc,
ma-
nere
apud
euma
quo
descendis,
sedveniread
quos
descendis.
Dignare
descendere
qui
in hoc mundo
eras,
et mundus
per
te
factusest,
et mundustenon
cognovit.
Habeatetnoxconsolationemsuam; habeat,
inquit,
Verbumcaro
faclum
est,
et habitavitinnobis
(J oen. i, 1-14)
: Tuusest
dies,
et tuaestnox. Tu
per-
feeisti
solemel lunam: solem
, spiriluales; lunam,
cainales. Adhuc carnalis
est,
non
deseratur,
et
ipse
perficialur.
Tu
perfecisti
solemet lunum:
solem,
tau-
quarasapientem;
lunam, tanquam insipientem;
nou
tamendeseruisti. Namita
scriptum
est:
Sapiensper-
manetsicut
sol;
stultusautemsicutlunamulalur
(Eccli.
xxvn, 12).
Quidergo, quia
sol
permanet,
id
est, quia
supiettspermanel
sicut
sol,
stultussicul lunamutatur
;
adhuccarnalis
,
adhuc
insipiens
deserendus est?Et
ubi est
quod
dictumest ab
Apostolo
:
Sapientibus
et
insipienlibus
debilorsum
(Rom. 1, 14)?
Tu
perfecisti
solemet lunam.
20.
[vers. 17.]
Tu
fecisti
omneslerminosterrm.
Nonneet
ante, quando
fundavittcrram?Sed
quomodo
fecitterminos
terrx, qui operalus
estsaluteminmedio
lerra?
Quomodo,
nisi
quomodo
dicit
Aposlolus
:
Gratia autemsalvi
facti
sumus,
el hocnonexnobis
,
sedDei donum
est;
nonex
operibus,
ne
forlequis
ex-
loltalur?
Ergo
noneranl
opera
bona?
Erant;
sed
quo-
modo?GraliaDei.
Sequere;
videamus.
lpsius
enim
sttmus
figmentum,
creaii in ChristoJ esu in
operibus
bonis
(Ephes.
n,
8-10).
Eccc
quomodo
fecitlerminos
tcrrx,
qui operatus
estsaltilemin mediolerra : Tu
(e-
cisti omnesterminosterra. AZstatemel vertu
fecisli
ea.
Ferventes
spiritu
xstas est.
Tu, inquara,
fecisti
spi-
ritu ferventes: tufecisli et novellosin
fide;
verest.
Mslatemet vertu
fecisti
ca. Non
glorienturquasi
non
acceperint:
tu
fecisli
ea.
21.
[tiers. 18.]
Memoresto
hujus
creatura lua.
Cujus
creaturatua? Inimicus
exprobravit
Domino.0
Asaph,
doleininlelleclu
pristinam
cxcitatcmtuam!
lnimicus
exprobravit
Domino. Diclumest Chrisloin
genlesua,
Peccaloresl
iste;
non novimusundesit:
nosnovimus
Moysen,
illi locutusest
Deus;
isteSama-
rilanusesl
(J oan.
ix, 24,29,
e(
vm, 48).
Inimkusex-
probravil
Domino;
et
populusimprudens
exacerbavit
nomenluum.
Populusimprudens
lunc
Asaph;
sednon
intellectus
Asaph
tunc.
Quid
dicitur in
superiore
'
psalmo
?
Quasipecusfactus
stimad
te;
el
egosemper
tecum:
<juia
noniit addeoset idolaGenlium. Etsi
non
cognovit
ut
pecus,
laraen
recognovit
ut homo
,
dixit
enim, Semperlecum,quasi pecus:
et
quidpostca
ibi in
ipsopsalmo,
ubi
Asaph
?Tenuisli manumdex-
tera
mem;
involunlatetttadeduxisli
me,
el cum
gloria
assttmpsisli
me
(Psal.
LXXII, 23, 24).
ln volunlate
lua,
non in
justitiamea;
dono
tuo,
non
operemeo. Ergo
et
hic,
Inimieus
exprobravil Dontino;
et
populus
im-
prudens
exacerbavitnomenluttm.Omnes
ergo perie-
ruut? Absit. Etsi
aliqui
ex ramis fracti
sunt,
manent
taraen
aliqui quo
insereretur oleastcr
(fiom.xi, 17);
et radix
manet,
et ex
ipsis
ramis
per
infidelilatem
fractisrevoeali sunt
quidamper
fidem: namet
ipso
apostolus
Paulus
per
infidelitatemfractus
erat,
et
per
fidemradici restitulus est. Ita
plane populusimpru-
dens exacerbavil nomen
tuum, quando
dictumest:
Si
fitius
Dei
est,
descendatdecruce
(Malth. xxvn, 40).
22.
[uers. 19.]
Sed
quid
lu
, Asaph, jam
inintel-
lectu? Ne tradideris besliisanimam
confitentem
libi.
Agnosco,inquitAsaph; quia,
sicut inalio
psalmo
di-
citur,
Peccatummettm
cognovi,
et
facinus
meumnon
operui(Psal. xxxi, 5). Quare?Quia
locutusest Petrus
miranlibus
linguasIsraelilis, quoniamipsi
occiderunt
Christum,
cnin
propler
illosmissussil Christus. Hoc
audito,
compuncli
sunt
corde,
etdixeruntad
Aposlolos,
Quid ergofackmus
? dicitenobis. Et
Apostoli:
Agila
panilenliam,
et
baptizetur
unusquisque
vestruminno-
mineDominiJ esu
Chrisli;
el
diinillentur.vobis
peccata
veslra
(Acl. n, 37, 38). Quia ergo per poenitentiam
confessiofacta
est,
Ne tradiderisbesliisanimamcon-
filentem
tibi.
Quare, confitentem
tibi?
Quia
conversus
sumin
arumna,
dum
configiturspina(Psal. xxxi,
4).
Compuncti
sunt
corde;
et facti sunt xrumnosi
posni-
lendo, qui
fuerant
gloriosi
sxviendo. iVetradideris
bestiisanimam
confitentem
tibi.
Quibusbesliis,
nisi
quarumcapita
contrita sunt
super aquam
?
Quia
di-
cttisest
bestia, leo,
et
draco, ipse
diabolus.
Noli,
in-
qnit,
darediaboloet
angelisejus
animamconfitentem
tibi. Devoret
serpens,
si adhuc lerrena
sapio,
si ter-
rena
desidero,
si adhuc in
promissis
VelerisTesta-
menti,
Novo
revelato,
remaneo. Cumautem
jam
deposuerimsuperbiam,
et
justiliam
meamnon
agno-
scam,
sed
gratiam
tuam
;
nonhabeantinme
superbae
beslix
potesialem.
Neiradiderisbestiisanimam
confi-
tentemtibi. Ammas
pauperum
tuorumneobliviscarisiit
finem.
Divites
eramus,
fortes
eramus;
sed siccasit
fluvios
Etltam:
jam
raodononconstiluimus
jusliliam
nostram
,
sed
agnoscimusgratiam
tuam
; pauperes
sumus,
exaudi mendicos luos. J am non audemus
oculosadccelum
levare,
sed
perculienlespectus
no-
strumdicimus:
Domine, propitius
estomihi
peccatori
(Luc. xvm, 15);
Animas
pauperum
tuorumneobli-
viscarisin
finem.
23.
[vers.20.] Respice
intestamenlumtuum.Redde
quodpromisisti:
tabulas
(enemus,
hxredilatem
exspc-
ctamus.
Respke
intestamentum
tuum;
nonillud
vctus;
non
prouter
lerramChanaan
rogo;
non
propler
inU
945 S. AUGUSTINIEPISCOPI
m
micorum
teroporalem subjectionem,
non
propter
filiorumcarnalem
fecundilatem,
non
propler
divitias
terrenas,
non
propter
salutem
lemporalem; Respice
inlestamentum
luum,quopromisisti regnum
coelorura.
J am
agnosco
lestamenturo
luum; jam
intelleclus est
Asaph,
non
estpecusAsaph,jam
videl
quod
dictumest:
<Eccedies
veniunt,
dicil
Dominus;
ct consUmmabo
doraui Israel et doraui J udatestamentum
novum,
non
,
secundumtestamenlumqtiaddisposui palribus
eorum.
(J erem.
xxxi, 31, 32). Respice
inleslamentum
tuum;
quoniamrepleti
sunl
qui
obscurati sunt terrx domo-
ruminiquarum
:
quiacordahabebantiniqua.
Domus
noslrx,
corda noslra: ibi libenter habilant beati
mundocorde
(Mallh.
v,
8). Respiceergo
intestamen-
tum
luum;
et
reliquix
salvx Uant
(Rom, ix, 27)
:
quia
mulli
qui
attendunt ad
terram,
obscurati
sunt,
et
repleli
sunt terra. Intravit inoculoseorum
pulvis,
el excxcavit
eos,
et facti sunt
pulvis quemprojicit
ventus afacielerrx
(Psal.
i,
4). Repleti
sunt
qui
ob-
scurati suiitlerradomorum
iniquarum.
Altendendoenim
terramobscurati
sunt,
de
quibus
diclumest inalio
psaltno
: Obseurenluroculi eorumne
videant,
el dorsum
eorum
semper
incurva
(Psal.
LXVIII, 24).
Terra
ergo
repleli
sunt
qui
obscurali sunt terra domorum
iniqua-
rum, quia
cordahabebant
iniqua.
Domusenira
nostrx,
sicul
supra
diximus,
corda nostrasunt: ibi libenter
babitamus,
si ea ab
iniquitate
mundemus. Ibi est
malaconscienlia, qu;e
inde
repellit
hominem
quoju-
belur ire
portans grabalurasuum,
cui
peccala
dimissa
sunt,
dicenle
Domino,
Tolle
grabalum
tuum
,
etvade
indomumtuam
(J oan. v, 8): porta
carnem
luam,
et
inlra ad sanatamconscienliamtuam.
Quoniam
repleti
sunt
qui
obscurali sunt terra domorum
iniquarum
:
obscurati
sunt, repleti
sunt terra. llli
obscurati, qui
sunl?
Qui
corda
iniqua
habent : reddit illis Do-
minussecundumcor suum.
24.
[vers. 21.]
Neavertaiurhumilis
confusus.
Illos
enim
superbia
confudil.
Egenus
et
inops
laudabuntno-
menluum. Videtis
,
fratres
, quam
debeat dulcisesse
paupertas
: videtis
pauperes
el
inopes pertinere
ad
Deum
;
sed
pauperesspirilu
, quoniamipsorum
est
regnum
ccelorura
(Matth. v, 3). Qui
sunt
pauperes
spiritu
? Humiles
,
tremenies verba
Dei,
confitentes
peccala
sua;
nondesuis
merilis,
necdesua
justilia
prxsumenles.
Qui
sunt
pauperesspiritu
?
Qui qtiando
faciunt
aliquid
boni,
Deum
laudant; quandomali,
se
accusant.
Super quemrequiescet Spiritus ineus,ait
propheta,
nisi
superhumilem,
el
quietum,
ettremenlem
verbamea
(Isai.
LXVI,
2)
?J am
ergoAsaphiniellexit;
jam
lerrx non
hxret, jampromissa
terrenaexVeteri
Testamentonon
expelit:
mendicus tuus factus
est,
pauper
tuusfaclus
est;
fluviostuos
silit, quia
sui sic-
cali sunt.
Quia ergo
(alis faclus
est,
nonfraudelur
spc
:
quxsivit
manibus
nocie
coram
te;
non
decipia-
tur
(Psal.
LXXVI
, 3).
Neaverlaturhumilis
confusus
:
egenus
et
inops
laudabunt nomen tuum. Confitcntes
pecca(a sua,
laudabunt nomen
tuum;
desiderantes
xicrna
promissalua,
laudabuntnomentuum: nonde
tenijioralibnslurgidi,
nonde
propriajustiliainsuper-
biamelati et
inflati,
non
ipsi;
sed
qui
?
Egenus
et
inops
laudabuntnomentuum.
25.
[vers. 22.] Exsurge, Domitte;
judica
cattsam
meam.
Desertus enim
videor,
quia
nondum
acccpi
quod
promisisti:
et faclx sunt
mihi
lacrymx
mex
panis
die ac nocle
,
dum dicitur mihi
quotidie,
Ubi
est Deus tuus
(Psal. XLI, 4)?
El
quia
non
possum
ostendereDeum
meum;
quasi
inane
sequar, insulta-
tur mihi. Nec
paganustantum,
vel
J udxus,
vel
hxre-
ticus;
sed
aliquando
fraler
ipsecatholicus
torquetos,
quandopromissa
Dei
prxdicantur,
quando
futurare-
surrectio
prxnuntiatur. Et adhuc
el
ipse, quamvis
j'am
tinctus
aqua
salutis
xternx, porlans sacramen-
lum
Christi,
forsitan
dicit,
Et
quis
huc
resurrexit?
et,
Nonaudivi
patrem
meumde
sepulcro
loquentem,
ex
quo
eum
sepelivi.
Deusdedit
legem
ad
tempusservis
suis,
ad
quod
seavocent : nam
quis
redit abinferis?
Elquid
faciara
talibus? oslendani
quod
nonvidenl?
Non
possum
: non enim
propter
illosDeus visibilis
debet fieri. J amid
agant,
si
placet;
ita
faciant,
ita
conenlur :
quiaipsi
nolunt converti iu
melius,
Deum
convertant in
pejus.
Videat
qui potest,
credal
qui
non
potest,
esseDeum. Elsi videt
qui potest,
numqusd
oculisvidet?
Intellectu
videt, cordevidet. Noncnim
solemel lunam
volebat
ostendere,
qui
dicebat : Beati
mundo
corde, quoniamipsi
Deumvidebunl
(
Matlh.
v,
8).
Imraundumaulem cor nec ad
fidem
idoneum,
ut'
quod
non
potest
viderevel credat. Non
video,
inquit: quid
crediturussum?Animaenimtua
videtur,
ut
opinor!
Slulte!
corpus
luum
videlur; aniroam
luam
quis
videl? Cum
ergo corpus
tuum
solum
vidcatur, quare
non
sepeliris? Miratur
quiadixi,
Si
corpus
tantum
videtur, quare
non
sepeliris?
Etre-
spondet (sapit
eniraad
boc), Quiavivo.
Undescioquia
vivis, cujus
animamnonvideo? undescio?
Respon-
debis:
Quialoquor, quiaarobulo,quiaoperor.
Slulte!
ex
operibus
corporis agnoscoviventem;
ex
operibus
creaturx non
potes agnoscere CreatoremI Et forte
qui dicit,
Cummortuus
fuero, posiea
nihil ero : el
litteras
didicit,
et ab
Epicuro
didicil
hoc,
nescio
quo
deliro
philosopho,
vel
potius
araatorevanitatis
, non
sapientix; quemipsi
eliam
philosophi porcum
nomi-
naverunt:
qui voluptatemcorporis
suromumbonum
dixit,
hunc
philosophumporcumnominaverunt,
vo-
lulantemsein ccenocarnali. Abillo
fortedidicitisle
litteratus
dicere,
Non ero
posteaquam
raortuus
fuero. Siccentur flumina
Etham; pereant
doclrinx
istx
Gentium, pullulent
vireta J erusalem : videant
quodpossunt;
corde credanl
quod
videre non
pos-
sunl. Certeistaomnia
qux per
mundummodoviden-
tur, quandooperabatur
Deussaluteminmedio
terrx,
cum ista
dicebanlur,
nondumerant : et ecce tunc
prxdicta sunt;
nunc
impleta monslrantur,
et adhuc
dicitstultus incorde
suo,
Nonesl Deus
(Psal.
XIII
,
1).
Vx
perversiscordibus
!
quoniam
itavcnturasunt
qux
reslant,
sicut vencrunt ista
qux
tunciion fue-
runt,
et venlura
prxnuntiahantur.
Anveio exhibuit
1
Particula,u(,
deest
apudLov.,sed
in caeterislibri
exstat.
943
.
ENARRATIO1N
PSALMUMLXXIV.
nobisDeusomuia
qux promisit,
ct do solodie
judicii
nos fefellil?Non erat Christus in terra
;
promisit,
cxhibuit : non
virgo pcpererat; promisit,
exhibuit :
nonerat fusus
sanguispreiiosus, quo
deleretur chiro-
graphum
morlis noslrx;
promisit,
exhibuit: nondum
rcsurrexeral
caroinvilamxtcrnam
; promisil,
exhi-
buit: nondtimcrediderant
Gentes;
promisit,
exhi-
buit: nondumhxretici noniineChrisli
armati,
conlra
Christum militabant; prxdixit,
exhihuit : nonduro
idola Getuiuin de terra
'
deleta
crant; prxdixit,
cxhibuit : islaomniaciim
prxdixisset
et
cxhibuisset,
de solodie
judicii
menliltisest? Veniet
omnino,
quo-
moilo ista
venerunt;
quia
et ista
antequam
venirent
futura
erant,
et fultira
prius prxnunliaia
sunt,
et
postea
vcnertint :
vcniet,
fralres mei. Nemo
dicat,
Non
veniet;
aul,
Veniet,
sed
longe
est
quod
veniet :
sedlibi
prope
est ut eas hinc. Sttfficiat
j)rima
dece-
ptio
: si non
potuimusprimopermanere
in
prxceplo,
saltem
corrigamur
exemplo.
Nondumcrat
exemplum
casus humani, quando
'dictttmest ad Adam: Morle
morieris,
si
leitgeris;
et venit de transverso
serpens,
cl dixit : Nonmoriemorkris. Creditus est
serpens,
contemptus
esl
Deus;
creditus est
serpcns,
tactum
cst
vcliliuii,
mortuus est liomo
(Gen.
n, 17,
et
m, 4,
6, 19).
Nonne
implelum
est
poltusquod
minatusest
Deus, quamquodpromiscrat
inimicus?Sic est certe:
agnosciintis
hoc;
indeomnes in morte :
jain
vel ex-
perii
cauti simus. Nonenim cessat et modo
serpens
insttsurrare,
el dicere
:
Numquid
veredamnalurusest
Denslantas lurbas,
liberaturus est
paucos? Quid
est
aliud
quam,
Facite contra
prxceptum
;
nonmorie-
miiii?sed
quomodo
tunc,
sic et nuiic. Si feccris
quod
suggerit
diabolus
,
el
contempseris qtiod prxcepit
Dcus;
veniel
judicii
dies,
et inveniesvcrum
quod
rai-
natusest
Dcus,
et falsum
quodpollicilus
cst diabolus.
Exurcje,
Domine,jtidica
causamtneam.Mortuus
es,
et
contentpliis
es;
dicitur mihi,
Ubi est Deusluus
(Psal.
XLI,
11)?Exsurge,judica
causammeam.Nonenimven-
ttirusestad
judiciuni.nisiqui
exsurrexitamortuis. Ven-
turus
prxnuntiabatur;
venit,
et
contemptusesla
J udxis
ambulans
in lerra
;
contemnitur
a falsischrislianis
sedcns in ccelo.
Exsurge,
Domine; judica
causam
meant.
Quoniam
inle
credidi,
non
peream; quia
cre-
didi
quod
non vidi, spe
mea non
fallar
a, accipiam
quodproniisisli;
J udicacatisammeam. Memenlo
op-
prabrioruta
luorum;
eorum
quw
ab
intprudenle
sunt
toladie. Adhucenim insullatur
Christo;
nec deerunt
lotadie,
hoc est
usque
in finem
sxculi,
vasairx.
Adhuc dicitur : Vana
prxdicant
Christiani;
adliuc
dicilur
: Inanis est restirreetio morluorum. J udica
causammeam: mentento
opprobriontm
tuorum. Sed
qtiorum
nisi eorum
qua
ab
imprudente
sunt toladie?
Numquidprudens
hocdicil? Prudens enimdictus
est,
Porro videns: si
prudens porro videns,
fidevidetur
porro;
namoculisvix ante
pedes
videlur totadie.
s
26.
[vers.23.]
Neobliviscarisvocem
3
deprecantium
:
le.
Ingeraiscenlium,
et
exspectantiumjamquodpro-
%
1
HicEdd.addunt,
hta :
qnx
voxaMss.abest.
PluresMss.,spes
meation
fallat.
3
sicMss.
juxta
Grae;t.xx, At
Edd.,
voces,
t
misisli deNovo
Testamento,
el ad
ipsam
fidemam-
bulantium,
ne
obliviscarisvocem
deprecanlium
le. Sed
illi adhucdicunt: Ubi est Deusluus?
Superbia
eorum
qui
le
oderunt,
ascendall
semper
ad te: Noli et eorum
superbiam
oblivisci.
Nec obliviscitur : omnino aut
punil,
aut
corrigil.
IN PSALMUM
LXXIV
ENARRATIO.
SERMO ADPLEBEM.
1.
[vers. 1.]
Psalmus iste tumori
superbiacmcdici-
nam humilitalis
apportal,
huniilesaulem
consolatur
in
spe
: hoc
agens,
ut ne
quisquamsuperbe
de so
prxsumal,
ne
qtiisquam
huniilis deDomino
despe-
ret. Esl enim
promissio
Dei
rata, certa,
fixa et
inconcussa,
fideliset omni dubitatione
carens,
quae
consolatur afllictos. Tola cnim vila htimcina
supet
lerram,
sicut
scriplum est,
tentatioest
(J ob vn, 1).
Nec
quasi prospera eligendaest,
ct solaadversa de-
vitanda: sed
utraqne
caventla
est;
illa
ne
corrumpal,
istane
frangat;
ut
unicuique hominum,
in
quoctim-
que
statu rerumin hacvila
egerit,
nonsit
rcfiigiuin
nisi
Deus,
ncc ullum
guidium
nisi in
promissisejus.
Vita enimhxc
qualibet
redundans felicitate multos
fallit;
Deusnemincm.
Qtiia ergo
omni
Iiomiiii con-
verso adDeummutatur
delectatio,
muiantur
delicix
(non
enim
subtrahuntur,
sed
mutanlur):
onines auteiu
delicix nostrx inhac
viia,
nondum sunt in
re; sed
ipsaspes
lamcerla
est,
ul omnibus
hujus
saoculide-
liciis
prxponenda sil,
sicul
scriptumesi,
Delectareiu
Domino.Et ne
putarcs
te
jam
haberc
quodproinitlit,
subj'ecitstatim,
Et dabittibi
petitiones
corclislui
(Psal.
xxxvi, 4).
Si
ergo
nondumhabes
petitiones
cordis
lui,
undedeleclaris in
Domino,
nisi
quia
lenes cer-
lum
promissorem, qui
se eflecil
promittendo
debito-
rem?
Hujusigitur dejirecationis
ut
permaneal
nobis-
cum
spes noslra,
et introducamur inid
quodpromisit
Deus, loquitur
litulus
hujuspsalmi
: In
finem
necor-
rumpas. Quidesl,
ne
corrumpas
?
Quod
promisisti,
exhihe. Sed
quando
?In
finem.
IIIuc
ergo
mentis
ocu-
lus
dirigatur;
in
finem
: otnnia
qux
invia
occurrerint,
transeantur, ulperveniatur
infinem.Exsullent
superbi
de
prxsenti felicilate;
tumcant
honoribus,
fulgeant
auro,
redundent
familiis, obsequiis
clientiumconsli-
pentur: prxtereunt
ista
;
Iranseunt
tanquam
umbra.
Cuinillefinis
venerit,
ubi omnes
qui
modoinDomino
spjrant gaudeant,
tunc illis veniet sinefinetristilia.
Quaudo acceperint
humiles
quocl
irrident
superbi,
lunc
superborumtyphus
convertetur inluctum.
Tunc
erit illavox
quam
inlihro
Sapienlix
novimus: dicent
enimlunc videntes
gloriarasanctorum, qui
cumhic
humiliarenlur, toleraverunt; qui
cumbic subliroa-
renlur,
non
annuerunt;
tunc
ergo
illi dicenl: Hisunt
quosaliquando
habuimusinrisum. Ubi eliamdicunt:
Quid
nobis
profuit stiperbia?
et diviliarum
jactantia
quid
contulitnobis?Transieruntomma
tanquam
umbra
1
Edd.,
ascendit.At
potiores
Mss.3
ascendat: Grxc.
LXX,
anabaii.
947
S. AUGUSTINIEPISCOPI
9ft
(Sap.
v, 3, 8,9). Quia
de
corruptibilibusprxsumpse-
runt, spes
eorum
corruropetur ;
nostravero
spes
lunc
eritres. PromissioeniraDei ut maneat
integra
etfir-
ma et certa
erga nos,
diximusex corde
'
fidei,
In
finem,
ne
corrumpas.
Noli
ergo
timerene
promissio-
nes Dei
corrumpat aliquispotentium. lpse
noncor-
rumpit, quia
verax
est; potentiorem
nonhabeta
quo
ejus promissio corrumpatur
: certi
ergo
simus de
promissisDei; etcantemusjam,underacijiitPsalmus.
2.
[vers. 2.] Confitebimurlibi, Deus, confilebimur
tibi,
el invocabintusnomentuum. Noli
antequam
con-
fitearis invocare
; confitere,
et invoca. Illum
quippe
queminvocas,
intevocas.
Quid
est cniminvocare
,
nisi in
teipsum
vocare? Si invocatura
te,
id
est,
si
vocatur in
te,
ad
quem
accedit? Ad
superbum
non
accedit. Certeallus
esl;
non eum
altingit
elatus.
Omniasublimiaul
conlingamus,atlollimusnos;
etsi
atlingere
non
possumus,
maciiinamenta
aliqua
vel
scalas
quxrimus,
ut sublimatisublimia
contingamiis:
contra Deus
;
et alttts
est,
et ab humilibus
contingi-
tur.
Scriptumest, Prope
esl Dominushis
qui
obtrive-
runl cor
(Psal. xxxni,
19) : trilura
cordis, pietas,
hu-
militas.
Qui
se
conterit,
irascilur sibi : se habeat
iratum,
ut illumhabeat
propitium;
se habeat
judi-
cem,
ut illumbabeat defensorem.
Ergo
invocatusDeus
venit. Ad
quem
venit? Ad
superbum
nonvenit. Audi
aliudlestimonium: Excetsus
Dominus,
ethumiliare-
spicit;
excelsaaulema
longecognoscit(Psal. cxxxvn,
6).
Excelsus
Dominus,
el humilia
respicit,
nona
longe;
excelsa autema
longe cognoscit.
Et nc forte cum
dictumesset
quia
humilia
respicit, superbi
de
impu-
nilalc
gauderent, quasi
eos
superbientes
non
agnoscat
qui
in excelsis
habitat;
lerrili sunt et dictum cst
cis : Videt
vos,
et
cognoscitvos,
seda
longe.
Hosfa-
cit beatos
quibus propinquat
: vos
autem,
inqttit,
o
superbi,
o
excelsi,
noneritis
impuniti, quiacognoscit;
noneritis
beati, quia
a
longe cognbscit.
Videle
ergo
qtiidagalis; quia
si
agnoscit,
non
ignoscit.
Melius
ergo
ignoscit, quam agnoscit. Quid
est cnim
ipsuraigno-
scere,
nisi non noscere?
Quid
est non
noscere?
Nonaniniadverlerc: nametvindicanlissoletdicianim-
adversio, Audi orantera ut
ignoscat
: Averte
faciem
tuama
peccalis
tneis
(Psal. L, 11). Quid
igitur facies,
si averterit faciemsuamate? Molestum
est,
et timen-
dumnedeserat le. Rursussi faciemnon
averlit,
anim

adverlil. Novithoc
Deus, potest
hoc
Deus,
et aver-
tere faciema
peccanle,
et nonaverterea confitente.
Itaque
alibi ei dicitur : Averte
faciem
luatn a
peccatis
meis;
et alibi ei dicitur : Neaverlas
faciem
tuamame
(Psal. xxvi, 9). Ibi,
A
peccatis
meisaverte
;
bic au-
tem,
A menoli avertere. Confilere
ergo,
et invoca:
confitendoenimmundas
teropluroquo
veniat invoca-
tiis.
Confitere,
et invoca. Avertat faciero a
peccatis
tuis
;
nonavertal a le: avertat faciemaheo
quod
tu
fecisti;
nonavertat ab eo
quodipse
fecit. Te enini
hotnincm
ipse fecit; peccata
tua
ipse
fecisti. Confi-
tere
ergo,
et invoca
;
dic :
Confitebimurtibi,
Deus:
confilcbiinur
libi.
1
QuatuorMss.,ore.
3.
Ipsarepetitio,
confirmatio
est,
nete confessum
esse
pceniteat.
Nonenimalicui erudeli
confessus
es;
non
ultori,
noninsullatori: confiterc
securus. Audi
aliara vocem
psalmi
adhorlanicm:
Confitemini
Do-
mino,
quoniam
bonusest
(Psat. cv, 1,
el
cvi,
1). ^J uid
est, quoniam
bonusest?
Quidlimetisconfiicri?bonus
est; ignoscit
confitenli. Timeconfiteri
judici hoinini,
ne forteconfessum
puniat;
Deonoli : fac
confiicndo
propitium, quemnegando
nonfacisnescium.
Confue-
bimur
tibi, Deus; confitebimur,
etsecuri
jaro
invocabi-
musnomenluum.Exhausimuscordanostraconfessio-
ne
; lerruisti,
mundasti. Confessionoshumiles
facit,
propinquahurailibus, qui
recedisabexcelsis. Firma-
mentumaulem esse sentenlix in
repetitione,
multis
Scripturarum
locisdocemur. Indeest
quod
Dominus
ait,
Amenamen
(J oan.
i, 51).
Indein
aliquibuspsal-
mis, Fiat, fiat (Psal. LXXI,19,
et
LXXXVHI, 53)
: ad
signilicationem
rei sufficeret unura
fiat;
ad
significa-
tionera firmitalis accessit alterura
fiat.
Rex
iEgypli
Pharao,
nostis
quod
curoibi
jam
esset
J osephpropter
pudicitix
amoreminclususin
carcere,
viditsomnium
idemPharao noluraomnibusnobis: a
septem
macris
consumptas
esse
septem
boves
pingues;
et
rtrrsus,
a
septemspicis
exilibus
consumptas
esse
septem
fecun-
das. Et
quid
est
interpretatus J oseph
?Si
meministis,
non duo sunt ista
somnia,
sedvisumunum. * Una
est,
i
inquit,
c
interpretatio
eorum: sed
qnod
ruisus
vidisti,
>
ait,
adconfirmationemvalet >
(Gen.XLI,1-
32).
Hxcdixi utnon
pulelisrepetitionem
inverbissan-
ctx
lingux, quasi loquacilatis
esse
appetitum. Sxpe
ibi
repelilio
firmamenti babet vim. i Paratumcor
meum,
Deus,
>
inquit;
t
paraturo
cor meum>
(Psal.
LVI
,
8).
Alioloco
dicit: Sustine
Dominum,
virililer
age;
et confortetur
cor
tuum,
et sustineDoininum>
(Psal.
xxvi, 14).
Innumerabilia
taliasunt
per
omnes
Scriptu-
ras. His sufficit commendasse nos vobis
loquendi
genus, quod
observetis inomnibtissirailibus: modo
adremadvertile.
Confitebimur
tibi, inquit,
el invoca-
binius.Dixi
quare
anteinvocationem
prxcedit
confes-
sioi
quiaquem
invocas,
invitas. Venireauleni non
vult invocatus,
si tufueris.elalus : elatussi fueris
,
confiteri non
poteris
;
nec ea
negas
Deo
qux
nescit.
Itaque
confessio tua non illura
docet,
sed tenrau*-
dat.
4. Et
jam
confessus
est,
invocavit: imo confessi
sunt, invocaverunt;
et dicilur ex
persona unius,
Enarraboomniamirabiliatua. Confessusexinanivitsc
malis,
invocans
implevit
se
bonis,
enarrans eructavit
quo
se
implevit.
Et
videte, fratres;
cumconfiterentur
mulli erant :
Confitebimurlibi,
Deus; confitebimur libi,
etinvocabimusncmentuum. Multaenim sunt corda
confitenlium,
unum credentium.
Quare
multa sunt
cordaconfitenlium,
unumcredentium? Divcrsaenim
peccala
homines conlitentur;
unamlidemcredunt.
J am
ergo
cum
coeperit
Christushabilareininteriore
homine
per
fidem
(Epltes.
m, 17), cceperitque
invo-
calus
possidere
confessum;
fitlotus
Chrislus, caput,
et
corpus,
ct ex rnullisunus. Audite
jam
vcrbaChri-
sii. Nam
quasi
non
ejus
verba
vidcbantur, Confitebi-
949
ENARRATIOIN
PSALMUMLXXIV.
950
murtibi, Deus; confilebimurtibi,
et invocabimusno-
mentuum.J am
incipit
ex
personacapitis
sermo. Sive
autem
caputloquatur,
sivemembra
loquantur,
Chri-
slus
loquitur
:
loquilur
ex
personacapitis, loquitur
ex
personacorporis.
Sed
quid
diclumest? run( duoin
earneuna. Sacramenlumhoc
magnum
est; ego,inquit,
dieo,
inChristoetinEcclesia
(Gen.
u, 24,
el
Epltes.v,
31, 52).
Et
ipse
in
Evangelio
:
lgitur jam
non dtto
,
sedunacaro
(Matth. xix, 6).
Nara ut noveritis has
duas
quodammodo
esse
personas,
et rursus unam
copulationeconjugii, tanquam
unus
loquitur apud
Isaiara,
etdicit : Sicul
sponsoalligavil
milii
mitram,
etsicut
sponsam
induit meornamento
(Isai.
LXI,
10).
Sponsum
sedixit ex
capile, sponsain
ex
corpore.
Loquilurergo unus;
audiamus
eum,
et in eo nos
quoqueloquamur
: simusmembra
ejus,
ut haecvox
et nostraesse
possit. Enarrabo, inquit,
OHiniantirabi-
liatua.
Evangelizat
Chrislus
seipsum, evangelizat
se
etiaminmeuibris
suisjara exislentibus,
ut ct alios
adducat,
et accedant
qui
non
erant,
el
copulenlur
membris
ejus, per qux
membra
ejus prxdicaltim
est
Evangelium;
et fiatuiium
corpus
sub uno
cajiito,
in
tmo
spiritu,
inunavila.
5.
[vers.5.]
Et
quid
ail? Citni
accejjero, inquit,
tempusegojustitiasjudicabo.Quandojudicabitjustitias?
Cum
acceperit tempus.
Nondiunest
ipsuiu tcmpus.
6ratiasmisericordix
ejus
:
priusprxdicatjustilias,et
sic
judicat juslitias
'. Namsi
anlevelletjudicarequam
prxdicare, quis
iiivenirelur liherandus?
quis
absol-
vendusoccurreret ? Modo
crgoprxdicationis lempus
est:
Narrabo, inquit,
omniamirabiliatua. Audi nar-
rantem,
audi
prxdicanlem;
nam si
contempseris,
Cum
acceperolempus, inquil, egojustilias judicabo.
Dono, inquit,
nunc
peccaiaconfiienti;
non
parcam
posiea
contcmnenti.Misericordiamet
judicium
canla-
bo
libi,Domine(Psal.c, l),dicitur
in
psalmo.
Misericor-
diam
eljudicium
: modo
misericordiain,posteajudicium;
in
quamisericordiapeccatadonanluiynquojudiciopec-
calapuiiiunlur.Visnon
timere
peccatorumpunitorem?
Amadonatorem
;
noli
rcspuere,
noli te
extollere,
noli
dicere,
Nonhabeo
quod
mihi
donet;
audi euim
quod
sequilur
: Cum
acceperotempus,egojusiiiicisjudicabo.
Accepittempus
Christus
?taccepittempus
Filius Dei?
FiliusDei non
accepit tempus;
scd Filius hominis
accepil tempus.
Idem
ijise
auteni et Filius Dei
per
quem
facli
sumus,
et Filius hoiniiiis
per quem
refe-
cli sumus. Homine
assumplo, ipse
non
assumptus;
hominemutatoin
melius,
ntillomodo
ipse
indeterius
commutatus,
nondestitit esse
quoderat,
sed
accepit
quod
nonerat.
Quid
eral lCum in
forma
Dei
esset,
non
rapinatn
arbitratusesl esse
mqualis
Deo:
Aposloli
vcrbasunt.
Elquid accepil?
Sed
semeiipsum
exinani-
vit,
formam
servi
accipiens(Philipp. n, 6,
7).
Sicut
formamservi
accepit,
itaet
lempus accepit.
Demu-
latusest
ergo?
deminuius est? exilior reddilus? in
defectum
lapsus?
Absit.
Quid
ergosemetipsum
exina-
1
Sic
aliquot
Mss. AtEi\:Prim
pradiceljtistitium,
etsic
judicetjustitias.hoy.:
Ptius
pncceditjustiiia,
clc.
nivit,
formam
servi
accipiem
? Exinanisse se dictus
est
accipiendo
inferiorem,
non
degenerando
ab
xqua-
li.
Ergo, fratres, quid
est hoc
,
Cuni
acceperotempuj,
egojitstiliasjudicabo
?
Accepittempus
ut Filiushomi-
nis
; gubernat tempora
ut Filius Dei. Audi
quia
ut
FiliusIiominis
accepit tcnipus jtidicandi.
Dicit in
Evangelio
: Dedit ei
potestalemjuclicii faciendi, quo-
niamFiliushominisest
(J oan. v,
27).
Sccundum
quod
Filius
Dei, nunquamaccepit potestatcm
j'udicandi;
quia nunquam
caruit
potestatejudicandi
: scMindum
quod
Filius
hominis,
accepit tempus
sicut nascendi
et
patiendi,
sicut moriendi et
resurgendiel
ascenden-
di,
itaveniendi et
j'udicandi.
Dicitin illoistaet cor-
pusejus ;
non enimsineillis
judicabit:
dicit
quippe
in
Evangelio,
Sedebitis
super
duodecim
sedes,judican--
lesduodecimtribusIsraet
(Malth. xix,
28). Ergo
tolus
Christus
dicit,
id est
caput
et
corpus
in
sanctis,
Cum
acceperolempus,cgojttstitiasjatlicabo.
6.
[vers.4.]
Modoautem
quid? Defluxit
lerra. Si
defluxit
terra,
unde defltixitnisi
peccatis
? Ideo et
delicladicuntur.
Delinquereest, tanquamdeliquido
1
quodam
defluere a
stabilitale firmamenli virtulis
alquejustilix. Cupiditate
enim inferiorum
quisque
peecat
: sicut roboratur
charitatesuperiorum,
sicdc-
ficit,
et
quasi liquescit cupidilale
inferiorum.
Hunc
fluxumrerumin
peccalis
bominum
attendens dona-
tor
misericors,
donator
peccatorum, nondum
exaclor
suppliciorura,
attendit et ait :
Defluxillerra,
et
omnes
inhabitantesinea.
Ipsautique
terra defluxit in babi-
tantibus se.
Expositio
est
consequens,
non
addiiio.
Tanquam
si diceres :
Quomododefluxitterra? suh-
tractasunt
fundamenla,
ct
aliquid
ineahhitu
quodam
demersumesl?
Quod
dico
lerram,
omnes
inhabitantes
in ea.
Inveni, inquit,
terram
peccalricem;
et
quid
feci?
Ego confirmavi
columnas
ejtts. Qiias
columnas
confirmavit?Columnas
Apostolos
dicit : sic
aposlolus
Paulus de
coapostolis suis, Qui videbantur,
inquit,
columnwesse
(Gal.n, 9).
Et
quid
essent illx colu-
mnx,
nisi abillofirmarentur?
quiaquodam
terrx motu-
eliam
ipsx
columnx
nulaverunt;
in
passione
Domini
omnes
Apostoli dcsperaverunt. Ergo
coluninx illx
qux passione
Domini
nutaverunt, resurrectione fir-
matsesunt. Clamavitinitium xdificii
per
columnas
suas,
et ineis omnihus columnis
architeclus
ipse
clamavit. Columnaenimuna eral ex illis
Paulus
apostolus,
cumdiceret : Anvultis
experimenlum
acci-
pereejus, qui
inme
loquitur
Christus
(II
Cor.
xnr, 3)
?
Ergo, Ego, inquit, confirmavi
columnas
ejus
: resur-
rexi;
ostendi mortemnonesse
mctuendara,
ostendi
timenlibusnec
ipsumcorpusperire
in
morienlibus.
Terruerunteos vulnera
;
firmaverunt
cicalrices. Pos-
set DominusJ esus Ghristussine ulla
cicatriceresur-
gerc
:
quid
enimilli
potestati magnumerat,
ad tan-
tam
integrilatem compagem corporis revocare,
ut
nullumomnino
vesligiumprxterili
vulneris
appare-
rcl ?Habebat
poleslalem
undeilludeliamsinecica-
iricc
sanaret;
sed habere voluit unde nulaiues coi
luinnas(irmaret.
1
plurcsMss.,
toco
qttottam.
951 S. AUGUSTINIEPISCOPI
S53
7.
[tiers.5.]
Audivimus
jam, fratres, quodquotidie
( uonlacetur;
audiamus
quidclamaveritper
columnas
1
has.
Tempus
audiendi est
propter
tcrrorem illum:
Egojustiliasjudicabo,
cum
acceperolempus.
IUeacce-
jiturus
est
tempusjustitias judicandi;
vos
jam
nunc
Iiabetis
tempusjuslitias
faciendi.Si
(aceret,
nonha-
beretis
quid
facere;
sedconfirmatiscolumnisclamat.
Quid
clamat? Dixi
iniquis
: Nolite
iniquefacere.
Cla-
mat,
fraires
mei;
ccrteclamalis,
deleclatvos,
audite
lamaniem.Per
ipstiraobsecro,
lerreat vosistavox:
011tam nos vcstrx istaevocesdelectare debent,
quam
vosistx terrere. Dixi
iniquit:
Nolile
iniquefa-
tere. Sed
jamfecerunt,
elrci
sunt; jamdeftuxillerra,
et omnesinhabitantesinea.
Compuncli
sunt corde
qui
Cbristumcrucifixerunl;
agnoveruntpeccatumsuum,
didicerunt
aliquid
ab
Apostolis,
ne
desperarent
de
indulgcntiaprxdicatoris
'
(Acl.n, 37, 38).
Medicus
<snim
vencrat,
et ideononadsanosvenerat: Non
est,
inquil, optts
sanis
medicus,
sedmale
hubenlibus;
non
veni
vocarejttstos,
sed
peccatores
ad
pwnitentiam(Matlh.
IX,12e/13). Ergo,
Dixi
iniquis
:
Nolileiniquefacere.
Nonaudicrunt. Olimenimnobis
dictumest;
nonau-
divimus,lapsi sumus,
morlales
facti,
mortales
genili:
dcfluxit
terra. Audiantvel
modo,
ut
surgant,
medi-
cumqui
venit ad
languidum
:
quem
nolueruntaudire
sani,
ut non caderent;
audiant
jacentes,
ut
surgant.
Dixi
iniquis
: Nolite
iniquefacere.Quidagimus
: J am
fecimiis. El
delmquentibus
: Noliteexaltarecornuve-
slrum!.
Quid
est hoc? Si fecistis
iniquitatemper
cupiditatein,
nolileeam defendere
per
elationem:
eonlitemini,
si fecistis.
Qui
enim non
confitelur,
et
iniquus
est,
a
cxaltatcornu. Dixi
iniquis
: Nolileini-
quefaccre;
el
delinqttenlibus
: Noiiteexaltare cornu
vestrum. Exaliabiltirin vobiscornu
Chrisli,
si non
exaltelur cornu veslrum. Cnrnuvestrumde
iniqui-
latc
cst;
cornuChristi de
majestate.
8.
[vers.6-8.]
Noliie
ergoefferri:
ne
loquamini
ad-
aiersttsDeum
iniquiiatem.
Audile
jam
voces
multorum;
,iulial
unusquisque,
el
pungalur.
Quid
solent homi-
nesdicere?Verc
judicat
Dcusderebus bumanis?ct
cst illttd
judicium
Dei4? aut vero curat
quid agatur
inlerra? Tammulti
iniqui
rcdundant felicilatibus
;
iiinocenles
premuntur
laboribus! Sed illi accidit
nescio
quid mali, casligante
Deo et
admonente,
et
novitconscicntiamsuam;
novit
pro
merito
peccato-
rumsuorum
aliquid
se
perpeti posse
: unde
argu-
menlalur adversus Deum?
Quia
non
polest
dicere
,
J usttis
stim; quidputaraus
eumdicere?Sunt
pejores
iniqui,
el tamenislanon
paliunlur.
Hxcest
iniquitas
quamloquuntur
bominesadversusDeum.Videteau-
tem
quaminiquura
sit : dumsevult
jusltimvideri,
illumfacit
injiislum.
Qui
enim
dicit, Inique patior
quodpalior
;
illum
iniquum
facil
cujus judiciopati-
tur,
seaulcrn
juslumqui inique palilur. Rogovos,
fratres
mci, xquumestboc,
ut Deuscredatur
inju-
1
Aliquol Mss.,peccatores.
8
vox,tiestrwm,
hicet infraabesta
plerisque
Mss.
3
Edd.,
etexaltatcornu.Abest
particula,et,
aMss.
4
SicmelioresMss.AtEdd.: rerenon
judical
Deusde
rebushumanis.Elestultum
Deijudicium
r
stus,
tu
justus
? Curoautemhxc
dicis,
loqueris
ad-
versusDeum
iniquitatem.
9.
Quid
dicit in alio
psalmo
?Hac
fecisli:
nume-
ratis
quibusdampeccatis.Hwc,inquit, fecisti,
et ta-
cui.
Quidest,
tacui?
Nunquam
lacet
prxceplo,
sed
interimlacet
supplicio; quiescit
a
vindicta,
non
pro-
fertindamnalumsententiam.Sedhocilledicit: Feci
illael
illa,
et nonvindicavit
Deus;
eccesanus
sum,
nihil mali
contigit
mihi. Uac
fecisti,
et tacui:
sutpi-
catuses
iniquitatem,quod
ero tibi similis.
Quid est,
quod
erotibisimilis?
Quia
tu
iniquuses,
et meini-
quumputasti; lanquamapprobatorem
facinorumtuo
rum,
nonadversatorem
l,
nonullorem.Et
quidpost-
ea tibi dicit?
Arguatnte,
etconslituamleante
faciem
tuam
(Psal. XLIX, 21). Quid
esthoc?
Quia
modo
pec-
cando
postterga
te
ponis,
nonte
vides,
nonte
inspi-
cis; egolc ponamantete,
et faciamtibi
supplieium
dele. Sicet hic. Ne
loquamini
adversusDeum
iniqui-
tatem.Attendite. Multiautem
loquunlur
istam
iniqui-
tatem
;
sednonaudent
palam,
ne
blaspliemi
exhor-
rcanlur abhominibus
piis
: incordesuoista
rodunt,
intustali nefario cibo
pascuntur;
delectat eos
loqtti
adversus
Deum,
et si non
erumpunt lingna,
cordc
nonlacent. Undeinalio
psalmo
dicilur: Dixitstultui
incorde
suo,
NonestDeus
(Psal.
xin, 1).
Dia;i(stul-
lus;
sedhomineslimuit: noluit dicereubi audirenl
homines;
et ibi
dixit,
ubi audiret
ipse
de
quo
dixil.
Propierea
et hicinisto
psalmo,charissimi,
intendit?,
quoniam
hoc
quoddixit,
Nolile
loqui
adversusDeum
iniquitatem,
viditmullos hocincorde
agere,
et ad-
j'unxit: Quoniamneque
ab
oriente, neque
ab
occidente,
neque
a deserlismonlium
; quoniam
Deus
judex
est.
Iniquitatum
tuarum
judex
Deusest. Si Deus
est,
ubi-
queprxsens
est.
Quo
teauferesaboculis
Dei,
ut in
parte aliqna loquaris quod
illenon audial? Si ab
oriente
judicat Deus,
secedein
occidentem,
et dic
quidquid
visadversusDeum
;
si ab
occidente,
vade
in
orientem,
et ibi
loquere;
si a desertis montium
judical,
vadein medium
populorum,
ubi tibi subraur-
mures. Denttllo loco'
judicat, qui ubique
secretus
est, ubiquepublicus; quem
nulli licet ul est
cogno-
scere,
et
quem
nemo
permittitur ignorare. Videquid
agas. Loqueris
adversusDeum
iniquitalem. Spiritus
Domini
replevit
orbemterrarum
(alia Scriptura
dicit
boc);
ethoc
quod
continetomniascientiamhabetvocis:
propter
hoc
qui loquiluriniqua,
non
potest
latere
(Sap.
i,
7e(
8).
Noli
ergocogitare
Deumin
Iocis;
illetecum
est
talis, qualis
fueris.
Quid
est
talis, qualis
fueris?
Ronus,
si bonus
fueris;
et malus tibi
videbitur,
si
malus fueris: sed
opitulator
si bonus
fueris;
ullor si
malustueris. lbi habes
judicem
insecretoluo. Volens
facere
aliquidmali,
de
publicorecipis
te in domum
tuam,
ubi nemoinimicorum
videat;
delocisdomtis
tux
promptis
et infaciem
constitutis,
removestc in
cubiculum;
timeset in cubiculo aliunde
conscium,
secedis
in
cortuum,
ibi meditaris: illecordetuo in-
teriorest.
Quocumqueergofugeris,
ibi est.
Teipsum
[
1
plerique
Mss
,
twnanimadversorem.

Lvv.,nonjudkal.Abest,non,
abEr.etaMss.
953
ENARRATIOIN PSALMUMLXXtV.
gju
quofugies?
Nonoe
quocumquefugeris,
te
sequeris
?
Quando
aulem et
teipso
inierior
cst,
non est
quo
fugias
a
Deoirato,
nisi adDeum
placatum
:
prorsus
nonest
quofugias.
Vis
fugere
ab
ipso
?
Fuge
ad
ip-
sum.
Ergone loquamini
adversus Deum
iniquitatem,
nersillicubi
loquimini. Iniquitatem,inquit,
meditatus
estincubili sno
(Psal. xxxv, 5). Quid
meditalusest
in cubili suo?Cubile cor
ej'us,
dicens :
Sacrificale
saerificiumjustilia,
et
sperate
inDomino. Sed
supra
dixit,
Dicileincordibus
vestris,
el incubilibusvestris
compungimini(Psal.
rv, 6, 5). Quot
habes ibi
pun-
ctiones
facinorum,
tot habeillic
compunctiones
con-
fessionum. Ubi
ergoloqueris
adversus Deum
iniqui-
tatem,
ibi le
judicat
: non
judiciumdiffert,
sed
pce-
nam. J am
judicat, jamnovit, jam
videt :
pcena
re-
stat;
cumfuerit
prxsentata,
habcbiset
poenam,
cum
apparueril
faciesilliusbominis
qui
hicirrisus
est, qui
judicatus, qui crucilixus,
qui
sub
judicc sletit;
cura
apparuerit j'udicans
in
prxsenlia sua,
tunc habebis
pcenatn,
si te noncorrexcris.
Quidergo
modofacie-
mus?Prxveniamusfaciem
ejus,
v
l$opoXoyfasi (Psal.
xciv, 2).
Prxveni inconfessione: veniet miiis
quera
fccerasiratum.
Neque
a deserlis
monlium; quoniam
Deus
judex
est: non ab
oriente,
non ab
occidente,
non a deserlismontium.
Quare
?
Quoniam
Deus
ju-
dex est. Si in
aliquo
'
loco
esset,
nonesset Deus:
quia
veroDeus
judexest,
non homo
,
noli illum ex-
spectare
de locis. Locus
ejus
tu
eris,
si
*
bonus,
si
confessusinvocaveriseum.
lO.Hunc
Itumiliat,
el liuncexaltat.
Quemhumiliat,
quem
exaltat
judex
ille? Altenditeduosillos intero-
plo,
etvidetis
quemhumiliat,
et
quem
exaltat. tAscen-
derunt in
templo orare,
>
ail;
( uiius
Pharisxus,
et aller Publicanus.
Pharisxus dicebat: t
Gratias
libi
ago, quia
nonsumsicut cxteri
homincs, injusti,
raptores, adulteri,
sicut ct bic Publicanus:
jej'uno
bisinsabbalo
;
decimasdoomnium
qux possideo.
>
Ad medicum
ascenderal,
et membrasana ostende-
bat;
vuhiera
tegebat. Quid ergo
ille
qui
meliusno-
verat undesanaretur? Publicanusautemde
longinquo
stabat,
et
percutiebatpectus
suum. Vidctis eum de
longinquo
stanlem: illi
propinquabatqucm
invocabat.
( F.l
percutiebatpcclussuum,
dicens:
Deus,
propitius
esto mihi
peccatori.
Amendico
vobis;
descendit
jusii-<
ficatus Publicanus
ille, magis quam
Pharisxus ille;
quiaomnisqui seexaltat, humiliabitur; etqtii
seliumi-
lial,
exaltabiluri
(Luc.xvni, 10-14).Expositusestver-
suspsalmihujus.
Deus
judexquid
facil?Hunc
humilial,
ethunc
exallal;
humilial
superbum,
exaltat humilem.
41.
[vers. 9.] Quia
calixin manuDomini vini meri
ptenusest
mixto.Merilo. El inclinavitex hocin
hunc;
verumlamen
fwxejus
non estexinanita: bibenl omnes
peccalores
lerra. Rcnovamini
paululum;
obscurum
aliquid
est:
sed, quoraodo
audivimus
Evangelii
le-
ctionem
rccenlissimam, Peitie,
etdabiiur
vobis;
qua-
riket
invenietis,pulsate,
el
aperielttr
vobis
(Matilt.mi,
7).
Seddicis :
Quopulso,
ut
aperiatur
roihi?
Neque

SicEr.et
aliquot
Mss.At
Lov.,
Si inalio.
>
"
Particula,si,
lioclocoaMss.
plerisque
ahcst.
ab
oriente,
neque
ab
occidente,neque
a deserlismon-
tium;
quoniam
Deus
judex
est. Si
prxsens
est hic
atqueillic,
et absens
nusquam,
ubi
slas,
ibi
pulsa;
ibi tanlum
sta, quia
stando
pulsalur. Quid ergo
est
hoc? Prima
quxstio
ista
occurrit,
Vini meri
plettus
esl mixto:
quomodonieri,
si mixto?
Cxterum,
Caiia;
inmanu
Domini,
cum
dicit,
erudilis inEcclesiaChri-
sti
loquor,
non
utique
veluli forraahumanacircura-
scriptum
Deumdebetis vobis in corde
pingere,
ne
clausis
templis
simulacraincordibus fabricetis. Calix
ergo
iste
aliquidsignificat.
Inveniemushoc. In manu
autem
Domini,
est in
poteslate
Domini : manus enim
Dei
potestas
Dei commendalaesl. Namet de homi-
nibus
plerumquedicitur,
In manu hoc
habet;
hoc
est,
in
potestate habet,
cumvult facit. Vini meri
plenus
est mixto.
Consequenteripseexposuit:
lnclma-
vit, inquit,
ea; Iwc
inhunc;
verumlamen
fmxejus
non
est exinanita. Ecceundemixtovino
plenus
erat. Non
ergo
vos
terreat, quia
et merumet mixlum: merum
propter sinceritatem,
mixtum
propler
fxcem.
Quid
ergo
ibi
vinum,
et
qtiid
fxx? Et
quidest,
lnclinavit
ex hocin
hunc,
itaut fxx
ejus
nonesset exinaiiita?
12. Undevenerit ad
boc,
recordamini : Hunc hu-
miliat,
et huncexaltat.
Quodfiguratum
est nobis in
Evangelioper
duos
homines,
Pharisxum et Publica-
num,
hoc lalius
accipientes, inlelligamus
duos
po-
pulos,
J udxorum,
et Genlium: J udxorum
populus,
Pharisxus
ille;
Gentium
populus,
Publicanus ille.
J udxorum
populus jaclabat
merita sua
;
Genlium
confitebatur
peccata
sua.
Qui
novitinLitleris sanclis
et
Epislolasaposlolicas,
el Actus
Apostolorum,
videt
ibi
quod
dico: ne
longum
faciam
quomodoAposloli
exhortabantur Genlesne
desperarent, quodinmagnis
peccatis jacuissent;
et
reprimebant J udxos,
nc se
extollerent
quasi
ex
justilicaiionibusLegis,
et ideosc
putarcnl juslos,
Genlilesautem
peccatoresesse, quia
J udxis et Lexerat,
el
templumerat,
et sacerdotium
erat
(Rom. m, iv).
J lli autemomnescultorcs idolo-
rum,
veneratores
dxmoniorurn, longequidempositi;
sicut Publicanus ille de
longinquo
stabat. Sicut illi
superbiendorecesserunt,
sic isti confitendo
propin-
quaverunt.
Calix
ergo
tiui weri
plenus
in manuDo-
tnini, quantum
donat Dominusut
inlelligam (potest
enimalius
melius, quia
sic sehabet obscurilasScri-
pturaruro
: difficileest ut unum
pariant
intellccluni.
Quicumque
tamen inlellecius
exieril, opus
est ut rc-
gulae
fidei
congruat
: nec
roajoribus invidemus,
nec
parvuli desperamus'. Quid
nobis videatur dicoClia-
ritati
Veslrx,
nonut obstruamauresvestrasadversus
aiiosroelius
aliquidfortedicluros).
Calixvinimeri
ple-
nusmixlovidetur mihi esse
Lexqux
dalaest
J udacis,
et omnis illa
Scriplura
Veteris
quod
dicitur Tesla-
menti,
ibi sunt
pondera
omniumsenientiarum. Natn
ibi NovumTestaraentumabsconditum
latet,
tanquam
in fxce
corporalium
sacramentoruro. Circumcisio
carnis
roagni
sacramenti res
est,
et
inlelligilur
inda
circumcisiocordis.
Templum
illud J erusalem
magni
sacramcnti
est
res,
et
iiitelligitur
ex co
corpus
Do-
1
sicMss.At
Edd.,
necde
parvulisdesperamus.
95g
S.
AUGUSTINIEPISCOPI
tnini.
Terra
promissionis
intelligitur regnum
ccelo-
rum. Sacrificiumvictimarumet
pecorummagnum
babet sacranrenlum;
sed in omnibus illis
geueribus
sacrificiorumintelligitur
unum illud sacrificiumet
unicavictimaincruce Dorainus': proquibus
omni-
bus sacrificiisunumnos habemus, quia
el illi
figu-
rabant
hxc,
id
est,
illis hxc
ligurabanlur.
Accepic
populus
ille
Legem; accepit
mandata
jusia
et bona.
Qttid
lam
justura quam,
iVon
occides,
Nonmachabe-
ris,
Non
furaberis,
Non
falsum
teslimoniumdices. Ho
nora
palrem
et
matrem,
Non
concupisces
rem
proximi
tui,
Non
concupisces
uxorem
proximi
tui,
UnumDeum
edorabie,
et
tpti
soti servies
(Exod. xx, 7-17,
etDeut.
V, 6-21)?
Omnia ista ad vinum
pertinent.
Illa vero
earnalia
quasi resederunt,
ut remanerent
apudillos,
et effunderelur inde omnis
spiritualis
intellectus.
Calixveroinmanu
Domini,
idest in
potestale
Domi-
ni;
tiini
tneri,
idest
Legis
sincerx; plenus
est
mixto,
idestcumfxce
corporaliura
sacramenlorum.Et
quia
hunc
humiliat, superbum
J udxuin,
el hunc
exallat,
confilenlem
Genlilera,
inclinavitexIwcin
hunc,
idest
aJ udaico
populoin
Gentilem
populum. Quid
inclina-
vit?
Legem
:
eliquatus
est inde
spiritualis
intelleclus;
Verumtamen
fax ejus
nonest
exinanila,quia
oraniasa-
cramenlacarnalia
apud
J udxos remanserunt. Bibent
omnes
peccalores
terra.
Qui
bibent? Omnes
peccalores
terrm.
Qui peccatores
lerrx? J tidxi
erautquidempec-
catores,
sed
superbi;
Gentilesaulemeranl
peccato-
res,
sed humiles: Omnes
peccatores
bibent;
sedvide
qui
fxcem, qui
vinum. Elenirailli bibendo
fxcem,
evanuerunt;
isti bibendo
vinuin, juslificali
sunt : au-
deamdicereet
inebriatos,
et non
limebo; atque
uti-
nam omnes sic inebriemini! Recordaraini : Calix
luusinebrians
quampraclarus(Psal. xxn, 5)
I
Quid
enim?
pulatis,
fratres
mei,
omnesillos
qui
confitendo
Christum eliam mori
voluertint,
sobrios fuisse?
Usquc
adeo cbrii
erant,
ut suos non
agnoscerent.
Omnes
^iropinqui sui, qui
eos a
spe
cceleslium
prx-
miorumlerrenis blandimenlis avertere moliti
sunt,
nonsunt
agnili,
nonsunl auditi ab ebriis. Nonerant
ebrii, quibus
mulalumcorerat? Nonerant
ebrii, quo-
rummensalienataerat abhocsxculo?
Bibent,inquit,
omnes
peccatores
terra. Sed
qui
bibent vinum? Pec-
catores
bibent,
sed neremaneant
peccalores;
ut
ju-
stificenlur,
nonnt
puniantur.
-
13,
[tiers.10.] Ego
autem: namomnes
bibunt;
sed
seorsuro
ego,
idest Clirisluscum
corporesuo;
insa-
culum
gaudebo; psallam
DeoJ acob:
promissione
illa
fulura in
fine,
de
quadicilur,
Ne
corrumpas.Ego
au-
teminsaculum
gaudebo.
14.
[vers.11.]
Et omniacornua
peccalorumconfrin-
gam;
el exaltabunlurcornua
justi.
Hoc
est,
Hunc hu-
tniliat,
ethuncexaltat. Noluntsibi
frangi
*
cornua
pec-
catores,
qux
sinedubio
frangenlur
infine.Nonvisut
ille tunc
frangat?
luhodie
frange.
Audisti enimsu-
pra;
noli contemnere: Dixi
iniquis,
Nolite
inique
agere;ei delinquentibus,
Notiteexaltarecornu.
Quando
1
Edd.,
Domini. At
probaenotx
Mss.,
Dominus.
*
Gatian.
Ms.,frangere.
audisti, Notiteexattare
cornu,
contempsisii,
et exal-
tasticornu;
veniesad
finem,
ubi
fiet,
Omniacornua
peccalorum
confringam,
et
exaltabunturcornua
justi.
Cornua
peccatorura, dignilales
superborum; cornua
justi,
muneraChrisli :
per
cornuaenim
sublimitates
intelliguntur.
Oderisinterra
sublimitalem
lerrenam,
ut
possis
habere ccelestem. Amas
lerrenam;
nonte
admittit ad
cadestem: et ad
confusionem
pertinebit
quod frangitur
tibi
cornu;
quomodo
ad
gloriamper-
tinebii,
si exaltalur tibi cornu. Modo
ergo
est
tempus
eligendi;
tunc noneiit. Nones
dicturus,
Dimittaret
eligam
:
prxcesserunt
enim
voces,
Dixi
iniquis.
Si
non
dixi, para exciisalionem,
para
defensionem: si
autem
dixi, prxoccupaconfessionem,
ne venias ad
damnationem; quia
tunc confcssiosera
erit,
et de-
fensionullaerit.
IN PSALMUM LXXV
ENARRATIO.
SERMO ADPLEBEM.
1.
[vers.2.]
Solenl inimici DominiJ esu Christi onv.
nibusnoli J udxi
gloriari
inisto
psalmoquero
canta-
vitnus, dicentes,
Nolus inJ udwa
Deus;
inIsrael ma-
gnum
nomen
ejus,
et insultareGentibus
quibusnon
est notus
Deus,
et dicere
quia
sibi solis nolus est
Deus;
quando Propbeladicit,
NotusinJ udaa Deus:
alibi
crgoignotus.
Nolusest autem reverainJ udxa
Deus,
si
intelligautquid
sil J udxa. Namverenonest
nolusDeusnisi in J udxa. Ecceet noshoc
dicimus,
quia
nisi
quisque
fuerit in
J udxa, notusei Deusesse
non
potest.
Sed
quid
dicit
Aposlolus? Qui
in occullo
J udaus
esl; qui
circumcisione
cordis,
non
lillera,
sed
spiritu(Rbm. n, 29):
sunt
ergo
J udxi in circumci-
sione
carnis,
et sunt J udxi in circumcisionecordis.
Patres noslri mulli
sancli,
el circumcisionemcarnis
habebant
propter signaculumfidei,
et circumcisionem
cordis
propter ipsam
fidem. Ab bis
patribusdegeue-
rantesisti
qui
modoinnomine
glorianlurct
facta
per-
diderunt;
abhis
ergopatribusdegeneranles,
reman-
serunt incarne
J udxi,
incorde
Pagani. Ipsi
eniraJ u-
dxi, qui
sunt ex
Abraham,
a
quo
Isaacnaliis
est,
et
ex illo
J acob,
etexJ acobduodecim
Patriarchx,
etex
duodecimPatriarchis
populus
universusJ udxorura.
SedJ udxi
propterea
maxime
appellati sunt, quia
J u-
dasunuseral defiliisduodecim
J acob, palriarcha
in-
ter
duodecim,
et de
stirpeejus regnum
veniebat J u-
dxis. Namomnis ille
populus
secundumnumerum
duodecimfiliorumJ acob duodecimtribus habebat.
Tribus
dicunturlanquamcurix
et
congregaliones
dis-
tinctx
populorum.
Habebat
ergo
ille
populus
duode-
cim
Iribus;
e
quibus
duodecimtribubusunatribuserat
J udaex
qua
erant
reges,
et erat alteratribusLevi cx
qua
erant sacerdotes. Sed
quia
sacerdotibus
lemplo
servientibus lerra divisanon est
(Num.
xvm,
20),
oportebal
autcmul duodecimtribubus
dispertiretur
omnis
regiopromissionis:
exceplaergo
unatribuma-
jorisdignitalis,
Iribu
Lcvi, qux
eral in
sacerdolibus,
remanerent undccim,
nisi
per adoptionera
duoruni
957
ENARRATIO1NPSALMUMLXXV.
958
filiorum
J oseph
duodecim
complerenlur.
Hoc
quidsit,
adverlite. Unusdeduodecim(iliisJ acoberat
J oseph.
Isteest
J osephquem
fratres sui in
yEgyptum
vendi-
derunt,
etillicmeritocaslitatisadsublimem
dignita-
tem
perductus
est,
et adfuitjIII Deusin omni
opere
suo;
et
suscepit
fratressuos a
quibus
venditus
erat,
et
palrem,
fame
laboranles,
et
propter panem
ad
jEgyptum
descendcntes. Iste
J oseph
duosfiliosha-.
buit, Epbraim
et Manasse.Moriens
J acob, lanquam
teslamento
', assuropsit
illos
nepotes
suosinnuroerum
filioruro,
etdixit filiosuo
J oseph
: Cwteri
qui
nascun-
lur,
libi
erunt;
isti autem
mihi, et dividentterramcum
fratribus
suis
(Gen.
xLviu,
5,6).
Adhucnonerat
data,
necdivisaterra
promissionis;
seddicebatillein
Spi-
ritu
prophetans.
Accedentibus
ergo
duobus filiisJ o-
seph,
factx sunt nihilominus duodecim
tribus, quia
jam
tredecimsunt:
pro
unaeniratribu
J oseph,
dux
accesserunt,
et factx sunt tredecim.
Exceptaergo
tribu
Levi,
illatribu sacerdotum
quae
serviebat tem-
plo,
et dedecimisvivebatcxterarumomnium
quibus
terradivisa
est,
remanentduodecim.Inhisduodecira
crat tribus
J udaj
unde
reges
erant. Nam
primode
alia
tribudatus est rex Saitl
(l Reg.tx, 1),
et
reprobattts
esl
tanquam
malus
rex; postea
datuscsl detribuJ uda
rex
David,
et exillodetribu J udafuerunt
reges(1
d.
xvi, 12).
J acobautemillehoc
dixerat, quando
bene-
dixerat filiossuos : Non
deficktprinceps
de
J udu,
nec
duxde
fenwribusejus,
donecveniatcui
repromissum
est
(Gen.xux, 10).
De tribu autemJ udavenitDominus
nosler J esusChrislus. Est
enim,
sicut
Scriptura
di-
cil etmodo
audistis,
exsemine
David,
nalusdeMaria.
Cxterum
quod
atlinel ad divinitatemDomini nostri
J esu
Chrisli,
in
qua xqualis
est
Pairi;
non soltim
ante
J tidxos,
sedetiamante
ipsum
Abraham
(J oan.
vin, 58);
necsolumante
Abraham,
sedetanle
Adam;
necsoluraanle
Adara,
sedet antc ccelurnct
terram,
et ante sxcula:
quia
omnia
per ipsumfacta
sunt,
et
sine
ipsofactum
estniltil
(Id. i, 3). Quiaergo
in
pro-
phetia
dictum
est,
Non
deficietprinceps
ex
J uda,
ne-
que
dux de
(emoribusejus,
donecveniatcui
repromis-
suntes(: consideranlur
prioratempora,
et invenilur
quia
J udxi de tribu J uda
semper reges habuerunt,
imdedicti sunt
J udxi;
et nonhabuerunt
regemprius
alienigenam,
nisi Herodemillura
qui
fuit
quando
Do-
mimtsnatus est
(Luc. m, 1).
Inde
cceperuntreges
alienigenx,
abHerode.AnteHerodemomnesdelribu
J uda,
sed donec veniret cui
repromissum
est.
Itaque
ipsojam
veniente
Domino,
eversumest
regnum
J u-
dxoruro,
etsublalumest exJ udxis. Modononhabent
regnum, quia
nolunt
cognoscere-verumregem.
Vi-
detejara
si J udxi sint
appellandi.
J amvidetis
quia
J udxi nonsunt
appellandi.Ipsi
voce sua abdicave-
runt seab isto
nomine,
ut J udxi nonsint
digni ap-
pellari,
nisi tantumcarne. Ubi
ergo
se
separaverunt
abistonomine?
Dicebant,
sxviebant in
Chrislura,
id
est'
genusJ uda,
sxviebant in semen David. Et ait
'* *
Edd.,
testamento
assumpto. vox,assumpto,
abestabali-
quot
Mss.
*
Edd,,
ides(ingemtsJ utta,Abest,in,
aMss. , ,:,
illisPilatus:
Regem
vestrum
crucifigam
?Et illi : Nos
non habemus
regem,
nisi Casarem
(J oan. xix, 15).
0
J udxi
qui vocamini,
et non
estis;
si non habetisrer
gem,
nisi
Cxsarem,
defecit
jamprinceps
de J uda:
venit
ergo
illccui
repromissum
esl. Illi
ergo
veriusJ u-
dxi, qui
christiani facti sunt exJ udxis : cxteri J u-
dxi
qui
inChristuin non
crediderunt,
etiam
nomen
ipsumperderedigni
fuerunt. J udxa
ergovera,
Chri-
sti Ecclesia
est,
credensin illum
regemqui
venit ex
IribuJ uda
per virgineinMariam;
credensinillumde
quo
modo
Apostolusdicebat,
adTimotheumscribens:
MemorestoJ esumChrislumresurrexisseamortuisex
semine
David,
secundum
Evangelium
meum
(II
Tini.
n,
8).
DeJ uda enim
David,
et ex DavidDominusJ esus
Chrislus. Noscredenles in Cliristum
pertinemus
ad
J udam;
et nos
cognovimus
Christum
qui
oculisnon
vidimus,
fideretinemus. Non
ergo
insultent
J udxi,
qui jatn
nonsunt J udxi:
ipsi dixeruiit,
J Vosnonha-
bemus
regem,
nisi Cwsarem.Nammeliusillis
erat,
ut
rex illorumesset
Christus,
exsemine Daviddetribu
J uda. Tamen
quiaipse
Christusex semineDavidse-
cundum
carnem,
Deusautem
super
omniabenediclus
in
sxcula, ipse
rex nosler est et Deusnosler : rex
noster,
secundum
quod
natus esl ex tribuJ udase-
cundum
carnem,
Christus Dominus
Salvator;
Deus
aulem
noster, qui
est ante
J udam,
et antecoelumet
terram, per quera
factasunt
omnia,
et
spirilualia
et
corporalia.
Si enimomnia
per ipsumfactasunt;
el
ipsa
Mariade
qua
natus
est, per ipsum
factaest.
Quo-
modo
ergo
ille
quasi
cxteri homines
nasceretur, qui
sihi fecitmatremde
qua
nasceretur?
Ergo ipse
Do-
minus:
Apostolodicente,
cum
loqueretur
de
J udxis,
Quorumpatres;
et ex
quibus
est Christussccundutn
carnem,qui
est
super
omniaDeusbenedictusinswcula
(Rom.
ix, 5). Quiaergo
J udxi viderunt
Christum,
et
crucifixerunt,
nonvideruntDeum:Gentesaulem
quia
non
viderunt,
et
crediderunt,
intellexerunt Deum.
Ergo
si innotuitcis DeusinChristo mundiimrecon-
cilianssibi
(II
Cor.
v, 19),
et ideoilli
crucifixerunt,
quia
incarnelatentemDeumnon
intellexerunt,
rece-
dat illa
qux
vocatur
J udxa,
et non
esl;
accedat vera
J udxa,
cui dicitur : Acceditead
eum,
et
illuminamini,
el vultusveslrinonerubescenl
(Psal. xxxiu,
6).
Vultus
verx J udacxnonconfundenlur. Etenim
audierunt,
et
crediderunt;
et factaest Ecclesiavera
J udaea,
ubino-
lus
Christus, qui
homo est ex semine
David,
Deus
super
David.
2. NotusinJ udaa
Deus;
in Israel
magnum
noinen
ejus.
Et deIsrael sicdebemus
accipere, quomodo
de
J udxa :
quomodo
illi non sunt veri
J udxi,
sic nec
verus Israel.
Quisenira
dicilurIsrael?VidensDeum.
Et
quomodo
illi viderunt Deum
,
inler
quos
ambula-
vit in
carne,
et cum
pularent hominem,
occiderunt?
Resurgens
ille
apparuit
Deusoranibus
quibus
se vo-
luitdemonstrare. Illi
ergodigni
sunt Israel
dici, qui
meruerunt Christum
inlelligero
Deuni incarne
posi-
tum,
ut non
quod
videbant
contemnerent,
sed
quod
nonvidebantadorarent. NonvisumenimoculisGen-
les.htunjli menteperceperunl
illum
quem
nonvidc-
959
S. AUGUSTM EPISCOPI
960
bant,
et fidetenuerunt. Proindeiili
qui
manibusle-
nuerunt, occiderunt; quifidetenuerunt,
adoraverunt.
In Israel
magnum
nomen
ejut.
Visesse Israel? lllum
attende de
quo
Dominusait:
Eccevere
Israeitla,
in
quo
dolusnonest
(J oan.
i, 47).
Si verus
Israelita,
in
quo
dolusnon
est,
dolosiet mendacesnonsuntveri
lsraelitx. Non
ergo
dicantisli
quoniamapud
illosest
Deus,
et
magnura
nomen
ejus
in Israel:
probent
se
Israelitas,
et concedo
egoquia
inIsrael
magnum
no~
men
ejus.
3.
[vers.3-]
Et
factus
estin
pace
locus
ejus,
etha-
bitalio
ejus
in Sion. RursusSion
quasi palria
est J u-
dxorum: veraSionEcclesiaest Chrislianorum. In-
terpretatio
autem nominum hebrxorum sic nobis
traditur : J udxa Confessio
interpretatur;
Isracl Vi-
densDeum.PostJ udxaralsrael: sichic
posiiumest,
NotusinJ udaa Deus
;
inlsrael
magnum
nomen
ejus.
Deumvisvidere? Priusconfiteretu,
et sic iu
leipso
fitlocusDei;quiafaclus
estin
pace
locus
ejus.Quam-
diu
ergo
non confiteris
peccala
tua, quodamroodo
rixaris cumDeo :
quomodo
cnim noncumilloliti-
gas, qui quod
illi
displicet
Iaudas? Punit illefurcm
;
tufurtumlaudas :
punit
ille ebriosum;
tu laudas
ebriosilatem.
Litigascum
Deo;
non fccisli illi locura
incordeluo:
quia
in
pace
locus
ejus.
Et
quomodo
in-
cipis pacem
haberecuni Deo?
lncipis
illi inconfes-
sionc. Psalmi voxest
dicenlis, Incipite
Dominoin
con(essione(Psal.
CXLVI, 7). Quidest, Incipite
Do-
minoin
confessione?Incipiteadjungi
Deo.
Quomodo?
Ut hoc vobis
displiceatquod
et illi
displicet. Displi-
eet illi vilatuaraala : si
placcat
tibi, disjungeris
ab
illo;
si
displiceat
tihi, per
confcssionem
illi
conjun-
geris.
Videex
quantaparte
dissimilis
es, quando
uli-
quepropler ipsam
dissiroilitudinem
displices.
Faclus
enim
es,
o
homo,
ad
imagincm
Dei; per
vilamvero
pcrversam
etmalam
perturbasti
in
te,
et exlcrminasti
in le
imaginem
Condiloristui. Faclus dissimilis
,
at-
tcndis in
le,
et
displices
tibi :
jaro
exeo
ccepisli
similisfieri, quia
hoc tibi
displicet quoddisplicet
et
Deo.
4. Sed
quomodo
sumsimilis
, inquis, quando
ad-
htic mihi
displiceo
?Ideodicttim
esl, lncipite.
Inci-
pe
Doininoin
confessione;perficieris
in
pace.
Adhiic
enimhabesadvcrsumte bcllum.
Indicilur tibi bel-
lum,
nonsoluroadversus
suggestioncs
diaboli,
advcr-
sus
principem
potestatis
aeris
hujtis, qui opcralur
in
filiisdiffidentix,
adversus diaboltimel
angelosej'us,
spiritualia
nequitix (Ephcs.
vi,
12);non
solitm
ergo
adversus
ipsos
tibi bellumindicitur,
sed adversus
teipsum. Quomodo
adversus
teipsum
?Adversnstuain
consueludinemmalam,
adversusvetustatemvitx tux
malx, qux
trahit tead
solitam,
et refrenat anova'.
Indiciturenimtibi
quxdam
nova
vila,
et tuvctuses:
novitatis
gaudio suspenderis
,
vetustalis
onerc
prx-
gravaris;
incipit
tibi essebelltimadvcrsus le. Sedex
quaparle
libi
displices,jungeris
Dco;
et ex
qtiapartc
jam jungeris
Deo,
idoneus eris ad vincendum
le,
1
LOV.,
adsolitamet
refrenatur
anova.At
MSS.,
adsolila
et
refrenat
anova.
quia
illetecum est
qui
omnia
superat. Attende
quid
dicit
Apostolus
: Menteservio
legi Dei;
carneautem
legipeecaii.
Undemenle?
Quia
displicet
tibi vila lua
mala.
Undecarne?
Quia
non desunt
suggestiones
et
deleclationes
malx;
sedex eo
quod
mente
jungeris
Deo,
vincis
quod
in te non vult
sequi. Prxcessisii
eniraex
parte,
et ex
parte
tardaris :
trahe
teipsum
adillum
qui
tesursumtollit.
Pondere
quodamvelu-
statis
deprimeris;
claraaet dic :
Infelixegohomo,
quis
me
liberabitde
corpore
mortis
hujus?quis
meli-
berabitabeo
quogravor
?
corpus
enim
quod
corrum-
pitur,
aggravat
animam
(Sap. ix, 15). Quis
ergo
hbe-
rabit? Graiia
Deiper
J esum
ChristumDominumno-
strum
(Rom. vn, 25, 24). Quare
autem
permitlit
ut
diu contrale
liliges,
donec
absorbeanturomnes cu-
piditates
malx? Ut
intelligas
in
te
pcenam
tuam: in
teex
teipso
est
flagellumtuum;
sit' rixatuatecum.
Sicvindicaturin rebellemadversus
Deum,
ut
ipse
sibi sit bellum
, qui pacero
noluithabere curaDeo.
Sed tenemcmbra luaadversus
concupiscentias
tuas
roalas.
Surrexit ira
;
tenelumanura
conjunclus
Deo.
Potuit
surgere,
sednoninvenit arma.
Apud
iram
tnam
impelusest; apud
tearmasunt : sit
impelus
inermis,
et discit
jam
non
surgerequi
fruslrasurre-
xil.
5. Hocaulem
dico, charissimi,
neforle
quia
dixi-
mus,
Carneauiem
legi peccati,putetisconsentienduin
esse desideriis vestris carnalibus. Etsi non
possunt
modonisi esse desideria
carnalia,
nonest illiscon-
sentiendum.
Proplerea
non dixit
Apostolus.Nonsit
peccatum
investromorlali
corpore;
novil enim
quia
quamdiu
morlale
est,
est ibi
pcccatum
: sed
quid
ait?
J Yon
ergoregncl peccalum
in veslromorlali
corpore.
Quidest, nonregnet? Ipseexposuil:
Ad
obediendum,
iuquit,
desideriis
ejus(Rom. vi, 12).
Sunt
desidcria,
exislunt;
desidcrianon tu obaudis
desideriis
tuis,
non
sequerisipsa desideria,
nonillis consentis: est
tibi
peccalum,
sedaraisit
rcgnura, quando jam
in
le
non
regnat peccatum; postea
inimica novissimade-
struetur mors
(I
Cor.
xv, 26). Quid
enim nobis
pro-
mitlilur, quoniam
dictiiraest: Mcnteservio
legi Dci;
carne autem
legi peccati (Rom. vn,
25)?
Audi
pro-
raissionem:
quia
non
semper
erunt incarnedeside-
riaUlicita.Etenim
resurget,
et
routabitur;
etcummu-
taiafueritcaroistamorlalisin
spirilualecorpus,jara
nullis
concupiscenliissxcularibus, jam
uullis terrc-
nis delecialionibus tilillabit
animam,
ncc avertet a
contemplatione
Dei.Fit
ergo
in ca
quod
dicit
Apo-
stolus,
(
Corpusquidem
mortuumest
propter pecca-
lum
; spirilus
autemvilaest
propterjustiiiam.
Si au-
lem
qui
suscilavitJ esuma mortuishabilat in
vobis;
qui
suscitavitJ esumChristumamorluisvivificabitet
mortalia
corporavestra, proplerSpiritum
suum
qui
habilat invobis>
(Id. vm, 10,11).
Vivificatis
ergo
corporibus
nostris,
erit
pax
veraubi locusest Dei:
sedprxcedatconfessio.NolusinJ udaaDeus:confitere
ergoprius.
InIsrael
magnum
nomen
ejus
: nondumvi-
desin
specie;
videex
fide,
etfietinle
quod sequitur

Aliquot Mss.,fit.
m
ENARRATIOIN
PSALMUMLXXV.
~
962
Et
faclUs
est in
pace
locus
ejus,
et habitatio
ejus
in
Sion. Sion interpretatur
Contemplalio.
Quid
est
contemplatio
'
? Contemplabimur
enimDeumfacie
ad faciem
(I
Cor.xni, 12).
Hicnobis
promiltilur,
in
quem
modo
non videntes crediraus. Qtiomodogau-
debimus
cumviderimuseum?
Fratres,
si modolan-
tum
gaudium
in nobis facit
promissio,
quanttim
est
factura
reddilio? Reddetur enimnobis
quod promi-
sit. Et
quidproraisil?Seipsura,
ut infacie
ipsius,
et
illius conlemplatione gaudeamus;
et non
aliquid
aliuddelectabit nos, qnia
nibil est meliusillo
qui
fe-
cit omnia
qux
delectant.
Factttsestin
pace
locus
ejus,
et habilatio
ejus
inSion: id
est,
in
contemplatione
quadam
et
speculatione
factaest habitalio
ejus
in
Sion.
6.
[rers. 4.]
Ibi
confregilfortiludines
arcuumet
scutum, etgladium,
el bellum.Ubi
confregit?
ln illa
pace
xlerna,
inilla
paceperfecta.
El
roodo,
fralres
inei, qui
bene
crediderunt,
vident
quia
non de se
debent
prxsumere;
et omnem
potentiam
rainarum
suarum,
et
quidquid
ineisacutum
*
est ad
nocendum,
confringunt
illud: et
quidquid
quasi promagno
habent
unde se
protegerenl
*
tcmporaliter,
et bellum
quod
adversus Deumdefendendo
peccata
sua
gerebant,
omnia
hxc ibi
confregit.
7.
[tiers.
5.
]
iiiumiimnsluadmirabiliteramontibus
alernis. Qui
sunt montes xterni?
Quos ipse
fecit
selernos;qui
sunt montes
magni, prxdicatores
veri-
tatis. Tuilluminas;
seda monlibusxternis :
primi
magni
monles
excipiuiit
lucem
ttiara,
et alticelna
quam
suscipiunt
monles,
veslitur et terra. Sed illi
magni
montes
exceperuntAposloli; lanquara
orientis
luminis
priraordia
exceperunlApostoli.Numquidquod
exceperunl, apud
serelinuerunt?
Non;
ne diceretnr
illis: Serve
nequam
el
piger,
dares
pecuniam
meam
nummulariis
(
Malth. xxv
, 26,
27
).
Si
ergo quod
susceperunt
non
apud
se
retinuerunt,
sedomni orbi
lerrarum
prxdicaverunt,
Itluminanstuadmirabilitera
montibusaternis.
Quos
xlernos fecisti,per
illosvilam
xlernamet cxteris
proraisisti:
Illuminanstuadmira-
biiiter a monlibusaternis.
Magnifice
cum
pondere
dictum
est, Tu;
ne
pulet aliquis quod
cummontes
illuminent.
Mullienim
putanlesquod
ab
ipsis
monli-
busilluniinarentur,
feceruntsibi
partes
de
monlibus;
et
ipsos
monlesconciderunt4,
et
ipsi
confracti sunt.
Ncscio
qui
sibi fecerunt
Donatura,
nescio
qui
sibi fe-
cerunlMaximianum,
nescio
qui
sibi fecerunl illumet
illiim.
Quarecomputant
salutemsuamin hominibus
esse,
noninDeo?0
homo,
venitadteIux
per
mon-
tes.;
sedDeusle
illuminat,
nonmonles. Illuminans
tu
, inquit:
tu,
nonmontes. Tuiltuminans: amonii-
bus
quidem
alernis; sed,
tu illuminans.Undeet in
1
sicEdd.AtMss.:
Quid
sU
contemplatio
:
qux
verbae
marginfc irrepsisse
videntur.Msiforte
legeudumest,
utin
Cdd.Pratell.et Gemmet.
habetur,jum
Iteslernadiedixi-
mus,
etaudierunt
quidamfratres,quos
ethodie
prasentes
Videmas, qtdd
sU
contemplatio.
*
SicEdd.AtMss.
plerique,
aclitmest.
Quidara,aptum
est.
8
Er.et
Lov.,proteganl.
Am.et
jJ eriqueMss., proteqerent.
Alu,proiegent.
*
Mss.
magnoconsensu,
et
ipsi
montesconciderunt.
alioloco
quid
ait
psalrous
?
Levavioculosmeosinmon-
tes,
undevenktauxiliummihi.
Quidergo,
in
montibus
est
speslua,
et indetibi venietauxilium?remansisti
in montibus? Vide
quid agas.
Est
aliquid super
montes:
super
montes est
quem
tremunt montes.
Lenatii,
inquit,
oculos
meosin
montes,
undevenielauxi-
liummihi.Scd
quidsequitur?
Auxilium
meum,inquit,
a
Domino,qui fecit
cmlumetterram
(Psal.
cxx
,1,2).
In raontes
quidem
levavi
oculos,
quia per
montes
mihi sunl
Scripturx monslratx;
sed
ego
cor
habeoin
illo
qui
illuminal omnesmontes.
8.
Ergo,
fratres
,
ad hocdiclum
est,
ne
quisquam
vestrumvelil
spem
suam
ponere
in
homine. Tamdiu
est
aliquidhomo, quamdiu
illi hxret a
quo
faclusest
homo. Namrecedensab
illo,
nihil est
homo,
et cura
hxrel illis'. Tusic
accipe
consilium
per
horainem,
ut illumconsideres
qui
illuminat
horainem. Etenim
el tu
potes
accedereadillum
qui
tibi
per
hominem
loquilur;
nonenimfecil illum
accederead se
,
el te
repcllit.
Et
qui
veresicaccessit adDeum
,
ut inillo
habitcl
Deus, displicent
illi omnes
qui
noninillo
po-
nunt
spem
suam.
Propterea
datum est
quoddam
exemplum,
cum
ipsosAposlolos
sibi
diviscrunt,
cl in
scbismalaierunt
qui
dicebant:
Ego
sum
Pauii,
ego
Apollo, egoCepha,
idesl Petri. Hos
plangitAposlo-
lus,
etdiciteis: DivisusestChristus?etse
elegitquem
apudipsos
contemneret:
Numquid
Paulus
pro
vobis
crucifixus
est? aul in nominePauli
baplizali
eslis
(1
Cor. l
,12, 13)?
Videbonuinmontera
quxrcntem
gloriam,
non
sibi,
seda
quo
monles
illuroinanlur:
nolebat dese
prxsumi,
sedde illo de
quo
et
ipse
prxsumpserat. Quisquisergo
itasecommendarevo-
luerit
populis,
ul si forte
contigerit
ei
aliquistumultus,
frangatpost
sc
populos,
et dividatEcclesiaracalholi-
cam
proplerse,
nonestde illis
montibusquos
iilumi-
nat Altissimus.Sed
quisest
iste? Contenebratusa
se,
nonillurainatusaDomino.Undeautem
probantur
isti
montes?Si forle
contigeritaliquis
tumultusadvcrsus
montes in
Ecclcsia;
aut
per populares seditiones
carnaliura,
aut
per aliquas
falsas
stispicioneshomi-
liuin
;
bonus motis
repellit
a se omnes
qui pro-
pter ipstim
voluntabunitate
recedere. Sic enim
ipse
manebit in
unilale,
si
propter ipsuro
nondivisafuerit
ipsa
unitas. Illi autemdivisi sunt':
quando reccssit
popitlus
aborbe
terrarum, et secutusest nomen
ipso
rura
, gavisi sunl;
elati
suntet
dejecti
sunt. Humi
liarentur,
et
exaltarenlur, quoraodohumiliatus cst
Apostolus,
dicens:
Numquid
Paulus
pro
vobiscruci-
fixus
esl? et alioloco:
Egoplantavi,Apollorigavit;
sed Deusincrementumdedit.
Ergo nequequi plan-
tal est
aliquid, nequequi rigat;
sed
qui
incremen-
lumdal Deus
(Ibid., m,
6 et
7).
Talesmonles insc
humiles
sunt,
in Deoexcelsi
sunt; qui
aulem in
seipsis
excelsi
sUnt,
a Deo
humiliantur:
Quoniam
qut
se
exallal, humiliabilur;
et
qui
se
humiliat,
exaltabitur
(Luc. xiv, 11).
Ideo tales
qui superbias
suasatlen
1
Edd.,
etcumharet illi. At
MsS., Ulis:
subaud.,
monit*
bus.
*QuatuorMss.,
Miautem
gavm
sunt.
963
S. AUGUSTINIEPISCOPI
964
dunt,
inamaricant hominibus
pacificis
in Ecclesia.
Uli volunt
coagularepacera;
isli inter seiniscentdis-
sensionem. Et
quid
de illisdicit alitts
psalmus
?
Qui
amaricant,
nonexaltenturin
semetipsis(Psal,
LXV,
7).
llluminans
tu,
attende
bic,
tuadmirabiliteramontibus
miemis.
9.
[
vers.
6.]
Conlurbatisuntomnes
insipientes
corde.
Prxdicala est
veritas,
dictaest xlerna vita
;
dictaest
essealiavita
qux
nonest deislaterra :
contempse-
runt hominesvitam
prxsentem,
et amaverunl vitam
futuram,
illuminati
pcr
montcsilluminatos.
Insipkn-
tesautemcordeconturbali sunt.
Quomodo
conlurbati
iiint? Cum
Evangeliumprxdicalur.
Et
quid
est vita
xterna? et
quis
est
qui
resurrexit a raorluis?Admi-
rali sunt Athenienses, loquenle
Paulo
aposlolo
de
resurrectionemortuorum
,
et
putaverunt
eumnescio
quas
fabulasdicere
(Act.
xvn, 18, 32).
Sed
quia
di-
cebat esse aliamvitam, quam
nec oculus
vidit,
nec
auris
audivit,
nec in cor hominis ascendit
(ICor.
n, 9), ergoinsipientes
cordeturbalisunt. Sed
quid
eis
contigil?
Dormierunttomnum
suum,
etnihil invenerunt
omnesviri diviliarumin tnanibus suis. Amaverunt
prxscntia,
et dormierunt in
ipsisprxsentibus
;
et sic
iilisfaclasunt
ipsaprxsentia
deliciosa:
quomodoqui
videt
per
somniuminvenissese thesauros,
tamdiu
divesest, quamdiu
non
evigilet.
Somnium
illumdivi-
tem fecit; evigilatiopauperem
facit. Tenuit illum
somnus
forlasseinterra dormientem,
et indtiro
ja-
centem, pauperem
et forte mendicura;
in soranis
vidit se
jacere
inleclo eburneovel
aureo,
etin
plu-
mis
'
altiusexstructis:
quamdiu
dormit,
bene
dormit;
evigilans
invenitsein
duro,
in
quo
illumsomnuste-
nuerat. Talessunt et isli: venerunt
inhanc
vitam,
et
per cupiditales
temporalesquasi
obdormierunt
bic;
et
exceperunt
illosdivitix et vanx
porapx
volaticx,
et
transierunt:
non intellexerunt
quantura
inde boni
posset
fieri. Namsi nossent aliam
vitam,
illic sibi
thesaurizarent
quod
hic erat
periturum:
sicut Zac-
chxus
vidit illud bonum
major
*
publicanorum,
quando
suscepit
DominumJ esum'
hospitio,
et
ait,
Ditnidium
rerummearum
do
pauperibus,
etsi cui ali-
quid(raudavi,
quadruplum
reddo. Nonerat isteinva-
nitatesomniantitim,
sed
in fide
vigilantium
a. Ideo
Dominus, quia
medicus
intraveral ad
xgrolum, pro-
nunliavit
ipsius
salutem,
et
ait,
Hodie salusdomui
huic
(acla
est, quoniam
et hic est
filius
Abraha
(Luc.
xix
,
8,
9):
ut noverilis
quia
nos imilando
fidem,
filii Abrahx sumus;
J udxi autem
qui
de carne
superbiunl,
a fide
degeneraverunt.
Ergo
dormierunl
somtrumsuum
viri
divitiarum,
et nihit invenerunt
in manipus
suis.
Dormierunt in
cupiditalibus
suis;
delectat illos,
transit somnus
isle,
transit vita
ista,
et niltil inveniunt
in manibussuis, quia
nihil
posuerunt
in manu Cliristi. Vis
aliquid
invenirein
iiianibusliiis
poslea
? Noli contemnere
modoroanum
pauperis
;
el
respice
manusinanesr,
si vishaberema-
1
Edd.,
etin
plumis
aureis.Mss.non
addunt,
aureis.
>
PluresMss.omiltunt,
bonum: et
loco,major,babent,
prtnceps.
Edd.,
ewoilatuitmi. AtMss.,vigiiantium
nus
plenas.
Dixitenim
Dominus:
Esurbii,
et
dedislis
mihi manducare
; silivi,
el dedislismihi
polum;
liospes
fui,
et
adduxistis
me,
et caelera.Et illi:
Quando
tevi-
dimus
esurientem,siiientem,
aut
hotpitem?Et
illedicit
illis:
Quando
uni exminimismeis
fecistis,
mihi
fecistis
(Malth.xxv,
35-40).
Esurirein
pauperibus
voluit, qui
divesinccelo
est;
et tu dubiiashomodare
horaini,
cumscias le Christodare
quoddas,
a
quoaccepisti
quidquid
das! Sed illi dormkrunt somnum
suum,
et
nihil invencruntomnesviri divitiarumin
manibussuit.
10.
[uers.7.]
Ab
increpalionetua,
Deus
J acob,dormi-
taverunt
omnes
qui
ascenderunt
equos. Qui sunt,
gui
ascenderunt
eqttos
?
Qui
humilesessenoluerunt. Non
in
equis
sedere
peccatumest;
sedcervicem
potesta-
tiscontraDeum
erigere,
et
putare
sein
aliquo
hono-
re esse.
Quia
dives
es, ascendisti;
increpat Deus,
et
dormis.
Magna
ira
increpantis, magna
ira! attendat
CharilasVestrarera
trcmcndam.
Increpaliostrepilura
habet; strepitusexpergisci
soletfacerehomines.Tan-
tum
pondus
est
increpantisDei,
ut diceret: Abincre-
patione
tuaDeus
J acob,
dormitaveruntomnes
qui
ascen-
deruni
equos.
Ecce
quo
somnodormitavitillePharao
qui
ascendebat
equos(Exod. xiv, 8)
: nonenim
vigi-
lavitin
corde, quia
de
increpatione
durumcor habe-
bat. Duritiaenimcordis
,
obdormitioest.
Rogovos,
fratres
mei,
videte
qnomododormiunt, qui
sonante
Evangelio,
et
Amen,
etAlleluia
per
totumorbemler-
rarum
,
adhucvitaraveteremnolunt damnare
,
et iu
novam
evigilare.
Erat
Scriptura
Dei inJ udxa
;
roodo
per
totumorbemcantatur : iuillauna
genle
diceba-
lur Deusunus
qui
fecit
omnia,
esseadoranduset co-
lendus;
modo ubi lacetur : Christus resurrexit' ?
irrisus in cruce
,
ipsam
crucemsuamin
qua
irrisus
est
jam
fixitinfronlibus
regum;
et adhncdormilur !
Magna
ira
Dei,
fratres! Meliusnos audivimuseum
qui
dicit :
Surgequi
dormis
,
et
exsurge
amorluis
;
et
illuminabitte Chrislus
(Eplies. v,
14).
Sed
qui
illum
audiunt?
Qui
nonascendunt
equos. Qui
sunt
qui
non
ascendunt
equos
?
Qui
non se
jactant
et
extollunt,
quasi
in honoribuset
potestatibus
suis. Ab
increpa-
tione
tua,
Deus
J acob,
dormilaverunt
qui
ascenderunt
equos.
11.
[iiers. 8.]
Tu terribilis
es;
et
quis
retistet tibi
tunc abira tua? Modo
dormiunt,
et iraluranonsen-
tiunt;
sed ut dormirent iralus est. Modo
quod
dor-
mientesnon
sentiunt,
infinesentient:
apparebit
enim
judex
vivorumet mortuorum
;
et
quis
resistettibi lunc
abiralua.PModoenim
loquuntur quodvolunt,
et dis-
pulant
contra
Deum,
et dieunt:
Qui
sunl Christiani?
aut
qtiis
est Chrislus? aut
qualesinepti qui
credunt
quod
nonvident,
et dimitlunt delicias
quasvident,
et
sequuntur
fidemrerum
qux
oculis
ipsorum
non
exhibentur?
Dormilis,
et
balatis; loquimini
adversus
Deum
quantumpoteslis. Usquequopeccatores,
Domi-
ne, usquequopeccaloresgloriabunlur
?
respondent,
et
loquentur iniquilatem(Psal.
xcm,
3)
?
Quando
au-
temnemo
respondet,
cl nemo
loquitur ,
nisi
quandu

sic
probi
Mss.At
Edd,,
ibi taceturchristus.
Besurrerh
christus.
96S
ENARRATIOU4PSALMUMLXXV.
966
seinseconverlal?
quando
inseconvertent dentes
qui-
busmodonos
rodunt, quibus
nos
discerpunt
irriden-
doChristianos
,
et
reprehendendo
vitamsanctorum?
Tuncseinse
convertent,
cumilliseveniet
quod
dicitur
inlibro
Sapientix,
Dicenlinter
se, pwnitentiamagenles,
el
per angustiamspiritusgemenles
: cumviderint
glo-
riamsanclorum
,
tunc
dicent,
Hi sunl
quosaliquando
habuimusinrisum. 0
qui
multumdormislis! certe
jam
evigilatis,
et inveslrisraanibusnihil invenitis.Videlis
quomodoplenas
habeant manus
gloriaDei, quos
tan-
quampauperes
irrisistis. Dicite
ergo
lunc
vobis,qtian-
do nonresistilisirx
Dei;
non
manu,
nec
lingua,
nec
verbo,
nec
cogitalione
:
apparebit
enimvobismani-
fcstus,
quem
irridendum
pulasiis,
cumvobisventurus
nunliarelur. Et
quid
dicent?
Ergo
erravimusaviaVe-
rilalis,
el
juslitia
lumennonluxit
nobis,
etsol nonortus
esl nobis.
Quomodojustitix
sol orirelur dormientibus?
Sed ab ira et
increpationeejtis
dormiunt. Hocforle
diclurus
est,
Et nonascenderem
eqtium
: et lunc
ipsi
cquos
suos accusabunt. Audi illos accusantes
equos
suos in
quibus
dormierunt :
Ergo erravimus, inquit
Scriptura,
a via
verilalis,etjustitiw
lumennonluxitno-
bis,et
solnonortusestnobis.
Quid
nobis
profuilsuperbia
?
et divitiarum
jactanliaquid
conlulitnobis?Transkrunt
onmia
tanquamumbra(Sap. v, 3,6,8,9). Ergovigilasti
aliquando.
Sedmelius
equum
non
ascenderes,
ut tunc
non
dormitares, quandovigilaredebuisti;
et audires
vocem
Chrisli,
et illuminarel teChrislus. Tuterribilis
es;
et
quis
resislel ibi luncabiratua?
Quid
enimerit
tunc?
12.
[vers.9.]
Decmlo
jaculalus
es
judicium
: terra
Iremuii,
et
quievit. Quoc
raodo se
lurbat, qux
raodo
loquitur,
timerebabetin
iineet
quiescere.
Meliusmo-
do
quiesceret,
ut infine
gauderct.
13.
[vers.10]
Terra
tremuit,
et
quievil.Quando?
Cum
esxurgeret
in
judiciumDeus,
ul salvos
faceret
om-
nes mitescorde.
Qui
sunl milescorde?
Qui fremenles
equos
non
ascenderunt,
sedinhtimilitatesua
peccala
confessi sunt. Utsalvos
faceret
omnesmilescorde.
14.
[ven.il.]
Quoniam
cogitalio
Itominis
confilebi-
tur
libi,
el
reliqttiacogitationis
solemniacelebrabunltibi.
Prima
,
cogilaiio
;
posteriores, reliquiwcogitalionis.
Qux
est
cogitalioprima
? Unde
incipimus
: bonailla
cogilalio,
unde
incipies
confileri.
Confessio
adjungit
nos Chrislo. J am veroconfessio
ipsa,
id est
priraa
cogilalio,
facit innobis
reliquiascogitalionis;
et
ipsx
reliquiwcogitalionis
solemniacelebrabunttibi.
Cogitatio
hominis
confitebiturtibi,
et
reliquia
cogitalionis-solemnia
cclebrabunttibi.
Qux
est
cogitatioqux confitebilur
?
Qux
damnatvitam
priorem,
cui
displicetquoderat,
ut sit
quod
non
eral, ipsa
est
primaCogilalio.
Sed
quia
sic debesrecederea
peccatis,
pririiacogitatione
con-
fessus
Deo,
uf nontibi recedat dememoria
quiapec-
calor
fuisti, pcr
hoc
quodpeccator fuisli,
solemnia
celebrasDeo. Adhuc
intelligendum
est. Prima
cogita-
tioconfessionem
habel,
et rccessionemavelerevita:
sedsi
pblilusfuerisa
qtiibtispcccatis
liberatus
sis,
non
agisgraiiasliberalori,
et noncelebrassolemnia
Deorao. Ecce
primacogitatio
conlilcnsSauli
apostoli,
jaraPauli, qui primo
Saulusfuit:
quando
audivil vo-
cemde
coelo,
cum
persequerctur Christum,
et
fureret
in
Cbrislianos,
et vellet ut
ubicumque
inventosaddu-
ceret
necandos,
audivitvocemde
coelo,Saule, Saule,
quid
me
persequeris
?
et circumfulsus
lumine,
factasibi
cxcitate inoculis
,
ut intus
videret,
emisit
priinam
cogitationemobedientix;
cum
audiret, Ego
sumJ esus
Nazarenus, quem
tu
persequeris,Domine,ait, quid
me
jubesfacere(Act.ix, 4, 5)
? Hxc est
cogitalio
'
confi-
tens; jam
Dominum
appellat quempersequebatur.
Quomodo
reliquiwcogitationis
solemnia
celebrabunt,
in
Pauloaudislis,
cuin
ipseAposloluslegeretur
: Memor
estoChrislumJ esumresurrexissea morluisex semine
David
,
secundum
Evangelium
meum
(II
Tim. n
,
8).
Quid
est memoresto? Nondelealur dememoriatuo
cogilatioquaprimo
confessuscs
;
sint
reliquiacogiia-
tionis in memoria. Et vide
quemadmodumrepelit
quod
sibi donalum
est,
idera Paulus
aposlolus
alio
loco
: Qui
prius inquit, fui blasphemus,
et
persecutor,
et
injuriosus(I
Tim.
i, 13). Qui dicit,
Prius
fui
bla-
sphemus, numquid
adhuc
blasphemus
est ? Ut non
esset
blasphemus,
fuil
prima
cogitaiio
confitens
;
ut
autem
commemorarel
quid
illi donatum
est, reliquiat
cogitationiserant, per ipsasreliquiascogitationis
so-
leroniacelebrabat.
15.
Eteniin,
fratres
mei,
ecce
innovayitnos Chri-
stus;
donavil orania
peccata,
cl
conversi sumus : si
obliviscamur
quid
nobisdonatum
est,
et a
quo
dona-
tum
est,
oblivicimurmunus
Salvatoris;
cuin
aulem
non
obliviscimur munus
Salvatoris,
nonne
quotidie
nobis Christusimmolatur?Et semel
"
nohis
Chrislus
immolatus
est,
cumcredidimus
;
tunc fuil
cogitatio
:
modo aulem
reliquiacogilationissunt,
cum
roeroini-
mus
quis
ad nos
venerit,
et
quid
nobis
donaveril; ex
ipsis
reliquiis cogitationis,
idest ex
ipsamemoria,
quotidie
nobissic
iramolalur,
quasi quotidie
nosin-
novet
qui priroagratia
suanos innovavit. J amenim
innovavit nos Dominusiu
Baplismo,
et facli
sumus
novi homines
;
in
spequidemgaudentes,
ut in tribu-
.
lalione simus
palientes (Rom. xn,
12):
taracn non
debet dememorianoslrarecedere
quid
nobis
prxsii-
tumsit. Et si modo non est
cogitatio
lua
qttx
fuit:
(elenimprimacogitatio
fuitrecederca
peccato;
modo
aulemnon
recedis,
sed lunc
recessisli)
: sint
reliquia
cogitationis,
necxcidatamerooria
qui
sanavit.
Vuinus
te babuissc si oblitus
ftteris,
non libi erunt
reliquia
cogitationis.Quid
enim
pulalis
dixisseDavid?
Ecceex
omniura
persona Ioquitur.
Peccavit David
sanctus
graviter;
missus est ad
illumNalhan
propbela,
et
corripuit
illum: et confessus
est,
et
dixil, Peccavi
(II Reg.xu, 13).
Hxc fuil
primacogilalio
confilentis:
Cogitatio
hominis
confitebitur
libi.
Qux
erant
reliquia
cogilalionis
?
Quando
ait: Et
peccatum
meumanteme
est
semper(Psal. i, 5). Qox
fuil
ergoprimacogitatio
?
Ut recederet a
peccato.
Et si
jam
recessit a
peccato,
quomodopeccatum
iitiusanteillumest
semper,
nisi
quiacogitalio
illa
transiit,
sed
reliquiacogitationis
so
1
sic
aliquot
MSS. AtEdd.:Ethac
cogitatioconfitenth,
'
Edd.,pro
nobis.
Abest,pro,
aMss.
9$7
S. AUGUSTINIEPISCOPI
$g8
lemniacelebrant?
Meminerimus
ergo,
fratrescharis-
6imi; rogamus
vos :
quisquis
liberalusest a
peccato,
meminerit
quid
fuit;
sint in illo
reliquiacogitationis.
Tuncenira
porlat
aliumsanandum
,
si sememinerit
essesanatum.
Ergounusquisque
recordetur
quidfuit,
et utrum
jam
non
sit;
et tuncsubvenietei
qui
adhuc
est
quod
ille
jam
nonest. Si autem
jactat
se
quasi
de
meritis
suis,
et
repellittanquamindignospeccatores,
ct sine misericordia
sxvit; equumascendit,
videat
nedormiat: dormitaveruntenim
qui
ascenderunt
equos.
J amtunc dimisit
equum;
hurailiavitse: noniterum
ascendat
equum,
id
est,
nonserursus
crigat
insu-
perbiam.
Undeilli hoc fit? Si
reliquiacogitationis
so-
lemniacelebrent DeO.
16.
[tiers.12.] Vovete,elreddileDominoDeonoslro.
Qnisquequodpolest
voveat,
et reddat. Nc
vovealis,
et non
reddalis;
sed
quisqnequodpolest
voveat,
et
reddal. Nonsilis
pigri
advovendum
;
nonenimviri-
bus vestris
iraplebitis.
Deficietis
,
si devobis
prxsu-
inilis;
si autemde illo cui
vovetis, yovele,
securi
rcddetis.
Vovete,
etredditeDominoDeonoslro.Omnes
conimuniler
quid
debemnsvovere?Crederein
illum,
sperare
abillovitam
xlernam,
beneviveresccundum
comniuncmmodiun. Est enim
quidam
moduscom-
niunisomnibus. Furtumnon
facere,
noncastimoniali
prxcipitur,
et
nuplx
non
prxcipitur
: adulleriumnon
facere,
omnibus
prxcipitur
: nonamare
vinolentiam,
quaingurgitalur
anima,
et
corrumpit
in se
lemplum
Dei,
omnibus
xqualiler prxcipilur
: non
supcrbire,
omnibus
nequaliler prxcipitur
: non homincmocci-
dere,
non odissefratrem
,
non adversus
aliqucm
te-
nere
peiiiiciem,
omnibus in eommune
prxcijiitur.
lloc loluai omnesvoveredebemus. Simteiiamvola
propriusingulorum
: aliusvovet Deocasiitatemcon-
jugalem,
ut
prxter
uxoremsuamnonnoveritaliam
;
sic et
femina,
ul
prxter
virum suumnonnovcrit
aliuni.Alii etiam
vovent,
elsi
cxperli
(ale
conjugium,
ullranihil tale
pali,
nihil tale
concupiscere
aut sus-
tinere: et
ipsi
vovcrunt
aliquidmajusquarailli.
Alii
virginitatemipsam
abineunteselale
vovent,
ul nihil
talevel
experianlur , quale
illi
experli reliquerunl:
et isti voverunt
plurimum.
Alii
voventdomumsuam
esse
hospilalem
omnibus sanclis advcnicntibus:
magnum
voturovoveol. Aliusvovet
relinquere
omnia
suadistribucnda
pauperibus,
ct ireincominunemvi-
lam,
insocietatemsanclorum:
raagiiura
votumvovet.
Vovele,
et redditeDominoDeonostro.
Quisqueqnod
voverevoluerit voveat : illud
attcndat,
ut
quod
vo-
verit reddal.
Unusquisque
Deo
quodvovet,
si
respi-
cit
retrorsum,
malumest. Nescio
qux
castiinonialis
nubere voluil:
quid
voluit?
Quod
et
virgoquxlibet.
Quid
voluit?
Quod
et maler
ipsius. Aliquid
mali vo-
luit? Mali
plane. Quare? Quiajam
voveratDomino
Deosuo.
Quid
enimdixil detalibus
apostolus
Pau-
lus? Cumdicatviduasadolescentulasnuberesi velint
(I
Tim.
v, 14),
sedtamenait
quodara
loco: Beatior
aulem
eril,
si sic
permanserit
seatndummeumconsi-
lium
(I
6'or.
vn, 40).
Oslendil
bealiorem,
si sic
per-
manserit;
non tamen
damnandam,
si
nuberevolu-
erit.
Quid
autemait de
quibusdam
qux
voverunt,
et
non reddiderunl?
Habentes,
inquit,
damnationem,
quiaprimamfidem
irritam
fecerunt(I
Tim.
v,
12).Quid
est, primamfidem
irritam
fecerunl?
Voverunt,
et
non
reddiderunt. Nemo
ergopositus
in
monasteriofraier
dicat : Recedodemonasterio
, neque
enimsoli
qui
sunt inmonasterio
pervenluri
sunt ad
regnum
ccelo-
rum,
et illi
qui
ibi nonsunt adDeumnon
perlinent.
Respondetur
ei: Sedilli non
voverunt;
lu
vovisti,
tu retro
respexisti.
Dedie
judicii
cumDominusmi-
naretur, quid
ait? MementoteuxorisLot
(Luc. xvn,
32).
Omnibusdixit.
Quid
enimfecituxor Lot ?Libe-
rala est a
Sodomis,
et invia
posita retrorsum re-
spexit:
ubi
respexit,
ibi remansit. Facta est autem
statuasalis
(Gen.
xix
, 26),
ut illius
conteinplalione
condiantur
bomines;
cor
babeant,
nonsint
falui,
non
retro
respicianl,
ne malum
exemplumdantes,
ipsi
remaneant,
et alios condiant. Namet mododicimus
illud
quibusdam
fralribus
nostris, quos
fortevideri-
mus velut infirrnari in
proposito
bono: Et talisvis
esse, qualis
ille?
Objicimus
illis
quosdamqui
retro
respexerunt.
Illi fatui sunt in
se,
sedalios
condiunt,
quando commemorantur,
ut illorum
cxemplum
ti-
mentesisli retro non
respicianl. Voveie,
el reddite
DominoDeo
nostro,quia
illauxor Lotadomnes
pcr-
tinet. Marilala mulier voluit facereadulterium
;
de
loco suo
quopervenerat
retro
respexit.
Vidua
qux
jam
sic
permanerevoverat,
voluit
nubere,
hocvo-
luit
quod
licuil ei
qux nupsit;
sedilli non
licuit,
quia
de locosuo retro
respexit. Virgo
est castimo-
nialis, jam
dicata
Deo;
habcbatetcxlera
, quae
vere
ornant
ipsamvirginitatem,
et sine
quibus
illa
virgi-
nitas
turpis
est.
Quid
si enimsit
corporeintegra,
et
mente
corrupla
?
Quid
est
quod
dixi?
Quid
si nullus
leligeritcorpus,
sedsi forleebriosa
sit,
s.uperbask,
litigiosasit,
linguosa
sit? Hxc omniadamnatDcus.
Si
antequam
vovisset
nupsisset,
non damnarelur :
elegitaliquid melius,
superavit quod
ei
licebat;
su-
perbit,
et illicilalantacommittit. Hocdico: Nubere
licet
antequamvoveat; superbire nunquam
licet. 0
lu
virgoDci,
nubcrc
noluisti,
quodlicet;
exlollis
te,
quod
nonlicet. Melior
virgohumilis, quam
raaritata
humilis;
scd melior raaritata
humilis, quamvirgo
superba. Qux
autcm
respexitad nuptias,
non
quia
voluitnubere
damnatur;
sed
quiajamaniecesserat',
et fituxorLot
respiciendo
relrorsum. Nonsitis
pigri
qui poiestis,
quibusaspirat
Deus
apprehenderegra-
dus
meliores, quia
nonislaidco
loquimur,
ut non
voveatis
,
scd ul voveatis
,
et reddalis :
Vouele,
et
redditeDominoDeonostro.J am
quia
ista
tractavimus,
fortevolebas
vovcre,
el modononvisvovere. Sed
quid
libidixeril
Psalmus,
atlende. Non
dixil,
Nolitc
vovere; sed, Vovete,
etreddite.
Quiaaudisti, reddile,
non vis vovcre?
Ergo
vovere
volebas,
el nonred-
dere? Iroo
ulrumque
fac. Unumsit ex
professioue
lua;
aliud ex
adjulorio
Dei
perficielur. Aspice
eum
qui
le
ducit,
et non
respiciesretro,
undetc educit.
Qtii
te
ducit,
anlete
ambulat; unde lc
educit, post
-
<
sicMss.At
Edd.,
anterecesserat.
969
ENARRATIOINPSALMUMLXXVI.
te est. Amaducentem,
et non te damnat retro re-
spicientem.
Vovete,
etredditeDominoDeonostro.
17. Omnes
qui
incircuitu
ejussunt, offerenl
munera.
Qui
sunt incircuitu
ejus?
Ubi enimest
iste,
utdical 1,
Omnes
qui
incircuitu
ejus
sunt? Si DeumPatrem
cogi-
tes,
uhi nonest
qui ubiqueprxsens
est? Si Filium
cogites
secundum formam
divinitatis,
et
ipse
cum
Patre
ubique
est; quiaipse
esl
SapientiaDei,
de
qua
dictumest :
Attingit
autem
ubiquepropter
suammun-
diliam
(Sap.
vn, 24).
Si autemFiliumsic
intelligas,
secundum
quodassumpsit
carnem
,
et visusest inter
homines,
el crucifixus
est,
et
resurrexit,
novimus
quia
ascendit incoelum.
Qui
sunt incircuilu
ejus
?
Angeli.
Ergo
nosnon offerimus
1
munera
, quia
Omnes
qui
in
circuilu
ejus sunt, dixit, offerent
munera. Si
sepullus
Dominusnoster hic esset in
terra,
el
jaceret corpus
ipsius, quoraodoalicujus martyris
vel
aposloli,
allen-
deremus eos
qui
incircuitu
ejus essent, quxcumque
vel
gentes
essent circa
ipsuro
locum
undique,
vel
convenientesad illam
sepulturaro
cummuneribus:
nunc autem
ascendit;
sursum est.
Quid
est
hoc,
Omnes
quiin circuiluejus
sunt, offerent
munera? Hoc
interim
quod
Deusadmonetdicam
vobis, quid
ex his
verbis mihi
ipse inspirare dignatus
sit: si melius
aliquidpostea
visum
fueril,
el hoc vestrumest
quia
communis est omnibus verilas. Nonest nec
mca,
nec
lua;
nonest
illius,
aut illius : omnibuscommu-
nis est. Et fortasseideomedia
est,
ul incircuitu
ejus
sint omnes
qui diligunt
veritatem.
Quidquid
enim
omnibuscoinmune
est,
inmedioest.
Quare
inmedio
dicitur? Ut tantumdistet ab
omnibus,
et tanluro
pro-
pinquet
omnibus.
Quod
nonest in
medio, quasi pri-
vatumfit.
Quodpublicumest,
inmedio
ponitur,
ut
omnes
qui veniunt, percipiant,
illuminenlur. Nemo
dicat,
Meum
est;
ne in
parle
suavelil facere
quod
inmedio esl omnibus.
Quid
est
ergo,
Omnes
qui
in
circuitu
ejussunt, offerent
munera? Omnes
qui
intelli-
gunt
communemesseomnibus
veritalem,
el nonillam
faciunt
quasi
suam
superbiendo
de
illa, ipsi
offerent
munera; quia
burailitalemhabent:
qui
aulero
quasi
suumfaciunt
quod
omnibuscommune
est, tanquam
inroedio
positum,
ad
partem
seducere
conantur,
non
offerent hi
munera; quia
Omnes
qui
incircuitu
ejus
sunt, offerent
muneralerribili.Offerenturmunera ter-
ribili : tirocant
ergo
omnes
qui
incircuitu
ejus
sunt,
Ideoenim
timebunt,
et cumtremore
laudabunt, quia
ideo
incircuiluejussunt,
utorones
assequanlur eum,
et
publice
omnibus
confluat,
et
publice
illuminet:
hoc
est,
contremiscere. Tucumfeceristibi eum
quasi
proprium,
et
jam
non
comraunem,
exlollerisinsu-
perbiam;
cum
scriptum
sil: ServileDominoin li-
more
,
et exsultateei cumIremore
(Psal.
u, 11). Ergo
offerent munera
qui
incircuilu
ejus
sunt :
ipsi
enitn
huroiles
sunt, qui
communemnorunt esseoranibus
veri.tatem..
18.
[tiers.13.]
Cui offerenl munera?
Terribili,
etei
qtii aufert spirilum
*
principum. Spiritus
enim
prin-
1
Edd.,
utducat.MeliusMss.,
utdkat.
*
Aliquot
Mss.hoctantum
loco, spiritus
: et sic
apttd
ULX.
SANCT.AUGTJ ST. IV.
cipum, superbi
sunt
spiritus.
Illi
ergo
non sunt
spi-
ritus
ejus; quia
et si
aliquid noverunt,
suumvolunt
esse,
non
publicum
: sedille
qui
commendat setan-
quamxqualem omnibus, qui
sein medio
ponit,
ut
omnes
capiant quantumpossunt, quidquidpossunt;
nonde
cujusquamhominis,
scdde
Dei,
et ideode
suo,
quiaipsi
facti sunt
ejus. Ergo
illi omnesliumi-
les sinl necesse est:
perdiderunt spiritum suum,
et
Spiritum
Dei haberit. A
quoperdiderunt spiritum
suum?Abillo
qui aufertspiritumprincipum; quando-
quidcm
dicilur ei in alio loco :
Anferesspiritum
eo-
ruin,
el
deficknl,
et in
pulverem
suum
convertentur.
Emiltes
Spiritumtuum,
et
creabuntur,
et
innovabis
fa-
ckmterra
(Psal. cm, 29,
30).
Nescio
quis intellexit
aliquid;
suumvult
esse,
adhuc
spiritum
suumha-
bet: bonumest illi ut
perdat spiritura
suum
,
et ha-
beat
Spiritum
Dei: adhuc inler
principes
superbit;
bonumest ut
redeatadpulverem suum,
et
dicat,
Me-
mento, Domine, quia putvis
sumus
(Psal.
cu
,
14).
Si eniinteconfessusfueris
pulverem,
Deus' de
pul-
vere facithominera. Omnes
qui
incircuilu
ejussunt,
offerunt munera : omnes
humiles
confitentur
ei,
et
adorant eum. Terribiliofferunl
munera. Unde terri-
bili?
Exsultalecumtremore
(Psal. n,
H) ,
el ei
qui
aufcri spiritum
principum
: id
est,
tollit
audaciam
superborum. Terribili
apud reges
lerra.
Terribiles
sunt
reges
lerrx
;
sedille
super
omnes
,
qui
lerret
reges
lerrx.Esto rex
terrx,
eterit tibi
terribilisDeus.
Quomodo, inquies,
erorex
terrx?
Regeterram,
et
eris rcx terrx. Noli
ergo
aviditate
imperandi
ponere
tibi anle oculos
provincias
latissimas, qua
tua
regna
diffundas
;
tcrram
quaropoilas
rege.
Audi
Aposlo-
lum
regentem
terram : iVonsic
pugillor, quasi
aerem
verberans;
sed
castigocorpusmeum,
et in
servilulem
redigo,
ne
forte
aliis
prmdicans,
ipse
reprobusefficiar
(l
Cor.
ix, 26,
27). Ergo,
fratres
mei, esiotc incir-
cuilu
ejus,
ut
per quemcumque
vobisveritas
sonuerit,
non illam
imputelis
illi
per quem
sonal;
sedde roe-
dio sit omnibus
, quiaxqualiter
adest omnibus.
Et
eslote
humiles,
ne vobiset vos
ipsi
usurpetis,
si
quid
forleboni illius inteliexerilis :
quia
et nos
quod
me-
lius
inlellexerimus,
vestrum
est,
et
quod
vosmelius.
intellexeritis,
nostrum
est,
ut in
circuitu
ejussimus,
et humiles siraus.
Atque
ita
perdentesspiritum
no-
strum,
ofleremusmunera terribili
super
omnes
reges
lerrx
,
id esl
super
omnes
regentes
carncra
suam,
sed
subjeclos
Crcatori suo.
IN PSALMUM LXXVI
ENARRATIO.
SEWtfO ADPLEBEH.
1.
[vers.i.]
Psalmi
hujus
liraen ila
inscribilur :
ln
finem, proIdilhun,
Psalmus
ipti Asaph.
In
finem
quidsit,
nostis: Finis enim
Legis
Christus
adjuslitiam
omnicredenti
(Rom.x,4).
Idilhun
interpretalur
Tran-
siliens
eos; Asaphinterprelatur Congregatio.Loqui-
tur hic
ergo congregatiotransiliens,
ut
perveniat
ad

Tres
MSS.,
oeuslede
putvere,
etc.
(Trente-me.J
71
*
S. AUGtJ STINIEPISCOPI
972
finem
qui
est CbristusJ esus.
Quae
sint
itaque
trarisi-
lienda,
utadillumfinem
pervenirepossimus,
ubi
jam
quod
transiliamus non habebiraus',
Psalmi
textus,
ipse
demonstrat. Eleniin tamdiu transilire debemus
quidquid
nos
impedit, quidquid
irrelit, quidquid
visco>
quodamilligat,
et onere
aggravat
volatum
nostrum,
donec
perveniaraus
ad id
quod
sufficit,
ultra
quod
nihil
est,
infra
quod
sunt
omnia,
et ex
quo
sunt ora-
ttia. Patrem
quippeipsura
volebat
Philippus
inlueri,
1
et dicebal DominoJ esu
ChriSlo,
Ostendenobis
Patrem,
et
sufficilnobis; lanquam
tamdiu illi transiliendum
esset
quidquid
aliud
esset,
donec
perveniret
ad
Patrem,
ubi
jam
securus
assisteret,
el
quid
ei ultra
requirendum
esset nonbaberet: hocest
enim, Sufficit.
Verumille
qui
verissime
dixerat, Ego
et Pater unum
sumus(J oan.
x, 30),
adntonuit
Philippum, docuitque
onmerri hominem
qui
Christum
intelligeret,
etiamin
eohabere
finera,quiaipse
et Paler unumsunt:
Tanio,
inquit, tempore
vobiscum
sum,
et nonvidistisme? Phi-
lippe, qui
me
videt,
videt el Patrem
(ld.
xiv, 8, 9).
Quisquisergopsalrai hujus
animum
*
senlire, imitari,
lenere vull
,
omnia desideria carnalia
transiliat,
gxculiquehujuspompam
et illecebram
calcet,
nihil-
que
sibi aliud
proponat
ubi
consislat,
nisi cx
quo
sunt
omnia.:
m
quibus
omnibus etiam
ipse
laborat donec
adfinem
perveniat. Quid
nobis
ergo
indical istetran-
siliens?
2.
[vers.
2.
]
Voce
mea, inquit,
adDominum

cla-
mavi.Sedmulti clamant ad Dominum
pro
divitiisac-
quirendisdamnisque
devitandis
, pro
suorum
salute,
pro
stabilitatedomus
sux, pro
felicitale
lemporali,
pro dignitale
sxculari; postremo pro ipsa
etiamsa-
lute
corporis, qnx patrimonium
est
pauperis.
Pro his
atquehujusmodi
rebusmulli clamant ad Dominum
;
vix
quisquampropter ipsum
Dominum.Facile
quippe
honiini est
quodlibet
desiderarea
Domino,
et
ipsum
Dominttm
non
desiderare; quasi
vero suavius esse
possil quod
dat, quamipse qui
dat.
Quisquis ergo
pro
aliare
qualibet
elamat ad
Dominum,
nontlumest
transiliens. Hicverotrarisiliens
quid
dicit? Vocemea
ad Dominumclamavi.Et ne arbitreris vocem
ipsius
qua
clamavit ad
Dominum, propter
aliud emissam
quampropter ipsum
Dominum,
secutustiil: Et vox
meaadDeum. Emiltitur enimvox
qua
clamemusad
Deum,
et
ipsa
vox ad aliud
est,
non ad Detim.Ad
hoc enimest
vox, propter quod
editur vox. Istevero
qui
Deum
gralis amabat, qui
volunlarieDeosacrifi-
cabat
(Psal. LIII,8), qui
transilierat
quidquid
infra
est, nihilque
aliud
supra
se viderat
quo
effunderet
animaro
sttam,
nisi ex
quo,
et
per quem,
et in
quo
creatus
erat,
ad
quem
clamaverat voce
sua,
adillum
cssefecerat
ipsam
voeemsuam: Vox
mea,inquit,
ad
Deum. Et
numquid
sinecausa? Vide
quidsequitur
:
Et attenditmihi. Verelunc libi
altendit, quandoip-
sum
quxris,
non
quando per ipsum
aliud
quxris.
Dictumest de
quibusdam
:
C(indenin(,
neceral
qui
1
SlcAm.t Mss.AtEr.
etLov.,
habemus.
*
Mss.,
animam.
AliquotMss.,
Deum.
salvos
faceret, adDominum,
necexdudiviteos
(Psal.
xvu, 42). Quare
?
Quia
voxeorumnonadDominum.
Exprimit
hoc alioloco
Scriplura,
ubi dicitde lalibus:
Dominumnon invocaverunt.Ad illum clamare non
cessaverunt;
et
la.iien Dominumnon invocaverunt.
Quidest,
Dominumnoninvocacerunt ?Dominuminse
non vocaverunt: ad cor suumDorainumnon invita-
verunt;
aDominosehabitari noluerunt. Et idco
quid
eis
contigit
? lbi
trepidaverunttimore,
abi noneratti-
tnor
(Psal. xm, S).
Ideodererum
prxsentium
amis-
sione
tremuerunt, quoniam
noncrant
pleni
illo
quem
non invocaverunt. Non
gratis amaverunt,
ut atnissis
temporalibus
rebus
possent
diccre: Sicut Domino
placuit,
ita
faclumest;
sit nomenDomini benedlclum
(J ob
i,
21). Ergo iste,
Voa:
mea,
inquif,
adDomi-
niiin,
el attenditmihi. Doceal nos
qnomodo
idfiat.
3.
[vers.3.]
ln dietribulaiionismemDeum
exquisivi.
Quis
es,
qui
hoc facis? In
dietribulationis
lu,
vide
quidexquiras.
Si carccr facit
(ribulalionem,
exire
de carcere
exquiris
: si febris facit tribulationem
,
sanitatera
exquiris
: si famesfacit
tribulationem,
sa-
turitatcm
exquiris
: si damnafaciunttribulatidnem
,
lucrum
exquiris
: si
peregrinatio
facit
tribulalionem,
civilalem lux carnis
exquiris.
Et
quid
cunclaCom-
memorem
,
aut
quando
cunctacommemorem? Vis
esse transiliens? In die
tribulationis tux Deumex-
quire
: non
per
Deumaliud
,
sed ex tribulatione
Deum;
ut ad hocDeus removeat
tribulaiionem
,
ut
securus inhxreas Deo.In die
tribulationismeaDeum
exquisivi:
non aliud
aliquid,
sedDeum
exquisivi.
Et
quomodo exquisisti
? Manibusmeis nocte corameo.
Dichoc rursus :
videaraus, intelligamus, imitemur,
si
possumus.
In dietribulationislux
quidexquisisli
?
Deum.
Quomodoexquisisti
?Matiibusmeis.
Quando
exquisisti;
Nocte. Ubi
exquisisli
?
Corameo. Et
quo
fruclu
exquisisti
? Et non sum
decepius.
Omnia
ergovideamus, fralres,
orania
considercmus,
oninia
interrogemus;
et
quid
sit tribulatio
,
in
qua
iste
Deum
exquisivit,
et
quid
sit manibus
inquirere
Deum,
et
quid
sit
nocte,
et
quid
sit coramillo : et
sequitur, quod
oranes
intelligunt,
E( non sumdece-
plus. Quid
est
enini,
Et nonsum
deceptus
? Inve-
ni
quodquxrebara.
4. Tribulatio non illa vel illa
cogitanda
est. Et-
enim
unusquisque
nondum
transiliens,
nondum
pulat
esse
tribulationem,
nisi
qux
acciderit huicvitx ex
aliquo
trisli
tempore
:at vero ilic
transiliens,
loiaro
vitam istam tribulationemsuam
repulat.
Sicenim
amat
patriamsupernam,
ut terrena
peregrinatioipsa
sit maximatribulalio.
Quomodo
enimnonsit tribu-
lalio vita
ista,
rogo
vos?
quomodo
nonsit tribulatio
,
qure
dicta est tota tentatio? Habes
scripluni
inlihro
J ob:
Numquid
nonlentatioestvila
humana
super
ler-
ram
(Id. vi,
1?
Numquid
dixit: Teutalur vitahumana
super
terram?
Ipsa
vitatenlatioest: si
ergo lenlatio,
utique
tribulalio. Inhac
igilur tribulalione,
hocest
in hac
vita,
Deum
exquisivit
isle transiliens.
Quomo-
do?
Manibus, inquit,
meis.
Quidest, manibusmeis?
Operibus
meis. Nonenini
aliquidcorporeumquxrc-
973
ENARRATIO
INPSALMUMLXXVI.
974
bat,
ut contrectando
inveniret
quod perdiderat;
ut
manibus
quxreret
nummum
,
aurura, argenlum,
ve-
stem, quidquid
taleest
quod
manibusteneri
possit.
Quanquain
ct
ipse
Dominus
nosler J esus Christus
voluitsemanibusinquiri, quando
dubitanti
discipulo
cicatricesostendit. Sed
niimquid
cumilleexclamas-
set
tangens
cicalriccsvulnerum
ejus,
Dominusmeus
et Deustneus!nonne audivit:
Quia
vidisti,credidisli;
beali
qui
nonviderunletcrediderunt
(J oan.
xx, 27-29)?
Si
ergo
illeraanibus
quxrens
Christum
,
hoc audire
meruit,
ut
opprobrium
ei fuerit ita
quxsisse;
nos
qui
beali dicli sumus
qui
nonvidimusel
credimus, quid
ergo,
adnosnon
pcrlinetmanibusquxrere?
Pertinet,
sicut dixi, operibus quxrere. Quando
hoc? Nocte.
Quid
est,
nocte? In hoc sxculo. Noxenimest ante-
quameflulgeat
dies in adventu
clarificalo Domini
noslri J esuChristi. Namvultis videre
quia
noxest ?
Nisi lucernamhic haberemus,
in tenebris
perma-
nererous.Petrus enimdicit: Et noshabemuscertio-
rem
prophelkum
sermonem,
cui bene
facitis
intenden-
tes,
velul lucernalucenti in obscuro
loco,
donecdks
tucescat,
et
lucifer
orialur incordibus
veslris
(II
Petr.
i, 19).
Venturus est
ergo
dies
post
istam
noctem;
inlerim
inhacnocte lucerna nondesit. Et hoc est
fortasse
quod
nuncfacimus: hasLitteras
exponendo,
lucernaminferiraus,
ut in hac nocte
gaudeamus.
Qux quidem
debet accensaesse
semper
indomibus
vestris. Talibusenimdicilur :
Spiritum
nolileexslin-
guere(lThets.
v, 19).
Et
tanquamexponensquid
di-
cerel,
seculus
ait, Prophetiam
nolile
spernere
: id
est,
lucernainvobis
semper
luceat. Et bxc
quidem
lux
'
iu
comparalionecujusdam
ineffabilisdiei noxdicitur.
Namipsa
vitafideliumin
coraparatione
vitx infidelium
diesest.
Quomodo
autemsil
nox,jaindiximus,
etosten-
dimusPetri
apostoli
testimonio:
qui quidero
eliamet
lucernam
nominavil,
etde
ipsalucerna
nosadmonuitut
intendamus
ei,
idest
prophelicosermoni,
donecdies
lucescat,
el
lucifer
orialurincordibusnoslris.
Quomodo
autem
jam
vitafideliumdiessit in
comparatione
vitx
impiorum,
Paulus ostendit :
Abjiciamus,inquit, ope-
ra tenebrarum
,
et induamurarmalucis
;
sicutindie
honesleambukmus
(Rom. xm, 12). Ergo
honestevi-
ventes,
in
comparatione
vilx
irapiorum,
indiesumus.
Sedistediesvitx fideliumnonsufficithuic
Idithun;
transilirevult el istum
diem,
donec veniat adillum
diem,
ubi noctistentationemnullamomninoformi-
det. Hicenim
quamvis
dies sit vila
fidelium,
lentalio
esl vitahumana
super
terram
(
J ob
vn,
1
). Nox,
et
dies: dies in
comparatione
infidelium
;
noxin com-
parationeAngelorura.
Habentenim
diemAngeliquera
nosnondumhabemus:
jam
nos habemus
quem
non
habent
infideles;
sednondum habent fideles
quem
Angeli
habent: tunc autem
habebunt,
cumerunt
xquales AngelisDei; quod
illisinresurrectione
pro-
missumest
(Matth. xxn, 50).
Inhac
ergojamdie,
et
adhuc
nocle;
noctein
coraparatione
futuri diei
quem
desideramus,
die in
comparationeprxteritx
noctis
cui renunliaviraus:inhac
ergo, inquam,
nocleDeum
1
Probxnoiae
Mss.,
noa\
requiramus
manibus nosiris.
Non"cessent
opera;
quxramusDeum,
nonsit inane
desiderium. Si invia
sumus,
sumptuserogemus,
ut
pervenirepossiraus:
manibus
quxramus
Deum.Etsi nocte
quxrimusquem
manibus
quxrimus,
non
decipimur quia
i
coram
ipsoquxrimus. Quid
est coram
ipso?
Nolilefacere
juslitiam
vesiramcoram
hominibus,
ut videamini
ab
eis;
alioqui
non habebitis mercedem
apud
Patrem vestrum. Cum
ergo
facis
eleemosynam,

ait,
manus illx sunt
quxrenles Deum,
<noii tubi-
cinare ante
te,
sicut
hypocritx faciunt;
sed sit
eleemosyna
tua in
occulto,
et Pater tuus
qui
videt
in
occulto,
reddet tibi
(Matih.
vi, 1, 2,
4), Ergo,
(Manibusmeisnoctecorameoct nonsum
deceptus.
5.
Quanta
tamen iste
Idithun
pertulerit in hac
terra,
etinhac
nocte,
et
quomodohabuerit
quodara-
modotransiliendi
necessitatem,
impingcntibus
atque
pungentibus
deorsum
tribulationibus,
utnecesse
fuerit
transilire,
intentissime
audiamus.
Negavit consolari
animamea'. Tanlumtxdium liicme
occupavit,
ut
contraomnemconsolationem
clauderetseanimaroea.
Huictali undetxdium?
Fortasse
quia
vinea
grandi-
nata
est,
aut
quia
oleanon
provenit,
aut
quia
vin
miaa
pluviaintercepla
est. Undehuictxdium?
hocexalio
psalrao. Ipsius
enimet ibi vox es
-.y
-$
diumdeiinuit
me,
a
peccaloribus
rclinquentihit
J eetni
tuam
(Psal. cxvm,
53).
Tanto
ergo
txdio de
liujus-
modi maloaffectumseiste
dicit,
ut
negaret
consolarj^
anima
ipsius. Propeabsorbuerateum
txdium,
trisii-
tiaque
eumomnino
irreparabililer
rherseral;negat
se
consolari.
Quidigitur
restabat?
6.
[
tiers.4.
]
Primo vide
undeconsoletur.
Nonne
sustinuerat
qui
simul
contrislaretur,
et non
invenc-
rat
(
Psal.
LXVIII,
21)? Quo
enirase
verterel adcon-
solationero,
quem
occupaverat
txdiumde
peccatori-
bus
relinquentibuslegem
Dei?
Quo
se verteret?
Ad
hominemDei
quemlibet?
In multis
jam
forte iste
experlus
erat
raagnaratribulationem, quo
magis
de
illorum
aliqua
delectatione
prxsumpserat'. Videntur
enim
aliquandojusti homines,
et
gaudetur
ad
eos; et
necesseest ut
gaudeatur, quoniam
charilas sine
gau-
diotalisessenon
potest:
in his
autemin
quibusga-
visusest hoino
,
si
forte
aliquid pravum
contigerit,
quomodo
sxpecontingii, quan(a
lxtitiaibi
erat,
tan-
tus mceror
accedit;
ita ut
posteajam
limeat
homo
laxarebabenas
gaudiorum,
timeatseIxtilix comroit-
tere,
ne
quanto
magis
Ixtatus
fuerat, tanto
amplius
si
aliquidcontigerit, contabescat.Percussus
ergo
scan-
dalis
abundantibus, quasi
multisvulneribus
, clausit
secontrahumanam
consolationem,
et
negavit
conso-
lari anima
ipsius.
Et unde viia? unde
respiratio
?
Memor
fui Dei,
etdekctatussum. Nonfrustra
nianus
operatx fuerant;
invenerant
magnum
consolalorem.
Non
quiescendo
memor
fui Dei,
et deleclalussum.
Prxdicandus
igitur
est
Deus, cujusiste meroorfaclus
1
Sicmeliorisnotx Mss.AtEdd.:
mgavi
consotariani-
mammeam.

pleriqueMss.,quiamagis
deillorum
atiqua
dileclione
prwsumpserat.
475
S. AUGUSTINIEPISCOPI
976
delectatus
est,
et consolatus in
quadam
tristitia,
et
quodammodo
salute
desperata
recreatus :
prxdican-
dusest Deus.
Denique,
qtiod
consolatusest
iste,
se-
culus
ait,
Garrivi. In
ipsa
consolationemeraor fa-
clusDei,
deleciattis
garrivi.
Quidest,
garrivi
? Lxta-
tus sum
,
exsultavi
Ioquendo.
Garruli enim
proprie
dicuntiir, qui
a
vulgo
verbosi
appellanlur,
accedente
lxtitia nec valentesnec volentes tacere. Factusest
istetalis. Et rursus
quid
ait? Et
defecitspiritus
meus.
7.
[
vers.5.
]
Txdio
conlabuerat,
recolendoDeum
delectalus fuerat,
rursus
garriendo
defecerat; quid
sequilur? Anticipaveruntvigilias
omnesinimici mei.
Vigilaverunt
super
meomnes inimici mei :
plus
me
vigilaverunt; vigilandoprxoccupaverunt
me. Ubi non
muscipulasponunt
? Nonne
vigilias
omnes
anticipa-
verunt' inimici mei?
Qui
sunt enimisti
inimici,
nisi
illi de
qnibus
dicit
Aposlolus
: Nonestvobiscollucta-
tioadversuscarnemet
sanguinem;
sedadversus
princi-
patus,
el
potestates,
et recloresmundi lenebrarumha-
rum,
adversus
spiritualianequiliw
incmlestibus
(Ephes.
vi, 12)
?
Ergo
adversus diabolumct
angelos ejus
inimicitiasexercemus. Rectorcseos mundi
dixit, quia
ipsi regunt
dilectores
mundi: nonenim
regunt
mun-
dum
, quasi
rectoressint cceliet
terrx;
scdmundum
peccatores
dicit. Et munduseumnon
cognovit(
J oan.
I, 10)
: lalem mundumilli
regunt, qui
non co-
gnoscit
*
Christum. Conira hos habemus inimicitias
perpetuas.
Deniquequaslibel
habeasinimiciliasad-
versus hominem,cogitas
finire;
siveilliussatisfactio-
ne,
si
ipse
te
lxsit;
sivettia,
si lu
lxsisti;
sivealter-
utrius,
si vos invicemlxsistis;
laboras satisfacere
et concordare
: cumdiabolo autem et
angelisejus
nullaconcordiaest.
Ipsi
nobisinvident
regnum
ccelo-
rnm. Mitescereomnino
erga
nosnon
possunt, quia

anlicipaveruntvigilias
omnesinimicimei. Plus illi
vigi-
laverunl
ad
decipiendum,quamego
adcuslodiendum
me:
Anlicipaveruntvigilias
omnes inimicimei.
Quo-
modoenim
non
anticipaverunt vigilias, qui ubique
scandala, ubique
muscipulas posuerunt
? Txdium
inest cordi;
metuendumest ne absorbeat tristitia:
inlxlilia metuendum
est ne
garriendo
deficiat
spiri-
tustuus :
Anticipaveruntvigilias
omnes inimicimei.
Denique
in
ipsagarrulitate,
dura
loqueris,
ct securus
loqueris
, quanta pleruroque
inveniunlur
qux
velint
tenereinimici et
reprehendere,
undevelintetiamcri-
minari el calumniari : Hoc
dixit,
illud
sensit,
hoc
locutusesl?
Quid
faciat
homo,
nisi
quod sequitur?
Contttrbatussum,
et non sumlocutus. Conturbatus
ergo,
ne in
ejus garrulitale
iniraici
anticipantes
vi-
gilias,
calumnias
quxrerent
et
invenirenl,
nonest lo-
cutus.
Nunquara
tamenistetransilienscessaret inse:
el si forte a
garrulitale
cessavil, quasubrepserat
ei
de
ipsa
locutione
placere
horainibus;
non lamen de-
slilit,
non cessavit ut conaretur et hoc
ipsum
tran-
scendere.
El
quid
dicit?
8.
[
vers.6.
] Cogilavi
dies
anltquos.
J amislevelut
1
SicraMss.Atin
Edd.,anlicipaverunt
omnes: et
apud
Lxx.
est, pantes,genere
etcasuconcordans
cum,ecltthm,
biimici.
8
Edd.,cognoscunt. Aliquot veroMss.,cognoscit.
qui vapulaverat foris,
tulit se
inlro,
insecretariosuae
mcntis
agit.
Et
quid
ibi
agat
dicat nobis :
Cogilavi
dies
anliquos.
Reneest illi. Videte
quoecogitat, rogo
vos. Intus
est, apud
se
cogitat
dies
anliquos.
Nemo
illi
dicit,
Male
dixisti;
nemoilli
dicit,
Multumlocutus
es;
nemo illi
dicit,
Perverse sensisti.Ita sit ei bene
secum,adjuvet
Deus:
cogitet
dies
antiquos,
el dicat
nobisin
ipso
inleriorecubiculosuo
quidegerit, quo
pervenerit, quid transilierit,
ubi manserit:
Cogitavi
dks
anliquos,
etannorumaternorummemor
fui.Quisunt
annixterni
?Magnacogilatio
!Videtesivult
islacogi-
latio
,
nisi
magnum
silentium. Abomni forinsecus
strepitu,
abomni rerum. humanarumtumulluintus
requiescat, qui cogitare
vult annos istos xternos.
Numquid
anni in
quibus
sumusxterni
sunt,
aut in
quibus
fuerunt
majores nostri,
aut in
quibus
futuri
sunt
posleri
nostri ? Absit ut selerni existimentur.
Quid
enimde his annis manet? Ecce
loquendo
dici-
mus,
Hoc
anno;
et
quid
tenemusde hoc
anno, prse-
ter unum diem in
quo
sumus?Naro
superiores
dies
anni
hujusjarotransierunt,
nec
tenentur;
futuri autem
nondura venerunt. In unodie
sunius,
et
dicimus,
Hoc anno : imo
dic,
Hodie
,
si
aliquid
vis
prxsens
dicere. Namde lotoanno
quidprxsens
lenes?
Quid-
qtiid
de illo
prxleritum est, jam
non
csl;
quidquid
deillofuturum
est,
nonduni est :
quomodo,
Hoc
anno?
Corrige
locutionem:
Hodie,
dic. Verum
dicis,
Hodie,jam
dicam.Rursus ethoc
attende, quod
hodie
horx matulinx
jamtransierunt,
horx futurx nondum
venerunt. Et hoc
ergocorrige
: Hachora
,
dic. Etde
ista hora
quid
tenes? Momenta
ejus quxdarajam
transierunt; qux
futurasunt nondumvenerunt. Hoc
momenlo,
dic.
Quo
momento?Dum
syllabasloquor,
si duas
syllabasdicam,
alteranon
sonat,
nisi cumilla
transierit:
ipsadenique
una
syllaba,
si duaslilteras
habeat,
nonsonat
posterior
liltera nisi
prior
abierit.
Quidergo
lenemusdebisannis! Anni isti mutabiles
sunt: anni xterni
cogilandi sunt,
anni
qui stant, qui
non venientibus et abuentibus diebus
peraguutur;
anni de
quibus
alio loco
Scriplura
dicit Deo: Tu
aulemidem
ipsees,
et anni tui non
deficient(
Psal.
ci,
28
).
Hosannosiste
transiliens,
nonin
garruli-
tale
forinsecus,
sedinsilenlio
cogitavit:
Et annorum
mternorummemor
fui.
9.
[vers.7.]
Et meditalussumnoctecumcordemeo.
Nemoilli calumniosuslendiculasverborum
requirit1,
incordesuomedilalusest. Garrkbam.Ecceest illud
garrire.
Observa
iterum,
ne deficiat
spiriius
tuus.
Non, inquit:
nonsic
garriebamquasi foris;
aliomodo
nunc.
Quomodo
nunc?
Garriebam,
et scrutabar
spiri-
tummeum.Si scrutarelur isteterram
,
ut venasauri
inveniret,
nemoeum
desipere diceret;
imo
sapien-
tem multi
dicerent, qui
velletad aurum
pervenire:
quanta
homohabet
intus,
et nonfodil?Scrutabatur
iste
spiritumsuum,
el cum
ipso spirilu
suo
loqueba-
tur,
et in
ipsa
locutione
garriebat. Seipsum
inlerro-
gabat, seipsum
examinabat,
inse
judex
erat. Et se-
1
Regius
MS.:Keenimilk calumniosas
(forte
coXumnk-
sus)
tendiculasverborum
requireret.
977 ENARRATIOIN PSALMUMLXXVI.
978
quitur
: Scrutabar
spirilum
meum.Timendumne in
ipso spiritu
suo remancat :
garrivit
enim
foris;
et
quiaanticipaveruntvigilias
omnesinimici
ejus,
inve-
nil ibi
tristitiam,
et defecil
spiritus ejus. Qui
garrie-
bal
foris,
ecce
ccepit
inlus
garrire securus,
ubi solus
in silentio
cogitat
annos xlernos : Et
perscrulabar,
inquit, spiritttm
meum.El hictimendumne in
spiritu
suo
reroaneat,
el nonsit transiliens. J aratamenme-
lius
agit quam
foris
agebat.
Transcendit
aliquid
: et
hincvideamus
quo.
Noneuimcessal iste
transilicns,
doncc veniattn
finem,
undebabet lilulumPsalrous:
Garriebam,inqtiit,
el scrutabar
spiritum
meum.
10.
[vers.8.]
El
quid
invenisti? Non in aternum
repellel
Deus.Txdiuminvcnerat inhac
vila; nusquam
fidam, niisquam
sccuramconsolalionem. Ad
quos-
cumque
homines
inlendebat,
scandalumin eis in-
vcniebat,
aut limebat.
Nusquamergo
securus. Tacere
illi malum
erat,
ne silerct a bonis:
loqui
et foris
garrire
molestum
crat,
ne
anlicipantesvigilias
omnes
inimici
ejus,
calumnias
inquirereut
in verbis
ejus.
Anguslatus
inhac vila
vehemenier,
multumdc vita
alia
cogilavil,
ubi ista non sit lentatio. Et
quando
illuc
pervenilur
?Nonenim non
constat, quia quod
hic
patimur,
iraDei esl. Diciturhoc inIsaia: Nonin
mternumvittdexinvobisero
, nequeper
omne
tempus
irascar vobis.Et dicit
quare
:
Spirilus
enima me
pro-
cedet,
et omnem
flalumego feci. Propter peccalum
paulutumquid
conlrislavi
eum,
et
percussi euin,
et
averti
(aciem
meamab
illo;
el abiit
trislis,
el ambulavit
vias suas.
Quidergo,
hxc ira Dei
semper
eril? Non
hoc invenit isle in silenlio.
Quid
enim dicil? Non
inaternum
repelkt
Deus;
et non
apponel
ultraut be-
neptaceat
ei adhuc: id
cst,
ul
beneplaceat
ei adhuc
repellere,
et in xternum
rcpellere
non
apponet.
Necesseest ut revocetadse servos
suos,
necesseest
ul
recipial fugitivos
redeunles ad
Dominum,
necesse
est ut exaudial vocem
corapeditorum
: Non inater-
num
repellel
Deus
;et
non
apponet
ultraut
beneplaceat
ei adhuc.
11.
[vers.9, 10.]
Autin
finem
misericordiam
l
absci-
del a
generatione
in
generationem?
aut o6lit)iscelur
misereriDeus?In
le,
a
le,
inaltcrumnullaest miseri-
cordia,
nisi eamlibi Deusdonet: et
ipse
Deusobli-
viscetur misericordiam?Rivuscurril: fons
ipsc
sic-
cabilur? Aut obliviscelurmisereriDeus?uutconlinebil
iniramiserationessuas? id
est,
sic
irascelur,
ut non
inisereatur? Facilius ille iram
quam
misericordiam
conlinebit. Hoc et
per
Isaiamdixcrat: Noninater-
nuni vindexinvobis
ero, nequeper
omne
lempus
irascar
vobis.Hocet
posteaquara
dixit,
A6ii(
(risfis,
et ambu-
lavit vias suas.
Vias, inquit, ejusvidi,
etsanaii eum
(Isai.
LVII,16-18).
Hocubi
cogtiovil
istc,
transcendit
et se deleclatusin
Deo,
ut ubi
esset,
ct in
ejus ope-
ribus
magis garrirel;
nonin
spiritu suo,
non ineo
qitoderat,
sedineoa
quo
factus erat. Et hinc
ergo
tiansilienstranscendit. Videte transilientem
,
videle
1
Edd.,
miserkordicnn tttam: et ia
snbscquenli
versieu-
lo,
inira sua.At raclioresMss.
juxta
LXXiion
adduut,
sutiin,itec,
ttia.
si remaneat alicubi
quousqueperveniat
adDeum.
12.
[uers.11.]
Et dixi. J am
seipsumtransiliens,
quid
dixit? Nunc
cwpi:
cumexcessissemet me. Nunc
cwpi.
Hic
jam
nullum
periculum
est : nam et in
meipso remanere, periculum
fuit. Et dixi: Nunc
cmpi;
hmcest immutaliodextera Excelsi. Modome
ccepit
mutare
Excelsus;
modo
coepialiquid,
ubi se-
curus
siro,
modointravi
aliquam
aulaml
gaudiorum,
ubi nullustimealur
inimicus,
modo
ccepi
esse inea
regione,
ubi non
anticipent vigilias
omnes inimici
mei: Nunc
capi;
hac est immulaliodexleraExcelsi.

13.
[uers. 12.]
J tfemor
fui operum
Domini. J ara
videte illum
spatiari
in
operibus
Domini.Garriebat
enim
foris,
et constristatus indedefecit
spiritus ejus:
garrivit
intuscumcorde
suo,
et cum
spiritusuo,
et
perscrutalus
eumdem
spiritum suura,
memor fuit
annorumxternorum
,
memor fuit misericordix Do-
mini, quia
non
repellet
Dorainusin
xternura;
et
coepitjam
in
ejus operibus
securus
gaudere,
securus
exsultare. Audiamus
jamopera ipsa,
et exsultemus
et nos: sedaffectibusetiamnos
transiliamus,
nec ad
temporalia gaudeamus.
Hebemusenimet nos cubile
nostrum.
Quare
non illuc intramus?
quare
non in
silentio
agimus?quare
non
spirituro
noslrum
perscru-
tamur?
quare
annosxlernos non
cogitamns? quare
in
operibus
Dei nonlxlamur? Sic nunc
audiamus,
et
ipso
dicenle
delectemur,
ut etiamcumhinc
abieriraus,
faciamus
quod ipso loquente faciebamus;
si lamen
facimus
cceplumipsiusquod
dixit: Nunc
cmpi.
Gau-
dere in
operibusDei,
est oblivisciet
te,
si
poles
illo
solodeleclari.
Quid
enimmeliusillo?Non
vides,
quia
cumad te
redis,
in deteriorem redis? Memor
fui
operum
Domini:
quia
memorero abiniliomirabilium
tuorum.
14.
[vers. 13.]
Et meditaborin omnibus
operibu
tuis,
et in
affectionibus
tuis
garriam.
Ecce tertium
garrire.
Garrivit
foris, quando defecit;
garrivit
in
spiritu
suo
intus, quando profecit; garrivit
in
operi-
bus
Dei, quandopervenit quo profecit.
Et in
affectto-
nibus tuis
garriam
: non in affectionibusmeis.
Quis
vivit sineaffectionibus? Et
pulatis, fratres, quiaqui
Deum
liment,
Deum
colunt,
Deum
diligunl,
nullas
habent affectiones?
Vere,
boc
putabis,
et
putare
au-'
debis, quod
afleclioneshabeat
tabula, Iheatrura,
ve-'
natio, aucupium,piscatus,
et nonhabeant
opera
Dei?
et non babeat meditatio Dei interiores affectiones
quasdamsuas,
curo
inspicitur mundus,
et
ponilur
ante oculos
spectaculum
naturx
rerum,
et in bis
quxritur artifex,
et invenitur
nusquamdisplicens,
et
super
omnia
placens
?
15.
[vers.14.] Deu$,
in Sancto via lua.
Inspicit
jamopera
misericordix Dei circa
nos,
cxhis
garrit,
ct in his affeclionibusexsultat. Primo inde
ccepit,
ln Sancloviatua.
Qux
viatuain Sancto?
Egosum,
inquit,
t'ia, veritas,
el vila
(J oan. xiv, 6).
Redite
ergo,
homines,
abaffectionibusvestris.
Quo
ilis?
quocur-
ritis
?
quo
nonsoluma
Deo,
sedetiamavobis
fugitis?
Redite, prxvaricatorcs,
ad cor
(Isai. XLVI,8),
scru-
11'robxnolceMss
,
aurain.
979
S. AUGUSTINIEPISCOPI
980
tamini
spiritum
vestrum,
recolitc annos
xternos,
Invenite
misericordiamDei circa
vos,
atlendile
opera
misericordix
ejus
: Insanctovia
ejus.
Filii
hominum,
usquequograves
corde?
qtiidquxritis
inaffectionibus
vestris?
ulquid diligilis
vanilatem,
et
quxritis
men-
dacium? Et scitote
quoniam magnificavit
Dorainus
Sanctumsuum
(Psal.
iv, 3, 4):
In Sanctoviatua. Ad
ipsura ergo
atlendamus,
Christumatlendamus;
ibi
via
ejus
':
Deus,
in Sancloviatua.
QuisDeusmagnus,
sicut Deus nosler? Habent
gentes
affectiones circa
deos
suos,
idola
adorant;
oculos
habent,
et nonvi-
dent;
aures habent,
et non
audiunt; pedes habent,
et non ambulant
(Psat.
cxm, 5-7). Quid
ambulasad
deum
qui
nonambulat?
Non, inquir,
eacolo.Et
quid
Colis?Numen
quod
ibi est? Ccrtehoc colis
quod
alibi
dictumest:
Quoniam
dii
gentium
dmmonia
(Psal, xcv,
5).
Aut idola
colis,
aut dxmonia. Necidola,
nec dx-
monia, inquit.
Et
quid
colis?
Stellas, solem, lunam,
ista ccelestia.
Quanlo
melius
qui
fecit,
et
terrena,
et
coelestia! Quis
Deus
inagnus
skut Deusnoster?
16.
[vers. 15.]
Tn esDeus
qui facis
mirabiliasolut.
Tu vere
magnus
Deus,
faciensroirabiliain
corpore,
Inanima,
solus faciens. Audierunt
surdi,
vidertmt
cseci,
convaluerunt
languidi,
surrexerunt
mortui,
constricti
sunt
paralylici.
Sed miracula istatunc in
corporibus
: videamus in anima. Sobrii
sunt, paulo
ante ebriosi;
fideles
sunt, paulo
ante adoratoressi-
luulacrorum;
res suasdonant
pauperibus, qui
alienas
ante
rapiebant:
Quis
Deus
magnus,
ticutDeut noster?
Tu esDeus
qui facis
mirabiliasolus. Fecit et
Moyses,
sed non
sqlus:
fecit ct
Elias,
fecit et
Elisxus,
fece-
runt et
Aposloli;
sednulluseorumsolus. Illi utface-
rent,
tucumeis;
tu
quando
fecisti,
illi non lecum.
Nonenimtecum
fuerunt cum
fecisti, quando
et
ipsos
tu fecisti.TuesDeus
qui facis
mirabiliasolus.
Quomodo
solus?
Numquid
forlo
Paier,
et non Filius?aut Fi-
lius,
et non Pater?
Imo
Pater,
et
Filius,
et
Spiritus
sanclus. TuesDeus
qui (acis
mirabiliasotus.Nonenim
tres
dii,
sed unus Deus facitmirabilia
solus,
et in
ipso
transiliente. Namut eliamtransiliret,
et adista
pcrvenirct,
miraculuraDei fuit:
quando
intus
garrivit
cum
spiritu
suo,
ut transiliret et
ipsum spiritum
suum,
et in Dei
operibus
delectaretur, ipse
ibi fecit
lnirabilia. Sed
quid
fecit Deus? Notam
fecisti
in
po-
pulis
virlulemtuam. Inde
congregatio
ista, Asaph
transiliens
, quia
notam ferit in
populis
virtulem
suam. Quam
virtutemsuam notani fecit in
populis?
Nos autem
prwdicamus
Christum
crucifixum
: J udais
quidem
scandalum,
Genlibusautem
stuttitiam; ipsis
autemvocatisJ ttdais,
et
Gracis,
ChrislutnDei Virlu-
tem,
eiDei
Sapientiam(I
Cor.
i, 23, 24).
Si
ergo
Vir-
tus Dei Chrislus,
notum fecit Christumin
populis.
Anet hocnondum
agnoscimus
? et ila
desipimus,
ita
infra
jacemus,
itanihil transilimus,
ut hoc non vi-
deamus? Nofam
fecisti
in
populisvirtutem
tuam.
17.
[rers. 16.]
Redemisliinbracltiotuo
populum
luum.
Bracltio
luo: hoc est
virtutetua. Et brachiumDomini
1
Sic
plerique
Mss.Alii
quidam:
Ad
ipsumerqo
redea-
mus, ehrislum,
eic. AtEdil.:Ad
ipsumergo
attendamus
christum,
atlendamusibi viam
ejtts.
cui revelatumest
(I
sai.
LIIT, 1)?
Hedemisfi mbrachiotuo
populumtuum,filiosIsrael,
et
J oseph. Quomodo
quasi
duos
populos,filiosIsrael,
et
J oseph?
Nonnelijii J o-
seph
infiliis Israel? Ita
plane.
Hoc
scimus,
hoc
legi-
mus,
hoc
Scriptura clamat,
hoc verilas
indicat,
quoniamIsrael,
idem
qui J acob,
habuitfiliosduode-
cim,
inter
quos
unus erat
J oscph;
et ex duodecim
filiis Israel
quotquot
nati
sunt,
ad
populum
Israel
pertinent. Quoraodoergo
ait : Filioslsrael
etJ oseph?
Nescio
quid
hic
distinguendum
admonuit. Perscrute-
mur
spiritum
nostrum
ijbrlassis
ibi
aliquidl posuit
Deus,
quem
debemus et nocte
quxrere
manibus
nostris,
ut non
decipiamur;
forte inveniemus et nos
inhac distinclione
filiosIsrael,
et
J oseph.
Per
J oseph
aliura
populum intelligi voluit;
Gentium
populum
intelligi
voluit.
Quaregenliumpopuluroper J oseph?
Quia J oseph
venditus est in
jEgyplum
a fratribus
suis
(Gen.xxxvn, 28).
Ille
J oseph
cui fratres invide-
runt,
et eumin
^Egyptumvendiderunt,
venditusin
^Egyplum, laboravit,
bumiliatus
est; agnitus,
exal-
tatus, floruit, imperavit.
Et hisomnibus
quidsignifi-
cavit?
Quid,
nisi Christuma fratribus
venditum,
ejectum
de lerra
sua, tanquam
in
jEgyptum
Gen-
tium? Ibi
primo bumilialum, quando perseculiones
martyres patiebantur
: nunc
exaltatum,
sicut vide-
mus; quoniamimpletuin
est in
eo,
Adorabunteum
omnes
reges
terra;
omnes
gentes
servknt illi
(Psal.
LXXI,11). Ergo J osephpopulus
ex
Gentibus;
Israel
vero
populus
cx
gente
Hebrxorum. Redemit
popu-
lumsuum
Deus, filios
lsrael et
J oseph.
Per
quid
?Per
lapidem angularem,
in
quo
duo
parietes copulali
sunt.
(Ephes.n, 14).
18.
[vers. 17.]
Et
exsequitur quomodo
: Viderunt
teaquw,
Deus.
Quid
sunt
aqua.'Populi. Qttx
sunt
istx
agua?;
dictumest in
Apocalypsi; responsumest,
Populi
: ibi invenimus
apertissime aquas
in
ligura
positas populorum(Apoc.xvn, 15). Supra
autemdi-
xerat : Notam
fecisti
in
populis
virlutemluain. Merito
ergo,
Viderunt le
aquw, Deus;
viderunt te
aqua,
et
timuerunt. Ideo mulatx
sunt, quia
timuerunt. Vide-
runt te
aqua, Deus,
et
timuerunt,
el conlurbalasunt
abyssi.Qux
sunt
abyssi?
Alliludines
aquarum. Quis
non lurbatur in
populis,
cum conscientia
pulsatur?
Quxris
altitudinem
maris, quid profundius
huroana
conscienlia?lsta
profunditas
turbata
est, quando
in
brachio suoredemit
populum
suuraDeus.
Quomodo
turbatx sunt
abyssi
?
Quando
omnesconscienliassuas
confitendofuderunl : Et lurbatasunl
abyssi.
19.
[tiers.18.]
Multiludosonitus
aquarum.
In Iaudi-
bus
Dei,
inconfessionibus
peccatorum,
in
hymnis
et
canticis,
in
orationibus,
mulliludosonilus
aquarum.
Vocemdederunt nubes. Inde iste sonitus
aqtiarum,
inde
abyssorum perlurbatio, quia
tiocenidederunt
nubes.
Qttx
nubes? Prxdicatores verbi verilalis.
Qux
nubes? De
quibus
minalur cuidamvinex
Deus,
qux pro
uvafecit
spinas,
et dicit: Mandabonubibus
meisne
pluantsuper
eamimbrem
(Isai, v, 6). Denique
Apostoli relinquentesJ udxos,
ierunt ad Gcnles: iu
1
sicMSS. At
Edd.,aliquem.
981
ENARRATIOIN PSALMUMLXXVII.
982
omnibus
genlibns
vocemdederunt
nubes; prxdicando
Chrislum,
tiocemdederunt
nubes.
20.
[rers. 19.]
Etenim
sagitta
tuw
pertransierunt.
Easdem
vocesnubium
rursus
sagittas
dixit. Verba
cnim
Evangelistarum
sagiltx
fuerunt. Similitudines
enimsunt. Nam
proprie
nec
sagilla
esl
pluvia,
nec
pluvia sagilta;
at vero verbumDei,
et
sagitta est,
quia perculit,
et
pluvia, quia rigat.
Nemo
ergojam
rairetur
abyssorum
conturbationem, quando sagitta
Uia
pertranskrunt.
Quidest, pertranskrunt
?Nonin
auribusreraanserunt,
sed corda transfixerunt. Vox
toniirui
luiin rota.
Quid
est hoc?
quomodo
inlelle-
cturi sumus?
Adjuvet
Dominus.Voxtonilruilui inrota.
Solebaraus
pueri
suspicari,
cumaudireraus tonitrua
de
ccelo,qnasi
vehiculadestabulo
processisse
: ha-
bcnl enim tonitrua
quaradam
concussionero
similem
vehiculis.
Numquid
ad isla
puerilia
redituri
sumus,
ut
intelligamus,
Voxlonitrui lui in
rota;
quasi aliqua
vebicula habcat Deusin
nubibus,
el transitus vehi-
culorumillum
slrepitum
concitet? Absit. Hoc
pue-
rile
est, vanum, nugatorium.
Quid
cst
ergo,
Voxloni-
trui tui inrola? Volviiurvox
tua.Neque
hoc
intelligo.
Quid
faciemus?
Inlerrogamus ipsumIdithun,
neforte
ipse
exponat quod
dixit :
Vox, inquit,
(oniirui tui in
rota. Non
intclligo
: audiam
quid
dicis:
Apparuerunt
fulgura
tuaorbi terrarum.Dic
ergo
: nonintellexeram.
Orbisterrarum
est rota : nam circuittis orbisterra-
rum,
merito et orbis
dicitur;
unde brevis etiam
rotella,
orbiculus
appellatur.
Voxtonitruilui inrota:
apparuerunt
fulgura
tua orbi terraram. Nubesillx in
rota circumierunt
orbem
lerrarum;
circumierunt to-
nando et coruscando,
abyssum
commoverunt, prx-
ceptis
tonuerunt,
miraculiscoruscaverunt: inomnera
enim
lerram exiit sonus
eorum,
et in fines orbis
terrx verba eornm
(Psal.
xvnr, 5).
Commota
est,
et
contremebunda
facla
est terra: id
est,
omnes
qui
ha-
bitant
interra. Per similitudinem autem
ipsa
terra
est.
Quare?Quiagentes
omnes marisnominenuncu-
pantur,
quod
vila humana
amara
est,
et
procellis
ac
lempesiatibus
subdila. J am illud si
altendas, quod
homines
se
tanquam pisces devorant,
cum
major
minorem
absorbei:
est
ergo
hoc
mare';
illucEvan

gelistx
ieruht.
21.
[vers.20.]
In mari estviattia. J amduduminSan-
ctovia
lua,
modoinmari estvia
lua,quiaipse
Sanctus
in
mari,
etmeritoeliam
superaquas
marisambulavit
(Matth.
xiv,
25
).
In mari estvialua: id est inGenli-
bus
prxdicatur
Christus tuus. Inalio
quippepsalmo
itadicitur : Deusmisereatur
noslri,-ctbenedicatnos;
it-
luminetvultumsuum
supernos,
ut
cognoscamus
interra
viamtuam. Ubi
in terra? Inomnibus
gentibus
salutare
tuum
[Psal.
LXVI,2,3):
hoc
est,
ln mari estvialua. Et
'
semitalua in
aquis
multis: hoc
est,
in
popnlis
mullis.
Et
vestigia
lua non
cognoscentur.
Nescio
quos leligit,
etmirum
nisi et
ipsos
J udxos.
Eccejam
sic
propalata
3
est GentibusmisericordiaChristi,
ut in mari sil via
1
Mss.,
orbkulaidestorbkulus
appeltatur.
s
Sic
aliquot
Mss.
Quidani
vero: Itwcest
erqoterra,
lioc
mare.
.
Edd.,
hoces(
ergo
Itocmare.
3
SicMss. Edd.
vero,phlata.
tua,
etsemitatua in
aquismultis;
et
vestigia
tuanonco-
gnoscentur.Unde,
a
quibus
non
cognoscentur,
nisi ab
his
qui
adhucdicunt : Nondumvenit
Christus?
Quare
dicunt: NondumvenitChristus?
Quianoudum
agno-
scunt
super
mare ambulantem.
22.
[tiers.21.]
Deduxisli sicut oves
ptebemluam,
in
manu
Moysi
et
Aqron.
Quare
hoc
addiderit,
indagare
aliquantum
difficileest.
Adjuvate
ergo
nos
intentione
vestra, quiapost ipsos
duosversus frais
erit, etPsal-
mi,
et
sermonis;
ne forlecum
aliquid
restare
arbj-
tramini,
timorelaborisminus ad
prxsens attendatis.
Curo
dixisset,
In mari est via
tua, quod
intelligimus,
in
gentibus;
e(semitatuain
aquismutlis,quod
intelli-
gimus,
in
populismullis,
adjunxit:
Etvestigia
tua non
agnoscentur.
Et
quxrebamusaquibus
non
agnosceren-
lur;
et
subjecit conlinuo,
Deduxisti sicutoves
plebem
tuam,
in manu
Moysi
etAaron: id
est,
abista
plebetya
qux
deductaest in manu
Moysi
et
Aaron,-vesligiatua
non
cogiioscentur.Quareergopositumest,nisi incre-
pandi
et
exprobrandi causa,
In mari estvialua?Unde
inmari esl via
tua,
nisi
quia
exclusa est a terra
lua?
Expulerunt Chrislum,
noluerunt cssesuum
Salvato-
rem
xgri
*
ille aulem
coepit
essein
Genlibus,
et in
omnibus
gentibus,
in roultis
populis.
Salvx factae
sunt etiam
reliquix populi
illius. Remansit
foris in-
grata mullitudo,
et claudicansJ acobfemoris
lalitudo
(Gen. XXXII, 31).
Latitudo enimfemoris
intelligitur
*
inmultitudine
generis,
etfactaest in
majori parte
Is-
raelitarumturba
quxdara
variaet
insipiens, qux
non
agnosceret vestigia
Christi in
aquis.
Deduxisti
ticut
oves
plebemtuam,
et non te
cognoverunt.
Tanta
cuui
illisbonafecisti! raare
divisisti,
inter
aquas pcr
ari-
dam
irajecisti, persequenles
iniraicos fluctibus
ope-
ruisli,
in deserlo
egentibus
manna
pluisti, deduceus
eosin manu
Moysi
et
Aaron;
et
expulerunt
tea
se,
ut in mari esset via
tua,
et
vestigia
luanon
cogno-
scerent.
IN PSALMUM LXXVII
ENARRATIO
(a).
>
i.
[vers. 1.]
Psalmus iste eacontinet
qure
inveteri
populo
actanarrantur : recentior autemel
posterior
populus
admonelurut caveat nesit
ingratus
beneficiis
Dei, ejusque
in se
provocet
iracundiam
cujus
obe-
dienter et fideliterdebet
susciperegratiam
: iVe
fiant,
inquit,
sicut
palres
eorum
generatioprava
el
amaricans;
generatioqum
cor nondirexit
suum,
el nonest creditus
cumDeo
spiritusejus.
Hxc est
igiturpsalmi hujus
in-
tenlio,
hxc
ulilitas,
hic uberrimus fructus. Sedcum
omniavideantur
perspicua
et
aperta
dici
atque
nar-
rari, primitus
raovet
atqne
intentosfacit titulus
ejus.
Neque
enimfrustra
inscribitur,
Intetlectus
Asaph;
ni-
si
quia
fortassenon
quodsuperficiessonat,
sed inle-
rius
aliquid
intelligentem quxrunt
ista lectorem.
Deinde narraturus et commemoraturushxc
omnia,
1
F.dd., inlelligttorria
in,
ete.
Abest,via,
aMss.
{j)
DictataannoChristi
iia,ex epist.169,adEvodium,n.
1.
983
S. AUGUSTINIEPISCOPI
984
qux
videntur
auditore
quamexpositorepolius
indi-
gere, Aperiam,
inquit,
in
parabolis
os
meum, eloquar
proposiliones
abinilio.
Quis
nonhic desomnoexcite-
/
tur?
Quis
audeatvelut manifestas
legendopercurrere
\ parabolas
et
propositiones,
qux
nominibussuisindi-
I cant altius se
perscrutari oportere
?Parabola
quippe
alicujus
rei simililudinem
prx
se
gerit; quod
licetsit
'
vocabulum
grxcura, jara
tamen
pro
latino
usurpatur.
Et notumest
quod
in
parabolis, qux
dicuntur rerura
similitudines
rebus de
quibus agitur comparanlur.
Propositiones
autem
quaegrxce appellanlur npo6l>s-
fuxTa,quaestiones
sunt,
habentes
aliquid quod dispu-
tatione
solvendumsit.
Quisergoparabolas
et
proposi-
sitionestransitorie
legat? quis
nonhisauditis
vigilan-
tiamentis intendat,
ut adearumfructum
intelligendo
perveniat
?
3.
Attendite, inquit, populusmeus, legem
tneam.
Quem
hic credamus
loqui
nisi Deum?
Ipse
enimIe-
gem
dedit
populo
suo, quem
liberatum ex
^gypto
congregavit, qux congregatio proprieSynagoga
nun-
cupatur, quod inierpretatur Asaph.
Utrum
ergo
ita
dictum
est,
Inteltectus
Asaph, quodipseAsaph
intel-
lexerit;
an
iigurateintelligendum,quod
eadem
Syna-
goga,
hoc
est,
idem
populus
intellexerit,
cui
dicitur,
Attendite, poputus
meus, tegem
meam?
Quid
est
ergo
quod
eumdem
populum
per prophetamincrepat,
di-
cens
: Israel aulemmerion
agnovit,
el
poputus
meus
noninlellexit
(Isai.
i, 3)?
Sed
profecto
erant etiamin
illo
populoqui intelligerent,
habentesfidem
qux post-
earevelataest non ad
Legis
litteram,
sedad
gratiam
Spiritus pertinentem'.
Non enimsine
ipsa
fidefue-
rrait, qui ejus
inChrislofuturamrevelationem
prxvi-
dereet
prxnuntiare
potuerunt;
cumet illaveterasa-
cramenta, significanlia
fuerint futurorum. An soli
Prophelx
habebant hanc
fidem,
nonet
populus
?Imo
ireroetiam
qui Prophetas
fideliter
audiebant,
eadem
adjuvabanlur gratia,
ut
intelligerentquod
audiebant.
Sed
ulique
sacramcnlum
regni
ccelorumvelabatur in
Veleri Testamento, quodplenitudinetemporis
revela-
retur inNovo.
<Noloenimvos>ait
Apostolus,
i
igno-
rare, fralres, quiapalres
noslri omnessubnubefue-
runt,
et omncs
per
raare
transierunt,
el omnes
per
Moysenbaplizali
sunt in nubeet in
mari,
et omnes
eumdemcibum
spiritualem
manducaverunt,
et omnes
eumdem
potumspirilualem
biberunt: bibebant enim
de
spirituali consequente
eos
pelra; pelra
autemcrat
Christus. >Idem
itaque
in
mysterio
cibus et
potus
illorumqui
noster;
sed
significationeidem,
non
spe-
cie
; quia
idem
ipse
Christusillisin
petra figuratus,
nobis in carne manifestalus.
( Sed
non,
>
inquii,
in omnibusillis
beneplacilum
est Deo
(I
Cor.
x, 1-5).
Oranes>
quidem
( eumdemcibum
spiritualem
man-
ducaverunt, eleumderapolumspiritualem biberunt,
>
ld
est, spirituale aliquid significantem;
<sednon in
omnibus illis
beneplacimm
est Deo. >Cum
dicit,
<Nonin
omnibus,
>erant
ergo
ibi
aliqui
in
quibus
beneplacitum
est
Deo;
et cumessent omniacommu-
nia.
sacramenta,
noncommuniseral omnibus
gratia,
1
Reg.Ms.,pertinentes.
qux
sacramenlorumvirtusest. Sicut et nunc
jam
re-
velatafide
qux
tunc
velabatur,
omnibusin
nomine
Palris,
et
Filii,
el
Spirilus
sancti
baptizatis(Matth.
xxviu,
19),
communeest lavacrum
regenerationis;
sed
ipsagraliacujusipsa
sunt
Sacramenla, qua
mem-
bra
corporis
Christi cumsuo
capiteregeneratasunl,
noncommunisest omnibus. Namet hxrelici
habent
eumdem
Raplismum,
et falsi fralres in
communione
catbolici nominis.
Ergo
et hic rectedicitur: Sednon
inomnibusillis
beneplacilum
esl Deo.
3.
Neque
tunc
tamen, neque
nunc
infruclijosaest
voxdicentis :
Altendile,poputut meus, tegem
meam.
Qux
loculio nota est in omnibus
litteris,
quod
non
ait, Altende; sed,
Altendiie.Ex multisenim
populus
conslat; quibus
multis
quod sequitur pluraliter
dici-
tur: Inclinate auremvettraminverbaorismei.
Quod
est, Attendite;
hoc
est,
Inclinate aurem veslram: et
quod
illic
ait, legem
meam;
hoc ait
hic,
verbaoristnei.
Ille
namquepie
attendit
legem
Deiel verbaoris
ejus,
cujus
aureminclinat
humiliias;
non
cujuserigit
cer-
vicem
superbia. Quod
enim
infunditur,
concavo hu-
militatis
excipitur,
eminentialumoris
expellitur.
Un-
de alio loco:
Inclina,
inquit,
aurem
luam,
et
excipe
verbainlelleclus
(Prov. xxn, 17).
Saiis
itaquc
admo-
nili sumus eliam istum
psalmumhujus
intellectus
Asaph(quiagenilivo
casu in tilulo
positumest,
lui-
jus
intellectus; non,
hic
intellectus)
inclinalaaure
suscipere,
idesl humili
pielate. Nec,
ipsiusAsaph
di-
ctum
esl; sed, ipsi Asaph
:
quodgrxco
aniculo
ap-
parel,
et in
quibusdam
latinis codicibus
invenitur.
Verba
igilur
istainlellectus
sunt,
id
est,
inielligentix
sunt
qux
dataesl
ipsi Asiph; quod
nonuni
homini,
sedmelius
accipirouscongregalioni populi Dei,
unde
iiequaquam
nosalienaredebemus.
Quamvis
enim
pro-
prie dicatur,
Synagoga J udxorum,
Ecclesia vcro
Chrislianorum;
quia congregatio magis pecorum,
convocatiovero
magis
hominum
intelligi
solel: tamen
et illamdictaminvenimus
Ecclesiam,
etnobisforlasso
potius
convenit
dicere,
Salva
nos,
DomineDeus
nosler,
et
congrega
nosde
nalionibus,
ul
confileamur
nomini
sanctotuo
(Psal.
cv,
47). Nequededignari
nos
oportei,
imo
gratias
ineffabiles
agere, quod
sumusovesma-
nuum
ejus, quasprxvidebat
curo
diceret,
Habeoalias
oves
qux
non sunl deboc
ovili;
oportet
meet
ipsas
adducere,
ut sit unus
grex
ct unus
pastor (J oan. x,
16): jungendo
scilicetfidelem
populum
Gentiliumfi

deli
populo Israelitarum,
de
quibus prius dixerat,
Non summissus nisi ad oves
qua perierunt
domus
Israel
(Matih. xv, 24)'.
Namet
congregabuntur
ante
eum omnes
gentes,
et
scparabit
eos sicut
pastor
oves ab hxdis
(Id.
xxv,
32
).
Sic
igitur
audia-
mus
quod
dictum
est, Attendile,
populusmeus, legem
meam,
inclinateauremvestramin verbaoris
mei,
non
lanquamJ udxis,
sed
polius tanquamnobis,
vel
certe tametiamnobisisladicanlur. Cumcniradixis-
sel
Aposlolus,
Sednonin omnibusillis
beneplacilutn
est
Deo,
itaostendensfuisseibi eliamillos in
quibus
:
beneplacituro
est
Deo;
contiouo
subjecit,
<
Prostrati
enimsunt in deserto : >
deinde
adjupxit,
Hxc au-
ENARRATIOJ N
PSALMUMLXXVH.
m
tem
figurae
nostrx factx
sunt,
ut nonsimus
concupi-
gcentesmala,
sicutet illi
concupierunt: neque
idolis
servienles,
sicut
quidameorum;
sicut
scriptumest,
Sedit
populus
manducare et
bibere,
et surrexcrunt
ludere.
Neque
fornicemUr,
sicut
quidam
eorumfomi-
cati
sunt,
et ceciderunt unadie
viginli
et Iria raillia.
Neque
tcntemusChrislum,
sicut
quidam
eoruratenta-
verunt,
et a
serpentibusperierunt. Neqtte
murmura-
vcritis,
sicut
quidam
eorum
murmuraverunl,
el
per-
ierunl abexterminalore. Omniaautemhxc in
figura
I
contingebant
illis:
scripta
autemsunt ad
correplio-
nem
nostram,
in
quos
finissxculorumobvenil>
(I
Cor.
x,
5-11).
Nobis
ergo polius
ista cantatasunt. Unde
inboc
psalmo
inler cxtera diclumcst: Ut
cognoscat
generatioallera,filii qui
nascenturet
exsurgent.
Porrosi
ille interilusa
serpcnlibus,
et ab exlerroinatoreilla
perdilio,
et
gladii
trucidatio,figurxfuerunt,
sicutevi-
denterdicit
Apostolus,
cumillaomnia
conligisse
ma-
nifeslum
sit;
nonenim
ail,
In
figura
dicebantur, vel,
In
figurascripta
sunt; sed,
In
figura, inquit,
contin-
gebant
illis:
quantomajorediligenliapietatis
cavendx
sunt
pcenxquarumfigurx
illx fuerunl! Procul dubio
quippe,
sicut inbonis rebus multo
amplius
boni est
ineo
quodper figuramsignificatur,quam
in
ipsa
fi-
gura
;
ila el in malis
longeutiquepejora
sunt
qttx
significanturfiguris,
cumtantamalasint etiam
signi-
ficantes
figurx.
Nam sicut terra
promissionis, quo
ille
populusducebatur,
in
comparationeregni
coslorum
nihil
est, quo
christianus
populus
ducitur : itaet
poe-
nx illx
qux figurxfuerunt,
cumtamsint
atroces,
in
comparationepcenarumquas significant
nihil sunt.
Quas
autem
figuras
dixit
Aposlolus,
eas dicit isle
psalmus, quantum
exislimare
possumus,paraboias
et
propositiones
: nonineohabcntes
finem,quod
conli-
gerunt;
sedineis rebus ad
quas
rationabili
compa-
rationercferuntur. Attendamus
ergo legem
Dei,po-
pulus ejus,
et inclinemus
aurem nostramin verba
oris
ejus.
4.
[vers.2.] Aperiam,inquit,
in
parabolis
osmeum
;
eloquarproposiliones
abinitio.A
quo
initio
dicat,
saiis
apparel
in
consequentibus.
Nonenimex
quo
factum
est ccelumet
terra,
vel ex
quo
creatumest in
primo
homine
genus
humanum
;
sedex
quopopuli congre-
gaiioqux
adductaestex
iEgypto:
ut sensus
pertineat
ad
Asapb, quod interpretatur Congregatio.
Sed oti-
nam
qui
dixit,
Aperiam
in
parabolis
os
meum,
etiam
intellectumnostrumineas
aperiredignetur!
Si enim
sicut ossuura
aperuit
in
parabolis,
ita
aperiret
etiam
ipsasparabolas;
et sicut
eloquiturpropositiones,
ita
eloqueretur
et earum
expositiones;
nonhic xstuare-
mus: nuncveroilaobtectaet clausa sunt
omnia,
ut
etiamsi ad
aliquid ipso adjuvante,
unde salubriler
pascamurpervenircpossimus,
insudoretamenvullus
noslri edamus
panero(Gen.
m, 19);
et
poenaro
defini-
tionis
antiqux,
non
corporis lantum,
sedet cordis
1
tabore
pendamus.
Dicat
ergo,
et audiamus
parabolas
et
propositiones.
5.
[vers,3.]
Quanla audivimus,
et
cognovimusea~,
et
patret
nostrinarraveruni nobis. Dominus
superius
-
Ioquebatur.
Nam
cujus
alteriusverbacredenda
sunt,
Atlendite,populusmeus, legem
meam?
Quid
est
crgo
quod
nimc
repente
homo
loquilur?
J amenim
hominis
verba
sunt, Quantaaudivimus,
el
cognovimusea,
et
patres
noslri
narraveruntnobis.Nimirum
jam
Deus ex
hominisministerio
locuturus,
sicutait
Aposlolus,
An
vuttis
experimentum
accipereejusqui
in me
loquitur
Christus(\\Cor.xm,3)?
ex
persona
sua
primum
verba
fieri
voluit, neverba
ejusloquenshomo,
contemne-
retor ut bomo. Itaenimse habent
locutiones
Dei,
quie
nobis
insinuantur
per
sensum
corporis
nostri.
Creaturamsubditam
opere
invisibiliCreator
movet;
non
ejus
substanliain
aliquidcorporale
et
temporale
converlitur,
ut
corporalibus
et
temporalibussignis,
siveadoculos siveadaures
pertinentibus,
quantum
capere
bomines
jvossunt,
suamfaciat
innolescerevo-
luntatem. Si enim
angelus
uti
potest xthere, acre,
nube, igne,
et alia
qualibel
naturavel
speciecorpo-
rali;
et
homovultu,
lingua, manu, calamo, litteris,
aliisve
significantibus
rebusadsux mentisindicanda
secreta
; postremo
cum homo
sil,
nuntios homines
miltit,
et dicil
alii, Vade,
et
vadit;
et
alii, Veni,
et
venit;
et servo
suo,
Fac
hoc,
el facit
(Luc. VII,8):
quantomajore
el efficaclore
potestateDeus,
cui Do-
iminouniversa
subjecta sunt,
et
ipso angelo
et ho-
mine
ulitur,
ut
quod
ei
placet
annuntiet!
Quamvis
itaquejara
homo
dicat, Quantaaudivimus,
et
cognovi-
mut
ea,
et
palres
nostri narraverunt
nobis; tamentan-
quam
Dei verba
,
non
tanquam
humanasfabulasau-
diamus.
Propter
hoc enim
prxmissumest, Allendile
populusmeus,legemmeam,
inclinateauremvestramin
verbaorismei.
Aperiam
in
parabolis
os
meum,
etoquar
proposiitones
ttbinitio.
Quanlaergoaudivimus,inquit,
et
cognovimusea,
el
palres
noslri narraverunt nobis.
Sic
est, audivimus,
et
cognovimus ;quomodo, Audi, fi-
Uia,
etvide
(Psal. XLIV,11).
Auditaenimsuntin Ve-
teri Testamento
qux cognoscuntur
in
Novo; audita
cum
prophetarenlur, cognita
cum
implerentur.
Ubi
promissio redditur,
non fraudatur audilio. El
pa-
tres
nostri, Moyses
et
Prophetx,
narraveruntnobis.
\
6.
[vers.4.]
Non sunt absconditaa
filiiseorum,
in
generatione
aliera. Hxc est nostra
generatio,
in
qua
nobis donataest
regeneratio.
AnnuntianleslaudesDo-
mini,
et
potentiasejus,
et mirabilia
ejus qua fecil.
Ordoverborum
est,
Et
patres
nostri
narraveruntno-
bis,
annuntianteslaudes Domini.Laudatur
Dominus
ut ametur :
quid
enimsalubriusamatur?
7.
[vers.5-8.]
Et suscitavitTestimoniumin
J acob,
et
Legemposuit
inIsrael. IIoc est initiumde
quo
su-
pra
dictum
est, Eloquar propositiones
abinitio. Ini-
tiumest
ergo
Velus
Testamentum,
finis
Novum.Ti-
mor enim
prxvalet
in
Lege
: et initium
sapientiw
timorDomini
(Psal. cx, 10).
Finisautem
Legis
Chri-
slus
est,
adjustiliam
omnicredenti
(Rom.x, 4): quo
donanle
diffunditur
charitas in cordibus
nosiris, per
SpirUum
sanctum
qui
datusestnobis
(Id. v, 5);
ctcon-
summatacharitas
foras
mittit limorem
(Uoan. IV,
18),
quoniam
nuncsine
Legejuslilia
Dei
manifestata
est.Sed
-
quoniam
testimoniumhabeta
Lege
et
Prophetis(Rom.
o87
S. AUGUSTINIEPISCOPI
ggg
ni, 21),
ideosuscitavilTestimoniuminJ acob,
etLt-
gemposuit
inIsraet. Nam
et illud
quod
tam
insigni
et
pleno
tantis
significationibus opere
tabernaculum
consiitutum
est,
tabernaculumTestiraonii
nominatur
(Exod.
XL
, 2),
in
quo
erat velamen contra arcam
Legis
,
sicut velamencontra faciemministri
Legis;
quia
in illa
dispensatione parabolx
cl
propositioneg
eranl. Ea
quippequx prxdicabanlur
et
fiebant,
ve-
latis
signilicationibuscondebantur,
et
nonrevelatis
maniiestalionibuscernebanlur. Cumaulemtransieris
*
ad
Chritlum,
ail
Apostolus, auferelur
velamen
(II
Cor.
ni,
13
,16). Quotquot
enim sunt
promissionesDei,
inillo
(iam,
Amen
'
(Ibid.
l,
20). Quisquis igitur
Cbrislo
adhxret,
totumbonum
quod
ctiaminlitteris
Legis
non
intelligit, habei; quisquis
est autemalienus
a
Christo,
nec
inielligtt,
nechabet. Suscitavit
ergo
Te-
ttimonittmin
J acob,etLgemposuitin
Israel. Moresuo
repetit.
Nam
quodest,
Suscilavit
Testimonium;
hoc
est,
Legemposuit:
et
quodest,
iu
J aeob; hoc
est,
in
lsrael. Namsicul istaduonominasunt hominis
unius,
ita
Lex,
el Teslimoniumduo sunt nominarei unius.
Interest
aliquid,
ait
quispiam,
inter suscitavitet
po-
suit. Ita
sane; qucmadmodum
interest etiani inler
J acob,
etIsraet: non
quia
erant duo
homines,
sedca-
dera duo nomina diversis causis uni homini sunt
imposita;
J acob
.propter supplantationera, quoniam
nascentis tenuit
plantamfratris;
Israel autem
propter
visionemDei
(Gen.xxv, 25, etxxxn, 28).
Sicaliud
est, suscitavit,
aliud
posuit.
Nam
,
suscitavitTestimo-
nium,quantumexislimo,dictumest, quod
illo
aliquid
suscilatumesl. Sine
Legeenim,
ait
Apostolus,pecca-
tummortuumest.
Ego
autemvivebam
aliquando
sine
Lege
: advenknleautem mandato
, peccatum
revixit.
Ecce
quod
suscitalumest
per
Testimonium
quod
est
Lex,
ut
appareat quodlalebat,
sicut
paulopost
di-
cit: Sed
peccatum
ut
appareat peecatum,per
bonum
mihi
operatum
estmortem
(Rom. vn, 8, 9,13).
Posuit
autem
Legem,
dictum
est, tanquamjugurapeccato-
ribus : unde
dicitur, Quia justo
non est lex
posita
(I
Tim.
i, 9).
Testimoniumest
igitur,
in
quantum
ali-
quidprobat;
Lex
autem,
in
quantumjubet;
ctftnsit
una
eademque
res.
Quocirca
sicut
lapis Christus;
sed credentibusin
caput anguli (Psal. cxvn,22),
noncredentibus autem
lapis
oflensioniset
petra
scan-
dali;
ita Testimonium
Legis
eis
qui Lege
non
legi-
time uluntur. Tcslimonium est
quo
convincantur
puriiendi peccalores;
hisvero
qui
ea
legitime
utun-
tur,
Testimoniumest
quo
demonstratur ad
quem
li-
berandi
confugere
debent
peccalores.
In
ejus
enim
gratia
est
justitiaDei,
testimoniumhabensa
Lege
et
Prophetis, qua
3
juslificalur impius
:
quam quidam
ignorantes,
et suamvolentesconstituere
, justitia
Dei
non
suntsubjecti (Rom. x, 3).
8.
<Quan(a,inquit,niandavitpalribusnoslris
nota
facere eafiliis suis : ut
cognoscat generatioaltera,
1
Edd.,
transkrit. At
pleriqueMss.,
transieris: et sic
alias
Augustinus.
'
sicMss. At
Edd.,
inUloerant.
Quisquis.
Vide
supra,col.
911,
n. 18.
iv,
9
UiS.,qttiu.
filii
qur
nasceriluret
exsurgent,
et
narrent'
filiis
suis;
ut
ponant
in
Deo
spemsuam,
et non
obliviscantur
operum Dei,
et mandata
ejus
exquirant.
Ne
fiant,
sicut
patres eorum, generatio
prava
et
amaricans
;
generatioquae
cor non
direxit
suum,
et nonest cre-
dilus cum Deo
spirilus ejus.
>Hxc
verba
indicant
duos
quodamraodopopulos;
alterumad
Vetus,
alte-
rumadNovumTestamentum
pertinentem
:
nara
quod
ait,
Quanta
mandavit
patribus
nostrisnola
(acere
ea
filiissuis,
mandataeos
accepissedixit,
nota
facereea
filiissuis,
non taraen eos
agnovisse
aut
fecisse;
sed
adhoc
acceperunt ipsi,
ttt
cognoscatgeneratio
allera,
quod
illanon
cognovit.
Filii
qui
nascenturet
exsurgent.
Narailli
qui
nali
sunt,
non
exsurrexerunt, quia
non
sursura
cor,
sedinterra
poliushabuerunt.Cum Chri-
sto enim
exsurgitur
:
undedictum
est, Si exsurrexi-
stis cumChristo
, qua
sursumsunt
sapile(Coloss.
III
,
1). Etnarrent,
inquit, filiis suis,
ut
ponant
inDeo
spem
suam. Ita enimnon suara
juslitiamjusti
volunt
constiluere,
sed revelant ad Deumviam
suam,
et
sperant
in eum
,
ut
ipse
faciat
(Psal. xxxvi,
5).
Et
non
obliviscanlur
operttm
Dei .:
magnificandoscilicet
et
jaclandooperasua,
lanquaraipsi faciant;
cumDeus
sil
qui operatur
ineis
qui
bona
operautur,
et
velle,
ct
operari, pro
bona voluntale
(Philipp. n,
13).
Et
mandata
ejusexquirant.
Cum
jara
ea
didicerinl,
quo-
modo
exquirant? Quanta
enim, inquit, mandavit
pa-
tribus noslris nola
facere
ea
filiissuis,
ut
cognoscat
generatioallera.
Quid cognoscat?
Ulique mandata
qux
mandavit.
Quomodo
ergo
adhucexquirant,
nisi
quiaponendo
inDeo
spero
suam
,
tunc mandata
ejus
exquirant,
ut abeisillo
adjuvante
compleantur
?Ne
fiant,
sicut
patreseorum, generalioprava
et
amaricans;
generatio qua
non
direxit cor suunt. Et dicit
quare,
continuo
subjungendo,
Et nonest
credituscum
Deo
spiritusejus
: id
est, quia
non babebat
fidem, quae
impelrat
quodLeximperat. Quando
enimcum
Spirilu
Dei
operante spiriius
hominis
cooperalur, tunc
quod
Deus
jussit impletur;
et hoc non
fit,
nisi
credendo
in eum
qui justificat impium (ftoni. iv, 5). Quam
fidemnon babuit
gencratio prava
et
amaricans;
et
ideode illadiclum est: Non est credituscumDeo
spirilusejus.
Multoenimhoc
expressius
dictura
est,
ad
significandamgraliamDei, qux
nonsolum
ope-
ralur remissionem
peccatorum,
sed etiam
coopc-
rantem sibi
facil hominis
spiritum
in
opcre
bo-
norum
factorum;
quasi diceret,
Non credidit
Deo
spiritus ejus.
Hoc est enim habere cumDeocredi-
tum
spiritum,
non credere
spiritum
suum
posse
fa-
ceresineDeo
justitiam,
sedcuraDeo. Hocest etiam
credere in
Deum; quoduliqueplus
est
quam
credere
Deo. Namet horaini cuilibet
pleruraque
credendum
est,
quamvis
ineumnonsit credendum.Hoc est
ergo
credere in
Deura,
credendo
adhxrerc ad beneco-
operandum
bona
operanli
Deo:
Quia
sine
me, inquit,
nihil
poleslisfacere (J oan. xv, 5). Quid
aulem
plus
hinc
Aposlolus
dicere
potuit, quam quod
ait:
Qui
aulemadharel
Domino,
unus
spiritus
est
(lCor.yi,
-
sicMss.AtEdd.hoctantum
loco,
narrabunt.
989
ENARRATIOINPSALMUMLXXVH.
990
17). Alioquin
lexUlalestiraoniumest
quodainnetur,
non
quo
absolvaturreus. Littera enimest roinax
,
qux
convincat
prxvaricalores;
non
spiritusadjuvans,
qui
libcrel et
justificet peccalores.
Generatio
ergo
illa, cuj'usexemplum
cavendum
est,
ideo
prava
et
amaricans
fuit, quia
nonestcrediluscumDeo
spirilus
ejut
:
quia
etsi
aliqua
credidit Deo
,
non tamencre-
didit in
Deum;
nonexlideadhxsit
Deo,
ut sanataa
Deobene
cooperaretur
cum
operante
inseDeo.
9.
[vers.9.] Denique,
Filii
Epltram
intendenteset
mitlenles
arcus,
conversi
suntin die belli.
Persequen-
tes
Legemjusiitix,
in
Legemjuslitix
non
pervene-
runt(J J om.
ix, 31). Quare?Quia
nonexHde.Gene-
ratioenim
erat, cujus spiritus
cumDeocreditusnon
est: sed
lanquam
ex
operibus
; quia
non sicutlelen-
dit et misit arcus
(quod
foris
apparet, tanquam
in
operibusLcgis),
iiadirexit et
cor,
ubi
juslus
vivitcx
fidc
(Id. 1,17), qux per
dileclionem
operatur(Gal.v,
6), qua
inhxretur
Deo, qui operatur
in
homine,
et
velle,
et
operari, pro
bonavoluntate
(Philipp.11,13).
Nam
quid
est aliud tendere
arcum,
el
miltere,
et
converti indie
belli,
nisi altendere et
promitlere
in
die
auditionis,
et deserereindie
tenlationis;
armis
quasi proludere,
et ad horamcerlaminis nolle
pu-
gnare?
Quod
sane
ait,
tendenteset mittentes
arcus;
cura debuissedicere
videatur,
tendentes
arcus,
et
mittentes
sagiltas;
nonenimarcus
mittitur,
sedab
arcu
aliquid
mitlitur : aut illalocutioest de
qua
su-
perius
disseruimus,
ubi dictum
est,
SuscitauitTestimo-
nium,quia
suscilavit
aliquidTestimonio;
itaet
hic,
mittenles
arcus, quia
miserunt
aliquid
arcubus: aut
obscurusordo verborum
est,
cum
prxtcrmissione
verbi,
quod
etiamlaeitumsubaudiendum
est,
ut istc
ordo
sit,
Filii
Ephram
intendentes
arcus,
et
mittentes,
et
subaudialur,Sagiltas; pleniusque
sit,
Tendentes
arcus,
et mittentes
sagittas
:
quia
etiamsi
diceret,
Tendentes,
et mittentes
sagillas,
non
utique,
Ten-
dentes
sagittas, intelligere
deberemus;
sedauditoeo
quod
dixit, Tendentes,
subaudire
potius, Arcum,
quamvis
diclumnon fucrit. Nonnulli sanecodices
grxci
habere
dicuntur,
tendenlesetmiltentes
arcubus,
ul sinedubitationesubaudiamus
Sagiltas.Quod
vero
per
filios
Ephrxm
universamillam
generationem
amaricantemintelligi
voluit,
loculioest a
parte
lo-
tura
significans.
Et ideofortasseelectaest isia
pars,
ex
qua
ille
populus
totus
significaretur,quia
de his
potissimum
boni
aliquidexspeclandumfuit; quia
ex
illonati
sunt, queranepotem
suum
J acob, quamvis
a
patrc ejttslanquam
minoremadsinistramconstitu-
tum,
raanu
tamendextera
benedixit, eumquemajori
fralri arcanabenediclione
prxposuit(Gen.XLVHI,
14);
ut
quod
ita hocloco tribusilla
culpatur,
nec
appa-
ruissein ea
quod
illabenedictio
promittebat
oslen-
ditur,
satis
intelligamusquod
etiamtunc exverbis
patriarchx
J acob
longe
aliud
figurabatur,qnampru-
deutiacarnis
exspectat.Figurabatur
enim
quod
futuri
essentnovissirai
qui
erant
prirai,
el
primi
futuri es-
sen
qui
erant novissimi
(Matlh.
xx,
16), pcr
Salva-
torh>
adventuni,
de
quo
dictumest:
Qui
post
me
venit,
anteme
factus
est
(J oan. 1,
27).
Sic Abel
justus
ma-
jori prxlatus
est fratri
(Gen.iv, i,
B),
sic Ismaeii
Isaac
(ld. xxi,
12),
sic Esau
congeminosuo,
sed ta-
men
priusnato,
ipse
J acob
(Id. xxv,
23);
sic
Pharcs
et
ipsecongeminumsuum,
qui prius
manumexutero
miserat,
et
coeperatnasci,
eliamnascendo
prxcessit
(Id. x-xvni,
27-29);
sicDavid
majoribns
prxlatusest
fralribus
(I Reg.xvi,
12):
et
propterquod
istx omnes
atque
alix
similes,
nonsolum
dictorum,
sedetiam
factorum
parabolxprxcesserunt,
sic
populo
J udxo-
rum
prxlatus
est
populuschristianus, proquo
red-
imendo,quemadmodum
Abel aCain
(Gen.IV,
8),
sic
aJ udxis occisusest Christus. Hoc
prxfiguratum
cst
enimetiamcumJ acobdecussatim
porrectismanibus,
dextera
tetigit Ephrxm
ad sinistram
constitutura;
eumqtieprxposuit
Manasseaddexteram
constituto,
quem
sinislra
ipsetangebat.
Namsecundumcarnem
filti Ephram
intendenteset mittentes
arcus,
conversi
sunlindiebelli.
10.
[vers.10.]
Quid
sit autem
quodait,
Conversi
suntindk
belli,consequentiadocent, quibus
id
aper-
tissime
exposuit:
Non
cuslodierunt,inquit,
testamen-
tum
Dei,
etin
legeejus
nolueruntambuldre.Ecce
quid
est,
Conversisunt indiebelli: nonobservaveruntte-
stamentumDei. Ubi arcus tendenteset
miltentes,
etiam
promissionis
promptissirax
verba
prolulerunt,
dicenles:
Quacumque
loculusest DominusDeusno-
ster,
faciemus
et audkmus
*
(Exod.xtx, 8).
Conversi
suntindk belli:
quiapromissionem
obedienlix,
nou
auditio,
sedtentatio
probat.Cujus
est antemcumDeo
spirituscreditus,
fidelemtenet
Deum,qui
non eum
permittet
tentari
super quodpotest;
sed facietcum
tentationectiam
exitum,
ut
possit
sustinere
(ICor.x,
13),
neconvertaturindiebelli.
Qui autemin
se,
non
inDeo
gloriatur(Ibid. 1,
31), quantumvisjactet pol-
licitationemvirtutis
sux,
velut tendenset mittensar-
cus,
convcrtiturindie belli.
Quia
enimnonest cre-
diluscuinDeo
spirituscjus,
nonest cumillo etiam
SpirilusDei; et,
sicut
scriplumest, Quia
noncredi-
4it,
ideo non
protegetur(Eccli. 11,15). Quod
vero
cura
dixisset,
Nonobservaverunt testamentum
Dei,
ad-
jecit
et
ait,
Et in
legeejus
noluerunl
ambulare;
repeti-
lio est
superioris sententix,
cum
quadamejusexpo-
silione: hoc enim
appellavit,legemejus, quodsupra
dixerat testamentum
Dei;
ut illud
quod
dictum
est,
non
custodierunt,
repetilumintelligalur
in
eo,
ambu-
larenoluerunt.Sed cumbrevius dici
posset,
Et in
lugeejus
non
ambulaverunt,
nonnihil mihi videturin
hocverbonos
quxrerevoluisse,quod
maluit
dicere,
noluerunt
ambulare,quam,
nonambulaverunt.Pole-
rat eniro
ptttari
lex
operumquasi
sufficeread
justifi-
cationem,
cumea
qux prxcipiunlur,
forinsecusfiunt
abeis hominibus
qui
mallenl non
prxcipi qux
non
excorde
faciunt,
et tamen
faciunt;
ac
per
hoc
quasi
videntur ambularein
legeDei,
sednoluntambulare:
non enimex cordefaciunt. Ex
cordc autemnullo
modofieri
potest, quod
formidineflt
poenx,
nondU
1
sicin MSS. et
apud
LXX. Atin editis
hic,
audienuse
fackmus.
91
S. AUGUSTINIEPISCOPI
992
Iectionejustitiae.
Nam
quantum
attinet adfacta
quae
forinsecus aguntur:
et
qui
timent
poenam,
et
qui
amant
justitiam
non
furanlur;
et ideo
pares
sunt
manu, dispares
corde; pares opere, dispares
volun-
tate. Ideo
illi sic notati stint:
Generatio,inquit, qua
cor nondirexit suum. Nondictum
est, opera; sed,
cor. Directo enim
corde,
recla sunt
opera
: cumau-
tem cor directum non
est, opera
recta non
sunt,
etiamsi reclavideantur. Et undecor nondirexit
prava
generatio,
satis
aperuit,
cumait: Et nonestcredilus
cumDeo
spirilusejus.
Rectusest enimfoeus: et ideo
rccto adhxrens, lanquam
incommulabili
regulx, po-
test Uerirectum
quod
insefuit
pravum
cor hominis.
Utaulemcor curaillo
sit,
et
per
hocrecturoesse
pos-
sit,
accediturad
eum,
non
pede,
sedfide. Ideodici-
tur ctiamin
Epistola
adIlebrxos deilla
ipsagene-
raiione
prava
et amaricante : Non
profuit
sermo
audilusillisnon
conlemperatis'fidei
eorum
qui
obaudie-
runt
(Hebr.
IV,2).
Voluntas
igiturquao
est incorde
recto, paratur
a
Domino,
fide
prxcedente, qua
acce-
ditur adDeum
rectum,
utcor fiatrectum.
Quxfides,
prxveniente
et vocanle misericordia
Dei, per
obe-
dientiam suscilatur;
et
applicare incipit
ad Deum
cor,
ut
dirigatur;
et
quantomagismagisqucdirigitur,
lanlo
magis
videt
qtiod
non
videbat,
et valet
quod
rionvalebat. Hocnonfecerat
Simon,
cui Petrus
apo-
stolusdixit: Non estlibi
parsneque
sorsinhac
fide;
corenimtuumnonesl reclumcumDeo
(Act. vm, 21).
Ibi enimostendit
quia
non
potest
esse reclum sine
Dcc,
ut
incipiant
homines,
non
tanquam
servi sub
lege
ambuiare meluentes,
sed in
legetanquam
filii
volenles,
in
qua
illi ambulare
noluerunt,
et subilla
rei remanserunt. Hanc cnimvoluntatemnon
timor,
sedcharitas habet, qux
diffunditurincordibuscre-
dcntium
per Spiritum
sanctum
(Rom. v, 5). Quibus
dicilur : <Gratia salvi facti estis
per fidero,
et hoc
nonex
vobis,
sedDei donuin
est;
non ex
operibus,
nc forte
quis
extollatur.
(psius
cnimsumus
figmen-
tum,
creati in ChristoJ esu in
operibusbonis, quse
prxparavit
Deusut iaillis arabulemus>
(Ephet. n,
8-10).
Non
quomodo
isti, qui
in
legeejus
noluerunt
ambulare,
non credendo in
eum, neque
viamsuam
rcvelando
ad eumet
sperando
in
eum,
ut
ipse
fa-
ceret.
11.
[vers.
11, 12.]
Et oblilisunt
beneficiorumejus,
et mirabilium
ejusqua
oslendil
eis,
coram
palribus
eo-
rum
quce*fecit
mirabilia.
Quid
sit
hoc,
nonest
qux-
stio
negligenda.
De
ipsispalribuspaulo
anledicebat
quod
fuisset
generatioprava
ct amaricans. Ne
fianl,
inqtiit,
sicut
patres
eorum,
generalioprava
et amari-
cans; generatioqua
nondirexit cor
suum,
et cxtera
qux
adhucde
ipsageneratione
dicuntur, cujus
imi-
(alionemeo modocavendam
prxcipit
alteri
gencra-
tioni,
ttt
ponant
inDeo
spemsuam,
etnonobliviscanlur
op&rum
Dei,
etmandata
ejusexquirant:
de
quibusjam
1
Edd.,
audilusiUisnon
contemperans fidei
eorum,
elc.
SeditfaMss.
quae
hicreslituiturlectio,
inGraecumtextuin
Apostoli
aonininus
quadrat.
'
particula,qua,
deesl in
editis;
sedexstatinMss.et
apud
LXX.
salis
quodvisum
estdisseruimus.
Quid
sibi
ergovull,
cum de
ipsagenerationeprava loquatur quomodo
oblilisunl
beneficiorumDei,
etmirabilium
ejusqua
osten-
dit
eis,
quod
addidit et dicit: Corom
patribus
eorum
qua fecit
mirabilia.
Quibus patribus,
cum isti
ipsi
sint
palres, quorum
nonvult esse
posteros
similes?
Si illos
acceperimus
ex
quibus
isti nati
erant,
velut
Abraham,
Isaac et
J acob; jam
olim
dormierant,
quando
mirabiliaDeusoslendit in
^Egyplo.Sequilur
enim,
In lerra
ASgypti,
in
campo
Thaneos: ubi dicit
ostendisseDeumislis mirabiliacoram
palribus
eo-
rum. Anforlc
spirituprxsentes erant,
quia
de
ipsis
Dominusin
Evangelio
ait: Omnesenimilli vivunt
(Luc. xx, 38)?
Anaccommodatius
accipimuspaires,
Moyseu,
ct
Aaron,aliosque
seniores
qui
commemoran-
tur ineadem
Scriptura
etiam
spiritumaccepisse,
unde
acceperat
et
Moyses,
ut eum
adjuvarent
adcumtlem
populumregendumacfercndum(iVum.xi,16,17)?Cor
enimnon
appellarenlur patres?
Nonsicut DeusPa-
ter unus est
qui regenerat Spiritu
suo
qucs
facit fi-
lios ad xternam
hxreditatem;
sed honoris
gralia,
propter
xtatem
curamquepietatis:
sicut Paulus se-
nior
dicit,
Non ut
confundamvos,
hwc
scribo;
sedut
filios
meoscharissimos
tnoneo;
cumsciret
utique
a
Domino
dictum,
iVevobisdicatis
patrem
in
terra;
unusestenimPatervesterDeus
(Matlh.xxm, 9). Quod
nonideo diclura
esl,
ul hocvocabulumhonorishu-
roaui de
loquendi
consuetudine
tolleretur;
sed ne
gralia
Dei
qua
inxternamvilam
regeneramur,
natu-
rx,
vel
potestati,
vcl eliamsanclitati
cujusquam
ho-
minis(ribueretur. Ideocum
diceret, Ego
vos
genui:
prxdixit,
In
Chrislo,
et
perEvangelium(I
Cor.
IV,14,
15);
ne
ipsiuspularetur
esse
quod
Dei est.
12.
Ergo
illa
generatio
prava
et
amaricans,
oblili
sunl
beneficiorum
Dei,
et mirabilium
ejusqum
oslendit
eis,
coram
patribus
eorum
qumfecit
mirabiliainlerra
AZgypii,
in
campo
Thaneos.Et
incipil
eademmirabilia
commemorandoretexere.
Qux
si
parabolx
sunt et
proposiliones,profecto
ad
aliquidcomparando
refe-
rendx sunt. Necoculuraintentionisdebemusauferre
ab eo
quod psalmus ipse
intendit
ostcndere,
hunc
essefructuraomnium
quaedicunlur,
et
quare
admo-
niti sumushxc intenlissime
audire,
Deo
dicente,
At-
tendite, populus
meus, kgemmeam;
inclinateaurem
veslramin verbaoris
mei;
ut
ponamusinDeospem
nostram,
et nou obliviscamur
operumDei,
et man-
data
ejus exquiramus;
ne
fiamus,
sicut illi
palres,
generalioprava
et
amaricans; generalioqux
cor non
direxit
suum,
et non est credituscumDeo
spiritus
ejus.
Adhoc
ergo
omniareferenda
sunt,
ac
per
hoc
quidquidfigurala
aclioneista
significant,
ilafieri
pos-
sunt
spiritualiter
in
homine;
vel
graliaDei,
si bona
sunt;
vel
judicio
Dei,
si mala sunt: sicut illabona
facta sunt in Israelilas,
vel
raala,
et in
ipsos,
et in
eorum
inimicos.
Qux
si non
obliviscamur,
sedinDeo
spera
noslram
ponaraus,
nec
ipsius gratix
simus in-
grati; eumquc
timeamus,
non timore servili, quo
sola mala
corporalia
formidantur,
sed limorecasto
permanenle
in sxculum sxculi, qui
timor
magnaui
993
ENARRATIO1NPSALMUMLXXVII.
994
esse
judicatpoanamprivari
luce
juslilix;
nonefficic-
mur, tanquampatres
illi, generalio prava
et amari-
Cans.Terra
itaque^Egypli
in
iigura intelligenda
est
huj'us
sxculi.
Campus
Thaneos
planities
est mandati
humilis.NamMandaiumhumile
inlerprelatur
Thanis.
In hoc
ergo
sxculohumililalismandatum
suscipia-
mus,
ut inalio sxculo
exallalionem, quampromisit
qui propter
nos hicfaclusest
humilis, accipere
me-
reamur.
13.
[vers.15-16.]
Nain
qui disrupitmare,
et
trajecit
eos,
slatuil
aquas quasi
in
ulres,
ut sic slaret unda
tanquam
fuisset
inclusa,potestper
suam
gratiam
co-
hibere fluidaet labentia
concupiscentiarum
carna-
Iium,
cumlniic sxculo renuntialur, ut, tanquam
iniraicis,peccalis
omnibus
perdeletis,
fidelium
popu-
lus
per
sacramentum
Raplismatistrajiciatur. Qui
de-
duxit eosinnube
diei,
et totanocteinilluminalione
ignis, polest
etiam
spiritualiterdirigereilinera,
si ad
cumclametfides:Itinerameu
dirige
secundumverbum
luum
(
Psal.
cxvni,
135
).
De
quo
alibi
dicitur, Ipse
enimreclos
faciet
cursus
luos,
et itineratuain
pace
producet' (Prov. iv, 27): per
J esumChrislumDomi-
num
nostruro, cujus
inIioe
sxculo, tanquam
in
die,
sacramentum
manifestaltimest in
came,
velut in
nubc;
in
judiciovero, lanquam
interrore
nocturno,
quia
tuncerit
magna
tribulaliosxculi
lanquamignis,
cl lucebil
juslis,
ct ardcbit
injuslis. Qui disrupit
in
deserlo
petram,
el
adaquavil
eossicul in
abysso
multa
;
eteduxit
aquam
de
pelra,
et deduxil
tanquamflumina
aquas,potesl utique
siiienli fidei donum
Spirilus
san-
cti,
qtiod
illa res
gesla spirilualiter significabat,
in-
funderede
spiriluali seqtienlepelra, quod
est Chri-
stus
(I
Cor.
x,
4
): qui
slabat et
clamabat,
Si
quis
sitit,
veniatad
me; et, Qui
biberitde
aquaquamego
dabo, fluminaaqum
vivm
fluenl
de ventre
ejus.
Hoc
tnim
dicebat,
sicut in
Evangeliolegilur,
de
Spiritu
quemaccepluri
erantcredenlesin eum
(
J oan.
vu,
37-
39
).
Ad
quero
velut
virgalignumpassionis
accessit,
ut emanaretcredenlibus
gralia.
14.
[vers.17.]
Ettamenilli
tanquamgeneratioprava
et amaricans,apposuerunl
adliuc
peccare
ei : id
est,
non credere. Namhoc est
peccalum
de
quoarguit
Spirilus
mundura,
sicut Doroinusdicil : De
peccalo
quidem,quia
noncredideruntin me
(Id. xvi, 9).
Et
exacerbaverunt
Allissimuminsiccitate:
quod
alii codi-
ces
babent,
in
inaquoso,quod
de
grxco
est
expres-
sius,
nec aliud
quam
siccitalera
significat.
Utrumin
illa eremi siccilate,
an
potius
insua?
Quia
licet bi-
bissentde
petra,
non
ventrcs,
sedmentcsaridasha-
lebant,
nulla virenles fccundilale
juslilix.
In
qua
siccitale
magis
fideliterDeo
supplices
esse
debuerant,
ul
qui
satictalcmdonaverat faucibus,xquilalem
do-
naretctmoribus.Adeum
quippc
fidelisanima
clamat,
Oculimei videant
wquilulem(Psal.
xvi, 2).
15.
[ners.18-20.]
El tentaverunt Deumin cordibus
suis,
u(
pelerenl
escasanimabussuis.Aliudcsl
petere
credendo,
aliud tcntando.
Deniquesequilur:
<Et
detraxerunt
de
Dco,
et dixerunl:
Nuroquidpoterit
1
SleMss.At
Edd.,perducet.
Deus
parare
mensamindeserlo?
Quoniampercussit
petram,
etfluxerunt
aqux,
et torrentes
inundaverunt,
numquid
et
panempoteritdare,
aut
parare
mensam
populo
suo? >Non credentes
ergo petierunt
escas
animabussuis. Nonsic
aposlolus
J acobusescamroen-
tis
prxcipit postulari;
sed a credenlibuseam
peti
admonet,
nonatentanlibus
alque
detrahcntibusDeo:
Si
quis
autem
vestrum,inquit, indigetsapkntia, postu-
lel a
Deo, qui
dal omnibus
affluenter,
el non
imprope*
rat;
el dabilurei:
poslulel
autemin
fide
niliil hasitans
(J acobi i, 5,
6).
Hancfidemnonhabebat
generalio,
qux
cor non direxerat
siium,
ct nonerat creditus
cumDeo
spirilusejus.
16.
[vers.21.] Propter
hocaudivit
Dominus,
et dis-
tulit,
el
ignis
accensusesl in
J acob,
et iraascenditi
Israel.
Exposuitquidignem
dixeril. Iram
quippeap-
pellavitignem
:
quanquam
multos
proprie
etiam
ignis
accenderit.
Quidergo
est
quodait,
Audit>i(
Dominus,
etdislulit?Andistuliteosintroducereinterrara
pro-
missionis, quo ducebantur; quod
intra
paucos
dies
fieri
poterat,
sed
propler peccata
in eremo fuerant
conterendi,
ubi etconlrili sunl
perquadraginta
annos?
Quod
si ita
est,
distulil
ergopopulum,
nonistos
ipsos
qui
tentantes delrahebant de
Deo;
namoranes in
ercmo
perierttnt,
etiiliieoruminterram
promissionis
ingressi
sunt. An distulit
poenam,
ut
prius
saliaret
etiaminfidelem
concupiscentiam,
ne
proptereapula-
relur iratus
quia
hocab
illo,
licel tenlantesct detra-
hentes, petebantquod
facerenon
posset?
Audivit
ergo
etdistulitvindicare
;
et
posteaquam
fecit
quod
eum
illi facerenon
possepuiaverunt,
lunc ira ascenditin
lsrael.
17.
[vers.22-51.] Deniqueulroque
breviler
posito,
deincepsaperte
ordinemnarralionis
exsequitur.
Quia
noncredideruntin
Deo,
nec
speraverunl
insalutare
ejus.
Namque
cumdixisset
quareignis
accensusest inJ a-
cob,
et iraascendil iu
Israel,
id
est, quia
noncredi-
deruntin
Deo,
nec
speraverunl
insalulare
ejus,
conli-
nuo
subjiciens quam
evideutibusbeneficiis
ingrati
fuerunt,
<El
mandavil,
>
inquit,
<nubibus
desuper,
et
januas
cceli
aperuit.
Et
pluit
illismannaadroan-
ducandum
,
et
panem
ccelideditcis. Panem
Angelo-
rummanducavithomo
(a):
cibariamisiteisinabun-
dantia. Translulit Austrurade
ccelo,
et induxil in
virtutesuaAfricum.Et
pluit super
eos sicut
pulve-
rem
carnes,
et sicut arenamniarisvolatilia
pennata.
Et ceciderunt in mediocastrorum
eorum,
circala-
bernaculaeoruni.Et
manducaverunt,
et saturati sunt
nimis
;
et desideriumeorura atlulit cis: non stint
privati
adesideriosuo. >Ecce
quare
distulcral.
Quid
autemdislulerat,
audiamus:Adhucescaerat in ore
ipsorum,
el iraDei ascendit
super
eos.Ecce
quod
dis-
tulerat. Prius
enim,distulil;
ct
postea, ignis
accensus
estin
J acob,
etira ascenditinIsrael. Distulerat
ergo,
ut
prius
faceret
quod
eumfacerenon
posse
credide-
rant,
deindeinferret
quod
eos
pati oportebal.
Namsi
ponerent
in Deo
spemsuam,
nonsolumeis illadesi-
(a)
idem
jr.
25
explicatursupra
inPsal.
xxxnr,
senn.
1
n. 6.
995 &. AUGU9T1NIEPISCOPI
996
deria
carnis-,
sedetlam
spiritus, implereniur.Qui
enim
mandavitnubibui
desuper,
el
januas
cati
aperuit,
et
pluit
itlismatmaad
manducandum,
et
panem
cmlidedit
eis,
ut
panemAngetorum
mandticaret
homo,qui
cibaria
mitUeit in
abundantia,
ut satiaret
incredulos,
nonest
inefficaxdarecredentibusverum
ipsum
de ccelo
pa-
nem
quem
manna
significabat;qui
verecibusest An-
gelorum, quos
Dei Verbum
incorruptibilesincorrupti-
bililer
pascit'; quod
ut manducaret
homo,
carofa-
ctum
est,
et habitavit in nobis
(J oan.
i, 14). Ipse
enim
panisper
nubes
evangelicas
universoorbi
plui-
lur;
et
apertisprxdicatorum
cordibus
tanquam
coe-
leslibus
januis,
nonmurmuranti ettentanti
Synagogx,
sedcredenli et inillo
spemponenti
Ecclesix
prxdi-
catur.
Quitranslulit
Auslrumde
coelo,
et induxitin
virlutesua
Africum,
et
pluit super
eossicut
pulverem
carnes,
el sicut arenammaris volatilia
pennata;
et
ceciderunt inmediocastrorum
eorum,
circataberna-
culaeorum: et
manducaverunt,
et salurali sunt ni-
mis,
et desideriumeorumattulit
eis,
necsunt
privati
adesiderio
suo,
>
potest
et non
tentantium,
sedcre-
dentium
parvulam' fidem,
carneeditisvocum
signis
et
per
aerem
transcurrentibus, lanquam
volatilibus
pascere
: nontamenab
Aquilone
venientibusubi fri-
gus
et
caligoprxvalent,
id
est, eloquentiaqux
huic
sxculo
placet *;
sed transferendoAustrumdeccelo.
Quo,
nisi ad terras?ut
qui
in fidesunt
parvuli,
au-
diendo lerrestria nutrianlur ad
capienda
ccelestia.Si
enim
terrettria, inquit,
dixi
vobis,
etnon
creditis; quo-
modo si ccelestiadixero
vobis,
credetis
(Id. m,
12)?
Translalus enimerat illedeccelo
quodammodo,
ubi
menteexcesserat
Deo;
ut
teroperans
eisesset
quibus
dicebat: Non
potui
vobis
toqui quasi spiritualibus,
sed
auasi carmlibus
(
I Cof.
m,
1
).
Ibi enim audicrat
ineffabiiiaverba
(II
Cor.
xir, 4), quae
interrailli non
licebat
loqui per
verba
sonftnlia,quasi per
votatilia
pennata;
et inducendoinvirtutesua
Africum,
boc
esl,
per
ventos
meridianos,
ferventeset lucentes
prxdi-
cantium
spiriius;
et hocinvirtute
sua,
nesibi tribuat
Africus
quod
habet exDeo.Veniunt autemultro isti
vcnti ad
homines,
et
apportant
eis verba divinitus
niissa;
ut in suis sedibus et circa labernacnlasua
eolligant ejusmodi volatitia,
et adoret
unusquisque
Dominumde
locosuo.omnesinsulx genlium(Sophon.
18. Sed infidelibus
tanqttampravx
et amaricanti
generationi,
cumadhuc esca esset inore
ipsorum,
ira Dei ascenditin
eos,
etocciditin
pturimis
eorum:
hoc
est, plurimoseorum,
vel sicutnonnulli codices
habent, pingues
eorum.
Quodquidem
in
grxcisquos
habuimus,
non invenimus. Sed si hoc esl
verius,
quid
aliud
intelligcndi
sunt
pingueseorum,
nisi su-
perbia prxvalenles,
de
quibus
dicilur : Prodiet
quasi
tx
adipeiniquitas
eorum
(Psal. LXXH, 7)?
Et clectos
Israet
impedivit.
Erant illicetiara
elccti, qnorum
fidei
1
Edd.,
quod
Dei verbum
corruptibiles
incorruptibililer
pascU.BegiusMs.,ques
Dei rerbum
incorruptibiie
incor-
rupiibiliterpascU.
>
AliquotMss., parvulontm.
tM>.,fuvet.
nrin
contemperabatur
generalioprava
etamaricans.Im-
pediti
sunt autemne
aliquid
eis
prodessent, quibus
paterno
seaffectu
consulere
cupiebant. Quibusenim
Deus
irascilur, quid
misericordiaconferiur
huroana?
An
potius
simul curaeis
compeditos
etiara
electosin-
telligi voluit;
ut
qui
menieet vita
discernebantur, ad
exemplum
non
juslitiae
tantum,
sedetiam
patientix,
cumillis
moleslias
sustinerent?namsanctoscum
pec-
catoribusnonobaliam
forsitancausaraetiam
caplivos
ductos esse
didicimus, quoniam
in
Grxciscodicibus
non
tvsiriSurfv, quod
est
impedivit;
sedomsMwttte-
gimus, quod
est
potiuscoritpedivit.
19.
[vers. 32, 53.]
Sed <
generatioprava
et ama-
ricans,
in
omnibus his
peccaverunt
adhuc,
et
non
crediderunt in
mirabilibns
ejus.
Et
defeceruntinva-
nitaledieseorum: >cum
possent,
si
crederent,
dies
in verilate sinedefecluhabere
apud
eumcui
dictum
est : Anni tui non
deficknt(Psal. ci, 28). Defecerunt
ergo
invanilatedieseorum
,
etanni eorumcum
festina-
tione. Festinatur
quippe
totavita
mortaliuro,
et
quae
videtur
prolixior, vapor
est
aliquanto
diuturnior.
20.
[vers.54, 35.]
Verumtamencamocciderel
eos,
quarebant
eum: non
propter
xternam
vitam,
sedva-
porem
ciiiusfiniremetuentcs.
Quxrebant
ergo
eum
,
non
ulique
ii
quosocciderat,
sed
qui exemplo
eorum
occiditimebant.Sicautemdeillis
Scriptura
locutaest
tanquam
hi
Deum
quxrerent qui occidebanlur, quia
unus
populuserat,
ct
tanquam
deuno
corpore
dici-
tur. <Et
revertebantur,
et diluculo veniebanl ad
Deum. Et
rememorati sunt
quia
Deus
adjutor
corum
est,
et Deus
excelstis
redemptor
eorumest. >Sed
boc totum
proptcr acquirenda
temporaliabona,
et
vilanda
temporalia
mala. Nara
qui propter
beneficia
terrenaDeum
quxrebant,
non
utiqueDeura,
sedilla
quxrebant.
Et modotimore
servili,
nonliberali dile-
ctione Deus colilur. Sic
ergo
Deusnoncolilur : hoc
enira colitur
quod diligilur.
Unde
qula
Deus rebus
omnibus
major
et melior
invenitur, plus
omnibusdi-
ligendus
esl utcolatur.
21.
[vers. 36,
37.] Denique
hic
sequenlia
vidca-
mus: <Et dilexerunt
eum,
>
inquit,
<in ore
suo,
et in
lingua
sua mentiti sunt ei. Corautem
ipsorum
nonerat reclumcnm
eo,
necfidelesbabiti sunt in(e-
Stamento
ejus.i
Aliudin
linguaeorum,
alitidincorde
eorum
inveniebat,
cui secretahominumnuda
sunt,
et sineulloobstaculo
quidpotiusamarentvidebat. Re-
ctum
itaque
cor curaDeo
est, quando
propter
Deum
quxrit
Deum. Unam
quippeconcupivit
a
Domino,
hanc
requiret,
ut inhabitel in domoDomini
semper,
et
contempletur ejus
delectationem
(Psat. xxvi,
4).
Cui dicitcor fidelium:
Salurabor,
nonolliscamium
jEgypliorum,
necraelonibuset
peponibus,
et allioct
cepis, qux generatio prava
et amaricansctiam
pani
coelesli
prxferebat (Exod. xvi, 3),
necmanuavisibili
atque ipsis
volatilibus
pennatis;
sed
salurabor,
CIIIII
manifeslabitur
gloria
lua
(Psat. xvi, 15).
Htc est
enimhxreditas Novi
Testamenti,
in
quo
illi fidelcs
habiti non
sunt; cujus
taraenfideseliamtune
quando
velabaturerat ineleclis
,
etnunc
quandojaui rcrelai*
997
ENARRATIOIN PSALMUMLXXVII.
998
est,
nonest inmullisvoeatis: Multienimsunt
vocati,
pauci
auletnelecti
(Malth. xx, 16).
Talis
ergo
erat
ge-
'
oeralio
prava
el amaricans,
cliamcumDeum
quxrere
viderelur;
diligens
in ore et in
linguamentiens;
in
corde aiitemnonrecta cum
Deo,
ubi ea
potius
dili-
gcbatpropler qux
Dei
adjuloriumrequirebat.
22.
[vers.
58, 39.]
<
Ipse
autemest misericors
,
et
propitius
fiet
peccatis
eorum,
et non
disperdet
eos.
Et abundabil ut averlat i'am
stiam,
etnonaccendet'
omnemiramsuam. Et recordatusest
quia
caro
sunt;
spiritus vadens,
et nonrevertens. >Inhisverbismulti
sibi
iniquilatis impunilatem
de divina misericordia
pollicentur,
eliamsi talesesse
perstiterint, qualisge-
neratioistadescribitur
prava
el amaricuns
qua
cornon
direxit
suum,
etnonestcredituscumDeo
spirilusejus:
quibus
consemirenon
expedit.
Si enim
,
ul secundum
ipsos loquar,
Deus foriasse non
perdct
nec
malos,
sine dubionon
perdet
bonos. Cur
ergo
non
potius
id
eligimus,
ubi dubitationullaest ?Nam
qui
in
lingua
sua mentiuntur
illi,
cumaliud habeat cor
eorum,
putant utiqueetvolunt, quandopcenam
xlernam ta-
libus
comminatur,
eliamDeumessemendaceni. Sed
cum
ipsi
eum menliendonon
fallant,
illeverumdi<
cendonon fallit.Hxc
itaque
verbadivinorum
eloquio-
rum
,
de
quibus
sibi
generatioprava
blanditur
,
non
ea
depravet,
sicut cor suum
; quia
et illo
depravato
istarecta
persistunt.
Primo
quippe
secundurahocin-
lelligi possunt quod
in
Evangelioscriptum
est: <Ut
sitissicut Pater vesler
qui
incoelis
est; qui
facitoriri
solemsuum
super
bonoset malos
,
et
pluit super ju-
stos et
injustos
>
(Id. v, 45). Quis
enim non videat
quanla
misericordix
patientia
malis
parcat!
sedante
jndicium.
Sic
ergopepercit
illi
genli,
ut non' accen-
deret omnemirarasuatnadeam
penitus
eradicandam
atquefiniendam; quod
inverbis
ejus
el
intercessione
pro peccatis
eorum
Moysi
servi
ejus
evidenier
appa-
ret,
ubi Deus
dicit,
Deleam
eos,
et
faciam
lein
gen-
tem
magnam(Exod. xxxn, 10)
: ille
intercedit, para-
tior deleri
pro ipsisquam
ipsos
;
sciens
apud
miseri-
cordemseid
agere, qui quoniam
nullomododeleret
ipsum,
etiamillis
ipsis parceret proptcr ipsum.
Vi-
deamus enim
quanlum pepercerit,
et adhuc
parcat.
Naminlroduxiteosinterram
promissionis,
etserva-
vit eam
gentemquousquese,
Christum
interficiendo,
sceleri omniummaximo
colligarent:
et
quod
eosex
illo
regno
eradicalos
per
cuncta
gentiumregna
3
disse-
minavit,
non
utiquedelevit;
sedmanetidem
populus
prolis
successione
servatus,
velutCain
signoaccepto,
ne
quis
eum
occidat,
id
est, penitusperdat (Gen.iv,
15).
Ecce
quemadraodUmimpletur quod
dictumest :
<
Ipse
autemest
misericors,
et
propitius
erit
peccatis
eorum
,
el non
perdet eos;
et abundabit ut averlat
iramsuam,
et nonaccendetomnemiramsuam.>
Quia
si omnisira
ejus,
id
est, quantumdigni sunt,
ineos
1
SicmelioresMss.
juxta
LXX.At
Edd.,
e( abundavUut
averteretiram
suam,
etnonaccendil:
male, quando,fu-
turt
temporis
verba
esse,
dicit
Augustinusinfra,
huius
Enarr.n. 23,
*
Abest,non,
a
plerisque
Mss.
s
vox,regna,
abestaMss.
accenderetur, gens
illanulla
relinqueretur.
ItaDeus
cui canlatur misericordiaet
judicium(Psal. c, 1),
et
inistosxculo
per
misericordiam
facil
oriri solemsuum
super
bonoset
matos,
etinfinesxculi
perjudicium
ab
xterna
luce sua
separalos,
xternis tenebris
punit
malos.
23. Deindenc vimdivinisverbis inferre
videamur,
et ubi dictum
est,
Non
perdeteos,
nos
dicamus,
Sed
postea perdet
eos : de hoc
ipsoprxsenti psalmo
usi-
tatissimam
Scripiurx
locutionem
advertamtts, unde
ista
quxstio
multo
diligentius
vcriusque
solvatur.
Cerledehis
ipsisloquenspaulopost,
cumcommemo-
rasset
quaepropler
eos
^Egyptii perpessi
fuerant,
commeraoransultiraam
plagam,
<Et
percussit,
i in-
quit,
<
omne
primilivum
inlerra
J Bgypli,prirailias
la-
boris eoruni in tabernaculis Chara. El abstulit
sicut
oves
populumsuum,
et
perduxit
eos
tanquamgregem
indeserto. Et deduxiteos in
spe,
et nontimuerunt:
et inimicos eorum
operuit
mare. Et induxit eos in
moniemsanclificationissux
;
montem
quemacquisi-
vit
dextera
ejus.
Et
ejecit
a facieeorum
gentes.
et
sorte distribuit eis terraminfuniculo
dislribulionis. >
Si
quis
ad hxc verba nobisinferens
qUxstionem
di-
cat:
Quomodoeis hxc omniacollataessecommeroo-
rat,
cum
ipsi
nonfuerint
perducti
interram
prorais-
sionis,
qui
ab
jEgypio
liberati
sunt, quoiiiamilli
mortui
sunt?
quid
respondebiraus,
nisi eos
diclos',
quia
idera
ipsepopulus
fuit
per successionemfiliorum?
Sic
ergo,
cum
audimus,
maxime
quia
fuluri
lemporis
verba
sunt,
<
Et
propitius
fiet
peccatiseorum,
et non
perdeteos;elabundabitutavertat iram
suam,
et non
accendetomnemiram
suam,
>
intelligamus
inhisim-
pletuni
de
quibtis
dicit
Aposlolus
: <
Sic
ergo
etinhoc
tempore reliquix per
electionem
gratix
salvx factae
sunt. >
Undeetlam dicit : <
Numquidrepulil
Deus
plebem
suam?Absit.Namet
ego
Israelita sumex
ge-
nerelsrael,
detribu
Henjamin,Hebrxus ex
Hebrxis >
(Rom. xi, 5, 1,
e(
Philipp. ni,
5).
Hos
igitur
Scri-
pturaprxvidit qui
inChristumfuerant exislo
|Mipulo
crediluri,
et
accepturi peccatorum
remissionem.usquc
adillud
raaximum
quoinsauienles
ipsummedicum
pcr-
emerunt. Ilinc omnino
dictum,
<
Ipse
atilemest nii-
sericors,
et
propitius
erit
peccatis
eorum,
etnon
per
-
det eos
;
et
abundabit ut
averlat iramstiam
;
>
quia
etiamillud
remisit, quod
abeisunicusPilius
ejus
oc-
cisusest: et nonaccendetomnemiramsuam
;
quia
re-
liquia
salva
facta
sunt.
24. Etrecordalus
estquiacaro sunt; spirilus
vadens,
etnonrevertens.Ideo eos vocandoet
miserando
per
suam
gratiamipse revocavit,
quiaper seipsosredire
non
possent. Quomodoenimredit
caro, spirittisam-
bulans et non
revertens,
urgente
seinima
atque
Ion-
ginqua
malorum
pondere
meritorum,
nisi
per
eleclio-
nem
gralix
?
Qux
nonmeritis
lanquam
merces red-
dilur;
sed
tanquam
donum
gratisdatur,
ut
justificetur
impius,
el redeat ovis
perdita;
nontanien in
viribus
suis,
sedin humeris
reportata pastoris
(Luc. xv, 5),
qux
se
perderepotuit
dura
sponle
vagaretur,
se
auteat
1
sicEr. el Mss.At
Lov.,
ductos.
999
8. AUGCSTINIEPISCOPI
1000
invenire non
potuit,
nec omnino
inveniretur,
nisi
pasloris
misericordia
quxreretur.
Non enimet ilie
filiusadhanc ovemnon
pertinet, qui
reversusiti se-
roetipsum
dixit:
Surgam,
et ibo ad
palrem
meum.
Occulta
itaque
vocatione et
inspiratione
etiam
ipse
quxsitus
est et
resuscitatus,
nonnisi abillo
qui
vivifi-
cat
orimia;
et
inventus,
a
quo,
nisi abillo
qui perrexit
salvare et
quxrere quod perierat (Luc
xxix, 10)
?
Morluusenim
erat,
et
revixil; perkral,
et invenlusest
(Id. xv, 18, 24).
Namet illanonlevissic solvitur
quxsiio, quod
inProverbiis
scriptumest,
cumdevia
iniquitatisScripturaloquerelur
: Omnes
qui
ambulant
in
ea,
nonrevertentur
(Prov.
n, 19).
Sic enimdiclum
est, quasi
de
iniquis
omnibus
desperandum
sit: Scri-
ptura
vero
graliam
commendavit; quiaper seipsum
homo
polest
in illa
ambulare,
non
potest
autem
per
seipsum
redire,
nisi
gratia
revocatus.
25.
[vers. 40-51.]
Hi
ergo pravi
et
amaricantes,
Quoties
exacerbaverunteumin
deserto,
el iniramconci-
taverunteumin
inaquoso!
Et conversi
sunt,
et tentave-
runt
Deum,
etsanclumIsrael exacerbaverunt.Eamdem
illoruminfidelitatem
repetit quamsuperiusjam
com-
inerooraverat;
sed
repetendi
causa
est,
ul commemo-
rcntur et
plagxquas
inflixit
jEgyptiis propter
illos:
qux
omnia
utique
recordari
debuerant, neque
existe-
re
ingrati. Deniquequidsequilur
? iVonsunl recordati
manus
ejus,
die
qua
redemiteosdemanutribulantis. Et
incipit
dicere
quee
fecit
/Egyptiis
: Posuil in
ASgypto
signa
sua,
el
prodigia
suain
campo
Thaneos. El con-
vertitin
tanguinemfluminaeorum,
et imbreseorumne
biberent;
vel
potius,
manationes
aquarum,
sicut non-
nulli melius
intelligunt quodgrxce scriptum est,
T4
liiSpijurm,
quas
latine
scaturigines
dicimus,
ab imo
aquas
ebullientes.
Foderunt enim
iEgyptii,
et
sangui-
nem
pro aquis
invenerunt.
<Misitineos
cynomyiam,
et comedit
eos;
et
ranaro,
et
disperdidit
eos. Et dedit
rubigini'
fruclum
eorum,
etlabores eorumlocustx.
Et occiditin
grandine
vineaseorum,
etmoroseorumin
pruina.
Et tradidit
grandini jumenlaeorum,
et
pos-
sessionemeorum
igni.
Misil ineosiram
indignationis
sux; indignationero,
et
iram,
el
iribulalionem,
im-
ruissionem
per angelos
malos. Viamfecitsemitx irx
sux,
et non
pepercit
a morteanimarum
eoruro,
et
jumenia
eoruminmorleconclusit. El
percussit
omne
primitivum
interra
iEgypli, priroitias
laborumeorum
in tabernaculisCham.>
26. Hseomnes
jEgyptiorumpoenxallegorica
inler-
prelationeexponi possunl, proul
ca
quisqueinlellige-
rc,
et rebus ad
quas
referendx
sunt, comparare
vo-
luerit.
Quod
nos
quoque
faccre tenlabimus; tanto
aptius facturi, quantomagis
divinitusfuerimus
adjuli.
Ad hoc enim
psalroihujus
illa verba
conslringunt,
ubi dictum
est, Aperiam
in
pmabolis
os
meum; eloquar
propositiones
abinitio.
Propter
boc
quippe
eliam
aliqua
bic dicta
sunt, qux
omninoaccidisse
jEgjpiiis
nonle-
giinus,
cumomneseorum
plagx
in Exodo
diligenlis-
sime ex ordine
conlexantur;
ut
quoniaro
id
quod
ibi
1
Edd.,arugini.
At
polioresMss.,rubigint: quam
non-
nullos
xrugineminterpretatos
essenolat
Auguslimis,
in-
fra, nujus
Enarr.n. 27.
nondictum
est,
nonfrustrainPsalmo dictumesse
certi
sumus,nequeid interpretari
nisi
figtrate possu-
mus,
siroul
inlelligamus
etiamcaetera
qux
facta esse
constat,
ob
aliquamfiguratamsignificationem
facta
vel
conscripta.
Facit cnim hoc
Scriptura
in multis
locis
Propheticorum
eloquiorura.
Dicit
aliquidquod
in
illare
gesta, quam
videtur
commemorare,
non
inve-
nitur,
imoetaliter esse
invenitur;
ul hinc
intelligatur
non hoc dicere
quod potesl pulari,
sedillud
potius
quodmagis
debet adverti : sicut est
illud,
Dominabi-
turamari
usqueadmare,
eta
flumineusque
adttrmimos
orbisterra
(Psal. LXXI, 8). Quod
in illius Salomohis
regno
constat nonesse
corapletum,
de
quo putari
posset
iste
psalmus loqui,
cumde ChrisioDomino
loqueretur.
In
plagisergoiEgyptiorum, qux
sunt in
libro
qui
Exodus
nominatur,
ubi maxime
Scriptura
curavitul ea
quibus
afflicti sunt omniaexordinedice-
rentur,
noninvenilur
quod
habet isle
psalmus,
Et
dedit
rubiginifructus
eorum.llludetiam
quod,
cumdi-
xisset,
Et tradidit
grandinijumentaeorum,addidit,
Et
possessionem
eorum
igni:
de
jumenlisgrandine
occisis
Iegitur
in Exodo
(Exod. ix, 25); quod
vero
posses-
sio eorum
igne
cremala
sit,
omnino non
legitur.
Quamvis
voces et
ignes
cum
grandine fierent,
sicut
tonilruacum
fulgoribussolent;
nontaraen
scriptum
est
aliquid
traditurii
igni
ut arderet.
Denique
mollia
qux
lxdere
grando
uon
poterat,
dicuntur non esse
percussa,
id
est,
durisictibus
laesa; qux postea
com-
edit locusta
(ld. x, 1-15).
Item
quod
hic
dicitur,
Et moroseorutnin
prtiina,
nonest inExodo: mullum
enim
pruina
dislat a
grandine;
nam serenishiemali-
busnoclibus
pruina
lerra canescit.
27.
Quid ergo
isla
significent,
dicat tractator ut
potest; judicet
lector et audilor ut
juslum
est.
Aqua
in
sanguineraconversa,
mihi videlur
significarc
dere-
rumcausissentirecarnaliter.
Cynomyia,
canini mo-
res
sunt, qui
nec
parentesquando nascunlur,
vident.
Rana,
est
loquacissima
vanilas.
Rubigo
occulle
nocet;
quam
etiam
xruginem
nonnulli
interpretati sunt,
alii
caniculam
'
:
quod
malumcui vitiorum
aptius
com-
paratur, nisiquoddifflcillimeapparet,
sicutiestmultum
deselidere? Auraest enim
uoxia, qux
hociufructi-
buslatenter
operatur;
sicut in moribusocculta su-
perbia, quando
se
quisquamputat aliquidesse,
cum
nihil sit
(Gal. vi, 3).
Locustaest malitia ore
lxdens,
iufideli scilicet teslimonio. Grandoest
iniquitas
res
alicnas
auferens;
unde
furta, rapinx,
prxdationesque
nascuntur :
plus
autero viliosuovastatur
ipse
vasta-
tor. Pruina
significal vitium, quo
charitas
proximi
stulliiix tenebris velut nocturno
frigorc congelascit.
Ignisvero,
si nonille hic commemoratur
qui
erat in
grandine
ex
fulguranlibusnubibus, quoniam
hic
dixit,
Tradidit
possessionem
eorum
igni;
ubi eam
signilicat
ulique
incensam, quod ignis
ille fecissenon
legi-
tur : immanitatem
ergo
iracundix mihi videtur
signi-
ficare, qua
et homicidiumadmilti
polest.
Morle
pecorum figuratumest, quantum
arbitror,
damnum
pudicitix. Concupiscentiamquippe, qua
felus exori-
1
Aliquot Mss.,
catncutum.
'
1001
ENARRATIOiN"PSALMUMLXXVIl.
1002
tur,
communcmcum
pecoribus
habcmus.
Hancilar|ue
edomitamhaberc et ordinatam, pudiciiiae
virtus est.
Mors
primitivorum
est amissio
ipsius justitice, qua
quisquc
humano
generi
socialiscst. Sed sive ita se
habeanl harumrerum
figuratccsignificaliones,
sive.
aliter melius
inlelligantur; quem
non moveat
quod
decem
plagis percutiunlur ^gyplii,
et deccm
prcc-
ceplis
scribuntur
labulx, quibusrcgatur populus
Dei?
De
quibus
e contrario intcr se
comparandis,
id est
plagis
el
prceceplis,quoniam
alibi diximus
(a), cxpo
sitionem
psalmi liujus
in his onerare non
opus
esl:
tanlumadmonemus
quia
et
hic,
ctsi noneodemordi-
ne,
decemtamen
jEgyptiorum
plagcc
commemoran-
lur;
dura
pro
tribus
quce
sunl inExodo
(Exod. vni,
17, ix, 10, etx,
22),
et liicnon
sunt, idest,
scini-
phes,
ulcera, tenebrce,
alicetres commemorantur
quoe
ibi non
sunl,
id
cst, rubigo, pruina
ct
ignis,
nonlul-
gurum,
sed cui dicla est tradila
possessio
eorum,
quod
ibi non
legitur.
28. Satisautcmhic
expressumesl, judicio
Dei fieri
hcecinillis
per angelosmalos,
inliocsceculo
maligno,
tanquam
in
iEgypto
et in
campo
Thaneos,
ubi humi

]es esse
debemus,
donecveniatsccculumubi cxaltari
cx istahumilitalemereamur. Namet
/Egyplus
inhe-
brcca
lingua
Tenebras vel Tribulaliones
significal,
in
qualinguaThanis,
sicutcommemoravi,
humilcintel-
ligilur
esseMandatum. De
angclis ergo
malisinisto
psalmo,
cumde
ipsisplagisloquerelur,
sic
intcrposi-
lum
est, quod
non transitoric
prcelereundum
est :
Misitin
eos, inquit,
iram
indignationis
sum; indigna-
tionemct
iram,
et
tribulalionem, immissionem, per
an-
getos
malos.Esseautemdiabolumet
angelosejus
tam
malos
utique,
ut eis
ignisprccparctur
reternus,
nullus
lidelis
ignorat:
sedimmitii
pcr
cosimmissionemsu-
per quoslibet
a Domino
Deo, quos
hac
pcenajudicat
dignos,
durumvidetur eis
qui
minusidonei sunt co-
gitarequemadmodum
summaDei
justitia
beneulalur
et malis.
Quosquidem
, quanlum perlinet
adeorum
\
substanliam, quis
alius
quamipse
fecit? Sedmalos
ipse
nonfecil : utitur tamen
eis, quoniam
bonus
esl,
bene,
idest cnnrenienter et
jusie;
sicut econtraini-
qui
crealuris
ejus
bonis uiunlur male. Ulilur
ergo
Deus
angclis
malis,
nonsolumad
puniendosmalos,
siculi inislisomnibusde
quibusloqniturPsalmus,
sic-
ul in
rege
Acliab,
quem
fallacicc
spirilus
cx Dci vo-
lunialeseduxitutcaderet inbello
(III Reij.
xxn,
22);
verumeliamad
probandos.
et maiiifestandosbonos
,
sicuiifecii inJ ob.
Quod
auiem
periinet
ad-isiamma-
teriam
corporalem
visibilium
clcmcnlorum, putoquod
eapossunt
uti
Angeliet
boniet
mali, quantumcuique
polesiasesl; quemadmodum
et homincsboni
malique
uluntur lalibus,
quanlumpossuiil, pro
moduloinfir-
milalishumancc.Nametlerra
ulimur,
et
aqna,
ct
aere,
et
igne,
nonsoluininnecessariisrehnssustenlaiionis
noslrre,
verumeiiaminmullis
superQuis
et ludicris
,
cl mirabililer arlificiosis
operibus.
Naminnuinerabi-
lia
qureappellantur pnyK-i-tiiMw.,
his elementis arle
tractatis modilicanlur.Sedinhrec
Angelislonge
am-
(a)
serm.dedecem
rlagis
et
Prceceptis.
SANCT.AUGUST.IV.
plior
est
potcstas,
et
bonis,
ct
malis,
quamvisulique
major bonis;
sed
qnantiim
Dei nulii
atque
ordinc
ju-
bclur aut
sinilur,
sicutet nobis.
Nequc
cniminhis
omnia
quce
volumus
possiimus.
Inlibroaulemfidelis-
simo
legimus
diabolum
potuissc
ciiamdoccelo
igncra
immiilerc,
ad sancti viri lanlum
pecorum
numcrunt
mirabili ct horrendo
impetti
consumcndum
; quod
diabolo
iribucrejiemo
fidcliumfortassis
auderet,
nisi
sanclcc
Scripturcc
aucloritatc
legcrelur.
Sedille
vir,
Dci dono
justus,
ct
forlis,
et
pic pcritus,
non
ait,
Dominus
dedit,
diabolus
absluiii; scd, Domiuus
dedit,
Vominusabstidit
(J ob
i, 16,
21
); optime
sciensdia-
bolumeliam
quod
facercde islis clementis
polcralt,
nonlamenscrvo
Dci,
nisi
cjus
Dominovo'eiileac
per-
miltenteftiissofaclurum
;
inalitiamdiaboli'confunde-
bat
^quoniamquis
illaiase
probandoutcrciiir,
sciebat.
Infiliisvcrodiffidcnlice
lanquam
insuis
mancipiisope-
ralur
(Ep/uw.
n, 2), queinadmodiim
homincsin
peco-
ribus suis
;
et illietamen
quanlum
Dei
juslo judicio
sinilur. Sed aliud est
quandopoiestas. cjus
etiama
suis,
sicutci
placct,
traclandis
majorepolcslatc pro-
bibetur;
aliud
quando
ei
poteslas
eliamineos
qui
ab
illoalieni sunt dalur. Sicut bomode
pecoresuo, pro
Iiumano
captu,
facil
quodvult;
necsanc
facit,
si
pro-
hibealur a
polestalc majore
: dealicnoaulcm
pecore
ut
faciat, cxspcciat
sibi
potcstaicm
dari abillo
cujus
cst. Ibi
ergopoteslasquce
fueral,
prohibclur;
liicau-
tcm
quce
non
fucrat,
Iribuitur.
29.
Quce
cumiia
sint,
si
per angelos
malos Deus
illas
plagas
inflixit
/Egyptiis, numquid
audehimusdi-
ccre,
el
aquam
in
sanguinemper
eosdem
angelos
versam
,
et ranas
per
eosdcm
angclosfaclas, quoruqi
similia etiam
magi
Pharaonis vcneficiissuis facere
potuerunt;
ut
angeli
mali ex
utraqueparte
consistc-
rent,
hinc illos
alfligentes,
inde
fallentes,
secundum
judicium
et
dispensationcm
2
justissimi
et
omnipoien-
tissimi
Dei, juste
utenlis eliam
iniquorum
malitia?
Nonaudeodicere. Undeenim
sciniplies
facere
magi
Pharaonis minime
potuerunt (
Exod. vn
,
20
, 22,
et
vin, 6, 7, 17,
18)?
an
quia
lioc
permissi ipsi angell
mali nonsunt
3
?
An, quod
veriusdicendum
est,
oc-
cultacausa
est,
el vires nnslrcc
inquisiiionis
excedit?
Namsi
proplereaper
malos
angelos
illaDenmfecisse
putaverimus, quiapoenreinfligehantur,
nonbeneficia
prcesiabanlur, (anquam
ncmini Dens
poenasirroget
per Angeloslionns,
sed
per
illosvelul niiliiicecoale-
stis
carnifices; conscqucns
crit uteliani Sodomain
per
malos
augelos
evcrsamcsse
crcdamui,
et malos
an-/
gelos
Abialiamel Lot
hospiliosuscepissc
videantur :
qnod
absit ut cnnlra
Scripturas npcrlissimas
sentia
miis
(Gen.
xvin el
xix).
Claret
igilur
islahominibus
fieri
per
bonos et malos
angelos posse
:
quid
aut
quando
fieri
opnrieat,
me
latcl;
illiiinvcro
qui facit,
nonlalel,
et cui vnlueritrcvclarc. Ycrumlamen
quan-
lumnostrceinieniioni
Scripiura
divijia
moderalur,
1
sic
aliquol
Mss.
Alii,
malitiamdit.bolicontemnebat : et
quidam,
confictenler
conlemnebat.
At Edd. foiebantsic:
fuisse
fnctam
malitiamdiaboli
confidcbat.
2
pluresMss.,dispositionem.
3
Alitpiot probce
nolce
Mss.,possnnt.
(Trcntc-deux.)
\
1003
S. AUGUSTINIEPISCOPI
1004
malis
poenasirrogan
et
per
bonos
Angelos,
sicut So-
domilis,
et
per
malos
angelos,
sicut
/Egyptiis, legi-
mus :
justos
vero
corporalibus poenisper
bonosAn-
gelos
tenlari et
probari,
nonmihi occurrit.
30.
Quod
vero
pertinet
ad
prccsentempsalmi hujus
locum
: si ea
qure
mirabiliter decreaturis facta
sunt,
malis
angelis
tribuere nonaudemus,
habemus
quod
cis tribuere sinedtibitalione
possumus;
mortes
peco-
rum,
mortes
primitivorum,
et illudmaximeundere-
ligata
sunt omnia
,
obduralioncmcordis
illortun,
ut
populum
Dei nollent dimillere.
llauc enim
iniquissi-
mamet
malignissimam
obsiinationemDeuscumfa-
cere dicilur
(Exod.
IV, 21),
non
insligando
et
inspi-
rando,
sed deserendo
facit,
ut iiii
operentur
in filiis
diffidentice
(Ephes.
,
2), quod
Deusdebite
justeque
permillit.
Namet illud
quod
Isaias
propheia
dicit,
Dotiune,
eccetuiralus
es,
el nos
peccavimus;propterea
erravimus
,
el
facti
sumussicut immundi omnes
(Isai.
LXIV,5, 6),
ea ralione
intelligitur
:
prcecessit
cnim
aliquid,
unde Deus
juslissime
irattis abeis suumIu-
menauferrel,
ut in
peccataquce
nulla
tergiversatione
defendi
possunt
non esse
peccala,
ccecitashumance
menlisoffenderet,
abilinere
justiticc
deviandoeter-
rando. Et
quod
inalio
psalmoscriptum
est dehis
ipsis
jEgypliis, quod
Deusconverterit cor eorumut odis-
scnt
populumejtis,
et dolumfacerent inscrvos
ejus
(Psal.
civ, 25),
benecreditur Deusfecisse
per
illos
angelos
malos;
ut
jam
'
vilioscementes filioruminfi-
delilaiis
per
eos
angelos, quibus
eademamicasunt
viiia,
excitarenlur inodium
populi Dei, atque
ad ler-
rcndos et
corrigendos
bonosillamirabilia
sequeren-
uir. Illa etiam mala morum,
qure
liis
corpnralibus
plagis significata
essedixirnus,
proplcr quodprredi-
clum
est, Aperiam
in
paraboiis
osmeum
, per
inalos
angelos
exerceri in eos
qui
illis divina
requiiate
sub-
tluntur,
convenienlissimecreditur.
Neque
enimcum
(it
qtiod
ait
Aposlolus',
Tradidit illos Deusinconcu-
piscemias
cordis
corum,
ul
faciantqum
nonconveniunt
(liom.
i, 24),
non illic mali
angeli lanquam
inmale-
riasui
operis
versantur et
gaudent; quibusjuslissime
snlidilaest viliositas
luimana, prrcter
eos
quos
libcrat
gralia.
Et ad hccc
quis
idoneus
(II
Cor.
n,
16)?
unde,
cnni dixissct,
Misii ineosiram
indignalionis
sua>;
in-
ditjnationem
, eliram,
el tribulalionem,
immissionem
per angeios
malos
,
illud
quodaddidil,
Viam
fecit
se-
iiii/o!ireesum?
cujtis
taiiilemaciessufficit
penetrare,
ui
inlelligat capiatque
sentcnliamin tanla
profundi-
laie latilanlem?
Erat enim scmita irce
Dei,
qua
/Egyptiorum
impielatem
occuita
ccquilalepunirel;
sedeidemscmiireviam
fecit,
ut eos
lanqtiam
ex ab-
dilis
per
malos
angelos
inmanifcsia scelera
produ-
cens*,
inevidenlissimos
impios
evidenlissimevindi-
carct. Ab hac
poteslaie
malorum
angelorum
non
liberat hominemnisi
gratia
Dei,
de
qua
dicit
Aposto-
luSj Qui
cruil nosde
potestale
tenebrarum,
el transtulit
in
regnum
Vilii eharilatis
3
sum
(Coloss.l,
13): cnjus
1
sicMss.AtEdd.,
eliam.
a
Edd.,perducens.
At
Mss.,producens.

SicmeUoresMss,Aliicum
Edd.,
claritatissum.
rei
populus
iste
figuramgerebat,
cumesset erutusde
poleslate
yEgypliorum,
el translatus h
regnum
lcrrcc
promissionis
fluentislac el
mel, quod
suavitatemsi-
gnificatgraiice.
51.
[vers.52,
53.] Sequitur ergopost
commemo-
rationein
phigarum/Egyptiorum Psalmus,
ct dicil:
Et abstulit sicut oves
popnlum
suum,
el
perduxil
eos
tanquamgregem
indeserlo.Et deduxiteottti
spe,
etnon
timuerunt,
et inimicoscorum
operuit
inare. Tanlo fit
hocmelius
, quanio interius,
ubi eruti de
potesialc
tenebrarum in
regnum
Dci mcntc
transferimur,
et
secundum
pascuaspiritualia
efficiinurovcs
Dei,
am-
bulanies in hocsccculovelut in
dcserto,
quoniam
ne-
mini esl fidesnoslra
conspicua;
undedicit
Aposlolus
:
VitavestraabscondilaestcumChristoinDe.o
(Coloss.m,
3).
Deducimurantemin
spe, qtioniamspe
salvi
facti
sumus: nec timercdebemus
;
si enini Deus
pronobis,
quis
conlra
nos(Rom. vm, 24, 31)?
Et inimicosnrt*
stros
operuit mare; abolcvit in
Baptismo
reniissione
peccatoriim
'.
52.
[ners.54.]
Dcinde
sequitur
: Et induxit eos in
montem
sanctificationis
siim.
Quanlo
melitisinsanctam
Ecclesiam? Monlem
quem acquisivit
dextera
ejus.
Quanto
est Ecclcsiasublimior
quamacquisivit
Cliri-
slus,
de
qno
dictumest : El brachiumDominicui re-
velatumest
(Isai. LIII, 1)?
El
ejecit
a
facie
eorumGen-
tes: ct a facicfidclium
suorum;
nam
quodammodo
Gentes
sunt, gcnlilium
errorum
maligni spiriltis.
Kt
sorledivisil cisterramin
funiculo
dislribulionis.El in
nobis omnia
operalur
unus
alque
idem
Spirilus,
divi-
dens
propriaunicuiqueproul
vull
(I
Cor.
xn, 11).
33.
[
vers. 55-58.
]
El habilare
fecil
in
labernaculis
eorumtribuslsrael. In
tabernacnlis,
inquil,
Genliinn
habitarefecitIribuslsrael.
Quodspiritualitcr
sicmc-
liusdisserendum
puto,
ut adcoelesiem
gloriam,
nn-
de
peccantesangeli ejecti alquedejecti sunt, per
Cliri-
sti
gratiam
subvehamur. Illa cnirn
generatioprava
et
amaricans,quoniam
isiis beneficiis
corpotalibus
non
ponebal
lunicam
veluslatis, lentavcruntadhuc etexa-
cerbaveruntDeum
excelsum,
el teslimonia
ejus
iwncn
slodierunt: etavcrterunt
se,
etnonservaveruni
pactum,
quemadmodumpatres
eorum:
paclo
enim
quodam
et
placilo
dixCrunl,
Omnia
qua:
locutusesl
DominusDcus
nosler, faciemus
el audiemus
(
Exod.
xix,
8
).
Nolan-
dum sane
quod ait, quemadmodumpalres
eorum:
cum
per
lotumPsalmi texlum
lanquamde
hominibus
eisdem
loqui viderelur, apparet
lamen nunc de illis
dici
qui jam
erant interra
promissionis,
el
palres
eo-
rumdiCtos
qui
ineremoainaricaverunt.
34. Conversi
sunl, iiiquit,
in arcum
pravum
:
vel,
sicut alii codices
habent,
in arcum
perversum.Quid
anlcmhoc
sit,
in co
quod scquitnr magis apparel,
ubi ail : Et iniramconcilaverunteumincollibus
suis.
Inidololalrlamcos
prosiluisse significat.
Arcus
erga
perversus
est,
non
pro
nomine
Domini,
sed
conlra
nomen
Domini,qui
disit eidcm
populo
: Non erunt
libidii
aliiprceler
me
(
Id.
xx,
5
).
Per arcum
autcm
significat
anirni iiiiciilionein. Hoc
ipsumdeniquepla-
'
rleriqucMss.,
rcmimo.
llegius,
rmimone
peccata.
1003
ENARRATIO1NPSALMUMLXXVIl. 1006
iiius
exprimens,
Et
insculplilibussuis,inquit,
adcemu-
lationemeum
provocaverunt.
35.
[
vers.59,
60.
]
Audivil
Deus,
et
sprevit
: id
est,
adverlit,
et vindicavit. El ad nihilum
redegil
nimis
hrael. Deo
quippespernenle quid
remanserunt, qui
Deo
adjiivanlefuerunt
quod
fuerunt? Nimirumau-
temrem illain
gestam
eommsmorat, quandovicli
suut ab
Allopliylis lempore
Heli saeerdolis,
ct Arca
Domini
captaesl,
ct
magnastrage
vastati sunt
(1Reg.
iv, 10, II).
Hocest
quoddicit,
Et
repulit
tabemacu-
tiitn
Selom,
tabernaculum
sumnubi liabilavilinkomi-
nibus.
Eleganler
exposuit quare repulerit
labernacu-
lum
suum,
cum
ait,
ubi liabitavitin hominibus. Cum
ergodigni
non essent in
quibus
habilaret,
cur non
repclleret
labernaeulum, quodutiquenon propier
se
instiluerat,
sed
propler ipsos, quosjam judicabalin-
dignos
in
quibus
habitaret?
56.
[
vers. 61.
]
El tradidil in
eaptivilatem
virtutem
eornm,
el
pulchritudinem
eorumin manus inimici.
Ipsam
Arcamunde sibi videbantur invicii,
ct unde
sibi
plaudebant',
virlutem et
pulcliritudincin
eorum
dicit.
Dcnique
et
postea
male vivenles,
etde
templo
Domini
gloriantes,
terrel
per prophetam,
dicens :
Videle
quidfeci
Selom,
ubi erat tabernaculumnteum
(
J erem.
vn,
12
).
37.
[
vers. 02,
63.
]
Et conclusitin
gladio populum
suum,
ethtereditatemsuam
sprevit.
J uvenescorumcom-
edil
ignis
: id
osl,
ira. Et
virgines
eorumnon sunl la-
menlatee:
quianequehoc
vacabatin
bostilimelu.
38.
[
vers. 61.
]
Sacerdotes
eorumin
gladio
cecide-
runl,
elviduas
eorum
nonplorabanlur.
Cecideruntenim
in
gladio
filii
lleli, quorum
tmiiis uxor
viduata,
et
moxin
parlu
mortua, propler
eamdem
perturbaiio-
nem
plangi
non
potuit
honore funoris
(I Reg. iv,
19, 20).
39.
[vers.
65.
]
Et excilatus esl
tanquam
dormiens
Dominus. Videlur enimdormire, quando popultim
suum
dat inmanus eorum
quos
odjt,
ubi eisdicalur :
Vbi est Deus tuus
(Psal.
XLI,
U
)?
Excitalus
ergo
est
lanquam
dormiens, tanquampolens craputatus
a
vino. Nullushec de Deodieert auderet,
nisi
Spiritus
cjus.
Dixit
enim,
sicut videtur
impiis insuliantibus,
quod
velul ebrius diu
dormiat, quando
non tamcito
qtiampulanl!
homines,
subvenit.
40.
[
vers.66.
]
El
percussil
inimicossuosin
posler
riora: illos
tiliqueqni gaudcbant
quod
Arcam
ejus
caplivare
poiuerunt; pcrcnssi
enimsunt insedibus
suis
(I R?g. v,
6
). Quodejus poencesignum
mihi vi-
detur, quaquisqup
cruciabitur,
si in
posteriora
re-
spexerit; qurc,
sicut
Apostolus,
rcslimare debet ut
stercora( Philipp.
m, 8). Qui
ciiimsic
suscipiunt
te-
stamenlumDei,
ut veterevaniiate nonse
exuanl,
si-
miles sunt liostilibus
populis qui
Arcam lestamenli
captivalamjuxta
suaidola
posuerunt.
Et illa
quidcm
veteraeiiamillis nolenlibus
cadimt, quia
omniscaro
fenum,
etclaritashominisut
flasfeni.
Fenum
aruit,
et
flos
decidil : Arca autemDomiui manetinastemum
1
PleriqueMss.,placebant.
*
Duo
Mss.,pelunt.
(Isai. XL,6,
7
)
;
secretum scilicet
testamenti re-
gnum
ccelorum,
ubi est seternum VerbumDei. Sed
illi
qui posteriora
dilcxerunt,
cx
ipsis jusiissime
cruciabunlur:
Opprobrium
enim
sempiternum
dedit
illis.
41.
[
vers.
67, 68.}
Et
repulit, inquil,
tabernaculum
J oseph,
et tribum
Ephrmm
non
elegit.
Et
elegit
tribum
J uda. Non
dixit, Repulit
tabernaculum
Ruben, qui
fuit
primogenitus
J acob;
neceos
qui sequuntur,
et
J udani nascendo
prcecedunt,
ut illis
repttlsis
et non
electis,
tribus J uda
eligerelur.
Poteratenimdici me-
riloillos
rcpulsos, quiaet
inbenedictione
J acob, qua
suosfilios
benedixit, peccata
eorum commemorala
graviter
deteslalur
(
Gen.
XLIX,
1-7
)
;
quamvis
in
eis iribusLevi sacerdotalistribus esse
meruerit,
un-
deetiam
Moyses
fuit
(
Exod.
n, 1).
Nec
dixit, Uepu-
lit tabernaculum
Benjamin; vel,
Tribum
Benjamin
,
non
elegit,
ex
qtia
rex esse
jam coeperal ;
naminde
fuerat eleclusSaiil
(
I
Reg.
IX,1,
2
):
unde ex
ipsa
vicinilate
temporis, quando
ille
repulsus
est
atque
reprobatus,
et Davideleclus
(lbid. xvi, 1,
13
),
con-
vcnienler
posscl
hoc dici;
nectamendicltimest: sed
eos
potissimum
nominavit, qui
clarioribus merilis
videbantur excellere. Nam
J oseph pavit
in
^Egypto
patrem
et fra(res
suos,
et
impie
vcndilus,
merito
pie-
tatis, caslitalis, sapicnticc, justissime
sublimalus est
(
Gen.
XLI,40);
et
Ephricmmajnri
fralri avi sui J a-
cobbenedictione
prrclalus
est
(irf. XLVIII, 19):
etla-
men Deus
repulit
labernaculum
J oseph,
et tribum
Ephrann
non
elegit.
Ubi
per
hcee
prceclari
nieriti no-
mina, quid
aliud
quam
universum
poptilum
illumvc-
tusla
cupiditate
a Domino (errena
prremiarequiren-
tem, repulsum
el
reprobatuminlelligimus;
eleclam
autcm tribum J uda,
non
pro
merilis
ipsiusJ udcc?
Longequippemajora
sunt merita
J oseph ;
sed
per
tribumJ uda, quoniam
inde exslilit Cliristussecun-
dum
carnem,
novum
populum
Christi illi
populo
ve-
teri
prselaiumScriptura
testalur, aperiente
Domino
in
parabolis
ossuum. J aminde eliam
quodsequitur,
MontemSion
quemdilexit,
Ecclesiam Christi melius
inlclligimus,
non
propter prcesentislemporis
bene-
ficiacarnalia Deum
colentem,
sed fulura et
rclerna
prcemia
oculisfidei
lougespeculantem
: namet Sion
Speculalio
interpretatur.
42.
[
vers. 69.
] Deniquesequitur,
Et
cedificavit
sic-
ul unicornuorum
sanclificationem
suam:
vel,
sicut
quidam
inlerpretes
verbumnovumfecerunt, sanctifi-
ciumsuum. Unicornui recte
intelligunlur, quorum
firina
spes
inunum iilud
erigitur,
de
quo
alius dicit
psalmus
,
Unam
pelivi
a
Domino;
hanc
requiram
(
Psat. xxvi,
4).
SanclificiumveroDei
est,
secundum
aposlolum
Peirum,
intellecla
plebssancla,
et
regale
sacerdolium
(I
Pelr.
n,
9
). Quod
vero
sequitur,
ln terra
quamfundavit
inceternum:
quod
habent
grce-
ci codices,
?rfvtwv,
ulrumin
oilernum,
aninsce-
culumdicatur
a
nobis,
inlatinorum
interpretumpo-
teslate
est, quoniam
ulrumquesignificat;
et ideohoc
inlalinis codicibus,
illud in aliis invenitur. Habent
aliqui
etiam
pluraliler,
id
est,
in
scecula; quod
in
fl)07
S. AUCUSTINIEPISCOPI
grcecisquos
habuiinus,
non invenimus, Quis
vcro
ftdelium
dubilel Ecclcsiam,
ciiamsi aliis
abeuntibus,
.aliisvenicnlibtis,
cx hac viia mor.lalitcr transit,
la-
menin cclcrnumessefundalam?
43.
[
ticrs.
70,
71.
]
El
elegit
David servumsuum.
Tribum
crgo
J uda
propler
David;
David aulem
propter
Christum: tribum
igitur
J uda
propter
Chri-
stum, quo
transcunlc clamavcrunt
cceci,
Miserereno-
bis, fili
David;
ct conlinuomiscricordia
cjus
lumen
receperunl (
Mattli.
xx, 30, 51), quia
vcrum erat
quod
clamavcrunt. Iloc ideo non iranseunler
dicit,
sed allcnlc commendal
Aposlolus,
scribens adTi-
mothcum
: Memor estoChrislumJ esumresurrexisse
a mortuis cx scmineDavid
,
secundum
Evangelium
tneum,
in
quo
laboro
usque
acl
vincula, tanquam
male-
faciens;
scdsermoDei nonesl
alligalus(II
Tim.
n, 8,
9
). lpsc itaquc
Salvalor
sccundumcarnem factus
ex semine
David, figuratur
inliocIoconomine
David,
aperienlcDomino
in
paraholis
os suum. Necmoveat
quod
cum
dixissct, Etelegit
David,quo
nomineCliri-
slum
significavit,
addidit,
seiviunsuitm
; non,
filium
suum: imo vcro hinc
agnoscauius,
non Patri co-
scternam
Unigeniti
substantiam,
scd formam servi
susceplam
cxsemineDavid.
j
44.Et suslulil eumde
gregibus
ovium
;
de
posl fe
tanlcs
accepileum, pascere
J acob servum
suum,
ctls-
raelhmrcditalem
suam. Ille
quidcm Da.vid,
cx
cujus
seminecaro Christi
cst,
ab officio
pastorali pccorum
ad hominum
rcgnum
translalus est: noster autcm
David, ipscJ csus,
abhominibusad
homines,
aJ udccis

ad Gcnlcs
;
lamcn sccundum
parabolam
ab ovibus
ad ovesablatus
atquo
iranslaluscst. Non sunt
enini;
niodo intcrra illa EcclesiccJ iuhcccin
Cbrislo, qucc
fuerunt circumcisorumrecenti nassione et rcsurre- !
ctione Domini noslri
;
dc
quibus
dicit
Apostolus
: :
Eram autem
ignolusfacie
EcclesiisJ udwai
qum
sunt
in Chrislo: lanluinautemaudiebanl
qniaisqui aliquan-
do nos
pcrsequebalur
,
nunc
evangelizalfulemquam
aliquandovaslabat
;
ctin me
magnificabanl
Dominum
(
Gal.
i, 22-2i).
J ain hinc ilUcEcciesicetransierunt
populorum
circumcisorum
;
ac
pcr
hocinJ udcca
quru
modointcrra
csi,
non cst modo Chrislus: ablatus
estinde;
nunc Gentitim
gregcs pascit.
Sanede
post
fetantes
indc
acceptus
cst. Illrc
quippepriores
fucrunt
tales,
dc
qualibiu
dicilur inCantico caniicorumuni
Ecclesicc
qucc
constat cx
mukis,
idcst uni
gregi
cu-
jusmembra
sunl mulli
gregcs;
de lalibus
crgo
dici-
tur : Dentes
tui,
id
e*', per quos loqucris,
vel
pcr
qttos
jii
corpus luum,
vclnt
manducando,-
cccteros
trajicis.;
hoc
itaquesignificantcs
denles
tui,
sicul
grex
detonsurumascendensde
lavacro, quai
omnes
geminos
creanl,
et sterilis non esl incis
(
Canl.
iv,
2). Depo-
suerunt enimtuncvclut vclleraonera
sccculi,quan-
do ante
pedcs Apostolorum
vendilarum
rerum sua-
rum
pretiaposuerunt (
Act.
n, 45,
cl
iv,
31),
asccn-
dentes de lavacro
illo,
de
quo
cosadmonct
aposlolus
PetTus, sollicitos
quod
Cliristi
sanguinem
fuderint,
;
ct dic.it:
Agilepmnitenliam,
ct
baplhetur
unusquisque
Wtntm innomineDominiJ esu
Clirisli,
el
dimitlenlur
wbis
peccata
veslra
(Act.u,
58
).
Geminosautemcrea-
verunt,
opera
scilicet duorum
prseccptorumgemincc
charitalis,
dileclionis
Dei,
ct dilectionis
proximi
:
unde slcrilis non erat ineis. De
post
has ovesfe-
(anles Davidnostcr
acceplus,
nuncalios
greges pa-
scit in
Gentibus,
et
ipsos
J acobet Israel : sic enim
diclum
est,
PascereJ acobservum
suum,
et Israel hm-
redilatemsuam. Non
cnim, quia
ex
Gcnlibus sunt
istcc
oves,
ideo abillo semine
alienatcc
sunt, quod
cstJ acobct lsracl. Semenest enim
Abrahce,
semen
promissionis,
de
quo
ci Dominus dixit : In Isaacvo-
cabilur libi semen
(
Gen.
xxi,
12). Quod
exponens
Apostolus
:
Non, inquit filii carnis,
sed
filii promis-
sionis
deputanlur
insemine
(
Rom.
ix,
8
).Ex genlibus
enimerant lidcles
quibusdicebat,
Si autemvosChri-
sti, ergo
Abralimsemcn
estis,
secundum
repromissionem
limredes
(
Gal.
m,
29
)
?
Quod
vero
ait,
J acob servum
suum,
et Israel hmredilalem
suam,
morcsuo
Scriptnra
repetivit
eamdem scntentiam. Nisi fortc
quispiam
sic
distinguerevclit,
ut hoc
tempore
J acob serviat
;
tunc autemsit ccterna hcereditas Dei
quando
videbit
:
Deum facie ad
faciem,
undc Isracl nomcn
accepit
(
Gen.
xxxn,
28).
45.
[vers.72.]
Et
pavit
eos
, inquil,
in innocentia
cordissui.
Quid
illo
innocentius,qui
ullum
peccatum,
'nonsolum a
quovincerelur,
sedeiiam
quod
vinceret
nonhabehat? St ininlelleclumanuuinsuarumdeduxil
sos:
vel,
sicut
aliqui
codices
habent,
in
intelleclibus
manunmsuarum, Alius
putaret
ita
congruentius po-
-titissc
dici,
Ininnocentiamanuum ct inlelleclu
c.or-
J is: hic aulcm
qui magisquam
alii
quid loquerelur
?
scicbat,
cordi maluit
adjungerc
innocenliam
,
et n.ia-
'''
nibus
intelligenliam.
Illud
proptcrca, quanlum
exi-
I' slimo, quia
mulli sibi
vidcntur
innoccnles, qui
non
!
faciunt
mala,
cumliment ne
palianlur
si
fecerint;
vcllent autem
facere,
si
impuncpotuissenl.
Talesvi-
deri
possunt
habcre innoccnliam manuum
,
nonta-
men cordis. El
qucc
landemaut
qualis
est isla
inno-
ccntia,
si cordis non
cst,
ubi homo faclus est ad
imaginem
Dei?
Quod
vcro
ail,
In
inletlectu,
vel in-
telligenlia
manuumsuarumdeduxiteos
, vidctur niilti
camdixisse
inlelligcntiamquamipsc
facit increden-
libus;
ideomanuimtsuarum:
facere
quippe
ad
manus
perlinet
: scd sicut
'
possunt
iatelligi
inanus
Dei,
quia
et Christussic liomo
,
ut eliam
Dcus. IIoc certc
illc
David,
dc
cujus
cst iste
semine,
facerc non
polc-
rat in
populo
cui sicut homo
regnabat;
scdille hoc
facit,
cui rectc -animafidclisdicere
potest:
lntelli-
geremefacito,
et
perscrutabor
legem
luam
(Psal. cxvm,
54). Proinde,
neab illo
erremus,
dumde nostra
,
velut exnobis
sit,
intelligentia
fidimus
, ejus
mani-
bus nos
credendosubdamus.
Ipse
innobiseam
faciat,
utin
inlelligentia
manuumsuarum nosdcducat eru-
tos ab
errore,
eoqtieperducat
ubi
jam
non
possimus-
crrare. Hicest fructus
populi Dei,
atlendentis
legem
Dei
, et
inclinanlis auremsuamin verba oris
ejus ,
ut
dirigat
ineo cor suum
2,
et sit cum illo creditus
1
ItaMss.At
Edd.,
sedsi sic
possunt.
2
ndd.,
cor
sursum.Melius
Mss.,
corsuum:
quod
exhu-
jus
Psahni
?.
8
acceptum
est.
4009
ENAIUUTIOIN
PSALMUMLXXVIII.
1010
spirilusejns,
neiinmutelur
in
'
generationempravam
et amaricanlem;
sedhis omnibus sibi annuntiatis
,
nonsolumad
prccsenlem
vitam,
verumeliamad xter-
nam
,
nec lanlum ad
recipienda
bonorum
operum
prsemia,
sedetiamin
ipsa
bona
operafacienda,ponat
in
Deospcm
suam.
IN PSALMDM LXXVIII
ENAURATIO
(a).
1.
[rers. 1.]
In titulo
psalmi hujus
tam brevi et
simplici
immorandumessenon
pulo. Proplietiam
vero
quam
hic
prccmissamlegimus,
evidenler scimusim-
pletam.
Cumenimislacanerentur
temporibus regis
David,
nihil laleadhuc
contigerat
exadvcrsitaleGen-
liumcivilali J erusalem
,
ncc
temploDci, quod
nec
xdiucaluinadhuceral. Post morlem
quippe
David
,
lilium
cjus
SalomonemDeo
templum
fecisse
quis
ncscial? Dicilur
crgolanquamprceterilum, quod
in
spirilu
videbaturessefulurum:
Deus,
veneruntGenles
in hmredilalemluam:
Qua loquendi
consuetudine
eiiamillud est
prophelatum
de Domini
passione,
Dederuntinescammeam
fel,
el in siti mea
polaverunt
mcaccto
(Psal.
LXVIII
, 22);'
et alia
quce
in codem
psalmo
venturavelut factanarranlur. Necilludmi-
randum
cst, quod
Dcoisladicuntur. Non cnimne-
scicnii
indicantur, quo
revclante
prcesciuntur;
sed
anima cumDeo
loquilurpietalis
affeclu
quem
novit
Dcus!. Nam
elAngcli qtire
liominibus
nunliant,
ne-
scienlibus
nuntiant; quce
aulemDeo
nunliant,
scienli
nunliant, quando
illi offerunl orationcs nostras
,
et
incffabili modo deactibussuisccternamverilatem
,
lanquamIcgem
incommutahileinconsulunt. Et iste
crgo
homoDeidieit Dco
qnod
discata
Deo, tanquam
discipulusmagistro
non
ignoranii,
sod
judicanli;
ac
sic,
aut
probanti quod docuil,
aut
quod
nondocuit
rrprchcndenii:
maxime
quia specieprecanlis
3
Pro-
jiheta
cosinsc
lrnnsfigur.it, qui
lunc fuluri cssent
quando
isla vcntura. Solcnt atiieminorationedici
Dco
qucc
vindicansfeccrit. ct
adjungi petitio
ut
jarn
misereatur ct
parcat.
Hocmodoet bicdicuntura
quo
prccdicuntur
,
lanquam
abeisdicantur
quibus
accide-
runl;
et
ipsadcploratioatquc prccalio, prophelalio
csi.
2. i
Deus,
venerunl Genlcsinhccreditatemtuam
;
pollucrunt teinplum
sanclum
tuum, posuerunt
J eru-
salern
inpomorum
cuslodiam. Posuerunt morliciua
scrvorumluorttmcscas
volatilibuscceli,
carncssan-
clorumtuorumbestiis terrre. Effuderunt
sanguinem
eorumsicut
aquam
in circuitu
J crusalem,
et non
erat
qui sepeliret.
Si inisia
propheiiaquisquam
no-
slrumeamvasiaiionemJ erusalem
intelligcndamputa-
veril, qucefacta
esta Tito
impcralorc Romano,
cum
jam
DominusJ esus Christus
post
resurrectionem et
ascensionemsuam
prcedicaretur
in
Genlibus;
non
mihi occurrit
quomodo
dici
poluerit jam
ille
populus
1
Tresl<lss.,neimitelurgenerationem,
etc.
*
pluresMss., qum
enimnonvidelDeus?
*
Sic
aliquot
Mss.
AtEdd.,specieprmsenti.
(a)
Dicta
postexposituw
Psalnt,
LXXYH,
de
quoinfra,
n.3.
hccrediias
Dci,
nonlenens
Christum, quo reprobalo
et occisofactusest
reprobus, qui
in eum nec
post
ejus
rcsurrectionemcredere
voluit,
et
insupermarly-
res
ejus
occidii.Exilloenim
populo
Israel
quicumque
inChristum
crediderunt, quibus
facla est Christi
prccscnlatio,
ct
quodammodopromissi
redditiosalu-
bris
aiquefructuosa,
de
quibus
et
ipse
Dominusdi-
cit,
Nonsummissusnisi adoves
qumperierunl
domus
Israel
(Malth. xv,
24), ipsi
ex illissunt
filii promis-
sionis, ipsi deputanlur
insemine
(Rom.
ix
, 8), ipsi
perlinent
ad hccreditatemDci. Hinc sunt
J oscph,
homo
justus,
ct
virgo.Mariaquccpeperit
Clirislum
(Matth.I,
16):
hinc J oanncs
Baplisla,
amicus
sponsi,
et
parenlesejus
Zacliariasct Elizabelh
(Luc. i,
5):
hinc Simeonscnexel Anna
vidua, qui
Christum
non
loqucnlem
sensu
corporis audierunt;
sed adhuciu-
fanlemnon
loquentem, spiritucognoverunl (/</.
u
,
25,
36)
: liiuc beati
Aposloli
: hincNathanael in
quo
dolusnonerat
(J oan. i, VI):
hinc alius
J oseph
qui cxspeclabal
ciiam
ipscrcgnuin
Dei
(Id. xix, 38,
el Luc.
xxui, 51)
: hinc lanla illa mulliludo
quce
prceccdebat
ct
sequebalurjuinenlumejus,
dicens
,
Benediclus
qui
venitinnomineDomini
(Matlh.xxi, 9);
in
qua
crat et
congrcgatio puerorum
in
quibus
dixil
impletum,
Ex orc
infanlium
el laclentium
perfecisli
taudem(Psal.
vm
, 3).
Ilinceliamilli
post ejus
re-
surrcclionem, quorum
dieuno
tria,
et alio
quinque
millia
baplizali
sunl
(Acl.
n
, 41,
et IV
, 4),
inani-
mamunainct cor unumcharitalis
igneconflali; quo-
luni ncmo dicebat
aliquid proprium,
sederant illis
omniacommunia
(Id.
u
, 52):
hincsancti diaconi
,
quorumStephanus
ante
Aposlolos
marlyrio
est
coro-,
naliis
(Id. VII,58)
: hinctol EcclesiueJ udccre
qucc
in
Cliristo
crant, quibtis
eral faciePaulus
ignolus(Gat.
i,
22),
nolusaulcmsccvilia
famosissima,
sednotior
Christi miscricordissima
gratia
: hinc ct
ipse
secun-
dum
prcemissam
de se
propheliam, Lupus rupax,
nume
rapiens,
el
advcsperumdividens
escas
(Gen.XLIX,
27),
id
est, prius rapiens pcrsecutor
ad morlcm
,
posleapascens prcedicator
adviiam. Ili erant ex illo
populo
hccreditasDci.Undcct ail
ipsc
minimus
Apo-
stolorum
(I
Cor.
xv,
9),
doclor Geniium: t
Dico
ergo.Numquid repulit
Deus
plebem
suam?Absit.
Namct
cgo
Israelitasumex semine
lsrael,
dciribu
Benjamin.
Non
repulilDcusplebem
suam
quamprcc-
scivit. >Hccc
plebsquceex
illa
genle
Chrisii
corpori
aecessit,
hxreditasDeicst. Nam
quod
ait
Aposlolus,
Non
repulil
Deus
plebem
suam
quamprmscivit,
illi
psalmoutiquerespondet,
ubi
scriplumest, Quoniam
non
repellel
Dominus
plebem
suam: ibi autem
sequilur,
El hmredilalemsuamnon
derelinquel(Psal. xcni, 14);
ubicvidentcr
apparet,
talem
plebem
esse hccrcdita-
lemDei. Ut enimhocdicerel
Aposlolus, suprn
com-
mcmoravcrat
prophelicum
leslimoniumde
prrcnun-
tiata futuraincredulilate
populi
Israel : Totadieex-
pandi
manusmcasad
popuium
non credenlemet con-
tradicentem
(Rom.
x
, 21,
el Isai. LXV
, 2).
Hic
ergo
ne
quisquam
male
intelligens,
universumillum
po-
pulum
criminein.crcdulUa.tiset contradiclionisarbi-
1011
S. AUGUSTINIEPISCOPI
10!2
tretur esse
damnalum,
continuo
subjeeit:
Dico
ergo,
Numquidrepulit
Deus
plebem
suam?Absit. Namet
ego
Israelitasumex
genere
Israel,
detribu
Renjamin.
Hlc ostcndit
quam plebem
dixerit,
uliquc populi
prioris, quam
si toiamDeus
reprobasset atque
da-
mnasset,
non
ulique
ipsc
Chrisli esset
apostohts,
Israelila ex semine
Abraham,
de trihu
Benjamin.
Adhibet autemvaldenccessariumtestimonium,
di-
sens: <An nescitis in Elia
quid
dicit
Scriptura
,
juemadmodiiminierpellat
Deum adversus Israel ?
Dominc
, Prophetas
luos
occiderunt,
allaria luasuf-
foderunt,
et
ego
derelictussum solus
,
et
qurcrunt
aniinammeam. Sed
quid
dicit illi
responsum
divi-
num?
Reliqui
milii
septem
milliavirorum
qui
non
curvaveruni
genua
anteBaal. Sic
ergo
et inhoctem-
poie reliquire per
electioncm
gratire
salvrc faclrc
sunl. i Islce
reliquice
sunl ex illa
gente
hccreditaiis
Dei;
nohilli de
qiiibuspaulopost
dicit: t Caclerivero
exccccatisunt. >Sicenimait :
<,Quidergo
?
Quod
qticnrebatIsrael,
hocnonest consecutus: clectioau-
lemconsecuta
est;
cccleriveroexccccatisunt >
(Rom.
xi, 1-7).
Isia
igilur
electio
,
islce
reliquicc,
ista
plebs
Dei
quam
non
rcpulit Deus,
hcereditas
ejus
dicitur.
In illoaulemlsrael
qui
hoc nonesl
conseculus,
in
illis
c^cri&.exerecatis,
non erat
jam
hccreditasDci
de
qua
dici
posset, post
Chrisli inccelis
glorificalio-
nem
,
lempore
Titi
imperaloris, Deus,
venerunlGen-
tesinhmrediiatem
tuam,
ct crclcra
qncc
de illius
po-
puli
ct
templi
et eivitaiisvaslaiionevidenlur in hoc
psalmo
esse
prccdicta.
3. Proindeaut ea debemus
intelligerequce
facta
simt ab aliis
hoslibus, antequam
Chrislusvenissel in
carne
(non
enimerat alialunc hccreditas
Dei,
ubi
et
Prophetce
sancti
erant, quando
factaest transmi-
gralio
in
Babyloniam,gravilerque gens
illa vastata
est
[IV Reg. xxiv, 14];
et subAntiochoetiamMa-
chabccihorrenda
perpessi,gloriosissime
coronati sunt
[II
Machab.
vn].
Ea
quippe
diciasunlin hoc
psalmo,
quce
solent ficri etiam
slrage
bellorum);
aut cerle
si
post
resurrectionemet ascensionemDomini acci-
pienda
esthiccommemoratahcerediias
Dei;
easuntin-
telligendaquce
acultoribusidolorumetinimicisnominis
Chrisli,
Ecclesia
ejus
inlanta
martyrum
numerositale
perpessa
est.
Quanquam
euim
AsaphSynagoga
inter-
prctettir, quce
est
congregatio, idque
nomen usilaiius
insederit
genli
J udreorum
;
tamenet Ecclesiamistam
posse
dici
congregationem,
el illumvelerem
populum
dieiumessc
Ecclesiam,jam
inalio
psalmo
salis
aper-
teque
monstravimus
().
Hcec
igitur Ecclesia,
hccc
hrcrediiasDei ex circumcisioneet
prrepuliocongre-
galaest,
idest ex
populo
Israel el ex creterisGenti-
bus, per lapidemquemreprobaveruntmdificantes,
et
factus
est in
caput anguli (Psat. cxvn, 22);
in
quo
angulo tanquam
duo
parietes
de diverso venientes
copularentur.lpse
est enim
paxnostra, qui fecit
utra-
queunum,
ul duosconderel inseinunumnovuinho

minem,facientpacem,
etcoadunaret'
utrosque
inuno
1
Mss.,commutaret.
(a)supra,
inEnarr.Psal,
isxvn,
n. 3.
corpore
Deo
(Ephes. n, 14-16);
in
quo corpore
su-
musfilii
Dei, clamantes, Abba,
Pater
(Rom.vni, 15,
el Gal.
IV,
6)
: Abba
propler
illorum
linguam,
Pater
propler nostram; hoc est enim
Abba,quod
Pater.
UndeDominus
qui dixit,
Nonsummissusnisiad oves
qumperierunl
domusIsrael
(Matih. xv,24),
osiendens
illi
genii reddilam
prresenlircip-ius
promissionem;
ait tamenalio
loco,
Babeoatiasoves
qum
nonsunl de
hoc
ovili;
oportet
meel
ipsas adducere,
ut sit unus
grex
et unus
pastor(J oan. x,
16):
Gentes
significans,
quas
crat
adducturus,
non
quidempcr
suam
prrcsen-
tiam
corporalem',
ut illud verum
sit,
e Non sum
missus nisi ad oves
qureperierunt
domus
Israel;
i
sed lamen
per Evangeliumsuum,quod
erant disse-
minaiuri <
speciosi pedes
annunlianiiiim
pacem,
an-
nunlianliumbona>
(Rom.x, 15):
<Inomnem>
enim

terram exiitsonus
eorum,
et infinesorhis lerrce
verba eorum>
(Psal. xvm,
5).
Hinc et
Apostolus
ait,
i Dico
crgo
Christum J esum minislrumfuisse
circumcisionis
propter
veritatem
Dei,
ad
confirman-
das
promissiones
Patrum: >ecce
quodest,
t
non
summissusnisi ad
ovesqurcperierunt
domusIsrael. t
Deinde
subjungit Aposlolus,
<
Genles
autcm
super
misericordia
glorificarc
Deum: >ecce
quod e9t,
<
Habeoaliasoves
qtire
nonsuntdehoc
ovili; oporlet
me et
ipsas adducere,
ut sit iinus
grex
et unus
pa-
slor.
Quod
iitrumque
brevitcr dictumest ineo
quod
de
prophela
idem
apostolus
commemorat:
Lmtamini,
Gentes,
cum
plebeejus (Rom. xv,
8-10).
Isle
ergo
unus
grex
sub
paslore uno,
hrereditasDei
esl,
non
solum
Palris,
sedeliamFilii. NamFilii vox
cst,
Fu-
nescecideruntmihi in
pmclaris,
elenimhmredilasmea
prwclara
est milii
(Psal. cxv,
6)
: et
ipsius
hreredi-
talis voxest
apud prophelam,
DomineDeus
noster,
posside
nos
(Isai.
xxvi, 13,
sec.
LXX).
Hanc hceredi-
latemnonmoriensPaterFilio
reliquit;
sed
ipse
Filius
eamsua morlemirabililer
acquisivit,quam
resurre-
clione
possedit.
i. Si
ergo
dehac
inlclligendum
est
quod
in
psalmi
luijuspropheliacanitur, Deus,
venerunlGentesinItm-
redilatem
tuam,
ut venisseGenles
accipiamus
inEc-
clesiam,
non
credendo,
sed
persequendo,
id
est, eara
invasissevoluntatedelendi
atque
omnino
perdendi,
sicut tot
persecutionumexemplamonstrarunt;
opor-
tel ut
quod sequilur,
Pottuerunt
templum
sanctum
tuum,
non in
lignis
et
lapidibus,
sedin
ipsis
intelli-
galur
hominibus.de
quibus, lanquamlapidibusvivis,
construi dicit
aposlolus
Petrus domumDei
(I
Pclr.
II, 5).
Undeel
apostolus
Paulus
aperlissime dicil,
Templum
Dei sanclum
esl, quod
estisvos
(I
Cor.
m,
17).
11oc
itaquelemplumpersecutores
in his
utique
polluerunt, quos
ad
negandumChristum, lerrendo
vcl cruciando
cocgerunt, alqne
ul idolis
supplicarent,
vehementer instando fecerunt:
quorum
multos
poe-
nitenlia
reparavit, atque
ab illa
inquinatione
munda-
vit. Poenilentiscnira vox est: <Et a deliclo meo
munda
me;
>
et,
<Cor mundumcrea in
me, Deus,
el
spiritura
rectuminnovainviscerihusmeis
>
(Psal.
1
Aliquot Mss-,per
se
prcesentiacorporali.
1013
ENARRATIO
IN PSALMUMLXXVIII.
1014
l, i, 12).
J amveroquod sequitur,
<Posuerunt J eru-
salemin
pomorum
ctistodiam: >el
ipsa
Ecclesiahoc
nominerecle
intelligitur,
<J erusalem libera,
mater
nosira,
de
quascriptum
esl,
Lrctaresterilis
quae
non
paris, erumpe
et
exclama, quce
non
parturis; quo-
niammulti filii
desertro, magisquamejus qure
habet
virumt
(Gal.
iv,26,
etIsai.
nv,
1).
<Incuslodiam
po-
morum,
>
quod
diclum
esl,
deserlionem
inlelligen-
damexistimo
quam
fecit vastitas
persecutionis
: id
est,
velut custodiam
pomorum; quia
deseruntur
po-
morum cuslodim,
cum
poma
transierint. Et cerle
quando
Gcntilibus
persequenlibus
Ecclesia desertn
visa
est,
in coeleslemmcnsam
spirilus marlyrum,
tanquam
de horlo dominico mulla
1
et suavissima
poma,
transierimt.
5.
[vers. 2.]
Posuerunt,inquil,
morlicinuservorum
tuorumescasvolatilibus
cmli,
carnessanctorumluorum
bestiisterrm.
Quod
dictum
est, morticina,
hoc
repeli-
tum
est, carnes;
el
quod
dictum
est,
servorumluo-
rum,
hoc
repetitum
est,
sanclorumluorum: illud
tantummodo varialum
est,
volatilibus
cmli,
et bestiis
terrm.Meliussane
interprelali
sunt
qui
morticina
po-
suerunt, quam
sicut
quidam
mortalia.Morlicinaenim
nondicuntur nisi
mortuorum;
mortalia vero etiam
vivorum
corporum
nomenest. Cum
ergo,
sicut
dixi,
ad
agricolam
suum
spirilus marlyrum
velut
poma
Iransissenl,
morticina eorum et carnes eorum
po-
suerunt volaiilibus
coeli,
et bestiisterrce:
quasi quid-
<[uam
eortimresurreclioni
depcriret,
ex occultisna-
lurre sinibus tolum
redinlegratiiro
illo,
cui ct
capilli
noslri numerati sunt
(Matth. x, 30).
6.
[vers.3.]
Effuderuntsanguinem
eorumsicul
aquam,
id
est,
abundanter et viliter : in circuituJ erusalem.
Si J erusalemlerrenamurbembic
accipimus,
eorum
sanguineminlelligimus
effusumincircuitu
ejus,qtios
hostesextramtiros
reperirepoiiierunt.
Si aulemJ eru-
salemillam
inlelligimus,
de
qua
dictum
csi,Muiii fitii
desertm,magisquamejusqux
habet
virum,circuitusejus
csl
per
universamlerram: in ca
quippc
leclione
prophetica,
ubi
scriplumesl,
Multi
filii desertm,magis
quamejnsqum
habel
virum, pauloposl
ei
dicilur,
Et
qui
eruit
le,
Deuslsrael universmlerrx vocabitur
(Isai.
LIV,1,
5).
Circuitus
ergo htijns
J erusalcm in hoc
psalmo
inlelligendus
est
quousque
lunc fuerateadem
Ecclesiadilaiala,
fructificanset crescensinuniverso
jnundo,quando
inomni
parle ejus persecutio
ssevie-
br.t,
et
martyrum slragem, quorum sanguis
sieut
tqua
effundebatur,
cum
magnis
lucris thcsaurorum
toelestiumfaciebal.
Quod
vcro
adjunclumest,
El non
erat
qni sepelirel:
aut non incredibile debet videri
tam
magnum
in
aliquibus
locis fuisse
terrorem,
ut
sepullores
sanctorum
corporum
nulli
prorsus
existe-
rcnt;
aut cerle
quiainsepulta
cadaverainmultis lo-
cisdiu
jacere potuerunt,
doneca
religiosisquodam-
modofuraia
sepelirenlur.
7.
[vers.4.]
Facli
sumus,inquit, opprobrium
vicinis
nostris.Ideo
preliosa,
nonin
conspectuhominum,
a
quibus
hocerat
opprobrium,
scdin
conspectu
Domini
1
sonaulllprobSnotsMss.,
Domini cumulata.
morssanctorum
ejus(Psal. cxv, 15).
Subsannatioet
irrisio:
vel,
ut
quidaminlcrpretali sunt, illusio,
eis
qui
incircuiiunostrosunl.
Repetilio
est senlenlircsu-
perioris
: nam
quodsupra
dictum
esl,
opprobrium,
hoci-epetitumesl,
subsannatioet
irrisio;
ct
quod
su-
pra
dictum
est,
vicinis
ttostris,
hoc
repetitumcst,
eis
qui
incircuilunostrosunl. Proinde secundumJ erusa-
lemlerrenam
vicini,
et incircuilu
genliscjus, utique
alicc
genlesinlelligunlur:
secundumaulemJ erusalem
liberammalrem
nostram,
vicini sunt et in circuitu
ejus,
inter
quos
inimicossuoshabitat Ecclesiaincir-
cuituorbis terrarum.
8.
[vers. 5.]
Deinde
jam
mailifestam
precetn
fun-
dens,
unde
intelligalur superioris
afflictioniscommo-
moratio non esse
quasi indicatio,
sed
dcploratio
:
Vsquequo, inqtiit, Domine,
irascerisin
finem,
exardescel
velul
ignis
zelttstuus?
Rogatuiiquc
ne Deus
usque
in
finem
irascatur,
id
est,
neillatanla
pressurn,
et tri-
bulalio, atque
vastalio
tisque
in flnem
perseveret;
sed
temperel correptionem suam,
secundumillud
quod
inalio
psalmo
dicilur : Cibabisnos
panelacry-
marum
,
el
potabis
nosin
lacrymis
in mensura
(
Psal.
LXXIX,
6). Nam, quousque,Domine,
irascerisin
finem?
iiadictum
est,
acsi
diceretur, Noli, Domine,
irasci
in finem. Et in co
quod sequilur,
Exardescet velut
ignis
zetus
tuus, ulrumque subaUdienjlum*st, -et,
quousque,ct,
in
finem;
acsi
diceretur,
Quousque
ex-
ardescetvelut
ignis
zelus luusin finem?Namitahic
duoistasubaudienda
sunt,
sicul
superius
unumilltid
quod
dictum
est,
posuerunt:
namcumhabeal
prior
sententin,
Posueruntmorticinaservorumtuorumescas
votaiilibus
cmti,
hocverbum
posterior
non
hahet,
uhi
dictum
est,
Carnessanciorumluorumbesliis
tetras;
sedsubaudilur
utiqucquod
habct
superior, posuerunt.
Ira
porro
et zelus
Dei,
nonstint
perturbaiionesDei,
sicut nonnulli
Scripturas quas
non
intelligunt
nr-
guimt(a):
scdnomineiraiinlelligiiurvindictainiquita-
lis;
nominezeli exaclio
castitatis,
neanima
legem
Doniinisui
contemnal,
etaDeosuofornicando
disper-
cal. Hrcc
ergoipso
effectu
'
inhominum
afflictione
sunt
lurbulenta;
inDei autem
disposilionetrnnquilla
sunt,
cuidictumesl: Tu
autem,
Domine
virtulum,
cum
tranquitlitatejudicas (Sap. xn,
18
).
Salisaulemhis
oslenditur verbis
, propter peccata hominibiis,
licet
fidelibus,
has fieri
tribulaliones; quamvis
hincflore-
scat
martyrumgloria
merito
patienlicc,
et
pie
susten-
tato in
flagello
Domini
*
moderamine
disciplince.
Hoc
'
Machabcciinler sa;vatormcnta
(II
Mach.
vn),
hoc
tres viri inter innoxiasflammas
(
Dan.
in, 21),
hoc
Prophctcc
sancti in
captivitalc
teslantur.
Quamvis
enim
paternam correptionem
forlissimeet
piissime
perferant;
non tamen laccnt hrcc accideremerilis
peccatorum
: horum cnim vox est et in
Psalmis,
Emendansemendavilme
Dominus,
etmorti nontradidit
me
(Psal.
cxvn,
18
). Flagellat
enimomnemfilium
quemrecipit:
et
quis
est filiuscui nondet
disciplinam
*
SicmelioresMss.
AtEdd.,affeclu.

plures
probse
notse
Mss.,
suslentalo
flageUeDomint,
omissa
particula,
in.
(a)
Manichaei.
1015
-
S. AUGUSTINIEPISCOPI
1016
pater ejus (Hebr.
xn, 6, 7)
?
9.
[vers.6.] Quod
vcro
adjungil, E/funde
iramluam
in
genlesqnm
lenon
noverunt,
cl in
regnaquie
nonin-
vocaveruntnomen
tuiiin,
eliamista
propbetatio cst,
non
optaiio.
Non malevolcnlirevoto ista
dicuntur,
sed
spirilu prccvisaprccdicunlur;
sicut deJ udatra-
dilore, qucc
malailli fuerant
pro
suismcrilisevenlu-
ra,
iia
prophelata
stinl, quasi optata
sint.
Quemadmo-
dumenim
Proplieta
non
imperat
Chrislo
, quamvis
modo
imperalivo pronunliel quod dicit, Accingere
gladium
tnumcirca
femur, polentissiine;
specielua,
et
pulchriludine
lua,
el
inlende,
cl
prospereprocede,
ct
regna(Psal.
XLIV, 4e(5):
iianon
optat,
sed
prophetat
qui
dicit, Effunde
iramluamin
genlesqum
lenonnove-
runl.
Quod
moresuo
repelit,
dicens,
Et in
regnaqum
noninvocaverunlnomenttinm: nam
gcnlesper regna
repelitcc
sunt;'et quod
eumnon
noveruni, per
hoc
repeiitum
csl, quod
non invocavcruntnomcn
cjus.
Quomodocrgo inlclligcndum
cst
quod
ait Domiuus
in
Evangclio,
Servus
qui
nescitvoluntalcm
doininisui,
et
ftcit dignaplagis, vapulabitpaucis;
servusautcm
qui
scitvolunlalemdomini
sui,
cl
facil dignaplagis, vapu-
labil mullis
(Luc.
xu
, 48, 47),
si
major
iraDei csl in
genlesquce
Dominumnon
cognoverunt?
Ineo
quippe
quod
ait, Effunde
iram
luam,
salis liocverboindicavit
quam
multamiramvolueril
inlelligi
: unde
postea
di-
cit,
Reddevicinisnoslris
seplies
tantum.An
quia
mul-
tuminlerest inler
servos, qui
licet nesciant volunta-
tcm Domini sui,
(amcn invocant nomcn
ejus,
et
alienosafamiliatnnti
palrisfamilias, qui
sic
ignorant
Deum
,
ut necinvocentDeum?Invocantcnim
pro
co
vel simulacra
,
vel dcemonia
,
vel
quamlibel
creatu-
ram;
non
Creatorem, qui
esl henedictus in scccula.
Neque
enim
istos,
de
quibus
hoc
prophetat,
ila ne-
scienles
signilicat
Domini sui volunlalcm
,
ut (amen
ipsum
Dominumlimcant;
sed ita
ipsum
Dominum
nescienles,
ut nec invocent cuin
,
ct inimici nominis
ejus
existant. Mtillum
ergo
distat inler servosvolun-
tatemdomini sui
nescienles,
el taineninfamilia
ejus
alque
indomoviventcs,
et inimicosnonsolum
ipsum
dominumscirenolenles,
sedel non
ejus
nomeninvo-
cantes, alque
iuservis
'
insuper oppugnanles.
10.
[vers. 7.] Dcniquesequitur
:
Quia
comederunt
J acob,
et locum
ejus
desolaverunl.J acob
quippeligtt-
ram
gestavit
Ecclesire,
sicutEsau veteris
Synagngre;
undediclumest:
Et
major
servietminori
(Gen. xxv,
23)-
Potesl inhocnomine
inlelligi ea,
de
qnnloquc-
bamur,
hrcredilas Dei,
in
quam
invadcndam
atque
vastnndam
post
resurrectionemet asceusioncmDo-
mini Gentes
pcrsequendo
veneriuit.
Sed,
locum
J acob,
quomndo
intneamur
inielligencUini
est.
Magis
enim
IccusJ acob
illacivitas
pulari polcsl,
in
qua
erat ct
leniplumquo
universani illam
geniem,
saerificandiet
adorandi causael Pai-.chacelebrandi,
Dominus
prrc-
ccperal
cmrenire. Nainsi Cliristianorumconvenlus
inliibilos'alque coinpressos
a
perseculoribus
Pro-
phela
\ellel
intelligi,
locadesolatavidereiur dicere
1
sicMss.At
Edd.,alque
servos.
'
Lov..inhabitalos. AtEr.
cims.,vwibilos,\e\,inliabitos.
debuisse,
nonlocum. Sed
possumus
accipcrepro
nu-
mero
plurali
numcrum
singularcmposilum,
sicut
vestem
provestibus,
militem
pro
mililibus,pecuspro
pccoribus
: mullaenim
hujusmodi
morisest
dici,
nec
soluni
yulgoloqttenliuin,
verumctiam
diserlissimo-
rumauclorum
cIoquenli;c.
Ncc ab
ipsa
divinaScri-
ptura
boc
genus
locutionis
alienumest:
posuit
enim
et
ipsa
ranam
pro ranis,
locuslain
pro
locuslis
(Psat.
LXXVII, 45),
et innumcrabiiialalia.
Quod
verodictum
est,
Comederunt
J acob,
hoc bene
inlelligilur, quod
mtiltos in suum
malignumcorpus,
hocest insuam
socielalcm,
lcrrcndo
transire
coegerunt.
11.
[vers.8.J
Meminit
sane, quamvis
illis
pro
me-
riio
pessimce
volunlaiis ex ira Dei
digna
reddenda
sint,
non lainen cos
aliquid
adversus
hrereditatcui
ejus
valcrc
poluisse,
nisi eam
voluissel
ipsepropcc-
calis
cjus flagellando
cmendare. Unde
subjungit:
Ne
memineris
iniqiiitalum
noslrarum
aniiquaram.
Non ait
prxlcrilarum, qurcpossent
essc etiam
recentiores;
sed
antiquarum,
boc cst a
parcntibus
venicntium:
talihus
quippc iniquilatibusdamnalio,
lion
correpiio
dcbclur. C/w
anticipent
nosmisericordimlum.
Anlici-
pent uliqtio
ad
jiidicium
ttium:
Supcreaaltal
enimmi-
sericordiain
jiulicio';
judiciutn
atilemsinemisericor-
dia,
sedei
qui
non
fecil
misericordiam
(J acobi n,
13).
Quod
aulcin
adjuugit,Quiapauperesfacti
sumus
nimis,
ad hocvult
inlelligi aniiciparc
nosmisericordias
Dei,
ul nosira
paupcrias,
idcst
infirmitas,
eo
iniseranle
adjuvetur
ad
ejusprrecepla
facicnda
,
ncad
judicium
cjns
damnandi vcniamus.
12.
[vcrs.9.]
Ideo
sequitur
:
Adjuvauos,
Deussaltt-
tarisnoster.IIocvcrbo
quodait,
Salularis
nos/er,
salis
cxponit qtiani
voluerit
paupertalem inlelligi
in co
quod dixcrat, Quoniam
pauperesfacti
suinusuiiuis:
ipsa
esl
quippe
infirmilas
,
cui Salulariscst neeessa-
rius. Cumvero
adjuvari
nos
vult, nec
ingralus
esrt
gralice,
nec lollit liberumarbilriuin :
qui
cnim
adju-
valur,
eliam
per seipsumaliquidagil.
Addidil
ciiam,
Propler gloriam
nominis
lui, Doinine,tibern
HOS,
ut
qui
gloriatur,
non in
seipso,
sed in Domiuo
gloiielur
(I
Cor.
i, 51).
El
propiliusesio,
inquil,
peccatis
nostris
propter
nomen
lituin: m>n
propicrnos;
nam
quid
aliud
mcrentur
peccatanosira, quam
debilaet
dignastip-
plicia
?sed
propilius
eslo
peccatis
nostris
propter
iioinen
tuum. Sic
ergo
nos
libcras,
id
csi,
cruisa
nialis,
cum
et
adjuvas
nosadfaciendam
justitiam,
et
propitius
es
pcccatisnostris,
sine
quibus
in liacvitanon
sumus:
Quoniam
non
juslificabilur
in
conspeclu
tuo omnisvi-
vens
(
Psal. CXLII
, 2).
Peccalum
atilein
iniquitus
est
(I
J oan.
III,i);
et si
iniquitatesobservaveris,
quissusti-
nebit
(Psal. cxxix, 3)?
15.
[vers.10.]Quod
autem
adjungit, Nequando
di-
cantin
Genlibus,
Ubi estDeuseorunt?
magispro ip.si
Gentibusesl
aceipiendiim.
Maleeniin
pcreunt
qui
<|.-
Deovero
desperaverini , putanles
cumvel non
esse,
vcl suos non
adjuvarc,
nec eiscsse
propitimn.
lilud
vero
quodsequitur,
El innolescalin nulionibuscorum
oculisnostris vindicta
sanguinis
servorumluoium
qni
1
plures
Mss.,
misericordia
jttdicium;omisso,
in.
1017
ENARRATIO1NPSALMUMLXXVHI.
1018
effususesl,
vel sic
inlelligiluf,
cumcredunl in vcrum
Dcum,qui persequebantur ejus
hcercditalem;
quia
et
ipsa
vindicla
est, qua perimitur
sceva
iniquitas
eo-
rum
gladio
verbi
Dci,
de
quo
dictum
esl, Accingere
gladium
tuum
(Psal. XLIV, 4);
vel cum
perseveranles
inimici infine
puniuntur.
Nammala
corporaliaquce
inhocsccculo
paliuntur,
communia
possunt
habcre
cumbonis. Est et aliudvindictcc
genus, quo
Ecclesice
dilataiionemet fecunditatemin hoc
sccculo,post
tan-
tas
persecutionesquibus
eamomnino
perilurampula-
bant, peccator,
et
incredttlus,
et inimicusvidetet ira-
scilur,
denlibussuisfrendet et tabescet
(Psal.cxi, 10):
quis
enim
negare
audeat lianc eliamesse
gravissi-
mam
poenam
? Sednescioutrumsalis
eleganter
acci-
pialurquod ait,
anteoculos
nostros,
si hoc
poenccgcnus
intelligamusquod
ininlimiscordis
agiiur,
et
lorquct
etiamiilos
qui
nobisadulanler
arrident,
nec anobis
videri
potestquid
inhomineinteriore
patiantur.
lllutl
autem
quod
siveeiscredentibus
iniquitas
eorumin-
terimitur,
sivein
malignilateperseverantibussuppli-
cium
novissimum
redditur,
sine
scrupulo qucestionis
inlelligitur dictum,
Innolescalanleoculosnoslrosvin-
dictainnationibus.
14. Et hcec
quidcm,
ut
diximus, prophetatio cst,
non
optalio
: sed
propter
illud
quodscriptum
esl in
Apocalypsi,
subara Dei
marlyres
ad Deumclamarc
et
dicere,
Quousque,Domine,
nonl vindicas
sanguinem
noslrum
(Apoc. vi, 9,
10)?non
est
prcctercundum
quemadmodum
accipi oporlcat;
ne
proptcr
exsalu-
randumodiumcredantur sancti
desiderarevindictam,
quod
ab eorum
pcrfectione
longe
abest. Et tamen
scriptumest,
Lcelabilnr
jusius,
cumvideril vindi-
clam
impiorum;
manussuaslavabit in
sanguinepec-
catoris >
(Psat. LVH, II)
:
et
Apostolus ait,
<Non
vos
ipsos
vindieanles,charissimi,
sedda(elocum
irce;
scrip(um
est
enim,
Mihi
vindictam,
et
egorelribuam,
dicit Dominus>
(Rom. xu, 19).
Nec
ipseitaqueprrc-
cipil
ut nolint
vindicari,
sedutnon se
ipsi
vindican-
tes dent locumirmDei
qui dixit,
Miki
vindictam,
et
ego
relribuam. Et Dominusin
Evangelio
viduam
pro-
ponitin simililudincm,qncc
vindicari
desiderans, ju-
dicem
interpellabnt injuslum,
qui
cain landemali-
quando
non
justitia ducius,
scdtccdiovictusandivit
(
Luc.
xvni, 3-5
)
: hocaulemDominus
proposuit,
ut
oslenderet multo
mngis
Dcum
juslum
eilofacturum
judicium
electorum
suorum, qui
ad eumclamant die
ac nocte. Indecst ct illcsub arnDci
rnartyrum
cla-
mor,
ut Dei
judicio
vindicentur. Ubi csl
ergoillud,

Diligite
inimicos
vestros,
bcnefacite eis
qui
vos
oderunt,
etorateproeisqnivospersequuntur
>
(Malth.
v,
44)?
ubi est et
illud,
<Non
reddcntesmalum
pro
malo,
necmaledictum
pro
maledicto >
(I
Petr.
m,
9
);
el,
<Nulli malum
promalo
reddenles >
(Rom.
XII,17)?
Si enimmalum
pro
malo non est
cuiquam
reddendum;
non solum factum malum
pro
facto
malo,
sednec voium
malumrcddendumest
pro
fa-
cto vel votomalo. Reddit auiem volum
malum, qui
1
Ajiquot Mss.,nonjudicusel lindicas.
eliamsi non
ipse vindicat,
lamen ut
ejus
inimicum
Deuspuniat, exspectat atque optal. Quapropter
cum
et homo
justus
et homomalusde inimicissuis vclint
a Domino
vindicari,
unde
discernentur,
nisi
quiaju-
stus et
magiscupil
inimicumsuum
corrigi quainpu-
niri;
et cuinin eumvidet a Domino
vindicari,
non
ejus deleclaturpoena, quia
non cuin
odit,
seddivina
justilia, quia
Deum
diligil? Denique
si inhocsrcculo
ineum
vindicatur,
vel
pro
illoeliamIcetalur
,
si cor-
rigitur;
vel certe
pro aliis,
ut eumtimeant imitari.
Ipsequoque
fit
melior,
non
supplicio
illius odia sua
pascendo,
sederrata emendando. Ac
per
hocde be-
ncvolentia,
non de malitia est
quod
lcetalur
juslus,
cum videt
vindictam,
et manus suas
lavat,
id
cst,
opera
mundioraeffieftin
sanguine,
hoc cst inexitio
peccatoris;
sumens inde non mali alieni
gaudium,
seddivinccadmonitionis
exemplum.
Si auteminfu-
turo
sceculo,
uliimo Dei
judiciovindicalur,
hoc ei
placet quodDeo;
nebenesit
malis,
ne
piorumprx-
miisetiam
impii perfruantur
:
qtiod utique injustum
cst,
et a
regulaverilalis, quamjuslusdiligit,
alienum.
Cumenimnos ad
diligendos
inimicosDominushor-
tareiur, exemplumproposuit
Palris nostri
qui
in cce-
lis
est, qui facit
solemsuumoriri
super
bonoset
malos,
et
pluitsuperjuslos
el
injustos(Mallh. v,
45
);
num-
quid
tamenideovel
tcmporalibuscorrcptionibus
non
emendat,
vel
perlinaciler
duros inlinenondamnat?
Sic
ergo
inimicus
diligalur,
ut non
displiceal
Domini
justiiiaquapunitur;
etsic
placeal juslitiaquapunitur,
utnondemaloejus,sedde bonojudicegaudeatur.Male-
volusveroanimus
conlrislalur,
si
ejusinimicus
corrc-
clusevaserit
pcenam:
etcum
puniri
eum
videt,
vindicari
seita
gaudet,
ut non
juslitia
Dei
quem
non
diligit,
scdillius
quemodit,
miseriadeleclelur : et cumDeo
dimitlil
judicium,
tit
plus
noceat Deus
quamipse
no-
ccre
possetexoplat
: et cumdat cibuminimico esu-
rienli, potumquesiticnli,
maliliose
sapit quod
scri-
ptum est,
Hoc enim
faciens
carbones
igniscongeres
super caputejus. Agit
enimut
amplius aggravel,
et ei
excitel
indignationemDei, quam
carbonibus
iguis
si-
gnificari putal;
non
intelligens
illum
ignom
csse
poe-
nilenticeurenlemdolorem
l, quousquecaput
erectum
superbia,
beneficiisinimici adhumilitalem salubrem
deponitur,
el in bono illius
hujus
malumvincitur.
UndeApostoIusvigilanter adjunxit,
Nolivincia
malo,
sedvinceinbonomalum
(Rom. xn, 20, 21). Quomodo
aulem
potest
vincere in bonomalum
in^superficie
bonus,
ct in alto
s
malus; qui opereparcit,
ct corde
s:cvit;
manu
mitis,
voluntalecrudelis? Sic
ergo spe-
cie
poscentis
inhoc
psalmo
fulurain
impios
vindicla
prophetatur,
ut
inlelligamus
sanclos homines Dci
suos inimico
dilexisse,
nec
cuiquam
voluisse nisi
bonum, quod
esl
pietas
in hoc
sccculo,
ceiemilasin
futuro : in
poenis
aulem
malorum,
nonmalis
eorum,
sed Dei bonis
judiciis
fuisse
delectatos;
et
ubicumque
in
Scripturis
sanclis
lcguntur
inhomines odia
eorum,
odiafuisse
vitiorum, quceipse
etiam
unusquisque
ho-
1
Edd.,
dolore-At
aliquolMss.,
dolorem.
a
sie Mss. At
Edd.,
abdito.
1019
S. AUGUSTIM
EPISCOPI
i020
niiiiinnoderit
oporlet
in
se,
si
diligit
se.
15.
[vers. 11.]
J amvero
quod
sequitur,
Intrel ante
cunspectum
tuum,
vcl sicutalii codiccs
habent,
incon-
speciu
tuo
gemiluscompeditorum
: non facile
quis-
qiiam
reperit conjeclos
in
compedes
a
persecutoribus
sanctos
;
el si accidit in tam
magnaalquemulliplici
varietate
poenarum,
tani raro
accidit,
ut nonsit cre-
dendumhocinisto versu
quod
comniemoraret
polis-
siniuin
clegisseProphetam.
Sednimirum
compedcs
sunt
infirmilas,
et
corruplibilitas corporis, quccag-
gravant
animam. Pcr
ejus
enim
fragilitatem,
velut
quorumdam
dolorum molesliarumque maleriam,
ad
impietatempoterat
compellerepersecutor.
Abhiscom-
pedihusconcupiscebat
dissolvi
Apostolus,
et essecum
Chrisio;
manereaulemincarne necessarium
proptcr
illos
quibusEvangelinm
ministrabat
(Philipp.
i, 23).
Donec
ergocorruplibile.hocinduat incorruptionem,ct
mortaleliociiiduatimmorlalilalem(ICor. xv,55),
velut
compedibus
caroinfirma
promptumimpeditspiritum.
Has
ergocompedes
non
sentiunt,
nisi
qui
in semet-
ipsisingemiscunl gravali (II
Cor.
v,
i
),
habitaculum
quod
decceloest
superindui ctipienles, quia
el mors
horrori
est,
et moerori vila mortalis. Pro his Pro-
phetagcmenlibusingemit,
ul intrcl in
conspectu
Dei
gemilus
eorum. Possunt etilli
inlclligi compedili, qui
prreceplissapienlirccolligati sunt, qu;epalienter
sus-
tentala in ornamenta
vcrlunlur;
unde
scripium
esl:
Injicepedem
luumin
compedesejus (
Eccli.
vi,
25
).
Secuudum
magnitudinem,inquit,
brachii
tui, recipe
in
adoplionemfiliosmorlificatorum,
vel sicul inaliis co-
dicibus
lcgilur, possidefilios
tnorle
punitomm
1. Ubi
satis mihi videtur ostcndisse
Scriptura, quis
fuerit
geinituscompeditorum, qui pro
nomincChrisli
per-
secutiones
gravissi.iiaspertulerunt, qucc
inislo
psal-
mo
aperiissime prophelaulur.
In diversisenim
pas-
sionibusconstituli orabant
pro
Ecclesia,
neinfructuo-
susesset
posterissanguis
illorttm;
utdominica
seges,
undeinimici eam
pulabant pcriiuram
,
indeferacius
pullularet.
Filios
quippc
morlificalorumdicit,
qui
non
solumnon stint lerrili
prcecedentiuni passionibus,
sedincum
procujtis
noinine
passos
eos
noverant,
exhorlanleillorum
gloria
adimilandiim
accensi,
co-
piosissimisagminibns
eredidenuU. Ideo
dixit,
Secun-
dum
magniludinem
brachii lui. Res enimlam
magna
secutaest in
populis
christianis,
ut eam
qui
se ali-
quid persequendo proficere pulabant,
nullo modo
credercnt seculuram.
1G
[vers.12.]
Redde, inquil,
vicinisnoslris
septies
tanluminsinuscomm.Nonmala
oplat;
sed
jttslaprcc-
nuntiat,
et venturas
prophetat. Septenario
aulem
numero,
idcst
septupla
retributione, perfeclionem
poence
vult
inlelligi, quia
islonumero
pleniludosigni-
ficari solet. Undeet illudest in
bonis, Accipiel
3
inhoc
smculo
septies
tanlum
(Marc.x,
30): quodposilum
cst
pro omnibus; Quasi
nihit
habentes,
el omnia
possiden-
1
omnesnoslri
Mss.,niortificatoriim.
*
Edd.,futura.PleriqueMss.,
vera.
Quidani,
ventura.
3
Sicmelioresy.ss.At
Edd.,
inbonis
accipiendum.
Etin
fioc,
etc.
tes
(II
Cor.
vi, 10).
Vicinos
dicit,
quia
inter illos ha-
bitat Ecclesia
usque
indiem
separationis
: nonenim
modo lit discessio
corporalis.
in sinus eorum
dicil,
utique
nunc in
occultis;
ut vindicia
quce
in hacvila
agilur
in occulto
,
post
innotescaimnalionibusante
oculosnostros.Homo
namque
cumdalur in
reprohum
sensum
,
in intcriore sinu
accipit suppliciorum
meri-
tumfuturorum.
Opprobriumeortim, quodexprobravc-
runl
tibi,
Domine.Iloc eis redde
septuplum
in
sinus
eorum,
id
est, pro
isto
opprobrio
eosinocculliseo-
rum
plenissime rcproba.
Ibi enim
exprobraverunt
nomentuum
,
learbitrantes inservis luis delcre de
lcrra.
17.
[vers.13.]
Nos
autempopulus/Miis.-gencralitcr
accipiendum
de omni
genere piorum
ct vcrorum
chrislianorura. iVos
ergoquosperdere
se
possepuia-
verunl,
populusluus,
etoves
gregistni, utqui glorialur,
inDomino
glorielur (I
Cor.
l,
51), confiiebimur
tibi
instvculum.Alii autemcodices
habent, confilebimur
tibi inmtemum.Ex
ambiguo grccco
facla est isladi-
versilas :
quod
eiiini habet
grreeus, elj
tii
t/\wm,
ei in
wternum,
et in smculum
interpretari potes(;
sed
pro
loco
inielligcndumquid
melius
interprclandum
sit.
Sensus
ergobujus
loci
magis
mibi
videturoslendcrc,
in smculumdici
oportcre,
idest
tisque
infinemscc-
culi.
Sequens
autem versus more
Scripiurarum,
maximeque
Psalmorum
, repelitio superioris
esl or-
dine
commulato, prius
habens
quod
ibi esl
poslerius,
et
posleritisquod
ibi cst
prius.
Nam
qtiod
ibi diclum
est, confiiebimurtibi, pro ipso
hic dictum
est,
amiiw-
tiabimustaudemluam.
Quodilaque
ibi dictum
cst,
in
smculum,pro ipso
hic dictitm
esl,
in
gcnerationem
et
generaiionem.
Ista
quippegcnerationis repetilio per-
petuitatemsignilicat
:
sive,
ul nonnulli
inlelligunt,
quia
duccsunt
generaliones,
vetus et nova. Sed in
hoc fit saeculo
utraque
:
quoniamqui
non rcnatns
fucrit ex
aqua
ct
Spiiilu,
noninlrabil in
regnum
ce-
lorura
(J oan.
m,
5);
deinde
quia
inistosreculoan-
nuulialur laus
Dei,
namin fuluro sceculocumvide-
bimus eum sicuii esl
(I
J oan.
ni,
2),
cui
deinceps
annunticlur,
nonerit. Nos
ergo, populustuus,
etoves
cjregistui, quas persequendo
illi credidcrunl.se
posse
consuniere
,
confitebimur
libi in
smculum,permanente
ulique
Ecclesia
tisi|ue
in
finem, quam
illi delerc co-
nali sunt : in
generalionem
et
generationem
annuntiabi-
mus lattdem
luam; qnx
lausut
laceretur,
nos finire
conati sunt. Multisauiem
jam
locis sanclarumScri-
plurarum
insinuavimusconfessioncmeliam
pro
laude
pnni:
sicuti esl
illud,
Hwcdicelisin
confessione, Opera
Dominiuniversa
quoniam
bonavalde
(Eccll.xxxix,
39);
maximeque
illud
quod
ait
ipseSalvator, qui
nullum
habcbat omnino
pcceaiumquod pcenilendo
confile-
relur :
Conjiteortibi,
Paler
,
Dominecceliel
terrm,
quia
abscondislihmca
sapientibns
et
prudeniibus,
el revelasli
ea
parvulis(Matth. xi,
23).
Hoc
dixi,
ut
apertius
in-
lelligalur,
id csse
repetitum
ineo
quod
diclumest
,
annuntiabimuslaudem
ttiam, qttod superius
dicium
erat, confilebimur
tibi.
1021
ENARRATIOIN
PSALMUMLXXIX.
1022
IN PSALMUM
LXXIX
ENARRATIO.
SERMO
(fi).
1.
[vers.1.]
Nonadeomultasunt in
hocpsalmo l,
in
quibus
serino nosler
paliatur difficultatem,
vel in-
tenlioaudilorum
inlelligendiimpedimentum.
Proinde
adjuvanleDomino,
cumaffecluaudiendiet
videndijam
quccprophelala
et
prccdiclasunt, tanquam
cruditi in
schola
Christi,
curreredebemus
qux planasuiit;
titsi
forie
obscura
exigunl
oflicium
interprelandi,
ea
quce
plana
sunt
legendi
officiumamedebeanl
flagitare.
Caniatur hic dcadvenluDomini et Salvatoris noslri
J esu
Chrisii,
et devinea
ejus.
Sedcantat ille
Asapb,
quanlumapparel,
illuminaltis
alque
correclus, rnjus
nominenostis
significariSynngogam.Dcnique
lilulus
Psalmi
est,
In
finempro
his
qui
immulabunltir:
iilique
in
melius,
quoniam
Christusfinis
Legis(Rom.x,4)
idco
venil,
ul immtilcl in mclius. El
addil,
testimonium
ipsi' Asaph
: boniimlesiimoniumveritalis.
Denique
Iiocleslimoniiimet Christumet vineam
confilclur;
lnc est
caput
et
corpus, regem
et
plebcm, pasiorem
el
gregcm,
el tolumomniuin
Scripturarummysteriiun
Chrisiumet Ecclesiam.Cnnclndit nulem
liliilusPsalmi,
proAssyriis. Assyrii inlcrprctaniur, Dirigcntes.
J am
crgo
non sit
geueratio qu,t:
cor non direxit suum
(P.ial.
LXXVII, 8),
scd
generatiojamdiiigcns. Ergo
audiamus
quid
dicat inlioclcstimonio.
2.
[vers.2.]
Qui pascis
Israel,
iniende.
Quid est,
Qrti pascis
lsrael, intende,qui
deducisvelulovesJ o-
se.ph?
Invocalurul
vcniat, cxspeclatur
ut
veniat,
desi-
deratur ut venial.
Ergodirigentes
invenial :
Qui
de-
ducis,inquil,
vetul oves
J oseph
:
ipsnmJ osepli
velut
oves.
IpseJ oscpli
oves
sunt,
et
ipseJ oseph
ovis cst.
Audito
J oseph, quanquam
ct
interpretatioejus
nomi-
j>ismiiltum
juvet; significat
enim
Augmenlum,
et
i leo
uiiqtie
vcnit illc,
ut mortificatum
granum
mtilli-
pbciier surgerot (J oan.
xn, 25),
hoc
cst, augerelur
popnhis
Dei : lamenexco
quodjnm
nostis
contigisse
J oseph,
veniatinmeiilemnfratribus
venditus,
veniat
a suis exlionoraius, apudalienigenas
cxallatus
(Gen.
xxxvn, 28,
el
XLI,40),
et
intelligetis
in
ctijusgrege
essedebeamus,
siinul cumillis
qui jnmdirigunl
cor
suum,
ul
lapisrcprobalus
abredificanlibusfial inca-
put anguli (Matih.xxi,
it,
el Psal.
cxvn, 22),
lenens
duos
parie(es
de diverso
venienles,
sed in
angolo
concordanlcs.
Qui
sedes
super
Cherubim.Cherubim
sedesesl
glorix
Dei,
el
inlerprelalur
Plcnitiidoseien-
lire. Ilii sedct Deusin
plenitudine
scienlirc. Liccl in-
lclligamus
Cherubimsublimesesseccelortim
polesta-
(es
alque
virtules;
lamen si
vis,
eris Cborubim. Si
enimCherubimsedesest
Dei,
audi
quid
dicat Seri-
ptura
: Anima
jvsti
sedesesl
sapientim(Scip. vn).
Quomodo, inquis,
ero
pleniludo
scienlice?
quis
hoc
implel?
llabes unde
imj.leas
: Plenitudo
Legis
cliari-
1
plerique
etmelioresMss. nonadeosunl inlioc
psulmo;
omisso,
multa.
1
Edd.,ipsiusAsaph.
Melius
Mss.,ipsi, juxta
LXX.
(a)
Ad
populumuabitttspostexpositum
psalmuin
I.XXHI,
de
quointra,
n. 10.
las
(Rom. xui,
10).
Noli
permulla
ireatque
disicndi.
Terrct te ramorum
diffusio;
radicem
lene,
ct dc
inagniludine
arboris noli
cogilarc.
Sit in tecliarilas
,
et necesseest
plenitudo
scienlirc
consequatur. Quid
enimncscit
qui
charitalera
scit,
quandoquidem
dictum
est : Deuscharitascst
(I
J oan.
iv, 8).
5.
[vers. 3.]
Qui
scdes
super
Chcrubim
,
appare.
Ideoenimerravimus
, qtiia
non
apparcbas.
Corain
Eplirmm,
et
Benjainin,
ctManasse.
Appare, inquam,
coram
genle J udrcorum,
cnram
populo
Israel : ibi
cnim
Ephrrem,
ibi
Manasses,
ibi
Benjamin.
Sedin-
tcrpretationem
videamus .
Ephrccm,
Fruciificalio
;
Benjamin,
Filius
dextcrre; Manasses,
Ohlitus.
Appare
cnimcoram
fruclificaio,
coramfilio
dexlerrc, appnrc
coram
oblito,
ut
jam
nonsit
oblilus,
sed veniasilli
inmcnlcin
qui
lihemsli. Si enimGentcscommcmorn-
bunlur,
ct converienlurad Doniinumuitiverscc(ines
lerrcc
(Psal. xxi,
28); populus ipse
de Abrahamve-
nicns,
noii hahuit
pariclcm
suum
qui gaudcat
in
angulo,
cum
scriplumsit, Reliquim
salvm
ficnt
(Ilom.
ix, 27)?
Excita
potenliam
luam. Namlnfirmus cras
,
quando
dicebitur : Si
fdins
Dei
esl,
descendatdc
crnce
(Muiih.
xxvn,
40).
Nihilvalcrevidebaris:
prre-
vnluii
supcr
le
pcrsccutor;
etdemonstrasti
hocanlea,
quia
ct J acoh
ipseprrcvaluit
in
lucta,
homo
Angelo.
Qunndo,
nisi vcllel
Angclus?
et
prccvaluil
homo
,
et
victusest
Angclus;
et victor homolenet
Angcltim,
et
dicit : A'ondimittam
tc,
nisi benedixerisme.
Magiimn
sacramenlum
'
Et slat
victus,
et benedicitviclnrem:
viclus, quiavoluit;
carnc
inlirmus,
majcstalc
for.tis.
El bcnedixil
:
Vocaberis,inquii,
lsracl.
Teligil
lamen
ct fcmoris
laliludinem,
ct
aruit,
eumdemqiie
liomi-
ncm untimfccit el henedictumet clanduin
(Gen.
xxxu, 20, 23,
25).
Videsclaudicasse
populum
J udreo-
rum: vide ibi et bencdicium
genus Aposlolorum.
Excita
crgo potentiam
luam:
quamdiu
videris infir-
mus? Cruciiixus ex
infirmilale, rcsurge
in
virlute
(II
Cor.
XIII,i)
: Excita
potenliamluatn,
el
veni,
ut
salvos
facias
nos.
i.
[vers.i.] Deus,
convertenos.Avcrsi enimsumus
a
le,
et nisi lu
converlas,
nonconvertcmur. El illu-
inina
facicmtuam,etsalvierimus.
Numquid
illeobscu-
ramhabct faciem? Konliahcl cb.-curam
faeiem,sed
npposuit
'
ei nubcmcarnis,
et
(anqnam
veluni infir-
mitalis,
et nonest
p>itat
is
ipso
cuin
penderet
in
ligno,
agnoscendus
ciunsedurcl iu coelo. N.un itn factum
csl. PricsenteininterraCliri^luoiet lniraculnfacien-
lcmnon
agnovii Asaph;
mortuum
lanien,
pnsleaquam
rcsurrexil etasccndifin
coehun,aguovil, compunctus
csl : dixcrit et do illolotuni hoclcsiiinonium
quod
niodo
agnosciiiins
in hoc
psalmo,
Illumina
faciem
tuam,
etsatvicrimus.Oblexisli faciem
tuam,
et
gro-
tavimus: illumina
ill.im,.
et salvi crimits.
5.
[vers.5.]
Doinine,
Dcusvirtulum
,
usquequo
ira-
scciisiuorationemservilui?J amservi tui. Irascebaris
inorationeminimici
tui,
adlmcirascerisinorationem
servi lui! Convertisli
no.;, agnovimus,
ci adhue
irasceris inorniiancmservi tui! Ita
planoirasceris,
1
sic MSS. At
Edd.,opposuit.
1023
S. AUGUSTINIEPISCOPI
1024
ut
paler corrigens,
non ut
judcx
damnans. Ita
plane
irasceris, quiascriplumest, Fili,
acccdensadservilu-
tem
Dei,
slain
juslilia
el
timore,
et
prmpara
animam
tuamad tentalionem
(Eccli.
u, 1).
Ne
pulesjam
trans-
isse iram Dei
quia
conversus
es; transiit,
sedne
damnet in ccternum.
Flagellat autem,
non
parcit,
quiaflagellat
omnemfilium
quemrecipit (Ilebr. xn,
6).
Si
flagellari detrectas, recipi quarc
desideras?
Flagellat
omnemfilium
quemrccipit: flagellatomnem,
qui
et Uniconon
pepercit.
Scdtamen
quamdiu
irasce
ris in oralionemservi tui? non
jam
inimici
tui;
sed
irascerisinorationemservi lui.
Qtiamdiu?
6.
[vers. 6.] Sequitur
: Cibabisnos
panelacnjma-
rum,
el
potabis
nosin
lacrymis
in mensura.
Quid est,
inmensura?
Apostolum
audi : Fidelis Deus
qui
non
vos
permillit
tentari
supraquampoleslisfeire(I
Cor.
x, 15). Ipsa
est mensura
, pro
viribus luis :
ipsa
est
tncnsura,
ul erudiaris
,
nonut
opprimaris.
7.
[vers. 7.]
Posuisti nos in conlradictioncmvicinis
nostris. Plane faclum
cst;
namde
Asaph
electi sunt
qui
irent ad
Gentes,
ct
prcedicarentChrislum,
et di-
cerelur eis :
Quis
esl isie novorumdmmonioruman-
nuntiator
(Act. xvn, 18)?
Posuisti nositi contradictio-
nemvicinisnoslris. Eumenim
prcedicabant
cui con-
tradicebatur.
Quem prcedicabant?
Mortuumresur-
rexisseChristum.
Quis
hocaudial?
quis
boc noveril?
Novares! sed
signa consequebanlur,
ct incrcdibili
rci fidemmiracula facicbant.
CoiHradicebatur,
sed
contradictor
vincebalur,
et ex conlradictore fidelis
efliciebatur. Ibi lamen
magna
flamma: ibi
marlyres
cibati de
panelacrymarum,
ct
potati
in
lacrymis;
scd
in
mensura,
non
ampliusquampoterant
ferre
utpost
mensuram
lacrymarumsequcretur
corona
gaudiorum.
Et inimicinostri subsminaveruntnos. Et ubi sunl
qni
subsannaverunt? Dittdictumest:
Qui
sunt isti co-
lentes mortuum
,
adoraules crucifixum? diu dictum
est. Ubi est nasus subsannanlium? Nonnenunc
qui
reprehendunt,
incavernas
fugiunt,
ne videantur? Et
inimici noslri subsannaverunlnos.
8.
[vers. 8, 9.]
Sedvidolis
quidsequilur
:
Domine,
Deusvirlutum
,
converle
nos,
etostende
faciemtuam,
et salvi erimus.Vineamex
Mgtjpto
translulisii;
ejecisli
Genles,
et
plantasli
cam.
Novimus,
factumest.
Quot
genles ejeclce
sunt!
Amorrhrei, Celhrei, J ebusrei,
Gergescei,
et Evcei:
quibusexpulsis
ct victis
,
inlro-
ductus est
populus
ex
^Egypto
liberalus in lerram
proraissionis.
Undevinea
ejectasil,
et ubi
plaulala
sit,
audivimus. Yideamus
quid
deinde factum
est;
quomodocredideril, quantum
creveril,
quidoccupa-
verit. Vineamex
AZgyptotranslulisli; ejecisligentes,
et
plantasli
eam.
9.
[wers.10-12.]
Viam
fecisti
in
conspecluejus,
et
planlasti
radices
ejus, etimplevit
terram.
Numquid
im-
pleret lerrain,
nisi viafieret in
conspeclucjus? Quce
viafaclaest in
conspectuejus?Egosum, inquit, via,
verilasel vila
(J oan. xtv,
0).
Merito
implevil
tjrrain.
Hoc dictumest modo dc vinea
isla, quodpcrfectum
esl
usque
infinem: verutntamen
qtiidprius?
Operuil
montesumbra
ejus,
et arbusta
ejus
cedrosDei.Exlat-
disti
palmitesejususque
ad
mare,
et
usque
ad
flumen
propaginesejus.
Hoc
desiderat officium
exposiloris,
nonsufficitlecloriset laudatoris:
adjuvale
meintcn-
dcndo;
solet enimvinece
hujuscommemoraiioinhoc
psalmocaliginem
facereminus
inlcnlis. Etenim ma-
gnitudo
vinece
hujus jam
a nobis
explicata
est;
et
undefactacst
',
ct undefactasit
magna, prcedictum
cst. Viam
fecisli
in
conspeclucjus,
et
planlasliradices
ejus,
el
implevii
tcrram: hocde
perfectione
ipsius
di-
ctum
est. Sed lamen
prima
gens
J udceafuit istavi-
nca.
Gcnsaulem J udcca
usque
ad
mare,
et
usque
ad
flumen
regnavit. Usque
ad mare :
apparet
in Scri-
pturaquod
marcibi vicinuinsit
(Num.xxxiv,
5).
Et
usque
ad
ilumcn J ordancm.
Trans
J ordanem enim
aliquid
J udccorum
collocalum
est;
inlra
2
J ordanem
aulemtoia
gens. Ergo
usque
ad
mare,
et
usque
ad
flu-
men
regnumJ udrcorum, regntim
Israel: non
auiem
mari
usque
ad
mare,
el a
/lumiiie
usque
adterminosor-
bis
lerrm,
illa
jampcrfeclio
vineceest de
qua
hic
pr;c-
dixit,
Viam
fecisli
in
conspecluejus,
el
plantasti
radi-
ces
ejus,
et
implevit
terram. Cumtibi
ergo prccdixisset
perfectionem,
rediit ad
initium,
de
quo
iniliosil facla
perfectio.
Initiumvisnudire?
Usque
ad
matf.et
usque
ad
flumen.
Finem vis audire?
Dominabitura mari
usque
admare
,
el a
flumineusque
ad
lerminosorbis
terrm
(Psal.
LXI
, 8)
: hoc
est,
implevit
terram. Vidca-
mus
ergo
teslimonium
Asaph; quid
factumest
primce
vinecc
, quid
est
exspectandum
secundcevinece
,
inio
eidem vinecc:
ipsa
est
cnim;
non enim altera cst.
IndeChrisius salusex J udccis
(J oan. iv,
22),
inde
Aposloli,
indc
primicredenies,
ct
pretia
rerumsua-
rumante
pcdesAposlolorum
poncnies(Act.u,
45,
el
iv, 35);
indeomniahccc. Et si
aliqtii
ex ramis
fracti
sunl, propter
incredulilalem
fracli
sunt: lu
aulem, po-
pulus
Gentium
, /ide
sta
;
noli altum
sapere,
sedlime.
Namsi Deusnaturalibusramisnon
pepercit,neque
tibi
parcet.
Si autemallum
sapis,
non turudicem
porlas,
sedradix te
(llom. xi, 18-21). Quid
ergo,
vineaante
cujus conspectuni
factaesi
via,
ut
implerei
lerrain
,
primo
ubi fuit 3?
Operuit
moniesumbra
ejus. Qui
sunt
montcs?
Prophelu:. Quareoperuit
illos
uinbra
ejus?
Quia
obscurelocuti sunt
qtiiO
lulura
aimuniialasunt.
Audisa
Prophetis,
Observa
sabbaiuin,
Oclavodiecir-
cunicide
infautem,
Offer sacrilicimu
arieiis,
viluli,
hirci : noii
moveri;
unibra
ejus
est
cooperiensnionies
Dei,
voniet
post
uinbrainmanifesiatio.Et arbusta
ejus
cedrosDei : id
est, coopcruil
cedros
Dei, aliissiinas,
sed
4
Dei. Sunt eniin cedri
signilicaiues
superbos
evertendos. Cedros
Libani,
allitudmes niundi
6
ope-
ruit crescendo vinca
ista,
et nionles
Dei,
otnnessait-
ctos
Proplietas,
Patriarchas.
1
isthrcc
verba,
etunde
factaesl,
absuntanonnullisMss.
2
Er.et
Mss.,infia.
3
sie
aliquot
Mss.At Edd.:
Quid
ercjo
vineaante
cujus
conspeclumfacla
estvia.' tucla
edutimpteretlerrum.fii-
mo,
etc.
4
siconines
prope
Mss.At
Edd.,
sedesDei.
"
ln
Itemig.
MS.
repetitur
huc
loeo,
cedrosDei:
quod
ab-
esl acreterislibris.Auiorte
legendum:
cedr-i Libanialtilu-
dincs
niiindi;suuaudi,
significant:
ul inde
sequalur
:
cc-
dros
isei
operuitcrescencto,
ete.
K>25
ENARRATIO
IN PSALMU.MLXXIX.
1026
10.
[vers.13.]
Scd
quousque
extendisti
palmitesejus
?
Vsque
ad mare,
et
usque
ad
flumenpropagines
cjus.
Inde
quid
?
Vtquid
dextruxisti
maceriam
ejus
? J amvi-
dctiseversamillam
gentem
J udceorum
; jam
ex alio
psalmo
audislis,
In dolabro et
fracloriodejecerunt
eam
(Psal.
LXXIH, 6). Quando
fieret,
nisi
ejus
maceria
destrueretur
?
Qtice
est maceria
ejus
? Munilio
ejus.
Exstitit enim
superba
adversus
plantatorem
suum.
Servosadsemissoset
petenlcs
mercedemcoloni fla-
gcllaverunt,
ceciderunt,
occidcrunt. Venit et unicus
Filius; dixerunt,
Hicesl
hmres,
venileoccidamus
eum,
et nostraeril hmreditas
: occidcrunl
el exlra vineam
projecerunl(Mallh.
xxi, 34-59). Projectus, magispos-
sedit unde
projectus
est. Sic cnim ei minatur
per
Isaiam: Deslruammaceriam
ejtts. Quarc
?
Exspectavi
enimut
faceret
uvam;
fecit
autem
spinas
:
exspectavi
indefructum,
cl inveni
peccatum.
Quidcrgoquccris,
o
Asaph, Vtquid
destruxisli
maceriam
ejus?
Tucnim.
nescis
quare
?
Exspectavi
ut
faceretjudicium,
ct
fecit
iniquitalem(Isai.
v, 5, 2, 7):
nonerat destruenda
ma-
ceria
ejus?
Et veneruntGentes,
destrucla maceria
,
invasaest
vinea,
acdeletum
regnum
J udccorum.Hoc
prknoplangit,
sednonsine
spe.
Dedirectionc cnim
cordis^fcmloquitur,
id
est, pro Assyriis, pro
diri-
geniibus
Psalmus est.
Utquid
destruxisti maceriam
ejus;
el vindemianl
eamomnestranseuntesviam?
Quid
est,
niani transeuiiles?
Temporaliter
dominantes.
11.
[vers.14.]
Devastavit
eam
aper
desilva.
Aprum
desilva
quid
inlelligimus?
J udccis
porcus
adversus
est,
ct in
porco ponunt
tanquam
immunditiamGemium.
A Gentibus
autemeversa est
gens
J udcea: sed rex
illc
qui
evertit,
non
tanlum
porcus
immundus,
sed
eiiam
aper
fuit.
Quid
enim
aper,
nisi
porcus
scevus,
porcus
superbus?
Aper
desilvavaslaviteam. Desilva;
deGentibus. Etcnimilla
vinea
erat;
Gentes autem
silvre
erant. Sed
quando
crediderunt Gentcs, quid
di-
clumesl?
<Tunc exsullabunt
omnia
ligna
silvarum
(Psa/.xcv,
12).
Dcvastaviteam
aper desilva,et
sin-
gularis
ferus
depastus
cst cam.
>
Quidest,
<
singu-
larisferus
? >
Ipseaper qui
devastavit
cam, singula-
ris ferus.
Singularis,
quiasuperbus.
Hoc enimdicit
omnissuperbus
:
Ego
sum;egosum,
et nemo.
12.
[vers.
15,16.]
Sed
quo
fructuhccc?
t Deusvir-
lulumconvertere
vero.
>
Quamvis
hccc facla
sint,
<convertcre
vero.
Respice
de
ccelo,
ct
vide,
et visita
vineamistam.
Et
perfice
eam
quamplantavit
dextera
tua. >Nonaliaminstitue,
sed lianc
perlice. Ipsum
est enimsemenAbraham,ipsum
est semenin
quo
be-
nedicuntur
omncs
Gentes
(Gen.
xxn, 18)
: ibi est
radix,
ubi
portatur
oleaster inserlus.
Perfice
vineam
islam
quatnplantavit
dexteralua. Sedubi
perficit?
Et
superfilium
hominis
quein
confirmasli
libi.
Quid
evi-
denlius?
quid
adhuc
exspectatis
ut vobis
disputando
exponamus,
et non
polius
vobiscumadmirandocla-
memus
:
Perfice
vineamistam
quamplanlavit
dexlera
tua,
et
superfilvtm
hominiseam
perfice?
Quem
filium
bominis?Quemconfirmasli
tibi.
Magnum
firmamen-
tum'.aedifica
qunnlum
potes.
Fundamentumenimaliud
nemo
poteslponere,prmterqtiainquodposilumes', quod
($t
ChrislusJ esus
(I
Cor,in
,11).
13.
[vers.
17.
|
Succensa
igni
et
effossa,
ab
increpa-
tionevulluslui
peribunt.Quce
sunt succensa
igni
ct
cffossa, quceperibunt
ab
increpaiione
vultus
ejus?
Videamuset
intelligamusquse
sint
igni
succensa et
effossa.
Quidincrepavit
Chrislus? Peccata: abincrc-
patione
vullus
cjus peccala perierunt. Quare ergo
peccata igni
succensaet effossa?Omnia
peccata
ducc
resfaciuntin
homine; cupidilas,
et timor.
Cogitatc,
disculite, interrogatc
corda
veslra, pcrscrulamini
conscientias;
videteulrum
possint
csse
pcccala,
nisi
aut
cupiendo,
aut limendo.
Proponilur prccmium
ut
pecces,
id
est, quod lcdclcclal;
facis
proplcr
quodcupis.
Sed forlenon induccris
donis,
terrcris
minis;
facis
proplcr quod
limes.
Corrumpere
te
vult
aliquis,
ut
dicas,
vcrhi
gralia,
falsumtestimo
-
nium. Innumcrabilia
sunt, scdplaniora propono,
dc
quibus
ccelera
conjiciatis.
Attcndisti tu
Deura,
ct
dixisli in animo tuo :
Qttid prodesl homini,
si
tolummundum
lucretur,
animmautemsucadelrimen
tum
paiiatur(
Matlh.
xvi, 26)?
Nonadducor
prcemio,
ut
perdam
animammcam
pro
lucro
pecunicc.
Con-
vertit ille se ad inculicndum
metum; qui prcemio
corrumpere
non
valuit, incipit
minari
damnura,
ex-
pulsionem,
ccedesforlassisctmorlcm: ihi
jam,
si cn-
pidilas
non
valuil,
forle(imorvalebitut
pccces.
Porru
nutemsi de
Scripturis
contra
cupiditalem
venit libi
in
mcniem, Quidprodesthotnini,
si totummundur.xlu-
crelur,
animmaulemsumdelrimenlum
patiatur;
venint
ctinmconlra limcrem in
menlem,
Noliletimereeos
qui corpus
occidunt;
animamautemnon
possunt
occi-
dere
(Id.
x, 28). Quicumque
tc vult
occidcre, usque
ad
corpus
ei
licel; usque
adanimamnonlicet. Animn
tua non
morietur,
nisi lueamvoluerisoccidcre. Per-
imat aliena
iniquitas
carnem
tuam,
dumscrvetverilas
animamtuam. Si autemavcritate
rcsilieris, quid
tibi
amplius
facturusest
inimicus,quam
tutibi
ipse
facis?
Inimicussccvienscarnem
potest
occidere: lu aulem
dicendo falsumlestimoniumaniraam occidis. Audi
Scripturam
: Os
quodmentitur,
occiditanimam
(Sap.
l,
11
). Itaquc,
fratrcs
mei,
nd omne recle factum
amor ct limor ducit: adomnc
peccatum
amor et li-
mor ducit. Ul facias
bene,
amas
Deum,
et times
Deum: ut autcmfacias
male,
amas mundum
,
ct
li-J
mes inundum. Hcccdtio convertan(ur ad bonura:
amabas terram,
aniavilam
xternam;
timebasmor-
lcm,
timc
gchcnnam. Quidquid
tibi
iniquopromiserit
mundus, numquidpotest
darc
quanlum
dabit
juslo
Deus?
Quidquid
tihi
juslo
minalus fuerit
mundus,
numquid polesl
facere
quod
facit
iniquo
Dcus?Vis
viderc
qnid
daluruscst
Deus,
si
juste
vixeris?
Venile,
benedictiPalrismei; percipileregnumquod
vobis
para-
tumestab
origine
nuindi.Visvidere
quid
facturusest
impiis?
Itein
ignem
alernum,
qui paratus
est diabolo
el
angelisejus(Matth.
xxv, 54, i\).
Bene
quidem
nihil lu aliud
vis, quam
ul benclibi sit. Naminco
quod
amas,
visut benetibi
sit;
cl ineo
quod
times
,
nonvisut maletibi sit: sednoninea
regionequceris,
in
quaquccrendum
est. Festinas;
namet sineindi-
geiuia
vis csse. ct sine molestis:; bonumest
quod.
1027
-v,
S. AUGUSTINIEPISCOPI
1028-
vis,
sedtolera
qupd
noh
vis,
ut
assequarisquod
vis.
Proindellliusfaciesdelens
peccala, quidl'aciet?qiice
sunt
peccatasuccensa
igni
et cffossa?
Quid
fecerat
amor maius?
Tanquamignem
succenderat.
Quid
fe-
cerat limor malus?
Tanquam
effodcrat. Amor
quippe
: inflammat;
timorhumiliat: ideo
pcccaia
mali
amoris,
igne
succensa
sunl; pcccata
mali
timoris,
effossa
sunt. Humilial et bonus
timor,
accendit el bonus
amor;
sed
alilcr, alque
aliter. Namel colonusintcr-
ccdcns
pro
arbore, qure
fructusnon
dabat,
nesub-
verierelur,
ait:
Circiimfodioeam,
etadliibeo
cophinum
stercoris
(Luc. xin, 8).
Fossa
significatpiam
humilila-
tem
timeniis,
et stcrcoris
cophinus
sordes tililes
pce-
nitenlis. De
igne
autemboni nmoris Dominus
dicit,
J gncm
venitnittcreinmundum
(Icl.
xn, -49). Quoignc
inardcscnnt
spiritu
fervcnlcs,
ct Uei ac
proximi
cha-
rilate
flagrantcs.
Ac
per
hoc,
sicut omnia
juslaopcra
bono limorcet bonoamorc
fiunt;
sicmaloamorcct
malo timoreomnia
pcccala
commiltunlur.
Ergo,
Suc-
censa
icjni
et
effossa,
omniascilicet
peccala,
ubincre-
palione
vulluslui
peribttnt.
14.
[vers.18-20.]
Fial manustua
supcr
virutndex-
lerm
tum,
et
superfilium
hominis
quemconfirmasli
libi.
El nondiscedimusulc.
Quamdiugcneralio
prava
cl
amaricans,
el
qnce
cor non
dirigil
suum
(Psal.
tvxnvn,
8,
9
)
? Dicat
Asapb
: Oslcndatsemisericordiatua
;
fac bcnecuni vinca
lua, pcrlice
illara, quoniam
cmcitas
ex
parte
Isracl
facla
est,
ut
pleniludo
Genlium
inlroiret,
el sicomnisIsrael salvus
fierel (Rom.xi, 25, 26).
De-
monslrala facie lua
super
virumdexlermlum
quem
confirmaslitibi,
nondiscedimusa te:
quamdiu
nosin-
crepas? quamdiuaccusas?
IIoc
fac,
etnondiscedimus
ale:
Vivificabtsnos,
et nomentuuminvocabimus.Tu
nobis dulcis
cris; vivificabis
nos. Nam
prius
amaba-
inus
lerram,
non
le;
scdmortificastimembranoslra
quce
sunt
super
terram
(Coloss. m, 5).
Illud eniin
Vctus Testamenlumhabens
promissa terrena, hoc
videiur
suadere,
ne
gralis
colalur
Deus; sed
quia
aliquid
dat in
lerra,
idco
diligaiur. Quidamas,
ut
Deumnon ames? dic mihi.
Ama,
si
potes, aliquid
quod
ille non fecit.
CircumspiceAiniversam
creatu-
ram
;
videutrumalicubi
cupidilalisvjscotcnearis,
et
a
diligendo
Crcalore
impediaris,
nisi ea*re
quam
crea-
vit
ipsequemnegligis. Quare
aulemamas
isla,
nisi
quiapulchra
sunt? Possunt esselam
pulchra, quara
illea
quo
factasunl? Miraris
liccc,quia
illumnonvi-
dcs: sed
per
ea
qucemiraris,
ama
quem
nonvides.
Inlcrroga
crcaturam;
si a
seipsaest,
remanoinilla:
sl aulcmabillo
cst,
nonobaliud
perniciosa
est ama-
tori,
nisi
quia prrcponiiur
Creaiori.
Quare
hocdixi?
Propter
versuin
islum, fi;alres.
Morlui
ergoerant, qui
propterea
Deumcolebaut ut eis secundumcarnem
benecsset:
sapcre
enimsecundumcarneramorscst
(Rom.
viu
,
6);
ct moriui sunt
qui
nonDeum
gralis
coiunt,
id
est, quiaipsc
honus
est,
non
quia
dat lalia
bona
quce
dat et non bonis. PecuniamvisaDeo?
Habetct lalro.
Uxorem,
fecundilalem
filiorum,
salu-
tcm
corporis,dignilatem
sceculi?Altende
quam
mulli
niali liabent. Hocest (otum
proptcr quod
eumcolis?
Nutabunt^edtjg
tui, putahis
le sine causa
colere,
quandoln'
cisvides isla
qui
eumnoncolunt
(
Psal.
LXXII, 2). Etgo
isladat omniaeliam
malis;
sc solum
scrvat bonis.
Vivificabis
nos: nammorlui
eramus,
quando
terrcnis rcbus
inhcerebamus;
mortui
eramus,
quanda
terreni hominis
imaginemporlabamus.
Vivi-
ficabis
nos: innovabis
nos;
vitaminleriorishomiuis
dabis nobis. Et nomentuuminvocabimus: id
esl,
tc
diligemus.
Tunobisdulciserisremissor
pcccatorum
noslrorum;
tu eris totuin
prcemiumjustificatorum.'
DomineDeus
virtutum,
convertenos;
etostende
faeiem
tuam,
el salvi erimus. ^^''TTf-y.
/ ''':>-
EXPLICIT TOMI
QUARTI
PARS PRIOR.